Alcuin (0732?-0804). B. Flacci Albini seu Alcuini,... Opera omnia... accurante J.-P. Migne,.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CDRSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTBECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORllM SCRIPTORUMQUE EGCLESIASTICORUM

QUI
AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORCERUNT;
RECDSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC.ETRADITIONISPER DUOPJECIM PRIORA
ECCLESIJE S^CULA,
JUXTAEDITIONES INTERSE CUMQUE
ACCURATISSIMAS, NONNULLIS CODICIBUS UANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQCAH DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIOMBUS,COMMEriTARlISLECTIOMBUSQUE VARIANTIBOS CONTINENTER ILLUSTRATA;
OMNIBUSOPERIBUS POSTAHPLISSIMAS EDITIONES QU.€TRIBUS ROVISSIMIS S.ECUL1S DEBENTUR ABSOl.UTAS
DETECTIS, AUCTA;
PARTICULARIBUS
INDICIBUS ANALTTICIS,StNGULOS SIVE TOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSHOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, LONATA ;
VKTRA
CAPITUUS IPSUHTEXTUH RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINARUH HARGINEM SUPKRIOIIEM
DISTINGUENTIBUS
SUEJECTAHQUE HATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUSCUH DUBHS TUMAPOCRVPOIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AHPLIFICATA;
PUOBCSINDICIBUSCENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET HERUM, QUOCONSULTO, QUIPQUI»
UNUSQUWQUE PATRUUIN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICUTUR J AI.TEllO
SCRLPTURvESACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET 1NQUIBUS OPERUH SUOKUH LOCIS SINGULOS SINGULOIUIM LIBROKUSI
SCRIPTURjETEXTUS COMMF.NTATl SINT.
EDITIO Cf.TEMSQUE
ACCURATISSIMA, OHNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PEIIPENDANTUH '.CHARACTF.RIM NITID1T\S,
CIIART£QUAUTAS, INTEGRITASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUH RECUSORUH TUM VAIIIET.VS
TUHNUHERUS, FORUA VOLUUINUHPERQUAH COMMODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTKIt
PRETIIEXIGUITAS,
SIMlLfS, PR/ESERTIMQUE 1STA COLLECTIO,UNA, METHODICA F.TCIIRONOLOGI'"»
SEXCENTORUH FRAGUENTORUU OPUSCULORUMQUE IUCTENUS IIIC ILLICSPARSORUM
PRIUUH AUTEUIN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ADOMNES «TATES ,
LOCOS,LINGUAS FORUASQOE PERTINENTIBDS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUA PRODEUNTPATRES, DOCTOKES
SCMPTORESUUE ECCLESIJ:LATIN/E
A GKEGOKIO MAGNOAD INNOCENTIUM
III.
ACCURANTE J.-P.MIGNE,
BIBLIOTHECJS CLER.I UZIIVERSX,
sivc
CCRSCUMCOMPLETORCMIN SINGULOSSCIENTIE BCCLKSIASTIC/E
RAMOSEDIl

PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATA —

EST, ALIANEMPELATINA,ALIAGR.ECO-LATINA.
VENECNTMILLEFRANCISDCCENTAVOLUMINA ET
EDITIOMSLATIN.K; OCTINGENTIS
MILLETRECENTAGR^CO-LATINiE.— MERELATINACNIVERSOS AUCTORES TUM
TUMOCCIDENTALES,
ORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR J HI AUTEM,IN EA, SOLAVER8IONELATINADONANTUR.

PATROLOGLE TOMUS Cl.

BEATI FLACCI ALBINI SEU ALCUINI
TOMUSSECLNDCS.

E^CUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN YIADICTAVAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETI.dEPARISIORUMVULGODENFER NOMINATAM.
*>: SEIJ PETIT-MONTROUGE.

1851
 SiKCULUM IX.

B. FLACCI ALBINI

SETJ

ALCUINI

ABBATIS ET CAROLI MAGK.I JMPERATORIS MAGISTRI

OPERA OMNIA

JUXTAEDITIONEMFROBENII, ABBATISAD SANCTUMEMMERAMUM RATISBON.E,NOVISSIMBAD

PRELCMREVOCATA ET TARIISMONUMENTIS
ACCTA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

CliEBI UNIVEBSS:,
BIBLIOTHECS:
SIVE
CURSCCMCOMPLETORUM
IN 8INGULOS
SC1ENTI.E
ECCLESIASTICIE
BAMOSEDITORB.

TOxMUS SECUNDUS.

VENETJNT 15 FRANCISGALLICIS.
2 VOLCMINA

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

INVIADICTAVAMBOISE, PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMYULGOVENFER NOMINATAM,
SEUPETIT-MONTROCGE.
1851
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPBRUM QUI IN HOC TOMO CI CONTINENTUR.

B; FLACCUS ALBINUSj SEU ALCUINUS»

OPERUM OMNIUMPARSTERTIA.— Opuscula dogmatica. Col. 9
— PARSQOARTA.—Opuscula liturgica et moralia. 439
— PARSQCINTA.— Opusculahagiographica. 655
— PARSSEXTA. — Carmina. 723
— PARSSEPTIMA.—Opera didascalica- 848
— PARSOCTAVA.— Opuscula dubia. 1001
— PARS NONA.—Opuscula supposita. 1169
AD OMNIAOFERA APPENDIXPRIMA.— Epistolffi. 1317
— APPENDIXSECCNDA.— Dogmatica. 1321
— APPENDIXTERTIA.— Historica. 1359
"
— APPENDIXQUARTA.— Liturgica et historica. 1383

Ex lypisIIIGNE, au Peiii-Mon:rouge.
 BEATI FLAGGI ALBINI
SEU

ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI

—
OPERII PARS TERTIA. OPUSCDIA DOGMATICA.

OPUSCULUM PRIMUM.

DE FIDE SANCTiE ET'INDIVIDM TRINITATIS

AD GLORIOSUMIMPERATOREMCAROLUMMAGNUMDEO DEVOTUM
LIBRI TRES.

701-702 MONlTUMPRvEVIUM. A divina Natura ac de Essentia, de aeterna Gignentla

Scripsit Alcuinus prxsens opusculum in mona- Proeessione Dei Patris, de teterna Nativitale Filii Dei, de selerna
slerioTuronensi, circa finem vitse suic,et eo quidem Cbristi Filii Spiritus sancti, de Incarnalione Jesu
teinpore, prout ipsemet in epislola sua€ dedicaioria nus, et TrinusDei, quomodo sit unus Deus Tri-
ad Caroluni imperatorem significat, quo gentes, Unus, sicul vera lides credere ju-
quas priorihus bellicus labor temporibus sibi sub- bet, etc.» Ila scribit Teganus in epistola ad Hat-
dere non poluit, voluntaria subjectione > veniebant: tonem a D. Martene edita, tom. I Ampl. Collcct. pag.
et qno t celeberrimus conventus, quo sacerdotes Dei 84. Mne&s quoque Parisiensis episcopus, qui Ca-
et populi praedicalores Christiani in unum imperiali cos rolo Calvo imperante floruit, in libro adversus Grai-
ex hoc Alcuini scripto refert testimonia,
prajcepto conveniebant,» celebralus fuil: quaj intel- proutplura videre est in eodem libro a cap. 79 usque ad
figenda esse existimo de anno 802. Annales enim
Moisiacensesapud Bouquet, lom. VScripl. Rer. Gall. cap. 89 apud D. d'AcheriumSpicil. tom. I novseedit.,
et Franc. pag. 80, ad hunc annum ita habent: pag. 130 et 151.
<Mense oclobri congregavit (Carolus imp.) univer- Enimvero prxsens opusculum iheologire, qua3illo
salem synodum in Aquis, et ibi fecit episcopis, pres- a3voobtiuuit, quasi systema quoddam est ac com-
sanam prorsus nullisque erroribus con-
byteris et diaconibus relegi univcrsos canones, quos pendium, doctrinam
sancta synodus recepit, et decrela pontificum; et spersam complectens, alque hinc tan-
liber classicus tam in docendo quam in prse-
pleniier jussit ea tradi coram omnibus episcopls, quam
preshyteris et diaconibus. Siiniliter in ipsa synodo dicando haud maximae titilitatis esse censebatur. Qua-
mirum cst quod idem liber, postquam
congregavit universos abbates et monaehos, qui ibi g propterex commendatione sapienlissimi imperatoris, Patrum
aderant, etc. > cujus synodi ad eumdem qtioque an- concilii
num mentionem facit Breve Chronicon anno Christi Aquisgranensis , Tegani, Mneaz Parisiensis,
810 compositum apudeumdem Bouquef, 1. cit. pag. aliorumque innotuit, avide expetitus, ac multoties
descriptus fuerit, atquc etianinum liodie in omnibus
29, et apiid Chesnium, tom. III Script. Franc. p. vetustioribus
lio "• Eodcm eiiam anno gentes maxime Saxones, bibliothecis ejus exempla serventur.'
par triginta annos Carolo repugnantes, de subjectione Neque vero illa operis asstimatio recentioribiis tem-
sua cum eodem imperatore paciscebanttir, donec poribus eviluii, sed inventa feliciier arle typogra-
landem aimo sequenti 805 pax ulrinque ita consti- phica variis formis nunc seorsim, nunc cum aliis
tula cst, ut Francorum et Saxonum collectionibus publica luce donari ir.eruit. Et primo
1'ouulnslieret concordilerunus, qttidem, quantum comperire potuimus, prodiit in
Ac sempcrregi parens oequaliteruni t>. Homiliario doclorum, Basileaj per JSicolaumKessler
Nullus dubito quin opusculum hocce ad Carolum anno U98, x Nonas Augusti impresso, unde diffe-
missum, ab eodem rege Patribus in concilio congre- rentes lecliones summa fide et prolixa industria col-
gatis ad Alcuini votum propositum alque commen- legit, et nobiscum commiinicavit vir humanissimus •
datum fuerit. Certe deinceps a viris illius setalis cele- D. Christianus Frid. Tenilerus Augusto regi Daniaj
brioribus probatum laudatuinqtie fuil. Teganus siqui- a secretis epistolis. Posthac in alia Homiliaria Pa-
dem, idem,credo, qui LudoviciPii imperatorisVitam trum, saepitissssc. xvi impressa, migravit. Inter se-
scripsit, ad Hattonem, seu Hettoncm Basileensem, ut paratas vero editiones antiquissima, quam scimus,
videtur.episcopuinhocAlcuiniopusculum dono misit, nu 703 ac plane rarissima est, quae aniio 1509 in ce-
dignumque censuit, *quoille episcopus sanctum suum ieberrimo et antiquissimo monasterio Ottoburano
ingenium exerceret. Ideo, inquit.istudvolumen vobis 0. S. Ben. excusa est tanquam-primum oilicinaj ty-
transmisi, quod sanctus Alcuinusstimmusscholasticus pographicse a reverendissimo D. Leonardo abbate
ex variis libris sancti Auguslini congregavit in unum, erectae, specimen : ad cujus calcem iocuset annus
quod peritissimo ac nobilissimo imperatori Carolo impressionis notantur his verbis : Impressum est
tradidit, sicut maxima necessitas est niortalium, de prwsens Opusculum in Uuinpurrha monasterio SS.
« Vid.etiamBaluzius in nolis ad Capitularia, tom. c Titulus: Liber Levite Alcuini: de fide sanctceet
II, pag. 1059. indimdum Trinitatis, ad gloriosum imperatorem Ca~
b Poela Saxo ad annum 803 apud Bouquet, loc. roium Deoque devolummissus ac scriplus.
eit. pag. 167.
PATROL. CI. 1
II B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 12
MM. Alexandri et Tkeodori, Ord. S. Ben. anno MDIX A prodesse: proinde delur a l)ao electis potestas et
Kal. Sept. Epislolam, quam proelaudalus domnus sapienlia : polestas, ut superbos opprimat, et defen-
abbas Opusculo proefixit, ad posteros ejusdem mo- dat ab
naslerii directam referl celeberrimus D. Schelhor- improbis humiles; sapientia, ut regat et
nius in AmcenitatibusHisl. Eccles. et litter. tom. II, doceat pia sollicitudine subjectos. His duobus, sancte
pag. 003. Hsec edilio nunc adeo rara est, ut neque imperator, muneribiis divina vestram incomparabi-
in praefatomonasterio, neque alibi a nobis reperiri liter subtilitatem
Restat iiibilominus etiamnum Oltoburoe [Ms., sublimilatem], ejusdem no-
poiuerit.
coiiex ms., ad cujus fldemidem Opusculum expres- niinis et numinis antecessoribus gratia superexalta-
sum fuit, et quem ad manus haliuimus. Allera ve- vit et honoravit, terrorem potenliae veslrae snper
ttista ac separala edilio prodiit Argentorati apud Pe- Omnes undique gentes immittens, ut voluntaria sub-
trum Schefer, et Joannem Apronianum socios, Ka-
lendis Martiis 1530, in-8". Editoi in commendatio- jectione ad vos veniant, quos prioribus bellicus la-
riem Opiisculi hacc verba titulo adjecit: Sunt in his bor temporibus sibi subdere non potuit. Quid igi-
iibris plcruquecerlo et clare definila, qum hoc polissi- tur? Quid agendum est vestroeDeo devotissimaesol-
mum sirculo non sine fidei contumcliain dubium vo- licitudini
cantur. Hanc similitef cditioncm pro annotandis lempore serenilatis et pacis, quo mili-
Jectionihiisvarianlibus ad manus habui beneficioviri taris Iaboris cingulo soluto totus paciflca quiete po-
bono reipublicaclitlerarioc nati atque antea laudati pulus concurrere fcstinat ad vestraa jussionis edi-
1). Schclhornii, in cujtis bibliotheca eadem servatur: R clum,
ctiam vir clarissimus aliam separatam editionem intentusque ante thronum gratiae [Al., gloriae]
qui
cum Comnicntario Lucoa Lossii Francofurti anno vestras consistere, exspectans quid, cui personae,
1551 in-8°, cmatam refert, libr. l Bibl.Lat. pag. 156. vestra auctoritas praecipere velit, nisi eliam 704
ln Bibliolheca tamen Thuanea eidem editioni annus omni dignitati justa decernere, rata praecipere, san-
1555 ; commenlarius vero Leonardo Lessio ( qui cta
tamcn co anno vixlucem aspexit), ascribitur. Tertiam admonere, ut quisque lsetus cum perpetuoe salu-
demum eiHlionem horum librorum, quae vetustiori- tis praecepto domum redeat ? Ne vero meae in Do•
bus ac rarioribus accenseri meretur, communicatam mino devotionis studium otio torpens, vestro in
babuimus ex liibliotheca locuplelissima Elcclorali
Monacensi, a viro preestanlissimo D. Felice Oefelio, praedicalione catholicce fidei deesset adjutorio, di-
ejusdem bibliolhecoe curatore summe industrio, rexi sanctissimae auctoritati vestrae de flde sanctoe
magniqtie apud lilteratos nominis ac meriti. Pro- et individuae Trinitatis, sub specie manualis libelli,
diit illa Constanliaj ex typographia Nicolai Kalt sermonem, ut divincelaus et fides
anno 1596 sub boc titulo : De sanclissima Trinitate sapicntiae sapien-
libellus admodnmreverendiPatris Fr. Alcuini Albini, tissimi hominum probaretnr judicio. Nec videlicet
abbatis quondam sancti Marlini Turonensis : ad sere- alio quolibet vestrae imperialis majestalis munere
nissimum ac polenlissimum regem ac imperalorem digniorem existimaham sapienliam ; nec alium
auguslum Carolum Magnum.in Repertus primum et
de&criptuse vetusto codice, celeberrimo virorum quemlibet lara excellenti dono in accipiendo seque
divino cutlui mancipalorum ccenobio Augia; divitis G dignum pulabam, dum principem populi Chrisliani
nuncupato, ac nunc demum induslria Nicolai Kalt cuncta scire et praedicare quae Deo placeant necesse
Jtjpis divulgatus. Epistola dedicatoria editoris directa esse, nolissimum est. Neque enim
jest ad rev., nob. ac magnificumdominumD. Joannem quemquam magis
£eortji«m ab Halwil, ecclcsiwcalhedralis Conslanlien- decet vel meiiora nosse, vel plura, quam imperalo-
sis dccanum el canonicum. rem,
Clarissimus Andreas Qucrcelanus bos libros ope Non cujusdoclrinaomnibusprodessedebet subjeclis.
veterum recenliorumque exemnlarium correctos, quo, imperator invicte et sapienlissimc, ac re-
atque invocalionc SS. Triniiatis, et Symbolo fidei fulgens rector, aliquid scientioe vestrae fidei catho-
aucios edidit pag. 701 ct seqq. Nobis huic ullimoe licae incognitum esse, vel ininus exploratum cogila-
cditioni magis emaculandce, pneter varias editiones rem : sed ut mei nominis,
vetustiores mox rccensilas, subsidio fuere codices quo a quibusdam ma-
mss. vetustissimi, duo quidem bibliolhecoenostras gister (Iicet non merito) vocor, officiumostenderem ;
S. Emmerami; quatuor alii bibliothecoescilicet Au- iiec non ut convincercm eos, qui ininus utile existi-
gustoe Vindobonensis; illustris capiluli cathedralis mabant, vestram nobilissimam inteniionem dia-
Frisingensis, celeberrimi monaslerii Tegernseensis, leclicae
ac deinum kclytae canonioe Beyerbergensis. Alias disciplinoediscerg vclle rationes, quas pater
deinde emendationes acccpimus a viro cl. D. Cate- [Ms., bealus] Augustinus in libris de sancta Trinitate
linot Benedictinae congr. Lotharingicae sodale, e apprime necessarias esse putavit, dum profundissi-
codd. mss. San-Vitloniano, et S. Michaelisdicecesis D mas de sancta Trinitate
Virdunensis adnotalas; alias denique ex editione qttaestiones, non nisi catc-
Basileensi anni 1498 multa industria descriptas a goriarum sublilitate [Ms., sublimitate] explanari
viro clarissimo D. Christ. Frid. Temlero superius posse probavit. Quod etiam in ante nominato ejus-
laudato. Ea ergo quoe in editione D. Quercetani dem Patris
deerant, ex hisce codicibus suppleta, ncc non varian- opusculo pius et devotus inquisitor farile
.les lectiones qux adnolari nierebanlur, uncinis in- inveniet, si philosophix cognitioneni in discc^o
clusa textui inseri curavimus. habere non negligit. Hoecomnia devota menlis ac!«
EPISTOLA NUNCUPATORIA. considerans, tempore celeberrimi convenlus, quo
sacerdotes Dfi et populi proedicatorcsChristiani in
Domino glorioso Carolo imperatori augustissimo tinum imperiali praecepto conveniunt, non ignava
atque christianissimo humilis levita Alcuinus, in (ut reor) opum pondera iu ratione catholicoe fidei,
Doiniuo Deo praesentis prosperitatis ac perpetuae vestroe cxcellentissimaeauctoritati altuli,si Dominus,
beatiludinis salutem. qui voluntatem dicendi dederal, sp'.ritu gralioe cor
T)um dignitas imperialis a Deo ordinata ad nihil (ut de ejus confido misericordia) in agnitione veri-
aliud exaltata csse videtur, nisi populo pneesse et tatis illuminavit. Nec aliquid mca inveuire valuit
 DOGMATICA.- DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. LIB. I. fl
devotio, quid liberius afferret, ncc quid regalem \ num genus sola vivificat, sola sanctificat, veraciter
benevolentiam gralius accepisse putarem. Quid ex- in una confessione cunctorum cordibus infigatur •
inde efficere sit ratum [Mss. Qttid exinde efficerem, quatenus summi Regis donante pietate, eadem san-
omisso sit ratum], vestraeprobationis exspectat [il/s., cloe pacis et perfectoc charitatis, omnes ubique regat
spectal] judicium, si digne meus iste labor in sacer- et custodiat ttnitas. Nec aliud omnipotenli Deomu-
dotales procedere valeat aures. Ergo vestrae digni- nus amabilius esse probatur, quam in catholica fide
tatis dextera dante ad legendum, nemo juste mea divinse concordiaecharitas [Ms., concordia charita-
dicta spernere poterit, quia probantis auelorilas plu- tis], ut omnes unum sint in Chrislo, qui pro omni-
ris eestimatur quam scribenlis devotio. Multa est bus morluus est: per quem cuncti credenles in eum
omnibus fidelibus in vestra pietale gloriandi facul- efficiantur filii aeternaebeatitudinis.
las, dum clemenlioe vestrae sollicitudo sacerdotalem, 0 Rex augusto clarissime dignus honore,
ut decel, habet in praedicatione verbi Dei vigorem, Et dux, et doctor, et decus imperii.
et perfectam in catholica fide scientiam, et sanctissi-
Te Pater atque Patris Proles, te Spiritus almus
mampro hominum [Mss.,omnium] salule devotionem.
Protegat, exallet, salvet, honoret, amet.
Quapropter universorum precibus fidelium .optan- „ Quem tua per populos,terras,per regna,
dum est, ut in omnem gloriam vestrum extendatur per urlics,
Mens pia permatidet semper amare Deum.
imperium; ut scilicet catholica fides, quse huma-

705706 LIRER PRIMU5,

PRvEFATIO (iNEDIT.CAP.l). quia sine ipsa nec in hoc socculoquisquam justifica-

In nomine sanctae Trinitalis. Quamvis enim in hu- tionis consequitur gratiam, nec in fuluro vitam pos-
jus exsilii serumnosamcaecitatem pro originalis pec- sidebit teternam. Et si quis hic non ambulaverit per
cati juslissima pocna, gaudio [AL, a gaudio] beatae fidem, non perveniet ad speciem beatoe visionis Do-
fclicitatis dejecti sirnus, non tamen ita inde proecisi niini nostri Jestt Christi. Proinde omnis anima ratio-
nalis aetale congrua discat fidem catholicam, ma-
atque abruptisumus , ut etiam in istis mutabilibus
et lemporalibusaeternitalem, veritatem,heatittidinem xime populi proedicatores Christiani, et ecclesiarum
quaerere vel riesiderare ignoremus. Quod ex eo per- C Dei doctores, ul possint veritati contradicenlibus re-
spicuum est, quod nec mori, nec falli, ncc miseri sistere, et catholicam amantibus pacem prodesse.
esse voluntatem haberaus. Unde ex hoc naturali in- Quomodo docebit quis quod nori didicit ? Vel quali-
stinctu beatos esse velle [omnibus] commune est ho- ler pastor esse poterit, si pane vitae gregem sibi
minibus; licet diverso modo in animis singtilorum commissum pascere ignorat? Necerubescatnesciens
beatitudinis appetitus fiat. Quidam vero beatum cesti- discere quod ignorat, nec sciens tardus sit docere
mabant[A/., reslimanl] esse regno poliri terreno ; quod novit. Sciat uterque se suo Domino acceptao
alii divitiis abundare; alii honoribus exaltari; qui- pecuniae ralionem redditurum. Tunc desiderabilem
dam vero laudibus celebres esse gaudent; alii volu- lidelis servtts audiet vocem Domini dicentis : Euge
ptatibus inhiant camalibus; sed nequaquam in hu- sene bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis,
jus vitae volubilitale vera inveniri poterit bealitudo. supra multa te constituam, intra in gaudium Domini
Quocirca lota sanctarum series Scripturarum nos a Dei tui (Matlh. xxv, 21).
terrenis ad ccelestia erigi adhortatur , ttbi vera el CAPUT II (INEDlT.CAP.III).
sempilerna est beatitudo; ad quara nisi pcr iidem • De unitate Trinilatis et Trinitale unitatis.
catholicaepacis, cooperante charitate Dei etproximi,
neminem pervenire posse certissimum esl. Omnis itaque Scriptura Veleris ac Novi Tesla-
D menti divinitusinspirata, si catholice
intelligitur, hoc
707 CAPUT PRIMUM(INEDIT. C AP.n)> insinuat quod Pater et Filius et Spiritus sanctus
Quod ad veram beatitudinemnisi per fidem catholi- unus sit Deusejusdem substantiae, uniusque essentiae
cam pervenirenemopoterit. atque inseparabilis in divinitate unilatis. Ideoque non
Denique ad veram bealitudinem pervenire volen- sunt tres dii, sed unus Deus Pater et Filius el Spiri-
libus primo omnium fides necessaria est, sicut apo- lus sanctus, quamvis Pater Filium genuerit, ct ideo
stolica docet auctoritas, dicens : sine fide impossibiie Filiusnon silqui Pater est;FiIiusquea Patre sit ge-
est Deo placere (Hebr. xi, C). Constat ergo neminem nitus, et ideo Pater non sit qui Filius esl; Spiritus
ad veram pervenire posse beatitudinem , nisi Deo sanctus nec Palersit, nec Filius, sed tanlum Patris
placeat; et Deo neminem placere posse, nisi per fi- et Filii Spiritus, Patri et Filio eliam ipse cosequalis,
dem. Fides namque [esl] bonorum omnium funda- et ad Trinitatis pertinens unitatem. Et hoecTrinitas
mentuin. Fides esthumanoe salutisinitium; sinehac unus est Deus, ex quo omnia [per quem omnia , in
nemoad filiorum Dei potest consortium pervenire; quo omnia], beato Paulo apostolo altestante, ubi
" kl.,Qua! sit vera fides? Al., Quodsit verus Deus, Pater et Filius ct Spiritus sanctus, et tamen distinctw
uiter se personcedivincecoa;ternieet coessentiales.
i3 B. F. ALBrNI SEU ALCITNI OPERUM PARS W. 16
ait : Quoniam ex ipto, tt per ipsum, et in ipso sunt iA CAPUT III (INEDIT. CAP.IV; IN MSS.v).
emnia,ipsi gloria in sarcula stvculorum (Rom. xi,36). Quod quadam de Deo substantialiter, qucedamrela-
[In mss. hic csl initium cap. 3.] Teneamus igitur tive dicuntur.
firmissime Patrem et Filium et Spiritum sanctum Sciendum est quod qua;dam de Deo substantialiler*
unum esse naluraliter Deum : neque tamen ipsum dicuntur.ut est, Deus
magnus.omnipotens, [el] quid-
Patrem esse qui Filius est, nec Filium ipsum esse
quid ad se dicitur, id est, substantiam divinitatis si-
qui Pater est, nec Spiritum sanctum ipsum esse qui gnificans. Quoedamitaque relative dicuntur, ut Pa-
Pater autFilius est. Una est enim Patris et Filii et ter ad Filium, et Filius ad Patrem, et
Spiritus san-
Spiritus sancti essenlia. In qua non estaliud Pater , clus relative ad Patrem el Filium. Ad se autem sive
aliud Filius, alind Spiritus sanctus; quamvis perso- Paler, sive Filius, sive Spiritus sanctus Deus
[sub-
ualiter sit alius Pater, alius Filius, alius Spiritus san- slantialiter] dicitur. Itaque Pater eo, quo [AL,
quod]
ctus. Quoil nobis maxinie in ipso sanctarumScriptu- Deus est, hoc ipso substantia est. Quia ejusdem sub-
rarum demonslratur initio, ubi Deus dicit: Facia- stanliaeFilius [et Spiritus sanctus], procul dubio, et
mus hominem ad imaginem et simililudinem nostram Filius Deus, et Spiritus sanctus Deus. At vero Deus
(Gen. i, 26). Cum enim singulari numero dixil ima- eo quo [AL, quod] Pater est, relative dicitur, quia
ginem, ostendil unam naturam esse, ad cujus imagi- "1 non stibslantiocnomen esl , sed refertur a;l Filium.
nem homo fieret; cumvero dicit pluraliter nostram, Non sic dicimus Filium Patrem esse, quomodo dicf»
ostendit Deum, ad cujus imagiuem homo fiebal, non mus Filium Deum esse; nec ita dicimus Patrem Fi-
unam esse personam. Si enim illa una essentia Pa- Iium esse, sicut dicimus Deum esse, quia Deus sub -
tris et Eilii et Spiritus sancli una esset persona, non staulialiter dicitur; Pater. et Filitts, et Spiritus san-
diceretur ad imaginem nostram, sed ad imaginem ctus relative dicuntur.
meam; nec dixisset faciumus; sed, faciam. Si vero
in illis tribus personis tres cssent intelligendoc, vel CAPUT IV (IN EDIT.CAP.v; lN MSS.vi).
credendoesubstanliae, non diceretur , ad imatjinem Quod Spiritus sanclus relalive dicitur ad Patrem et
Filinm : t>[sed non eodemmodo, quo inler se Pater
nostram, sed, ad imagines noslras. Sed ad unamima- et Filius].
ginem unius Dei, homo factus dicitur,. ut una sanctac
Trinitatis essentialiler divinitas intimetur. Hanc Prorsus et Spiritus sanctus relative dicitur ad Pa-
trem et Filium, sed non eodein mo;!o quo inter se
quoque Trinitatem 708 personarum, alque unila-
tem naturoe,propheta Isaias revelatam sibi non tacuit, Paler et Filius. Sicut enim relalive Pater ct Fhius
cum se dicit Seraphim vidisse clainanlia : Sanctus, dicuntur, ila et Spiritus sanctus ad Patrem et Filium
C
Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth (Isai. vi) : quodammodo relative dicitur, quia Patris ct Filii
ubi prorsus in eo, quod dicitur tertio, Sanctus, per- Spiritus est. Sed ipsa relatio Spiritus sincli non ita
ratione converti poterit, sicut Pater et Fi-
sonarumTrinitatem; in eo vero, qnod semel dicitur, reciproca
Dominus Deus Sabaoth, divinae naluroe cognoscimus lius. Nam Pater Filii pater dicilur, et Filius Patris
unilalem n. Plane absque omni dubitatione creden- filius dicittir. Spiritus vero sanctus uniformiter dici-
dum est Patrem et Filiuin el Spiritum sanctum lur ad Patrcm et Filium, quia Patris et Filii Spirilus
unum esse Dominum [Al., Deum], omnipotentem, est. Dicimus enim Spiritum sanctum, Spiritum Pa-
tris : sed nnn vicissim dicimus, Patrem Spirilus
."Cternum,incommulabilem.Etsinguius horum Deus;
et simul omnes unus Detts, et sing;:lns quisque bo- sancti, ne filius ejus intelligatur Spirilus sanctus.
ct etoeterna substantia si- Item dicimus Spirilum sanclum, Spirilum Filii: sed
rumplena, perfecta, [et ne Pater ejus
mul omnes una substanlia]. Qtiia quidquid est Pater nondicimus, Filium Spiritus sancti,
et ita Deus esl, suhstan- intelligatur Spiritus sanclus. Dicitur et idem Spiritus
quo [AL, quod, porro] quo
tia est, quo oeternilas est, boc Filius , hoc Spiritus [sanctusl donum Dei, quia Deus donator doni sui
sanctus est. Ita etiam et Filius, eo quod Deus est, est. In quibus nominibus circuinferri polest vicissim
ODternitas Pater relationis regula, ut si dicamus : donator doni et
quo substantia e^t, quo est, [hoc u donum donatoris. Quia in his vocabulis
hoc sanctus est. Et potuit inve-
esi], Spiritus quidquid Spi-
rilus sanclus est, eo quo Deus est, quo substantia niri usitata huic categorice,quas dicitur, ad aliquid,
est, quo oeternitas est, hoc Pater est et Filius, una circumlatio.
in tribus divinitas, una essentia, una omnipotentia, 709 c CAPUT V (EDIT.CAP.VI; INMSS.VII).
ct quidquid substantialiter de Deo dici potest. Si' Quod Spiritus sanctus commnnis est Patris et Filii
forte de soloPatreinierrogalus fueris, quid sitPater? 1 Spiritus.
responde, Deus. Interrogatus de Filio, responde,i Ergo hoc donum Dei, id est, Spiritus sanctus, qui
Dcus. Inlerrogatus de Spiritu sanclo, respontle ,i de Palre et Filio ocqttaliter procedil, ineffabilis quce-
Deus. Si interrogatus fueris simul de Patre, el Filio,, dam Patris Filiique communio est. Et ideo fortasse
et Spiritu sancto, non deos, sed Deum responde,, sic appellatur, quia Patri et Filio potest eadem ap-
unum, omnipotentem, incommutabilem. pellalio convenire; nam hoc ipse proprie dicilur,
« Inmss. hic incipit cap. i : Quod sit unut Deui» c Hoc capilulum cilat ^Eneas Paris., 1. advcrsus
Paler et Filius el Spiritus sanclus. Groccos,cap. 79.
b Uncis inclusa oinittuutur in niss.
17 DOGMATICA.- DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI HI. LI3. I. 18
quod illi comnmniter dicuntur, quia et Pater Spiri- A est, qtiod Filius eflulgenlia oeternaluminis est aetsrni,
tus, ct Filius Spiritus; et Pater sanctus, et Filius sicut imago sempiternae substanlioe sempitcrua est
sanctus, recle dicilur. Ergo ut nominibus junclis, imago.
quse separatim utrique personae conveniunt, utrius- CAPUT VII (EDIT.CAP.VIII; INMS.IX).
que communio proprie significelur, vocatur Spiritus Quod necessano discernendum sit, qnid de Deo sub-
sanctus, qui est terlia in sancta Trinitate persona, stantiatiter vel quid relative dicatur.
Patii et Filio per omnia oequalis, cooeternus et con- Exempli gratia, si quserisquid sit Abraham juxta
substantialis. Et lucc Trinitas untis est Deus, solus, substantiam, respondetur, homo. Si quseris de Abra-
bonus, magnus, oetenuis, oninipolens. Ipse sibi uni- ham, cur pater sit, relative respondetur, quia lilium
tas, deitas, magnitudo, bonltas, omnipotentia, ct habet Isaac. Si quseris de lsaac, cur sit filius, rela-
quidquid ad se subslantialiter dicitur. Non ila in tive 710 respondetur, quia patrem habet [Abraham].
relativis voeabulis intelligendum est vel dicendum ; Omnis vero relalio ad aliud aliquid refertur. Et hseo
qr.ia dici non potest, Paler sibi Pater, vel Filius sibi regula relalionis in personis sanctse Trinitatis intel-
Filitis, vel Spiritus sanctus sibi Spiritus sanctus; sed ligenda est. Si ergo interrogatus fueris de Deo, cur
baecrelativa vocabula ad aliam procul dubio perso- „ dicatur Palcr, relative
responde, quia Filium habet.
nam referri debent. . Ita etiam et de Filio relative responde, ideo esse
CAPUT VI (EDIT.CAP.VH; INMS.VIII). Filium quia habeat Patrem. Si ergo dictum de Deo
° Quid de Patre et Filio secundnm substantiam, vel tibi fuerit, quomodo Paler hoc esl quod Filius, aut
secundumrelalionem dici debeat ? Filius hoc est qubd Pater: responde, sectmdum sub-
stantiam hoc est Filius quod Pater; et Pater quod
Quidquid ergo ad se dicuntur Pater et Filius, non
Filius, quia unus est Deus, et ttna substantia Pater
dicitur aiter sine altero, ii est, quidquid diciintur et Filius. Ad se eniin Deus substanlialiter dicitur :
quod subslantiam eorum ostendat, ambo simul di- Pater ad Filium, vel Filius ad Patrem relative dici-
cuntur. Si haecita sunt, jam crgo nec Pater est Deus tur. Juxta
sine Filio, nec Filius Deus sine Patre, id est, non personoeproprielatem non est Pater, qui
Filius non sit Deus Filius; nec Filius, qui Pater. Juxta substantioe uni-
:la dicilur Pater Deus , quasi ;
Pater non sit tatem, hoc est Pater quod Filius, id est, unus Deus
nec Filius i;a dicitur Deus, quasi Deus;
et unus Deus. omnipotens. Quidquid ergo ad seipsum dicitur Deus,
sed ambo simul Deus, eliam Quocirca et de
vel aelernitalem de singulis personis dicitur, Patre et Filio et Spi-
quidquid secundum substanliam, ritu sancto; et simul de ipsa Trinitate, non plurali-
eis dici potest, ambo simul sunt; quamvis de Filio
ter, sed dicendum est. Quoniam qttippe
cicatur Deus de Deo, lumen de lumine, ambo siinul C non aliuusingulariter est Deo esse, et aliud magnum csse; vel
Deus, ambo simul lumen: sed non Pater Deus de
aliud esse, et aliud bonum esse; sed hoc idem illi
Deo, nec lumen de lumine, sed Filius Deus de Deo, est et
esse, et magnum esse, et esse, et bonum esse.
•it lunien de lumine. Ambo tamen simul, et semper
sicut non dicimus tres deos, nec tres es-
simul [AL, sunt] ttnus Deus et unum lumen. Sic Propterea
sic non dicimus tres magnitudines, nec tres
etiam et de aliis appellationibus quoe secundum sub- sentias,
bonitates: sed unum Deum, unam cssenliam, et unam
siantiam dicunlur, id est, quod simul ambo sunt,
dici debet, ut omnipotens, magnus, bonus, aeternus magniludinem, et unam bonitalem.
et coeleraquae ad se dicuntur. Quod si ita est, hoc CAPUT VIII (EDIT.CAP.IX; INMS.X).
solum de eis dici non potest: illud de illo, quod Quod non sit majus Paler el Filius el Spiritut
aliquid
simul ambo sunt; sicut Yerbura de Verbo dici non sanctus simul dicti, quam unaquailibetpersona ex
potest, quia non simul ambo Verbum, sed solus eis.
Filius; nec imago de imagine, quia non simul ambo Absque omni scilicet dubitalione credi necessarium
imago, sed solus Filius imago; nec Filius de Filio, est quod Paler plenus et perfectus est Deus, Filius
quia non simul ambo Filius; nec Pater de Patre, f. plenus et perfectus est Deus, Spiritus sanctus plenus
quia non simul ambo Pater [et ideo quod Evangelisla et perfectus est Deus : non tamen tres dii, Pater et
ait: Et verbumerat apud Deum; multura est, ul sic Filius, et Spirilus sanclus, sed unus Deus plenus et
intelligatur; Verbum, quod solus est Filius, erat perfectus. Nec aliquid majus tres simul dicti, Paler,
apud Deum, quod non (Ms. Vind., non quod) solus «t Filius, et Spiritus sanclus, quam unusquislibel,
est Paler], sed Pater et Filius simul Deus. In quo vel Pater, vel Filius, vel Spiritus sanctus; quia
perfecte inlelligitur,,quod non preecessitgenitor illud eadem magnitudo est in unaquaque persona semel
quod genuit; et quod ipse in Evangelio ait: Ego et dicta, qttoeest in tribus personis simnl nominalis. Non
Pater unum sumus (Joan. x, 30). Vnum sumus, ait, ita dicimus in hominibus fieri posse; Abraham ple-
id est, quod ille, hoc et ego secundttm essentiam, nus homo, Isaac plenus homo, Jacob plenus bomo,
non secundum relativum [AL, relationem]. Quod di- et hi omnes sunt unius substanlioe, quanlum ad bu-
cimus lumen de lumine, non duo lumina intelligenda manam pertinet naturam: non tamen hi tres sunt
sunt, vel separatio luminis; sed ita intelligendum unus homo, sed tres omnimodo homines; et aliquid
<<AI., Quod non de Patre el Filio, illud de illo, dici possunl. Mss., Quid enim dc Patre et Filio, illud da
illo, dici possit
19 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 20
majus in tribus cognoscitur, quam in qnolibet uno A / ter, et Fiiius solus Filius, et Spirittis sanclus solus
eorum. Ilem Abraham unus homo, non tamen tres [esl] Spiritus sanclus. Et Pater boc habet proprium,
personoe in eo, sicut in uno Deo tres sunl personae quod ex omnibus quaesunt, solus est qui ab alio non
plenac et perfectoe; scd una persona in Abraham, esl: ac per hoc solus est in paternitatis persona,
sicut in uno solet homine esse. non [solus] in deitatis essenlia. Unigenitus vcro
CAPUT IX (EDIT.CAP.X; INMS.XI). Filius Dei hoc habet proprium, quod ex solo, id est,
Quod nihil secundumaccidens in Deo dicatur. Patre consubstantialiter et coessentialiter solus ge-
In Deo autem nihil quidem secundum accidens di- nitus est; et in hoc est personse suae proprietas.
Spirilus sanctus itaqtte hoc habet proprium, quod
citur, quia nihil in eo in
[AL, Deo] mutabile est.
Nec tamen omne quod de Deo dicitur, secundum ex Palre et Filio sequaliter procedit; et est amborum
substantlara dicilur, ut in superioribus diximus. Spiritus, ejusdemquc substantise et asternilatis cum
Patrc et Filio. a Sed heectria vcre etiam tria sttnt,
Quamvis cnira dicatur Paler ad Filium, et Filitts ad
Patrem secundum ad aliquid, non est tamen accidens ineffabiliterque tria , et cssentialiler tria, habenlia
Patri Patrein esse, vel Filio Filium esse, qttia et ille proprietates suas. Et hocctria unum, et vere ununi;
ethocunura tres, sed non tres Patres, nec trcsFilii,
scmper Pater, et llle semper Filius; quia acternitas ,"
et incommutabililas negat accidentis alicujus in Deo nec tres Spiritns sancli; sed tres personae, unus
instabililalcm; quia omne accidens secundum tem- Pater, unus Filius, unus Spiritus sanctus. Et hi tres,
id esl, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, unum
pus vel esse, vcl non esse potest, vel potuit, vel sunt
etiam poterit; qtiia Pater nunquam non Pater, et in nalura, omnipotenlia, et relernitate. Sed hoc
Filius nunqtiam non Filius; nec ccepit unqtiam Pater etiam atque etiam firmiler tenendum est, nihil in
esse Pater, nec Filius esse Filius. Quod si aliquando sancta Trinitate, ad se dictum, plurali numero esse
dicendum; quia simplex illa summoedivinitatis na-
ccepisset Patcr Pater esse, vel Filius Filius esse, vel tura
desineret esse quod erat, secundum accidens dice- singulari numero designari debet, non plurali.
Ac ideo nec tres deos, ncc tres omnipotentes, nec
retur Paler, vel Filius. Si vero quod dicitur Paler tres
bonos , nec tres magnos, nec trcs essentias in
ad seipsum dicerelur, non ad Filium, ct quod dicitur
Deo dicere fas est. Cum enim personaliter alius sit
Filius ad scipsum diccrctur, non ad Patrem, secun-
alius Filius, alius Spiritus sanctus; his tamcn
dum 711 substantiam diceretur : sed Paler non Pater,
unum est namrae nomen, quod dicitur Deus, vel
dicitur Pater, nisi cx eo quod est ei Filius; et Filius vel essentia, vel omnipotentia, vel alia
non dicitur Filius, nisi ex eo quod habct Patrem ; substanlia,
non secundum substantiam, ut dictum est in prio- ^* rnulta, quoe substanlialiter, non relative de Deo
( dicunlur.
ribus, quia non qaisque eortim ad scipsum , sed ad
invicem , atque alteriilrum isla dicuntur ; neque CAPUT XII (I:DIT.CAP.XIII; INMS.XIV).
secundum accidcns, quia et quod dicitur Pater, et Quod quasdam opera sancla; Trinilalis quibusdam
dicilur ceternum incommutabile personis proprie conveniunt.
quod Filius, atque Indubitanter siquidem credere debemus ipsam san-
est eis,
ctam Trinitatem esse inseparabilis substantia* atque
CAPUT X (F.DIT. XI; INMS.XII). essentioe, inseparabiliterqne operari quidquid a sin-
Qv.od non sit dirersum in substanlia, Palrem vel Fi-
lium dici [Al., dicere]. gulis pcrsonis legimus operatum esse. Quamvis cer-
lissiinum sit Patrera esse solum qui dixit: Hic est
Quamvis alius sit Pater ct aliusFilius, non est Filius meus ttilectus, in quo mihi complacui(Matlh.
tamcn diversa substantia Patris, et Filii. Quia lioc III,
17); et Filiurn 712 esse solum super quem illa
nnn secundum substanliam dicuntur, sed secundum vox Patris sonuit, quando in Jordane secun-
[solius]
relativum [AL, relationem]; quod tamen relativum dum hominem
baplizatus csl, idem unigenitus Deus
non est accidens, quia non est mutabile. Cum itaque qui carnem solus
accepit. Et Spiritum sanctum Pa-
lantus solus est Pater, vcl solus Filius, vcl solus tris et Filii solum csse, qui in specie columbae
super
Spiritus sanctus, quanlus est simul, Pater, et Filiu% ' eumdem baptizatum ascendentem de aqua descendit
el Spiritus sanctus, nullo modo triplex dicendus cst (Malth. m, 16), ct quiiiquagesimo die
post resur-
Dcus, quia non est quo cre?cat illa perfectio summoe rectionem Christi fideles in uno loco positos, in
TrinLtalis. Perfeclus antcm sive Pater, sive Filius. -inguarum ignearum visiouc adveniens,
replevit
sive Spiritus sanctus; et perfectus Deus Paler, et (Artjr. ii, 3 el &). Illam lamen verissime vocem
qua
Filius, el Spiritus s.mclus: idco Trinitas potius quam solus locutus est Deus Pater, et illam carnem qua
triplex dicenda esl. solus homo faclus est [unigenitus Deus], et illam
CAPUT XI (F.DIT. XII; INMS.XII;). columbam in cujtts specie Spiritus sanclus supev
Quw sinl propria unicnique personai in sancta Tri- Christum descendit, illasque linguas igneas in qua-
nitate. rum visione fideles uno loco constitutos replevit,
Habenl itaque singulsein sancta Trinitate personoe i opera esse totius sanctoeTrinilalis, id est, uriius Dei,
aliquid proprium, quo inseparabili oequaHtaleali- qui fecit in ccelis et in terra visioilia et invisibilia,
quam in se ostendant proprietatem, Pater sohis Pa- vcrissime credcndum est.
» .Eneas Paris. ea qiuc scquuiitur <-itnt,cap. 80
 i» nnfiAUWA. — .,E FIDE S. TRLMTATIS I.IBRI III. LIB. 1. 22
CAPUT XIII (EDIT.CAP.XIV;INMS.XV). 1 de quo dicis ingenitus, significalur. Pater ilaque
A
Quod sancta Trinilas non sil separabilis in nalura, secundum affirmationem; iogenitus secundum713
nec in personis dicenda. negationem dicitur. Negatur ilaque genitum esse
Deus ergo per immensuatem naturoe suoe totam eum, de quo hic [AL, hoc] dicitur; iiec tamen ali-
creaturam suam el impiet et continet; ac per hoc io- quid eum genuisse significatur, dum dicitur ingeni-
(um, quidquid est, implet Pater, tolum Filius, tof.im tus. Patrem itaque dum dicimus, significamus Filium
Spiritus sanctus. Quapropter [Mss., Quia Pater] et eum genuisse, qttia Filius, proprie ideo genitus dicir-
Filius et Spiritus sanctus naturaliter tintts est Deus. tur, quia Patrem habet qui eum genuit. Sed non [est]
Inseparabilis igitur naturse unilas non potest separa- inter Palrem et Filittm divisio vel scissio, quia alter
biles babere personas. Hsecvero summaeTrinitalis in altero est, sicut in Evangelio legimus ipsum Do-
alque individuoeunitatis natura, quoesola est ubique minum dicentem : Ego in Patre, et Pater in me
tota, sicut ubique inseparabilem habet unitatem na- (Joan. xiv, 10). Unus ab uno gcnitus, perfectus a
turoevel operis, sic separationem non potest recipere perfecto, plenitudo diviuitatis in utroque, nil diffe-
personarum. Nominantur quidem illoe personse ali- rens alter ab altero, quia vita a vivente [AL, a vita]
quando singulae; sed ita se voluit ipsa Deus Trinitas est, Filius a Patre; sicut ipse ait: Sicut Paler habet
inseparabilem ostfndere in personis, ut nullum ibi B • vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in
nomen sit in qualibet persona, quod ad aliam secun- semetipso(Joan. v, 26); id est, talem genuit Filium,
<iura relationis regulam non referretur [AL, non re- qui vitam haberet in semetipso. a Spiritus siqtiidem
feratur], sicut Pater ad Filium, vel Fiiius ad Patrem, sancius nec ingenitus, nec genitus alicubi dicitur:
vel Spiritus sanclus ad Patrem el Filium verissime ne si ingenilus diceretur sicul Pater, dup Patres in
refertur. Ea vero nomina quse substantiam, vel po- sancla Trinitate intelligerentur; aut si genitus dice-
tenliam, vel essentiam Dei significant, vel quidquid retur sicut Filius, dtio itidem Filii in eadem aesti-
proprie ad se dicitur Deus, omnibus personis oequa- marentur esse sancta Trinitale; sed tanlummodo
Kter conveniunt, ut Deus magnus, bonus, teternus, procedere de Palre et Filio, salva flde dicendus est.
omnipotens, et omnia quse naturaliter de Deo dicun- Qui tamen non de Palre procedit in Filium, et de
tur. Non est igitur aiiquod nature nomen [Al.,. non Filio procedit ad sanctificandam creaturam, sicut
potest igitur dici], quod sic Patri convenire possit, ut quidam male intelligentes credendum esse pulabant:
aut Filio aut Spiritui sancto [oequaliter] convenire sed siuiul de ulroque procedit, quia Pater talem ge-
nequeat. Dicitur enim Pater naturaliter Deus, sed nuit Filium, ut quemadmodum de se, ita de illo quo-
naluraliter est Deus et Filius, naluraliter esl Deus et que procedat Spiritus sanctus.
Spiritus sanctus. Nec lamen tres dii, sed uniis natu- l CAPUT XV (EDIT.CAP.xvi; INJISS.xvn).
raliier Deus, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. Quomodo sint locutiones prwdicamen-
I lcirco inseparaV.ilis est sancta Trinitas in personis inlelligendw
torum de Deo.
sensu intelligenda, quamvis in voce separabilia [AL, Decem sunt ,™enerahumanse locutionis, quibus
inseparabilia] habeal nomina, quia pluralem nume- homines suos sensus solenl inter se conferre : non
rum in naturoe nominibus nullatenus recipit. In hoc de illis dico quas grammatici partes orationis vo-
ostenditur personas non posse dividi in sancta Trini- cani; sed de illis quas philosophi Graece
categorias ;
late, quia cujuslibet personse nomen semper ad alte- Latine praedicamenta appellare solent. Quae quidem
ram respicit personam. Si Patrem dicis, Filium ab eis sic nominantur : Substantia,
quantilas, quali-
ostendis; si Filium nominas, Patrem proedieas; si las, ad aliquid, quod genus Iocutionis relativum di-
Spiritum sanctum appellas, alicujtis esse Spiritum citur: item habitus, situs, tempus, locus, facere, pati.
necesse est intelligas, id est, Patris et Fiiii. Et hoc Hse sunt igitur causae locutionis nostrse. Aut enim
regulariter tenere debemus quod omnia naturoe [di- de substanlia cujuslibet rei loquimur; vel dequanti-
vinae] nomina vel essenlioc, sicut in una persona sin- tale, id est, magnitudine; aut etiam de qualitate,
gulariter, sic ctiam in tribus semper singulari numero rj. in quo genere locutionis bonos dicimus qui boni
dici debere. Si quis vero minus in talibus exercitatus sunt; aut vero ad aliquid, id est, dum
personse quse-
[esl] mysteriis summae Trinitatis , votis agat apud libet inter se conferuntur, ut dorainus non dicilur,
Deum ut intelligat quse Dei sunt, non mecum conque- nisi servus intelligatur, nec iterum nisi re-
retur [AL, querelis] quod ea scripsi quae in sancto- spiciat ad dominum; ilem de habitu servus,
rum dictis doctorum legebara. animi, vel cor-
poris; aut de situ, in quo consideratur stare, se-
CAPUT XIV (EDIT.CAP.XV;INMSS.XVI). dere, jacere; de loco et tempore, id est, quid, iti qup
Quid sit inter ingenitum el Patrem, et quod Filius loco, vel lempore flat; item quis quid faciat, vel
solus sit genilus, Spiritus sanctus nec ingenitus, quid patiatur, soepe
nec genitus. loquela nostra ostendil. His
ergp omnibus modis solet sancta Scriptura de Deo
Sciendum est quod non per onmia idem est Patrem loqui, sed aliter
proprie, alitcr translalive, aliterre-
et
dicere ingenitura; quia etsi Filium nonvgejmisse.l, lative. ProprieDetts dicitur substantia
nihil prohiberet eum dici ingenitum : quia dumdi- et ineffabilis, una, summa
quoe semper idem est quod esl; qna
citur ingenitus, non quid sit, sed quid non sit ille, [AL, cui] nibil accidens vcl
recidens inesse poterit.
» Ea qtue sequuntur citata siint ab JF.ne;\ Paris. i: 81. •
cap.
13 B. F. ALBIM SEU ALCLINI OPERUM PARS III. 54
quaesempcr est qued est, quia semper immutabilis. ,Kdcficient (Psal. ci, 28), quod ad tempus; et, Si
Item Deus magnus dicitur, non alia magnitudine, ascendero in ccelum, tu ibi es (Psal. cxxxvni, 8),
nisi quia [AL, qua] ipse magnus est et immensus. quod ad locum pertinet. Dicitur et de Deo, Poenitet
Ea igitur magnitudine magnus est, qua ipse cst ea- me hominemfecisse (Gen. vi, 7); vel etiam :
714
dem magnitudo; et ea bonilate bonus est, qua ipse Laboravi sustinens. Neque cnim aliquid Deus
patU
est [bonitas]. Nec Deo aliud est esse, alitid magnum tur, quantum ad Dei [AL, ejus] subslantiam perti-
esse, aliud bonum esse; sed eo quo est, magnus est, net: quia [AL, qua] Deus est, quia incommutabilis
et bonus est. Ideo nec tres substantias, ncc tres ma- et impassibilis substantia est; dum alioe omnes sub-
gnos, nec tres bonos de Deo dicere fas est. Quod stantiae capiunt accidentia, quibus in eis fiat vel
autem facere dicilur, de Deo verissime dicitur, per magna, vel quoccunque[AL, quantacunque] mulatio.
quem omnia facta sunt quoe sunt, Dominodicente : Deo atttem ejusmodi aliquid accidere non potest, et
Pater meus usque modo operatur, et ego operor ideo sola est incommutabilis substantia velessentia,
(Joan. v, 17). Ifac proprie in procdicamenlissupra quaeDeusest. Cui profeclo ipsum esse, unde essentia
nominalis de Deo dicuntur; si tainen de illo proprie nominala est, maxime ac verissime competit: cui
aliquid dici ore hominis potest. Relative itaque de soli illud optime congruit nomen, quo [AL, quodj
Deodicitur Patcr etFilius, et Spiritus sanctus, sicul 1B Groecidicunt 5v,Latini est, sictit Apostolusait: Non
supra abundanter docuimus. Situs vero, et habitus, est in illo est el non, sed est in illo est. Jam vero
et loca, et tempora, et pati non proprie, sed trans- [AL, Ea vero] sublimitas hujus tam arduoe dispula-
lative per siniilitudines dicuntur in Deo; nam et tionis respirare aliquantulum dictantem admonet, ut
sedere supcr Cherubin dicittir (Psal. LXXIX,2), quod liberiori sensu ea quoe deinde dicenda sunl, ingre-
ad situm; et cbyssum tanquam veslimcntumamictus diatur [AL, ingrediamur] explanare.
(Psal. cin, 6), quod ad habitum; ct, anni tui non

LIBER SECUNDUS.

PROLOGUS. nobiscnm, scd ut unum sint in nobis (Joan. xvn, 21),

Omnis itaque sanctorum auctoritas librorum boc quia diversa substantia est crcaloris et creaturse.
nobiscum agit, ut recle de Deo credamus, eumque Nec etiam dixit: Ego et ipsi unum [sumus], quam-
tota animi intenlions ameuius. Sed menlis humanae(r, vis per id, quod Ecclesiaecaput est et corpus ejus
visio invalida esl ad aspiciendam [divinse]majesta- Ecclesia, possitdicere : Ego et ipsi, non unum, sed
tis excellentissimamlucem, nisi justitia fidei et dile- unus; quia caput et corpus unus estChristus; sed
ctionis, divina donante gratia, illustretur splendore. divinitalem suam consubslantialem Patri ostendens,
Quapropter divina votis omnibus poslulanda est dum ait : Ut sint unum, sicut el nos unum sumus
gratia, ut mundetur oculus cordis ad videndum, (Ibid. 23). Vult ergo esse suos unum, sed in ipso;
quam proprie Trinitas sit unus, et solus et verus quia in se ipsis non possunt, dissociati [ab invicem]
Deus; et quam rectc Paler, et Filius et Spirilus p-erdiversas voluntates. Cum enim sit sancta Trini-
sanctus, unius ejusdemque substanlise vel essentioe tas unus et solus Deus, in substantia solus, in per-
dicatur, credatur, intelligatur. Ad hujus sacratissi- sonis tria quoedam,cum multa voluil esse, non iliud
inoebeatiludinis visionem nemo, nisi per fidemmun- ea voluit esse quod ille ipsc est; dum ea quce voluit
dato corde, allingere poterit: dicenle ipsa Veritate, esse originem habent: illi siquidem sine origine cst
Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt esse, CAPUT II.
(Matth. v, 8). Haecvero visio non carnalibus ocsli-
manda est oculis cerni posse; sed puroe mentis in- Quod Deus super omnia sit.
tuitu consideranda est, secundum quod sancti Spi- I» Deum supra omnem existentiam, supra omnem
ritus gratia nostroe fnenlis aciem illustrare digna- vitam, supra omnem inlelligcntiara credimus csse.
bitur. Et ille est summa existentia, summa intelligentia,
CAPUT PRIMUM. summa vita, a quo [esl] omnis vita, omnis intelli-
omniumsit ut sint. genlia et omnis cxistentia, Dei enim idem ipsum
Quod Deus causa, qum sunt,
et potentia, et substantia, et divinitas, et hoec
Eorum igitur quae sunt, vel fuerunt, vel futura e-t,
omnia unum, et hoc unum simplex.
sunl, causa est Deus, et horum dator et creator.
Et non esl dicendum [AL, dicere], haec esse ipsum 715 CAPUTIII.
melius sil de Deo cequaliadicere quam similia.
[AL, hoc esse ipsum, quod sunt illa], quibus ut es- Quod
sent dedit. Nec alicui creaturoeparlem suoesubstan- De Dei Filio doclor egregius beatus Paulus apo-
ticc dedil, et cum ipsc sit immutabilis, mutabilia stolus dicit, Cum essetin forma Dei, non rapinam ar-
sine sui mutabililate creavit. Ideo in illo hymno bitralus est essese ayqualemDeo (Philip. n, 6). Pro-
laudabili, quem peracta ceena mystica coram disci- inde melius esse videlur ocqualitatemde divinisdicere
pulis suis in laudem Patris, Dei [At„ Deus] Filitis personis quam similitudinem, quanquam ulrumque
depanlavit, non dixit de fidelibus suis, ul unum siiit inveniatur ; quia una quaelibelstibstantia, secttndum
25 DOGMATICA.- D2 ^IDE S. TRINITATIS LIBRI III. LIB. n. 26
quod substantia cst, non est alia^ ut sit similis ad A CAPUT V.
aliam. Nec enim in sancta Trinitate subslantta sub- Quare Deus dicalur magis in cozlohabitare quam in
stantioesimilis est, sed una; et ipsa eadem substan- terra.
tia est Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Nec sunt Quod vero in Dominica oratione dicitur, Pater no-
tres subslantioe similes, sed una Irium oequaliter. sler, qui es in ccelis(Matth. vi, 9); vel quod in Psal-
Nec Pater Filio prior, nec Filius Patre posterior, si- mis legitur, Adte levavioculos meos, qui habitas in cce-
cut Ariani voluerunt. Nam Abraham et Isaac, licet lii(Psal. cxxn, l),non corporaliterintelligendumesl,
unius sint substanliae secundum humanitatem, la- sed spiritaliter, quia non spatio locorum conlinetur
men Abraham prior est tempore, et Isaac posterior. Deus. Sunr. enim [AL, autem] coeli excellentissima
Quamvis hi sint similis substantice, tamen iila simili- quidem mundi corpora, quae716 non possunt esse,
tudo substanlioein filio Isaac posterior est lempore : nisi in loco : sed si in cceiis, tanquam in superiori-
quod impium est in Deo credere aliquid prius esse bus mundi partibus, locus Dei esse credilur, melioris
vel posterius, quia non ex Eempore Deus ccepit esse meriti sunt aves, quarum vita esl Deo vicinior. Non
Pater, sed sicutsemper Deus, ita semper Pater, sem- autem scriptum est: Prope est Dominus excelsis ho-
per habens Filium, quem simttl [AL, semel; AL, so- R minibus, anl eis qui in monlibus habitant; sed scri-
lus] genuit ex sua seqttalemsibi natura. Addunt quo- ptum est : Prope est Dominus obtritis corde (Isai.
que dialectici quod omne simile receptibile possit LVH,15); quod niagis pertinet ad humilitatem. Sed
esse uissimilitudinis, sicut duo homines, quamvis quemadmodum terra appellatus est peccator, cum ei
similis sint substantioe [AL, similes sint substanlia], diclura est: Terra es, et in terram ibis (Gen. m, 19),
dissimiles lamen possunt esse moribus : ideo non sic cceltimjustus e conlrario dici potest; justis enim
possunl recte per omnia oequales dici; et sunt duoe dicitur : Tempktm Dei sanclum esl, quod eslis vos
substantioe in eis divissc, unusquisque in sua sub- (l Cor. III, 17). Quapropter si in templo suo habitat
slantia plenus homo. In Patrc vero et Fiiio et Spiritu Deus, quia sancti templum ejus sunt, recte dicitur,
sanclo, non est similis substantia substanliae, sed qui es in ccelis, id est, in sanclis; el accommodatis-
una oequalisper omnia, et ideo ofxooOo-icj,id est sima ista simililuilo est, ut spiritaliter tantum inte-
unius substanlioe, non ofioiouo-ton, id est, similis sub- resse vidcatur inter justos et peccatores, quantura
stantioe, sicut hoereticivoluerunt. corporaliter inter ccelumet terram. Cujus rei signili-
CAPUT IV. candse gratia cum ad orationem stainus, ad orientem
De immensiiate omnipotenticeDei. conveilimus nos [Al., convertirnur], unde ccelum
Quidquid in natura creaturarum est, creatura est n surgit, et lumen orilur, non tanquam ibi habitet
Dei, cujus oinnipolentia ea gtibernat, regit, et implet Deus, quasi cxteras mundi partes deserueril, qui
qusecreavit. Nec ideo Deum omnia implere dicimus, ubique proesens est, non locorum spatiis, sed maje-
ul eum contineanl, sed ut ipsa potius contineantur ab statis potentia : sedut admonealur animus ad natu-
eo. Necparticulatim Deus implet omnia; nec ullate- ram excellentiorem se convenere , id est, ad Deum,
nus ita putandum est in omnibns esse Deum, ut una- qui est lumen verum, illuminans omnem hominem
quseque rcs per magnitudinem positionis [AL, pro vinientem in hunc mundum (Joan. i); cum homo
magniludine portionis] susecapiat eum, id est, maxi- ipsum corpus suum, quod terrenum est, ad corpus
ina majus, minima minus: dum sit polius ipse lo- excellentius, id csl, ad corpus coeleslc convertit.
uis in omnibus, sive orania in ipso, cujusomnipoten- Nam si ccelumislud corporeum,quodoculis videmus,
tia omnia concludit. Nec evadendi polentiam cjus inteflexerimus esse habitationem Dei, transitura est
quis aditum inveflire poterit; qui enim eum non ha- habilatio Dei : Quia ccelttm et lerra transibit [Al.,
bet placalum, nequaquam evadet iratum. Immensi- transibunt] (Matth. xxiv, 35). Deinde antequam fa-
tas divinoemagnitudinis ista est, ut intelligamus eum ceret Deus ccelumet terram, ttbi habilabat ? Sed di-
intra omnia, sed non inclusum; extra omnia, sed non cit aliquis : Et antequam faceret Deus sanctos, ubi
exclusum; et ideo interiorem, ut omnia contineat; D habitabat? Cui respondendum est, in se habitabat,
ideo exteriorem, ul incircumsciiptoe [AL, incircum- apud se habitabat, et apud se est Deus, et in sc ma-
scripta] magnitudinis suaeimmensilate omnia conclu- net. Sed ideo dicitur in coolis habitare, quia major
dat. Per id ergo quod exlerior est, ostenditur esse cognilio [AL, agnitio] est in coelis illius summa) ma-
crcator; per id vero quod interior, gubernare omnia jestatis et essenlij? in angelis, vel in sanclis anima-
demonsiralur. Ac ne ea quae creata sunt sine Deo bus sanctorum, quam in terra habitantibus sanclis,
esssnt, Deus intra omnia est; verum ne extra Deum propter gravitatem [AL, graviludinem] carnalis ha-
essent j Deus exterior est, ut omnia concludantur ab bitationis, quce vix permittit animam ad purum veri-
eo, non locali magnitudine, sed polentiali praesentia, tatis lumen avolare [AL, cvolare]: sicut dicitur :
quia [AL, qua] tibiqueproesensesl, etomnia illi prae- Corpus, quod corrumpitur, aggravat animam, et de-
sentia ; quamvis quidam hoc intelligant, quidam ve- primil lerrena inhabitatio sensum multa cogitantem
ro non intelligant; nam ccecosol absens est, quamvis (Sap. ix, 15). Cum igiturexuta erit anima hacmor-
sit iu sole, et soli praesens. Sed de talibus de Deo tali habilalione, el sereno reddetur perpeluo, lunc
dictis nihil humana mens, localis vcl temporalis mu- videbit facie ad facicm, quod nunc per speculum in
tabililatis, fingere vel cogitare debet. ccnigmate consideral (/ Cor. sm, 12).
47 B. F. ALBINISEU ALCULMOPERUMPARS III. 2»
CAPUT vi ; rus, et bonus, aeternus, incommulabilis, ubique tota
humano more de Deo cst secundum immensilalem atque omnipolentiam
Quamvis Scriptura loqualur,
nihil tamen commutalionisin Deoesse. naturalein, quamvis non inhaLiletin omnibussecun-
dum graliselargitatcm.
Sacrce Scripturae ad cognoscendumDeum nobis
divinitus per sanctos doctores administratse,a tcrre- CAPUT VIII
no el bumano sensu ad divinum et coeleslemnos eri- Qvod Deus aliter in sanctis sit, aliler peccutoribus
gentes, usque ad ea verba descenderunt, quibus ha- prwsil.
mana utitur consuetudo : ita eliam ut coinmoliones Deus crgo bonis natura propinquat, et gratia :
humanse mentis, el passiones, vel affectiones Deo natura, qua eos facit homines; gratia, qua eosdem
ascriberent [AL, de Deo scriberent], sicut zelare, peccaloresjustificat. [Natura, qua eos ex hominibus
irasci, pcenituisse; aliquid ex tempore velle vel nollc nasci; gratia, qua dat eis potestatem fllios Deifieri].
Deum [dicerent], quoesunt humana; menlis instabili- Natura, qua facit ut vivant; gratia, qua facil nt so-
tates, non divinoeserenitatis immutationes, qusesem- brie [juste et pie] vivant. Natura, qua eos facit'i:i
per idem est. Quodergo Deum [AL, Deus] irasci di- hoc mundo parvo tempore manere; gralia, qua eos
cilur, non est perturbatse mentis moiio, quia Dei ira I facit in ccelosine finc regnare. In malis vero sola est
non est passibilis sicut hominis. Irascitur itaque Deus Dei immensitas atque omnipotenlia naturalis, qua
sine aliqua suoesimplicis naturaepassibilitate vel per- cos facit esse, vivere, alque sentire, ralionales esse,
turbatione, aut etiam immulalione. De eo namque liberum quoquc habere voluntalis arbitiium; sed li-
dicitur : Tu aulem Dominevirlutum', cum tranquilli- bcrum, non liberatum. Liberum enim arbitrium ma-
tatejudicas (Sap. xn, 18) : quod autem tranquillum net, eliam nunc in hominibus [A?.,omnibus] per na-
est, non est perturbatum. Sie etiam et humani cor- turam , quod in quibus voluerit Deus, dignatur libe-
poris membra Deo ascribunt \AL, ascribunturj; si- rare pergratiam, ne malam habeant voluntatem. Ex
cut • Manus luw feccrunt me (Psal. cxvin, 78) : Et quo enim primus homo libero arbilrio venundatua
iterum : Ambulabointer eos; et iterum : Oculi Do- est sub peccato, ideo mala ccepit esse libertas homi-
mini superjustos, et aures ejus in prcceseorum (Psal. nis, quia ipsi libero arbitrio ablata est bonilas volun-
xxxin, 16) : dum omniinodo nibil tale, vel corporale tatis, qtiam exinde nemo a seipso habere potuit, nisi
de Deo mens humana putare debet. Tam [AL,tarnen] gratia divinoemisericordiaeadjutus habuisset; sine
clementer Deus humanoe consuluit infirmitati, ut ctijus adjutorio liberum arbitrinm nec converti potest
quia eum, sicut est, non possimusagnoscere, nostroe ad Deum, nec proficere in Deo. Utrumque credero
loculionis more seipsum nobis insinuari vellet, qua- ; debemus, et gratiam Dei, et liberum arbiliium ho-
tenus ad sua per nostra nos traberet, et dum con- niinis. Si ergo non est Dei gratia, quomodo salvatur
descendit per pietatem noslra infirmitali, ascenda- mundus? Et si non est liberum arbitrium, quomo:'.o
inus nos per intelligentioepuritatem ad illum secun- judicabitur mundus?
dum suoedonum gratice. CAPUT IX.
717 CAPUT VII. De diversitaleeorum qucesunt.
Quod Dcus ubique sit tolus, poteslatenaturali. Oinne quod est, aut semper fuit, et non esseTCB-
Hoc maxime intelligere debemussanctoeTrinitatis pit; aut non semper fuit, et esse ccepit. Quod itaque .
unam eamdemquenaturam ita totuin implere, ut non non coepitesse, sed seinper fuit, solus Deus est, Pa-
sit aliquid ubi non sit. Sicut acutissinie quemdam ler, et Filius, et Spirilus sanctus; quod vero esse
Christianum, philosopho intcrroganle ubi est [AJ., ccepil, omnis est crcatura. Ideo in rerum naturis haec
esset] Deus, respondisse fertur : Dic lu prius, o pbi- duo lantum sunt, id est creator, et creatura. Sed
losophe, ubi non sit. Tota itaque divinitas uLique quod semper fuit et semper est, aut ingenilum est,
tota est, et nullocontinetur loco, quia non est Iocalis aulgenitum; aut nec ingenitum, nec genitum. Et
Deus ; tola scilicet iu spiritalibus et corporalibus sunt hsec tria aeternaliler tria." Quod ingenilum est,
singulis, et tota simul in omnibus creaturis. Nec ad- Pater est solus, quia a nullo csse habet quod est,
lmc de gratia loquimur, qna se gratuilo munere mi- nisi a seipso; quodgenilum est, Filius est, cui a Pa-
sericordioesuoesalvandis hominibus proebet; sed de tre est esse quod est; quod vero ne<; ingenitum est
natura, qua Deusomnia quse fecit, et implet, et con- ncc genitum, Spiritus sanctus est, cui est esse a Pa-
tinet, sccumlum quaui dicit : Ctelum et lerram ego tre et Filio procedere. Et haec tria Trinilas est vera,
impleo(Jer. xxm, 24). Et secundum quam ipsi Deo consubstantialiset coceterna.Quia igitur aliud esl ge-
bcatus Daviddicit: Quo ibo a Spiritu tuo : et a facie nuisse, quam natum esse; aliud est procedere, quam
tua quc fugiam(Psal. cxxxvm,7)? Etde Christo, qui 718 genuisse, vel nalum csse : manifestum est
est sapientia Dei, dicitur : Attingit a fine usque ad quoniam [AL,quomodo]alius est Pater, alius Filius,
finem forliter, et disponitomniasuaviler(Sap.vm,l). alius Spiritus sanctus. Trinitas itaque ad personas
De Spiritu quoque sancto Scriptura sancta sic loqui- Patris, et Filii, et Spiritus sancti refertur : Unitas
lur : Quia Spiritus Domini replevil orbem terrarum ad naturam seternseDeitatis pertinet. Porro plurima
(Stp. i, 7). Trinitas itaquc, quoeest DJUSUIUIS,vc- in eis quoe facla sunt, et ex tcmporc coeperunt [AL,
* .'Eneas Paris. cap. 82.
 29 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. LIB. II. 30
quod ex tempore ccepit], distantia invenitur esse; A quia forma Dei accepit formam servi, utrumque
iiam quoedamex eis sunt spiritalia, quocdam corpo- Deus, et utrinnque homo; sed utrumque Deus pro-
ralia; quaedam invisibilia, qusedam vero visibilia, pter accipientem Deum, utrumque autem homo pro-
Quiddamitaque in eis faclum dicitur, et non natum, pter acceplum hominem. Non tamen illa susccptione
ul coelum, et terra, et multa in creaturis : quiddam alterum eorum in alterum convcrsum atque muta-
vero factum dicitur, et natum, sed insensibiliter, ut tum est; nec divinitas quippe in creaturam mutata
arbores et herboede terra; quiddam est factum, na- est, ut desisteret esse divinitas; nec creatura in divi-
tumque sensibiliter, ut homines et animalia. Aliquid nitatem, ut desistcret esse creatura. Unum tamen
etiam factum est, et natum, et renatum, ut homo horum miraculis claruit; aliud succubuit injuriis :
factus a Deo, natus a parentibus, renatus gratia Dei, sed nullatenus alius fuit qui miraculis claruit, alius
ministerio [AL, in myslerio] baptismatis; t[uoerege- qui injuriis faligatus est; sed unus alque idem in
neratio in solo hoirine invcnitur, sed non in omni. forma Dei consubstantialis Patri, in forma servi
Quiddamvero in his quoefacta sunt, ralionale est et consubstanlialis matri, anima et carne homo plenus.
mortale , ut idem homo : sed hoc in solo homine, et
719CAPUT XI.
in omni reperilur; quiddam vero rationale tantum
Ulrum anima Christi plenam habeat divinitatis suw
esl, non mortale, ut angelus : et hoc similiter in sola g'
natura cognilionem.
aageliea invenitur, et in omni; sed ex his, ij
Confidenterplarie et indubitanter dicimus de san-
est, angelis, quidam sunt oeternaliter miseri, quidam
clis angelis, atque homiriibus sanclis, quorum quam-
oeternaliter beati; sicut etiam de hominibus, qtiidam
vis quislibet per adoptionis gratiam nuncupative
sunt pcenales propter merita malitice; quidam vero
Deus dicatur, nulla tamen ratione Deus angelorum,
cum angelis, qui suum servaverunt principatiim,
vel Deus sanctorura naturaliler dici posse, sicut de
beati aeternaliter ertint per gratiam Dei. Sed bre di-
Christo dicitur ; Et\ adorent eum omnes angeli Dei
versitales creaturarum et commutabilitates, ab uno Omnia subjecisli sub pedibus
solo et incominulabiliDeo creaUe sunt, qui oninia (Psal. xcvi, 8); et, Psal.
sunl in cceloet in ejus (Hebr. n, 8; vm, 8). In eo quod ait,
quae lerra, absque ulla dubilatione, omnia subjecit, nihil dimisit non sttbjectum ei.
sicutvoluit, fecit. Hoc quoque sciendum est, quod sancttts divincehabitalione gra-
omnis substanlia, quaeDcus non est, creatura est, et Quamvis quislibet
ticB[AL, haiiitationis gratia]'praecipuus esset, nullus
quae creatura non est, Deus cst. ta-sien eorum in unam cum divinitale personam
CAPUT X. electus est, nisi Christus Deus, et homp. Anima
Qttodqucedammirabilis facta esl conjunclio crealoris C ( quippe, et caro Chrisli, cuin Verbo unus est Chri-
ad ereaturam. stus, et unus Filius. Perquam vero durum est, et
Inter hanc [AL, harum] scilicet creaturarum mira- a sanilate [AL, firmitate] fidei penitus alienum, ut
bilem et speciosam [varietatem, cx qua] pulcherrima dicamus animam Christi non plenam suse [AL, in se]
universitas formatarum constat rerum, de qua dici- deitalis habere notitiam, cum qua naturaliter unam
tur : Et erant omnia valde bona (Gen. i, 31). (Bona creditur habere personam. Unde Joannes Baptista
vero, quia a bono condita sunt creatore, sed non sic Cbri-.tosingulariler ac sine mensura datam Spiri-
bona sicut creator, qui solus est summum et incom- tus largitatem dixit : Non enim ad mensuram [ail]
mutabile bonum) : homo solus ad imaginem et simi- dat Deus Spiritum (Joan. m, 34). Hominibusad raen-
liludinem conditoris creatus esse legitur, el felicissi- suram dat; unico Filio ad mensuram non dedit,
mus [AL, felicissimi] horti, qui paradisus dicitur, quia omnis plenitudo divinitatis in eo habiiat. Ipse
habitator constitutus, uniusque tantummodo fructus est enim qui dat sanctis, ipse est qni acccpit; et
e,:ulis prohibitus, quatenus tam facilis observatione quia potensest ad mensuram dare, ideo non debtiit
mandati, coelestemmereretur beatitudinem : sed in- ad mensuram accipere. In forma enim Dei manens
vidia ruentis angeli de beatitudine sua, hujus man- Spiritum dat; formam servi accipiens Spiritum ac-
dali transgressor effectus est, atque in htijus exsilii, L' D cepit : ipsum enim, quem ad mensuram dat, totum
sicut comminalusest ei creator, aerumnosamdcjectus accepit. Ad mensuram quippe dat multis filiis ; sed
est miseriam , et poenalimortis conditione mulclatus non ad mensuram acccpit, qui tinicus est Filitis,
(Gen. n). Sed mitissimus creator, nolens facturam quia sic est naturaliter homo verus, ut idcin sit na-
imaginis suaexternaliter perire, misit Filium suum turaliter etiam Deus verus. a In Christo autem se-
unigenitum Deum, per quem crcavit hominem, ut cundum calholiccefidei verilatem, in unitate per-
per euradem redimeretur, per qtiem creatus est. Qui ssncesimul ct deitatem fatemur, et animam raliona-
carnem ex virgine assumens, ita humanoenaturce lem et carnem. In quo lamen deitas Spiritum ac-
adunatus est, ut idem esset homo, qui Deus, et Deus, cipere non polttit, quia secundumdeitatem Pater, et
qni homo : quia talis erat illa suscepiio, quccDeuin Filius, et Spiritus sanctus unus est Deus. Non ergo
hominem faceret, et hominem Deum; nee ulla est in potuit Spiritum sanctum divinitas Filii accipere,
hac duarum conjunclione naturaruni, id esl, divini- cum ipse Spiritus sanctus sic procedal a Filio sicul
tatis atque humanitatis, pcrsonalis separalio. Ergo procejit a Patre, et sic dctur a Filio sicut datur a
» .Encas Paris. cap. 83.
51 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IU. 5f
Palre. Restat itaque ut anima Christi Spiritum acce- A, atque idem. Et hoc tolum simplex, lolum Unitas
perit, quem tamen non ad mensuram accepit, quia lotum Trinitas, lotum o/zooOo-iov; quia esse quod
totum accepit. Ubi enira mensura dicitur non esse, substantiale est, uniim est in Palre, ct Filio, et Spi-
plcnitudo perfectionis et perfcctio plenitndinis invc- rilu sancto; el horum una actio est, sicut una vo-
nitur. Pcr quam eliam pleniludinem[Spiiitus, pleni- luntas. Fuerunt enim omnia ab seterno [in] Deo.
tudinem] divinsccognitionis habere manilesmm est: Operalione autem, id est, virtute Dei, qui esl Filius,
in quantum enim cuilibct sanctorum Spiritus datur, apparuerunt omnia, et facla sunt sicut voluit, et
in tanlum cognilio Diviniialis accipitur ab eo. Non quando voluit, et quomodo voluit, qui fccitomiiia :
enim cestimandumest animaeChristi in aliquo ple- sed non ille factus, per quem facta sunl omnia. Na-
nam Divinilalis deesse noliliam, ctijtis una est pcr- tus est ergo Filius Dei, ex setcrno octernus, de Deo
sona cum Verbo, quam sic Sapienlia suscepit, ut Deus, de lumine lumen, sicul saepissimcdiximus et
cum ipsa divinitate sua una sit in Trinitate persona, semper dicemus.
id esl, Christus crucifixus, qttem Dei virtutem Dei- CAPUT XIV.
que sapientiam Paulus apostolus procdicat (/ Cor. Omnia per Chrislumnon facta esse, ipsum vero natum
i. 24). factum.
1 In principiofecii Deusctelumet terram (Gen. i, 1);
CAPUTXII.
Si anima Clirisiiplenam hnbctdmmtatis cognilionem, id est, i;i Cliristo fecit Deus, qui est Filius Dei, qui
avomodofticitiir in Evungelio, Fiiium nescirediem est Verbum Dei, qui esl virtus, et sapientia Dei,
juilicii (ilurc. xin, 32). sicut dicitur in Psalmo : Omnia in sapientia fecisli
In Scripturis sanctis genus cst locutionis, quod (Psal. cm, 24). Sed ipse idem [AL, id eslj Filius,
apud gramnnticos metonymia dicilur, id esl, dum ante omnia semper est, ct scmper Deus, et semper
per eflicientem designatur id quod cfficitur. Hoc in Deo; idcirco o«oouo-tov Pater elFilius. In eo vero
eniin genere locutionis Deus nescire dicilur, quia [AL, idco vero] quod Filius dicitur el cst, genitus
ncscientes facit; etiam el scire Deus dicitur, quia esl, nonfactus ; quamvis Apostolus dixisset : Qui
scicnles facit, sicut scripliim cst : Teniatvos Domi- factus est sapientia nobis a Deo (I Cor. I, 30) > non
nus Deusvester, ut sciat, si diligalis eum (Exod. xvi, quod faclus sit in subslantia sua ut essct, sed effe-
i; Deut. xin, 3). Non enim sic inlelligendum csl, ctus esl ut Dominus esset omnium quoefacta stint,
quasi Deusnescial si diligant eum, de quibus hoc dum fuerunt quibus Dominus esset. Creaturas ergo-
dicitur : sed ut illi ipsi sciant, quantum in Domini fecit Deus per Filium, sed non Fiihim fecit, per
dileclione profecerint [Al., proficerenl]; quod nisi ^ quem fecit omnia; sed genuit de substantia sua.
lentationibus quae accidunt, non plene ab homini- lJ ocqualemsibi. Natus est ergo Christus, nou factus.
bus agnoscitur. El ipsum lental, pro eo posilum est, Ubicunque ergo dicitur quoniam factus est, post
quod tenlari sinat. Sic et cum dicitur nescire Deum, primam ganerationem dicitur, quoe ex seierno [AL,
aut pro eo dicilur quod non approbat, sicut impiis quoeoeterna est] csl, et una est, et sancla, et inefla-
dicturus est : Nescio vos (Matth. xxv, 12); aut pro bilis. Legitur in Aclibus Apostolorum : Certissime
eo quod utiliter nescicntes facit, sive ctiam pro co igitur sciai domus Isiael, quia hunc ChristumDeus
quod non cst lempus sciendi, sicut in Evangelio dici- fecit, quem vos suspendisiis in cruce (Act. n, 56);
lur: Dedieel horanemo scit, nequeangeli in cceto,ne- etApostolus : Qui factus est ex mutiere (Galat.iv,
queFilius 720 nisiPater (Matth. xiu,32). lloc enim 4) ; et evangelista : Verbumcaro faclum cst (Joun.
gcnere loculionis ncscire diciturFilius, quia nescien- i, 14). Ista omnia non in ejus existenliam, vel sub-
tes fccit, quod ulile illis fuit nescire, id est, quod stanliam, sed in actus, et in ministralionem ejus
non ita sciebat, ut cos scire fecisset. Quia ulilius potenlioeatque virtutis dicuntur. Quod Aposlolus
illis fuit diem judicii nescire quam scire, ut semper ait Christum Dei virtutem et Dei sapientiam (/ Cor.
parali essent et vigilantes, dum qua hora dies i, 24), non ita intelligcndum est, quod Paterdici
Domini quasi fur veniret, paralos inveniret eos. , non possit virtus, vel sapienlia, sicul dici non polest
U
CAPUT XIII. Filius, vcl Verbum; quia haec relativa sunt nomina,
Quod unum opus sit Palris el Filii. sicut superius dictum est : illa vero, id est virtus
Operatur cnim Paler per Filium, per quem fecit et sapientia, subslantialia sunt : ideo Pater, virtus
omnia, etsemper operatur : sicut dictum est: Om- et sapientia, et Filius virtus et sapienlia ; et Spiri-
nia per ipsum facta sunt (Joan. 1,3); itcm : Paler lus sanctus virtus et sapicntia; non lamen tres vir-
tneus usque modo operatur, et ego operor (Joan. v, Uites, nec tres sapienlise, sed una virtus, el una
17); non diversilatem operis designans, quia unum sapientia Pater et Filius, et Spiritus sanctus; sic-
opus est Patris et Filii, sed personarum proprieja- ut una subslanlia, et una omnipolenlia, et alia qucc
tem oslendens. Ipsa itaquc operalioDei, id est, san- de substantia divinilatis dicuntur. Et ita intelliga-
ctce Trinitatis, voluntas est Dei, et voluntas Dci tur Filius sapientia Patris, quomodo dicilur lumen
simplex est, et semperin requie bealitudinis. Nec Patris; id est, ut queraadmodura lumen delumi-
aliud est Deo operari, aliud velle, sed idem est illi ne, et utruraque unura lumen, sic intelligatur sapien-
vcllc et operari, quia volunlas Dei effectiva est po- lia de sapientia , et utrumque una sapientia ; quia
tenlia. Nec Dco aliud cst essc, aliud velle, sed unurn in illa simplicilate divinoenaturcc 721 non est aliud
53 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. LIB. II. 54
sapere quamesse, nec aliud esse quam posse, nec AVmultoties legatur quod appartieril [AL, apparuisset]
aliud posse quam vivere. Eadem ibi sapientia quae Deus cuilibet in Veteri Testamento Patrum, scd ap-
[ct] essentia, eadem polenlia quoeet essentia, eadem paruit quibus voluerat per subjectam creaturam, in
vita quoeet essentia, et hoecomnia unum, et unus qua voluerat specie, et quomodovoluit. Sed tmllate-
Deus. nus a quolibct visus est [in] substantia divinitatis
CAPUT XV. suse, qtise omnino invisibilis et incommulabilisest.
De eo quod sicut Pater est vita, ita ct Filius est vita. Quod beatissimus et magnus propheta Moyses intel-
Sicut Pater vivificat, sic el Filius quos vult vivifi- ligens ail Deo, cum quo ut amicus ad amicum, facie
cat (Joan. v, 26) : non tamen alios vel aliter Patcr, ad faciemlocutus esse dicilur : Si invenigratiam ante
et alios vel aliter Filius, sed eosdem quos Pater Vivi- te, ostcnde mihi temetipsum(Exod. xxxm, 13). Si
flcat, vivificatet Filius similiter. Nec Spiritus sanctus itaque ejusnaturam substantiamqueconspiceret, nul-
ah hac vivificationesecernendus est, quia unum opus latenus dicerel : Oslendemihi temetipsum. Ipsi ergo
est Pattis, et Filii, et Spiritus sancti, sicut una sub- apparuit Deusin ea specie qua voluerat, non autem
slanlia atque essentia. Sicut enim Pater vivens vita ipse apparuit illi in natura propria , quam Moysesvi-
est, ita et Filius vita. Manet ergo Pater vita, manet dere cupiebal. Manifeste [.4/., ctipiebat manifcste]
R noverat utique, quod corporaliter videbal, quodcun-
[et] Filius vita. Pater vita in semetipso, non ab alio,
Filius vita in semetipso, sed a Patre, qui cum talem que videlat; et vcram visionem Dei spirilualiter re-
genuil, ut vitam haberet in semetipso. Dictumquippe quirebat. Locutio quippe illa, quse fiebat in vocibus
est, sicul ipse Filius ait: Sicut Pater habet vitam in sic 722 modilicabatur, tanquam essel amici loqtien-
semelipso,sic dedit el Filio vitamhabere in semetipso tis ad amicum. Cnnfirmat vero evangelisla Dei csse
(Joan. v, 26), id est, genuit Filium, vitam in semet- natiiram omnimodoinvisibilem, ubi ait: Deumnemo
ipso habenlem. Hoc solum interest, quod Paler vita vidit unquam (Joan. i, 18); quia plenitudinem divi-
est non nascendo, Filius [vita] est nascendo; Pater nitalis quoein Deo est, nemo oculisvidit, nemo menle
de nullo patre, Filius de Deo Patre; [Paler] propler compreliendit. Nec etiam angelieae naturae compre-
Filiiim Pater est, Filius vero et quod Filius est pro- bensibilis est Deus : quia vere incomprehensibilisdi-
pter Patrem est, et quod est, a Patre est, et a vita, cilur; sed secundum mensuram donalionis Dei, ita
vrta esl. Pater qui est vila in semetipso, genuil Fi- Deum vel angeli vel animoe sanctorum intelligunt.
lium qui esset vita in semetipso. Ideo et ipse Filius Proinde quamvis usque ad aequalitatem angelicam
ait : Sicut vivit Pater, et ego vivo propter Palrem humana post resurreclioiiera natura p/pficiat, et ad
(Joan. vi, 58). Non jta dicUim est, quasi in stipso £,, ctrntemylandumDeum glorificata consurgat, videre
Filius propriam non haberet vitam, sed participatione _ tamen ejus essentiam plene non valet, sed unicuique
paternoe viise vitam halerel. Sicut oculus carnalis sanclorum ad suae sufflcbnliaai bealiti.nli.oisroani-
parlicipatione lucis alterius lumen accipil, quod non iestabitur gloria ejus.
habet in seipso, nisi aliuude mutuasset. Sed jam jam- CAPUT XVII.
que [AL, jam itaque] talis a Patre genitus esl Filius, Quod illce visiones,quw inVeteri TestamentoPatribui
qui in seipso viveret: sicut Paler non est indigens apparuisse.legnnlur, maximeper angelicas admini-
slraliones fierent.
vita, sic Filius non indigeret [AL, indiget] alterius
vitcc. Est Pater vita, est Filius vita; utrumque [AL, Quod vero omnia quoePalribus visa sunt congruis
ulrique] tamen una vita, non duoe, quia unus Deus, temporibus vcl locis, secundum Dei dispensationem
non duo dii. In hac vero vita vivit mundus, et vivet per angelicas esse [AL, essent] administrationes,
quandiu obedierit huic vitoe. Unde et Pelrus ait : apertissime eximiusmundi Doctor,qui in terlium ra-
Tu verba vitai ceterna;habes (Joan. vi, 69) : Id est, ptus ccelumaudivit [AL, audire nieruil] qucedamar-
qui tibi obedierit, vitam oeteriiamhabel. Et ipse Do- cana mysteriorum Dei verba, ostendit, ubi ait: Nonne
minus : Amen, amen dico vobis, quia venit hora et omnessunt adminislratorii spiritus ad ministralionem
nuncest, quando morlui audient vocem Filii Dei, et J) nmissi, propter eos qui ha'reditatem capiunt salutis
qui audierint vivent(Joan. v, 25). Quid esl enim au- (Hebr. i, 14); volens intelligi illa omnia non solum
dient, nisi obaudient,id est, obedient? Quanlum cnim per angelos.facta, sed etiam propter nos facta , quae
pertir.et ad auris auditum, non omnes qui audient in vctcribus lcguntur figuralionibus; ct paulo post :
vivent; niulli enim audiunt, et non credunl, vel non Si enim sermo per angelos dictus, fuctus est firmus :
faciunt quce [AL, quod] credunt; audiendo et non omnia quoedata sunt vel dicta populo priori, per an-
credendo non obediunt; non obediendonon vivent. gelos ministrata esse ostcndit; nostroe vero salutis
Itaque hi qui audicnt, nihil esl aliud, quam quod originem et plenitudinemper ipsum Dei Filium mox
obediunt: qui ergo obedient, vivent. in sequentibus ejusdem epistolse verbis ministralara
esse demonstravit. Etbeatus Stephanus protomartyr
CAPUT XVI. angelum Moysiloculum esse in flamma ignis asseruit
Quod substantia divinitatis omnimodo invisibilissit, in disputatione quam habuit conlra lapidalores suos
et incomprehensibitisin sua natura crealuris.
(Act. VII); dum in eadem visione dicitur Dominum
Sicut igitur immutabilis est omnino Dcus, ita et apparuisse Moysi : apparuerunt vero angeli, et locuti
invisibilisest in natura magnitudinis succ. Quamvis sunt in persona illius qui eos direxerat (Exod. \\\\.
55 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS !It. 36*
Sed quoeri polest cur Scriptura non dicat: Apparuit /I de Patre procedit, cl totus de Filio; totus in Palre
angolus, vel locutus cst angelus cuilibet Patrum? manet, et tolus in Filio, quia sic manet ut proceriat,
Quamvis quidem proeco verba refcrat judicis, non sic procedit ut maneal. Unde naturaliter hanc babet
scribitur in gestis : Prcecodixit vel fecit; sed : Judex cum Patre et Filio unitatis plenitudinem, et plenitu-
dixit vel fecit. Quapropter probabili ratione videri dinis unitatem, ut totum Patrem habeat, totumque
potest, patribus nostris ante incarnationem Christi Filium; ipseque [AL, ipse quoque] totus habeatur a
sub persona Domini apparuisse, vel locutos esse an- Patre, totus habeatur a Filio ; qui etiam a Patre et
gelos : nec illos etiam in sua apparuisse substanlia Filio ccqualiter datur, imo et a seipso datur, sicut Fi-
credendum est, sed in subjecta creatura, quce ab illis lius de eo dicit : Spiritus, ubi vull, spirat (Joan. ni,
tempore opportuno assumpta est, ad ministrationem 8). Ipse in prophelis locutus est, per ipsum Apostoli
officii sui. Sicut anima hominis invisibilis est, ita sine timore soeculariumpotestatura testimoniura pro-
etiam angelicam carnalibus oculis naturani invisibi- ferebant de Christo, quia ipse loquebatur in illis
lem esse certissimum est. (Act. n, iv, vi, xvm), sicut ipsc Dominus ait: Non
enim voseslis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri
CAPUT XVIII.
qui loquitur in vobis (Matlh. x, 20). In ipso enimha-
Non de solo Palre intclligendum esse, ubi i
dicilur : E5bent omnes fideles remissionem peccatorum, sive in
Qui facit mirabiiia magna solus.
baptismo, sive etiam in pcenilenlia. Ipse charitas Dei
Ubicunque in Scripltira sancta legitur, solus Deus, dicitur, quamvis Pater, et Filius sit charitas. Sicut
non deunaqualibetpersona in sancta Trinitate intel- enim [AL, sicut et] Filius sapientia Dei dicitur,
ligendum est, sed de toia sancta Trinitate, quseoequa- quamvis sit Pater et Spiritus scnctus sapientia, ipse
liter operatur omnia quaecunque operanda esse judi- Paraclelus, id est, consolator dicitur, quia revera
dicat. Unde quod in Psalmis dicitur : Qui facit mira- dum dona sacramentorura dislribuit, consolationem
bilia magna solus (Psal. LXXI,18); qui facit luminaria animoeprsebet : per quam [AL, per quera] diffunditur
solus (Psal. cxxxv, 7), non de solo Patre, sicut ad- in cordibus nostris Dei charitas, per quam nos tota
versarii volunt intelligitur dicttim, sed de tota sancta inhabitat Trinitas. Quocirca rectissime Spiritus san-
Trinitate, quoe cst unus, solus Deus. Simililer de ctus, cum sit Deus, vocatur etiam donum Dei; quod
Palre solo non est intelligendum quod Apostolus ait: donum proprie, quid nisi charitas intelligitur [AL,
Beatns, et solus potens,Rex regum et Dominus domi- intelligenda est], quoeperducit ad Deum, et sine qua
nantium , qn^sotus habel immortalitatem, et lucem quoelibet alia virtus operis boni non perducit ad
habilat inaccessibilem,quem nemohominumvidil, nec Deum?
videre potest (I Tim. vi, 15, 16). In quibus verbis, (] CAPUT XX.
nec Pater proprie nominatus est, nec Filius, nec Nihil temporale in eo debemus intelligere de
itaque
Spiritus sanctus; sed absolute, beatus el solus po- Spiritu sancto, dum dicitur donum Dei.
tens, Rex regum et Dominus dominantium, quod est Hoc vero donum est Spiritus sanctus,
tinus, solus, bealus,potens, invisibilis, vertis Deus, coaeternum est et Dei, quod
consubstantiale donatori: quia do-
ipsa Trinitas, quoeoequaliter beata est, 723 scqua- num donabile fieri
liter potens, imo omnipotens, etiam et unipotens, polcrit, quamvis non sit cui do-
netur. Quod donum, id est, Spiritus sanctus, non ex
quia tina potentia est totius sanctae Trinitatis. Neque
enim quia ipse Filius alibi loquens voce sapienlioe tempore, sed ab ccteroitale procedil; sed quia sic
est enim Dei), ait : Gyrum cceticir- procedebat ut esset dcnabile, jam donum erat, et
(ipse sapientia
cuivi sola (Eccl. xxiv, 8), separavit a se Patrern : antequam esset cui darelur. Aliter enim intelligitur
non est ut tantummodo cum dicitur donum, aliter cum dicitur donatum. Nam
quanto magis ergo necesse,
donum potest esse et antequam detur : donatum au-
de Patre prseter Filium vel Spirittim sanctum intel-
tem nisi cuilibet datum fuerit, nullo modo dicipotest.
ligatur quod dictum est : Solus kabet immorlalita- Et hoc
et lucem habital inaccessibilem 1 itaque donum Dei occultum fuit ab aeterno in
tem, Patre et Filio; manifeslandum opportuno tempore,
CAPUT XIX. ] durn essent quibtis manifestari deberet. Et hoc do-
De unitate Spirilus sancli cum Patre et Filio. num, id est, Spiritus sanclus in eadem unitate sub-
o Spirilus itaque sanctus, sicut Pater ct Filius, stanlise et oequalitate cum Palre et Filio consistit.
plenus est Deus et perfeclus; imo untis Deus cum b Sive enim sit unitas amborum, sive sanctitas, sive
Patre et Filio, atque una substantia, sicut supra me- charilas; sive ideo unitas quia charitas, et ideocha-
moravimus : quoniam ipse est Sfriritus sanctus, qui ritas quia sanctilas : nequaquam minor est in aliquo
in Scripturis dicitur Spiritus Dei, vel Spiritus Christi, illis ex quibus procedit. Et hcecest summa charitas,
sivc Spiritus Palris, sive Spiritus Paracletus, etiara qua genitus a gignente diligatur, genitoremque suum
et Spiritus veritatis; nec non et Spiritus vitae, qui a diligat, et ideo non 724 amplius quara tria sunt:
Patre et Filio aequaliter [procedit, et cum Patre ct unus diligens eum, qui de illo est; et unus diligens
Filio oequaliter] adoratur, quia oequaliter est Deus, eum, a quo esl; et ipsa dilectio, de qna dicitur, quia
tolus Patris et totus Filii Spiritus; quia unus natu- Deus charitas est. Et hsecsumma et ineffabilis Trini-
raliter Spiritus est, et Patris, el Filii; proinde totus tas non unius Dei dici debet, sed unus Deus.
• -Eneas Paris., cap. 84. b Idem, cap. 83.
57 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRIMTATIS LIBRI III. LIB. Itl. 58
CAPUT XXI. ^ luntatem largitoris, el in omnibus idem Spiritus ha-
Cur idem Spiritus sanctus bis a Deo Christo dutus sil ? belur, sicttt in prophetis unus atque idem loculus est
4 etiam ineffabilia do-
" Absque dubitatione ideo Spiritus sanctus bis da- Spiritus (/ Cor. xn, seq.). Ipse
cet, quceproferr^ humanus sermo non potest; ipse
lus est, ut comraendarentur duo praecepta charitatis. enim dicitur ab
Apostolo gemitibus inenarrabilibus
Duo sunt enim praccepta, scd una est charitas; sic
postulare pro noliis (Rom. vin, 26): po«tulare plane
eiiam unus Spiritus, et duo data. Nec alia charitas dicilur, nos postulantes facit ineffabili cordis
In quia
diligit proximum, quam illa quoe diligit Deum. gemitu. Sed non nunc, ul quondam, dona sancti
terra dalur Spiritus, ut diligatur proximtts : de ccelo sunt in hominibus; nam paucis in populo
Spiritus
datur, ut diligalur Deus. Quamvis sit aliud Deus, Israel dona emicuerunt sancti Spirilus per qucelibet
aliud proximus, tamen una charitate diligendus est
ttt signa, vel prophetias; nttnc atttem in omni creden-
Deus et proximus. Deum plus seipso, proximum tium multitudine Spiritus sancti gralia diffunditur,
seipsum amator amet. In lerra Christus dedit Spiri- secundum voluntatem distribuentis Spiritus [A/.j
tum, sed de cceloest qtiod dedit. Ule enim dedit, qui Dei]. Et hoc est, quod in Evangelio dicitur: Nondum
de ceelodescendit. Hic invenit cui daret, sed inde enim erat
Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat
altulit quid [AL, quod] daret. Sed ista charitas non vn, 59). Sicut
B glorificatus [Al., clarificatus] (Joan.
tenetur nisi in tinitate EcclesiccChristi, nec illam ha- enim unius
corporis membra diversa habent officia,
benl, qui se dividunt ab unitate catholicce pacis. quce tamen omnia una operatur anima et regit, dis-
CAPUT XXII. tribuens unicuique membro, quiJ faciat; oculo, ut
Quamvis diversa sinl Dei dona in sanclis, ab uno eo- videat; manui, ut operetur; pedi, ut ambulet; auri,
demqueSpirilu singulissingula danlur. ut audial : sic sunt etiam diversa dona fidelibus lan-
Dona sancti Spiritus membris Ecclesice sigillatim quam membris ad mensuram cuique propriam distri-
dividuntur, et singulis singula dona tribtiuntiir. In buta. Quamvis enim, et in omni fldeliummulliludine
Christo siquidcm solo omnis plenitudo donorum, diversoesint donorum gratioe, unum tamen corpus est
quia Qmnisplenitudo divinitatis in eo habilat. Unde Ecclesise per unum Spiritum, una charitatis compage
plerius gratioe et veritatis ab evangelista prsedicatur conglutinatum atque connexum : qui Spirilus mese
(Joan. i, 14). In Spiritu sancto omnis gratia donorum humilitatis spirilui inspirare dignetur, quid deinceps
consistit [.4/., existit]; ipse enim, proutvult, gratias dicendum sit de ineffabili Christi Jesu Domini nostri
donorum largittir, aliis dans sermonem sapientice, Nativilate, de quo Propheta ait : Generalionem ejus
aliis scienlice, aliis fldem; atque [ita] unicuique in quis enarrabil (Isai. LUI, 8)? quod ab alio incipien-
Virtute sancti Spiritus gratia tribttitur secundum vo- 11dum esse exordio melius arbitror.
a jEneas Paris, cap. 86.

LIBER TERTIUS.
PROLOGUS. nOstra, tuule salva stta immortalitate, mortalis esset
Duas enim crealuras rationales condidit creator : [AL, mori potuisset], et diabolum hominis victorem
unam coeleslem, alteram terrostrera; et ulramque magis vinceret justitia^quam potentia, ut ostenderet
Iiberi arbitrii potestate r.obilitavit, ut voluntarie in . utrumque, et perpetuam ccqtiitatis sucejustitiam, et
dilectione Dei, et divinoepolcntise laude perpetualiter seternce bonitatis [suce] misericordiam. Justitiam in
atque beate permaneret. Sed quia prior, id est, an- angelo homicida sui ipsius alque hominis; in homine
gelica, non tamen tota, propria delectando 725 P°- vero ab eodem perdito misericordiam, quem graluito
tentia, ab amore summi boni rccedens, in seipsam magnccpietalis stioemunere redimere voluit. Quod in
delapsa, sni homicida facta est, oerumnosam atque sequentibus divina nobis donanle gralia dicturi sumus.
pcenalem irapietalis suce eeternitatem experta : pro- D CAPUT PRIMUM.
iride invidia contra hominem inardescens, ne coele- De gratia Dei, qua Deus homo factus est.
stem beatitudinis sedem possideret, incitavit eum ad In hoc eliam evidenler commendatur quod Spiri-
peccandum, efflcienseum suoesociura miserice, quasi tus sanctus sit donum Dei, sicut supra oslendimus,
quoddam solatium sibi esset ctim plttrimis pcenas dum dicitur in Syrabolo catholicce fidei, quod Chri-
pati : vel etiam ut injuria creatori inureretur [AL, stus de Spiritu sancto conceptus, ct ex Maria vir-
ingereretur], si creatura ad imaginem suam condita, gine sit natus. Cum aliter de illo, aliter de illa nattts
perdito dignitatis sucenomine etnumine [AL, nomine sit, non de illo sicut de Patrc, de illa vero sicut de
in seternum ignem succ], suce subderetur impietati. Matre : quid lamen hic sancti Spirilus mentio facta
Quodpius conditor non passus, miseratus hominem, est, nisi quod magna Dei gratia commendalur?
reformare eum volens ad pristincedignilatis nobilita- Quid enim natnra humana in homine Christo me-
tem, misit unicum Filium suttra hominera stiscipere, ruit, ut in unitate [AL, unitatem] personoe unici
ut idem, qui Deuserat ex Deo , esset homo ex ho- Filii Dci singulariter esset assumpta? Qua; bona
mine, et immorlalis haberet aliquid unde mori po- voluntas? Cujus boni proposili sludium? Quce bo-
tuisset. Assumpsit itaque Dei Filius ex mortalilate na opera prxcesserunt, quibus mereretnr ista [AL,
39 B. F. ALBINI SEU ALCULMOPERUMPARS III. 40
eum de Virgine nasci? Quia hoc opus mirabile to-
Iste]homo, una fieripsrsona cumDeo, imo el homo i i
ipse Deus? Nempe ipse ex quo essehomo ccepit, non lum dono [Al.,' donum] Dei factum est, et donum
aliud ccepit esse quam Dei Filius, ethoc unicus, uni- Dei proprie Spiritus sanctus dicitur. Neque enim
mundum istum fecit Deus, dici eum fas est
genituset proprius; et propter Dei Verbum, quod quia
caro factum est, ulique Deus ; ut quemadmodtimest Dci Filium; haud enim eum oportet dicere natum
una persona quilibet homo, anima scilicet rationalis de Deo, sed faclum, vel creatura, vcl conditum, vel
ct caro, ita sit Chrislus una pcrsona, Verbum et inslitutum ab illo, vel si quid hujusmodi recte pos-
caro [AL, et verbum caro]. Unde naturce humansc sumusdicere. Nec igitur concedendumest, quidquid
tanta gloria nullis praecedentibusmeritis, sine. du- de aliqua re nascatur, continuo ejusdem rei fllium
bitatione graluito munere, nisi quia magna hic et nuncupandum. Ut de multis exemplis hoc proferam,
sola Dei gratia fidelitcr et sobrie considerantibus certe qtti nascuntur ex aqua et Spiritu sancto, ne-
evidcnter ostenditur? ut intelligant homines pcr que fllios eos recte quisquam dixerit aquoe, vel Spi-
eamdem graliam se justificari posse a peccatis, per ritus sancti, sed plane dicunlur Filii Dei Patris et
quam factum est ut homo Christus nullum possit malris Ecclesioe.Sic ergo de Spiritu sancto nalus est
habcre peccalum. Sic sanctam Virginem matrem Filius Dei Patris, et non Spiritus sancti. Si enim
scilicet Filii Dei, angclus salutavit, quando ei futu- II Filius Spiritiis sancti diceretur Christus secundum
rum nuntiavit partum : Ave (inquit) gratia plena; humanilatem, duo Patres essent in sancta Trinilate,
ct paulo post: Invenisli (ail) gratiam apud Deum et Deus homo factus, duos habuisset Patres, unum
(Luc. i, 28, 50). Et haec quidem gratia plena, et divinitatis, alterum humanitalis. Sed quis hoc di-
invenisse apudDeum gratiam dicitur, utDomini sui, cere audebit?
imo Domini omnium, salva virginilate, mater esset. CAPUT IV.
CAPUT II. Quomodo intelligenda sit missio Filii a Patre 1
Ad commendationemejusdem graliw, beatus evange- Qticerendum est quomodo intelligatur missio Fi-
lista Christum ait, plenum gratia et veritate. lii ? Pater enim solus nusquam legitur missus; de
Filio quidem ita scribit Apostolus : Cum aulem venil
De ipso aulem Domino Joannes evangelisla cum
dixisset : Verbum caro factum est, et habilavit in plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, faclum
ex mutiere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant,
nobis; adjunxit : Vidimus, inquit, gtoriam ejus,
a et rcdemiret (Gal. iv, 4). Cum autem ait : Misit Deus
gloriam quasi unigenili Palre, plenum gratice
Filhtm suum, fuclum ex muliere, satis ostcndit eo
veritatis (Joan. \, 14). Quod ait : Verbum c.aro fa- -<
missum Filium, quo faclus cst ex muliere.
ctum est, hoc est, plenuni gratiw; quod ait: gioriam ( ipso
a Patrc, hoc est, plenum veritalis. Quod ergo de Dao natus est Dei Filius, in hoc mun-
quasi unigeniti do erat, sicut Evangelisla ait : In mundo erat, et
Verilas quippe ipsa unigenitus est Dei Filius, non
sed natura. Gralia hominem tanla mundus per ipsum faclus est (Joan. i, 10); quod au-
gralia, suscepit
tem de Maria virgine natus est, in hunc mundum
unitate personoe, uUJem ipse essel eliam filius ho-
missus advenit. Nam et ipse Dominus ait: Ego a
minis, qui Dei Filius unicus unigonitus. In ipso uno
Deo el bomine, plena gralia humanitalis, plenaque Patre exivi, et veni in hunc mundum (Joan. xvi, 28).
divinitaiis veritas agnoscitur; 726 nsec plenitudo [Ergo a Palre exire, et venire in hunc mundum] hoc
divinitalis in seipsa plenituditiem habel gralioe, qua est mitti. Quid igitur est quod de illo idem ipse
cst [A/., quoeest] tota humanitas in divinitate sua; et evangelista riicit : In mundo eral, et mundus per
eum factns est, et mundus eum non cognovit(Joan.
plcnitudo gralioeplenitudinem in se habet veritatis,
qua est [AL, quae est] tota divinitas in huma- i, 10); deinde subjurgit : In sua propria venit?
a Illuc utique missus est, quo venit. At si in hunc
nitale sua. Ita ut plenitudo veritalis plenitu-
dinem in se habeat graliae, et plenitudo gratioe mundum missus est, illuc cst missus, ubi erat. ln
mundo erat, et in mundura missus est. Quam mis-
plenitudinem in se habeat verilalis. [Sic est ergo
Christus plenus gratioe et veritatis], ut sicut a divi- 10 sionem tamen opus esse sanctoe Trinilatis nulli ca-
nitate pleniludo humanitatis suscepta est, ita in Iholico dubitandura est.
humanitale ejus plenitudo sit divinitatis, Apostolo CAPUT V.
testante, qui ait: In quo habitat omnis plenitudo di- Quomodomissio sancti Spiritus sil intelligenda.
vinitalis corporaliter (Coloss. n, 9). *>Sicut enim a Patre Spiritus sanctus mittitur, ila
CAPUT III. et a Filio; utrumque enim in Evangelio legilur ipso
Quomodonon sit Christus Filius Spiritus sancti, dum Domino dicenle : Dum autem venerit Spiritus Para-
in Symbolodicitur, de Spiritu sancto et ex Maria cletus , quem Pater mittet in nomine meo (Joan.
virginenalus? xiv, 26). Etillud de seipso : Cum autem venerit Spi'
Illud vero movere poterit, quomodo dictura sit ritus Paracletus, quem ego mittam in nomine Patrit
Christum de Spiritu sancto natum et Maria virgine, mei; sed ista missio per quasdam visibiles ad horam
cum Filius nullo modo sit Spiritus sancti filius? facta est creaturas. Facla est enim quaedamcrea-
An ideo dicitur de Spirilu sancto natus, quia fecit turoe species ex tempore, in qua visibiliter ostende-
» Vide S. Ang. lib. n de Trinitate, num. 7 et 8. i .£neas Paris., cap. 87.
A4 DOGMATICA.- DE FIDE S. TRINITATIS LliSRIIII. -LIB. III. 42
retur Spiritus sanctus, sive cum super 727 ipsum Ak tur, ut sequalis Patn ostendatur, sicut [lbi, uhi
Dominumbaptizatum corporali specie columba de- idem] ipse ait : Ego et Pater unum sumus (Joan.
^cendit(Ma(fA.m,16); vel etiara corporali specie in x, 30); unum, propter substantioeunitatem; sumns,
linguis igneis visus est super apostolos descendisse propter personarum proprietalcn. Quod diligen-
leclor conside-
(Act. n, 3). Ha?c operalio visibiliter expressa, et lissime [AL, prudenlissime] prudens
oculis oblata mortalibus, missio sancti Spiritus dicta rare debet, quid pro qua dicatur forma : cum lamen
est, non ut appareret ejus ipsa substantia, qua et et in forma servi, cl in forma Dei, idem ipse sit
Dei Patris ; in forma Dei
ipse invisibilis et incommutabilis est, sicut Pater et Filius, unus, unigenitus
Filius; sed ut exterioribus visis liominum corda oequalis Patri, in forma servi minor Palre. Qua-
commonerentur [AL, commoverentur] temporali propter [AL, itaqtie] non immerito Scriptura utrum-
manifestatione venientis, ad occultara aeternitatem que dicit, et cequalem Patri Filium, el Patrem ma-
semper praesentis convertere. jorem Filio. IHud enim propler formam Dci : hoc
CAPUT VI. autem propter formam servi, sine ulla personccdis-
Cur solus Pater missits non legatur ? crelione [AL, naturali eonfusione] intelligitur. In
forma Dei, in principio erat Verbum; in forma servi,
Ideo Paler missus non legitur, quia incarnatus g8 Verbum caro factum esl (Joan. i, 14), id est, Deus
iion creditur. Congruenter dictus est missus ille, homo factus est. In iUj ex aeterno
autem in oequalis[Patri];
qui in carne apparuit [misisse illum, qui in ista ex tempore minor. In forma qua ccqualisesl
ea noii apparuifj. Forma igitur illa suscepti homi- fecit hominem ; in forma qna minor est Palre,
Patri,
nis, Filii persona est, non etiam Patris. Quapropter factus est homo. Proinde in catholica fide sine ulla
Paler invisibilis una cum Filio secum invisibili, dubitatione confirmaliim est hominem
illum, quem
eumdem Filium visibilem faciendo. misisse eum,
dicius csl. Ita vero accepta [est] forma servi, ut suscepit sapientia Dei ex virginali utero, nihil minus
habuisse quam cceleri homines, quantum pertinet ad
manerct incommutabilis forma Dei. Quod vero in humanae naturoe, in qua homo creatus
Filio apparuil carnalibus oculis, ab invisibili sancta integritatemet nihil omnino ex eo, quod deceptor horaini
Triniiale factum est [sicut Abrahoe ct Moysi, et est,
invexit. Quantum autem ad excellentiam personae,
Joanni Baplislaeet trihus discipulis in monte].
i CAPUT vn. longe aliud est quam cseteri homines, quia idem
homo, una persona, cum Dei Verbo faclus est.
Quare Filius nunc wqualis, nunc tninor Patre
dicatur ? CAPUT VIII.
Ex una sententia Aposloli duse in Filio Dei na- C Qunre nusquam Spiritus sanctus Patreminor legatur?
turce intelliguntur : una, in qua est per omnia oequa- b Ideo autem nusquam scriptum est, quod Deus
lis Patri : altera, in qua minor est Patre, ubi ait: Pater major sit Spirittt sancto,- vel Spiritus sanctus
Qui cum esset in forma Dei, non rapinam arbitraius minor Deo Patre, quia non est ita a Spiritu sancto
est esse cequalis[Al., wqualem]Deo, sed semetipsum coluieiba,in qua apparuit, assumpta; vel ille ignis,
exinanivit formam servi suscipiens (Philip. n, 6), in quo descendit super apostolos, in unam perso-
Proinde quaedam ita dicunlur in Scripluris sanctis, nam divinitatis suse, sicut assumpta est a Filio Dei
utminor Filius intelligatur, sicut ipse ait : Pater ex virgine Maria humanitas in unam suse deitatis
majormeest(Joan. xtv, 28); qusedamveroita dicun- personam. Neque enim columbam beatificavit Spi-
» In Cod. VindohonensiTheol. 433, scec. 12, ca- lionis ostendit, Spiritus, inquit, Domini
super me,
put 7 hujus libri discrepat a priori, et ita habet : propter quod unxit me ; evangelizarepauperibus mi-
c Qua discretioneinlelligendussit nunc wqualis Patri sit me, prwdicare captivisremissionem,ctc. (Luc. iv,
Filius, nunc autem minorl 18 ; Isa. LXI,1). Ad quoe facienda ideo se dicit mis-
i Quapropter cognita ista regula intelligendarum sum, quia spiritus Domini super eum est.
Scripturarum de Filio Dei, ut distinguamus quid in i Secundum formam Dei omnia pcr ipsum facta
eis sonet secundum formam Dei, in qua est, et if. sunt; secundum formam servi ipse faclus ex mu-
ccqualisest Patri; et quid secundum formam servi u liere, factus sivblege. Secundum tormam Dei ipse et
quam accepit, et minor est Patre • non conturbabi- Pater unum sunt; secunduin formam servi non venit
mur tanquam contrariis el repugnantibus sanctorum facere voluntatem suam, sed volunlatem ejus qui
librorum sententiis. Nam secummm formam Dei eum misit. Secundumformam Dei, sicut Pater habet
sequalisest Palri 728 et Filius et Spiritus sanctus; vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in
quia neuter eorum creatura est, sicut jam osten- semetipso(Joan. v, 26); secundum formam servi:
dimus : secundum autem formam servi minor est Tristis est anima mea usque ad mortem; et, Pater,
Patre, quia ipse dixit: Pater major me est (Joan. inquit, si fieri potest, transeat a me calix isle (Math.
xiv, 28). Minorest seipso, quia de illo dictum est: xxvi, 38-59). Secundum formam Dei ipse est verus
Semelipsumexinanivit (Philif. n, 7); minor est Spi- Deus et vits ceterna; secundum formam servi factus
ritu sancto, quia ipse ait: Qui dixerit blasphemiam est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis
in Filium hominis, remittetur ei; qui autem dixerit (Philip. H, 8). Secundum formam Dei omnia, quae
blasphemiamin Spiritum sanctum, non remiltetur ha.bet Pater, ipsius sunt : Et omnia tua mea sunt,
(Matth.xu, 32). Et in ipso virlutes operatus est di- inquit, et mea tua (Joan. xvn, 10); secundum for-
cens : Si ego in Spiritu Dei ejicio dwmonia, certe mam servi non est ejus doctrina ipsius, sed illius,
supervenit m vos regnum Dei (Luc. xi, 20). Et apud qui eum misit. »
Isaiam dicit, quam lectionein ipse in Synagoga b Vide S. Augustinum, lib. xi de Trinilate, nun).
recitavit, et de se completam siue scrupulo dubita- 11.
PATBOL.CT. 9
43 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III 4i
ritus [sanctus], vel illum flatum, vel illmn ignem, il duas personas, id est, veri Filii Dei, et adoptiyi [AL,
sibique et personcesuaein unitatem habilumque con- veri Filii et adoptivi]; cum certissimum constet, in
juuxit in celernum, sed apparuerunt isla, sicut illam personam, quam habuit seternaliter de Patre
opportune apparere debuerunt, creatura servienlc gcnitus, Dei Filium humanam assumpsisse natu-
creatori, et ad nutum ejus, qui incommulabiliter in ram, quam nemo calholicus fide confirmatus adopti-
seipso permanet, ad ettm significandum el demon- vam esse ausus est dicere. Deus Dei Filius humanam
strandum, sicut significari et demonstrari mortali- assumpsil naturam, non personam, in celernam sus-
bus oportebat, mutata atque conversa. Quamvis cipiens personam divinitatis lemporalem humanita-
Spirjtus sanclus apparuisset in spscie columbse vel tis substantiam. Homo transivitin Deum, nonversi-
ignis, non possumus tamen dicere Spirilum sanctura bilitate naturae, sed propter divinae unitatem pcr-
Deum el columbain, aut Deum el ignem, sicut dici- sonsc. Ideo non sunt duo Christi, nec duo Filii, sed
mus Filium Deum et hominem. Propter has igitur unus Christus, et unus Filius, Deus homo.
corporales fonnas, in quibus apparuit Spirilus san- CAPUT X.
ctus, missus dicitur, non propter eas minor Patre Quod nec Pater nec Spiritus sanctus, sed solus
dici potest, sicut Filius prqpter formam servi; Filius incarnalus sit.
quia illa forma servi inhaesit illi ad unitatem per- 1 Quanquam una sit natura sanctae Trinitalis, non
sonce perpctualiter, illse vero species corporales, tamen lota Trinilas incarnala est; sed sola Filii per-
id cst, coluinba et ignis, ad demonstraudum quod sona humanam misericordiler
suscepit naturam. Nec
opus fuit, ad tempus apparuerunt, et esse poslea tamen ita Dei Filius incarnatus est, ut una esset
desiilerunt. in eo natura divinitatis et carnis. Neque enim in
CAPUT IX. Christo hoc deitas potuit esse quod caro, aut caro
Quod aliter intelligendum sit Verbum caro factum, qttod deilas : quia utraque nalura, id est, divini-
atque aliter Verbum Dei in quolibet sanctorum. tatis et humanitatis, in sua permansit proprietate.
Multis modis, dicit deiloquus Paulus, Deum locu- Propterea utique humanam naturam, id est, cai*
tum esse pairibus in prophelis, novissimis itaque nein rationabilcmque animam non a tota Trinilate ,
diebus locuium nobis esse in Filio suo [Al., novissi- sed a solo Filio confitemur
susceptara, in unitateni
me vcr.o](Hebr. i, 1). Et ut cerlissime intelligeretur,
quippe personce, non in unilalem naturce. Utique
:
de quo Filio dixisset, mox subjunxit dicens Quem persona Filii non est eadem,
ct quce Patris est, aut
constituit hwredem universorum, per quem fecit Spirilus sancli. Unitas ergo personse, manente dun-
et swcula (lbid., 2).Per illum vero, per quem omnia taxat
est , utriusque proprietate substanlice , sicut in
creavit, id est, Christum Dei Filium, locutus ( Ghristo personam non fecit duplicem , sic humanoe
novissimis sceeuli temporibus sanctis suis ; quamvis naturie non fecit sanctce Trinilati
susceptionem
Deum locutum esse in prophctis legatur [AL, lega- communem. Ad
Do- personam quippe Dei Verbi tan-
liius]. Sicul dicitur 729 principium loquendi tummodo acceptio illa servilis formce pertinet: sed
mino in Oscc (Oseei, 2) : vel etiam, verbumDomini nihil divince
pleniludinis abstulit; nibil dominationis
facium ad quemlibet prophetam, sicut legitur : Ver- ademit in Christo bumanilatis susccptio. Hinc est
bum Domini faclum est ad Isaiam prophetam (Isaiw quod in uno eoderaque Christo et humanoe naturae
xxxvm, 4). Non igitur ila Christus verbum Dei ha- veritas claruit, et divinoe naturae incommutabilitas,
buit in se, sicut alii sancli, sed ipse est Verbum oeterna. Hoc tamen sciendum est quod
aliudest Ver- permans:'.
Dei. Aliud est enim Verbum incarne, haflc servilem formam, quam solus Dei Filius acce-
bum caro faclum; aliud est Deus in homine, aliud
pit, tota Trinitas fecit. Quani lamen certum est a
est Deus homo. Ideo Dei Filius non solum secun-
tota sancta Trinitate factam, ad solam Filii Dei
dtimveram divinilatem, quam habet de nalura Dei
pertinere personam. Non enim Pater carnera assum-
Pairis, sed etiam secundum carnem, quam veram
naturaliier habet de corpore heatce Genitricis, Deus , psit,erat neque Spirilus sanclus, sed Filius tantum, ut
[) qui in divinilate Dei Patris Filius, ipse fieret in
verus, etcreditur et prasdicatur ab omnibus calho-'
homine ntatris virginis filius, ne Filii nonien in al-
licis : quoniam aeterna divinitas Filii cum plena hu-
teram transiret personam, qui non esset nalivitate
manitate sua, et eadem plena humanitas Filii cum
filius. Dei ergo Fifius, hominis factus est filius : na-
selerna divinitale sua, una est in sancta Trinitate
tus secundum veriiatem naturse ex [ Deo Dei Filius
persona; et hoec non adoptiva, sed propria et per- et secundum verUatem palurce ex ] homine hominis
fecta, et ipse tolus in divinilate atque hunianitaie
filius in uiraque nalura , non appellatione tantum,
sua unigenilus et verus Dei Filius, idem [AL, ideo] vel
cum Patre et Spiritu sancto, unus est Deus verus, adoplione, sed veritate Dei Filius.
non nuncupativus, sicut Hispanica hwresis impia 730 CAPUT XI.
temeritate aflirmare praesumpsit, asserens Dei Fi- De eo quod Verbum Dei, sum carnis conceptione,
lium in divina natura Deuin esse verum, et in bu- conceptum sil in utero Virginis.
mana nuncupativum; similiter et in divina natura Solus itaque, sicut diximus, Filjus Dei aceepit
proprium Filium Dei, et in huraana adoptivum, divi- carnem, ut possit [ AL, posset ] corporeis oculis vi-
ilens unam nersonam Filii Dei cum flestorio in deri, et corporeis manibus conlrectari. Solus huma'
45 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. — LIB. III. 46
nam naturam sic accepit, ut suam faceret; et per /L (Joan. III , 13). Hcecloquebalur in terra Filius ho-
illam divinitatis quoque sucenotitiam misericorditer minis,sed idem ipse Filius hominis.erat in ccelo.
hominibus infunderet [Al., insinuaret]. Nec tarnen Quamvis in unius corpusculi viderelur latuisse an-
uilateiius credi dcbet carnem Christi sine divinitate gustia, tamen omnium creaturarum regebat latitu-
conceptam in utero Virginis, priusquam susciperetur dinem. Nec alius est per qiiem omnia creata sunt;
a Verbo ; sed ipsum Verbum Deuni [ Al., Domini] [ alius ] qui creatus est homo; idem, ipse creator et
sucecarnis acceptione conceptum, ipsamque carnem creatura : creator in divinitate, creatura in huma-
Verbi Dei incarnalione conceptam, eamdemque car- nitate. Non alius, sed aliud, quia non una natura
nem humance naturse veram habere Dei Filium, qua in eo, sed una est omnimodis persona. Non ita in
de Virglnc Verbum Deus natus est. Non erga ad bea- sancta Trinilate dicendum est vel intelligendura;
tam Virginem locali molu Verbi divinitas venit, sed non enim fas est dicere de Patre el Filio, et Spirilu
ineffabili potentice suoe manifestatione, et uterum sancto, aliud, 731 1u'a una h°rum est natura; sed
nialris gignendus implevit, nec dimisit Patrem, alius, quia personarum distantia est in eis. Iu Christo
cum venit ad Virgineih. Ubique totus, ubique per- itaque non est personarum distantia, sed natura-
fectus : nec plenitudo divinitatis partiri potest, sed rum; ideo alius non debet dici, sed aliud de eo [AL,
totus Filius in Patre, lotus Filius in ulero Virginis; ]S de Deo ]. Quocirca omnimodis unus est atque idem
lotus Filius ex utero ejusdem beatoe Virginis carnem mortalis et immortalis, passibilis et impassibilis.
assumens, in qua crucifixus est, et sepultus ; in qua Ideo Dominum gloriae dixit Apostolus crucifixum
resurrexit, et in ccelum ascendit, et in dextera Dei ( / Cor. 11,8), quamvis sola humanitas passionibus
sedet; in qua etiam venturus est judicare vivos el subjaceret. Crucifixus est ergo Dei Filius, sed se-
morluos ; et in qua videbunt eum omnes tribus ler- cundum carnem, sicut in alio loco idem ait Aposto-
rte ; non in ea humilitate qua judicatur [ Al., judi- lus : Nos autem prmdicamus Christum crucifixum,
catus est], sed in ea claritale, qua judicaturus est Judais quidem scandalum, gentibus aulem stultitiam
universum mundum. (I Cor. 1, 23 ) ; ipsis autem vocatis Judceiset Grae-
CAPUT XII. cis Chrislum Dei veritatem [ Al., virlutem ] et Dei
De mediatore Dei et hominum, homtne Jesu Christo* sapientiam.
Nullus plane veram pacem cum Deo habere pote- CAPUT XIV.
rit, nisi per mediatorem Dominum Christum, qui De Maria Virgine, et incarnalione Verbi Dei.
est in duabus naturis, verus Deus vcrusque liomo, Beatus evangelista ut proprietatem unius personce
unus Christus, idem sacerdos et sacriflcium, ve- /2 in Christo ostenderet, ait : Verbumcaro factum esf
niens ad nos offerre pro nobis quod sumpsil ex no- (Joan. 1,14 ). Verbum, quod erat apud Deum, an-
kis, ut auferret a nobis quod invenit in nobis, id tequam mundus essct, per quod mundus factus est;
est, peccata. <>Sicut enim diabolus mediator est ad Verbum quod non amisit seternitatem suam , quam-
mortem, qui superbus superbientem hominera per- vis in temppre ex virginaii utero carnem assumendo
duxit ad morlem, ita Christus mediator ad vitam, homo fleri voluissel. Quod Verbum pcr omnipolen-
humilis hominem obedientcm reduxit ad vitain : liam suam voluit hunc hominem quem assumpsit,
quia sicut ille elatus cecidit, ei dejecit consenlien- hoc ficri ex tempore, quod ipse semper fuit sine
tem, sic iste humiliatus surrexit, et erexit creden- tempore, id est, proprius Filius Dei, ut non possint
tem. Idcirco autem mediator, quia idem Deus atque dici duo Filii Dei, alius ante tempora genilus, et
homo yerus, hahens cum Patre eamdem divinilalis alius natus ex tempore, sed unus Dei Filius pro<-
naturam, et humililalis eamdem cum matre sub- prius et perfcctus Dominus noster Jesus Chrislus.
slantiam. Habens ex nobis ttsque ad mortem iniqui- Quem beata virgo Maria, salva integritale sui cor-
tatis nostrsepcenara, habens incommutabilem de Deo poris, Dettm edidit et hominem, quae fuit lana mun-
Patre justitiam. Propter nostrara iniquitatcm tem- dissima, et virginitate clarissima, et
incomparabilis
poraliter mortuus, propter justiliam suam et ipse jD universis quoe erant sttb ccelo virginibus, eratque
semper yivus, qui cruciflxus est ex infirmitate no- talis ac tanta, ut sola digna fieret divinitatem in se
stri; sed vivit ex virtute sua (/ Cor. xm ). recipere Filii Dei. Sicut enim conchylii sanguinem
CAPUT XIII. lana suscipit, ut purpura ex eadem lana, imperiali
De eo quod 15 Christo sit naturarum distantia non majestati lanlummodo digna fiat, qua nullus alius
personw; el in sancla Trinilale personarum , non induitur, nisi augusta prseditus dignilate : ita Spiri-
naturw. tus sanctus supsrveniens in beatam Virginem , [et]
Neque Dei Filius, Deus aeternus ex Patre, Deum virtus Altissimi obumbravit eam, ut lana fleret di-
deseruit Patrem, quamvis homo factus esset ex ma- vinitate purpurata, solummodo reterno imperatori
tre : sed idem qui gerebat quce hominis sunl in ter- indui dignissima. Et sic facta est beatissima virgo
ris ; idem ipse gerebat in coelisquse Dei sunt. Sicut Maria QeoTom;, sicttt el Xpio-TOToxof. Nam et ante
ipse ait in Evangelio : Nemo ascendit in ccelum, nisi eam fuerunt alioe in populo X/SIO-TOTOXKI , id est,
qui descenditde ccelo, F.Uiushominis, qui est in ccelo chrislorum genitrices, non tamen virgines, r.ec
8 Vide S. Augustinum, lib. iv de Trinitate, n. 13
47 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III 48
Spiritu sar.cto, et virtule Altissimi obumbratce, ut. Vdistinguit [ Al., distinguunt ] in Christo, divinilas
dignce Dcum generare invenirentur. Hccc autcm ct deseruil humanitatem, nec in ipsa etiam passione.
X,oto-TOToxof, ct sola 6£OTOXO?, et sola virgo ex Spi- Quod ut facilius intelligi possit, exemplis fides robo-
ritu sanclo el virtute Altissimi concipiens, ac sic randa est. Verbi gratia, si securis ictu arborern [AL,
glorificata, ut Deum Dei Filium coaelernum et con- dicamus securis ictu arborem quam] verberaveris,
substanlialem Patri generaret. Virgo ante partum , et splendorem in ea simul percusseris solis, arbori
virgo in parlu, virgo post partum : dignum enim quidem vulnus infligis, solem vero, cujus et splen-
eral, ut Deo nascente, meritum cresccret castitatis, dorem simul percutis et calorem, impassibilem de-
ne per ejus adventum violarentur integra, qui vene- relinquis. Quod si arborem ictu securis percussam
rat sanavc corrupta. Nec regnator cceli virginalis sol non deserit, quanto magis sanctum suum Dei
uteri dedignatus [ Al., indignatus ] est angustias Filius, quod est Verbum , in passione non deseruit,
intrare, qui omnium creaturarum implet latitudi- quamvis ipsa divinitas impassibilis semper in sua
nem , cui angelorum militia nato decantare venerat: permaneat natura. Sicut Moysi [A/., Moyse] duce
Gfoiifl in excelsisDeo, et in terra pax hominibusbonw populi Dei vidente, rubus flammam hahuit, sic vere
volunlatis ( Luc. n, 14). passa est humanitas Christi; et sicut vere non incen-
a CAPUT XV. sus est, sic vere non passa est divinitas. Non ta-
Quid 'cuiqne natnrw in Christo conveniat. men alicubi divinitas humanitatem, ex quo in uni-
Firmissime credere debemus sub unius personae tatem suce personse assumpta est, deseruit; verum
proprietate duarum esse in Christo nalurarum in- etiam de eodem liiatris utero, idem Deus homo fa-
siguia : non ut divisionem faciamus unius Christi, ctus exivit, et in cruce idem Deus, homo factus pe-
sed ut in uno Dei Filio et uno Christo duas distin- pendit, ct in sepulcro idem Deus homo factus jacuit,
guamtis substautias : unam qnce initium habuit ex sed in sepulcro secundum solam carnem idem Deus
virginali utcro, alteram quse sine initio coaeternaest hoiuo jacuil; et in infernum secundum solam ani-
Deo Patri ; unam quce aetate proflciebat et sapienlia mam descendit. Quidquid enim in Christo factum
( Lnc. II , 52), alteram quce seterna est Dei virtns et esse legitur, ab uno Christo, et ab uno Dei Filio
Dei sopicntia. Ut de plurimis pattca dicaraus, unam geslum esse, nullus calholicus dubitare debet. Hcec
quoe dormiebat in nave et excitata cst a discipulis , vero omnia personaliter tolus Christus dignatus est
alteram quoe imperabat ventis et fluctibus ( Multh. agere. Ipse quippe suas passiones invenitur opera-
viii); unain qua [ AL, quce, el sic in seqq.] plorat tus, qtii nihil habtiit quod paleretur invilus. Ipse
amicum mortiium , alteram qua voce sola vocat eum ,, etiam et opus et auctor operis. Jam vero, cum Chri-
"*
de sepulcro et restiscilat ad vitam (Joan. xi) ; unam slus ttno eodemque tempore el in sepulcro jacuit, et
qua tristalur usque ad morlem ( Mallh. xxvi), aliam in infernum descendit, quis non inseparabile nahirse
qua libcrat sanctfS a trislitia et dat eis gaudium vitoe utriusque opus videat ? Et quis in ipso uno atque
pcrpetuoe; unani qua videntibus apostolis ascendit in inseparabili opere, propria carnis et animae, ac di-
ccelos (Actor. 1), et sedet ad dexteram Patris, al- vinitatis [ opera ] non evidenter agnoscat ? Ut enim
teram 732 Quade sintt Patris nunquam abscessit, secundum carnem in sepulcro jaceret, lotiis Christus
sed semper cum Patre et in Patre fuit, et esse non fecit? sed sepulturcecapax sola caro naturaliter fuit.
desinit. Salva igilur proprielate ulriusqtie naturoe, In infernuin quoqtie ui secundum animam Christus
et in unatn coeunte personam , suscepta cst a maje- descendeiet, nalurce ulriusque, id est, divinseatque
State humilitas, et a virtute infirmitas, ab a?terni- faumanseunum fuit opus ; sed solius animacnatoralis
tate morlalitas ; et ad perficiendum opus salutis hu- fuit ille descensus ; sicut eodem tempore, totus in
manae, natnra incommutabilis, naturac cst unita ccelo et in lerra, non cessabat Christus operari : at
passibili, ut mediator Dei et hominum homo Chri- solius divinitatis fuit, et loco non contineri, et quce
stus Jesus ct mori possit [ Al., possct ] ex uno , et ad gubernationem universitatis pertinebant, cum Pa-
mori non possit ex altero. Propter unius personoe rj tre naturaiiter et oequaliler operari. Inde est quod in
identitalem, communis Deo cl homini dicitur, vel omnibus illis operibus passionis et mortis. auctoritas
gloria vel contumelia : proinde sic in uno Christo apostolica, quod tolus in se operatus est Christus,
coramunia naturse utriusque inveniuntur oflicia, ut sic uni personae operantis assignat, ut quid cujus
cum non dividatur in virtutibus alque in infirmita- naturoe sit, indtibitanler ostendat. Nam et beatus
tibus Christus, tamen in opere aliquid utriqtte na- Paultis de uno eodemque Christo dicit : Et si cruci-
turoe non sit comraune. Quidqttid tamen gestum est fixus est ex infirmitate, sed vivit ex virtule Dei (II
in Chrislo, uniis hoc gerebat Christus, non duo Cor. xm, 4). Et beatus Pctrus, propheticum sic
Christi. In operibus proprietas dlscernitur natura- protulit de Psalmis eloquium, ut Christi aiaimam,
rum, in potcstate uiiitas personaeintelligitur. qttam in infcrnum noverat descendisse, ips$n dice-
CAPUT XVI. rct in inferno non dereliclam (Act. n.2T; Psal.
Quod divinitas hominem quem assumpsit, nunquam xv, 10); qua de inferis ad carnem die lertH»rever-
dimisit. tente , idem Deus secundum carnem, qua ki sepul-
In nulla siquidemproprietate operum quse naturas cro jacuit, de sepulcro surrexit. Et quadragesimo
« Hoc caput omittitur in cod. Vindobon.
 49 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINITATIS LIBRI III. — LIB. III. 50
. post resurrectionem die idem Deus, homo factus, Ai cum Christo, qttw sursum sunt quwrite, ubi Christus
in ccelumascendens in dextera Dei sedet, inde in fine esl in dextera Dei sedens; quw sursumsunt sapile,non
saeculiad judicandum vivos mortuosque venturus. quw super terram : mortui enim estis, et vila vestra
abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. m, 1).
733 CAPUT xvii. CAPUT XVIII.
De baptismo Chrisli, et quod omnia quw gerebantur
in Christo, nostrw salutis causa gesta sunt. Quod Deus Pater quwdamopera facit per Filium sibl
coaHernum in forma Dei, quwdttm per eumdem
Dicit evangelista Chrislum beato respondisse Ba- Filiumin forma servi, Filium hominis.
ptistae, dum ad ejus venit baptismura : Sine modo, Ipse enim Dominus de potestate, quam habet ex
sic enim decet nos omnem implere justitiam (Matth. seterno cum Patre. et de potestate, quam accepit ex.
III, 15). Quid aliud [est], quod ait omnera justitiam tempore in fornia servi, sic ail: Sicut enim Pater
implere, nisi quod in seipso totius vitoe nostroe or- habet vitam in semelipso, sic dedit et Filio vitam ha-
dinem ostendere voluit, ut ipse alio demonstrat in bere in semelipso, et polestatem dedit ei judicium fa-
loco dicens : Qui sequitur me, non ambulat in tene- cere, quia Filius hominis est (Joan. v, 26). Genuit
bris, sed habebit lumen vitw (Joan. vm, 12)? Baptiza- itaque Deus Pater Filium vitam et poteslatem in
tus est ergo Christus, non ut ejus ulla dilueretur 1B semetipso habentem. Dedil enira potestalem eidem
iniquitas, qui omnino nullam habuit, sed ut ejus Filio jttdicium facere, qui in forma servi factus est
inagna commendaretur humilitas; ita quippe in eo horao. Deus Pater per duas in Christo operalur na-
baptisma quod ablueret, sicut mors nihil quod puni- turas : per unam quse ei communis est cum Deo
ret, invenit; qui solus itaque sic nasci potuit, ut ei Patre, ex eo quo Deus est; per alteram, qua ex vir-
non opus esset renasci: non enim renascebantur, gine Maria homo factus est. Per has duas naturas
qui baptizabantur baptismate Joannis, a quo et ipse in uno Filio Dei Deus Pater, duas facit resurrectio-
baptizatus est. Quapropter baplisma Christi non fuit nes humani generis, id est, animarum et corporum.
in aqua tantum sicut Joannis, sed in Spiritu sancto, Habent enim et aniince 734 mortem suam in im-
in remissionem peccatorum, ipso alibi dicenle : Nisi pietale atque peccatis, secundum quam mortem
quis renatus fueril ex aqua et Spiritu sancto, non po- niortui sunt: de quibus idem Dominus ait : Sine
test introire in regnum Dei (Joan. m, 5) : ut de mortuos sepelire mortuos suos (Luc. ix, 60), ut scili-
Spiritu sancto regenerati, qui in Christum credunt, cet in anima mortui, in corpore mortuos sepelirent.
habeant omnium remissionem peccatorum; de quo Mors est videlicet animse, quando Deus deserit eam
Spiritu Christus generatus, regeneratione non eguit: ob peccatorum magnilndinem; corporis mors est,
qui Spiritus sanctus, eo baptizato, in specie columboe ^ quando ab anima deseritur. Ab his duobus mortis
descendisse super eum visus est. Nec credendum est generibus resuscitatos duas dicimus resurrectiones
lunc dona eum sancti Spiritus primo suscepisse, qui habere. Nunc autem animarum in Ecclesia per Fi-
a prima conceptioneSpiritu sanclo plenus semperex- lium Dei [Al. omitt. Dei], Verbum Dei, fit resurre-
Stitil [AL, existitj, sed ut sanctoe et individuoeTri- ctio, quando per gratiam Dei vivificatoe resurgent
nitatis in baptismate demonslrareiur mysterium. [AL, resurgunt] a morle iniquitatis. Et hoecest pri-
Filius Dei baplizatur in homine, Spiritus Dei descen- ma resurrectio, quam [qui] habent, in secunda, quae
dit in columba, Pater Deus adest in voce, sfne cujus est corporum, feliciter resurgent in vitam oeternam.
invocalione, id esl, sanctse Trinitatis, nullum bapti- Filius vero hominis acccpit potestatem judicium
sma prodesse poterit. Ideo Dei Filius primus ipse facere, quod judicium in fine erit sseculi, et ibi non
[AL, ipso stto] suo in baptismate totam personaliler erit resurrectio animarum, sed corporum. Ideo ipse
ostendere voluit adesse Trinitalem, qui sacramento- Dominus has duas designal in eodem loco resurre-
rum suorum dispensaloribus erat praecepturus, do- ctiones : animarum, ubi ait: Amen, amen dico vobis,
cere omnes gentes, el baptizare eas in nomine Palris, quia venil hora, el nunc esl, quando tnorlui audient
et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvui, 15). Quid- vocem Filii Dei (Joan. v, 25); corporum vero : Ve-
"
quid igitur gestum est in cruce Christi, in sepultura, niel hora, in qua omnes, qui in monumentis sunt,
in resurrectione tertia die, in ascensione in coclunt, audienl vocemejus [Ibid., 28). Hora autem nunc est,
et sede ad dexteram Dei Patris, ita gestum est, ut ut resurgant mortui; hora erit in fine sseculiut re-
his rebus non mystice tantum dictis, sed etiam ge- surgant mortui; sedresurgunt nunc in mente, tunc
stis, configuraretur vila Christuna, queehic geritur. in carne; resurgunt nunc in menle per Verbum Dei
Nam propter ejus crucem dictum est : Qui autem Filium Dei; resttrgent tunc in carne per Verbum
Shristi Jesu sunl, carnem suam crucifixerunt cum Dwi, carnetn factum, Filium hominis. Animas ergo
passionibns, ei concupiscentiis(Gal. v, 24). Propter nunc suscitat Detts per Verbum, Filium Dei, ut vi-
sepulturam : Consepultienim estis cum Chrislo per vant in Christo; corpora suscitat Deus in finesaecnli,
baptisma in morlem (Rom. vi, 4). Propter resurre- per eumdem Filium hominis, ut aeternaliter vivant
ctionem : Ut quemadmodumChristus surrexit a mor- cum Christo. Neque enim ad judicium vivorum et
tuis in gloriam Palris, ita et nos in novitaie vitw mortuorum Pater ipse venturusest; nec tamen re-
ambutemus. Propter ascensionem in ccelum, sedem- cedit a Filio Pater; quoraodo ergo non ipse venturus
que ad dexteram Patris : Si autem consurrexistis est ? Quia non ipse indutus est forma servi, r.SC
 51 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 5-2
videbitur in judicio. Videbuntnamque impii, in quem A I CAPUT XX.
comjmhxeruni(Zach. xu, 10). Forma illa erit judex, De resurrectione corpoium in novissimodie.
qiite stetit sub judice : illa judicabit, quoejudicala
est. Judicata est eiiiin iiiique, judicabit jiiste; talis Ipse Dominus noster Jesus Chrislus in resurre-
apparebit judex, qiialis videripossitet ab eis [quos ctione carnis suse, quam die tertio suscita,vit de
coroiiatimis est, ietab cis, quos] damhatiirus est. sepulcrd , nribis nostrae carnis veram ostehdit re-
forma ergo servi videbitur; occulta erit forma Dei, surrectionem, quara videlicet absque omni dubila-
qusejuslis videre solummodopromittitur ad aeternum tione firmissime credere deberiius; ut ih ea carne,
beatitudinis proemium. qria hic quisque vtvebat ih tiac proesenti viia, in
eadem resurgere debeat. N'Ccaliciii incrCdibiledebet
CAPUT XIX. esse potenliain divlnam corpora nostra de cujusciin-
De novissimisswcnli temporibus. que conditioiiis corruptione resuscitare posse. b
Quredam videhcet signa, quoe ipse Dominus in Absit hoc a fldetaostra diibitare, ut resuscitanda cor-
Evangelio ante flnem nuindi futura esse prcedixit, pora vitoeque reddenda, nori possint omnipolentia
transacta leguntur; qucedam vero imminentia quo- Creatoris omhia revocari [AL, non possit... revoca-
iidie sentiuntur . Quoedamitaque nceilum acta sunt, BS re], qiiaevel bestia, vel ignis o.bsumpsit, vel in pul-
sed futnra esse certissiine creriuntur, id est, fides verCm cineremque collapsa, vel in humoriem resolu-
israelitici populi, de qua Aposlolus ait : Ciwi intra- ta, vel in auras sunlexaltata [AL, collapsum, reso-
verit pleniludogentinm, tunc omnis Israel salvus fiet liilum, exallatum]. Absit ut sihus ullus secretumque
(Rom. xi, 25, 26); ct regntim Anlichrisli et crude- nalui-ae iia recipiat aliquid subtracium sensibus
litas ejus in sanctos; hcecenini crit novissima perse- noslris, ut omnium creatoris aut cognitionem lateat,
culio, novissimo imminente judicio, quam sancta aut cffugiat potestatem. Resurgent equideiri sancio-
Ecclesia toto tcrrnrum orbe patietur; universa scili- rum corpora ad gloriam, sine ullo vilio, sine uila
cet civitas Christi, ab universa diaboli civitate; deformitate; in quibus tanta feliciias [AL, facilitas]
quantaciiiiquc erit utraque supcr terram, cujus per- erit quanta et fclicitas. Quamvis enim aliquid de-
secutionis auctorem esseeumdem Antichristum non foririilatis habeant corpora eorum in hac proisehti
duhium est, qucm Apostolusfilium nominavit perdi- vita, vel inajus vel minus habentia, quam humanse
iionis atque refugam, utique, a Domino Dco; qni iiaturse deceal pulchritudinem, nihil lale habebunt
'extoUetursitpra omne quod dieitur Deus, ant [quod ln illa perpelucc felicitatis pcrfectione : in ea scilicet
colitur] ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se mensura et dignitate, quci vel futura erant, si ante
ianquam sit Detts (II thess. n, 4). Ecclesia equidem ** C jperrectaeoetatis decorem moriuntur, sive etiam ha-
sancta, dicitur Deus a. Colitur ilaque rccte tanliim- buerunt anle vergentis ad inlirmltatem octalisannos,
modo sancta Trinitas Deus : cujtis honorem ipipiis- membfbrum omnium pulciiritudine congruo decore
simus ille refuga sibi vendicare [AL, vindicare] proe- servata, ita ut nihil incongruum habebunl [AL, ha-
sumct. Alios adulaiionibus, alios terroribus, alios beant] in tilla corporis parte, quia spiritale erit
signis illicilans, ut se colant pro Deo, cujus persecu- fcorpusnon carnale. fjjtiamvis caro sii non spiritiis,
tionem trium semis annorum spatio, excandescere hbn tamen carnalibus subjacot [A/., siibjacebit] viiiis,
super terram in Apocalypsi prsedictum est (Apoc. xi, de quibus Aposlolus ait: Quia caro et sanguis regnum
12); sed ne tam immanis, et crudelis persecutio Dei non possidebunt (I CorKxv, 50). Procul erit
improvisa veniens, omnes minus paralos involvat, ab eis omnis infirmitas, omnis deformilas, omnis
Eliatn ct Enoch maximos prophetas venturos esse tarditas, omnis corruptio, orritiis egeslas, omnis
Ecclesiaehabct fides : per quorum doctrinam, popu- indigentia, et si quid aliud [quod illud] summi regis
lus Israeliticus convertetur ad fldem. Qui, cuin ipsi non decet regnum in quo rcsurrectiouis et promis-
primo trcs semis annos proedicaverint, in ipsa eadem sioriis flliioequaleserunt angelis Dei (Matlh. xxn, 30).
persecutione cum aliis fidelibus Christi, glorioso •. Ergo quidquid de corporibus vivis, vel post morlem
coronabuntur martyrio : percusso aulem illo perdi- de cadaveribus periit, humanosque efTugjlvisus, si-
tionis lilio, et impiissimo 735 lotius iniquitatis niul cum eo, quod in sepulcris remausit, Ln spiri-
magistro, ab ipso Domino,sicut Apostolusait: Quem talis corporis novitatem [AL, novitale], ex animalis
Dominus Jesus interficiet spiritti, oris sui, et deslruet corporis vetuslatemutatum, resurget incorruptione
illustratione adventussui (II Thess. n, 8), non con- atquc immortalilate vestitum. Resurgent el impii
tinuo dies judicii secuturus esse credendus est, ut unusquisque cum sua carne, ul cum diabolo et an-
adimpleatur quod ipse Dominus in Evangelio ait: gelis ejus puniantur. Utrum saue ipsi cum vitiis, et
De d,tequtem illo et, hora nemo novit, neque angeli, deformitatibus eorum corporum resurgant, quaecun-
neque Filius, nisi Paler solus (Matth. xxiv, 36) : que in eis vitiosa et deformia membra geslaverunt,
quomodo haec Doraini verba intclligenda sint, loco inquirendo laborare quid opus est? Neque enim fali-
opportuno superius exposuimus. gare nos debet incerta eorum habitudo, vel pulchri-
'*t.ocus corruptus, qui ope mss. corriginon pottiit. fleiis. »
Mss. IlojGh.habet: « Snprfidmne, qu6ddieitar Detis, » Vide S. Au|nsikium, Hb. Mli Be Civ. Dei,
aut qiiod coiitur Ecclesia equidcm sancta, dicitur cap. 20.
 53 DOGMATICA.— DE FIDE S. TRINTTATISLIBRI. III. — LI3. III. U
tudo, quorum erit certa et sempilerna damnalio. A CAPUT XXII.
Hoc certissirae scieudura est, quia nemo nisi per De wlerna beatitudinesanctorum.
indebitam miscricordiam Dei liberabifur : et nemo Qttid vero acltiri sint sancti in illa requie sumrrtofi
nisi per debitum judicium damnabitur. Tunc sancti beaiiludinis, Psalmisla exposuit dicens : Beati qui
scient plenius, quid boni eis contulerit gratia; vel habilant in domo lua, Domine, in swculumswcutilau-
quid essent consecuti [AL, consecuturi], si divina dabunt te (Psal. LXXXIII, 5). Et expressius ipse Domi-
eoS gratuilo munere non elegisset misericordia; uus in Evangeliodemonstravit, [ubi ail]: Beati mundo
et quam verttm sit, quod in Psalmo canitur : wrde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth.v, 8).
Misericordiam et judicium cantabo tibi, Domine Hcec[esl] absque omni perturbatione bcata Dei pax,
(Psal. c, 1). quoe exsuperat omnem sensum, in qua videbitur
Deus deorum in Sion, id est, in speculoperpeliice
CAPUTXXI.
quietis. Oiiinia quippe membra et viscera incorru-
De justorum prwmio, et pcenapeccatorum.
ptibilis corporis, quoenunc videmus per usus ne-
De igne diei judicii Apostolus ail: Uniuscujusque cessiiatis distriliuta habere ministeria, prolicicnt
opus qualesit, ignis declarabil (I Cor. m, 13). De laudibus Dei, quia nulla eritillis tunc necessitas h-
igne purgatorio hoc eum dixissenon est dubitandum, B **borandi, nulla cujnslibet indigentice molestia, sel
quem ignem aliter impiisentient, aliter sancii, aliter plena cerlaque securitas et sempiterna felicitas et
justi. Impii siquidemde illius ignis cruciatu ad per- indeficiens loelilia. Quam ineffabilis erit fclicilas
petuas ignium flammas detrudentur. Sancti vero, illa ubi nullum erit malum,ubi nullum deerilbonuin !
qui sine omni 736 peccatorum macula in corpori- Vacabitur Dei laudibus, qui erit omne bonum iu
bus suis resurgent, qui supra fundamentum , quod omnibus. Unus amor onmibus, una concordia cun-
est Christus, aurum, argentum el lapidcs pretio- ctis, verus honor, qui ntilli negabilur digno, nulli
sos sediflcaverunt, tanta facilitate illttm pervolabunt deferclur indigno. Nec ad eum perveniet ullus imli-
ignem, quantainlegritalefldei, et dilectionis Christi gnus, ubi nullus permittitur [AL, permitlelur] css^
in hac vita custodierunt prsecepta, eritque illis ille nisi dignus, ubi pax, ubi nihil adversum a seips*:
ignis dieijudicii, sicut tribus pueris caminus Baby- quisque, nec ab aliquo palietur; prsemium viriutis
lonioefornacis fuerat, qui absque omni flammarum erit ipse, qui virtutem d..>dit;et qui scipsuni, q 'io
lcesione in Domini laudes omnium pulchritudinem melius et majus nihil possit esse, promisii, qui eiii.
creaturarum convocabant. Sunt ergo quidam justi beata satietas omnibus; quod Propheta Spiritu in-
ininutis quibusdampeccatis obnoxii, quia [AL, qni] spiratus sancto prsevidit optamlo inquiens : Satiabor
cciificaverunt supra fundamentum, quod est Chrj- C dnm manifestabitur gloria iua (Psat. xvi, 15). Tiiiic
slus, fenum, Iigna, slipulas, qtise illius ignis ardore eritipse Dcus sanclorum satietas, bealoruiii jucundi-
purgantur, a quibus mundati, ceternaefelicitatis digni tas, ct omnia qusecunquc ab eis honeste desiderari
efBcientur gloria. Illoque transitorio igne, et toto possunt, el vita, ct s.dus, et virtus [AL, victus], et
extremi diei juaicio complelo, dividentur duoe con- copia, etgloria, ethonor, etpax, ceternabeatitudo, et
gregationes, sanctorum et impiorum ; una Christi, beala selernitas. Ipse erit perfectio desideriorumno-
altera diaboli; una bonorum, allera malorum : utra- strorum, qui sine fine videbitur, sine fastidio ama-
que angelorum et hominum. Istis voluntas, illis bitur, sine fatigatione laudabitur. Tunctantum erit
facultas non poterit ulla esse peccandi, nec ulla con- vera iinmortalitas, ubi nullus mori potest. Prima
ditio moriendi; islis in oeterna vita vere feliciterque conditio hominis fuit posse non mori [cui propter
viventibus, illis infeliciter in seternis tormentis sine peccati pcenam contigit non posse non mori] : rcstat
moriendi potestate durantibus. Quoniam utique ex- in illa felicitateillud tertium, non posse mori. Tunc
tremi judicii venlilabrum discernil [AL, discernet] plene erit liberum arhitrium, qttod primo homini
frumenlum a paleis; unusquisque secundum modum fuit sic datum, posse non peccare; sed illud beatius
merilorum aut damnabitur, aut coroiiabitur. Quidam -. erit, quando tale eril, non posse peccare. Tunc sab-
videlicet juxta peccatorum qualilatem mitius tor- "batismus [AL, sabbalissinnis] ceternce quielis dics
quentur, qui minore [AL, minorum] scelerum pon- 737 omnibus sanctiseril; ibi videbitur qui amabi-
dere gravantur. Sunt etiam et sanctorum merita tur, et quj amabitur, Iaudabitur. Nnnc ergo qui nobis
diversa; quorum quisque secundum merilorum ma- hujus sermonis initium ct causa fuit, sit etiam per-
gnitudinem aelernae recipiet proemia bealitudinis. fectioel finis;pro cujus amore legenlcs flagitamus,
Quodipse Dominus in Evangelio significabatdicens : pro nobis apud ejus inlercedere misericordiam, ut
In domoPatris mei mansionesmultwsunt (Joan. xiv, cum eis, eo miserante, mereair.urad illud pervenire
2); sed nemo in illis alicujus loetitioe,vel beatitudi- regnttm cujus nullus est finis. Amen.
nis sentiet detrimentum, quia unicuique sufficiet, » 1NVOCATIO AD SS. TRINITATEM, ET FIDEI
quod accipiet, quia Christus erit omnia in omnibus SYMBOLUMEJUSDEM.
(Coloss. m, 11). Adesto,lumen verum, Pater, omnipotensDeus.
Hictitulus deest in aliis codd. mss. Ipsa quoque Credimus,ut infra, stalim in fine hujus ultimi capitis
jjnvocalioadSS. Trinitatem in cod. ms. Tegernseensi ponitur.
et iu editis quibusdamhic omitittur, symbolumvero:
S5 B. F. ALBINI SEU ALCULNIOPERUMPARS III. 56
Adesto lumen de lumine, Verbum et Filitts Dei, A^ Deus vera et sumina vita, in quo et a quo, et per
Deus omnipotens. qtiem vivunt qusecunquevere, summeque vivunt om-
Adesto sancle Spiritus, Patris et Filii concordia, nia, o beala Trinitas.
Deus omnipotens. Deusbonum el pulchrum in quo, et a qun, et per
Adesto, Deus unus omnipotens, Paler, et Filius, quem bona el pulchra sunt, qusecunquebona el pul-
et Spiritus sanctus. chra sunt omnia, o beata Trinitas.
Doce fidem, excita spem, infunde charitatem. Deus cui nos fides excitat, spes erigit, charitas
Velle mihi adjacet, sed hoc non a me, sed a te, jungit, o beata Trinitas.
Mundum, et terras linquere, et cceluni petere. Deus qui petere jubes, et invenire facis, et pul-
Sed imbecilla pluma est, velle sine subsidio luo. santibus aperis, o beata Trinitas.
Da fidei pennas, ut volem sursum ad te. Deus supra quem nihil, extra quem nihil, sine quo
Hanc fidem in te, per te, de te confiteor. nihil, o beata Trinitas.
Tc unum in substantia, Trinitatem in personis Deus sub quo totum, iu quo tolum, cum quo to-
confiteor. tum, obeata Trinitas.
Te semper idem esse, vivere, et intelligere con- Te invocamus, te adoramus, te Iaudamus, o beata
flteor. B
B Trinitas.
Et tres unum, et unum tres confiteor. Exaudi, exaudi, exaudi, o beata Trinitas.
Patcr et Filius et Spiritus sanctus, o beata Trini- Spes noslra, salus noslra, honor noster, o beala
tas. Trinitas.
Deus, Dominus,Paracletus, o beata Trinitas. Auge in nobis fidem, auge spem, auge charita-
Charitas, gratia, comraunicatio, o beata Trini- tem, o beata Trinitas.
tas. 738 Libera nos, salva nos, juslifica nos, o beata
Charitas Deus est, gratia Christus, communicalio Trinitas.
Spiritus sanclus, o beata Trinilas. Miserere, Domine, quia misericordia tua liberavit
Genitor, genitus, regenerans, o beata Trinii.as. nos, o beata Trinitas.
Veruui lumen, verum lumen ex lumine, vera illu- Miserere, Domine, quia misericordia tua credimus
minatio, o beala Trinitas. in te, o beata Trinitas.
Invisibilis invisibiliter, visibilis invisibiliter, invi- Miserere, Domine, quia misericordia tua cognovi-
sibilis visibiliter, o beata Trinitas. mus le, o beata Trinitas.
Fons, uiiir.cn, irrigatio, o heala Trinitas. *P Miserere.Domine, quia misericordia lua speramus
Ab uno omnia, per unum omnia, in uno omnia, o in te, o beala Trinitas.
beata Trinitas. Miserere, Domine, quia misericordia tua amamus
A quo, per quem, in quo omnia, o beala Trini- te, o beata Trinitas.
tas. Te adoramus cunrii unum Deum Patrem, et Fi-
Vivens vita, vita a vivente, vivificator vivenlium, lium, sanctuinque Spiritiun, o beata Trinitas.
o beata Trinitas. Dapeccatis veniam, proesta oeternamvilam, dona
Unus a se, unusab uno, tinus ab ambobus, o beata pacem et gloriam, o bcata Trinitas.
Trinilas. 0 beala, et benedicta, et gloriosa Trinitas, Pater,
"Qva se, ':•»ab altero, wvab utroquc, o beata Tri- el Filius, et Sptritus sanctus [o beata Trinitas].
nitas. 0 beata, benedicta, gloriosa unitas, Patcr, Filius,
Omnc autcm ",.•* semper in tribus, et omne Sv ae- Spirilus sanclus, [o beata Trinitas].
qualiter in singulis, o beala Trinitas. 0 vera, summa, sempiterna Trinitas, Pater, ctFi-
Verax Patcr, veritas Filius, veritas Spiritus, o lius, et Spiritus sanctus, [o beata Trinitas].
beala Trinitas. 0 vera, summa, sempiterna unitas, Paler, Filius,
Una igitur Pater, >oyoV, Paracletusque substantia n| Spirilus sancltis [o ueala Trinitas].
est, o bcala Trinitas. Mi erere nobis, miserere nobis, miserere nobis, o
Una cssenlia, una virtus, una bonitas, o beata beata Trinitas.
Trinitas. Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio in sse-
Deus beatitudo, in quo, et a quo, et per quem cula sempiterna, o beata Trinitas a.
beata sunt qucecunque beata sunt omnia, o beata b Credimus sanctissimam [AL, sanctam] Trinita-
Trinilas. tem, id est, Palrem, et Filium, el Spiritum sanclum,
a Citatur ab ^Enea Parisiensi, cap. 88.
b In editione BasilecnsiHomiliarii annol496 omis- processione Spirilus sancti apud d'Acherium Spicil.
lom. I nov. edilionis pag. 131. Groecum ejusdem
sa invocalioneS.Trinitalis habetur sequens Symbo- exemplar Joannes Leuclavius reperit in bihliolheca
lum sub titulo : Recapitulatio.In cod. Vindob. Con- Sambuci sub nomine Hilarii episcopi Pictaviensis;
de sancta Trinitate. Iri cod. Bibl. S. Gcrmani illuilque suo stylo Latine traductuin lanquam novum
(essio
>arisiensis hocchabetur inscriplio : Lectionesde S. S. Hilarii opus Basilese anno 1578 typis vulgavit:
Trinitate, hoc est, in feslivitale S. Trinitatis legi con- quod deinde D. Coustantet Socii Veronenses in Ap-
suetce. Hujus Symboli initium sub Alcuini nomines pendicem Operum S. Hilarii rejecerunt, et Alcuino
laudatur ab .Enea episcopo Parisiensi, qui Carolo> asseruerunl. Textum genuinum bic damus, ad plu-
Calvo imperante floruit, in libro adversus Groecosdei rcs codd. mss. emendatum.
57 DOGMATICA.— QUJJSTIONES XXVIII DE TRINITATE. 58
unum Deum omnipotentem, unius substantise, unius Ai in operibus, quamvis qusedam opera Dei quibusdam
essentic*,unius potestatis, creatorem omnium crea- personis specialiter conveniant; sicut Patri vox illa,
turarum; a quo omnia, per quem omnia, in quo om- quse de ccelo sonuit super Christum baptizatum; et
nia. [Credimus] Patrem a seipso, non ab alio; Fi- ad Filii personam humanitalis tantummodo pertinet
lium a Palre genitum, Deum verum de Deo vero, susceplio; et Spiritus sancti personse proprie con-
Iumen verum de lumine vero : non tamen duo lu- gruit illa columba, in cujus specie idem Spirilus san-
mina, sed unum lumen. Spiritum sanctum a Patre ctus descendit super eumdem Filium Dei secundum
et Filio sequaliter procedentem; consubstanlialem, hominem baptizalum : tamen absque omni dubita-
cooeternumPatri et Filio. Pater plenus Deus in se, tione illam vocem, el illam columbam, et Chrisli
Filius plenus Deus a Patre genitus, Spiritus sanctus humanitatem tota sancta Trinilas operata est, cujus
plenus Deus a Patre et Filio procedens. Non tamen opera inseparabilia sunt. Credimus eumdem Filium
tres deos dicimus, sed unum Deum omnipotentem, Dei, Verbura Dei oeternaliter natum de Pajre, con-
aeternum, invisibilem, incommutabilem, qui totus substantialem Patri per omnia, temporaliter natum
ubique est, totus ubique praesens : non per partes di- de Spiritu sancto et Maria semper [Vox semper in
visus, sed lotus in omnibus non localiter, sed polen- aliquibus editis omittitur] virgine, duashabentem na-
tialiter. Qui sine commttnicatione sui, mulabilia JB tivitates, unam ex Palre seternam, alteram ex matre
creavit et creata gubernat, semper manens quod est. lemporalem; qui etiam Filius Dei suse carnis con-
Cui nihil accidens esse poterit, quia simplici divini- ceptione conceptus est, et suae carnis nativitate na-
tatis naturoenil addi, vel minui potest, quia semper tus est. Deum vero [AL, verum] confitemur concep-
est quod est, cui proprium est, cui sempiternum est, tum, et Deura verum natum, eumdem verum Deum
cui idem est, esse, vivere, et intelligere. Et hoectria et verum hominem, unum Chrislum, unum Filium
unus Deus, et unus Deus hoec tria; idem Deus et Dei unigenitum, proprium et perfectum in duabus
Dominus [Ms. Sanct-Germ.: Et hcec tria unus Deus naturis, in unius personae singularitate. Impassibi-
et unus Dominus; hcec tria idem Deus et Dominus, lem et passibilem, mortalem [Ms. Sanct-Germ., in-
etc.] vera et sempiterna Trinitas in personis, vera et visfbilem et passibiliter morlalera mendose]atque im-
scmpiterna unitas in substantia, quia una est suh- mortalem, crucifixum in infirmitate nostra, eum-
slanlia Paler, et Filius, et Spiritus sanctus. Hcec demque semper viventem in virtute sua. Qtti mor-
vero sancta Trinitas, nil majus est in tribus personis tuus est carnis suse morte, et sepultus; atque ab in-
simul nominatis quam in una qualibet persona semel feris, damnato cl spoliato principe totius iniquitatis,
dicta; quia unaquoequepersona plena est substantia rediens, tertia die resurrexit, atque cum triumpho
in se, non tamen tres substantise, sed unus Deus, C i glorise videntibus discipulis ccelum ascendit, sedens
una substanlia, una polentia, una essentia, una oe- in dextera Patris, id est, majestate divinitatis. Inde
ternitas, una magnitudo, una bonitas Pater, et Fi- jam venturus judicare vivos et morluos, quem impii
lius, et Spiritus sanclus. Nec aliud est Paler in na- videbunt jttdicantem in ea forma qua cruciflxus est;
tura quam Filius vel Spiritus sanctus; nec aliud Fi- non in ea humililate qua injuste judicatus est, sed in
lius, et Spirittts sanctus quam Pater in natura, qui- ea claritate qua juste judicaturus est mundum. Cu-
bus est una natura. Sed alius est Pater in persona, jus [majestatis] visio oeternaerit omnium sanctorum
alius Filius in persona, alius Spiritus sanctus in per- beatitudo et gloria. Gratia,et pax a Deo Patre et Fi-
sona. In Patre aeternitas [Ms. Sanct-Germ.; in Pa- lio
ejus Jesu Christo Dominonostro sil isla confitenti
tre manet oeternitasj, in Filio aequalitas, in Spiritu in orania ssecula saeculorum.
sancto aeternitatis oequalitatisque connexio. Untim
oinnes in substantia, et essenlia, omnipotenlia, et Ex mss. et edit. [Expticit liber III de sancta Trini-
deitale. 739 a Sicut enim eadem sancta Trinitas tate, quam excerpsil Alcuinus de tibris sancti Au-
inseparabilis est in substantia, ita inseparabilis est D gustini.]
a Ex sancto Augustino, de Doctrina Christiana, lib. i,
cap. 5.

MAGISTRI ALRINI FLACCI ALCUINI

DE TRINITATE AD FREDEGISUM QUiESTIONES XXVIII.

Desideratissimo filio Fredegiso Albinus salutem.
Placuit prudentise veslroe, flli charissime, aliquas
proponere mihi ad solvendas de sanclissima [AL,
sancta] Trinitate quoestiones,quibus fortassis vestroe
aures sapienticeinquietare [AL, inquietari] putamus.
Nec ullatenus eruditionem vestram, et in catholica
flde puritatem, minus aliquid in talibus intellexisse
reor, dum maxime divina operante gratia ab ineunte
virilis robore sensus tecum hoc egi, ut robustus pra>
dicator et insuperabilis doctor in fide sanctissimse
Trinitatis esse videreris; cui non deesse, juxta apo-
stolicara prophetiam, contradictores olim prioribus
et nunc nostris probatum habemus temporibus : sed
satis benigne suscipio, quicunque [Al., quaecunque]
est, de hujusraodi rebus interrogantis devotionem,
at magis laudo hanc [AL, "hsec]proedicantis inslac-
69 B. F. ALBINl SEU ALCUINTOPERUM PARS III. 60
tiain, quia parum prodest discendi devotio, sine do- AkFilius/relationis regula tenetur [A/.,regulcetenenlur]
cendi studio, juxta sententiam Salomonis : Thesaurus iu eo.
invisuset sapientia abscondita, quw ulililas in utrisque Inler. 9. Quare tcqualem non habet relationis re-
(Eccti. XLI,17)? Quocirca tola debet esse cura bcne gulara Spirilus sanctus, sicut Pater et Filius?—Resp.
inlelligeiui in docendo, nefrustra laboret [AL, labo- Quia circumferri potest Palris et Filii noraen ad iu-
raretj in disccndo : quia sicul in Propheta legitur : vicem, ul si dicamus, Pater Filii Pater, et Filius Pa-
Qui multos erudiunt, sicut firmamentum in perpetua tris Filius, non ita duplex rclationis cireumversio
fulgebunt claritale (Dan. xn, 5). [AL, duplicem... circumversionem] in nominesancli
lnterrogatio 1. Quomodo Deus vere sit Unitas, et Spiritus inveniri potest.
vere Trinitas?—Resp. Unilas in substantia, Trinilas Inler. 10. Qtta necessitate accidit ut ita non cir-
in personis. curaferri possit Spiritus sancti relatio?—Resp. Recte
« Inter. 2. Quid sit proprium uniuscujusque per- dicere possumus Spiritum sanctum Palris et Filii
sonse in sancta Trinitate? — Resp. Propiium est Pa- Spiritum, sed converso ordinc non possumus dicere
tris, quod sobis est Pater; et quod ab alio non est Patrem Spiritus sancti, sicut dicimus Patrem Filii,
740 nisi a se. Proprium est Filii, quod a Patre ge- ne duo Filii in sancla Trinitate aesfimarehlur. Item
nilus cst, solus a solo, coaclernuset coiisubslantialis £j non possumus dicere Filium Spiritus sancli, sicut
genitori.Proprium est Spiriliis sancti, quod non [AL, diciraus Filium Patris, r.e uuo Patres in sancta Tri-
nec] ingenitus, nec genitus est, scd a Patre et Filio nitate intelligantur. Dicimus itaque Spirilum sanctum
seqtialiter procedens. Palris et Filii, sine reciprocatione conversionis no-
Inter. 3. Quare Spiritus sanctus ingenitus vel geni- ntinum relativorum.
tusnon dici debel?—ft<?sp. Quia si ingenitus diceretur lnter. M. Uliuili inseparabilia sint opera saiicLe
sicul Pater,duo Patres; si genitus, duo Filii scslimari Trinitatis? — Resp. Ulique quidquid Deus operalur,
possenl in sancta Trinitale. totum sancta Trinitas inseparabililer, haec eadem
Inter. 4. Utmm solus Paler, aut solus Filius, aut operatur opera; quia una est sanclse Trinitatis
sicut una est substanlia, essentia, et vo-
SOlusSpirilus sinctus per sc pleniis Dcus et perfe- operatio,
luntas.
ctos dici d:bcat?—Resp. Utique Pater per se cst
Inler. 12. Utrum sancta Trinitas in personis sc-
ptettus Dens, sirniliter et Filius plenus Deussi solus vel inseparabilis dicenda sit, dum alius est
neminetur, et Spirilus sanctus plenus Deus cre- parabilis
ditur. Pater, alius Filius> alius Spiritus sanctus?—Resp.
Inter. 5. Si unaqucequepersona per se plenus Deus Vere alins est Pater quanl Filras in persona, sicut
dici potest, quare non tres Deos dieimus Patrem, et' C Filius alius est in persona quam Pater, et Spiritus
sanctus alius est in personi quam Pater et Filius.
Filium, et Spiritum sauctum?—Resp. Quia una sul>
stantia est Pater, et Filius, et Spirilus sanctus, non Non tamen aliud ille, vel ille in nalura, vel in deitale,
trcs subslanike. Proinde unilas substantioetres Deos aut in cssentia, Nec enim Patrem potes dicere, nisi
Filium intelligas; nec Filiuin dicerc, nisi Patrem
prohlbet diccre vel credere.
inlelligas; nec Spiritum sanclum, nisi intelligas cujus
Inter. 6. Dum ires persorias dicimus Patrcm, et
Spiritus sil. Quocirca omnimodo inseparabilis est
jilium, et Rpiritum sanctum, quare non tres Deos, sancta Trinitas sicut in operibus, sic etiam in perso-.
faec tres omnipolerilcs, nec trcs magnos, nec tres rtis diccnda.
bbnos dicere fas est? — Resp. Quia Deus et omriipo-
741 Inter. 13.An [AL, Si] ad solam Patris perso-
et et
Vens, magnus, bonus, oeternus, et substantialia
fiomina snrit, et ad se dicuntur : ideo non licct ea nampertineat, ubifA/., quod]dicitur : Quifacit mira
bilia magna solus (Psal. LXXI,18). Et Apostoltis : Qui
p"Iur»ll numero dicere, sed singuliiri; et omne no- solns habet immortalilatem (I Tim. vi, 16)? — Resp.
inen, quod substantiam Dei vel essentiam sigriificat,
NullatenusadsoIamPatrispersonam pertinet, dumdi-
semper singulari numero profercndum est. Pater, et
ciltir solus Deus, sive in Novo, sive in Veteri Tesla-
Filius, et Spirilus sanctus, relativa sunt nofnina, et
ideo tres persoiwerectc tlicuiitur. D mento, ct tptod Deus solus sive hoc sive illud habeat,
vel faciat; sed ad totam sanctam Trinitatem, qua3
Inter. 7. Quomodo relaliva ? — Resp. Seeiindum est uniis Deus omnipotens, omnia faciens,
quoe suiit
dialecticam relativa nomina sunt, quoead aliud ali- in cceloet in terra.
quid referuiitur, sicut domintis ad servum, et ser- Inter. 14. Quomo'0 bealus Joannes evangelista
vus ad domiiium, paler ad filium, et filius ad pa- dicit: Deum nemovidit
unquam (Joan. i, 18); ct ipse
treni. Prorsus cmn dico Pater, Filium [simul] signi- Dominus in alio ait loco : Beali mundo corde,
qtto-
fico, quia non esl Pater nisi Filius sit cui sit Pa- niam ipsi Deum videbunt v, 8); et Apostolus
ter. Item non cst Filius nisi sit Paler cui sit Fi- invisibilcm Deum dicit (Mallh.
(/ Tim. i, 17)?— Resp. Vi-
lius. deri enim polest Deus, id esl, intelligi, secundiim
Inter. 8. Utrum Spiritus sanctirs relalive vel sub- suaedonum gratise, sive ab angelis, sive tib animabus
stantialiter dicatur?— Resp. Utique relative, quia| sanctorum : plenam vero divinitatis naturam, nec
Spiritus alicujus Spiritus est, sed non sicut Pater et' angelus quislibet [AL, quisquam], nec sanctorum
iEneas Paris.,cap. 89.
61 DOGMATICA.— QUJESTIONES XXVHI DE TRINITATE. 62
aliquis perfecte intelligere poterit. Ideo incompre- iSLctum sapienliam et virtutemj; 742 non tamen tres
hensibilis dicitur Deus. virtutes, nec tres sapientias, quia sapientia substan-
Inter. 15. Cum sanctis summum promitfitur proe- tiale nomen est, sicut virtus. Nec aliud est fn Deo
mium seterna Dei visio, aequaliterne videbunt vel in- esse, aliud sapere, aliud posse; sed unum est Deo
teliigenta? — Resp. Nullalenus oequaliter omnes, vel esse, ^apere, posse.
angeli vel animaesanctorum Deum nec [AL, vel] nunc Inter. 21. Utrum ad solam sancti SpirilnS perso-
vident, vel post resurrectionem videbunt, sed secun- nam pertineatj dum Apostolus dicit: Deus charilas
dum donatoris dispensationem, et meritorum quali- esl (I Joan. iv, 8), qui [AL; quae] dilectio Palris et
latem. Unusquisque tamen sufficientem in ejus vi- Filii esse tegitttr? — Resp. Nullatenus ita Spiritus
sione suis meritis habebit bealitudinem. Nec plus sanctus charitas intelligitur, quasi non sit Pater et
quaeret quam habet, nec se minus habere quam vo- Filius charilas. Sicut Spiritus sanclus est charitas,
let, dolebit. ita et Paler est charitas [et Filius est charitas,] non
Inter. 16. An aliquid distet in Deo, esse, vivere, tamen tres chaiitates, sed una charitas. Sed quia
tfitelfigefe, posse? — Resp: Nutlatenus alittd est in Spiritus sanctus donum Dei proprie dicilur, et nul-
Deo esse, aliud vivere, vel aliiid intelligere, vel aliud lum Dei donum charitate majus est, imo sine eo m;.-
posse; quia Deus eo ipso quo est, vivit; et eo quo 1B lum donum ad perpeluam hominem deducere poterit
vivit, intelligit; el eo quo intelligit, potest; et eo beatitudinem : proinde Spiritus sanctus proprie di-
quod potest, est; quia simplex deitatis natura ununi citur charitas.
habet, est, vivit, iuteHigit, et omnia potest. Noh ita Inter. 22.6Nunquidimpii doria Dei habent?—Resp.
in nobis, dum aliud est in nostra natura vivere, aliud Habent [utique] per eum, qui illuminat omnera ho-
intelligere, aliud posse. In Deo vero hsecomnia urium minem venienlem in hunc mtindum, in quo sumtis,
atqtte idem sunt. niovemur et vivimus (Act. xvn, 28) : bona sunt enim
Inter, 17. Utrum de Dei Filio, sicut dicitur lumen dona Dei eis qui beiie UlUntur illis. ideo charitas sin-
^le lumiiie, Deus de Deo, potest dtci omnipotens de jjjulare esl in sanclis dohuhi, ih qua Filii Dei discer-
oriiiiipotente, bonus de bono, raagnus de magno, et nunttK' a filiis impietalis.
coetera talia?— Resp. Regulariter utique tenere de- Inter. 23. Quare si Deus totns ubique est, in ccelo
jbemus quod dnlnia naturse nomina quoeaequaliter de dicitur magis habitare, qitato in lerv&*> — ReSp. Quia
Filio ilici possunt sicut dePatre, orhnia possunt dici niajor cognilio est in sanclis angelis, animabusque
Sic de illo. Ideo sicut dicitur Deus de Deo, l.umen de sanctorum divinitatis, cum siut apud Deum, in coelis
lumine, ita dicendum est omnipotens de omnipotenle, quam in terris. Sicul enim in hoc mortali corpore
borius de bono, magnus de magno, sed non iia in re- (C quidam magis intelligiint diviiiam siibstanttarii,
lativis. qttidam minus, ita et in ccelo magis diciUtr Deus
iriter. 18. Sed quomodo in relalivis nominibus di- esse quam in terra, quia plenius ejusdem substan-
cendam est? — Resp. Non possumiis dicere Verbtim tia intelligitur ab liabilatoribus cceli quani terraj
de Yerbo, quia relativum nomen est Verbtun, quod iwcoKs.
solus est Filius; sicut dicimus, Deum de Deo, quod Inter. 24. Si una substantia est Paler, et Filius,
non est solus Filius. Nec imaginem de imagine, qtiia et Spiritus sanctus, quare solus Filius incarnatus
Solus est Filius iirtago : sicul dicimiis, liiinen de lu- flicitur?— Resp. Quia alia est persona Filii, alia
mine, quod non est solus Filius, quia subslantiale Patris, alia Spirilus sancti. Et sola siquidem persona
nomert est Iumen. Filii incarnata est: operante taiiieii eaindeiii iticar-
Inter. 19. Nunquid aliiiil lumeii Pafer et aliud Fi- iiatioriem tota sancta Trinitate, cujiis opera suni in-
lius?—Resp. Nequaqtiam aliud, sed unum lumen separahilia.
cst Pater et Filius, sicut una subslantia. Ideo recte Inter. 25. Dum in Symbolo catholico cantari so-
dicitur [A/., dicimus] lumen de lumine, sicut Deus de tet, Dei Filium de Spirilu sancto, Cl Mavia virgine
Deo. Sicul unus Deus est Pater, et Fiiius, ita unura incarnatum, quare nou dicitur f ilius Spiritus saneti,
lumen est. I0 sicut dicitur beatce virginis? — Resp. Non sic (fe illo,
I«ter. 20. Leginius Apostolum dicentem Christtim sicut et de illa nattts est Filius Dei. De illa' siqtiidem,
Bei esse virtutem et Dei sapientiam; hic ihtelligimus id est, sancla virgine natus esl Filiiis Dei, stcut
iu Dei nornine Patrem, et in Chrisli nomine Filium, de matre; non de illo, id est, Spirittt sancto, Sicut
sicut semper. Nunquid Pater non habet in se sapien- de Patre, ne duo Paires dicerfentur in saiicta Trifai-
tiam vel virtutem nisi in Filio, quem Apostolus sa- tate.
ptentiam Dei et virtutem Dei nominavit?—Resp. Inter. 26. Si una natura est Patris et Fiiiii et fi-
Plurimi ita Arianam destrutint impietatem, dicentes Itus incarnatus plenus est Deus et perfectus, qrio-
lmpium esse credere unquam DeuiriPatrem esse sine inodo non Pater incarnatus est ? — Resp. Filius ple-
sua sapiehua, aut sine sua virlute. Sed melius est hus est Deus et perfectus; qui solus incarnatus est,
iiltelligere Patrem esse sapientiam et virtutem, sicut et homo factus est. Nam ignis uria est Sti-rJstarttia,
Filium sapientiam et virlutem [imo et Spiritum san- Sed aliuti iri igrie feicitcalor, aiiud lux: lrix Uiumihat,
a Ms. Sal. et al'. < Inter. 15. Quod sanctis sum- visio. — Inter. An
mum proraittitur proemium?— Resp. ^lterna Dei gent?» scqualiter Videbunt, v«l iatelli-
65 B. F. ALBINv8EU ALCUINI OPERUM PARS III. 64
calor calefacit LA/., calificat]; una tamen ignis na- jy cogente, solus tamen ipse perpetitur, salva divinilatis
tura utrumque facil, et calorem et lucem. impassibiiitate.
«Inter. 27. Utrum divinitas cum carne concepta Inter. 28. Ex qua natura dixit: Poteslatem habeo
8it, nala, passa, et csetera quae humanitatis propria ponendi animam meam?— Resp. Omnium quse in
esse noscuntur? — Resp. Utique divinitas sucecarnis Chrislo gesta sunt, operum auctoritas ex divinitate
conceptione concepta est, et nativitate nata,sensilque est: tamen carni convenit dicere : Potestatem habeo
participatione humani affectus mortem, qtiam sponte ponendi animam meam (Joan. x, 18), non divinitati.
susceperat; non naturae suoepotentiam perdeus, per Divinitas non dimisit animam, postquain assumpsit
quam cuncta vivificat. Ipse auclor, et opus auctoris. eam in utero virginis. Caro dimisit, dumemisit in
ldem auctor, quia si sponte natus est, sponte passus cruce
spirilum Christus.
esl. Idem opus, quia utrumque unus licel non alio
• Hcecinterrogatio omissa est in orlhodoxographia.

™ OPUSGULUM SECUNDUM,
SEU

LIBELLUS DE PROCESSIONE SPIRITUS SANGTI.

AD CAROLUMMAGNUM.

MONITUMPR.EVIUM. I
B Textum ergo hic damus e copia, ut vocant, vidi-
Libellum quem hic vulgamus, a viro clarissimo mata, ad nos ab eodem D. Catelinot missa, cujus
ac doctissimo D. UdephonsoCatelinot.bibliothecario hoecest subscriptio : « Prcesens Alcuini de Spiritu
monasterii S. Michaelis in Lolharingia dura vive- sanclo tractatus, cum divi Augustini in myslerium
ret, accepimus. Hlum primo detexit celeberrimus sanclissimse Trinitatis explanatione, excerptus est ex
Bernardus Monlfauconius, atque in prccclaro suo veteri manuscriplo in membrana exarato, quod D.
opere BibliothecaeBibliolhecarum toin H.pag. 1297, D. Dido ecclesice Laudunensis episcopus bibliothecaa
inter cod. biblioth. Laudunensis recensuit. D. Cate- calhedralis ecclesiaedonavit; et quod ex specialicla-
linot eumdem, ex eodem codice antiquissimo descri- rissimorum ejusdem cathedralis ecclesice canonico-
ptum, oblinuil beneficio domini abbatis de Hedou- rum bencvolentia ad me transmissum est. Actum
ville canonici Ecclesise cathedralis Laudunensis, et Prcemonstrati die 13Martii, anno 1747.—F. BRETON
opera D. Breton professoris abbatise Prcemonstra- mppria. Canonicus Procmoiistr. i
tensis. Vide quce de hoc opere habcnt V. V. C. C. D. Ri-
Codicera, unde hiclibellus descriptus fuit.prsefatoe vet, Hist. lit. de France, tom. VIII, Avertis. § 2 p. x,
ecclesi:e dono dedit Dido episcopus, prout ntonstrat et D. Ceillier, Hist. des Auteurs sacr. tom. XVIII, p.
inscriplio ad initium codicis exstans, quae lalis est : 297. Hunc tractatum eliam alictibi vidil Cl. Sirmon-
Ilunc tibellumdedit domnus DidoepiscopusDeo etsan- dus, cujus titulum nostro per omnia similem sub
clw Mariw Laudunensis ecclesiw.Si quis abstulerit, of- nomine tamen auctoris incerti recenset lom. II Ope-
fensionem Dei tt sanctw Mariw incurrat. Dido epi- rum pag. 695, inter notas. Ex eodem etiam cilat
scopus proefuit ecclesiseLaudunensi circafinem ssec. (C testimonium sancti Athanasii, prout infra num. 9,
ix. Mortuus anno 891 a. Est ergo codex vitaeAlcuini notavimus.
pene cocevus. Opusculura hocce in tres partes divisum est; in
Tilulus opusculi, quem etiam Cl. Montfaucon loc. prima ostendilur, Spiritum sanctum procedere a Pa-
cil. notavit, est: AlcuinusdeProcessioneSpiritus san- treet Filio; in altera, Spiritura sanctum esse Patris
cti. Quamvis igilur nemo illoruin, qtti beati Alcuini etFilii Spiritum; in tertia, Spiritum sanctum missum
scripta recensent, hujus opusculi menlionem faciat, esse a Patre et Filio.
et controversia isthoec de processioue Spiritus sancti
a Patre Filioque priraum post Alcuini obitum, nempe
anno 809 in concilio Aquisgranensi ferventius agitari 744 IN NOMINESANCT.ETRINITATIS
cceperit; ipse etiam stylus epistolae ad Carolum Au- , INCIPIUNT TESTIMONIA
gustum a stylo, quo Alcuinus in aliis ad cumdem
epistolis usus fuil, aliquo modo discordet; integrum EX SACRISVOLUMINIBUSCOLLECTAIN QUIBUS
tamen nohis haud esse judicamus, a fide vetusli APERTEOSTENDITUR, QUODSPIRITUSSANCTUS
codicis et a testimonio Didonis episcopi, Alcuino A PATRE ET FILIO PROCEDIT,ET QUODRECTE
pene coaevi recedere, et libellum hunc inter dubia SPIRITUSSANCTUSPATRIS ET FILH VOCATUR
vel supposila illius opuscttla ablegare. Enimvero le-
vis styli discrepantia tanti non est, ttt opus cuidam SPIRITUS.
auctori abjudicelur, si alia arguinenla graviora pro Serenissimo Augusto Carolo salus, pax, virtus,
illo pugnent: et illa controversia jam ante annum "|
809 ln Galliis mota fuit, nempe anno 767 in concilio vita, victoria.
Gentiliacensi. Dum igitur vivente Alcuino adhuc Sacra, serenissime Auguste, Chrislianorum tur-
glisceret, dubitari vix potest, Carolum Magnum de ba, quce sub gloriosissinio vestroe dominalionis hn-
componendis ant tollendis ab Ecclesia ejtismodi li- perio est conslituta, pro vobis et pro totius regni
ligiis apprirae sollicitum, aulaesuae magistrum con- veslri
suluisse, et illi, ut suain senlentiam ediceret, de- slatu, divinse etiam proleclioni vestrum com-
mandasse. mendans imperium, omnipotenti Domino, qui vestri
• San-Marthani Gallia Christiana.
 68 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONES. SPIRITUS 68
est regni gubernator, vota persolvit; immensas etiam J\i Patre Filioque subslantice, quod ->butrisque proce-
ei agendogralias pro eo quodin universali Ecclesia, dit etmittitur.
quce sub excellentissimodominationis vestrse impe- 745 Beatus enim evangelista Lucas Spiritum
rio coiiversatur, universis Dei cultoribus tranquil- sanclum ab unigenito Dei Filio, qui jst verbum
lissima pax estet quies. Non solura enim ab impetu Patris, procedere in xiv capitulo [Nunc, cap. vi, 19]
geritiliumet omnium Christiani nominis inimicorum, Evangelii sui testatur dicens : Omnisturba quwrebat
quos favente Dominovestra sublimitas lenet atque eum tangere, quia virlus de illo exibat [Ms., exiebat
prosternit, sunt protecti, sed per vestri imperii et soepius], et sanabat omnes. Spiritum igitur sanctum
sapientioeexcellenliam, adductis ab idolorum cultu a Filio procedere in hoc declarat capitulo dicendo :
innumerabilibus populis, ad fldei catholicoe et ad quia virtus de.ilto cxibat; Spiritus enim sanctus est
divini cultus agnitionem quotidie in Christo creden- ipsa virtus, qucede Dei Filio in hoc capilulo exire di-
tium propagatur numerus, et domus Dei in cunctis citur, sicut tam beatus Augustinus in xv de Trinitale
regni vestri terminis divino cultui et sacris pro vo- libro aflirmat, ctijtis eliam in subsequentibus deex-
bis orationibus iraplens vacans exsultat : cernendo positione istius capiuili verba dicturi sumus.
eliam per veslrae gubernationis providentiam Chri- Sanctus quoque Joannes evangelista in fine Evan-
stianorum lurbam immensa qttotidie recipere au- B1 gelii sui, iil est, ccxiv capilulo [Nunc, xx, 21 seqq.]
gmenla, et perversa hoereticorum dogmata cum per- refert, Dominum nostrum Jesum Christum eo die
fidis eorum auctoribus esse damnata,Christo etiam, qtto resurrexerat, id est, die Dominicaclausis ja-
qui vestri est cordis possessor, per vos de ipsis nuis ad suos introisse apostolos, et dixisse eis se-
iriumphanle; quique etiam inter caetera gloriosis- cundo : Pax vobis, et inlulisse : Sicul misit me
sima, quoevobis largitus est dona, excellentissimo et Pater, et tgo milto vos. Hoc cum dixisset, insujflavit
incomparabili divince et humanoe scientiae munere et dixit cis : AccipiteSpirilum sanclum, quorum »•«-
vos utlavit, ut non solum hi, quibus liberum vestrum miseritis peccata, remiltttntur eis, et quorum relinue-
quotidie serenissimum conspicere vullum, ptirissimo rilis, relenta ernnt. Quod igitur promisit, expletum
vestrce sapientiae fonte sint refecti, sed etiam qui esse, ut in Aciibus declaratur apostolorum, legi-
longe Iatequea vestra praesentia sunt reinoii, vestris mus : Repleti sunt enim omnes apostoli Spiritu srincto,
rumigeris moribus et excellentissimovestroescientiae et cceperunlloqui aliis linguis, prottt Spirilus sanclus
lumine radiantur. dabat eloqui eis (Acl. n, i).
Idcirco ex diversis mundi partibus et gencratio- Idem quoque beatus Joannes evangelista in sua
nibus vestra etiam, serenissime Augusle, pietale ^ Epistola [qtiam] de Dei et proximi dilectione co«-
vocante intiumerabiles ad vos quotidie concurrunt ^J scripsit, xn testalur capitulo [Nunc, I Joan. m, 25,
populi, quos vestra regalis benignitas latissimo et 24], quod unigenilus Dei Fibus Spiritum sanctum
gloriosissimo sinu recipiens, in spiritali et liberali suis dedit apostolis, quo ipsc in eis maneret, et ipsi
erudire non cessat scientia; idcirco veslrae glorio- in eo, sicut idcm Joannes apostolus aflirmat ita di-
sissimceet tranquillissimaedorainationis titnlus nulla cetis : Iloc est mandatum Dei, ul credamus in no-
cetale, nulla etiam vetustate abolenle, in universali mine Filii ejtts Jestt Christi, el diligamus allerutrum,
rxanebit Ecclesia : quia sub justissimo vestroedomi- sicut dcdit mandatnm nobis. Et qui servat mandata
nationis imperio nulla in ea fraus, nulla perversae ejns, in illo manet, et ipse in eo, et in hoc scimns,
doctrinoesuggestiolaterevalet; sed omnes orthodoxi quoniam manel in nobis de Spiritu, quem dedit
vestra luculentissima admonitione instructi, sanctam nobis.
catholicam et apostolicam sequendo ac defendendo Leo a quoque papa reverendissimus Romansc
lidem, divino vocantur [Forte, vacanl] cultui. Inter urbis pontifex Dominum nostrum Jesum Christum,
quos ego exiguus vestrorumvidelicet famulorum ex- Spiritum sanclum ab eo procedenlem flatu suo, ut
tremus tle processione el missione Spiritus sancti a beatus Joannes in praescripto Evangelii sui refert
Patre et Filio; et de eo, quod idem Spiritus sanctus r.. capitulo, apostolis dedisse, sicnt in synodica epi-
Patris et Filii in sacris voluminibnsvocaturSpiritus: stola , quam Flaviano archiepiscopo Constantinopo-
sancti eliam Evangelii et beatorum Patrum auctori- litano scripsit, teslatur dicens : < Dominus nosler
tatem secutus parvum, secundum vestroesublimita- Jesus Christus post resurrectionem suam elausis ja-
tis jussionem, conscripsi libelliim. nuis ac discipttlos suos introibat, et flatu suo dabat
CAPUT PRIMUM. Spiritum sanclum, et donato inteltigentiw lumine
sanctarum Scripturarum occulta pandebat. >
De eo, quod Spiritus sanclus a Patre Filioque pro- Beatus quoque Gregorius b Nazianzenus, vel Nys-
cedit. senus episcopus erudilissimus divinorum voluminum
In verbis enira sancti Evangelii, et in synodicis investigalor in homilia , quam de adventu Spirilus
beatorum Patrum epistolis, et in multis eruditorum sancti super apostolos conscripsit, eodem sensu quo
inspiritali scientia virorum tibris manifeste decla- et Leo papa exposuil: prsefatum Evangelii exponens
ratur, Spiritus sanctus, qui unius ejusdemque cum capitulum aflirmat, quod Salvalor noster Spiritum
a Leo papa in concil. Chalced., lom. IV CoIIect. b Sanctus Gregorius Nazianzenus fortassis cx
Coleti, pag. 1223. orat. 44, num. 17.
67 R. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUM PARS Ui. 68
sanclum apostotis dedit insufilando in eorum faciem. / { cata, remittuntur eis, et quorum retinuentu, retenla
Hinc ipse Gregorius dicit : Spirilus sanctus discipulis erunt (Joan. xx, 21-25). Primo igitur die resurre-
Christi non solum cooperando aderat, verum etiam ctionis ejus acceperunt Spiritus sancti gratiaiu, qua
dcitalis polestate atque auclorilate cuncta dispen- peccata dimitterent, et baptizarent, et filios Dei fa-
sans. Adfuit igitur eliam his tertio, prout eum capere cerenl, et spiritum adoptionis credenlibus largiren-
poterant, temporura quoque distinctione servata : id tur ipso Salvatore dicente : Quorum remiseritis pec-
est, ante passionem Christi, et post resurrectionem cata, remittuntur eis. Die autem Pentecostes eis am-
ejus ilerum, terlio etiam post Ascensionem ad cce- plius repromissum est, ut baptizarenlur Spiritu san-
los. Et primse quidem ejus prsesentise virtutem indi- cto, el induerenlur virtute qua Christi Evangelium
cant gralise sanitatum, et pttrgatio atque effugalio cunctis gentibus prcedicarent,' juxta illud quod in
daemonumex hominibus, quam ulique non sine san- sexagesimo septimo psalmo legimus : Dominin dabit
cto Spiritu aposloli procurabant. Tum deinde post verbum evangelizantibus virlutem multam fLeg. vir-
resurrectionem manifeste dicit Salvator ad discipulos tule multa] (Psal. LXXVII,12), ut haberent Operatio
suos : AccipiteSpiritum sanclum, et insufjlavitin fa- nem virtutum, et gratiam sanitatum, et proedicaturi
ciem eorum (Joan. xx, 22). Tcrtio vero in linguis mullis gcntibus acciperent genera linguarura. n
igneis adfuit. IJ Beatus quoque et venerabilis episcopus Augusti-
Sancttts quoque Ilieronymus a egregius divinae nus b, de qtto paulo ante proefati, suhius affirmat
legis interpres, et sagax praefati Patris Gregorii dis- quod sanclus Joannes in eo capitulo in quo dixit :
cipulus, proescriptum Evangelii secundum Joannem Insufflavit, et AccipileSpiritum sanctum, processio-
eodeni sensu exponens capitulum testatur, quod nem Spiritus sancti a Palre et Filio aperte declarat,
Salvator nosler Spiiitum sanctum ab eo ctiam pro- sicut in expositione Evangelii secundum Joannem
cedentem post resurrectionem suam flatu suo aposto- testatur dicens : « Sicnt misit me Puter, et ego mitto
lis dedit; sicut tam in epislola quam ad Hedibiam de vos; hic esse medium ostendit dicemio : Ille me et
duodecim scripsit quseslionibus, alflnnat, octavo ita cgo vos. Insufflavit, et ait eis : AccipiteSphitum san-
dicens capilulo : « Quomodo Salvalor noster secun- ctum (Joan. xx, 21). Insufflandosignificavit Spiritum
dum Joannein insuftlat Spirilum sanctum in aposto- sancttim non Patris solitis esse Spirilum, sed sunm
los, et secundum Lucam postasceiisioneni missurum [Aug. sed et suum]. Quorum remiseritis peccata, re-
esse dicit? Hujus qucestionisperfacilis solutio est, si mittunlur eis; etquorum relinuerilis, relinentur. Ec-
ilocenle apostolo Paulo Spirilus sancti diversas gra- clesiae charitas, quaeper Spiritum sanclum diffundi-
lias noverimus. Scripsit 748 en*ra 'n P"™» Lpi- tur in cordibus vestris, participum suorum peccata
stola ad Corinlhios : Divisiones donorum sunt, idem (] dimittit: eorumautem qui non sunlparticipes, tenet.»
uutem Dominus; et divisionesoperalionum sunt, idem Idem quoque Auguslinus in libro quarto de Trini-
aulem Deus, qui operatur omnia in omnibus. Unicui- tate , xxi capittilo prsescriptuin exponens capitulum
que autem dalur manifestatio Spiritus ad id quod ex- testatur quod unigenitus Dei Filius Spirilum sanctum
pedil. Alii quidem dalur sermo sapientiw, alii sermo a se procedere declarat, insufflando in aposlolos et
scienliw secundum eumdem Spirilum, alii gratia sa- dicendo : Accipile Spiritum sanctum. Hinc san«tus
nitatum in uno Spiritu, alii fides in eodem Spiritu, Augustinus dicit: < Nec possuraus dicere quod Spi-
alii operalio virtutum, alii prophelia, alii discretio riliis sanclus et a Filio non procedat; neque enim
spirituum, alii genera tintjuarum, alii interpretationes frustra idem Spirilus et Palris et Filii Spiritus dici-
sermonum : omnia hwc operalur unus atque idem tur. Nec video quid aliud significare voluerit, cum
Spiritus, diiidens unicuique prout vull (I Cor. xn, 4 sunTansajl*.AccipiteSpiritum sanctum (Joan. xx, 22).
seqq.). Ergo Dominus post resurreclionem suam Neque enim flatus ille corporeus, cum sensu corpo-
juxta Lucce Evangelium dixerat: Ego miltam pro- raliter tangendi procedens ex corpore, subslantia
missionem Patris mei in vos : vos qutem sedele in ci- Spirilus sancti fuit, sed demonstratio per congruam
vitate, quoadusque induamini virtutem ex alto (Luc. significatfonem, non tantum a Patre, sed et a Filio
xxiv, 49). Et juxta eumdem in aposlolorum Actibus ' procedere Spirilum sanctum, certa <jst. Quis enim
est locutus : Prwcepit eis ab Hierosolymis ne disce- demen).issimus dixerit, alium fuisse Spiritum san-
derent, sed exspectarent promissionem Patris, quam ctum quem sufflans dedit, et atium queni post ascen-
audislis, inquit, per os meum. Quia Joannes quidem sionem suam misit ? Unus enim Spiritus est Spiriius
baptizavit aqua, vos autem baplizabimini Spiritu san- Dei Spiritus Patris et Filii, Spiritus sanctus, qui
cto non post mullos hos dies (Act. l, 5). Rursum in operatur omnia in omnibus. Quodergo ait Dominus,
fine Evangelii secundum Joannem eo die quo resur- quem ego mittam vobis a Patre, ostendit Spiritum et
rexerat, id est, die Dpntinica clausis januis ad apo- Patris et Filii. Quia etiam cum dixisset, quem mittet
stolos introisse narratur, et dixisse eis secundo : Pater, addidit, in nomine meo; non tamen dixit:
1'ax vobis; et inlulisse : Sicut misit me Pater, et ego quem millet Pater a me, quemadmodum dixit, quem.
mitlo vos. Hoc cum dixisset, insufflavit et dixil eis ego millam vobis a Patre : videlicet ostendeiis, quod
Accipite Spiritum sanclum, quorum remiseritis vec- totius divinilatis, vel si nielius dicitur, Dcitatis p^rm-
a Sanctus llieronymus, epist. 120, cap. 9. b Ex S. Aug., tract. cxxi in Joan.. num. 48.
69 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS 'T
cipium Pater est. Qui ergo ex Palre procedit et A quas iidem ipsi proefatipontificesscripserunt, et quse
Filio, ad eum refertur a quo natus est Filius. » in conspectu lotius Epheseni et Chalcedonensis, nec
doctor • non et in quinti concilii, quod sub Yigilio papa et
747 Mem quoque egregius Augustinus
Justiniano principe Constantinopoli peraclum est,
aucioritatem sanctorum evangelistarum, Luccevide-
lecloe atque probatse sunt. Quarum eliam
liccl et Joannis sequendo, in libro xv de Trinitate, prsesenlia rectam
auctorilatem atquc probabilem, Spiritus san-
xxvi capitulo Spiritum sanctum a Patre et Filio pro- cti illustrationc
cedere testatur dicens : < In illa summa Trinitate, ccenoconcilio expressam, expositioni a sancto Ni-
nulla factse, et fidei et regulis [consonam] a
quce Deus est, intervalla temporum sunt, per sancta el
aut saltem utrum magna Ephesina synodo cxpositam Chal-
quse possit ostendi, requiri, prius cedonensis credit esse ita dicens : < Didici-
de Patre natus sit Filius, et de ambobus synodus
postea pro- raus sanctos Patres sequi. Etenim Palres noslri,
cesserit Spiritus sanclus; quoniam Scriptura sancta in Niccena qui
amborum. est de convenerunt, non a semetipsis tocuti sunt
Spirituin eum dicit Ipse enim, quo
quoe locuti smit, sed quod Spiritus sanctus dictavit.
:
dicit Aposlolus Quoniam aulem estis filii, misit
SiMiliter sanctissimus et Deo amicus beatus Cyrillus
Deus Spirilum Filii sui in corda nostra (Gal. iv, (i).
ex Spiiitu sancto, qtioesunt sanctorum Patrum, lo-
Et ipse est, de quo dicit idem Filius : Non enim vos _ >cutus est et docuit. i Et post pauca eadem proedicta
eslis qui loquimini, sed Spiritus Palris vestri qui lo-
synodus dicit: « Lectam a sancta synodo sanctorum
quilur in vobis (Mtitlh. x, 20). Et multis aliis divino- Patrum expositionem, et lectas nobis epistolas san-
rum eloquioruin teslimoniis comprobatur Patris et clissimi et Deo
digui quondam episcopi Cyrilli, et
Filii esse Spiritum, qui proprie dicitur in Trinitate et fideiu a sancta et magna Ephe-
: expositas regulas
Spirilus sanctus. De quo ilem dicit ipse Filius Quem sina, consona orania comperimus. i Igitur et ego sic
ego mitto vobisa Patre (Joan. xv, 26). Et alio loco: credo et confiteor, et qui proeter hoecsapit, alienum
Qttemmitiet Pater in nomine meo (Joan. xiv, 20). De judico a sancta catholica Ecclesia et a fide recta
Utroque autcm procedere sic docetur, quia ipse Fi- credenlium.
lius ait : De Patre procedit : cum resurrexisset a Beatus igitur Cyrillus b in prcedicta canonica epi-
mortuis, et apparuisset discipulis suis, Insufflavit et
stola , ad Nestorium conscripsit, Spiriturn
ait : Accipite Spiritum sanctum (Joan. xx, 22), ut sanclurnqttam a Palre el Filio procedere testalur dicens":
eum etiam de se procedcre ostenderet. Et ipsa est <
in Quamvis est in subsistenlia Spiritus speciali, nam
virtus, quce de itto exibat, sicut Icgitttr Evangelio et
intelligitur per se secundum 748 °<u0(lSpiritus
secuudum Lucam, et sanabat omnes. i est, el non Filius; scd tamen non est alienus ab eb.
Lucce enim in eo in in
loco, quo legitur Evangelio Q1 :
virtutem de me exiisse Spiritus eniin verilalis nominatur, et est Chrislus
Ego cognovi (Luc. vi, 19),
curationis virlus sicut veritas, et profluit ab co, sicut ex Deo et Patre. i
effectus divinoe inlelligi potest, Idem quoqtic sanctus Cyriltus c in altera canonica
heatus Fulgcntius exposuit. Augustinus lamen dicit,
sancti a Filio Lucas in epistola, quam ad Joannem scripsit Antiochenum,
quod processionem Spiritus similem de Spiritus sancti a Patre et Filio proces-
proescripto indicat capitulo dicendo : Quia virlus de sione protulit sententiam ita dicens : « Mcminimu;
itlo exibal. In proefatisigitur sancti Evangelii secun-
eniin et dicentes : Noli trunsgredi ierminos wternos,
dum Lucara et Joanncm sermonibus, et in Epistola
una de est quos posuerunt pdtres tui (Prov. xxn, 28). Neque
ejusdem Joannis, quoe septem catholicis, enim
loquebantur illi, sed Spiritus Dei Patris, qui
aperte ostenditur Spiritus sanclus, qui Patri et Filio
procedit quidem ex ipso. Esl autem et a Filio nor
coaequalis est el cooeternus, quod a Patre Filioque alienus secundum unius essenlice
sicut tam Patres, Leo videlicet rationem, et ad hoc
procedit, prcedicti ipsum sanctorum arcana docentium verba conftr-
papa, Gregorius Nazianzenus, Ilieronymtis, Augttsti- niant; in Aclibus namque apostolorum
scriptum
nus, verba sancti Evangelii fida expositione investi- est: Venienles autem in Asium tentabant ire in Bi-
gando, testati sunt. thyniam [Ms., Bythittm], el nonpermisit eos Spiritiu
Hucusque de Evangelio, nunc de canonibussanclorum I ) Jesu (Act. xvi, 7). Similiter scribit autem et admira-
Patrum incipit. bilis Paultis : Qui uutem in carne sunt, placere Deo
Beatissimi quoque et reverendissimi pontifices, qui non possun!. Vos autem non estis in carne, sed in
sanctis et praecipuis beatorum Patrum prscfuere con- spirilu; siquidem Spiritus De\ hqbifabat in vobis. Si
citiis, et quorum canoncs atque decreta universalis quis aulem Spiritum Christinon habet, hic non est ejus
sequiturEcclesia; Cyrillus videticet Alexandriseurbis (Rom. vni, 8, 9). i Cuncta igitur, quse sanctus Cy-
cpiscopus, qui in Ephisena [Ita Ms.] synodo cc prse- rillus et cc sancti Patres in Ephesina synodo collecti
fuisse videtur episcopis : nec non et Leo venerabilis de fide catholica et de ecclesiaslicis institutis decre-
apostolicsesedis pontifex , cujus auctoritatem DCXXX verunt, beatissimus papa Ccelestinus apostojica flr-
Patres Chabedone congregati secuti sunt, Spiritum ' mavit auctorilate, et ab universali Ecclesice crc-
sanctum ab unigcnito Dei Filio, qui est Verbum Pa- denda esse judicavit atque sequenda, hoc modo di-
tris, procedere in synodicis testati sunt epislolis, cens : < Ccelestinus episcopus d. Communj,toriuin
a Ex S. Aug., lib. xv de Trinitate, cap. 26. « Iterura Cyrilltis in synodo Ephesina, tom. III.
b S. Cyrillus in Ephesina synodo, lom. III Concil. d Mandata legatis scripto impeitita, cominbnitoria
Coleti, pag. 955, iiuni. 10. vocanliir, ait Severinus Binius in notis ad capit. 3
11 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS HI. H
episcopis et presbyteris euntibus ad Orientera. Cum ALlium et Spiritum sanctum sine confusione indivisos,
Deo nostro, sicut credimus el speramus, auctore, ad sine tempore sempilernos, sine differenlia credat
destinata vestra charitas venerit loca, ad fratrem et cequales : quia unitatem in Trinilate non eadem
coepiscopumnoslrum Cyrillum consilium omne con- persona , sed eadcm implet essentia. i
Vertite, et quidquid in ejus videritis arbilrio, facietis, Hucusque de epistolis Leonis papw, et de auctoritate
et auctoritatem sedis apostolicse custoriiri dcbere Chalcedonensissynodi, nunc incipit de Constanlino-
mandamus. > potitanwsynodi confirmatione.
Sancta quoque synodus ConstanlinopolitanaSpiri-
Iltteusquc de attctoritate EphesinwSynodi. Nunc inci- tum sanctum a Patre et Filio procedere credit ac
pit de Chalcedonensisconcilii auctoritate.
profiletur, sicut a Cyrillo in conspectu Ephesini uni-
Bcatissimus et reverendissimus, Leo apostolicse versalis concilii constilulum atque confirmatura est,
sedis pontifex, cujtis auctoritatc et judicio Chalcedo- quemadmodum in illo libro ejusdem proedictaeCon-
nensis comprobata est et conflrmata, ct qui, sicut stantinopolitance synodi consona cum verbis sancti
verba ipsius synodi testantur, spirilu proescnserat, Cyrilli collatione hoc modo continetur: < Cum Filius
et complacere tanquam fratribus deliberabat, et tj dicit de Spiritu : Ille me glorificabil (Joan. xvi, 14);
**intelligentes recle, non ut gloria indigentem alterius,
per suorura vicariorum prsesentiamvidebatur ab illis. dicimus unum Christum et Filium a sancto
Hic ergo proedictus sanctus Leo processionem Spiri- Spiritu
tus sancti a Filio confirmat in synodica epistola, de gloriam accipere, quia nec potior co est, nec supra
eum Spiritus ipsius. Quoniam aulem ad demonstra-
qua paulo ante diximus, quam scripsil ad Flavianum tionem susedivinitatis utebatur suo Spiritu, magna
Constanlinopolitanoeurbis archiepiscopum,hoc modo
dicens : a < Post resurrectionem vero Domini, quae operatione glorificatum se esse ab eo dicit, veluti si
quidem [Forle,' quidam] homo dicat de insila sibi
utique veri corporis fuit, quia non aller est resusci- fortitudine forsan vel disciplina qualibet, quia glori-
tatus, quam qui fuerat crucifixus et mortuus,' quid
aliud quadraginla diertim mora gestum est, quam ut ficabunt me. Quamvis enim est in siibsislentia spe-
fidei nostroe intcgritas ab omni caligine mundare- cialis Spiritus, et inleltigitur separalim, secundum
tur? Colloquens enim cum discipulis suis et cohabi- quod Spiritus est et non Filius , sed tamen non est
tans atquc convescens, et perlractari se diligenti, alienus ab eo. Spiritus enim veritatis nominatur, et
est Christus veritas, et effundilur ab eo, sicut ex Deo
curiosoque contaclu ab iis , quos dubietas perstrin- el Patre. > Sancta
ergo synodus Conslantinopolitana
gebat, ailmittens : ideo etclausis ostiis ad discipulos confirmat et
testalur, quod ea qusecunque sanctissi-
inlroibal, et flatu suo dabat Spiritum sanclum ; et ( mus
donato intelligentia! luniine sanctarum Scripturaruin papa Leo et bealissimus Cyrillus de fide catho-
occulta pandebat. i Post leclionem autem prccdictce lica et de cxteris ecclesiasticis instilulis tradiderunt
et decreverunt, convenire et concordare cum decretis
epistolocrcvercndiss.mi episcopi clamaverunt: <Haec
Patrum fides; hccc apostolorum fides : omnes ita et traditionibus quatuor principalium conciliorum,
crediuius orthoiloxi, ita credimus. Anathema sit, hoc est, Nicoeni,Ephesini, Chalcedonensis, Conslan-
sicut in eodem libro proedicise
qui ita non credit: Pelrus per Leonem ita locutus tinopotitani concilii,
ita synodi Iiis verbis continelur : c < Paschasinus el Lu-
est; apostoli doctierunl; pie et vere Leo docuit;
censius reverendissimi episcopi, et Bonifacius vir
Cyrillus ita docuit. Cyrilli ccterna memoria : Leo et
reverendissimus presbyter, vicarii sedis apostolicae
Cyrillus simililer docuerunt: Anathema, qui sicnon
crcdil. Hcecvera fides : catholici ita sapimus. Hcec per Paschasinum dixerunt: Manifeslumest, nec po-
Patrum fldes. > test dubitari, unam fidembealissinii papce,sedis apo-
stolicae rectoris Leonis cum cccxvm Patrum apud
Idem quoque sanctissimus papa Leo consona ver- Nicceam
eotigregatorumconcordare atque convenire.
bis canonicaeprcedictaeepistolse de processione Spi- Sed et CL apud Constanlinopolim congregato
ritus sancti a Fiiio testatur in epislola, quam Turbio . rum sacerdotum, qui eamdem fidem firmaverunt:
D
[ Leg. Turribio ] Asturiensi scripsit episcopo : sed et Cyrilli sanclae recordationis viri apud Ephe
i bPrimocapitulo demonslratur quam impiesentiant sum, quando Nestorius pro suo errore damnatus est,
de Trinitate divina, qui et Patris, et Filii, et Spiri- slatuta in iiullo penitus discordare.
Ideoque etiam
tus sancti unam atque eamdem asserunt esse perso- beatissimi papx epistola, quaeeamdem fiiiemexpo-
nam, tanquam idem Deus nunc Pater, nunc Filius,> suisse pro erroris Eulychis causa dignoscitur, uno
nunc Spiritus sanctus nominelur : nec alius sit qui1 sensu unoque spiritu videtur illi fideiesse conjuncta.»
genuit, alius 749 H11'genitus esl, alius qui de utro- Eadem quoque Constantinopolitana synodus prccdi-
que processit.... Fides enim catholica Trinitatem' ctorum Patrum et aliorum illustrium doctorum au-
Deitatis sic homousion confltetur, ut Patrem et Fi-" ...ctoritatem et traditionera, ab universali Ecclesia

concilii Carlhaginensis vi. Commonitorium Coele- n Leo papa in concil. Chalced., tomo III Conc.Co-
slini 1 papceeditum habetur tom. I Epist. Rom. pont. /eti.pag. 1223.
D. Couslant, pag. 1152, et tom. IV Conciliorum i b Leo papa in episl'15, cap. 1.
povaeedit. D. Mansi,pag. 556, c lleni in synodo Conslantinopolita collat. 6,
pag. 168 tomi VI Collect. Coleti.
 73 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS. 1i
esse suscipiendam, confirmat ita dicens: « Scirevos AVsit a Filio accipere, quod a Patre procedere ? [quod
volurnus, quod nos ea, quse a sanctis quatuor conci- si nihil diflerre creditur inter accipere a Filio et a
liis, Nicaeno,Constantinopolitano, Ephesino primo et Patre procedere], cerle idipsum atque unum esse
Chalcedonenside una eademque fide exposita et de- existimabitur, et a Filio accipere, quod sit accipere
finita sunt, et de ecclesiastico stalu regulariter dis- a Patre : ipse enim Dominus ait: Quoniam de meo
posita, servabimus et defendimus, et ea sequimur, et accipiet, et annuntiabit vobis. Omnia quwcunquehabel
omnia quse consonant istis, suscipimus et amplecti- Pater, mea sunt. Propterea dixi: De meo accipiet, et
mur. Quidquid aulem non consonat istis, vel a qua- annuntiabit vobis (Joan. xvi, 14). Hoc quod accipit,
cunque persona scriptum inveniatur contra ea quse sive potestas est, sive virtus, sive doctrina est, Filius
de una eademque fide a sanctis quatuor conctliis, vel a se accipiendum esse dixit: » Idem egregius doctor
uno ex his definita sunt, hoc tanquam alienum om- in xn de Trinitate aitlibro (Num ult.), Deum depre-
nino pietatis exsecramur. Sequimur autem in omni- cando : « Conserva, oro, hanc fidei meaeincontami-
bus sanctos Patres et doctores sanctce Dei Ecclesiae, natam religionem, et usque ad excessum spiritus
id est, Athanasium, Hilarium, Basilium, Gregorium niei dona mihi hanc conscientisemeaevocem, ut, quod
Theologum et Gregorium Nazianzenum, Ambrosium, in regenerationis meae symbolo baptizatus in Patre
Theophilum, Joannem Constantinopolitanum, Cyril- 1B etFilio et Spiritu sancto professus sum, semper ob-
lum, Augustinum, Proculum, Leonem; et omnia, tineam ; Patrem scilicet le noslrum, Filium tuum
quse ab his de flde recta, et ad condemnationem hce- una tecum adorem, et Spiritum sanctum tuum, qui
reticorum conscripta et exposita sunt, suscipimus. In ex te per unigenitum luum est, promerear, quia mibi
prsedictis igitur omnibus permanenles illos Patres et idoneus ad fldem testis est, dicens: Pater, omnia
sacerdotes suscipimus, qui ea, quse a sanctis quatuor mea tua sunt, et lua mea i (Joan. xvn, 10).
couciliis de fide exposita sunt, et prsedictis sanctis Reverendissimus quoque pontifex Ambrosius,cujus
Patribus praedicata sunt, servant et prcedicant in san- similiter fidem et probahilem traditionem praefatus
cta Dei Ecclesia. > papa Gelasius, et praedictaConstantinopolitaua syno-
750 Beatissimus quoque et reverendissimus Ro- dus ab universali Ecclesia suscipiendam esse decre-
nianaeurbis pontifex Gelasius, prsedicti Constantino- verunt, in libro sexto in his, quos de fide ad Gratia-
politani concilii decretis, de recipiendis atque legeu- num imperatorem conscripsit, Spiritum sanctum a
dis omnium orthodoxorum libris, in Decretali epi- Filio procedere confirraal ita dicens : c « Non ergo,
stola, quam de auctoritate divinorum volurainum et inquil, quasi ex loco mittitur Spiritus, aut quasi ex
de his libris qui non sunt in Ecclesia recipiendi scri- loco procedit, quando procedit ex Filio : sicut ipse
psit, consona prolulit verba ita dicens : a « Opuscula (fj Filius cum dicit: De Patre processi et veni (Joan.
atque tractatus oranium Patrum orlhodoxorum, qui III, 28), omnes interfecit opiniones, qux ex loco ad
in nullo a sanctce EcclesiseRomanse consortio devia- locum possunt, sicut in aliquibus corporibus, aesti-
vemnt, nec ab ejus fide vel proedicatione sejuncti mari. Simililer cum intus vel foris legimus Deum
sunt; sed ipsius [communionis] per Dei gratiam us- esse, non utique Deum aut intra aliquod corpus in-
que in ultimum diem vilae fuere participes, legendos cludimus, aut ab aliquo corpore separamus; sed alta
decernimus. > el inenarrabili sestimatione pensantes, divincenaturae
Beatus igitur Athanasius reverendissimus Alexan- intelligimus arcanum. Denique ita sapienlia ex ore
drise urbis episcopus, qui summo ejusdem urbis pon- Altissimi prodiisse se dicit (Eccl. xxiv, 5), ut non
tifici Atexandro, suo etiam prseceptori devolus adju- extra Patrem sit, sed apud Patrem, quia verbum erat
tor in Niceenofuit concilio, in Expositione catholicw apud Deum (Joan. i, 1): nec sotum apud Patrem,
ftdei, quam ipse egregius doctor conscripsit, et quam sed etiam in Palre; dicit enim : Ego in Patre et
universalis confitetur Ecctesia, processionem Spiritus Peiter in me (Ibid. xiv, 10). Sed neque cuni de Palre
sancti a Patre et Filio declarat, ita dicens : « Pater exit, de loco recedit, et quasi corpus a corpore sepa-
a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. Filius a ratur: neque cum in Patre est, quasi in corpore tan-
Patre solo est, non factus, nec creatus, sed genitus. CD quam corpus includitur. Spiritus quoque sanctus
Spiritus sanctus a Patre et Filio, non factus, nec cum procedit a Patre et Filio, non separatur a Patre,
creatus, nec genitus, sed procedens b. > non separatur 751 a Filio. Quemadmodum enim
Sanctus quoque Hilarius episcopus, vir in divino separari potest a Patre, qui spiritus oris ejus est
cultu prseclarus, cujus auctoritatera papa Gelasius in (Psal. XXXII,6), quod utique seternitatis indicium
praedicta decretali epistola, et Constantinopolitana et divinitalis exprimit unitalem? Est ergo et nianet
synodus a catholica Ecclesia suscipiendam esse con- semper, qui spiritus oris ejus est; sed descendere
flrmat, Spiritum sanclum a Filio procedere, in libro videtur, cum illum recipimus, ut habitet in nobis,
vni de Trinitate, testatur his verbis (Num. 20): ne nos simus a gratia ejus alieni. Nobis descendere
f Spiritus sanclus a Filio accipit, qui et ab eo mitti- videtur, non quo ille ascendat, sed quo ad illum ani-
tur, et a Patre procedit. Et interrogo utrum idipsum mus noster ascendatd. i
Gelasius papa, tom. V Concil., pag. 387. ' c Sanctus Ambrosius, de Spiritu sancto, lib. i,
b Syrabolum ergo, unde haec verba
citantur, san- 1.
ctuni Athan.asiumhabere auctorem Alcuinus credidit, cap. d Apud S. Ambr.: « Non quod ille descendat, sed
modernis criticis dissentientibus. . quod ad illum animus noster ascendat. »
PATROL. CI. 3
75 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IlL 76
Beatus similiter Augustinus, cujus auctoritatem A Sed ejus missio ipsa processio est, qua de Patre pro-
atque doclrinam papa Gelasius aposlolica auctori- cedit et Filio ; sicut itaque Spiritus mitti dicitur,
tate, et praefata synodus Constantinopolitana ab tuii- quia procedit; ita et Filius non incongrue raitti di-
versali Ecclesia suscipiendam esse atque sequendam citur, quia generatur. >
decrevit, eumdcm Spiritum sanctum a Patre etFilio Gennadius quoque Massiliensis episcopus in li-
procedere, in libro xv de sancta Trinitate, xxvi capi- bello, quem De Ecciesiastico conscripsit Dogmate,
tulo testatur, ita dicens (Num. 47): « Qui potest in- formara symboli in primo componens capitulo, de pro-
teliigere sine tempore generationein Filii de Patre, cessione Spiritus sancti a Patre el Filio similem prae-
intelligat sine tempore processionem Spiritus sancti falis doctoribus sententiam protulit iladicens: < Cre-
de utroque ; et qui potest intelligere in eo qiiod ait dimus unum Deumesse Patrem et Filium et Spiritum
Filius: Sicut habet Pater vitam in semelipso,sic dedit sanctum. Patrem, eo quod habeat Filium ; Filium,
Filio vitam habere in semetipso (Joan. v, 26), non eo quod habeat Patrem; Spiritum sanctum, eo quod
sine vita existenti jam Filio [vitam] Patrem dedisse, sit ex Patre procedens, et Filio. Pater ergo princi-
sed ita eum siue tempore genuisse, ut vita quam Pa-, pium 752 Deitalis, qui sicut nunquam fuit nisi Deus,
ter Filio gignendo dedit, cooetcrna sit vitoePatris qui ita unquam non fuit uisi Pafer, a quo Filius natus, a
dedit: intclligat, sicut habet Paler in semetipso, ut B1quo Spiritus sanctus non natus, quia non est Filius;
de illo Spiritus sanctus, sic dedisse Filio, ut de illo neque ingenitus, quia non estPater; necfactus Spi-
procedat idem Spiritus sanctus; et utrumque sine ritus sanclus, quia non est ex nihilo, sed exDeoPa-
tempore : atque ila dictura Spiiitum sanclum de Pa- tre et DeoFilio Deus procedens. i
tre procedere, ut intelligatur, quod etiam procedit Isidorus quoque de processione Spiritus sancti a
de Filio, de Patre esse Filio. Si eniin quidquid babet Patre el Filio in seplimo Etymologiaruui libro prae-
de Patre, habet Filitts, de Patre habet ulique, ut et dictos sequendo Patres in tertio ait capilulo : « Spi-
de illo procedat Spiritus sanctus. Sed nulla ibi tem- ritus sanctus ideo prcedicatur Deus, quia ex Patre
pora cogitentur, quce habeut prius et posterius, quia Filioque procedit, et substantiam ejus habet. Neque
ibi omnino nulla sunt. Sicut enim Filio prcestat es^ enim de Patre procedere potuit, quam quod ipse est
sentiam sine ullo iiiitio temporis, sine ulla mulabili- Pater. >
tale naturce, de Patre generatio ; ita Spiritui sancto Boethius quoque vir in divinis, nec non et in phi-
prsestat esseiiliam sine ullo inilio temporis, sine ulla losophicis voluminibus eruditus, in libro quem de
uiutabilitate nalurae, de utroque processio. Ideoenim unilate substantice Patris et Filii alque Spirilus san-
cum Spiritum sanctum genitum non dicamus, dicere ,' cti conscripsit, prcclatosin catholicaefidei regula imi-
J
tamea nou audemus ingenitum, ne in hoc vocabulo tando viros testatur, quod Spirilus sanctus a Palre
vel duos Patres in illa Trinitate, vel duos qui non sunt procedit et Filio ita dicens : « Neque accessisse dici
de alio, quispiam suspicetur. Pater enim solus non potest aliquid Deo, ut Pater fieret; nou enim coepit
est de alio; ideo solus appellatur iugenilus; non qui- esse unquara Pater, eoquod consubstanlialis quidetn
dem in Scripturis, sed in consueludine disputantium, ei est productio Filii, relativa vero praedicatioPalris:
et de re tanta sermonem, qualem volucrint [Aug., ac si memineriinus omnium in prioribus de Deo sen-
valuerint], proferentium; Filius autem de Patre na- tentiarum, ila cogitemus processisse quidem ex Deo
tus est, et Spiritus sanctus de Patre principaliter, et Patre Fitium Deum, et ex ulrisque Spiritura sanctum;
ipso sine ullo intervallo temporis daute, coinmuniler hos quoniam incorporales sint, minime locis distare.
de utroque procedit. > Et iterum in eodem ait libro: Quoniam vero Pater Deus, et Filius Deus, Deus et
t A quo habet Filius ut sit Deus (est enim de Deo Spiritus sanctus ; Deus vero nullas habet differen-
Deus), ab ilto habel ut etiam de illo procedat Spirilus tias, quibus differat ab Deo, a nullo eorum differt;
sanctus; ac per hoc Spirilus sanctus, ut eliara de diflerenlicc vero ubt absuul, abest pluralilas; ubi
Filio procedat, sicut procedit de Patre, ab ipso habet abest pluralilas, adest unilas; nihil aulem aiiud gigui
Patre. > *. potuit ex Deo, nisi Deus. >
Beatus quoque papa Gregorius in homelia, quam Pascasius quoque in libello, quem De Spirilu san-
conscripsit de evangelica lectione, cujus initium est, cto conscripsit, testatur b quod ab unigenilo Dei Fi-
Ctttn tero factum esset; Spiritum sanclum a Patre lio, qui est Verbum Patris, Spiritus sanctus progre-
et Filio procedere testatur ila dicens: ° < Missio ditur. Hi igitur qui Spirilum sanctum a Filio proce-
etiam Filii juxla naturam diviuitatil potesl inteiiigi. dere idcirco negare conantur, quia Salvator noster,
Eo enim ipso a Palre Filius mitti dicitur, quo a Pa- utinEvangelio secundum Joannem legitur, de Spiritu
tre generatur. Nam sanctum quoque Spiritum, qui sancto pronuntiat dicendo : Spiritus qui a Patre pro-
cum sit cosequalisPatri et Filio, non tamen incarna- cedit, ille teslimoniumperhibebitde me (Joan. xv, 26),
tus esf, idem se Filius mittere pcrhibet dicens: Cum audiant quid beatus Auguslinuspraescripta eliamsau-
venerit Paracletus, quem ego mitto vobis a Patre cti Evangelii verba in Ifbro xv de Trinitate exponens
(Joan. xv, 26); si enim mitti solummodoincarnari xxvi capilulo dicil, ait enim sic (Num. 38): « Veruin
deberet inlelligi, sanctus procul dubio Spiritus nutlo quia in illa coaeterna et-aequali et incorporali et inef-
modo diceretur mitti, qui nequaquam incarnatus est. fabiliter immutabili atque inseparabili Trinilate dif-
a Gregorius papa in hom. 26, num. i. h PajCiia&iuS;Ub. i, cap. 10.
77 DOGMATICA.— LIB. DE PROCESSIONE S. SPIRITUS. 78
fkillimuui est, generationem a processione distin- lK sic a seipso propter demonstrandam unius naturae
guere, sufflciat interim eis qui extendi non valent Deitatem riori loquitur, ut tamen quse Ioquitur ejws
amplius, id quod de hac re in sermone quodam pro- esse, et tioii alteria credantur, Lucas toquendo de
ferendo ad aures populi Christiani diximus, dicluni- apostolis testatur dicens : Corperuritapostbii loqui
que conscripsimus. Inter coeteraenim, cttni per Scri- aliis linguis,proutSpiritus dabatilliseloqui\Act.\\, 4).
pUirarum sanotarum testimonia docuissem, de utro- Et in Evangelio : Non enim vos esth qui loquimini,
que procedere Spiriturri sanctttm, si ergo, inquam, sed Spiritus Patris veslri qui loquilur in vobis (Matth.
et de Patre et Filio procedit Spiritus sanctus, cur x, 22). Habet ergo ipse propriam faridi auctoritatem,
Filius dicit: Dt Patre procedit ? Cur putas, nisi qui liberam caeterisloquendi tribuit facultatehi: ab
queraadiHodumsolet ad eum referre, et quod ipsius operatione autem el potentia atque bohitate Patris et
est, de quo et ipse est ? Undeillud est, quod ait. Mea Filii esse noh potest alienus, qui ciim Patre el Filio
doctrina non est mea, sed ejus qui me misit ( Joan. substantialiter unitatem possidet Deitatis, licet dis-
vu, 16); si igitur Iric intelligitur ejus doctrina, quarii tinctam habeat in pfoprietate personatn.
tanien dixit non suain, sed Patris; quaalo raagis illic CAPUT II.
iutelligendus est, et de ipsoprocedere Spiritus san- De eo quod Spiritus sanctus Patris et Filii Spirttus in
ctus, uM sic ait: De Patre procedit, ut non diceret, ]B aivinis volumimbusvocatur.
de me nonprocedit? a quo enim, ut proedixiraus, Spiritus sanctus, qui Patri et Filio coaequalisesl
habet Filitts, ut sit Deus (est enim de Deo Deus), ab et coaeternus, in aliquibus Scripturae locis Spiritus
illo babel utique, ul etiam 4e iilo procedat Spiritus Patris; in aliquibus vero propter unitaterri voluntatis,
sanclus: ac per hoc Spiritus sanctus, ul etiam de potestatis, seternitatis, substantiae sariclaeTrinitatis,
Filio procedat, sicut procetfitde Patre, ab ipsohabel Spiritus Christi vocatur.
Patre.» Beatus enim Pelrus, ut eumdem Spiritum sanctum
Idem vero Spiritus sanctus, qui unius ejusdem- Christi esse monstraret, in prima Epistola, qriam his
queest cum Patre et Filio substantiae,licet, ut se- qui ex circumcisione crediderant, scripsit, de pro-
cuiidum divinaeScripturaeauctoritatem et eruditorum plietis loquens, ita pronuntiat : Exsultate lcetitiaine-
in sacris votuminibus traditionem virorum monstra- narrabili el honorificata recipientesfinem fidei vesirw
vimus, propter Unitatem ipsius cum Patre et Filio satutem animarum, de qua saiute exqutsierunt atque
substantiae,et propter inseparabilem sanctse Triui- scrutati sunt prophetw, qui de futura in vdbis grdtia
tatis naturam, voluntatem, virtutem, operationem in Dei prophetaverunl, scrutantes in quod vel quale tem-
alio atque alio loco Spiritus Dei Patris et Christi Spi- pus significaret, qui in eis erat , Spirilus Cltrisli
ritus appellatur, et ab utrisque procedere dicitur et tC (/ Petr. i, 10).
missus. Est taraen verus Deus aequalisper omnia Beatus sirailiter Paulus in epistola ad Romanos
Patri el Filio volunlate, potestate, aeternitate, sub- XVMIcapitulo inquit : Si quis autem Spiritum ChrislX
stantia. De quo Gregorius Nazianzenus in praefata nonhabet, hic non estejus (Rom. vm , 9). Et itefum
dic.itbomilia: a « Spiritus sanctus vita est et vivifi- idem egregius Gentium Doclor in epislola ad Gala-
caus, lux et illuminans, bonus et 753 bonitas : Spi- tas xvni capitulo eumdem Spiritum sanctum uriige-
ritus rectus, Spiritus principalis, qui est Dominus hiti Filii Dei Spirituin esse testatur, ita dicens :
oumium, mittens aposlolos, separans sibi ministros, Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra. in quo
templa sibi ipse constituens ; inspirans ubi vult, di- clumamus Abba Pater (Gal. iv, 6).
videns donationis, spiritus veritatis, spiritus sapien- Leo similiter papa in homilia , quam de adventu
tiaeet intelleclus, et scientioe, et pietatis, et consilii Spiritus sancti super apostolos scripsit, consonam
et virtutis, et timoris Dei, per ,quem Pater agnosci- beati Petri sermonibusde eodem sancto Spiritu pro-
lur, et Filius glorificatur, et a quibus solis ipse co- tttlit sentenliam, ita dicens :b <Esl quidem de Patre
gnoscitur ; unus ordo, unus cultus, una veneralio, Filius unigenitus, et Spiritus sanctus Patris Filiique
una virlus, una perfectio et sancliflcatio. Et quid est Spiritus. i ldem quoque in secunda ita ait homi-
opus est pluribus verbis ? Omnia quaePater est, hcec"' lia : « Scmpilernum est Filio, intemporaliter a Patre
est Filius, excepto eo quod innatus est Pater ; hsec esse progenitum; sempiternum quoqtte est Spiritui
est Spiritus sanctus, praeter hoc quod natus est Fi- sancto, Spiritum esse Patris et Filii. » Idem quoque
lius. Sed haec non substantiam separant, sed erga venerabilis papa Leo in decretali epistola, quam de
substantiam discernuntur. » Quod vero idem Salva- baptismatis mysterio conscripsit, Spiritum sanctum,
tor noster de eodem sancto Spiritu, ut in eodem Spiritum veritatis, id est, Christi esse testatur di-
Evaugeliosecundum Joannem legitur, pronuntiat di- cens : « Cumvenerit ille Spirilus veritatis, ille-diri-
cens : Non loquetur a semetipso, sed quwcunqueau- get vos in omnera veritatem (Joan. xvi, 13). Cum
diet, loquetur, et quia de meo accipiet(Joan. xvi, 13), itaque veritas Christus sit, et Spiritus sanctus Spi-
ad deinonstrationemunius substantiaeDeitatis et vo- ritus veritatis vocatur, nomenqtte Paraclili utrique
luntatis Patris et Filii et Spiritus sancti hoc dictum sit proprium, non dissimileest festum, ubi ununi esl
esse certissime credimus. Spiritus enim sanctus aui sacramentum. >
" GregoriusNazianzenus, orat. 44, num. 15 et 14.
b Leonis papaeserm. 75,
cap. 3; serm. 76, cap. 2; epist. 16, cap. 3 in fine.
 B. V. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 80
7»
Beatus Augustinus in quadam sen- Lptura, quam ex traditione sanctorum Patrum expo-
754 quoque
adversum Eusebium de Spiritu sancto sita, nunc de missione Filii a Patre, et Spiritus
tentia, quam
protulit, ait ita : « Non aliter novit Spi- sancti ab utroque, a Patre videlicet et a Filio, pauca
disputando
ritus sanctus mysteria Dei, nisi per substantiam; dicenda sunt.
una enim substantia, unum habet sensum et volunta- CAPUT III.
tem, de Deo loquitur, qui semper unus et immutabi- De missione Filii a Patre, et Spiritus' sancti ab
lis, sive in Filio, sive in Spiritu sanclo; quod enim utroque.
vult Pater, hoc vult Filius, et quod vult Filius, idem Unigenitus Dei Fitius , qui Patri coaequatis cst et
vult Spiritus sanctus. Quam ob rem aliquando dici- coaeternus, ab eodem Patre mitti perhibetur. Hinc
tur Spiritus Dei, aliquando Spiritus Christi, qui a idem ipse Salvator noster, ut in fine Evangelii se-
Deo, inquit, procedit, et de meo accipiet(Joan. xvi, cundum Joannem ccxiv capitulo legitur, ad suos ait
15). > Idem quoqueegregiusdoctorAugustinus in Ex- discipulos: Sicul misit me Pater, et ego mitto vos
posilione Evangelii secundum Joannem , eumdem (Joan. xx, 21). Idem quoque Salvator noster, qui est
Spiritum sanctum a Patre et Filio procedere, et Filii Verbum Patris, testatur quod Spirilum sanctum mit-
»
Spiritum esse testatur , ita dicens : « Multa sunt tit, et in noinine ipsius a Patre mittitur. Ipse enim,
testimonia quibus evidenter ostenditur et Patris et ut in Evangelio secundum Joannem CXLIIcapitulo
Filii esse Spiritum, qui in Trinitate dicitur Spiritus legitur, ad suos ait discipulos : Cum venerit Paracli-
sanctus. Cur ergo non credamus quod etiam de Filio tus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum verila-
procedat Spiritus sanctus, cum Filii quoque ipse sit tis, qui a Patre procedit, ille testimoniumperhibebitde
Spirilus? Quid enim atiud significat illa insufflatio , me (Joan. xv, 26). Et iterum in eodem Evangelio
et illud quod ait mulieri: Tetigit me aliquis, ego enim CXLVII capitulo idem Salvator ait: Ego vobis 755
sensi virtutem de me exisse (Luc. vm, 46). Nam vir- verilalem dico, expedit vobis, ut ego vadam. Si enim
tutis nomine appetlatur Spiritus sanctus , ut est: ego non abiero, Paraclilus non venietad vos. Si autem
Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi abiero, mittam eum ad vos (Joan. xvi, 7). Et paulo
obumbrabit te (Luc. i, 35), nisi utique quod procedat post in eodem subjungit libro : Adhuc multa habeo
Spiritus sancttts de ipso? » vobis dicere, sed non potestis modo portare. Cum au-
Beatus quoque Ambrosius ait: «Instifflatur a Chri- tem venerit ille Spiritus veritalis, docebit vos omnem
sto, ut credas Spiritum Christi esse, el ut cretlas de veritatem. Non enim loquetur a temetipso, sed quw-
Deo Spiritum. Deus enim solus peccata diinittit. > cunque audiet, loquelur, et quw ventura sunt, annun-
Isidorus quoque in libro, quem De Reruin conscri- n tiabil vobis. Ille me clarificabil, quia de meo accipiet,
b
psit Natura, xv capitulo ait ita :« Spiritus sanctus et annuntiabit vobis. Omnia quwcunque habet Pater,
creator est sicut Pater et Verbum, ut in libro beati mea sunt, propterea divivobis quia de meo accipiet, et
Job legitur : Spiritus Dei fecit me, et spiruculum om- annuntiabit vobis (Joan. xxiv, 14 seqq.). Idem quoque
nipotentis vivificavitme (Job xxxm, 4). Spiritus san- Salvator noster post resurrectionem suam, ut in
ctus Patris et Filii est, et inde unum sunt Pater et Evangelio secuudum Lucam CCCXLII capitulo legitur,
Filius, quia nihil habet Pater, quod non habeat Fi- consona praedictis verba protulit dicens : Ego mitlam
lius. Non enim res una , et duorum consubstantialis promissionem Patris mei in vos, vos autem sedete in
poterit semel [Forte, simul] ab eis procedere, el civitate, quoadusque induamini virtutem ex alto (Luc.
simul inesse, nisi unum fuerint, a quibtts proce- xxiv, 49). Et juxta eumdem in Apostolorum Actibus
dit. > est locutus : Prwcepit eis ne ab Jerosolymis discede-
Sanctus quoque Fulgentius episcopus in libellc rent, sed exspectarent promissionem Palris, quam au-
quem de Spiritu sancto conscripsit, eumdem Spiri- c distis, inquil, per os meum. Quia Joannes quidem
tum sanctum Patris et Filii esse testatur diccns : baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spirilu san-
«Cum quaeritur, quem Spiritum sanclum Virgini an- clo non post multos hos dies (Act>l, 4). Rursum in
gelus annuntiavit? Ipstim utique dicimus, qui Spiri- 0 fine Evangelii secundum Joannem, eo die quo resur-
tus est Patris et Filii, sine quo non solum formari re«erat, id est, die Dominica clausis januis ad apo-
caro Christi non potuit, vel baptizari, sed neque { stolosintroiisse narratur et dixisse eis secundo : Pax
mortuis suscitari. > Et iterum in eodem ait libro: vobis, et intulisse : Sicut misit me Puter, et ego mitto
« Cum quaeritur, qui Spiritus est qui loquebatur pei vos. Hoc cum dixisset, insufjlavitel dixit eis : Accipite
prophetas, non utique alius intelligendus esl, nis Spiritum sanctum, quorum remiseritis peccata, remit-
Spiritus sanctus, qui est Spiritus Christi. » \untureis,et quorum retinueritis, retentaerunt (Joan.
DeprocessioneigiturSpiritus sancti aPatreelFilio xx, 22s«</.). Quod igitur promisit, expletum esse, ut
et deeo quod idem Spiritus sanctus Patris et Filii di- in Actibus declaralttr Apostolorum, legiraus: Repleti
citur Spiritus, ratione breviter tam ex divina Scri sunt enim omnes apostoli Spiritu suncto , et cwperunl
« S. Aug., tract. xcix in Joan. num. 7. simum de Spiritu sancto nondum detectum, a sanclo
b Apud Pelaviuin tom. II Theol. Dogmat. libr. vn Fuigeutio ad interrogationes Abragilae presby.teri
cap. 11, num. 16, hic locus Isidori citalur ex libr. cxaratum. De quo mentionem fecit auctor Vitoesan-
Sentent. cap. 17. ctiFulgenlii cap. 24.
c Hunc libellumputo esse cominonitorium parvis
8, DOGMATICA.— Lffi. DE PROCESSIONES. SPIRITUS. 82
toqui ahis linguis, prout Spiritus sancMs dabat eloqui A J sanctus, licet a Patre propter unitatem substantise
cis (Act. n, 4). sanctce Trinitatis mitti, utpraefati sumus, dicuntur;
Beatus igilur Gregorius Nazianzenus in eadem ho- Patri tamen per omnia votuntate, potestate, aeterni-
railia, quam de adventu Spiritus sancli super apo- tate, substantia aequales sunt. Non est eniin, ut san-
stolos conscripsit, de missione ejusdem Spiritus ctus Hieronymus in Symbolo, quod ipse egregius
sancti ait ita . « Spiritus sanctus venit ut Dominusin coroposttitdoctor, testatur, aliquis in hac summa et
potestate, mittitur autem tanquam qui non sit con- ineffabili Trinitate gradus , nibil quod inferius supe-
trarius Deo. Isti enim sermones non naturam sepa- riusve dici possit, sed tota Deitas sui perfectione
rant, sed concordiam docent. Propterea autem post aequaiisest, ut exceptis vocabulis, quaeproprietatem
ascensionem Christi ut unus nobis Paraclitus mitti personarum indicant, quidquid de una persona dici-
dicitur, ut aequalitatem naturae ac potestatis agno- tur, de tribus dignissime possit intelligi. b < Qualis
scas. i enim Pater, ut beatus Alhanasius Alexandriae urbis
Sanctus quoque Augustinus in libro quarto de Tri- episcopus testatur, talis et Filius, talis et Spiritus
nitate xxi capitulo Filium et Spiritum sanctum aequa- sanclus; in hac enim Trinitate nihil prius aut poste-
les esse Patri secundum unitatem substantise, licet rius, nihil majus aut minus, sed totce tres personoc
ab eo mitti dicunlur, testatur, ita dicens : « Sicut IB coaeterncesibi sunt et coaequales; ita, ut per omnia ,
Pater genuit, Filitts gcnitus est: ita Pater misit, Fi- sicut jam supra dictum esl. et unitas in Trinitate, el
lius missus est: sed quemadmodum qui genuit et qui Trinitas in unitate veneranda sit. Qui vult ergo sal-
gcnilus est, ita et qui misit et qui missus est, unum vus esse, ita de Trinitate sentiat. >
sunt; quia Pater et Filius unum sunt. Ita etiam et Hac igitur credulitale nec Trinitas a nobis confun-
Spiritus sanctus unum cum eis est, quia hi tres ditur, nec substantialis unitas separatur, sed certam
unum sunt. > Et iterum in secundo libro capitulo et immulabilem catholicae fidei confitemur et sequi-
terlio ait: « Sicut non ex eo fit, ttt minor sit Filius, mur regulam, per quam beati apostoli et martyres,
quia dixit : Non potest a se Filius facere quidquam, et omnes viri religiosi et sanctitate praediti gratiam
sed quod viderit Patrem facientem (Joan.v, 19); (Non meruerunt habere divinam, et spem perennis adepli
enira hoc ex forma servi dixit, scd ex forma Dei, sunt vilae, et coelestis regni beatitudinem sortiti sunt
sicut jam ostendimus. Haecautem verba non indicant sempiternam.
quod minor sit, sed qttod de Patre sit) ita non hinc DOMINl c AUGUSTINl
eflicitur, ut minor sit Spiritus sanctus, quia dictum EXPLANATIO MYSTERII SS. TRINITATIS.
est de illo : Non enim loquetur a semetipso, sed qum- _ Certe vita est Christus. Et si certa vita
est Chri-
cunque audiet, loquetur (Joan. xvi, 13). (
^ stus, quare mortua est vita? Idem Dominus nosler
Hinc sanctus ac venerabilis Pater Athanasius a in Jesus Christus et mori potuit in unum, et non mori
altercalione, quam cum Ario habuit hoeretico, dicit ex altero : Quaere mortem : in Verbo nunquam esse
unius potuit? Quaeremortcm : in anima nunquam fuit, quia
quod Sptrittts sanctus, qtti ejusdemque est cum vera mors fuit; unus atque idem Christus est, qui et
Patre Filioque substantioe, ea quae Patris et Filii injuriam toius pertulit, salva potentia divinitatis; et
communia sunt, ait et loquitur ita dicens : Multo jactus in profundum non mersus.
magis ex hoc apparet Spiritum sanctum a Patris et Absit: Interrogo. Ipse est Paler qui Filius? Respondit:
non est ipse Pater qui Filius : neque Spiritus
Filii substantia non esse alienum, dum non a seipso sanctus ipse qui Pater.
tanquamalienus et extraneus, sed ut puta unius ejus- Inter. Quomodo quia in personis alius Pater, alius
alius Spiritus sanctus ? Et non quidem aliud ,
demque naturse socius, quaePatris et Filii communia Filius, sed alius.
sunt, ait et loquitur. Nam si propriis loqueretur, non lnter. Ipsum [Ms., istud swpius, hic etinfra] est
solum a Patre alienus, sed et fallax et deceptor pro- Pater, quod Filius? Resp. Ipsum.
cul dubio haberetur, quoniam, ut ait Filius, Omnis Inter. Hoc est Pater, quod Filius? Resp. Hoc est.
lnter. Ipse est Pater, qui Filius? Resp. Absit : non
de
qui loquitur mendacium, propriis loquitur (Joan. est ipse Paler, qui Filius, sed ipsum est Pater quod
VIII,44), et ideo hic verum loquitur, quia non de Filius.
proprio , id est, non a semetipso, sed de Patris, et' D Inter. Deus Pater, qui est ante saecula et in finem
Filii, quaeloquenda sunt, loquitur. De meo, inquit, saeculi, ipse natus est de Virgine 1 Resp. Absit: Deus
Pater, qui est ante sseculaet m finem scecuti, non est
accipiet, et annuntiabit vobis (Joan. xvi, 14). Et ut ipse natus de Virgine; DominusFilius ipse natus est
ostenderet hoc esse a se accipere, quod est etiam de de Virgine.
Patre sumpsisse se, ait. Ideo dixi de meo accipiet, Inter. Habet Pater aliquid commune cum Fitio?
omnia habet mea Resp. Habet.
quia quw Pater, sunt. Vides ergo Inter. Quid habet? Resp. yEteroitatem et divini-
Spiritum sanctum a Patre et Filio non esse discre- talem.
tum, dum ea loquitur quoePatris et Filii propria esse Inter. Habel Pater aliquid proprium, quod Filius
non habet? Resp. Habet.
noscuntur. > Inter. Quid habet? Resp. yEternitatem sine nati-
756 Unigenitus igitur Dei Fitius, sive Spiritus vitate, eo quod ingenitus est.

_a Hunc quoque librum partum esse sanctoAthana- b Consule tom. II Operum sancti Alhanasii, pag.
sio suppositura gravibus rationibus evincunt eruditi 719 seqq.
Operiun editores lom. II, pag. 205. Vid. Ceillier, c Ita ms.
liisl. gin. des Auteurs sacres, tom. V, pag. 283.
83 R. *'. M WNI SEU ALGUlNJtOPSRUM PA»S lfl. . 84
Inler. Uabel Filius aliquid propruim, qupd Pater \m'l Qjuomodo,?. B#sp. Tota sola Filii persona carneni
11011habet? Resp. Habet. suscepit, et voluit ipsum VerbumdicereFilium suum.
Inter. Quid habet? Resp. Nativitalem cum aeterni- Sed nec paveas Verbum dicere Filium Dei, quia Deus
tate, eo qnod genitus sit. Pater Verbi sui; et ubi est Verbnm Dei, ibi est Deus,
lnler. Habet Spiritus sanctus aliquid preprium, quia Verbum Dei ex Deo est. Testaltir Mosesel Pro-
quod ucc Pater habet, nec Filujs habet? Resp. Habet. phe^a, Deus per verbumfecit omnia (Psal. xxxu, 6).
Inter. Quid habet? Resp. Processionem, eo quod Et iterum dicilur in Psalmis : VerboDomini ccclifir-
procedens est cx Patre et Filio. mati sunt; et iterum : In wternum permanet verbum
Inler. Pater soknsTrinila» dici potest, an ? Quo- tuum in swculo et generalione(lbi-J. ctvm, 89). Et
motlo? Resp. Potest. ilerum Isaias : Ecce virgo concipiet et pariei Filium,
_ Inter. Quomodopptest ? Resp. Quia Filius ct Spi- et vocabiturnomen ejus Emmanuel (Isai. vn, 14).
ritus sanctus ex ed procossit. Filius Trinitas cjici Inter. ChristusFiliusDei ipseestDeus? fiesp.lpse.
non potest, quia non processit ex eoPater, sed solus Inter. Ipse natus est de Virgine? Resp. ipse.
Spiritus; quia si Spiritum sanctum ingenitum dici- Inter. Ipse suspeusus est in cruce ? Resv. Ipse.
mus, duos Patres aflirmaraus; et si genitum, duos Inter. Ipse descendit ad inferos? Resp. Ipse.
Filios approbamus. Sed propter hoc nec genilum ne- Inter. lpse inortuus fttit? Resp. Morluus pro pec-
tfoe ingenitum dicitnus, sed a Patre Filioque proce- catis nostris, el resur-rexittertia die virtutis sure.
de«s est; et est Trinitas in una Deitatis persona. Inter. ErgoverusDeusmortuusfuil?.Resj>.Mortuus.
Inter. Est essentia |n Palre? Resp. Est. Inler. Quomodo fuit morluus? Resp. Incarne.
Inter. Quomodo?Resp. Quia semper est, et in se- Inter. ln carne mortuus fuit, in ariima dcsccndit
metipso est. B ad inferos, qui erat in coslis?Resp. Divinitas ubique
Intet. Tota Trinitas operata est in ulero Yirginis? regnabat.

757
OPUSCULUM TERTIUM
SEU

D. ALCUINI 8GRIPTA CONTRA FELICEM URGELLITANUM ET

ELIPANDUM TOLETANUM.

MONITGM PR.EVIUM.

Primum atqueproecipuum negotiura, quod beatum C eosdem abbates et monacbos scribens: .... « Sicut
Alcuinum, a Carolo Magno ex Angelia in Franciam in libetlo ex parte factum est, quem direximus per
evocatum occupavit, fuit oppnjpatio novae,qttoetunc B. Renedictuni vobis atl solatium et confirraationem
in Hispania exorta, in Franciam qrioque grassari lidei catbolicce, t etc. Hunc vero libellum vir summe
Nicepit, sectce Adoptianorum, hoc est. illorum qui eruditus D. Petrus Franciscus Fogginius e codice
Chrisrum Dominum, secundum quod honio erat, 290 bibliothecae Palatino-Valicanoe, cujus ipse eu-
atebant Fitium Dei esse non proprium, sed adopti- S^odiaminagno suo merito ac inulia cum laude ge-
vum; Deum non verura, sed nuhcupativum : cuius nt, eruit; et jamjam prelo paravit, in publicam lu-
erroris auctores et primipifi fuerant Elipandus cem, praefixa erudita praefatione,proxime emitten-
Toletanus el Felix Urgellitanus episcopi. De hujus dum ; sed oppnrtune ab emineritissimo cardinali
erroris ortu et progressu consute, si placet, disser- Passiqnep, sumroo, dumviveret, laborum nostrorum
tationem nostram m fine hujus opusculi. Hoc mu- faulore, monitns iiovam a me atque integram Qpe-
nere a rege Chiistianissimo et vere catholico sibi de- rum B. Fl. Alcuini editionem adornari, vir clarissi-
mandato beatus Alcuinus egregie functus est; nunc mus a coeplo proposito discessit, huncque libellum,
exerrantesper epistolas, Chrisliana doctrina simul et reliquis B. Alcuini opusculis addendum, perbene-
charitate plcnas, ad resipiscentiam cohortando; vole raihi praebuit praefixa prsefatione, qua simul
nunc domesticos fidei voce scriptisque epislolis in idem libellus B. Alcuino solidis rationibps vindica-
veritate conflrmando ; nunc fidei doctoribus, Evan- lur: quam propterea futuram eradiiis lectoribus
praedicatoribus atque episcopisargumenta, qui- haud ingratam, dicto opusculo praeftximus.
us serpenti veneno occurrere possent, suggcrendo; j_> Altero loco exhibemqs libros |)i beati Alcuini ad-
gelii
nunc cum ipsis erroris auctoribus publicis in con- versus Fclicem Urgellitanum secundum editipnem
ventibus conlligendo; ac demum illoruni errores D. Quercctani, qui eosdem, quondamalienp, nempe
pluribus libris docte ac nervose confutando ; qu;« S. Paullni Aquileinsis, nomine editos, suo auctori
quidem omnia adeo feliciter cesserunt, ttt suceprae- resliluit. Hlis tamen praeinittimus, 1° Epistotam Al-
primis industrioe tribuendum sit, quod landem in bini ad Feiicem hwreticum, hactenus quoque inedi-
concilio Aquisgranensi anni 799 lurbis hisce quceper tam, quam descripsimus e vetttstissimoet pene coaevo
plures aniios Ecclesiara afflixerant, finis imposilus codicems.,qtiicum aliis antiquitatis cimetiis verepre-
merit; alque ideobeatus Alcuinusnosier merilo glo- tiosis.parumque cognilis servaUirin bibliotheca illn-
riari potuerit, ac dicere : Eqo FelicemDeo miserante strissimi nietropolilici capituli Salisburgensis. Haec
catholicum feci (Lib. i adv.Elipand., nnm. 8). est illa epistola exhorlatoria, quam Alcuinus anno
Haec igitur scripta omnia, oplima fruge referta, 793 ex Anglia in Galliam advcniens, « charitatis
universa;que Ecclesise aliquando tam satutaria ac calamo. non contentionis stimulo; fraternae sa-
proficua, ac etiamnum ad demonstrandam doctrinse lutis desiderio, non mordaci reprehensionis stylo, ad
calholicseantiquitalcm constantemque verilatem ap- Felicem, ut se catholiccejungere), iuijtati, dirigere
prime facientia, hoc loco atque ordine colligimus. curavit; cui vero tlle libellum non eplstolari brevi-
Et primo quidem exhibemus libellum hucusque de- tale sticcinctum, sed sermonum serie prolixum, in
sideralum, quem Alcuinus roiserat ad abbates e( quo omnes pcrfidiae stiae foveas aperuil, opposuit, >
monachos Gotbiae,dum adhuc in confutanda epistola sicut ipsemet Atcuinus scrihit initio libn i contra
a Felice UrgellitanO ad se direcla esset occupatus, Feliceni, etlibroi contra.Elipandum, num. 16.
cujus etiam ipsemet meminit in epistota 132 ad 75d lisdem libris vn praemiitimussecundobinam
 .83 DOGMATICA— LIB. ADV. H^RESIN FELICIS. 86
epistolam beati Alcuini ad Carolum Magnum. In A sem et Benedictum abbatem, omnesque epiecopos,
priori libros suos regis Christianissimi examini et abbates et fratres provinciae Golhiae.inHuic alteram,
approbationi submittit; in posteriori vero eosdem amjectimus, quam cl. Quercetanus fine dicto-
jam correctos ejusdem regis uonoribus dedicavit, ruro librbrum, atque ita exlra ordinem exhibuit;
atque auctoritati commendavit. Utrainque hanc in bac etenim Alcuinus Laidrado et sociis signiftcat,
epistolam, cl. Quercetano ignoralam, debemus in- quae in tolo, quem miserat, fasciculo contiiieantur ;
dustrise celeberrimi Stephani Baluzii, qui illam pri- et quo ordine ipse eadem per separatas quaternio-
mus e-codice ms. bibliothecae Colbertince publica nes descripia collocaverit; prout hanc alteram epi-
luce donavit libro ivMiscell., pag. 413-413. stolam, seu prioris epistolae additamentura legenti-
Pqrro quoniam textus in prioribus istorum librq- bus patebit. Post istas epistolas qttasi dedicatorias
rum editioniiius mendis plurimis scatet; ita ut ob sequitur epistola Alcuipi ad Elipandum cohortatoria
ineptas inlerpunctiones aliosque crassiores errores in calltolica fide ; cui snbiieclitur epislola Elipandi
sensus saepissim.eqbscurior evadat, alque multoties ad Albinum, continens responsionesprioris epistolw,
omnino cprruptus appareat: nulliim vero vetus exem- quas Alcuinus eiiervare studet duobus, quos subjun-
plar ms., quod nobis in reslitucnda vera leclione gimus, libris: aliis vero duobus consequentibus
suppetias ferret, indagire alicubi potuimus ; prop- plano sermone catholicae fidei de Christo veritatem
terea non libertatem modo, sed et necessitatem no- confirmat. Ad finem istortun librorum ipse Alcuinus
' bis iropositam censuimus, ut ex ingenio et probabili addidit Epistolam Elipandi ad Feticem jam conver-
coujectura illa menda defectusque lollerentur : ubi sum una cum Confessioneejusdem Felicis, qua suos
taraen semper genuine, et secundum ipsam textus T>errores daranat, suosque sectatores ad resipiscen
P tiam nervose adbortatur.
exigentiam nos egisse contestamur, prout rcperient
viri erudifi, quibus et copia et otium est ulramque Ultimo ileinuni totam scriptorum istorum seriem
editionem mutup conferendi. Sanctorum Patruni sen- claudit Epistola ad filiam in Christo charissimam,
tentias,quae copiose inhis libris excitantur, suis no- cui faciliores rationes suggerit, quibus adoptiano-
tis designaVimus,additisincommodumlectorumcita- rum erroribtis capliosisque argutationibus possit
tionibus ex novissimis Operum illoruin editionibus. obviarj.
Jd ipspm proestitijnus in liuris iy, quas sequuntur, Nemo jam, puto, eruditorum quidpiam ex iis
acfversus Elipandum scriplis, quos cl. Quercetanus quse Alcuinum adversus errprem Hispanorum de
edidit e cod. ms. ecclesiae S. Mariae Rhemensis, Adoptioue Chrisli in Filium Dei, scripsisse alicubi
cujus copiam sibi fecit vir doctissimus Jacobus proditiun fujt, dcsiderabit. Ex hisce igitur omnibus
Siimundus. Libros hosce eo ordine collocavimus, opusculis, sicut et ex illis Elipandi sett episcoporum
quo ab ipsqniet beato Alcuino disppsiti atque com- Hispaniae ad GalliaeGermaniaeque episcopos episto-
pacti aliqiiarido fueie, dum nempe' illos miseral ad lis, quas in appeudicem rejecimus, tota hujus contro-
Laidradum et socios in Hispaniain ad sedandas tur- versue historia in ptena luce collocatur, iu ecclesia-
bas, ibidem ob novum dogma exortas, iterum abitu- sticae historioe tcmporum illorum haud leve commo-
ros. Praemiuitur igitur epistnja Alcuiui ad Laidra- dum, cui facem praeferre satagemus in bina disser-
dum episcopum Lugdunensem, Nefridium Narbonen- tatione in fine addenda.

759
BEATI ALCCINI ADVERSCS FELICIS HIRESIJf
LIBELLUSAD ABBATESET MONACHOS GOTHI^!MISSDS.
Ex cad. ms. 290 bibl. Vaticuno-Palatinw.

Vm CLARJSSIMI D. PETKIF. rOGGINII piBLIOTHEC^; VA-C qiwd Felix docebat exposuerit sententiam, haec sub-
TICAN.* CUSTODIS SPEC1MEN PR.EFATIONIS 1NSE&CENSjicit : « Qnod multis testimonifs eVarigelieis, vel
OPUSCBLCM. apostolicis, vel etiam sanclorum Patrum traditioni-
Cum Adrianus I Romanam cathedram teneret, bus comprobari potest, sicut in libello ex parte ifac-
tum est direximus per B. Benedictum vobis ad
,ara ferrqe penitus eradicatae Nestorianae haereseos solatiumquem et confirmationem fidei catholicae. Sed in
quoddam veluti germen jn Hispania pullulavit, Eli- manibus majus modo habemus opus
pando episcopo Toletano, el Felice episcopo Urgel- causas, propter alias
fitano adriitentibus. Docebant enim Christum Je- illud quas ip Jibellovenerandi Felicis legimus, et
volenle Deo vobis dirigemus, postquam lectum
sum, prout hominem, npn naturalem, sed adoptivum et comprobatum fuerit ab episcopis hostris et domno
fuisse Oei Fitium. Impiam sacrilegamque sententiani i
plures non solum syfodi, et peremptorio edicto Ro- rege. Cum itaque in bibliotheca Vaticano-Palatina cod.
manus pontifex Adrianus damnarunt; sed multi
etiam oppugnarunt celebres viri, quos inter repo- 290 octingentprum annorum aetatem praeseferente
nendus esl Flaccns Albinus, seu Alcuinns, Carplo opusculum istud lnvenerim, rem fore gratam litte-
Magnp charissimus, et litterarum ii) Galjiis instau- riitis hominibus ratus sum, si in pubticam lucera
etenim singutare Alcuini meritum, ne
rator, qiii doctriria et sanctitate morum magriiim emitterem;
erat tunc temporis Ecclesiae praesidium et decus. ulluni abeo scriptum opus relinquatur ineditum, suo
Rein egit iUe tum privatis litteris ad haertticos epi- qtiodam iure postulare yidelur. Neque vero difficile
scppos datis, tum publicjs scriptis : Felicein enim erit iuteliigere boc optisculum esse Alcuini tracta-
septem llbris, Elipandtim vero bipartito opere, cu- U tum primum adversus haeresinFelicisexaratum, cum
jus ulraque pars duobus constat libris, redarguit et ex ipsius exordio stalim hoc pateat, et praeterea to-
confulavit. tus ex evangelicis sanctortimque Palrum testimoniis
Hoecjamdudum non semel typis edita fuere ; sed conslet: quod quidem optime respondet ejus descri-
pro deperdito usque dum habitum est, quod ante om- ptioni quam liabet laudata Epistola.
nia illa adversus Felicem scripserat, opusculum no- Sed nuperi litterariae Galliarum Historiae scripto-
bis ex ipsius Alcuini epistola ad abbates et mona- res (Tom. IV, pag. 338, jium, 7J niinus recte sibi
chos Gothiae directa, et a Baluzio ex Colbertinae consuaserunt in eo, quem retuli ni epistola ad mo-
iHbliolhecaecodicibus vulgata jam notum. In ea epi- nachos Gothiae,loco, ejusdem operis mentionein esse
stola (Evist. 132), postquam catholicam adversus id cujus meminit Alcuintis in primo libro ex iis quos
 87 R. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS IR. 88
adversus Elipandum edidit. Hisce in locis de epistola ^\ debebit, quam antiquis in scientia sua corporalis
coliortatoria, ct quidem ut videtur, privata, ad Feli- cura saldtis fuisse probatur.
cem missa » sermo est, in litteris autem ad mona-
chos Gothioede tractatu polemico, atque ad publi- II. Ecce pars quoedam mundi haereticoe pravitatis
cura bonum, ut pro sctttoeum haberet catholica fides veneno infecta est, asserens Christum Jesum Deo
adversus haeresimFelicis edilo agitur, qualis quidem Patri verum non esse Filium; nec proprium, sed
cst tractatus iste quem edimus : nihil enim in eo
est quod cohortatoriam epistolam sapiat, aut quod adoptivum; et Nestoriana heeresis ab Oriente, ubi
ad Felicem fuisse missttm indicet. En Alcuini verba damnata est a ducentis synodali auctoritate Patri-
in primo ex septem adversus Felicem scriptis libris : bus d, longum postliminium reviviscens, latitando
* Scripsi epislolam pridem Felici episcopo charitatis
calamo non contentionis stimttlo; fraternae salutis fugit in Occidentem, ut ubi sol visibilis ab oculis se
desiderio, non mordacis reprehensionis stylo, cu- abscondit humanis, ibi sol justitiae a cordibus rece-
piens eum corrigere in Christi dilectione, etc.; sed deret infidelium [Forte, fidelium]. Nestorius impia
ut agnosco, non eo charitalis officio, vel humilitatis assertione
obsequio meaelitterulas diligentiae recepit, quo me esse negat beatissimam virginem Mariam Dei
scribere, qui meam pietatis intuitu legerit epistolam, genitricem, sed tantummodo hominis * similiter
agnoscere poterit. i et isti, eadem pravitate decepti, negant eam vere
760 Cum his concinunt quae in primo libro con- Filii Dei esse genitricem, sed cujusdam adoptivi
tra Elipandum circa medium leguntur : < Cui ( id j*
est Felici) in has adveniens partes charitatis ca- filii; volentes Christum Deum nobiscum esse adopli-
lamo epistolam exhortatoriam, ut se catholicoe jun- vum, per quem nos Deo Patri facti sumus adoptivi
geret unitati, dirigere curavi. Cui ille non epistolari filii. Hanc ego pestileutiae luein abhorrens antiquo-
brevitate, sed libelli prolixitate respondere nisus est. rum Patrum
Ctii libello ejus septem nostrae devotionis libellis pigmentarias perscrutari curavi cellas;
respondimus, omnes vestrae pravitatis evacuans vel posterioris temporis venerabilium doctorum flo-
doctrinas. i rentia percurrere prata festinavi, ut aliquod medi-
Porro laudati litlerariae Galliarum Historioe scri- camenti civibus meis, filiis scilicet sanctae
libelli ab Alcuino adversus Felicem, ante- genus
ptores
quam septem iltos exararet libros, editi teslimonium Ecclesiaeconflcerem, quo se ab hac pestilentiae con-
haberi aiilumant eliam in epistola quam ad Carolum tagione prsemunire, divina auxiliante gratia, potuis-
regem Alcuinus dedit b, eum rogans ut septem illos sent: ex paternis videlicet thesauris species colli-
libros examinaret, priusquam in lucem venirent. Ve-
rum in hoc quoque loco ad summum de eadem ilta gens pigmentorum, vel florum; et singulorum ad-
cohortatoria epistola testimonium aliquod apparet, nectens nomina auctorum, ut salubrior esset et fir-
et quidem tantummodo conjiciendo assequimur, ex mior confectio, quo ex clarissimorum virorum sa-
relatis nimirum locis constare, quod libello Felicis,
cui septem opposili sunt libri, anteriori alio scripto, pientise et sanctitatis eruerelur gazis. Et primo
cohortatoria videlicet epistola, Alcuinus occasionem /^ omnium ponentes, quid evangelica tux omni sole
dederat. Epistolaead Carolum regem verbahaecsunt: LJ clarior ad iltuminationem veraefidei pandat; contra
« Vestra nulli contemnenda auctoritas nostrae devo- hujus claritatem luminis nemo sanos habens oculos
i tioni mandavit conlra novas haereticoepravitatis
« inventiones aliquid scribere, atque libello respon- repugnare audet: sed sicut csecus errat in sole; et
« dere quem contra nos Felix quidam episcopus licet ille soli sit praesens, sot tamen absens illi esse
< vestrae direxit auctoritati. i Hucusque cl. Foggi- probatur; 761 sic 9m evangelicae non consentit
nius.
veritati, errat de via, donec in ultimam perditionis
INCIPIT LIBER foveam devolvatur. Vos vero, fllii sanctae Dei Eccle-
ALBINI,
siae, hanc meam pro vobis devotionem sanctarum
QUEM EDIDIT CONTRA HJERESIN FELICIS. orationum remunerate suffragiis; et siquid nostra
I. Legimus in saecularis litteraturae historiis, quos- vobis praesentialiter proficiat industria, perpetualiter
dam viros medicinalis artis peritos, dum aliquas ci- vestra nobis prosit intercessio.
vitates pestilenliae lue infectas audierunt, amore ci- III. Credamus Domini Dei Patris testimonio, ubi
viura suorum, aliquod medicainenti genus provida super baptizatum Filium magnifica voce teslatur di-
sollicitudine excogitasse, quo cives suos a grassan- cens : Hic est Filius meus dileftus (Matth. m, 17).
tis morbi infestatione praemunirent, ne ingruens pe- . Et ne quis de altero dici dubltaret, etiam sanctus
riculum ex insperato partera cognatae subverteret * Spiritus in specie columbaepraesentia comprobatur,
muttitudinis. Hoc idem nostraevidetur agendum esse hunc esse Filium Dei, qui a Joanne m Jordane ba-
devolioni contra haereticae pravitatis pestilentiam, ptizatur. Etsi luce clarius patescat ex auctoritate
quorum doctrina ut cancer serpit, ut virus infundi- paternae vocis Filii proprietas; tamen audiendi san-
tur, ut venenum serpentino dente ingestum, quos ctorum Patrum et catholicorum doctorum venera-
laceret, occidit. Nec posterior nobis in calholicae biles sensus, quid in hac veridica patenii testimonii
fidei veritate animarum sollicitudo integritatis esse professione senserint.
» De illa certe, quam paulo post exhibebimus, scoporum haec sequuntur : < Postquam hi omnes
quae D. Fogginium etiamnum tatuit. FROBEN. Nestorii depositioni subscripsissent, accesserunt alii
b Epistola libris vn praefixa infra. episcopi ad sanctam synodum, qui et ipsi quoque
c Hunc titulum habet ipse codex ms. praelaudatus. praepositaedamnationi subscripserunt. Episcopi ita-
d De synodo Ephesina auctor loquitur habita que, qui ipsum Nestorium deposuerunt, plures quam
anno salutis 431, ducentos autem in ea Patres conve- ducenti exstitere, aliqui enim locum tenuerunt alio-
nisse testatur etiam Vincentius Lirin. in Commonit. rum episcoporum, qui ad Ephesiorum metropolim
§ 42. Sed in act. i concil. post subscriptiones epi- venire non potuerunt. > FOGGIMUS.
89 *DOGMATICA. — LIB. ADY. H^ERESIN FELICIS. 90
IV. Dicit enim Hilarius ecclesiasticaefldei doctor ,A cernebatur, Dei voce Dei Filius noscerelur. Et quia
mirabilis in libro sexto quem de sancta Trinitate in fldei hujus confessione credenlium vita esset
scripsit post alia catholicoe fldei convenientia sic a : (non enim atia aeternitatis vita est, nisi Jesum
< Vere Dei Filium unigenitum Deum Dominura no- Christum unigenitum Deum sciamus esseDei Filium),
strum Jesum Christum esse ac doceri multis modis vox e ccelo rursum ab apostolis iteratae hujus si-
cognitum est; dum de eo testatur Pater, dum de se gnificationis auditur, ut id firmius crederelur ad
ipse profitetur, dum apostoli praedicant, dum reli- vitam, quod non credidisse mors esset. Namque
giosi credunt, dum dsemonesconfltentur, dum Judaei cum Dominus in monte majestatis suaehabitu con-
negant, dum gentes in passione cognoscunt. Neque stitisset, Moyse 762 atque Elia assistentibus, et
enim ex communione nuncupationis est, quod de ad visionis alque vocis fidem tribus cotumnis Eccle-
proprietatis fide dicitur : et cum omnia quae Christus siarum testibus assumptis, haec vox paterna de ccelo
Dominus aut egit aut docuit, ultra omnia eorum est: Hic est Filius meus dilectus, in quo complacui,
sint qui Filii nuncupantur , et in his omnibus quae ipsum audite i (Malth. xvn, 5).
prsecipua sint Christi, hoc vel potissimum doceatur V. Idem post plurima et veridica de naturali pro-
esse, quod Dei Filius est; non est in eo filii ex ge- ._ prietate Filii Dei ita intulit b : < Quid infertur hodie
nerali familiaritate cognomen. Non contamino veri- calumniae, ut adoptio nominis sit, ut mendax Deus
tatis fidem, ut hoc verbis meis astruam. Loquatur, sit, ut nomina inania sint? Testatus est Pater de Fi-
ut ssepesolitus est, de unigenito suo Pater, ne sub lio; operibussuisFiliustestimoniumPatris exaequat.
consummandi baptismi sacramento Jesus Christus Cur non videatur esse in eo idem [AL, id est] Filii
ignorabilis esse possit per corpus. Hic est Filius veritas, quae et docetur [AL, dicitur] et probalur.
meus dilectus, in quo bene complacui(Matth. m, 17). • Non est per Deum Patreiu Filti nomen in Christo et
Rogo, in quo veritas deperit, et in quo infirma fides [AL, ex] adoptione bonitatis : neque sanctitate me-
professionis est ? Non annuntiatus per angelum de ruit hoc nomen, sicut plures post confessionem fidei
sancto Spiritu partus ex virgine; non index Magis Dei Filii sunt. Proprietatis enim in his siguificatio
stella; sed nec adorati in cunis honor; nec bapti- nulla est: nominis namque tantum, ut Deo dignum
zandi sub Raptistoeprofesstone virtus satis esse ad est, indulta dignatio est. Aliud est, hic est, et meus
demonstrationem majestatis existimantur. Pater de est, et hunc audite : in hoc veritas est, natura est,
ccelo loquitur, et ita Ioquitur : Hic est Filius meus. fldes est. »
Quid sibi vult non cognominum, sed pronominum VI. Item in sequentibus in eodem libro sexto c:
fides? Cognomina nominibus adduntur ; pronomina C «
Omnibus, quibus per fidem Deus Pater est, per
vero obtinent in se nominum^yirtutem. Proprietatis eam fidem Pater est, qua Jesum Christum Dei
autem significatio est, ubi et hic est dictum esse
Filium confltemur. Confiteri autem Filium secun-
auditur, et meus est. Et intellige quae sit veritas et
dum generale sanctorum nomen, quid habet fidei,
ratio dictorum. Legeras : Filios genui et exaltavi ut dicamus, unus ex filiis est? Sed nunquid et cseteri
(Isai. i, 2). Sed non legeras, filios meos; genuerat in hac creaturae suae infirmitatenon fllii sunt? In quo
euiin eos sibi per divisionem gentium et plebem hae- ergo Filium Dei Jesum Christum fldes confessa
reditatis in filios. Ne igitur per communionem ado- praecellit, cum ei secundum fllios, fllii non natura,
ptivae haeredilatis cognomentum Filii unigenito Deo sed nomen sit ? Christum perfldia ista non diligit. »
adderetur, naturae veritas per significationem pro- VH. Item in sequentibus ejusdem librid : <Et q«i-
prietatis ostensa est. Assignetur sane hoc commu- dem secundum
nionis in Christo nomen, ut Filius sit, si de quo- propositae a nobis responsionis ordi-
nem opportunissimus hic nobis locus est, ut tertio
quam dictum reperietur : Hic est Filius meus. Sin
nunc doceamus Filium Dei Dominum nostrum Jesum
vero proprium ac singulare ei est: Hic est Filius
Christum ab apostolis creditum, non ex nuncupa-
meus, quid calumniara Deo Patri professae de Filio
affevimus? Anne libi in eo dici- tione, sed ex natura; neque ex adoptione,^ sed ex na-
proprietatis quod tivitate. »
citur, hic est, non significari videtur, alios quidem
cognominatos ab eo in filios, sed hic Filius meus VIII.Item in sequentibuse:«Non est evangelica et
est, donavi adoptionis plurimis nomen, sed iste mihi apostolica fides, Filium Dei nomine potius quam na-
Filius est : ne qttoeras alium, ne non hunc esse cre- tura credere [AL, credidisse]. Si enim adoptionis
das; hunc ego tanquam digito indice ac verbi signi- haec nuncupatio est; et non idcirco Filius est, quia
ficatione contingo, qua dico, et meus est, et hic est, exierit a Deo, quaero unde beatus Simeon Rarjona
et Filius est. Quid post haecinlelligenliaepoterit esse, est confessus : Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth.
utnon esse credatur? Et haec quidem paternae vocis xvi, 16). Anne cum omnibus potestas sit per sacra-
significatio ea fuit, ne qui ad implendam omnem ju- mentum regenerationis in filiosDei nasci? Si secun-
stitiam baptizandus esset, quid esset ignoraretur : dum hanc nuncupationem Fitius Dei Christus est,
sed ut, qui ad sacramentum salutis nostrae homo interrogo quid illud sit, quod Petro non caro,
» S. Hilarius, tom. X Patrologise, col. 174, num. « Ibid. col. 181, num. 30.
22,25,24. d Ibid. col. 183, num. 32.
b S. Hilar. loc. cit. col. 179, num. 27. «Ibidcol. 186, num. 36.
91 B. F. ALBINISEU ALCUINI QPERDMPARS II! 94
peque ganguis revelavit, sed Pater , qui in ccelis A [c Verbui» eniro sponsus et sponsa caro humana,
est? i Ct utrunique unus Filius Dei et idem Filius hominig,
IX. Item ex eodemlibroa:«Scribens utique evan- ubi factus est caput Ecclesiae. Ille uterus virginis]
geljsla [AL, Evapgelia] scribendi debuit afferre ra- Marioethalamus ejus, inde processit tanquam spon-
liqncm; et [AL, ut] vidqamus, quani ostenderel di- sus de thalamo suo. »
cens ; Hwc autem scripta sunt, ut credatis quonium XIII.Si igiturDominusChrislus secundum carnem,
Jesus est ChristusFitius Dei (Joan. xx, 31). Scribendi sicut quidam improba fide garriunt, adoptivus est
igitur Evangclia [AL.Evangelii] nop aliam prsetulil Filius, ncquaquam unus est Filius, quia nullatenus
causam, quam ut omnes crcderfnt Jesuni esse Chri- proprius Filius pt adoptivus Filius, unus esse potesl
slum Dei Filium. Si suflicit a4 salutem Christum Filius, quia unus verus, et aller non verus esse
credere, cur adjecit: Filium Dei? Si vero Christum dignoscitur. Quid Dei omnipotenliam sub nostram
cretlere ea deipuni fides est, pon Cbristum laiituni- necessitatem prava temeritate constringere nitimur?
moilo, sed Christun}Filium Dei credidisse, non est Non est nostrae morlalitatis lege ligatus; omnia
nonien Filii in Christo unigenito Deq ex adoptionis enitn, qutecunque vutt, Dominus facit in cmlo et in
consueluitinc. • terra (Psal. cxm, 3). Si autem voluit ex virginali
X. Videamus quoque quale testimonium bea- 1i utero proprium sibi oreare Filium, quis ausus est
lus Joanncs Baptisia, post descensum Spiritus sancti dicere, eum non posse? Potestati ejus quis resistit
iu specic columboesuper eum, protulit de illo : Et (Rom. ix, 19)? Cur secreta volunlalis illius vel po-
cgo vidi et teslimoniumperltibui, quia hic est Filius testatis indagare aliquis audet? Vel quare credcre
Dei (Joan. i, 34). De quo testimonio bealus Augu- non debemus ejus testimonio de Filio suo, quem to-
stinus in homilia septima super Joannem evangeli- ties iu Evangelio suum nominavit, et non alienura ?
slam ita ait b : « Perhibuit Joannes testimonium, Ipse quoque Filius Patrem eum saepiusnominavit.
quia vidit. Quale testimonium perhibuit ? Quia ipse Videamus quid ipse caeco respondit interroganti,
cM Filius Dei. Qpprtebal ergo ut jlle baptizaret, qui quis esset Filius Dei, ut crederet in eum. Respondit
est Filius Dei unicus, non adoptattis. Adoptati Filii itaque : Et vidisli eum, et qui toquitur lecutn ipse est
piinislri sunt unici : Unjcus habet potestatem, ado- (Jom. ix, 37). Nondum enira caecusille spiritaliter
ptati niipisterium. » inteMexitFilium Dei; tamen audivit ah eo : Et vidi-
XI. Item in eadem homilia (Num. 13) : « Messias sti ewn. Quem, nisi Filiinp Dei ? Et qui loquitur te-
Hebraicc, GrseceChristus, Latine Unctus. Ab un- cum, ipse es(. Quis, nisi Fiiius Dei? Ule unitatem
ctione enim dieitur [Christus], a chrisma unctio est. personae buraanilatis et divinilatis monstravit, ut
GracceergoChristus Unctus. Ille singulariter unctus, (2 crederetur ille homoyiui visus est, vere esse Filius
prsecipue unctus, unde 763 omnes' Christiani un- Dei. His testimoniis veritatis roboratus, o homo,
geiitur, ille prxcipue. Quomodo in Psalmo dicit, poli judicare judicqm tuum, sed adora Deum tuum
audi : Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleoex- regnaptem iii coelis,quem Magusadoravit vagientem
sultationis prw participibustuis (Psal. XLIV,8). Par- [Af?.,vagilanlem.] in cunabulis : honora sedentem in
licipes enim ejus oinnes sancti, sed ille singtitariter throno majestatis, quem mater nalum posuit in
Sanctus Sanctorura, singulariter unctus, singulari- preesepioliospitalitatis, et uoli facere injuriam crea-
ter Chrislus. » lori tuo, sicut sapctiis Auguslinus dicit in homilia in
XII. Quid opus est professionem Nathanaelis pro- Natali Doniini d : < Quare modo putatur injuria,
testantis verbis exaggerare : Rabbi tn es Fitius Dei, quando Deys, quod ipse fecit, mire in se cleraenter
tu es rex Israel (Joan. i, 49); de qno Veritas ipsa excepit, et in hojnine se vere videri voluit, in quo
tam laudabilc prolulit testimoniumdicens : Ecce vere ante imaginarie voluit se videri, deditque ut pro-
hraelita, in quo dolus non est (Ibid. 47) ? « Nam iste prietas esset ipse, qui ante, ut similitudo esset,
Nathanaet, sicutAugustinnsdicil(num.20),talempro- accjpej-et. i
tulit vocem : Tu esFilius Dei, tu es rex Israet, qualem Ingreiliarour quoque atiorum sanctornm Patrum
tanto post 1'ctrus, quando ei Dominusait: Beatus es D aromaticas cetlas, et eruamtis inde aliquid ad salu-
Simon Barjona, qniq non tibi revela\iitcaro et san- tem legentiuni ,et supptementumoperis nostri.
gttis, sed Pater meus, qui est in coelo(Matth. xvi, 17); XIV. Videajnus quid beatus Cyrillus Alexandrinus
et ibi nominayjt petram, et laudavit (inuamentum episcopus, cujiis ilocumenta contra Nestorium in
Ecclesi;e. In ista fidc hic jam dicit: 'i"ues Fitius Qei, sexla synodo maxime claruerunl, de hac inquisi
tu es rex Israel. i Itcm in oclava homi|ia ejusdem tionp scnsqrit. Dicil enim in Epistola, quam in
operjs idem prsefatus Pater de unitate Filji Dei ila cqmmune ecclcsiasticis scripsit ordinibus, inter alia
dicit (niim. 4) : < Dominus autem securus moriens sic e : « Quqndoem\m, inqtiil, inlroducit primogeni-
dedit sanguinem suum pro ea, qiiam resurgeijs ha- tum in orbem.terxarytpidicit: Et adorent eum omnes
berel, quani sij|i jam coniunxerat in uj.erp Virgirtjs. anQeliDei (Hebr. i, 6), Sed nos quidem, elsi sanclo
« S. Hilar. loc. cit., col. 190, num. 41. d Hunc texlum in sermonibus de Natali Domini,
b S. Aug. in Joan. tract.
' vn,' mjni- 4> Patrplogiae qui S. Augustino ascribuiitur, non reperimus.
toino XXXV,col. 1439. 0 S. Cyrillus Alex. epist. 1, tom. V Operum edit.
< Resliluta ex editis qtue omissa sunt ip ms. Paris. 1638, pafl. »> pag-12.
 93 DOGMATICA.— LIB. ADV. HiERESIN FELICIS. 94
uncti sumus Spiritu, adoptionis quidem ditamur A sptum, sed totius hominis, animaeet corporis, vera-
gratia, vocamurque etiani Dei [id est, DjtiJ, nostroe citer salus facka est. Humanum naturatiter, quod ex
vero naturae mensuram non ignoremus; siimus Maria secundum divinas Scripturas, et verum erat
764 en'm i" terra et habitamus inter servos; at Satyatoris [corpus]. »
Ule est non in qpibus nos, sed natura et vere Filius XVIII. Item Julius sanctissimus Romaeepiscopu* in
et oranittra Dominus. i epistola ad Prosdocimum ita ait b : < Praedicatur
XV. Idem in eadem post pauca : « Quocirca qui- autem ad pleniUidinerofidei etincarnatus de virgine
tteiTi ex duabus rebus indubitanter, divinitate et Maria Dei Filius, et inhabitasse in hominibus; non
luimaniiate Emmantiel est. Verumtamen unus Domi- in tjomjne operatttr. Hoe epim in prophetis est et in
iius Jesus Chrislus, uuusque et vere FiUus, Deus si- apostolis : [perfectus Deps in carne, et homo °] per-
inul et homo; et non homo Deus factus sub aequali- fectus in Spiritu; non duo filii, unus quidem proprie
tate horum, qui per gratiam ; sed Deus potius verus Filius assuniens hominem, alter autem mortalis as-
in liumana forma apparens propter nos. Dat nobis suntpUis a Deo : sed unus unigenitus in ccelo, uni-
atitem fidem ad. hoc et Deiloquus Pauius dicens: genitus in terra Deus. i
Qum autem venisset.p^eniiydo tempork, misit Deus XIX. Item Felicissimid episcopi Romaeet martyris
lfilium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut B ad Maxiraum episcopum et clerum Alexandriaesacroe
eos qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem filio- fidei confirmatio : « De Incarnalione autem Verbi et
rvm Dei reciperemust (GaL iv, i, 5). fide credimus in Dominum iiostrum Jesum Christum
XVI. Et non multo post in eadem epistola : <Quo- de virgine Mayia natum, quia ipse est sempiternus
modo ergo proprius Dei Filius nominatus est Chri- Dei Fitius et Verbum, et non horoo a Deo assum-
stus, qui etiam traditus est a Deo et Patre causa ptus, ut alter esset praeter iljum. Neque enim homi-
omnium salptis et vitae? Traditus est enim prqpter nem qssumpsil Dei Filius, ut sit alter praeter ipsum;
peccata nostra, et ipse iniquitates muttorum porta- sed Deus existens perfeelus, factus est simul el
vit iu corpore suo in ligno, secundum Prophetae hqniq perfectus, incarnatus de Virgine. i
vocem. Palam ergo est, quia unitatis res assurapta 765 XX. Item beatus Gregoritis Nazianzenus :
necessarie proprium Fitium declaravit Dei, qui ex « No« decipiant homines nec decipiantur sine sensu
sancta Virgine est. Corpus enim est non alterius suscipientes Dominicum hominem, sicut ipsi dicunt;
cujuspiam secundum nos, sed magis proprium ex magis auteni Dominum nostrura et Deum : Nec enim
Patre existentis Verbi, natum ex ea. » hominera dividimus a deitate, sed unum et eumdem
XVII. CQpsiderandumquoque est, quod sanclus « dograatizamus; priusquidemnon hominem, sedDeum
Athanasius iu epistola ad Epwtetum de fidei catho- et Filium solum et ante saecutanon mistumcorpori,
Ucae firmitate dixerit a : < Quomodoautem, inquit, et quoecunque sunt corporis; in flne autem et homi-
et arobigere audent, qui dicuutur Christiani, si nem assumptum pro nostra salttte passibilem car-
[Pro, an], qui ex Maria processit Deus, Filius qui- ne, impassibilem deitate; circumscriptum corpore,
dem substantia et natura Dei est; secundum carnem incircuiKscriptum divinitate; eumdem terrenum et
autem ex seniine David est, ex carne autein sanctae coelestem, visibilem et intelligibilem, capabilem et
Mari*. Quid autem putas? Temerarii facti stuit, ut incapabilem, ut in toto homine eodemque et Deo to-
dicerent Chrislum, qui carne passus est et crucifi- tus homo reformaretur, qui sub peccato ceciderat.
xus, non esse Dominum Salvatorem, etDeum, et Si quis non Dei genitricem Mariam aestimat, sine
Filium Patris. Aut quomodo Christiani volunl nomi- deitate est. Si quis quasi per fistulam Virginis trans-
nari, qui dicunt in hominem sanclum, sicuti unum isse, et non in ipsa formari, deiflce simul et huma-
prophetarum venisse Verbum, et non hominem fa- ne; deifice qttidem, quia sine viro; humane autem,
ctum sumentem ex Maria corpus; sed alterum esse quia lege parlus, anathema sit. Si quis formatum
ChrisUim, et aiterum Dei Verbum, quod ante Ma- dicit hominem, et ita subingressum Deum, damna-
riam et ante saecula Filius existebat Patris? Aut jj. tus est; non enim nativitas Dei istud est, sed fuga
quoraodo esse Christiani possunt, qui dicunt alium nalivitatis. Si quis introducit dttos filios, unum qui-
esse Filium, aliura Dei Vcrbum? Non per adoptio- dem ex Deo etPatre, secundum autem ex Maria no-
nem hsec facta sunt, absit! sicut quidam existima- vum, et seipsum ex adoptione excidet, quaepromissa
ritnt, sed, sicijt est verilas, homine facto Salvatoro, est recte credentibus. Naturoe enimduae, Deus et ho-
totius buinani generis salus facta est. Si enim ado- no, quod est aniraa et corpus ; Filii autem non duo,
ptione erat in corpore Verbtun , secundum illos nec Dii. Neque enim hic duo homines, licet etiam
(quod autem adoptione dicitur, phantasia esl) repe- Paulus interiorem hominem et exteriorem appellavev
rietur etputative salus et resurrectio liominum dici, rit, et, si oportet compendiosius dicere, aliud qui-
secundum irapiissimum Manicheum. Sed non equi- dem el aliud, ex quibus Satvalor est (siquidem non
dem phantasia est salus nostra; nerjue corpqris idem esl invisibile visibite; et sine tempore, sub
0 S. Athanasius, tqm. I Operum edit. Paris. c Haec restituuntur ex editis.
part.
II, bpag. 902, 903, 906. d Codex mate habet F^elicissimi,
scriptqris incuria,
Vide hanc auctoritatem Act. i concilii Ephesini pro Felicis sanctissimi. Exstat ea auctoritas Felicis I
edit. Coleti tom. III, col. 1053. papae loc. mox cit. concil. Ephes,
95 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 96
tempore); non alius auleni et alius, absil! utraque A, cipiamus, quae coloris nigredine designat peccato-
eniin sunimaeunitionis in contemperatione,Deo qui- rem populum, fceditatem meritorum. Aliquando
dem inhumanato, homine autem deiflcato. » vero ^thiopise nomine specialiter gentilitas desi-
XXI. Item Atticus episcopus Constantinopoleosa: gnari solet, infldelitatis prius nigra peccatis, quam
< Nisi enim ille nasceretur carnaliter, non tu rena- veniente Domino Habacuc propheta vidit timore
scereris spiritaliler. Nisi ille sustinuisset servi for- perterritam et ait : Tabernacula ^Ethiopum expa-
mam, non tu dignitatera adoptionis lucratus esses. vescent tabernacula terroe Madian (Habac. m, 7).
Propler hoc enim in terra ccelestis, ut tu in ccelis David quoque propheta videns, qund ad Judaeamre-
servarcris lerrenus. Propter hoc Christus semelip- dimendam veniret Dominus ; sed ante gentilitas cre-
sum exinanivit, ut nos omnes de pleniludine ejus deret, quam Judaea sequeretur, sicut scriptum est:
accipiamus. Illius mors tua facta est immortalitas. » Donec plenitttdo gentium intraret, et sic omnis
XXII. Item Theodotus episcopus Cyprorum in ser- Israel salvus fleret (Rom. xi, 25), dicit: /Ethiopia
mone de nativilate Domini post alia etiani ista pro- prwveniel manus ejus Deo (Psal. LXVII,52), id cst,
tulit b : < Quid igitur? Advenit Deus existens ad ho- priusquam Judaea credat, salvandam se offerl omni-
mines, non locum ex loco mulans, sed invisibitem potenti Domino, peccatis nigra gentilitas. Topazium
naturam ostendens visibilem, et visus ut homo et Bi vero pretiosus lapisest; et quia Graeca lingua -n-av
tanquam cognatus hominibtts apparens, sicut etiam omne dicilur, pro eo quod omni colore resplendet
cvangelista praedicans dicit, quia Verbum caro fa- topazium, quasi topandium vocatur. Dum vero in
clum est. Quomodo possibile est Deum Verbttm fleri Deum conversa gentilitas credidit, ex ea multi ita
horainem requiris, et modum Dei miraculosum a sunt dono Spiritus locupletati, ut quasi multis colo-
nobis exigis? Si comprehensibile nobis esset, quod ribus, sic niullis virtutibus luceant. Sed ne accep-
incomprehensibile estsermone, miraculum non esset, tis quisque virtutibus extollatur, a sancto viro nunc
sed causa naturae; si vero miraculum et signum est, dicitur non adaequabitur ei topazium dejEthiopia.
quod factum est, cede rationem Domino miracula Ac si aperte diceretur: Nullus sanctorum quibuslibet
facienti; quia enim factum est scire te volo; et ex virtutibus plenus, ex ista tamen nigredine mundi
co quod factum est, fructum flde lucrare. Operanti coHectus aequari potest, de quo dictum est : Quod
cede. » Et post pauca : « Hoc egit miraculorum crea- nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. i,
tor, ad suam voluntatem naturam trahens, et paruit 39). Nos quippe sancti eflicimur, non tamen na-
natura jussioni. Noli ergo in inflrmitatem humanae scimur, quia ipsa naturae corruptibilis conditione
naturaecadere. Noli dicere, quomodo hominis natura constringimur, ut cum propheta dicamus : Ecce
co3pitDeum?QuomodoDeusfactusesthomo?Quomo- ^* enim in iniquitalibus^eonceplus sum, et in delictis
do DeusVerbum facta estcaro visibilis? Sed quia fa- peperit me mater mea (Psal. L, 7). Ule autera
ctuiii est, crede; modum vero et rationem cede crea- solus veraciter sanctus natus est, qui, ut ipsam con-
tori. » ditionem naturae vinceret, ex commistione carnalis
XXIII. Audiamus quoque, quid beatus Gregorius copulaeconcegtus non est. Huic se sapientiae quasi
pontifex apostolicaesedis et doctor mirabilis in libro quoddam topaziumde ^Ethiopia aequari voluit, cum
primo operis pulcherrimi Moraliura dicat c : « Erat- quidam haeresiarchadixit : Noninvideo Christo Deo
quevir itle magnus inter omnes Orientales(Job. i, 3). facto ; si volo, et ipse possum fieri : qui Jesum :
Quod Redemptor noster Oriens dicitur, Propheta Dominumnostrum non per myslerium conceptionis,
testante perhibelur, qui ait: Ecce vir Oriens nomen sed per profectum gratiae Deum putavit, perversa
ejus (Zach. vi, 12). Omnes ergo, qtti in hoc oriente allegalione astruens, cum parvum hominem natum,
fide consistunt, rccte Orientales vocantur; sedquia sed ut Deus esset per merilura profecisse; atque ob
omnes766 homines tantummodo homines; ipse hoc aestimans, et se et quoslibet alios ei posse co-
autem Oriens Deus et homo, recte dicilur : Eratma- aequari,qui fitiiDei per gratiam fiunt; non inlelligens,
gnus inter omnes Orientales. Ac si aperte diceretur :.... non attendens quia non adwquabitur ei topatium de
Omnes, qui in fide Deonascuntur,superat, quia non, jEthiopia. Aliud est enim nalum hominis gratiam
ut caeteros adoptio, sed natura illumdivinitatisexal- adoptiunis perciperc; atiud unum singulariter per
lat;quietsi humanitate coeteris apparuit similis, divinitatis potenliara Deum ex ipso conceptu pro-
divinitate tamen mansit super omnia singularis. » diisse: nec aequari potest gloria unigeniti habita per
XXIV. Item in tibro octavo decimo ejusdemOperis naturam, aliis accepta per gratiam. Mediator quippe
beatus Gregorius de excellentia nativitatis Christi, Dei alque hominum, homo Christus Jesus, non sicut
et quantum a nobis differat, admirans ait d : « Non isle haereticus desipit, alter in humanitate, alter in
adwquabilur ei lopazium de JSthiopia (Job. xxvm, Deilate est; non purushomo conceptus atqueeditus,
19). Quid yEtbiopiam, nisi praesentem mundum ac- post r)er meritum, ut Deus esset, accepit, sed nun-
11Loc. cit. concil. Ephes., ubi hic locus citatur ' S. Gregorius, libr. i Moral., cap. 18, in Job cap.
lanquam Amphilochiiepiscopi Iconii. i, vers. 3.
b Theodoti Ancyraeepiscopi homilia in Natalem d lhid., libr. viu, cap. 52, in Job. cap. xxvm, v.
Doiuini lectafuitin synodo Ephesina, et exstat tom. 19.
III Concil. Coteti, col. 1531 circa finem.
o7 DOGMATICA.— LIB. ADV. H/ERESIN FELICIS. 98
liaute angelo et adveniente Spiritu, mox Verbum in Ai Hic est Filius meus. Suus utique non per adoptionem
utero, mox intra uterum Verbum caro ; et manente gratise, neque per religionem creaturae, ut haeretici
incommutabili essentia, quae ei est cumPatreetcum vplunt; sed sui proprielate generis et veritate na- .
sancto Spiritu coaeterna, assumpsit intra virginea turae. Multi enim sanctorum filii Dei dicuntur et
viscera, ubi et impassibilis pati et immortalis mori, sunt, sed hic sine comparatione [AL, compassione]
et seternus ante saecula temporalis posset esse in fl- unus Deo Patri Filius unigenitus et verus et pro-
ne saeculorum : et per ineffabile sacramentum con- prius, non aliunde quam de Patre natus; quia tam
ceptu sancto etpartu inviolabili secundumveritatem verus pater Pater est, quam verus et Deus est; sicuti
utriusque naturae natus est unus Dei Filius.uteadem etiam [AL, tam] verus filius [Filius] est, quam verus
virgo et ancilla Domini esset et mater. Sic quippe et Dominus. Perfecta ergo fldes est Trinitatis ostensa,
ei ab Elisabeth dicitur : Unde hoc mihi, ut veniat cum et Pater Christum Dominum ac Deum noslrum
mater Domini mei ad me (Luc. i, 43)? Et ipsa virgo Filimn suum esse testatur; et Spiritus sanctus, id
concipiens dicil\Ecce ancillaDomini,fiatmihisecun- est, Paracletus, in tanto fidei sacramento Patri Fi-
dum verbum tuum (Luc. i, 38). Et quamvis ipsealiud lioque conjungitur, ut verum Patrem, verum Filium,
ex Patre, aliud ex virgine, non tamen alius ex Pa- verum eliam Spiritum sanctum credere tres perso-
tre, alius ex virgine, sed ipse est seternus ex Patre, lB nas, sed unam divinitatem Trinitatis, unamque sub-
ipse teraporalis ex matre, ipse qui fecit, ipse qui stantiam non dubitemus. »
factus est; 767 ipse speciosus forraa prae flliis ho- XXVH.Sed hujus fideiveritatem beatus Augttstinus
minum per divinitatem (Psal. XLIV,3), et ipse, de multis confirmat testimoniis, quae sparsira in opus-
quo dictum est : Vidimus eum, et non erat aspectus, culis suis legentibus et studiosis occurrunt. Non euim
et non est species ei neque decor per humanitatem dormientes [Leg., dormientibus] in infidelitate, sed
(Isai. LIII, 2); ipse ante ssecula de Patre sine Matre, sapientioe studentibus veritatis thesauri patescunt;
ipse in fiue saeculorumde Matre sine Patre. » unde et in Evangelio ipsa Sapientia dixit: Justificata
XXV. Item beatus Alexander Constanlinopoleos est sapientia a fitiis suis (Malth. xi, 19). Unde ideni
episcopusAlexandro Alexandrino episcopo scribens in Pater in praefato opere Homiliarum titulo quarto-
epistola quam pro flde catholica scripsit post praefa- decimo tate protulit teslimoninm c : « Audi eniin
tioneni congruam ita subinfert a : < Porro creaturae adhuc quod sequitur, quia de Filio dixerat: Non
ejtis, homines et angeli benedictiones acceperunt, enim ad mensuram dat Deus Spirilum. Pater diligit
virtutibus proficere contendentes, mandatisque legi- Filium et omnia dedit in manu ejus (Joan. m, 34, 35).
timis, quatenus non pcccarent. Doininus vero noster Adjicit : Omnia dedit in manu ejus, ut nosses et hic,
naturaliter Filius Palris existens ab omnibus adora- "' quam distincte diclum est : Pater diligit Filium.
tur. Illi deponentes spiritum servitulis ex bonis ope- Quareenim? Pater non iiligit Joannem? Et tamen
rlbus et profecttt Spiritum flliationis accipientes per non omnia dedit in manu ejus. Pater non diligit
naturalem Filium justi flunt et ipsi adoptione filii; Paulum? El tamen non omnia dedit in manu ejus.'
islius autem propriara et naturalem praecipuamque Pater diligit Filium : sed quomodo 768 Pater Fi-
filiationem Paulus etiam manifeslavil de Deo dicens : lium, non quomodo Dominus servum; quoinodo uni-
Qui proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis, id cum^non quomodo adoptalum. »
est, qui natura non lumus filii, tradidit eum (Rom. XXVIII.IteminSermonexxnd: «Etrevera,fratres,
vni, 32); ad distinctionem namque non propriorum puto quia justum est, humiliavit se propter nos, glo-
Ulum proprium Filium esse dixit. In Evangelio au- rificemus illum nos. Non enim Filius hominis pro-
tem, Hic est Filius, inquit, meus dilectus, in quo bene pter se est, sed propter nos : ergo erat Filius homi-
complacui(Malth. m, 17). » nis illo modo, cum Verbum caro factum est, et lia-
XXVI. Chromatius quoque sanctae Romanaeanti- bitavit in nobis. Ideo hunc enim Deus Pater
signavil.
stes Ecclesiae, in libello quem de octo Beatitudinibus Signare quid est, nisi proprium aliquid
b ponere. Hoc
scripsit, ita dicit : « In mysterio enim baptismi eCU est signare, ponere aliquid, quo non confundatur
Filius [Alii addunt : manens] videtur in corpore; et' cum coeteris. Signare est, signum ei ponere. Cuicun-
Spiritus sanctus in specie colurabaedescendit; et vox que rei ponis signum, ideo ponis signum, ne confusa
Patris de ccelo audilur, ut Trinitatis unitas declare- cum aliis ante non possit agnosci. Pater
ergo eum
tur, quia nec Pater sine Filio intelligi potest, nec signavit. Quid est signavit? Proprium quiddam illi
Filius sine Spiritu sancto cognqsci. Vide [AL, Unde] dedit, ne caeteris comparetur hominibus. Ideo dictum
igitur, quale Patris de Filio testimouium sit dicentis: est: Unxit te Deus Deus tuus oleo exsultationis prce
a Non Alexander episcopus Constantinopoleos ad
Atexandrum iAlexandrinum episcopum, prout hic Forte appelletur in codd. mss. illius scripta continentibus.
descriptores inde decepti fuerunt, quod san-
incuria fortassis descriptoris ponitur; sed hic ad il- ctus Hieronymus eumdem sanctum
lum haecscripsit. Exstat vero haecepistola cum textu rit epist. 81 ad Ruflinum tom. I, papam appellave-
et libr. n contra
hic cit. apud Theodoretum libr. i, cap. 4.
b Exslat hic locus non in libetlo de octo Beatitu- Rufflnum tora. II. Vide Memoires D. Tillemont, pag.
sed in 534, tom. XI, et D. Ceillier Hist. Gen. des Auteurs
dinibus, quodam Chroraatii fragmento in cap. Ecclesiastiques, tom. X, pag. 82.
v.
m, 4, Matth., tom. VBB. PP. Fuit verohic Chro- c S. Aug., tract. xiv in Joan. num. H.
inatius cpiscopus Aquileiensis, non Romanus, quam- d Idem, tract. xxv, num. 11.
vis Romanus, incertum quo sensu, episcopus etiam
99 R. t • ALBlNi SEL ALCUlNi OPLRLM PARS 111. 100
parttctptous tnis (PstU. xuv, 8). Ergo siguare quid j\ rux est, et injustitia in ilto non est (Joan. xvn, 18).
esl? Exceplum habere hoc est, pr:e participibus suis. i XXXII. Dicit etiain idem pracfatus Paler in Ho-
XXIX. Item in Serraone ejusdem operis xxiv a : mil. XXXIII,in expositione ejus sententiae, quam ipsa
« Nemo ascendit in ccelum, nisi <juide ccelodescendit Veritas Judaeis calumniantibus respondil : Si ego
Fitius hominis, qui est in ccelo (Joan. m, 15). Non judico, judkium meum verum est (Joan. vm, 16).
AUnde ergo verum est judicittm ejus, nisi 769quia
dixerat, Filius, inquit, hominis, qui eral in coelo
[Edit. : Non dixit, erul, sed Filius, inquit, hominis verus est Filius? * Ecce verum eum naminavLtFi-
qui est in ccelq]. In terra loquebatur, et in coelose lium, non adoptivum; et vere nominavit, quia taa-
csse dicebat. Et non ila dixit : Nemo ascendit m luiu esl inter verum Filium et adoptivwn filiuw,
ccelum, nisi qui de caelo descendU, FiUus hominis quanlum inter verum <etnou verum. Quomodo ali-
[Edit., Filitts Dei], qui est in cozlo.Quo pertinet, nisi quid in Christo invenitur, nisi veritas, qiii ait: Eg#
ut intelligamus quod etiam pristuio sermone com- sum via, el verilas, et vita (Joan. xiv, 6)? Et Aposto-
mendavi charitati vestrae, unam personam esse us : Christus est verilas (I Joan. v, 6)
Christum Deum et hominem , non duas, ne fides no- XXXIII.Item iiillomilia xxxvin, ubi de ipsius veri-
stra non sil Trinitas, sed quaternilas? Christus ergo tatis excellentia disseruit, ait:e <Ipsa est veritas Ver-
umis est; Verbum anima caro, unus Christus; Filius tB bum Dei, Deus apud Deum, unigenitus Frlius. Haec
Dci et Filius hominis, unus Christus; Filius Deisem- veritas carnem induta est propter nos, Ut de Maria
per, Filius hominis ex tempore, tamen unus Christus virgine nasceretur, et impleretur prophetia: VeriUts
secundum unilalein per&onae.In cueloerat, quando in de terra orta est (Psal. LXXXIV, 12). Haec ergo ve-
lcrra loquebatur: sic eralFilius hominis in coelq,quo- ritas cum Judaeisloqueretur, latebat in carne; late-
modoFiliusDeierat in terra.FiliusDei in terra susce- bat autem, non ut negaretur, sed ut diflerretur;
ptacarnc; Filius horainisincceto in uaitatepersonae.» [differretur], ut to carne pateretur ; in carae autem
XXX.Ecce quoraodo istePater venerabilis adoptio- pateretur,ut caro peccati redimeretur. Stans itaque
nis nomininuper inducto occurrit! Quomodononerunt conspicuus secundum infirmitatem carnis Dominus
qualuorpersonae, si [Forte, scilicet] Pater, etSpiritus noster Jesus Christus, et secundum niajeslatem di-
sanctus, ct Filius proprius, el filius adoplivus? Nam vinitalis occultus, dixit ad eos qui ei, dtlm hsec lo-
sicut saepediximus, omnis qui sanum sapit, duo esse queretur, «rediderunt: Si manseritis in verbo meo,
intelligil proprium et adoplivum, sicut duo sunt ve- vere dkcipuli mei eritis (Joan. vm, 31); qui enim
ruin el nonverurS. El quam impium est dici duos filios, perseveraveril usque in finem, hic salvus eril (Matth.
unum proprium, alterum adoptivum! Contra quam im- x, 22); et cognoscelisveritatem, quaemodo vos latet,
pielatem sanctaefidei professio in symbolo, quod bea- 'E et loquitur vobis, el veritas tiberabit vos (Ibid. 32).
tus Isidorus in Etymologiis coinposuit, manifeste pu- Nihil est enim aliud proprie liberat, nisi liberum
gnal, dicens b : « Ergo Dei Filius hominis faclus est facit; quomodo nihil est aliiid salvat, nisi salvum
Filius, natus secundum verilatem naturoe ex DeoDei facit. Nihil aliud est ditat, nisi divitem facit; sic
Filius; et secundum veritatein naturae ex hoinine ho- liberat nihit esl aliud, nisi liberum rack. i Quis
niinis Fiiius, ut veritas unigenili [Edit., genitit non alius liberat nos, nisi Christivs, qui est veritas et
adoptione, nequeappellatione [£di(.,apparitione],sed verus Fitius, etverus liberator, de quo ipse Joaimes
in ulraque nativitateFitii nomen nascendo haberet, ut evangelista ait: Sciens autem Jesusquia dedit ei Pa-
esset vertisDeuset verus homo unus Filius.»Nonergo ter omnia in manus (Joan. xm, 3). Si non dedit ei
duos Christos, neque duos Filios, sed Deum el homi- ut verus esset Filius, non omnia dedit ei in manus,
nem unum Filium, quem propterea unigeuitura dici- id est, in potestatem; et falsum est quod tantus
mus, manenlem in duabus substantiis, sicut ei na- dicit evangelista, qnod impiissiraum est cogilarc.
turoe veritas coutulit. Dicit enim ipse Dominus Christus: Judicium meum
XXXI.Item praenominatusPater Augustinus in Ho- verum est, quia solus non sum, sed ego, et qui me
inil. xxvi dicit in eo loco, ubi Dominicam exposuit misit Pater (Joan, vm , 16) ; tanquam diceret:
senleiiliam : Qui a sethetipso loquitur, gloriam pro- ldeo judicium meum verum est, qttia verus Filius Dei
prittm quwrit (Joan. vn, 18). c « Quid tu hoino fa- sum, quia verum loquor, qtiia ipsa verilas ego sum.
cere debes, qui, quando aliquid boni facis, gloriam XXXIV.AdconfirmationemhujussensusidemPater
tuam quaeris; quando aulem aliquid malifacis, Deoca- in Horailia tricesima sexta ila loquitur de eo, quod
lumiiiam meditaris? Intende libi, crealuraes, agnosce Christus ait: Multahabeo de vobis loqui et judicare,
crealorem. Servus es, ne contcmnas Deum. Adopta- sed qui me misit verax esl (Joan. vm, 26) ; f < tau-
lus es, sed non meritis luis; quaere gloriam cjus, a quam diceret: Ideo verum dico, quia Fitios veracis
quo habes hanc gratiam homo adoptatus, cujus glo- veritas sum, Pater verax est, Filirisveritas. i Et pbst
riam quaesivit, qui esl ab illo unicus natus. Qui pauca: < Ait enim aperlissime ipse Dominus: Egt
aulem quwrit gloriam ejus qui misit illum, hic ve- sum via et veritas et vita. Ergo, si Filitis veritas, Pa-
a Tract. xxvn in Joan. num. 4. c Tract. XXII,num. 8.
b In Etyraologiis non reperimus hune textura, d Tract xxxv, «um. 7.
quem videas in opere de Doctrina et fide Eccles. e Tract. xu, num. 4.
dogmatum, cap. 2. f Tract. xxxix, num. 7.
101 DOGMATICA.— LlB. ADV. H^ERESIN FELICIS. 102
ter quid, nisi quod ait Veritas: Qui me misit verax ALFilium aequalemper omnia sibi: in terra ex virgi-
est. Filius veritas, Paterverax. Quid plus sit, quaero, nali utero proprium quoque, licet in forma servi
sed aequajitateminvenio. » Hanc atttem veritatem in minorem, in forma divinitalis aequalemnon potuit ?
Christo ipseJoannes evangelista in Epistola sua pro- Ecce qualis legifer I qui tuis legibus Deum constrin-
testatur dicens : Ut simus in vero Filio ejus Jesu gere te posse putas, Aposlolo increpante: 0 homo!
Christo,quiest verus Deusetvilawlerna (Uoan. v, 20). tu quis es, qui respondeasDeo. Et alibi: 0 aUiiudo
Item in Evangelio ejusdem idem Deus Christus, ele- divitiarum sapienliw et scienliw Deit quam inscruta-
vatis in ccelum oculis, dixit ad Patrem: Hac est au- biiia sunt judicia ejus, et investigabilesvim ejus. Qnis
tem vila wterna, ut cognoscantte solum verum Deum, enim cognovitsensum Domini, aut quk cinsUiarius
et quem misistiJesum Chrislum (Joan. xvn, 3). ejus fuit (Rom. xi, 35, 34) ? Serus consiliator venistt
XXXV.<Ordo atttemverborumest.secundumquod Deo, qui absque te non potuit quod voluit. Ingratus
beatus Augustinusait: Haecestautem vitaaeterna.ut mihi videris beiiefteiorum ejus, qui te, dum non
cognoscant te, et qttemmisistiJesum Christum soluiu esses, ad imaginem creavit suam, perditumque per
verum Deum. » Missio haecincarnatio est Christi, proprium Filium suum majore dignitate ad eamdeni
quem in hoc locoverum Deum nominavit, et in alio, reparavit imaginem. Et in adoptione tibi aequalem
ut-diximus, verum Filium: et in hujus cognitione Ri esse asseris, qui le adoptivum fecit? Liberatorem
fidei in ulroque loco vitam aeternam esse praedixit. et liberatum una et aequali filietatis dictione volens
Et si haecest vita aeterna, ut Jesum Christunt verum esse conslrictum, dum ipsa Veritas dicit: St Filius
Deum et verum Filium, sive in majestatis gloria, vos liberaverit, vere liberieritis (Joan. vm, 36). Tu
sive in humilitatis assumptione cognoscamus et cre- vero in corde tuo infidelitatis calamo, Iicet in evan-
damus, consequens est ut nunquam habeat vitam gelicis non legisses litleris, scriptum habes: Si ado-
aeternam, qui hujus Veritatis in Christo fidem nbn ptivus vos liberaverit, vere liberi eritis, et te legen-
habuerit, dicentfeeodem Joanne : Omnis Spiritus, tibus occulte Arianae perfidiam pravitaUs subintelti-
quisolvit Jesum,exDeononest, et hic esl Anlichrislus, gendam relinquis; quia si una persona est et unus
de quo audistis, quomodo[quoniam] venit, et nunc Filius Deus et homo, et homo est adoptivus filius,
iam in mUndoest (I Joan. iv, 3). Quid est solvere necesse est ut Deus quoque sil adoptivus. Nonne
Jesum, nisi non credere eum vel verumDeum, vel multo elegantius esset, ex doininante natura in Filii
verrim Filium Dei iri ulraque esse uatura, qui unus proprietatem, subjectam esse gloriflcatam?
est Deus et unus Filius et unus Christus in substan- XXXVII Rade, obsecro, de corde tuo hujus ado-
tia divinilatis atque humanitatis? Non sicul quidam r, pUonis nomen in Christo Deo, ul sis in vero Filio
csecitate illuin in divinilate Dei *
improba pfoprium Dei, et vitam iri illo habeas aeternam. Heu caeca
Patris esse Filium, adqplivumvero ejusdem Dei Pa- pravitas! quae dum sapiens esse videri cohtendit,
tris iri humanitate affirmant. Et si ila esset, emninq stulta ostenditur; et dum alta divinitatis mysleria
duo 770 Filii esseut; quia nequaquam, ut pracfati praesumptuosa audacia scrulari praesumit, dicenle
sumus, riha esse potest persorta in pfoprio Filio et Scriptura: Altiora le ne quwskris (Eccli. ui, 22), in
in adoptivo; quia unus ex illis verus est Filius: profundam erroris foveam praecipitata cadit. Ideiu
alter itaque non verus. Igitur diversuiii, verum et cuiro homo Filius virginis, Spiritu sancto conceptus,
non verum, esse quis non agnoscat, nisi lelhargico ab initio conceptionis suaeDeus verus conceplus est,
etphrenelico laboret inmorbo ? Nam sahctus Ambro- et tempore opportuno Deus verusnatus. EcceDeus
sius in libro primo catholicae fidei ait a : « Non est Pater Deum verum nasci voltiit, ita ut una essei
unum adoptivus et verus: nec Fitius diceret, unum Dei et hominis persona, et unus esset Filius Dei,
sumus, si se cum vero, qui verus non erat, ipse Deus et horao. Quomodonoluit eum verum Fiiium
ccnferret. > esse, quem verum voluit esse Deum? Aut illud po-
XXXVI.Interrogo te.profani assertor errons: ani- tuit, et hoc non potuit? Ubi est nunc omnipotenlia
ma rationalis, quaein te est, et lotum corpus tuum Dei, ctijus voluntati nullus resistit? Si potuit et
JJ
viviflcat, vegetat, et movet, et ut sancti Patres vo-' iioluil, cur invidit ei veritatem Filii, cui non invi-
lunt, corporis origine [Deest, non] seminatur, sed dit veritatem Deilalis? Et quid est, quod dicil pa-
ex nihilo creata aliunde corpori immittitur; ari non lerna vox: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
sitPatri tuo aduptiva fllia, et caro tantummodopro- bene complacui? Iterumque in mcnte: Hic est Filius
pria filia? An tu totus, anima et corpore, unus et meus dilectus, in quo mihi bene complacui; ipsum au-
proprius patri tuo sis filius? Quid si homo ex ea dite. Diabnlus dubitat siDei Filius esset quem vidit,
substanlia, quae non ex se generatur, corpori con- et ideo in sua lentatione hoc egit semper, ut scirel si
juncta proprium et verum poterit habere filium, crir Dei esset Filius. Hi vero adoplionisassertores, majore
Deum impotentemputas, quod proprium non possit praesumptionequam diabotus, publice negant verum
et verum de Spiritu sancto ex Maria virgtne nalum Filium Dei esse; sed nostrae adoptionis parlicipem
habere Filium? Niinquid tu legesimpones ei, qui affirmare non timent. Nam et ipse Dominus adjura-
omnia quaecunquevult facit, incceloetin terra? ' tus a pontrlice per homen Dei vivi, si Filitis Dei
Iu coelovoluitex sua substantia aeternaiiter haberei essel, 771 respondit: Ego sum (Marc. av, 62).
» S. Ambrosius, deFide libr. i, cap. 17, n. 111.
105 R. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS 111. 104
Isti vero dicunt: Non est; nec testimonium paternse A . lem, veritatem in se formae utriusque demonstrat:
vocis, nec ipsius Dei Christi testimonium recipien- ut el humanara probet imparilitas, et divinam de-
tes, qui alio loco ait: Et si ego lestimoniumperhi- claret aequalitas. Majestati igitur Filii Dei corporea
beo demeipso, testimoniummeumverum est, quiascio, nativitas nihil abstulit, nihil contulit; quia substan-
unde venio, et quo vado (Joan. VIII, 14). Et iterum: tia incommutabilis nec rninui potuit nec augeri.
Ego sum, qui testimonium perhibeo de meipso, et te- Quod enim Verbum caro factum est, non hoc si-
stimoniumperhibetdeme,qui misitmePater (Ibid. 18). gnificat, quod in carnem s".tDei natura mutata, sed
Haecut libet, qui legat, inlelligat. Nos ad sanctorum quod a Verbo in unitatem personae sit caro suscep-
Patrum exempla colligenda revertamur. ta; in cujus utique nomine homo totus accipittir,
XXXVUI.Nam sanctus Augustinus in Homiliaqua- cum quo intra virginis viscera sancto Spiritu fecun-
dragesima sexta saepedicli Operis sic ait« : «Fremuit data, et nunquam virginitate caritura, tam insepara-
spirilu, et turbavit seipsum, et dixit, ubi posuistis biliter Dei Filius est unitus, ut qui erat intempora-
eum (Joan. xi, 33) ? Nescio quid nobis insinuavit liter de essentia Patris genitus, ipse sit temporali-
fremendo spiritu, etturbando seipsum. Quisenimeum ter de utero virginis natus. >
possit nisi seipsum turbare ? Itaque, fratres mei, XL. Item in alia homilia c: < Agnoscendum sanc,
primohic atlendite potestatem, etsicinquiritesignifi- **dilectissimi, et toto corde est confitendum, quod hacc
cationem. Turbaris tu nolens ; turbatur Christus , generatio, qua Verbum et caro , id est, Deus et
quia voluit. Esurivit Jesus, verum est, quia voluit. homo, unus Dei Filius, unusque Christus efticitur,
Dormivit Jesus, verum est, quia voluit. Contristatus super omnem originem humanaecrealionis excellit. »
est Jesus , vertira est, sed quia voluit. Mortuus est Item
post pauca in eadem homilia : < Nativitas au-
Jesus, verum est, quia voluit»In illius potestate erat tem Domini nostri Jesu Christi oranero intelligentiam
sic vel sic aflici, vel non aflici. Veram, inquit, ani- superat, et cuncta exempla transcendit: nec
potest
et
main suscepit carnem, totius hominis sibi coap- esse ullis comparabilis, quae est inter omnia singu-
tans in personae unitatem naturam. Nam et auima Iaris. >
apostoli verbo illustrata est; anima Pauli et anima 772 XLL Videamus quod tantus Pater et tam
Petri verbo illuslrata est; aliorum apostolorum, praeclarus doctor jmnem intelligentiam Christi na-
sanctomm prophetarum verbo illustratae sunt ani- tivitatem excedere pronuntiat. Quid isli novi scru-
niae, sed de nutla dictum est : Ego et pater unum tatores arcanorum Dei se existimant intelligere, quod
sumus (Joan. x, 30). Anima Christi et caro Christi antiqui Patres et catholici doctores se nescire pro-
cum Verbo Dei una persona est, unus Christus est; p fessi sunt; sicut Isaias quoque propheta arcanum
ac per hoc, ubi summa potestas, secundum volunta- nativitatis illius esse testatur ineffabile ; et hoc in
tis nutum turbatur infirmitas, hoc est, turbavit[lfs., eo loco, ubi de humanitatis injuriis, quas pro nostra
turbabit] semetipsnm. » passurus erat salute, locutus est: Sicut ovis ad occi-
XXXIX.Consideremus quoqqequid Leo papa Roma- sionem ducetur, et quasi agnus coram tondente ob-
nus, vir in fide catholica veracissimus, et in eloquen- mutescet; et non aperuit os suum, et de angustia et
tia clarissimus de divinaein Christo et huinanaecon- dejudicio sublatus est, generalionemejusquis enarra-
sortio naturae enarret. Ait enim ita in homilia, quam bit (Isai. LIH,7, 8) ?
de nativitate Domini nostri Jesu Christi scripsit b : XLU. Sicut et iste idem Leo in alia conflrmat ho-
« Verum est, quod beatus Joannes Spiritu sancto milia d : « Excedit quidem, inquit, dilectissimi, mul-
ptenus intonuit: In principio erat Verbum, et Ver- tttmque supereminet humani eloquii facultatem di-
bum erat apud Deum, et Deuserat Verbum. Hoc erat vini operis magnitudo, et inde oritur difficultas fandi,
in principio apud Deum, omnia per ipsum facta sunt, unde adest ratio non tacendi: quia in Jesu Christo
et sine ipso faetum est nihil. Et similiter verum est, Filio Dei non solum ad divinam essentiam, sed etiam
qttod idem prsedicator adjecit: Verbum caro factum ad humanam exspectat [Ms., spectant; Edit., spec-
est, et habitavit in nobis, et vidimus gloriam ipsius, D tat] naturam , quod dictum est per Prophetam :
gloriam quasi unigeniti a Patre. In utraque ergo na- Generationem ejus quis enarrabit ? Utramque enim
turaidemest Dei Filius nostra sttscipiens, etpro- substantiam in unam convenisse personam uisi fldes
pria non amittens, in homine hominem renovans, in1 credat, sermo non explicat : et ideo nunquam defi-
se incommutabilis perseverans. Deitas enim , quae1 cit materia laudis, quia nunqnam sufiicitcopialauda-
illic [Forte, illi] cum Patre communis est, nutlum' toris. Gaudeanius igitur, quod ad eloquendum tantae
detrimentum omnipotentiae subiit, nec Dei formam' misericordiae sacramentum impares sumus ; et cum
servi forma violavit: quia summa et sempiterna es- salutis nostrae altiludinem [promere] non valemus,
sentia, quae se ad huraani generis inclinavit salu- sentiamus nobis bonum esse, quod vincimur. >Et
tem, nos quidem in suam gloriam transtulit, sedl postpauca idem Pater in eademhomilia « : < Rece-
quod erat, esse non desistit. Unde cura unigenitus3 dant procul, atque in tenebras suas recedant [Edit.,
Dei minorem se Patre confitetur, cui se dicit aequa- - eant] hsereticarum monstra opinionum et insanarum
S. /iug., tract. XLIXin cap. xi Joan., num. 18. d Idem, serm. 29, cap 1.
b S. Leo papa, serm. 27, cap. 1 el 2. e Ibid., serm. 30, cap. 5, 6, 7.
c Idem, serm. 30, cap. 4.
 iOb DOGMATICA.— LIB. ADV. ILERESIN FELICIS. 106
sacrilegia falsitatum : Nos exsultans in laude Dci A J servi a forma Dei : qttia ctsi unum manet ab aeler-
coelestiummultitudo, et instrucli ab angelis docuere nitatc, aliud cepil a lcmpore : quse lamen in unila-
pastores, ut cognitis naturae utriusque documenlis tem convenerunl, nec separationem possunt habere,
et Verbum in Christo hoinine, et Christum homincm nec finera ; dum exallans et exallatus, glorificans
adoremus in Verbo. Nam si, ut Aposlolus ait: Qui et glorificalus ila sibimet inhoercnl [Edil., inhaese-
adhwret Domino , unus Spiritus est (I Cor. vi, 17), runl], ut sive in omnipotenlia, sive in conlumelia;
quanto magisVerbum caro factum unuseslChristus? nec divina in Christo careant humanis, nec humana
ubinihileslallerius nalurae, [in dispensatione salulis divinis. Hoccrcdentes, dileclissimi.Christiani stimns,
nostrae"] quod non sit utriusque. Non enim[£di7.,er- veri Israeliloe, elinconsoniuin filiorum Dei veraciter
go] inlirniemur in consilio misericordiaeDei, quaenos adoplati: quia et omncs sancli, qui Salvatoris nostri
et innocenliaercformat el vilae; nec quia in Salvatorc teinpora pnecesserunt, per hanc fidem juslificali, el
nostro manifesla agnoscimus geniina [Leg., geminae] pcr hoc sacranienlum Christi corpus effecli stinl. i
signa naturae, aul in gloria Dei de verilate carnis, XLIII. lleiu Leo papa in alia homilia b : < Scienlcs
aitt in humililale hominis de deilatis majeslate quod sempilerua Filii deilas nullq apud Patrcm crc-
dubitcinus. Idem homo [Edit. omitt., homo] est in vit augmentc, prudenler advertite, qtted cui naturas
forraa Dei, qui formam reccpit servi. Idcm est B I in Adam diclum esl: Terra es, et in lerram ibis
incorporeus manens, el corptis assumcns. Idem in (Gen. III. 19); eidem in Christo dicilur: Sede a dex-
sua virtule inviolabilis, et in nostra inflrmilate pas- tris meis (Psal. cix, I). Seciindum illam naturam,
sibilis. Idem a palerno indivisus throno, et ab impiis qua Chrislus aequalis est Palri, nunquam inferior
cruciflxus in ligno. Idem est super coelqrum allitu- fuit unigenitus sublimiiale genitoris ; nec temporalis
dines victor mortis ascendens, el usque ad coiisnni- ei est cura Patre gloria, qui in ipsa Patris est dex-
mationem saeculi universam Ecclesiam non relin- tera [Edit., quae est ipsa Patris dexiera], de qua in
queas. Idem postremo esl, qui in eadem qna ascen- Exodo canitur [Edil., dicitur]: Dextera tua, Domine,
dit, carne venturus, sicul judicitun su>linuit impio- glorificala est in virtute (Exod. xv, 6). Et in Isaia :
rum, ita judicalurus est de omnium aclione raorla- Domine, quis credidit audiiui nostro, et brachium Do-
lium. Untle [ne] plurimis testiinoniis immoremur, mini cui revelalum est» (/S«I7VLIII,1).EIpaulopost:
unum suflicit ex Evangclio sancti Joannis adhibeii, « Assumptus igilur homo in FLliuin Dei sic in uni-
quo ipse Dominus noster dicit: Amen, amen dico vo- tatcm personoc Christi ab ipsis corporalibus esl re-
bis, quia venit liora,elnunc est,quandomorlui audient ceptus [exordiis], ut nec sine deitale conccptus sit,
vocem Filii Dei, et qui audierint, vivenl. Sicut enim [nec sine deitate editus], nec sine deitale nutrilus.»
Palerhabetvhamin semetipso,sic dedit etFitio vitam C ( XLIV. Item in alia liomilia c : < Repudiatisigitui'
haberein semetipso,et potcstatemdedilei judiciitmfa- loiigeque rejcclis omnibus opinionibus impioruni,
cere,quiaFiliushominisest (Joan. v,25). Ergo subuna quibiis aut stuttitia esl crux Chrisli, aut scandaliim,
senlenlia oslenditur, quia idem Filius Dei alque Fi- exsullei reclarum mentium fidcs, el verum unumque
lius honiinis est. Unde apparct queniadmodum Chri- Dei Filiuin non solum secundum deitatem, qua a
stumDominum in unitate personaccredere debcmus, Palre genitus, scd etiam sccundum humanitalcm,
quia ctimsit Filius Dci, per qucm facli sumus, etiam qua de matre virgine est nalus, inlelligat. Ipse est
Filius hominis per assumpiioncm carnis est factus, in humiliiate noslra, qui est in majestate divina,
ut morerelur, sicut ait Apostolus , Propter delicta verus Dcusct verus homo. i
nostra;el resurgeret propterjustificationem noslram XLV. Item idem vcnerabilis Pater in homilia de
(Rom. iv, 25). Hacc confessio, dilcclissimi, nullas Thcophaniad : < Si autem sollicilo inlcllcctu velimus
metuit contradictiones, nullis cedit erroribus. Ag- aspiccre,quomodo etiam triplex illa specics munerum
noscimus cnim misericordiain Dci ab inilio promis- ab omnibiis, qui ad Chrislum gressu fuiei veniunt,
sara, ct ante saccula praeparatani, per quam solam afferatur [Edit., offeralur], nonne in cordibus recte
resolvi captivilatis humaiiaevincula poluerunt, qui- crcdentiuin eadem celcbretur [Edit., celebratur] ob-
bus primiini hoininem omnemquc cjus posterilalcm ' latio ? Auruin enim de thesaiiro aniini sui promit,
male suasus auctor obslrinxerat, et propagincin dc- qui Christum rcgcm universilatis agnoscit; niyrrbam
ditiliam originali sibi praejudicio vindicabat. Quia offert, qui unigenituin Dei credil veram sibi hominis
igilur juslificandis hominibus hoc principalilcr opi- uniisse naturam ; et quodam etim thure veneratur,
tulattii', quod unigeiiilus Dei etiam homiiiis filius es- qui in nullo ipsum a Patre majcstatis [Edit., pater-
sc dignalus est, ul of/ooutriojPalri Dcus, id est, 1103inajestali] iinparem confitetur.
unius subslantioe, idem honio verus ct sccundum XLVI. Sed et bcatus Augustinus in homilia ad po-
carnein malri consubstantialis existeret; ulroque puluin, de die Piirificationis sanctae Mariae quam lo-
gaudemus, quia non nisi 773 utroque salvamur : culus esl, de unitale persome Dei et hominis, et de
in nullo dividenlcsvisibilemab invisibili, corporeum unitate Ecclesiarum Christi, his verbisprotestalus
ab incorporeo, passibilem ah impassibili, formain est e: < Hsec igilurprae cbaritalc in Chrislo scribo,
» Hoecomissa sunt in sancti Lconis editione. dIbid. Serm. 56, cap. 1.
Mbid. Serm. 28, cap.6. « Qu;e sil lucc Augustini homilia, ignoro, ncc re-
« Ibid. Serm. 25, cap.3. perilur inler Opera S. Ang. edita ; reliqua enim, quae
PATROL. CI, k
107 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUSt PA«S ffl. m
qnaerens tanquam fratres, et contestans coram Chri- *A suscitetur, et catholicae fldei interiore mentis oculo
sto et electis angelis, ut Ecclesiarum pax satva ser- lumen aliquantulum atlingat.
vetur, et concordiaecharitatisque vinculum indisso- XLIX. Audiamus testimonium Joannis Chrysos-
lubile maneat sacerdolibus Dei, quoniam magnum tomi de magnificentia Christi Filii Dei. Dicit enim
est pielatis sacramentum, quod manifestum est in in homilia secunda, ubi Epistolam beati Pauti apostoli
carne, justificatum est in spiritu, apparuit angelis, ad Hebraeosexposuit b : < Tanto, inquit, melior fa-
prwdicatum ett gentibus, creditum est in hoc mundo, ctus est angelis, quanto differentius tiomen hwredi-
assumptum est in gloria (1 Tim. 111,16), [cum ma- tavit (Hebr. i, 4). In hoc quod dixit faclus, pro sus-
nente illa incommutabilis Verbi essentia, quae ei ceptus intellige, tanquam si diceret, melius est sus-
cum Patre et cum Spiritu sancto intemporalis atque ceptus ab angelis. Et unde hoc asseverat ? Ex ipso
coaeterna est, ita intra virginea vhvceraVerbum caro nomine. Animadvertis, quia solet fllii nomen pro-
sit factum, ut per iueffabiie sacramentum uno con- prietatem cognationis [Edit., cognitionis]ostendere;
ceptu, unoque partu secundum veritatem utriusqtte el sane, nisi esset proprius fllius ; proprius autem
nalurae eadein virgo et ancilla Doraini esset et ma- filius nihil est aliud, quam de ipso genilus. Quomodo
ter ].» Ilera post pauca in eadem homilia : [ < Licet polest et hoc amplituAinem honoris asserere ? Si
ergo in uno Domino noslro Christo vero Dei alqtie B enim gratia esset fllius, non solum differret apud se
hominis Filio Verbi et carnis una 774 persona sit, [Edit., loco apud se habent: a Patre], sed etiam mi-
quaeinseparabiliter atque indivise communes habeat nor esset ab angelis. Quomodo hoc inquis ? Quia et
actiones, intelligendaetamen sunt ipsorum operum homines justi appellati sunt filii. Proinde nomen
qualitates, et sincerae fidei contemplatione cernen- lilii nisi proprietalem ostendat, -nonvalet ostendere,
dum «st, ad quae provehatur humilitas carois, et ad qnia differentia est inter creaturas et conditorem.
quae inclinelur altitudo deitatis. » ] Adverte itaque quid dixit: Cui angelomm atiquando
XLVII. Item praefatusLeo in horailia de Passione a: dixit: Filius meuses tu, ego hodie genui te (Hebr. i,
< Amplectentes igitur dilectissimi, Chiistianae [Ms., 5) ? ]Hic quaedara omissa, <pae in editis exstant.1 Ni-
Chrisliani] spei pignus non divellaraur a compage hil aliud manifeslat, nisi quia cx ipsa essentia Patris
corporis Christi, in quo habitat, sicul Apostoius ait, esl genitus. Sicut enim esse diciitir ex praesenti lem-
plenitudo divinitatis corporaliler et estis in illo repleti pore : sic quippe magis de Deodici conveniat [Edit.,,
(Coloss. II, 10). Nam cum incorporea sit substantia convenit]. Filius, inquit, meus es tu, egohodiegenui
Dci, quoraodo corporaliter in Ghristo habilat, nisi te. Cuiod dictum est, hodie, praesentis est temporis ;
quia caro nostri generis facta est caro deitatis ? » ^ potest tamen et secundum carnem hocaccipi dictum ;
XLVltl. Quid dicam ? An magis miranda est vel cum enim nominaverit carnem, jam sine ullo limore
miseranda csecitas perfldiae, quaeex una parte omni- pravae suspicionis eloquitur. Etenim caro coramu-
potentiaccredit Dei, ex altera derogat. Potnit enim nicat altioribus, sicut et divinitas hominibus [Edit.,
facere nt homq Deum generaret.et sonpotuit facere humilibus] communicare dignata est. >
ut sibi Filium proprinm virgo generaret. Quid enim L. Beatus Hieronymus sacrae interpres historiae,
difficilius est, aut ut hemo Deum generaret, a«t ut et maximus catholicae fidei doctor et defensor in
homo proprium Deo Filiuru generaret ? Utraque sunt Tractalu, quem in Epistolam beati Pauli ad Ephesios
apud homines impossibilia, sed utraque Deo sunt fecit, ita de naturali flliatione Dei Cbrisli et de ado-
possibilia. Qui potutl virginem facere raatrera Filii plione nostra disseruit c : « Nec non etiam, inquit,
Dei, potuit facere filium virginis verum esse Filium hoc inferendum, quod cum praedestinet nos sive
Dei (nihil enim est, sicut sanctus Ambrosius ait in 775 praefiniat Deus in adoptionem filiorum per Je-
libro, quem scripsit de Incarnatione Chrisli, in Chri- sum Cbristum, tamen nou ante tilii esse possumus,
sto impcrfeclum), quia adoptivus filius ad nobilitalem nisi fllii ejus Jesu Ghristi fldem ct inteliigentiam
proprii filii non potest pervenire. An dicendum est recipiamus. Et ille quidem natura Filius est, nos
nobis Christum esse in aliquo imperfectura ? El si>[) vero adoptione. Ille nunquam Filius non fuit, nos
Chrislus adoptivus filius est, ergo imperfectus est, antequam essemus, praedeslinati sumus, et tunc spi-
quem tota calholica credit Ecclesia Deura perfectumi ritum adoptionis aocepimus, quando credidimus in
esse et horainem perfectum. Quomodo enim solai Filium Dei. >
fllietate imperfectus est, dUm in una persona Deusi LI. Sanctus idem quoque scribens de concordia
et homo unus Filius est et unus Chrislus, et unus> evangelistarum adEuprepiamintercaeteraad locnmd:
omnium in se credenlium Salvalor ? Iterum rever- « Haec dicimus, non quo alium Deum, alium homi-
taraur ad sanclorum -exempla doctcrum, et raagnc) nem esse credamus, et duas personas faciamus in
lestimoniorum pondere infidele capul haereticaepra- uno Filio Dei, sicut nova haeresis calumniator; sed
vitatis opprimamus, ut vel sic de somno infidelitaths unus atque idem Filius Dei et filius hominis esset.
ansulis conclusimus, non sunt sancti Augnstini, sec1 c S. Hieron. in cap. i Epist. adEphes. v. 5.
sancii Leonis papoe,deprompta ex epist. 165, can. 6'• d Tractatum S. Hieronymi de ooncordia evange-
» Ibid. Serm. 65, cap. 5. listaruni ncmo receusuit. Ignota Euprepia, ignotus
b S. Joan. Chrysosl., hoinil. 2 in Epist. ad Hebr quoque traclatus deinceps citatus.
cx interpretatione Muliani Scholastici.
«09 DOGMATICA.— LIB. ADV. HiERESIN FELICIS. 110
Quidquid loquitur aliud referimus ad divinam ejus A :
Ararium, sed aeternnm, pro nobis omnia secundom
^.'criam, aliud ad.nostrara salutem, pro quibus non iearnem fuisse perpessimi, et non sibi agonizasse, sed
wpinam arbitralus est esse wqnnlis Deo, sed semet- nobis; j nec propter se, sed propter nos, qui jace-
'tpsumcxinanivit; factus obediensPatri usque ad mor- bamtts 1 , illum ab excelsis misericorditer ad iraa
:em, mortemautem crucis (Phitipp. H,6); et Verbttm venisse. i
taro factum est, et habilavit in nobis i (Joan. I, 14). 776 LIII. Victor quoque Capuaeepiscopus in ex-
;tem de Tractatu sancti ejusdem de Naiali Domini: planatione] apostolicocsententisc : Qui factus est ex
« Hodie verus sol ortus est mundo, hodie in tenebris semine i David secundumcarnem b (Rom. i, 3) : < Ve-
soeculislumen egressum est. Deus factus est homo, rumtamen i totus hic locus contra manichoeos facit,
ut homo fleret Deus. Formam servi Dominus acce- inbi dicit, quod et ante Evangeliurti sic proximum et
pit, ut servus vertcretur in Domino: ccelorum habi- per ] prophetas Dei et in sanctis Scripturis; et quod
tator et conditor habitavit in terris, ut homo coto- 'Christus secundum carnem ex David stirpe, id est,
nus terrae migraret ad coAos. » Maria virgine sit creatus, secundum quod proedixe-
LH. Leporius Gallicanus presbyter in libelto, quem rat i Isaias. Mulli filii gratia, hic natura ; cujus etiam
de Confessioneveraefidei edidit, de unitale personoe in carnem naiivitas dissimilis coeterisinveniuir. Ad-
Filii Dei ita disseruit a : « Nascitur ergo nobis pro- B dendo
( secundum carnem et contraPhotinum exstinxit
prie de Spiritu sancto et Maria semper virgine Deus et < Arium. Si enim secundum carnem factus est, se-
homo Jesus Christus Filius Dei, ac sic in allerutmm «undtim < Verbi utique substantiam non est factus; ut
unum flt Verbum et caro, ut manente in sua perfe- sit i in omnibus ipse primattim tenens secundum spi-
ctione natnraliter utraque substantia, sine sui praeju- )ritum sanctificalionis proedestinatus, ut prior omni-
dicio et httmanitati divina communicent, et divini- bus I incorruptibilitatis virtttte resurgeret, et viam
i
tati humana participent. Ncc alter Deus, atler homo, Tesurrectionis Dei Filius aperiret, de quibus ipse di-
•sedidem ipse Deus, qui et homo; et vicissim homo, cit, < quia fllii Dei sunt, cum sint filii resurrectionis,
qui et DcusJesus Christus, unus Dei Filius et nuncu- non t omnium resurgentium, sed ad Christum perli-
petur el vere sit. Et ideo agendum nobis semper est nentium.t i
et credendum, ut Deum Jesum Christum Filium Dei LIV. Sed et Origenes in Tractatu Epistoloead Ro-
Deum verum, quem cunt Patre semper, et aequalem manos t Iibroseptimo de proprietate Filii Dei patefecit
Patri ante ssecula confilemur, euradem a tempore ,isensum suum, dicens : « Dat preeterea indicium
susceptae carnis factum Deum hominem non nege- maximum ingentis erga nos amoris Dei, qui in tan-
nius. » Et post pauca : « Sed quia Yerbum Deus tum nos, inquit, dilexit, ut nec proprio Filio peper-
dignanter in hominem suscipiendum [ Al., susci- €« 'cerit, sed pro nobis omnibus ad passionem tradiderit
piendo] descendit, et per susceplionem Dei homo 'eum (Rom. vm, 32). Et ut majore nos admiratione
ascendit in Deum Verbum, totus Deus Verbuin factus < constringeret, addidit sermonera ingentis arcani con-
est totus homo. Non enim Deus Paler homo factus scium i dicens, quia proprio Filio non pepercit. Dixe-
esl, nec SpirituS sanctus, sed unigenitus Patris. Ideo- rat t enim superius,fquia etiam nos, quispiritumadop-
t
que una persona accipienda est carnis et Verbi, ut tiouis accepimus, Filii Dei sumus (Ibid., 15). Ne
fideliter sine aliqua dubitatione credamus unum < ergo communi ista appellatione filiorum, unum ali-
eumdemque Dci Filium inseparabilem semper ge- iquem ex his tradidisse putaretur, qui in filios vide-
minae substantiae : etiam gigantem nominatum in bantur 1 asciti, addidit, proprio Filio; ut eum, qui
diebus carnis suae, et vere semper omnia gessisse solus i ex ipso Deo ineffabili nativitate generatur,
quae sunt hominis, et vere semper possedisse quae < ostenderet. Pro nqbis ergq qmnibus tradidit euin. »
Dei sunt; quoniam etsi crucifixus est ex infirmitate, LV. Hierenymus queqtie in Tractatu ad Ephesics
sed vivit ex virlute Dei. • Iterum post aliquanta loco libro I secundo dixit : « Potest ergo et hoc dici, ex
opportuno addidit: « Nos praedicamus Christum et eo < quod Deus Pater Domini noslri Jesu Christi juxta
i,unc crucifixum; utique Dei virlutem et Dei sapien- substantiam
' Pater est, et unigenitus non est ado-
" 1 Filius, sed natura. Coeteraeqtioque creaturae
i ^arn; quia quod stullum est Dei, sapientius est ho- ptione
minibus, et quod infirmum est Dei, fortius est homi- paternitatis
1 nomen adoptione meruerunt. Quidquid
nibus. Quid enim tam stultum et tam infirmum 'autem de Patre etFilio dicimus, hoc sciamus dictum
videtur hominibus incredulis, quam cum audiunt esse < de Spiritu sancio. Nam ct Salvator nnster Pa-.
Deum Dei Fitium crucifixum? Sed placuit Deo per trem > esse se novit dicens : Fili, dimittttntur iibi pec-
stultitiam praedicationis salvos facere credentes, < (Marc. n, 5). Et: Filia, fides lua te salvam fecit
cata
quia in hoc maxime fldes nostra consistit, ut creda- ( Matth. ix, 22). Et : Filioli mei, adhuc modicum
mus unicum Filium Dei, non adoplivum, sed pro- vobiscum t sum (Joan. xm, 15). Et per Spirilum san-
prium; non phantaslicum, sed verttm; non tempo- ctum < justi quique adoptantur in fllios. >
a Hunc Leporii tibellum typis vulgavit omniura inensis libr. i, cap. 4.
b Viclorem Capuanum simile quid scripsisse
primus Sirmondus, cujus Operum toni. I, pag. 205,
invenies locum hic descriptum; quem etiam lauda- l
nemo alius veteruni vcl recentiorum mcininit. Qua-
runt Cassianus libr. i rie Incarn., cap. 11, Joannes \
propter operaepretium fuerit de hoc opere Victoris
secundus epist. ad Avienum, et Facundus Hermia- <
diligentius inquirere.
111 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 112
LVI. Nec non et Ambrosius Mediolanensisurbis A alterius [Adde, populum] salvum faciet. Unde? A
archiepisccpns in libro ad Gratianum imperatorem peccatis eorum. Esse Deum, qui peccata donat, si
directo sic ait a : « Quoeso [Edit., quoero] autem Christianis non credis,crede infidelissimevel Judaeis
[cur] non pulenl subaudiendum et ex superioribus dicentibus : Cum sis homo, facis teipsum Deum :
colligcnduin; ut, quia praemisit solura veruni Deura nemopotest peccata dimitterenisi solus Dcus (Joan. x,
Patrem, subaudiamus etiam Jesum Chrislum solum 33; Marc. n, 7). Illi eum negant Deum, qui cum
verum Deum? Exprimendum enim aliter non fuit, peccala dimitteret, non credebant. Ttt ab co dimitti
nc duos dicere viderctur. Nam neque duos dicimus credis, et Deum dubitas confileri. Verbum caro fa-
Deos; et ejusdem cum Patre [divinilalis] Filium con- clum est, ut homo caro promoveretur in gloriam
lilemur. Iiaque quairamus, qua ralione divinitalis Dei, non ut Deus verteretur in carnem, sicut dicit
hic piitcut faciam esse distantiam, ulrum Dcum ne- Apostolus: Qni se jungil Dominounus spiritus est. >
gent Clirisliim? Sed negarenon possunt. Aut [Edit., Quemadmodum idem quoque in altera homilia c :
An] verinii Deum negcnt? Sed dicant, si veruni ne- < Homo est aninia et caro : sic esset Christus Deus
gant, ulruin falsum, an nuncupativum Deum judi- et homo : idem Detts, qui homo, et qui Deus idem
ccnt? Nam sccundum Scripluras aul verus Deus esl, homo, non confusione naturae, sed unilate personae.
aut lanlummoilo nuncupativus, aut falsus. Yerus, ut B Denique qui Filius Dei generatione coxlernus sem-
Pater; nuncupalivus, ut sancli; falsus, ut dxmones per ex Patre, idem Filius hominis esse coepit ex vir-
atque simulacra. Dicant igitur qua Filium Dei con- gine, ac sic etiam Filii divinitati est addita humani-
fessione designenl; ulrtim falso praereptum [AL, tas, et tamen non est personarum facta qualernilas,
praesumpluin] Dci nomen, an vero : Aul quasi nun- sed permanet Trinitas. Ncn ergo riobis subrepat
cupativo iiispirationem tautum divinitaiis inesse ar- . quoruradam sententia minus atlcnlorum in regulam
bitrentur? Falso praereptum nomen non putq quod fidei et in Scripturarum oracula divinarum. Dicunt
dicanl, ul aperliore se crirainc iinpietalis involvant, enim : Qu filius est hominis, factus est Filius Dei;
ne ut daemoniiset simulacris, ita etiam Chrislo fal- qui vero Filius est Dei, non est factus filius hominis.
sum Dci iiidiium nomen insinuando se prodant. Si Hoc quod dicerent, quod verum est non altenderunt,
autem ideo Dcum putant dictum, quia inspirationem et verum loqui non voluerunt. Quid enim attende-
divinitalis babuit, sicut et mulii sancti viri (eos enim runl, nisi quamdarn humanam naluram potuit in
Scriplura Deus dixit, ad quos 777 sermo flebat Dei). nielius commulare, in deterius autem divinara non
Ergo non ultra homines eum proeferunt, sed conipa- potuit ? Hoc verum est. Sed etiam sic idem nequa-
randuin hominibus arbitranlur, ut hoc euni putent quani in delerius divinitate mulata, Verbum tamen
esse, quod lioininibus ip^e donavit. i Item ipse post C caro factum est. Neque enim ait Evangelium; caro
pauca : < Qui cura legcrit [Edit., legeret] in psalmo Verbum facta est; sed, Verbum caro factum. Si ergo
sccundo tiicentem Fiiio Patreni : Filius meus es lu, Verbum Deus, et horao caro, quid est aliud, Ver-
ego hodie gcnui te (Psal. n, 7); adnolavit hodie, bura factum est caro, nisi qui Deus erat, factus est
non heri, ad aeternitalem divinae generalionis refe- homo, et pro hoc, quod erat Dei Filius, factus est
rens, quod de carnis assumptione memoratum est. hominis filiiis.
Sanclo igitur Spiritu repletus Apostolus, ut illam LVIU.Athanasius quoque inExposiliqnefideisuaed:
elideret saevilatem, ait : Heri et hodie ipse est in sw- < Si quis vere adversus divinas Scripturas docet,
cula (Hebr. xm, 8). Heri, propter aelemitalera; ho- alium dicens Filium Dei, et aliura qui ex Maria vir-
die, propter corporis susceptionem. Est crgoChristus, gine liominem secundum gratiam adoplatum, sicut
et est semper; qui enim est, semper est. i et nos, quasi essent duo filii, unus secundum natu-
LYII. Item quoque in Sernione deNatali Dorainib: rara, qui ex Deo; et secundum gratiam, qui ex Ma-
« Audiant qui requirunt quis est qui natus est de ria : aut mutatam deitatem in caruem et confusam;
Maria? Pariet Filium, iiiquit angelus, et vocabunt aut atienatam, attt passibilem Dqmini deitatera; aut
nomcn ejus Jesum (Luc. i, 31). Quare Jesum? Apo- inadorandara in filii sui carnem, hunc anathematizat
stolus dical : Ul in nomine Jesu omne genu flectatur D I sancta catholica et apostolica Ecclesia. >
cwleslium, terreslrium et infernorum (Philip. u , 10). LIX. Augustinus quoque in libro De sancta divini-
Et lu quid sil Jesiis, dolosus cognitor reqtiiris. Omnis: tate [Ita cod.Leg.,Triniiate]quartesicdicit«: «Cum
jam lingua confiletur, quia Dominus Jesus in gloriai aulera plenitudo tempnris venit, missa est, non ut
est Dei Patris (Ibid.,\i). Et tu adhuc modo quid sit,, impleret angelos, nec ut esset angelus, nisi in quan-
nequiter perscrularis. Audi adhuc quid sit Jesus : tum consilium Patris annunliabat, quod et ipsius
Paries Filium, et vocabisnomen ejus Jesum; ipse enimi erat; nec ut esset cum hominibus, aut in hominibus;
salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Nonl hoc enim antea 778 ia patribus et prophetis. Sed
a S. Ambros. lib. v^de Fide, cap. 1, num. 20) reperire non potuimus.
et seq. d S. Athauasius de Incarn. Dei Verbi tom. HOpe-
b Sermo iste S. Ambrosii ignoratur; nec texlus5 rum, pag. 1; quod Opusculum ibi inter dubia recen-
iste roperitiir inler sermones de Natali Domini eideml setur.
sancto Palri falso ascriptos. 6 S. August., lib. iv de Trinitate, cap. 20 num.27
c Hanc quoqiie homiliam inter opera S. Ambrosiii in fine.
 iH DOGMATICA.- LIB. ADV. H^ERESIN FELICIS. 114
ut ipsum Verbum caro fieret, id est, homo fieret. i A qttalibet prsestantia gratioe, unrgeniti nomen accepit,
Idem etiam in expositione Evangelii Joannis in ho-'' ut qttod est ipsum DeiVerbum ante saecula,hoc simul
milia septima sic dicit a : « Perhibuit Joannes testi- cum assumpto homine dicerelur. Singularis ergo est
monium, quia vidit. Quale testimonium peiiiibuit? illa susceplio, nec hominibus sanctis aliquibus, quan-
quia ipse est Filius Dei (Joan. i, 34). Oponebal ergo lalibei sapientia ac sauc<itatepraes:antibus, ullomodo
ut ille baptizaret, qui est Filius Dei unicus, non ado- polest esse commuuis. » Cerlum est ilaque sancto-
ptatus. Adoptati filii ministri sunt unici. Unicus rum Patium scntenliam Scripturis ccelestibus con-
habet potestatera, adoptali ministerium. i venire, quaeiiianifeslis->imeconteslatur [Forte, con-
LX. Beatus Atigustinus in bomilia de octava S. Pa- teslantur], et divinitus inspirante proclamant nobis,
Schaeb : < Si quis mihi ministraverit, honorificabit idem omnibus adoplivis partem cognoscendae atquo
eum Pater meus (Joan. xn, 26). Quo honore, nisi ut sapiendoedivinilatis, prout voluntas donaverit Jargi-
sit cum Filio ejus? Qtiod enim superius ait: Lbi ego toris, infundi per gratiam; Christo veio, id est,
sum, illic el minisler meus erit; hoc intt-Iligitur ex- animae ejus plenam lolius divinitatis inesse noti-
posuisse, cum dicit: Honorificabit eum Pater meus. tiara.
Nam quem majorem honorem accipere poterit ad- 779 LXV. I'em Amhrosius f : « Filiura enim
optatus, quam ut sit, ubi est unicus ? i " suum proprium et de stia natura Pater genuit, et de
B
LXI. Item beatus Athanasius in epistola ad Pota- natura virg nis fecil. Quidquid autem fecit, coope-
mium episcopum inler coeterac : « Quaeroitaque abs ranle Spiritu sancto fccit. Filium ergo suum solus
te, quisquis hujus es scrutaior arcani, quomodo Deus quidem Pater genuit, sed non solus fecit. In Filio
ex nihilo cuncta condiderit; quomodo una hominis enim gcnito solius est aeterna generatio Patris; et
costa integrum hominem fecerit; qualiter et JEgy- in eodem Filio facto una totius est operatio Trini-
ptiorum aquas in sanguinem verterit; quomodo de talis. »llem in eodem libro, g : Paiiliira ergo Deum
durissima petra liquida fluenta produxerit; qua ra- [Edit., Dominum] virgo Maria, sancto in sc Spi-
tione ille ipse,quem creaturam putas, caro sit factus ritu descendenle, et virtute Altissimi' coopcranle
ex virgine? Quomodo potnit de quinque panibus concepit. Ac per hoc intelligis quod Domini Salva-
quinque millia hominum saturare, vel ad discipulos torisqtie nostri inde est origo, unde conceptus; et
cum corpore clausis foribus introire? Aut si fateris cum dcscenrienle in virginem totius virginitatis
et intelligentiae tuse vires excedere, et credenda esse [Edit., divinilatis] plenitudine natus sit, filius essc
potius quam explicanda concedis; quid inveniri ini- liominis non polerat, nisi prius Dei Filius fuissel;
qnius potest, quam simpliciler me credere nolle quod pC el ideo rmissus] ad annunliandani sacri ortus nati-
lego,et praesumptive credere velle quod non lego? i vilatem angelus Dei cum sacramento [Edit., sacra-
LXII. Item in epislola sancti GregoriiNazianzeniad mentum] concepiionis ante dixisset, parttii nomen
Clidonium directa: « Si quis ex operum perfectione, imposuit dicens : « Ideoetquod nascetur ex te, voca-
aul postbaptismum, aut post resurreclionem a mortuis bitur Filius Dei (Luc i, 35) : tioc esl, illius Filius
redemptum adoptione dicitDei Filium meruisse,sicut nuncupabitur, quod gcnerante et generalur [Edit.,
genliles ex inscriptione introducunt, analhema sit. qi;o generante est generalus]. Dei ergo FiliusJe-
LXHI.Sanclus ac venerabilis Pater Capreolns Car- sus Christus; quia et a divuiilate [genituseta divi-
thaginensis urbis episcopus in epistnla ad Vilalem nitate] conceptus, si autem Dei Filius, ergo indu-
et Constantium rescriptad: « Quod enimait, ascendo bilanter Deus. i Idem ipse in libro tertio b : < Ex
ad Palrem meum, pertinere quidem videtur ad Uni- quibus enim Cltrislus, inquit, secundum carnem, qui
genitum Filium : quod autem ait, ad Deum meum, est super omnia Deus benedictus in swcula (Rom.
Bertinere videtur ad liominemfactnm. Sed in Christo IX, 5). Eum scilicel ex illis Christura natura ait se-
,fesunec homo creatus potest dici, nec Filius, nec cundum carnem, qui sit super omnia Deus. Cbri-
nnigenitus Deus negari homo poterit natus. Atque stum uliqiie secundum carnem natuin ex illis non
ideo nec Dei tantum nec hominis tantum vox ista jj negas ; sed idem, qui ex illis natus esl, Deusest.
esse convincitur, quam Deus et homo unas atque Quid circuis, quid tergiversaris? Christum ex Israel
unicus ipse Filius ad suos discipulos perferendam natum secnndum carnem Deum esse Apostolus dicit;
inseparabili oranino atque indivisibili mandavit tu doce, qnando non fuerit. Ex quibus Christus,
affeclu. i inquil, secundum carnem, qui est supcromnia Deus. >
LXIV. Beatus Augustinuse: « Nullus sanctorum, Idem in codem libro : < De Deo autem ac Domino
a Sequens textus in cod. ms. incuria, abs dubio, primus cdidit Sirmondus; et locushicexstatOperum
librarii omissus est, solis tiltimisdiiobus verbis: ado- Sirmondi tom. I.
ptandi ( Leg. adoptati) ministerium residuis. Inte- c S. Aiigust,, libr. de Proesentia Dei, seu epistola
gruin B. Alcuinus j nn supra dederat, num. 10. 187, ad Dardanum,cap. 13, num. 40.
b S. Aug., tracl. LI in Joan., num. lt. f Hiinc texttim in S. Ambrosio reperire non
c Fateor me ig.iorare hanc Athanasii epistolam, potuimus, neque apud Cassianum, cujus sunt sc-
quaefortassis cura inultis aliis interiit. Exstat vero quentia.
rjusdem Potamii epistola ad Alhanasinm, quam is Non S. Ambrosius, sed Cassianus haechabet
Cl. D. Lucas ifAchery e cod. abb. S. Ebrtilfi edidit liiir. II de Incarnatione Cbristi, cap. 6.
:©m.III Spicilegii novaeeditionis, pag. 299. b Cassianus, libr. in de incarn. cap. I,
d Capreoli epistolam ad Vitalem et Constanliniim ' Ibid. cap. 2.
 145 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS HI. lltj
nostro Jesu Christo cum dicitur : Qui est super om- A J\ arcano sciebat, sed tantura quod mori posse videbat,
nia Deus benediclus in swcula ; et res stalim pro- Filium Dei testatuj;.
batur inverbo, et verbi res demonstratur in no- LXVII. De sermone sancti Augustinid: < Quid sibi
mine, quia Dei nomen in Dei Filio non significatio velit el quomodo accipiendum sit, quod Dominus
est adoptionis indullac, scd veritas proprietasque ait , Qni credit in me, opera, quce ego fficio, et ipse.
naturoe. i In homilia beati Joapnis evaugelistoe<*,:, ; faciet (Joan. xiv, 12), non esl facile eomprehendere.
< Ad mensuram quippe dat multis filiis, sed non Et cum hoc ad intelligendum diflicillimum sit, ad-
ad mensuram accipit unicus Filius, quia sic est jecit aliud difficillius: et majora horum faciet. [Quid
vcrus liomo, ul et verus sit Deus. » est hoc?] Qui faceret opera, quoe Christus fecit,
LXVI. Beatus Cassianus in tibro de Incarnatione non inyeniebainus; qui eliam majora faciet, inven-
Domini b : i Et ideo descendit Verbum Filins, adest turi sumus ' Sed dixeramus sermone pristino, quia
majestas Spiritus sancti, virtus obumbrat Patris : majus fuit umbrae suae transilu, quod [discipuli fe-
ulique ut in sacramenlo sacroe conceptionis [omnis] cerunt, quam fimbriae suae tactu, quod] ipse Doini-
esset coopcralio Trinitalis. Ideo, inquit, et quod nus fecit sanare languentes : el quia plures aposto-
nascetur in te [Eilit, ex te] sanclum vocabitur Filius lis, quam ipso per os proprium praedicanlc Domino,
Dei(Luc. 1). Bene addidit,ideo, utostenderetscilicet, % **crediderunt, ut haec viderentur opera [inteliigcnda]
ideo h;ec secutura, quiafueranlillapr;emissa :et quia esse majora; non quo major esset roagistro discipu-
Deus supervenisset in concepticne, ideo Deus futurus lus, vel Donrino servus, vel adoptalus Unigenilo,
[Ms., faclurus] csset in partu. Rationem ergo tantae \el homo Deo ; sed quod per illus ipse dignaretur,
rei piielb; reddidit nescienti, dicens utique quia; eadeni majera facere, qui dicit eis alio loco : Sine
Spirilus sauctus superveniat [Edit., superveniet], me nihil potestis facere > (Joan. xv, 5).
et quia virtus Altissimi obumbrabit, ideo eU quod- LXVHI. Ejusdero in Sermone XXIe« Post prqmis-
nascetur sauctum, vocabitur Filius Dei. Hoc est sionem Spiritus sancti ne quisquam putaret quod
dicere : Ne ignores, inqttit, hunc tanlae rei appara- ita eum Dominus daturus fuerat, velul pro'seipso,
tum [hoctanli myslerii sacramentum], ideo in te ut non et ipse cum eis esset futurus, adjecit alque
tota veniet majestas, quia ex le nascetur verus Fi- • ait: Non relinquam vos orphanos, venio ad vos
litis Dei. Quid hic ultra ambigi polcst, quid ara- (Joan.. xiv, 18). Orphani pupilli sunt; illud enim
plius dici? Deuni dixit supervenluruni, Filium Dei Graecumejusdem rei nomen est, hoc Latinum. Nam
nasciturum. i Idem in eodem c : < Quid ergo ait et ki psalmo, ubi legimus : Pupilto lu eris adjutor
_
Petrus? TnesChristus Filius Dei vivi(Mattli.xvi, 1G). „(Psal. x, 14), Graecushabet orphano. Quamvis ergo
"
Dicmihi quaeso,haeretice, quisille fuerit, cuiPetrus ita nos Filius Dei suo Patri adoplaverit filios, et eum-
respondit? Negare non potesChristumfuisse.Interro- dem Patrem nos voluerit habere per graliam, qui
go ergo, Christiim quera vocas? Hominem an Deum? ejus Pater est per naturam [Jtfs., palernarum] :
Hominera uiique absque dubio; hincenimomnislua tamen etiam ipse erga nos paternum q.uodammodo
haeresis, quia ncgas hunc Christum verum Filitim demonstrat aflectum, cum dicit : Non derelinquam
Dei Quidergoad haec respondit Petrus? Tues, vos orphanos, veniam ad vos. Hinc est quod. etiara
inquit, Filius Dci vivi. Christura hunc, quem tu sponsi filios nos appellat, ubi dicit : Veniet hora,
hominis tanlum Filium asseris, ille testatur Filium Ut auferatur ab eis sponsus, et tunc jejunabunt filii
Dei. Cui vis credamus, tibi an Pelro? Opinor, non sponsi i (Matth. IX, 15).
es lam impudens, ut proeponere te audeas primo LXIX. Videtur enim liujus haeresis csse causam in
apostoloruin. Sed quid est, quod non audeas 780 animo erranlium, quod pulant hi qui asserunt Chri-
qui Dei Filium negare potuisti? Tu es ergo, inquit, stum adoptivum esse, unum esse assumpsisse ali-
Christus Filius Dei vivi. Nunquid hoc ambigui aut quid et adoptasse : de quo errore in suo loco.salis
obscuri aliquid in se habet? Simple.v est et aperta respondimus ; et unum aesliniantgraiiam et adoplio-
confcssiq, Chrislum Dei Filium praedicare [Edit., n nem, cum legitur Apostolum dicere : Gratia Dei
pracdical]. i Quc.l si tu consucrto more diverlicula pro omnibus guslavit mortem (Hebr. n, 9). Tamen
lalendi quocrens dicis, hoc usurpative vel adoptive non dixit Apostolus, adoptione pro qmnibus gusta-
dici, q.iid dicturus es de altero multorum simul vit mqrtem, quia Iqnge aliud esl gratia [Ms., glo-
attestantium atque etiam clamanlium lestimonio di- ria] multis inlqcis, et adqptiq. Praevenit enun ali-
cenlium : Verc Filius Dei es tu (Matth. xiv, 53)? quibus in Iecis adoptionem, sicut nos cum essemus
Homiiiem videlicet, quem praesentem viderunt, de- fllii irae secundum naturam, fecit nos gratia Dci
monstrantes. Quid etiam centurioni respondes, qui filios Dei per atloptiqnem. Proecessit nqs gratia, ut
videlicet hominem Christum mori videns in cruce essemus adeptivi; Christus verq nqn fuit anle hemo
cJ.amavit dicens : Vere Filius Dei eral iste (Matth. factus, et pest per graliam adqptivus Filius Dei;
xxvn, 54). Etulique iste nihil de divinitatis ejus sed mex in utero virginis Deus verus et Deushomo
a Cujus haec homitia sit, ignolum. Fovlc S. Aug. c Idem, libr. m, cap. 12.
cujus dicta in Tract. xiv in Joan., num. 10, cum d S. Aug., tracl. LXXIIin Joan., n. 1.
his concordant. < S. Aug., tract. LXXVin Joan., n. 1.
'" Cassianus, libr. n cil. cap. 1.
117 DOGMATICA.— LIB. ADV. H^ERESIN FELICIS. H8
conceptus est; et de utero virginis Deus verus et A qiiomodo fieret quod ei nuntiabat, quandoquidem
homo verus nalus, siout sancUisAugustinus in libro, illa virum non cognosceret, respondit angetus : Spi-
quem Enchiridion illi plaouit nominare, apertissime ritus sanctus supervenietin te, et virlus Altissimi tb-
testatur, dicens a : « Hic omnino granditer et evi- umbrabit tibi, ideoque et quod nascetur .ex te sanctum
denter Dei gratia commendatur. Quid enim natura vocabitur Filius Dei t (Luc. i, 35). Et post pauca in
humana in homine Christo meruit, ut in unitatem eodem capitulo • < Proinde, sicut confitemur, Do-
personae unici Filii Dei singulariter esset assum- roinus noster Jesus Christus, qui de Deo Deus, homo
pta? Quaebona voluntas, cujus boni propositi stu- autem natus esl de Spiritu sanctc et virgine Maria,
dium, quae bona opera praecesserunt, quibus mere- utraque substantia, divina scilicet atque humana;
retur iste homo una fieri persona cum Deo? Nun- Filius est unicus Dei Patris omnipotentis, de quc
rjuid antea fuit homo, et hoc ei singulare beneft- procedit Spiritus sanctus. » Mqx subseqttenter de
cium praestitum est, cum singulariter promererettir eadem gratia secutus ait: « Ac sic in naturae huma
781 Deum ? Nempe ex quo homo esse coepit, non nae susceptione fieret quodammorio ipsa gratia illi'
aliud ccepit esse, quam Dei Filius, et hec unicus; hoinini naturalis, quoe nullum peccatum pcssit ad-
et prepter Deum Verbum, qued illo suscepto caro mittere : quaegratia prqpterea per Spiritum sanctum
factum est, utique Deus : ut quemadmodum est una " fuerat significanda, quia ipse preprie sic est Deus,
persona quilibet homo, anima scilicet rationalis et ut dicatur etiam Dei dcnum. »
caro, ita sit Cliristus una persona, Verbum et homo. LXXI. Igitur si sancti [Forte, sanclus] Spiritus, ut
Unde naturce humanae tanta gloria, nullis praece- isle sanctissimus Pater prctestatur, Dei donum est,
dentibus merilis, sine dubitatione gratuita, nisi quia et de hoc dono ex Maria virgine natus est Dominus
magna hic et sota Dei gratia, fideliter et sobrie con- nosler Jesus Christus, quem Apostolus gratiam Dei
siderantibus evidenter ostenditur, ut intelligant ho- non dubitavit nominare, unde hic adoptio polest
mines per eamdem gratiam se justificari a peccatis, accedere, dum ille conceptus de Deo inDeum proficie-
pcr qttam factum est ut liomo Ghristus nullum posset bal? Cuin Deus est Spiritus sanctus, una hsec [Forte
habere peccatum. > supplendum in] sancta Trinilate perscna aequalis et
LXX. Non eum ante dixit vel conceptum vel natum, consiibstanlialis Patri et Filic per onmia. Nec ati-
et tunc per gratiam adoplionem accepisse, ut Filius quid ante fuit bomo ille, anlequam Deus, ut ado-
Dei esset; sed mox in ipso conceptu et in ipso jJartu ptari possit in Dei Filium : veluti nos ante fuimus
Deum esse verum et hominem verum natum, et filii irae, gratia divina prseveniente facti sunius per
Filium Deum [Forte, Dei] verum, et hoc unicum. „_ adoptionem filii Dei; sed iste statim Dei Filius con-
Quare unicttm, si adoptivus est, sicut et nos ? Uti- ceptus est in ulraque natura, sicut evidentissime-
que quia majore proprietate Filius est Dei, quam iste praefatus dector lestalus est; ut certissime in-
nos, qui sumusproeveniente gratia adoptivi Filii Dei. telligatur non omnia adoptari in Filium quae per
Mox idem Pater in eodem capitulo subsecutus ait: gratiam adveniant, nec idem esse gratiam et ado-
< Sic et ejus matrem angelus salutavit, quando ei ptionem per omnia. Nam quilibet homo duos habens
fntiirum nuntiavit hunc partum : Ave, inquit, gratia ftlios unum potest per gratiam sibi facere baere-
•
plena. Et paulo post : Invenisti, ait, gratiam apud- dem; non tamen adoptivum potest eum facere in
Deum (Luc. i, 28, 30). Et quidem gratia plena, et filium, qui 782 naturatis est ei fllius. Sanctus
invenisse gratiam apud Deum dicitur, ut Domini sui, itaque David multos habuit naturales filios, sed
imo Domini omnium mater esset. De ipso autem tantummodo Satomonem singulari gratia fecit sibi
Christo Joannes evangelista cum dixisset :Et Ver- haeredem regni, non per adoptionem filium, quia
bum caro factumest, et habitavitin nobis, etvidimus, proprius eiexstitit fllius. Item potest quilibet homo
inquit, gloriam ejus, gtoriam quasi unigeniti a Pa- imum habere proprium fllium, et hunc unigenitum ;
tre, plenum gratiw et veritatis (Joan. i, 14). Quod plures vero per adoplionem fllios habere potest:
ait: Verbumcaro faclum est, hoc estplenum gratiae. jviltom
jv unum, qui est unigenitus et unicus, haeredem
Quod ait: Gloriam unigenili a Patre, hqc plenum est sibi faciens quadam naturali directione et gralia,
veritatis. Veritas qttippe ipsa unigenitus Dei Filius nulla, vero adoptione, sictit caeteros. Ita omnipo-
ncn gratia, sed natura. Gratia suscipit heminem tens Pater Dominumnostrum Jesum Christum uni-
tanta unitate personoe, ut idem ipse esset etiam lio- cuni habet Filium et unigenitum, haeredemproprium,
minis Filitts. Idem namque Jesus Christus Filius ad quem diclum est Postula a me, et dabo libi gen-
Dei unigenilus, idem unicus Dcminus nqster natus tes hwred/Uutemtuam et possessionemiuam lerminos
est de Spiritu sancto ex virgine Maria. Et utique terrd (Psai. n, 8). Nos vero cohaeredes unigenilo
Spiritus sanctus Dei donum est, quod quidem et suo 'iecit, sicut ait Apostolus : Hwredes Dei, cohw.
ipsum est aequale donanti; et ideo Deus est etiam redes autem Christi (Rom. vin, 17). Dieit itaque
Spiritus sanctus, Patre Filioque non minor. Ex hoc Apostolus et in alio toco : Gratia enim Domini no-
ergo, quod de Spiritu sancto est secundum hominem slri Jesu Christi et charitas Dei et communicatio
nativitas Christi, quid aliud quam ipsa gratia de- sancli Spiritus sit cum omnibus nobis (II Cor. xi:<,
monstralur. Cum enim virgo quaesivisset ab angelo, 13). Evidentissime itaque in hoc Ioco personae san-
a S. Aug., Enchirid. de fide,
spe et charitate ca
cap. 36elseq.
119 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 120
ctae Trinitatis assignavit [Leg. forte designantur]; AJ\ LXXU. Item bealus Augustinus in homilia quadam
gratiam vero Filii personae adjunxit, et charitatem Christum aulem non sotum secundum divinitatem,
personoePatris assignavit, et communicalionera Spi- sed etiam secundum humanitatem totum altissimum
ritui sancto delegavit. Si propter gratiam isti pu- Deum verae fldei confitetur. Mater enim Sion dicet
tant Deiim hominem secundum humanitalem esse homo et homo factus est in ea, el ipse fundavit eam
adoptivum; et Apostolus gratiam Filii personae as- Altissimus (Psal. I.XXXVI, 5). Et revera, quis eum
signavit, tum Filii pei sonaeille homo, qui de virgine Altissimum audeat denegare. Item ipse in Exposi-
natus est, adoptivus est. Et quis hoc audet dicere tione super Joannem a : < Nullus sanctorum qua-
vel credere? Igiturnec prepter assumptienem [as- libet praestantia gratiae unigeniti nomen accepit, ut
sumptionis] graliam potest Filius virginis adopti- quod est ipsum Dei Verbum ante saecula, hoc simul
vus esse. Quid igitur tenendttm est, nisi ut omnino cum assumpto homine diceretur et vere esset. Sin-
proprius sit Filius Deo Patri in utraque nalura? gularis ergo illa susceptio nec cum hominibus san-
Sicut Deus verus est, qtti natus ex virgine; ita et ctis, quantalibetsapientiaac sanctitate praestantibus,
verus Filius sit Deo Patri in ulraque natura, humana ullo modo potest esse communis. »
uniliter et divin.
- Vide supra num. 64. 1
B

783 BEATI ALCUINI

CONTRA

FELICEM URGELLITANUM EPISCOPUM

LIBRI SEPTEM.

» EPISTOLA ALBINI magna humilitatis charitate Iitterulas tuaelaudabK

ADFELICEMn^3RETICUM.
(Anno 793.)
Hortatur Felicem ut novitalem doclrinw deserat, et
universalis Ecctesiw sanclorumque Patrum doctri-
nam sequalur.
Viro venerando et in Christi charitate desiderando
Felici episcopo, humilis levita Alcuinus salutem.
I. Non est cura fraternae satutis parvi pendenda :
nonest, quandiu spirilus hos regat artus, divina
proeveniente gratia cuitibet conversio desperanda.
Dum hoecita se habent, et a nemine juste contradici
potesl, semper sunt seu verborum collatione prae-
sentes admqnendi, seu litterarum devotione absentes
exhortandi, ut hinc charitatis offlciumsuam osten-
dat devotionem , etinde humililas commuuis fraler-
nitalis suani demonstret obedientiam. Ilii Scriptura
sacra clamat : Qui audit, dicat veni; huic evange- jj
lica auctoritas intonat : Qui vos audit, me audit
(Luc. x, 16). Spiritus ubi vult, spirat. Unde et de
persecutore Saulo factus est Paulus praedicator.
II. Olim me ipsum, celeberrimam tuae sanctitatis
audiens famam per quemdam ex illis partibus pres-
byterum luissacratissimis [Supple: intercessionibus.
Codexhabet cess.].... commendare curavib, et quem
tunc solius famae auditu amare gestiebam, nunc in
Christi charitate et catholicoepacis unitate ardentius
ainare audeo, oplans illi aetemaebealitudinis gloriam,
qttoe nullalenus cuilibct sine universalis Ecclesiae
pare et concordia evenire valet. Unde et has, vene •
rande Pater et amande frater, deprecatorias cum
Hic cst titulus hujiis epistolae in cod. Salisb.,
hactenus inedilae. Vide supra Monitum praevium.
sapientiaedirigere curavi; non contentiosum discep-
r, tationis funem trahentes, sed triplicem charitatis
C
Christi resticulum trahenles , qui exploratores Jesu
Nave [Cod. ms., Jesu nostri, mendose] de peritura
Herico [loco Jericho] salvavit; de cujus perditione
nos pariter fugere fesline suppliciter exhortor, et
nihil de anathemate illius desiderare. Nam quidquid
doctrinarum extra ecclesiasticae fidei et apostolieae
doctrinae muros invenitur, Hierichontinae perditionis
anathemate tradendum est. Quapropfer, charissime
frater, te per sanguinem salutis nostrae humiliter ob-
secro ut caveas diligenter ne quid apud te exuvia-
rum perditae civitatis inveniatur, ne pars populi Dei
propter improbitatera unius hominis, licet sit de
tribu Juda, fugiens praetia Domini, et corruit [F.,
corruat] coram hostibus suis. Recollige teipsum cum
j consociis tuis in castra Regis superni, et si alicubi
lapso pede tilubasli, reforma gressum, ct sta in
gradu tuo, et fortiter praeliare bella Domini. Ecce
Jesus levat clypeum ante te. Revertere et persequen-
tes te hostes trucidare non desine, donec ad patmam
victoriae pervenias.
III. Non est haereticus, nisi ex contentione. Noli
contendere frustra; claretenim evaugelicaper totum
orbem doctrina : hanc unanimiter teneamus et fide-
liter praedicemus. Qutd nos hcmunculi in fine saeculi,
refrigescente charilate multorum, melius excogitare
poterimus, quam ut tota animi intentione apostoli-
cam et evangelicam omni fidei firmitale et veritate
sequamur doctrinam , non nova fingentes nomina:
'<Vid. epist. 4, ad Felicem episcopum.
 121 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — EPIST. PR.«VI^E. 122
non inconsuetum quid proferentes, non nomini no- A fraler, omnium filiqrum quqs genuisti. Teta evange-
stro per novitatem cujuslibet doctrinae vanam can- lica clamat auctoritas.omnia apostolorum prolestan-
tanteslaudem, ne inveniamur reprehensibiles, ubi tur dicla, mundi latitiido credil, Romana praedicat
laudabiles esse desideravimus. Convertere in spe ad Ecclesia, Christum Jesum verum esse Dei Filium et
784 Domini Dei lui sanctissimam clementiam, et proprium quid vullis ei nomcn a loptivi imponere ?
deprecare eum die nocluque , ut extremos dies vitae Quid est adoptivus filius, nisi falsus filitis? Et si
tuaein viam veritatis et fidei catholicae pacem con- Christus Jesus falsus est DeoPatri Filius, et (quod
vertat, ne si te hic sanctitas universalis Ecclesiae impium est dicere) falsus estet Deus, falsa est et tola
respuat, illic te in aeterna pace habere conlradicat. nostraesalutis dispensatio; quia , si adoptivus est
Memenloseiilentiam Domini Dei Christi, et privile- filius in humanitate, adoplivus el Deus homo llle qui
giura magnae auctorilalis, quod suae sanctae conces- natus est ex Yirgine. Et quid est quod Psalmista
sit Ecclesiaedicens : Amen dico vobis, quia quwcun- canit: Veritas de terra orta esl(Psal. LXXXIV, 12)?
que alligaveritissuper terram, erunl ligata et in cwlis; Quis est qui ad dexteram Dei seriet, et venturus est
et quwcunque solveritissuper terram, reliqua (Matth. in gloria judicare vivos et mortuos? 0! quantis
XVIII,18.) Ecce qualis auctoritas sanctae Dei Eccle- sanctorum Palruni exemplis hanc fidem proba-e po-
siae, ecce qualis terror recedentibus ab ea. Seimus R tui, quod Christus Jesus verus est Deo Patri Filius;
enim unam esse sanctam Dei Ecclesiam, de qua in et mox a conceptione virginalis titeri veras concep-
Symbolo catholico decantare solemus : Unam san- tus est Deus, verus et natus Deus. Sed mihi pro-
ctam catholicam et apostolicam Ecclesiam. De qua et positum fuit dcprecalorias, charitate cogente, pro
ipse Spdnsus decantavit: Una est columba mea, per- salute tua tuorumque tuae sanclitati dirigere lilte-
fecta mea, immaculata mea, electa genitrici suw. Vi- rulas.
derunt eam filiw, et beatissimam prwdicaverunt V. Plurima in scriptis tuis jusla et vera inveniun-
(Cant. vi, 8.) tur. Cave ne in hoc solo [Ms., saeculo, mendose]
IV. Ecce schismaticus error partem rumpit ab ea, adoptionis nomine a sensibus sanctorum Patrum dis-
et charitalis unitatem maculavit. Igilur in nobis vel sentias ; noli tui scnsus cum paucis esse amator, sed
in vobis remansit Ecclesia. Duae enim partes sunt, cum plurimis veritatis assertor. Me enim habebis
et non estunitatis concordia. Nos, totomttndo teste, in Christi charitate tuaesalutis fidelem, quantum va-
clamamus Christum verum Dei esse filium , sicut leo, cooperatorem; et si tecum Ioquerer, non despi-
Joannes Deo dilectus discipulus post multa testimo- cerem tecum discere quaevera sunt et fidei catholi-
nia quaein Evangelio suo de unigeniti nativilale se- caecons»ntanea. Nolimte perdere laborem religiosae
cundum carnem protestari solet, hoc addidit: Multa vitoe, quem pro Christi nomine ab ineunte aetate
quidem et atia signa fecit Jesus in conspeclu discipu- sustinuisti, ne dicatur tibi, tanta patiebaris sine
lorumejus, quw non sunt scripta in libro hoc. Hwc cau^a. Veni, frater, veni, Christus te vocat; Ec-
autem scripla sunt, ut credalis quia Jesus Christus clesia te desiderat, omnes sancti te civem concupi-
Filius Dei [Supple esl], et ut credentes vitam habeatis scunt.
innomine ipsius (Joan. xx, 30, 31). Quid posl tale VI. 785 E'si niihi non esset in mente exemplis
tonitruum dubitatis, fingenles nativitatem [F., post tecum agere, sed preci';us, tamen ex plurimis pauca
nativilatem] illitis novum adoptionisnomen,quod in proponam, ut si meae parvitatis litleris non flecteris,
tota Veteris Novique Testamenti serie non invenitur. sanctorum Patrum catholicis sehsibus in viam de-
Cognoscile, viri fratres; quam parvum est Cbristo ducaris veritalis.
Deo, non habere electos in hoc mundo, quam vos Beatus Hilarius, doctor mirabitis, et omni Ecde-
pancos; latiorem non habere Ecclesiam, quam intra siaeDei landabilis in vi libro operis pulcherrimi,
angusiiae veslrae lerminos sitam. Ubi est poteslas quem de catholicaefldei professione edidit, post rautta
Petro principi apostolorum data : Tu es Petrus, el veritatis tes.iinonia ita intutit (Lib. vi de Trinit.,
super hanc petram wdificabo Ecclesiam meam, et h n. 23) : < Assignetur sane hoc coramunionis in Chri-
caetera usque : calorum (Matth. xvi, 18)? Nunquid sto nomen, ut Filius sit, si de quoquara dictuin re*
haecpoteslas ab eo ablata est, et tibi tradita, qua- perialur: Hic est Fitius meus (Matth. III, 17). Sin
tenus super te in flne soeculi,et in angulo mundi nova vero proprium ac singiilare ei est: Hic est Filuis
oedificeturEcclesia, et apostqlicis inconveniens tra- meus, quid caluraniam Deo Patri proferre de Filio
ditionibus?Caveas diligenler, frater venerande, ne proprielatis asserimus? Anne tibi in eo quod dicilur,
haec aedificatio tua siiper arenam flat, et sit labor hic est, non hoc significari videtur? Atios quidein cor
luus in domo aliena : Surge , flli, surge et revertere gnominatos ab eo in filios, sed hic Filius meus est:
ad Patrem tuum, cl in gremium sanclae matris donavi adoptionis plurimis nomen, sed iste mihi Fi-
Ecclesiae.Pia est mater; te ipsum recollige, ovesque lius est: ne quoerasalium, ne non hunc esse credas;
luas tecura in ovile Christi, quas ipse ob trinam hunc ego tanquam digr.o [Hil., digito] indice, ac
confessionis gloriam beato Petro priiicipi apostolq- verbi significalione contingo, qua dico: et meus est,
rum pascendas commendavit, congrega. Nunquid et hc est, Filius est. Quid post ha;c intelligenlia [HiL,
qui dormit, non adjiciet, ut resurgat (Psal. XL,9) ? intelligentiae]poterit esse, ne non esse credatur? >
Noli erubescere converti; noli despicere animas, Item ipse in eodem libro (Ibid., num. 36): < Gene-
123 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUMPARS III. 124
ralis professio, qnid [Ms., quidquid] haliet mcrili, A. libro, homilia M (Tract. xiv, n. 11), dicil: < Pater
aut quaerevelationis cst glcria, si ex adoplione est diligit Filium , el omnia dcdil in manu ejus. Pater
filius? aut unde csl in bealoPetro confessio, hoc filio diligit Filium, sed quomodo Pater Filiura, non quo-
diflercnti [HiL, defcrenlij, quod est commune san- modo Doniinusservura ; quomodo unicum,non quc-
ctorura? > modo adoptatum. >
VII. Item beatus Alhanasius in epistola ad Epicte- X. Item beatus Gregorius in Moraliumlibro XVIII
ttim, in capittito 5, sic ait: < Quomodo aulcm et (cap. 52, n. 85) ait: < Aliud est eniin natos homi-
ambigere audenl quidam Christiani, si, qui cx Maria nes gratiam adoptionis accipere; aliudunum sinr:
processit Dci Filius, qui de substantia el natura Dei lariter per divinilatis potentiam Deum ex ipso co-;
est, secundum carnem aiilein cx scniine David, ex ceptu prodiisse. Nec aequari potest gtoriaeUnigeiii".:
carne aulem sanctae Mariae. Quidam aulem plus habilie per naturam alia , accepta per graliam. i
leinerarii facti sunt, ut dicerent Chrislum, qui carne Ilcm ipse in prirao libro (cap. 18): < Quia si cl
passus est ct cruciflxus, non essc DoiniiiuniSalva- adoplivus quisque filius ad percipiendam divinita-
torem, et Deum Filium Patris. Atil quomorio Chri- tem proficit, nequaquam, ut Deus esscl, naturaliter
sliani volunt nominari, qui dicunt, in hominem san- accepit. i ltem ipse in eodemlibro : < omnes, qui in
ctum, sicuti in unum prophctarum venisse Verbum, 1B file Dco nascuntur, superat; quia non eum, ut cae-
et non ipsuiii homineni factum, sumenlem ex Maria teros, adoplio, sednatttra illum divinilatis exaltat. i
corpus? i Itcm ipse posl pauca in eadem epislola, Item ipsein homilia de Pen-tecosteait(Hom.50, n. 9):
capitulo 6 : < a Non per adoptionemhocciacta sunt, < Pensate, fratres charissiini, post nalivitatem uni-
absit, sicut lestimaverunt; scd sicut est veritas, bo- geniti Filii, qualis sit hodierna solemnitas de Ad-
mine facto Salvalore telius hominis salus facta vcnlu Spirittis sancti. Sicut enim illa , sic et isla
cst. Si enim adoptionc crat in corpore verbuin se- quoque est honorabilis; ibi enim Densin se creando
cuiiduni illos; quod autem adoptione dicitur, phan- suscepit hominem ; hic homines desuper venientem
lasia esl : reperilur, ct putative salus. • susccperunt Deum : ibi Deus naturalitcr factus est
VIII.Ilcm beatus Cyrillus in epistola ad monachos homo, hic homines per adoplionem facti sunt dii. >
directa contra Nestorianara haercsiminler multa sic Atidi dcnique, quod beatus Gregorius in eodem Ho-
ait : <Dictum est eniin ad eum, Sede a dextris meis, miliarum libro, cura de agno paschali tractarct di-
donec ponam iniinicostuos scabetlum pedum tuoritm cens : t Non comedelis ex eo crutlum quid, nec co-
(Psal. cix); adoret eliam nos superiioium spiri- ctttm aqua (Exod. xn, 9). El paulo post intulit (Hom.
tuum raiilliludo. Quando enim, inijnit, iniroducit 22, n. 8) : < Redemptor auleni nester nec purus
"
primogenilum in orbem terrarum dicit: et adorenl homocxislimandus est, ncqtiepcr humanam sapien-
eum omnes angeliDei (Hebr. m, 6). Sed nos quidem, tiam, qualiter Deusincarnari poluissct,cogitandus; >
clsi sanclo uncti sumtis Spiritu, adoptionis quidem etpostpauca: < Qui igitur paschalis gaudii festivi-
ditamur gralia, vocamurque etiam dii; noslroevero tatem celcbrare desiderat, agnum nec aqua coquat,
naturae niensurain non ignoremus. Sumus ex terra neque crudum comedat, id est, ut per dissolulam
et habitamus inter servos; at ille est non in quibus scienliam, qualiter Deus incarnari potuit, cogitans ,
nos, sed natura et verus Filius et omnium Domi- neque in eum lanquam in hominem purum cre-
llllS. I dal b. i
IX. Ilera bealissiraus Augustinus in Expositione XI. Ilem Chrematius sanctae Romanae antistes
Psalmorum, in psalmo LXXXVIII. < Quis in nubibus Ecclesioein libello quem de octo Beatitudinibus scri-
wquabiiur Domino,attlqttis similis erit Deoinler fttios psit, ita dicit: < c In mysterio enim baptismi et Fi-
Dei? Ille unicus, nos multi; ille untis , nos in illo lius rnanens videtur in corpore, et Spiritus sanctus
umun; ille natus, nosadoptati; ille ab aeterno geni- in specie columbaedescendit, et vox Palris de coelis
lus per naturam, nos a tempore facti per gratiam; auditur, ut Trinitatis unitas declarctur; quia nec
ille sine ullo peccato, nos per illura lilierati a pec- . vPater sine Filio intetligi pqlest, nec Filius sine Spi-
cato. i Itera ipse in exposilione786 Evangelii se- ritu sancte cognosci. Vide igitur quale Patris de Fi-
c.undumJoannemin homilia 7 (num. i) ait : < Opor- lio lestimonium sil dicenlis: Hic est Filius meus. Suus
tebat eniin ul ille baptizarel qui est unicus Filius utique non per adoptionem graliae , neque per re!i-
Dei, non adoptivus; adoptivi autem ministri sunt gionem creaturae, ut haereticivolunt, sed sui pr,v
nnici; unicns enim habet potestatem adoptandi prielate generis, et veritate naturae. Multi enim san^
[Aug., adoptati] ministerium. i Item ipse in eodem ctorum Filii Dei dicuntur, et sunt, sed hic sine du-
a Iu edd. textus ita sonat: < Haecautem non fi- S. Paulino Aquileiensiquoque descriptum critice ac
ctione facta sunt, quemadmodum noniuilliexistima- erudite cbservat cl. Madrisius, Oper. S. Paulini pag.
runt, absit; sed Salvatore vere homine facto , hinc IGi, not. (Patrologiw lomo XCIX, col. 459).
totius hoininis salus consecuta est. Nam si fictione b Edil. : < Utnequeperhumanamsapientiampro-
duntaxat Verbum in corpore fuit, ul illi autumant , fiindilalemillius incariiationis penetrare appetat, ne-
ct si qiiod dicitur flctioneesse , phantisia est, se- quec in cum tanquam in homincmpurum credat. col. >
quitur ut secuuduni impiissimumMauichaeum,spccie Vide hiiuc locum quoque descriptum supra
tantiim tentis salus et resurrectio hominum fieri di- 97, n. 26, cum nofa ibi addita.
citur. i Vide quae in hunc locum S. Alhanasii a
 135 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI Vtt. — EPIST. PR/EVL4E. 126
bio compassione<[Leg., sine comparationcj uiius A t EPISTOLA i>BEATI ALCUINI
DcOPalri Filius unigenitusel verus et proprius, non ADCA.ROLUM MAGNUM.
aJiunde, quam de Patre natus, quia tam verusPater (Anno 800.)
Pater est, quam verus et Deus est. Sicuti tam verus Commendat regis examini et approbationi libros VII
Filius Filius est, quam verus et Dominus est. Perfe- adversus Felicem Urgellitanum.
cla ergo fldes est Trinitalis ostensa, cum et Pater Maximoatque inviclissimo triumphalpri atque cle-
Chrislum Dominum ac Deum nostrum Filium suum mentissiiiio regnorum rectori Carqlo regi Francorum
esse testatur, et Spiritus sanclus, iri est, Paraclelus et Loiigobardorum ac patricio Ronianorum humilis
in tanto fidei sacramento Patri Filioque conjungi- levita Alcuinus salulem.
tur, ut verum Patrem, verum Filium, verum etiam. Laudabilis bonitas atque incomparabilisjucunditas
Spiritum sanctum crederemus tres personas, sed vestraeexcellentiae fiduciam meae praestitit parvilati
unam divinitatem Trinitatis.unamquesubstantiam. i scribendi aliquid de causis ccclesiasticis vel de disci-
XII. His et htijusmodi venerabilibus sanctorum plinis scholasticis. Quod nullalenus agerem, nisi
Patrum sententiisnon credereiiiipiuin esse putamus. scuto bonae voluntatis vestrae ab invidorum linguis
Nemo sobrius contra veritatem, nemo calholicus meae litterulas obedientiae protegendas sperarem :
787 contra sanctae et unicae Ecclesiae doctores , B J quia quorumdam solerlia laborat magis aliorum in
nemo pius contra sanctarum testimonia Scriptura- occulto rodere dicta, quam sua in pttblico proferre ;
rura sentit. Discite, quai ad salutem animarum ve- quorum scienliam. Salomon serpenti in abscondito
Strarum pertinent, et regiam viam ab aposlolis tri- mordenti comparavit (Eccl. x, 11). Vestra vero nulki
tam, a Patribus frequenlatam , a mundi lalitudine conlemncnda aucloritas nostrae devotioni mandavit,
electam, pleno catholice fidei pede incedite. Hortare contra novas haerelicaepravitatis inventiones aliquid:
fratrem luum venerabilem episcopum, quem cum •scribere atque libello respondere, queni contra nos
amore nomina [Ita cod.; kg. nomino], Elipandum, Felix qiiidara episcopus vestraedirexit auctoritnti; in
ut tecum et cum sanctorura innumerabili multitudine quo raulta inveniuntur non catliolico stylo exarata,
adportamperpetuaeciviialis ascendat. Nolite gregem sed coiitra veritatem apostolicaefidei inaniter desu-
Christi, quera accepistis pascenduiu , perdere, sed data. Cui labori vestrae magis pietatis jussione ani-
salvare." In uno tantummodo adoptionis verbo a san- matus, quam propriae confisus peritiae juvamine ti-
cta et apostolicaEcclesia discordainini. Faeile cst hoc Jjcnter succiibui. Et ticct nullus se juste excusare
verbum, divina vos auxiliante gratia, immutare et valeat a defensione fidei calholicae, tamen sanctae
evangelicis et apostolicis uti verbis. Quam spcciosa, f volunlatis vestrae praeceptuin meae devotionis slylura
laudabilis et salubris est conversio vestra ad unita- " hii,;us operis debilorem maxirae effccit, quod totum
tem pacis etfiJei, et quantam habctis gloriam apud veslraeexcellentissiinaesapientiaespccialitercxspcctat
Dettm et sanctos ejus! Ulinara legat et videat in judicium, utrum ccclesiasticis dignum sil auribus
pace et profeclu parvilas mea litleras beatitudinis aperire. Nam isliun libellum in disputalioue c, quae
vestrae, ut gaudens intelligam, si aliquid dcvotionis in vestra 788 vcncranda praesentia cum Fetice ven-
meae et charilalis, quam habeo pro vobis in Chri- tilala est, praesentem liabui. Sed quia nec adhuc ante
slo, proficerent preces. Humiliamini sub manu omni- veslrum perleclus d est sapientiara, nec a vobis,cui
potentis Dei, ut vos exaltet in tempore tribulalionis maxime sudavit, coniprobatus, ratum duxi publicis
(I Petr. v, 6) : et nolite vestrae amatores esse sa- non efferri auribus. Nttncvcro veslra videat auctori-
pientiae cum paucis, sed veritatis assertores sitis tas quid de eo fieri velit. Tanttim dcprecor ut nulla-
cum plurimis. Convertiminiad me, et ego reverlar ad tenus prius vel abjiciatur vel in publicum proferatur,
vos, dicit Dominus (Zach. i, 5). Divina vos in Spi- qttam totus inter familiares pcrsonas vestrae auctori-
ritu Paracleto praeveniat gratia ad intelligendam et tatis examini perlegatur. Multis enim in locis minus
praedicandam fidei veritatem, qiiatenus immaculati ordinata disputatione currerc, et saepeante dicla re-
et coronati ante tribunal summi Judicis audire me- n- petere, solutasque videtur iterare sententias; quia
reamini : Venite, benedicti. Reliqua (Matlh. xxv, in omni loco proponendis quaestionibus necessario
34). responrienduni fuit, ne aliquo adversaritts in loco
suas jactet propositiones permanere indiscussas, et
a In uno. .. adoptionis verbo. Aliter Alcuinus po- < quod alibi non lcgimus libros vn contra Felicera
stea edoctus sensit, postquam libellum a Felice sibi ante hanc cum illo disputalionem fuisse finitos. Unde
oppositum evolvit. Ita enim scribil in Epist. 83, ad eosdem convenisse oportet; poslquam ille in prio-
domnum regem : < Nuper venit mihi libellus a Fe- rem errorcra relapsus est, et antequam Alcuinus hos
Iice infelice direclus, cujus, proptcr curiosiiatem, libros vulgasset. i Alcuiimm cum Felice coram Ca-
cpm paucas paginolas percucurri, inveni pejores hoc- rolo Magnodispulasse nullibi reperimus, nisi in con-
reses, vel magis blasphemias, quam ante in ejus cilio Aquisgranensi circa finem anni 799 habito.
scriptis legerem. i Igilur finito primttm hoc concilio, eos libros Carolo
b Hanc epistolam accepimus a Baluzio, qui illam
in lucera protulil Miscell. lom. IV, pag. 415- probandos misit, el aiino demum seqttenti 800, post-
quam diu sub censura sudarunt, evulgavit.
Srimus
15, ex cod. ms. 3953 bibl. Colbertinoe. d Pcrleclus. Qua de re ilerum agit epist. 100 et
0 In disputalione. <Ex hoc loco discimus, » hi- 101.
quiuut auctoresHist.litt. Franciae,tom. IV, png. 5H,
147 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS III. 128
b PRJEFATIO
ego quasi vicuis non haberem quid responderem. ,S.
Igitur plurima copioso, sed non scholastico sermone IN LIBROSVII ADVERSUSFELICEM.
sanctorum Patrum exempla praefatus disputator cot- ArtCAItOLUM MAGMM.
ligere studuit, quorum quaedam sibimet ipsi valde Hos quinque panes et duos pisciculos c simul se-
advcrsari vi Icnlur; quaedam nihil suis favere parti- ptenario numcro consecralos, de apostolicae fidCJ
bus intclligimtur; quoedampravo sensu, aliter quam pera prolatos vestraesanctissimaeauctoritali direxid ,
ab eis posita sunl, interpretare nititur. El iiis tribtis domine mi David.^ut Dei Christi benedictione mul.-
modis senlentiarum illius numerositas contexitur. tiplicali, per vos esurienti populo et in desertis locte
Cui revera mtilto melitts esset perpeluo coniicescere habitanli ad satieiatem catholice ministrentur. In
silentio, quam malaepravitatis docirina nomen suum hoc namque opusculo catliolicae fidei verilatem ex
latius innotesccre, et non necessariis se immiscere sanctorum Patrum 789 certissimis probare testi-
quaeslionibus.Quid enim prodest EcclesiaeDei Chri- nioniis nisus sum, id est, beali Hieronymi, alque
stum appellare aduptivum filiuni, vel Deum nuncu- sancti Augustini, Gregorii papae Romani, Hilarii
pativum? Vel quae aures catholica fide eruditae haec Pictavieusis episcopi, Leonis quoque papae, el Fut-
nomina libenler audirc patiuntur de Domino nostro gentii cpiscopi, Ambrosii quoque Mediolanensisepi-
Jesu Christo omnipotenle Deo et vero Filio Dei, qui " scopi; sed et fortissimi contra Ncstorium militis beati
est tertia « in sancta Trinitate persona, et judex Cyrilli; Petri etiam Ravennensis -episcopi, et beati
venturus vivorum et morluorum? Unam namque Bedoepresbyteri, Gregoriique Nazianzeni; nec non
substantiam proedicamusin Patre, elFilio, et Spiritu et Isiriori Hispaniensis et Juvenci ejusdera provinciae
sancto, et tres personas. Unam vero personam cre- scholastici. Si ergo me quis reprehendere velil, vel
dimus, et duas subslantias in Christo Deo Domino meos senstis improbo dente rodere, horum testimo-
nostro, eumdemque totum Deum omnipotentem et niis sanctorum Palrum convictus veritati succumbere
Dei Filium vcfum et proprium. Quicunque vero hanc nccesse erit; nec errare putandus est, qui cum tali-
fidem nec corde credit, nec ore confitetur, nullate- bus inlra catholicae fidei castra moratur. Origenis
nus cathelicus credendus est, sed schismaticus. quoque quaedam vel Cassiani exempla posui, licet in
Vestra vero sancta voluntas atque a Deo ordinata quibusdam locis Scripluraruni suarum a flde orbilare
poteslas calholicam atque aposlolicam fidem ubique videanlur; tamen ea posui, in quibus prxscript.is
defendat; ac veluti armis imperiuin Christianum doctoribus consentanea dixisse probanlur, sequens
fortiter dilatare laborat, ita et apostolicae fidei veri- exempla beatissimi doctoris Hieronymi, qui multa
tatem defendere, docere et propagare studeat, ipso ex Origene testimonia suis inserere opusculis con-
auxiliante in cujus poteslate sunt omnia regna terra- suevit, caelerorumque non abhorruit doctorum dicta
rum, quatenus cum muliiplici laboris mercede ad assumere, licet in quibusdam notentur errare sensi-
perpetui regni bealiludinem pervenire merearis. bus. Nam et beatus Paulus vas electionis el doclor
Omnipotens Deus ad exattationem et defensionem gentium quaedam testimonia de paganorum libris
sancloe suoeEcclesiaect ad Christiani Imperii pacem prolerre probatur, ratum putans aurum e stercore
el profectum vestram regalis gloriaepoteniiam au- tulisse, lavalumque Dominicis inlulisse thesauris.
gere, prolegere et conservare aelerna pietate digne- Cujus exempla sequentes pene omnes sancti doctores
tur, domine desiderantissime atque beatissime. de philosophorum vel poelarum genlilium libris multa
suis inseruere opusculis. Explicit.
» Tertia... persona. Non ordinc, sed numero, quasi c Alludit ad quinque panes hordeaceos et duos
una ex tribus; ordine eniin tcrlia in rigore thenlo- pisces Evangelii S. Joannis cap. vi, quihus suos
gico dicendus est Spiritus sanctus qui a Patre Fitio- septem libros adversus Felicem
que procedit. d Direxi. Per Candidum, uti aitcomparat.
in epist. ad filiam,
b Hanc quoque praefationem debemus Baluzio, I. infra, in fine hujus opusculi.
cil., pag. 416

LIBER PRIMUS.

I. Scripsi epistotam pridem Felici episcopo chari- D serie prolixum nobis dirigere studuit : in cujus
tatis calanio, non contentionis stimuto, fraternae sa- principio de confessione veraefidei quaedamex san-
lutis desiderio, non mordacis reprehensionis stylo; ctorum Patrum catholicis sensibus ab eodem bene
tupiens eum corrigere in Christi dilectione, quem in prolata legebam; sed mox in sequentibusmultiplici-
cujusdam nominis novitale de Christo ac calholicae terpristini erroris assertionem coiifirmarenilebatur;
pacis unitale recedere notum habetur. Sed ut agno- necsolum antiqua non destruere, sed etiam nova
sco, non eo charitatis oflicio, vel huniilitatis obsequio quoedara addere, pejora prioribus aggressus est:
mee lilterulas diligentke reccpit, quo me scribere, sicut enim fabuUefenrat, hydram, una secta cervice,
qui meam pietatis intuitu legerit epistolam, agno- centenis pullulasse capitibus; sic ex uno serpenlini
scere poteril. Nam idem praefatusFelix mox libellum capitis errore multiplex pravae doclrinaeseges inhor-
non epistolari brevitate succinctum, sed sermonum ruit. Nec sibi sufliciebat tantummodo Christum, qui
iSg DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI Yn. — LIB. I. 130
de Virgine natus est, negare proprium esse Filium j\ tum, nuncupativum Deum afllrmat? Quod qui praedi-
ceriissirae apestqticc anathemati subja-
Dei, sed etiam hunc eumdem Jion consentit verum cal sciat se
esse Deum; sed novo et inaudito sanctae Dei Eccle- cere. Quisquis hujus apestqlicaeauctcritatis censuram
siae nomine nuncupativum Deum nominare illum non non metuit, non dorraiens, sed omnino mortuus
Tamen qui quatriduanum vocavit de
timet, dividens Christum in duos filios, unum vocans aestimandus est.
monumento ad vitam, potens est suscilare et illum;
proprium, alterum adoptivum : elin duos deos, unum
verum Deum, alterum nuncupatimm Deum. Atque ad ipse enim ait : Qui credit in me, etiam si mortuus
confirmationem hujus erroris mul.a coltegil pravo fuerit, vivet: et omnis qui vivit, et credit in me, non
sensu testimonia, quaead verae fidei agnitionem, Spi- morielur inwternum (Joan. xi, 25, 26). Quis est qui
ritu sancto dictante, a doctoribus Novi vel Veteris vivit, nisi ille de quo Apostolus ait, Qui vivit in fide,
Teslamenti prolata sunt. FitiusDei est?
fl. Speravi, juxta sententiara sapientissimi Salo- III. Duc sunt quippe quaein errqre hominum difli-
monis, dare ei occasionem sapientiae per litteras pre- cillime toleranlur, praesumptio priusqtiam veritas
catorias; qui ait : Da occasionem sapienti et sapien- pateat: et cum jam patuerit, praesumptae defensio
tior erit (Prov. ix, 9). Item, post pauca : Argue „ falsitatis. Ex his duobus ccenosis rivulis omnis hae-
'
sapientem et sapientior erit : sed ut vereor, magis reticorum pravitas emanavit : A quibus vitiis nimis
hujus sententiaesequentia illius seusui aptari possuut: inimicls inventioni verilalis, et calholicaefldei inda-
Argue (inquit) stultum, et oderit te. lllud quoque gationi, sive considerationi sanctarum Scripturarum,
non injuste de tali piaesumptore dici potest: Magis si me, ut precor et spero, Deus defenderit alque mu-
expedit ursw captis catulis occurrere, quam fatuo con- nierit scuto bonae voluntatis suae, et gratia miseri-
fidenti in stullitia sua (Prov. xvn, 12). 790 Et item: cordiae suaeadjuvaverit, non ero segnis cum qttaeren-
Si contuderis stultum in pila, quasi ptisanas feriente tibus quaerere veritalis soliditatem, et cum defen-
desuper pilo, non auferetur ab illo stultilia ejus (Prov. denlibus defendcre catholicae fldei sanclitatem. Nec
XXVII,22). Stultitia magna est hoininem in sua solius trepidus ero ad proferendam sententiam meam, in
confldere senlentia, et sanctorura Patrum vel totius qua magis amabo inspici a rectis, quam timebo mor-
Ecclesiaecatholicos spernere sensus. Nonnehaecomui- deri a perversis. Nullus enim reprehensor formidan-
bus haereticiscausa fuit perditionis, quod suae magis dus est amatori veritatis. Etenim aut inimicus repre-
voluerunt amatqres esse sentenliae, quarh veritatis? hensurus est, aut amicus? Si ergo inimicus insultat,
Hoc solum si sapienti animo vel humili intelligen- ferendus est; amicus autem si errat, docendus est;
tia considerare voluisset, praefatum virum Felicem si docet quae recta sunt, audiendus. Gratanter enim
ab errore revocare debuisset, quod tota Ecclesia (j
suscipit oculura coliiiiibinum pulcherrima et mcde-
Christi ab initio apostolicaepraedicationis hoc nomen stissima charilas; deiitem aulem caninum vel evitat
adoptionis in Christo, vel nuncupativae divinitatis cautissima hurailitas, vel retundit solidissima veritas.
nunquam habuerit, nunquam praedicavit. Quaenomi- IV. Sed tempus est ut discutiamus sermones prae-
na nec in Evangeliis, nec in apostolorum Epistolis,
fati viri, et sententias sanctaeScripturae, quas ad sui
irao nec in propheticis totius Yeteris Testamenti
alicubi sed nec in san- sensus nititur trahere testimonium, aliter sanctos
scriptis inveniuntur; alicujus
ctorum Pairum et doctorum ecclesiasticorum libris, doclores intellexisse ostendamus. In principio itaque
libelli sui unitatem sanctaeEcclesioeoptime exposuit;
nec in symbolo aposlolico, vel Nicaeni concilii, vel
sed utinam in consequentibus eamdem servaret con-
etiam in alicujus synodi aflirmatione, aut in aliqua
cordiam quam in principio tantis laudibus exallare
catholicae fldei auctoritate. Et mirum est cur non
studuil. Sed, ut video, gladium melle litum abscondit,
timeant tales doctores nova inferi-e, et incognita an-
doclor ut facilius decipiat incaulius legentes libelli seriem.
tiquis temporibus, dum egregius gentium
omnes novitates vocum, et inventas noviler sectas 791 Dicit itaque : Credimus et confitemur san-
omnino flrmiter prohibeat a quoquam catholico re- n ctam Ecclesiam cathoiicam, toto in orbe diflusam
cipi (I Tim. vi, 20); in tantura, ut eiiam angelis et per apostolorum praedicationem, in Christo Domino
omni homini analhema indixisse non dubilaret, si velut sotida petra fundatam, extra quam nullum
aliter praedicasset quam ab illo praedicatum esset salvum fieri posse credimus, nullum salvum nisi
(Gal. i, 8). lnvenitur vero in ejus praedicaiione Chri- eum qui intra terminos fidei ejus, et in concor-
stum, qui traditus est a Deo Patre ad passionem pro dia charitatis usqtte in debitum finem inconcusse
nobis (Rom. vm, 32), proprium Filium Dei dici, et permanserit : unam videticet, non divisam; sim-
nusquam adoptivum : et illum, qui de Patre natus plicem, non scissam, sed in catholicis, non in
est, super omnia Deum benedictum (Rom. IX, S), et haereticis; in fldelibus charitate connexis, non in
nusquam inter omnia nuncupativum Deum. Nunquid schismaticis. i Elegantissime enim praecipuam san-
non aliter praedicat quam tantus apostolus, Christo ctaeDei Ecclesioeunitatem toto orbe diflusam asse-
in se loquente, praedicavit, qui Christum Deum et rit, sed minus seipsum suosque sequaces considerat,
hominera, quem ille DeiFilium proprium nominavit, qui in ttno terrarum angtilo quaedam sanctae Eccle
adoptivura asserit: vel qui Deura benedictum de Spi- siae, cujus latitudinem laudat, inaudita nomina de
ritu sancto et beata Maria Virgine conceptum et na- Christo Deo cum paucis suis sequacibus susurrat.
131 B. F. AtBftfl SEU ALCUIM OPERUMPARS Ifl. 'm
•Jlhrgieiile, pax atqne quies collata frierit, ih toWorb*-
Igittir si sancla Dei Ecclesia in toto orbc est diffiisi, X'
ergo neiiuaquam in illis csl; quia illi nou sunt in tetrarum, cunctis in urbibus seu locis fldelium, pe/
loto orbc : si vcro in illis cst, etiain tunc in toto orbe uiiitaieirt fidei, per coiicordiam charitaiis, qtlia deest
non est, quia illi contraria loti orbi fingtuii noinina 'qui tcntet; et ita apparet tit nimiifm caecus et manu
de humanitate Chrisli Dei nostri, qui est capul Ec- palpans judicetur, qui eam ubique praesentem 'nofc
'clesioe.Porro nos intra terminos aposlolicaednctrinae cernit. i Dlcitis: tgiia deesl qui tentet. Videte ergo
el sancUeRomanaeEcclesiac firmiter stamus : illorum rog6 Vosmetipsos, ile forte sitis tentalores illrus,
probatissimam sequentcs auctoritatem, ct sanctissi- ScinderttestiinicamChVrSti,quamniilitesin passiotte
mis inhaercnlesdoctrinis, nihil novi iiifercntes, "nulla- tllitis non attsi sunt cfivldere. Et fcene 5*92 srih-
citic recipientes, nisi quae in illorum catholicis in- Junxistis : <tit nimium coccuset manu palpans judi-
vcniiintiir scriptis. Et quis ccnsendus esl hacrclicus, cetur, qui eam ubique praesentem nort ccririt. i Vi-
an ille qui sanctorum Patrum et totius Eccicsioeab delur cnim a vestra caecitatc illam esse ahsentem.
initio nascentis fidei calholicos sequitur sensus, aut El si ubique es't, agife precibus aplid Deuni ct hunii-
ille qui in ultimo tempore mtindi nova quaedam no- litate apud homines, trt et vobiscnm fiat, quSein toto
niina, iiiaiuiita priscis teirtporibus, fingit de Chrisli ttrtindo, ticet sparsim, fulget et proficit: rie sTtis ex-
Domini humanitale vel divinitate iltius qui ex Vir- "B torrcs illius luminis, et alieni a daritate plenitudinis
gine natus est?Legimus namque Oricntales synodos, perpetnae lucis. Nolite superbire et in paucis vobis
qu;e a sanctis Palribus congregalaesunt, tempoiibus Tllius esse regnum ptftare, de quo dictum est: Et
uiversis contra varios haeresiarchas; et nullam in- dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque
venimus usquam dicere vel affirmare, adoptivum ad terminos Orbis terrce (Psal. LXXI,8). El paulo
filium, vel iiuncupativum Deum Christum esse. Si- post: Et adorabunt eum onines reges terrw, Omnes
mul et Occidentales synodos perspeximus, nec in gentes servienl ei (Ibid. v. 7). De eo certissime pro-
illis tale aliquid invenimus : sed nec in aliqua eartim phetatum esl, cui vestra praesumptrodivinilatis po-
quae in Hispania, vel Gallia, vel islis parlibtis pro- tentiam subtrahere nititur, de cujos divina humani-
raulgatae suut, hoec noniina, quoenitper nova teme- tate ct liumana dmnitale eo ipso donante In sequgn-
ritas prottilil, comperimus. Sed ubique per omnes libus ptenius dicttiri sunlus.
synodos et lribellossanctorura doctorura semper unum VI. Juxta dispulationis et vestri sermonis seqtientia
Filium Dei proprium Jegimus, et unum Deum veruih dicilis : < Aliquando vero Ecclesia in exiguis eSt, sed
in duabus naturis procdicari : et unum ChrisUim, nort in uno angiilo terrarum exclusa, sed neqiie in
non duos christos; nec duos deos, unura verum, j, >, Una provincia, aut gente vel regno, sed tolo ih orbe
alterum uuncupativum; nec ditos filios, unuin pro- lerrariim dilfusa. i Nunquid non vos in urio angulo
prium, alterum adoplivttm : sed semper unnm Fi- teri-arum, et in una estis gente? Quare non intelligi-
Kmnproprium Dci Patris, eumdemque Deum verum, tis, juxta vestrani sententiam, in vobis non esse Ec-
sic\it in sequentibus evangclicis vel apostolicis do- clesiam Chrisli, qui in uno angirio eslis tcrrarum,
ctrinis, sivc sanclorum Palruin testimoniis, divina ct tina genfe? Aut si in vobis est, proferendum est
opitiilante gratia, probare curabimus. Non enim, vobis, in qua alia gente sil vel populo vel regno;
veluli vos dicilis, transfcrimus lapides, id est, catho- vel qui sint qui vobiscum consentiant in adoptionis
licos sensus de stabilitale Dei Ecclesioe, sed illttm vel nuncupationis nomine de Christo. Aut si non
eligiinns lapidem qtti, proecisusde monte sine mani- potestis in loto orbe socios vestrae sententiae inve-
bus, iinplcvil orbem terrarum : super huiic aedifica- nire, cognoscite vos vestro judicio haereticos: et pla-
mus, cl augularem ponimus in sublimitate structuree ceat vobis magis cum plurimis salvari, quam cum
noslrae : quem vcslra lcmerilas cum Juib-is repro- paucis perire. Animadvertile (Jacobo apostolo di-
bat, poleslati illins dcroganies, nolenles cadere su- certte) unde vcsti-aesapienti;e sit origri. Ait enim .
per illum, ul confringat duritiam cordis vestri: sed Quod si zelum amarum habelis, et contentiones in
exspectatis, donec eadat SUpervos in judicio, et con- »D cordibus ueslris, nolile gloriuri et mendaces esse ad-
terat audaciatn vesti-am. Dixisiis veritatis voce : versus veriititem. Ndn est ista sapientia desursum de-
Necesseest ut scandala veniant, et tacuislis sCquentia scendehs, sed terreha, animalis, diabolica. Ubi est
illiits senteiitiae: vwtamen homini per quem schndala teius el contehiro, ibi inconslanlia et omne opus pra-
Veniunt(Matih. xvin, 7). Tirneat sibi uiiusquisque, vtim. Qua auteiii desursum esl sapientia, primurnqitu
ne per se scandala dissensionis ct schismatici crroris dem pudica esl, deinde pacifica, modesta, suasibilis,
Orianlur. In quiete et pace temporibus nostris sancta bonis consentiens (Jac. ni, 14-17). Yidelisne qiibd
Dei requiescebat Ecclesia, donec vos earh turbastis, vestra sapientia hoh est pacifica, non est sriasibilis.
ct iri lunoemodum, jiixta vestrain sententiam, decre- hon bonls cOnsefttiens. Et ideo oihhino riitclligii»»
sccre illam fccistis. Nostra Vero unanimitas quantUmi eahi a Deo non esse datara, sed quadam astutia diao
valet, et Dei nos adjuvat ^ratia, laborat ut crescati bolicae fraudis inventam. Dicitis nos verurii ribn
et proflciat ad perfectum diem, de qua ih scquenti- dixisse quod tolus muridus nobiscum, id est, uni-
bus addidistis, dum lunaris plcniludine splendorisi vcrsalis Ectiesia Cbristi consentiat, nisi vos solj,
comparaiioncm fecissetis ita dicenles : Prqbate, si polestis, verum esse quod dicitis, osten-
V. < Saneta Ecctesia, si qirando ci, divina gratiai dite nobis vcl uiiain gentem vel unam urbem, vet
 133 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. 1. *54
sanctam Romanam Ecclesiam, quae est caput Ec- A conscntimus : scd in eo, si verum est, valdeeos esse
clesiarum, vel Constantinopqlitanam vel Hicrosoly- rcprebensibiles judicamus. Calholica enim fides ha-
milanam ipsiusDomini praesentia dcdicatam; aut An- het, quam nos defenuimus, praedicamuset amamus,
liochenam, in qua [Querc., in qtiam] primum san- in Clnisto duas naturas esse proprias et perfeclas,
ctuui Chrislianilatis nomen csse legitur; aut Alexan- divinam scilicct, qua ex Deo Patre ante oinnia lem-
drinam, vel ullam Ecclesiam in lota Italia, vel Ger- pora consubstanlialitcr natus est : humanam vero
mania, vel eliam Gallia, aut Aquitania, imo aut qua in plenitudine temporum ex Virgine idem ipse
Britannia, quae vobis consentiat in hac vestra as- Filius Dci carncm assumpsit, et factus est verus
sertione, ul verum probetis, atiquos vos habere so- homo, qui est verus Filius Dei totus in suo, ut bea-
cics sententiaevestrae: et si non potestis liqc facere, tus Leo papa ait, et totus in noslro; idcm in utro-
credite vcs sanctae Dei Ecclesiaecontraria sentire, et que, lion alter in suo, et alter in nostro. Quia enim
cavele vobis apostolicoeauctoritatis gladium, et san- Verbum cuin carne ita est ineffabili modo unitum,
ctae universalis Ecclesiae analhema formidale, nisi ut ipsum Yerbum, de quo beatus Joannes evangelista
corrigatis sententiam vestram, et ad unitatem apo- dicil : ln principio erat Verbum, el Verbum erat
stolicaedoctrinaeconvertamini. apud Deum, el Deus erat Verbum (Joan. i, 1), car-
VIL Proposuislis etiara exemplum duorum liti- B nem dicamus factum; sicut idem ipse evangelista
gantium, < quis ex illis oequins sc defenderet, an qui dicit : et Verbum caro factum esl, et habitavit in no-
causam movebat prior, aut qui se a persecutione bis, id est, nobiscum; licet illud Verbum non sit mu-
alterius defendere nisus sit? i Bene proposuistis, tatum in carnem : et caro illa dicatur Deus, licet non
sed non veraciter intellexistis, quis moveret hoc sitin deitatis naturam mutata: etest unusFiliusDeus,
scandalum, quomodo [F., quod modo] inler nostras et uiius Deus DorainusJesus Christus. Ob hancuni-
vestrasqtie partes versatur. Nunquid non tola tatem dicilur Filius hominis descendisse de ccelo, et
Ecclesia Christi, damnatis Eutychetis et Nestorii Dominus glorioecrucifixus, et sic iinpassibililer Ver-
haeresibus, ubique in pace catholica et in uni- bum Dei passum est, el Filius hominis mirabiliter
late fidei apostolicae, nullo turbante, multo quies- dcscendit de ccelo,et illius manus, qui creavit ccehim
cebat tempore, donec haec nova et antiquis tem- el terram, clavis in cruce confixa est : et illius san-
poribHS inaudita secta per vestram insolentiam guis, per quem omnia creata sunl, fusus est pro
subito exarserit? Ac per hoc juslius videtur alium omnium salute, Apostolo teslante, qui ait: Et san-
{F., iltum] haereticum censeri, qui novas audet in- guis Filii Dei redemit nos (I Joan. iv, 7). Quae om-
troducere sectas, quam illum qui, paternis tradilio- nia uiagis fide venerari, quam ratione discutere de-
nibus entitrilus et edectus, in propugnaculis suacC bemus : quia ubi ratio deflcit, ibi fides est necessa-
civltatis viriliter stans, se Suosqtie ccncives fcrliter ria.
defendere nilitur, habens armaturam, de qua in IX. Contra naturaim est quod virga, multis arida
Cantico canticonim ipsa decantat sponsa : Sicut diebus, floruit in tabernaculo; contra naturam
turris David collum tuum, quw wdificata esl cum est ut virgo absque virili conjunctione filium ge-
yropugnaculis, mille clypeipendenl ex ea, omnis arma- neraret: sed conditor naturarum nihil sibi impos-
tura fortium (Cant. iv, 4). Quis 793 est David rex sibite condidit, unde non potuisset de qualicun-
Hierosolymitanus, nisi Christus Domintts noster rex que natura quodcunque veluissetrefficere. Potuitne
fortis et verus, qui de virga quae de radice Jesse ex- de carne Yirginis proprium sibi procreare Filium,
'nt, ut flos ascendit; cujus civitas cst sancia et uni- an noii potuil* Si non potuit, non esl omnipotenS :
versalis Ecclesia, quacpartim cum illo regnat coronala si vero potuit et noluit, vos habetis dare rationem
in coelis, partiin pro illo laborat pcregrinala in ter- quare noluisset: et si hoc poteritis enarrare, ergo
ris, donec coronetur et perveniat in patriam. Hujus voluntas Dei altissimi comprehensibilis est humano
civitatis propugnacula sanctae sunt Scripturoe, ct animo : et falsum est, quod Apostolus ait, incotnpre-
praecedentium Patmm exempla, quibus munita est hensibilem esse Deum. Nunquid non major est digni-
contra omnes adversitates : et esl haec armatura " las in proprio filio quam in adoptivo? Nos vero voluit
forlium, id est, sanctorum doctorum, qui his armis in secundo gradu habere filios adoptivos per eum
conlra omnes haereticas pravitates victores exstite- qui in primo gradu ex Yirgine, de Spiritu sancto
runt. His nos pro virium nostrarum porlione, divina concipiente, sibi factus est Filius proprius. Quid
-.uxiliante gratia, armati [contra] omnes novitates et potuit ex Deo nasci, nisi verus Deus? Nam Spiritus
vnauditas quoestiones slamus viriliter, defendentes est Deus, et omnis calholica Ecclesia cantat, credit
"Spostolicastraditiones et fldem quam ab illorum ebi- et praedicat post confessiqnem paternae majestatis de
"bimnsuberibus. Filio unico et unigenito hujusmodi verba in sym-
YIU. Quod vero quemdam Beatum abbatem et bolo : Credimus et in Jesum Christum Filium Dei
.'Hscipnlumejus Hilherium episcopum dicitis huic unigenitum, natum ex Patre ante omnia smcula, lu-
vestroe sectoeprimum contraire, laudamus eos in eo men de lumine, Deum verttm de Deo vero : natum,
quod veiitateni defendere conati sunt. Sed si vcruin non factum, consibstantiatem Patri, per quem omnia
est quod dixistis, eos duas naturas Christi in imum facta sunt. Qui propter nos homines et propter no-
cenfundere, sicut vinum et aquam, hoc nullatcnus stram salutem descendit de cozlo, et incarnaius est de
135 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS III. 156
Spiritu sancto et Maria Virginc, et homo factus est: A Deum1 . utrumque autem homo, propter acceptum
crucifixus aulem pro nobis snb Poniio Pilato, passus honiincm.
1 i
ct sepulius, et resurrexit 794 '<?,''I«die, et ascendit XI. Nos non sequimur nec Neslorianam divisio-
tn coelum,et sedet ad dexleram Palris, et iterum ven- nem, i qui propter duas naturas duas personas in
lurus est cum gloriajudicare vivoset morluos, cujus tChristo inserere voluit; nec Eutychetis confusionem,
regni non erit finis. iqui propler unara personam unam naturam in Chri-
X. Revocate ad vosmetipsosoculoscordis vestri,et sto inserere voluit. Ambo a calholica fide deviantes,
inlettigite hujus solidissimi symboli consequcnliam: impielate pares, quia fidem rectam non tenuerunt;
tle uno unigenito Filio Dei semper dicit, et dc duabtis sed errore iinpares, quia iste confundit, ille dividit.
naturis in uno Filio Dei, eumdemquedicit natum de Sed ut horum impios el deteslahiles catholico sensu
Patre, Deum de Deo : eumdem dicit nalum de Spi- refutemus errores, utrinsque nalurae proprietatem,
ritu sancto et Maria virgine, passum et scpultum, el el unius personaetraclemus arcanum. Unus est Chri-
resurgentem die tertia. Quid est quod eum diviriisin slus, idem Deus, idemque homo, habens in vocabulis
duosfilios, tinum de Spiritu sincto et Maria virgine el geslis unum quod humanitati, aliud quod propric
natum, quem adoptivum asseris ; alterum de Deo divinae conveniat naturar, licet utrumque simul ad
Palre, quem verum dicis? Certum namque est Do- B>unatn ejus personam perlincat, ad unamque Filii
miiium Jestim Christum, secunduinealholicam fi 'em proprietalem et ad unam deitatis dignitalem. Igitur
ct praeconiaScripturarum, duas habere nativitates, sicul Nestoriana impietas in duas Christum dividit
utiam de Patre sine leinpore, allcrara de malre sine personas, propter duas naturas, quas ipsa Veritas,
virili conjunctione : et harum duarura naiivitatura quaeChrisius est, palam in se ostendit ipse, dum
proprias habere naturas, Dei scilicet, qua de Patre ait: Ego et Palerunum sumus (Joan. x, 30), propter
natus: el hominis, qua est de matre progenitus : divinitatis substantiam. El iterum : Paler major me
unus iiemque Deus, unus idemque homo, unus idem- est (Joan. xiv, 20), propler humanilalis naturam;
que Filius Jesus Christus. Gemina enim nativitas ge- ita et vestra indocta temeritas in duos eum dividit
minain uni Christo dedit naturam. Qui Deus est de filios, unum proprium, alterum adoptivum. Si vero
Patre, idem Deus homo est de matre. Has itaque Chvistus est proprius Filius Dei Patris et adoptivus,
naturas, quas ex utreque habet parente, Apostolus ergo est alier et alter. Similiter, si in divinitale Deus
duas nominat formas dicens de ipso : Qui cum in vcrus est et in humanitate 795 Peus nuncupativus,
forma Dei esset, non rapinam arbilratus est esse se a!ter [et alter] est, et nullaleirus sic sentientes po-
aqualem Deo,sed semetipsumexinanivit,formam servi tcstis vobis evitare impietatem Nestorianaedoctrinae:
accipiens(Philip. n, 6). Cernis in una Christi per- ^ quia quem ille in duas personas dividit propter duas
sona utriusque fornioe, utriusque naluroc mysterium naturas, hunc vos dividitis in dtios filios et in duos
conlineri: idem passibilis el inipassi.ilis, idem mor- deos per adoptionis nomen et nuncupalionis. Intel-
talis ct iinmorlalis; non alter et alter, sed idem et ligite quandoquidera hunc errorem veslrum, et hu-
unus in duabus naturis. Sicut unus est homo mor- miliamini sub manu omnipotentis Dei, et discite
talis ti iramortalis, uiortalis carne, iramorlalis veritatis doctrinam, ne sitis magistri erroris: ne
anima, sed unus est homo et non alter : sic unus est dum Eutychelis foveam declii<are, et permixticnem
Christus in divinilate el in humanitate, non alter el [Querc, impermixtiqnem] duarum naturarum ca-
alter : et juxta evangelislam, si Deus est Verbum, vere videaniini, in Nesterii barathrum inconvenien-
et Verbum caro factum est, uiique caro Deus est ter dividendodecidatis, licet voce dissimili, tamen
confessione pari: qtiem enim fecil ille in personis
propter Verhum, et Verbum homo propter carnem :
et est Deus et homo Jesus Christus Dei Patris unus alterum et alterum, hunc vos facitis et in filiisduo-
Fitius unigenitus in una persona, sicut saepediximus bus, et in divinitatis diversitate allerum et alterum :
et semper dicemus. De his duabus formis el beatus quia nullatenus in unam personam conjungere po-
testis itlum qui ait in rubo Moysi famulo suo : Ego
Augustinus in libro primo (cap. 7) de sancta Triui- rj " sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob
tate ita disseruit dicens : < Semetipsum exinanivit
Et illum qui ait: Deum Pharaonis
formam servi accipiens. Neque eniin sic accepit for- (Gen. xxvm, 13).
mam servi, nl amitteret formam Dei, in qua erat te constitui (Exod. vn, 1). Unde et beatus Gregorius
in quadam homilia in Ezechielemprophetam (Homil.
aequalisPatri. Sic ergo accepta est forma servi, ut
non amitterctnr fcma Dei, cum in forma servi, et 8 in E/.ech., n. 3), in Christo omnino naturalem
informa Dei, idem ipse sit Filius Virginis et Dei testatur divinilatetn esse, non nuncupativam. Ait
Patris a. > Et enim, dum de Dei vocabulo traclaret, Ecce consti-
_ post pauca : < Proinde in forma Dei < In Scriptura sacra ali-
fecit hominem, in forma servi factus est homo. Nam tui te Deum Pharaonis:
si Pater tantura sine Filio fecissd hoininem, non quando Deus nuncupative, aliquando vero Deus es-
sentialiler dicitur. Nuncupative enim dicilur, sicut
scriplum esset, Faciamus hominem c.d imaginem et nunc ad
similitudinemnostram (Gen. i,28). Ergo quia forma Pharaonis. Moysemdictum est: Ecce constitui te Deum
Sicut iterum Moyses ait : Si quis homo
Dei accepil formam servi, utrumque Deus, tilriim- hoc
vel illud feceril, applica itlum ad deos, videlicett
que horao; sed utrumque Deus propter accipientem ad sacerdotes(Exod. xxu, 8). El sicut Psalmislaait ;
* Integrum textura vide loc. cit.
137 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LD3.I. 158
Deus_stetit t» synagoga deorum, in medio aulem deosA Deum omnipotentem nominare soleat; quod saepius
discernit (Psal. LXXXI, 1). Essentialitar autem Deus legentes quique invenire possunt, quam ut <xemplis
dicitur, sicut ipse ad Moysemdicit : Ego sum Deus indigeat: et ipse quoque Pater Filium suum eum
Abraham, et Deus Isaac, el Deus Jacob (Exod. m, nomiuaret, sicut in sancto baptismo legitur, ubi ait:
6). Unde Paulus apostolus volens Dei nomen nuncu- Hic est Filius meusdilectus, in quo mihi benecompla-
pativum ab essentiali discernere, ait: Quorumpatres cui (Matth. m, 17). Similiter et in monte sancto au-
ex quibus Christus secundum carnem, qui est bene- dientibus apostolis, qui cum eo erant: Hic esl Filius
dictus super omnia Deusin swcula (Rom. ix, 5). Nun- meus dilectus, in quo mihi benecomplacui,ipsum au-
cupativus enim Deus inter omnia, essentialis aulem dite (Matth. xvn, 5). Ergo divisionemnon fecitvox
supe.r omnia. Ut ergo ostenderet Christum nalura- paterna inter Filium et Filium, quia quem proprium
liler Deum, non hunc Deum tantummodo, sed Deum sibi genuit ex aeternitale, proprium quoque sibi vo-
super omnia esse memoravit: quia et justus quilibet luit habere ex matre. De hac quoque testificalione
Deus est, sed inter omnia, quia nuncupativus Deus paternae vocis et beatus Beda presbyter in exposi-
est : Christus aulem Deus super omnia, quia natu- tione Cantici canticorum hujusmodi mentionem fe-
raliler Deusest. i Igitur non oequaproprietate sunt cit : < Dilectus meus candidus et rubicundus, electus
fltii Jacob patriarchae Judas, qui sibi in propriura B ex millibus (Cant. v, 10) : candidus, quia sine pec-
filium genitus est, et Ephraim, quem quidem ipse cato; rubicundus, quia suo sanguine nos redemit;
patriarcha adoptavit sibi in filium. Et licet de utris- electus ex millibus, quia ex omni genere humano
que nepolibus regalis prosapia orta esset, tauien unus mediator Dei et hominum, per quem mundus
Christus magis voluit de ejus nepotibus nasci, qui reconciliatur, assumptus est a Deo. Solus morlalium
proprius filius fuil, quam de illius, quem palriarcha a Deo de ccelo dignus fuit audire : Hic est Fi-
sihi adoptavit in filium. lius meus dilecius, in quo mihi complacui (Matth.
XII. Quod vero dicilis a : < Christum duos habere xvn, 3). i
patres, Deumomnipotentem,el David regem; et non XIU. Quis est tam contentiosus et tam perfldus,
posseproprium fitium duos habere palres; i quis est qui testimoiiio Dei Patris non credat deFiliosuo?
hominumqui eo modo non habeat post propritimpa- Quod testimonium praefatusdoctor dicit super illum
trem, et alium patrem, qttoDavid fuit pater Christi? venisse, qui mortalis fuit: ubi locum habet vestra
Non solum unum, sed plures etiam, sicut ipsa beata contentio eum negare Filium Dei esse proprium,
Yirgo, Omnipotenspotuit habere palres, de quorum quem suo testimoniosumraus Paler suum esse pro-
genealogiaorta est a patre se generante, usque ad prium, etiam et dilectum lestatus est? Nescio qua
David; vel etiam usque ad ipsum Adam : Iicet quo- C caecitateseducti estis, quasi non possit esse proprius
dara speciali regiaedignitatisprivilegio propler Chri- Filius Dei, qui ex Virgine natus est. El quomodo
slum, filiaDavid dici debeat, sicut et ipse Jpseph sancta Dei Ecclesia beatam Virginem genitricem Dei
Davidfilius dicitur, ad quem angetus ail : Joseph, fili appellare solet, nisi quia ille ipse qui natus est ex
David,noli timere accipere Mariam conjugem tuam ejus carne, proprius est Filius Dei: et qui natus est
(Matth. l, 20); quia ex David semine sanctissima ex substantia Dei Patris, proprius est Filius Virgi-
virgo Maria orta est, de qua sibi Christus carnem nis? Ut in utraque generatione sit proprietas, non
assumpsit. Jam, secundum quod vobis placet, hono- adoptio; verilas, non appellatio. Sicuti in lihro ec-
rabilior est in Christo patemitas David quam pater- clesiasticorura Dogmatum legitur, ubi post catholi-
;iitas DeiPatris. Et quid vultis de Joseph ipso dicere, cam sanctae Trinitatis confessionemde Filii proprie-
je quo evangelisla ait : Et erat paler ejus el mater tate in utraque natura congruenter apostolicis tradi-
mirantes de his, quw dicebantur de eo (Luc. n, 33), tionibus insertum legitur b : < Non Pater carnem
et ipsa mater Domininoslri Jesu Christi : Fili, quid assumpsit, neque Spirilus sanctus, sed Filius tan-
fecisti nobissic?egoet pater tuus dolenlesquwrebamus tum : ut qui erat divinitate Dei Filius, ipse fieret in
te (Ibid., 48). Cui et ipse filius respondit: Quid est homine hominis Filius : ne Filii nomen ad atterum
quodquwrebatisme? Nesciebatisquod in his quw Pa- transiret, qui non erat nalivilate Filius. Dei ergo
tris mei sunt oportel me esse (Ibid., 49)? Ut osten- Filius, hominis factus est Filius : natus secundum
deret Patrem suum esse Deum, raagis quara Joseph. veritatem naturae ex Deo Dei Filius, ut secundum
Tamen, ut sanctus Augustinus ait, magis Christus veritatem naturae ex homine hominis Filius : ut ve-
est filius Joseph, quam si eum adoplaret alittnde, ritas genilinon adoplione, non appellalione; sed in
quia de uxore sua natus est. ldeoque velim respon- utraqtte nativitate Filii nomen nascendo haberet, et
deatis, an magis sic Jesus Chrislus, ex Virgine na- esset verus Deus, etverus homo, unus Filius. Non
tus, est Dei Patris, aul ipsius Joseph filius? Nullate- ergo duos Christos, neque duos filios, sed Deum et
nus audetis, ut reor, paternitatem Joseph praeferre hominemunum Filium; quem propterea et uuigeni-
paternilali DeiPatris 79g in Chrislo Jesu, ne aperta tum dicimus manentem in duabus substantiis, sicut
vos involvatisbtasphemia : dum ubi [F., ubique] in creatu>>ae veritas contutit, non confusisnaturis, neque
sanctis Evangeliisille ipse DeusChristus sibi Patrem immistis, sicut Timolhiani volunt, sed societate uni

« Vid. infra, lib. m, n. 1, h Inter Append. ad Opp. sancti Augustini.

PATBOL.CI. 5
 159 6. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS Ifl. 140
tis- Deus ergo hominem assumpsit, homo in Deura A In boc aulem itlum adqptivum efedimuSapud Pa-
transivit; non naturae yersibilitate, s?d Dei digna- trem, in quo secundumcarnem filiusest David; non
tiqne, ut nec Deus mularetur in huraanam substan- tamen in hoc quod Dominttsexistit. >In multis eum
tiam assumendo hominem; nec homo in divinam, dicimus similem et nos, in pluribus dissimilem: si-
licet glorificatus in Deum. > Nam si necesse est milis in natura, ut dicitis, sed dissimitis in gloria.
ajqpjivum esse Chrislum Dei Patris, propter quod Dissimilisest nobis, si nobiscum est adoptivus filius
ex subslantia sua natus nou est secundum carnem, et nuncupativus Deus? Videte ne vobismetipsis con-
quoiuojo non est adoptivus filius Virginis ille qui traria dicatis : quem asseritis in natura nobis per
iialus est ex Deo,quia deejusdem Yirginis substantia omnia similero, liunc eumdem dicitis dissimilemin
o.reatus non est? Ergo si neeesse cst hominem ex glorja. ln hoc enim dissimilemillum nobis diciunis,
Yirgine natum, Virginisque filium adoptive csse Fi- quia non solummodopurus liomo natus est, sicut
lium Dei: ipso niorio nccessarium est Deum Dei Fi- nos, sed etiam Deus homq. Similis in eo quod Apo-
litim adoplive esse filiiiinVirginis, quia alia substan- Stolus ait, quia pueri communicaveruntcarni et san-
tia est Dei Patris, de qua essenlialiter natus est Dei guini: et ipse similiter participavit eisdem,ut per mor-
Filius; alia Virginis, de qua corporaliter nalus est lem destrueret eum qui habebat mortis imperium
Ctiristus. Aut si hoc non audetis dicere, quia Chri- "(Ilebr.u, 14); dissimilisvero in eo quod eamdem
slianum nomen habetis, ut beala Yirgo non sit pro- raortem i.on misera necessitate, sed raisericordi vo-
prie Dei genitrix; sed per adoptionem,aequumest tit Iuntate suscepit, ipso testante : Potestatemhabeopo-
lion audeatisaffirmarefilium Virginisadoptivumesse nendi animam meam, et potestatem habeo sumendi
l)ei Patris Fitiuni. Quid igitur restat nisi ut utriusque eam (Joan. x, 18); nam nos necessitate inorimur
parentis verus et perfectus in duabus substantiis non voluntate, sicut Aposlolusait: In hoceniminge-
Jesus Christus sit 797 Filius totus Dei Palris pro- miscimus,quod supervestirivolumus, ut absorbeatur
prius, totus Virginis malris proprius, ut sit unus hsc mortale a vita (II Cor. v, i). Et in hoc dissimi-
Christus, unus Filius, et unus Deus? lis quod caro illius, quam de Yirginesumpsit, caro
XIV. Audiamus quid bcatus Aiigiistinusinepistola est Filii Dei propter unionem Verbi, quod caro fa-
ad Hitariura et Prospcrum« de hac mirabili et spe- ctum est. De ctijus supereminenti gloria et incompa-
ciali Christi nativitale dicat : < Respondeatur,ihquit rabili omnibus sanctis, illius utique qui ex Virgine
itte, homout a verbo coaeternoin unilatem personue factus est, verus sit tinigenitus Dei Filins, praefatus
assuinptus FiHus Dei unigenitus esset, unde hoc pater Augustinusin libro quein dePraesentia Dei ad
ineruit natura humana, ut ad hanc ineffabitemexcel- Dardanum scripsit (Num. 40), mirabiliter et subli-
lentiam perveniret? Nonne faciente ac suscipiente miter disseruit, iia dicens : < Quid ergo est? hocne
Yerbo ipse homo, ev quo esse coepit, Filius Dei uni- interesse arbilramur inter caput et membra caetera
eus esse coepit? Nonne Filium Dei unicum femirta quod in quolibetquamvis praecipuomembro, vetut in
itla gratia plena concepit? Nonne de Spiriiu sancto aliquomagnq propheta aut aposloto quamvis divini-
et virgine MariaDei Filius unicus natus est, noncar- tas habitet, non tamen ut iii capile, quod est Chri-
nis libidine, sed singulari Dei munere? i Quid ergo stus, omnis plcnitudo diviiitatis. Nain et in nostro
ambiguitatis habet tanti Patris testimoniura?Ecce corpore inest sensus singulis membris, sed non tan-
eum qui de Virgine naUisest,unigenilum et unicum tusquantus in capite, ubiprorsus omnisquinqueper-
Dei Filiura non dubilavitnominare et credere. Nun- titus est. Ibi cnim et visus est, etaudilus, etolfactus,
quid unus Filius unius Patris potest utrumque et et gustus, ct tactus : in caeteris autem solus est
unicus esse et adoptivus? Vel de quolibet sanctorum tactus. An etiam praeter hoc quod velut in templo
legitur, nisi de Christo solo, qui natusest ex Virgine, in illo cqrpore habitat omnis plenitudo divinitatis,
unigenitum Dei Filium dici? est atiud, quod intersit inter illud caput et cujusli-
XV. Et si parum creditis teslimoniis sanclorum betmembri excelleiitiani? Est plane, quod singutari
Patrum.crediteipsi Dei Filio dc se teslimoniumpro- U quadam susceptione hominisillius una facta est per-
ferenti. Ait enim in Evangelm: Sic enimdilexitDeus sona cum Vcrbo. De nullo enim 799 sanctorum
mundum,ut Fiiium suum unigenitumdaret (Joan. m, dici potuit, aut potest, aut poterit, Verbum caro fa-
16). Quis autem datus est pro mundi satute? Ille ctum. Nullus sanctorura quatibet praestantiagratiae.
titique qui torcular calcavit solus, et sanguinis effh- uiiigeuiti nomen accepit, ut quod est ipsura Dei Yer-
sione rubicundababuit vestimenta, quem vosper om- bum ante saecula,hoc simul cum assumpto homine
nia simileniesse nobis, absque lege peccati, conten- dicereiur. Singularis est illa susceplio, nec cum
ditis, sicul in Iibelli vestri serie ostenditur, ut ipsa liominibusaliquihus sanctis quantalibet sapientia et
verba ponamus quaevos in eodem posuistis, dicen- sanctitale proestantibus rdlo modo potcst esse com-
tes : <Non in gtoria deitatis, in qua per omnia simi- munis, ubi divinaegratiaesatis perspicuum clarumque
lis est Patri, dissimilisvero omni creaturae; sed in documentumest. Quis enim tam sit sacrilegus, ut
sola humanitate, in qua per omnia similis faftus est audeat aflirmare, aliquam posse animam per meri-
nobis, excepta lege peccati; similisutique in natura, tum liberi arbitrii, ut atter sit Chrishis, efflcere?Ut
cui tamen nullussimilis exstat, vel awuialisin gloria. enim ad personam Verbi unigenitiperUneret, quo
» Epistola ignota.
141 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI Vll. — LIB. 1. 142
pacto pef ttberum arbitrtum cqmmuniter omntbus A . homo est qui assumptus est. i De qtio et Apostohis
et naturaliter datum una sola anima meruisset, nisi ait, et est Dominus omnium (Rom. x, 12): et sl est
hoc singularis gratia praestitisset, quam fas est prae- Dominus omnium, ulique et Dominusest Qavid, de
dicare, de qua nefas est judicare velle? i De hac cujus semine natus est earnaliter. Hoc ideo tam sub-
etiam excellentia illius hominis, qui de Virgine natus tiliter interrogavit ipse Deus Christus, ut Intel-
est, idera Pater in epistola praefata ad Hilarium et ligeretur eumdem esse Dominum DavM qul et
Prosperum sublimiter enarrat, ubi abundanter dispu- filius est.
tat contra adversarios, qui seipsos aequalesesse con< XVII. Et si hoc parum videatur Infidelitati vestrse
tendunt in gratia Christo propter communionemna- tanti Patris testimonio Dominumesse qui natus est
turae, ponens primo verba adversariorum hoc modo: de semine David (ut te quoque, o Felix hnjus novl-
< Respondeat, inquit, homo Deo, si audet, et dicat, tatis assertor, specialiter angetlcse vocis assertione
Cur non et ego? Et si audierit: 0 homo tu quis es alloquar), audi etiam loquentem ad pastores de Dei
qui respondeas Deo? nec sic cohibeat, sed augeat im- ortu angelum Dei: Natusest, inquit, vobis'JQQhodie
pudenliam et dicat : Quomodo audio, Tu quis es o Salvator, qui est Christus Dominus in civitate David
homo, cu.ni sim quod audio, id est homo, quod et (Luc. n, 11). Ne solum utique Christum hominem
itle de quo ago; cur non sim quod ille? At enim gra- " intelligeres, et Dei tibi el Salvatoris nomen adjecit:
tia ille lalis et tantus est. Cur diversa est gratia, ubi scilicet ut quem Salvatorem esse cognosceres, Deum
natura communis est? Certe non est personartim neqnaijuam esse dubitares : et cum salvandi virtus
acceplio apud Deum. Quis non dico Christianus, sed nonnisi divinaecompeteret potestati, divinaeeam po-
iiisanus haecdi.cat? Appareat itaque nobis in nostro tentiaeesse non ambigeres, in quo potenliam salvandi
capite ipsc fons gratiae, unde secundum uniuscu- esse didicisses. Sed et hoc incredulitati tuoe parum
jusque mensuram super cpncta ejus membra diffun- fortasse videatur, quia eum angetus Domini potius
dit. Ea. gratia fit ab initio fldei suae homo quiciinque Salvatorem, quam Deum aut Dei Filium nominaret,
Christianus, qua gratia homo ille ab initio factus est ctim utique impiissime Deum neges, quem Salvatc-
Christus. De ipso Spirilu est hic renatus, de quo est rem esse fatearis : quem beatus doetor gentium Sal-
illc natus. i Aliter, ut sanctus Augustinus vult intel- vatorem saepius nominare non dubitavil, dicens ad
ligi, plenitudo fonlis manat, aliter rivuli mensura Titum : Apparuit enim gratia Dei Salvatoris riostri
currit de fonte, quod beatus Baptista testatur : Non (Tit. II, 11). Audi qtioque archangelura Gabrielem
enim, inquit, ad mensuram dat Deus spiritum (Joan. Mariaevirgini praedicant-m : Spiritus, inquit, sanctus
III, 34 et 35). Pater enim diligit Filium, et omnia de- in te, et virlus Altissimi obumbrabit tibi.
dit in manu ejus. De rivutorum raensura ApostolusCsuperveniet
ideo et quod naseetur in te sanctum, vocabitur Filius
testatur : Vnicuiquenostrumdata est gratiu secundum Dei (Luc. i, 35). Yides quemadmodum nativiiatem
mensuram donationisChristi (Ephes. iv, 7). Dei indicaturus divinitatis opera praemiseril: Spiri-
XVI. Et quia paulo ante fecistis mentionem David, ttts enim sanctus (inquit) veniet iri le, et «trt»» Altis-
velim dicatis, de quo inlerrogassel ipsa Yeritas Ju- simi obumbrabit tibi. Putcherrime loquens angehis
daeos,ubi ait i Cujus Eilius est Christus ? Dixeruni: excellenlia verborum majestatem divini operis expli-
David (Matth. xxii, 42). Ipse autem proposuit illis cavit. Quid enira tanti apparatus opus erat i» nati-
quaeslionem, quomodo dictum sit; Dixit Dominus vitate unius infanluli, ul tu vk, adoptivi? Pater
Dominomeo; sede q dextris meis. Si filius est David, obumhravit, Spiritus sanclus impraegnavit, FiBusin-
quamodo est,Dominus ejus (lbid., vers. 44, 45)? Cui carnatus est, dum omnis ccetestis terrenaque erea-
autcui naUiraedicturo est, sede a dextris meis, divi- tura solo jubentis verbo facta est : ut habetur in
na>an humanae? Humanae scilicct, ut in symbolo psalmo . Ifse dixit, et faeta sunt, rpse mandavit, et
cautatur : qui ascendit in ccelos, et sedet a dcxtris ereata sunt (Psal. CXLVIII,5). Cur parum fuit }us-
Dei. Unde et Marcus evangelista in fine Evangelii sio dicentis, sicut in caeteris omnibus crealuris, ad
suvait : Et Dominusquidem Deus [Jesus], postquam unius hominis procreationem, si tantummodo purus
™
loeuius esl, assumptus est in coelum,et sedit a dextris homo natus est, et non Deus, vel etiara Dei Fitius
Dei (Mare.s.v\, 19). Naturaecui dictum est, ^rro es *erus? Sed itla utiqiie omnia opera angelicaram po-
et in terram ibis (Gen. ni, 19), huic dictum est, sede teslatum, vel omnium creaturarum facta sunt pcr
a dextris meis (Psal. cix, 1). < Hoc dixit Christus, ut jussionem Dei: nativitas autem Dei Filii agenda non
beatus Hieronymus exposuit in .tractatu hujns psal- erat, nisi per adventum et operationem sanctaeTri-
mi a, ad Pharisaeos,qtii shnplicem filium David con- nitatis : quia et concipi Deusab homine, nisi se do-
fitebanlur Christum: Si filius, est. David, quomodo nanle; et nasci, nisi se illabente, non poterat. Et
vqcat filium suum Dominum? > Et paulo post, idem ideo archangelus superventuram Virgini majesl&tem
ipse : < VideUiergo quid dicit: Dixit Dominus Do- sacram indicabat: videlicet ul quia agi tanta res per
BMJJO. meo. Num hic [Forte, huic] cui praecipitur ut humanum officiura non valebal, ipsius arifiituram
sedeal?.Deus non sedet, assumptio corporis sedet. diceret majestatera in conceptu, qni erat futurus ia
Buic ergo praecipitur ut sedeat. quia [Hier., qui] partu. Et quia Deus supervenit in conceptiqne, ideo
a S. Hier., in Breviario in Psalterium,
quod huic eruditis nostrae aetalisinter supposita eidem opuscula
sancto Patri Aicuinus quidem attribuit; a viris vero rejicitur.
143 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS ffl. 144
futurus erat Deus in parturitione. Et quid de Deo, AL < corpus Domini Thomas apostolus cOntigisse, nec
nisi Deus nasci poluit? Spiritus est Deus (Joan. iv, Christum i Dominum Deum dixisse legeret [Cass., le-
24), utAposlolus ait; de quo spirilu, ut iu symbolo geretur]. | Sed immutari quod in Evangetiq Dei scri-
cantitamiis, ex Maria virgine natus est Filius Dei. ptura ] est, nequaquam pctest, Cwlum enim et terra
Addidil quoque quaerenti Virgini archangelus : Ideo- itransibunt, verba vero Dei non prwleribuni (Mattk.
que quod ex te nascetur sanctum, vocabilurFilius Dei xxiv, 35). Ecce enira etiam nunc tibi ille, qui tunc
(Luc. i, 35). Hoc esl dicere: non ignores hunc tantae testatus t est Thnmas apqstolus, clamat: Deus est Je-
rei apparalum, hoc tanli raysterii sacramentum : ideo sus qnem tetigi, Deus cujus membra palpavi, non
in te veniet majestas Dei, quia ex te nascetur Filius < ego incorporalia tenui , nec intractabilia tentavi
Dei. Quid hic ullra ambigi aut quid amplius dici [Cass., traclavi]. Non Spiritum manu conligi, ut de
potest ? Deum dixit superventurum, Dei Filium na- eo tanlum credar dixisse, Deus est. Spiritus juxta
sciturura. Tu quaere nunc, si placet, quomodo aut Dominiraei dictura, carnem et ossa non habet (Luc.
Dei Filius sit? quomodo aut Dei Filius non sit, qui xxiv, 39). Ego corpus Domini mei tetigi: ego car-
natus est? vet si Dei Filius sit, quomodo Deus nem et ossa palpavi: ego digitos meos in locum vul-
non sit? neruni misi, el de Christo Domino meo, quem pal-
XVin. Si vero nec archangelorum credis testimo- B B paveram, proclamavi; Dominus meus et Deus meus.
nio, crede saltem ipsius Dei Patris, qui ait, ubi Non enim novi inter Christum et Deum facere di-
transfiguratus est Christus in monte sancto, sicut stantiam, inserere sacrilegas opiniones inler Jesum
praeriiximus: Hic est Filius meus, in quo mihi bene et Deum nolo, devellere a seipso Dominum meum
complacui, ipsum audite (Matth. m, 17). Quam vi- nescio. Fac esse a me quisquis diversa senlis, quis-
sionetn praecepit apostolis tacere, donec Filius homi- quis diversa loqueris : Ego aliud Christum quam
nis a mortuis resurgeret; ne dum gloria praedicare- Deum esse non novi: hoc cum coapostolis meis te-
tur majestatis, crucis mysterium impediretur. Cur nui, hoc Ecclesiis tradidi, hoc gentibus praedicavi,
enim, si dc divina natura Dei Filii dixisset: hic est hoc etiam tibi clamo : Christus Deus est, Christus
Filius meus dilectus, taceri praecipitur, dum loties Deus esl. Aliud mens sana non sentit, atiud fides
Christus se ostendit palam , et praedicavit Dei esse sana non loquitur ; divelli a se divinitas non potest:
Filium, veluli ubi ait: Ego et Pater unum sumus et cum utique quidquid est Christus, Deus sit, inve-
(Joan. x, 30). Item : Qui videt me, videt et Patrem niri in Deo aliud non potest quam Deus.
(Joan. xiv, 9). Item : Omnia quw Pater facit, hwc et XX. Quid ais tu nunc, haeretice? sufliciuntne haec
Fitius similiter facil (Joan. v, 19) : et multa talia, C _
teslirnonia fidei eliam summae infidelitati, an a'-huc
ubi se in divina subslantia omnino Patri aequalein, aliquid addendum est ? Et quid vel post prophetas,
et Patris esse Filium non tacuil. Sed haecvox pa- vel post apostolos addi potest, nisi forle, ut Judaei
terna ad hoc in hapfismo super Filittm hominis facta quondam expostulahant signum sibi de ccelo, etiam
est, ut agnosceretur el crederetur verus esse Filius tu tibi dari postules ? Sed petenti tibi hoc, illud quod
Dei homo, qui ex subslantia beatae Virginis creatus responsum tunc illis est, necessc- est
responderi :
est. Generatio prava et adultera signum quwril, et signum
XIX. Sed forte meae parvitatis sensus tibi non suf. non dabilur ei, nisi signum Jonw
de natus haec prophetw(Matth.
ficit, ut de Christo, qui Virgine est, xvi, 4) ; et vere suflicere tibi signum hoc, vel cum
testimonia Patris prolata sint. Audi etiam quomodo Judaeis crucifigentibus poterat, ut Dominum Deum
Patres nostri viri vere catholici responderunt ante- nostrum, etiam hac re sola edoctus crederes, quem
cessoribus tuis, qui Christum nec Dei Filium, nec etiam illi qui persecuti fuerant, crediderunt. Sed ta-
Deum verum voluerunt credere, ut eadem verba po- men quia cceleslis signi fecimus mentionem, oslen-
namus, 800 <lua 3 leguntur tn libro beaU Cassiani dam tibi de coelo
signum, et quidem tale, c>uinec
(Lib. in de lncarnat., cap. 15 et 16) : vel sic divino, daemonesunquam contradixerunt, dum ipsa veritatis
inquit, credas testimonio a signis ccelestibus, quae T D necessitale cogente, licet Jesum corporeum esse cer-
super baptisraum Christi apparuerunt. Haec sunl nerent, Deum tamen, quod erat, esse clamabant.
verba fidei calholicae. < Quid ergo apostolus Thomas Quid ergo ait evangelista de Domino Jesu Christo ?
teligit, cum ad palpandum Deum accessisset? Chri- Baplizalus, inquit, confestimascend<tde aqua, et ecce
stum utique absque dubio ; quid autem exclamavit ? aperti sunt ei cceli, et vidit Spirilum descendenlem
Dominus, inquit, meus et Dens meus (Joan. \\, 28). sicut columbamvenientemsuper se, et eccevox de cce-
Nunc si potes, et Christum a Deo separa, el immula1 lis dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
dicttim hoc, si vales : da dialeclicam disputatioiiem,' complacui(Matth. m, 16, 17). Quid ad haec nunc,
da prudeuliam muiidialem, et stultam illani verbosa1 Haeretice, ais? dictum displicet an persona dicentis?
calliditale sapientiam : verte omnes tete in facies, et1 nec interpretatione certe indiget intelligentia allocu-
contrahe, quidquid sive animis, sive arle vales;! tionis, nec commendatione-verborum dignitas allo-
quidlibet dicas, quidlibet facias, cxire binc nusquami quentis. Deus Pater est qui dixit, evidens est quod
vales, nisi hoc, quod apostolus tetigit, Deum falea- dictum est. Nnnquid lam impudentera aut sacrile-
ris. Et quidem, si quo modo possis, immutare for- gam [Cass., tam sacrilegam] vocera proferre poteris.
san historioc evangelicaeproedicationemvelis, ut necc ut dicas, de unigenito Dei Filio nec Deo Patri esse
445 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. H. 146
credendum ' Hic est ergo, inqttit, Filius meus dile- A quidem non unum, sed et multa et singularia. Habes
aliud in Spiritus de-
ctus, in quo mihi comptacui. Sed lentabis forsilan euim uiium in apertiene cceli,
dicere, ut est dementia, de Verbo hoc, non de Chri- sceusione, tertium in Patris voce; quae utique onraia
sto diclum fuisse : Dic mihi ergo quis erat qui bapti- Christum Deuni esse dectarant; quia eum et resera-
zabatur, Verbura an Christus? Quis baptizatus esset tio ccelorum Deura indicat, et descensio super eum
in Jordane, caro an Spirilus ? Negare utique non po- sancti Spiriius Deum approbat, et alloculio Patris
tes Christum fuisse. Homo ergo ille ex hoiuine ac Deum esse confirmat. Neque enira vel coelum nisi
Deo natus, Spiritu sanclo in 801 Virgincm riescen- Domini sui honori patuisset; vel Spiritus specie
dente, et virtute Altissimi obumbrante conceptus, corporali, nisi super Dci Filiura descendisset; nec
ac sic hominis et Dei Filius, ille utique, ut negare Pater Filium nisi vere Filium declarasset: praeser-
non potes, baptizatus est. Si ergo ille baptiza;us est, tim cum his divinaenativilatis significationibus, quae
ille el nominatus : quia ille utique nominatus, qui non solum verilatem piae fidei confirmarent, sed
baptizatus est -. Hic est, inquit, Fitius meus dileclus, etiam pravitatem impiae opinionis excluderent. Inef-
in quo mihi complacui. Nunquid dici significantius fabili enim divini dicti magniflcenlia, cum expresse
aut expressius quidquam"potest ? Christus baptiza- ac significanter dixisset Paler : Hic est Filius meus,
tus est, Christus de aqua a cendil, Chrislo baptizato R addidit etiam illud quod consecutum est, dilectus,
cceli aperti sunt; descendit super Christum corporali scilicet et, in quo mihi complacui. Utique sicut eum
specie Spiritus sanctus, Christum Pater appellavit per prophetiam Deum lorlem et Deum magnttm jam
[Cass., propter Christum coluraba descendit : super praedicaverat (Isa. IX, 6), ita hic dicens, Filius meus
Christum in corporali specieSpiritus sanctus astitit; dileclus, in quo complacui, super proprii Filii sui no-
Christum Pater appellavit]. Hoc si de Chrislo di- men, etiara dilecti et complaciti sibi nomen Filii
ctum negare ausus es, superest ut nec baptizatum adjecit [Cass., insuper proprii Filii sui nomen adje-
Christura fuisse, nec Spiritum descendisse, nec.Pa- cit, e.c.] : ut proprielatem divinae, scilicet, naturae
trein locutum fuisse contendas. Sed urget tamen et nominum signilicaret adjectio : et id ad honorem
premit te ipsa verilas, ut etiam si confiteri eam no- Filii Dei peculiariter pertineret, quod nulli omnino
lis, tamen negare non possis. Quid enim ait evange- homini conligisset. Itaque sicut illa propria ac pe-
lista ? Baplizalus aulem confestim ascendit de aqua. culiaria in persona Domini nostri Jesu Christi fue-
Quis baptizatus est? Christus utique. Et ecce, in- runt, quod cceli aperti sunt, quod eum Deus Pater
quit, aperli sunt cwli ' Cui scilicet, nisi illi qui ba- cunctis videntibus per adventantem atque testantem
ptizatus est, Christo utique ? El vutit Spiritum Dei *"'columbam quasi manu quodamraodo sua tetigit, et
descendentem sicut columbam venientem supcr se. quasi digito indicante monstravil dicens : Hic est Fi-
Quisvidit? Christus, scilicet, vel Joannes [Cass., lius meus : ila illuri quoque proprium ei ac singu-
verba vel Joannes omi».]. Super quem descendit, lare, quod peculiariter dilectus et peculiariter Patri
super Christum utique ? Et vox facta est de ccelo complacitus nominatur, ut peculiarem tilique naturae
dicens. De quo ? de Christo scilicet; quid enim se- significationem peculiaria additamenla monstrarent,
quitur ? Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi et proprietatent tinigeniti Filii etiam cognominum
complacui. Ut omnia illa, propter quem facta essent, proprietas confirmaret, quam jam honor signorum
ostenderenlur, vox consecuia cst dicens: Hic est praecedentium comprobasset. Sed jam libelli istius
Filius meus dileclus, in quo mihi complacui. Hocest fmis sit. Neque enim hoc dictura Dei Patris, aut
dicere : Hic est propter quem citncla haecfacta sunl, augeri humanis sermonibus, aut exoequari potest.
liic est eniro Filius meus, propler hunc cceli aperii Nobis de Domino nostro Jesu Christo Filio suo satis
sunt, propter hunc Spiritus meus venit, propter per se ipsura Pater [Cass., per se ipse Deus Pater]
huiic vox mea facla est; hic est Filius meus. Dicens idoneus testis csl dicens : Hic est Filius meus. Tu si
ergo : Hic est Filius meus, quem designabat? illura contradicendum his Dei Patris vocibus putas, illi a
utique quem columba tangebat. Quem ergo columba U te, necesse est contradici, qui eura evidentissima
teligit ? Christum scilicet, ergo Christus Filius est declaratione Filium suum esse ab omni mundo voluit
Dei. Impleta est, ut reor, sponsio mea. Vides ergo, agnosci a. »
haeretice, profecto signum tibi de ccelo datum, et
a Huc usque ex Cassiano.

802 LIBER SECUNDUS.

I. Non debet mihi lector imputare sermonis mei
confusam quodammodo disputationem et inordina-
tam, quia non recto tramite currentis, sed circuloso
loquacitalis rotatu disputanlis vestigia sequi neces-
sarium habeo. Et proul ordo proponentis exierit,
scrmo respondentis subsequatur, Nec mirum si di-
verso tramite curram in sermone, qui vario sensu
etiam, et sibimet ipsi aliquantis in locis dissimili
pergit per latissimos sanctae Scripturae campos, non
catholicae fidei quaerens veritatera, sed suo errori,
licet valde sibi contraria, nitilur [Deest, invenire,
vel simile] testiraonia; omniumhaereticorumseqiiens
<U7 B. F. ALBIM SEU ALCUINIOPERUM PARS M. 1«
CortSuetutlifiem,<fuidh1ni eloquii sententias ad sui A / te nascetur sanclum, FitiusDei vocabitur(Luc. 1,85).
•probatlotiemerrorls pravo sensu interpretari nitun- Si igitur ipse Gabriel, qui dicitur fortiludo Dei, te
orantem in templo invenisset, non novem mensium,
H. Dlds itaque quod novus ftomo novum nomen sed perpetua laciturnitate incredulum damnasset os
htibete debeat. Dte, rogo, quis hoc novum nomen tuum : quia quem ille a Deo missus et divinae con-
Spiritus vestris msonuit auribns ? Forte Deus tecum scius volunlatis parere Yirginem praedixit Jesum, id
loquebaior in turblne, veluti cum Job servo suo: est, Salvatoiem, et magnum, cl Filium Altissimi, et
Vel etiam in Pyrenaeis collibus in tonitruo et voce sanctum, et regnauirum in aelernum ostendit, hunc
tubae, sicut cum Moyse famulo suo in Sina monte tu parvum el adoptivum, el servum conditionalem
sermocinatus est': vcl Dominum cum Isaia propheta testari non times.
Vidistiin sotio sedentem, etmissusesl seraphim cum 803 HL Primum ergo iltud a te requiro, Domi-
ardente catculo labifttua mundare, ot inaudila a sse- num Jcsum Christum , qui ex Maria virgine natus
culis nomina mundo proferre valuisses: vel cum est, hominis tantum Filinm, an etiam Dei Filium di-
Apostoloraptus fuisti ad tertium coelum, et ibi audi- cas? Sed hoc superfluum est a le quaerere quod per-
sti mefrabiliaVefba : vel cum beato evangelisU virii- spicuum est le senlire, et imritis verMs, fiect inani-
stl et legisti librtmi SigiUatumseptem sigillis, quem B 1 ter, confirmare hominis esse tantum Filium, qui ex
nemo potuit aperire, nisi leo de tribu Juda, cujus Virgine natus cst, el non Dei, nisi per adoplionem.
potestati Infeliciter Felix derogare non metiris! Pro- Nos autem, id est, catholicorum omnium fides, nos,
ler tamen nobis quid tecum loqueretur Deus vel in inquam, omnes utromqtie et credimus et intelligi-
turbine, vel in Pyrenaeis collibuS : vet illa ineffabilia mus, et scimus et cohfitemur, quod et hominis est
Verba quae audisti dic nohis, vel de sigillalo lihro Filius, qui ex homine natus est, et Dei Filius, qui ex
Ostende nobis testimonia novi nominis quod novo Spiritu sancto concepUis est. Tu ergo vel ntrumque,
homini indidisti. Credo qiiod alius spiritus libi locu- id est, Dei Filium atque ethominis, antantum homi-
tus est Christum esSe adoptivum, alitrs Isaiae pro- nis esse asseris? Si lantum hominis, recfamant tibi
phetfc inspiravit dicenth Et vocabitur nomen ejus aposloli, reclamant prophetae,reclamat denique ipse,
Emmanuel (Isa. vn, 14); vel etiam quod alibi ail: perquem facta est conceptio, Spiritus sanctos. Obrui-
Et vocabitur nomen ejns udmirabiiis, consiliarius, tur impudentissimum os tuum cunctis divinorum
Deus, fortis, princeps pacis, pdter fuluri swculi (Isa. apicum teslimoniis; obruitur sacris voluminibus,
ix, <5). Et alius spifitus tibi ctictavitChristom nuii- sanctis testibus; obniitur denique ipso Dei Evan-
cupativum esse Denm, alius alteri prophetae dicenti: gelio, quasi divina manu inullis in locis maxime pa-
Si affigit homo Deum suum, quia vos affigetis me' C terna voce de coelis,et ipsius tesliraonio de quo nunc
XWaXach.ni, 8). Nunquid rron tiaec vox Christi po- nobis sermo est. Damnat et ipsc archangelus voceni
tnit esse, quando diictus est ad crncem, quasi dixfs- incredulam in te, qui viitute sui sermonis clausit in
srt: Cur, qnaeso, ftedemptorem vestrum non agho- Zacharia os incredutom : multo magis et in te, qui
SdWsTCnr Detfmindutum pfo vohis came Tiesciris? nec Dei Patris testimonio de Filio suo teslantis,
SalvaTOrivestro necem paratis. Auclorem vitae ad nec apostoticis doctrinis, nec propheticis praesa-
tnoftem tfucitis: Deus vestef sum, qnem suspendi- giis, nec angdicis alfatibtis consentire vis, sed
tts: Deus vester, quem crucifigitis. Quis, rogo, hic post haecvcritatis testimonia novum nomen Dei Filio
error, aut quae insania est ? Si affigit homo Deum cum paucis Hispaniae,non dtcc docloribus, sed veri-
ittum, tmia vos affigitisme. Vides quomodo vox haec tatis desertoribus, imponefe praesuniis. Convertimini
ipsaram quodammodo, quaeacta sunt, refum vox sit. quandoqne ad unitatis calholicae concordiam, et,
Nnnquid expressius quidrpiam aut irianifestius qwJe- dum adhuc lumen habetis, curfite, ne vos tenebfae
Tis?Vfde* quomodo leshmoTiiasacra natum in came apprehendant; ut sitis per illum adoplione filiorum
DoTrtimirnJesfim Christnm ab ipsis qoodammodotn- digni, qui est vertis Filios Dei, qui in plenitudine
ciinafouiis, Osque ad crticem qtrafnpeitulit, prose- . divinitatis natus est perfectus Deus,perfeclus homo:
«tfta gmrt: ctim tstrqueillum, quem Isaias Domrnum totus Deus, totus homo; totus Fttius Dei, et totus
in carne nasci praedicavit; hic Deura in trtice videat fllnrs hominis: Et nofflen<fuod angelus concipienti
afligi. El idco a prophela et illic ubi natus est Deus Yirgini praedixit, id fest Fitium Dei; firmissime le-
dicitur, et illic ubi cruciflxus est Detisevidenlissime nete, credite et pracdicate. Dei enim Filius Je-
nominalur. Certissimc alius angelus tibi dormienti sus Chrislns est, qui et de divinitate genitus,
tn 5'OmntSappafuit, aTirisJoseph viro Mariae: et et de diviriitate conceptus est. Si autera Dei Fi-
aliud tihi nomen demonstravit, aliud iftl; vei atitisi IWs, ergo indubitanter Deus : si vero Deus, uti-
non Gabriel, sed ignotus quilibet nuntius tibi vigi-. que orani veritate plenus, quia gratia et veritas
lanti «stitit susurrarrs In aufem. Hunc, inquit, per Jesum Christum facta est (Jtian. i, 17). Omnis
pucrum, qui natus est de Virgine, .adoptivum vocare ergo in eo gratia, omnis vefitas, nmhis virtus,
meinenlo. Sed aliss beatiswmae Virgini astitit, etL omnis potentia, omnis divihilas, omttts denique
jara non qnislibet, sed Gabriet archangelus clarai diviniiatig ac majestalis IpSiuS plehitudo cttm <*o
voce pronuntians: Spirilut sanctut superventeiin te,, 4«|tte in eo semper fuit, %ivein ecko, «iv« in terra,
tl virtut AUmimi<&umbrabtttibi: ideoque& qnod ex; i^ve in wtero, sive in Ort«, NlMl m4q«amDeo de Deo
149 DOGMAflCA.-AbV. FfeLlCEMLIBRI VII.-LtB. II. 158
a <
defuit'; semper enim cum Deo deilas; seiriper iri X ltbro de Baptismo parvulorum ait : Per unitalem
Fiiio proprietas : idem in hominis exiguitale qui in vero personoc,quia [Au<j.,qiia] utfaqiie substantist
Dei majestftte. Et ideo bene Apostolus, Christi gra- uriusChristtts est,et FiliusDei rimbulabatiii terfa.iei
tiam nominans, Dei graliam nominavit, quia Chri- idem ipse Filius hominis manebat in coeto.Fit er^6
stus iotum crat quod Deus. Omnis in ipsa statim fricredibiliorum[Aug., cfedibitiorum] fideSex tncflii
hominis conceptione Dei virtus , oninis divinitas, dibiliofibiis credilis. Si ertim divitis substantik Ionge
omnis divinitalis veneral plenitudo. lnde enim illi dislantior, atque incomparabilidivefsitale SUblithibf
omnis divinitatis perfectio unde et origo. Neque potuit propler nos ita suscipere hUmanamsribstari-
ac sic Ftlins hcminis,
enim unquam ille homo sine Deo fuerat, qui ulique tiam, ul una perscria fieret; iderii
hoc ipsum quod erat esse a Deo coeperat. Hoc ipsum qui erat in terra per carnis trtflrmitaiem,
esset in coelo prif pafticipatanl cafni divtnitd-
itaque primum, velis nolis, negare non potes, quod ipse
Dominus Jesus Christus Filius Dei sit, archangelo tem b. i
utique clainante : Quod ex te nascelur sanctum, vo- V. Opposuisti etiam, et nos dixisse inter alia '.
eabilur Filius Dei (Luc. i, 35). Hoc autem posito, <Quidposl tale lonitruum dubilatis fingentes naiivi-
scito te, quidquid de Christq legeris, de Dei Filic tati illius novum arioptionisnomen,quod in totaVe-
legere : quidquid de Demino aut Jesu legeris, ad B teris NoviqueTestainenli serie non invenitur de Cliri-
Dei Filium pertinere. Omniaenim haecillius nomina sto? Ad qtiam, ais, objectionem el ego vobis fespori-
Dei Filium demonslrant : et ideo tu in his omnibus, deo : Recte novus hoino novum nomen habefe pb-
quaecunque audieris, nomen divinitatis agnosces. test. t Dicam et ego; mirum, quod hoc noviini hd-
Omnia haecejus vocabula Filium Dei clamant, cum men vobis lanlummodo in ultinio Chrisliahitalis
in omnibus yideas te Dei Filium intelligere debere. tempore innoluit de Citrislo dici debere : si tamcn
.Argumentare, si placet, qitomodoDeum valeas a Dei hoc nomen adoplionis ita novum esl, ut aritea iibn
Filio separare : nec enim toties per omnes paginas esset in mundo, nisi cum Christo riascente venisset.
6ftnclorum Evangeliorum Dei Filius nominaretur, si Nunquiri non filia Pharaonis Moysenadopiavii sibi in
proprienon esset Dei Filius, qui ex Virgine secun- filium? Similiter et Jacob patriarcha adoptavit sibi
tlura carnem natus est. Quid enim tibi sulflcit, si in filios Ephraim et Manasse nepotes sttos. Pro-
Evangeliorum testimonia [non] sufliciunt? Vel cujus phetae illud de Chrislo non praeriixerunt, nec Iex
testimonio credis, si ipsius Patris testimonio incre- in figurationibus sacriliciorilm habuit : evangelislae
dillits es? non scripserunt, apostoli non proedicaveruht, siic-
IV. Legitiir quoque in trii libelli lextu : < In illa „ cessores illorum omnes ignoraverunt, nisi vos soli.
scilicet, in qua juxta carnis materiam universi fide- Spiritus quoque sanctus per os Isaioe propbetoe
iesejus ifieinbra ipsius sunt; non in illa, hoc est, in praedixit sex nomina de ipso : Et vocabitur, inquit,
(tivinitate ejiis, iu qua non membra habet, sed lem- nomen ejus Admirabilis, consiliarius, Deus, fortis,
plUm.i QiiOmodopotest esse Ut Dcus Christus mein- Pater futuri swcu!i,princepsprtcis(Isa. ix, 6). Unric
bra noii habeat, sed templum habeat? Nunquul non et beatus Hieronymus in expositione hujus prophe-
templtim Dei esl corpus quoit ex Virgine sumpsit? ti;e dixil : < Et licet ex eo, quod supra dixeral,
Ut evangelistaail : Hoc autem dicebal de 804 ,cm- Emmanuel, i<Iest nobiscum Deus, Deum illtim esse
pld corporis sui (Joan. \\, 21). Et si corpus habet, monstraretur [Hier., monstraverit], tamen nunc di-
hahet ulique et membfa, Apostolo altestante : Vos cit faclum [Quercet., Deum factutn nunc, erronee]
autem estii corpus Chrisli, et membra de membro (I illius principatum super humerum ejus, vet quod
Cor. xit, 27)i Scimus ertlm divinatn naturam per Cfucem suam ipse portaverat, vel per humerum
partes non esse divisam, sicut corpus in membra ostendens fortitudinem brachii. » Sed et beatus
dividituf : laraen quist dixisti eamdein natttram tem- Cassianus contra haereticas pravitates ejusdem pro-
plutri hahere, si templum habet, id est corpus, habet phetioe ita exposuit sensum (Lib. n de Incarnat.,
titique et membra, quia templum sine membris cssfeD cap. 3) : < Proevidens absque dubio divintis Spi-
non potest. Nam eadem natura divinilatis, quae ritus hanc blnsphcmantium hsereticorum perversi-
ante incafnationem membra non habuit, eadcm, tatem, his omni mundo Deum, qui nascebatur, re-
dnhi homo faeta est, membra habuit, in quibus rtim ipsarum vocabulis demonslravit : ut etiam si
cruci afftgitur; quaeetiam et post resnrreclionem se blaspheroare haereiicus quaererel, blasphemiaetamen
habcre lestatnr, cum dicit apostolis i Palpate et vi- locuin peniUis invenire non posset. Filius, iuquit,
dete, qtiia spiritUscarnemet ossa non habet, sicut me natus est nobis, parvulus datus est nobis : cujus prin-
videtishabere (Imc. xxiv, 39); ostendens eis menibra cipattts super humerumejus : et vocabiturnomen ejus
et lalus, ut veritatem corporis demonslraret post Admirabilis, consitiarius, Deus, fortis, Pater futuri
resmfectionem in membris humatiis. Non enim mi- swculi, princepspacis (Isa. ix, 6). Parvulum hunc
nofatio fuit divihitatis in assumptione humanitatis: qui natus est, et principem pacis esse docuit, et fu-
sed humahitatis exaltatio in participatione divinita- turi soeculiPatrem,etDeum fortem. Quisestergo ter-
tis s sicut saepedictus doctOf beatus Augustinus in giversandi locus? Separari parvulushicqui natus est,
* S. Aug., de ptkeatofiini Mefltis et Remissione, i>Texths mufilu*.
lib. i, cap. 31, ubi vide textum integrum.
*51 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUMPARS RI. 152
a Deo.qui in eo natus est, non polest. Hunc enim, JA hic de nominibus Domini nostri deest: et Deum hlc
quem natum dixit, Patrera futuri sacculinominavit, et Salvalorem, et Jesum Chrislum vides : sed omnia
Deum forlem esse praedixit. > De quo et in superio- haecvideus, omnia esse in Deo perspicis. Audisti
ribus idem propheta ait: Ecce virgo concipiet, et pa- enim Deum, sed Salvatorem : audisti Deum, scd
riet Filium, et vocabiturnomen ejus Emmanuel (Isa. Jesum : audisii Deum esse, sed Christum. Separari
vii, 14). Evangelista Matthaeus hoc exponens ait: hoc appellationis diversitate non valet, quod divini-
Quod interpretatur nobiscum Deus (Matth. i, 23). tas unitate conjunxitTSed licet, quidqttid de his re-
Nani et angelus Gabriel a Deo missus ad Virgincm quisieris, idera invenies : Salvator Deus cst, Jesus
dixit: Ecce enim concipieset paries 805 Filium, et Deus est, Christus Deus est. Omne hoc quod audis
vocabis nomen ejus Jesum: hic enim erit magnus, pttirale e t nuncupatione, sed unum est potestate :
et Filius Altissimi vocabitur (Luc. i, 31). De quo no- Quia cum et Salvalor Deus sit, et Jesus Deus, et
mine et Apostolus ait : Et dedit illi nomen quod est Christus Deus, inlelligere apertum est quod omnia
tuper omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu hacc distinguuntur appellatione, sed raajeslate jun-
fiectatur, cceteslium, terreslrium, et infernorum : et guntur. Et cum evidentissime audias quod unus in
omnis lingua confiteatur quia Jesus est Christus in singulis nuncupatur Deus, intelligere utique aperte
gloria Dei Patris (Philipp. n, 9, 10, 11). De quo B I potes quod est in omnihus unus Deus. Quid dubi-
sanctus Proclus Conslanlinopolitanus episcopus in latis, o novi doctores, Deum dicere vernm et pro-
epistola ad Armenios ait: < Si alter est Chrislus prium Filium Dei, qui natus est ex Virgine, dum
praeter Deum verum, necesse est ut purus homo sit fixa ratione catholicae fnlei constat eumdem esse
Chrislus : et quomodo eum ultra naturae meritum Deum quem et Jesum, eumdem esse Deum quem et
cceleslium venerantur exercitus, eique, qui minor Chrislum, eumdem esse Deum qui passus est pro
est, genu flectunt? > Quae est baec gloria Patris, in mundi salute. >
qua est Chnstus, si non est verus Filius Dei Patris, VI. At si mundi doctoribus caeteris vobis non libet
sed adoptivus, sicut omnes nos? Et si ita est, credere, vestris saltem doctissimis viris credite.
non est nomen illius super omne nomen, sed in- Cecinit juvencus presbyter, et doctissimus Hispaniae
ter omnia nomina, id est, adoptivus : quia adopti- scholasticus in carmine evangelico (Hist. evang. lib.
vus commune est nomen omnium sanctorum. De i) hocmodo :
nomine autem Jesu legitur in Actibus apostolorum: Namtua conciplentcivlestlviscerajnssu
El baptizali sunt in numine Jesu (Act. xix, 5). Uti- Nalum,quemregnare Deusper siagula[F., per s;e-
que nomen illud, quod est Jesus, ab angelo Virgini n [cnlajcuocu,
Et propriamcredi snbnlemfiaiiitetiiue,jubetime.
praenuntiatum est, ut ille qui ex ea nascerelur. ^* Hunc [Huic] ubi sub lucemdeii ris sit rmmine[no-
vocandus esset Jesus. Si Jesus non esset Deus, [men]Jesus [Iesus].
quomodo baptizali sunt in nomine Jesu? De quo 806 Ploruit vir iste temporibus Constantini
etiam nomine beatus Cassianus Pater ita aitin dispu- principis. Videtis quidem ista; necdum ista ado-
tatione eadem, in qua supra : < Nunquid causari ptionis vel nuncupationis haeresis in Hispania fuit.
atiquid quasi de ambiguitale nominum potes, ut di- Aut istum, qui apud vos doctissimus exstat ma-
cas aliudesse Christum, aliud Deum.utSalvatoreraa gister, hoereticumjudicate, qui dicit hunc Deum esse
majeslate nominis sui distrahas, et Deum a divinitate et proprittra Filium Dei, qui ex Virgine natus est;
secernas? Ecce hic vas [Cass., vir] Dei ex Deo lo- aut si illum recipere vultis, vestram sententiam
quitur, et apparuisse ex Maria graliam Dei eviden- damnate, vel magis corrigite ex ejus sensu, consen-
tissima praedicatione testatur. Ac ne forte non ex tanea qui profert testimonia sanctis Patribus qui
Maria Deum apparuisse diceres [nomen slatim addi- diversis mundi temporibus per sintrula floruerunt
dit S.rivatoris], scilicet ut Deum esse natum ex Ma- loca.
ria Deum crcderes, quem Satvatorem natum negare YII. Sed et clarissimus Hispaniae doctor bealus
non posses, exspectante», inquit beatus Apostolus, Isidorus nobiscum videturconsentire, non vobiscum,
bealam spem et adventum gloriw magni Deiet Salva- "' qui ea nomina de Christo ubique in suis litteris,
toris noslri Jesu Christi (Tit. n, 13). Vidit profecto quantura ad nos sua dicta venerunt, posuit, quae
ille divinaesapientiae doctor ad insidiosas calliditates nos credimus et confitemur, sive propria sint, seu
diaboliciccaplionis simplicem lantummodo non sufli- significativa : nec usquam iltum inveni Christum
cerc doctrinam, uisi sanctam fldei praedicationem adoptivum filium, vel Deum nuncupativum nomi-
munimine catttionis armasset. Et ideo cum superius nare. Nunquid igitur vos doctiores illo eslis, vel in
nomen Dei Salvatoris posuisset, hic addidit Jesu Scripturis divinis, vel in saecularibusdisciplinis, ut
Christi. Licet [Cass., Scilicet] ne ad significandum vobis tam paucis et tam sero erumpentibus credere
DominumJesum Christum sufltcere tibi forsitan no- debeat mundus?
men soluiu non crederes Salvatoris, et non eumdem VIII. Dicit Origenes de divinitate carnis Christi in
Jesum Chrisuira Deum esse intelligeres, quem Salva- homilia quinla et in Isaiam prophetam : < Quis ex-
torem Deum esse cognovisses. Quid ergo ait? Ex- surgere facit de Orienlejustum. Vocavit eum ad pe-
spectatttes, inquit, beatam spem et adventum glorias des suos (Isa. xu, 2) ? Pater vocavit eum Filium:
maqni Dei, et Salvatoris nostri Jesu Chritti. Nihil imo, ut vere dicainus, Deus hominem vocawt ju-
183 DOGMATICA. — ADV. FELICEM LIBRI Vn.*— LIR. II. 154
stum, vel justitiam, ad pedes suos, id est, incarna- A\ testatus est, haec missio Filii Dei incarnatio illius
tionem Filii sui. Ideo et adorent scabellum pedum est. Si Igitur incarnatio illius missio est, et ille qui
ejus, quia sanctus est [Orig., sanctum est]. Caro missus est Jesus Christus verus est Deus, nihil re-
autem Dominihonorem deitatis assumpsit. > linquetur dubilationis, quin sit verus Deus Jesus
IX. In libro eliam quarto de Incarnatione Christi, Chrislus, et verus 'Filius Dei, qui missus est, id
quem, mandante Leone papa, Cassianus contra est, incarnatus de Spiritu sancto et Maria \ir-
Nestorium edidit, habemus ita scrijilum (Lib. IV de gine.
Incarn., c. 5) : < Qui crediderit quoniam Jesus est Dic mihi, o novaesecte inriuclor, Jesum cum ex
Fitius Dei, Deus in itlo manet, et charitas Dei in eo Virgine nasceretur, quid velis, hominera fuisse, an
perfecta est (I Joan. iv, 12); illum vero [Cass., illiun Detini? Si Deum tantum, solvisti utique Jesum, qui
vere] praedicat credere, illum pleiium divina asserit [Forle, cui] hominem unitum fuisse denegas. Si au-
charitate, qui Jesum Filium Dei credit: Filium att- tein hominem solura, solvis ulique nihiloniinus, qui
tera Dei, VerbumDei esse testatur : acper hoc unum solum, tanlummodo ut facias horainem, natum esse
atque idem penitus vult inlelligi unigenilum Verbum blasphemes. Fides ergo hoec tantum caiholica est,
Dei, et Jesum Christum Filium Dei. > Nonne hujus haectantum vera est, ut Dominiim Jesum Christum
charitatis plenitudinem evacual, qui non crediderit *' sicut Deum ita et hominem; et sicut horainem ita
Jesum Filium Dei esse verum; quia tantus aposto- et Deum credere non dubitemus. Omnts enim qui
lus et evangelista ait, illum, qui crediderit et cogno- solvit Jesum, ex Deo non est (I Joan. iv, 3) : solvere
verit Filium Dei verum esse, qui venit in hunc autem hoc est, quod unitum est in Jesu, velle dis-
mundum &: De quo et egregius praedicator ail: Fi- rumpere, et quod individuum est, separare. Quid
delis sermo est, et omni acceptionedignus, quia Je- autem in Jesu unitum et individuum est? Homo
sus Christus venit in hunc mundum peccalores salvos utique et Deus, ut sit unus Filius et Deus homo, et
facere (I Tim. i, 15). De quo et in Epistola ad He- unus Filius hominis, qui de Virgine natus est, non
braeos ait : Tanto melior angelis effectus, quanto ut aiter adoptivus sit filius, alter proprius, vel alter
differenliusprw illis nomenhwreditavit (Hebr. l, i). nuncupativus Deus, et alter verus Deus. .
Argumentumvero excellentiaeex nominis proprielale XI. Sequitur in praefato Felicis libello : < Quid
induxit : in hoc enim quod dixit: Tanto melior an- hoc nomen elicis [Forte, rejicis] ? Quid praestantius,
gelis e/fectus, dubium non est de homine assurapto quid hononficentius, quidve sanctius hnmanaena-
dici.qui tanto melier ab angelis esl, quanto praestan- luroea Deo conferri potest, quam hoc donum, per
tior filius proprius, a ministro serviente. Proprietas quod eadem creatura post praevaricationem hominis
'"
itaque filii in haereditate paterna praefertur mini- a Deo reconciliata cognoscitur ? > Hoc de nomin?
strantium subjectioni. adoptionis dicit, et verum dicit, quod nobis maxima
X. Item beatus Augustinus in libro contra Maxi- est dignitas adoplivos Dei Filios nominari; sed
minum haereticumb : < Vis, inquit, plenius scire, per illum, qtti verus est Filius Dei. In nobis itaque
quamvis Christus secundum carnem vere ex liomine hoc nomen honorabile est valde, sed in Christo vile:
homo natus sit, tamen propter ineffabilem sacra- quia major dignilas est verum esse Filium Dei,
menti unitatem, qua unitus cum Deo homq est, nul- quam adoptivum. De cujus adoptionis ratione in
lam penitus inter Christum et Verbum esse distan- alio libello d contra eumdem Felicem plenius dixi-
tiam; audi Deminicum Evangelium, ime pqtius audi mus, respondentes quidem epistolae illius, quam de
ipsttm de se dicentem Deum : Hwcest, inquil, vita hac eadem edidit. Rata ibi sanctorum Patrum plu-
aterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem rima habentur testimonia, ex quibus manifestissirae
misisli Jesum Christum (Joan. xvn, 3). Superius au- poterit intelligere, qui legit, et pietatis intuitu
disti Verbum Dei ad sanandcs homines missum esse, considerat, Christum Deum verum esse Filium Dei
hic autem audis eum qui missus sit Jesum Christuiu in utraque natura : nos vero per eum adoptivos,
esse. Separa hoc, si potes, cum videas tantam uni- „ ciijus gratia salvati sumus; qui semper et ubique in
tatera Chrisli et Verbi esse, ut non unilum cum Evangelio sive ab angelis, sive ab apostolis, sive ab
Christo Verbum, sed etiam propter unitatem ipsara aliis sanctis, aliquando eliam et a daemonibus,nec
807 Christus jam Yerbum esse dicalur. > De quo non et centurione homine pagano verus Filius Dei
iterum testimonio veritatis idem Pater Augttstinus nominatur. Quem enim alium vidit ille cenlurio in
in homilia quadam evangelicaeexpositionis ita aitc: cruce pendentem, nisi quem mori cernebat ? et
i Ordo aulem verborum est, ut cognoscant te, et hunc esse verum Filium Dei confessus est. Vos
quem misisti Jesum Christum solum verumDeum. > vero Ecclesiae filii, licet nomine tenus, cum Judaeis
Nam sicut in libris quos de sancla Trinitate fecit, objicitis Christo quod dixisset se esse Filium Dei,
<»Deest aliquid. Maximianistis; cujtts utriusque S. Aug. meminit in
i>S. Aug. quem librum contra Maximinum Alcui- libr. n Retract., cap. 29 et 35 ; sed nunc neutruin
nus hic velit, ignoro. In duobus itlis libris quos exstat.
S. Augustinus contra Maximinum haerelicum scri- c Idem, tract. cv in Joan., num. 5.
psit textus iste non reperilur. Nisi fortassis Alcuinus d In alio libello.Illo fortassis, quem ad monachos
illum descripseril ex libro de Maximianistis contra Gothiaescripsit, supra a nobis exhibito.
Donalistas- aut ex admonilione Donatistarum de
155 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS UI. 156
nec non et nunc in sede paternae raajestatis re- A A in duabus naturis in Filii nomine, quse ante fuit in
ghsnlem, cl in throno ccelestis gtoriae sedentera, una substantia. In assumptione namque carni» a
qnem adorat oranis multitudo angelorum, et millia Deo, persona perit hominis, non natura. In nobia
mltlium ministrartt ci, ctijtis potestas est aeterna, est persona adoptionis, non in Filio Dei, quia sin-
et regni ejus non erit finis, vestris adhuc blasphcmiis gulariter ille unus homo ex Deo conceptus, et in
Fitium proprium et vcrum Deum negare non melui- Dcum assumptus habet proprietalem Filius Dei esar,
tis. Nam et ob hoc etiam antecessores vcstri Judaci quod omnes sancti habent per adoptionem griiiae
Chrislum lapidare voluerunt, quia dixit: Multa bona Dei, qui habitu inventus ut horao, sed divinilate ut
opera ostendivobisex Patre meo, propter quod eorum Deus. Nec in illa assumptioiiealius est Deus, alius
oput me vuttis lapidare? Quibus respondenlibus: homo, vel alius Filius Dei, et alius filius Virginis:
De opere bononon lapidamus te, sed de blasphemia, sed idem est Filius Dei, qui et filius Virginis : et
quia lu tpse, komo cum sis, facis te ipsum Deum idem filius Yirginis, qui et FiliusDei : ut sit unus
(Joan. x, 32, 33). Idertique de paralytico, cui ipse Filius etiam propritts et perfectus in duabus naturis
ait: Dimilluntur tibi, fili, peccata lua, invidentes Ju- Dei et hominis. De quo etiam Christi habitu beatus
daeidixerunt inter se : Qitis polest peccata dimittere, Augustinus ait a : < Sic assumplus est homo, ut
nisi solusDeus (Marc. n, 5-7)? Quibus Christus nort gI proficeret [Aug., commutaretur] in melius, et ab eo
solum voce, sed etiam facto se ostcndensDeumessc, formarelur ineffabiliter excellenlius alque conjun-
qui el fllius hominis est, ait illis : Qnid est facilius clitis, quam vestis, cum ab homine induitur. Hoc
dicere, dimittunlur libi peccata, an dicere, surge et ergo nomine habitus satis significavit Apostolus,
ambula? Ut sciatisaulem, quia Filius hominis pote- quemadroodum dixerit : In similitudine hominum
ttaterh habet in terra dimiltendi peccata, tunc ait pa- factus (Philip. u, 7): quia non transfiguratione in
ralytico : Surge et ambula (Ibid., 9,10), et statim sa- hominem, sed habitu factus est, cum indulus est
ntis fectus est bomo. Siimus itaque, ut ait, vel magis honvine,quem sibi coaptans [Aug., uniens] quodam-
ut Apostolus all, os ex ossibus, et caro de carne modo utque confovmansimmortalita/i xternitatique
ejus : noi»808 s'cut prima mater Eva cftrrraiiier sociaret. i
aerilllcaiaest de costa viri; sed specialitcr sanguine XIII. Non satis autem intelltgo, quid pertineat ad
Chrisli, qtii de latefe ejus cffiisus est; redeinpti si- corpus Christi, quod pro nobis pependit in cruce,
quidem magnOpretlo Filii Dei, non ciijnslibet ado- qtiod ais Apostolum dicere : Hoc inquit, scientes,
ptlvi. Quapropler et Apostoltisait : Myslerium hoc quia vetus homo noster simul crueifixus est, ut uV
magnum est (Ephes. v, 32); myslerium nominavit, struatur corpus peccali, ut ultra non serviamus pec-
quod factum gestum est in Adam et Eva, qtiia spi- C * cato (Rom. vi, 6). Christus namque nunquam velus
ritalitcr hoc in nobis actum est. Ideo factus est ille homo fuit, nunquam corpus peccati liabuit, sed ab
vefus Fillus Dei, cujiis sanguis pro nobis effusus est, initio conceptionis Deus verus, et verus Filius Dei,
fit nos possimtis esse adoplivi per illum. absque oiiini pcccato conceptus est et natus. Nos
XII. Proponis qnoque liujiisinoriiargumentum di- vero omnes veteres homines fuiraus in peccatis
ccns:< Quod si idemRedemptor noster in carne sna, Adam : sed in novos gratia baptismi per Ghristum
quam ex utero Virginis ab ipso videlicet conceptu Jesum conversi et adoptati et praedeslinali in filios
suscepit, adoptivus apud Patrem non est, sed vcrus adoptionis.Quam prabdeslinnlionemasseris CbrisUiiii
ct proprius Filiiis, qtlid superest, nisi ut eadem acqualitcrnobiscum liabere, non attendensApostolum
caro ejus non de massa humani generis, neqtie de tcstantem, aliler Cbristum esse proedesUnatumiali*
came matris sit cfeata el facta, sed dc substaritia tcr et nos. Illum dicit praedeslinatura esse Filium
Patris, sicul cl divinitatls ejus generata? > Propo- Dei, sicut ait : Qui prmdestinatus est Filius Dei in
rtam et ego argttmenlum libi: Si ille hotrio, qiiem virtute (Rom. i, 4). In qua virlute, nisi divinitatis?
nssumpsit Fitihs Dei, adoplivus est, adoptivus est Nos vero pracdestinatos esse per illum in adoplio-
llle qui cum assumpsit, quia una persoha est in . nem filiorum dicit. Nos per illutn, non ille per nos,
homine et in Deo, et cst omnino unusfllius, rion dun **praedestinationem habemus. (Rom. vm, 29).
fllii. Unus autem filins, quqtnodq potest esse pro- XIV.Ponis qtwque argumentum de Sentehtla ejus-
prius et adojjtivus unius patris? Si adoptivus est, dem praedicaleris egregil, ubi ait: Scire debimu»,
propfius esse non polerit: si proprius, adoptivus quod omnisviri caput est Chrlstus, cttput autem mti-
esse non poterit ejusdetn patris. Duosatitem esse lieris vir : caput 809 ctutemCkrisliDeUt (1 Cor, xi,
lilios, uimm proprium et alterum adoptivum, nefan- 5): et dicis : Neccsse esl membfa adopttva adopii-
dissimumest credere de Christo. Assumpsit riamque vum haberc caput. Si igituf Chrlstus, qot est caput
sibi Dei Filitis carnem ex Yirgine, et rton amisit omnium nnstrum, adoptivus est propter mefflbfa
rroprietatem, quam habuil. in Filii nomine. Sed adoptiva, quod nos sumus, nonne vides ea ratione
quanqnam duas habuisset post nativitatem ex Vir- posse dici Deum Patrem esse adoptivum, qui caput
gine naturas, tamen unam proprietatem in Filii per- estChristi? Nam caput In corpore iriembrumest:
sona finmter lenuit. Accessit humanitas in iinita- et qui caput est capilis, qilomodopropter adoplto-
tem personaeFilli Dei; et mansit eadera proprietas nem capilis, quod Christus est, non erit et iltiid
» S. Aug., libr. De diversis
quaestionibus,quaest.73, num. 2.
 157 IOOGMATICA.— ADY. FELICEM LIBRI VII. — LIB. II. 158
principale caput adoptivum? Quod quam impium A t fit; idem Rederaptor noster secundum hominem com-
et absurdum sit, nemo sa num sapiens non inlelligit. plexus in semetipso continet: primam videlicet, quam
Ergo haec sententia apostolicae auctoritatis non car- suscepit ex Yirgine nascendo; secundam vero, quam
naliter, sed spirilaiiter hntelligenda est. Aliter caro iniliavit in lavacro a mortuis resurgendo. > Et hoc
ex carne nascitur, aliter spiritus ex spiritu, sicut affirmare niteris in genealogiis, qtiae in Evangelio
ipsa Veritas in Evangelio dicit : Quod nalum est ex leguntur, una secundura Matthaeum,altera secundum
carne, caro est: quod natum e.st ex spiritu, spiritus Lucam. Qttae omnia sicut a te posita sunt, fastidium
est (Joan. ni, 6); quia Deus Spiritus est, ex Deo magis quam profectum generant Jegentibus, donec
donatus est. Spiritalis nalivitas nos facit merabra ad ultimum pervenires in Iiujusmodi senlenliam : < Si
esse Christi non carnalis; donec ipsa creatura cor- quis vero, ais, hanc spiritalem generationem, quaa
poris nostri liberata a servitule corruptionis reno- per adoplionem flt, a Christo secttndum hominem
vetur in assumplione filiorum Dei, et inimica de- abdicare vtilt, prius necesse est,-ut illam, quae se-
struatur mors; et induatur hoc mortale immortali- ctindum carnem est, ab eo funditus abscindat. Nam
tate, et sit Deus omnia in omnibus. si in isla, quae spiritalis est, nobiscura non com-
XV. Post haecetiam praeiatus Felix non ptano pede, municat, orocul dubio neque in illa quae carnatis
sed claudicante gressu per campos Scripturae sanctae j3 j est. t
currit multa proponens lestimonia, quae suis partiluis XVII.Videat qui legit has praefati doctoris senten-
non conveniunt, ut sermonem fecisset longiorem, tias. Primo partium orationis quodammodo inconso-
usque dum pervenisset ad Jordanicas undas, ut Chri- nantiara et sensuum obscurilatem involvit senlentiae,
Stn baptizato nomen imposuisset adoptionis. Nec ne 810 luceat intelligentia. Qttid autem vttlt intel-
adhuc paterna voce de ccelis territus tacere novit, ligi in eo quod ait: Iniliavit a morluis resurgendo?
quae etiam vox baptizato Christq testimenium, au- A quibus mortuis resurrexit Christus in baptismo?
dieute beatc Baptista Jqanne, perhibuit hujusmcdi, Nunquid peccata habuit, ut a morte peccatorum re-
cUtmans: Hic est FiliuS meus dilectus, in quo mihi surgeret, vetuti nos in peccatis nati propter primo-
bene complacui (Matih. m, 17). De quo testimonio rum praevaricationem parentum; nec ab his liberali,
supra plenius diximus <>.Nunc tantum in hoc tocc nisi in Christo Jesu per secundam generationera, in
inlerrogare libet, 8i haecvox paterna ad unam Chri- qua filii iraeefliciimtur Filii Dei? Quin poliusChristus
sti personam pertineret? Si ad unam : ergo illa una Jesus absque omni peccato conceplus et nattts venit
persona, ad quam haecvox facta est, tola est Filius ad baptismum, exeraplum humilitatis ostendere, et
Dei dileclus, licet in riuabus naturis. Si ad divinita- aquas suo sanctificare baptismo; non ut sanclifica-
tem tantum, ergo divinitas baptizata est ibi, et non C ( retur in aquis, qui nihil habtiit in se peccati, a quo
huraanitas : quia super baptizatum haecvox facta est. mundari debuissct per baptismum. Ideo et ipse bea-
Homo siquidem, qui baptizatus est, Dei Fitius a Deo tus Baptista venienti ad se Dei Filio ait: Ego a te
Patre praedicalur, super quera et Spiritus sanclus in debeo baptizari, et iu venis ad me (Malth. m, 14)?
specie columbaedescendit. Quatenus paterna vox et quasi dixissct: In me cst, quod per te purgari debet;
sancti Spiritus descensio eumdem esse Dei Filium in te non est quod per me pttrgari debeat. Sed hoc
dempnstrarel, qui baptizattts est. De qua etiam et scieiidum est, quod in baptismate Joannis, in quo
jpse Baplista eo inspirante, qui se misil ad baplizan- Cliristus baplizatus est, non fuit regeneratio, sed
dum, paternae voci consonUm.protulit testimonium qua^dampraecursoria significatio baplismatis Christi:
dicens : Et egovidi, et teslimonium perhibui, quia hic ideo el in Actibus apcstqlorum legimus, beatUm Pau-
est Filius Dei (Joan. I, 34). lum apostelum ecs rebaptizare qui baptizati sunt
XVI. Quid adhuc, o doctor mirabilis, adoptionis baptisme Joannis (Act. xix, 5). Nec quisquam in
nomen Christo iniponis? quem irtsuper lavacro indi- baplismate Joannis adoptionem filiorum Dei potuit
girisse baptismatis [Supple asseris, vel simile], et accipere. Quanto magis nec Christus adoptatus fuit in
secunda generatione, sicut nos peccatores jam nati Filium DeoPatri in eo baplisirio, in qtto nuilus potuit
per generationem carnalem in filios irae, ut aperle ex "I adoptionis gratiam accipere ? quia nemo in eo baptismo
tuis verbis intelligi pqtest; ais enim inter caetera : remissionem peccatorum consequi valuit; sed tan-
< Qiiqniam sicut in prima generatione, ex qua se- tum baptizati sunt in pcenitentiam, ut crederent in
cundum carnem nascimur, nullus homo esse potest, eum, sicut idem praefatusApostotus ait: Qui venturus
qui atiunde originem trahat, nisi de primo illo Adam, est, id est, in Jesum. Nota, lectof, quod dicit credere
qui ex terra virgine creatus est; ita in hac secunda in Jesum. Nullatetuis, si Deus et Dei Filitis noh esset
generatione spiritali, in qua renascimur ex aqtta et Jesus, qtti ex Virgine natus est, tantus diceret Apo-
Spiritu sancto, nemo gratiam adoptionis consequi stolus, ut in Jesum credere deberent, qttia tantum-
vatet, praeter illum, qui eam (Locus corruptus) in modo fidescatholica habet.credendumessew Patrem
eam iu Christoex carne virginis creatum et nalum, et in Filiuin, et in Spiritum sanctum, hoc est in san-
qui est secundus Adam, accepit has geminas gene- Ctam Trinitatem : caeterum in aliis calholicae fidei
raliones : primam videlicet, quae secundum carnem professionibus in praepositionem apponefe noluht
fest; secundam vero spirilalem, qttaeper adoptionem doctores ecclesiastici, sed tantummodo dlcere! Ot^
» Yide supra, tib. i, num. 12 et 18.
159 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS ffl. 160
dimus sanctam Ecclesiam, et remissionem peccato- ALtione quae secundum Matlhaeum habelur : et per Lu-
rum, et resurrectionem mortuorum, et caelera quae cam post baptismum arscendisse, et per adoptionis
in symbolo sancto contineiitur. De discrctione vero gratiam Filium Dei esi.sefacttim. Et ne quis me fat-
baptismatis Christi, el bapti-malis Joannis beatus sum fingere de cq aestimet, audiat novi ejusdem in-
Augustinus in libro Enchiiiriion iia ait» : i Illud la- terpretis verba :< Malthaeus , inquit, in exordio
men unum peccalum, quod tam magnum, in loco et Evangelii seriera gene rationis, quae secundum car-
habitu tantie felicilatis admissum est, ut in tuio ho- nem ad Christum desicendit, a David seu Abraham
mine originaliter, et, ttt ita dicam, ra iicaliter totum incipiens, usque Joseph sponsura Mariae,per reges
genus httmanum damuaretur [non solvitur ac riilui- et caelerosde tribu Juria sibimet succedeutes, dinu-
tur], nisi per unum medialorem Dei et hominum merando perducit: in qua generatione carnis qua-
hominem Christum Jesum, qui solus potuit ita nasci, tuor feminaeintroducitntur. Tres videlicet ex genti-
utei non opus esset renasci: non enim renascebantur bus;quarta vero illa, in qua David peccavit • ut
qui baptizabantur baptismate Joannis, a quo et ipse liquide patesceret, quod idem Redemplor noster non
[Joannes (Aug. omilt. vocemJoaimes)|baptizatus est; solum ex Judaeis, sed et de gentibus; neque de justis,
sed quodampraecursorio illius ininisterio, qui dicebat: sed etiam et de peccatoribus veram carnem ex Vir-
Parate viam Domino (Matth. m, 3),ubi unura [Aug., *I*gine snscepit. Lucas vcro seriem generationis, quae
huic uni],quo solo renasci poterant,parabantur. Hu- per adoptionem esi, non per geneatogiam carnis,
jus enim baptismus [Quercel., baptismum] est, non quemadmodum Matthaeus, sed a baptisrao, in quo
in aqua tantum, sicul fuit Joannis, verum etiam in baptizatus est Christus in Jordane, ab ipso Christo
Spirittt sancto : ut de illo Spiritu regeneretur, quis- incipiens non per tribum Jttda, ut prior, sed per tri-
quis in Christum credit, de quo Christus genitus bum sacerdotalera lexens : neque deorsum descen-
[Aug., generatus] regeneratione non eguit. > Et post dendo, sicut ille, sed sursum versus: non per Salo-
pauca in eodem libro : < In aqua ergo baptizari vo- monem ex Bersabee genitum, sed per Nathan in Da-
luit a Joanne, non ut ejus iniquitas ulla ditueretur, vid recopulans usque in Adara perdttxit ad Deum,
sed nt magiia cuiumendaretur huiuilitas. Ita quippe caput videlicet replicans ad caput. >
nihil in eo baptismus, quod ablueret, sicut mors ni- XIX. Nec mihi hoc loco opus est ad respondendum
hil, quod puniret, invenit: ut diabolus veritatejusti- verba exaggerare, dum veritas Evangelii ostendit,
tioe, non violentia potestatis oppressus et victus, de Spiritu sancto ex Maria virgine natum esse Chri-
quoniam ipsum sine ttllo peccati merito iniquissime stum, non quasi peccatorem, sed vere Filium Dei,
occiderat,peripsumjustissimeamitteret, quod[Au<j., . imo et Deum. Nonne dubitanti Joseph viro Mariae
quos] peccati merito detinebat. Utrumque enim angetus apparuit in somnis dicens : Noli limere. Fili
[Aug., ulrumque igitur] ab ilto, id est, et baptismus David, accipere Mariam conjugem tuam. Quod enim
et mors, certae dispensationis causa non miseranda ex ea natum est, de Spirilu sancto est. Pariel autem
necessitate, sed miserante potius voluntate susceptum Filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hoc autem
est, ut unus peccalum tolleret mundi, sicut unus totum factum est, ut adimpleretur, quod dictum est
peccatum misit in mundiim, hoc est in universum per prophetam : Pariet Fitium, et vocabis nomen
genus humanum, Apostolo attestante : Sicut enim ejus Emmanuel (Matth. i, 20-23). Et ne ignorantia
in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes esset nominis, adjunxit evangelista : quod interpre-
vivificabunlur(I Cor. xv, 22). > tatur nobiscum Dcus. Qui in Matthaeo Emmanuel
XVni. Quam aperta est haec blasphemia, ut dicat dicitur, in Luca Filius Altissimi vocatur. Et ne du-
Christum secunda indiguisse generatione? Et quem bium esset, quis esset Altissimtts, adjunxit stalim :
saepius sine peccato aflirmat esse, nunc subito quasi et sanctum, quod ex te nascetur, Filius Dei vocabi-
peccatorem regeneratione indiguisse contendit. Et tur (Luc. i, 32-35). Illam ergo genealogiam, quae
qui Dettm pauto ante asseruit, et ex utero virginali secttndum Lucain est, Felix per adoptionem asserit
natum esse, nunc subito qttasi hominem purum la- jr» ascendere, quasi omnes siul adoptivi, qui in ea nu-
vacri emundalione purgandum esse pronuntiat; et meranlur, quod longe aliter esse agnoscit, qui sa-
ad similitudinem nostram adoptari 811 m Filium cras sanctae Scripturae Iegit historias. Addit quoque
Dei, qui fuit Filius Dei conceptus et natus. Atque atrocissimum erroris sui venenum : < Si quis vero,
has duas generationes in Christo duabus genealogiis inquit, hanc spiritalem generationem, quae per ado-
Christi, quae in Evangelio leguntur, coufirmare ag- ptionem fit, a Christo secundum hominera abdicare
greditur: unam per quam descendit; alteram per vult, prius necesse est, ut illam quae secundum car-
quam ascendit Christus : quasi peccator esset in nem est, ab eo funditus abscindat. » Audite, audite
descensione, et expiatus in ascensione adoptionis. legentes et intelligentes, quam aperta est haec blas-
Attende, lector, novum evangelicaehistoii* interpre- phemia. Aut duas vult habere Christum, secundura
tem. Duas genealogias Chrisli cum evangelistis me- quod homo est, generationes, aut etiam nullam:
morat : secnndum Matthieum Christunr dcsccndisse quasi necesse sit, ut post carnalem habeat eliam et
non solum per justos, sed etiam per feminas pec- spiritalem in adoptiorte, ut aequaliter de eo dictum
catrices, et indiguisse eum baptismo in illa genera- iutelligalur, sicut et de nobis ipsa Veritas ait: Niti
» S. Aug., Enchirid. cap. 48.
161 DOGMATICA. — ADV. FELICEM LD3RIVII. — LIB. III. 162
quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest in- A ptio est peccatorum; quod autem ait: ut de peccato
troirein regnumDei (Joan. m, 5). Nullatenus quippe, damnaret peccatum in carne (Rom. vm, 3), expiatio
sicut superius ostendimus (Num. 17), in baptismo est peccatorum. Ideo Matthaeusab ipso David per
Joannis regeneratio fuit alicujus, sed demonstratio Satomonem descendit, in cujus matre ille peccavit:
majorismysterii. Neque Chrislo ascendente de aqua Lucas vero ad ipsum David per Nathan ascendit,
ibi ejus uuclio fuit, id est, sanctificatio Spiritu san- per quem prophelam Deus peecatum illius expiavit.
cto descendente super eum, sed demonstratio quis Descendit per regale genus, et ascendit per sacerdo-
esset, et figuratio nostraeunctionis et adoplionis, qua tate, qui pro nobis sacerdos est et hostia factus :
in baptismo sanctificamur in filios Dei, sicut beatus quia utrumque est, rex et sacerdos et Dominus pro-
Beda presbyter ostendit in expositione praedicationis pitiator. Firmissime namque tenendum est, carnem
beati Petri principis apostolorum, qua Cornelium Christi ex utroque genere propagatam, regali scili-
cum aliis plurimis instruit ad fldem a : « Unctus est cet et sacerdotali, in quibus personis apud illum po-
ergo, iriquit, Jesus non oleo invisibili [Beda, visibili], putum Hebraeorumetiam mystica unctio figuraba-
sed dono gratise, quod visibili significatur unguento, lur, id est, Chrisma, unde Christi nomen elucet,
quo baptizatos ungit Ecclesia : nec tamen tunc un- tanto ante evidentissima significatione praenuntia-
ctus est Spiritu sancto, quando super eum velut " tmn. Sed nos libera voce claraamus cum tota Eccle-
columba Spiritusdescendit. Tnncenim corpus suutn, sia Christi, Christum nec peccatum habuisse, quod
id est, Ecctesiam suam 812 praefigurare dignatss expiaretur ; nec secunda indiguisse generatione, qui
est, in qua praecipue baplfcati accipiunt Spiritum Deus verns et verus Dei Filius de Spiritu sancto con-
sanctum. Sed isla mystica et invisibili unctione tunc cepttts est et nalus. NamsiChristus secunda indiguit
inldiigendus est unctus, quando Verbum Dei caro generatione, uliqtie peccator fuit: el si peccator fuit,
factum est, id est, quando humana natura, sine tillis quid est, quod ipse Donrinus ait : Venit princeps
praecedentibusbonorura operum meritis, Deo Verbo mundi hujus, etin me non habet quidquam (Joan. xiv,
est, in utero virginis copulata, ita ut cum illo fieret 30) ? Si quidquam in eo non habuit princeps mundi hu-
una persona. Ob hoc eum confiteraur natum de Spi- jus, id est, diaboIuSjCtireguit renasci? Nosvero non
ritu sancto et Maria virgine. > Filii J)ei nascimur, sed renascimur. Ille mox Dei Fi-
XX. De genealogiis vero Christi ita potius intelli- lius conceptus est et natus : et ideo adoptione non
gendum arbitramur, quod quae per Matthaeum nar- eguit ttt Filius Dei esset, qui Filius Dei natus est.
ratur, nostrorum significet susceptionem peccato- Si igitur per adoptionem Filius Dei factus est, qui
rum a Domino Christo, propter quae in crucis pati- de Virgine natus est : ergo nec beata Yirgo Dei ge-
bulo suspensusTest. In generationibus autem Lucoc, nitrix erat, sed tantummodo liominis, qui post nati-
quae ascendunt ad Deum, abolitionem peccatorum vilatem adojrtatus cst in Filium Dei. Quod impium
nostrorum significari per eumdem, qui crucilixus credere, qtianto magis el dicere ?
est pro peccatis nostris. Ideo eas ille descendens XXI. Sed hujus disputationis hic finis sit, ut libe-
enarrat, iste ascendens : quia descendit Christus ad rius ab alio principio incipiat sermo de his quaedi-
liberandos nos, ascendit aulem ad justificandos nos; cenda sunt. Nam quoddam refrigerium legenti finis
descendit ul moreretur pronobis, ascendit, utviva- libelli praestat, sicut naviganli portus, maxime cum
mus in illo. Quod enim ait Apostolus : Misit Deus fragosis locis diversae disputalionis laborat eloquium
Filium suum in similitudinemcarnis peccati, susce- respondentis.
» Ven. Beda, in cap. x Act. apost.

LIBER TERTIUS.

I. Nova proponcntis argumentatio, novtiro libelli D niat. Neque enim fieri potest, ut unus filius natura-
poscit exordium, ne confusa sermonis series legenti liter duos patres habere possit: unum tamen per
fastidium facial, et minus intelligatur quid cui parti naturam, alium autem per adoplionera prorsus po-
conveniat, si non competentibus locis ab alio prin- tesl. > Hujtts duplicis paternitatis, Dei scilicet et
cipio orationis incipial textus. Saepe dictus igitur Patris, et David regis in Christo 813 'esu in su-
suphisla subilq a baplismale Christi recurrit ad na- pcrioribus secundum opportunitatem procul dubio
tivitatem : el quem adoptalum in Filiura Dei secun- disputationis responsum habes » : nisi forte hoc ad-
da generatione vult intelligi, eumdem David regis dendum esse videatur, quod nusquam in Scripturis
magis esse Filiuin quam Dei Palris, testalur. Et ut sanclis invenies scriptura, David de Christo dixisse :
ejusdem verba ponamus, ait ergo: < Certe enim Tu es Filius meus ditectus, quomodo Deum Patrem
idem redemptor nostcr in formahumanitaiis, ut sa- legimus super Christo vocem emittere dicendo : Tu
cra eloquia testantur, filius David est et filius Dei. es Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui
Quodutrumque verum est: quod tamen non absurde (Malth. III, 17). Sed illum, quem paterna vox Filium
quaerendum est, quomodo in eum utrumque conve- suum dilectum testata est, hunc eumdem David
» Vide supra, lib. i, num. 12.
165 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IU. 10-4
prophetico spfritu Dominum suum dixisse legitur. JS,Ipse, qui Iex est naturarum, nulla, lege aUerhis na-
Igitur juxta humanani eonsuetudinem David inter turae subjacet, nec infirmis humaroaico.nj,ectjjraera*
avos vcl proavos Chrisli numerandus est, raagis tiunculis, qui inconiprehensibilis est, coiuprehendi
qnam prius [Forte, ipsius] Pater dicendus sil. Nain poterit. Quapropter unigeniti Dei nativitatem, vel
si Deus Pater, proprius non est Cbristi Pater : ergo divinam vel etiam humanam, desine ad nostram
iiullum habet propfittm Patrem : quia beata Virgo mortatitalis impossibililatem redigere ; neque ei, qui
ex nullius viri semine concepit, sed de Spiritu san- extra conceptiun humanae originis natus esf,, hu-
cto impraegnata est. Si Dei Patris testiraoniq cre- nianis difftnitiunculis praejudicare tentes, quomodo
dendiim aestimes, crede Christum esse Dei Filium : nasei potuisset, vel quomodo esset proprius Filius
vel si prephetice ipsius David testimenio credere Dei, dum natus esset. Si Deo omuia possibilia co-
rectum arbitreris, crede eumdem, qui Filius dicihir gnoscas, et hoc ei possibile esse scito, ut pvoprium
David, Doroinumesse illius. Fitium ex Virgine creatum habere yahiisset.
II. Dicis itaque quod unus homo duos patres na- 814 UL Dic>s' ' Quid poluit ex ancilla nasci
turales non possit tiabere, unum vero possil natu- nisi servus ? > Hoc et antecessor tuus PeJagius, Jj-
ralem habere, et allerum adoptivum. Dicamet ego, cet aliis verbis, tamen eodem sensu olim dicebat,
quod ntillus pater unum filium potest liabere, utrum- 1B asserens Chrislum solitariura esse liominem : ex quo
rjue et naturalem sibi et adoptivum : quia ilte unus fonte et Nestorius suam condidit haeresim, qua duas
fitius non potest dividi, ut sit unus patris et natu- personas in Christo voluit intelligi. Expone igilur,
ralis et adoptivus : vel quaedam pars fitii sit ado- quomodo apes animali%viva de floribus, rebus sci-
ptiva, ct altera naturalis in fllii dignitate, velut si licet insensatis, uascanlur ; vel mirabilem illarum
una manus sit- adopliva, et altera propria, vel anima naturaui, reique publicaeordinatissimam dispositio-
sit adoptiva, et caro in proprietale filii. Quamvis nent iu earum administratione edissere. Dices forsi-
enim anima non sit ex patris semine, sicut est caro, tan, quia talis a creatore natura illis condiia est.
tamen unus est filitis patris anima et carne, totus Cogita et intellige, qui haec miracula in minimis
vel adoptivus, vel proprius, prout conditio nominis creare potuit, quoeab homiue nec intetligi, nee enar-
vel naturae sibi attulerit. Polest vero in una per- rari possunt, quod potuit ex virginali utero tiberttm
sona esse passibilis et impassibilis, mortatis et im- sibi creare Filium. Considera cceli altitudineni, ler-
mortalis, veluti homo immortalis est anima, morta- rae stabilitatera, aquarum profunriitaiem, omnium
lis carne : sic etiam et Christus impassibilis divini- viventium diversitatem ; edissere, si valeas, hamm
tate, passibilis earne; tamen totus tintis idemque „ omniumrerum ratione9, et si hoc impossibiletepro-
est Deus et homo : unus est Christus in forma Dei, fitearis, quid te prae9umptiioseingeris inef&bili mi-
el unus Christus in fornia servi, el unus Christus raculo nativitatis Christi, qualiter vet Deus homo
seqnalis Palri, et unus est Chrislus minor Patre, fieri potuisset, vel homq Deus ; vel Dei FHius ho-
idem Deus, idem homo, unus Filius Dei Patris lotus miiiis ftlius. Nam hujtts nativitatis, vet etiam uni-
proprius, etYirginis malris totus proprius. Quod tatis in Deo et homine majus est sacramentum,
bealus Leo papa Romanusin epistola ad Flavianum quam omnium cveaturarum conditio. Concede igi-
perspicue testatur <>:< Cum ergo, inquit, unus sit tur Deum aliquid posse, quod humana non valeat
Dominus Jesus Christits, el verae deilatis veraeque infirmitas comprehendere ; iiec nostra ratiocinatione
humanitalis in ipso una prorsus eademqttepersona legem ponamus maj'estati aeternae,quid possit, duni
sit, exaltalionem laraen, qua illum, sicut Doctor omnia potest, qui omnipotens esl. Nec eniin hac
Genlium dicit, exaltavit et donayit illi nomen, quod sola nativitate Chrisli defectiva est potentia illius,
omne nouien excellit (Pltilip. n, 9), ad eamdeni in- qui omnipotens est, ut non posset illum hominera,
lelligimusperlinere formam, quoeditanda erat tantae qui ex Virgine natus est, sibi proprium vel natura-
glorificaiionis augmento. In forma qnippe Dei aequa- lem Filium creare. Intellige tandem aliquando, ad
HseratFiliusPatri, et inler genitorem atque unigeni- D quem finem vel ad quantam btasphemiam haectua
turo nulla erat essentiae discretio, ntilla in maje- assertio perveniat; aut Dei Patris Christum eoijfi-
slate diversitas; nec per incarnationis mysterium tere proprium esse Flium et verum, juxta omnipo-
aliquid deeesserat ex Verbo, quod ti Patris ex mu- tentiam suae ineffabilis voluntatis ; aut si haecfieri
nere redderetur forma autem [servi], per qttam non posse contenderis, impotentem suaevoluntatis
impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis fateris Deum: quod impiissimum est credere vel
implevit, humana humilitas est, quoe in gleriam dicere. Ergo ex hac consideratione meliori teipsum
divinaepotestatis evecta, est in tantam unitatem ab indue fide, tuamque cognoscens inflrmitatem Deum
ipso concept» Virginis deitate et humanitate conser- confitere omnia posse facere, quaevult, et te eun-
ta, ut nec sine homine divina, nec sine Deo age- cta non posse intelligere, quae vull creator, ut
rentur humana. » Nultatenus ergo te, oFetix, hu- flant.
mana ratione invesligare nativitatem Yerbi Dei, qua IV. Plurimi enim sanctorum professi sunt non in-
earo factum est, posse putes : non enim humana tetlexisse, nec enarrare
potuisse hanc mirabilem.ge-
possibffitateonwipoteeljarodivkiitatis metiri debes. nerationem Christi, ox quibus Isaias, diim fe&mi-
« S. Leo papa, epist. 165 ad Leonem
Augustura, cap. 8.
 168 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. Rl. 16*3
tates, Qpprqbria, flagella et sputa, quaeChristus pro A milia Paschali praesnmptuosam inquisitionem nati-
iiostra passus est satute, praedixisset, hoc quoque vitalis Christi his verbis compescuitc : < Qui igitur,
adjecit: Generationemejus quis enarrabit (Isai. LIII, ait, paschalis gaudii solemnitatem celebrare deside-
8) ? Beatus quoque Baptista Joannes se indignum rat, agnum nec aqua coquat, nec crudum comedat:
testatus est solvere corrigiam calceamenli ejus ut nequc per humanam sapientiam profunditatem
(Maxc i, 7). Quodbeatus Gregorius in homiliissuis incarnationis illius penetrare appetat; neque in eum
ita exposuit«- : < Sed hujus, inquit, incarnationis tanquam in hominem purum credal; sed assas igne
niysterium humanus oculus penelrare non sufficit: carnes comedat, ut dispensari omnia per sancti Spi-
investigari enim nullatenus potest, quomodo corpo- ritus potentiam sciat. > Et paulo post: <Et quod re-
ralur Yerbum, quomodo summus et vivificator Spi- manserit, igni comburetis (Exod. xn, 10). Quod ex
ritus iptra uterura matris animalur, quomqdo is qui agno remanet, igni comburimus, quando hoc, quod
initium non habet, et existit et concipitur. Corrigia de incarnationis ejus mysterio intelligere et pene-
. ergq calceainenti est ligatura mysterii. Joannes ita- trare non possumus, poteslati sancti Spiritus humili-
que corrigiam calceaniepli selvere non valet, quia ter reservamus : ut non superbe quis audeat vel
incarnatienis mysterium nec ipse investigare sufficit, contemnere vel denuntiare, quod non intelligit, sed
qui hanc per prophetiae spiritum agnovil. Quid est B hoc igni traditum [S. Greg., ignl tradit] cum sahcto
ergq dicere, non sum dignus solvere cortigiam cal- Spiritu reservat. > His et hujusmodi testimoniis san-
ceamenti ejus, nisi aperte et humiliter suam igno- ctorum Patrum, humana humilitas seipsam coerceat
rantiani confiteri ? Ac si patenter dicat : Quid mi- intra terrainiim moduli sui, Satvatorisque nostri riii-
rum, si mihi ille praelatus est, quem post me quidem rabilem nativitatem humanis ratiunculis desinat
natum cqnsidero, sed nativitatis mysterium non ap- aestimare, nec plus sapere quaerat quam oportet sa-
prehendq? > pere. Audialque sapientissimi Salomonis consitium
V. Hierenymus quoque doctor omni Ecclesiae dicentis : Attiora te ne quwsieris, et profundiora ne
Christi honorabilis in expositione nonagesimi octavi scruteris (Eccli. m, 22). Opponat quoque sibimet
Psalmi (Psal. xcvm, 15), hanc generalionem Chri- aliam ejusdem sententiam, qua terruit praesumptuo-
sti se omnino ignorare, non erubuit profiteri b : sam humanae infjrmitatis temeritatem. Qui multum,
i Videte, inquit, quam rem audeam Ioqui: Ego ita ait, mel comedit, non est ei bonum : et qui tcrutator
adeo [Ms., adoro] scabellum, quod quondam fuit, sicut est majestatis opprimitur a gloria (Prov. xxv, 16). Si
thronum. Et si enim noverainus Christum secun- nostraeoriginispatienter nescimus nativitatem, quo-
dum carnem, [sed jain non novimus eum secundum niodo anima in utero roatris tenerrimam nostrae
carnem (II Cor. v, 16) ]. Habuerit forte scabellum carnis substanliam vivificet: quanto magis Del omni-
ante mortem, ante resurrectionem, 815 quando potentis humanaeque naturae ineffabilem conj'unctio-
manducabat, quando bibebat, quando nostros patie- iiem nos nullo modo comprehendere posse, vel in-
batur aflectus; poslquam vero resurrexit, et ad coc- telligere fatendum est? Deus atitem, quomodo votuit,
lcs victcr ascendit, ego non intelligo alium seden- et quando voluit, et ex qua voluit, advenit in mun-
tem, et alium scabellum, sed totum in Christo thro- dum, nec tempus ei, nec persona, nec consuetudo
nus est. Quaerit et dicit: Quare, vel quare? Quo- homintim, nec exempla rerum praejudicarunt, quin
modo sit, nescio, et tamen credo quod sit. Mirarer mintts esset quod voluit. Nam obsistere ei lex non
[jtfs.,miraris], siignorem divinitatis mysterium, cum potuit creaturarum, qui est creator ipse cunctomm.
meipsum nesciam. Interrogas me quomodo, quod Ut posset, quod voluit, promptum illi semper fuit,
sit, et divinitas et incarnatio unus sit [Jtfs., quomo- quia potestas adfttit voluntati. 0 homo tu quis es,
do et divinitas et incarnatio unum sil], cum ego ne- qtti respondeas Deo? Nunquid legera impones ilfi,
sciam, quomodovivam.Deum intellexisse credidisse qui est lex universitatis, qttia omnis creatura volun-
est; Deum nosse honorare est. Suflicit mihi scire tati illius subjecla esl?
quod scriptum est; sufficit mihi scire quod credo : I» VII. Sed dicis, ut in tuis legitur litteris, < quia
plus auteiri riec volo, nec cupio. Si enim scire vo- nullo modo credendum est, ut omnipotens Deus Pa-
luero, et hoc incipio perdere, quod credo : fldeles ter, qui spirilus est, de semetipso carnem generet.»
dicimur, non rationales [Jlfs., ratiqcinales]. Denique Dic, rogo, si scias te animam habere, an non? Nut-
dtcitur et a Domino. Credis, quoi ego possum hoc latenus lanta esl ignorantia in te, ut nescias te arii-
faeere ? Et dicitur ad mulierem : Fides tua te salvam mam habere. Scis etiam patrem le habuisse carna-
fecit'(Matth. \x, 22), non ratio, non inquisitio, non lem, ex cujus carne anima, quae est in te, non est
quare, vel quare factura sit. Credidit, quia fieret, procreata, nec generata, ut catholica ftdes habet. Et
et factum est [Ms., et factum est quia credidit]. > quomodo polest fieri, ut tu ipse totus sis tui patris
VI.Simili roodoet praefatusPater Gregorius in ho- proprius fllius et verus, ex cnjus carne tua aninia

* S. Greg., hom. 7 in Evang.
S S. Baer., in psal. xcvm. Verba, quae hoc loco
aj) Alcuino refei-iintur, non exstant in Brcviario vul-
eato S. Hieronymi. Exstant vero in velustissimo co-
(u1ce saec,rx bibliothecoe monastcrii nostriS. Em-
merami, notato num. 134. Qni continet tractatura
de Psalterto sub nomine S. Hieronymi, in muHis
ab edilis diflerenlem.
c S. Greg. M., bomil, 22 in Evang., num. 8.
167 B, F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS lTi. 168
non est generata? At si teipsum consentias proprium .A pos est Patris secundum humanitatem Christus, quia
esse fliium patris tui cum anima et carne, quamvis a Dei Filio assumplus est homo, vel, ut tu vis, ado-
caro sola de substantia patris et matris procreata ptaius. Non ergo omnis assumptio adoptio est. Legi-
sit: ergo multo magis perpende oculis cordis, ut in- tur in Evangelio de Christo, quod assumpsit eum
lelligas Dei Palris Jesum Christum in utraque sub- diabotus, et staluit super pinnaculum templi (Malth.
stantia proprium Filium et verum fieri posse. An iv, 5). In qua assumptione diaboti nulla potest esse
illius potenlia in hoc impotens esl, ut hoc non pos- adoplio, sed prava tentatio. Placitum vero, quis ne-
sit perficere in filio suo, quod in cunctis hominibus scit, in raultis rebus esse posse, nec in adoptione
facit fieri ? Aut tuus pater potentior est Deo in hac sola? Similiter et applicatio. Nam saepius legitur in
parte, et potuit te proprium filium habere ex anima historiis : Et applicuit dux ille vel itle castra ad hanc
et corpore, 816 "cet an'ma aliunde sit corpori im- vel ad illam civitatem. Si applicatio est adoptio, ergo
missa? Si vero nullus proprius filius et verus pote- adoptavit civitatem sibi in filiura, quara magis venit
rit esse, nisi ex substantia Patris tolus natus sit; debellare.
ergo in omni humano nullus pater habet proprium IX. Ecce et hic caecastultitia tua et indocta terae-'
filium et verum, nisi tantum de carne sola. Videsne, ritas apparet, qua non intelligis, quam adversa et
in quantam stultitiam iste tuus sensus devolvitur, et 8 contraria omni rationi ponis et confirmas, addere
quam contraria omni ralioni et omni humano geueri [Forte, addens] etiam : Ut propter nomen servi sit
asseris? Tui igitur ipsius utens exemplo et leipsum quoque adoptivus; non intelligens apud priorem po-
considerans, proprietatem filii, quam in te asseris, pulum, qui dura legis servitute suhjectus est, pro-
cognosce in Filio Dei fieri posse: et qui teipsum pler magnum humilitatis sacramenlum, dispensatio-
dividere non vis propter animara el eariiem in duos nemque verae humanitatis, servum a prophetis no-
filios, proprium scilicet et adoptivum : ea ratione ininari Christum. Aliquibus in locis legimus. Inter
nec Christum dividere tentes in duos filios propter filios siquidem gratiae, id est, in novo populo Filius
perfeclae divinitatis ct perfectae humanitatis natu- ubique nominatur. Quaevocabula in Isaia propheta
rain, quia unus est raediator noster Jesus Christus. manifeste quodam in loco distinguunlur, ubi ait •.
VIII. Sequitur in texlu libelli tui: < Igilur, inquis, Parvulus natus est nobis, et Filius dalus est nobis
si adoplionis nomen in Christo Domino secundum (Isai. ix, 6). Qui fuit parvutus vel servus apud syna-
carnem claro aperloque sermone in utroque Tcsla- gogam in umbra servientem, apud Christianos, in
menlo, ut vos contenditis, reperire nequimus; C;B- Iuce libertatis'viventes, Filius est. Quam discretio-
tera tamen orania, quscadoptionis verbo cnnveniunt, nem filii et servi ipse quoque Dominus in Evangelio
in divinis libris perspicue atqne manifeste miiltis ^ designare videtur, ubi ait : Servus nonmanet in domo
modis reperiuntur. Nara quid, quaeso, est cuilibet fi- in wternum, Filius autem manel in wternum. Moxque
lio adoptio, nisi electio, nisi gratia, nisi voluntas, subjungit dicens : Si Filiusvos liberaverit, vere liberi
nisi assumptio, nisi susceptio, nisi placitum seu ap- eritis (Joan. vni, 35, 36). Qui apud infideles Filius
plicatio? Quaeuuiversa nullo modo proprio ac vero est fabri ct servus : apud fideles Filius est Dei, et
filio convenire queunt. Si quis vero in Chrisli hu- Deus verus.
manitalem adoptionis gratiam negare vult, simul X. Nescio, qua fronte sacerdotem Christi, o novc
cuncta, quae dictas [Forte, dicta sunt] cum eadem doclor, te confitearis esse, dum Chrislum Deum
adoptione in eo negare studeat. >Quid horum, rogo, denegas. Judaeiclaudebant aures corporis, ne aposto-
quae proposuisli, in proprio filio fieri non potest? lum 817 Paulum pracdicantem audirent, Christum
Nunquid non David rex majore gratia elegit Salo- Deum esse : Ttt claudis oculos cordis, ne intelligas
monera proprium filium suum successorem sibi re- eumdem Deum esse. De quo ipse egregius praedica-
gni, quam alios filios proprios, quos habuit? Ecce tor ail: Nos autem prwdicamus Chrislum crucifixum,
major gratia patris, major voluntas, majorque ele- Domini [Leg. Dei hic el infra] virtutem el Domini
ctio in eo fuit, quam in aliis filiis suis, licet et illi sapienliam (I Cor. i, 23, 24). Et quidem sapientia et
proprii essent filii. Scd ncc omnis assumptio potest virtus Dei, Domiuo utique [Locus corruplus. Forte
esse adoptio; assumpsit enim Dei Filius carnem ex leg.: Et quid est sapientia et virlus Dei Dominusuti-
utero virginali in unitatem suae personae, non in que]. Nos ergo prwdicamus Christum
crucifixum,in-
carnem mutatus, sed ut esset proprius Filius Dei in quit, Judwis quidem
scandatum, gentibusautem stul-
duabus substantiis, Dei scilicet et hominis; veluti titiam. Crux enim Domini, quaestultitia et
fuit in una natura Dei gentibus,
ante proprius Filius nihil Judaeis scandalum fuit, tibi
utrumque est. Nequc
amittens quod erat, quamvis assumpsisset qttod non eniro aut stultitia utla majorest,
quam non credere
erat, non divisionemfaciens in personaeproprietate, veritali: aut majus scandalum, quam audire quod
nec commislionem in naturarum conjunctione. Si verum est nolle. Stultitia visa est gentibus, Domi-
autem propter assumptionem vet susceptionem Chri- num cructfigi; et Judaeis, Dei Filium mori, scanda-
stus adoptivus est filius, qui ex Virgine natus est, luui fuit. Par forte videri potuisset et
impietas tua
cujus personaein sancta Trinitate adoplivus esse di- cum Judaeis, nisi quod in hoc majus est crimen
cendusesl? Utique oranino Filii personae. Ipse as- tuum, quod illi eum negabant Deum esse, in quo
sumpsit hominem, vel suscepit. Quod si ita est, ne- adhuc passio ostendebat hominem : tu eum denegas
 DOGMATICA.- ADV. FKLICEMLIBRI VII. - LIB. III. 17»
1Co
Deum, quem jam resurrectio pro'^avit Deum; Ac A \ noDililas, veritas, et dignitas, non adoptionis com-
munio cttm caeteris, vel nuncupalionis fragilitas in-
per hoc illi eum persequebantur iri terra, tu eum
et in coelo, nolens illum Deum praedicare ler caeteros : quia nulium figmenlum appellationis in
persequeris
in ministcrio funf eris in Ec- Christo, qui est verilas, et in quo omnis est pleni-
regnanlem ccelo, cujus
clesia. tudo divinitatis, fieri potuit, Apostolo attestante, qni
XI. Post horttm itaque enumeralionem nominum, ait: Dei enim Filius Jesus Christus qui i« vobis pcr
non et Non,
quibtts Christum niteris confirmare adoptivttm esse, nos prwdicalus est, perme [... enim fuit Est]
addis et hoc : < Quisquis unumquodlibet denegare sed Est in illo fuit. Quotquot promissiones Dei
decreverit, quia unum absque alio stare nequit: sunt, in illo Est(II Gor. i, 19, 20).
quin polius, quicunque ille est, rationis veritate 818 XIV- Kxc est nam(me summa disputationis
convictus, velit nolit, negaturus csl eum verum ho- nostrae; nam ego dico, et non solus ego, sed et tota
minem. > Nos vero verum hominem essc Christum, unanimitas catholicoe Ecclesiaepia credulitate testa-
et veram carnem de virgine assumpsisse, veraciter tur, Deum esse Christum et Filiura Dei verum, irao
et fidttcialiter confitemur. Sed ct hoc, quod ais : verum Deum, qui natus est de Spiritu sancto et Ma-
« Qui unuin horum denegarc contendit, quod caetera ria virgine ; tu dicis eumdem esse adoptivum filium
stare non possint; > nullatenus verum est : scilicet, * et nuncupativum Deum. Hoc ergo a te audire desi-
quod propler assumplionem necessario sit adoptivus dero, si illum qui crucifixus est, et morluus est, et
Dei PatrisFilius homo de virgine natus, sicut supe- die tertio resurrexit, Deum adorare votunt [ Forte,
rius probavimus. Et si hoc unum esse non polest, adorari velis ] ? Si adorandum eum esse dicis, uti-
omnino secundum tuam sententiam ct alia omnia que consequenter Deum esse, quem adoraveris, ul
abjiciendasunt, quia hocunum sine dubio stare non fate'aris necesse est, ne le testimonium illtid damnet
potest, quod propter assumptionem carnis sit adop- divinum, quo diabolus territus recessit a ChrislO.
tivus Chrislus Dei Patris Filius. audiens ab eo : Vade retro, Satanas; scriptum est:
XII. Dicis : < Quod nomen adoptionis electae crca- Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli serviet
turae sit, et non reprobae. > Et hoc quam verum sit, ( Marc. vin, 53). Si autem non adorandum Deum
sciens quisque inteiligit, possunt cniro et mali adop- oestimes,qui crucifixus est, ergo culpandaesunt an-
tivos haberc filios, sicut ct boni : ct hoc nomea com* gelicae polestates, qui eumdem in throno palernae
uiune est bonis et malis, quia in utrisque invenitur. tnajestatis sedentem adorare probantur, Apostolo
Nam qui legil historias sacculares, inveniet et in pa- attestantc, qui ait : Ctrnt introducit primogenitum itt
ganis hanc consuettKlinem adoptionis esse : nec ne- „. orbem terrw, dicit : Et adorent eum omnes angeli
cesse est semper ubique esse adoplionem, ubi gra- Dei (Hebr. i, 6 ). Hoc Vero de suscepto homine
tia est. Dicitur in conspectu custodis carceris Jo- dictum esse, Joannes tractator ejusdem epistolae af-»
seph invenisse graliam (Gen. xxxix, 21 ) : non ta- firmat in homiliis, quas in eamdem epislolam, ubi
men intelligendum esl eum sibi adoplassc in Filium; htec legitur sententia, composuit«. < Quolies enim,
sed et in mutiis locis aliter inveniet gratiam nomi- inquit, magna quaedam et alliora dicturus est, prae-
nari, nec semper ad adoptionem pertinentem, sicut struit illa primum, et facit illa susceptibilia. Supe
et eleclionem et assumplionem, et caetera nomina, rius enim dixerat quia non per prbphetas nobis lo-
quae contentiose congregasli, -iit afiirmares neccssa- cutus est, sed per illum, [etj quia Filius melior est
rio propter hacc nomina Christum esse adoptivuin; angelis, quod ex ipso argumentatus est nomine : hic
quod omnino verum non esse intelligit, qui diligenter autem jam ex alia re vult arguraenta deducere. Ex
sacras, sive saecularesIegit litteras. qua ista? Ex adoratione videticet. Nam tanto eum
XIII. Dicis et vere dicis : < Christus veritas est, meliorem demonstrat, quanto Dominum servis con-
juslilia esl, aequitas esl, pietas est, misericordia est; stat esse meliorem. Quomodo si quis in quamdam
non vult de se credere vel praedicare, quam id, quod domttm introducat atiquem, et confestim omnes il-
est. >Si veritas est Christus, nullum uiique figmen- ip lius domus principes [Chrijs., pfinceps ] jubeat ut
tum est in eo; et si nullum figmentum est in eo, uti- omnes ilium proni simul adorent: ita et Christuni
quc verus est filius, et adoptivus dici non polest: secundum carnem jussit a cunctis angelis adorari
quia videlicet adoptio quaedam est votuntatis signifi- dicens : Et adorent eum omnes angeli Dei. > Et in
catio, non nativitatis veritas. Vult enim habere in sequenti alteriUs homiliae loco eumdem replicat
nomine, qui adoptat sibi filium ex quolibet alieno, sensum dicens b : t Revera magnum et mirabile et
illum quem non habel proprium in natura. Juxta stupore plenum est, camem nostram sursum sedere"
Psalmistam vero, veritas de terra orta esl ( Psal. ct adorari ab angelis el archangelis, et cherubim et
LXXXIV, 12): verus utique Filius Dei, qui de terra seraphim. Hoc saepius in mente versans excessum
nostrae nalurae, id est, de virginali carne ortus est, patior, et majora de genere humano imaginor : raa-
etnatus verus Deus, et verus homo. Hoc igitur jora quippe videoet clara exordia, muttam Deo fesli-
quod est, id est, veritas de eo credimus. Decuit ita- nationem [ Chrys., multum Dco festinante ] pro ua-
que et vere decuit, ut in Dei Filio proprietatis esset tura nostra. > .
« S. Jnan. Chrysest., hom. 3 in Epist. ad Hebr. bIdem>hom>5, num. 1.
n. 1, ex inlerpretatione Mutiani Scholastici.
PATROL. CI. e
171 B. F. ALBIXI SEU ALCULNlOPERUM PARS IIL ' 172
XV. Disee igitur ab angelis feliciter, Christom A confuniliiis, ut inler Deum el homincm, inter Ver-
credere Deum, el adorare, ne cuffl diabolo infeliciter bum et carnem, inter creatorem et crealuram, inter
dubitare incipias, vet, qttod pejus est, eum negare, suscipicntem et susceptum nullam esse differentiam
in qtio ille dubilabat : ille dixit : Si Filius Dei es; astruatis. nftuod dicis geminas nos naturas in sin-
tu dicis : Filius Dei non est : quod ille interrogavit gularitatem unius personae confundere, ex parte
diibitanlcr, tu negas instanter. Nerao arihuc inven- quidem verum dicis; ex parte vcro solllo tuo more
tus est praetcr hujus sectae auctores, qui impielatem falso calumniaris. Nos namque duas naturas in nna
diabolicam fuerint supergressi, quod ille in Domino Christi persona, non, ut tu dicis, cum Eutyche con-
confessus est esse posse, vos non creditis esse j>o- fusas, sed cum Ecclesia catholica sic ineffabiliter
tuisse. Al si ille validissimis sacroe Scripturae lcsti- conjunctas credimus et confitemur, ut manente
moniis repulsus discederet a Christo, tamen mansit ulriusque naturae proprietate, el ut ita dicam, salva
in eo usqtte ad ipsam crucem omnis suspicio divini- integrilate ambarum, et divina humanis, et humana
tatis ejus; nec tunc quidem opinari eum Filium Dei divinis communicenl: essetque in hac sancta et mi -
desiit, postquam tantura in eo perseculoribus suis rabili conjunclione non deitalis conversio, sed hu-
licere cognovit. Sedcallidus tttique hostis inter ipsas manitatis exaltatio: id est, non Deus convefsu.s in
quoque corporeas passiones omnimodo pervenire ad IJhominem,sed homo glorificatus in Deum ; nec di-
Dei agniiionem, etiam in ipso mortis articulo, ten- vina natura amisisset esse quod crat, id est, Deus,
tavit diccns per eos, qui crucifixerant: Si Filius sed humana nalura inciperet esse quod non erat :
Dei est, descendat nunc de ciuce, et credimus ei sicque, ut saepe diximus, et semper dicemus, iinus
(Matth. xxvn, 42): scilicef, Ut motus contumetiis sit Christus ex duabus naturis mirabiliter et ineffa-
verborum Dominus desereret sacramenluin salutis biliter unitis, totus iinus et verus Filius Dei. Ac per
humanae, dum irasceretur ob injuriam. Sed magna hcc in duabus naturis unus verus Detts et nominalur
Dei Salvatoris no;lri palienlia triumphi dispensatic- et vere est: quia videlicet et Deus omnipotens nuii-
nem et redemptionis nostrae mysterium ad resur- quam de se aliquid vult dici quod non sit: hoc enim
rcctionis gloriam reservavit , majori siquidem mira- a flde catholica omnino alicnuin est; sed ita, ut
culo mortuus de sepulcro resurrexit ad vitam, diximus, Dei Filius hominem assumpsit, ut nihil
quam vivus descendissel de cruce. amisisset quod habuit, et cum susceptione hominis
XVI. Sequitur quoque in Epistola tua : < Sicut fuit verus Filins Dei, sicut semper est; ncc eliam
ea, inquis, quce de illo celsa, atque gloriosa sunt, ininorala est divinitas propter hominem, ncc mutata
credimus et collaudaraus, ita humilitatem ejus et in hominem; sicut nec homo a natura humanitatis
omnia indigna, quae propter nos misericordiler *->recessit, ut non esset homo, sed natura humanitatis
suscipere voluit, despicere nullo modo debemus. > proprictalem naturae servavit, et subslantia divinita»
Dicis itaque illum, qui nos creavit, cum non esse- tis proprietatem divinitatis non amisit. Tamen homo
mus, hacc indigna omnia pati pro nobis. Scimus Deus est Christus, et Deus homo factus, ut sit ve-
quis ille est, qui nos creavit, proprius Filius rum, quod beatus evangelisla ait: Verbumcaro fac-
Dei. Quoraodo potest 819 utrumque csse verum, tum est: in Yerbi nomine Deum designans, et in
ut ilte qui condidit, haec indigna passus csset pro carnis nemine hominem demonstrans, de quo bealus
no',ris, si ille qui ercavit, est proprius Filius Dei, et Hieronymus conlra Jovinianum ait b : <Verbtim caro
ille qui passusest, adoplivus sil? Ntillatenus divi- factum est, ul r.os de carne transiremus in Yerbum :
dere poteris, sicut ipsa consequentia sermonis tui nec Yerbum desiit esse quod fuerat : nec homoper-
testalur, creatorem ab eo qtti hxc passus est pro didit esse quod nattis est. Gloria aucta est, non mu-
nobis. At si unusest inpcrsona, unus est etiam in tata est nalura. > Et beatus Augustinus in libro En-
proprietate filii: quia proprii filii et adoptivi, sicul chiridion c : < De quo mediatore, inquit, lengum
sscpediclumcstjduaesuntpersonae.Deusigiturethomo est, ut quanta dignum est, tanta dicantur, quaravis
qui assumplus cst, una persona; et necesse est unam ab liomine dici digna nnn pnssinl. Quis enim hoc
csse prdjirietaiera in una persona, ut tota persona " solum congruentibus explicet verbis, quod Verbum
proprius si t fllius, veltota adoptivus. Una persona te co- caro factum est, ut habilaret in nobis (Joan. i, 14),
git unam confiteri proprietatem filiiin duabus naturis. ut crederemus in Dei Palris omnipotenlis unicum
. XVII. Ponis itaque verba epistolae nostrae «, ubi Filium natum de Spiritu sanclo et Maria virgine?
post convenicntem sermonis nostii exhortationem Itaque Verbum caro factum est, ad divinitatem
dixiinus : < 0 quantis sanctorum Patrum exemplis [Aug., a divinilatej quidem carne suscepta, sed non
hanc lidem probare possimus, quod Christus Jesus in carnem divinitate mulata. Carnem porro hic de-
verus est Dei PatrisFilius, et mox a conceptione vir- bemus liominem accipere, a parte tolum signifi-
ginalis uteri vcrus conceptus est Deus, verus et na- canle locutione, sicut dictum est : Quoniam non ex
tus Deus ; > el. ad haec respondit [respondes] : < Hae operibuslegisjustificabitur omniscaro (Rom. m, 10);
sunt sentenliae credulilatis veslrae de geminis in id est, omnis homo. Nam niliil naturae humanae in
Christo naturis, quas ila in singularitatem personae illa susceplione fas est dicere dcfuisse, sed naturae
o Yide epistolam Alcuini ad Felicem, i>S. Hier.,libr. n adversus Jovinianum, num. 29.
stipra, col."
121, num. 4. « S. Aug., Enchirid. cap. 34.
 173 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. IV. 174
ab omni peccali nexu omniraodo liberae: non qualis A , sumpsit nos, et dedit nobis sensum, ul cognoscamus
de utreque sexu nascitur per concupiscenliam car- verum Deum, et simus in veroFilio ejus Jesu Christo :
nis, cum obligalione delicti, ciijus reatus regenera- hic est verus Deus et vita wterna (1 Joan. v, 20). Si
tione diluitur; sed qualcm de VirginCnasci oporte- igitur Deus, secundum quod arigelus proedixit beatae
bat, quem fides 820 matris, ncn libidn conceperat. > Marioe virgini, nomcn est hunianitalis assumptac a
llli igilur homini, qui ex virgine natus est, singulari DeiFilio; et Christus propter regiam dignitalem,"
munere proe caetefis sanclis datum est, ut slatim ex vere omnino (juxta tesiimonium ejusdem evange-
quo in utero virginis incepil homo fieri, esset et listae, sive in Evangelio ipsa Verilale dicente, sive
Deus. Unde et eadem gloriosa semper virgo Maria in epistola sua ) idem ipse, qui dicitur Jesus Cliri-
non solum hominis, sed et Dei genilrix recte cre- Stus, verus est Dcus, et verus Filius Dei. Aut crgo
denda est et conlltenda. haec nomina tollenda sunt ab bumanitate Filii Dei :
XVIII.Inter alia quoque testimonia quae congregas aut, si haec nomina illius [Supple : propria sunt,
,de sancta Scriptura, tu soepedicteFelix, ponis evan- vel simile quid], qui natus est ex virgine; ergo et
gelicam sententiam et apostolicam, quibus raaxime ille bomo, qui natiis esl ex virgine, et his nominibus
tola malae credulitatis tuoe deslruitur impietas, ubi vocatur, verus est Deus et vcrus Filius Dei. Sed
ipse Salvator oculis elevatis ad Patrem ait : Ut R ' quia de hac ipsa quocstioneplura videntur esse di-
cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti cenda, praesentis libelli hic terminum ponere cura-
Jesum Christum ( Joan. xvn, 3 ) : atque iterum de vinius, ut ca quaesequuntur. sequentis libelli dispu-
epistola beali Joannis evangelistoe, ubi ait: Et as- tationi serventur.

LIBER QUARTUS,

I. Sequitur in libello praefali doctoris pessimum
et a saeculo inaudilae blaspbemioeargumentum, quc
omnino Cbristi Dei impiisstma temeritate conlradicit
divinitati, quod mullis sanctorum Patrum testimo-
niis destruendum esse necessarium videlur. Qua-
propter Ieclorem obsecro, ne me longiorem in hac
serie disputationis reprehendat. Simplici sernione
apud auditorcs pios fides vera proferri potcst; sed
iimpielatis asserlio plurima testimoniorum auctori-
tate dilttenda : quatenus si nostrae parvitalis sensus
contemptibiles habeat, saltem multimoia catholico-
rum doctorum auctoritate vincatur, utque Dei Chri-
slidonante etmiserante clementia corrigatur.
II. Ponit itaque hujusmodi verba: < Secundo au-
lem modo, ait, nuncupative Deus dicitur, sicut su-
perius dictum est de sanclis praedicatoribus, de qui-
bus Salvator Judaeis ait: Si eniht illos dixit deos, ad
quos Dei sermo facius (Joan. x, 35) ; qui tamea non
natura ut Deus, sed per Dei gratiam ab eo, qui ve-
rus est Deus, deilicati dii sunt sub illo vocati : in
hoc quippe ordine Dci Filitts Dominrg et Redemptor
nosterjuxta humanitatem, sicut in natura, ila et in
nomine, quamvis excellentius cunctis etcctus, vcrisT
sime tamen cum illis cnmmunicat, sicut et in caetera
omnia [ Leg., in caeteris omnibusj, id est, in prae-
destinatione, in electione, in gratia, in susceptione,
in assumptione nominis servi, atque applicatione,
seu caetera his similia, ut idem qui cssenlialiler cum
Palre et Spiritu sancto in unilate deitatis verus est
Deus, ipsein forma humanitalis cum electis suisper
adoptionis gratiam deificalus tieret, et nuncupative
Deus. > Quem pattlo ante evangelico testimonio et
ipsius evangelistaetestificatione dixisti verum Deum:
quomodo nunc dicis nuncupativum Deum? Aut
aucloritati evangelicaeetiam et ipsius veritatis testi-
ftcationi, quam posuisti, ubi ait: Hwc esl enim vila
wterna, ut cognoscani te solum verum Deum, et qttem
misisti Jesum Christum ( Joan. xvn, 3 ) : Et quod
idem evangelista ait : Ut cognoscamusverum Deum,
et simtts in vero FilioejusJesuChristo (I Joan.v, 20),
consentire habes; vel tuam sententiara confirmare
aliq [ Quercet., aliud ] majore quolibet testimonio,
quam ipsius veritatis, vel tanti aposloli, et evange-
listae, qui super pectus Domini recubuit : vel si hoc
non ausus es facere, imo quia non potes, restat ut
luam sententiam dainnans radas de corde tuo hoc
nomen in Chrislo nuncupativae Deilatis quod homo
finxit, non Deus; quod humana inventio, non divina
auctorilas composuit.
III. 821 Dicat beatus Apostolus, quid inde seii-
tiat, vel de quo dixisset illud, quod et tu posuisti:
Qui est super omnia Deus benedictus in swcula (Rom.
IX, 5). Dicit itaque Christo in se loquente : Opta-
bam ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus
meis, qui sunt cognati mei secundum carnem, qui
sunt Israelitw, quorum adoplio est filiorum et gloria,
et tesiameMum, et legislatio, el obsequium, et promis-
sio, quorum palres, ex qnibus Christus secundum
catrnem, qui est super omnia Deus benediclus in sw-
cula (Rom. ix, 3 et seq.). Intellige consequentiam
sermonis apostolici. De Israetitis testatur, quasi se
excusare volens, quod non propler invidiam legem
illorum nnn servaret : sed dum veritalem intellexis-
set, veritali cbedire mallet. Dicit illqrum promis-
siones, id est, Israelitarum, quorum patriarchae pa-
tres erant, ex quibus, id est, patriarchis, Christus
sccundum carnem natus est, quem eliam super om-
nia Deum benedictum in saeculanominare non dubi-
tavit: Deum, inquam, nominavit benedictum illum,
qui nattts est carnaliter ex Patrum progenie, non
nuncupativura. De qua sententia beatus Proclus
Gonstantinopolitanus episcopus in ephlola ad Ar-
17» B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 176
mcnins ita ait » : < Apostqlus dixit eum Christum, Ai eumdem verum Deum monstrat dicens : Hic est ve-
ut oslendat, quia secundum veritalem Deus faclus rus Deus et vita wterna (I Joan. v, 20). Verum ho-
est homo. Dixit eum qui est, ut eum sine initio esse minem Christum recognoscit, quia Verbum caro
declaret. Dixit ettm super omnia, ut totius creaturae 822 faclum esl, et habitavit in nobis; eumdemque
Dominum proedicet. Dixit eum benediclum, ut ado- verura Deum ostendil; quia in principio erat Verbum,
remus euin tanquam omnipotentem humililer, nec et Vcrbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. »
ut conservum calumniis appetamus. > Item Cyrillus Et paulo post idem Cassiantts in tibro tertio de sa-
cpiscopus Atexandrinus de unitate personae et pro- cramento passionis Chrisli, et de unitate Filii Dei
prietate in duabus naturis Filii Dei b : <tUnus igitur disserens ait : < Itaque sic in se totum hominem
est, inquit, ct ante incarnalionem Deus [CyriL, verus Deus et summus accepit, et sic pleniludo divi-
Deus vertts], et qui in humanitate mansit, in quo nitatis, veritate divinac humanaeque subslanliae in-
erat [CyriL, id quod erat], et est, et erit. Non dis- confusibililer permanente, semetipsum pleno con-
cernendo igitur unum Dominum Jesum Christiiiii junxit homini, ut unitate deinceps in aeternum ma-
in hominem seorsum, et seorsum in Deum, scd nente personae, nec homo Christus a sua divinitate,
unum eumdemque Jesum Christum esse dicimus, nec idem Deus Christus a sua possit huraanitate
non ignoranles differentias naturarum, sed eas in- "" disjungi : unus lamen atque idem Christus et ex ve-
confusas intcr se servantes [CyriL, statuentes]. > Et ritate passion:s humanoe,qtire nostra fuerant, redde-
post pauca c : < Christum, inquit, Deum untim et rct: et ex veritate impassibilis, divinoe, quae sua
Dominumconfitemur, non tam hominem cum Verbo fuerant, tribuisset. Et sic uiriusqtie naturae incon-
coadorantes, ne divisionis quaedam species induca- fusa veritas perduravit, ut nec homo a Deo divelli,
tiir; sed iiniini etiam et eumdem adorantes, quia non nec Detis a suscepto possit homine separari. > De
est alienum a Verbo ccrpus suum, cum quo ipse qua etiam unitate clarissimus doctor beatus Augusti-
etiam assidet [Quercet., adsedet] Patri. Nec hqc ila nus in libro priraq de sancta Trinilate cap. tertio
dicimus, quasi duobus Cliis assidentibtts, sed uno decimo inter alia multa catholieocfidei convenieniia
cum carne per unitatcm : quia si talem copulatio- ita ait f : < Nisi tamen idem ipse esset filius homi-
nem factam per substantiam, aut quasi impossibi- nis, propter formam servi, quam accepit, qui est
lem, aut quasi parum decoram voluerimus ,'jcipere, Filius Dei propter Dei formam, in qua est, non di-
in id incidimus, ut duos lilios esse dicamus. • Nec ceret apostolus Patilus de ptincipibus hujus saeculi:
cnim [Leg. ex Cyrillo : Necesse est enim] discer- Si enim cognovissent, nunquam Dominumgloriw cru-
nere et discere hominem separatum, fnisse sola filii - cifixissent (I Cor. n, 8). Ex forma enim servi cruci-
fixus est, et tainen Dominus glorioecrucifixus est.
appcllatione honoratum, et rurstis Verbum, quod est
cx Deo et nomine et veritale Fitius Dei : sed discer- Talis enim erat illa susceplio, qtiac Deum hominem
nere in duos filios non debemus unum Dominum faceret, et hominem Deum. > Ilem in eodem libro
Jesiim Christum. > Item beatus Hilarius in libro no- cap. septimo s: < Neque enim sic accepit formam
no fidci catholicoed : < Haec itaque humanae beati- servi, ut amitteret formam Dei, in qua eral aequa-
tudinis fides vcra est, Deum et hominem praedicare, lis Palri. »
Verbum ct carnem confiteri. Neque Deum nescire, IV. Si ergo ita accepta est forma servi, ut non
qnod et homo sit, neque carnera ignorare, quod amitterclur forma Dei, cum et in forma servi el in
Vcrbum sit. > Consentanea quoque evangelicis testi- forma Dei idem ipse sil Filius unigenitus Dei Pa-
moniis, apostoticisque doctrinis et sanctorum Pa- tris : illum quem veslra temeritas affirmat adcpli-
trum sensibus, beatus Cassianus profert in illq libro, vum, hunc beatus Augustinus non dulitavit unige-
e
quem contra haereticaepravitatis sectam scripsit : nitum nominare. Ubi unigenilus est, ibi Iocum non
< Testamcntum, inquit, vetus concinuit novo, David habet adoplivus. Nec secundttmvestram assertionem
Joanni concedat. > Et pauto post: < Quem verum unigenilus esl tantum in divina natura, et primoge-
hominem dicit David, quia mater Sion dicit: Ilomo, 0\ nitus in humana; quia beata Virgo allerura non
et homo natus in ea, eumdem verum Deum credit et genuit, nisi vernra et hunc iinigenilum Dei Patris et
praedicat, quia ipse fundavit eam Altisshnus (Psal. suum. Item primogenitus in humanitate, ut ait
LXXXVI,5). Quem verum hominem novit Joannes Evangelista : Donecpeperit filium suum primogenitum
audiens eum diccntem : Quwritis me occidere homi- (Matth. i, 25) : in divina vero nativilate, sicut ait
nem, quiveritatem locutus suin vobis (Joan. vm, 40); Apostolus : Primogenitus omnis crealurw (Coloss. i,
« R. Procli epistola ct textus exstant in Bibl. PP. quoad verba differt.
tom. VI. d S. Hilar. lib. IXde Trinit., num. 3.
t>S. Cyrillus Alex. in Scholiis tom. V, ubi lamen o Quis sit liber, quein Cassianus contra haereticoe
deest testimonium alteruni posf.pauca. Similia fcre pravitatis sectam, aut de sacramento passionis Chri-
habet Cyrillus 1.cit. cap. 17. sti, etc, scripsit, ignoro. In libris de Incarnatione
<>S. Cyril. non ibi posl pauca, sed in alio loco, Domini hos textus, qui hic citantur, reperire nou
nempe iu Epist. ad Nestorium tom. elIVtom. Concil. potui.
f S. Aug. 1. cit., num. 20.
Mansipag. 890, et tom. V, pag. 497; V,
* Idem ibid. cap. 7, num. 14
part. u Operum S. Cyrilli epist. 6, ab pag. 24, ubiqtte
hac Alcuini
tauieji textus Gncci iuterpretalio
 477 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LlBRl Vll. - LIB. IV. 178
15). Et ipse est anle omnes, et omnia in illo con- A quomodo univcrsalis Ecclesia per totum mundum
stant. Secundum forroam servi ipse est caput corpo- communi consueludine, eliam et vos, ut reor, in
ris Ecclesiae. De senlentia vero doctcris genlinm,p omnibus oralionibus quae in missarum solemniis de-
quam bealum Augustinum supra expnsuisse dixi- cantantur, dicere sotet: Pcr Jesum Chrislum Domi-
mus: Si enim cognovissent,nunquam Dominum glo- num nostrum, qui tecum vivilet regnal Deus in uni-
riw crucifixissent: egregius doctor Cyrillus in epi- tate Spiritus sancli pcr omnia swcula swculorum. Sed
stola secundaadSuccessumait a ; f Non solum Domi-• et ipse ait apostolis suis, qui passus est el resurre-
num gtoriae,sed el Deum super omnia benedictumi xil: Data est mihi omnis potesias in cceloet in terra
in saecula bealissimus Paulus aflirmat propriumi (Matth. xvin, 18). Cui dala puieslas, nisi iiii qui de
verbi corpus affixumin ligno. > Petrus quoque Ra- Virgine natus est? nam sicut paulo ante dixisti:
vennensis episcopus de hac sancta fide, quod Jesus,, <Dei Filius ex Deo suhslanlialiter nattis, essenliali-
qui ex Yirgine nalus esl, verus sit Deus, in suoi ter habuit omnem poteslatem cum Patre cl Sjiirilu
sermone confirmal; ait enim inter alia catholicae fi- sancto : sed haec polestas data esl Filio Virginis. >
dei testimonia h : < Concipies, inquit angelus, ini Et si omnem polestalem habet, quoniodopolest esse
utero, et paries Filium, et vocabis nomen ejus Je- ut non sit omnimodis verus Deus el verus Filius
sum, quod Hebraice Jesus, Groece trwr^o, Latine B Dei? Moyses fuit Deus nuncupativus, tamen non dala
Salvalor inlerpretatur. Merito igitur Virgini salva estei oranis potcstas : ideo sccundo percussit petram
smil omnia quaegenuit Salvatorem. Et vocabis no- ad eliciendam aquam. Quidquid vero miraculorum
men ejns Jesum (Luc. i, 31), qnia in hoc nominc Christus gessil in mtindo , dum visibili praesentia
Deitatis adoratur tota inajeslas : omnes qui com- conversatus est inter homines, propria virtule fecit
moraiitur in ccelis, universi qui habitant in terris, ut polens el verus Deus. Nunquid a.liquis sanctorum
cuncti qui in profundo tenentur inferni, huic pro- per se potuit aliquid facere absque co qui ait: Sine
stermint nomini, hoc adorant. Audi Ajioslolum di- me nihil poteslis facere (Joan. xv, 5)? Dic crgo tu ,
cenlem : Ut in nomineJesu omne genu flectatur coz- unde in nomine Jesu lanlas virtutes fecerint apo-
lestium, terrestrium et infernorum (Philip. n, 10). stoli, si ipse Jesus non habuit propriam pqlcstalem,
Hoc nomen est, quod dedit caecis visum, auditum sed nuncuj)ativam? Dic quoque, rogo, qui contradi-
6urdis, claudis cursum, serroonem mutis, vitam cis divinitali Jesu, et non vis in co poleslalem esse
mortuis, totamqtte diaboli potestatem de obsessis propriam, sed munus alterius, quomodo et nomea
5
corporibus virtus ejus nominis effugavit. Et si no- ejus tantam potestatcm habuil, qua ipse, cujus hoc
men tantum est, quanla potestas? Sed quis esl iste, nomen est, ut tu blasphemas , eguil? Quomodo iu
quivocatur hoc nomine? Dicat Angelus : El Filius, C ' noniine ejus docnioncsejecti, dcbilcs curali, mortui
inqtiit, Altissimivocabilur (Luc. \, 32). Yidetis, quia suscilali sunt? Pctrus eniin aposlolus claudo illi, qui
quod concepit Virgo, non terreno germine, sed cce- sedebat ad speciosam jiortam lempli, in nomine, in-
lesti conceptu Yirgo peperit, sed Deus suscepit Fi- quit, Jesu Chrisli surge el ambula (Act. m, 6). Et
lium c. Ergo qui de hac nativitale humano modo ilerum in civilalc Jojipe auVeum qui ab annis ock>
disputat, ad omnem lendit tanti genitoris injuriam. > paralyticus j'accbat in lecto: JEnea , sanut te , in-
823 v- Inlellige, o indocta temeritas, quid post quit, J^sus Chrislus, surge et slerne libi (Act. ix,34).
taiitorura Patrum lestimonia relinqui possit nuncu- Paultis quoque ad spirilum Pilhonis : Prwcipio, in-
pationis in Christo vel adoplionis. Dicit ipsa Yeritas : quit, tibi in namine Jesu Christi, exi ab ea. Et exiit
Quod Deus conjunxit, homo non separel (Matth. xix, ab ea dwmonium (Acl. xv, 16). Quam longe ergo haec
6). Deus conjunxit seipsum humanae naturae, ut cs- imbecillilas a Domino fuerit, hinc inlellige, quando
set unus Deus in duabus naturis , et unus Filius nec illi imbecilles fuerunt, qui lalia per nomen ejus
Dei: quis est qui possit separare quod Jesus aduna- facerepotuerunt, quod ille per nomcn suum polenler
vit, vel dividere quod Deus conjunxit? Nam si duas fecit: siquidem nemini apostolorum post Dei resur-
personas in uno Christo propter aperiam blasphe- recliqncni vel daemones, vel infirmilates obslitisse
miam limeas fateri, tamen omnia quaeduabus per- D I agnovimus. Nttnquid in seipso infirmus fuit, cujus
sonis inesse necesse esl, in tua confessione confir- fides etiam jier alios super universa regnavit? Quld
mare non metuis,- Nonne dtio stint, qui verus est est aulero quod ipse cujus potestali derogas discipu-
Deus, et qui nuncupativus Deus? nonne etiam el tis suis ait: In nomine meo dwmonia ejicite ? Nun -
duo sunt, qui adoptivus est Filius, et ille qui verus est quid ad poleslalem exorcendam nomine alterius
Filius? Alia quippe eslpersona veri Dei, alia nuncu- eguit, qui ipsum nomen suum poteslatem esse feeit?
pativi: et alia est persona veri Filii Dei, allera ado- Sed quid adhttc addicitur? Ecce, inquit, dedi vobit
ptivi filii. Omnis itaque qui evangelicam legit histo- potestatem calcandi super serpentes et scoi"piones,'et
riam, intelligere polesl quod Jesus et Christus no- super omnemvirtutem inimici (Luc, x, 13). Quem tu
mina sunt humanitatis in Fiiio Dei. Et si Jesus Cliri- nuncnpativum Deum dicis, Apostolus scribens ad Ti-
stus, qui natus est ex Virgine, non esl verus Deus , tum, magnura Deum nominare non dubitavit: Ap-
<>Cyrillus, lom. V, part. n. c Edit., « Non terreuum germen est, sed coelcote
h Petfus Chrysologus, serm. 114, pag. 936. tom.
YII Bibl. PP. Yirgo jieperit; sed Deus suscepit Filiuin. >
179 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 180
paruit enim, inquit, gralia Dei Salvatoris noslri om- A. esse desiit infirmitas imbecillilatis humanae. Omne
nibus hominibuserudiens nos, ut abnegantesimpieta- ergo penitushoc testimonio [Quercet., lestimonium]
tem et swcularia desideria sobrie et juste et pie viva- mysterium et sumptie carnis et perfectae divinitalis
mus in hoc swculo, exspectantes beatam spem et ad- exposuit. Dicens enim : el si cognovimus Chrislum
venium gloriwmagni Dei Salvatoris nostri Jesu Chri- secundum carnem , sacramentum iiati in carne Dei
sti (Tit. n, 11). Cuj"ussentenliae sensum beatus Hie- locutus est. Adjiciens autem : nunc non jam novi-
ronymus in tractu ejusdem Epislolaeita exposuit: mus, vim deposilaeinfirmitatis licuit [Cass., expli-
< Ubi est, inquit, Arius serpens? ubi Eunomiusco- cuil]. Ac pcrhoc cognitioillius [Cass., cognitio illa]
luber? MagnusDeusJesus Christus Salvator dicitur, carnis ad significationempertinet hominis, ignoratio
non primogenitus omnis creaturae, non Verbum Dei autem ad bonorem divinitatis. Hoc est enim dicere :
et sapienlia 824 [<lux sunt appellationes divinae cognovimus Christum secundum carnem , quandiu,
gcnerationis »]: sed Jesus et Chrislus, quae vocabula quod secundum carnem cognosceretur, fuil: nune
assumpti hominis sunt. Neque vero aliuni Jesum jam non novimus, postquam esse divisit [Cass., de-
Cliristum, ajium Verbum dicimus, ut nova haeresis sivil]. Natura enira carnis in spiritatem est trans-
calumniatur; sed eumdem et aBte saecuta[S. Hier. lata substantiam ; et illud quod fuerat quondam lio-
addil: et post saecula],et ante mundum et post Ma- Bj rainis, factum est totum Dei. Et ideo jam non novi-
riam; imo ex Maria magnura Deum appellamus mus Christum secundum carnem, quia absorpla per
Salvatorcm nostnim Jesum Christum, qui dedit se- divinam majeslalem infirmitate corporea, nihil sa-
Mietipsumpro nobis. » cro resedit corpori ex quo imbecillitas in eo carnis
VI. Quis est vero qui judicaturus est mundum , possit agnosci. Ac per hoc quidquid fuerat prius
homo lantum solilarius, vcl Deus filius hominis ? substantiaeduplicis, factuin est virtutis unius. Cum
Nequaquam ita adversarius es.veritati, ut audeas utique non sit dubium Christum, qui crucifixus cst
contradiccre ipsius Veritatis teslimonio, quae ait: ex infirraitate nostra, totura vivere ex maj'estate di-
Cum sederil filius hominis in sede majestatis (Matlh. vina. >Et paulo post (cap. 5): t Beue ergo Apo-
xix, 28). Itemque apostolus Pautus eumdem, qui ju- stolus missttm se sicut a Deo Patre, ita et a Deo Fi-
dicalurus est mundum, Deum omuino aflirmavit, di- lio praedicans confessionemslalim Dominicaeincar-
eens ad Roroanos: Alioquin quomodojudicabit Deus nationis adjuuxit dicens: Qui suscilavit eum a mor-
huncgnundum (Rom. m, 6); nisi forte, quia Aposto- luis (Gal. i, 1); veruin scilicet incarnati Dei corpus
lus iu alia Epistola nos manifestandos ante tribunal suscilaluA a mortuis docens juxla illud : Et si co-
Christj (// Cor. v, 10); in alia , ante tribunat Dei gnovimus Christum seeundum carnem, bene addens:
(Rom. xiv, 10)? b Ama vitam, ama salutem tuara, C C sed nunc jam non novimus: hoc enim se in eo nosse
ama eum per quem redemplus es, metue eum a quo dictt secundum carnera, quod sit a morluis suscita-
judicandus es. Velisenim nolis, manifcstandus anlc tus : in eo vero se eum jam non nossc secundum
tribunal Chrisli es; ct seposita impietalis blasphe- carnem, quod cessante carnis fragilitate in sola eurn
mia, ac verborum infidcJiumcantitena,si aliud putas noverit Deiesse virlule. >
tribunat Dei csse quam Christi, vcnias ante tribunal VII. Audi igitur quid idem apostqlus de Christo
Christi, ctinvenies utroque dccumente inexplicabili, dicit, utrum illum hominem vel etiam Deumvoluis-
ipsum tribunal Dei esse quod Cliristi, totamqtte in set inlelligi: An experimenlum,inquil, quwritisillius
uno Filio Jesu Chrislo divinitatis potenliaro et Patris qui in me loquilur Christus(II Cor. xm, 3) ? Quo loco
Dei majestatem. Idem quoque praefatusgentiura prae- voto ut edisseras mihi, o Fclix ! hunc quem 825 '°-
dicator ubi carnisdispensationem el veram divinita- qui Apostolus intra se dicit, homo sil an Deus? Si
tis celsitudinem Christo inesse scribens ad Corin- homo, quomodoin corde ejus corpus loqui poterat
thios oslendit: Si noveramus,ait, Christum secun- alterius? Si Deus, ergo non homoChristus, sedDeus:
dum carnem, sed nunc jam non novimus(II Cor. v, quia cum locutus in Apostolo Christus sit, et loqui in
16); in his scilicet paucissinris verbis inagnum Chri- eo non potuerit nisi Deus : ergo locutus est in eo
sti incarnalionis mysterium demonstrans. Quoeverba Chrislus Deus. Vides itaque nihil esse hic jam quod
beattts Cassianus catholico exponens sensu (Lib. in contra haec dici queat. Ncc disjunctionem aut divi-
de Incarn., cap. 5) : < Ascendit ergo, inquit, quo- sionem aliquam inter Christum fieri et Deum posse,
dammodo.quasi in altiorem gradum doclrinoeapo- quia totus in Chrislo Deus, ei totus in Deo Chrislus.
stolicaepraedicatio, et licet sensus ibi in ulroque con- Nulla hic recipi separatio polcst,nulIa discissio; una
veniat, sacramcntum tainen perfectie fidei, senten- tanlura est simplex, una tantum sana confessioado-
tia expressiore conflrmat, dicens : Et si cognovimus i rare, amare, colere Christum Deuin. Concordat quo-
secundumcarnem Christum, sed nunc jam non novi- que beatus Hieronymus praescriptorum sensibus Pa-
xnus; videlicet quia prius eum et hominem scimus3 trum, quod homo assumptus a verbo Dei in divinita-
el Deum, nunc tantum Deum [Quercet., cunctan- lis glorificaius sit potenlia atque indivisa majestate
dum Deuro]. Cessante inflrmilate carnis nihil in eo0 Deus unus adoretur in Christo, hunc cumdem sen-
jam novimus, nisi virlutem divinitatis : quia totumi sum in libro tertio Commentariorum Jeremiaepro-
in Dco [Ciiss., ia eo] virtus est majestatis divinac,ubii phelocexpressius ponens , ubi ait (in cap. xvn):
» Hoecdesunt aputl Hieronymum, b Deest aliquid.
 181 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LU3R1"VII. — LIB. IV. 182
« Si maledicttisest homo qui confidit in homine (Jer. A J verus est et Dei Filius:. idemque homo Deus propter
Xvn, 5), ergo maledicti erunt qui Jesum tantum ho- Deum ; et idem Deus homo propter hominem, ut in
liiinem confitenlur. Quod si nobis opposilum fuerit homine quocunque anima et corpus. Haccergo uni-
quod et nos creriamus in eum qtti dicit: Nunc autem las et verilas in Christo nequaquam post Virginis
quwrilis meinterficerehominem, qui verilatemvobislo- partum ccepta, sed in ipsc Yirginis utero conjuncta
cutus sum, qv.amaudivi a Deo: noc Abrnhamnon fecit, atque unila est. Diligentei-etenim praecavere debe-
vos facitisopera vestri Palris (Joan.viu, 40); respon- mus, ut Christum non 826 modo unum post ba-
debiinus illud apostoticum : Etsi Christum aliquando ptismum, vcl rcsurrectionem; sed semper unum, ex
juxta carnem cognovvntts,sed nunc jam nonnovimus. quo conceptus est in utero virginali, confiteamur :
Denique idem apostolus in principio Epistolae suat, quia inloleranda blasphemia esl, ut eliam si nunc
scribit aJ Galaias : Paulus apostolus non ab homini- etim unum j'am esse quis concedat, aliquando tamen
bus neque per hominem, sed per Jesum Christum et non unum, sed duos fuisse contcndat. Sic enim iste
Deum Patrem, qui suscilavit eum a mortuis, et qui Felix cumsuis sequacibus in sequenli litterarum sua-
mecum sunl omnes fratres (Gal. i, 1 , 2). Si enim rum serie etiam sentire videtur : < Si cnim , ait, ut
mors absorpta est in victoria (/ Cor. xv, 54), quare vos vultis, homo assumptus a Filio Dei, mox a con-
non carnis humilitas, quac propter humanam salu- R ceptione virginalis uteri verns conceptus est Deus ,
tem assumpta est, in divinitatis transierit majesta- verusetnatusDeus, quomodo ipse Filius Dei exvoce
lem, ut faceret utrumque unum? > Non hic beatus forniae servilis prophetiam Vetcris Testamenti de
Hieronymus confusionem duarum designat natura- semetipso testimonium perhibet, quod ex utero ma-
rura, sed unitatem potenlioe, ut credamus unam po- tris servus sit formatus, ipso dicente per Isaiam pro-
tentiam divinilatis in Christo DominoDeo nostro,ne pbelam : Et nunc hwc dicit Dominus, formuns me ex
dicatur dualitas maj'estatis in Christo in quq est utero servum sibi, ut reducam Jacob ad eum, et Israel
unitas individuoe personoe. Itcm idem qtti supra et [nori]congregabitur(Isa., XLIX,5).>Considera, lector,
unde^upra : t Per hoec quoque discimus, Deum so- diligenler quod ille [F., quid ille] velit dc Chrislo
tum nosse cogitationes hominum. Si autem de Sat- intelligi, qtti nobis improperat, velle eumdem, qui ex
vatore dicitur : Videns Jcsus cogitationes eorum utero virgiuali lanquara sponsns processit de tha-
(Lttc. xi, 17); nullusque potest videre cogitationes , lauw suo, Deum vertim esse [Supple : conceptum] et
nisi solus Deus : ergo et Chrislus Deus [est], qui nalum. Dicit enim : si, ul vosvultis: perspicuum est
scrutatur corda,et reddetunicuique secunatlm opera ewn nolle quod nobis objicit velle : atque suara sen-
sua. > Idem quoque libro tertioin Amos prophetam : - tentiam propbetico aflirmare nitilur testiraonio, ut
< Tunc quoque primogenitus populus Dei Israel magis servus sit ex utero formatus quam Deus.quem
[Ilier., primogenitus Filius Dei, popuhis Israel] qui omnis catholica Ecclesia ipso sacrae conceptionis Uii-
in unigenitum et vere Filium Dei miserat manum , tio Deum verum confitetur ac proedicat: ut pote quia
aeterno luctui traditus est, et novissiraa ejus, sive qui de Spiritu sancto et Maria virgine conceptum et na-
cum eo erant, amaritudine sunt repleti. > Idem tum evangelico testimonio certum habet. Quid tyiim
quoque in Zachariam lib. primo : < Nec mirum, ait, de Deo nisi Deus nasci debuit?
si Christus dicatur omnipotens, cui tradita est omnis IX. Iste etiam Felix hunc conditionalem servuin
poteslasin cceloet in terra (Matth. xxiv, 18). Et qtti SDepiussolet affirmare, non intelligens quod divina?
dicit: Omnia quw Patris sttnt, mea sunt (loan. xvn, dispensationis sacramenlo servus nominaretur :
10). > scilicet non conditione, ut superius diximus, debitae
VIII. Quomodo catholicus aestimari potest, qui et servittttis, sed implendaepaternoe voluntatis in salute
tantorum doctorum testimoniis non credit, nec apo- humana voluntaria obedientia. Nam in Christo ijuid-
siolica ad credulitatem movelur auctoritate, nec di- quid geslum est, totum voluntatis fuit, non necessi-
vinoeper evangelicas paginas consentit veritati ? Igi- tatis , qui Apostolo testante , humiliavit semelipsum
tur tota sacra Scriptura hujusfideli calholicaefulgore, rv
j- faclus obediens Patri usque ad nwrtem, mortem au-
quasi stellis lucenlibus in ccelo, clarescit; nec ulla tem crucis (Pltilipp. n, 8). Alia est namque volunta-
in illis divinitatis nuncupalio sive [F., sine] veri- ria humilitas, alia servilig. necessitas. Quoedameniin
talis potentia Christo ascribitur, sed omnia propria de Christo jier proprielatem naturoe dicuntur, ut est
virtutc sanitatura beneficia, vel signorum miracula , via , veritas ct vita ; qiiaedani per significationem
quaecunque gessit, eum efllcere testantur. Neque rerum per ittum gerendarum a prophetis de eo pfae-
enim dubium est quin ipse propria potestate otnnia dicata sunt. Quo gcnere loculionis servum nomi-
fecerit quaede eo mira leguntur : vebementerque ca- nari a prophctis Christum credendum est; de quo
vcndum est ne aliquid in Christo fallaci iinitatione enim propheta hoc testimonium prolulit, in eo sta-
putemus aclum, sed omnia quaecunque vel in nomi- tim suhjuiiclum est: Dedi te in lucem gentium, ut sis
nibus, vel inoperibus legunturde illo, cuncta solida salus mea usque ad extremumterrw (Isa. XLIX,6). Et
vcritateacta veldictacredamus, quia inveritatenulla ne iste honor tantae lucis parvus virieatur, in ea ad-
fignienti obumbratio inveniri polerit. Sed qui verus junxit: Reges videbunt, et consurgsnt priritipes , et
S3mper erit Deus in Deo Patre, verus est in homine adorabunt propter Dominum, qtiia fitklis est, et sah-
ei Deus. Et qui verus est liominis filitis , Uem ipse cium Israel, qui elegit te (Ibid., v, 7). Quoraodo au-
183 B. F. ALBIM SEU ALCITNI OPERUM PARS III. 184
tem, sl servus est, adoralur a regibus el principi- A a Verbo; sed ipsum Verbum Dei suae carnis suscep-
bus? De quo et paulo ante idem prophcta ait ex ejus- tione conceplura, ipsamque carnem Verbi Dei in-
deni pcrsona quem scrvum prophetice nominavit: carnalione conceptam. » Necmirandum esl si haere-
JPositil »it), inqu.it, sicut sagiltam. < Clirislus aulem, ticus Christum , qui ex Virgine natus est, Deum
ut bealus Hieronymus (/n cap. xi.ix Isaioe) ait, de nuncupativum asserere audeat, qui eumdem servum
nuiltis sagittis, et flliis pturimis, una sagitta electa , omnimodis, projriieticis teslimoniis non calholico
el Filius unigenitus cst, cui ct paterna vox mox rc- sensu intcllcclis, astruit, nobisquc pro culpa objicit,
spondil: Servus meus es lu Isracl, quia in te glorifi- vellc cnm qni cx Virgine natus est, verum Deum
cabor (Isa. XLIX,3). Servus, quia cum in forma Dei procriicare.Jlinc enim (otius crroris sui vidclur origo
esset, formamservi est dignalus assumerc : et Israel, proccssisse, ul ex servo quodam adoptivuni Filium
faccrc potuisset [Edit., faccre non potuisset, erro-
quia natus de seminc Judaeorum. Quodque dc nullo
alio servorum intelligi potest, juogilur : qttia in te nee], vcl Dcum nuncupalivum. Tria quippc aflirmat
glorificabor. Dicit cnim ipse in Evangelio : Pater, in Chrislo, id est, quod servus sit condilionalis,
glorifiea nomen tuum (Joan. xn, 28) : qui in quod filitis adoptivus , el Deus nuncupalivus. Tria
psahno loquilur ad Filium : Exsurge, gloria mea, quoqtie c contrario negal, hoc esl, quod verus Deus
psalterium et cilhara (Psal. LVI,9), id est, omnium BI nasccretur cx Virginc ; vel idem , qtti natus cst,
virlutum chorus. > Hoec itaque prxfatus Patcr llic- verus sit Filius Dci; et quod nultatenus fieri possit
ronymus, Chrislum a condilionali noslrac necessita- ul baplismi regencratione non cgeat, qui servus
tis servitio separans, ait. Ex quo intelligitur non sit natus. Sed jam lempiis cst ut testium nube
communi liumanoe condilionis more Chrislum ser- opprimatur , qui caligine irnpii erroris obum-
vum nomiuari, sed altiori niyslcrio dcbere intclligi. bratur.
Si ergo servus est Christus, quomodo tanlos fecit XI. Hilarius virtutum omnium atque omamento-
liberos, Aposlolo testante , qui ait : Non sumus an- rum, el siculvita, ila et eloquentia insignis, in ltbro
cillw filii, sed liberw, quwJibertate Cliristus non li- fidci secundo (Lib. n de Trinit., n. 25 et 27 ; lib.
beravit (Gal. iv, 31), Et ipsa Yeritas in Evangelio : ix, n. 5): < Unus, inquit, uiiigenilus Dous in corpus-
Si fitius vos liberaverit, vere liberi eritis(Joau. vni, culi humani forma [//i/„ formam] sanelac Virginis
56). Nara si omnes sancti liberi simt sccundum Ye- utero insertus adhxrescit [/(/., accrescit], qui omnia
ritatis, qttaeChristus est, vocera, quopiodo illc solus contincttcl inlra qucm cuncia sunt, humani parlus
remansit servus qui oinnes in sc credentcs. liberos lege profcrlur. > Item in eodem libro : t Angelus
facit ? De quibus et alibi ait: Jam non dicam vosser- , testis est, Deus nobiscum cst, ille, qui nascilur. >
ros, sed amicos (Joan. xv, 15) : Etin eodem Evange- ^"*ileir. ipse in Hbro nono : t Natus igilur unigcnitus
lio : Servus, inquit, non manet in domo in wternum, Deusex homine [Id., ex Virgine] homo, et secun-
FUius autem manel (Joan. vm,55). Dominus aulem, dum pleniludincm temporuni in semetipso provcclu
ul ait sanctus Augustinus, in forma servi, non scr- rus cst Dcum homincin [7rf., provccturus in Deuni
vtis : sed in forina servi Dominusfuit. liomincm]. Hune pcr omnia evangelici sermonis
827 X- Quad vero in ipsa sacralissima incama- niodum lcnuit, ut se Dci Filium crcdere doceret, el<i
tionis Christi origine Deus verus conceptus sit, mul- homiuis Filium praedicare [Id., credi... praedicari]
torum cathoticorum teslimoniis Patrum aflirmari admoncrct ; lqculus ct gerens hnmo universa qua?
potest, quorum pauca hic subjicere curavimus : Dei sunt, loquens deinde ct gcrcns Dcus univcrsa
quia rcs de qua agitur tam clara est et nota, ut non qiuc hominis sunt. > Idcin (juoquc in prooemiocxpu-
multis indigeat lcslibus, cujus tot sunt testes quot silionis Evangclii sccunduin Mallhaeum ° : < Erat
fideles. Dicil ergo bealus Augustinus in libro saepc nainquo primuin ncccssariura nobis, ut unus Deus
iiominalo Enchiridion (cap. 36) : < Nunquid anlea nostri causa homo naliis cognosccretur. > Thcophi-
fuit hoino, et hoc ei singulare beneficium pracsli- lus qiioquc episcopus Alcxandrinus in cpislola Pa-
tum est, quo singiilaritcr promcreretur Deum?, r\ schali hujusniodi de Christi nalivitalc proliilil lcsti-
iieinpe cx quo liomo esse coepit^ non aliud ccepit esse nionium : \ Unus Filius Patris nostriquc medialor,
<iuamDci Filius : elhoc unicusel propter Deum Yer- noc aequalilalein cjus amisil, ncc a noslro consortio
Imni, quod illo susccpto caro factura est, ulique scparatus esl invisibilis Deus [b et visibilis Dcus :
Dcus; [ul| qiicmadmodum est una pcrsona quilibet invisibilis homo] ct visibilis homo, in forraa scrvi
homo, anima , scilicet, ralionalis et caro, ila sit absconditus, et Dominus glorioecoufessione creden-
Chrisliis una persona Verbum ct homo. i Item Ful- tium comprobalus. Neque cnim privavit ctim Paler
gentius in libro catholicae ftdci (Lib. de Fide ad Pe- naluracsuae nominc, postquain pro nobis homo pau-
trum, cap. 18) : < Firniissime, inquit, tene, etnul- p.cr effectus cst : ncc in Jordano fluvio bapli/.alum
laleuus dubites , non carnem Chrisfi sine divinilate altoro appcllavit vocabulo, sed Filium unigenitum :
conceptam in utcro Yirginis, priusquam susciperetur Tu es, inquit, FUius meus dileclus, in quo mihi bene
» S. Hilarius. Hoc procemium,
cujus tamen S. num ila sonal: < Erat namque pj-imumncccssarium
Ilicronymus iwCatiilogo Operum S. HHarii mcminit, nobis, ut UiiigeniliisDeiisnoslri causa honio, idquod
et quqd simililer a Cassiano Lib. vn de Incamat. tujn non cral, gignerelur. >
cilalur, nunc desideratur. Textus vero apud Cassia- 11Uncisiiiciusa dcsunl in Thcophilo.
485 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. - LIB. IV. 186
adora
complacui (Matth. m, 17). > Ambrosius eximius Dei A < Haeretice!desinc judicare judicemtuura.sed
sacerdos, in libro qui est ad virgines, ita memo- in coelis Deum, quem Deum magus adoravit in ter-
rat tt : 828 * Gloriosa virginitas et praeclara fecun- ris. > Item beatus Beda presbytcr in exposilione
dilas. Doroinusmundi nascitur, et nullus est gemitus apostolicaeexhortalionis ad episcopos Ephesiorum
parientis, quia fas erat ut Deo nascente meritum (Beda, in cap. xx Act. aposl.), ubi ait: In quo vos
cresceret castitatis. > Hieronymus catholicae fidei Spiritus sanctus posuit episcoposregereEcclesiam Dei,
doctor clarissimus in lihro ad Eustochium virginem quam acquisivit santjuine suo (Act. xx, 28) : < Non
(Epist. 22, n. 29) : < Dei, inquit, Filius pro noslra dubitavit, inqtiil, sanguinem Deidicere propterunio-
salute hominis factus est filius. Decem [AL, No- nem personae in duabus naturis ejusdem Jesu Chri-
vem] mensibus b in utero, utnascatur, exspcctat,.... sti, prcpter qttam et dictus esl fllius bominis, qui
et ille, cujus pugillo mundus incliiditur [Hier., et est in coelo. Cesset ergo Nestorius filiuro hominis a
tlle pugillo mundura includens], praesepis continelur Filio Dei scparare, et duos sibi facere Chrislos. >
angusliis. > ltem ipsiusincommentariolsaiae (Incap. Dicamus et nos : Cesset ilaqtte Felix Christum in
vii Isa., num. 14) : < Dominus enim virtutum, qui duos filios, vel in duos deos dividere, ne Nestorianoe
es! Rex gloriae,ipse descendit in uterum virginalem, fiat infidelitalis particeps : quia quod Nestorius in
• t ingressus est et egressus orientalem portam. > R I numero personarum, hoc Felix in numero filiorura
!ie:n Augustinus ,,;cujiis supra saepius mentionem facere videtur, unum adoptivum, et alium proprium
fccimus : < Ut aulem, inquit (Serm. SinNatali Do- faciens [ut] Filiuni Dei per unam divinitatcm maje-
viini), bomines nascerenlnr ex D?,o,primum ex om- stalis, in duas dividat potestates , unara propriam,
iiibus Tiatus est Deus : Christus cnim Deus, et Chri- alteram nuncupatlvam. Nonne, quoeso, hi omnes
slus natus ex bomine, non qn.T.sivitnisi matrem in quasi prophetico olim spiritu , ad confulandas blas-
t;rra, qui jam Patrem habebat in ccelo. Natus ex pheinias luas, haec dixerunt ? Tu enim Dominum
Deo, per quem facli sumus; natus ex Virgine, per 829 noslrum Salvatorem fateris Christum esse ;
q ie:ii reformaremur. > Itein ejustcm in epistola Deum vero negas. Ncc hoc solo conleritus es, nisi
arl Volusianum (Episl. 157, cap. 4) : < Et ipse Moy- etiam et servum eum afltrmares esse condilionatem:
ses ct cocleri prophetoe veracissime DominninChri- illi vero omnes, quos praenominaviraus, et alii his
stum prophetaverunt, et ei gloriam magnam derie- multo plures catholicl viri Christum Dominura Deum
riinl: huncnon tanquam Patrem si i [\uq.. lanipiam verum proedicaverunl. Illi beatam Yirginem Mariam
parem sibi], ncc in eadem miraculoriim p itenlia su- Dei genitriceni aflirraant; tu vero non tantum homi-
periorem, sed plene [Aug., plane] Domimim Deum nis, quem Christum norainas, sed servi cujusdara
omniurft, et hominem propler homincm faclum "* genitricem impia novitate credere et proedicare vi-
venlurum praenuntiaverunt. > Ilem Gregorius Nazian- rieris.
zenus (Orat. 58, in Christi Naliv.) : t Cum ergo, XII. lnstiper et auctoritatem nostroefidei poscis a
inquit, processisset ex Virgine Deus in ea, quam nobis, qui credi possit verum Deum esse hominem,
assumnserat, huniana natura , unum e duobus sibi qui ex utero virginali natus est. Dicis enlm : < Qua
invicen. contrariis existens carne ac spiritu, aliud in auctoritate, idem homo Dominicusex utero malris
Deum assjmitur , aliud deilalis graiiam praeslat. > verus Deus conceptus, et venis Deus natus a nobis
Item bealus Cyrillus contra Nestorium (Epist. 4, ad praedicatur, cum sit nalura verus homo, et per om-
Nestorium) : < Neque enim, inquit, primo natus est nia subdltus Deo?> Si auctoritalem quaeris quare
homo comiiiunis de sancta Virgine, et tunc deraum Deum verum praedicemus qui natus est ex Yirgine,
inhabitavil in eo Verbum : sed in ipsa vulva ulero- habes in superioribus multorum Patrum, quos po-
que virginali se cum carne conjunxit, et sustinuit suimus, non contemnendara auctoritatem. Tamen si
generalionem carnalem carnis suae [AL, carni suae illorum auctoritati credere renuis, vel ipsius sancti
nalivitatem suam faciens]. > Pelriis quoqtte Raven- Spirilus, per quera et de quo illa mirabilis Filii Dei
nensis cpiscopus in eadem epistola unde paulo ante nr con«eplio in ulero virginali facta est, crede, cujus
posuimus exemplum c : < Yerbum, inquit, caro fa- advenUim quaerenli Virgini quomodo fleri possint
ctiim est, ut liomo carne promoverelur in gloriam quae ab angelo dicta sunt ei, idem archangelus Ga-
Dei, nou ut Deus in carnis verteietur injuriam : sicut briel a Deo niissus eidem Virgini praenuntiavit. Nun
dicit Apostolus; Qui se jungit Domino, unus spiritus- quid aliud potuit angelus nuntiare, nisi qttod ilti a
esl (I Cor. yi, 17) : Et quomodo non, quando se Deq qmnipotente mandatum erat? Quid dicit ange-
jungit Deus homini, unus estDeus? >El jjost pauca; lus? Spiritus sanctus superveniet in te, et virlus At-
» S. Ambrosius; polius auctor incertus sermonis bns infantes in utero gestari solent. Auctorum supra
111 in Natali Domiiii, n. 4, inier Opp. S. Au- viginti testimonia in hanc sententiam indicat Balu-
gustini. zius in noiis ad epistolam ad Fortunalum :
t>Decemmensibus. Ita etiam tegebat Martianaeus. nos multo pluraCypriani eorum afferre possemus, qui non
Vulgali alii omnes, ait doctissimus Vallarsius in no- nisi novem enumerant. Vide etiam erudilam adnota-
vissima edit. Oper. sancti Hieronymi nostrique mss. tionem in hunc locum doclissimi Gazoeiad Cassiani
codices habent novem. Quanquam alibi non ignora- libri vn de Incarnat., cap. 56, nol.
nms decem recenseri, non abs llieronymo tantuin, c Yide supra, col. 177.
scd ab aliis etiam scriptoribiis aiitiquis, menses, qui-
187 B. F. ALBINISEU ALCULMOPERUM PARS III. 188:
fissimiobumbrabit tibi : iatoque quod nascetur ex te A A quaecunque hanc fidem de Christo Jesu a sanctis
sanclum, vocabiiurFilius Dei (Luc. i, 55). Dum ante Patribus promulgatam subvertere nilitur ; nec nohis
ab angelo diclum est : Erit enim magnus , ei Filius laudem quaM-enles, sed calholicam fidem defenden-
Altissimi vocabitur (Ibid., v. 52), modo dicit: Filius tes, parati salisfacere, quantum nobis divina dona-
Dei; ut quem antea Allissimum dixerat, modo Deum veritgralia, omni poscenli nos rationem fidci, cre-
ostenderct. De Joanne dicitur ab eodem angelo : dcnlcs sanctorttni Pairum testimoniis, et evangelicae
Magnus erit coram Deo (Ibid. v. 15). Hic cnim dici- auctorilali, sensus noslros subjicienles; praedicantes
tur magnus ad distinclioncm illius : et Fitius Allis- vertini Deum conceptum essc et natum Chrislum
simi; ut inlelligeres, aliler Joannem magnum dici, Dci Filium : dicente sancta synodo Chalcedonensi :
aliter Jesum, qui prcenunlialus cst ab angelo. Illc 830 Sequamur Patrum nostrorum sententias,
liomo maguus, liic magnus Dcus : idcm crgo Filius tiiium cl eumdem confitentes Dominum Jesum Chri-
Altissimi qui in utero virginali conceplus cl natus sttini, convcnienler cdocenlcs , perfectura eumdem
est, idem homo in tcmpore crealus cx maire qui divinitale, cl perfectum eumdem incarnatum Deum :
Deus est anlc lcmpora natus ex Palre. Si igilur ul ipsa Veritas in Evangelio ulrumque se dicit, et
idem homo qui Deus, el Idem Deus qui homo, desi- Filiuni Dei et filium hominis ; ait enim caeco: Tii
nal omnis hacretica pravilas, vcl homincni htinc pu- R " credis in Filitim Dei? et intcrroganti quis esset, re-
ruXncredere , vel scrvum procdicare conditionalein, spondit : El vidisli ennt, el qui loquilur tccum, ipse
vel in duos dividcre filios, quem angclica adnunlialio esl (Joan. IX, 35, 56). Item ubi ait : Citm venerit
unumesse Dci filitim praedixit, tit in traclatu praefati fttius hominis in majestate sv.a(Luc. ix, 26). Naturas
Bedaeprcsbyleri legilur (cap. 1), quem in Lueaescri- in Christo dtias confitemur, et duas operationes;
psit Evangelium : < Homo, inquit, asstiniplus in unam taraen divinitalem, non duas. Sicut enim cum
Deura clarificatus cst ea claritatc quam Ycrbum Dei dicimus : liomo vidit, non lamen totus homo vidit,
liabuit priusquam mundiis cssel apud Palrcm, hoc sed oculi tanlummodo : sic cum dicimus , Deus pas-
cst, ut idcm Filii nomen cnmilcmCbristi pcrsonam" sus csl, sed carne sola. Alia cnim sunt opera in hu-
homo Deus [Beda, liomo cum Deo] plcnus gralia et mano corpore c pilis, alia pedum; uam unumquod-
veritate sortirciur. > llcm in eodcm traclalu : que membrum tiabct et opus suum speciale, sed
< Ideoque el qttod nascelur ex te sanctum, vocabilur tiiunn cst corpus, et iinus homo, in quo operantur
Filius Dei. Ad riisliiiclioncm nostrae sanclitalis Je- capulet pedcs , anima regcnte el vivificante. Aliter
sus singulariter sanclus nascilurus asserilur. Nos cnim sentit livorem coipus, aliter animus verbttm
quipjte, clsi sancli efficiamur, non lamcn nascimur. Q (lurum, tamen iinus cst homo : sic est unus Deus,
Ille autcm solus veraciler sanclus esi, qui, ut ipsam qui passus est ct non passus; passus est in humani-
conceptioncm nalurae ccrruplibilis vinceret, ex com- la:c, et non passus indivinitate. Unde et unus Filius
mixlione carnaliscopiilacconceplusnonest. Sanctum, Dei in una persona ct duabus naluris digne pieque
inqiiit, vocabilur Filitts Dei. Quid hic dicis, Nesto- confilendus est. Sine Deo Verbo segregalo carnis
riane, <jui bealam Mariam negans Dei esse gcnitri- nattira non est concepta in yirginali utero; sed inef-
cem, apcrlam niteris impiignare veritatcm. Ecce fabiliter Dci Verbum uniluin cst carni, ut vere et
Deum dixit supcrvenlurum , Dei Filium nascitu- inconfuse perfectus fieret homo : unde eum homi-
rum : Quomodo crgo atit Dci Filius Deus non est: nem simul et Deum confitemur habentem in seipso
ant qu;e Deiun cdidit, <iuomodoOEOTOXO», id cst, Dei utrumque, et naturam Verbi, qua Deusest, et natu-
gcnitrix non cssc polcsl? > ram carnis, qua idcm Deusbomo est. Totus ctper-
XIII. His ct hujiismodi teslimoniorum auclnritali- fectus Deus in homine , et perfectus homo in Deo :
lnis suffulti nibil aliud de Christo credimus vel prav- unus Deus et unus homo, eliam et tintis Christus.
ilicamus, nisi illa quac sanclissimi Ecclesiarum Dei Qui contra hujits fidei veritatem venire tenlave-
doctorcs nobis tradideruiil, omnesque novitates vo- rit, nullatenus catholicus, scd schismalicus aesti-
biscuui cxsecrantes et contradicenles omni doctrinae, inandus est.

LIBER QUINTUS.

I. Mullis si(|iiidem proetermissisquae in libello luo D

J Veritas recipcre rcnuit, obmutescere eum praeci-
leguiiUir, quibiis niteris affirmare, Dominum no-
slrum J.snm Christum Detim vertim non esse , ad
quoe,qiiantiim nobisdivina donaveralgratia, respon-
debamus, landem illo pervenimus, ubi destruis quod
aedilicasti, et confileris quae negasti. Jam nescio
utrum stibdola simtilalione prioribus luis sermoni-
bus meliiis credcrelur, quitus multimoda argumen-
tatione verilatem impiignarc probaris; aut cum
tliabolo liiiiore perterritus nolens Christum Dei Fi-
tium essc confitcris; cujus lcstimoniiim ubiqtic ipsa
piens; quia tali laudatorc ipse Dci Filius dedignalus
est pnedicari. Dicis enim eumdem csse Filium Dei
qui cst et filius hominis, cl filitimhominis qui est
Filius Dei, utex tuis verbis cognoscipolerat : t Qui
illum , inquis, sibi ex utero matris, scilicet ab ipso
conccptu in singul'.ritale suae personae ita univit
atque conseruil, ut Dei Fl-lius csset hominis filius,
noii mutabilitale naturae, sed dignalione : simililer
ethominis filius esset Dei Filius , non versibilitate
substantiae, sed in Dci Filio cssel vcrus Filius. > Nec
189 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LiB. V. 190
mirandum esl si ab aliis in catholica professione A ves, omnem erroris perfidiam destruere in te poluis-
dissentire probaris, dum libi ipsi per vices discor- set, tuamque intelligentiam revocare ad agnitionem
dare videris. In bac enim sententia lua catbolicus veritatis valeret. Ex hac cerle radice totius infideli-
aestimari potuisses, si prius teipsum in pravitate lui lalis tuae spinoe, ut videtur, succreverunt, quod tuo
errorisnon ostenderes. Dicis itaque , ut in Dei Filio sensu impqssibile videiur, filium aliter posse esse
vero esset Filius; si est in vero Dei Filio Filius, qui proprium , nisi ex natura parenlum totus nascatur;
est Chrislus, igitur et verus est Filius , qttia in vero non inlelligens leipsum esse filiuiu proprium patris
nihil polest aliud esse nisi veritas. El nullum habet matrisque tuae, licct nobtlior natura quae in te est,
locum adoptio in nativilate veritalis. Unus est ergo anima scilicet, ex illorum natttra non esset generata,
Dei FiliusChristus, Deus et homo verus et perfeclus, sed ex nihilo, ut asseris, creata. Quae est hoec ab
ut saepe dictum est. Adjungis qttoque : non duo dii, omni ratione aversa tuae mentis caecitas, qui in Dei
quod contra temetipsum pugnare manifestum est. Palris unico et proprio Filio esse non posse conten-
JNamsi duo dii non sunt, ergo non est in eo Deus db, quod in teipso esse nullatenus negare poteris?
verus, et Deus nuncupativus, sed est unus Deus Si igitur cx anima et carne totus es proprius filius et
verus, quia Deus veritas est, el nqn est simulatio in verus parenttim tuorum, quare non multo magis
" credis Deum omnipotenlem vcrum et proprium Fi-
eo, sed totius fons veritatis.
II. Sequitur et altera in libello tuo sententia prio- lium, ex Virgine natiim in duabus subslantiis Deuin
ribus tuis verbis non conveniens. < Ipsum, inquis, hominem , habere poluisse? Nunquid impotens est
credimus verum et proprium Dei Filium, ac verum Deusin se perficere quod potens est in uniuscujus-
Deum, qui secundum formam Dei bis genitus est; que hominis nativitate efficere? Aut ergo temetipsum
primo videlicet de Patre sino carrie absque matre : divide in duos filios, proprium ex carne et adoptivum
sccundo vero ex malre cum carne sine Patre. Illum ex aiiima parentibus luis, aut si hoc absurdum libi
verum Deum ex utroqueparentc ineffabiliter genitum forte videatur, concede Deo Patri ea lege, vel eliam
credimus, cui Paler per David loquilur : §31 Ex potentiore, propriura et verc Filium ex Virgine na-
utero ante tuciferumgenui le.i Paulo anle dixistiCtiri- tuin habere potuisse, qua te vis tuorum pnrentum
stumduoshaberepatres, David scilicet naturalem, proprium esse filitim ; quamvis nullatenus adaequare
el Deum Patrem ex adoptione; hic vero, horum obli- possis illam ineffabilem Dei et liominis in una per-
tus verborum, ais : secundo vero ex malre sine pa- sona nativitatem, el conveuienliam humanae condi-
tre. Quod ulrumque verum essenon poterit, ut duos tionis consuetudini. Aut te ergo naturalem nega
habeat, et nullum habeat Christus, secundum quod _ filsumesse ex animoe substantia parentum tuoruro :
homo est, Patrem. Si ergo secundum tuam senten- aut Deo concede proprium ex virginali utero habere
tiam verus Dei Filius bis genilus est, et esl verus Filiism; maxime quia lalis unitas est in Deo et ho-
Dei Filius in ulraque nativitate , paterna scilicel et niine, ut sit una persona Dei hominisque, licet ho^-
malerna, quomodo potest fieri ut non sint duo lilii minis sit proprie quod morlalis fuit, et divinitatis
ex matrenati; unus, quem tu asseris catholica voce quod semper fuit. Et sicut teipsum mortatem et im-
verum esscFilittm Dei; alter, quem tua perversilas rnortalem esse non deucgas, ila et Christus divinitate
verum non esse Filium Dei affirmat? Yerum et non quidem immortalis, carne sola mortalis erat : quae
verum nullatenus unum esse potest; sic etiam verus tamen ejus caro devicla morte (juxla vcram et ca-
filius, et non verus filius nullatenus unus esse potc- tholicam fidem) nunc etiam ad dexteram Palris col-
rit filius : nec Deusverus et Deus nuncupativusunus locata, et in divinitatis potentiam glorificata immu-
esse poteril: quia aliud est omnimodis veritas divi- tabililer regnat in ccelis. De bis jam superius me
nitatis , et aliud nuncupalio nuda deitatis, ut supra scio uberius dispulasse, tamen propler'seiitenlioe hu-
ostendimus in Moyseet caeteris sanctis; sed ulriini- jus opporlunitatem , hic aliquid respondisse in prae-
que in una persona nullatenus esse poterit, quia alia senti loco melius ocslimavi; quia dum adversarius ea
est verilaiis dignitas, alia nunciipalionis largilas. .. repetit quoe ante posnit, nccessarium est ut repetitio
Quicttnque vero hanc siinulationem nuncupalivae vcl quoqiie meae responsionis occurrat, ne forte repelat
appellalivae divinitatis, scilicet in ltumanitate Cbristi [F., repuiei] non habere quod conlra eum dicatur.
afflrmare nilitur, nullatenus Nestorianae iropietatis 832 IV. Igitur per latissimos sanclae Scripturae
foveam evadere poterit. campos, quasi pcenitens aliqua a se snperius bene
III. Ct autem hanc dualitatem personae in Christo prolata decurrens , quoeril sententias sacrae Scri-
vitare le volle videaris, ponis exempli gratia honii- pturac, quibus pristini erroris sectara affirmare va-
nem ex anima ct corjiore unumesse filiutn parentum leat; sed dum non poterit invenire quod quoerit,
suorum. < Et licet, ais, ex Deo Deus, et horao ex pravitatis suaesensu sanctae Scripturae sentenlias in-
homine in singularilate personae, uiius atque idem terjsretari non desistit: ut ex tribus Apostoli auctori-
sit Christus Dei; sicut quicuiique homo ex anima de tate sententiis inlelligi pqtest. Ponit enim de mira-
uihilo creala, el carne ex ulroque parenle formata bili, et ab ipsa Veritate laudata professione beati
unus est utrisque parcntibus, patris sui videlicet et Petriprincipis apostolorum hujusmodi sensum, veluli
matris riiius. > Hoc itaque exemplum, si bene intel- ex suis verbis videri potest : < Singulariter namque
ligeretur a t", atque si leipsum sagacitcr considera- beatus Petriis apostolus in eo simul duas naturas in
191 B. F. ALBLM SEU ALCUINI OPERUM PARS IIL .19*
una persona, Deo sibi revelante, confessus ait : Tu A / V. Sed quamvis habeamus abundanter probalissi-
es Christus FiliusDei vivi (Matth. xvi, 16). In eo enira mos sanctorum Palrura sensus, qui aliter has intcl-
quod ait: Tu es Christus, ad humanitalem ejus per- lexerunt senteniias, pauca tamen proferamus ex mul-
tinet, in qua junctus est [Forle, unclusest] : id quod tis. De confessione itaque beati Pelri principis apo-
addidit : Filius Dei vivi, ad divinilalem ipsius, in qua stolorum ab ipsa Veritate valde excellenter laudata,
cssentialiter verus Filitts Dei est, convenit. > Lein illud respondemus quod Cassianus (Lib. III de In-
ejusdem beati Petri principis aposlolorum de Actibus carn.,cap.l2etl3) anlecessori isliusFelicis Neslorio
apostolorum profert verba, ubi Cornelio et his qui respondit: « Respondit enim, inquit, primus aposlo-
cum eo erant verbum Dei praeriicavit : < Qui rursus, lorum Petrus, unus ulique pro omnibus : idem enim
inquit, de liujiis humanilate sigillatim, sicut in Acti- unius habuit responsio, quod habet oinnium fides.
bus apostqlqrum lcgitur, idem apostolus Cornelio et Sed primum decuit respondere, ul idem esset ordo
sociis ejus inter coetera evangelizans ait : Jesum a responsionis qui eral honoris, et ipse antecederet
Nazarelh, quomodo unxit eum Deus Spiritu sanoto, confessione qui antecedebat eetate. Quid ergo ait?
et virlute. Hic perlransivil bene faciendo, et sanando Tu es, inquit, Filius Dei vivi. Simplici interrogatione
omnesoppressosa diabolo, quoniam Deuseral cum illo 833 a(I confutandum te mihi, haerctice, uti necesse
'B
(Act. x, 58). Non riicit: Deus erat ipse, sed, Deus erat est. Dic mihi, quaeso, quis ille fuerit cui Petrus ista
cum ilto. Nam si secundum veram professionem Deus respondit? Negare non potes Christum fuisse. Inter-
verus esset homo ille susceptus a Verbo, nequaquara rogo ergo, Christum quem vocas, hoininem an Deum?
lanlus apostolus auderet dicere : Deus erat cum itlo, Honiinem absque dubio : hinc enim omnis est tua
sed polius : Deus erat ipse. > Tertiam quoque sen- haeresis, quia negas Christum Filium Dei; ideo etiam
tentiam beati Pauli proedicatoris egregii ponit, ubi Mariam Chrislotocon esse,. non Theolocon dicis, quia
ait: < Quoniam Deuserat in Christo mundum recon- Christi genitrix sit, non Dei. Quod ergo ad haec re-
cilians sibi (II Cor. v, 19). Non ait, Deus erat Chri- spondit Petois? Tu es, inquit, Christus Filius Dei
Stus, sed, Deus eral in Christo , non quod Chrislus, vivi: Chrislum hunc, quem ttt hominis tantum filium
homo videlicelassumplus, Deus non sit, sed quia non esse asseris, ille testatur Filium Dei. Cui vis, credar
nalura, sed gralia atque nuncupalione sit Deus.>Yi- inus, tibi, an Petro? Opinor, non es tam impudens,
dete, videte, lectores, novum sanctoe Scripturae in- ut praeponere te audeas primo aposlolorum. Tamen,
terpretem, qui niiitur Deum disjungere ab hominc quid est quod tu non audeas, aut quemadmodum
assumpto; et ex uno Deo Redemptore nostro duos apostolura non despicies, qui Deum negare non me-
eflicere deos, unum verum, alterum nuncupativum : ti.iisti? Tu es ergo, inquit, Christtts Filius Dei vivi.
et Christum, quem tola Ecclesia Deura colit et ado- " Nunquid hoc ambigui aul obscuri aliquid in se habet?
rat, non solum illa quac in tcrris in spe laborat, sed Simplex tantum est et aperta confessio, Chrislum
et ilia quae in coelisj'ure gaudet, iste novus interpres Dei Filium praedicat. >.Et paulo post : < Yideamus
hominem vult solitarium, juxta Nestorianam vel Pe- quemadmodum confessionem ejusis, quem confessus
lagianam pravitatem, credi. Quod si verum est ut esl, approbarit : quia plus raulto est, quam quod
simulatio tantura sit nuncupaliva nominis in Christo, Apostolus dixit, si dictum illius Deus ipse taudavit.
non veritas divinilalis, quomodo est verus Redemptor Dicenli ergo apostolo : Tu es Christus Filius Dei
humani generis? Si est imaginalio potestatis in ca- vivi, quid a Domino Salvalore responsum est? Beatus
pite, unde est veritas salulis in corpore? Igitur una es, inquit, Simon Barjona, quia caro et sanguis non
his tribus sentenliis responsio poterit esse, quae una revetavit tibi, sed Pater meus qui in coelisest. Si displi-
pravitate inlerprelanles [F., interpretalae] sunt ab cet tibi apostoti testimonio uti, Dei utere. Laudando
illo. Nam si Christus idcirco non est Deus, quia di- enim Deus quod dictum est, auctoritatem suam apo-
cit, Deus eral in Chrislo, item , Deus erat cum ilto; stoJicodicto addidit: ita ut etiam si dictum iltud apo-
quomodo intelligendus est Dei Filius Deus, qui ait : stoli ore prodilt, suum esse hoc tamen Deus fecerit,
Ego in Patre, et Pater in me. Si igitur non est Deus, . qui probavit. Beatus es, inquit, Simon Barjona, quia
quia Pater in Filio est, nec Pater ipse Deus est, quia caro et sanguisnonrevelavillibi, sed Spiritus Patris mei,
dicitur, Filius in Patre : Idem enim est, quod ait : quiin ccelisest (Matlh. xvi, 17).Ergo in apostoli dictoet
Ego in Patre, et Pater in me; ac si dixisset : Pater Spiritus sancli, et praesentis Filii, et Dei Palris testi-
in Filio, el Filius in Patre; al si verum est, Deum monium vides. Quid ergo ainplius, aut quid simile re-
esse Filium, et Deum esse Patrem, tametsi ipsa Ve- quiris? Filiushominis Iaudavit, Pater interfuit, Spiri-
ritas diceret: Ego in Patre, el Pater in me : ergo et tus revelavit. Apostoli ergo dictum totius divinitatis
Chrislus est Deus, tamelsi Apostolus dixisset : Deus esl testimonium, quia illius, necesseest, hoc dictum
erat in Christo. Itaque si secundum illiusFelicis pro- auctoritatem habeat, quo auciore [Cass., qno aclore]
fessionem Christus non est [Suppl. Deus], quia Apo- processit. Beatus ergo,inquit, es Simon Barjona, quia
stolus ait : Deus erat in Christo, omnino duo sunt, caro et sanguis non revelavil libi, sed Spiritus Palris
Deus et Christus; et quarta introducitur persona, mei, qui in cwlisest. Ergo si Petro [caro et sanguis]
quod avertat ab omni corde Chrislianorura ille, de non revelaverunt ista, et inspiraverunt, jam intelligis
quo nobis cst sermo, qui est Deus untis verus et qui inspiraverit tibi. Si illum Spirilus Dei docuil.
summus Jesus Christus Dominus noster. qui Christum Dei filium esse confessus est, vides quod
103 DOGMATICA.- ADV. FELICEM LIRRI VII. - LIB. V. 194
tu spiritu daemonisdoctus sis, qui negare jiotuisti.) A \ serpenlini oris venena sibilans, quaeris quomodo te-
VI. Beatus quoque Beda presbyter in tractatu ipsum perdere possis : qnia unde bcne prolata recte
Actuum aposlolorum (Cap. x) de eo quod dicitur, intelligentes filii acquisitionis salvantur, unde fllii
Deus erat cnm ilto, ita exponit: < Deus, inquit, erat perdilionis damnantur, dum bene prolata in sanctis
cum illo, id est, Pater cum Filio. Melius est enim sic Scripturis male interpretari non mctiiunt. Propqnit
intelligere, qnam divinitatem Filii cum homine, quem itaque sentcnliam de Epistola evangelistae, ubi ait :
assumpsit,cohabitanlem signiflcari,neChristi perso- Advocalum habemus apud Patrem, Jesum Christum
nam geminare, et in Nestorianum dogma cadefe vi- justum : et ipse est propitialio pro peccatis nostris
deamur. > De eo vero quod Apostolus ail : Deus erat (I Joan. n, 1); quam ita a te'inlelligendam asseris :
in Christo, Victor episcopus Capuae in Libro Sponso- < Advocatus, inquis, idem est qui el medialor, qui
rum,capitulo vigesimo quarto « : < Deus, inquit, propter culpas delinquenlium apud Patrem interce-
erat in Christo, utique Pater ih Filio, quia in ipso dit, quod non de Deo vero, sed de homine assurapto
>
coroplacuit omnem plenitudinem habitare divinitatis. sentiendum est. Quare autem non intelligis, quod
In aliis quoqtie sanctis, et apostolis, vel patriarchis, evangelista eumdem propiliatorem dicit, quem advo-
sive prophetis, gratia fuit; in Christo autem tota di- catimi, dum ait : Advocalum habemus apud Patrem
vinitas habitavit, id est, lota jam plenitudo divinita- B I Jesum Christum juslum : el ipse est propilialio pro
lis corporaliter. > Idem quoque Victor episcopus ex peccatis nostris. In eo quod advocatum cum nomina-
opere Cyrilli i> in Libro ad Auguslas, cujus initiura vit, hominem dcsignat : quod vcro propiliatorem,
est : Qui divinum prwdicant et cwleste mysteriumt Deum demonstrat. Sed quomodo sit advocatus, qui
i In quo, ait, habitat omnis irienitudo divina rorpo- Deus est, sanclorum Patrum testimoniis intellige.
raliter, id est, substantialiter, non per participatio- Augustinus enim <>,eujus sacpinsmentionera facimus,
nem, neque per gratiain, quae tribuitur arioptivis; de hac interpellatione in libro contra Arium ait :
sed corporaliter, id est, subslantialiler, sicul in ho- < Solenl plane Ariani ex interpellalionis causa mo-
mine dicilur habitare ejus spiritus, cum non sit alius vere calumniam diccntes, quod qui interpellatur, in-
ipse homo et spiritus ejus. > ldem quoque doctor terpellante sit major. Quibus responderidum est,
Cassianus <=,qui et supra, de inseparabili divinitatis Deum obhvionem non pati, ut pro illis commoneaiur
humanitatisque operalione, et miia communione re- semper, quos ipse elegit: sed in hoc interpellat eum,
rum gestarum in Christo pro bealissima calholicae dtsm semper Patri hominein quem suscepit, quasi
fldei veritale ita disseruit : < Confileiites enim, in- nostrum pignus ostendit, et offert ut verus pontifex
quit, utramque subslanliam carnis ac Veibi unum et aeiernus. > Sed et hitic sensui illius quomodo bea-
eurodemque hominem, semper inseparaLilem ab ini- C ( tus Beria presbyter (In epist. I Joan. cap. n) in expo-
tio ipsius conceptionis, pia firiei credulitale suscipi- sitione ejusiem apostqlicaesententiaeconvenial,audi:
mus, et ex 834 tempore susceploecarnis sic omnia < Unigenito enim, ait, Filio pro homine interpellare
dicimus quaeerant Dei transiisse in hominem, ut om- est, apud coaeternuin Patrem seipsum demonstrare;
nia quae erant hominis in Deum venirent; et hac in- eique pro humana natura rogasse, est eanidem natu-
telligenlia Verbum factum sit caro : non ut conver- rai:i in divinitatis suae celsitudinem suscepisse. In-
sione aut mutabilitate aliqua cceperit esse, quod non terpellat igitur pro nobis Dominus non voce, sed nii-
erat, sed ut potentia divinae dispensationis Verbum seratione. > Scienilum est vere, quod nequaquam
Patris, nunquara a Patre discedens, hoinoproprie iaodo Christi ad dexteram sedentis interpellatio apud
fieri dignarelur incamalus. d [Et non hominem cura Patrem talis intelligi debct, qualis hominis solet esse,
Deo ita natum esse dicam, ul seorsum quae Dei sunt dum quis apud judicem supplicibus verbis interpellat
soli Deo dem, et seorsurn qtiae sunt hominis soli ho- pro eo : sed palris DeoPatri humanitatis in Dei Filio
mini reputem; et de uno Filio Dei non uinim, sed dispensalio (Locits corruptus), interpellatio est pro
facere incipiam duos Christos : quod a nobis jam ipse hijAuanogenere. Nam et de Spiritu sancto legitiir :
Dominus et Deus Chrislus averlat] : sed sic alteru- Ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenat rabili-
trum unus fit verbum et caro, ut manente in sua *» * bus (Rom. vin, 26); non enim
Spiritus sanctus inge-
perfectione naturaliter utraque subslanlia sine sui miscil; sed tropica tocutione Apostolus usus signifl-
praejudicio, et humanitati divina communicenl, et di- cat, quod Spiritus sanctus nos ingemiscere facit. Ila
vinilati htimana participent; nec alter Deus, alter dicitur et illum posiulare pro sanclis, quia postulare
homo, sed idem ipse Deus, qui et homo : et vicis- facit sanctos : sic etiam et id quod de Christo dicilur,
sim homo, qui et Deus Jesus Christus unus Deus. > «;uodsit advocalus, altiori mystico [Forle, mysterio]
VII. Sed his atque hujusmodi, o Felix, firmissimis intelligendum est, quam humana interpellandi con-
sanclerum Palrum lestimoniis superalus, ad alia er- sueludo inter homines solet observari.
roris tui Ialibula confugere non desiisti, atque exinde VIII. Deinde igitur ad Evangelium recurrens hu-
a Victoris Capuani liber Sponsqrura ignoratur. (1Haecnonnihil differunt apud Cassianum.
b S. Cyrilli exstat Oratio ad Reginas tom. IV Con- e S. Aug. Ubi? Ignoro. Liber Augustini contra
eil. Mansi pag. 803. Opusculi vero Yicloris, cujus hic Arium pariter ignoratur. Sensum fortassis Augu-
nienlio fii, nemoalius raeminit. stini, non verba referre voluit Alcuinus ex Libro
« Cassianus, libr. i de Incarn. cap. 5, ex
Leporii contra Sermonem Arianorum, eap. 19 et 25.
confessione. •
195 B. F. ALBINTSEU ALCLTNIOPERU.MPARS III. 19fl
jusraodi proponis scnlentiam : ais enim : <Nusquam A obstin.tlione permanendo, alienus censendus est.
enim in Evangelio Dei Filius pro nobis, sed tantum IX. Deinrie vadis qtioerendoquid de humanitate
filitts hominis tradiliis legitur. > Oblitus scilicet, qttod Chrisli, vel quid de divinitate specialiter in sanctis
ipse Dei Filius de sua traditione dixisset: 835 S.:c Scripturis dicatur; tandcmque illuc pervenisti, ubi
enim dilexil Dcus mundum, ut Filium suv.m unigeni- de die ultimi examinis idcmDominus loquitur; cujus
lum daret (Joan. ni, 16). Unigenilus ilaque Filius dici cognitionem Christo, in quantum homo cst, de-
Dei, est Filius qui datus cst pro munili salutc. Quid negare laboras, ut cx luis verbis agnoscipotest. <Ipse
vero csl datiis, nisi tradilus? Quod Apostolusquoque estenim, inquis, qui secundtim proescientiamDeitalis
confirmat diccns : Qui proprio Filio suo non pepcr- dicm judicii per Prqpbelam praedixit : Dies enim
cit, sed pro nobis omnibus tradidil illum (Rom. VIII, uilionis in corde meo, annus redemplionismew venit
32). Ilem <lceodem Dei Filio idera Apostolus ail : (Isai. i.xiu,4). IpsQ nihilominus est propler huma-
Qui tradidit semetipsumpro nobis (Ephes. v, 2). Qucm nitatis naturam, qui in tvangclio sccundumMarcum
eliam beatus Petrus Judoeis proedicans Filium Dei proteslatur : De die autem illa el hora nemo scil, ne-
non dubitavit testiflcari dicens : Deus Patrum nostro- que angeli cwlorum, neque Filins, nisi Pater solus
rum glorificavitFilium suum Jesum, quemvos quidem (Marc. XIII,52). > Hanc vero scntentiam, qua Mar-
tradidislis, el negastis anle faciem Pilali jttdicante PI cus evangelisla Filium diem judicii ignorasse dixit,
illo dimitti : vosaulem sanctum etjnstum neyaslis, et longe alitcr sancti Patres intetlexcrunt quam lu as-
petislis virttm homicidam dari vobis. Auctorem vero scris intelligendam. Beatus quijipe Hieronymus in
vilw inlerfecislis, quem Detts stiscitavit a morluis ter- Commciitario Mallhaei (cap. xxiv, vers. 56), simul
tia die (Act. m, 13, 14, 15). Quid in his verbis apo- et Beda presbyterin tractalu Marci evangelistae(cap.
stolicoeaucloritatis dubitationis esse polerit? Filium xm), hujtis sentenlix intelligentiam ila cxposuc-
Dei lcstiflcabatur, qui traditus est, et qui mortuus est, runt : < Causa igitur, inquiunt, reddenda cst, cur
imo et resuscitattts. Addidit quoque : auctorem vilw. ignorare dicitur. Aj)oslotusscripsit de salvalore : /n
Quis est ergo auclor viloe, nisi Filius Dei, qui pro quo sttnt omnesthesauri sapienliwet scienliw abscon-
salute mundi vel a DeoPatrc, vel a seipso iradilus diti (Coloss. II, 5). Sunt ergo omnes thesauri in
dicitur? Sed el ab ipso tradilore suo Juda Iscariole, Cbristo sapienliae et scientiae absconditi. Quare abs-
nec non el a Judaeis traditus csse tegitur. Tradidit, conditi? Post resurreclionem interrogatus ab aposto-
inquit beatus Petrus, seipsum jttdicanti se injnste stolis de die judicii, manifestius respondet : Nonest
(I Petr. II, 25), licct aliter a Deo Patre, alitcr a Juda vetirum scire lempora cl momenta, quw Palerposuit
tradiiore, ct aliter a scipso, alitcr a Judaeistradere- in sua potestate (Act. i, 1). Quando didl, A'o?test
tur : a DeoPatre propler salulem humani generis; (Avestrum, ostendit, quod ipse sciat, sed non expediat
a traditore, ut suaeavaritiae implerel cupidilatem; a nosse apostolis, ut sempcr incerii de adventu 836
seipso, ut paternoe voluntatis implcret effectum; a j'ndicis sic quolidie vivant, quasi die alia [Beda, die
Judaeis, ttt suaeperfidiae ostendcrent ncquitiam. Nul- illa] judicandi sint. > Si ignorat diem j'udicii, quo-
latcnus ergo dividi poterit filius hominis a Filio Dei, niodo vcrum est, quod ante dixit: Omnia tradita
vel scparari a filio hominis Filius Dei, quia umis est sunt mihi a Patre meo (Luc. x , 22) : si diei ullimi
Filius Dei, Deus el homo, qui Iraditus est propler cognitio non est ei tradita, nullatenus omnia tradita
delicta noslra in morlem. Quod bcalus Cassianus in sunt illi a Patre. Sanctus quoque Atigustinus in II-
libro, undc supcrius lestimonia posuimns, vcraciter bro dc sancta Trinilate capitulo xn (Num. 25), ho-
ostendit « : < Nec in tempore, inquit, admodum ho- rum Christi verborum sensum per tropum, qui apud
minem quis a Deo in passione possit, vel Deura ab grammalicos metomjmia dicitur, explanal : < De die
homine secernere? Si enim ad tempus rcspicis, in- vero et hora nemo scit, neque angeli in cmlo, neque
venies scmper fllium hominis cum Dei Filio; [b st Filius, nisi Pater. Hoc enim nescit, quod nescientes
ad passionem, invenies semper cum filio homlnis facit : id est, quod non ita scicbat, ut lunc discipu-
Dei Filium] : ita scilicet unitum et individuum sibi lis indicaret : sicut dictum est ad Abraham : Nunc
Christuin filium hominis ac Dei Filium, [ut] quan- cognovi,quod limes Deum (Gen. xxn, 12) : id est,
tum ad vocem Scripturaeperlinet, ul nec homo se- nttnc feci ul cognosceres,quia et ipse sibi inilla ten-
parari a Deo tempore, nec ab hominc Deus Oninino talione probalus innoluit. > Dic, rogo, qttomodo
valeat passione. > Hoc etiam symbolo catholicocfidei fieri possit, ut juriex omnium diem j'udicii nesciat;
confilcmur manifesle. quod Jesus Clirislus Dci Filius et qui roerita singulorum dijudicaturus est, tempus
unigenilus, natus de Spiritu sancto ct Maria virgine, ejusdem examinis ignoret? De cujusjudiciaria pote-
passus sit pro humana satute. Neqiiaquam ergo du- state multo ante in psalmis praadicilur : Deus noster
bitare ullus catholicus debet, quin Dei Filius traditus tunc, dicit Propheta , manifesiius veniet : Deus no-
essel pro raundi salute. Qui enim negat, Dei Filium ster tunc non silebit. Ignis in conspectuejus ardebit,
traditum esse ad passionem, nullatenus calholicus et in circuitu ejus tempestasvalida : advocavitccelum
csse poteril, sed a calholicaefidei professione, in hac de sursum, et terram discernere populum suum (Ptat.
» Cassianus libr. vi de Incarnat. cap. 22, ubi lex- quis a Deo ; nec in passione possit Deum ab hoiuiue
tus ita habet: < Necin tempore admodura hominem discernere, etc. >
•>Uncis iiiclusa ex Cassiano suppleta sunt.
 *97 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. V. 198
XLIX,3,-5). Et ne lgnorares, dc quo hoc dixissct, A , turus. Hunc cumdcm filium hominis, qui judicatu-
pauto anle idem propbeta praemisit: Detts deorttm rus est mundum, Apostolus Deum non dubitavitnq-
Dominus loctttusest (Ibid., 1). Quis est ille, Deus qui minare. Ait enim : AtioquinquomodoDeusjudicabit
est deorum, idem [Forte, id est] sanctorum Domi- hunc mttndum (Rom. m, 6)? et alibi : Exspeclantes
nus? Vere omnino Christus, qui judicalurus est vi- beatamspemet adventum gloriwmagni Dei (Til. n, 15).
Vosac mortuos. Hujus locum prophetiae bealus Cas- 837 X. I" sequentibus quoque ponens verba ip-
siodorus (In Psal. XLIX,1, 3) ila declarat : < Ne sius Vcritalis, qtiibus cuidam diviti se bonum magi-
quis, ait, incarnationem Christi mediocri crederct strum nominanti respondit: Nemo bonus , nisi solus
nestimalioneposcendam [pensandam], potentia ipsius Deus (Luc. XVHI,19), valde inconvcnienter, quantuin
anle proedicitur, ut lotius incredulitatis pravitas au- ad intelligentiac pcrlinet ralionem, vcrba, oFelix,-
feratur. Dii dicuntur, qui bonis coiiversationibus conjungis : < Ipsc cnim, ais, qui essentialiler cura
gratiam supernae majestatis accipiunt; sicut in alio Palre et Spiritu sancto solus est lionus, cst Deus,
Psalmo ait : Ego dixi, dii estis, el filii excelsi omnes ipse in hominem licet sit bonus, non tamen nalura-
(Psal. LXXXI, 6). Ita crgo filii dicunttir, sicut et dii, liter a scmetipso fit bonus. > Quomodo stare potest
(|iiod titrumque gratia proeslat, non natura. Deus quod dicis, ipse est bonus, et ipse naturaliter non
autem deorum est Cbristus. > Et paulo post : 'B est bonus in semctipso? Si per se bonus estcum Pa-
<Deus enim Christianorum ipse est Deus dcorum, tre et Spiritu sancto, uiique et ipse bonus est in ho-
qui et manifeste veniet et non sitebit. Silel enim mine assttmpto, non aliena bonitate, sed naturali,
rnodo, cum mundus iste peragitur; cum blasphe- quia ipse, et lpse unam significaverit personam, ct
niias et sacrilegas voces sentenlioe suae severita- nonestalterin Patre, alter in homine. Mirandum verp
le, non damnat, sed ad conversionis medicinam est, quomodo magister velis fieri fldei calholicae,
sustinet peccatores. Tunc autem non silebit, quando dnuii verborum, per qttae fides dicitur, rationem
sceleralis diclurus est: Ile in igncm wternum, qui iguores. Corde enim credilur ad jitstitiam, ore autem
paratus est diaboto et angelis ejus (Matllt. xxv, 11). > confessiofil ad salutem (Rom. x, 10). Recte itaque in
Hanc vocem metuat, qui modo nuncupativum et non cordecredita convenientibusveroefidei verbisproferri
verum Deum audel blasphemare Christum, qui j'u- dcbent. Sed quaedammihisusjiicio ex antecedenltous
dicaturus est munrium. Nuncupatio non est in veri- fideituae professionibus, m his nascitur verbis, teqtti-
tate potestatis" seil in nominis tantummodo dignitate. demvelle asserere Dei Filium, qui homineni assum-
Qui vocabit ccclum et terram ad judicium, non so- psit.naturaliterbonumesse; hominem vero, quem as-
lum nomen habet deitalis, sed etiam poiestateni sumpsit, naturali bonitate bonum non esse. Sed isle
divinitalis. Et ne forte contradicas lilium hominis 'C luus sensus multis sanctae Scripturae testimoniis de-
esse, qui habet jiotestatem judicandi, audi quid idem sicuitur. Primo cum legitur in Gcnesi, Deum omnia
ipse de sua potestale diceret; ait enim : Cum vene- bona condidisse. Et cumper singulos dies dicit Scri-
rit filius hominis in majestate sua, et omnes angeti ptura : Vidit Deus, quod bonumesset. et dum omnia,
cum eo, tunc sedebit in sede majestatis suw (Matth. sicut Deo placuit, creata sunl, dictum est: Et erant
xxv, 31). Filium hominis testatur in sua majestate, omnia valde bona (Gen, i) : quomodo illc homo solus,
et non in aliena sessurura et j'udicalurum, et re- quem ipse Dei Filitis, per quem facla sunt omnia,
gnufn sui Palris sanclis dalurum. Et alibi: Pater sibi in unitatem personoe in utero virginali assum-
nonjudicat quemq<iam,sedomne judiciumdedit Filio, psit, non erat naturaliter bonus ? Quid in illa mira-
ut omnes honoriftcentFilium, sicut honorificanl Pa- bili de Spirittt sancto et virginali conceptione et na-
trem. Et paulo post : Sicut Pater habet vilam in se- tiviiate, peccati fuit, ut bonus naturaliter non esset,
metipso,sicdeditet Filio vitam habere in semelipso,ei qui natus est, et Dei Filio in unitatem personae iu
polestatemdedil ei judicium facere, quia filius homi- ipso exordio incarnationis adjuuclus? Oranis quidein
nisesl (Joan. v, 23, 26, 27). Et ne ulla cuilibct du- rationalis creatura aut bona est, aut mala. Legitur
bitalio remansisset, quis sit qui in judicio omnibus enim in Scripturis sanctis angelus bonus, et angelus
videbitur, idem beatus Joannes evangelisla prophe- i* inalus : similiter et bonus homo, et maltts homo
ticum in eo tesiimonium implenduin esse proedixit; ipsa Veritate allestante : Bonus homo de bono ihe-
ail enim : Hoc totum faclum est, ut impleretur qucd snuro cordis sui (etsi omnia, quae Deus creavit, crant
dictum est : Os non comminuetis ex eo. Et iterum valde bona) profert bona: et mulus homo de malo
alia Scriplura dicit: Videbunt, inquem transfixerunt thesauro cordis sui profert mala (Luc. vi, 45). Sed
(Joan. xix, 56). Vulnera itaque veri corporis verum oainia qtiae boaa sunt, naturaliter bona sunt, Dei
filiumhominis ostendent, qui judicalurus cst mun- gratia agenle ; quoevero mala sunt, ex proprio vi-
dtim : forma illa crit judex, qua slctit anle judicem. lio mala efliciuntur. Quomodo ergo Christus natu-
Talis apparebit judex, qualis vidcri possit ab eis , raliter non est bonus, per qucm omnes, qui-
quos coronaturus-erit, el ab eis, quos damnaturus. ciinque boni sunt, efficiuntur boni? Sicut enim
Hoc ipsum quippe Cbrislo ascendente angeli aposto- prope [Forte, propric] est Filitts Dei, per quem om-
lis piDedixerunt: Sic, inquiunt, venietquemadmodum ncs sancti Filii Dei facti sunt : ita naturaliier bonus
vidistis eum euntcm in cwlum (Act. I, 11), id est, in est, sine quo nullus naturaliter poterit esse bonus.
cadcni forraa carnis atq le substantia veniet juiliea- IIujiis vero responsionis Cliristi verba bealus Hierpr
199 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS RL 200
nymus presbiter longe aliler, quam tu asseris, intel- J<isicut hutnani generiscausa poscebat, in beatae Virgi»
ligi voluil, ut in praescripto cjus Commentario, unde nis utefo Verbumcarofactumest, necDeumillumsine
pauloante posuimus teslimonia, legilur* : <Quid me, hoc, quod homoest; nec hoininem sine boc liccat
inquit, interrogas de bono? unus est bonus Deus cogitare, quod Deus est. Ostendit[S. Leo, exprimit]
(Matth. xix, 17; Luc. xviu, 19). Quia magistrum vo- quidem sub distinctis actionibus veritalem suam
caverat boiium, cl non [Deum] vel Dei Filium con- ulraque natura, sed neutra se ab alterius conjun-
fessus erat. Dicit, quemvis sanctum hominem com- ctione disjungit. Nihil ibi ad invicem alienum vacat.
paralione Dei non essc bonum, de quo dicitur : Nec enim divinitas animae tristanti ante passionem
ConfiteminiDomino quoniam bonus (Psal. cv, 1). Ne defuit, nec carnem suam in passione deseruit. Tota
quis autem putet in eo* quod bonus Doniinus [Hier., est in majestale humilitas, tota in humilitate ma-
Deus] dicitur, exclttdi a bonitate Filium Dei, legi- jestas. Idcirco ejusdem est contumelia, cujus est
mus in alio lqcc : Pastor botlus pqnit animam sucrn glqria. Ipse esl in infirmitate, qui et in virtute :
pro ovibus suis (Joan. \, 11). Et in Prcphela : Spi- idem mortis capax, et idem victor est mortis. Sus-
'ritum bonttm, terramque bonam (Psal. CXLII,10). » cepit ergo totum hominem Deus, et ita se illi at-
Ncn igitur Dominus se benum negat, sed esse Deum que iituin sibi mis"ricordiae et potestatis ratione
significat. Non se magislrum bonum non esse, scd IR conseruit, ut ulraque alteri nalura inesset, et neu-
magistrum absque Dco.nullum bonum esse testatur. tra in alteram a sua proprielate transiret. Atque
XI. Addis quoque, ubi de duabus in Chrjsto na- ita in carne propria passus est impassibilis Deus,
turis dispulas : < Impassibilis in suo, passibilis in ut veram passionem, quia voluit, in vera carne
alieno. > Quid dicis alienum esse Dei Filio in illa senliret, et i;i divinitate prorsus impassibiliter per-
suscentione humanitatis, quae in tantam et tam mi- nianeret; nec alius semelipsum morti dignalus sit
rabilem cum Dei Filio assumpta est unitatem, ut tradere, quam ille qui sic potuil moriens de morle
unus esset, non duo? Idfim in divinilatis gloria, qui vincere, ut inortem non possit in morle sentire.
et in humanilatis infirmitate, idem Filius Dei, qui Sed lioc cerlissimum scire debemus, quod quid-
et filitts hominis, et idem lilius hominis qui et Fi- ojuid veNaliouiset passionis furor intulit impiorum,
lius Dei. Quid enim in liac conjunclione alienum non de necessitate toleratum , sed de voluntate
potuit csse, dura omnes aclus ulrarumque in Christo susceptum est : > veluti etiam omni.ij quae infir-
naturarum unius propriaeesse personoe certum habe- miialis sunt humanae, voluntate sustinuit, non ne-
tur, sictt' beatus Leo papa ait b : < Salva riaturarum cessiiate, ut famem, sitim, lassitiidinem, somnum,
proprietate, 838 (IUSC De>sunt> Iransierunt in ho- irrisioiies, cruccm, atque ipsam mortem. Ita et ille
'
mineni, et omnia quae hominis sttnt, transierunl in ^ qui propria voluntale mortuus esl, propria quqque
Deum : ut nec sine homine agerent divina, nec sine polestale surrexit, veluti antc pracdixit : Potestatem
Dco agerentur humana. Hoc enira catholica fides habeo,\nqml,ponendi animammeam,etpotestalemha-
tradit, hoc exigil, ut in Redeinptore nostro duas beoiierum sumendieam(Luc. x, 18). Sednelongiorli-
noverim [S. Leo, noverimus] convenisse naturas; et belliseries Iegendi fastidium generet, hicsit hujusser-
mancntibus proprietalibus suis, tantam faclam tini- monis finis, ut ab alio liberius oralio sumat exor-
tateui ulriusque substantix, ut ab illo lempore, quo diuro.
» S. Hier. in cap. xix Matlh. ex quo lextura maxime in priori Editione cofruplUm emendavkmus.
b S. Leo papa Serm. 54. cap. 1 et 2
m—- - — ' - .... .. , ..... . —.—f,

LIBER SEXTUS.

I. Subllmitas apostolicoe auctcritatis tcrrere de- tatis sequacibus Christo injicere tentat debitam ser-
bttisset istcs adoptionis vcl nuncupationis in Chrislo vitutem, et conditionale servitiura , et necessariam
asserlores, ut tacerent, quia omnes novitates vecuni 13 subjectionem : dttm omnes evangelicae paginae et
cunctis cathnlicae fidei filiis sub anathemalis terrere apostolicaeScripturae Christum veraciter Dorainum
interdixit. Sed obstinata mens nullis terreribus Deum, atque Dei Filium apertissime lestentur. Nec
emqllita a suooperversitatis pertinacia conapescilur : alicui sanclorum tanta fttit latiludo sapientiae, vet
nec eorum damnationis exemplo semetipsa corrigere tam grandis eloquentiae copia, ut laudem et gloriam
cural, qui anleactis temporibus novas sectas, apo- Christi Dei digne potuisset enarrare. Superat enim
stolicisque tradilionibus conlrarias inlroducere ten- oranera sensum rationalis crealuroe hujus mysterii
tarunt. Ita enim nec isti, qui bujus novitalis inlro- magniludo, quo Dei Filius in unitatem personae hu-
ductiones fidei caiholicoeinserere conantur, se pia manitatis naluram assumere dignalus est, et iuter
humililatis consideralione in ovile universalis Eccle- homines homo Deus conversari, qui in ccelis adora-
siae per apostolicae fldei unilatem revocare student. lur ab angelis : quem infelix istorum temeritas de-
Et non solum male prolata salubriore sensu emen- bitorem servitutis, vel conditionalem servum nomi-
dare non consentiunt : verura etiam pejoribus sc nare non metuit, et infiraa quaeque nomina Redem-
ttenuo implicare erroribus contendunt. Unde et iste plori noslro Chrislo, Deo vcro, et Regi regum, Domi-
Felix infeliciore audacia, cum coeteris suoeperversi- noque dominantium imponcre pracsumit.
 201 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LD3. VI. 202
839 II- Quod er8° Christum debitae servitutis; A HI. Hlud vero quod ais : < Hlum propler ignobilf-
necessitate conslrictum esse contendis, dic, oro, ini tatem beatoe Virginis, quae se ancillam Dei humili
quo fuit Christus Jesus debitor ? Nunquid peccatai voce protestatur, servum esse condilionalem. > Si
habuil, ut propter peccalorum remissionem debitor sanclissima virgo Maria juxta vestram lemeritatem
esset? Nam in oratione Dominica debita pro pecca- conditionalis est ancilla, ergo nobilior est Sara se-
tis ponuntur, sicut solemus ex praecepto ipsius Ve- cundum apostolicam auctoritatem, de qua ipse do-
ritatis quolidie decantare : Et dimilte nobis debitai clor gentium ait : Scriptum est quoniam Abraham
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostrisi duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de li-
(Matth. vi, 12). Unde et mox hujus petitionis reca- bera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus
pitutatio subjecta est, ut intelligeretur de quibus; est, qui autem de libera, per repromissionem(Gal. IV,
dixisset debitis; ait enim ipse Dominus in sequenti- 22, 23). Et postpauca: Sed quid dicit Scriptura?
bus : Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimit- Ejice ancillam el filium ejus : non enim hwres erit fi-
tet et vobis Pater vester ccelestisdelicta vestra (Ibid. lius ancillw cum filio liberw (Ibid. 30). Forte et apud "
14). Et ubi unus evangelisla dicit, debita nostra, ibi te nobilior est Isaac quam Christus : qtii apostolico
alius pro debitis peccata ponit (Luc. xi, i). Si de- testiraonio de libera natus est, et Christus, ut tu as-
bitor est, qui et peccator.ut evangelica veritas osten- B seris, de ancilla : et omnes adoptivi filii Dei qui
dit, nunquid etChristiis peccator fuit, ut debitor dici sunt, nobiliores sunt Christo, de quibus ipsa Yeritas
debeat? nisi forte alio sensu debitorem vetis intelli- ait : Jam non dicam vos servos, sed amicos (Joan.
gere, anteacli videlicet cujuslibet beneficii remune- xv, 15). De quibus et praedicator gentium ait : Misit
ratorem. Quid vero hoc ad Christum pertinet ? Nun- Deus spirilum Filii sui in corda nostra clamantem,
quid primum fuit homo, et postea singulari benefi- Abba pater. Itaque jam non est servus, sed Filius.
cio in Dei Filiura electus esse credendus est, ut hu- Quod si Filius, el hwres per Deum (Gal. iv, 6). Di-
jus tanti beneficii debitor sit dicendus? Nonne in cis: < Quid potuit de ancilla nasci, nisi servus? >
ipso conceptii Deus verus, et verus Dei Filius Uhi est intelligentia tua, non considerans multa
conceptus est, et in unam personam duarum na- animantium genera de terra esse creata, et pluri-
turarum facta est conjunctio in ipso utero vir- mas piscium diversitates ex aquis ? Quomodo ergo
ginali, in tanta personae unitate, ut hic totus, qui viva creatura ex insensibili, id est, tcrrae vel aquae
exvirgine natus est, indubitanter dici et credi de- natura creafi poterit? Vel quomodo de putvere arbo-
beat unus verus Filius Dei. Alibi quoque in Evange- res, et de 840 arboribus flores fructusque nascun-
lio de debitore dicitur : Duo debitores fuerunt fene- tur? Quare non tantum pulvis de pulvere nascitur,
ratoriuni(Luc. vn, 41).Quihic debitores intelligendi IC sicut dicis, qtiod nil potuisset de ancilla nasci, nisi
sunt, nisi cujuslibet pacti necessitate injusfenera- servus. Ut interim beatam Virginera ancillam nomi-
toris obligati, quorum nihil de Christo pia credulitas nari non negemtts : tamen concede omnipotentiae
perinittit dici? Quod vero ais conditionalem esse divinae, ut de ancilta creare potuisset qttidquid
servum : qtiaecatholicae aures hanc tanlam blasphe- placuisset suae ineflabiti voluntati, nisi forte re-
miam patienter sufferunl, ut Christus Dei Filius vili sistere velis Deo, [et] dicere : Nolo ut aliquid
conditione el dura necessitate servus sit Dei Patris? aliud flat dc ancilla, nisi servus tantum. Sed revera
Quid ergo dicis de Adam? Ulrumiiam libera digni- Chrisius solus, ut Propheta de eo proececinit, inter
tate, vel servili conditione creatus sit? Si conditio- morluos liber est inventus (Psalm. LXXXVH, 5). De
Jialis servus formatus est, quomodo est iraago Dei? qua ejiis gloriosa liberlate beatus Cassiodorus in
Vel ubi liberum illius arbitrium fuit? Aut quid pec- octogesimi septimi psalmi exposilione ita dicit :
cando perdidit ? Si vero liber, quomodo non multo < Solus enim iri.er mortuos liber fuit, qui ipsa quo-
magis Christura, in quo Divinitas omnis corporaliler que mortis claustra confregit : ipsius enim tantum
habitabat, libera dignitate, non conditionati servitio mors libera, quia et voluntaria fuit, qui poteslalem
ex regiae nobilitatis Virgine natum esse credendum hubebat ponendi animam suam, et iterum sumendi
est? De quo beatus Augustinus in epistola ad Con-' eam (Joan. x, 18). Sed cum ille esset inter moriuos
sentium (Epist. 205, n. 12) : < Assumpsit, inquit, liber, aestimatus esl tamen a dementibus, sicut vul-
formam servi non Domini mutando naturam : im- nerati dormientes. Vere autem dictus est Dominus
pertiendo Doininicam gratiam, non servilem inju- liber, qui humanum gentts liberare dignalus est : >
riam retinendo. > Si enim humana nobilitas alicu- quem tu forte per hoc servum esse conditionalem
jus momenti vel dignitatis aestimanda cst, quis no- calumniaris, quia hiimanum genus benevota suae
bitior ipso David rege, ex cujus semine quasi de re- obedientioe stlbjectione liberum fecit. Sed longe ali-
galis excellentiaenobilitate, non servilis condilionis ter beatus Gregcrius in Iibrq Moralium vigesimo
ignobilitate Christus nasci voluit in mundo ? Si ad tertio de hac eadem liberatione, unde loquimur,
Deitatis gloriam respicis, quis Dei Filio , qui in scnlire probatur » : < Mediator, inquit, Dei et Iiomi-
duabus naluris unus atque idem fuit, oequari potest, num Jesus [Greg., homq Christus Jesus] in ee raise-
ctti nullus sanctorum nobilitale vel libertate, vel po- retur hominis, quo forraam hominis sumpsit: qua
testatis privilegio simitis esse potuit vel poterit? misericordia redempto [Idem, pro redempto] ho-
« S. Greg., lib. xxivMoral., cap. 3.
PATROL. CI. 7
205 B. F. ALBINISEU ALCUIM OPERUM PAfiS Hl. 304
hiine dicit Patri: Libera eum, ut non desccndat in iA Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, ecekstnm,
corruptionem (Job. xxxiu, 24). Sicut jam supra terrestrium et infernorum, et omnis lingua confitealur
diximus, dicere ejus est, libera eum hoininem, natu- quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Pulris.
ram hominis assumendo liberam demonstrare. Ex ea Si jam Dominus est Jesus, et in gloria est Dei Pa-
quippe carnc, quam sumpsit, eliam hanc ostendit tris, id est, iu divinilatis majestate, ergo conriitiona-
liberam , quam redemit. Quae redempta videlicet lis scrvitii jugo subjectus uon est: sed, sicut beatus
caro nos sumus, qui cognitione nostri reatus astrin- Pelrus princeps apostolorum ait: Profeclus est in
gimur, sed mcriiatoris lanli aequitate libcraniur, si- ccelumsubjectis sibi angelis et potestatibus, et virtuti-
cut ipse ait : Si vos Filius liberaverit, vere liberieri- bus (I Petri m, 22). Quod et idera Psalmista prae-
tit > (Joan. vin, 56). Niraium ergo ingratus videris dixit mullo ante fulurura : Minuisti, inquit, eum
liberatori humani generis, qui toties illum non so- pauio minus [ab angelis], yloria et honore coronatti
lum absolulc servum appellari dicis, sed etiam con- eum, et constituisiieum super opera manuum tuarum.
ditionalem servum teslaris : dura conditio durara Omnia subjecisli sub pedibus ejus (Psal. vm, 6). 0
dcmonslrat necessilatera, non volunlariae munus gloriosa obedieutia et omni laude dignissima, quae
oberiicuiiae. in tantam divinaepotestatis magnitudinem sublimala
IV. Scd et inter caelera, quo te vagus sermonis B 1 est, ut super omnia opera Dei consliluerclur! Item
tui perduxil lextus, eliam ad hoc pervenisti, ul di- in alio loco Apostolus : Qui tradidit semetipsum pro
cercs duo genera servitulis csse in creaturis, volun- nobis oblalionem et hosliam (Ephes. v, 2). Ln hoc
tarium quidein el coniiilionale, quia, inquis, omnis quod ait : Tradidit semetipsum,voluntarie se traden-
crealura votuntale seu necessitate per condilionem tis, non condilionaliter servientis, ostendit affecfum.
Deo servil. Plane omnibus patet inferius esse genus Dicil et ipse David sub persoiia sancloruin : Volun-
conditionalis servitii, quam volunlarii, sub quo in- tarie sacrificabo tibi (Psal. LIII, 8). Si sanclerum sa-
feriori gradu irapia lcraerilate Cluistiini computare crificia, quae Deo solent offerri, voluntaria fuisse
non limes, sicut ex tuis verbis jam amea ostcndi- manifestum est, quoraodo hoc solum sacriflcium, in
mus. tn quo etiam gradu condilionalis servilii, et quo tolius mundi redemptio est, pcr nccessitatem
ipsum diabolura posuisti dicens : Nempe diabolus fuisse calumniaris, et non pcr volutilatera sponle
tervus Domini per condilionemin sacro eloquio dici- seipsura oflercntis? sicut idein propheta in alio loco
tur. Videsne quo le tua perduxit blasphemia, ut uno ait : In capite libri scriptum est de me, ul (acerem ve-
servitutis genere Christum et diabolum computares: lunlatem luam : Deus meus volui, et legem tuam in
nec ipsum Chrislum consentires voluntaria obedien- medio cordis tnei (Psal. xxxix, 8). Votui, inquit, non
tia Deo Pairi deservire in diebus carnis suae, sed " sicut tu soles dicere, debui (debita enim ais ser-
condilionali necessitate, sicut diabolum. Nunquid vilute) Deo Patri subjectus esse. Quod quidein de-
non omne Christianorum servitium in religione bitum et conditionale servitium, ab ecclesiasticaeri-
sanctitatis voluntarium Deo debet esse magis quam dei veritate omnino alienum esse dignoscilur. Calho-
necessarium, in tanlum, ut voluntas bona proopere licanaraque verilas in uno eodemque Christo credit,
computetur, quamvis aliqua necessitas operandi et confiteiur secundum veram substantiam carnis, om-
impediat facultatem? Addis adhuc de conditionali nes ejusdem carnis, quas suscepit, inflrmitates vo-
servitio Chrisli haec verba : « Nunquid, ais, qui ve- hmtarias habere Chrislum, cura voluisset. Volunta-
rus esl Deus, flcri potest, ut conditione servus Dei riain naraque et veram famem, cum esuriens ad fi-
sit, siciil Chrislus Dominusin forma servi, qui mul- culneam veniret: voluntariamet veram lassitudinem,
tis modis multisque documentis, non lantura pro- ctini fatigatus ab itinere super puteum sederet; vo-
pter obedientiam, ut plerique volunt, sed etiam et luntarium et verum vulnus, cum militis lancea per-
per naturam servus Patris el filius ancitlaa ejus ve- cuteretur in latere; voluntariam et veram mortem,
rissime cdocetur? > Quod quam absurdum sit, et cum inclinato capife spiritum emisisset in crtice;
quam incptura hoc de Deo, Dei Filio, ac Deo vero in voluntariam et veram sepulturam, cum eum deposi-
eredere piorum ignorat nemo. Inlcr plerosque, quos luiii de ligno Joseph et Nicodemus ponerent in se-
dicis Chrislum putare per obedientiam servirc Deo, pulcro. Has enim carnis omnes inliraiitaies volun-
unus quidem est beatus Paulus apostotus doctor tarias quidem, sed veras Chrislus habuit, quia car-
gentium, qui ait: Christus obediens Patri usque ad nis humanae naturam, iion in phanlasia, sed in ve-
mortcm, mortem autem crucis, propter quod et Deus ritate suscepit: quas passiones propterea in carne
exaltavit illum , et dedit ei nomen quod ett super voluntarias habuit, ut in veritate carnis divina po-
omne nomen (Phitip. n, 8, 9). Servus conditlonalis tenlia, quae nec pati potuit aliquando nec mori, in-
non est super omne nomen, sed inferius filiorura firmitatcm morteinque devinceret, et carnem suam
nomine. Filii quippe nomen omnibus sanclis, Dei in vitam virtotemque perpetuam suscitaret: quem tu
dignalione, communiter donatum est. Quod est ergo aeiernaesubjectionis servitio opprimere niteris.
llud excellentius caeieris nominibtis nomen, quod V. Dicis enim : Vel in qua forma erit in aeternum
Christo a Deo Patre, Apostolo teste, datum essedi- Palri subditus, si inter divimtatem ejus et humani-
citur, piopler obedientiaemirabile 841 sacramen- tatem nulta differentia nullaque inwqualitas fore cre-
tinn? llluri scilicet quodidem ipsesubjungit dicendo: datur ? Dicimus ilaque in Deo Christo duas esse
205 DOGMATICA.- ADY. FELICEM LIBRl YII. — LIB. VI. 206
naturas proprias : unam Deftalis, alteram humani- ,A indultiirus sit id quoqtie nos esse quod non sumus.
tatis; sed veram in co dtvinitatis gloviam credimus, ne Yitoeenim humanae atque morlis finis est resurre-
nuncupatio sol.i divinitatis, a te nuper introducta in ctio : et certissimum militia» stipenriium est incor-
tmmana nattira a divinitatis natura segregata, in rupta aeternitas, non ad poenac perseverantiam ma-
ttttos deos firtei nostrae divideret professionem ; sed nens, sed ad perpetuae glorioe fructum j'ucunditatem-
umim confilemur Deum sub proprietate duamffl na- que non desinens. Cum igitur hoccnostra terreno-
turariim, qui judicatiirus est mundura forma, qtia rum corporum origo in habitu naturoe potioris ex-
videri poterit ab omnibus, quam conditionaliter tu eedat, et conformis glorioe Dominici corporis fiat;
asseris Deo Patri stibjectam esse : aliter inteltigens Deus in forma servi repertus [AL, perpetuus], licet
illius fofmoesnbjcctionem ; atiter sancli Patres, qtii jam glorificatus in corpore sit, secundum quod in
aftiori sensu, sancto Sjuritu inspirante, divina my- forma servi sit, tamen conformis Deo non erit: ut
Steria considerare valnerunt. Sed beati Hilarii cla- qui nobis formam glorificati corporis sui tribuit
rissimi doctoris tantummodq sensus sufficiat pnnere, [HiL, tribuet], ipse corpori suo nihil ultra possit,
in commune praestare. » Haec
qui undeeimum calholicw fidei tibeltum roaxime de quam nobis ac sibi sit,
hujus subjectionis dispntatione consummavit: < Pri- " itaque testimonia sancti Patris Hilarii de subjeetkme
mum, inquit (Lib. xi de Trinit., num. 50), commu- Filii, quam tu debitam aeternamque asseris : vet
nem sensum interrogo, ufrura ntinc subjectionem etiam de clarificatione corporis in divinitatis gloriam
ita inletligendara putemus, tanquam servitutem do- ejusdem Doinininostri Jesu Christi, quod ex Virgine
minatui, aut infirmitatem virtuti, aut honori inhono- assumpsit, dicta sufliciant.
ratiqnem, contrariis qualilatibus subditis [HiL, sub- VI. Nunc operae pretium est aliqtia ex sanctorum
dimus], ut Filiiis secundum haec Deo Patfi sit dissi- doctorum libellis testimenia prqferrejjpifc^ueiiam
dentisnaturaediversitateabjectus[//i(.,subjectus]?... Contrario sensu flectere ad tuaepartu^t^irririationem
Nihil itaque nunc aliud subjectionis significatio, quam niteris, quae oranino tibi esse adifeg«rrjar et tui er-
mysterii demonstratio est.» Et in sequentibus (Num. rorts sectae valde contraria intelligeritur. Insuper et
40) : <Non alia itaque subjcctionis causa 842 est> quaedamcalliditatis tuae nequitia sterahis, quaetuam
quain ut omnia in omnibus Deus sit, ntilla ex parte hoercsira damnare videnlur : quaedHkfn'yero consueta
terreni in eo corporis residente nalura, ut ante in tibi versutia immutare non limes, urfeJEibris beati
se duo [HiL, duos] contincns, nunc Deus lantum sit; Hilarii fecisse videris : ubi ilte praecipuus doctor et
non abjecto corpore, sed ex subjectione translato ; catholicus ait a : Potestas dignitatis non amittitur,
neque per defectionem abolito, sed ex clarificatione (Q tii omnino perversissime dicis : adoptatur : ubi bea-
mutato. Actjui.rcns sibi eo [IliL, Dee] potius homi- tus Hitarius ait, adoratur. Carnis equidem a Magis
nem, quam Deum per hominem amittens : subjectus humiUlas adorata est, et mysticis munerum speciebus
vero ob id, non ut non sit, sed ut omnia in omni- honorata, non adoptala : quod perspicue ex anlece-
bus Deus sit. > Item paulo post de clarificatione dentibus verbis ejusdem doctoris intelligi potest, ubi
ipsias Domini; qua se in Evangelio testificatur ctari- ail, quod tu ipse posuisti, in pannis adhuc Deus ado-
flcandum esse, ubi ait: Nunc gtorificalus est filius ratur. Idem ipse, qni in cunabulis jacuit, ab angelis
hominis (Joan. xm, 3t). < Glorificavit eum, inquit Christus Dumintts praedicatur, ct a Magis Deus ado-
(Num. 42), in se Dcus, ut quia j"ara regnatin gloria, ratur, non*a Patre adoptatur in Filinm. rn quo loco
quaeex Dei gloria est, ipse exinde in Dei gloriam Certissime de Magorum adoratione idem Pater Hi-
transeat; in se enim Deus eum gtoriflcavit, id est, terius disputat, non de paterna adop:ione, quam tu
in ea natura qua Deus est quod est, ut sit Deus om- pravissime huic toco inserere conaris. Sed et cum
nia in omnibus. > Item paulo post (Num. 45): <Et testimonium de disputattone beati Augustini posuis-
in eo quidem, ait, quanta furoris haeretici stullitia Ses, quam habuit cum Feliciano Ariano episcopo b,
est, desperare id de Deo, quod humanis suis pedibus subdola calliditate quaedam in media sententia ta-
[Leg,. spebus] blandiatur: et quod hominem [Leg., in D ctiisti, qUae tuae parti videntur contraire, ubi ai'
homine] Deus potens sit, id in seipso efficiendo in- (Cap. 6): J Filierum namque adnptivi alii, natura.es
firmus sit- Nec sermo istud, nec sensus rationis ca- atii sunt: hi qui genili ab initin filii sunt ac prnprii,
pax loquitur, ut naturali quadam necessilate ad con- illi primo alieni, post filium [AL, filii]; cura 843
sulendum nobis obnoxius Deus sibi nihit afferre bea- per adoptioncm in familiam videntur ariscisci. > Ca>
titudinis possit: non quod profectu egeat, qui iroper- tera vero quaeposuisti in eodem Ioco, ex sensu hae-
turbatse naturae virtutisqtte sit, sed quia per disj>en- retici idem beatus Augustinus dixit, non ex suo, cum
sationem et sacramentum magnae pietatis, qui Deus quo disputalionem de fide catholica habnit, licet tu
est, et magnus est [HiL, et liemq est], impqtens non intellexisses ex ciijus persona dixissct qnod po-
sibi sit, lioc est, totum proestare [HiL, hoc se totum Suit; sic enim ait : < Quid igilur ? dicis ex substantia
praestare] qued Deus est, cum nobis non ambigue Patris, credo, nasci Filium ucquivisse, nc ingenitum
S. Ililarius lib. n de Trinitate, cap. 27. De vera t Hanc disputationcm vide inler Append. ad Opp.
lectione tuiji.is tcxlns apud S. Hilarium etiamnum beati Augiisii.ii. Tribuilur ibidem huec disputatio
haerent eruditi critici, antiquis codicibus discrepan- Vigilio Tapsensi.
tibus. De oua re hic uobis non licel esse prolixis
 207 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 20*
Patrem Filii generatione videamur dividere: > et A i investigatur, hoc fides credat, intelligentia non requi-
reliqua, quoe ibi posita sunt, quae certissime illius rat ? Singulare enim est hoc et sine exemplo my-
haeretici sensui conveniunl, non sancti Augustini. sterium.
Sicut ct illud solila libi pravilate immutasti, ubi VII. Dicis quoque humanitatem Filii Dei extrin-
lihro (Loc. eit., cap. 10) : impassibilis in suo, passi- secus factam quasi alienam ; vet magis ipsum Filium
bitis in nostro , tu ponis : impassibilis in suo, passus Dei extrinsecus factum, sicut te scribente
legimus.
in alieno; quasi corpus suum, quod sili propriura < Haesunt, ais, sententiae praefali egregiique doctoris
fecitFilius Dci, alienum esset a se. Quod ilaque no- Augustini, non de hurnanitate Filii Dei, in qua ex-
nien alieni oinnino contra teipsum ponis ; ulrumque trinsecus factus est, non de substantia Patr.s subsi-
enim non potcst esse: caro Christi aliena, et ado- stens, sed ex carne matris et natus est. > Quomodo
ptiva Filio Dci; quia dum adopialur in Filium, nul- Filius Dei est, si extrinsecus factus esl ? Filius Dei
latenus alicnus erit ei qtti se adoplavit in Filiuin, aeternaliter natus est de Patre, quein Iiic dicis ex-
sed in Filii dignitatem assumptus cessabit alienus es- trinsecus faclum. Si de hiiinaniiat- ejus hoc tibi
se. Christi vero humanitas nunqttara aliena fuit, nec placet intclligi, ergo eumdem dicis nobiscum Filium
aniraa, nec corpore, divinitatis suae, ab initio con- Dei, qui ex Yirgine natus est. Tamen S. Cyrillus
ceptionis et n.ilivitatis in proprietatera unius jier- B y nullatenus de homine Cbristo hoc consentit, scilicet
sonae assumpta, ut verus et proprius in duabus sub- quod extrinsecus factus sit quasi alienus, vclut
844
stantiis csscl Dei Filius. Et quare tacuisli quod in "' indumentum quoddara divinitalis ; sed omnino in
eodcm libro de clarificaiione corporis Christi et de duabus naturis proprium esse et perfeclum Filium
unitate divinilatis legitur, ubi ipse praefalus doctor Dei affirmans, dicit in illo libello quem contra Theo-
ait(Loc. moxcit.): i llaqueglorificatacaromajestate, doretum scripsit : < Non hominein assumptura dici-
dum majeslashumilis[Aug., humiiiaia] doceturinca»- mus a Deo Verbo, et copulatum ei secundum babi-
ne. Sed uiriimquenondeduobus Christis,ut putas, sed tum extrinsecus adinvenlum, sel potius hominem
de uiio alque codem ipso, quem post partum Virginis eum faclum esse decernimus. > Item ejusdem unde
Deum et liominem novimus, nos certum est praeui- supra : < Sed licet, inquit, nomiaemur templa Deum
carc. > Et pa.ulopost (Loc. cit. cap. 11): < Cnus inhabitantem habentia per Spiritum [CyrilL, templa
aulem alque idein Christus est, qui el injurias lotus Dei, cum habeamus Deum inhabilantem per Spiri-
[Aug., totiens] pertulit, et actus in profundum [Idem, tum], attamen allerum novimus modum sacramenti
in jtrofundo] non mersit. Ex hoc pacto in mediatore secundum Christum. Unitam enim Deo Verbo secun-
Dei et honiiuuni, injuria assuiiipli corporis affectam dum veriiatem carnem asserimus cum anima utique
fatemur deilatem, sicut majestate diviniiatis glori- (* ( rationali. > ltem in eodem (Cyrill. in Explan. xn
ficatam iiovimus carnem. > Sed haccomnia quaepas- cap.) : < Qui igilur dividunt sutsistentias post uni-
sus est pro liumana salute mundi Salvalor, non, ut latem, et particulariler ponunt utrumque, hoc est,
lu vis, debita necessitate, sed libera volunlate pas- hominem el Deurn, subintelligentes copulationem in
suro, idem Paler in eodem lihro lestatur, dicens in- eis quae secundum solam dignitatem est, duos mo-
ter caeiera (Cap. 14): < Sensit igilur, inquit, mortem dis omnihus statuunt filios, cum Scriptura divinitus
divinilas Cbristi participatione huinani affectus, que.n inspirata unum dicit Filium alqi:e Dominum. Quo-
sponle susceperat; non naturae suaepotenliam per- circa post ineffabilem tinitatem sive Deum nomines,
didit, per quam cuncta vivificat. Sic in sepulcro Emraanttel incarnaturn et Deum factum intelligimus
carnem suaro commoriendo non deseruit, sicut in ex DeoPatre Verbum : s-ivehominem dicas, nihilo-
utero Virginis connascendo formavit: et sic in utro- minus in mensuris huraanis participatum dispensa-
que et nasci et mori non coactus a'o altero, sed spon- tive cognoscimus [CyrilL, sive Emmanuelem; et in-
te voluit, ut hoc eum constet perlulisse quod fecit. carnatiim et inhumanalum Deum nomines, nos Dei
Nec ideo non patientem, quia ipse faciebat; nec ideo Patris Verbum accipimus : sive hom'.nem dixeris,
non facientem, quia non alius tolerabat. > Hancquo- nos aeque illud ipsum (Dei Yerbtim) quod per dispen-
que mirabilem et ineffabilein in Filio Dei unilatem D > sationem mensuris humanitatis sese demisit, agno-
naturarum in persona et potestale mens humana scimus]: factum vero dicimus patpabilem, qui im-
credal, non requiral, ut in eodem libro legitur. Ait palpabitis est ; visibilem, qui invisibilis est; non
enim idem doctor (Cap. 8): < Sicut enim sine exem- enim fuit extraueum ei unitum ipsuni corpus, quod
plo mater genuit auctorem suum, sic ineffabiliter etiam dicimus esse palpabite el visibile. > Item post
Fater credendus est genuisse coaeternum : de matrei aliqua : « Non sine voluntate, sed sponte Unigenitus
natus est, qui tamen ante fuit; de Patre, qui ali- factus est homo ; et non, sicut ais tu, assumpsit ho-
quando non defuit. Hoc fldes credat, intelligentiai rainem, per habitudinem ei copulationem donans, et
nonrequirat, ne autnon invenlura putet incredibile,, filiationis gralia coronans, sicut nos. > Et post pau-
aul r»pertum non credat singulare. > Si matergenuitt ca : < Unit i vero semel dividere non est cautum, ne-
auctorem suum, et de matre natus est qui de Patre> que in filios partiri duos, unum Chrislum et Filium
fuit: quomodo tu ausu lcmevario soles negare Deumi et Doaiinura. >
esse verum qui ex Virgine natus cst ? Aut quomodo> VIII. Nunquid tu non solum contra hujus sancti
non terret te quod sequitur, ut quia hoc ratione noni Patris dicta, verum etiam contra universatem et
209 DOGMATICA.- ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VI. SIO
apostolicam sariclaeDei Ecclesiaeconsuetudinem di- A enim cavcndis ipsa Veritas in Evangelio ait: Si ocu-
vidis Christum in duos deos, nuiicupativum scilicet lus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice
et verum : et in duos filios, adoptivum et prqprium, abs te, expedit tibi ul unum -psreat membrorum tuo-
accumulans super caput tuum terribile analhema, rum, quam totum corpus iuum mittalur in gehennam
quod in eodem praefati Palris libro legitur : < Si quis (Matlh. v, 29).
pracsumit dicere Deiferum hominem Cliristiun, et IX. Nam et Arnonius [Arnobius], vir acris inge-
non pofius Deum esse vere, sicut filium unum et nii, in conflictu quem cum Serapione habiiit de nobi-
naturalem, secundum quod factum est caro Verhum, litate sanctoeMariaegeniiricis Dei, et de incompara-
et coramunicavit proxime nobis sanguine et carne, bili omnibus feminis sanctitate, et de ipsius Filii
analhema sit. > Et in sequcntibus : <Ait enim et ipse Dei, qui ex ea natus est divinitate, consenlanca san-
Chrislus de sanctis propbetis, sive de sanciis, qui clis Palribus, quorum dicta abundanter posuimus,
prius fuerunt: Si i//os dixit deos, ad quos sermo Dei profert testimonia, dicens : < Dum tn unigenito, in-
factus est : quem Paler sanctificavit el misil in mttn- quit, duas natiiras confitemur duasque subsl.antias,
dum, vos dicitis quia blasphemas, quia dixi, Filius objicilur quod alterum dicamus Dci Filium, altcrum
Dei sum (Joan. x, 56, 37). SeJ non sicut in nobis filium hominis. Nos autem auctorilate Aposloli dici»
'nhabitat Dens, ila et in Christo : Deus enim erat B ] mus ; Deus erat in Chrisfo mundum reconcilianssibi
naturaliter apparens secundum nos, unusque et so- (II Cor. v, 19). Si eniin mundum reconciliavit, ita
lus filius, el quando factus est caro. Qui igitur prae- ut crcdentes i;i se Ulios Dei faceret homines, utique
sumunt dicere Deiferum hominem eum, et non po- natura servos, non Dei fiiios, actu etiam reos, et per
tius inhumanatum Deum, necessario succumbunt praevaricationemprimi hominis iuimico generis hu-
anathemalismo proposito. > Ilem ille ipse qui^upra, mani obnoxios : tamen per suam graiiam hos Dei
epislola ad monachos direcla : < Cum enim, inquit, filios fecit. [Qui ergo alios Dei filios fecit,] quomodo
probatur quia Deus secundum naturam est, qui ex ipse non est Filius Dei adunatus cum Verbo, quod
sancta Virgine nalus est ; nullum eos [F., reor] caro factum legilur? > Et post pauca : < Per suam
segnem inlelligere ac loqui, quia Dei Genitrix sit ergo omnipolentiam, cum voluit, hunc hominem,
dicenda. > Et iterum : < Vcrumtamen, inquit, unus fqucm] assumpsit, lioc facere, assumpto [Arnob., as-
Dominus Jesus Christus, unusque et verus Filius, sumenJo] ex tempore, quod ipse semper fuit sine
Deus simul et homo; et non homo Deus factus tempore, ut non possint dici duo lilii Dei, alius ante
[CyrilL, Deiflcatus] sub aequalilate horum qui per tcmpora, et alius natus ex tempore : sed untis Dei
gratiam, sed Deus potius verus in humana forma Filius Dominus Jesus Chrisius. Inde est quod dictum
apparens propler nos. > Et in sequenlibus ejusdem C ( est ab Apostolo : Si cognovimusDominum Jesttm se-
epislolae: < Age, age, monstremus ex ipsis oslen- cundum carnem, sed nunc jam non novimus (II Cor.
dentes fidem sacris Iitieris quia Deus secundum na- v, 16) : quasi qui dicat : et si cognovimus lanam
turam est, etsi ad unitatem copulavit sibi propriam priusquain admistione sanguinis conchylii fleret pur-
carnem, quo vivere probato [CyrilL, quo patefacto] pura; sed nunc jam non cognovimuslanam, sed purpu-
Dei GenRrix dic.tur a nobis, et satis merilo sancla rain, qna inter omnes homines nullus uti possit,
Virgo. > Ilem in eadcm : < Quomodo ergo proprius nisi Augusta [Arnob., Angusli] fuerit procciitusdi-
Dei Filius nominalus est Christus, qui etiam trariitus giiitate. Impingitur hoc loco : ergo vilis lana fuit
est a Deo Patre, causa omnium salutis et vitae? Tra- prius Jesiis, et dealilas [deitas] superveniens fecit
ditus est enim propler peccata nostra, et ipse iniqtii- eum purpuram? Non ita dicimus : sed aniequam
tates multorum 845 portavit in corpore suo in Spiritus sanctus venirel super Mariam, et virtus Al-
ligno, secundum prophetae vocem (Isai. i.in, 12); tissimi obumbraret, et hoc concipcret quod sanctum
palam ergo est quia unita res assumpta necessarie vocaretur Filius Dei (Luc. 1, 35, 36); ante lioc, in-
proprium Filium declaravit Dei, qui ex sancta Yir- quam, ipse ulerus Mariae, quamvis mundus esset a
gine est [CyrilL, Planum est quod ad naturarum peccato et sanclus; tamen viliiale humanitatis [Ar-
unionem respiciens Emmanuelem, qui ex sacra Yir- "^ nob., hiimilitaii»] erat ut lana optjma et incoinpara-
gine exortus est, Dei Filium definiat]. Corpus enim bilis unr.ersis quueerant sub ccelo virginibus : erat-
erat non altcrius cujuspiam secundum nos, sed ma- que talis ac tanta, quae decenter in se dealitatem
gis proprium ex Patre existentis Verbi natuin ex ea.> Filii Dei, sicut lana conchylii sanguinem susciperet,
Unde tibi, 0 Felix ! post tanla eliam clarissima san- et ipsa lana esse cessaret, sed vera purpura per san-
ctorum Patrum tes!imonia tam inimica subrepsit giiinem fleret memoralum. Non enim lana vilis, sed
temeritas, ul Christum negare audeas proprium Dei preliosa hujus cst sanguinis capax. Quod si sanguis
Filium, vel verum Domiiium esse, vel in proprio hic lanam tanta majestate subl mavii per suam ad-
corpore passiones nostrae salutis causa suhiisse ? mistioncm, ut nulli hac liceat uti, nisi huic qui regia
Nonne cautius tibi esset intra murum catholica: fidei fuerit praediius dignilate : quanto magis,
quando
teipsum retinere quam per devia infirielitatis errare? Spirilus sanclus venit in Mariam, et virtus Allissimi
Quid de ovibus aestimandum est, dum ipse pastor obumbravit eam, hoc quod natum est ex ea de sc-
errare prebatur : et qui ductor debuit esse ari salu- mine David secuniluni carnem sanclum [Arnob., se-
tem, dnctor factus est ad perditionem ? De talibus cum], fecit Filium Dei, ut sic esset Maria Christoio-
Hi B. F. ALBINISEU ALCUINI OPERUM PARS III. 21«
cos, sicut Theotoees : quia anle Mariam fuerunt aliaeA slolus : Qui se jungit Domino, unus spiritut ett
Cbristotocoe, sed non virgines, nec Spiritu sancto et (I Cor. vi, 17).
virlule Altissimi obumbratae. Haecautem et Christo- X. Et quomodo, quando se junxit Deus homini,
tocos, et sola Theotocos, et sola virgo, et Spiritu unus Deus non est? Dicit enim sanctus Augustinus
sancto, et virtute Altissimi concipiens. > » Quidenim in quadara homilia de natali Domini : b < Filius sus-
ratione humanae consiicludinis investigandum est, ccpit carnem, el non deseruit Palrem, nec se divi-
quod divinae potestalis miraculo facium esse proba- sit a Patre. Suscepit, inquam, Filius carncm, an
tur? Yirgo conccpil, 8&S virgo peperit, virgo per- propricialem [F., in proprielalem]? Sed lamen et
mansit. Paierna niajcsiale o' timbrantc, Spiritu san- Pater et Spiritus sanctus non defuit in majestate,
Cto uteruin iiiiprapgnante, Deum concepil et Dei Fi- divinitate, acqualilate; in carne solaFilii proprietas. >
lium peperit. Arehangelus verbum auribus infudit, Qua fronte adopiioncm in carne Christi crcdilis, in
Deus se luemhris imraiscuil humanis : fides acccpit qua etiam tanlus doctor et lam probabilis universis
quem castitas genuit, lnaledicliq antiqua nova lene- ubique fldelibus, procul dtibio proprieiatem tilii as-
dictione dcleta e.-.t.Nam Evaediclum est : In dolore seruit? Et proprietas, et adoptio unum csse non
jjarics et tristitia, et ad virum crit conversio tua, et " poterit. Quaccunquevero in Virginis partu ct nativi-
tpse dominabitur tui (Gen. m, 16). Tribus his malis tate Christi gesta esse evangelica narrat historia,
multatacstprimamaterhumanigeneris,dolore,lristi- omnia diviiue potentioe miraculis et investigabili hu-
tia, servitute. Tribus e contrario clarissimis bonis manis mentibus dispensatione gesta esse procul du-
beala virgn Maria honorata est, id est, satutafionis an- bio credenda sunt. Nain Virgo clausis visceribus
gelicae, benediclionis divinaeet plenitudinis gratiae. conccpit et peperit; et qui natiis cst ex ca, Dei cst
Nam primus homo de tcrra virgine sanctae Trinitatis Filitis, verus et perfectus, unus ex unius carne; et
consilio formatus est dicente Domino: Faciamus ho- qui Deus ex Deo, idem homo ex homine procedens
minemad imaginemet similitudinem nostram (Gen. i, tanquam sponsus de thalamo, geminoegigas substan-
25); secundus vero Adam, idesl Christus, de terra lioe, totus proprius Dei Patris Filius, et totus pro-
virginalis uteri operalione ejusdem sanctae Trinitatis prius virginis matris Filius, inseparabilis in personae
crealus est, non solum homo per omnia verus, sed unitate, vel lilii proprietale unus, ct in potestale ha-
etiam Deusper omnia perfectus. < Et ad resotvendum bens in se, unde aeternaliter viveret et unde lempo-
conditionis nostrae debitura natura inviolabilis na- ratitcr moreretur : cujus potentia condidit nos, dum
turae cst unita passibili, ut quod nostris remediis con- non fuimus; cujus bonitas redemit nos, dum perditi
gruebat, unus atque idem medialor Dei ct hominum, * fuimus; cujus laus saltts est nostra, dicente eo ipso
bomo Christus Jestis et mofi possit ex uno, et mori per Prophetam : Sacrificium laudis honoriftcabitme:
non possit ex attero. In integra ergo veri hominis illic iter est, quo ostendam illi salutare Dei (Psal.
perfectaque natura verus natus est Deus, totus in xux, 23). Munc versiculum qui fidcliter Iegat, vera-
suis, totus in nostris. Nostra aulera dicimus, quae citer intelligat omni homini inelius csse laudare bo-
in nobis ab inilio Creator conriidit atque reparanda nitalem illius quam disculere polentiam ejus : humi-
susccpit. Nara illa quae deceplor intulit ct homo de- liter obedire praeceptis illius, quam 847 pertinaci-
ceptus admisit, nullum habuerunt in Salvatore vesti- ter scrutari mysleria illius : et amabiliter venerari
gium... Assumpsit forntam servi sinc sorde peccali, illum, quam iiraesumptiiose raliocinari de illo. In
humana augens, divina uon minuens >(S. Leo, epist.
cujus comparatione dicente prophcta : Omnesgentes
28, ad Flavianum, cap. 5). Unus idemque esl in sunt qv.asi situlw stitla (Isai. XL,15); qui magnus et
duarum conjunctione naturarum Det Filius, non ado- metuendus est super onines qui in circuitu cjus sunt.
ptiouis gralia, sed proprietatis persona. Unus uni- Si autcm angelicis ordinibus et spiritibus justorum
genitus et primogenitus, non alter unigenitus, et al- magnus est et metuendus, quid nos luteas habilanlcs
ter primogenitus (Ibid., cap. 5). < Unde unigenitum domos de fide illius magnitudine vcl potentia judi-
Filiura Dei crucilixum et seputtum omnes etiam in , I care vcl discernere praesumimus? Dum voluit, fecit
symbolo confilemur secundum illud Apostoti testi- mundum : et sicut voluit, venit in mundum. Qui,
monimn : Si enim cognovissent, nunquam Dominum dicente evangelisla : In mundo crat, et mundus per
gloriiv majcslatis crucifixissent> (/ Cor. n, 8). Ergo ipsum factus cst, et mundus eum non cognovil: In
ct Doininus gloriaeel Deusvirtutum habuit in seipso, propria venit, et sni eum non receperunt : quotquot
unde crucifigi poluit et mori. Non alter crucifixus aulem receperunt eum, dedit eis potestatemfilios Dei
est pro mundi salute, alter qui vita est omnium vi- fieri (Joun. i, 10, 12). Qui aliis tradidit potestatem
ventium; sed unus idemque non adoptione divisus, filios Dei esse, quomodo potest fieri ut potestatem
»ed proprietate conjunclus. Verbumcaro faclum est, non haberet se ipsum Filium Dei proprium facere?
mt homo caro promoveretur in gloriam Dei, non ut Vel quomodoquamvis in duabus naturis, divinitatis
Deus in carnis verteretur injuriam, sicut dicit Apo- scilicet et humanitatis, proprius poluit esse Filius

« Quid enim. Haecet sequentia in editis dcficiunt. b Verba quae hic cx Aug. refert Alcuinus, nec in-
Videntur esse alterius S. Patris. Vide serm. 7 in ler genuinos, nec inter spnrios ejusdem S. Patris
Nalali Doiniii. Append. ad Opp. S. Aug., n. 2. serraones in Natali Domini reperiuntur
213 DOGMATICA.— ADY. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 214
honrinis, et non potuit totus in duabus naturis pro- j^ gare non poterit quoroodoqtti fecit omnia factus est
prius esse Filius Dei? Ergo si ille qui natus est ex inler omnia. De quo raulta dici possunt. Et est in
Virgine totus est proprius Vlrginis fltius, aequuni est aliquo lalis sanctitas vitae, et sancti Spirilus gratia,
ut credamus eumdem esse Dei Patris proprium Fi- ut aliquid de eo digne dicere valeat? Sed hic paulu-
lium. Naturarum enim Conditori nulla natura re- lum respiremus, quatenus tuis sermonibus, quos lu
sistit, ul ex ea facere non possit quod velit, qui om- vet in sanctae Ecclesiae adversitatem, vel etiam in
nia ex nihito creare potuit dum voluit. Ex creatis nostri nominis suggillationem multiplicare studes,
igitur multo magis perflcere poterat quidquid illius acutiore stylo, gratia divina nos adjuvante, respon-
omnipotentioeplacuit. Humana quippe ratio investi- derc valeamus.
-
LIBER SEPTIMUS.

I. Legitur beatum Hieronymum fortissimum con- slbi in ulero virginali fingens, erat cum concepto et
tra haereticas pravitales EcclesiaeChristi athletam formato : qua gratia et sanctam illam Virginem Dei
dixisse : omni studio se intendere, ul hostes Christi jo genltricem appellamus : non tanquam Deum gencret,
;ilius essent et hostes. Quod etiam pro sumnia laude sed tanquam bominem unilum Deo, qui finxit eui». «
non solum ille, verum eliam omnes catholicoefidei Quid aulem aliud est, quod et tu dicis, Dei Yerbum
defensnressibi a Deo dalum munus reputabant. Unde habitasse in homine assumpto, quasi in templo quo-
et ego tantillus EcclesiaeChristi vernaculus impro- dam, non sicut evangelista ail; Verbumcaro factum
peria mei nominis patienter suffero, quia meaepar- est (Joan. i, 14)? < Secundum, inquis, Domini man-
vitalis modulo multum est delectabile, et gaudium datum gestabat divinitatem, et habitator est lempli
plenum, rommunes habere hosles cum Domino meo sui. > Sed longe aliud est Deuur habitasse in san-
Jesu Christo, quem diligere summa est sapientia, clis : aliud vero, ipsum Deum hominem factum, at-
ct laudare perfecla est beatitudo, nosse vero vita que ex duabus subslantiis unam personam Deum et
seterna : sicttt e contrario non amasse profundissima hominem esse. < Non enira, ut ait beatus Cyrillus,
est stultilia; ejus autem gloriae aliquid subtrahere sicut vlri sanclificati ct Verbo conjuncti coramunem
volle ullima est miseria : ct illum ignorare mortis carnem Christi percipimus, aut sicut divinam possi-
est perpetuae periculum. dentis habitatiouem; sed ul vere vivificatricem et
II. Objicis ergo me dixisse, et verum fatcor, ob- ipsius Verbi propriam factam vitae naluraliter et
jicis quod Jesus Cliristus vertts sit Deus et verus Q Deus existat. > Et alibi (S. Cyrit., ejiist. ad Nesto-
Dei Filius : quia hoc jam dixi, et adbuc dicam. Non rium de Excomm.) : < Sed nec illud dicimus, quod
solnm ego, verum etiam omnis sancta Dei Ecclesia Dei Verbum velut in homine communi, qui de sancta
cum apostolis et omnibus catholicis doctoribus in Virgine natus est, habitarit; ne Deum homo Chri-
tota orthodoxae fidei cetebratione dicit, credit, et stus habitatorem possidere credatur. Quamvis cnim
praedicat fiducialiter. Nec tibi suflicit semel dicere Verbum habitaret in nobis, et dictum sit: ln Christo
hujuscemodi verba : < Si enira, inquis, idem Re- habitare omnem plenitudinem Deitalis corporaliter
demplor noster in forma servi, ut vos vullis, verus (Coloss. n, 9); tamen intetligimus etim, qttod caro
est Filius Dei. >Hoc ipsum quid iterum atque iterura factus est, non sicut in sancls habitare dicitur; nec
repelis? Ut perspicue lc hoc nolte intelligatur quod talem iu ipso habitalionem factam diffinire tenta-
nos velle reprehendis. Si ergo ille horao qui ex di- mus : sed unicus juxta naturam, nec in carnem
vina sancti Spiritus operatione et gloriosa beatae mutatus, talem sibi fecit habitationem, qualem
Virginis- castitate conceptus est et natus, non est anima hominis habere creditur in proprio corpore. >
verus, ut tu asseris, Filius Dei, nec verus Deus; Unicus igitur est Christus Filius Dominus noster,
quid superesl, nisi ut illa beata Virgo nequaquam sit non velut conjunctione quatibet et unitate dignitatis
vera Dei genitrix, sed nuncupativa. Quia si ille qui D et auctoritate hominis habenlis ad Deum, quem tn
ex ea natus est nuncupativus est Deus, etiam et illa soles conjunctum Deo, sive adoptatum vocitare, di-
quae genuit nuncupativa est, non vera Dei genitrix. vinitatem quoque gestare, et, nescio quo insolito
Et hoc quam inipium sil dicere, totius mundi latitu- verbo usus, divinitatem liniare dicis. Liniare enim
dine in qua Christus regnat et Colitur, manifestis- vulgo dicitur de pingendis vel sculpendis imagini-
slme comprobatur. Nam et hoc ipsum beato Cyrillo bus, vel cujusque operis figuris exprimendis. Sed
Alexandrino episcopo ab haereticis objiciebatur, sci- hoc quid ad Filii Dei divinitatem vel humanitatcm
licet beatam Virginem non esse Dei genitricem, sed pertineat, non intelligo. Quod vero, ut praediximtts,
appellari: stcuti et vos modo solelis dicere, Jesuin gestare eum divinitatcm ,dicis, audi quid pro hoc
Christum non esse verum Dominum et Filium Dei, mercedis accipias a sanctis et catholicis viris qui
sed appellari, quasi nuncupativum. Ita 848 quidam contra hanc haeresim tuam niulta disputare solebant
Neslqrianusccntra cathclicam fidemdisputans dixit *: (S. Cyritl., Analhem. v). « Si quis, inquiunt, pracsu-
• Qui ante svcula est, Deus est : sed templum mit dicere Deiforum hominera Christura, et non
po-
a Verba sunt Theodoreti in reprehensione primi Analhemalismi
apud Cyriltum.
213 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 216
tius Deum vere esse, sicnt Filium unicum natura, Ai illa quaenovissimis temporibus ex Virgine facta con-
secundum quod factum est Verbum caro, et cora- cipilur? Expositorem te a!>enorumdiclorum jactitas,
municavit proxime nobis sanguine et carne, ana- cum vix unquam tua recte proferre potueris. Me
thema sit. > Hoecenim est hic in praesenti merces quoque arguis, qui ubi recte arguendus sum, emen-
laboris tui. Qualis autem futura sit ab eodem ipso dari non refugio, sed potius desidero et mullum
quem in tanlum humiliare niteris, ut omnem ei veri- opto : sed snnt plerique qui, dum alios reprehendere
tatem filielatis et potestatem Deilatis adimere cone- cupiunt, omnino magis su;;m imperitiam ostendunt,
ris, tu ipse probabis quando ante tribunal ejtts judi- quae forte occulta fuisset si tacuissenl, sicut scri-
candus astabis. Subjungunt quoque proefati Patres ptum est: Stullus, si tacuerit, sapiens reputabitur
de eadem rc dicenlcs : <Non sicut in nobis inhabitat (Prov. xvn, 28). Grandis est enim stultitia velle te
Deus, sie el in Christo. Deus enim erat ipse natura- proferre teslimonium quod per omnia contra temet-
liter apparens secundum nos unusque et solus Fi- ipsum esse manffestum est. Tribus namque modis
lius, et quando factus est caro. Qui igitur praesumunt testimonia in tuis scriptis inveniuntur prolata, quo-
dicere Deiforum hominem eum esse, et non polius rum quaedam nec tibi nocere, nec favere videntur,
inhumanatum Deum, necessario succumbunt ana- nec omnino ad rem praesentis disputationis perti-
themati. > IB nenl; quod certissimoe ignoranliae indicium est. Quae-
DI. Miror vero quare introducere novurn nuncu- dam vero sic a le ponuntur, ut tamen nobiscum
pationis in Christo nomen non timeas, cum hoc agant, el libi repugnare aperta veritale probantur;
ipsum antecessores tui haerelici usurpantes ab Ec- quod, ut praediximus, stultitiae non minimae res est,
clesiae fuissent comraunione divisi. Ait naraque idem te arma adversario ministrare. Quaedam autem ita
beatus Cyrillus : < Caveamus ergo de Christo dicere: protulisti, ut tamen, nisi corrumperes, te nullo modo
propter assumenlem veneror assumptum, et pro- adjuvare viderentur; quod omnino malevolae con-
pter invisibilem adoro visibitem. > Horrendum vero scientiae vilium esse dignoscitur : in quorum primo,
super hoc eiiam illud adjicitis : < Qui susceptus est, ut diximus, te ignorantem, in altero indoctum, in
cum eo qui suscepit, connuncupatur Deus. > Qui tertio vero raalevolum ostendisti. Mirandum ergo
cnim haec dicit, dividit [in] duos Christos eum qui est, vel magis dolendum, cur audeas sanctorum Pa-
unus est, hominem seorsum in partem, et Deum si- trum lucidissima testimonia corrumpere, immutare
militer in partem constiluens; evidenter enim divi- et in alium transferre sensum quam illi qui scripse-
dit unitatem. Non ergo alter cum altero coadoratur runt, posuerunt, sicut paulo ante te fecisse probavi-
aut connuncupatur Deus; sed unus intelligitur Chri- mus, et in multis tuarum litterarum Iocis inveniri
sltts Jesus Filius Dei unigenitus, una servitute cum *« potest.
propria carne venerandus : ubi enim est nuda nun- V. De sancto namque Athanasio testimonium po-
cnpatio, ibi solid» veritatis denegatio est. Sed revera suisli quod ttiam sectam maxime destruit: et dum
incamatum dicimus unigenitum Filium Dei secreto forte inletligeres quaedam in ejus teslimoniis verba
849 '"° niysterio quod ipse solus novil. Nostrum tuis sensibus contraria esse, omisisti in medio quae
namque est credere, illius nosse. Quod lu omnino ait, ne conlra te ipsum dicere videreris. Ponamus
oblitus conaris illud ratione investigare quod fide itaque plenam illius sententiam, ut agnoscatur
venerari debuisses : credere enim tuum esset quod quanta malitia abstulisli quod firmissime contra te
Deus Dei Yerbum, tolum suscipiens quod horainis esse positum intelligilur (S. Athan., epist. ad Epictet.,
est, verus homo factus sit, el assumpta humanitas, n. 2). < Quomodo autem, inquit, ambigere audent,
totum accipiens quod Dei est, atiud quam Deus esse qui dicuntur Christiani, si, qui ex Maria processit
non possit. Deus, Filius quidem natura et subslantia Dei est,
IV. Mihi quoque objicis non recte intellexisse de secundum carncm autem ex semine David est, ex
qua natura beatus Gregorius dixisset, cum ait * : carne autem sanctae Mariae?>Hoc autem quod se-
< Aliud est homines nalos graliam adoptionis acci- quitur tacuisti, quod tuae firmissime contradicit
"
pere, aliud unum singulariter per divinitatis poien- sectae. < Quid autem putas, ais, temerarii facti sunt,
tiam Deum ex ipso conceptu prodiisse: > Et gratias ut dicerent Christum, qui carne passus est et cruci-
agis quod tu eamdem sententiam melius intellexis- fixus, non esse Dominum Salvatorem et Deum el Fi-
ses, eamque de divinilate, non de hnmanitate dictam lium Patris? Aut quomodo Chrislum volunt nominari,
esse affirmas. Sed quis sit qui per potentiam divini- qui dicunt in hominem [sanctum, perinde atque in
tatis Deus conceptus sit, agnosce. Nam de divina Filii unum prophetarum venisse Yerbumynec ipsum ho-
Dei divinitate dici quomodo potest, quod conceptu minera] faclum, sumentem ex Maria corpus; sedal-
prodiisset? Deus enim Filium suura unigenituin ge- teruin esse Christum, el alterura Dei Yerbum, quod
nuit; non ex allcrius conceptu cujuslibet; atque ante Mariam, etante saeculaFilius existebat Patris?
eumdem Virgo sacra de Spiritu sancto concepit, de Aut quomodo esse Christiani possunt, qui dicunt
qua ipse Filius Dei, quasi spohsus de thalamo, pro- alium esse Filium, alium Dei 850 Verbum ? > Haec
ccssit. Aut quae natiira per potentiani Dei facta est lacuisti, et sequentia ejusdem sententiae assumpsisti
quod cst? An illa per quam omnia facta sunt, aut tibi in auxilium, qtiaeel ipsa vatide.libi esse contra-
« S. Greg. lib.xvni Moral., cap. 52, citatum ab Alcuino in cpist. ad Felicem, n. 10, supra col. 124,
217 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 218
ria intclligunttir. Ponis ejusdem Patris Athanasii A A in Evangclio dictum est, quo tu testimonio saepius
verha dicentis (Ibid.) : < Non per adoptionem haec uteris : Et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Uni-
facta sunt, absit; sicul quidam existimaverunt; sed gcniti a Patre, plenum gratiw et veritalis (Joan. I,
sicut est veritas, horaine facto Salvatore, totius hu- 14): et dicis, < grat am ad humanitatem perlinere,
mani generis salus facta est. Si enim adoptione erat veritatem vero ad divinitatem. > Tamen idem evan-
in corpore Verbum secundum illos, quod autem gelista unum, unigenilum etim nominavit, in quo est
adoptione dicitur, phanlasia est, reperitur et pula- secundum intelligentiam tuam gratia et «eritas, id
tive salus. > Videsne quam fortissimo ariete falsitatis est, duarum naturarum, ul nos confitemur et credi-
tuae murum iste probatissimus catholicae fi-Jeimiles mus, mirabilis adunalio in unara personam et in
destruit? Ait itaque: < Quid autem, putas? temerarii unam Filii Dei dilectionem.
facti sunt, ut dicerent Christum, qui carne passus VII. Alleram quoque evangelicam sententiam po-
est et crucifixus, non esse Dominum Salvatirem et si.isti cum expositione beati Augustini dicens (Tract.
Deum et Filium Patris. >Ecce perspicue temerarios cx in Joan., n. 5) : < Et dilexisti, inquit, eos, sicut et
eos esse reputat qui negant Dominum et Salvatorem, me dilexisti. In Filio quippe nos Pater diligit, quia
et Deum, et Filium Patris esse illum qui crucifixus in ipso nos elegit ante constitutionem mundi. Qui
est; nec illos Christianos aestimat qui huic fidei con- B
I enim diligit Unigenitum, profecto diligit et membra
tradicunt: et verissime aflirmat omnia quaein Cliristo ejus, quaeadopiavit in eum el per eum. > Et tacuisti
gesta sunt, sine adoptione facta esse, qui adoptio- sequentia ejusdem expositionis, ubi ait idem doclor:
nem dicit phantasiam esse et non veritatem. Quam < Nec ideo pares sumus unigenito Filio, per quem
vero impium est alicui qui se Chrislianum nomi- creati et recreati sumus, quia diclum est, dilexisli
nat, credere per phantasiam Cbristum esse Filium eos, sicut et me dilexisti» (Joan.xvn, 25). (Unigeni-
Dei? In Christi itaque humanitate iste veracissimus tum dicit, per quem 851 creati sumtis et recreali:
doctcr fidei cathqlicae hoecfacta esse dixit, q.ila ni- unum unigenitum, non duos unigenitos creatoreni
hil in aeterna generatione Verbi Dei factum esse fas ct recreatorem. Si est unigenitus, non potest esse
est dicere vel credere, qui oranino aeternaliler ge- adoptivtts), < quod nihil aliud est dicere, quam di-
nitus est ex Patre, non tempqraiiter factus. Quale lexisti eos, quoniam et me dilexisli, non enim mem-
usque testimcnium eentra te ipsum veracius et fqr- bra non diligerct qni diligit Filium. Aut alia causa
tius invenire potuisti, quam quod isle sanctissimus est, diligendi membra ej'us, nisi quia diligit eum?
et veracissimusecclesiasticaefidci doctor astruit, qui Sed diligit Filium secundum divinitalem, quia illum
omnia quae in Christi conceptione, nativitate, pas- aequalemsr,i genuit; diligit eum etiam secundum id
sione et resurrectione per veriiatem firmissime, et C quod homo est, quia ipsum unigenitum Verbum caro
non per adoptionem, quia adoptionem phantasiam factum est, et propter Yerbum est ei chara Verbi
dicit, facta affirmet? caro. Nosautem diligil quoniam sumus ej'us memhra:
VI. Ponis quoque verba sancti Augustini de ho- propter hoc nos dilexil antequam esseraus. Quapropter
milia in Joann.M, t.bi ait (Tract. xiv in Joan., n. incomprehensibilis est dilectio qua diligit Deus, ne-
11): < Pater diligit Filium, [sed] quomodo Pater Fi- qne mulabilis. > Aliquid vero singularius intelligen-
lium, non quomodo dominus servum; quomodo uni- dum est in dilectione Filii sui, quam nostri sensus
cum,nonquomodoadoplivum [S.A«a;.,adopl:Uum].> pauperlas intelligere possit. Unde et idem praefatus
Sed his verbis sancti Auguslini tui sensus verba ad- doctor in alio loco e^usdem operis, quamdam pro-
didisti dicens : < Et hoc, si de utraque natura simi- prietatem dilecliouis in Filiura Dei, secundum quod
liter dicium fuisse putet, doceat prius, si valet, quo- homo factus cst, esse designavit. Ait itaque idem
modo Filius Dei in forma servi servus Patris non sit: (Aug., Tract. xxv in Joan., n. 11) : < Hunc enimDeus
sicut in divinitate non servus, sed Filius, neque Pater signavit (Joan. vi, 27). Signare quid est, nisi
adoptivus filitis, sed proprius veraciter creditur et propriuni aliquid ponere? hoc est enim signare, im-
praedicatur.) Nos autein, Dei Patris sanctissima voce. ponere aliquid, quo non confundatur cum caeteris.
edocti, dicimus in utraque natura vere uniiin Filiumi Signare est, signum ei [F., signum rei] ponere. Ctii-
Dei esse Jesum Christum, etimderaque Deo Patri to- cunque rei ponis signum, ideo ponis signum ne con-
tum dilectum, non, ut tu reris, ex parte ul Filium, fusa cum aliis a te ncn possit agnosci. Pater ergo
ex parle vero ut servum, quod omnino ridiculosumi signavit eum, proprium illi quiddam dedit.nc caeteris
est dici: sed totum dicimus quasi proprium et uni- comparetur hominibus. Ideo ergo illi dictum esl:
cum diligi a Patre Filium. Super quem, rogo, vox Unxit te Deus, Deus tuus oleo exsultationis prw par-
facta est in baptismo vel in monte sancto : Hic est: ticipibus tuis (Psal. xi.iv, 8). Ergo signare quid, est
Filius meus dilectus (Malth. m, 17; ei xvn, 5)? ani exceptum habere, hoc est,
prae parlicipibus tuis.
super divinitatem tantiim, et non super humanita- Itaque nolite, inquit, me contemnere, quia filius ho-
tem?quod impium est credere; et praesumpiuosum minis suin, et quaerile a me cibum, non qui perit,
est dicere, Palrem non diligere Filium in susceptai sed qui permanet in vitam aeternam. > Ponis
quoque
humanitatis natura, qui sic unitus esse constal ex senieiilia n de libris beati Ambrosii, quos de Fide
dnabus subslantiis, ut sit unus unigeniius, noii dno Chrisliana composuit (Ambr., de lncarn. Dom., cap.
friii, unus unigenilus et alter adoptivus. Ideo enim 6, n. 49). <Emergunt, inquit, alii, qui carnera Do->
219 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS III. 220
mlni dicant, et divinilatem unius nalurae.Quactantum A, vel ^ ex catholica sanctorum Patrum interpretalione
sacrilegium inferna vomuerunt? > Hoc nescio, quare < composuit, ut diximus, nullalenus iste sensus invem,-
dixisti, Quis catholicus unam naturam divinilatis et tur. t Dicisutique : <ex trangressione de carne pcccati
carnisesse credit? Sedquare tacuisti ejusdem sen- ssordidum, quam induere dignatus est. > Jesus vero
tcniiac mitium, ubi iifcm doctor ait (Idein ibid.): :aeternus sacerdos secundum ordinem Melchisedech
< Dc nullo propheUrum dictum est, quia Verbum non i habtiit carnem peccatriccm, quia nulla trans-
caro factum esl: nullus propbetarum abstulit pec- igrcssio in carne illius fuit, sed similitudo carnis
cata mundi. De nullo alio dklum est: Hic est Fitius peccali: \ nec ulla aduslura peccali in corpore illitis
meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Malth. :appartiit, sed ut lana illa, et munda absque omni
lii, 17). De nullo prophetarum tegimus quod sit Do- ttinclnra peccati, et gemma lucidissima, omnique
minus majcstatis, quod de Chrlsto Apostolus dixit, mundo preliosior sanctissimum corpus Chrisli abs-
quem Judaci crucifixeruut. > Unde et idetn doctor ki qtte omni sorde trangressionis peiiucidum fulserat.
eodera opere de divisione [F., visione] inter Chri- Hujus vcro visionis iutelligentiam in tractatu praefati
sluin, Moysem,et Eliam, qui in mqnle cum eo appa- operis idem dector eximius dupliciter exjrianavit(S.
ruerunt, verba popens ita ait (Ambr., lib. i de Fide, Hieron. in cap. HI Zach.). Juxla Hebraicam opinio-
cap. 13, n. 81): < Petrus in raonte Moysemet Eliam B B nem de Jesu fllio Josedech sacerdote magno ita in-
vidit cum Fitio Deis nec erravit in natura, nec er- telligi debere asseruit, ut sordida vestinienta habuis-
ravit in gloria. Denique quiri facere deberet, non set idem sacerdos Dei propter alienigenam, quam
illos, sed Christum interrogavit. Nam etst tribus pa- duxit uxorem, vel propler peccata populi, vel ob
rabal obsequium, unius tamen exspectabat impe- squalorem captivitatis, unde iiupcr erutus est, quasi
rium : sed quoniam vel tabernaculorum numero [nu- torris scmiustiilatus : atque ideo Satanam stare a
merum] deferendum trihus simpliciter aestimavit, dextris ejus, quia veram accusationem habuit conLra
eincndalur Dei Patris auctoritate dicentis: Hic est eum. Nam diabolus nunquam a dextris nostri Je.su
Filius meus dilectus, ipsum audite (Matth. xvn, 5); sletit: quia nunquam veram accusationem invenit
id csl: quid conservos tuos cum Dominotuo socias? in illo : sed in omni tentalione victus, quasi fugax
Hic cst Filius meus: non Moygesftlius, sed hic fi- latro, et timidus bellator recessit ab eo. Vel quomqdo
litts : sensit emendalionem apostolus : procidil in fa- convenil de Deo Jesu, ut dicat ei angelus : Ecce ab&-
ciem, conslernalus Patris voce et Filii claritale : tnli a te iniquitatem tuam, qui nullam habuit iniqui-
sed elcvatus a Filio, qui jacentes erigere consucvit, tatera? Nec ulltis angclus fortior illo fuit, ut eura
unuiu vidit, solura vidil Dei Filium. Recesseruntenim mundare a peccato dcbuisset : dum Jesus noster
scrvuli, ut solus Dominus, qut solus designabatur Fi- C magni consilii angelus missus sit a paterna sede lo-
lius, viderelur. > lius mundi purgare peccata. Pouit quqquc, non con-
VIII. Igilur dum plurima sanctorum Patrum testi- firmando, sed ostendendoidem praefatus doctor quo-
monia percurrendo, producis in medium, in quibus rumdam opiniones, quomodo hoecde Christo intelligi
nihil tuis partibus favere veraciter invenitur, sed velint: ct de torre eruto dicit, quoil Jesus in Baby-
nounuUa etiara palam tibi contraria esse, ut proba- lonia igne consumptum [Ex sensu S. Hieron., non
vimus inanifestissime, quae certissime veritatem ca- Babylonioigne consumptum], id cst, peccalorum ni-
lliolicaetidei affirmare intetliguntur, repente perve- gredine non ustulatum, nec flamma hujus saeculiat-
nisli ad Zachariam prophetam, cui Jesus sacerdos in tactum, id est, nulla flamina vitiorum vel saltem al-
sordidis vestimenlis ostensus est ab angelo (Zach. tactum, sed ab omni pcccatorum sorde immunem,
III). Quain visionemvel prophetiam beatum Hicro- sicut aurum igne probatum splendcscere. Sed melius
nymum aliter exponere asseris, aliter nos in tractalu hujus prophetioesententia de Christo aiunt intelligi
ejus in eumdem proplieiam scriptum legimus. Dicis posse, ubi diclum est : Audi Jesu sacerdos magne,
enim cumdem sacrae historiae interpretem haecrepo- tu el amici lui, qui habitant coram te, quia viri por-
nere verba : Et Jesus erat indulus vestimentissordi- tendentessttnt: Ecceenim ego adducam servumtneum
dis, utique ex transgressione de carne peccati sor- D * Orientem, quia ecce lapis, quem dedi coram Jesu,
dirius, quam induere «tignatusest: unde et pannis septem ocuti sunt (Zach. m, 8). Jesu et amicis ejus,
involutuset scissuras 852 humani generis, dum in qui sunt viri portendentcs, id est, prophetis et sacer-
se illa suscepit, inspicitur : donec radio crucis, inno- dotio Judoeorumpromissus est ille, de quo scriptum
cenliaetunica lexeretur. Nonne, inquit, hic litio ex- est: Ecce vir oriens nomen ejus (Zach. v, 12). Et in
tractus ab igne est? Titio extractus ab igne semi- Evangelio: In quibus visitavitnos oriensex allo (Luc.
uslulalus, non percombustus esse oslenditur. Corpus i, 78): et lapjs angularis, qui sine manibus de monle
enim illud humani generis, quod ex protoplaslorumi praecisuscontrivit universa mundi regna (Maith. xxi,
transgressione et criminum flammafuerat adustum,, 44). Super quem lapidem, septemoculi sunt, id est,
hoc induit Dominus, et quasi titionem seraiustulatumi septem dona sancti Spiritus, quae in Isaia teguntui
a gehennaeinoendk)liberavit. In quo vero libro, vel1 (Isa. xi, I), super florem requiescere, qui de virga
in quo opere haec dtxisset beatus Hieronymus, nos3 radicis Jesse germinavit. Ex cujus persona tn Can-
non invonimiH.Igitur in tractatu ejusdeih prophetae, , tico canticorum dictum legitur : Ego flos campi, et
quem ille doctor egregius vel ex Hebraica veritate,, lilium convatlium(Cant. n, 1). De quo etiam lapide
 221 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRI VII. — LIB. VII. 222
mox subj'ungitur : Cmlaboscutpluram ejus, dicit Do-,A ritos? Quod autem omnino sccundum regutas Lalinae
minus exerciluum, et auferam iniquitatem terrw illius eloquentiae stare non polest: si ad mares pertinere
in die una (Zach. III, 9). <Islum vero lapidem (Hie- voluisti, maribus debuisses dicere, non maris; sed
ron., loc. cit.), qui dictus est corara Jesu, clavis cru- singularis tuae peritiae eloquentia talibus solet uti
cis, et lancea militis faciam vulnerari, et in illiiis verbis, quae nec regulis recte loquendi ullo modo
passione auferam iniquitatem terrae itlitis in die una, cosiveniunt, nec sensu caiholicae fidei aslipulantur.
de qua scriptum esl: Hwc est dies, quam fecit Do- Timuisli forte dicere, absque ullis prwcedentibus me-
minus, exsuttemuset twlemur in ea t (Psal. cxvn, 24). ritis: quia mox in sequenlibus erudilionis tuoe sen-
Idcirco plenius hujus propheiiae senstim exposuimus, sibus invenitur, te dixisse : t Quae ille, inquis, t]e
ut inteJligatur quam longe aliler beatus Hieronymus humanitate Fitii Dei, in qua natus homo, per ado-
in traciatu hujus propheliae, hujus visionis sensura ptionis gratiam meruit esse qtiod est, et accipere
vel inteltigenliam exposuisset. quod habet; > tu dicis cum antecessoribus tuis Pe-
IX. Ponis quoque sermones beati Ambrosii, sed lagio et Nestorio Christum meruisse, ut esset quod
perturbans unius pronominis adjectione sensttm illius est; cum sanctus Augustinus et omnes catholici do-
sententiae. Ait enim doctor ille egregius (Lib. v, de ct»res nullis praecedentibus meritis in ipso humani-
Fide, n. 107): <Contra autem sancto patriarchaeDavid B ! tatis Cbristi exordiq eumdem Deum esse ccnceplum
secundum gloriam suam Domintis est; secundum et nalum tesfantur. Et qucmqdq tu diversos filios
853 corporalis successionis sericm Filius est, non esse in Christo propter duas naturas asseris, dum
deficiens a se, sed nostrae jus sibi adoptionis acqui- iste sanctissimus doctor in hoc tcstimonio, quem
rens.> Tu vero immtitasli sermones, ttbi ille ait, suc- [quod] tu ipse posuisti, eumdem dicit esse Dei Fi-
cessionis, tu posuisti, susceptionis; et ubi ait: nostrw kiB8, quem filittm hominis; et filittm hominis, queni
jus sibi adoptionisacquirens; quod omni sensu caret, Filium Dei? Si idem est filius hominis, qui Filius
hanc eamdem sententiam bis posuisli in libello tuo; Bei, una est prorsus veritas, et unttm nomen Filii in
gaudens, ut reor, in adoptionis nomine : quod om- Christo : quia unitas persqnae dualitatem filialiqnis
nino de nobis in hoc loco posttum est, non de Chri- respuil in Christq, nec adoptio locum invenit, ubi
sto, qui nostrae adoptionis jtts, id est, potestatem ac- proprielas praecessit; nec divinitas humanis tenetur
quirere dicitur. Et nescio utrum mala voluntale, pt-jejudieiis,cum omnia secundum propriam volun-
more tibi consueto, immutasti sermones illius, vel tatis potentiam opcratur, quaevult in cceloet in terra,
etiam iraperitia. Si mala voluntate sanclorum Pa- (,ui ait: Paler meus usque modo operatur, et ego ope-
trum purissimos sensus immutare tentas, cur non ror (Joan. v, 1).
times Scripturam dicentem : Os quod mentitur occidit G X. Quid vero praesumptiosa mente et stulta te-
animam (Sap. i, 11)? Si vero imperitia, miror cur n.eriia(e altiora te rimari non metuis, et te medium
non erubescas insipientiam tuam; quia dum sapiens ititcr divinitatem et humanitatem Dei Filii immit-
vis videri, stultus apparcs; nam juxta Salomonem tere tenlas, humanaque ratiocinatione divinae boni-
sapiens potuisses putari, si tacuisses. Assumis etiam tatis ineffabile sacramentum scrutari niteris? Nec
el beatissimi Leonis papoe testimonium tuae sectae in tuac senlentiae medum impqnere nesti, qui nec te
adjutorium, quod perspicue tuis sensibus valde con- ipsura discernere poteris , vel quOmodo anima tua
trarium esse dignoscitur, ubi ait: < Qui enim verus tenerrimis in malerno utero tuae coagulationis pri-
est Deus, verus est homo, et nullum est in hac uni- mordiis immitteretur, exprimere sufficis. Sine te
tate mendacium, dum in invicem sunt, et humilitas eisim Dei Filius fecit, quod voluit: sciebat namque
hominis, et altitudo Deitatis. > Tu itaque hanc uni- Dei sapientia sine sui imminutione 854 se hrfun-
tatem dividis in duos filios, unum proprium, et alte- dere humanae naturae, et ineffabili unitate fierl ex
rum adoptivum. Nam altitudo divinitatis ad humili- tempore fllius homiois, qui semper fuit ante omnla
tatem descendit humanitatis, et liumilitas humani- tempora Fitius Dei, per quem facta stint tempora.
atis ad altitudinem ascendit divinitatis, non versi- _, Sed ttt carnali cogitatione plenus potenliam Dei pro-
tiiltlate naturae, sed dignatione bonoris. Item ponis prium posse habere FtliUm non putas, nisi tale ali-
testimonium de Iibro beati Augustini, quem Enchi- quid patiatur, qualia substantia patitur carnis,
ridion ipse norainavit: de quo etiara libro olim in quando gignit carnera. Hoc enira insipientiae quo-
quadam epistola tua multum perverse maculasti rumdam incredibile videlur, dum omnia recte sa-
ejusdem sancti Patris verba, immiltens ea quae nun- pientibusDeopossibilia esse creduntur, ipsa Veritale
quam ille dixit. Sic et in isto teslimonio dicis, quae dieente; hoc autem apud homines impossibile est,
ilie nullatenus dixtt, nec aliquo rationali senstt con- apud Deum autem omnia possibilia sunt (Malth.
veniuht. Ubi enim ille ait (Cap. 40). < Quia homo xix, 26). Et hoc ergo possibile Deo esse dignoscitur,
ille nullis prascedentibus meritis in ipso exordio na- ut proprium ex Virgine Filium habere poluisset. Fe-
lurae suae,quo esse ccepit, Deo Verbo copularetur in cit enim idem Filius Dei sibi tempus, in quo fleret
tantam personaeunitatem, ut idem ipse esset Dei Fi- homo; assumpsit de malre, unde mori potuisset, qui
lius, qui fllius hominis, et filius hominis, qui Filius immortalis mansit in octernum: unus lamen atque
Dei. > Tu dicis: Quia nvJlis prwcedentibus maris. idem [Forfe deest: mortalis et] iramortalis, impas-
Quid autem vis significareper mares, nisi forte ma- sibilis et passibilis, non alter et alter: et qui est vita
223 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUMPARS IU. 224
vivificans, spontanea volunlate, dum voluit, mori- A Deum verum et hominem comprobamus, qui cum
lur: sicut in libro Exodi Dominus locutus est per ocqualem impassibililaiem et immorlalitatem cum
Moysen: Et videbitisvitam vestram pendentemin li- Patre possi 'eat, propler nostram tamen salutem
gno, et non credetis vilwvestrw (Dent. xxvm, 66). passibilem suscepit hominis naturam, impassihilis
Deum autem Christum csse vitam ipsius testimonio divinitalis majcstatem non amittens : nec i:t perrau-
in Evangelio dicenlis, disce : Ego sum via, veritas el taretur in mimanitatem divinitas, sed ut divinilali
vita (Joan. xiv, 6). Unde et in Actibus Apostolorum servaretur humanitas. Secundum igitur hujus ho-
beatus Petrus populo proedicansait : Vosautem vi- minisveritatem Dei Filius ad redemptionem nostram
rum homicidam petislis dimitli vobis, auctoremvero natus ex Virgine est et Spiritu sancto : sic enim ad
vitw peremistis (Act. \\\, 15). De quq et beatus Cy- Mariam in Evangelio angelus loquitur : Spiritus san-
prianus ait: t Judicatur judicalurus et Dei sermc ad ctus superveniel in te, el virius Altissimi obumbrabil
victimam tacens ducilur. > Gregcrius quoque Na- tibi: el proplereaquod 855 nascetur ex te sanctum,
zianzenus : < Indiguimus, ait, Dcum incarnalum et vocabiturFilius Dei (Luc. i, 35). Si quis vero hanc
mortificatum, ut nos vivainus; rcs enim vetus eral, veraefidei jirofessionein conteinnat, vel minus ca-
ut homo moreretur : quod ne semper anderet in ho- Iholicam reputet, legal sancti Augustini verba , quae
'
mine, res nova facla est, ut Deus morerelur, sed B de explanatione catholici Symboli composuit °, et
quia carne mortuus est, non divinitate. > inveniet me illius cerlissime uti sensibus, quiubique
XI. Nec vero ullalenus confundimus naluras in purissiraus in catholica fide et veracissimns doctor
Clirislo, sicul tu asseris nos fecisse : sed salva utri- esse comprobatur. Ti ibus enim modis, ut idem san-
usque naturae proprietale , divinaescilicet et huma- ctus Augnslinus ait, Scriptura sacra de Chrislo lo-
nac, unum confilemur Deura Dei Filium Jesum Chri- qttitur; primus, cum secundum summam illam divi-
stum Dominumnostrum in duabus naluris, una vero nitalem Patri aequalem atque coaeternum ante as-
pcrsona et una Filii dignilate. Sicut enim anima sumplionem carnis vocat. Alter modus est, cura as-
compalitur corporis doloribus, quamvis anima im- sumpta carne jam idemDeus, qui homo; et idem
mortalis permaneat, tamen corpus sine animaecom- homo, qui Deus, secundum quamdam suae excellen-
passione non patitur: quia anima et corpus unus ti;e humanitatem [Forte, dignitatem], qua non caete-
esl homo, et communes sunt animoeet corporis vel ris coaequaturhominibus, sed esl mediator; et caput
dolenlis vel laetanlis alfecttts; quia unushomoest, Ecclesiaeet legitur et inlelligitnr. Tertius niodiu est,
qui simul dotet vel gaudet: ita Dei Filins sua pro- cum quodammodo tottis Christus in plenitudine Ec-
pria carne passus esl, non alter in corpore passibi- clesiae,id est, caput el corpus secundum pleniludi-
lis, et alter iu divinitate impassibilis, sed unus in ** ncm perfecli cujusdara viri, in quo viro effecli su-
utroque. Nec iterum Christum dividimus in duos mus membra, et credentibus praedicatur, et pruden-
filios, vet duos deos, vel duas cum Nestorio pei-so- tibus agnoscibilis offertur. De secundo autem modo
as. Qui licet duas palam non dixisset personas, in praesenti disputatione maxime versatur intentio,
tamcn omnia qtiacduabus inesse necesseest personis, in quo Deum verum et verum hominem eumdem
in sua professione fatetur. Simili modo et tu, licet Dominum nostrum Jesum Christum publica voce,
fugias verba duarum personarum, tamen orania quae calholica pace, omnium sanctorum doclorum pro-
ecesse est duabus inesse personis, lc in tuis litteris batissirais teslimoniis roborati profltemur : non ex
Inveniinus profiteri. Quis enim nesciat, apud unuin parte Deum verum , ex parte Deum nuncupalivura,
Palrem alteram esse personam adoptivi filii, alte- sicut lua sotet indocta novitas afflrmare, dicendo :
ram proprii Filii? Nec enim ullus pater, juxta hu- Deus est Christus secundum divinilalem, el Dei Fi-
manaeconsuetudinis rationem poterat proprium fi- tius verus : secundum humanitatem autem Deus es
lium sibi adoptare, quasi alienum: aut quem adoptat nuncupativuset adoptivusFilius : quasi ex parle di-(
sibi in filium, poterit sibi proprium facere, quein vinitatis sit veritas; in parte vero humanitatis nun-
paternitas alterius sibi fecil alienum; quia aioptio in cupatio, et non pura verilas. Audi ergo, quomodo
ex alieno quolibet efficitur; proprius vero filius in beatus Augustinus tuae parlitioni in dispulatione,
veritate proprietatis permanet. Unus est DeusPa- contra Maximinum haereticum habita, re pondeat,
ter, el unum habet Filium Dominum noslrum Jesum ait enim (Lib. n, cap. 10, "n. 2) : < Porro Christus
Christum. In utraque autem substantia et divinitatis una persona est geminae substantiae, quia el Deus,
el humanilalis , unus atque idem est Dei Fitius Do- etiam homo est. Nec tamen Deus pars ejus personse
minus noster Jesus Christus, ut Deus verns; ita dici potest: alioquin Fitius Dei Deus, antequam
etiam horao verus, attestante Apostoloatque dicente: susciperet formam servi, non erat tolus, et crevit,
Exquibus Christus secundum carnem, qui est super cum homo divinitati ejus accessit, quod iu una per-
omnia Deut benediclus in swcula (Rom. ix, 5). EtL sona absurdissime diceretur: quia pars rei ullius
alilii : Unus enim Deus, ttnus est mediator Dei et ho- esse non potest Detts. >
minum homoChristusJesus (Joan. n, 5). Ununi crgoi XII. Concorriat quoque beatus Cyrillus, cujuset
alque etimdem Donrinumnostrrm Jesnm Chrislum,, tu testimoiiiis uii saepiussoles, huic sanctissimo Pa-
cum ex aliis , tum ex his apostolicis senlentiis, ett tri, sub analhematis vinculo constringens eos, qui
« S. Aug., de Fide et Symbolo,
22« DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LIB. VII. 226
qualem [Forte, inaequalem] venerationem Dei Filio A i et applicatus, non quod vere sit Deus vel Filius Dei,
Jesu Christo facere audent, ttnam quasi veram Dei sed propler eum , ul dicere soles, a quo assumptus
Verbo, alteram vero quasi sub nomine nuncupationis est; atterum sine dubio aestimans assumentera, as-
homini assumpto. Ait ergo « : <Si quis assumptuin sumptum alterum. Quia si assumens verus est Deus,
horainem coadorari oportere Deo Verbo, et conglo- et assumptus non verus Deus, nec verus Filius, ne-
rificari tanquam altemm in altero, et non potius una cessario intelligi datur, quod duas in unum Chri-
adoralione honorat Emmanuel, et unam ei glorifica- stum tentas introducere, sed falsa professione, per-
tionem appellet, secundum quod caro factus est, sonas : nam duo sunt omnino verus et non verus.
analhema sit. Syilaba enim co superadjecta hoc co- Quod si beata Virgo verum non genuit Deum, Filium
git inlelligi, quod quasi alter in altero. > Etinfra )>: Dei, quomodo ab omnibus recte credentibus in uni-
t Si quis igitur coadorare dicit, ut hominem seor- versali totius orbis Ecclesia Dei Genitrix veneratur
sum, altero praeter eum existentc Deo Verbo, et non et creditur ? Vel si eam Dei Genitricem negare non
secundum veram unitatem adunans unum Christum °udes, ne te publicum hostem Ecclesioepatam aper-
et Filium Dominuraque una adoratione 856 glori- teque demonstres , necessario duos illam genuisse
ficat, virtuti anathematis juste subdiiur. > Et itemc: deos, unum verum [Forte suppl., et alterum nuncu-
< Si enim est cl idem Eeus simul et homo, adoratur B I pativura] fateri cogeris. Aut si hoc tibi sicut et nobis
potius tanquam unus adoralione una, et non coado- absurdum esse videatur, falere nobiscum Deum
ratur, nec coappellalur Deus, ut non homo simplici- illum verum veraciter dici el esse, non nuncupative
ter communis, et secundum nos Emmanuel esse fingi, et nuncupari quod non est. Incongruum est
credalur divina gloria parlicipatus per graliam : sed enim et valde ineptum, Deum aliquid, quod non sit,
cenfilemur magis Deum in carue propter nos vere dici, sicut et negare quod est, impiura et delestabile
hominem factum, non transitu naturae per mutatio- esse dignoscitur.
nero et conversionem, sed unitalis dispensationem. > . XIII. Post testimonia igitur sanctorum Patrum,
ln praefalo quoque libro contra Maximiriuinbeatus quaemulta quidem, et quaedametiam vere posuisli,
Augustinus verissime lestatur Filium Dei hominera sed omnimodis catholicis , non haereticis faventia,
factum : et vere juxta apostolicam vocem exaltatum praesules quoque Hispaniarum inducis, quostuor-
supra omne nomen , quod est in ccelq aut in terra thodoxos dicis : in his quae posuisti orationibus in-
(Philip. n, 9). < Hqc ergc, inquit (Cap. 2), illi dena- dubilanter hoeretici esse dignoscuntur. Nisi forte el
tum est ut lioinini, secundura quem factus est cbe- eorum dicta, sicut et in caeteris solebas, depravaris,
diens usque ad mertem crucis , qucd jain habebat scilicet ut quod illi bene dixerunt, tu in adjumentum
ipse [idera] Dei Filius, Deus de Deo natus aequalis. » C* erroris lui rautare, et atterum pro altero mittere
Si ergo hec ei dcnaturn est in carnis dispensatiene, ausus sis. Asserunt enim quidam ex illis Patribus
quedjara ante babebat in divinitatis natura, restat [Forte, parlibus], ubi tu dixisti, vel adoptionem, vel
ut ideni ipse verus Filius Dei natus ex virgine cre- aJoptivi hominis, eos dixisse pro [adoptione] assum-
datur et confiteatur. Deum ergo dicis esse, sed non ptionem, et pro adoptivi assumpti: et in hoc quoque
verum Filium , [ d qui esse non negas], sed adopti- lua malevola arguitur pertinacia. Si enim in tua
vum, et non verum. Quaeautem est ista nova filie- sententia, quasi in veritate confideres, nequaquam
talis iutroductio in Christo? Deum illum dicis esse et ea quae ab aliis bene dicta sunt, in pravura sensum
non verum : quis est talis nuncupationis fructus, mutares; verilas enim, ubicunqtie est, semetipsam
ubi detrimentum est veritatis? Et quomodo in Chri- defendit. Sed sive mtttata , sive ut ab eis sunt dicla
sto est omnis veritas , si hoc solum, quod maxirae haec eadem testiraonia a te 857 s'nt posita, non
fatendum est, secundum vestram opinionem vernm magnopere curandum est; nos enim Roraana plus
non esse credendum est? Tu autem certissimam ve- auctoritate quam Hispana, veritate assertionis et
ritatem ita es refutare conatus , ut diceres Deum fidei nostrae fulciri desideramus; licet nec illa re-
ideo esse dictum Chrislum, qttia Deo conjunctus est probemus, in his tamen quae cathotice dicuntur.

a S. Cyrilli textus hoc loco admodum mendose
recensentur. Eos Alcuinus descripsit partim ex
Explicatione xn Capitum, quae exstat tom. VI Oper.
S. Cyritli pag. 154, partim ex Epistola apologetica
adversus Theodoreti reprehensiones xn Capilum.
Primus igitur Iocus est Cyrilli Anathemalisnius 8,
qui ita sonat : < Si quis dicere audet, homiuem as-
sumptura una cum Dei Verbo adorandum et conglo-
rificandum, et Deum tanquam alterum cum altero
connominandiimesse (hunc enim intellectum parti-
cula cum, adjecta perpetuo ac necessario affert), et
non potius una adoratione Emmanuelem honorat,
unamque itli glorificalionem attribuit, quatenus
Verbnm factum est earo, anathema sit. >
b Hic alter textus exstat in declaratione proefati
Anathematismi 8, qui ibi ila reddilur: < Si quis
ergo illum simul adorari dicit tanquam horainem
seorsum, cum Deo Patris Verbo, tanquam altero aD
ipso, et non secundum veram unionem conjungens
in unum Chrislum et Filitim et Dominum , una ado-
ratione honorat, j'uste virtuti hujus Anathematismi
subjicitur. >
<•Tertius hic locus habetur in defensione hujus
Anathematisnii adversus reprehensionem Theodo-
reti, 1. cit. pag. 226, et ila ibi sonal: < Nam siqui-
dem ipse Deus simul et homo, arioratur sicut unus
adoralione una, el non coadoratur et simul appella-
turDetis : ne Emmanuel credatur esse horao sim-
pliciter et communis sicut nos, et per gratiam di-
vinaegloriaeparticeps; sed confiteamur iflum potius
Deura in carne propter nos, id est, vere hominem
faclum, non mutatione naturae secundum alteratio-
uem et versionem, sedunionis dispensatione. »
d Qnoeuncis inclusa sunt redundare videntur
m B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS Ifl. 228
« Unusqnisque tn hoc se refutandum sciat, in quo ab A nnitalis assumpta non alium fecit esse eum qui ex
universali riissentit Ecclcsla. Romana igitur Ecclc- > Virgine natus cst, quam eum qui ex Patre ante
sla, quac a catholicis ct recte credenlibns sequenda ttempora genitus est: sed eumdem ipsum hoc fac-
esse probatnr, se per verum Filium Dei et in mis- tum t csse, quod anle non fuit, patenter oslendit.
safum solcmniis, ct in coeteris quoqtie omnihus XV. Sed quia longum est, cuncta tuse pravitatis
scriptis suis, vel in epistolis fateri solet, eum qui aargttmenta discutere, de hoc tibi rcspondere in proe-
pro noslra salule homo fleri dignatus est, et crucis Senti s sufliciat, quod Fllinm Dei hominem facturo
subire [Forle, subiisse] tormentum. In missa nam- vertim ^ Detim per hoc maxime negare coneris, quia
que humanoe Nalivltatis ejusdem Domini nostri ita pro I sc tegitur orasse sicut et pro nobis. Quod ubt
cantarc solemus : Prwtta, ut Unigenitttm Xuum, Ilegisscs, prcrsus ignoro, scilicet < Fillum Deiprosej
quem redemplorem twti suscepimus, venientemquo- sicut s pro nobis orasse. t JNam quid sibi proestare
'
quc judicem securi videamus. Itlum qui nos suo san- ipseiionpotuit, cuiomnia dedit Paterin manus (Joan.
' 55)? Vel cvijus peccali veniam a Deo posliilare
guine redemit, et super sunm adventtim judicaturus lii,
cst niundum , unigenitum Filitun Dci confiteinur : putanrius
I es(, qnipeecatum non fecit, nec dolus in-
quod de humanitate itlitis sine dubio dictum cst. tentus * est in ore ejus (Isai. LIH, 9; / Petr. n, 22)?
Itcm in die Natalis Domini: Concede,quwsumus, om- B Nos '. namque, qui Deum indesineuter orarejubemur,
'
nipoiens Deus, ut nos Unigeniti tui nova per carnem habemus sine dubio quod nobis ab eo dimittatur;
nativitas liberel. Et alibi : Deus qui Unigeniti tv.% 'Chvistus vero, quid sibi dimitti postularet, qui un-
pretioso tanguine. Item quarta feria ante Pascba : quam nihil fecit quod ei dimilti potuisset? Pro no-
Ptwsta, quwsumus, omnipotens Deus, ut per Unige- bis ergo orare credendus cst, scilicet pro suo corpo-
niti ttti passionem tibetemur. Et in alia oratione : 'fe, quod Ecclesia est, quam adhuc in fragilitate car-
Largire, omnipotensDeus, ut per temporalemFilii tui nis positam frequenter peccare non iguorat. Quod
mortem, qtiam mysteria vencranda lestantur. Et hoc 853 ipsum et hodie quoque facit Apostolo tesle,
sacpins, qtiam ut cxemplis egcat, invenitur : scilicet qui ait: Qtii etiaminterpcllal pronobis (Rom.VIII,54).
quori ipse, qut pro riobis passus festmortem, utricus Igitur, ut praediximus, eo modo pro nobis orare dici-
et venis dicitur Filius Dci, sictit vere est. Tales ei-- tur, quod illam carnem quara pro nobis assumpsit,
go auctorcs roagis sequendos elegimus, in quibuset inqua etpassUsest, Deo Patri oslendit : haec est
fldes rcctior, et veritas apparct manifeslior. enim ejus pro nobis interpellatio; scilicet passiones,
XIV. Quod igitur obnixe postulasti, implettim a quas pro nobis innocens suscepit, monstrandq quo-
nobis arbitror ; ais namque : < Si quis nos a nostra dam modb Deum Patrem, ut nostri misereatur, ad-
professione declinare vult, proferat xque idoneos C monere : non quod ille fons sapientiae et scientiae
testes, qui afflrment quod ex utero malris verus plenitudo aliquid ignorare possit, sed quia hoc
Deus sit conceptus, et verus sit Filius Dei. t Omnes qupd semper scit et desidcrat, per carnis ex nobis
namque jiontificcs sanctae RomanaeEcclesiae,utpra;- assuraptae naturam pracstat, quod praestandum et no-
diximus, talibus Uti solebant rationibus, ut Jesum bis profuturum esse cognoscit, id est, in se creden-
Christum Salvatcrem nostrum Filium Dci unigeni- tes, et in so sperantes, et amantes cognoscere facit.
tuin indiibitanter fateantur.Nonautem estmirandum, Hoc ipsura namqtie et praedecCssortuusNestorius so-
si longc a verttatls via efrent, qui ipsam Yefitatem lebal (Xcere, videlicet quod Christus pro se et pro
Inconvenienter et Inepte qu&rere in suis eratiqiiibus genere corporis sui sacrificlum obtulisset. Quodenim
dignnscunluf. Vel qucmqdq Verilatem dlgncscere tu orasse eum pro se dicis, hoc ille, idem volens in-
posse putandus est, qui eamdem Vcritalem suis diclis telligi, obtulissc dixit se pro se et genere. Contra
et scfiptis oppugnat ? Sed et illud, quod tibi ostendl, quam blasphemiam quid beatus Cyrillusopposuisset,
postulas, quomodoverus Dens conceptus est et naltts, audi, ait enim : < Si quis dicit, quia pro se oblulit
hoc toto pracsehtis operis textu tecum egimns, quod Christus oblationem, et non magis pro nobis solis,
ille unigenitus Filius Dei Verbum Patris caro fa- anathema sit. » Et alibi: t Oblulit enimcorpus pro-
ctum est. Nam si verus Filius Dei non est, qtti con- E D prittm, non pro se, sed pro nobis. Nam qua pro ^se
ceptus esl, et natus ex virgine Maria, nec Verumest, oblalione vel sacrificio indigeat, qui ab omni pecca-
qttod Joannes ail : Quod Verbum caro factum est. to liber, ul Deus, existit? Qui autem dicitquia se-
Quid enim signiflcat in hoc quod ait: Verbum cato metipsum tam pro se quam pro nobis obtulerit, nul-
factum est, nisi Filius Dei humana carne suscepta latenus impietatis crimen effugiet. > Idcm quoque
homo factuscst? Quod si verus Deus etverusFilius ipse Cyrillus : Aiunt, inquit, haerelici non pro nobis
Dei conoeptus non est, nec verus Filius Deiex Virgi- solum, sed etiam pro se obtulisse Christum semet..
nenatus est. Quod si ita est, ergo purus homo, et ipsum, quod a recta et immaculata fide alienum. i
sine Deitate natus est: quod quam catholicae fidei Quod ergo orasse dicitur, et in oratione pernoctasse,
contrarium sit, omnis reete credens intelligit. Se- et tanta instantia supplicasse,ut sudor ejus sicut gut-
ctindum cathollcam ergo fldem verus Fitius Dei ccn- tae sanguinis decurreret super lerrain (LMC.XXI, 44),
ceplus et natus est ex Virgine idem ipse, qui ante totum hoc idco factuin esse intelligendum est., ut
emtria saeculanatusest ex Patre : quia natura lmina- verilatem assumntaehumauitatis ostenderet, quae lar
a Vide infra in epist. ad Elipandum, num. 11.
829 DOGMATICA.— ADV. FELICEM LIBRl VII. — LIB. VII. 250
crymaset sudorem pqssit habere, et ut deprecatiq-, A nefacta dici debent, quce sine charitatis perfectione
nibus nostris accessibilemmonstraret Patris audilum, aguntur. Sufflciat ergo tibi.quodhucusquepeccasti:
ut quaenos in tentalionibus non inertia dormUantes non tibi videatur minoris esse periculi, quod unita-
tabescere, sed potius in orationis instanlia vigilan- tera catholicae Ecclesiae dividendo schisma facias,
ter exerceri curemus : Hoc namque significat, quod 6t membra Christi prave docendo a suo corpore se-
quando orasse legilur, lioc soepius rioctibus fecisse pares, quam si temetipsum occidendo homicidium
dicitur, scilicet noctis tenebris tentationum indicans facias. Quin potius majoris esse damnum manifes-
tempestates. Sed et hoc maxime sua innuit oratione, tum est, tantos seducendo perimere, quam unum so-
quod innocente suo sudore lerra lavanda fuisset, quae lum pcvire.
per illius sudorem noxium polluta fuit, cui diciluf : XVII. Revertere ergo tandem ahquando in temet-
In sudorevultus ttii vescerispanemtuum (Gen.ni,19). ipsuin, pcenitendo quod egisti, qui tantum effusus
Nam illa natura de Adam primo homine propagata es extra te disculiendo quae non debuisti. Sufliciat
nunquam suum panem, quo ad aeternam vitam nu- tibi, sicut et frequenter admonui, et arihuc admo-
triret, gustasset, si non eamdem naturam FiliusDei nere non cesso, quod sancta Dei et universalis Ec-
panis vivus, panisque angelorum assumere dignare- clesia de Christo credere et docere scmper ab initio
tar. Sed et hoc qucd evangelisla ait, sudnrem ejus R solebai, et usque in finem saeculi, ubiouitque catho-
quasi guttas sanguiiiis esse defluentes in terram, hec lica Dei Ecclesia est, docere non cessabit, implente
signiflcare videtur, quod illud primum homicidium dicto [Leg. Dcmino] nostro Jesu Christo quod pro-
Christi fuisset sanguine mundandum, de qtto dicituf: tnisil, se vidclicet tisqtie in finem saeculi cum suis
Vox sanguinis fratris tui clamat ad me de terra (Gen. fldelibus esse mansurum. Sufficiat, inquam, tibi
iv, 10). Hle namque sanguis Christi magis ad Deum credere Christum Filium Dei verum esse Deum, et
Patrem clamat, qui pro omnium nostrasalute inter- verttm Filium Dei. . . « . Et dc sacramento incar-
ram effususest: vel qtiando pro nobis ipse Dominus nationis ejusdem Doi nostri plus investigare ne la-
noster orabat, vel quando pronobis incrucependens bores, quam quod in Evangeliis legisti, et in aposto-
vulnera percutienlis militis sustinuit. Sed de his ista lorum dogmatibus scriptum invenisti. Quidquid ergo
sufliciant. liis concordat, lirmum tene et veraciter crede; quod
XVI. Senlentia vero Jacobi apostoli, quam prq vero his conlrarium et inconventens viiteris, quasi
adoptionis nomine positam ad exemplum protulisti, aiortiferi veneni pestem fuge. Christum regem om-
longe aliter a sanctis Patribus, quain a te est inter- nium soecutorum lauda et adora, condltionalts sef-
pretata, exjioni solet, sicut et illa quam de Salomo- vitii nomen de corde tuo simul et ore ut auferas,
ne posuisti: < Negando, inquis, nomen adoptionis **enitere. Nam quod pro te servus dici vel esse vo-
in Christi carne, ut puto unum verbum, in quantos luit, voluntarise est inunus obedientiae, non. .. b nec
offensionis laqueos sese dilatet, ut esl illudin Salo- poena cenditionis. <Ad hoe namqne, nt ait beatus
nione : Qui in uno peccaverit, multa bona perdet (Ec- Augustinus in exposttione Psalmi quinquagesimi
ete. ix, 18). Et in Jacobo Apostolo : Si quis lotam le- sexti (Num. 5, 10), homo laotus cst, quia misefi-
aem servaverit, offendat autem in uno, faclus est om- cors; non ut condilioiiis necessitate naseerelur, sed
niurn reus (Jac. n, 10). Sed quis nesciatde temetipso ut nqs ccnditione neeessitatis liberaret.» Et paulq
haec convenienter testimonia proferenda ? Nam quid post addit : <Angelica crealura servtt Christq, ad
aliud fecisti, quam in illo uno peccasti, ubi multa obsequendum moniti fuentnt [Forte, missi fuerUnt -K
bona perdidisli? Unumenim est illud maximum et apud Aug., mitti potuerunt] angeli, ad servilium
primum mandatum, charitas, quaesola vera in Ecclesia mitti potuernnt, non [ad].coadjutorlum, sicutscri-
catholica esse cognoscilur. Qui ergo leipsum extraEc- ptum est, Angeli ministrabant ei (Matlh. iv, 11), non
elesiam catholicam esse fecisti, quid aliud fecisti, tanqitara ministrantes [S. Aug., inisericordes] indl-
quam in illo charitatis mandato peccasti ? in quo qui genti, sed tanquam subjecti omnipotentl. > Si igitur
peccaverit, et si totam legem servaverit, factus est ', omnis angelica creatura 9ubjecla est [el, et] qiiasi
omniurareus. Non ergo deadoptione in Christo negata, Deum adorat, et ipsi qmne genu fleetttuf ccelesfmm,
sedde unitate charitatis scissadictumest, quodquiin terreslrium et infemorum, quld tu scilicet [Aug., tu
uno offendit, factus estomnium reus. Sienim, inquit sotus] omnibus roanes?....
Apostolus, habeam omnem fidem, charitatem autem Adora ergo eum nobiscum, regem ccelorumj Do-
non habeam, nihil mihi prodest (I Cor. xm, 3), et minum omniura, verum Filium Dei Patris, verum
csetera, quae ibi de laude charitatis dicta sunt. In Deum Salvatorem nostrum, cul honor aeternus,
hujus itaque te charitatis 859 gremium citius per- virtus indeflciens, laus pefpetuain saeculasaeculorum.
veniresatage, exlra quodcaetera omnia, etsi benefa- Amen.
cta videantur.nihilprodesse possunt;necomnino be-
a In cod. ms. regio num. 2848, verba hic adeo
Parisiis, qui eumdem codicem inspexit, legi hlc
obliterata sunt, sicut hoc loco notavit Quercetanus, posse : in auabus naturis.
ut vix ac ne vix quidem legi possint. Credit taraen b Credo legendum, sctikit laudatus D. Lieble:
CJ. D. Lieble bibliothecarius monasterii S. Germani NQHnecessariw pmtta conditioms.
251 B F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUMPARS III. 232

860
BEATI ALCUINI

CONTRA EPISTOLAM SIBI AB ELIPANDO DIRECTAM

LIBRI QUATUOR,

Quibus evacuat pravas illius assertiones.

«EPISTOLA ALBINI ^K narrantibus nostrae societatis fratribus, eumdem

sicut dignitate, ila etiam perfidiae malo
ADLAIDRADUM ET NIFRIDIIMEPISCOPOS, ET BEKE- Elipandum
DICTUM ABHATF.M. primum esse partibus in illis agnovi; quapropter, si
quidem jiacificacharitate, direxi ei exhertatqriaslit-
(Anno 800). teras, desiderans consuiere senectuti iltius, et in
Dominisin Chrisli charitale venerabilibus atque di- viara catholicaeveritatis fraterna dilectione et hu-
lectissimis Laidrado episcopoLugdunensi, et Nefridio mili admonitione revocare virum, longaeva gravem
episcopo Narbonensi, et Benediclo abbati, simulque ae-iateet religiosae vitae multo tempore famosum.
sanctissimis nobisque valde honorabilibus Gothiae Sed ille, dum accepisset [Cod. Vat., audisset] meae
provinciae partibus episcopis, abbalibus, et fra- devot.onis litlerutas, mox iracundiae flammis incan-
tribus, humilliraus sanctae Ecclesiae fllius Albinus duit, totamque animi sui intentionem colligens in
salutem. iram, nec eo pietatis intuitu apices aspexit meos,
Scio me debitorem esse in officio sanctae charita- quo me Christum testor, illi dirigere scio; sed mox
tis oamibus piae matris Ecclesiae filiis, in praedi- in roaledictionis verba prosiluit, totumque se arma-
cando, vel defendenrio catholicae fidei veritatem : vit in suae sectae defensionera, nobisque litteris de-
quod opto, tam efficaciter divina donante gratia |B mandare curavit, quid sentiret, quid suos discipu-
perficere valeam [Quercet., vel eam] quam libenter los credere doceret, me falsarium clamans, atque
huic piissimo labori meam succumbere devotionem per vices haereticum, 861 Per v»cessubversorem,
fateor. Maxirae tamen vestrae sanclissiraaedilectioni nec non et perseculorem Christianorura reputans :
in hac gratia meum sudare ingenium, secundum nullumque propemodura raaledictionis genus vel
largiloris indeficiens donura, ralitm arbitror ne vi- perfidiae dimisit, quod nostro non inureret nomini,
cina pestis Hispanici erroris aliquorum inter vos ostendens seipsum quid esset, et quarn impalienter
mentes maculare valeat. Quae terra [olira], ut in toleraret, si aliquis impietatis sueeerrori contraire
veteribus legitur historiis, tyrannorum ferax fuerat, tenlaret; multa colligens testiinonia, ex sanctarum
qui Roraanum saapissime imperium lacerare sole- serie Scripturarum, mtrttasque catholicorum sen-
bant. At nunc [Cod. Vat., Et nunc] multo pejus sa- lentias doctorum deduxit in medium, quaepene om-
cratissimas Christiani imperii aures quibusdam nia pravissima interpretatione maculare non timuil.
schismaticaeperversilatis novitatibus fatigare ag;,'re- Quibus illius vesaniae lilterulis brevi sermone duo-
ditur, veluti veslra inviolalilis fides et ccleberriraa bus libellis respondere curavi, cvacuans veracissimis
sanctitas optime novit, qui per divinae suffragia pie- sanctorum Patrum sensibus omnes illius assertiones
talishanc nebulosam impietalis sectara clura verita- C l atque interprelationes pravissimas. Illis quoque
tis luce pridem b discutere studuistis, etiam et Deo <t'uobus lihellis alios duos adjunxi, plano sermone
Chrislo donante cceptum praedicationisopus mutta catholicaefldei de Christo Deo veritalem testantes,
ex parte perfecislis. Ad cujus piissime pracdica ionis alque sanctorum Patrum teslimoniis abundantis-
venerabile cpus, mandante glorioso principe et de- sime coiifirmanles, quorum lectione pietatem ve-
votissimo in omni bonitate Carolo rege, vos ilerum strani congaudere arbilror; quia totum illud opus
c ituros esse audivimus. Quapropter paucorum arri- veslro gaudebara dicarc nonrini, vobisque primo
pui laborem dierum in solalium sanctissimi ilineris omniura direxi probamlura alque corrigendum, ju-
vestri, quatenus haberetis in manibus cujusdam dicio veslrae aucloritatis atque sanctilatis tantum-
epistolae, meo nomini directaeab Elipando Toletano modo conlentus, nec in publicas aures easdem meae
episcopo, pias et pernecessarias responsiones, ne devotionis titterulas procedere velim, nisi prius
forte aliquorum ex ejusdem epistolaelectione mentes vestrae auctoritatis censura examinentur, et fra-
maculcntur, quia easdem audivimus litteras in alio- ternae congregationis leclione conflrmentur; satis
rum pritis pervenire [Leg. pervenisse] manus quam raihi aestimans illorum judicio examinari , quo-
nobis, cui missaesunt, reddilaeessent. Et hxc causa rum dileclione singulariter me laborare elegi. Nec
fuit cur mihi praefatus Pater suaeincredulitatis char- D maledictionibus illius maledicliones opposui, quasi
tutam dirigere voluisset: nam ego aliquibus nobis meas vindicans injurias, sed ut veritatis lestificatio
« Hic est litultis hujus epislolaein Cod. Vaticano, h Anno 799. Videinfra dissertationem historicam.
ex quo eam emendavimus. < Anno 800
&5S DOGMATICA.— ADV. ELTPANDUM LIBRI IV. — EPIST. PKJEVlM. 334
se offerebat, quibusdam in Iocis durioribus respondi AL 862 ° EPISTOLA ALTERA
verbis, quibusdam iterum in locis suaves admiscui ADEOSDEH.
[Cod. Vat., intermiscui] admonitiones, ne illius Videbatur mihi condignum praeponere opusculo
infestissimam animam vel meorum amaritudo ver- huic nostro epistolam, quam charitatis officio Patri
borum exasperaret, vel iterum mellis dulcedo sae- Elipando olim b direxi, per vestram sanctam devo-
vam fastidiret mentem. Nec pro ejus tantummodo, tionem et Deo placentem charifatem; illius litteris
ut dixi, Iaboravi salute, quem timeo, forsan citius quas meo nomini dirigere studuit, subnectere ha-
[Quercet., forsanlius] vel morte praereptum esse bens mearum responsionessyllabarum, ut intelligat
propter decrepitam in eo senectutem, vel ob dis- qui Iegat, qua charitate illius venerandae dignitati
sensiones populorum, in ejus non posse pervenire scripserim, vel quo animo recepissem fraternae di-
meas praesentiamsyllabas, sed magis in adjutorium lectionis officium: ac deinde responsiones eatholicas,
piisshnaepraedicationis vestrae, atque sotatium viro- quas ex sanclorum Patrum dictis contra illius im
rum, vel feminarum raorantibus vicinis Hispaniae piam professionem collegi subjicere. Quod opus in
partibus. Improperans et mihi idem praefatus Pater quatuor libris terminavimus. Deinde epistolam illius
divitiarum multitudinem, servorum usque ad xx Elipandi ad Felicem quondam illius defensorem se-
millia numerositatera; ignorans, quo animo quis Bi ctae, nuuc vero Deo donante Christianae fidei praedi-
habeat saeculum. Aliud est habere saeculum, aliud catorem ; ejusque conversionis ad fidem calholicam
est haberi a saeculo. Est qui habet divitias et non epistolamimponere curavimus, quatenus ex his om-
habet, est qui non habet et habet. Hqminera vero nibus pius lector seipsum consideret et caveat, di-
ad meum nunquam comparavi servitium, sed magis vina opitulante gralia, ne laqueo Hispanici erroris
devota charitate omnibus Christi Dei mei famulis teneatur. Et ut video, maxirae origo hujus perfldiae
servire desiderans ; ad cujus servitii facultatem, di- de Cordua civitate processit, sicut in epistola iliius
vina, ut credo, jubente dispensatione, ad glorio- Elipandi ad Felicem praefatum directa intelligi po-
suin et omni honore nominandum hujus regni prin- test, dum eumdem Felicemadhuc stti erroris catenis
cipem et regem Carolum vocatus adveni, sicut mihi constrictum esse arbitrabatur. Sed Deo melius ali-
quidam sanctissimus vir, prophetiaequespiritu prae- quid de eo dispensante, cor itlius ut luroen veritatis
ditus, Deiesse voluntatem in mea praedixeratpatria; agnoscens rediret in sanctae matris Ecclesiae gre-
etiam et ut vir venerabilis tolusque Deo deditus mium, dans gloriam Deo, qui sperantes in se non
meus mihi mandalum dederat magister, ut si ali- deserit; sicut in sttis litteris, quas adnectere huic
cubi novas audirem oriri sectas, et apostoliciscon- - nostro opusculo volui, propter laudem nominis Do-
trarias doctrinis, mox totum me in catholicae de- " mini nostri Jesu Christi, et satutem legentium, ma-
fensione fidei dedissem. Quod quamvis ob imperi- nifeste intelligit, qui sobrio sensu easdem litteras
tiam parvilatis meae minus idoneus faciam, tamen legere cural: qualenus si quis dubitet de ratione
promptissima mente, quantum me divina adjuveril catholicae fidei, illius religiosi viri et magni noininis
gratia, huic pernecessario operi me mancipare stu- inter suos edoctus exemplo, sine ulla dubitatione
deo cum melioribus meis, optimisque EcclesiaeChri- universalis Ecclesiaesequens concordiam, laudet et
sti doctoribus, quorum bona abundantia, per diver- praedicet misericordiara Dei omnipotentis, qui non
sas Christi Ecclesias, in hoc praesenti reperitur vult mortem peccatoris, sed ut converlatur et vivat
regno. Nec eo mihi magis tacendum est, quamvis (Ezech. XXXIII,H). Vos vero, dilectissimi fratres,
metiores mihi habeat Ecclesia Dei doctores, atque sedula devotione perlegile haecomnia, priusquam ki
fidei catholicae defensores. Unusquisque pro se ra- publicas procedere aures harum series litterarum
tionem redditurus erit, et qui plus laborat, plus faciatis. Ego siquidem in procinctu, ob vestri itineris
mercedis accipiet. Idcirco, sanctissimi Patres et di- festinationem, haecqualiacunque sunt, diclavi, ita
lectissimi fraires, sedula intentione atque indefi- ut mihi tempus relegendi vel emendandi non fuit
cienti sudore in praedicationeverbi Dei et veritatis idoneum, vestrae charitatis contentus tantummodo
testificatione, secundum gratiam vobis a Deo datam, lectione atque eraendatione. Si dignum vestrae con-
devotissime laborate : exhibentes vosmetipsos in siderationi videatur, fraterno ostendite conventu
conversatione religiosa omnibus exemptum, iu offi- [Leg., conventui]: sin autem sub gremio piissimae
cio pietatis omnibus patres, in fraternae ditectionis charitalis vestrae abscondite, donec omni [Leg.,
admonitione omnibus fratres, in administratione cominuni] consilio traclemus, quid de hoc agendum
verae huroilitatis omnibus filios; omnibus omnia sit opere. Tamen flrmiter absque ulla dubilatione
facti, ut omniuro salus et profectus in aeterna beati- sanctorum sequimini vestigia Patrum, et catholicain
tudine, [Deo]donante, multiplici vos mercede dignos fidem, quam multis roboralam testimoniis aspicitis,
efficiat. Incolumem et proficientem in praedicatione tenete et praedicate : nec tantum considerantes im-
verbi Dei divina vestram sanclitatem gratia custo- peritae linguae in me tarditatem, quantum in testi-
diat, sanclissimi Iratres. moniis Patrum catholicaefldei veritatem. Sed et hoc
* Hanc epistolam, seu prioris additamentum Quer- ipso hujus additamenti tenore depromptam de-
cetanus in fine islorum librorum adversus Elipan- dimus supra in Monitopraevio,circa medium.
dum exhibuit. Rationem mutati a nobis ordinis, ex i>Anno 799, dum primo irent in Hispaniam.
PATROL CI. 8
458 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPBRUMPARS III. 35tf
considerate, an has voms utile videatiir litterulas Ai Igitttr ab ipso Deo Dei Filio praedieata est m duo-
Hispaniaefratribus dirigere, si forte opportunus oc- btts minutis panperrimae viduaesanctissima devotio :
currat vobis porlitor. lllud quoque vobis onerosum non ego duo minuta in temptum Romano periturum
inMtvideatur, antequam de civitate eatis, ut jubeatis incendio defero, sed duo magna praecepta charitatis
ligare et involvere, et in modum nnins corporis in templum Dei vrvi, animam scilicet sacerdotali di-
cempenere has quaterniones; ne sorte sparsim gnitate praerogativam [Forle, et praerogativa praetH-
raptae dispergantur per manus legentium, vel forsi- tam] offero. Nec fas est vilitatem [Edit., utilitatem]
tan invideutium aomini meo ; sed qtiasi unum codi- offerentis spernere, sed magnitudinem muneris consi-
cen* habete baec omnia pariter coniposita; ct si derare. Tu enim es, sanctissime praesul, civitas
quqUbetdirigere vullts, scribatur ef mittatur ; haec super montemposita, quaenullatenus abscondi potest,
vero pars vobiscum maneat, donec volente Deo re- etijtis murus nequaquam debet insidiosis cuniculis
versuri sitis ad nos,. Eliant littcrae pro me fralernis cujuslibet perfidiae alicubi perforari, sed firmissimo<
loqui possunt auribus, si eas oslendere vet in publi- calholicaefidei munimine ex omni parte circumdari,,
ciuu procedere vestrae placeat prudentiae. Quitkjuid ut inexpugnabilis undique ad salutem totius jiopuK,
in eis veritatis astipulatione roboratum invenietis, qui in te gaudet, et ad tui oris imperium respicit,
Dei donum est: si quid secus, quod aibsit, inspicitis, ]B permaneat. Nec mibi est, Pater optime, tecum i»
ignwantis animi cognoscite errorera. In illis totius hac parvitatis meaechartula disceplatio sublirais, sed
LcKiitatis laudate largilorem, in istis fraterno pu- supplicatio humitis, obnixe deprecans, ut apostolicam
iniee corrigite scriptorera. Patienter enim pia cha- doctrinam in catholica unitate et pace, tota mentfs
ritas eolumbinum sufferre debet ocultim, sicut 863 intentione consequi studeas, et populo tibi conunisso
prudeuter serpentium evitare dentem necesse est. sis signifer ad sempiternaebealiludinis prosperitatem.
Quaerenda est ubique omni instantia conservorum Nec nova quaetihel nomina permittas paternis inseri
salus nostrorura, sive in praedicatione praeseutium, traditionibus; sed quiitquid evangelica auctoritas, et
sive in litterarum eshorlatione absentium, ul ne- apostolica dignitas, et paterna sanctitas, et calbolica
njjiii desit ad nos pertinentUim noslrae devotionis utiitas tibi suadeal de Christo dicere, vel Christum
afleclus,in desiderioperpeluieprosperitaliset salutis. nominare, hoc placeat sanclitati luae araare, praedi-
» EPISTOLA ALBINl MAGISTRI care et credere : nec novtun adoptionis nomen in
ADELIPANDCM TOLF.TANUM EPISCOPUM, Christo, et ab initio apostolicaepraedicationis mundo
Cohortatoria in catholica fide. inauditum, permittas sonari, vel legi, vel praedicari
Yenerabiti et in Christi ckaritate amabiti Patri Eli- ' Christianis auribtts.
" II. Legimus enim in epistolis beati Felicis, viri
pando episcopa, ecciesiasticw pacis fitius Albinus
levUa satutem. scilicet religiosae vit;e praecipuLet sanctitate specta-
1. Perfectia ffcaternaecharitatis in gremium pacifi- bilis, si catholicam fidemet ecclesiaslicam unitatem,
cae [Cod. Paris., in grenoium pacis atque] unitatis sine quanullus Deoplacere potest, amare et praedicare
UMiMeiS colligere amicos gauriet [Ibid., concorditer velit; dicit itaque, <propter assumpticnem Christum
gaudet], et quoddam arbitratur esse dispendium sibi esse adoptivum : > minus considerans, non omnem
ipsi, si non seipsum latius commendare stttdet ad vi- assumptionem 864 adoptionera esse, ticet omnis
ros famosi nontinis et laudatse pietatis, ut sit unani- adoptio quaedam sit assuraptio. Legitur [Cod. Vat.,
mitas spiritadis verae dilectionis, licet quaedam Legimus] hi Evangelio Petrum apostolum Christum
[sit] separatio corporalis visionis. Ha3Cmea [Cod. assumpsisse et increpasse (Matth. xvi, 22); nec fas
Paris., mecum] diligentius considerans parvitas est ideo euin putare sibi in filium adoptasse, quia
[Ibid., pavvitas mea], meipsum sacrosanctis vestrae assurapsisse eum dicilur. Item in Evangelio scri-
heatiludinis orationibus, multis precibus, vir vene- pliim est : F.I assumpsit eum diabolus in sanctam ci-
ratide, diligentius coramendare sludui. Opus [Cod. vitatem (Matih. iv, 5). Vides, charissime et sanctis-
Pari»., Optans], vestra sanclissima ditectione auxi- v sime Pater, quam longe est assumplio in hoc loco ab
liante [Ibid., Deo auxiliante], proficere ad salutem adoptione. Et si necesse est propter assumptionem
animae meae, ut et vestra merces ex nostro augeatur adoptiviim esse Christum, cui personae est sanctae
profectu, et mea diligcnlia honaevolunlalis vobis ali- Trinitatis, adoplivus ? Utique Filii: quia Filii perso-
quidl conferat in charilatis offlcio : qualenus Doraino na assuiupsil hominem in ulcro virginali, et aduna-
Det»nastro Jesu Christo vestrae hurailitatis tu dile- vit sibi in unara personam, ut esset unus Fitius Dei;
ctione fraterna comiuunicalio placeal, el noslrae par- et si adoptivus est, ilaque Filio est adoptivus, qui ho-
vitatis tn satute multorum accepta,bilis sit dcvotio. ininein assumpsit : et est nepos Patris, et est qua-
Coasequitur enim [Cod- Vat., Constat enim] vestraiu teruitas magis qua a Trinitas in Deo omnipotenti,
dilectionem tnagna remuneratio apud Deura et plu- quia oinnimodis [Cod. Vat., omnis] adoptivus filiui?
riiua inter horaineslautlatio, si fraterni consilii in ec- et proprius Filius nuliatenus unus esse possunt, u,
cksiaslica jiaceuon detiigneminirecipere profectum. multorum librorum lectio probat. Assumpsit igitiu:
« In co4. Vat. titulus : Epislola Albini Turonensis Tholetatem archiephcopum vet polius archiereticum,
abbatis aa[ Elipaulum Totetanum episcopum. ln codi- Ulriusque codicis ope emendata est epistola.
ce vera Pai/isiensi: EpUtola Albtni ad Mlipantum
 25T DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — EPIST. PRJEmM. 23&
Dei Filius formam servi, non minuens formam Dei; A cujus praedicationePropheta ait: De Sion exikit tex,
ita ut tinus esset Fititis Dei in duabus naturis, salva et verbumDominide Jerusalem (Istfi. n, 3).
utriusque naturae proprietate in unitate persqnae; ita IV. Dicit quoque idero vir veuerabilisFelix: <Quodj
ut in duabus naturis unus sit Filius, unus Christus, sit per omnia aequatisnobis, nisi tantummodo, quod
unus eliam et Deus. In sancta videlicet Trinitate sine peccato natus est. > Quaedaminaequalitasest in
alius est in persona Pater, alius Filius, atius Spiritus morle illius, et in nostra : mors autern [enim] illius
sanctus; non atiudin natura vel substantia, vel glo- omnes nos redemit a morte aelerna : nullius atttein
ria, vel essentia, vel aeternitate. In Christo vero nostrum mors vel seipsura absque eo liberare pote-
aliud est in divinitate, aliud in humanitate; non alius lii. Item quaedaminaequalitasest, quod ille est ve-
vel alius, sed unus idemqfleverus Deus, verus homo, rus Deus et verus homo: nos tantttm homines sumus
una persona, unus Dei Filius, unus Christus; quod iu peccatis nati, ejusque gratia salvati; non ex me-
muttis testimoniis probari potest. Sed superfluum ritis nostris, sed 865 ex iUiusmiseratione. In mul-
est testimonioaeterniPatris aliquid addere, qui voce lis enim nobis sitnilis est, sed in pluribus dissimilis.
divina dixit in baplismo Chrisli, vel in monte ubi Unde et in Psalmis dicilur de eo : Speciosus forma
transfiguratus est Cliristus: Hic est Filius meus di- prw filiis hominum, dijfusa est gratia in labiis luis,
lectus, in quo mihi benecomplacui(Matth. xvn, 5). * (Psal. XLIV,5).
V. Refcrt quoque, < eum baptisrao indiguisse ; >
III. Simililerinvenimus in praefatiPalris epistolis : volens, ut vidctur, eum in baptismo adoptari in Fi-
<Chrislum, qui ex Virgine natus est, verum non esse liura, sicut et nos. Quanla infidelitassit hoc cuilibet
Deum, sed nuncupativum; > quod omnino catbolica Christiano credere , nullus sanum sapiens ignorat.
respuit fides • quia sicut unus esse non polest filitis Dominus itaque noster Jesus Christus solus sicpo-
propriusetfiliusadoptivus, ita nequaquam unus csse tuit nasci, utsecunda regeneratione non indiguisset;
potest verus Deuset nuneupatlvusDeus. Estne verus ideo in baplismo Joannis certa dispensationis roise-
Deusqui judicaturus est mundum? Et quis est qui ju- ratione baptizari voluit, quia in Joannis baptismo
dicaturus est mundum ? Vere jmnino qui ex Virgine non fuit regeneratio, sed quaedampraecursoria signi-
nalus est, ipsa Veritate attestante : Patcr enim non ficatio baptismi Chrisii, in quo solo baptismo per
judicat quemquam,sed omnejudicium dedit Filio, ut Spiritum sanctum vera est remissio peccatorura cre-
omneshouorificentFilium, sicut honorificant Putrem. dentibus , ut in eo Spiritu renascamur , in quo ilie
Et panlo post : SicutPater habet vitam in semetipso, nalus est ex virgiue Maria. In aqua enim voluil bap-
s'tc et Fiiio dedil habere vitam in semetipso, et pote- tizari a Joanne, non ul ejus ulla diluerelur iiiiqut-
stalem dedil ei judicium facere, quia filius hominis **tas, sed ut magna illius counnendaretur humililas.
est (Joan. v, 22 seq.). Item beatus Paulus apostolus Ita quippe nil in eo baptisinus quod ablueret, sicut
dicit : Omnesnos oportel slare ante tribunal Christi mors nihil quod puniret, invenit, ut diabolus veri-
(II Cor. v, 8). Et in alio loco : Omnesenim stabimus tate justitiae vinceretur, non violentia potestatis op-
anle tribunal Dei (Rom. xiv, 13). Velim credas, san- primeretur. Utrumque enim, et baptismus et mors
ctissime Pater, ut qui eum nunc verum Deum negat, non miseranda necessitate, sed miserante potius
etiam tunc verum Deum eum cognoscat et probet voluntate susceptum est. Et multa alia invenitintur
[Cod. Paris., probat] judicatus. Veritatis probatio in ejus scriptis catholicorum Patrum sensibus non
erit potestatis manifestatio. Quando [Cod. Vat., eonvenientia, quae dicere vel expqnere epistolaris
Quomodo] non est verus Deus, de quo legimus in [paginae]angustia me roodo prohibet, ignorans quo-
Evangelio : Cum aulem veneritFilius komiuisin ma- que quando vel qualiter sanctitas vestra et bona
jestate sua, et omnes angeli cum eo : tunc sedebit in yoluntas, quam habetis in Christo, haec nostrae par-
sede majeslatis suw, et congregabuntut ante eum om- vitalis dieta recipere velit.
nesgentes (Malth. xxv, 51) ? De quo multo ante prae- VI. Tantum ebsecrc in ea charitate , qua Christus
dictura est: Et adorent eum omnes angeli Dei (Psal. n nos dilexit, ut benigne hos meos digneris perlegere
xcvi, 8). Si Deus non est verus, cur adoratur ab apices, et quod fraterna me cogebat charitas vestrae
angelis ? Et si Filius Dei non est verus, cur sedet in dirigere excellentiae, vestra sanctissima humilitas
dextera Dei Palris ? Hunc ergo Christum et Psalmi- recipere non dedignetur. Audiensvero saepiusbonam
sta Deum esse testificatur [Cod. Vat., testatur]: famam religiosaevitaede vobis, ideo instinctus amore
AscenditDeus in jubilqlione, el Dominusin vocelubw fraternae dilectionis nieipsum in tuam charilatem,
(Psal. XLVI,6). Item : Deus noster manifeste [Cod. fideliumque luorum, Deo servientium in illis parti-
Paris., mani/esfiMs]veniet, Deus noster uon silebit: bus, commendare curavi ; etiam et illud deprecari,
ignis in conspectuejus ardebit, et in circuitu. ejus ut cautius agas de salute animae tuae, tuorumque
tempestas valida. Advocavitccelumdesursum, et ler- subditorum. Licet praefatus famulus Dei Felix Iau-
ram discernerevopulumsuum (Psal. XLIX,3, 4). De dabili vita vitat coram hominibus, tamen ut videtur,,
quo etiam idem Psalmista paulo ante ait, ut discerne- inmultis catholicaefldeiprofessionenon oroninopleni-
ret eum ah aliis qui dii dicuntur : Deus deorum ter Patrum sequitur scntentiam ; et noti confidere
Dominuslocutus est et vocavitterram. A solis ortu et de specie bonitatis illius ; mulediclus enim homo qiti
occasu, e£ Sion species decoris ejus (Ibid., i, 2). De confidit in homine (Jer. xvu, 5). Sed magis spera
259 R. F. ALRINI SEU ALCUlNIOPERUMPARS IU. 240
tuam pone in omnipotenti Deo, et deprecare iltum A Aposloli dictum, qui ait : Novitates vocum devita
die noctuque , ne sit inanis labor tuus in conspeclu (I Tim. vi, 20). Ecce qualis novitas est, Christum,
illius, et ut fidem firmara [Cod. Vat., flrmatus] om- qui ex Virgine natus est, adoptivum filium, vel nun-
nique Ecclesiae Christi probatam teneas. Videlur cupativum Deum praedicare et nominare, et apertis-
enim condignum, ut communi omniura conservorum simis aposlolicae auctoritatis testimoniis non cre-
tuorum prece te totum converlas ad Dominum, et dere, sed magis aversari, qui ait : Qui proprio Filio
depreccris clementiam illius, quatenus in fide recta suo non pepercit, sed pro nobisomnibustradidit illutn
confirmet corda vestra, ut nullo errore decipiaris, (Rom. vin, 32). Potuitne dicere Apostolus, qui adop-
nec ullus ad te perlinens vagabundus a veritatis via tivo fitio suo non pepercit, si voluissetnos illum cre-
deviet. Erit enim libi maxima merces apud Deum dere adoptivum, qui traditus est pro saiule nostra ?
dilexit
omnipotentcm, sierrantes correxeris, si veritati con- Item ipsa Veritas in Evangelio ait: Sic enim
sentieris [consenseris], si humiliter legeris sancta- Dws mundum, ut Filium suum unigenitum daret
rura Scripturarum series, magis desiderans veraci- (Joan. III, 16); de quo et paulo ante ait: Sicut enim
ter veritati obedire, quara perlinaciter tuam vel Moyses exaltavit serpentem in eremo, ita exaltari
cujuslibet alterius firmare sententiam. Parata est oportet filium hominis (Rom. ix, 5). Et quid estquod
enim misericordia omnipotenlis Dei tuas recipere ( : idem apostolus in alio locc ait: Quorumpatres, ex
preces si amore veritatis cognoscendae effuderis quibus Christus, qui est super omnia Deus benedictus
eas. in swcula (Ibid., 14) ? An et hic non potuit dicere,
VII. Poluissem itaque multis testimoniis sancta- qui est nuncupativus in saecula? Non enim in Chri-
rum Scripturarum et catholicorum doctorum scrip- sto, sicut in quolibet homine, generatio est (homo
tis probare Jesttm Christum Dominum nostrum, qui enim quilibet lilius irae nascitur, sed post in baptis-
ex virgine natus est, Deum esse verum et Filium mo gratia sancti Spiritus in fllium adoptalur Dei),sed
Dei proprium ; sed sapienti pattca sufficere sciens, et statim in ipso conceptu conceptus est Filius Dei, et
magis sensuum veritati arbitrans te intendere, quam natus secundum temporis opportunitatem verus Fi-
sermonum multiplicatione gaudere, credo, Domini lius Dei. Similiter et non est in Christo divinitatis
nostri Jesu Christi misericordissima pietas faciet majestas, sicul inquolibethomine episcopalisdignitas
te veritatem intelligere, si humiliter eam qttaerere verbigratia (non enim apostolusPetrus, apostolus est
insistis ; quia omnis, qui se humiliat, exallabitur natus, sed poslea a Deo electus : sicul qttilibet epi-
(Luc. xiv, 11), et humilitatis passibus ad cceleslis scopus non est cpiscopus natus, sed post nativitatis
Tegni altitudinempervenitur. Una debet esse Eccle- , opportunum tempuseleclus inepiscopatum et ordina-
sia Christi tetq orbe diffnsa in fide et charitate. ( 1 tus), sed statim in ipso conceptu et nativitate Deus
Unum e duobus : aut in toto mundo est Ecclesia verus natus est Chrislus, et proprius Filius Dei, non
Christi supra petram fundata, ut credimus et conft- adoptivus filius, nec nuncupativus Deus. Firmiter
temur, aut etiam [Forte, aut solum] in Felice et suis absque omni dubitatione credendum est et praedi-
paucis seclatoribus, quod omnino indignum est candum, eumdem esse, qui nattts est ex Virgine,
Christo Deo nostro, ut plures non habeat in ovili Deum veruminduabusnaluris, et verum FiliumDei;
suo, quam illos paucos, qui in montanis 866 'al>~ ita ut unus sit Christus, el unus Deus el unus Dei
tant cum Felice. Tu vero, vir Deoelecte el dilecte, Filius, et unusrex, et unus totiusmundi Salvator,divi-
teipsum cum tuis consociis universali EcclesiaeChri- nitate consubstantialis Patri, humanUateconsubslan-
sti conjunge, ut sismembruin honorabile illius capi- tialis niatri, ut sit idem verus Deus et verus homo
tis, qtti pro te suum sanguinem fundere non dedi- in unitate personae. Nam et ipse lempore passionis
gnavit, recogitans quantum erit gaudium in coelissu- suaeadjuratus a pontifice, Filium se Dei esse confes-
per uno peccatore poenitentiara agente. Non dico te sus est. Et multa talia [Cod. Vat., et multa alia]
peccatorem, sed praedicatorem ; confessorem Chri- habemus testimonia in sancto Evangelio, quaeubique
sti, non aversorem lidei ; lucernani super candela- . eum Filium Dei esse testantur. Percurre omnes pa-
brum positam, ut luceat omnibus qtti in domo Dei ginas evangelicaeauctoritatis, et epistolares senten-
sunt. tias apostolicae dignitalis, vel omnium sanctarum
VIII. Etiam et in hoc tuaesanctissimae voluntati Scripturarum series, et quidquid in illis invenias,
obnixius suadere ratum pulavi, ut eumdem virum hoc fideliter praedica; in his sufficiat,et gaudeat tuae
venerahilem Felicem luis sanctis precibus et suavis- sanctitatis sensus, ut dignam catholicae fldei et prae-
simis suggeslionibus convcrtere ad catholiCaefidei dicationis in aeterna beatitudine mercedem merearis
nnilatem et veritatem nitaris. Fidelis esteuim Deus, recipere.
pius est misericors, qui nutlatenus obliviscatur ej'us IX. Obsecrote humiliter persanguinem redemptio-
multa bona, et religiosamviiam, et labores, qua die nis nostrae,etper terribile ultimi diei jttdicium, qua-
noctuque indefessavoluntale desudat. Quanta sittibi tenus huj'us chartulae sensus et syllabas, si in tuae
corara Deo et sanctis ejus gloria et remuneratio in- beatitudinis manus perveniant, digneris dirigere per
tende et diligentius considera, in salute fratris tui, sanctos Christi sacerdotes, et sublimia Ecclesiaelu-
etiam et lanti viri, et lam praeclarae dignitatis et mina, quaesunt in partibus Hispaniae. In hoc enim
sauctitatis famulo Christi. Memoresto semper illius cognoscitur, si amorem habeas veritatis et universa-
241 DOGMATICA.— ADV. ELDPANDUM LIRRI IV. — EPIST. PRJEVLE. 242
lis Ecclesiae conjunctionem, si haec, qualiacunque A , omnis homo; non ut divinitatis natura verteretur in
sunt, charitatis fraternae scripta fldeliter conservo- humanitatem; sed salva majestate divina, assumpta
rum 867 tuoruro auribus aperire desideras, et tllos est humanitas: non diminuta est divinitas, sed hono-
in unitate catholicaepacisconfirmare. Dicam iterum, riflcata humanitas, manente proprielate naturae hu-
et cum omni humilitate dicam, saepiusquerepetens: manae, ut idem ipse, qui ex Deo Patre aeternaliter
Evigilemus,viri fratres, adlubam totiusmundi. Ecce natus est, ex matre Virgine temporaliter natus es-
claraat vas electionis, praedicator gentium, secreta- set: ut sit verum qttod lantus Evangelista ait: Ver-
riuscoelorum contra omnes novitatesvocum, dicens : bum caro faclum est. Si Deushomo factus est, utique
Sed licetaul angelusde cxlo evangelizetvobis, prwler homo Deus factus est, propter unitatem personae,
quodevangelizavimusvobis,analhema sit. Sicutprw- ut sit ex omni parte veritas in Christo Jesu Domino
diximus, et nunc ilerumdico; si quis vobis evange- nostro. Si igitur homo, qui assumptus est a Verbo
lizaveritprwter id, quodaccepistis, anathema sit (Gal. Dei, Deusest nuncupativus, quia alia natura est hu-
i, 8, 9). Ecce quanta fiducia praedicatorismundi est manitalis, alia divinitatis; consequens videtur, ut
in sua praedicatione, ut non solum hominibus ana- Deus, qui hominem assumpsit, homo sit nuncupa-
thema indixit, si aliterpraedicassent, quam ipseprae- tivus, et non polest stare, quod evangelista ait:
dicaverat, sed angelisquoqueanalhema rainavit [Cod. B Verbumcaro factum est. Similiter intelligcndum est
Vat., anathematizavit], si novi aliquid immisissent versa vice de adoptione: si ideo ille homo, qui as-
in praedicationeapostolicaeauctorilatis: quam prae- sumptus est, adoplivus est filius Deo, quia alia na-
dicationem evangelicaeveritatis non se ab homini- tura est humanitatis, alia divinitatis, sequilur illa
bus, sed ab ipso Dominonostro Jesu Christo didi- necessaria conversio, ut Deus, qui ex Virgine natus
cisse testatur, ubi ait: Neque enim ego ab homine est, sit adoptivus Deus, et non sit beata Virgo, se-
accepi illud, nequedidici, sed per revelationemJesu cundum Nestorianam impietatem, vera Genitrix Dei,
Christi (Ibid. 12). Aliter praedicat, qui Christum sed per quamdam, si fieri possit, adoptionem mater
adoptivum nominat Ftlium Dei, quem ille proprium Dei. Quod quam [Cod. Vat., quantum] nefandum
Filium Dei nominavit. Aliter praedicat, qui Christum sit, et quam impium, et ab omni veritate alienum,
JesumDeumnuncupativum nominat, quem ille Deum quisquis pie de Christo sentit, agnoscit. Has vero
super omnia benedictum nominavit. Et qui aliter novitates vocura, charissimt et clarissimaedignitatis
praedicat, timeat apostolicaeauctoritatis anathema; viri, omnino abjicite , et consentanea evangelicis
non solum apostoli, sed etiam Dei Christi, quem in 868 paginis et apostoticis traditionibus credite et
se locutum esse testatur, ubi ait: An experimentum praedicate; intelligentes alia nomina in Christo Deo
C
ejus quwritis, qui in me loquitur Christus (II Cor. propria esse, alia significaliva : et discernite quid
xin, 3)? Quomqdqquislibet temeraria praesumptione cui [Cod. Paris,, quid cuique] rei conveniat. Pro-
Dominum nostrum Jesum Christum adoptivum Dei pria nomina sunt in Chrislo, Unigenilus, Primogeni-
Filium nominare audet, quem tantus praedicalor, ut tus, Deus, Dei Filius, et unus [Cod.Vat., etDominus]
diximus, proprium Dei Filium nominavit, ttbi ait: Jesus Chrislus. Significativa nomina sunt propter
Qui proprio Filio suo non pepercit (Rom. vm, 33) ? quasdam actiones, quaecompletaesunt in illo, leo, la-
Velqua audacia eumdera Dominumet Deuin nostrum pis, ovis,vitutus, vermis,el taliaplurima, quaeratione
quis praesumitnominare nuncupativum Deum, quem discernenda sunt.
idem apostolusbenedichtm super omnia Deum, vel XI. Dicit praefatus venerabilis Felix b, < Hispaniae
etiam magnuni Deum non dubitavit clara voce con- doctcresChristiimadoptivumsolitosesse nominare; i
fitcri et nominare? Ait itaqtte ad Titum : Exspeclan- sed illos doctores nos non legimus, neque ad nos
tes beatam spem et advenlumgloriw matjni Dei et illorumscripla pervenerunt: et si dixerint, forte sim-
Satvatoris nostri Jesu Christi, qui dedit semetipsum ptex ignorantia eos defendit a mucrone anathematis,
pro nobis, ul nos redimeret ab omni iniquitate (Tit. n, non pertinax erroris defensio excoramunicalionisper-
13, 14). Magnum utiqneDeum eum nominavit, qui ,n cutit gladio [Cod. Vat., gladius]. Majorquoqueaucto-
venturus est judicare vivos et raorluos, non deuncu- ritas doctorum totius mundi debet esse, quam pau-
lum quemdam, qualem nova quorumdam fingit prae- corum in Hispania. Igitur beatus lsidorus, cui nihil
sumptio. Si quis dubitet de quo dixisset Apostolus, Hispania clarius habttit, mtilta nomina ponit de Deo
legat Tractatum beatiHieronymia,quera in hancfecit Christo in Etymologiis, vel aliis scripturis suis, sed
Epistolam. in ntillo locoinvenimuseum adoptivum velnuncupa-
X. Considerandum est diligentius, etomnis pie- tivum Deum, Dei Filium Christum nominasse, sed
tatis intellectu percipiendum , quod ille mirabilis semper universalissanctae Dei Ecclesiaein catholica
evangelista ait: Verbum caro factum esl, id est, fideeum consentire invenimus.
Deus hoino facttts est. Ex carnis itaque nomine to- XII. Si vestra vero pielas et bona voluntas, quam
tum hqminemsignificans, ut in eq lqcc intelligitur: habetis in Christi charitate, hanc epistolam perle-
Videbitomnis caro salutare Dei (Luc. m, 6), id est, gere curaverit, et vobis placuerit communicatio san-
« S. Hier. in. cit locum epist. ad Titum: <Magnus sed Jesus Christus: quaevocabula assumpti hominis
Deus Jesus ChristusSalvator dicitur, non primogeni- sunt. i
«s omnis creaturae, non Verbum Dei et sapientia, b Vide supra lib. vn adversus Felicem num. 15.
243 B. F. ALBlNI SEU ALCUINI OPERUMPARS HI. 244
ctaefidel nobiscum, et ut sefmonem saepius facia- A in charitate Christi Dei proficere optamus, dilectuw
mus inter nos familiarem, ptura vobis de ratione or- simiPatres,FratresetFiIii in CliristoDomino nostro.
thodoxaefidei, et ecclesiastica pace, et sancta uni- Valete in perpetuum. Qui legat, feliciter Iegat, et
tate, miserante DeoChristo vero Deoet proprio Filio veraciter inielligat,etfldelitercredat,quae dicta sunt,
Dei,idirigere curaverimus. Haecinterim pauca ex cha- quatenus aelernaliter regnare mereatur curo eo, de
ritatis fonte dictavimus, optantes vos ubique in omni quo nobis sermo est, Salvatore nostro Deo vero et
sanctitati etunitate pacifica proflcere coram Deo et vivo, Dominonostro Jesu Christo.
homiiiibus. Vos vero communiter obsecro in calce
EPISTOLA ELIPANDI
hujus epislolae, sacratissima lumina Hispaniae, ut
memoriam nostri in sacrosanclis vestris oralionibus AD ALBINUM,
habere dignemini. Vos vero , sanctissimi Patres, Responsionescontinens prioris epistolw.
quos Deus rectores populi sui constituit, per dona Hancepistolamvidesisinter Opera
Elipandi, kujusce
sancti Spiritus in omni sapientia catholica?pacis, et Patrologiw tomoXC VI, col. 870.

We^ADVERSUS ELIPANDUM TOLETANUM LIBER PRIMUS.

L Paratum cor meum Deus, paratum cor meum B duos filios, proprium atque adoptivum; quae di-
(Psal. LVI,8). Paratum divina inspirante gratia ad visio duarura absque dubitatione personarum esse
proferendam veritalis doctrinam; paratum ad resi- intelligitur
stendum falsitatis erroribus; paratum, Domine Jesu, III. Sicut possibile esse Deo non estnegandum ut Fi-
te amare, taudare et praedicare; paratum teverum liushominis, dum voluit, perfectus et proprius fleret,
Deum, verumque Dei Filium inlelligere, cum beato sic non est Deo contradicendum ut humanam natu-
evangelista qui de sacratissima lui pectoris plenitu- ram, quam in dignitatem sua; personae assumpsit,
dine catholicaeveritatis hauriens fidemait : Hwc au- in proprietatem Filii Dei exaltare potuisset, ut esset
tem scripta sunt, ut credatis quia Jesus esl Chrisius eadem persona cum assumpto homine in proprietate
Filius Dei (Joan. xx, 51). Mexquehujus fldei perpe- Filii , quae fuit ante omnia saecula in substanlia
tuam ostendens mercedem, subjunxil: Et ut creden- Deitatis. Ergo in omni serie sanctarum Scriptura-
tes vilam wlernam habeatis in nomine ejtts; enm:!eni rum nunquam nomen adoplionis Chrislo imponi Ie-
evangelica auctoritate Dci Filitim praedicans, quem gitur, sed nos per eum adoptionis accepisse gratiam
Gabriel archangclus, antequam conciperetur, beatae testantur. De qua adoptione in nos facta praefatus
Virgini Jesum Filiumque Altissimi vocitanduin esse evangelista ait: In propria venit, et sui eum non
praedixerat. Nulti dubitim est quin adhumanain per- C receperunt : quotquot autem receperunt eum, dedit
tineret naturam nomen Jesu, in quo nomine, beato eis poiestalemfilios Dei fieri (Joan. i, H). Non est
doctore gentium attestante, omne genu flcclitur, cw- haecpotestas adoptionis a quolihet adoptivo in san-
lestium, terrestrium, et infernorum , el omnis lingua ctos collata, sed ab eo, quem quasi unigenitum, ple-
confitetttr, quia Dominus Jesus in gloria esl Dei Pa- num gratia et veritate mox in sequenti sententia idem
tris (Philip. n, 10). Cujus quoque noroinis polesta- testalur evangelisla. Etpaulopqst: De ptenitudine
tera beatus Petrus princeps apostolorum in sanitate ejus nos omnesaccepimus,et gratiam pro gratia (Ibid.,
claudi, qui ad Speciosam templi portam jaeebat, 16). Et Apostolus: In quo habitat omnis plenitudo
oslendit, dum ait: In nomine Jesu Nazareni surge et divinitatis corporaliter (Col. n, 9). Si adqptio est in
ambula (Act. iu, 6); qui confestim sanalus cxsilicns Christq, nnn est cmnis plenitudo nobilitatis in eo;
et anibtilanslaudabat Deum. Addidit quoque idem quia adoptio de quadam extranca persona assumi
bealits aposlolus hujus nominis excellentiam, diitn solet in filii nomen; nec quisquam apostolqrum, qui
a Judaeis prohibiti sunt apostoli in eo nomine sunt lumina et dectores totius mundi, Jesu nomini
praedicare, dicens : Nec enim est aliud nomen sub adoptionem addere voluit. Nempe inter adoptivos et
cedodatum hominibus, inquo oporteat nos salvosfieri proprios filios bcatus Augustinus in disputatione
(Act. iv, 12). quam habuit cum Feliciano quotlam Arianae sectae
II. Haeceadem Deomiserante mihi est causa con- defensore discrevit, ita dicens a : < Filiorum nam-
tra te scribendi, et tuas destmendi infidelitates, o que adoptivi alii sunt, naturales alii. Hi quia ge-
Pster Elipande, quae fuil beato Joanni evangelistae niti ab initio, filii semper ac proprii sunt: illi primo
sanctum causa sciibendi Evangelium, ut sanclarum alieni, post fllii, cum per adoptionem in familiam
Sfcripturarum auctoritate et catliolicaefidei verilate videntur adscisci. > Quando homo Christus ex Vir-
ostendam, Jesum Christum verum esse Filium Dei, gine natusalienusfuit Deo Patre [Patri],ut ex alieno
adscisceretur in filii nomen.
fffl noiftsolum in feanatura quae aeternaliter ex quodam per adoptionem
Deo Patre genita est, verum etiam et ex ea [Forte, Nonne in ipso conceplu, operante sancto Spiritu,
in ea] quaetemporaliter ex malre Virgine facla est; ex beata Virgine Deus verus, et Dei Filitrs verus
ne unus Jesi» Fim¥s Dei Christus divhteiur in conceptus est, et tempore opportuno natus? At si
« S. Auu. potius VigiliusTapsensis libr. de Unitate Trinitatis, cap. 6, tom. VUIOper. S. Aug. Append.
245 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LD3. I. 246
nunquam alienus, nunquam igilur adoptivus : quia, A nonrina meae imposuisti personae, quofum ntiagiues
«it beatus Augustinus ait, ex alieno quodam adopti- et potestates in civitale sua Dominus Deus olim ad
vus solet effici. Restat ergo ut staiini fleret Chri- nihilum redegit ? non memorans quid de tuis simili-
Stus proprius Filius Dei ab ipso conceptu , quia bus Psalmista caneret, dicens: Venenumaspidum s«6
nunquam alienus fuit. Nunquam vero alienus, labiis eorum, quorum os maledictiotie et amaritudine
quia nunquam vetus homo fuit: licet in errore plenum est (Psal. xm, 5). Et ipsa Vefitas in Evah-
westro, contra fldem catholicam dicatur Christus gelio Judaeisimproperans pro bencfactis suis male-
liomo vetus. dicla eorum, ait: Progeniesviperarum, quomodop'o-
IV. Nambeatus Hieronymus ait in traclatu Epi- teslisbona loqui, cum sitis mali? Ex abundantia ertim
stolae ad Ephesios: « Quid euim in homine, qui a cordis os loquitur. Et iterum: Bonus homode bono
;Salvatore nostro assumplus est, non novtim fuit ? thesauro cordis sui proferl bona, et malus homo d'e
Conceptus, nalivitas, partus, infanlia,doctrina, vila, malo ihesauro cordis sui profert mala (Matlh.xw, 54,
virlutes: el ad extremum crux et passio, spolians 35). Simile [Leg., Si mala] est maledictio, utique
in ea principatus et contrarias forliludines ostcnlui ex niali cordis lliesauro processit. Oninino mala est
liabens: resurrectio qtioque et ascensio in ccclum. maledictio, prohibente eam Apostolq: Nolite , ait,
Hic erge vere creatusest in justitia et sanctitaievcri- B maledicere (Rom. xn, 14). lgitur qui maledicit, ei
talis, quia Deus vertts, Dei vere [AL. veri] Filius fuit, mali cerdis thesaurc maledictionem profert. Si me
et tota in illo religio atque justitia Dei veritate com- errare aestiniares, noitne apostolicopraeceptome cOr-
pleta est. > Videtis quam fulucialiter iste praecipuus rigere debuisses in spiritu mansuetudinis, conside-
in Ecclesia Dei doctor Christum praedicavit, semper rans te ipsuin, ne et tu tenteris? Alteralterius onera
uovum hominem, verumque Deum, vereque Dei Fi- porlate, el sic adimplebilislegem Christi (Gat. v\, 2).
lium crealum esse, atque in eo omnem juslitiam in Pacilccstcuiin ex verbis beati Jacobi apostoli, Unde
Dei verilate complelam esse affirmat. Haecuna sen- Sit sapientia tua, agnoscere; tibi flemansuetudine ve-
tentia, si fiducialiter legatur etveracitcrintelligatur, rse sapientiae, et ce amafitudirie hripiaeaeinulationis
pessimas vestri erroris evacuat assertiones: dum vos dispulavit; ait enim: Quodsi xelumamarum habetis,
dicitis Christum veterem homiiiem, nuncupativum et conlentionesin cordibus vestris, nolite gloriari et
Deum, adoptivum filium. Iste vero nobilissimus do- mendacesesse adversus veriialem (Jac. m, 14). Non
ctor Salvatorem nostrum novum hominem, veruro est ista sapientia desursum descendens, sed terrena,
Deum,el vereDei Filium, absqueutla duhielate crea- animalis, diabolica. Ubi ehim zetus et contetilio, ibi
tum testatur. inconstanliael omneopuspravum. Quw autem demr-
V. Ecce quidara fervor testificandaeveritatis me '^ suni esl sapientia,primum quidem pudica est, deinde
rapuit ab ordine responsionis. Sed incipianius ame pacifica, modesta, suadibilis, bonis consettliens,plena
[Forte, ante] sententias tui discutere libelli : et in- misericordia et fructibus bonis (Ibid., 16, 17).
telligant qui legant, piae exhortationis charitatisque VII. Ego ramttm olivaecolnmbthOore ferens, vul-
calamo, o Pater Elipandc, conscriptos ad tuam re- nus tui cordis mederi optans: a tu e rilverso seTpen-
verentiam apices, vel impiaeraaledictionis, quos ve- tina lingua morliferum evomtiisti vcnetium, prom-
nenoso ore procaciter 878 me0 nomini dirigere stu- plior ad maledicCndumquatn ad henedicendum. Ego
duisli, vel ex quo spirftu in prima fronte tuaruin cum Nicolao, cui me cdniparasti, nuptiales tiedas
titterarum statim verba dirissimaeroaledictionis pro- non exstinguo; sed cum beato Stephano protomar-
ferre voluisses. Ego prorsris simplici charitate meae tyre niehtis intuitu video Jesnni stantem a dextris
devotionis preces tuaedircxi reverentiae, desiderans Dei, pro sui nomihis nobilitate certantibus auxiliafi.
senectutem tuam per Christum salvari, et ad catho- Ego cum impio Datiano praeclari martyris Vlncentii
licaepacis concordiam fevociiri, sine qua nib.il, nec non sum persecutor; sed haereticK pravitatis pro
ijisa martyrii gloria, Deo acceptabile esse [Cod. Pa- virium mearum portione, adjttvante Deo , devolus
tis., nec ipsani ...gloriam... acceplabilem csse] bea- exstirpator. Ego eum Rtifflnobeatum Pelicem mar-
tus Paulus Apostolus prolestatur: Tu econtra in '" lyrem non feci; sed Felicein otim vestHerroris com-
verba nefandaeinvectibnis prosiluisti, juxla Salomo- plicem, Deo misernnte, catholicumeffeci: persequetis
uis veridicam sententiam: Ih ore stulti atrixa et gla- in eo itlius impiam dubitatioaem, qui tentando Dei
dius (Prov. xxn, 5). Item : Argue stullum, et oderit Filium dixerat: Si Filiut Dei es, dic ut lapidet isii
te (Ibid., ix, 7). Unde maledictionem benedictioni panes fianl (Matth. w, 5). Etitefumper Jtltkeos ipso
meab opposuisti, quid in corde habercs, quis te in cruce pendenle clamavit: Si Filiut Dei est, de-
totiim spiritus possideret ostendcns. Sed Dominus, scendtttnunc de cruce, et ctedimusei (Malth. xxvii,
qrii iliuriiinat caecos, et sanat contritos corde, illu- 42). Nunquid non pejof est vestra incfedtfllras
mihet tenebras ignoranfiae tuae, et sanet infideli- quam diabolica dubietas? Ille explorafe voieBS si
tatis vulnera in corde tuo, teque pastorem efficiat FiliusDei esset, quemesurire, Skire et lasSescere
populi sui, prudentem, pium, pacificum et catho- cernebat; vos regnantem in coelisverum Dei Fltium
licura. negare noh timetis, vincehtes vestra Incretfulitate
VI. Qilidest, vif frater, quod tanta haefelicorum diabolicamhifidelitatem. IHomverofetieem, qwem
a Hic et irifra passim alluditur ad epistolahi Elipatidi ad Alcuinum.
 247 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IH. 248
tu charitate summum , pudicum, moribusque orna- A J sensu mea ad vos et pro vobis pietatis verba legere
lum asseris, nos habemus in castris Christi: atque et intelligere vultis. Certissime me scilote duas na-
utinam ettu cum tuis sequacibus illius exemplo edo- turas, sicut superius dixi, et unam personam confl-
ctus, ad veraeftdei cognitionem pervenias, ipso prae- teri in Chrislo. Firmiter namque ahsque omni dubi-
stante, quem nos praedicamus verum Deum et pro- tatione credendum est et praedicanduro, eumdera
prium Dei Filium. esse qui natus est ex Virgine, Deum verum in dua-
VIII. Dicis: < Fatuus fatua loquitur. > Nunquid bus naturis, et verum Filium Dei: ita ut unus sit
fatua loquitur, qui veritatem praedicat, et non ille ma- Christus, et unus Deus, et unus Dei Filius, et unus
gis fatuus est, qui est falsitatis assertor? Ponis quo- rex, et unus totius mundi Salvator, divinitate con-
que 879 sentcntiam Aposloli: Animalis homo non substantialis Patri, humanitate consubstantialis iua-
percipit ea quw Spiritus sunt Dei (ICor. n, 14),volens tri, ut sit idem verus Deus et verus homo in uuitate
me animalera intelligere, et te spiritalem. Videat qui personae, quem vos sine dubio cum Nestorio in duos
legal litteras nostras, cui nostrum haec sententia ma- dividitis filios, et in duas personas, per proprietatem
gis conveniat, an mihi, qui evangelicis aposlolicis- et adoptionem. Non igitur idem magister vester
que, nec non et paternis roboratus testimoniis Cbri- Nestorius inveuitur duas personas palam in Christo
stum praedico verum Deum, et verum Dei Filium; "* profiteri, quantum ad nos litlerae illius pervenire po-
aut forte tibi, qui Hispanico errore depravatus con- tuerunt': sed orania quae duabus necesse est inesse
tra fidem catholicam canina rabie lalrare non times, personis, proferre de Christo reperitur, adoplionem
renueus in Christo veram lilietatis nobilitalera, sed sicut et vos humanitati adscribens, et divinitati pro-
extraneam nominelenus tantum in illo esse genero- prietatem filii designans.
sitatem affirmans: qui adjuratus apontifice Judaeo- X. Tu vero, frater Elipande, homo animalis, ani-
rum per nomen summi Dei, an Filius Dei esset, re- malium more generationem Fitii Dei intelligens, mi-
spondit plane: Ego sum. Qui et caeco illuminato nus te ipsum considerans, an totus anima et corpore
interroganti qatf «sset Filius Dei, et crederet in sis proprius filius patris tui et matris tuae, dum cer-
eum, dixit: Et vidisti eum, et qui loquilur tecum, twn est, solam carnem ex conjunclione parentum
ipseest (Joan. ix, 57). Quid ille jam illuminatus vi- tuorum procreatam esse, animaevero creaturam ex
dit? Absque dubitatione humanitatis naturam, non nihilo Dei potentia conditam, et coagulationem car-
divinitatis substantiam, quae carnalibus videri ocu- nis in utero matris conjunctam vivificatrice potentia,
lis non potest. Duo dixit ei Dominus: Et vidisti eum, ut vivum nasceretur anima rationale atque mortale:
et qui toquitur tecum ; quae proprie ad humanam in- p. et quod in omni homine fieri posse cernis, iu Dei
telliguntur pertinere naturam; et lamen, quaevideri Filio fleri operante sancto Spiritu conflteri dubitas;
potuit et audiri loquens, eamdem naturam Filium ut Deus omnipotens, qui omnia facit quac vult in
Dei esse fatebatur. Dicis quoque ex versiculo Psal- ccelo et in terra, hoc solum, te nolente, non potuis-
migraphi, me defensorem et inimicum esse. Forle set, ut Filius sibi proprius 880 ex virginali utero
nolens verum de me protulisli testimonium. Fateor nasceretur. Aut te ipsum nega proprium fllium pa-
siquidem me defensorem esse fldei catholicae, et ini- rentibus tuis nisi sola carne, aut si hoc tibi absur-
micum esse inimicorum Christi, qui honorem divi- dum videatur, confltearis necesse est in Filio Dei
nitatis et nobilitatem dignitatis illi adiraere conten- hanc proprietatem lieri posse (licet allerius natura
dunt, quem paganus centurio mori cernens, terri- sit aelerna divinilas, alterius ex tempore facla hu-
tus elementorum mutalione, verum Dei Filium con- manitas) quam in te ipso fore, imo et in omni horoine
fessus est dicens: Vere Dei Filius erat homo iste negare non vis.
(Maith. XXVII,54; Marc. m, 11, 12). Imo diabolicae XI. Me igitur recordari jubes Dominum dixisse :
potestates, sicutin Evangelio Iegitur, de obsessis Lala et spatiosa via est, quw ducit ad mortem, et
clamantes corporibus, Christum Dei Filium confessae multi sunt, qui inlrant per eam. Quam arcta et an-
sunt. Nec hoc dico, quod illoruin testimonio indi- D ; gusta via est, quw ducil ad vilam, el pauci sunt qui
geam, habens testes totius Scripturae sanctaepagi- inveniunt eam (Matth. vn, 13, 14) I Recordare el tu
nas; sed ad confusionem infidelitatis vestrae illorum Prophetam dixisse : Pascenlur ugni in latitudine
vobis praefero fidem, qui soli ita perversi estis in (Osew IV, 16). Et Psalmistam de potentia ejus, de
fide, ut diabolica vobis digne praeferatur confessio. quo nobis sermo est, mullo ante praececinisse : Et
IX. Quod vero me asseris humanitatem veram in dominabitur a mari usque ad mare, et a fluminibus
Christo negare, omnino falsum est; nec in omni usque ad terminos orbis terrw (PsaL LXXI,8). Ipsum-
lilterarum mearum serie me hoc dicere vel credi- que cum triumpho gloriae ascendentem in ccelos
disse probare poteris. Sed in eo, absque ulla dubie- mandatum dedisse Apostolis suis, ut docerent omnes
tate vel scrupulo, duas conflteor naturas perfectas; genles, dicens: Ite, docete omnes gentes (Mattk.
et integras, divinitalis scilicet atque humanitatis in[ xxvin, 19). Olim in Judaea notus tanlummodo Deus
una persoua et in uno Filii Dei nomine : sicut ini (Psal. LXXV,2), nunc vero omnibus genlibus vox
epistOla quam charitatis ofiicio et salutis tuae desi- una est Christus, quem vos intra Pyrenaeos saltus
derio catholico calamo reverentiae vestrae exarare• non regnasse, sed captivum latitasse aestimatis.
curavimus, perspicue intelligere potestis, si sobrio» XR. Aliud quoque de Evangelio profers testimo.
249 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIB. I.' J50
niuiu, ubi ipsa Veritas de communione charitatis j^ est in nostris, sicut totus est in suis, praeter deli-
>
sanclorum ait: Ubi sunt duo vel tres congregati in ctum? Utinam melius inleltexisses sanctorum verba
nominemeo, ibi sum in medio eorum (Matth. xvni, doctcrum ! Totus in nostris, id est, totus Filius ho-
et toius in suis, id est, totus Filius Dei, in
20). Et credis hoc de Felice tantum sttisque eompli- minis;
cibus dictum esse, qualis olim idem Felix fuit, dum utraquc [Cod.Patis., in utroque] ptenus et perfectus.
veslri erroris catenis vobiscum colligatus fuit: nunc Tu vcro parliculariter vis cum esse Filium Dei,
vero Deo miserante rationabili disputatione convi- partini vere, et partim noniinative. 881 Hoc velim
.
ctus, et absotutus ab errore vestro, et in caiholicae respondeas mihi , si tottts est in utraque natura
Chrislus vere et proprie beatissimae Virginis Filius ?
pacis uiianimitatem reductus. Et qttem vos habuistis Aut si
vere Deum genuit sancla virgo Maria, sicut
quasi scutum perfidiae vestrae, nunc Ecclesia eum omnes
habet sagiltam polentem et acutam cum carbonibus calbolici Dei eam genitricem credunt et con-
desolatoriis (Psat. cxix, 4). Vos vero in quibus re- fitenlur ? Et ulruni aeternus Dei Filitts vere sit beatae
aut adojitive ? Si adoptive dicis, ne-
frigescit charitas, congregamini in nomine adoptivi Virginis Filius,
filii, in nomine captivi servi, in nomine nuncupativi quaquam vere fuit Dei genitrix sanctissima virgo
Dei: nos congregamur in nomine unigeniti Filii Dei Maria. Si vero catholicc nre vcre eam Dei genitricem
Salvatoris mundi, in nomine Christi Domini, quem B ] confiteri vis, quid reslal nisi ut ea verilate totus sit
angelus pastoribus natum praedicavit, dicens : Natus in duabus naturis Christus vere Dei Fitius, qua est
est vobishodie Salvalor, qui est Christus Dominus in in duabus naturis vere beatissimaeVirginisFilius ? At si
civitaie David (Luc. n, 11). Vos flectite genua in no- huraanitas ejus adoptiva est Deo Patri, consequens
mine adoptivi; nos flectimus genua cum angelis et esse videtur, ut divinitas adoptiva sit matri Virgini.
archangelis, cum omni militia coelesti, in nomine Quodquam impiumsitdicere, nullus fldeliumignorat.
Jesu, de quo dictum est: Et adorent eum omnes an- XIV. Flagitas me testes dare, < quod nulla sit
geli Dei (Hebr. i, 6). adoptio in carne Christi; > quod tempore opportuno,
XIII. Pervenisti tandem ad promissionem Dei, quae sancto Spiritu catholicos peclori nostro inspirante
dicta est ad David: Cum dormieris.,inquit Deus, cum sensus, facltirus sum, abundanterque in aliis litterulis
patribus tuis, suscitabo de lumbis tuis qui sedeat super nostris «, quas contra errorem vestrum edidi, me
thronum Israel. Ego ero ei in Patrem, et ipse mihi eril fecisse intelligit, qui noslras paginulas legere non
in Filium (II Reg. vn, 12,14). 0 Pater Etipaude, ubi contemnit. De eo vero, quod postulas testimonium
perdidisti oculos tuos ? Quare posuisti testimonium tibi dari, < quod non sit vera humanitas in Cbrislo:»
contra tefortissimum? Forteproptersacerdotii digni- hujus rei libi testimonia non dabo; quia calholicus
tatem cum Caipha ignorans veritatem protulisti. Pa- ** sum, in catholica natus et nulritus Ecclesia : sed
terna promissio est, et paterna testiflcatio, sicut tu dabo tibi lestes litlerarum meartim series, si legere
ipse dixisti: Ero ei in Patrem,et ipse erit mihi in Fi- digneris, veram divinitatem et veram liumanitatem
lium. Nilrilhis verbis adoptionis in patema reperitur confitentes in Christo Deo. Et miror cur mihi obj'i-
promissione. Multura est inter ero, et dicor. Verum cere veliS;quod nunquam me dicere legisti. Hortaris
per se est absque ulla iinaginatione; adoptivus dicitur me Aritim non esse, qui multorum sua perversitate
non averitate, sed ab iraaginatione volentis animi. maculavit corda, ut recte non crederent. Ego, gloria
Multura interest inter veslra mendacia et Dei pro- Deo Jesu, nunquam in barathrum Arii delapsus sum;
missa. Ipse dixit: Erit mihi Filius; ves dicitis, sed tu vel Arius esse probaberis, vel tuam damnare
nuncupatur lantum, sed nen est preprie. Prqphetiam senientiam cogeris; qui asseris Filium Dei tinicum,
quqque Isaiae de Christo in medium deduxisti, ubi unigenitum, uniusque procul dubio personae, adopti-
ait: Radix Jesse, qui stat in signum populotum, vum esse. Nunquid non tu in eadem persona adoptio-
ipsum gentes deptecabuntut, et etit seputctum ejus nem esse aflirmas, quara Arius olim delestabili im-
gloriosum(Isai. xi, 10). Quibus populis stat in si- pietate adoptivam esse asseruit ? Aut si hanc blas-
gnum, et quaegentes eum deprecabuntur, si in sola »_ phemiam declinare niteris, mox incidis in laqueum
Hispania perpauci musitalores eum catholice depre- Nestorii, in duas Christum dividens personas, unam
cantur ? Qui certissime nullius accipit preces, nisi propriam, et alteram adoptivam. Nam Nestorius pa-
in charitate catholicaepacis proferantur; sed et se- lam duas non nominavit personas in Chrislo, omnia
pulcrum illius, quem vos ignobilem dicilis, glorio- tamen, quae duabus inesse personis neccsse est pravo
sum esse Prophela praedixit. Si sepulcrum gloriosum sensu, id est, proprietatem et adoptionem Filii aflir-
est, quanto magis gloriosus est, qui in sepulcro dor- mavit in Christo. In ejus vero sine dubio lilleris
niivit, ex cujus persona Propheta olim cecinit: Ego adoptionis nomen de Christo invenitur : verba vero
dormiviet somnum ccepi, et resurrexi (Psal. m, 6) ? sunt ejusdem Nestorii post obscuros sensus et cali-
Adjungis namque Patrura catholicam sententiam : ginosas sententias et impias infldelitates hujusmodi
< Totus in suis, et totus in nostris, > addens ex tuo de humanitate Christi. Ait enim b : < Unde et mulli
6ensu : < Quare non dicatur adoptivus, qui ita totus secundum beatum Paulum dicimur filii, sed solus
»In libris vn adversus Felicem; vel potius in li- b Nestorius apud Agobardum libr. contra Felicem
bello ad mouachosGolhiaemisso. cap. 7. Unde integer lextus ita restituilur: < hoc,
H\ B. F; ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 252
praeipuum habens hoc, quod... Verbi copulationem AlChristi, qui ex diversis christiani Impefii partibus
adoptionem participans. » convenerant, selerno anatheraate damnata : imo et
XV. Videte, viri fratres, videle periculum ve- a beatae memoriae Adriano papa, qui tunc tempqris
strum , et tandem aliquando resipiscite ab errore sanctoe Romanse Ecclesiae apostolica aucloritate
iniidelitatis, devitantes doctrinam dualilatis de Re- rexerat sedem, funditus exterminala: donec idem
deinplore nostro. Aut si ex catliolica sanctorum Felix infeliciler ad vestras refugietis paftes sopitos.
Patrum pradicatione non vultis , vel ex Nestorii infldelilalis cineres, vobis exhortantibus, fesuscitafe
impia incredulilate, et justa damnatione vestram intendit. Cui ego in has adveniens partes charitatis-
corrigite sentenliam, eamlem adoptionem in hu- calamo epistolam exhortatofiam, ut se catholicae
manitale Chrisli affirmantis [Cod. Paris., affirman- jungeret unitati, dirigere curavi. Cui ille non epi-
les], sicut in illius verbis audire potestis, quam stolari brevitate, sed libelli prolixitate respondere
vestra pertinax ignorantia affirmare nititur. Dis- nisus est, atque in eo omnes perfldiaevestrae foveas
perdat enim [Forte, eum] Dominus, dicit Propheta, maxime aperuit, asserens Christum et veterem ho-
magistrum et discipulum docentem lalia (Malach. n, minem esse, et nuiicupativum Deurii, et adoptivum
ii). Sed et angelus Domini vibrat gladium vindictae * filium, et secunda indiguisse regeneratione, et alia
super caput veslrum, ut dividat vos, si vos dividitis 1 plurima ecclesiasticae doctrinoe inconvenienlia. Cui
Christum in proprium filium et adoptivum , par- libello ejus septem nostr* deVotionislibellis respon-
teiuque vestri ponat cum hypocritis, ubi erit fletus dimus, omnes vestra pfavitatis evacuans doctrinas.
et stfidor dentium. Et tu, venerande Pater Elipande, Qui etiam nostra devotionis sermones lecti sunt et
cavelo ne juniores setali tuae insultcnt et dicant probati iii piaesenlia domni regis et sacerdotum
cum Daniele : Inveterale dierum mulornm, nunc ve- Christi. Sed et ideni Felix anrio praefati gloriosi
nerunt peccata tua, quw operabaris prius (Dan. xm, principis tricesimo secundo advoCatus voluntarie
52), subvertens vias innoceniium, non recte pra- veniens ad Aquis Palatium, ibique in prasentia
dicans de Salvatore mundi. Octogeuarium te audi- domni regis el optimatum illius sive sacerdotum Dei
vimus esse in epistola,quam prsefatoFelici direxisti". rationabililer auditus, et veraciter corivictus, atque
Audi Chfistum clamantem tibi: Adhuc modicum lu- Deo dans gloriam, vefamque confessiis fldem, iii
tnen in te est, curre, dum lucem habeas, ne tenebrm paceni caxboiicoeunaniriiitatis reversus est cum suis
te comprehendant: quia qui ambulat in tenebris, hesdt discipulis; qui ibi lunc temporis efant prasentes:
quo vadil. Dum lucem habeas, crede in lucem, ut cujiis le cum tuis discipulis, venefande Pater, htt-
ftlius sis lucis (Joan. xn, 33,36). Quidquid in epistola . railitatem sectari suadeo.
J XVll.
$82 tua dc teriebroso cordis tui sensu produxisti, Aggrega teipsurii cum ovibus tibi commissis
totum ex maledicliohis vel falsitalis felle derivatum in ovile Chrislianae charitatis, per eum qui ail: Ego
esse dignOscitur. Sed fof te ignorans veritatem, fal- sum ostium, per me si quis inlraverit, salvabitur, et
sitatem protulisii. Disce pfius, et postea doee, rie htgredietur el eyredietur (Joan. x, 9). Pravidendum
tnagister efficiaris erroris. Melior est humilitas di- est tibi cauta sollicitudine, ne sis ex eorum numero,
scehdi, quam temeritas docendi. Noli in scientia^ de quibus ipsa Verilfts in eodem subjunxit loco:
toa extolli. Scienlia influt, charilas iedificat (1 Cor. Omnes, inquiens, quotquot venerunt, fures sunt et
Viii, 1). Et qui se exaltat, humitiabilur. et qui se hu- littrones (Ibid., 8); qui venerurit, ait, non qui missi
mitxal, exaltabilur \Matth. xxm, 12). sunt. Et ApostOluS: Quomodoproedicabunt, nisi mit-
XVI. Admones me non pio, ut videtur, animo, tantur (Rom. x, 15) ? Quis te, o Pater Elipande, misit
Sed severa invectionis castigatiorie, gloriosum regem proedicare adoptionem in Christo Dei Filio ? Ergo si
Cafolum non corriimpere. Nori ego illum corrum- riullo mittente per te venisti et pradicasti, fur et la-
pere veni in Frahciam, qui corrumpi non potest, tro corivinceris esse. Furnon venrt, nisi ut furetur,
sed adjuvare in flde catholica, in qua ille ab ineurite mactet et perdat. Caveant discipuli tm, ne per te oc-
setate nutritus fuit, et optime a Christianissimis *» cidantur et pereant. Melias est illis oculum eruere
parentibtis el magistris catholicis edoctus. Impos- sibi dextrum, quam integro corpore mitti in gehen-
sibile est enim, ul corrumpatur a quoquam, quia nam ignis. Caecussi caecum ducit, cadrihl ambo in
calholicus est in flde, rex in poteslate, pontifex foveam (Matth. xv, U). Audi etiam beatum Aposto-
in pradicatione, judex in aequitate, philosophus in lum inter Moysem et Chrislum discefnentem, quos
Hberalibus studiis, inclytus in moribus, et omni tu similes asseris, ubi excellentiam rtajestatis Christi
Uoriestatepracipuus. Antequam ego, eodem sapien- pratulil famulo sno Moysi. Moysesautem , inqriit,
tissimo rege Carolo jubente, venissem in Franciam, lanquam famulns /idelis fuit in tota domosua,Christus
haec eadem vestri erroris secta, eodein glorioso autem tanquani fitius in domo sua (Eebr. m, 5, 6):
principe pr;iesidenle,prsesenie Felice, quem multum Moysen famulum nominans, et Christum Filiuhi.
laudare soles, vestrft partis tunc letnporis defen- Quantum est inter famulum patrisfamilias et fllium,
sbfe, ventilata est in celeberrimo loco, qui dicitiii tantum est inter Moysenet Chrislum. Nunquam enim
Uaiginis-Burg, et synodali auctoritate sacerdotum de Moyse idem Apostolus, sed de Christo inquit:
quod ad Dei Vwbi copulationem et doaiinationeui « Vide hanc epistolam Patrol. t. XCVI, col. 880.
participans. >
 25? DOGMATICA.— ADV. ELlPANDUMLIBRI. IV. — LIB. I.' 254
Excelsior ccelisfaclus (Eebr. vn, 26), quem in prin- A Jeroboam rex a veri Dei cultu recedens novos sibi
cipio quoque ejusdem Epistolae angelis 883 Prae" flnxit deos, ut perditus subjectum sibi perderet po-
ferre non dubitavit: Tanlo enim melior, ait, angelis pulum; de quo multo ante pradiclum est in Cantico
effectus,quanto differentius prw illis nomen hxredi- Deuteronomii : Dereliquil Deutn factorem suum, et
tavit. Cui enim dixit angelorum aliquando : Filius recessit a Deosalutari suo (Deut. xxxii, 16); sic tu a
meus es lu, ego hodie genui te ? Et rursum: Ego ero vero Deo et proprio Filio Dei recedens, nuncupati-
illi in Patrem, et ipse erit mihi in Filinm. Et cum vum Dcum et adoptivum filium redemptorem tibi
iterum introducit primogenitum in orbem terrw, dicit: fingis, quem non noverunt patres nostri. Tu vero
Et adorent eum omnes angeii Dei (Eebr. i, 4 seq.). Deum qui te liberavit, dereliquisti, et oblitus es Dei
De eo enim dicit: Fitius meus es tu, de quo in se- ReJemploris tui. In libro Jesu filii Sirac haccpraefala
quenti versiculo addidit, sicut tu ipse paulo ante sententia legitur, quem librum beatus Hieronymus
protulisti: Pete a me, et dabo tibi gentes hmredilatem atque Isidorus inter apocryphas, id est, dubias Seri-
tuam (Psal. n, 8). Illi dicit: Fitius meus es tu, cui pluras, depulatuin esse absque dubitatione lestan-
ait: Pete a me, et dabo tibi gentes. Sed et beatus tur b. Qi:i eiiam liber non tempore prophetarum,
Gregorius doclor eximius, et omnibus Christi Eccle- sed sacerdotum, 884 SUDSimone pontifice magno,
siis acceptabilis, inler sanctorum et Christi divini- " regnante Plolomaeo Evergete, conscriptus est : nec
tatem discernens, in homilia quadani super Ezechielis tantum propbctias, quantum morales disciplinas et
prophetae primam partem ita ait, dum de nuncupa- laudes sapienliaeproferre videtur : et melius intclligi
liva sanctorum poleslate et propria Chrisli divinilate potest primogenitus iste, de quo hic dicit, populus
disputavit» : < Unde, inquit, Paulus apostolus volens Dei de jEgypto eductus, de quo Dominus ad Pharao-
nuncupativum Dei nomen ab essentiali discernere, nem Moysi famulo suo mandatum dedit, dicens: E<EC
de Redemptore noslro loculus est, dicens : Quorum dicit Dominns : Fitius meus primogenitus Israel.
Patres, et ex quibus Chrislus secundum carnem, qui Dixi libi : Dimilte fitium meum primogenitum, ul set-
eslsuper omniaDeus benedictusin sa?cula(Rom.\x,5). tiial mihi, et notuisti dimiltere eum : ecce ergo inler-
Qui enim nuncupative diciturDeus, inter omnia cst; ficiam filium tuum primogenitum (Exod. iv, 22, 23):
qui vero essentialiterDeus, super omnia est. Ut ergo cui adaequatum esse populuin duarum tribuum non
ostenderet Christum naturaliter Deum-, non hunc multo anle de captivila*teBabylohise Dei misericof-
Deiim tantummodo, sed Deum super omnia esse nie- dia deductum , iste vir, qui haec hujus orationis
ihoravit: quia et electus quisque, sicut pramisimus, verba composuit, voluit, ut arbitror, intelligi; nec
Velin exemplojustitiae prarogando positus dici Deus .n aliquid de Chrislo, ut tu novo sensu asseris, his vef-
potest, sed inter omnia, quoniam nuncupative Dcus; bis prophetasse putatur.
Chrislus autem Deus super omnia, quia naturaliter XIX. Deinile more luo vagando vadis quserere te-
Deus.i Eumdem naluralitcrDeum non dubitavitafik- stimonia per laliludinem sanctae Scripturae, quid di-
inare, quem doctor geritium ex sanclorum semine Pa- vinitati Christi et quid humanitati conveniat. Qu«si
trum secundum carnem procreatum esse testabatur. aliquis nostrum negare videatur veram in Christo
XVlIl. Dum tuaeperversitati defecerunt in prophe- humanilalem, veramque divinitatem. Et primo ponis
tis Deilestimonia errori luo convenientia, finxisli tibi Dei Filium secundum divinitatem dicere : Potestatem
novum quemdam prophetam dixisse : Miserere, Do- habeo ponendi animam meam, el potestalem habeo ite-
tnine,plebi tnde,superquaminvocalumest nomentuum, rumsumendieam (Joan. x, 18), minus attendens quid
et lsraei j quem coaquasti primogenito tuo (Eccti. beatus Augustinus de hac sententia intellexisset, qui
xxxvi, 14). Addidisti quoque huic sententiae talem sic haecverba Dominiin homiliis evangelicisihterpre-
interpretationem : « jEqualitas, inquis, ista non cst tari voluil: « Quis ponit, inquit 0, animam, et iterum
in divinitate, sed in sola humanitale, et in carne sumit animam?Chrislus, ex eoquod Verbom, an ex
adoptiva, quam accepit de Virgine. » Ecce falsitas in eo quod anima humana ipsa se ponit, et iterum ipsa
uomine prophetae! Ecce perversitas in interprela- _. se sumit? An ex eo quod caro est, animam ponit, et
tione sententiae! Et non frustra oportebat novum iterum sumit? Tria posui : omnia pertractemus, et
dOctorem, novum sibi invenire prophetam. Sicut hoc eligamus quod conveniat regulae veritatis. Si
« S. Gfeg. Hom. 8 in Ezech. num. 3.
b Haesitavit plane Alcuinus, num. liber Sirac Quorumquippe prior Sapienliadicitur alma,
NotaturJesu nomineposterior.
Scripturis sacris debeat accenseri, quamvis ipse- Fortassis vero TO
met nonnunquam illius utatur testimoniis. In poe- per paradigma non ita intelli-
ttate quidem, quod sub num. 6 collocavimus, gendum, quod praefati duo libclli solum ob similitu-
librum iHumin catalognm sacrorum librorum una dinem (iuamdam inter sacras Scripturas recensean-
Cum libro Sapientiaeretulit his verbis : tur; sed quod hic tribus prioribus Salomonis libris
Et tri«paciliciSalomonisopuscularogis. jungantur ob materiaeet sententiarum similitudinem,
Jungitur his Sophiaj,Jesu simulatque libellus. quamvis illi ejusdem auctoris esse non censeantur.
Iri altero tamen sub num. eodem illos duos libellos ctoruinQuidqnid sit, nostra certe oetatede authentia pfaedi-
librorum, Sapientiae et Sirac seu Ecclesia-
reliquis sacris non nisi per paradigma jungi asserit stici, dubitare lfaud licet, ob definitionem Ecclesiae
in his versibus : catholicaein concilio Tridentino.
Tres 3alon«J«IibrosmfrabiltsedMitauetor, , c S. Aug., tract. XLVIIin Joan., nuhi. W, II, t_.
His duo jungunturper paradigmalibri Ubi textus initio ita habet: i Quis ponit aHtmaittU
©55 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IIL 256
enim dixerimus quia Verbum Dei posuit animam A V Palris de coelo clamat, meus : tu de terra clamas,
suam et iterum sumpsit eam, metuendum est ne non tuus. Quaetibi salus speranda est, si Dei testi,-
subintret prava cogitatio, et dicatur nobis : Ergo monio non credis ? Nec tibi adhuc hic Iocus separa-
tionis datur; de uno Filio dixit, unum ostendit,
[aliquando] anima illa separata est a Verbo, et ali-
alium quaeras; nec hunc non esse
quando Verbum illud, ex quo suscepit illam animam, quusi dixisset: Nec
fuit sine anima. Video enim fuisse sine anima hu- credas. Aut si forte tibi dubitatio sit, si de humana
inaua Verbum; sed cum in principio erat Verbum, Christi natura haec dicta sint, lege beati Gregorii
et Verbum erai apud Dcum, et Deus erat Verbum. praefati Patris in bomiliis Ezechielis de hac paterna
Ex quo autem [Aug., ex quo enini] Verbum caio voce sensus, qui post plurima humanitatis Christi
factum est, ut habitaret in nobis, et susceptus est a sacramciita et propheticae visionis mysteria, hujus
a :
Verbo homo, id est lotus homo, anima ct caro; quid palcrmu vocis excellenliam subinfert dicens
fecit passio, quid fecit mors, nisi corpus ab anirna « Vox, inquit, super firmamentum facta est, quae
Dominum de ccelo sonuit dicens :
separavit, animam vero a Verbo non separavit? Si super baptizatum
enim mortuus est Dominus, imo quia mortuus Do- Tu es Filius meus dileclus, in te complacui (Luc. m,
niinus (mortuus est enim pro nobis in cruce), sine 22); vel sicul per Evangelistam alium dicitur : Hic
dubio caro ipsius exspiravit animam; adtempus exi- B " esl Filius meus dileclus, in quo mihi bene complacuit i
Et post pauca : « In solo aulem.
guum anima deseruit carnem, et redeunte anima re- (Matth. ni, 17).
surrexit [Aug., resurrecturam]. A Verbo autem ani- sibi unigenito Domino Deo nostro Jesu Christo com«<
mam separatam esse non dico Onines enim ho- placuit, quia hunc inter hoinines bominem creasse
mines, quando moriuntur, ponunt aniinam; sed non eum non pcenituit, in quo peccatum nullum omni-
omnes pro Christo ponunt. Et ncmo habet potesta- modo invenit, sicut de illo per Psahnistam dicitur :
tem sumere, quod posuerit. Christus autem et Juravit Dominus, et non pcenitebiteum : Tu es sacer-
dos in mternum secundum ordinem Melchisedeeh
pro nobis posuit, et quando voluit, posuit, et
In solo ergo sibi Redemptore nostro
quando voluit, sumpsit. Ponere ergo animam mori (Psal. cix, 4).
est. Sic Petrus Domino dixit : Animam propter te complacet Paler, quia in solo rion invenit culpam. >
Item in eadem homilia : « Cum vox, inquit, super
ponam (Joan. xm, 37), id est, pro te moriar carne firmamentum
sit, stant animalia, et submiltunt alas
[Vox carne deest apud Aug.].> Et paulo post:«Quo-
modo Christus animam posuit ? Non enim caro Chri- suas, quia sancti quique cum ipsuni quoque unige-
stus? Ita plane caro [Aug., et caro] Christus, et nitum flagellatuin in hoc inundo conspiciunt, depo-
aninia Christus, et Verbum Christus : nec tamen Eunt, si quid de suis meritis prasumunt. > Certis-
sime hanc vocein super baplizatum Dominum emis-
tria haec tres Christi', scd unus Chrislus, » et unus C
sain csse iste eximius doctor intellexit. Procul dubio
unigenitus Deus et homo. Nonne tibi, o novus san-
bumanitas baptizari potuit, non divinitas : eumque
ctarum interpres Scriplurarum, prava subintravit
Christi esset qui sine peccato veuit, et flagella pro nostris susti-
cogitatio, quodanima separata aVerbo, nuit peccalis, unigenitum nominare non timuit. Si
dum dicis, secundum divinilatem haec cadem verba
Doininum protulisse? quod valde meluenduin esse unigenitus esl, nequaquam adoplivus est.
tibi iste praecipuus doctor rationabili pietate admo- XXI. Scimus beatum Isidorum dicere de Christob :
nuit. « Unigenitus in divinitate, primogenilus in numani-
XX. Simili quoque perversitate dividere vis Chri- late : non lamen legimus eum contradicere quod
stum in ea voce, quam Pater in monte sancto disci- primogenitus quoque esset in divinitate, et unigeni-
pulis audientibus protulit dicens : Eic esl Filius tus in humanitale, ne ipse aliquid contra Scripturas
meus dilectus, in quo mihi bene complacuit : ipsum sanctas aflirmare videretur. Utrumque Dominusno-
audile (Matth. xvn, 5); quasi hoc de divinitate tan- ster Jesus Christus in utraque natura fuit, et unige-
tummodo dictum sit, et non magis de humanitate. uilus, el primogenitus. Unigenitus in divinitate, quia
Si ergo de divinitate tantummodo hoc prolatum esse ,jv solus genilus ex ingenito Patre : item in eadem na-
seslimas, dividere vis Christum, et nalurain divini- tura primogenitus, sicut Apostolus ait: Primogenilus
tatis tantummodo essc Filium ; quod quam perver- omnis creaturw (Col. i, 15). Item ex malre Virgine
sum sit, nullus ignorat catholicus. 885 Super unum primogenitus atque unigenitus : primogenitus, quia
FiliUm facla esl haecvox Palris de coelo, ct de illo beata Virgo nullum ante eum habuitFilium; unigeni-
uno Filio dicitur : Ilic est Filius meus dilectus. Quid- tus, quia nullum posl eum genuit Filium. Idemque qui
quid in Chrislo est, et Filii nomen habet, [et] ipsius ex Virgine natus est, unigenitus est Dei Patris Filius,
Patris testimonio, Filius meus dileclus dicitur, non, ut in Evangelio ipse Dominus de se ipso dixit : Sic
ut tu asseris, adoptivus. Tria vero in voce paterna enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigeni-
audita sunt: Filius, et mens, ct dilectus dicitur. Et tum daret (Joan. m, 16). Qui datus est ad passionem,
adhuc addidit : In quo mihi bene comnlacuit. Vox unigenitus dicitur, sicut olim propheta Zacharias
iterum sumit eam ? Cbristus ex eo, quod Verbum mam ponit, et iterum sumit ? Tria proposui, etc. »
est, ponit animam, el sumit eam iterum? An ex eo, a S. Greg. Homil. 8, num. 21 et 22.
quod anima huinana esl, ipsa se ponit, et iterum b S. Isidorus, libr. n Different., differ. 5.
ipsa se sumit ? An ex eo, quod caro esl, caro ani-
457 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIB. II. 25&
praedixit : Aspicient ad me, quem confixerunt: et A Non potest proprius esse et adoptivus. Aut totus est
plangent eum planctu quasi super unigenitum ; et do- proprius, aut totus est adoptivus. Aut duos filios
lebunt eum , ul doleri solet in morte primogeniti Christum esse necesse est fatearis in duabus perso-
(Zach. xii, 10). Quem propheta atqife evangelista nis, proprietatis et adoplionis, secundum Nestorii
unigenitum nominaverunt, hunc Apostolus doctor impietatem : aut si Christum unum consenlis, pro-
gentium proprium Filium absque dubitatione nomi- prium Filium esse in una persona cum catholicis,
nare voluit dicens : Qui proprio Filio suo non peper- necesse est tibi totum proprium confiteri Filium Dei
cil, sed pro nobis tradidit eum omnibus (Rom. vm, in una persona summaeveritatis, quia omnis veritas
52). Datus et traditus unum significat. Unigenitus in eo cst, et nihil imaginationis, sicut in filiis adop-
datus est pro mundi salute, et proprius Filius tradi- tionis solet cssc. Natura nostrae assumpsit verita-
tus ad mortem. Idem unigenitus, qui et proprius, tem, non adoptionis nostra personam : non-mutans
idem passibilis et impassibilis, idem Deus el homo, naturam humanitatis nostrae in naturam divinitatis
unus Filius el unus Chrislus in una persona. > suoe, sed mutavit personam adoptionis nostrse in
XXII. Dic, dic auditor sermonum Dei, qui cum personam proprietalis suae, sua nonminuens, sed
Baalam oculos habes apertos, et non vides ; cor ra- nostra augens. Permansit quod erat, dum assumpsit
tionabile, et non intelligis, quaesit persona Dei Filii B quod non erat. Si propter assumptionem, adoptivam
aeternaliter ex Deo Patre nati, an propria vel adop- putatis humanitatem, ut audivimusa Felice, dum in
tiva. Non oestimoita te a fide aversum esse, ut au- defensione vestra infidelitalis perstitit, ergo adopti-
deas dicere adoptivam esse personam aeternaenati- vus est illius personae, qui humanitalem assumpsit,
vitatis 886 EHii Dei unigenili, ne le tolus mundus et est nepos Patris per adoptionem Filii : quod
damnet cum Ario. Certissime scito, et verissime quam nefandum sit cestimare, nemo vestrum, reor,
crede, quod in illam personam omnino, quam habuit ignorat. Sed ne prolixitas sermonis mei fastidium
ante soecula, assumpsit naturam humanam Dei Fi- generet legenti, bic hujus libelli faciamus finem, et
lius, ut esset totus una persona et propria ct per- resumptis per Dei gratiam viribus, ab alio exordio,
fecta in Filii dignitate, nihil adoptionis habcns iu qu* dicenda sunt, liberius mcipiamus.
divinitate vel humanitate, unus Filius unius Patris.

LIBER SECUNDUS

I. Olim itaque in populoDei fuerunt sancti prophe- G tholicae fnlei sanctarum sententias Scripturarum
tae.in quibuset perquos Spiritus Dei loquebatur. Fuc- avertere prasuinat. Videamus siquidem, iste novus
runt et pseudoprophetae,qui arreplilio spiritu falsa interpres qualiter propheticos de Christo sermones
vaticinaverunt; quorum similitudinem gerunt modo intcrprcletur.
novarum magistri sectarum, qui speciempielatis in- II. Dum multa cucurrit quoerendo, subito offendit
duunt, sed virlutem ejus abnegant, scindentes desu- in versiculum psalmi LXVH,in quo Propbela glo-
per contextam Christi tunicam, nec crucifigentium Dei riam ascensionis Domini nostri Jesu Christi decan-
Filium more militum,norunt sortem fideimittere super tans dicit : Ascendensin altum captivam duxit capti-
eam, cujus sit; sed impia temeritate sacram Christi vitalem (Psal. LXVH,19). Adjungit quoque ex suo
corporis unitatem schismatici erroris ungulis discin- sensu : « Ecce captivus dicitur esse, et quare non
dere contendunt, atque in eo quod auctorem vitoein dicatur carne adoptivus? > Cujus versiculi sensunt
duas, proprietatis videlicet atque adoptionis, perso- longe aliter sancti Patres interpretati sunt. Beatus
uas dividere volunt, seipsos a catholica pace, sine Augustinus ita hunc 887 versum exposuit » :
qua nihil Deo placitum esse poterit, disrumpere ni- « Quid est,inquit, quod dicit, captivaslicaptivitatem,
tuntur : non intelligentes, nec quae legunt, nec quoe nisi quia captivi, qui sub diabolo tenebantur, abso-
leguntur [Cod. Paris., neque locuntur; forte teg., Dluti suntab eo? > Item beatus Hieronymus b : « As-
nec quoeloquuntur]. Quibusmelius essetjuxta beali eondisti, inquit, in ccelos, caplivasti nos, qui caplivi
Petri principisaposlolorum vocem, viam veritalis nou tenebamur a diabolo. Qui quondam in Sinai descen-
agnoscere, quam post agnitionem retrorsum con- dens legem populo distribuit, ipse nunc in sancto, id
verti. Meliusesset Judae proditori nunquam aposto- est, in assumpto homine, de quo angelus ad Ma-
licum nomen habuisse, quam Dei Filium impiis Ju- riam : Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius
daeorummanibus vendidisse. Sic pravis doctoribus Dei (Luc. i, 35), eos, qui in captivitale diaboli tene-
satius esset nunquam honoris nomen, vel sedemdo- bautur, absolvit, ac post se tanquam captivos dedu-
ctoris possidere in Ecclesia,quam pravoefideidogma- ctos oeternoavitae restituit. > Cassiodorus dicit :
tibus seipsos cum populo sibi subjecto perdidisse. « Jesus enim Dominus Deus noster crucifixus de-
Patet itaque nostras vel illorum legenlibus litlerulas, scendit ad inferos, et liberatas a captivitate diaboli
quis nostrum catholicos sanctorum Patrum in Scri- animas perduxit ad ccelos. » Quem tu perversa
pturis divinis sequitur sensus, vel quis a tramite ca- mente. frater Elipande, captivum audes nominare,
a S. Aug. Enarrat in Psal. LXVH,V. 19. Hic vero b S. Hier. Breviario in Psalterium.
Alcuinus sensum magis refert quam verba Aug.
559 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 260
hunc Psalmista ex sui ipsius pcrsonoe verbis liberum A non intelligis, in Christo personas te afflrmare, du»
esse testatur,ubiait: Faclus sum siculhomosine ad- dicis, ei et illi ? Quasi alius sit qui ex Deo Patre ge*
jutorio inter mortuos liber(Psal. LXXXVII,6). lterum- nitus est, et alius qui ex Virgine matre factus est,
que in alio psalmo : Deusultionum Dominus, Deus ul- dum cvangclista dicit : Verbum caro factum est. IUa
tionum libere egit (Psal.xcm, 1). Et ipseDominus in vero verba Baiae propbetoe, quoe tu oeslimas de
Evangelio • Si Filius vos, ait, liberaverit, tunc vere Christo esse vaticinata, de Cyro rege Persarum
liberi eritis (Joan.wu, 36). Quaeest libertas noslra, si prxdicla sunt, qui populum Dei de Babylonica ca-
liberator nosler captivus esse putatur? llle siquidem plivilate in patriam remisit, non de Christo, ut tu
pessima caplivitate captivus est, qui credit Chrislum reris. Quod ex circumstantibus ejusdem prophetse
captivum esse, in cujus vestimentis scriptum vide- verbis facillime intelligi potest, ubi ait : Accinxi te,
bat Apostolus : Rex regum, et Dominus dominantium et non 888 eognovistime (Isaiw XLV,5). Quod de
(J Tim. vi, 15). Nec ipse Adam protoplastus capti- Christo absque dubio dici non polest. Hieronymo
vus creatus est, sed liber et ingenuus, ut pote ad quoque teste probari valet, quod omnimodis haec
imaginem et similitudinem Dei : nec anle captivus prophetia ad Cbristuin non pertinet. Dicit enim:
credendus est, quam a diabolo deceptus esse lega- < Scio in hoc capitulo non solum Latinorum, sed et
tur. Et quomodo Christus caplivus dici potest, dum B Graecorum plurimos vehementer errare, oestiman-
ille ipse in Evangelio ait : Vetiit princeps hujus tium scriptum esse de Domino Chfisto, dum %vptS>
mundi, et in me non habel quidquam (Joan. xiv, 30). Dominum sonat, non de Cyro. » Alque iterum post
Si in Chrislo quidquam invenire non potuit anliquns pauca : « Accinxi te, et non cognovistime. Tu aulem
hostis, quod suum esset, unde eum captivum tcncre non cognovistime, id est, simulacra coluisti, non
potuit? Sed ille magis superatus et ligatus est a Deum. Accinxi te forlitudine, id est, multarum gen-
Christo, qui et forlitudinem suani, quac[qua] ipsum tium feci te esse victorem, et non cognovisti auxi-
vicerat, in evangelica parabola ostendens ait: Cum liatorem tuum. In quo loco satis mirari nequeo,
fortis armatus custodil atrium suum, in pace sunl ea quae stultitia sit legentium, ut hrec ad Christum
qua>possidet. Si autem fortior illo superveniensvice- referant, per quem mundus reconciliatus est Deo. >
rit eum, universa ejus arma aufert, in quibusconfi- Si doctissimo Gracarum Latinarumque litterarum,
debat, et spotia ejus distribuit (Lnc. xi, 21). Chri- imo et Hebraicaium magislro Hieronymo miranda
stus vero victor cum gloria trinmphi coelosascendens stultilia videbatur, hoec de Chrislo "Iriterpretari,
sanclorum aniinas longo exsilio captivas, et a para- quomoiio tu ipse tuam non intelligis slullitiam,
disi gaudiis extraneas sua fortitudine captivavit, et qui ab illius calholico sensu multum discrepare
^1 probaris ?
in coelestis regni gaudia secum advexit.
III. Alium quoque Psalmigraphi proposuisli vcrsi- IV. Aliam quoque ejusdem prophetae subsecutus
euium, quem hiijusmodi perstruxisti verbis, dicens: posuisti sententiam, quam ex tuo prascribens sensu,
Ad ipsum, iuquis, Dei Filium vox Palris dicit: Pele a dixisti : « Ipse quoque Deus Dei Filius secundum
me, et dabo libi gentes hmreditalemtuam, el posscssio- divinitalem, in qua ipse et Paler unum sunt, dicit:
nem tuam terminos terrw (Psal. n, 8): et post pauca Gloriam meam alteri non dabo > (Isai. XLII,8).
subjungis : « Non est idem petere, et dare : petere Allerum volens, ut video, inlelligi, qui haec dicit;
est servi, dare domini. » Nonne oblitus es in hoc ct alterum, de quo hacc dicta sunt : id est, de hu-
loco adoptionis nomen, dum plane eum confiteris manilale Christi. Nequaquam hanc sententiam po-
Dei Filiuin, ad qucm hoec vox paterna facta est: neres, nisi eam ita tibi placuisset intelligi. Erras,
Pete et dabo tibi gentes? utique secundum luam scn- frater Elipande, erras, et male erras in hujus seu-
tenliam, qui pelitv ipse est Dei Filius. Hic nolens in tenliae inlerpretatione, in qua etiam et Arius ali-
viam veritatis pervenisti, de qua statim errabundus quando erravit, intelligens duas esse personas, id
divertisti, et salebroso tramile mox in tui erroris est, ejus, qui haec verba dixit, et illius, ad quem
foveam ilerum corruisti, arreptitioque spiritu duas P | dicla sunt; quasi Deus Pater de Filio dixisset: Glo-
Isaiae prophetae sententias de Christo intcrpretari riam meam alteri non dabv : voluit ex eo verbo,
ccepisti, quas catholici tractatorcs omnino de eo quod dixit, alteri, filium minorem Patre intelligere.
vaticinatas esse renuunt, quibus talia verba ante- Tu vero dum hujus foveam impietatis transilire
posuisli: « De ipso, inquis, vox Patris dicit : Eccei contendisti, in voraginem Nestorii incauto pede cor-
ego anle le ibo, el gloriosos terrai humiliabo. Et ite- ruisli, putans Filium Dei hoec verba ex divinitalis
rum : Ecce ego ante te ambulabo, et montes planos; substantia praedicere de humanitatis natura, quam
faciam, et seras fetreas confringam, et dabo tibi the- suscepit ex beata Virgine. Sed sanctus Hieronymus
sauros occuttos, ut scias quoniam Dominus Deus luusi nobilissimus in Ecclesia Christi doctor, ulrique
ego sum » (Isaiw XLV,2, 3). Subjungis quoque hisi veslrum catholica interpretatione hujus sententiae
verbis tuam interpretationem : « Ecce, inquis, cuii vehementer resistit. Sic enim in tractatu ejusdem
«Jicit Pater : Deus tuus ego sum? Non ei, id est,, prophetae,per quem haecverba nostris insonuerunt
Yerbo, qui ante saecula ex Patre genitus; sed illi,, auribus, intelligenda oestimavil : « Ego Dominus,
qui in finem lemporis de Maria virgine homo factus5 inquit, hocest nomen meum, gloriam meam alteri
est, '.licii. » Quomodo in hisce tuis verbis duasi non dabo. Non excludit, inquit, Filium, cui dicenti
 261 DOGMATICA.- ADV- ELIPANDUMLIBRIIV. — LIB. II. 262
in Evangelio : Pater, glorifica me gloria, quam apud A ctor ille mirabilis tantummodo dicefe inleliigitur,
te habui, priusquam mundus esset, ipse respondit: nec aliquid ibi de incomparabili et ineffabili huma-
J El glorificavi et glorificabo. Neque enim dixit, glo- nitatis Christi nativitate proferens : sed ut Arii im-
riam meani nulli dabo; quod si dixisset, exclusissct piam destrueret doctrinam , hoec loco competenti
Filium; sed, gloriam meam alteri non dabo, propter suaruin serie litterarum inseruit verba. Quod vero
te, cui dedi, cui daturus sum. » His vero verbis de quadam homilia sancti Augustini doctoris per
Ariani sensus impietalem damnavit; et in sequenti- onmia catbolici et aculissimi sensus, et acerrimi
bus mox validissimo malleo vestri erroris caput con- contra hoereticas pravitates bellaloris posuisti, di-
trivit. « Ut autem, inquit, sciamus, per hanc sen- cens : « Secundum humanitatem dicit, Iiomo adopta-
tenliam non excludi fllium, sed idola, sequentia tus, cujus gloriam qucesivit, qui est ab illo unicus
verba testantur; et laudem meam sculptilibus : pro natus, » Quaeverba de duabus Christi naturis, quasi
quo LXX : Nec virlutes meas simulacris. Cum enim ille sit adoplatus, et unicus natus, eum dixisse impia
Christus Dei virtus sit, Deique sapientia, omnes in interpretatione arbilraris : quod omnino falsum esse
se virtutes continet Patris. » Erubesce Sidon, dixit ex antecedcnlium ejusdem loci intellectu verborum
mare (Isai. xxm, 4). Erubesce, frater Elipande, di- probari potest. lnter miilta vero sacrae exhortationis
cant filii catholicae eruditionis. Aut melius sancla- **verba, quse de sermone dicentis Domini : Qui a
runrScripturarum sententias expone; aut pone di- semetipso loquitur, gloriam propriam quwrit (Joan.
gitum super os tuum : quia stullus si tacuerit, sa- vn, 18), beatus Auguslinus composuit, hoec pioe ad-
b
piens'eestimari poierit. Noli ad confusionem nominis monitionis verba subjunxil : « Quid tu homo, in-
tui foras terminum Hispanioe lilteras dirigere luas quit, facere debes; qui quando aliquicl boni facis,
in aures Ecclesiarum Christi, nisi forte Felicis, gloriam tuam quaeris; quando autem aliquid mali
quondam vestri, nunc autem nostriexemplo edoctus, facis, Deo calumniam mcditaris? Allende [Aug., In-
poenitentiam pristini erroris agens, catholicis litleris tende] tibi, creatura cs, agnosce creatorem; servus
syllabas infidelilatis veslra; delere velis, ut le sancla es, ne contemnas Dominum ; adoptalus es, sed non
Dei Ecclesia malcrnae pietatis gremio suscipiat, ha- tuis meritis. Quacregloriam ejus, a quo habes hanc
beatque filium charissimum in concordia charitatis, graliam homo adoptatus, cvjus gloriam quaesivit,
quem habuit hoslem atrocissimum in dogmate per- qui esl ab illo unicus natus. » Perspicue, sicut lex-
versitatis. Dixisli : Proximus ille Deo est, qui scit tus sermonum ejus ostendit, homo adoptatus, de
ralione tacere, teipsum ex hac sentenlia tua castiga, quolibet homine dicit de suis bonis operibus glo-
ut taceas : quoniam melius est tacere quam noxia Q riante, et de suis malis Deum acctisante; nou de
loqui, quia multorum reus est sanguinis, qui multos Christo, qui nulla mala fecit, nec Deum accusare,
a via veritatis avertit. sed potius laudare et glorificare in hoc loco legitur,
V. Igitur non solum sanctae Scriptura inviolabile ubi ait: Qui autem quwrit gloriam ejus, qui misit
sacramentum prava interpretatione maculare niteris, iltum, hic verax est, et injustilia in illo non est. De
verum etiam sanctorum Palrum multis in locis Christo vero absque ulla dubitatione iste praefotus
889 catholicos sensus depravatos [Cod. Paris., de- doctor dixit: Cujus gloriam quwsivit, qui est ab eo
pravare suffragium conaris], et ad tui erroris unicus natus : quod optime nostris favet partihus,
trahere suffragium; in tanlamque ignorantioe cali- non vestrae infidelitati, qui Deum Christum nobis
ginem errabundus devolveris, ut ea quoe tuis sine per adoptionem adoequare contenditis. Qui est uni-
dubio sensibus contraria sunt, tuis etiam partibus cus natus, nullatenus adoptivus esse poterit. Chri-
adjuvare aestimaris : alque quocunque in loco caeca stus vero utrumque et Dei Patris, et beatae virginis
mentis ignorantia adoptionis nomen invenire potuit, Mariaeunicus, et unus unigenitus Dei FUius recte
ad Christum perversoa interpretationis calamo re- creditur et proedicatur, sicut in epistola beati Lee~
ferre conaris, veluti in duobus sanctorum Patrum nis papoe legitur, quam ad Leonem Augustum coutra
sublimiumque doctorum testimoniis, id est, l.eati D Eutychianoe pravilatis doctrinam catholico et Iucu-
Amhrosii et sancti Augustini verbis ostendi potest. lento sermone scriptam direxerat. Quam epistolam
Quam impie, et ab eorum intelligentia longissime in- tuis litteris propemodum tolam quasi lumen caligi-
terpretaris, quod illi catholico slylo in suis litieris no- noso loco inferre voluisti. Atque utinam ita le cre-
bis exaratum reliquerunt? Ait enim bealus Ambro- dere ostenderes, sictit in illius bealissimi doctoiis
sius a : « Ipso usu nostro est adoptivus, et proprius litleris te legere agnovimus. Dicit enim ille doctor
Filius.» Quod tua indoctissima temerilas de Christo eximius inter alia in eadem epistola, quae de dua-
diclum esse aestimare videtur, quod longe alio sensu ruin in Christo proprietaile naturarum mirabili elo-
circumstantia lectionis legentibus et bene intelli- quentia et laudabili paritate [Cod. Paris., puritate]
gentibus diclum esse probat. De differentia inter fidei protulitc : « Licet ergo in uno DomiuoJesu
iHios secundum humanam consuetudinem hoc do- Christo vero Dei atque hominis Filio Verbi et carnis

a S. Ambr., libr. de Dom. Incarn. Sacram.eap. 8, ponendo : ipse usu nostro. L. III adv. Felicem, c. 21.
num. 87. S. Paulinus Aquileiensis 0'ijicit Felici, b S. Aug. Tract. xxix in Joan., num. 8.
« S. Leo Epist. 165, cap. 6.
quod textum S. Ambrosii corruperit, loco : ipso usu
m B. F. ALBINISEU ALCUINI OPERUM PARS III. 264
ui»a persona sit, quoe inseparabiliter atque indivise A{ IIpsi sunt LXfortes ex fortissimis Israel, qui amoiunt
communes habcat actiones, etc. » Nonne unum 1leclulum veri Salomonis, omnes tenentes gladium
eumdemqiie verum Dei Filium, et verum hominis verbi i Dei, et ad bella promptissimi : uniuscujusque
Filium contra tui erroris impietatem his verbis iste ensis < super femur suum propter timores nocturnos
catholicus doctor, quem tu ipse in medium deduxisti, (Cant.( in, 7 et seq.). Ad hos Sponsus de ccelestl
affirmal? Et post pauca iterum : 890 ' Cum catho- thalamo i clamat : Capite nobis vulpespusillas, qui de-
lica, inquit, fides utrumque suscipiat, utrumque moiiuntur i vineas. Nam vinea nostra floruit (Cant. n,
defendat, quoe secundum confessionem beati Petri 15). Per hos obstructum erit os omnium loquentium
apostoli unum Christnm Dei vivi Filium et hominem iniqua (Psal. LXH,12) : hi unius vocis et fidei con-
credit el Verbum. > Considera le ipsum, et ex his cordia clamant cum Propheta : Benedictus Dominus
verbis tuos sensus corrige, et noli Christum in duos Deus meus, qui docel manus meas ad prmlium, et di-
dividere filios, unum adoplivum, et alterum pro- gitos meos ad bellum (Psal. C.LUI, 1). Persequar
prium : sed cum beato Petro principe apostolorum, inimicos meos, el comprehendam illos, et non conver-
secundum sensum istius sanctissimi Patris, unum tar, donec deficiant. Confringam illos, nec polerunt
Christum crede et unum Dei vivi Filium, Verbum et stare (Psal. xvn, 38). Muta efficiuntur labia dolosa,
"
hominem pradica. Item inter caetera calholicaefidei quw loquuntur adversusjustum iniquitatem et super-
hortamenta hoc quoque adjunxit (cap. 8): <Forma au- biam (Psal. xxx, 19).
tem servi, per quam impassibilis Deitas sacramentum VI. Mirarisvehementer quomododeDavidadoptivo
magnaepieUtisimplevit,humanahumililasest,quaein nasci potuisset Christus, et adoplivus non esse : et
non miraris, quomodo de David peccatore nasci po-
gloriam divinaepotestatis evecta est, in tanta unitate
luisset Christus sine peccato ? Ea potestate, qua
[S. Leo, in tantam unitatem] ab ipso conceptu Virginis
deitate et unitate conserta, ut nec sine hornnie divina, potuit sine peccato concipi et nasci, ea divinoevolun-
nec sine Deo agerentur humana. » Haecprorsus verba tatis virtute, Spintu sancto operante, potuit de
te non intcllexisse, vel vera non credidissc, absque adoptivo sine adoptione concipi et nasci. Sicut enim
dubitatione in tuis litteris reperire est. Nunquid non de debili patre, vel cujuslibet membri privato inte-
liumanam humilitatem in divinam esse poteslatem gritate, potest integra membrorum perfectione filius
testatur evectam, quam tu captivam nominare non nasci, ita Christus ex integritate naturoehumanoefa-
horruisti? Et paulo post : « Inseparabiliter, iuquit, ctus est verus homo, et verus Filius Dei, nil vetustatis
inanente unitale personoe, unus atque idem est et vel vitii habens, trahens pulchritudinem naturoe,non
totus hominis Filius propter carnem, et tolus Dei « viliorum deformitatem. Quod creavit in homine, hoc
Filius propter unam cum Patre Dcitatem. » Nihil accepit; non quod homo addidit ex diabolicoesugge-
eniin hoc loco formidavit ostendere beatus Leo do- stionis deccptione. Quomodo de herbis virentibus
ctor catholicus, Christum totum Dei Filium csse ct flores divcrsi coloris nascuntur; sicut de spinis rosoc,
totum Filium hominis; quem tu separare non metuis, et de 891 calamo viridi candidissimus lilii flos : sic
afflrmans partem ejus esse in dignitate proprii Filii, fructus omnium arborum aliud proferunt in fructu,
partem in adoptione quoe solet ab extranea fieri aliud in radice oslendunt. Totus mundus miraculis
persona. Quod incongruum valde est de Christo estplenus ejus, qui facit mirabilia magna solus (Psal.
credere, ut unquam extraneus esset Deo Patri, et cxxxv, 4), et adhuc incredula mens dubitat, si pro-
inde adoptaretur in filium. Hanc vero talem tui prium sibi Filium procreare potuisset ex virginali
erroris partitionem vel divisionem de divinitate et; utero, cujus virtus omnipotens, cujus voluntas omnis
humanitate Redemptoris nostri certissime univer- bonitas. Qui etiam potest ex aqua et spiritu de filiis
salis sancta Dei Ecclesia ubique respuit et damnat, diaboli sibi ipsi efficere fllios adoptivos, multo magis
praedicans fiducialiter cum beato Leone doctore, potuit ex utero virginali, suaesanctissimaePaternitali
egregio, Christum totum Dei Filium, et totum homi- ineffabilis potentia bonitalis proprium procreare Fi-
nis Filium; totumque proprium Filium, totumque. rv B lium, ut esset Deus et homo in una persona, illa si-
perfectum Deum. Iterum atque iterum erubesce, quidem tota propria, nOn adoptiva.
Elipande, et tandcm aliquando tuos agnosce errores,, VII. Dum tuae infldelitati, o venerande frater, ex
qui nec eorum testimoniis credis, quos in suffra- aliisEcclesiarum Christi doctoribus testes defecerunt,
gium tuae sectae advocare voluisli. Perspicuum pro- subito Toletanos, ut ais, venerabiles Patres protulisti,
cul dubio cst, te non intelligere quae legis, atque; et illorum in missarum solemniisorationes in auxi-
ideo non credere, sicut debes. Sed quamvis tene- lium tuoesectoeadsumpsisti. Dicis, in CcenaDomini
brosa caligo, ubi occidit sol visibilis atque invisi- hujusmodi haberi orationem in eorum sacramentis:
bilis, veslras obtineal mentes; tamen adhuc sanctai Qui per adoptivi hominis passionem, dum suo non in-
Dei Ecclesia habct catholicte eruditionis filios, perr dulget
corpori, noslro demum, id est, ilerum, non pe-
quos veritatis lux, divina opitulante gratia, claris- percit. Cujus petitionis verba sibi omnino non cohae-
sime fulgeat, quos expavescent tabernacula ^Ethio- rent, et videtur a
quibusdam corruptoribus pro
pum et tabernacula terra Madian. Qui in luce sagit- assumpti hominis, adopthi positum esse; quodque
tarum Dei ihunt, fulgurantis hastae vibramine paratii " sequitur : nostro demum, id est, ilerum, non
pepercit,
ferirc adversarios fidei catholicse (Habac. m, 7,11).i. sensu videlicet caret, nec satis
lucet, quid his verbis
 DOGMATICA. - ADV. ELIPANDUMLD3RIIV- - LIB. II. 266
165
voluit, qui haec verba ad deprecandum A eos esse. Beat' itaque Isidori clarissimi doctoris non
significari
Deum composuit. Aliam ponis orationem : Respice, solum Hispaniae, verum etiam cunctarum Latinae
Domine, inquis, fidelium tuorum multitudinem,quam eloquentiaeEcclesiarum perplurima legebamusopus-
es cula, et in magna habemus veneratione; in quibus
per adoptionis .gratiam Filio tuo facere dignatus
cohwredem. Et hic perspicue adoptionis nomen ad nusquam de Redemptoris nostri humanitate adoptio-
multiludinem fldelium, quam Filio suo per adoptio- nis nomen exaratum invenimus. Sed et Juvenci
nem gratiae Deus fecit cohoeredem,non ad Christi presbyteri atque 892 oplimi scholastici, quem bea-
Filii Dei personam pertinet. Similiter quod ais in tus Hieronymuslaudat, carmina EvangelicoeHistorioe
alia oratione : Prwcessit in adoptione donum, sed prospexiinus [Forte, perspeximus], qui in quodam
adhuc restat in conversationejudicium, et hic omnino versu Christum proprium Filium Dei calholico ore
ad fldeles pertinet, qui judicandi sunt; non non formidavit appellare. Ail enim c :
adoptio
ad eum qui judicaturus est. In prafatione vero ubi
N»m[Quer.,Non]uia concipientccvlestiviscerajussu
dicis : Et Jesu Christo Filio tuo Dominonostro, qui Naluin,quemregnare Deusppr saeculacnncla,
forte
jrietati tuw per adoptivi hominis passionem, el Et prop"iamcreilisnboeii gatidetqui'jubeiqne,
Huncubi sub legemUwv.sublucem)dedens, sit no-
ibi in antiquioribus exemplariis, assumpti hominis, ; [miueJesiis.
positum fuit; sed corruptum postea. Quid est vero
quod sequitur : Cum non exierit e coelo,exhibuerit e Jaliani quoque Pomerii d Prognostica ex sanctorum
triumpho? Obscure dictum est, si tamen sensus in floribus collecta Patrum consideravimus, nec ibi
his verbis dignus inveniri poterit. a Item in eo ubi aliquidhujus vestraeinvenimus sectae depictum. Ve-
ais : Hodie Salvator noster post adoptionem carnis nerabiliumque Patrum in Toleto synodales ad nos
tedem repetiit Deitatis, melius multo convenit hic pervenerunt sanctiones, in quoMimlitteris nihil novi,
dici assumptionem carnis, quam adoptionem, quia vel antiquis contrarium Patribus; sed omnia catho-
Filius Deiassumpsit carnem, non adoptavit. Et quod lico stylo perscripta agnovimus. ldeo magis sestiman-
sequitur : Hunc exaltavitin cwlis, quemhumiliarerat dum est juniores quoslibet hujus novae infidelitatis
in infernis, quaeest humilialio Christi apud inferos? catenis colligatos, ad perditionem sui ipsorum dicta
Nunquid non fortem alligaverat, et spolia ejus distri- sanctorum corrumpere doctorum, et suorum pessima
buerat, et potenter captivam caplivavilcaptivitatem, pertinacia maculare nomen parentum, cui audaciae
et secum in triumpho gloriaerevexit in coelos?Vide- nil scelestius vel atrocius esse poterit. Et hoc ex eo
tur enim hoc magis esse glorificatio, quain humilia- veri esse simile videlur, quia probalissimorum in
tio dum Chrislus in victoria exaltalusest, et diabolus i Christi Ecclesia doclorum et omnibus acceptabilium
in miseria damnatus. Quod ais, in missa sancti Spe- caiholicas sententias, vel perverso interpretari sensu,
rati martyris : Adoptivi,inquit, hominisnon horruisti vel perfida vos immutare temerilate agnovimus : vel-
vestimentumsumere carnis, inconveniens dictio est, uti in aliquibus probavimus locis, dum ad nos per
adoplivi hominis vestimenlumcarnis. Tamen melius Felicem olim veslrum, nunc autein noslrum com-
intelligipotest, quod Christusnostrwadoptionis vesti- militonem plures vestri erroris pervenerunt litte-
tnentumassumeret,id est, carnem noslram, non quod ruloe.
ille adoptivum vestimenlum habuisset. In tantum JK. Sed sciendum est vobis. quod longe aliler
enim vobis placet adoptionis nomen, ut ubicunque beatus Gregorius venerabiliset probatissimus in fide
illud inveniatis scriplum, sine omni reverentia, vel catholica doctor oraliones in celebrationeet oraculis
consideratione ad Redemptorem nostrum referre missarum, ad deprecandum Dei nobis clementiam,
contenditis, non intelligentes quae lcgitis. b Insuper plurimis composuit in locis; atque eum, per cujus
et vestros patres et progenitores in Cbristo, quos ad adoptionem vestri sacerdotes suas preces offerunt
veslra usque tempora EcclesiaDei recepit, haereticos Deo, semper Unigenitum sancto ac singulari nomine
efficere studetis. Quod quam impium sit et inhone- perpetuaque veneratione appellare non dubitavit. Ait
Stum, nemo pene doctus vel indoctus ignorat: quo- . ) enim in missa ad Palmas in oratione quadam e : Da,
rum plurima ad nos pervenerunt scripta catholica quwsumus,omnipotensDeus, ut quiin tot adversisex
fide veneranda, et summis doctoribus sanctae Dei nostra infirmitatedeficimus,intercedenteUnigenititui
Ecclesiaeconvenientia. Filii passione,respiremus.Itemquarta feria ejusdem
VUI. Quiescite, viri fratres, quiescite, et nolite hebdomadis : Prwsla, qumsumus, omnipotensDeus,
vestri blasphemiamerroris patribus imputare vestris. ut qui nostris excessibusincessanter affligimur, per
Uli sua habuerunt tempora, nobisque pracclara sui Vnigenititui passionemliberemur. Item in Ascensione
sudoris in sancta conversatione reliquerunt vestigia, Domini: Concede, quwsumus, omnipotensDeus, ut
quos laudamus, amamus. Sed tales, quales nos in qui hodierna die Unigenilumtuum Redemptoremno-
scriptis suis eos agnovimus, non quales vos refertis strum ad cwlos ascendere[Cod. Paris., ascendiste]
11Vide Card. Bona, Rerum Liturg. lib. i, cap. H, d Juliani Pomerii archiepiscopiToletaniabs dubio,
§ 2, not. 2, et § 5, not. 3. quem etiam alii quidam veteres scriptores Pomerium
b Vide supra, lib.^vnadversusFelicem, num. 13. cognominarunt : cujus Prognostica edita habentur
c Juvencus, Evaugel. Hist. libr. i, tom. XJXPalro- tom. XCYIPatrologiae.
logiae. » S. Greg. Libr. Sacramentorum.
|»i.TR01. CI, 8
«87 B. F. ALBIM 6EU ALCBINI OPEBUM PARS Itt. _fg
»
credimus. Ilem ad elevalionem sanctaeCrucis : Deus At hominisper Filium Deiin Fitto Deiesse prorae*etlr*tf
fliii l/Higeni(irui pretioso sanguine vivificatw crucis Verbum quoque promeretur prasentis lemporis pd*
vexillumsanctificare volnisti; eumdem, id est, Jesum suisti, quasi nunc filius hominis meritis suis per
Christum Filinm Dei, qui passus est, ct mundum Filium Dei in Filio Dei esse promeretur : quod pro-
cul dubio sancta et catholica fldes fortissime contra-
proprio redemit sanguine, amabili et speciali nomine
Unigenitum appellans; quatenus in ejus singulari dicit, ut ullis meritis pracedentibus meruisset homo
dileclione, qui solus unicus et unigenitus Dei Patris assumptus a Verbo Dei, ut Filius Dei csset, sicut so-
est Filius, ad se clamantibus misereatur Deus omni- Kus tantummodo beaii Augustini testimonio proban-
esse satis oestimo.Ait enim post alia catholicoe
potens. Sed de his hxc sufficiant. Quaesequuntur in dum
lillerarum tuarum salebroso eloquio, videamus. fldei dogmata in libello, qui dicitur Enchiridion (Cap.
X. lgitur sicut paulo ante probavimus, novos te 56) : < Quid enim, inquit, natura humana in hnmine
Christo meruit, ut in unilatem personae unici Filii
repente introduxisse prophelas, ita novas siquidem
ex nominibus sanctorum Palrum fingis tibi cpistolas, Dei singulariter esset assumpta? Quoebona voluntas,
aflir- cujus boni propositi studium, quaobona opera proe-
quatcnus ex earum sententiis tuum polujsses
mare errorem. Nec hoc mirum, dum ipse Satanas * cesserunt, quibus mereretur isle bomo una fieri per-
se in lucis, si pseudodoclores * sona cuin Deo? Nunquid antea fuit homo, et hoc el
transfigurat angelum
transligurent sua dicta quasi probabilium scripta singulare beneflcium prastitum est, ul singulariter
doclorum. Nam falsidico fingis flamine qnasdam epi- promerereturDeum? Nempe ex quo homo esse coepit,
stolas beatum Hieronymum vel sanctum Augustinum non aliud coepil csse quam Dei Filius, et hoc unicus.»
scripsisse, iu quibus crebrius adoplionis immissum Quid hic restat dubietatis, an Christus in utraque
nomen perspeximus, quasi illi sanctissimi et proba- natura unus et unicus sit Filius Dei? Sici t enim <li-
tissimi doctores ea de scepe dicta adoptione dixerint, vinoenalura iste pracipuus doclor unici Filii nomen
quae nunquam dixertmt, nec usquam in eorum repe- apposuit, ita etiam humanae, dum ait: Nempe ex quo
riuntur scriptis, nec illorum piam et venerabiLem liomo ccepit esse, non aliud esse ccepit quam Dci
redolent eloquentiam; sed veslra imperitioe littcris Filius, et hoc unicus. Et post pauca subinfert de
et svllabis 893 magis assimilari quaeruiU[Cod. Pa- Christo : « Homo, inquit, millis praecedenlibus nie-
ris., queunl], imo nec illarum exemplaria cpistolarum ritis in ipso exordio natura suae, quo esse corpit,
plicubi in calholicis iuveuiuntur scrineis. Tam inagna Verbo Dei copularetur in tantam personae unitatem,
el tam prolixa sancti Hieronymi, vel etiam beali Au- ut irtem ipse esset Dci Filius, qui filius hominis, et
gustini opuscula legebamus, epistolasque pene innu- •*filius hominis, qui Filius Dei. » Hoc soepiustuaein-
merabiles, in quibus nusquam eorum quemlibet culco charitati, ut ex bis verbis bujus doclissimi Pa-
Cbrislum invenimus adoplivum nominasse, nec Dei>m tris te admoneam, quod idem ipse, qui totusproprius
nuncupativum, scd semper absque ulla dubitatione est beatae Virginis filius, lotus etiam sit Dei Palris
verum Deum, verumque Dei Filium Christum appel- Filius. Hoc etiam ex reciprocatione horuin verborum
lasse et pradieasse, quod loco opportuuo, opitulante facillime, fldeliter legenti et veraciter intelligenti
Deo, demonstrabimus. patet, dum iste sanctus doctor affirmal eumdem esse
XI. Pouamus tameu aliquas ex illis falsidicis epi- Filium Dei, qui filius est hominis, et fllium hominis,
Stolis seutentias, quas vos in vcslro libello nobig qui Filius esl Dei.
direxistis, ul lector agnoscat quam inconvenienter XII. Perspiciamus etiam et ea verba, quae tu solita
partes orationis positae sint in eis, ct quam impio calliditate Augustini scribis esse in quadara Epistola
sensu prava compositio verborum redoleat. Et primo ad Evodium, referens eum dixisse (Epist. 169, cap.
eam sententiam deducamus in medium, quam tu 2): « Sicut Pater in voce, qua sonuit : Tu es Filius
pravo more beati Hieronymi asseris csse. Putasti meus, ct Filius in homine adoptivo, quem suscepit
vel magis nos putare voluisli eum dicere : « Filius, ex Virgine, et Spiritus sanctus in columbae specie
inquit, hominis per Dei Filium in DeiFilio esse pro- ,rv corporali. » Hoecquidem verba, nescio quis falsator
meretur : nec adoptio a natura separatur, sed natura furtim unica manu [Cod. Paris., unca manu] rapuit
eum adoptione conjungitur. > Quid est, quod ais : de scrmonibus sancti Augustini, et superaddidil,
« Adoplio cum naturaconjungitur?» Gonsidera et in- quod ille nunquam dixit: in homine adoptivo. Inve-
tellige, si adoptio nobis naturalig sit. Quid facit ba- nimus eum aliter hunc eumdem protulisse sensum,
ptismi sacramentum, et sancti Spiritus gratia, si nos ubidesingularumoperatione personarum disputavitb:
cumadoptione nascimurexporentibus nostris? Quare <Singulorum autem, inquit, opera dicuntnr, 894
beatus David ait de legitimis natus parentibus : Ecce quae ad unamquamque eorum manifestantur perti-
enim in iniqvitalibut coneeptustum, et in peccatispe- nere personam. Sicut natus ex Virgine non nisi Fi-
perit me mater mea (Ptal. L, 7). Nunquid non tres lius Dei; et vox de nube : Tu es Filius meus dile-
prioribus verbis videris fingere fllios, unum fllium ctus (Matth. III, 17), ad solius personam pertinet
hominis, et duos filios Dei, dum dicis : < Hic fllius Patris; et specie corporali sicut columba solus app*-
Ibid. Ubi tamen oratio ita sonat : Deusqui Utn- ad ado.andam vhificam ejus crucem adven', "
geniti itti Domini nostri pretioso sanguine humanum b S. Aug., iibf. contra Serm. Arianoruin,,
genus rcdimere dignatus ts, concede propilius, ut qui
 269 DOGMATICA.- ADV. ELIPANDUM LIBRI IV. - LIB. II. 270
ruit Spiritus sanctns. Tamcn et illam carnem solius i\ vicissitudine eumdem rcplicans sensum, dixisti: « Et
Filii, et illain vocem solius Patris, ct ill::m speciem iilius bominis simul cum Verbo adoptivus dicitur. >
columboesolius Spiiilus sancti sancta Tnnilas ope- Quid nequius, quij impius dici vel excogitavi potest,
rata est. » Hsec sunt catbolica verba, h:«c proefalus quam ut Filius Dei, id est, Verbum Dei, cum homine
dicatur adoptivus? Sensisti forsitan te divi-
protulit Paler, de adoptione carnis ChrisU nil adjun- accepto
derc Christum cum Nestorio in duas personas, unam
gens, quam vestra [Cod, Paris., quod vestra] tcme-
ritas pravissime illius inseruit diclis. Ita absque dubio proprii Filii, alleram adoptivi? Hunc volens vitare
in aliis scntentiis, quas ex eadem mendosa epistola laqueum, incidisti in ergastulum Arianae perversita-
sub noinine ejusdem Patris posuistis, invenimus ex tis. Haecverba nunquam sancti Augusliui fuerunt,
vestra falsitatis more nomen adoptionis additum esse, uec eliam ullius catholici doctoris vel discipuli. Hoec
olim Ariana manus loxico calamo et nigri fellis atra-
quod nullo modo i!le pius doctor posuit : sicut in eo
loco, ubi legebamus ab eo dictum, eum. « Hoc eum, mento perscripsit, pro quibus impia morte cum Juda
inquit, secunduin carnem passum esse : » vos vero traditore damnaius peiiit, aetcrnoque analhemate
secundumpravitatis vestra consuetudinem addidistis, perculsus, ac Satanoecum omnibus complicibus suis
carnem adoplivam. Item in alio loco dicitis eum " traditus, ul sentiret in tonnenlis diaboli quod nollet
dixisse : «Incommulabilis cst atque cooeternusPatri, coufiieri in Ecclesiis Clirisli.
sed in Verbo solo; et passus est Filius Dei, sed in XIV. Rade, frater, haec verba de corde tuo, ha-
homine adoptivo solo; etsepultus estFilius Dei, sed in rumque, ubicunque invcniatur, litlerarum chartulam
carne adoptiva sola : » reperimus eum in quadam mox edacibus ignium fiammis immitte : quia satius
homiliadixisse, ubi de naturarum in Christo proprie- est multo has impii dogmatis exuri syllabas, quam
tate disseruit, et de e® quod unus Filius Dei esset, animam tuam perpetuis ardere tormentis. g^Jf,
id est Christus (Epist. 169) : « Incommutabilis est, Crede mihi, quamvis oviuin vcstimenlis induaris;
sacerdotali honore iufiilalus procedas ad
iriquit, Filius Dei, sed in Verbo solo; passus est Fi- quamvis
lius Dei, sed in homine assumpto; et sepultus est Fi- populum; quamvis barbam quolidie raseris; si hanc
lius Dei, sed in carne sola. »Itein in alia evangelicoe non immulaveris sententiam, nolens volens numera-
homilia a :« Sicul enim unus est homo beris cum liircis, et deputaberis cum pastoribus qui
pradicationis
in aninia rationali [Aug., anima rationalis] et caro, videntur hoeuos pasccre in laLernaculis Cedar, qui
sic unus est Christus Deus et homo : ac pro hoc staturi sunt in sinistris. Uade, rade citius, pius Pa-.
Christus est Deus, anima rationalis, et caro. Chri- ter, hanc sententiam de arcano tui coruis cubili, no
stum in omnibus, Christum in singulis confilenmr. -, Dominus tuus,qui leconstiluil triiici dare mensuram
Quis estergo, per quem factus est mundus? Christus familioe suae, inveniat eam in tabulis tui cordis per
Jesus, sed in forma Dei. Quis est sub Pontio Pilato scriptam, et dicat tibi: Has non agnosco litteras,
crucifixus? Christus Jesus, sedin forma servi. >Item has reprobo syllabas, haec vcrLa non docuerunt illi
- quibus ego dixi : Ile, docete omnes gentes (Mallh.
cujus supra : « Quis non est derelictus in inferno
Christus Jesus, sed in anima sola. Quis resurreclu- XXVIII,19). Forte occupatio pastoralis curoe, et affii-
rus triduo jacuit in sepulcro? Christus Jesus, sed in ctio impioegentis te diligentius, qnid scriberes, con-
carne sola. Dicilur ergo in his singulis Christus; ve- siderare impedivit; sed junioribus tuis male credu-
rum hasc omnia non duo, vel tres, sed unus est Chri- lus, quod illi scripserunt, vel tuaesuaserunt senectu-
slus. Ideo ergo dixit: Si diligeretis me, gauderetis ti, verum pulasti, quod absque omni dubitatione
utique, quia vado ad Patrem » (Joan. xiv, 28). Ilem falsum haerclicumque esse probatur.
ubi ille signilicaliones, quae veleri in lege pralatoe XV. Sed nunc charitatem has meoedevotionis le-
erant, de Christo proferebat, inter alia, inquit : genlium litterulas supplex deprecor, quod mihi non
« Christus erat petra, quia petra Cbristum significa- impulet [Cod. Paris., imputent] notam impatientioe,
bat: » neque hic neque in superioribus locis aliquid quia quibusdam in locis durioribus pio Patri responda
adoptionis superaddidit, quam infidelitas fingentium Dverbis. Causa causae respondit, et veritas falsitati
contraria apostolicoefidei superaddere studuit. obviavit: magisque considerandum est legentibus
XIII. Aliain quoque, quam hucusque sludui [Forte, quid dictum sit, quam quis dixerit. Nec quislibet in
distuli] evcntilare, sententiam ponis pravissimo cala- talibus suo nomine [F., suo nomini] quaeslionibus
mo descriptam, de eadem, ut asseris, epistola pro- laudem appetere detet; scd Christo vero Deo et vero
latam : « Atque ila, inquis, et Filius Dei simul cum Filio Dei laudem et gloriam toto cordis intellectu, et
homine adoptivus dicitur, et filius hominis adoptivus pacifico oris oflicio quairere. Sed modo in portum
simul cum Yerbo dicitur. >Iri caeteris incredula mens optatae quielis pervenientes, pauxillum vela depona-
tua, et impia aestimatio de humanitale tantummodo mus ; debilam corpori quietem indulgeamus, ut au-
erravit Christi, nunc vero de impietate ad impieta- rora sequentis diei adveniente, cum nova luce novum
tem pervenisti alrocissimam, aflirmans Filium Dei tertii libelii facianras exordium.
cum homine esse adoplivum. Statimque perversa
a Tract. LXXVUI
m Joan., num. 5.
j71 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS III. 273

EJUSDEM ALBINI
DE INCARNATIONE CHRISTI ET DE DUABUS IN EO NATURIS
LIBELLI DUO
NECNON
DE TERITATE UNIUS PERSONM
LIBER PRIMUS

QUI ET TERTIUS ADVERSUS ELIPANDUM.

I. Dum Spiritu sancto gubernante orationis nostrae jA ascenderunt, et spectemus quid revertentes renun-
navigium de fragosis disputationum locis ad portum tient nobis, quid viderint, vel quid audierint. Sed illis
libera locutionis perveniret [Cod. Paris., pervenit]; descendentibus data sunt eis proecepta, celare visa et
et rosea ccelesti lumine aurora oculis refulget nostris, audita, donec fllius hominis a mortuis resurgeret
et florigeris riparum collibus diversi coloris nobis (Matth. xvn). Tanta fuit gloria visionis et majestas
prata apparent; eamus per pulcherrimas sanctorum vocis paternoe, ut non liceret mundo hoec praedicare,
Patrum possessiones flores colligere, ad componen- donec gloria resurrectionis peracla esset. Ecce modo
dam capiti noslro, id est Christo Jesu, ecclesiasticoe Christus omni dispensatione salutis nostroe peracta
veritatis coronam. Et primo omnium per amoenissi- sedel a dextris Dei: dicant apostoli libera voce et
raas Jordanici ruris ripas humili corde, aure in- publica praedicatione quid audierint vel quid vide-
tenta, cervice inclinata, sanctissima Salvatoris nostri rint: Vidimus, sanctus inquit Joannes unus de filiis
osculantes vestigia, pedetentim procedamus audire tonilrui, gloriamejus, gloriam quasi unigeniti a Pa-
paternae vocis teslimonium de Domino nostro Jesu tre, plenum gralia et vetitate (Joan. i, 14); unam si-
Cbristo, qui purissimi alvei undulis a beato praecur- quidem significans personam, in qua est omnis ple-
sorc Joanne baptizatus est. nitudo veritatis et gratiae, super quam haec vox pa-
II. Refert siquidem Lucas, unus de bis binis ani- B J tefnoetestificationis allata est. Consideremus quoque
malibus olim proeordinatis Redemptoris nostri scri- quid idem bealus evangelistarecubuspectorisChristi,
bere miracula, quod omni populo baptizato, et ipso in Epistola sua de eadem sentiret voce, qui, post alia
Jesu baplizato, ascendenteque de aqua et orante, multa veritatis teslimouia quae de Christo protulit:
Spiritus sanctus in specie columboedescendit super Si testimonium, inquit, hominum accepimus, testimo-
eum, et vox acterni Patris ad eum de coelo facta: nium Dei majus esl, quoniam hoc est testimonium
Tu es Filius meus dileclus, in te complacuit mihi Dei quod majus est, quia testificatus esl de Filio suo,
(Luc. III, 22). Et ne forle dubium esset inler tantos, qui ctedit in Filio Dei, habel testimonium Dei in se
qui ibi tunc temporis fuerunt prasentes, superquem (IJoan.y,9,10).Magnum est testimonium Pracurso-
haecvox facta fuissel, dicat ipse beatissimus Baptista ris, qui missus est ut testimonium perhiberet de lu-
qnid vidisset, quid audisset, qui vidit Jesum venien- mine, ut omnes crederent per illum. Ait enim viso
tem ad se, el ait: Ecce Agnus Dei, eccequi tollit pec- Spiritu sanclo descendente in baptizatum Jesum, et
cata mundi: hic est quem dixi vobis, post me venit audita voce patemce majestatis: Et ego vidi, et lesti-
vir (Joan. i, 29, 50). Agnum dixit, virum dixit, et de monium perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. l, 34).
eo testimonium perhibuit: Quia vidi Spiritum Dei Sed multo majus est Dei testimonium, quod testifica-
descendentemsupet eum. Addidit quoque, unde sci- C tus cst de Filio suo, cum de coeloillum alloquens
ret, quis esset, de quo teslimonium perhibuit: El ego ait: Tu es Filius meus ditectus, in te complacuit mihi.
nesciebam eum, sed qui 898 misit me baptizare in Audiamus etiam quomodo idem evangelista terruit
aqua, ille mihi dixil, super quem videris Spiritum de- non credentes verilatem in Filio Dei, qui hujusmodi
scendentem, et manentem super eum, hic est qui bapti- subinfert verba formidinis: Qui non credit in Filio
zal in Spirilu sancto : et ego vidi, et testimonium per- Dei, mendacem facit Deum, quoniam non credit in
hibui, quia hic esl Filius Dei (Ibid. vers. 31-34). Ecce testimonio quod testificatut est Deus de Filio suo
testimonium Patris de eo qui baplizatus est: Tu es (I Joan. v, 10). Quid impius, quid scelestius, quid
Fiiiut meus dileclus, in le mihi complacuit.Ecce testi- omni malitia pejus, quam non credere testimonio
moniura beati Joannis: Et ego vidi, et testimonium Dei; renuens verum Dei Filium esse, de quo paterna
perhibui, quia hic est Filius Dei. Quem Agnum Dei, vox ait: Tu es Filiut meut dilectus ? Quod bealus
quem virum nominavit, hunc ex inspiratione mit- evangelista iterum iterumque inculcans replicat:
tentis se ad baptizandum sine dubio Filium Dei pnr> Scimus, inquiens, quoniam Filius Dei venit, et dedit
dicavit. nobis sensum, ul cognoscamutverum Deum, et timut
III. His in colli')us Jordanici fiuminis auditis, se- in vero Filio ejus Jetu Chritto (Ibid., vett. 20). Quid
quamur, licet a longe, vesligta beatorum aposlob- D enim apertius his verbis, quiJ dulcius, quid adver-
ruin, qui cum Christo sanctissirai cacumina montis sus omnes haertses forlius potuit dici ? Chrutus est
.75 DOGMATICA.- ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. - LIB. ffl. 274
verus Filius Dei, et omnis veritas in eo est; sicut A{ Super eam siquidem naturam, quaeante oculos apo-
haecvox facta est, ut sci-
ipse in Evangelio ait: Ego sum vetitas et vita (Joan. stolorum transfigurata est,
xiv, 6). De veritate Chrisli Dei nostri saepiusqui su- rent audientes quoe distinclio esset iuter illum, et
eo apparuerunt in
pra testatur ; ait enim in prafata Epistola quodam Moysen Eliamque, qui cum
loco : El Spirilus esl, qui testificalur, quoniam Chri- monte ; vel quem credere mundoque proedicare de-
slus est veritas (I Joan. v, 6). Item : Quicunque con- buissent. Nulla igitur imaginatio nec in Filii nomine,
fessus fueril quoniam Jesus esl Filius Dei, Deusin eo nec in salutis noslroe dispensatione in Chrislo fuit;
manet, et ipse in Deo (I Joan. iv, 5). Quem ergo Spi- sed tota veritas et divinaepotestatis plenitudo, tota
ritus sanctus veritatem proedicat, Baptista Filium nostrae salulis perfectio atque consummalio. Imagi-
Dei veram agnovit, evangelista multoties veritatem nalio quaedam in filiis solet esse adoptivis, non veri-
appellat; ut credamus firmiterque teneamus omnem tatis integritas; quod impium est in Christo credere.
veritatem esse in Chrislo Jesu. Taceant blasphemi, Sed omnis verilas in eo et veritatis pleniludo cre-
qui hunc verum Deum vel verum Dei Filium dene- denda est. Quaeest persona Filii Dei, et quid signifi-
gant; pereatque memoria eorum de terra, qui scri- candum, dum dicimus lertiam in Trinitate personam
bentes scripserunt iniquitatem, ut subvertant a via Filii Dei, nisi unigenitum, unicum, propriuro et ve-
veritatis corda innocemium : non metuentes terri- B" rum Filium Dei demonstramus? In hujus excelien-
bile Dei judicium, quod futurum est super eos qui tiam proprietatemque personaeassumpta est natura
veritati resistunt, credunt autem mendacio. humanitatis nostrae ex beata Virgine, ut esset cum
IV. Audivimus modo quid pracipuus evangelista, Deo Dei Filio in propria persona unigenili, unici,
filius siquidem tonitrui, intellexerit de hac paternas proprii et veri Filii Dei; et cum assumenle in eo qui
testificationis voce: interrogemus quoque beatum ass-mptus est, essent heec omnia. Si quidquam ho-
Petrum coapostolum ejus, e.uinaturaehaec vox Patris rum deest in humanitate Christi, non est integra
maxime conveniat ? Dixit itaque in Epislola sanctis- Filii Dei persona in eo qui unigenitus est, verus, et
sima, post multa quaede salutis noslra dispensatione proprius, et perfectus Filius Dei in sua persona. In
et Salvatoris gloria conscripserat: Non enim doctas, hujus vero personoe proprielatem exaltata est, ut di-
inquiens, fabulas 897 secutt notam fecimus vobis ximus, humana natura, ut esset unus, unigenilus,
Domini nostri Jesu Chrisli virtutem, sed speculatores idem, proprius et verus Filius Dei, nihil adoptionis
facli illius magnitudinis. Accipiensenim a Deo Patre habens vel divisionis in personaedignitate. Ea natura,
honorem et gloriam, voce detapsa ad eum hujusmodi cui dictum est: Terra es, et in terram ibis (Gen. m,
a magnificagloria : Hic est Filius meus dilectus, in „r, 19); et quoe in una concordia pro peccatis protopla-
quo mihi bene complacui: et hanc vocemnos audivi- sti cum diabolo facta est, in unam personam cum
mus de ceeloatlatam, cum essemuscum ipso in monte Dei Filio conjuncta est proprio, non adoptivo: etquae
sancto, el habemus firmiorem propheticum sermonem diabolo propter peccatum subjecta est, super angelos
(II Petr. i, 16 seq.). Quis est ergo, o fratres, ille propter triumphum Christi exaltata est, et audivit
prophelicus sermo, qui ex hoc lestimonio Dei sanctae a Deo Patre: Sede a dextris meis (Psat. cix, 1).
auclorilatis firmamcntum accepit, nisi illud quod in Quidquid enim in illa mirabili et ineffabili conjun-
psalmo legitur, ut sancti tractatores intellexerunt: clione divinitalis humanilatisque in Salvaiore nostro
Filius meus es tu, ego hodie genui te (Psal. n, 7) ? gestum esl, cuncta solida et perfecta veritate per-
Quod etiam teslimonium propheticum Paulus apo- acta sunt; ut liberatio nostra vera sit, sicut ipse in
stolica auctoritate Judaeis pradicans, de Christi hu- Evangelio ait: Si veritas liberaverit vos, vere liberi
manitate prophetatum esse testatus est: Et nos vobis, eritis (Joan. VIII,36).
ait, annunliamus eam, qum ad Patres nostros repro- VI. Cum omnis veritas sit in Christo, quomodo
missio facta est; quoniam hanc Deus adimplevitfiliis non est verus Deus, aut verus Filius Dei? Nonne
noslris, resuscilans Jesum, sicut et in psalmo n scri- omnis sancta Dei Ecclesia in symbolo catholico de-
ptum est: Filius meus es tu, ego hodie genui te (Act. D j cantare solet, unigenitum Dei Filium passum, et se-
xm, 32, 33). In ea enim natura resuscitatus est Sal- pultum, el tertia die resurrexisse, dum haecin forma
vator noster, quae de Virgine assumpta est. Et ut servi facta sunt, non in aeternaedivinitatis gloria,
cerlius sciamus de qua nalura vox paterna insonuis- quae impassibilis est el immortalis per omnia ? Sed
set: Hic est Filius meus dilectus , in quo mihi bene tanla est unitas personae, ut Dominus gloriae crucifi-
complacui, praemisit ante beatus Petrus apostolus: xus dicalur, et unigenitus datus ad passionem, sicut
Accipiensenim a Deo Palre honoremel gloriam. Abs- prafatus evangelista ait: Sic enim dilexil Deus mun-
que dubiohumana natura accepit honorem et gloriam dum, ut Filium suum unigenilum 898 daret (Joan.
quam habuit oeternaliter divinitas Filii Dei cum Deo in, 16). Quem enim Joannes unigenitum dicit, hunc
Palre et Spiritu sancto. beatus Paulus apostolusproprium Filium nominavit,
V. Multis testimoniis de sanctarum auctoritate ubi ait: Qui proprio Filio suo non pepercit, ted pro
Scriplurarum probari pOterit Jesum Chrislum ve- nobisomnibus ttadidit eum (Rom. vni, 32). Quem .
rum Dei esse Filium, qui ex beata virgine Maria fa- datum ad passionem dixit evangelista, hunc Aposto-
ctus est homo. Sed cui haectestiinonia altissimi Dei lus tradilum esse pro nobis ostendit. Sed unus est
Patris non sufficiunt, nescio quid ei sufficere valeat. Filius Dei Jesus Christus, uniusque absquc dubita.
275 B- F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS HI. 276
tione personse. Et sciendum est quod unilas in parles Ai major me est, nihilominus spccialiter posuit, Patex
dividinon potest: si dividitur, unitas non crit. Ne- meus, non discernens in nomine Filii inter eam na-
quaquam enim unus dividi polest, nullaque unquam turam quam aHernalitcr ex Patre habuit, et eam
rationis possibilitate personalis unio rectpit seclio- quam teinporaliter ex Matre virgine sumpsil: seque
nem. Ergo si Filius Dei proprius est in divinilate, et ipsum ea unitatis regula uniformiter Filium nomina-
adoptivus in humanitate, duo sunt: siquidcin ct uni- vit, ut in sacra oralione quam elevatis manibus Deo
tatis in eo inseparabile mysterium dividitur duali Patri tlirexit dicens: Paler, clarifica Filium luum,
numero, quod omnino fieri non potest: quia sic con- ul Filius tuus clarificet te (Joan. \vn, \). Meus et
tcmperata cstdivinitas humanitati, et humanilas di- tuus pronomina sunt ex utraque parte singularia,
vinitati conjuncta, qualenus nec nalurarum confusio, quibus multoties inter sacralissima verba uli voluit,
necnaturarum separaiio in persona unius Filii Dei ut ostenderet propriam familiaritatem inter Palrem
fierel; sed salva proprietate ulriusque substantioe, et Filium,ne nuda tanlummodo nuncupatione Patrem
divinaescilicet atque humanre, in una Dei hominis- sibi designaret, vel se adoptiva communionenobis
que personi, nec Deus unquam sine homine, nec oejjualemdemonstraret. Ideo MarioeMagdalenaepost
horno credalur esse sine Deo. Et baecmirabilis atque rcsurreclionem apparens, mandatum dedit dicens :
inaestiinabilis conjiinciio in Dei Filio mox in ipso B B Noli me tangere, nondum ascendi ud Patrem meum;
conceplu virginalis ulcri, Spiritu sanclo operante, sed vade,dic fratribm meis, Ascendoad Pattem meum
facta est; atque de thalamo coelestispuerperii gigan- et ad Patrem vestrttm (Joan. xx, 17). Si aequaliter
teo cursu magnificus processit, velut sol oriens, Fi- voluit nol.is intelligi et sibi Patrem Deum, quare non
lius Dei, de quo plura dici possunt, si tamen ab hu- dixit.Ascendo ad Patrem 899nostrum, sedspcciali
mano ore de lanla majestate aliquid dignum effari pronomine de se dixit, Patrem meum; et geuerali ad
polerit. Superat enim omnem sensum pax Chrisli discipulos, Patrem vestrum? quae alia discretio ibi
(Philip. iv, 7), in qua coelestia terrestriaque pacifi- potest esse, nisi ut sibi sit Pater per naturam, nobis
cata sunt, et in unam revocata concordiam. Tanta per gratiam ?
excellentia humanaefacta est natura in Christo, ut VIII. Sed his ita praelibatis, consideremus prophe-
in unam perpeluae divinitatis personam elevata sit: ticas apostolicasque sententias, quid de Jesu Cbristo
et totum quidquid in illo magnoepietalis sacramcnto Deo vero et Dei Filio vero sentiant. Quamvis super-
gestum est, procul dubio hoc unus idemque Deus fluumjuste videri valeat super paternae veritalis te-
Dei Filius fecit. Quamvis ipse quibusdam verbis di- stimonia, quoe paulo ante posuimus, vel ipsius Dei
vinam oslendit excellentiam, quibusdam vero huma- Filii verba, quae modo dicebamus, alios accitare
C testes : tamen ut
nam demonstret fragililatem, unus est tamen qui lo- ^1 os impium et cor incredulum pro-
quitur, et unus est qui utrumque certissimis in se pheticis apostolicisque, nec non et venerabilium
signis declarat, divinitatis scilicet potcntiara huma- Patrum obturetur testimoniis, qui per diversas
nitatisque infirmitalem: sicut, exempli gratia, unus roundi partes in catbolicae fidei floruerunt praedica-
est homo qui oculis inter album nigrumque discernit tione, ut tandem aliquando lingua iniquitatis discat
colorem, et qui animo justitiam separat ab iniqui- prudenter tacere, quae nunquam didicit sapienter
tate: una est tamen persona, et unus homo, in quo loqui.
esl spiritalis intelligentia et carnalis considerafio. IX. Prirao omnium addncatur Isaias in medium,
Nonne in uno corparc quinqueparlitos habemus sen- cujus labia seraphim coelestis calculo altaris per-
sus, quorum singuli suos proprios habent actus? mundavit. Quid itaque mundatis labiis, quid ore
Oculus nnmquevidel, auris audit; nec ocnlus audit, propemodnm plus evangelico quam prophetico, de
nec auris vi-!et; tamen in uno corpore sunl auditus humana Chrisli nativilale nosfris insonet auribus,
et visus, et unus est homo, in quo hoec temporibus audiamus : Quiescile,inquit, ab homine, cujus spi-
et locis agunlur opporlunis. Ita siquidem Deus et ritus in naribus, quia ipse excelsus teputabilur. Ad-
homo una est persona, unus esl Christus, et unus - monetpopuhim, quiescat a sanguine Chrisii, tametsi
JJ
Filius Dei, in quo divinitas miraculis claruit, et caro ut homo spiret, excelsus tamen reputabitur. Unde
injuriis succuhuit: verus atque unigenitus, imo et excelsus, nisi quia magnus, et Filius Altissimivoca-
unicus in uiroque Dei Filius. bitur? sicut archangelus beatse Virgini praenuntiavit
VII. Qui etiam per omnem ubique sancti Evangelii
(Luc. i, 32). Et ut certius intelligeretur, de qua
textum sibi Deum Patrera speciali nomiue appellare dixisset natura : Filiut Altissimi vocabitut, subse-
consuevit; quod sacpius invenitur, quam exemplis cutns angelns, Et quod, inqnit, ex te nascelut san-
opus sit demonstrari. Nec unquam communi nomine ctum, vocabitur Filius Dei (Ibid. 35). Nentrali no-
nobiscum Patrem sibi appellavit, quia omnimodisali- mine dixit sanctum, id est, sanclum corpus, quod ex
ter sibi Deum Patrera esse sciebat, aliler nobis : vel- te nascetur, vocabitur Filius Dei. Cujus nativitatis
Bti in familiari sermone et loto mystcriis plenissimo1 excellentiam anle nominatus
propheta ostendit, ubi
legitur, quem habuit ea nocte qua tradiius est, se- ait : Ecce Virgo, inquit, concipiel et pariet Filium,
Creta allocutione ad discipulos suos : in quo etiami et vocabiturnomen ey-is Emmanuel (Isai. vn, 14);
sibi Patrem privato pronomine, id est, meum, saepius > quo nomine evangelista Mattbaeus dignam apposuit
appellavit. Quamvis in quodam. loeo di-isset, Pater" interpretationeraT dicens : quod intetpretatur, No-
277 DOGMAITCA.— ADV. EUPANDUM LIBRI IV. - LIB. III. 278
bitcum Deut (Matth. t, 23). CBJporsnm idem Pro- A^ ipse terminavit sententia, dieens : Tutic ibunt hi,
pheta sub senarii numeri perfectione plura addidit id est, impii, in supplicium wternum : jusli autem *»
nomina, ubi ait : Parvulus natus est nobis, et Filius vitam mternam (Ibid. 46). De quo etiam judicio et
datut est nobis (Isaice \x, 6). Et ne dubium cnilibet ipse doctor gentiom dixit: Omnes oportet nos stare
foret de quo dixisset, adjunxit: et factus est princi- ante tribunal Christi (II Cor. v, 10). Quod tribunal
patus super humerum ejus, utique Salvatorem signi- Christi in alio loco nominavit tribunal Dei, osten-
ficans nostrum, qui properans ad passionis locum, dens Cbrislum esse Deum etiam et magnum Deum,
sanctaeCrucis vexillumsuo portare humero dignatus ubi ait : Exspeclantes beatam spem et adventum
est. Cui parvulo mox distinctim haeeproprietatis no- magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit.
mina imposuit : Et voeabitur, inquit, nomen ejus u, 13). De quo et Joannes evangelista ait : Eic ve-
admirabilis, consiliarius, Deus, forlis, ptinceps pa- rus est Deus, et vita wterna (I Joan. v, 20). Nec
cis, pater fuluri smculi; nil adoptionis vel nuncupa- nuda ibi nuncupatio locum invenit, ubi est veritas
pationis his addens nominibus; sed plane quera par- virtutis divinoe, quam veritatem divinae virtutis in
vulum natum et Filium nobis datum pradixit, hunc filio hominis esse, in sanitate paratylici ipse Chri-
eumdem Deum, non solum Deum, sed et fortem stus ostendit, ubi Judceis cogitantibus inter se :
Deum appellavit. Item post plurima divinae laudis 1B Quis polest peccata dimittere, nisi solus Deus? re-
insignia, eumdem, quem Redemptorem sciebat ven- spondit: Ul sciatis quia Filius hominis poiestatem ha~
turum, Dominumexercituum et Deum omnis terrw bci in terra dimiltendi peccata, tunc ait paralytico :
vocari prsedixit; ubi huic, quaequondam in viduita- Surge, tolle lectum tuum, et vade in domum tuam
tis mcerore sedebat, plurima consolationis verba (Matth. ix, 6). Et vocem jubentis mox sanitas paraly-
proferebat, subjungens : Quia, inquit, dominabitur tici consecuta est.
tui, qui fecit te, Dominusexercituum nomen ejus : XI. Ac ne forte quis dubitare queat an ille qui
et Redemptor luus sanctus hrael, Deut omnis tettw passus est divinilatis habeat gloriam, legat in Da-
vocabitut (Isai. LIV, 5). niele illius excellentissimoe sacramentum visionis,
X. Quibus etiam nominibus consona Psalmista ubi vidit filium hominis ad antiquum perductum
concinuit voce : Quis est iste, decanlans, rex gloriw? esse dierum : Aspiciebam,inquit, in visione noctis,
Dominus fortis et potens, Dominus potens in prwlio. et eccecum nubibus cceliquasi filius hominis veniebat,
Et adhuc addidit, sicut ante pradiximus : Dominus et usque ad antiquum dierum pervenil, et in conspectu
virtutum ipse esl rex gloriw (Psal. xxm, 8-10). Et ejus obtulerunt eum, et dedit ei poteslatem, et hono-
alibi : Gloria et honore coronasti eum, et constituisti rem, et regnum; et omnes populi, tribus et linguw
eum super opera manuum tuarum. Omnia subjecisti C ^ ipsi servient. Poteslas ejus, potestas mtema, quw non
sub pedibus ejus. (Psal. vm, 6 seq.) Quo exemplo aufereiur; et regnum ejus, quod non corrumpetur
dum Apostolus uti voljiit, adjecit : In eo enim, quod (Dan. vn, 13-14). Cui beatus Joannes evangelista in
dixit, omnia subjecisti sub pedibus ejus, nihil dhnisit rcvelationibus suis valde oequalia se vidisse de Chri-
non ei stibjectum (Hebr. n, 8). Nunquid alicui adop- sto, qu4 occisus est, testatur : Et vidi, inquit, eljecce
tivo filio, vel nuncupativo Deo omnia subjecta esse in medio throni quatuor animalia, et in medio senio-
credendum est, et non magis illi soli, qui uni- rum agnum stantem tanquam occisum, habentem cot-
genitus est, et proprius Dei Filius in duarum con- nua septem, et oculos septem, qui sunt seplem spirilus
junctione naturarum? De quoprafatus Psalmista lau- Dei mlssi in omnemterram (Apoc. v, 6). Et post pau-
dabiii peracto salutis nostrae triumpho ait: Ascendit ca, quatuor animalia et viginti quatuor seniores can-
Deus in jubilatio'ie, et Dominusin voce tubw (PsaL tare memorat: Dignus es, Domine Deus, accipere li-
XLVI,6). Deus ascendit, dixit, et Dominus veniet. brum et solvere signacula ejus, quoniam occisus et,
Quo versiculo paria ascendenle Christoangeliea vox et redemisti nos Deo in sanguine tuo (Ibid. 8, 9). Cui
aposlolicis insonuit auribus, dicens : Viri Galilcei, victoriaeomnis coelorumexercitus attestatur, dicens :
quid hic statis aspicientes in ccelum? hic Jesus, qui Dignus est agnus qui occisus est, acdpere gloriam, et
assumptus est a vobis, sic veniet, quemadmodumvi- honorem, et diviniiatem, et forlitudinem, el potesta-
distis eum eunlem in ccelum (Act. j, 11). Cujits tem (Ibid. 12). Ecce agnus occisus, habens cornua
adventus manifestationem terroremque Psalmigra- septem, id est, totius mundi regna; habens oculos
phus ostendit: Deus manifestus, dicens, veniet, Deus septem, id est, dona septiformis Spiritus, quaeIsaias
nosler non silebit (Psal. XLIX,3). Deus est ergo nominatim super florem, qui de virga radicis Jesse
ipse, qui et fllius homiuis, ante cujus majestatis ascendit, requieseere praedixit. Ecce Dominus Deus
thronum congregabuntur 900 omnes gentes, et occisus dicitnr, qui nos redemit sanguine suo, et
discernet eas sicui pastor gregem, slatuens oves a fecit-sibi regnum et sacerdotes in aeternum. Haec
dextris, haedos autem a sinistris. Et ut eum magis emnia seeundum humanitatis naturam Dei fifium,
illa die regem timeamus, quat» servum despiciamus, qui occisus est, omnes angelicoepotestates accepisse
ait ipse : Tunc dicet rex his qui a dextris ejus sunt, testantur. Nonne ille ipse, id est, Christus, affirma-
et caeteraquoesequuntur in discretione duorum agmi- bat post resurrectionis gloriam, hanc hujus prophe-
num, justorum scilicet atque impiorum (Matth. ticaevel aposlolicoe visionis veritatem, dum suis di-
xxv, 34). Cujus judieii ultimam discretionem bac cebat discipulis : Data est mihi omnis potestas itt
179 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS BL 280
Deus est; Dens igi-
caeio et in terra (Matth. xxvm, 18)? Heu! proh Ai diversum esse Christus, quam
infelix anima, quae his omnibus incredula est tur Christus est, > Et rursum : « Si per naturam
dolor!
Dei Christus tibi Dominus est, habebis Spiritum
tcslibus, et non seipsam corrigit, ut credat lam sanctum : si vero
auctorilatis testimoniis! per adoptivum nomen hic Domi-
praclarae nus est, Spiritu sancto carens spiritu erroris aniina-
XII. At vos, viri fralres, expergiscimini tandem
lavate de cordi- ris. i Item ex libro nono : i Homo itaque Cbristus
aliquando, et lacrymis poenilentiae Jesus, unigenitus Deus, per carnem et verbum, ut
bus vestris litteras, quas nigro infidelitatis felle
mansionem habere hominis filius, ita et Dei Filius. > Hominem Chri-
scripsislis in eis si vobis placeat
data est omnis stum Jesum iste probalissimus doctor unigenitum
in domo Patris illius, cui potestas Deum
et infernorum. in denuntiat; sicut hominis esl fllius, ait, ita est
ccelestium, terrestrium Hucusque
a et Dei Filius. Si proprius est hominis filius Salvator
longinquam regionem, recedentes domo paternae
sub nosler, proprius est siquidem et Dei Filius secundum
pietatis, porcos pavislis spiritu, qui alligavit sanclissimi Patris fidem. Item in libro x :
alis suis : sed de in- hujus
vos in surgite, surgite pristinae < Apostolica siquidem fides non patilur Jesum Chri-
fidclitatis slercore, recordanles benignissimam pii
ad reverlenles humili stum, ut Jesus non ipse sit Chrislus, nec filium ho-
fatris clementiam, quem I minis discernit a Dei Filio. i Niinquid non filium
voce dicite : Pater, peccavimus in cwlo et coram te
fidei hominis discernit a Filio Dei ille, qui filium homi-
(Luc. xv, 21) : ut digni habeamini catholicae
nis adoptivum proedicat, et Filium Dei, vere filium?
stolam indui. In matevolam animam, dicil Scriptura, In libro xn : « In se enim eum Deus glorificavit, id
tapientia Dei non intrabit (Sap. i, 4). Nolite conten-
in ea natura, qua Deus est, ul sit Deus orania in
tiosi esse, vestram amantes sententiam. Habete hu- est, omnibus. De humana dicit natura, quae gloriflcala
mililatem discendi et desiderium ecclesiasticae ve-
est, ila ut sitDeus omnia in omnibus. >
ritalis, certissime scientes, quod sine hujus commu-
XV. Item iortissiraus contra haereticas pravitates
nione Ecclesiae, quae in terra peregrinatur, illa quae
bellator beatus Ambrosius Mediolanensis episco-
cum Christo regnat in coslis, nunquam vos recipiet
in pacem perpeluoe bealiludinis. pus b, perspicue Christum secundum id, quod homo
est, proprium Dei Filium afflrmal esse, sicut legi-
901 XM. Quia ille saepe nominatus Pater, vir tur in expositione, quam fecitin Evangelium Lucae,
dignitate venerabilis Elipantus, utinam et fide ca- [illum, inquil, id est, Christum veraciter proprium
tholica honorabilis, tesles quoque alios flagitabat, Dei Filium confitetur, et eum
esse, quem secundum
quaeramus succincto sermone teslimonia de sancto- . humanitatem voxpaterna de eo versu,
intonuit(etiam
rum opusculis Patrum, pauca ex plurirais, quorum (-
qui in Psalmo secundo legitur : Filius meuses tu, ego
ille uomina in suis litterulis posuit, asserens se ex hodie genui te
[Psal. n, 7]). Nec ideo [in eo] quidem,
eorum dictis nostro credidisse [crediturum] errori; datur tibi facultas refellendi more tuo, quasi
inquit,
et mirum quare quolibet [cuilibet] errori se credi- secundura divinam tantummodo ante saecula
disse velit dicere. Tamen ex illorum sacralissimis tionem hoc dictum genera-
fuisset; licet possct et de illa
Htteris probabo me non errasse, illumque corrigere non inconvenienter intimalum videri. Verumlamen
mc velle ostendam. Beati Alhanasii, Hilarii, Ambro- ex
pracedentibus et subsequentibus circumstantiis
sii, Augustini, Isidori teslimouia poposcit. Addam dc
secunda, quam temporaliter pro nobis snscipere
quoque et alios ad supplementum verilatis testes non abhorruit, nativitate praedictum hoc rectius in-
idoneos. Hieronymum siquidem castissimoefidei, He-
nec non et Latinarum doclis- telligi non inhibetur. Nam : Ego autem constilutut
braicarum, Groecarum, tum rex ab eo super Sion montem sanctum ejut
simum magislrum litterarum. Gregorium quoque
(Ibid. 6), et, postula a me, et dabo tibi gentes, ad
aposlolicae sedis pontificem per omnia purissimoe magnum pietatis sacramentum, quod per dispensa-
fidei virum; nec non et Cyrillum fortissimum Nesto-
tionem carnis apparuit in mundo, perspicue adverti-
rianx sectae destructorem; etiamet Fulgentianum tur
procul dubio pertinere]. « Quisest, inquit Ara-
[Fulgentium] luculenlissiriii sermonis et probatse ] brosius c, ille proprius Dei Filius, nisi cui voce
fidei doctorem; uti eorum omnium sacratissimis
viclus dogmatibus se olim agnoscat errare. paterna dictum est : Filius meus es tu, ego hodie
genui te? » In libro autem de Incarnatione Chrisli
XIV. Hilarius naraque non parvae in Ecclesia vi d, quia Christus 902 verus Dei Filius sit, sic
Christi auclorilatis doctor, Arianaequeperfidiaefor- ait: « Adversus, inquit, omnes haereses generalis
tissimus debellator, in libris quos pro causa aposto- ista fides est; quia Christus esl Dei Filius, et sempi-
licaelidei catholico stylo exaravit, valde probabilia ternus ex Patre, et hodiernus ex Virgine [Ambr.,
de Christo protulit teslimonia, de quibus pauca pra- et natus ex Maria virgine]. > Et paulo post: < Cum
libare ratum censeo. In libro vni catholicasfidei Dominus [Ambt., Deus] semper esset aeternus, in-
inter caetera sic ait * : « Sic non potest aliud quid carnationis sacramenta suscepit, non divisus, sed

- S. Hilar., libr. vm de Trinitat. num. 27, 28. S. Ambrosii translata sint, icnoramus.
b Quae ansulis inclusimus, non sunt Ambrosii, c S. Ambros., libr. iii. in Luc. num. 9.
sed Paulini Aquileiensis, libr. m conlra Felicem d Potius in libro de Incarn. Dom. Sacramenlo
cap 21; quae quo errore huc ab Alcuino sub nomine cap. 5, num. 35.
 DOGMATICA. — ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. - LIB. UI. 28_
281
unus; quia utrumque unus, et unus in utroque, hoc AL transeamus. Nam in primo et secundo Praedestina-
tionum libro (Cap. 13, num. 30), de proprietate quae
est, vel divinitate vel corpore. »
XVI- Habemus quoqueAthanasii testimonium, non in Christo est, aperto sermone profatur : < Nonne
tale quale infidelitas quaerit vestra, sed quale calho- facienie, inquit, ac suscipiente Verbo, ipse homo ex
Iic« convenit fidei : sicut in epistola quani ad Epi- quo esse coepit, Filius Dei unicus esse coepit? Nonne
ctetum ecclesiastica penna depinxit, exaralum legi- Filium Dei unicum femina illa gralia plena conce-
mus. Post plurima quae de incarnatione Christi pit? Nonne de Spiritu sancto et virgine Maria Dei
nalus est? i Item in secundo ejusdem
elegantissime expressit, hoc quoque subinferl» : Filius nnicusc
« Non quidem per adoptionem, inquit, haec facta Operis libro : « Fidelis, inquam, qui in eo veram
sunt, absit, sicut quidam existimaverunt : sed sicut naturam credit et confitelur humanam , id est, no-
est verilas, homine facto Salvatore, totius hominis stram, quamvis singulariter suscipienle Domino
salus facta est. Si enim adoptione eral in corpore [Aug., Deo] Verbo, in unicum Dei Filium sublimata
Verbum secundum illos, (quod autem adoplione [Cod.-Patis., sublimata est], ita ut qui suscipit et
dicilur, phantasia est) reperitur et putative salus. » quod suscepit una esset in Trinitate persona. > Bea-
Quid melius, quid verius poluit dici quam illud quod tus \ugustinusveridicus,probabilisqueveritalis testis
iste nobilissimus doctor dixil, non per adoptionem 'B unicum d.icilDeiFilium, 903 <!"'unigenitus de utero
hsec esse -facta, quae de Cbristi leguntur dispensa- quasi sponsns de thalamo processit in regionem no-
tione, sed in veritate omnia haec peracta? Ista si- strain. linicus namque vel unigenilus proprietati9
quidem verba illius ad humanilatem pertinere de- nomen est, non communionis cum adoptivis. In tra-
monstrantur dicta. Per id quod ail, facta sunt, non clatu videlicetnonagesimi noni psalmi hahesita(Nun).
quidem divinitas facta est, sed bumanitas, quam non 15): « Scilote quoniam Dominus ipse est Deus (Psal.
per adoptionem iste pius Pater factam esse affir- xcn, 3). Quis nescit, inquit, quoniam Dominus ipse
mal. ldem ipse in Libello fidei suae, quem dialogis- est Deus? Dominus ille non vobis vilescat: crucifixi-
tico sermone contra haereticas pravitates exaran- slis, flagellastis,sputis illinistis, spiniscoronastis, ctc,
dum esse optimum censuit, post multa sacraedoctri- custodes ad sepulcrum posuislis : ipse est Deus. Sci-
nae eloquia haec loco opportuno subinfert b : tote quoniam Dominus ipse est Deus. > Igitur et in
< Incarnatus est, inquit, unigenitus secreto illo psalmo cix humanam naturam in Redemptore no-
mysterio, quod ipse novit. Nostrum namque est stro, qus longa parentum linea de semine Davidorta
credere, illius nosse. Ac sic ipse Deus Verbum lotura est, eamdem esse et Dominum David, et filium David
suscipiens, quod est hominis, homo fit \Alhanas., manifeste probat ex eo versiculo, quem ipse Salvator
homo sit]; et assumptus homo totum accipiendo, " Judoeisproposuit in quaeslionem, quoraodo potuisset
quod Dei est, aliud quam Deus esse non potuit filius David esse, el dominus David, dicens : Dixit
[Idem., non possit]. > Si ergo homo totum suscepit, Dominus Domino meo, sede a dextris meis (Psal.
quod Dei est, hoc siquidem suscepit , ut Deus esset cix, 1). Si filius, quomodo Dominus? Quod beatiis
verus, et Filius Dei verus, unigenitus, unicus, et Augustinus in exposiiione ejusdem psalmi ita disse-
proprius : hoctotum iu Dei Filio fuit ante omnia sae- ruit (Num. 7):«Novimus.inquit, Christum sedere ad
cula; hoc filio hominis, quem plenitudine temporis dexteram Patris post resurrectionem a mortuis, et in
ex virginali utero assumpsit, in ipso conceplionis ccelis ascensionem. Factum est jam, nec vidimus,
inilio proprium fuit, ut unicus, unigenitus, verus sed credimus; in libris legimus, praedicatum audivi-
et proprius Filius Dei esset. mus, fide retinemus. Unde et eo ipso, quod erat filius
XVII. Quaerarausetiam quid acutissimus et in ca- David Christus, factus est DominusDavid. Illud enira
tholica fide veracissimus doctor beatus Augustinus quod natum est ex semine David, ila honoratum est,
dicat, quatenus si antedictorum credere vobis non ut esset et DominusDavid.> Quod iterum iterumque
placeal doctorum testimoniis, vel illius credite, quem replicat, ne forte cui dubilatio foret, de qua dictum
vos singularius vestraeopitulari sectaefalso opinatis. _, sit natufa : Dixil Dominus Dominomeo, sedea dextrit
Si eruditus quislibet, et recte intelligens lector, mul- meis. Adjunxit ergo et haecverba : « Eo ipso, inquit,
tiplices litterarum suarum codices perlustret, veris- quod carnem accepit Christus, quod in carne [Aug.,
sime eum inveniet nobis consentanea scribere, cre- in eadem carne] mortuus est, quod in eadem carne
dere, et pradicare de Christo , non vobis. Sed de resurrexit, quod in eadem ascendit in ccelum, et
plurimis exeinpli gratia pauca perstringamus cx illius sedet ad dexteram Patris; et in eadem ipsa carne
dictis testimonia, ne magna muliitudo verborum fa- sic honorala, sic clarificata, sic in ccelestein habi-
stidiosi lectoris animum magis oneret quam aedificet. ttim commulata, et filius est David, et Dominus est
Etnon tangamus illud, quod paulo ante de Enchiri- David. > Quem sensum apostolica etiam auctoritate
dion posuimus, sed ad alia ingenii sui munimenta cuiavit dilucidare.« Secundum hanc, inquit,
dispen-
a S. Athanasius , tom. I
part. n. Vid. eumdem locum sub nomine Athanasii citat etiam
not. Madrisii Operum S.Operum Paulini Aquileiensis, Paulinus.
pag. 164. c S. Aug., lihr. de Dono perseverantiae, num. 67.
b S. Athanasius de fidesua tom. II
Oper. Quod Cur vero liber iste dicatur secundus de Pradestina-
tamen opusculum editores inter spuria computant: tione, consule admonilionem huic libro praefixam.
 283 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 284
sationem transitus Christi, etiam et illud ab Apostolo AJ ait: Oportet et illum crescere, me autem minui, dixlt:
dicitur : Ptopter quod eumexaltavit a mortuis, et do- Qui accipit tcstimonium ejus, signavit qwta Deus w-
navit illi nomen, quod esl supet omne nomen, ut in rax est. Subsecutus ait : Non •enim ad mensnram
uomine Jesu omne genu flectatut, ccelestium, terre- dat Deus Spiritum (Joan. m, 50, 53, 34). De quo
sitiumet infetnotum (Philip. n, 10). Donavil, in- idem qui supra in eodem Sermone (Traet, xiv,
quil, ei nomen, id est, super omnc nomen, Christo num. 10) : « Audi, inquit, Apostolum dicentem:
ulique seeundum hominem, Chrislo secundum car- Secundum mensuram donationis Christi (Eplt.es.iv,
nem mortuo, resurgenti, ascendenti donavh nomen, 7). Hominibus ad mensnram dat; unico Filio non
quod ett supet omne nomen; ut in nomine Jesu omne dat ad mensuram. »Et de eo quod hic ait: Signavit
genu flectatut, eoelestium,terreslrium et infernorum. quia Deus verax est: item et de eo quod alio in
Ubi erit David, ut non ei sit Dominus? In ccelo sit, loco ipsa Veritas ait: Eunc enhn Pater signavit Deus
in terra sit, in inferno sit: Dominus ejus erit, qui est (Joan. vi, 27), talem coaptavit interprelationem di-
Dominus ccelestium, terrestrinm et infernorum. Gau- cens (Tract. xxv, num. 11): « Iste, inquil, filius
deat ergo nobiscum David, filii sui nativitate ho- hominis et Filius Dei est, iste honio cliam Deus
noratus, dominatu liberatus : et gaudens dicat, ut a est. » Et paulo post : « Ideo hunc enim Deus Pater
gaudentibus audiatur : Dixit Dominus Domino meo, B ' signavit. Signare quid est, nisi proprium aliquid
sede a dextris meis. > Unde est frivolosa nuncupatio [ponere ? Hoc est enim signare, iinponere aliquidj,
divinitatis, ubi tam alta est dominatio potestatis? quo non confundatur cum caeleris. Signarc est si-
Unde est aequalisnobiscum adoptio in filio David, ubi gnum rei ponere. Cuicunque rei ponis signum, idco
est tam excellens sttpra omnes ccelestes virtutes do- ponis signum, ne confusa cum aliis, a te non possit
minatus ? Haecdico, quia memini me scriptum legisse agnosci. Pater ergo eum signavit. Quidest, signavil?
inter alias bujus novse sectae ineptias, Christum in Propriumquiddam illidcdit, ne coeteriscomparavelur
divina tanturomodo natura Dominum esse David, rion hominibus. Idco [dc illo] diclum est: Unxit te Deus,
ex humana, qua de semine David sumpsit originem; Deus tuus oleo Iwtiliw prm participibus tuis » (Psal.
ac ideo longiori textu sermones in hoc loco posui XLIV,8). Exccllenlius aliquid beatus quidem Au-
sancli Augustini. Ita idem in psalmo LII (num. 5) : gustinus cuni Propheta inlcllcxit in unctionc Christi,
< Cum in forma servi appareret in terra, dixerunt, quam isti novi divinarum scrutalores rerum obscuro
qui eura crucifixerunt: Non est Deus. Quia Filius Dei infidelitalis cordc intelligere queiint; utpotecodem
erat, utique Deus erat, proprius Filius Deict verus; inspiratus spiritu in verilalis lestificationc, quoChri-
sed illi corrupti sunt, et abominabiles facti sunt, qui _. stus uncliis est in ulcro virginali. Pra participibus
dixerunt [Aug., quid dixerunt?] : Non est Deus, oc- quippe unctus cst Salvalor nosler, quia oumes nos
cidamuseum. > Ecce proprium et vcrnm Dei Filium, prius peccatores bomines exislimus, et poslmodum
qui crucifixus est a Judaeis, fatetur, sicut semper fa- per unctionem sancti Spirilus sanclificamur; ipse
teri dignoscitur. Item de unilate potestatis in Dei autem existens Deus anle scecula, per sanctum Spi-
Filio beatusLeo papa expressius in quadam boinilia ritum in utcro Virginis homo conceptus est in fine
Theophaniae die legenda protulit (Serm. 31, cap. 2), saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu unctus est, ubi
< scienter, inqniens, divinam humanamque naturam conccptus; nec ante conceptus, ct postmodum unctus
in unilate venerantes, quia quod erat in substantiis est. Sed hoc ipsum de Spirilu sancto, ct carne Vir-
proprium, non erat in potestate diversum. > ginis concipi a Spiritu sancto, ungi fuit Abundantius
XVIII. Sed transeamus modo ad prafati Patris enim cum oirinibussanctis unctum esse oleo laetitiae,
pulcherrimum opus , Homiliarum siquidem [ in ] id cst, Spiritu sancto, intellexit quoque Aposlolus.
Evangelium beati Joannis eyangelistae,perspicientes, Unclus esl Moyses, sicut caeteri sancti in adoptivum
quid in eis 904 senliat de Chrislo. Dicit de testi- filium : unctus est Christus in utero virginali inpro-
nionio Joannis Baptistae inter alia (Tract. vn, pfium Filium Dei. His verbis el beatus Petrus con-
num. 4) : < Nullo modo autem possunt' dicere se ir» senlit princeps apostolorum dicens : Unxtt eum Deus
habere charitatem, qni dividunt Trinitatem [Aug., Spiritu sancio et virtute. Ilem ibi in eodem, Deus
qui dividunt unitatem]. Haec dicta sunt, sequentia Palrum nostrorum glorificavit Filium suum Jesum,
videamus. Perhibuit Joannes testimonium, quia vi- quem vos quidem tradidistis, et negaslis ante faciem
dit. Quale testimonium perhibuit? Quia.ipse est Pilali judicante illo dimilti (Act. x, 58). Filiura suum
Filius Dei. Oportebat ergo ut ille baptizaret, qui est dicit non adoplivum, sed familiari pronomine, suum,
Filius Dei uniens, non adoptatus. Adoptali filii mi- id est proprium, qui traditus est a Judxis. Quid
nistri sunt unici. Unicus habet potestatem, adoptati vero de eo dicit beatus Augustinus, cui in cruce
ministerium. > His verbis ostendit perspicuc Chri- pendenti a Judaeis insultatum esl? Consideremus
stura unicum esse filium, nos vero adoptatos. Quam an eumdem verum Dei Filium credat, cui illi dixe-
vero unitalem fllii qui dividere voluirt, ncquaquam runt: Filius Dei es, descendasnuttc de cruce (Matth.
charilatcm habere videntur, sicut iste praefatus ma- XXYII,40). « Quare ergo, inquit, non ostendit insul-
gister tcstatur; sed in eo quod Christum dividit in tanlibus, quia ipse erat Filius Dei, ut si se permise-
proprium et adoptivum filium, seipsum dividit ab rit in cruce levari, saltem cum illi dixerunt: Si
unilate eathoKcaepacis. Item ubi Joanncs de Christo Fiiius Dei est, descendat de cruce, tuuc descenderet,
285 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDIIM LIBRI IV. — LIB. IV. 286
et ostenderet eis verum se esse Filium Dei, quem A , nobilis, dignitate sublimis, imple quod promisisti,
illi ausisunt irridere? Noluit. Quare uoluit? Nunquid fac ut dixisti. Decet plane tuam annosam pruden-
quia non potuil? Potuil plane. Quid est enim anv tiam veridicam esse. Recole le ipsum tuis constri-
pliusde cruce descendere, an de sepulcro resurgere?» clum esse verbis ; si borum libi, quos nominavimus,
XIX. His omnibus supradictis Patribus beatus Isi- Patrum testimonia proferrem de veritate in Christo,
dorus, lumen Hispaniae, in unitate personae et pro- in nostri, non ut dicis erroris sectam, sed ut nc-
prietate naturarum Redemptoris nostri consentire certissime scimus, et verissime pfobamus, catho
agnoscitur a : « Homo, inquit, Christus Jesus, quam- licoefidei veritatem te transire velle. Quos tu ele-
vis aliud sit ex Patre, aliud 905 ex Virgine; non gisti testes, horum tibi proposui abundanter, ut
ti»men alius ex Patre, alins ex Yirgine : sed ipse reor, consentaneas in fide catholica sententias.
tcternus ex Patre, ipse temporalis ex matre. > Et Noli ab eorum recedere unitate, in quorum libi pla-
paulo post: « Manens unus de utroque, et in uti-a- cuit auctoritate. Proferamus et tibi, quamvis, ut
que natura, nec naturarum copulatione confusus, timeo, ingrato auditori, adhuc et aliorum magni no-
nec naturarum distinctione geminatus. » Quare vos minis doctorum acceptabilem universali Ecclesiae
contra optimi doctoris vestri confessionem gemina- in sancta fide confessionem; quatenus vel erubc-
tis Christum in verum et non verum Filium Dei ? P scens, te solum his omnibus esse conlrarium, tuam
Sicut de vero Filio non potest dici adoptivus, ita et corrigas senlentiam ; vel, quod absit, si permaneas
de adoptivo non potest dici verus filius b. Et ex hac in incredulilate, ab his omnibus apostolico feriaris
reciprocatione necessario intelligi datur, duas esse mucrone. Sed hoc ab alterius sermonis exordio in-
personas, proprium et adoptivum filium. cipiendum esse ratum arbitror.
XX. Eia, Etipante vir senectute gravis, moribus
» S. Isidorus, libr. i Sentent. cap. 16. ae utero filius non potest dici adoptivus; ita et de
b Ita veram lectionem restituimus ex Cod. Pari-
optivo non votest dici adoptivus verus ilius.
siensi. In editis enim ita mendose legebatur : Sicut

LIBER SECUNDUS, QUI ET QUARTUS ADVERSUS ELIPANDUM.

I. Quamvis diverso modo viri injusti, qui ab eccle- Quod genus impietatis et miseriae si provida mente
siastica recesserunt pace, errasse noscantur, tamen C vel humili indagatione, o Pater Eltpante, conside-
ex uno superboe elationis fonte pene diversarum rare curares, nunquam in hujus erroris foveam ab
origo sectaruin ebullivit; duin quisque illorum pro- unitate catholicae pacis recedens corruisses. Ubi la-
priae magis voluit esse defensor senlentiae, quam tuit, ubi dormivit hoc nomen adoptionis vel nuncu-
veritatis sectator; et unde suo nomini satagebat palionis de Christo, cum in Nicseacivitate fides con-
gloriam acquirere, inde reprehensibilis justeque femata est calholica per trecentos decem et octo
omnibus odiosus effectus est. Cardo enim pessimus episcopos, omnes impias sectas excludens, Spiritu
et origo malorum, quae ex sese cunctarum impieta- sanclo in cordibus illorum loquente ? Forle tuis tem-
tum occasiones peperit, haec est, dum ccelestium poribus haec gloria 908 novaedoctrinae servata est,
doctorum sapientia, vitio male intelligentium, pro- ut aliquid novi invenires, quo tuum nomen exalta-
cacitalc lemerala, non secundum sui sensus pro- res in orbe. Ecce factura est, celebris esl valde no-
prietatem perpenditur, sed in alienos sensus pro jjiinis tui notitia, sed non cum charitatis [Forte, cla-
arbitrio et voluntate legentis, secus quam veritatis ritatis] laude, sed cum exsecrationis despectu ; nec
ratio habet, derivatur. Et hoc ex omnium haeretico- cum ea benedictione qua Salomon ait: Nomen ju-
rum commentis cuique, sanclas bene intelligenli storum benedketur (Prov. x, 7). Cave quod sequi-
Scripturas, depreheridere perfacile est, quod non D tur, ne magis tuo nomini aptari possit: Nomen au-
solum impiorum perversitas, spiritalium doctorum tem, inquit, impiorum pulrescit. Fuerunt etiam et
catholicas in Scripturis sanctis interpretationes multae posl hujus Nicaeni auctoritatem concilii sy-
male inteliexerunt, verum etiam impia temeritate ilodales congregationes, per diversas mundi partes
vel prava caecitate divinorum librorum sanctissima imperiaiibus christianorum principum edictis con-
verba ad sui erroris similitudinem trahere non for- vocatae, prout causa vel defensio calholicse fidei
midaverunt, et adhuc infelicissime de eo maxime contra haereticas impietates flagitabat: in quibus
erraverunt, id est, de Domino nostro Jesu Christo, etiam nibil tale unquam auditum est, vel litteris de
in quo solo singulorum salus et vita consistit, sicut Christo mandatum
invenitur, quale vestra nuper
beatus Petrus princeps Apostolorum testatur, di- sagacitas, vel
magis procacilas repente auribus in-
cens : Nec aliud nomen datum est sub coelo, in quo tulit Christiacis. Quoe est insolita et omni ratione
Oportealnos salvos fieri. (Act. iv, 12). extranea elatio menlis tuae, ut tibi soli cum tuis
II. Quid miserabilius esl, quam id quod ad salulem paueis
mussitatoribus, non doctoribus, universalis
om.m"busdatum est, ad perniciem perpetuoe perditio- Ecclesiaefides non placeat; et omnibus ubiquc una
•Bis sua voluaiate quemlibet sibi ipsi converlere? - voce clamantibus Christum Deum
Yeruiu et verum
287 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 28«
Dei Filium, tu solus cum Judaeis reclamans dicis : A. non ut caeteros adoptio, sed natura illum divinitatis
Dignus est mori, quia Filium Dei se fecit (Matth. exaltat. > Hic denique absque dubio vir sanctus
xxvi, 64, 66): meque servulum illius maledictioni- Deoqueplenus hominem Christum de Virgine natum,
bus prosequeris, dum ego omnium sanctarum do- non ut caeteros Dei filios indulta adoptione, sed per
ctus aucioritate Scripturarum, etaposlolica robora- naturam illum divinitatis in Dei Filium pramonet
tus pradicatione, ornnem in Christo confiteor et exallatum. Idem in libro xxvi (Lib. xxvu, cap. 2) :
testificor verilatem, sicut aposlolica doctrina toti « Redemptor siqnidem noster homo sine peciato
tradidil mundo, et ubique sancta credit Ecclesia et est, filius sine adoplione. i Sicut poteslatis divinae
praedicat ? Tu vero solus his omnibus contrarius, est, ut homo ex virginali utero sine peccato nascere-
solus libi singulare magisterii nomen usurpasti; tur, ita divinaeest 907 virtutis, ut homo ille, qui
dum solus sanctum el generale perdidisti catbolicae sine peccato nasci potuit, singulariter sine adoptione
fidei symbolum. Fertur in saecuiaris lilteralura hi- Dei esset Filius. Quod in libro xvin idem sanctissi-
storiis profanura quemdainjuvenem Dianacincendisse mus Pater ostendit dicens (Cap. 52): « Aliud est
templum, quoemagni nominis apud Ephesios habe- enim natos homines gratiam adoptionis accipere,
batur; interrogalusque quid hoc facere voluisset, aliud unum singularitcr per divinitatis potentiam
respondit: Dum per bonuin propter excellentia facta B BDeum ex ipso conceptu prodisse. Nec aequari potest
vivorum notus esse non potui, vel per quodlibet ma- gloria unigeniti habita [Greg., gloriae habitae] per
litiac genus nomen meum innotescere volui. Sic naluram, aliis [Idem, alia] accepla per graliam. »
eliam, sic tc egisse cognovimus, frater Elipante, dum Intellige, de qua natura dixisset: In ipso conceptu
non haberes nec decorem eloquentiae, nec fulgorem Deum prodisse. Item de eo, quod adversarii maxime
sapientiae, vel insolila qualibet secta nomen tuum sibi opitulari aestimant, quod Cbristus advocatus
divulgare curasti; nec tibi alia salutis restat via, sit pronobis apudPalrem, clarissimo praconio iste
nisi prompta manu deleas chirographum iniquita- Pater sanctus patefecit, quoinodo sit advocatus, di-
tis, quod in secreta tui cordis scripsisti paginula ; cens in vicesimo secundo libro (Cap. 17): « Unige-
et novis catholicaeUdeisyliabis prislinae infidelitatis nito enim Dei Filio pro homineinterpellare, est apud
apices obrurabrare incipias. Legitur in litteris eo- cooeternumPalrem ipsum esse hominem [Greg. seip-
rum, qui de lapidum nalura scripserunt, adamantini sum hominem]demonslrare: eique pro humananatura
lapidis duritiam nullo malleorum ictu frangi, nullo rogasse, est eamdem naturam in divinitatis suae cel-
ignium ardore dissolvi: sed haecdurissima nalura situdinesuscepisse.» Cognoscequod nullatenus unige-
illius virlus sanguine tanlummoilo-hircino cedit. Si nitus dici potest, nisi verus sit Filius. De uullo adop-
nullo testimoniorum pondere duritia cordis tui con- (C tivo potest dici unigenitus, quia plures sunt quam
teri valeat, mollescat et dissolvatur sanguine veri unus;necquisquam ex adoptivis in unitatem peisons
Dei Domini noslri Jesu Christi, qui effusus est pro cum Dei Filio assumptus est, nec ad divinitalis
salute tua. Deus est vere, qui te suo sanguine rede- gloriam exaltatus: etiam nec unicus proprie dici
mit, et Dei Filius vere, qui de sepulcro resurrexit. potest, sicul probatissimis paulo ante beati Augu-
Caede[Cod. Paris., Cade] super lapidem, qui repro- stini testimoniisChristura dictum esse declaravimus;
batus estabaedificantibus, ul confringatur obstinatio et sanclis quoque missarum ac orationum precibus
cordis tui (Malth. xxi, 44). Noli speclare, quando beatum Gregoriura posuisse superius ostendiraus.
de ccelocorruat super te, et conlra le [Cod. Parit., IV. Ergo el bealus Hieronymus in ejus versiculi
conterat]. Horrihile est enim incidere in manus om- interpretatione consentit, ubi Propheta ait: Respice
nipotentis Dei (Eebr. x, 31). in me, et miserere mei: quoniam unicus et pauper
III. Ideo tam prolixi sermonis praefationem feci, sum ego (Psal. xxiv, 16). « < Bene se unicum dicit,
quia segniliem tuam suscitare voluissem, ut cogno- quia unigenilus est Patris in carne natus. > Qui vero
sceres noslraevoluntatis de tua salute affeclum. Sed negat unigenitum Dei Filium pro mundi salute cru-
tempus cst, ut nostroememor promissionis alios tibi cifixum esse, sub Pontio Pilato passum et sepultum,
"
advocaretestesincipiam. Gregorius scilicet Romanae et tertia die resurrexisse, omnino contrarius est ca-
sedis episcopus, nobilis eloquentioevir, et puris- tholieo universalis Ecclesiae symbolo, in quo veris-
simus in catholica fide doctor, multis in locis litte- sime decantatur haec omnia in unigenito Dei Filio
rarum suarum unigenitum verumque Dei Filium Re- facta esse, sicut beatus Fulgeutius luculentus calho-
demptoremnostrum esse teslatur. Dicitenim inprimo licae fidei scriptor in epistola quam ad Petrum Dia-
Moralium libro de Filio Dei ila (Cap. 23): « Quia conem direxerat, ostendit esse verum Dei Filium
etsi adoptivus quisque filius ad percipiendam divi- eumdem, qui passus est, morluus atque resurrexit.
nitatem proficiat [Greg., proficit], nequaquam ta- Qui post plurima catholicse fidei documenta hujus-
men ut Deus naturaliter esset, accipit. > Item in modi de Christo protulit sententiam b : « Natus est
eodem libro, quod Christus Jesus non sit per adop- enim, inquit, de Patre, Deus Verbum; natus estde
tionem filius, inter alia sic ait (Cap. 28) : « Omnes, matre, Verbum caro factum. Unus igitur atque idem
inquiens, qui iu fide Deo nascuntur, superat, quia Deus Dei Filius nalus ante saecula, et natus in saecu-
» S. Hier. Brev. Psalter. b S. Fulgent. De Fide ad Petrum cap. 2, num.
10,11, et paulo infra, 16,17,
289 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRIIV. - LIB. IV. 290
lo, et utraque nativitas unius est, Filius Dei; verum A. utero. Ille hominis tantum matrem sanctam Mariam
etiam de eodem malris utero idem Deus homo [exi- putabat fieri, alterum agnoscens qui ante omnia
vit, et in sepulcro idem Deus homo factus jacuit, tempora ex Patre natus est; alterum namque eum,
et ab inferis idem Deus homo] factus die tertia re- qui in plenitudine temporum carnaliter ex Virgine
surrexit.»Ilem in eadem epistola :« Quibus, inquit, homo factus est. Vos equidem non minori impietate
verbis explicabitur carnis illius excellentia singula- decepti verum Dei Filium vultis esse, qui ante sa>
ris, cujus divina est ex ipsa sui conceptione per- culanatusest exPatre; illum vero, qui ex Virgine
sona? » Attende quid dicit: < Cujus est divina ex natus est, adoptivum filium Dei: addentes et adhuc
ipta tui conceptionepersona. An aliquis audet dicere huic incredulitati vestroe aliud impietatis genus, di-
adoptionem esse in divina persona Filii Dei? Totam centes Deum esse verum qui ex Deo natus est, et
itaque proprietatem suam, quam habuit ante soecula, Deum nuncupativum , hominem illum qui de Vir-
divina servavit persona in se ipsa, licet humanilas gine faclus est: atque super hoecdualitatis nomina,
conjungereUir divinoepersonae Filii Dei. > Et paulo id est, veritatis et nuncupationis, proprietatis [et]
post: « Deus unigenitus, qui dum conciperetur, ve- adoplionis; nimia coecitate ohscuratum habentes
ritatem carnis accepit ex Virgine. Ista causa est, cor, dicitis nnum Deum esse etunum Filium, quem
qua Deus factus est filius virginis Mariae, et Maria B B vos verum Deum et nuncupativum, proprium filium
virgo mater facta est unigeniti Dei. > Unum siqui- et adoptivum multa sermonum varietate saepius in
dem et illum unigenitum beata Virgo genuit Deum; duos deos et in duos filios dividatis [dividitis] : no-
non duos, unum verum Deum, et alterum nuncupa- men dualitatis tantummodo in personis exsecrantes,
tivum, sicut veslra solet aflirmare perversitas. Item sed in fide propria firmiter rem dualiiatis ostenden-
in eadem • :« Quando in Jordane secundum carnem tes. Sed legite diligentius synodales libellos beati
baptizatus est unigenilus Deus > Ecce beatus Ful- Cyrilli anfistitis, ut cognoscatis vestri erroris origi-
gentius illum, qui in Jordane secundum carnem nem ex venenosa Nestorii ebullire voragine, ac vos-
baptizatus est, super quem paterna intonuit vox, et metipsos ex illius sanctissimi Patris, beati siquidem
Spiritus sanctus in specie columbae descendit, uni- Cyrilli, litteris corrigite; sequentes charissimi ve-
genitum Deum confitetur. Item qui supra in libro stri quondam Felicis, nunc aulem nostri exemplum :
tertio, qui nuncupatur de Sacramento Dominieae qui viam veritatis cognoscens, non ernbuit erroris
passionis; quia Rcdemptor noster, inquit, auctor sui confiteri ignorantiam, et per fidem calholicam
vitae, ideo a Petro apostolo perdocetur, quoniam unitati EcclesiaeChristi seipsum compaginari. Pona-
Deus verus incunctanter, non autem 908 nuncu- mus tamen pauca ex illius ante nominati Patris li-
pativus credendus sit, ita post plurima subinfert b : 0G bello testimonia, quatenus ex illorum lectione intel-
<Ex quo igitur Deus vitaeauctor hominem in unita- ligatis, quid per bominem, serie [Cod. Paris., quid
tem personaesuscepit, ex quo [AL, ex eo] ille homo per omnem seriem] litterarum suarum, astrui velit.
nomen vitaeauctoris obtinuit. > Quis potesl vitae esse VI. Dicit itaque in ea epistola, quam ad ipsum
auctor, nisi verus Deus? Quod beatus Petrus per- direxit Neslorium inter caetera sic : « Ita, inquiens,
spicue testatur in sermone, quem habuit ad Judaeos; Christum unum et Dominum conlitemur, non tan-
post alia excellenter prolata, hoc quoque subnexuit: quam hominem cum Verbo adorantes, ne divisionis
Vos vero, inquit, sanclum et justum negaslis ante fa- quaedam species inducatur; sed unum Filium eum-
ciem Pilati, judicanle illo dimitti, et petistis virum demque adorantes. > Item in
synodo celeberrimae
homicidam donari vobis. Auclorem vero vilw inlere- auctoritatis, quae congregata est in
Ephesina ci-
in
mistis, suspendentes ligno (Act. m, 14). Quod olira vitate contra ipsnm Nestorium, sic de Christo ipse
Moyses divino dignus eloquio prophetico pradixit Cyrillus testatur (Epist. 1 ad monachos ^Egypti) :
spiritu futurum, ubi ait : Videbisvitam tuam penden- < Non hominem, ait, et Verbum duos Christos,
tem ante te, et [non] credesvitwtuw (Deut. xxvm, 66). alterum sublrmem, et alterum
subditum; sed Deum
V. Hoc velim certissime vos cognoscere, o viri et hominein unum eumdemque confitemur Chri-
fratres hujus adoptionis in Christo assertores, quod stum. > Nunquid non duos Christos confitelur,
quidquid beatus Cyrillus AlexandrinaeEcclesiae pou- unum sublimem, et alterum su'jectiim, qui dicit
tifex synodali auctoritate impio respondit Nestorio, unum Christum verum Deum, et alterum nuncupa-
vobis responsum esse absque dubio sciatis : quia tivum; vel unum Dominum, et alterum servum ? Et
ejusdem erroris impietas ejusdem veritatis respon- paulo post: < Nuncupamur etenim nos ipsi per gra-
sionibus deslrui debet. Nihil 'prorsus restat [Forte, tiam Dei, verumtamen non ita Deus Filius, sed na-
distat] vestrae perfldiae secta ab infidelitate Nestorii, tura magis et veritate, licet caro sit factus. > Et in
nisi quod ille in matre Virgine erravit, vos in Filio sequentibus infit: < Nos quidem et sancto uncti su-
Christo. Ille asseruit beatam Virginem Dei genitri- mus 909 Spiritu, adoptionis siquidem ditamur gra-
cem non esse, vos vero affirmatis, nec Deum verum, tia, vocamurque eliam dii; nostrae vero natura men-
nec Dei vere Filium esse, qui natus est ex virginali suram non ignoremus. Sumus enim ex terra, et
« S. Fulgent. De Fide ad Petrum, cap. 9, num. dane secundum carnem
baptizatus est unigenitus
52, integer textus, ita sonat: «Filius solys esl, super Deus. >
craemvox illa solius Patrjs insonuit, quando in Jor-, b Idem ad Trasimundum regem,
cap. 12.
ofv, B. F. ALBINI SEU ALCUM OPERUM PARS Ift. -Ht
habitamus inter servos. Et ille est, non in quibus nos, A{ ipsum exinanivil formam setvi mseipient (PJtifip*ny
sed natura vere Filius, et omnium Dominus. » At- 6). Ilem ut unam oslenderet in Christo personsnti,
tende diligenlius quomodo discrevit inter nostrae alio loco ait: Et ego si quid donavi, in personim
» « Egit enim utra-
adoptionis digriitalem, ct naluralem in Chrislo Filio Chrkli donavi (II Cor. n, 10).
Dei, qui ex Virgine natus est, veritatem : quod que forma cum alterius communione, ut bealus Leo
adhuc perspicacius in sequentibus mox oslendere ait, quod proprium est Verbi, Verbo scilicet ope-
curavit : « Quocirca, inquiens, ex duabus quidem rante, quod Verbi est, carne exsequenle, quod ca»
rebus indubitanter, divinilate et humanitale, Emma- nis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud suc-
nuel cst. Verumlamen unus Dominus Jesus Chri- cumbit injuriis. Et sieut Verbum ab oequalitate pa-
stus, unusque et vere Filius, Deus simul et homo; ternoe glorioe non recedit, ila [Caro] el naturam
et non homo Deus factus, sub oequalilate horum, qui noslri generis non reliquit. Unus enim idemque est,
per graliam; sed Deus potius verus. > Vide, lector, quod saepe dicendum est, vere Dei Filius, et vefe
et inlcliige quam fiducialiter Chrislum in duabus na- hominis filius. > Videtisne quod beatus Leo praci-
turis afflrmat, quod sit unus et Filius eliam et vere puus catholicae fidei Doctor verum Dei Filium Chri-
Deus, rion secundum gratiam sicut nos. Attendc, stum confitetur, et verum hominisfiliuhl? Ubi inve-
subseculus ait: « Palam ergo est, quia unitatis res "3 nistis in humana eum esse natura adoptivum filium,
assumpta necessario quidem proprium Filium decla- ct non verum, nisi ex Nestoriana, vel vestroe hnpie-
ravit Dei, qui ex sancta Virgine est. > Item, ut ad- tatis temeritate? Item ipse Leo in eadem epistola
versarii destrueret dicta, contrario posuit argumen- ad Flavianum episcopum directa, de qua superiorcs
tum : < Sed si esl Christus, inquit, neque Filius ejus sermones traximus : « Qui enim verus est, in-
vere, neque natufaliter Deus, sed homo purus se- quiens, Deus, idem vcrus est homo*et nullum est
cundum nos, et divinitatis organum; salvati quidem in hac unitate mendacium, dum 910 invicem suiit
sumus non in Deo quodammodo, sed in uno magis et bumilitas hominis et altitudo Deitalis. »Item quo-
secundum nos, moriente pro nobis, et virtutibus que in eadem homilia de Natale Dominiait (Cap. 8):
alienis resuscitato. > Et in fine eorumdcm sermo- « Quidam vero, inquiens, tanta perfidia involuti, ut
num : « Colimus autem non purum hominem, absit! Chrislum Deum majorem, et Deum miriorem puta-
sed Deum potius naluraliter, non ignorantes ejus verint credendum esse. » Nonne haec vestra infldeli-
gloriam, licct factus sit. » tas nova duos deos fingit, unum majorem, et alium
minoTem, dum Christum asserit secundum divinita-
VII. Quid opus est plura excipere ejusdem libelli tcm verum esse
Deum, id est majorem; et secundum
testimonia, dum in Ephesina civitate ad hoc ipsuni £C huuianitatem
Deum, id est minorem
convenlus sacerdotum Chrisli ex diversis mundi par- Detfm? Nec ibinuncupativumvera unilas esse poterit personae, tibi
tibus adunalus est, ut deslrueret hanc ipsam iniqui- tam divisa est
potestatis inaequalitas.
talis sectam, in qua vos cum Nestorio irretitos esse,
IX. Huic quoque sanctissimo papae Leoni Vigi-
nulla est dubitatio : quod certissime ejusdem synodi
lilteras legentes agnoscere potestis, si aliqua in vobis lius paria de duabus in Chrislo naturis et unitate
ralionalis creaturae parlicula remanseril. Hoc solum personae sentit in suis Opusculis, quae contra Ne-
storii impietalem vel Eutychis veridico slylo exara-
vobis restat remedii, ut tota mentis alacritate relin-
infidelitatem illius Nestorii vit; ubi plurima namque de proprielale naturarum
qualis atque vestram, in Christo, et singularitale unius personae mirabili-
quai procul dubio ex unius radicis impietate pro- ter
cessit. Aut si boc non placuerit perlinaciaevestra, exposuit. Cujus catholicae fidei litteras si pia
menle legere dignemini, forte miseranle Deoin viam
scilole certissime ecclesiaslicoe auctoritatis censura
ecclesiaslicoe pacis pervenietis. Dicit enim inter cae-
vos cum illo etiam aelernaliter damnandos esse, qui
Iucide de Christo exsecutus est b : « Sed
serenitatem catholicae lidei per mullas orientales tera, quae
mundi parles suae perfidioenebulis obumbravit, at- Verbum,inquit, propter carnem suam homo sit, et
caro propter Yerbum Deus sit; et quidquid est pro-
que ideo juslo judicio ab eadem universali Ecclesia ^1
Satanae traditus in perpeluam perditionem. prium Verbi, sit commune [cum carne; et quidquid
estproprium carnis, cOmmunesit] cum Verbo : quo-
VIII. Sed ut sciatis nos neque cum Nestorio, ne- niam Verbum et caro unus est Christus et una
perso-
que cuiu vestra infidelitate Christum in duas divi- na.» Et riiulta alia legentes, et pie
dere personas; neque cum Eutyche Christum in ritate, inlelligentes de ve-
quae in Christo est, seu de duarum naiurarum
unam confundere naturam; sed vere duas naturas
proprietatibus, seu de singularitate unius personae, in
et et
proprias perfectas, unam personam ore et corde ejusdem Patris litteris inveniripoterunt.Necnon his
catholico confitemur. In ilio unus, id est [Forte, praefatis Patribus praecipuusrhetor Victorinus valde
idem], Deus et homo est Ghrislus. Duas namque similia suis innexuit disputationibus, qui de TuJliana
nsturas, quae sunt in eo, duas formas nominavit schola ad bella processit ecclesiastica, tam fbrtis fidei
Apostolus, ubi ait: Qui cum in forma Dei esset, non defensor factus, qtiam clarUsinter rhetores habebatur.
rapinam arbitratus estessese wqualem Deo, sed semet- Scripsit enim in libro catbolicaefidei primo de Chri-
• S. Leo, epist. 28 adFI.vianum, cap. 4. b Yi;.'."'.? Tapsensis libr. n contra
" Eulveheu,
tom. Viii~3. PP.,num.7.
295 DOGMATICA.— ADV. ELIPANDUMLIBRI IV. — LIR. IV. 294
sto ita * : < Nos, inquit, dicimus esse nobis Pa- A sibile cst enim sine fide placere [Deo : credendo ve_
trem Deum, et maxime. Qua de causa et juxta quid ro oporlet nos accedere] ad Deum [Cod. Parit, ad
Deus [Vict. quae causa et juxta quid? quoniam Deus] Dominum]. Omnia veslra honesta, dicit Apostolus,
charitate praedeslinavit nos in adoptionem per Chri- cutn ordine facite (I Cor. xiv, 40). Et in alio loco
stum. Nunquid et Christum per adoptionem Filiura sanctae Scriptura dicitur : Ordinale in me charila-
Deus habet? Nullus ausus est dicere. > Et in sequen- tem (Cant. n, 4).Ordinata charitasest,primumcre-
tibus b : « Dei igitur Filius Christus, filii et nos; sed dere de Deo quae in divinis legunlur Iibris, et post
nos per adoptionem, nos per Jesum Christum, nos fidem, intelligentioe devotionem adhibere. Sed vos,
[Vict. vos] ut filii dispersi. Num et Christus sic Fi- ut patefactum est, ordine proepostero accedere vul-
lius? Natura igitur Jesus Filius, nos per adoptionem tis ad Deum, praponentes humansa conjectura fri-
filii. Quod natura sit filius, ipse dicit saepe : Pater, bulosas [Forte, frivolas] ratiunculas catholicae fidei
gratias tibi ago, quod me audisti (Joan. xi, 41), et, soliditati, volentes prius intelligere, et secundo Ioco
Patet, salva me ex ista hota > (Joan. xn, 27). credere. Quod propheta prohibuit, ubi ait: Nisi cre-
X. Horum, inquam, omnium, quos enumeravi- dideritis, non intelligetis (Isai. vn, 9, secuudum
mus, auctoritate testium confidentes estote, viri fra- LXX]; significans miraculis divinis primo fidem es-
tres, et vosmetipsos ex sacratissimis illorum paginis " se praestandam, et postea inlelligentiae dona a Deo
corrigite, atque adunate in confessione catholicae precanda. Ideo frustra vestra laborat scicntia, volen-
fidei universali Eeclesise Chris'ti, recolentes quid tes prius inlelligere, et poslea credere; dum prius
eximius pradicator gentium Hebraico scribens po- est credere, et poslea intelligere. Quod beatus priu-
pulo, enumerata magna sanctorum rnultiludine te- ceps aposlolorum sciens, dum interrogati apostoli
stium, adjunxit: Eabenlcs autem tantam nubem te- fuerunt ab ipso Deo Christo, quid de seipso senti
stium, deponentes omne pondus et circumstans nos renl, vcl si abire voluissent, sicut 'coeteri, qui euin
peccatum,per patienliam curramus adpropositumnobis reliqucrunt, respondit Petrus unus pro ovnnibus, vel
certamen (Eebr. xn, \). Dcponite, fratres, deponile magisomnesinuno : Domine, adquemibimus .'inquit;
hoc pessimoeinfidelitatis pondus, et perversae doctri- verbavilw wternw habes. Et nos credidimus, et cogno*
nae sarcinulas, et circumstans cordis vestri ostiola vhnus,quia tu<esChristus FiliusDei (Joan. vi, 69,70).
incredulitatis peccatum. Revertentes revertimini in Quaeverba aposlolicae confessionis ita sanctus Au-
lucem serenae veritatis, et unitatem calholicae pacis. gustinus exponens ait c : « Domine, ad quem ibi-
Iterum iterumque rememorate, quos posuerim vobis mus? Repellis nos a te, danobis alterum le.Adquem
testes, et illorum magis probatissimis credite testi- p ibimus ? [Si a te recedimus, ad quem ibimus ?| Ver-
moniis, quam inanissimis vestra temeritalis ratiun- ba vitce wternwhabes. Videte quemadmodum Petrus,
culis. Quaemajor potest esse blasphemia, quam Dei danteDeo, recreanteSpiritusancto, intellexit; unde,
Patris testimonio non credere de Filio suo, quem nisi quia credidit verba vitae oeternae [Aug., Unde,
semel et secundo ccelesti voce suum csse, eliam et nisi «juia credidit? Verbavitw wternw habes]'! Vitam
dilectum, testalur? Qualis impietas est, evangelicae enim oeternam habes in ministralione corporis et
non credere auctoritati, Yeteris Novique Testamenti sanguinis tui, et nos crcdidxmvs,el Cognoscimus.Kon
divina spernere dicta? Qualis perversitas est pro- cognovimus et credimus, sed credidimus et cogno-.
pheticis atque apostolicis conlradicerepaginis? Quam scimus [Aug., cognovimus]. Credidimus enim, ut co-
nefanda et impia temcrilas esse dignoscitur, totius gnosceremus. Nam si prius cognoscere, et deinde
mundi doctorum resistere pradicationi? Vel quam credere velimus, nec cognoscere nec credere vale-
misera infelicitas est, qualibet perversitate unitatem remus. Quid credidimus, et quid cognovimus? Quia
sanctae Dei Ecclesite scindere, et quemliuet homi- tu es Chrislus Filius Dei, id est, quia ipsa vita oeter-
num a compagine charitatis seipsum separare, sine na tu es. > Hac cognita apostolicae auctorilatis con-
cujus societale nil Deo placere Apostolus testatur. fessione, hanc regulam sequimini, hunc confessio-
911 XI.Ergo plurimadesanctorumPatrumopus- 1) nis ordinem tenete, ut possitis ad agnitionem ve-
culis collegi testimonia, etmultoplurapotuissem,si ritatis pervenire. Abstinele vos a colloquionugacitatis,
nonnimis longumesset: sciens quoque haecsufficere, nolite scrutari scrutinia, ne deficiatis in efficacia
vel magis superabundare ilii, cui Deus cor aperit ad vestra, putantes vos sapientes esse, cum insipientes
credendum. Illi vero, qui obturato corde in sua con- inveniamini fieri. Nolite alta sapere, sed humilibut
fidit pertinacia, nil sufficit, quia fllius gehencae futu- consentientes estote (Rom. xn, 16). Qui mel multum
rus est. Novit Dominus, qui sunt ejus, et vias illo- manducat, nonest eibonum, et qui scrutatotest maje-
ruin agnoscit. Scientes scitote quod ignorantia ve- statis, opptimetut a gloria (Prov. xxv, 27). Incras-
stra vos excusare non poterit, quia qui ignorat, satus veroanimus, etcarnaliconsuetudine involutus,
ignorabitur (1 Cor. xiv, 38). Multo magis discite ab nisi Spiritu Dei illuminante, purum veritatis lumen
eo, qui ait : Discile a me, quia mitis sum et humilis aspicere nullatenus valet. Nihil igilur magis vestrae
cotde (Matth. xi, 29): qui etiam sanandis solebat di- obsistit intelligentiae veram cognoscere fidem de
cere: Fides tua iz salvum fecit (Marc. x, 52). Impos- Christo Domino Deo nostro, quam carnalis consue-
" Marius Victorinus Afer in Responsione ad Can- b Idein libr. i adversc" Arium BB. PP., tom. IV.
didum Arrianuui. c S. Aug. Tract. xxvn in Jcan. num. &
295 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS UI 296
tudo; quia quod in hominum filiis, [qui] carna- A, < cupativum ea parte, ubi argentum circumcingit au-
li conjunclione[generantur] ", fieri nou posseintelii- rum i ; imo etiam unus est idemque ealix ad unius mi-
gitis, hoc in Dei Filio nequaquamfieriposseaestima- nisterii i dignitatem eleclus. Hocexemplura accipiatur
tis. Procul dubioomnis carnalis cogitaUoa cordibus dictum < propler unitatem personaeet unius dispen-
vestris fundilus repellenda est, si veritatem divinae sationiss ministerium, quod in Christo completum
humanoequegenerationis in Christo Dei Filio cogno- (est; non, ut quis divinitatis substantiam, quam auro
scere vultis. Et habete fidemsanctarum paginis Scri- idesignavi, creatam esse arbitretur prorsus. Sicut in
'
pturarum, et nolite transgredi terminos, quos sla- vitreo vasculolux intus abseonditur, et foras per vi-
tuerunt Patres ecclesiasticaedignitatis. Ipsi sunt ad trum l refulget: ita per carnem purissimam divinita-
quos dulcissimapromissioDeiChristi in ccelumascen- tis i gloria, foras aspicientibus et credentibus, mira-
denlis dicia est: Ecce ego vobiscum sum omnibus culis i resplenduit, sicut voluit et placuit ei qui intus
diebus usqueadconsummationemsmculi(Matth.xx\u, latebat. 1
20). Ipsis [Cod Paris., in ipsis] idera quotidieloqui- Xm. Audi me," ohsecro, patienter, scholastica
lur Spiritus, qui olira locutus est in prophetis, qui Hispaniaecongregatio,tibi loquentem.qnae novi sem-
venturum mundo Christum praedicaverunt. Ista om- per aliquid audire vel pradicare desideras, noncon-
nia impleta esse, quaeproplietaepraedixeruiUinChri- BI lenta apo-tolicis traditionibus, necuniversalis Eccle-
to quotidie praedicant, in eis manet vera pax et siaecatbulica fide; nisi tu aliquid per le invenires,
charitasper Spiritum sanctnm, sicut ipsa Veritas unde tuum nomen celebrares in mundo. Dic, dic,
testalur, dicens : Pacem meam do vobis, pacem gens sancta, populus acquisitionis, genus regale (/
meam telinquo vobis(Joan. xiv, 27), id est, in pace Pett. n, 9), quid tihi Christus fecit? Quid in te pec-
relinquo vos, in pace inveniamvos. Dehis alio 912 cavit, ut lantum viluisset in corde tuo ? Quare sic
loco dictum est: Beati pacifici, quoniamfilii Dei vo- minorala est gloria ejus in mente tua? Cur indigne-
cabuntut (Matth. v, 9). llti etiam sunl electi filiiDei, ris clarificare eum, quem paterna vox de cceliscla-
qui in paceetuuitate ecclesiasticaeconcordiaeperina- rificavit? Cur conlemnis adorare eum verum Deum
nent, et Christuin Dominuin nostrum verum Deum, et verum Dei Filium, quem angeli adorant in ccelis?
verumque Dei Filium corde credunt et ore praedi- Nunquid non ille est, qui nonaginta novem oves re-
cant; quia cotde cteditut ad justitium, oteautemcon- liquit in ccelis,ut te perditam requircret in terris
fessio fil in salutem (Rom. x, 10). (Malth. xvm, 12)? Nunquid non ille est, qui le sub
XII. Sciendum est certissime, « quod multum ex- ficu vidit jacentem, antequam Philippus vocaret te,
cedit, ulbeatus Leo papadicit b, atquesuperemiaet et descendit, utliberarette (Joan. i, 48)?Quarenon
humani eloquii facultatem, divini operis raagnitudo. •* * dicis cum Natbanael; Rabbi, tu es Filius Dei, lu et
Et inde oritur difficultas fandi, unde el esl ralio tex Israel (Joan. i, 40) : Nonne te seraivivum spo-
non tacendi: quia Jesu Christo Filio Dei non ad liatum, vulneratum a latronibus, cum descendisset
divinam essenliam, sed etiara ad humanam spectat ab Jerusalem in Jericho, reperit, et miseratus tui
naturam, quod dictum est per Prophelam : Genera- imposuit te jumenlo suo, et duxit in stabulum, et
tionemejus quis enarrabit (Isai. LIH,8)? Utramque dedit pro te stabulario duos deuarios, praecipiens,
euira substantiam in unam convenire pcrsonam nisi ut curam tui haberet (Luc. x, 30 seqq.)? Annon
[fides] credat, sermo non explicat:et ideouunquam ille est, qui tuaesalutis causa, quasi ovisductus eslad
materia deficil laudis, quia nunquam sufficit copia victimam, ligatus, flagellalus,conspulus, spinis co-
laudatoris. >Et ut facilius unitas personaein Christo, roualus, novissime in crucem levatus, mortuus se-
duarumqiie proprietas naturarum a simplicioribus pultus;sed tertia die resurgens atque triumpho glo-
inlelligi valeal fratribus, ponamus aliquid exempli rioecu.los ascendit, a dextrisque Dei Patris sedens,
gratia, more sanctorum solito doclorum ex visibili- judex vivorum et mortuoruin venturus ?Nonneaudis
bus, ad intelligenda invisibilia :quamvisnihil tantae eum de ccelis clamantem tibi : Popule meus, quid
excellentioe,et tam ineffabili conjunctioni, quae in _D feci libi (Mich. vi, 3)? Nunquid eduxi tededomoser-
Christo facta est, digne comparari queat. Quod si vitutis, et liberavi te de manibus inimicorum meo-
calix ex auro argentoque fabricalur in ministerium rum [Cod. Paris., tuorum], omnesque animamquae-
altaris sancti, inquo sacramenta salutis noslra spi- rentes tuam undissalutiferi fontisobrui [Forte, ablui],
rituali benedictione conflciuntur; ita lamen ut au- et protexi iter tuum rorifera sancti spiritus nube et
rum in suoenalura permaneatfulgore, et argentura 913 coalestipane corporis mei pavi te, et potavi
proprio candore locis opporlunis circumfingat [Cod. te aqua et sanguine, quae feriente milite de latere
Paris., circumcingat] auri fulgorem. Nonne siqui- meo fluxerunt? Super hoec omnia praeparavi tibi
dem unus est calix, quamvis ex duobus conficiatur mansionem perpetuoe beatitudinis in domo Patris
metallis : imo et ad unius ministerii artificiali ma- mei. Tu his omnibus ingratus beneflciis meis, me
nu compositus officium? Quis juste dicere potest ignobilem paternae majestatis filium blasphemare
propter auri incomparabilem pulchritudinem verum audes, conditionalique tecum servilio me degene-
esse calicem? Solummodoaurum tibi fulget, et nun- rare niteris. Quasi unum ex vobis, et vix adoptione
* Verbis inter ansulas inclusisvera lectio restitui- b S. Leo papa, serm. 9, de Nativ. Dom. cap. 1.
tur ex cod. Paiis.
.97 DOGMATICA.— EPIST. ELIPANDI AD FELICEM. 298
dignum in filii persOna aestimas. Quid fuisti, ante- A necessaria essel haecnovitas nominum populo Chri-
quam te mea respiceret pietas, priusquam tuam stiano, quare hoc apostoli non pradieaveruiit, nec
naturam in personam proprietatis meae assumerem; in suis litteris nobis exaratum reliquerunt ? Procul
teglorificans, nonmeminuens?Nonne te inveni in dubio alius spiritus per te pradicat Christum ado-
sanguine tuo jacenlem, in sanguine, inquam, tuo in- ptivum filium et nuncupativum Deum : alius vero
volutum? Umbilicustuus non est prwcisus, membta per apostolos Christum Dei virtutem et Dei sapien-
tua non fuetunt sale salila (Ezech. xvi, 4). Nonne tiam, Deum verum el proprium Dei Filium ; quo-
durissimis diabolicaesaeviliaevinculis te inveni liga- rum pradicationi nos tolo corde consentimus, nil
tum, et modo me Deum verum, vel Filiura Dei ve- omnino eorum addentes vel minuentes sacralissimoe
rum confiteri despicis'Regem, Redemptorem, Sal- doctrinoe,vel universali symbolo, vel ecclesiaslicae
vatoremque tuum saltem me nominare reformidas: consuetudini; sed nosmetipsos intra terminos pa_
sed adoptivum, tui per omnia similem, servumque ternae traditionis, et catholicae fidei veritatem fir-
conditionalem, vel captivitatis nomine notatum ap- miter statuentes, quidquid in illorum sanctissimis
pellare vel etiam credere non dubitas. Recessil tibi legitur litteris, sine dubitatione credimus et fiducia-
ab animo paternae vocis testificatio : Filius meus es liter pradicamus ; scientes certissime quod laudan-
tu, ego hodie genui te (Psal. n, 7). Et ne dubitares, B da sunt mysteria Dei, non ratione disculienda :
de qua dixisset natura, mox subjungit: Postula ame, quia incomprehensibilia sunt judicia ejus, et ininve-
et dabo tibi genteshwtedilatemtuam (Ibid., 8). Obli- sligabites viw ejus. Quis enim cognovit sensum Do-
vioni dedisti versus ejusdem prophetae in psalmo mini,aut quis consiliarius ejus fuit (Rom. xi, 33, 34).
xxin, ubi me quinquies regem glorioepradicare non Tantum divina voluit providentia, ut rescriberelur
formidavit, adjecitque, ut scires de quo diceret : in evangelicaecelsitudinis auctoritatem, sanctorum-
Dominus fortis et potens, Dominuspotens in prwlio. que Patrum probabilibus 914 Htteris, quantum ad
Etiam et hoc addit: Dominus virtutum ipse est rex nostram sulficere salutem censuit. Illis utamur no-
glotiw (Psal. xxni, 8,10). Itemque in alio psalmo : minibus de Christo, quaein Veleri Novoque Testa-
Deus, judicium luum regi da, el justitiam tuam filio uiento inveniuntur scripta. Sufficiat nobis apostolicae
regis(Psal. LXXI,1); qui etiam Propheta multoties auctorilalis doctrina, et calholicorum Pairum longo
variis allegationibusme regnare testatur. Insuper tempore explorata fides. Quidquidilli de Christo di-
ut cerlissime scires, de qua natura dixisset, ait in xeruut, dicamus et nos, imo pia credulitate tenea-
quodam loco : Dominusregnavit a ligno (Psal. xcv, mus, quidquid ab aliis nobis sacro dogmale tradi-
10); ne dubitares eumdem perpetualiter regnasse, tum esse inveniatur. Aliter Judaei, qui in umbra
C legis erraverunt, inipingentes in lapidem offensionis,
quem in ligno suspensum esse vidisti.
XIV. Sed et te, Elipande, video te immemorem de Redemptore mundi censuerunl : aliler nos in luce
esse beneficiorummeorum. Nunquid non ego te tuli evangelicisplendorisambulantes intelligere debemus.
de i!omopatris tui, et posui te pascere gregem po- Illis parvulus natus est, nobis fllius datus est. Si illis
puli mei ? Oleosancto meo unxi te, ut esses dux in servus aenigmaticoprophetarum sermone promissus
doinoPatris mei. Elegi te, ut esses fidelis servus et est, nobis Dominusel Dei Filius, sicut sol oriens in
prudens; et constitui te super familiam meam, ut aeternumortus est diem. Illi crucifixerunt, in quem
dares ei in tempore tritici mensuram, et cibaria non crediderunl; nos glorificemus, in quem credi-
dispensares ancillis meis. Tu vero sprevisti, et de- mus. Nos cantemus illi cum omni coelesti militia :
spexisti me, et seminasti clancula manu perfidiae Gloria in excelsis Deo (Luc. n, 14), quatenus ejus
zizaniam in medio purissimoefidei tritico. Projeci- piissima misericordia nobis donet pacera el bonam
sli me post tergum tuum, ut tibi fecisses nomen. voluntatem in terris.
Despexistiomne consiiiura meum ; quid facies, dum XV. Credamus ergo eum Dei vere filium, et con-
venero requirere pecuniam meam, quam tibi dedi flteamur eum de Virgine nalum, verum Deum et
multiplicandam, non [ut] absconderes illam subpul- verum hominera, unum Dei Filium, proprium et per-
vere terrae? Tu itaque non soluramulliplicare illam fectum, verum et viventem in saecula, et laudemus
segnis fuisti, non dans illam nummulariis, ut cum miserationes ejus, et veneremur potentiam ejus ;
usura recepissem quod meum est: sed adullerino quia ipse est rex gloriae,et rex regum, et Dominus
uuinismate sub meo nomine signasti eam, et argento dominantium, et Deus deorum, et Deus magnus, et
septempliciterpurgato scoriam immiscere tentasti, Deus omnipotens, et verus Dei Filius. Per ipsum
caupo faclus perfidus ; non servus prudens et fidelis, universa creata sunt; per ipsum universa restaurala
sed servus nequam et infidelis : qui mc non tantum sunt, quoein coelis,et quae in terris sunt. Ipse ho-
durum Dominum, sed servum captivum vocare soli- minem, cum non esset, creavit; ipse perditum re-
lus est. Quid ad haecresponsurus eris, o pradicator formavit. Ipse est totius polestatis summa; ipse
adoptionis, et assertor nuncupationis in Christo Deo est thesaurus vtrtutum, fons vitae,pulchriludo pacis.
Dei Filio, dum hoecet alia multo plura tibi in faciem Ipse est flos paradisi, qui de virga radicis Jesse no-
objiciuntur ? Quare non primo omnium cogitasti, strum ascendit in orbem. Ipse est conviviumange-
quaeutilitas esset EcclesioeChristi in hac pradica- lorum, festivitas sanctorum, salus infirmorum. lpse
tione adoptionis, vel in nominis ouncupatione ? Si , est amicus verus, consiliarius salutis nostrae, dia-
PATROI,.CI. 10
299 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 30O
dema regni aeterrii:Hic est vi(a credentiom, rcsur- ,H regriuiri omnibus credehtibiis osteridit. Quod eriim
recliomorluorum, redernptio captivorum, lux inde- paradisi vel ccelestis regni paterit januae, victoria
ficiens. Ipse cst arigelus pacis, minister Vitoe.Ipse est Christi. Credamus ergo omnem verilatem in eo.
est aeterna beatiliido ; ipse est beata aeternitas. Ipse Nam et ipsa beata virgo Maria credendo concepit
Verbum coaetemum Deo Patri, et consiibstantiale, Christum, et nos credendo perveniamus ad illum.
per quem omnia facta siint. Ipse caro factiis, de Y'r- Credanius illum regnantem in ccelis, qui pro nobis
gine natns, praenuntiatus a pfophetis ; a stella dc- .latiis est in terris ; quem solum non violavit nativi-
monsiralus, a Magis adoralus, a pastoribus mani- tas prima, ut nos mundaret secunda. Per illum libe-
fesiatus, Emmanuel v'6'catus, et Dei Filius verus de- rati sumus a servitutis jugo, per illum reconciliati
claialus. Factus sub imperio hominum in terris, suriius Deo Patri, non meritorum gloria, sed mise-
cuin ipse sil imperator angelorum in ccelis. Ipse ratibriis gralia. Ille nobis est mediator in vitam,
primam stolam reddidit filiisAdae, paradisum aperuit, qui et remunerator in gloriam, Jesus Christus verus
viioe orbem exliibuit, libertalis januam patcfecit. Deus et verus Dei Filius, qui vivit et regnat cum
lnsuper etiam, qiiod Adain non habuit, ccelorum Deo Patre et Spiritu sancto in saecula sempiterna.

ADDITAMENTUM INCERTI AUCTORIS.

Mirabile testimonium sancti Augustini psalmo LIY.

Dum lectus fuit mihi ad mensam tractatus ille, B ] in divinitate, absque omni dubio duas habet perso-
subilo venerunt in aures hoec verha : [Si in inente nas, nostram scilicet, qui sumus adoplivi Fihi Dei,
tibi non venit Cbristus, dormit, excita Christum, et suam, quam oclemaliter habuit.
recole fulem. Tunc in te dorniit Cbristus, si verum Item interroganilum est, si bealissima Virgo ge-
illnm filium Dei ahnegas esse, si otlitus es passionis nitrix Dei vere dicalur ? Vel si proprius sit filius ejus-
illius. Tunc in te vigilat Christus, si meminisli pas- dem Yirginis Cbristus in divina el huinana natura ?
sioncni Christi.] Si respoiidcrit inquisitor : Est ea ratione propfius
proesentidispiilatione si eveniatcausa cum et tolus Clnisttis in duabus naturis Dei Patfis Fi-
915'n verha
quolibet serere de adoptione el proprietaie, lius : quia sicut humiliavit divinilas seipsam, ut es-
quamdiciinlinChristoesse,ii)lerrogaridumestquiE sit set iiriusquisque [Forte, filius : verum videlur ali-
persona Filii Dei in aelerna nativitate ? An sit unige- qind deesse] hominis ; ita exaltaia est hutnariitas, ut
nilus in illa persona, verus et proprius Filius Dei ? esset verus Dei Filius. Si ailoptiva est humanitas Deo
Si inquisitor [Forte, inquisitus,seu quaesiius] respon- Patri, adoptiva est diviniias Yirgini matri, quia alia
dit: Certissime unigenilus est in illa persona, verus suhslantia esl liivinitas, alia est humanitas, et e con-
et proprius Filius Dei; Statim habes respondere et trario alia liumaiiitas, alia diviiiilas. lila, id est di-
captare eum ex suis verbis : Si unigenilus esl in vinitas, proptcr hominem hbirib ve-Ms,ot vefus filius
ea persoua, quam aeteinalitcr habuil, utique in il- boininis : ista propter Dcum, verus Deus et verus
lain personam assump*it liumanitalein veram, ut Filius Dei.
esset unigenitus, prbprius elverus Filius Dei, ct Item si proptcr assumptionem, sicut solent illi di-
nullum locum habet adoptio in illa persona. Nos /-i cere, bumanitatis aJoptlvus est iri humanitate, illius
suiims in persona adoptionis, ille est sicut fuit ante est siquidem adnplivus, qui assnmpsit homiriem, id
assumplioucm humanitatis tolus in persona proprie- est, Filii Dei. Sola qamque Filii persona assum-
tatis. Si adoptivris est in humanitate, et unigenitus psit hbminein, id est, Filii Dei.

EPISTOLA ELIPANDI
AD FELICEM NUPER CONVERSUM.
(Hanc epistolam vide hujusce Palrologiw tomo XC VI, col. 880.)

917 CONFESSIO FIDEI FELICIS

ORGELLITANJE
SEDIS EPISCOPI.

(Vide Patrologiw tom. XCYI, tol. 882.}

EPISTOLA ALCUINI AD FILIAM IN CHRISTO.

(Anno 800.)
Instruit filiam iti dogmate contrd Adopiianoi.

921 Eiliaein Chfisto charissimae devotus in fide D pacificae salutationis, vel familiarum suavitate litte-
Pater saluteiri. rarum. Tamen ea charitate instigante, quae omnia
Saepius vestfae probatissimae cliaritati scribereni, sperat, non cesso vestram officio syllabarum appel-
si bccasionem inilu vestra diteciio daret, vel verbis lare ditectidnem , et notce familiaritatis dulcedinem
-Ot DOGMATICA.— *LCUlNUS FIUM IN CHRISTO. 502
patifcistangere apiCibus; ne me quislibet obliviosum A j tamen unus filius et proprius * homo Deus propter
nOiafet testrae boriitatis j qitae riuriquarii oblivisci Deum, et Deus homo propter hominemj in utraque
pdlefit, Sed seniper ftriha radice peclore nostro per- generatione proprius et perfeclus Filius Dei. Hanc
pettialiter perritanet; iissiduisque orationibus vestrae fidem vestra veneranda credulitas firmiler teneat et
sallttiS prbspefitatem DominumdeprecanS, quatenus fiducialiter praedicet.
rion lahtunl felicitate preesenti, sed etiam aBterna Qnia novi prudentiam vestram oplime in dialecti-
beatitudirie te gaudere fconcedat: desiderslns, ut no- cis sublilitatibus eruditam esse, placuit paucas in-
bililas tua ili rtWribus fulgeat optimis, et potestas terrogationes dialecticafedisciplinaehuicnostraechar-
claireSfcatiri dtilcedine pietatis : quod sublimitas tulae injurigere; quibus evacuari possit asserlio
affifetUr,et laudetur dignitas. Hrec Obsecro fiducia. adoptionis vel nuricupalionis in Christo. Interrogan-
fidei nostra vestris hon recedat scnsibus, quia pro- diifn est si omnis hbhiOj qui anima et corpore crin-
verbiali sententia ab antiquis dlctrim esse scio: stat, proprius Sitfllius patris sui ? Si dicit, proprius :
Cliaritas, quoedeseri potest, nunquam vera fuit. Hoc item intefrogaridum est si anima ex patre seminata
qiidque Hieforiyttio profererite legebam : Aihicus sit sicut carO? Si dicit, rion : inferendum est qud-
dlti quoEfitiir;vix ihveriiltir , diflicileservatur ; nec modo proprius est in anima filius, si anima non est
nbh; Apostblo lestante , sollicita mente considerri , B ' expalre, sicut caro ? Inferenduiri quoque est>quare
qui dixit : Inipossibite est sine fide ptacere Deo in Christo non credat, filio Virginis, proprietatem
(ttebr. xi<6). Etiam omnis amicitia, quae iriter ho- filii, quae iri omni homine necessario credenda est.
miiies custodiri solet sirie fidej procul dubio inanis Inlerrogandum est an major dignitas sit proprii fili*
est, vel magis nulla. Ideo charitalis officiofides jun- vel adoptivi ? Si dicit, proprii : inferendum est cur
genda est, ut seroel ccepta germanitatis concordia Christum secundi gradus filium esse credat. Inter-
sollitita uiianimitale perpetualiter nutriatur. rogandum est si unus filius unius patris utruroque
Misi Candidum vestrum « jubente Domino meo possit esse, proprius et adoptivus? Si dicitj non
David cum libello contra assertores adoptionis in posse : inferendum est nec Chrislus ullatenus cre-
Christo exarato, nescicns ne forte quid novi ex prio- dendus, qui una est certissime persona, proprius et
ribus pravitatis radicibus alicubi pullulasset. Tti vero adoplivus Dei PatriS Filius. Interroganduin est si
in fide catholica inviolata mente permaneas, habens ex proprio vel alieno filio adoplio Dat? Si dicit, ex
semper responsiones paratas » quibuS advefsarius alieno : iuferendum est quando Christus alienus fuit
vinci possit. Et ut aliquid ludi cum tua loquar sa- Deo Patri, ut ex alieno adoptaret in filium ? Nonne
pieHMal(sblet eriim quisque ihaxime suae artis liii iri ipso coriceplu et riativitdte fieus verus et proriflus
exemplis). Nauta trislia et laelatempestali et sereni- filius cOriceplusest el natus ? Inlerrogandum est si
tati comparat, bellator de armis disputat, gramma- Filius Dei verus sit filius Virginis? Si dicit, verus
ticus Stiseartis tititur sufffagiis. Tti verO de grahi- et propfius : infefendum est qilomodo vefus , dum
niatlba ttia p;rofef regiilas riatiirales, ostendens alterius est hatufae divinitaS, altefius humariitas ?
qtioedampropria non ejusdem substanliae esse, cujus Interrogandum est* dum Dei Filius juxta catholicam
propfia esse dicuntuf. Nam propria dicimus nomina, fidemverus esl filiusYifginis;quOmodofilius Vifginis
ribn qbae ttostrae Sirit siibstantiae, sed quae spe- riOnsil veriis Filius Dei? Aut si filiiisVirginisadoptivus
cialem nostra habeant substaritioesignificationem. estDeiPatris,consequens esse videtur illaabsurditas,
Terraruril quoque possessionesproprias dicere sole- utadoplivuSsitDeiFiliusVirginis filiiis. ErgosiFilius
mus, quae nobis haereditario pervenitint jure : quae Dei vere est filius Virginis, etiam fllius Virginis Vtefe
tariien longe a nobis alteriiis sunt substantiae. Quod Filius esl Dei: et non habet Iocnm in utralibet ge-
ct evangelico firmari poteril exemplo, dicente evan- neratione adoplionis nomen. Interrogandum esl si
gelista de Dei Filio : In propria venit, et sui eum nuneupativus Deus adorandus sit ? Si dicit, non :
liOn recepetunt (Joan. i, 11). Licet populus, de quo inferenduni est quomodoCbristusadorelur ab angelis
hoc dictum est, ejusdem non sit naturae, qua Deus de c lis, de qno Apostolus ait: Cum introducit pri~
est, tamen proprietatis riomine ab evangelista cen- ' mogenitumin orbem terrw, adorent eum omnes an-
sebatbf propter notitiam Dei, quoe diebus antiquis geli Dei (Hebr. i, 6). Inlerroganduni est si Christus
tiuic plebi tantummodo concessa est, dicente Psal- aequaliter nuncupativus est Deus, sicut et Petrus;
riiista : Notus in Judwa Deus, et in Israei magnum cur Christus non legitur se prohibuisse adorari
nomen ejiis (Pstil. LXXV,2). Dum in rebtis humanis Deum, et Petrus prohibuit Cornelio se adorare ? Si
tam raulta proprietalis 922 nomine appellantur , dicitur > qtua Petrus homo purus , Christus Deus et
cur in soloFilio Dei haecproprietas non potest esse, homo : inferendum est si Deus et homo una est
lit Sit prbprius Filius Dei, qui ex Virgirie natus est, persona, ergo una persona verus est Deus, et non
qtii solus inter omnes filios Dei hoc habuit pro- habet locum nuncupatio in utraque. Interrogandum
prium, ut una sit persona cum eo, quia aeternaliter est quid sit medium inter verum et non verum ? Si
ex DeoPatre gehitus est, non alter et altef, sed unus dicit, riihil : inferendum est: Ergo Christus, sccun-
et unus, licet rion iihum et iiriura, quia allerius dtiin qiiod homo est, aut verus Deus est, aut non
substantiaeest divinitas, et alterius humanitas. Totus verus. Sed valde absurdum est dicere eum Deum
« Vid. epist. 129, not.
303 li. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 304
esse, sed nonverum.Autsihocerubescitadversarius A , cum, qui clamavit ei : Jesu fili David, misereremei
dicere, proferat quid sit medium inter verum et (Matc.x.il, 48)?Quispotest luraen dare ex eo [Forte,
non verum. Secundum artem dialecticam interro- dare caeco], nisi Deus? Et si Deus est, qui illumina-
gandum est si una persona possit esse homo verus vil coecum, utique Deus est filius David. Interro-
et homo piclus , qui est non verus homo? Si dicit, gandum est si beata Virgo unum genuisset Deum ,
non posse . inferendum est, nec in Christo, qui est vel duos ? Si dicit, unum : iterum interrogandumest:
una persona in duabus naturis, verum esse potest, Yerum, autnon verum? Si dicit, verum : inferendum
et non verum; sed quidquid in eo est, verum est; est : Ergo totus filius Yirginis unus esl Deus , et
quia ipse totus est Deus, et totus verus Filius Dei, vefus : quia si verura et nuncupativum genuit
et tota verilas in eo est, et nihil habet ligmenti in Deuui, procul dubio duos genuit deos, unum
se. Interrogandum est, si aliquid adorandum nobis veruin , et alterum nuncupativum. ltem inter-
sit aut colendum, nisi verus Deus? Si dicit, non esse: rogandum est si duos filios genuisset, aut unum ? Si
iuferendum est quomodo adorabis filium Yirginis, dicit unum : inferendum est : Proprium, aut adopti-
si non est verus Deus? Interrogandum cst, si vum ? Si dicit , ulrumquc : inferendum est: Ergo
nuncupativus Deus adorandussit? Si dicit, non esse : duos filios genuit beala Virgo, unum proprium Dei
inferendum est : Ergo Chrislus, qui ex Virgme '1 Patris , et alterum adoptivum; quia proprietas cum
nalus est, non est adorandus, quia verus Deus non adoptione non convenit. His ila confirmatis per in-
est; et sunt duo dii, Christus Deus et Christus ho- lerrogatioues et responsiones, quid superest, nisi
mo;unus adorandus , et altcr non adorandus. Sed ut Christus Jesus verus credatur Deus verus et ple-
avertat Deus hunc sensum ab omni corde calholico, nus; el unus credatur Filius proprius, et perfecte
quia totus Christus unus est Deus, et una adoratione adoretur et laudetur ab omni creatura, dicentePsal-
venerandus. Interrogandum esl, si Deus non est , mista : Laudent eum cwli et terra , mare et omnia
qui filius David est, qua potestate illuminasset coe- quw in eis sunt (Psal. LXVIII,55).

923 DISSERTATIO HISTORICA

DE MRESI ELIPANDI TOLETANI ET FELICIS ORGELLITANI,
ln qua quee nactenus obscura fuerunt, ex chartis recenter detectis, et lpsius H. Alcuini
scriptis illustrantur.

I. Controversiwstatus. — Controversia illa , an et C( obscuroelux accendi possit. Hoecmonumenta partim

quo sensu Christus Dei Filius adoptivus dici possit in pracedenlibusbeati Alcuini scriptis exhibuimus;
vel debeat, in Ecclesia olim ab Arianis , Bonosianis partini in AppendiceII proferemus. In prasenti igi-
Nesiorianisque moia ac tliti vcntilata,socculo demum tur Dissertatione nostra ea quaealibi satis dilucidata
Cbristianti octavo in Hispania resuscitata atque in sunt a laudatis scriptoribus , breviter attingemus ,
Francici quoquc regni provincias pmpagata fuit. soluraque in iis aliquatenus immorabimur quaeAl-
Episcopi qiiidam, qiiorum duces fuere Elipandus To- cuiniim nostrum, qui maxiina hujus historiae pars
lelamc , et Felix OrgellitanoeEcclesiarum antistites, esl, concernunt , et in quibus quaedamargumenta
contendebant Christnm saltem secundum humanam deprehendimus ob quae a viris illis eruditis dissen-
naturam non tantum posse, sed etdebere dici Filium tire amor veritatis nos jubet.
Dei adoplivum, nonproprium; etsecundum eamdem III. Primus controversiwqui auctor. — Igitur com-
naturam, Deumnuncupativuin, non verum. niunis quidem historicorum vox est et sententia ,
II. Quid in hac dissertatione exspectandum? — primum erroris de Christi secundum naturam liu-
Historiam hujus, quoeex hoc novo dogmate in Ec- manam adoptione in Filium Dei , auctorem fuisse
clesia inulluin efferbuit, conlrovcrsiac, post non- Felicein episcopuin Orgelilanum : ejus siquidem con-
nullos anliquiores scriplores egregie dilucidarunt silio scriptisque libris Elipandus ToletanaeEcclesiae
viri oevinoslri eruditissimi, 1). Joannes Franciscus archiepiscopus in errore seu instructus seu confir-
Madrisius Utincnsis, cougregalionis Oralorii presby- malus esse perhibelur. « Felix (ita scribit Eginhar-
ter in Disserlalione historico - chronologica a se dus in Annalibus ad an. 792) natione Hispanus , ab
adoriiata, el novoeOperum sancli Paulini Aquileien- JJ ' Eiipando Toleti episcopoper litteras consultus quid
sis editioni, p. 212, inserla (Patrologiw tomo XCIX, de humanitate servatoris Dei et Domfni Jesu Christi
col. 557) : ct posl illum D. Christ. Giiil. Franc. sentire deberet; utrum secundum id quod homo est,
YValchiusprofessor Gottingensis, in singulari libello, proprius an adoptivus Dei Filius credendus esset ac
de Historia Adoptianorum : quibus addi potest vir dicendus, valde incaute et inconsiderate, et contra
cclcberriinus D. Jac. Basnagius, toin. II Thcsauri antiquam Ecclesiae catholicoe doclrinam adoptivum
lnoniimentorum Canisii, pag. 284 seq. Quapropter non solum pronuntiavit, sed eliam scriptis ad me-
supervacancum videri possit eamdcm hisloriam rur- moratum episcopum libris perlinacissime pravitatem
sus ad incudem revocare. Vcruintaincu periiorum opinionis suoe defendere curavit. » Eginhardo con-
judicio supervacaneum haud censeri debet, si plures cordal, ut solct, poeta Saxo ad eumdem annum , et
suas symbolas confcranl ad elucidandam historiam Jonas Aurelianensislib. i de Cultu imaginum.
medii ;evi, quod multis adhuc tenebris obsitum est , IV. Felix an Elipandus ? — Haecsi ita sint, mirum
et cujus multa adbuc documenla latent, quaequede- profeclo, neminemillorum qui maguo zelo adversus
tegendi spes non omnis periit. El id protecto felici- Felicem scripserunt, et illius errores cum omni in-
tatis mihi obtigit, ut repertis et oblentis iis , quae dustria excusserunt, illius tamen pro haeresi sua
hucusque desiderabantur, monumentis, nova rei scriptos ad Elipandum libros, quorum praefatianna-
 505 FROBEN. DISSERT. DE H^RESI ELIPANDI ET FELICIS. 306
listae meminerunt, vidisse aut verbo saltem indi- Ali sia ortae sint... Una pars episcoporum dicebat quod
casse. Mirum , beatum Paulinum Aquileiensem , et Jesus Cbristus adoptivus est humanitate, et nequa-
ipsuni quoque Alcuinum, id quod Eginhardus novit, quam adoplivus divinitale : altera pars dicebat, nisi
ignorasse : ille enim initio libelli qui Sacrosyllabus ex utraque natura unicus est Dei Patris Filius pro-
dicitur , non Felicem , sed Elipandum diserte vocat prius, non adoptivus ; » prout loquuntur Etherius
noxii sceletis auctorem : et Alcuinus non obscure id et Beatus, quorum verba legas infra in Append. II,
ipsum insinuare videtur in epistola ad Laidradum , loc. cit. lnde jam concludendum est originem hoere-
Nefridium et Benedictum scripta his verbis (Eujus sis Elipandianae,quando nimirum in publicas turbas
voluminis col. 231) : « Nam ego aliquibus nobis nar- erupit, statuendam esse in anno Cbristi 785.
ranlibus nostrae societatis fratribus , eumdem Eli- VII. Hoc nimirum anno rumor hujus dissidii« non
pandum sicut dignilate; ita et pcrfidiae malo primum solum per Asturiam, sed per totam Hispaniam et
esse partibus illis agnovi. » Mirum quoque Elipan- usque ad Franciam divulgatus est » (loc. cil.) et
dum, qui ab aliis edoceri impatientissime tulit, ac abs dubio Romam quoque eodem tempore ad sedem
propterea in epistola ad Fidelem abbatem infra, in apostolicam penetravit. IIlo excitalus Adrianuslpapa
Append. II, Etherium acBeatum reprehendit « quod sequenti, ut mihi videtur, anno aut aliquantum po-
se tanquam ignorantem noluerint interrogare , sed stcrius, ante concilium nenipe Narbonense anni 788,
docere, >et« nunquam, ait, auditum est, ulLibanen- de quo inferius , dehonatoriam ac confutatoriam
ses Tolelanos docuissent, » a Felice nihilominus epislolam scripsitepiscopis per universam « Spaniam
tam humiliter consilium expetiisse. Mirum deniqne commoraniibus , maxiine vero Elipando et Ascarico,
Adrianum papam , dum in sua ad episcopos Hispa- ]p curn eorum consentaneis pro hoeresivel blaspbemia,
niae epistola, t. XIII Concil. Mansi, p. 865 (Patroto- quod Filinm Dei adoptivum nominant, » etc., prout
giw tom. XCVI, col. 1208) , Elipandum erroris ar- sonat inscriptio epistolai 85 Codicis Carolini (Edit.
guit, nullo verbo Felicem tolius, ut volunt, mali novoe D. Cajetani Cenni, lom. I, pag. 442 [Patrol.
auctorem notasse. Quidquid vero sit, hoc certe tomo XCVlll, col. 573]). Concortlant cumhacnoslra
dandum est vetustis illis et coaevisannalium scripto- opinione D. Basnage Lect. Antiq. Canisii tom. II,
ribus , Elipandum a Felice per litteras, cujus esset pag. 28i, et cum ipso D. Cajelanus Ceunius Monu-
in hoc dogmate opinionis, sciscitasse, ab eodemque mentorum douiinationis pontificioetom. I , pag. 443
responsum sibi arridens accepisse: an vero id factum (Patrol. ut supra). Quamvis igitur annis aliquibus
fuerit ante vel post turbas ab Elipando excilatas, ex prioribus forlassis, privatis quibusdam inter viros
relatione Eginhardi, aut aliorum illius temporis ecclesiasticos disputalionibus, quaestio de hocce
scriptorum aperte haud intelligitur. dogmale agitata fuerit, hic tamen annus Christi 785
924 V' —Qu0 ann0 dissidium eruperit quwstio statuendus niihi videtur, in quo controversia eadem
exagitutur. Hoc igitur in sua incertiludine relicto, inter episcopos regionis aliosque viros in officio ec-
de anno quo dissidium illud de Christi in Filium Dei clesiastico constilutos maxime efferbuit, et in publi-
adopiione inler Hispanos in publicum erupit, inqui- cum erupil.
rendum est. Unicum, ex quo certi aliquid erui potest, VIII. Qui novwdoclrinw primo se opposuerint. —
testimonium superest Etherii episcopi et Beati abba- Praeclarissimi pro dogmate catholico pugiles fuere,
tis, qui libros suos adversus Elipandum ita ordiuntur, quos jam laudavimus, Etherius et Beatus. tlle qui-
intfa in Append. II:« Legimus litteras prudenliae tuae P dem episcopus Uxamcnsis fuit, quem propterea .
^
anno prasenli: et non nobis, sed Fideli abbati mense Beatus, quamvis illius, si Elipando credimus, fuisset
Octobri in aera 823 clam sub sigillo directas, quas magister, Patrem vocavit in fine commentarii sui in
ex relatu advenisse audivimus; sed eas usque sexto Apocalypsin, prout legitur apud eruditissimum Cas-
Kalendas Decembres minime vidimus. Cumque nos parum Ibanez in Prwdicatione beati Jacobi in Hispa-
ad fratrem Fidelem non litterarum illanim compul- nia, cap. 22, fol. 128, quem citat D. Majansius infra
sio, sed recens religiosaedominaeAdosindaeperduce- in Append. II,n. 9, Elipandus vero fratrem in episto-
ret devotio, audivimus ipsum libellum adversum nos la ad Fidelem. Beatus vero ab Alvaro Cordubensi in
et fidem nostram cuncta Asturia publice divulgatum. epistola 18 ad Aurelium Flavinm Joannem, apud
Et cum fides nostra una esset indissoluta, capit inter Floresium Hispan. Sacra tom. XI, pag. 120, et pag.
scopulos fluctuare navicula et du;c factae erant. > 127 vocatur Libanensis presbyter, non abbas, vel
Huic testimonio pro majori rei obscura elucidatione monachus : ab Alcuino tamen abbas vocatur , sed
addenda sunt verba Elipandi ex ejus epistola ad Fi- significatione presbyteri, ut existimat vir doctiss.
delem abbatem in eodem opere Etherii et Beati con- D. Gregorius Majansius in epist. ad D. Pluer, n. 4;
, servata, ubi is ita scribit loc. supra cit. : « Non me infra in Append. II, quaeviridoctiopinio, quod illius
interrogant, sed docere quoerunt... Isti modo el con- pace dixerim, nova est , et valde dubium an sicut
traria dicendo, modo quasi ignorantem me, quid minc abbatis nomen in Callaeciausurpatur ad curio-
rectum sit, noluerunt interrogare, sed docere. Unde nes designandos; et abadia seu abbatia in regno Va-
Deus novit, quia licetproterve scripsissent, tamen si lentiae domus curionis dicitur, ila hunc usum.jam
vera dixissent, gratus obedire debui. » Notandum anliquis illis temporibus ibi obtinuerit. Abbates qui-
ulterius, eram Hispanicam 823 ex omnium chrono- " dem priscis temporibus saepiuspresbyteros fuisse ap-
logorum calculo recidere in annum incarnationis pellatos constat; non oeque, presbyteros non mona-
7_S. quia aera Hispanica Christianam excedit annis chos venisse abbalum nomine. Consule Mabillonium
plenis Iriginta octo. Act. SS. Ord. Bcn. s?ec. iv, part. n, pag. 733. Cujus
VI. Exhis jain patet, 1° Elipandum circa hoc tem- monumenta num conficta censeri debeant, prout illa
pus errorem suum de Christi in Dei Filium adoptione, notat D. Majansius, non est — locus hic disquirendi.
seu scribendo, seu docendo, seu cum aliis confe- IX. Reali et Elherii zelus. Postquam ergo Ethe-
rendo manifestasse; Etherium vero et Beatum ejus- rius et Beatus errorem Elipandi et sibi consentien-
dem perversoe doclrinae et exorienti errori hoc liuni cum ex symbolo ab ipsis publicato, tum ex
eodem anno 785, vel priori calamo acutiore obviasse epistola ad Fidelem abbatem scripta salisperspectum
(Licet, inquit, proterve scripsissenl). Patet 2°, quod habuerunt, incorruptae fidei zelo animati pro catho-
Elipandus hanc reprehensionem seu conlradictionem licoe veritatis defensione rursus calamum exacuunt,
suorum adversariorum inique tulerit, ac propterea scriptisque duobus libris mira , pro saeculiillius ge-
ad Fidelem abbatem sibi suoeque opinioni forte ad- nio, eruditione refertis, aberrantes in viam veritatis
dictum scripserit, illumque adversushaeresim, quam reducere niluntur. Libros illos editos requiras in
vocat Bealianam, incilaverit. Patet 3°, epistolam il- Anliq. Lect. Canisii edit. Basnagii, tom. II, pag. 280
lam Elipandi tunc, quando sub oculos Etherii et seq. (Patrologiw tom. XCYI, col. 893). Legas vero
Beati venit, « per tolam Asturiam fuisse divulgatam, oninino velim quic de illorum editionibus , maxime
ita ut jam tunc duaequaestionesin Asturiensi Eccle- vero de codicibus, in quibus adhuc 925 mss. cou-
 307 B. F. ALBINI SEU ALCUINIQPERJJMPARS HJ. 3Q8
scrvanlur, doctissime commentatus est saepiusjam A{in Addit. ad caput cit. 25 libri vi de Concord. sac-
a nobis laudatus D. Gregorius Majansius in epistola et imp. Juvat hujus chartae, qtiaepro fragmento qud-
a roe edita infcrius in Append. II, n. 10 seq. Cu- dam illius concihi haberi potest, initiurii huc tfaii-
jus tamen viri celehernmi judicio accedere non scribere ac perpendere, quod lale est : « Anno 1'n-
possum , dum in alia ad me scripta epistola (Ibid.) carriatipnis Doniinicoc DCCLXXXVIII, indictione xii,
asserit Elherium et Beatum hisstiis libris iiripu- glorlosissimo dominb imperatore Carolo regnanle
gnasse epistplam Elinandi ad episcopos Galliae,Aqui- anno xxiii, v Kal. Jul., dum pro multis et variisec-
taniae el Austriac scriptam , et a conciliq Francofur- clesjasticis negoljis, et proesertjm pro FelicisTJrge'
tehsi damnatam, quam hactenus ineditain ab eodem litanae sedis episcopi pestifero dogniate, nionenteper
D. Majansio accefjiinus et infra exiiibeiriiis. Yero suae auctoritatis htteras domnp apostolicoAdffialio,
enim mihi similius vidctur, librbs illos non coiitra ac dpniiiip inipcralpre per missiini suum npmineDe-
illain Elipandi epistolam, ciijus ibi nulla fit meritio , sjderiiini, convenissemus urbem Narbonam... inter
sed conlra symbolum illius anrio 785 publicatuiii, caeier^ quae yeraci scrinone fiiiem acceperunt, orta
et epistolam ad Fidelem abbatcm scfiptain (quod est quoestiocqram nbbis omnibqs dc parochia Nar-
ulrumque scriplum Ethcrius ct Beaitis propterea suis bpneVisi,"etc.»
libris inseruerunt) pompositbs fuisse aliquot annis XIII. Quod concilium an unquam celebralum sit,
prius ouaro Elipandus et ei consentientes episcopi dubitant honnulli.—Non equidem ignoramus quantis
suas episttilas
1 dederunt ad Caroluin Magnum et epi- vitiis scateat hujusce chartoe initiiim et Dnis, ut pro-
scopos regnj illiijs, qui rion diu postea arino 894 pterea a yiris quibusdani eruditfs'dc fafsitqte suspecta
adversus iilos cohcilium convocarunt, et pfaedictas | j habealur. Non/eniiri cpncbrdant nujnerus duodecim;E
epistolas damnanint. indiciionis, nec annus vigesimus tert|us regni Caroli
'X! Quo animo lianc altcram gravem reprehensio- iii Francja cuiii annp incarnationis 788. Huicsiqui-
ncm aj>Elherio elBealo sibi factam Elipandus exce- dem aiinb jutlictid convenil undecima, et annus so-
perit, an ct tjuid ipse scriplis hiscc reppsuerit, cian tum vigesiinus regni Cafoll'Magni, qui Francis im-
coiilroversia inter ipsbs et quandiu duraverit, ex perareccepitppst Pippihi patris obitum, qui contigit
scriptoriFius illius temporis, quosethactenus novimus, 24 Seplenibris, anno 768. Allerum vitium hujus
Ijaud innotescit; errorem tamen lurbas in illis re- charlx notatur, quod ibi Carolus Magnus illo anno
gionibus per illos libros riiinime cessasse, sed majpra non iina, sed quatuor pmnirio vicibus imperator vo-
fri dies ex impatientia erraritium incrementa ccepisse, cetui\ cura tamen is nbn iiisi post annps duodecim
ea
" deinoiistrant quocposlhac coutigerunt. impefatoriani dignitatem' accepefit. Tertio, eaderii
XI. Conatus Elipandi.— Nimifurii Elipandus omni charta quibusdam ex co suspecta yidetur, quod ibi
conatu sluduit ut plures alios in suas partes trahe- episcopi pro pesiiferp dogmate Fclicis proscriljendo
ret, atque illos in suos oppugnatores incitaret :'et se convocatos fuisse asserant,cuiii taineii in hoccon-
•primo quitlem, ciim oli arcbiepiscopalem dignitatem venlu de illo nihil actuiq fuisse recenseatiir. Cppstat
magiia praditus esset auctorilate , nonnullos sibi vero ex annalistis illius tcriippris, Felicis dogroapfimo
Cordubenses devinxit, ut teslatur Alvariis Cpfdu- Ratisbpnae et iterum Rpnioea,nno792, et lertio Fran-
bensis apu I D. Majansium iufra Append. Il, num. 4, cofordiaeanno 794 danujaium fuisse.' « HaeresisFeli-
deincepsetiam Ascaficuih episcopum Biacaraugusla- ciana, > ut habeht Annales Lpiseljani et alii ad an-
n;e, iifquidam volunt, Ecclesl;c cpiscopurii in suas r-. "*num 792, « primilus audita etin Regaiiesburg primo
casses traxit; ad quero ipse provbcat in episto(a"Sjd eondemnata est; » et ad an. 794, « ibi (francoford.)
FiJelem aiibalcm, et ciijiis etiani mcminit Adrianiis lertio cpndemnata est haeresis Feliciaria. » Qupd
paua in epistola a nbbis supeiius citala 83 CoJ.Ca- utrumque falsuni esset, si eadero haeresis lempore
rol. Alium tamcn in Hispania advcrsariuin habuit, aliquo priore, nempe anno 788 f\iisset, yel ab aliquo
Tlieudulam scilicet^piscopum Ilispalensem, qui illius cpncilio vel ab ipso auctorc Feljcp, qui illi coiicflio
errorem anathemate perculit, ut refert Alvarus Cor- Narbbnepsi 926 subspriptiis reperitur, cpndemnata
diibcnsis in epistolaad Joanriem Hispalensem lom. XI aut abnegala. Deriiumet illud fiiiemiionrijereri exisli-
Hisp. sacra Floresii, nuin. 27, pag. 123, dc quo " mat Pagiiis ad annunj 788, uum^ II, quod ibi coii-
etiain videas Majansium loc. cll. cjlio subscrintj recenscantuf atiarum pfovinciarum
XII. Errori propagato per Septimaniam, occurrilur archiepiscopiet episcopi, potestaliafcliiepiscopiNar-
per concilittmNarbohense anni 788. —Posthacerror bpnensis minime sulijecti.
Elipaudi in limitaneas etiam Hispaniae prpvincias XIV. Qbmotis diflicultalibus respondetur. — Hae,
pro^iessus defensorem invenit Felicein episcqpum quae contra coqcjlium illud Narbonense movenlur,
Urgclilanum, qui eumdem errorem magna conleri- difficuilales non leyis profectp momenti sunt, non
fione tuittis cst', et per Septimaniam, siculElipandps tamen tanti, ut quidem existiroo, ut omnem Udem
per Asturlas et Galliciam propagavit, testante Jona auferre possiql veluslaeroembranoe, quae, teste cel.
Aiirclianeusi libro i de Ciiltu imaginuin. Malumtari- Baluzio, reruin isfarum justo censpre, « aut aetati
topere serpciis sollicitos habuit summos et vigilan- Caroli Magnisuppar, aiit certe norimulluui remota
tissinios gregisDominici, populique Christiani recto- est. > Sicut ergo cel. Pagius loc."cit.'6b hujus mem-
fcs, Adrianum I EcclesiaeRomame pontificem, etCa- '^brauae vetuslatem tria concilii hujus decreta circa
folum regcm Francoruni. Pontifex per litteras, rex liinites parochiaeNarbonensis pro genuinis aguoscit,
per missuii! suuiri Desiderium, cpiscopos catholicos ita etiam eidem chartae ob recensita assumeiiia fides
nortati sunt, ul inalo per solemnem conventum seu denegari non potest, dum refert episcopos auctori-
synoduni in provinciis Galliae liispania: liniitaneis tale ppntificis et imperatoris seu regis convocatos
cclebrand.un remedium quaererent et affcrrenl.' Eam fuisse « pio niultis et variis ecclesiasticis negbtiis,
ob causani et ob aiia ccclesiaslica, quae tunc simul sed praeseitiin pro Felicis pestifero dograale. '>ln
occurrebant, negolia N irbonae(cujus mctropoli tunc notis qiiitlem lemporariis peccatum fuisse a libraYio
Terraconensis qtioque provincia, una cum episcopatu cerluni cst; vcrum considerandum est ichartas quas
Urgeler.si unita ac"subjecta fuil. Vidc Pelruin de Calellus et Baluzius habueruiit non censeri posse au-
Marca de Concordia Saic. et Imp. lib. vi, cap. 25, tographas, sed fortassis a tertia, qiiarla vel quinla
edit. Ro ;oret., p. 380 et 381, el in Marca Hispan. manu neglig nter et imperite, quod in vetustis scri-
lib. iv,_pag. 345) viginti quinque episcopi Narbonen- ptis multoties dcprehendiiur, descriptas. Facile ergo
sis el Terraconensis atque vicinarum provinciarum fieri potuit ul scriptores minus attenli numerovero
convenereanno 788, ut vetustissima membrana testa- indictionis unani, nunjerp rpgni Caroli tres lineas
|ur, quara primo Guil. Catetlus senator Tolosanus ex addercnt, atque ita loco xi scriberent xn, et lpco xx
chartularip archiepiscopi Narbonensisexlibro v in Da- exararenl xxiu. Convcniunt vero indictio undecima
K$c'archiep. Narbon., deiride vero vetusta quo- et anniis regni Caroli yigesirous, anno incarnationis
c[ucmembraua emendatiofem dedit Steph. BaXuzius ^8, quemretinendun) es§e existimo; in nota etenim
roo FROBEN. DISSERT. DE II/ERESI ELIPANDIET FELICIS. 510
incarnalionis error amanueitsium non tam facile con- A pracsidentc, prasente Felice, quem multum laudare
tihgit quam in anno indictionis vel rcgimiriis, quia soles, vestrae partis tunc deferispre, ventilata est in
ll[iini eljaiu simpliciores non ignoraut. Altcrum vi- celeberrimo loco, qui diciltir Raiginis-Burg, et syno-
Jiipinex nproine imperatoris, quod Curolo iredcei.n dali auctoritaie sacerdolum (;|irisli, quixterno ex diversis
an|)js antp quam imperalor renunliatus sit tribuilur, Christiani imperii parljbus convcnerantj ana,-
cel. Baluziusdexterrime dilu^t:« Rcges quippe Fran- tlicmalc damiiata. » Niilia quidpni acta, nulloscanp-
cqrmn, ait, tametsi imperiura Romanuin nondum nes bujus conci|ii nobis actas indulsit, de eo tamcii^
qbtjperent, imperatores lamen aliquaiido vpcaban- ab annalislis ct scripioribus cjusdem teinporis sc-
tiir, quia imperaloribiis in regno successerunt; > qucntia innotescunt : 1° tempus celebiati cpncilji,
uuod yip eruditus deiride plurbus exemplis deinon- annus nimirum 792, qucm,onines uno ore desigiiaiit',
strat. Addo chartas illas Caielli el Balu/.ij forlassis 2° innotestil adfuisse conciiio ipsiim regem Carolura
scriplas fuisse postquam Carolus Mngnus jam impe- Magnura, cideniquc nvtpsedissp verbis mox cilslis
rator renuntialus fuit; quo casu facile Deri potnii ut testaiur Alcuiiius; o° eoiiem referente, ex divcrsis
scriptor iniperitus religioni sibi duxeril Carolo jam Christiani imperii pariibus convenisse saccrdnles
imperatpri hoc sibi conveuicns pncconium ppn altri- Cbrisli. Jnter illps luere Paii|inus p?.lriarcha Aqiii-
liuere. Teitiain, qu;e obniovetur, ; ifiiCtillalcmappla- leiensis, quod cx ejus>:>em verjiis ogicgie demonstrat
nare non aaqtiefacitc esl. p. Madrisiusquidera, Ope- 927 c'- MjuirisiusQpp. S- Pavnnl Dissertationc iv,
rum sancti Paulini Aquileiensis pag. 2:0', mini. 27, lium. 35. Quin onines lJajoaiia; cpiscopi il]i convcn-
{Patrol. tom. XCIX)dicendum exislimat, « hoeresiro lui pra:senles ftierint, tiiiliacausa dubilantli apparet,
Felicis in concilio Ratisponcnsi damnatam, priino, n nimiruni Ailahvinus Ratispoiicnsis, Arno Salisbur-
nempe nominalim et splemnitei'; » de eatlcm lamcn gcnsis, tiiiic nomiiim aicbiepiseopus, Atlo Frisingen-
eiiain in concilio Narbonensi actum fiiissc credit, sed sis et Waldericus Pataviensis. Quinam ex aliis pro-
dispulando solum, nihil definiendo. Verum non ad- vinciis comparuciint, iu memoriis non exstat. Innp-
yeftit, credo, vir erudilus, i:i ilio conciliari decroto tescil 4° ad cumdem coiiventum adducium fni-se
tjogiha Felicis appellari pesliferum; crgo rcprohaium ipsum Fclicem de errore accnsatum, eique faculta-
liiit ibi et damnatiiin ab episcopis. Igitur non alia via tem se dcfcntlendi conccssam fuissc; cum vero con-
sese ab hac difficiillaleextricandi supercst, quaro ut victus fuissel de errore, ipse quidcm taclis sacro-
dicatur, vel vocein peslifero a scriptore chartac sauctis Evangcliis illum, tcstc sancto Paulino Iibro i
posthac fuisse assutam, vel anualistas Francicos acla atlversus Feliccm, cap. 5, abjufavit, bocresis verp -
concilii Hispauici ignprassc, quotl libcniius creuain, illius wterno anntliemate,til Alcuinus loqiiilur loc. cil.,
quam chartarii iUam,'quacHlommaclorumraemoriam damnata fuit. Qttod itlcm tcslaltir Annalista Fulden-
conservavit, omnino falsam esse atque petulanler sis ad hunc annum bis veii.is : i Ibcrcsis Fclician.i,
cpnfictam. Ultima difficultas, qtta; ex suls-criplione ipso auclore cam abneganle, apud Hcganesburg pri-
cpiscoppruni, aetsede metiopolilica Narbouensi inde- mum daiunala est. »
jpendenlium, ipsius F^elids in suimct doginatis XVI. Et Iiomw ab Adriano ponliftce. — Ejurata
coridemnationem facta deducitur, neminem nioraii licet a Felice bocresi, daiaque solemni sponsione,
dcbet. Causa agenda erat sal gravis, de integriiate « se in ea, cui luiic consenserat, lidei regula perpe-
liimirum fidei et dogmatis Et:cl sise calholicac; ina- tua immutabilitale mausurum, » ut Paulinus tcsla-
luui in vicinia Hloruniepiscopatuura, qui ut pluriinuin tur loc. cit., rcx tatnen Carolus pio fi.!ei catholicae
ditioni regni Fraucici subcrant, grassabatur, et jam C integritate zelosissinius necdum dogma ex hoc con-
ipsa viscera, Etclcsiam Uigellitanain nempe, o\ium corri- cilio satis firmaium exislimabat, nisi ea quoc i;i,
puil. Minime yero dubilaudura cst p:.slorcs milis sedis apostolica; legatis prasentil.us, acta
Christi, qujbus jupus imminebat, ctsi archiepiseopo sunt, cjusilcin se;!is auctoritalc confirroarenlur.
Narbopensi non escent subjecti, per seinetipsos dc Quapropier idein FelixClirisiianissimi principisjussu
medela riialoafferenda cogilasse,peficulum ad caput per Angilberluni abbatem Roniain ad Adrianum
Ecclesioeet ad principem terroc detulisse, ptab his, papam deducius est, prout annalistai Francorum et
proul usus Ecclesiae emcrgente hoeresi ferebat, ad Leo tlt papa in cpucil. Rpm. aniii 799 lestantur, ul
Jjonciliuro Narbouae, tanquam sede regionis illius nimirtun illius causa in pathedra quoque sancti
jiraepipua, celehrandum convocatos fuisse. Pbrrp Fe- Peiri dijudicarelur pro instfuctione totius orbis ca-
licis siibscriptio in proprii sui dogmatis cpiideinua- tholici.
tjonei» facta aeque pafum chartoe illius ponciliaris XVII. Causa, ob quatn Felix Ratisbona Romam
veritaii nocere potest, quam paium ex illius perlidia missus fuerit, a D.Wnlchio conficta reprobatur. Vera
guspecta reddi potest ipsius coriiessio poslea Ra- ostenditur. — Equidem doctissimus D. Walchius
tisboaae et Romoe,ac demum etiam Aquisgrani edita. aliam causam, pb quain Caroltis id consilii ceperit,
Charla ergo iHa conciliaris, non obstantibus, qu;c in affert in sua Hist. Adopt., cap. 2, sect. 1, nuni. 15,
jlla pccurrunt, difliculialibus, ob vetustaleip scriplu- p. 115, ubi, « bauJ aliemim a veritate esse niihi vi-
rop, et ob>sihcera, quae in illa exstant, prisci moris detur, inquit, si dixcris, Felicem, licet Ratisbonae
vesiigia, habenda est pro genuina, ac proinde tenen- errorcm se tlcscruissc declarasset, ndiilominus baud
dura quoii illa oeta|e concilium Narbonoe in causa 9 constautcm fuisse, idcoque noluisse cuin Carolum in
dqgmatis Feliciani celebratum, hocque ibidem tan- Hispaniam dimittere, setl jussisse euin Romam pro-
quam pesliferum rejecluin fuerit. ficisci, ut Adrianus cuni ad mulandam senienliam
XV. Ettofi, prompventeFelice Urgellitano crcscen- commoveret. Ne iter fingeret aut fuga sibi consule-
ti, obviatur Ratisbonw anno 792. — Fiiiito conci- ret, nactiis est comilem Angilberlum, viium maxima
h'6 Narbonensi, non fuil linita lis et controvcrsia : apud Carolum valentero aucioritatc. Cum Roinam
sed maluii) ad majores in dies vires excrevit, ita ut venissct, conjectus esse in vincula ; nec fieri potesl
nmi Galli lantum, se j etiam Itali ct Germani t!econ- qiiin crcilam factum csse id ctini prislinum errorcm
sjlio ad illam pesicm propulsandam serio cogitarent. esset aniplexus. At libenatis cupidilale "facile ad-
Ipse rex Christianissimus Carolus vere Magnns sua ducliis ftiit ut se alia senfire simularet ac solemni
auctpritate fiucluanti Ecciesiae succurrefe volens, formula ipse, quoeantea docuerat, rejiceret. Romani
anno 792 Ralisbcmc, ubi tunc hiemera egit et Pascba ex senlentia animi omnia eum agere sibi persuase-
celebravit, synodum episcoporum coegil, prout ad rujit, ac restilutuni in libertaiem Urgellas repetere
huncarinum unoore lestantur oiur.cs ai)iiali.ste Fran- permiserunt. » Hucusquc D. Walchius.
cici, apu I Boiuiucl, lom. V Script. Rer. Franc. De XVIII. Vcrum niihi baud placet hocc viri docti
eo eliam luculentain mentionein iacit Alcuinus ipse coiijectura, inillo arguinenlo historico nixa, sed in
libro i adversus Elipandum, num. 16, his verbis : sola rci possibilitate fundata, quaeiu rebus historicif
« Antequam ego... venissem in Franciain, ha.-cea- nidlius. cst pondei is. Suholuit viro acatholico ( itn
dein vcstri efroris secta eodem glorioso principe cjus nientem ex yerljorum illius connexione inter
Sll B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. Si*
pretor) pontificios ex hoc facto argumentum acci- /A mysteria in nostro Patriarchio ponens juravit sic te-
pere posse pro defendenda auctoritate sedisconcilio-
aposto- nere et confiteri: et iterum in confessione super,
licae in confirmandis decretis dogmaticis corpus beati Petri apostoli ipsum ponens suum or-
rum; hinc causam aliam, ob quam Felix a concilio thodoxum libellum, similiter et illic juravit, nequa-
Ratisbonensi, ad absolvendum judicium, Romam quam se dicere audere adoptivum, sed proprium et
missus fuerat, fingere necesse habuit. Enimvero si dilectura Filium Dei teneo el confileor. >
Felix post ejuratam Ratisbonae haeresin, paulo post XXI. Felix Roma dimissus, non lamen sedi suw
ibidem suam inconstantiam manifestasset, mirum reslilutus fuil. — Bina hac confessione calholici
profecto videri possit, eamdem a nullo illius tempo- dogmatis facla, et tolies juramento confirmata abdi-
ris scriptore, a nullo Felicis antagonista redargui; catione pristini erroris, Adrianus pontifex credens
e contrario vero omnes lestari, Felicis inconstan- hacc omnia ex animi sinceritate proficisci, Felicem
tiam ac perfidiam tunc primum innotuisse, post- vinculis exemptum abire permisit : « Quo faclo, in-
quam Urgellas rediit. « Et postmodum, >ait Leo III quit scriptor Annalium qui vulgo Eginhardo tribuun-
papa in concilio Romano, supra num. 17 citato, tur, ad civitatem suam reversus est. » An vero
i transgressus legem Dei fugiens apud paganos perju- tunc Felix suaequoqrie sedi, seu honori episcopatus
ratus effectus est. > Et si Felix Ratisbonae ob me- reslitulus fuerit, haud liquet. Id quidem annalista
tum regis prasentis conversioneui suam simulate Saxo sat clare innuit, ad annum 792, ila canens:
edidit, quis credat illum ibidem, causa metus minime
mutata, priorem simulaiionem prodere voluisse ? meruiiqnereverti
XIX. Credam ergo potius Felicem in synodo Ra- B Ad propriserursus retinendum sedlsIionorem.
]
tisbonensi erforis convicium, a Carolo rege missuin Ex aliis tamen annalistis ejusque temporis scripto-
fuisse ad Adrianum pontificein Romanum ob praro- ribus, qui id diserte aflirmaret, neminem novi.
gativam primae sedis, ut illius judicio controversia Hanc certe restitutionem ignorarunt cum Elipando
non pro una tantum natione, sed pro Ecclesia uni- caeteri episcopi Hispaniae,cum anno 794 ante conci-
versa terrainaretur, quod fieri non poiuisset per sy- lium Francofordiense epistolara suam scripserunt ad
nodum Ratisbonensero, quoe solum nationalis, nec Carolum rogantes, « ut Felicem in proprio honore
fortassis omniuni episcopojum nationis fuit; et restauret, et pastorem gregi a lupis rapacibus dis-
propterea pro Hispania aliisque regnis extra ditio- perso reformet. >Infra, in Appendice I. His lanquara
nera Francicam sitis non admodum gravis auctori- domesticis majorem fidem adhibendam esse nemo
tatis fuisset; prasertim quod eidem nulli adfuerint dubitabit, quam poetaeextraneo, qui id forlassis ita
sedis apostolicaelegati. Hane meam opinionem tem- contigisse animo finxit.
poris saltem illius moribus et consuetudini confor- XXII. An Romwin aliqtto concilio episcoporumtit
mem esse, nerao veteris disciplinaeperilus inficiabi- correctus? — Idein qtioque poeta, et solus quidem,
tur. Certe episcopi Italiae in libello Sacrosyllabo ad- refert Felicem Roraac « in celebri pontificum se-
versus Elipanduro, postea in concilio Francofor- natu, » sen in aliquo solemni concilio episcoporum
diensi edito ct probato, ita haeresiin illique adhae- eain ob causam convocatorum fuisse correctum;
rentes anathemate feriunt, ut tamen jus summaese- canit enim loc. cit. :
dis, praseniibus licet ibi legatis apostolicis, salvum Quo(Adriano)praisenle Pelri correclusln aedebeati
velint : « Reservalo, inquiunt, per omnia juris privi- C( Ponlificumcnramsacro celebriquesenatu
legio summi pontificis et Patris nostri Adriani primae DamnavitFelix, etc.
sedis healissimi papae. > Tora. XIII Concil. Mansi,
pag. 882, circa linem. Palresergo Francofordiaecol- quod nullus alius illius temporis scriptor dixit; sed
lecti, iidem pene qui ante biennium Ratisbonaecon- omnes id unum narrant quod Felix Ralisbona Ro-
veneranl, crediderunt ultimum judicium in causis mam missus fuerit, coram pontifice suam haeresim
fidei Romano Pontifici esse deferendum. Haecigitur rursus damnaverit, el posthac ad suos fugiens perju-
vera causa censenda est ob quain Felix Ralisbona ratus effectusest, prout Leo pontifex loquitur loc.
Romam ductus fuit, et comitatus illi addilus, ut se- cit. Nimirum Adrianus pontifex actis concilii Ratis-
curius eo perveniret, et ne forte ante completumju- bonensis inspectis et cum clero suo (aut cum epi-
dicium fuga claberetur. Dum vero Romae carceri scopis forte quibusdam tunc Romaeob alias causas
mancipalus fuit, id contigit, quod cum reis assolet, prasentibus) examinatis, haud opns esse judicabat
qui, ne pcenam promeritam effugere malumque novo indicto concilio. in dogua uiterius inquirere;
quod adlnic timetur latius disseminare possint, sed negotiura repetita abs reo confessione, suaque
cuslodiac traduntur. actorum Ratisbonensium confirmalione absolvere
XX. Felix Romw fidei confessionemedit. —Felix voluit. « Imo, > inquit Alcuinus libro i adversus Eli-
Roraaecoram Adriano sumrao pontifice constitutus, pandum, num. 16, « et a bealae memoriae Adriano
fidem quam Ratisbonae professus fuerat, denuo edi- papa, qui tunc temporis sanctae Romanae Ecclesiae
dit, atque in vinculis orthodoxum quoque libellum, aposlolica auctoritate rexerat sedera ( non synodali
pontifice docente, seu, ut interpretor, formulam di- " auctorilate, ut antea de concilio Ratisbonensi dixe-
ctante, composuit, quo haeresim priorem abdicavit, rat) haec vestra erroris secta funditus exterminata. >
et bina vice condemnavit libellum pradictum cum XXUI. Adrianus pontifex non ex concilioRomano
jnramento, semel super sacrosancta mysteria, et anni 792, sed ex— alio anni 79-4epislolam ad episcopos
iterum super corpus sancti Petri apostoli, in perpe- Hispanos dedit. Hinc fallitur cl. Madrisius ( quod
tuum suae conversionis testimonium ponendo. Cujus pace viri doctissimi dixero ) dura cit. dissert. num.
facti testem habemus omni exceptione majorem, 35 scribit: « Quod ea quaein hoc Romano concilio,
Leonem III papam, cujus verba referre juvat ex hujus nimirum anni 792 definila fuere, Adrianus in
concilio Romano, circa initium anni 799 celebrato, unam epistolam seu libellum collegerit, et ad Hispa-
quoe in aclione 2, 928 tom- XI11Concil. Mansi, niae episcopos contra Elipandum direxerit. > Enira-
pag. 1031, ila sonant : « Sub sanclae recordationisi vero in ea epistola seu libellone uno quidem verbo
proedecessore nostrn dorano Adriano papa, directus meminit pontifex decretorum antea in concilio aliquo
a domno Carolo prafulgido magno rege ipse miser- adversum Felicem coacto factorum, nihil de Felicis
. riraus haereticus infelix episcopus, doctus ab eodeni confessione aut damnatione erroris illius Romaevel
1* almo prasule, fecit illum orthodoxum in vinculis li- Ratisbonae; sed suam solummodo mentem etEccle-
bellum, anathematizans et confirmans inter caetera siae doctrinam et fidein ibi exponit, epistolasque
nequaquam Filium Dei adoptivum esse, sicut dixe- episcoporum llisnaniae, arJepiscopos Galliaeet Ger-
ral: sed proprium et verum Dominum nostrum Je maniae, atque ad Carolum Magnum scriptas refutat,
sum Christura Filium Dei confiteor. Unde et ipsun i et doctrinam in illis contentam cum auctoribus suis,
orlhodoxum suum libellum super sacrosancta Dei si resipiscere nolint, condemnat. Quapropter D.Man-
 315 FROBEN. DISSERT. DE H^RESI ELIPANDI ET FELICIS. 314
sius tom. XIII Concil., pag. 860 D., Venetum Con- A dum, prout ipsemet loquitur in epistola ad Elipan-
ciliorum edilorem erroris arguit, qui illas Adriani dum, aciis illius concilii inserta et a nobis rursus
lilteras ex concilio Romano anni 792 profectas cen- edita in Appendice II.
suit; illas enim alleri Romano concilio anni 794 XXVI. B. Alcuinus regim vocationi paret. -~ Ex
ascribendas esse, idem D. Mansius probat, nec satis Anglia ergo Alcuinus rediit sub finem anni 792, vel
liquere nobiscum asserit, an Felix Romae in aliquo sub initium sequentis, prout recte censent Mabillo-
concilio haeresim suam ejuraverit. «Hocunice, in- nius, Annal. Bened. tom. II, p. 304; Coinlius, Annal.
quit, constat, convictum ilium Ratisbonae, hceresim Eccles. Franciae pag. 496";Pagius Crit. Baron. anno
suam Romse ante confessioncm sancti Petri eju- 795, num. 7, et alii. Certe anno eodem 793 jam in
rasse. > Sed nec illud largiri possum D. Madrisio Francia morabaiur, ut constat ex ejusdem epistolis
dum 1. c, n. 56, asserit Felicem anno illo 792 Roma eo anno ad Eboracenses et alios datis, ubi videas
scripsisse ad Elipandum , et adhuc Romoedegentem nostras adnotationes.
ab eodem sub finem ejus anni vel sequentis initio XXVII. Felici epislolam exhortatoriam scribit, quo?
responsum accepisse, illam nempe epistolam, quam nunc primo prodit. — Alcuinus post suum in Galliai
supra dedimus. Id namque serius factum fuisse, in- adventiim placide et amice Felicem episcopum con-
fra, num. 50 hujus dissertationis, monstrabimus. venit per litteras ( ante vel post conciliuiri Franco-
XXIV. Felix errorem suum in Hispania resuscitat. fordiense anni 794 haereo), tentans num ad meliora
— Felicis ergo conversio tunc fucata et simulata illum possit fraternis monitis et amica exhortatione
fuit, sicut ipsemet postea in concilio Aquisgranensi permovere. « Cui ego, » inquit libro i adversus Eli-
palam edixit et scripsit, his verbis : « Ex loto corde j) paudum : « in bas adveniens partes charitatis cala-
reversi sumus, non qualibet simulatione aut vela- mo epistolam exhorlatpriam, ut se catholicaejunge-
mine falsitatis, sicut dudum,- » Ratisbonaj nimirum ret unitati, dirigere curavi. » Et rursus libro i ad-
et Romae. Hoc igitur astu nunc liberalus Felix Ur- versus Felicem : « Scripsi epistolam pridem , inquit,
gellas, simulque ad pristinum errorem perfidus re- Felici episcopo charilatis calarao non contenlionis
diit. « Postmodura transgressus legem Dei, ait Leo stimulo, fraternae salutis desiderio , non mordacis.
pontifex loco supra num. 21 citato, fugiens ad pa- reprehensionis stylo; cupiens eum corrigerein Christi
ganos consentaneos perjuratus effectus est. > Quod dilectione, quem in cujusdam nominis novitate de
ipsuro Alcuinus testatur, loco num. 22 supra citato Christo a catholicoe pacis unitate recedere notum
scribens : « Donec idem Felix infeliciter ad vestras habetur. » Epistolam hanc exhortatoriam hucusque
refugiens partes sopitos infidelitalis cineres, vobis desiderarunt viri ernditi, et de illa unquam dete-
exhortantibus, resuscitare intemlit. > genda D. Walchius penitus desperavit, num. 18, pag.
XXV. Rex Carolus B. Alcuinum cum quibusdam 129, suaeHistoriaeAdoptianorum pronuntians, « cer-
sociis e Britannia revocat. — Non diu latuit vigilan- tum esse has Alcuini litteras una cum libello Felicis
tissimum et pro puritate religionis ac pace Ecclesiae temporum injuria fuisse deperditas atque amissas. >
summe sollicitum regem Carolum Felicis perfuiia : - Verum meminisse debuit vir doctus, non omnia de-
cum ergo in hunc finem et pro exstinguendo errore perdita censeri posse, quae ex antiquis adhucdum
adhibili hactenus conatus nihil profecissent, de no- latent. Et nos quidem hanc Alcuini epistolam felici-
vis remediis Christianissimo principi cogitanduni ter nunc primum eruimus e codice ms. Salisburgensi
fuit, quibus demum malum et a suis regnis et ab r vetuslissimo, indeque fideliter descriptam, tanquam
Ecclesia penitus arceretur. Haerebat animo principis primum illius pro Felicis conversione tentamen,
mira in sacris eruditio, quam in Alcuino aulae suae superius ante septem illius libros adversus Felicem
magistro diu fuerat expertus. Aberal is tunc tempo- collocavimus.
ris a Francia, unde is sub An. 790 929 discesserat XXVIII. Felix jam antequam hanc Alcuini episto-
in patriam, vel facultatem a proprio rege el epi- lam accepit, quwdam pro suo errore scripsit. — Ex
scopo petiturus, ut Anglia et Ecclesia, cui alligatus hac epistola Alcuini ad Felicem discimus hunc Ur
erat, reliclis posthac sibi liceret in Francia coramo- gellitanum episcopum jam antea quaedam scripsisse
rari;quod insinuat Vitae illius scriptor, num. 12; justa et vera, et in solo tunc adoptionis nomine ab-
vel ut dissidia nonnulla inter Carolum et Offam re- errasse. « Plurirna, » ait Alcuinus, num. 5, « in scri-
gem Merciorum eo tempore exorta componeret, ut ptis tuis justa et vera inveniuntur; cave ne in hoc
existimat Mabill. Annal. libro xxvi, num. 10, et in- solo adoptionis nomine a sensibus sanctorum Patrum
nuitur in epist. 3 Alcuini, ad Colcum lectorem ; vel dissentias. » Scripta vero illa non alia esse credam
ob utramque causam siroul. Hunc igitur virum Ca- quam responsura illius ad Elipandum, qui ab ipso
rolus Magnus aptissimum censuit, quem ad confu- quid de adoplione Christi in Filium Dei sentiret scire
tandos Hispanorum errores adhiberet, et utreditum voluit, et libros ad eumdem scriptos, in quibus pra-
suum non diutius differret, sed pro juvandis rebus vilatem opinionis suae pertinacissime defendere cu-
Ecclesiaein suo regno operam suam conferret, inci- ravit, prout narrat Eginhardus in Annalibus ipsi
tavit. Hanc enim causam reditus sui ex Anglia tunc tributis ad an. 792, aut epistolam quam Alcuinus re-
fuisse ipse Alcuinus non una vice lestatur. In praefa- futandam suscepit in libello quem per beatum Bene-
tione ad libros adversus Elipandum, supra: « Di- D dictum monachis Gothiaemisit: de quo inffa quaedam
vina, inquit, ut credo, jubente dispensatione ad glo- proferemus num. 56. Reliqua enim Felicis scripta,
riosum et omni honore noniinandum hujus regni quae recensentur in Hist. Litteraria Galliaetom. IV,
principem et regem Carolum VOCATUS adveni. > His pag. 451, posteriora sunt hac epistola Alcuini ad
verbis Alcuinum non significasse putat D. Wal- Felicem, ut per decursum hujus dissertationis pa-
chius, loc. cit., num. 17, pag. 121, « se a Carolo ex tebit. In his ergo scriptis, quae Alcuinus lunc legerat,
Anglia ad pugnam contra Felicem et Elipandum nihil a veritate catholica alienum continebatur, nisi
ineundam esse evocatum : sed divinae hoc esse do- adoptionis nomen, quod Cbristo contra sensum san-
cumentum voluntatis, ut veniret eo tempore in Fran- ctorum Patrum tribuebat: posthac vero plures alias
ciam, quo ejus consiliis et studiis opus fuit ad con- hoereses et blasphemias libello suo, quem huic epi-
futandos illos errores. > Verum utrumque significat stolae Alcuini opposuit, inspersit. « Cujus libelli, >
Aicuinus, quod et jubente divina dispensalione et vo- inquit Alcuinus epist. 83, « cum paucas paginolas
catus advenerit ex Anglia, quod clarius dicit, supra percucurri, inveni pejores haeresesvel magis blasphe-
libro i adversus Elipandum, n. 16 : «Antequam ego, mias, quam ante in ejus scriptis legerera. » Quod
inquiens, EODEMsapientissimoregejubentevenissem iisdem pene verbis confirmat Leo III in excerptis
in Franciam, haec eadem vestri erroris secta actorum concilii Romani an. 799, ubi legitur : « Et
ventilata est. » Poslhac wtx Carolus « alios quoque ut nobis visum est, pejores hoeresesvel majores blas-
ecclesiasticaedisciplinae viros de Britanniae partibus pheniias, quam anle in ejus scriptis vel diclis un-
convocavit > ad concilium Francofordiae celebran- quam" audisseraus, ibidem cognovimus. > Et paulo
315 B. F. ALBHfl SEU ALGUINI OPERUM PARS IH 310
inferius: i Ut panis reversus est (Fplis) in siram A' relis ferenda eo suara operam irapendit, ut npvum |n
vpjriitum, ul audistis per squijj blaspnemum libellum, regno suo congregarptur eiiiscpppriiiij ac 'cat^oticjh
quem atl venerahilem virumAlbinum abbaicm mo- rurn Patrum atqne doctorum popciliuni : « Ju^sit
nas^erii S. Martini emisil, in pejorem latiationem de- ergo, » ut ipse in suis ad Hispanos responsoriis Ip-
venit, quam anlca. » Quod ipsum quoque satis cou- qiiitiir infra in Append. rf, num. 5, « sanctoruin
stat ex variis locis librorura Alcuirii adversus Fcli- Patvuin synodale ex omnibus su* dilionis Ecclesiis
cejri, et ex ejus cpislola atl Elipaiidura. congregari concilium (An. 794,quod historica monu-
^XIX. Ad epistolam Alcnini
— prolixe respondet, non menta illius temporis oniiiia lestantur); praeprimis
ante cottcil. Francoford. Fclix accepta hac Alciiini vero ad beatissiiniim ajpostolicae sedis pontificem
epistqla , etsi iqoderate adnioilum et magis slimulo Adrianum ter qualerque missos suos direxit, scire
cfiaritatis quani .coptenliouis scfipta, eidcm « mox cupiens qiijd sancta Romana Ecclesia aposlolicis
libellum non epistolari brevilalo succiuclum, scd edocta trailiiiionibusde liac respondere voluissel in-
scrmonuni seric prolixum dirigere studuil, » ut Al- qiiisitione. Conyocavit quoque de Brilanniae parljbus
cuiiius scribit initio Ijbri i coiitra Fcliccm, seu ut aliquos ecclesiasiicac disciplinaeviros. > Locus iri quo
alibi, ljbrp i advevsus Elipanduni, id cxprimit: « non cpnveiitus indiclus fuil erat Francofordia celebrfs ad
cpistplari 030 brevitale, sed libplli prolixitate rc- hiicdum ad Mceniimcivitas.ubiillo anno rex Carolus
sppndere nisus est. > Viri eruditi de anno quo Fclix -Pascha celebravit, et comitia quoque regni agenda
illum siium IibcHum edi.lit, addubitant. Quid nobis erant. Hunc conventum aestatis initio factuni luisse
verp videatur similius, inferius num. 36 profeiemus. tcstantur Anmdes nomine Eginhardi insignifi et qui-
Interea conlra D. Walchiiim loc. cit. pag. 129 notasse JJ j ' dem ante diem xm Kal. Augusti, ul probat D. Mansi
sulficiat, einndein libcllum Felicis non ante conci- tom. XIII edit. novissimoeConcil., pag. 860. De aiinp,
liuiii Francofordiensc aniii 794 ad Alcuimim pervc- loco et causa celebrati hujus concilii Francofordjen-
nisse, quem abs dubip colleclis ibi Patribus exhi- sis uno pre testantur veteves annalistae et omnia
buisset, sicut ilium posiea per Carolum regem cum tunc edita monumenta.
Romano pontifice et aliauibus cpbxopis communi- XXXIII. Thomw Rcinesii dubio adversus hoc con-
cari fecit. cilium salisfit. — Miriim vero videtnr Thomae Rei-
XXX. Elipandus et socii episcopi sub annutn 794 nesio in epislola ad Joan. Tobiam Maium (quaeinter
epistolas miltunlad Carolum regemet episcoposGallia; epistplas, cl. virurumex bibliotheca Marquardi
Aquitaipw et Auslriw. — Anno 794 vel circa fineni Gudii, cqra Petri Burmanni annb 1697, Ultrajecti
antocedcnlis, Elipaiidus et alii episcopi Hispaiiiaeilli edita, est 251, p. 512), quod Pauiinns cpistolaro Eli-
adhaerentes, a Felice ad ipsorum partcs rcvcrso de pandi ad Carolum scriptam in cpncilio quidem exa-
omnibus, ut credibile cst, quae Roniac et Ralisbonae minatam et pxcussam fuisse dicat, locum vero cele-
contra suam senlen^iain acta fuerant informati, ini- brati concilii non exprimat; quod Alcuinus nullibi
serunl ad episcbpos Galliac, Aquitaniic et Austriae ejiisilcm synodi meniinerit, uti nec auctor Vitae, nec.
lilleras, adtlitis specialiuus ad ipsum rcgein Chrislia- ipse Elipandus aut Felix ejtis facianl mentionem. At
nissimum Caroluni, in qtiihus profcssionero sii:e fidci enim quamvis hapcvera essent, mininie tamen fidem
prodlint, docirinac suoe ralionem reddere nilunlur, tot testium eanidem rem verbis miniroe obscuris at-
Beatum aljbatein tanquam hacresis auclorcm, oniui- tcstantium suspectam rcddere debent. Silenlium
busque nnoribus ltaereticis pejorem, ncfandoruin in- p14 auctoris VitaeAlcuiui non urget, quia, ul. ipse fatetur
sqper crimiiiunj reum proscindunt: rcgem Carplum num. 15, non nisi ea scripsit quaenunc cuncli nove-
per oiiinia sacra cpnjurant ut por seipsum arbUcr runt : et facile aliqua omisit qux ad Alcuinum sin-
sedeat et inter Felicem suaepartis defonsorcm, quem gulaiilcr non perlineut, ut est prasenlia in concilio
alj ineun,te se|ate in Dei scrvitio coiistanieiij depra- Francofordiensi. Elipandus epistolam Francofurti
dicatit, el eps qui Realum, qucm tauquam sacrilc- cxaniinalam ad regcm ei episcopos niisit, nescius in
guui pt carpis fiagitio saginalum calumnianlur, queni locum essent cpnvQcamh : in reliquis vero-
ocqiiS!judicio scntentiain ferat: doctrinam Beati su;e epistolis ad Alcuiijum et Felicem prudenter a com-
opnosjtam de regno suo aboleat, et Felicem in pro- niempratione illius concilii abstinuit, in qup iliius
prio bonorerestauict.Deinum justissimo alqueChri- errores fuere damnali. Porro Alcuinus inlihris suis
stjamssiuip regi per sumiuam calumniain, ex ineroi adversus Feliccm et Elipantlura frustra Hlis conci-
ruinpfe in fapicra p'jipere nou veveutur, qpod hosles\ lium Francpfiirdiense objepisset, cujus illi auclorita-
sups terrorp ihagis potestatis quam justiiia conyin- tem non aguoscebanl, imo crrofibus suis etiara post-
pat, quodque niore gentilium Chrislum negaverit Deii modum inbaerentes cpntemnebant. Deiiique, quod
Patris esse FHiunj. Hic nimirum baerclicovmn inoss Paulinum Aquileiensem attinet, eadem de illius si-
esf, ut duin causam suam vacillare bene norunt, , lentio ratio pugnal, qu;c de silentio Alcuini. Praeterea
eamdeip calumiiiis ac mendaciis roborare, et itat videtur Reinesjum ignorasse aut non legisse prafa-
iguarae plelij, imo ipsis etiam principibus obtrudcre; tionem breveqi' lihello Paulini in cpncilio Francofor-
jijlanfur. diensiproducioet pralixam, ubi concilium
XXXI. Quw nuper reperlm primo nunc prodeunl.-— - Francofordioe ob approbato
causam Elipandj celebralum, his
Hacces|i brevis synopsis illarum epislobirum quae diui P I expressis verbis nominatur : « Incipit liliellus sacro-
fugevpnt ayidos erudiloium oculos, quos nunc sa- syllabus catholico salubriter stylo editus in conci-
tiare possuraus, easque inferius in Appendice II ex- lio... habito in suburbanis Moguntiae... in loco cele-
hibcbiniiis, ubi siraul ct occasionem viasque quibus5 bii qui dicilur Franconofurd... Placuit igitnr sancto
eoedemad pos pervenermit narrabimus. Unum soluinj concilio, quatenus hic libellus pro causa udei ad pro-
hic praenotanius alibi profuturum , nempe stylural vincias Gallicioect Spaniarum mitti deberet... spe-
cpiscoporuni Hispanorum in iis epislolis solummodo3 cialiter autem ad Elipanduin, etc. > Neniovero suspi-
in Bealiim abbatem verli, nulla Alcuini facta men- cclur hunc tiliihiiii seritis fortassis fuisse a quodam
tioiic, baud obscuro argumento, nec epistolaiii cx- sciolo additum; nam reperitur in cpd. ms. nostri
hortatoriam ad Felicein, nec alterain ad Elipandmn,, moiiasterii 931^-Emmeraniivclustissimoet optime
nec aliud scriptum Alcuini de hac causa conlroversaa conscrvalo, scripto circa annura decimum sextum
Cp tempore, qup episcoporum itlorum epislolae adit sacculi noni.
episcbpos Galliac et Carolum Magnum scriptae fue->- XXXIV. Eidem cqncitio non tantum Alcuinus,
riipt, illis iunoluisse, quaescripla alias mininie inta- sed etiam alii Rritanni a rege invitati inlerfuere, secus
cta reliquissent. ac D. Walchius senlit. — Huic conventui Francofor-
XXXII. Carolus rex adversus illas Eispanotumn diensi Alcuiuus quoque interfuisse creditur, prout
querelas Francofqrdiw antio 794 congregari fecit con- i- ex ultiino illius canonecollig^ppsse videtur. Cavolus
—
cilium, convocatis undique episcopis. Carolus rex,, siquidem « cpmroonuit (jia euimspnatcanonille apud
acceptis his ex [Jispania litteris, de raedela iis queri- Bajpzium, tom. I Capit., pag. 270!)ut Alcuiuum (uti-
317 FROBEN. piSSERT. DE ILERESI ELIPANDl ET FELICIS. 318
que prasentem) ipsa sancta synodus in SUQconsor- A ipsos deferendum tradidit. ls est libellus de quo Al-
tio sive in oratiohibus recipere djgnaretur, eo quod cuinus in epistola ad abbates pt fralrcsGpthue anno
esset vir in ecclesiasticis doctrinis crudilus. Omnis 800 missa, quoe ordine esl 132 loqiiitur, inquiens :
namque synodus secundumadmonilioiiem i-egiscon- « Qnod inultis testinioniis evangelicis . . . compro-
sensif, et eum in eorum consprtip sive in orationi- baripotcst, » (Christum scilicet esse propnum Pei
bus receperunt. > Ob h;ec veiba doctissimus Wal- Filiuni, iion adoptivum) « sicut ip libello px pavte
cllius in cilala saepiusHist. Adopt., cap. 2, num. factuni est, queni direxjnius perbeatiini Benedictum
28, pag. 164, in eam sentenliam pfopendet, « Al- vobis ad solatium et confirmationeinfidej.» Hie libel-
cuinum fortasse solum fuisse Angluni inter partes liis hactenus desideratus, atque binnino (Iepevditus
concilii, hosque dubitasse, eum siio riumero adjun- censebalur, usque dum vir celeberrimus H. Petrus
gere, quod nec Germanus, ncc Gallus, nec Italus es- Franc. Fogginius iliunj in biblipthecaVaticapo-Pala-
set, hihcque opus fuisse Caroli exhortatione. > At iina, codice 290, aetatem octiugenloruni aunorum
enim plurCs Anglos seu Britannos, viros disciplinae pricferente, detexit, et procuraiite emiiienlissirao
ecelesiasiicaegnaros, non tantum ad praefatum con- S. R. E. cardinalePassioneo mecum liberatitercom-
ciliuni invitatbs, verum etiairi in illo proesenlesfuisse municavit, prout plurihus retiili in Moiiitopravio ad
perspicue liquet ex testimonip ipsius regis Caroli, idem opusciiliiiTjante libros septcip con|.ra Felicem.
quQd mirum est D- Walchiutrinon advertisse, cunr Susidcor ljunc Iibelliiin ilhim ipsura esse quo alicui
tamen illud in suo libello semel et itcrtim citet. epistobc Felicis (fortassis ad Elipanduin scripiae , in
Scribit enim rex Garolus in sua epistola, finito con- qua quocdamjusta el vera contirieii potcrant. Yide
cilio ad Hispanosmissa, infra in App. II, rium. 5, g supra mim. 28) respondit Alcuiiius, et cujus ipse
« se de Britannioepartibus plures convocasse eccle- meminit libro n adversus eumilem, pum. 11, ubi ait:
siasticae disciplinaeviros; > quos ctiam asseril par- « De cujus adoptionis ratione in alio libtilo contra
tera habuisse in iis quaeadversus Hispanorum litte- einiidem Feliceni plenius diximus, respondentesqui-
fas statuta sunt: « Tertius, » inqiiil ibidem nuni. 8, dem [Forle leg. ciudam]ppistolaeillius, quamde hac
j libelliis tenet orlhodoxorum sanctorum Patrura eadein e.iidit. Rala ibi saiictoruro Patruro plurima
episcpporum et virorum venerabilium fidera, qui in habentur lestimonia, ex quibus nianisfeslissiiuepote-
G'ej"maniae, Galliae, Aquitanioeet BRITANM^E parlibus rit intclligcrc , qui hgit cl pielatis intuilu conside-
dignis Deo serviunt olliciis, etc. > Atque h;c'ctlc Bri- rat, Christurii Dcunj vcrum esse Fitium Dei iu i|tra-
tarinja lyajismarina, fprUuiatissima Europse insula, que natura : nos vero per eupj adoptivos, cpjus gra-
recte Mabilloniurntoiri. II Annalium BenetL, pag. tia salyali suiiius. » Quoe saiie convcniunt pradicto
311', mirii. 50, ihterpretari, D. Walchius paulo anle libello, qni toiriscoacervatus est cx sanctorum Pa-
verba citata censet, iiec cretlilquemquam secus sen- trum tesiiijjouiis.
sisse. Non efgo regis commeiidatione indiguit Al- X5LXYH.Quo anno ille tibellus scriplus fuetit ? —
cuinus, quod nec Gcrmanus, nec Gallus, iiec Italtjs Cacteruin, quando patilo superiiis dixi hunc libellum
esset. Credam ergo quod Carolul Alcuinum, cujus in finila synodo Fvancofordiensi scriptuni» e' sancto
divinis et ecclesilistiCisrebus eruditionem Patres ibi Benedicio abbati in patrjara proficiscenti tradilura,
collecti durante hac synodo satis experti essent, illis nolui illuin eidem anno 794 ita afljgere, ut id non
coinmeridaverit uteuradcm, semperposthacin regno polueril alio posteriori annp contingpre. Saepius
sub detinendiim , suo consorlio dignum ef tanquam rp enim Benedictus consilii eliam causa Alcuinum post-
comprovincialem haberent. Ef hinc illa commonitio ea accessit, lestauie Vi|apillius sciiptorc, num. 17
seu Commendalioiiltimo inter concilii decreta loco raquienle : « Yiv quoqtie yencrabilis Benedictus . ..
ponitur, quo npn obscure significalur , Alcuinum , corisilii salulis srioeel suoruin accipiendi gralia sae-
etsiiriatione extraneum, finila jamjam synodo, non pius Gothiaede parti'us prbperabat.» Tcneiidum ni-
pro hac solum vice, sedpro futuris qupquc ecclesia- ijilominus libellum illunj ab AJpulnoscriptum fnisse
Stieis negotiis a Gerpianis, GallisHalisque in consoj-- ^rite quam a Felice accepisset rcsppnsjim 932 ad
tium
' XXXV.fuisse receptuni. epistolani stiara exhortatoriam. Epistpla nainque
Intet-fuil quoqueB. BenedictusAtiianensis Felicis, cui Alcuipus in libcllo ad abbales et mona-
—
cum ab'batibuset monachk Gothiw. Eideni synodo phos Golhiaeper B. Benedictuin Auianciisero misso
Francofordiensietiam interfuit cuni aliis Gblhiaeab- rpspondit, divorsa et pricr pst allera ejusdcm Felicis
balibus ac religiosis monachis Benedictus monasterii epislola, cui refulaiitke tmic adhucdum insistebat,
Anianensis abbas, proui testantur Annales vetercs> iduro ad cosdem abbates et monaclips epislplam 132
Francorum, vulgatitpm. V Collecl. vet. Monum.Mar- scripsil. Yideas yelim quae de ijpno ljiissaead Al-
tenii et Durandi, pag. 902 his verbis : « Inter quos, cuiiiuropuslerioris epistolai Felicis iijferitis num. 40
(Patres Francofordiensis concilii) etiam venerabilisi diceinus.
et sanctissimus abbas Bciiediclus, qui vocaluv Vitiza, XXX\ III. Felix cum gliis. episcopis ad concilium
fnonasleviiAniariensis a pavtibus Gothi:e, et veligiosii Frdncofordiente quidem vocalus, non comparuit. —
hionachi, Bede, Ardb qui et Smaragdus, cum cun-" Ad synpdiiin illam FvancQfordiensemqiiin Felix epi-
ctis fralribus suis discipulis. Hi sunt Ingeila, Aimo, scopus Uigellilanus, \\\ ppte iiitra ditionem Cavoli
Rabarius, Geovgiuscum cactevisfratribus. » Hac oc- D « Fraucorum regis conslilutiis, vopatps fuerit, minime
casione, putp, Alcuinus arclam cum eodem beatoi est dul itanduni.« Jussiniiis, »ai| rpx incitata saepius
Benedicto consuetudinein conlraxit et amicitiarai epistolaadHispanos, num.5,jnfra inAppend-II,« san-
iniit, pef rnutuum postea epislolare commerciumi ctoruinPatrum synodale ex omiiihusundique nostra
continUalam, pront legilur in Vita sancti Benediclii ditionis ectiesiis congvpgari pojjcitiuro. > Adfuisse
a|)batis apud Mabill. Act. SS. Ord. Benedict. soec. quoque episcopos Gothiieet Gallaeciae,provinciarum
iv, part. i, pag. 203, nuin. 36. scilicel HispauiaeCarolo parentiuro, sub quibusUr-
XXXVI. B. Benediciusad suos rediens, defert adI gellis civitas continebatur, teslantiir Annales Mois-
monachosGothiwlibellum Alcuini, quo adversus Ili- siacenses codicis regii apud Bouqncl Script. Rer.
spanorum errores muniantur, qui nunc primo pro- Gallic, toro. V, pag. 47, not. Cur ergo Carolus Fe-
dit. — Finita vero synodp, nisi conjectura me fal- licem, cujus insnper causa verlebatur, praeterire vo-
lat, cuiribeatus Benedictus cum aliis GothiaeseuI luisset, non video. Yerumenimvero Felicem hac vice
Sepliinanniaeepiscopis ac mpnachis in pafriam essett non comparuisse scriplorum ea de re, quaedici merc-
reversurus, Alcuinus monachis illius proyinciae ob» batur, silentium persuadet. Exhorruit nimirum, Ra-
aOlictioneuiex tristi schisnjate provenientem condo- tisbonaeel Romaejam pertcrritus hacreticus, novum,
1'ens, et de illorum periculo e propinquo haereseos 3 quod ad jugulandam, quam pejiidus resorbuit, haerc-
yeneno eis imminente metuens , argumentq, quibuss sin indiclum judicium.
se contra haereticostupri pdssent, ip breyem libel- XXXIX. Finito illo concilio eodem anno uliud
tum contraxit, quem beato Benedicto praelaudato ad1 Romw in eadem causa congregalvr, unde emanavit
319 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 320
— Antequam ab A mul Felici, ut idem scriptum non ,ad ipsum suum
epistola Adriani papw ad Hispanos.
actis concilii Francofordiensis discedamus , memo- adversarium Albinum, sed ad ipsum regem suum
randum nobis est concilium Romanum ejnsdem anni Carolum, quem aequioremfore confidebat, mitteret.
794, pro confirmatione synodi Francofordiensiscele- Consilium isthoc Elipandi secutum fuisse Felicem
bratum, in quo edita est epistola Adriani papoc ad colligo ex epistola Alcuini ad Carolum libris suis
ad Carolura septem praefixa, ubi scribit Felicem libellura suum
episcopos Hispaniae et GalLcciae, quae,eosdem
Magnum missa, deinceps ab eodem ad epi- regiae direxisse auctoritati, « vestra , inquit, nulli
scopos directa fuit, et actis ejiisdem concilii solet, contemnenda auctoritas nostradevotioni mandavit...
ob reverentiam summeescdis scilicet, pramilti. Hu- libello respondere, quem conlra nos Felix quidam
jus quidem epistolae editionem onmes hucusqueanni re- episcopus vestrw direxit auctoritali. »
tulerunlad afiudquoddam Romanum concilium XLII. Carotus rex Alcuino confutationem libelli
792, in quo Felix damnalus esse existimalur; verum Feticiani demandavil. — Rex igitur Carolus libellum
deceptos fuisse egregie ostendit D. Mansius in novis- alocoFelicc acceptum ad Alcuinura, ut ex citato mox
sima Concil. edilione Florentina tom.XIII, pag. 859, inlelleximus, direxit, cum mandato, ut pradicto
ex Annalibus Moissiacensibus editisaPP. Martene et lihello responderet, et contra novas haereticaepravi-
Durando in Collect. vel. Monument. , tom. V, pag. tatis inventiones scriberet. Ast vir humilisde viribus
904, ubi baec leguntur : « Placuit universali concilio suis difliilens regem in epist.-83 interpellat: « Ego ,
(Francofordiensi) ut ob reverentiam sancti apostolici inquit, solus non sufiicioad respondendum; provi-
Adriani papae urbis Romaescripta (quaenimirum ibi deat vero tua sanctapietas huic operi tam arduo et
edita fuere) mitterentur, per omnia juris privilegio g 933 nycessario adjutores idoneos, quatenus haec
reservato suramo pontifici (quibus verbis etiam usi impia hjeresis omnimodis exstinguatur, antequam
fuere episcopi Itali insacro syllabo circa finem): qui latius spargatur per orbem Christiani imperii, quod
prafatus papa iterum conciliocongregdtoepiscoporum divina pietas tibi »tuisque filiis commisit regendum
totius Ecclesiw Romanorum Helefantum et Felicem et gubernandum. Cohortatur deinde graviter re-
tolius perfidiaearches et sequaces eoruni, ut supra gern, « surge, inqniens, vir a Deo electe, surge, fili
sanctum concilium (Francofordiense) pari inodo con- Dei, surge, miles Christi, et defende sponsam Domini
demnant. .. Misit eliam (prafatus papa) epistolara Deitui, etc » Carolus hismonitisetex consideratione
omnibus episcopis vel ecclesiis, partibus ilispaniae novi periculi, per praefatum libeUumEcclesiacimmi-
vel Galliciac consolatoriam, quam qui legerit et nentis incitatus, consilium Alcuini ratum hahuit, se-
crediderit, ad fidei tramitera peragendum ex Novo que ejus rei, de constituendis nimirum coadjutoribus
et Veteri Testamento per orania inveniet sutficienter qui ad confutandam haeresin operam conferrent, cu-
refertam. > Verum tempus est ul reliquam rerum ram habiturum spopondit.
gestarum seriem supra num. 29 cceptam prose- XLIII. Eique adjulores dedit Leonem papam et
quamur. Paulinum. — Quapropter Alcuinus rursus aliis litte-
XL. Felicis responsoriw quo anno ad Alcuinum ris regi, quos huic paloestra idoneos judicabat, sug-
pervenerint. — Felix quid ad epistolam adhortato- gessil; Leonem, tunc Romanoesedis pontificem (non
riam ab Alcuino acceptara reponeret, mox quidem Adrianum, sicut multi credunt, prout mox demon-
cogitare ccepit, libellum tamen, quo Alcuini rationes strabimus), Paulinum patriarcham Aquileiensera,
strictim sibi objectas enervare, suumque errorem "-, Richbodum Trevirensem et Theodulfum Aurelianen-
tueri conabatur, ipse Alcuinus vix ante annum 799 sem episcopos. Ita enim Alcuinus ad regem in epist.
accepit : is enim in epistola ad Aquilam Pontiftcem, 84 scribit: «De libello infelicis non magistri, sed sub-
seu Arnonem anno 800, si nostra non conjectura non versoris placet mihi valde quod vestra sanctissima
faUit,scriptara, quae ordine est 159, diserte ait Feli- voluntas et devotio habet curam respondendi ad de-
cera tibellum suum anno priore ad se direxisse. Vide fensionem fidei catholicae. Sed obsecro ... ut exem-
notasejusdera epistolae. Equidem, ut nihil dissimu- plarium illius libelli domno dirigatur apostolico,
lemus, Alcuinus inilio libri i contra Fclicem ila lo- aliud quoque Paulino patriarchae, similiter Richbodo
ut quis existimare possit, Felicem in respon- et Teudulfo episcopis, doctoribus et magistris, ut
endo nullam morara traxisse, Felix, inquit, mox singuli pro se respondeant. > Rex hoc quoque Alcui-
3uilur
libellum . . . nobis dirigere studuit. Ast vocula illa ni consilium secutus misit libelli Feliciani exemplum
mox nil aliud significare videtur quani studium ad Leonem pontificera Romanum, et aliud ad Pauli-
quidem respondendi a Fetice mox arreptum, non num Aquileiensera. De Leone quidem hoc constat
vero libellum ipsum mox directum fuisse, mox, in- partira ex concilio Romano. quod circa initium anni
quit, dirigere studuit. Sed haecper sequentia clarius 799, 25 Aprilis, quo sanctissimus pontifex a Romanis
patebunt. excoecatus est, adversus « blaspheinum libellura ,
XLI. Felix suum libellum Elipando prius exami- quem Felix ad venerabilem virum Albinum abbatem
nandum prwbi.it, nec illumad Alcuinum, sed ad regem .monasterii S. Martini emisit, > ut legitur in actione
Carolum direxit. — Vero mihi admodum siraile vide- 2 illius concilii, celebratum est; partim ex confes-
tur, Felicem libellum suum seu responsiones ad epi- sione Felicis ad Urgellitanos suos missa, ubi ait:
slotain Alcuiui noluisse in publicum proferre, ante- D « Synodus nuper in Roma ... adversus epistolam
quara ab Elipando aliisque eidera adhoerentibusfuis- meam, quam dudum venerabili viro Albino abbati
sent lectaeac probatae, quae res causa simul csse po- Turonensis Ecclesiae scripseram, congregata est. >
tuit tardioris editionis. De hoc enim libello intelli- Paulinum quoque pradictum libellum ad confutan-
gendum esse Elipandum existimo, cum ad Felicem dum illius errores a rege coramunicatum accepisse,
scripsit his verbis : « Ego direxi epistolam tuam ad hullus dubilo. Certe Paulinus ipse, quando suos li-
Corduba fratribus, qui de Deo recta senliuiit. Sed ad bros adversns Felicem absolvit et ad regem misit, in
ipso [Leg. ipsum] haeresiarcham, Albini magislro epistola dedicatoria profitetur se laborem illum ob
[Leg. magislrum] antifrasio Beato [L. Antifrasium regis mandatum suscepisse. «Igilur, inqnit, saluber-
Bcatum] direxi rclegendam. Tu verodirige scriptum riniis venerabiliurn incitantibus litterarum vestra-
illud pro tuo fidele glorioso principali, antequam ve- rum imperiis .. . scribere pro causa fidei contra pe-
niat ad ipso filio morlis Albino, qui non credit car- stilentes pravi commenti objectiones qualicunque
nis adoptionem in Filio Dei. > Felix igitur libellum non renuo stylo. > Neque eniin, video qua alia occa-
suum adversus Alcuinum legendum et probandum sionePaulinus, qui in concHioFrancofordiensi munus
dedit Elipando, hic illum ob eumdem finein misit ad suum pro defensione dogmatis catholici jam strenue
fratres Cordubenses, alque etiam ad Beatum abba- confecit, ad novara pugnam fuerit provocalus, nisi
lem, non ex eadem intentione, sed ut ipsum, quem occasione illius libelli Feliciani Alcuino oppositi. Eos-
hieresiarcham appellat, reprebendcrei, atil meliora dem libros suos Paulinus Alcuino a rege comraunicari
ut quidcra sibi adulabatur) doccret. Suasit vero si- voluit, cum ipsi otium non suppeteret, illos ad eum-
 321 FROBEN. DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS. 322
dem mittendi in singulari volumine. In fragmento A iUa successerit • « Cum Felice haeretico, inquit, ma-
cnim epistolae,quod in fine libri tertii Paulini editum gnam contentionem in prasentia domini regis et san-
est apud Madrisium, pag. 168, rogat regem ut hoc ctorum Patrum habuimus; sed ille diu obduratus nul-
suura « munusculum (pradicti nimirum tres libri) ad lius consentit auctorilatem, nisi suaesectator senten-
manus reverentissimi viri el in divinis rebus peritis- tiae, aestimansse sapientiorera omnibus ... sed divina
simi et praclari, Albini scilicet summae religionis clementia visitante cor illius novissime falsa opinio-
praecipui oratoris vestri.... deferatur. > Id certe ne se seductum confessus est, et fidem cathoiicam se
voluit Paulinus, non quod crederet Alcuinum pro sua firmiter tenere fatebatur. >
defensionesua opera indigere, « sed ut clarius, in- XLYI. Alcuinuslibros suos adversus Felicem tat-
quit, ibid., detur intelligi, cujus dilectionis et amici- dius vulgavit.—Ex his quae hucusque narravimus,
tiae erga eum pleni amoris dulcedo in pectore suo manifestum quidem est libros Alcuini adversus Feli-
suaviter soporata dulcescat. > Libros Hlos revera cem anle pranominatum concilium Aquisgranense,
etiam, ex regis abs dubio, ut Paulinus petierat, or- maximam saltem partem, fuisse completos; nihilo-
dinatione, Alcuinus accepit, quos laudat in epist. 108, minus tamen credendum, non nisi finito concilio vul-
ad Aquilam, de qua inferius num. 47 sermo redibit. gatos, et aiino primum sequenti in publicas auras
Exempla pranominati Hbelli Feliciani an etiam ad prolatos fuisse. Non enim ausus est vir, cum sum-
Richbodura et Theodufum, quod Alcuinus rogaverat, ma humilitate de propria sua peritia dillidens, scri-
a rege missa fuerint, et an UUcalamum pro illius pta sua, nisi antea a pluribus fuissent examinata, il-
refutatione strinxerint, ignoratur. Mabilloniumsiqui- lorum correctioni subjecta, et ab ipso rege approbata,
dera ex epistola quadam mutila in sua de Richbodo g in publicum proferre. Libros igitur suos firiita dispu-
conjectura deceptum fuisse diximus in notis : ad tatione Aquisgranensi a semetipso denuo revisos, et
eamdem epistolam ordine 108. in debitum ordinem redactos ad regera Carolum mi-
XLIV. Alcuinus operi detnandatoocius se impendit, sit examinandos el probandos ; scribit enim in epi-
illudqueanteconciliumAquisgranenseabsolvit.—Porro stola quam iisdem libris junxit : « Quia libeUus nec
Alcuinus postquam, quos ipse adjutores habere opta- adhuc ante vestram perlectus est sapienliam, nec a
ret, regi significavit, ipsemet ad libellum Felicis re- vobis, cui maxime sudavit, comprobatus, ratum duxi
futandum se accinxit, a rege vero simul petiit in ci- publicis non efferri auribus. Nunc vero vestra videat
tata epist. 84, «ut detur ei spatium, ut quiete et di- auctoritas quid de eo fieri velit. Tantuni deprecor ut
ligenter liceat illi cura pueris suis (discipulis abs nullatenus prius vel abjiciatur vel in publicum profe-
dubio, nunc aborum etiam niagistris) considerare ratur, quam lolusiiiterfamiliarespersonas vestra au-
Patrum sensus, quid unusquisque diceret de senten- ctorilalis examini perlegatur. > Hic velira ab attentis
tiis quas posuit praefatus subversor in suo libello, et piisque leclovibus notari quam caule egerinl Palres
tempore prafinito a vobis, inquit, ferantur veslroe veteres vere catholici in oppugnandis novis emergen-
auctorilati singulorum responsa. > Huic labori a libus doctrinis, et stabiliendis, quoe nova esse ne-
tempore accepti libelli Feliciani summa diligentia se qucunt, fidei dogmalibus. Nihil pene suis tribuebant
impendit, ita ut jam, antea quam in concilio Aquis- privatis studiis ac luminibus, nisi concordarent cum
granensi publicara cura Felice disputationem inirel, doctrina Pairum ct Ecclesiae. Quod utinam semper
totum opus plene compleverit, prout ipse testalur in iu Ecclesia ab oinnibus servatum fuisset.
epistola ad Carolum suis libris prafixa, his verbis : p^ XLYII. Non nisi post obtentam regis etepiscoporum
« Nam islum libellum in dispulatione quacin vestraf approbationem.— Rex Carolus ad votum Alcuini li-
veneranda praesentia cum Felice ventilata est, proc- bros eosdcm el ipse examinavit, et aliorum examini
sentem habui. > subjecil, quoe res aliquandiu longiorem moram exe-
XLV. Alcuinus disputat cum FeHcein concilioprrn- gil, quo ininus tam cilo ad Alcuinum, ut ipse optahat,
dicto. — Scriptor quoque VitaeAlcuini, num. 15, de remitli possent; de qua mora nonnihil conqueritur in
eadem disputalione afUrmat quod per integram pene epislola 100 ad regem « sopilis schismatuni errori-
septimanam duraverit. «A secunda, ait, usque ad bus, >seu postconcilium Aquisgranense scripta, his
seplimara sabbati parum aliud gesttim est. Hocc > verbis : « Unde ad inlerioris pugnacgenus meoeparvi-
enim vero intelligi nequeunt, nisi de dispiilatione ha- tatis devotionem provocare voluislis: cujuscertaminis
bita in concilio Aquisgranensi anni 799; nam in con- sudori libenter succubui, ul in libello, quem vestrae
ciliis pracedentibus nunquam convenere Felix et nuper direxeram pietati, agnosci poterit, licet nec-
Alcuinus; ille enim in concilio Ratisbonensi et Ro- dum vestroe auctoritatis sigillo eumdem libelli leno-
mano anni 792 praesens, Alcuinus vero absens; in rem confirmatum cognoverun et hoc, reor, vel tar-
Francofordiensi anni 794, hic praesens, ille absens ditate portiloris vel angustia temporis gestura esse. >
fuit. Ergo disputatio inter utrumque contigit in con- Eamdem approbationem regis el episcoporum adhuc
cilio Aquisgranensi, cui uterque interfuit, uterque a exspectabat, dum an. 800 epistolam 132 ad abba-
rege ad mutuo concertandum vocatus, prout scribit tes et nionachos Gothiae scriberet, quibus proraittit
auctor YitocAlcuini num. 13, his verbis : «Advocans se libelluni suum adversus Felicem ad eos missurum,
namque (rex CarolUs)institutorem suum Turonis, et « postquam, inquit, lectus et comprobatus fuerit ab
miserum Felicem haeresis hujus astructorem de Hi- D episcopis nostris et domno rege. >
spaniae partibus congregavit synodura magnam epi- XLYHI. Et primum circa initium anni 800.—Post-
scoporum in Aquisgrani imperiali palatio, in quorum quam igitur totum opus Alcuini diu et per unum
ipse sedens medioFelicem, licet valde repugnantcm saltem alterumve mensem sub censura fuit, post ini-
de natura Filii Dei secundum carnem cum Albino tium anni 800, Carolus rex illud Alcuino remisit ad
doctissiroo dispulando rationabiliter confligere jus- corrigendum nonnulla, quae notari jussit, errata, non
sil. > Quod ipsum Alcuinus in bina epistoia aflirmat. circa sensum catholicum aut doctrinam, sed circa
In una, quaeordine est 91, ad Aquilam suum seu Ar- litteras et distinctiones, quoe contra regulas gram-
nonem archiepiscopum ita scribit : « Medio Maio, maticaeex velocilate dictantis vel scribentis irrepse-
perficiente Deoad palatium me esse arbitror, secun- rant, versantia, prout ipse Alcuinus id explicat in
dum quod domnus rex demandavit nobis. Et Felix epist. 101, his verliis : « Gratias agimus quod notari
novitatis asserlor habet juralum venire ad domnura jussistis errata Hlius (libelli) et remisistis ad corri-
934 regera,rationem reddere fidei suae. . . Ego vero gendum minus tamen quiddam fecislis, quam
vernaculus sanctae Dei Ecclesiaevobiscum stare [tc, plenum postulasset charitatis officium, quod sensus
in concilio] habeo, et quoil sacerdotum Christi una- non docte prolatos vel catholice exaratos similiter
niiuitas credit et pradicat, in hoc ego laboro et cura noluistis notare . .. Quod vero in litteris vel distin-
eis loquor, et pro filiis sanctae Dei Ecclesiacaperiara ctionibus non lam scholastice currit, quam ordo et
os meuiu, etc. > In altera vero epistola ad eumdem regula artis granimaticae postulat, hoc saepiusveloci-
Aquilaro, quae est 159, narrat quoroodo dispulatio tas animi eflicere solet, dum legentis intentio oculc-
5_5" 13. F. ALBlNl SEU ALCUINt GPfcRUMPARS lll. 524
ruin pvocciiffefe festinal olilcium. Neb ego capitis A J habet sagiltahj potentem et acutam cttm carboni-
dolorc fatljjaliis exahiihare pOsstim,quoc subito cisu bus desOlalorils. » Et iiiim. 16 narrat quod Felix,
ex oreiliclaritis.evolant.» llanc epistolam scfiplam pdstquam inpradictb cbhcilio Aquis^ahensi in prae-
fuisse opinor ad fegem ariiiOpncdicto adliuc Aqtiis- seiitia dohini regls et opllinatum illitis atque episco-
grani agciiicm, unde demuiii inedio mense Martio poriiin fationabiliter auditus el veraciter fuerit conviclus
discessit, ut litiiis Oceani perliislrafet, classemqrie fuisset, « daris glOriain Deo veram fidem con-
adversus piratas inslfucrel, prout legitur iii Annali- fessus, et in pacein catholicae unanimltdlis reversus
bus Loiselianis, Eginhardi, ct aliis ad eiliridem ari- ciim discipulis ^UiS; » siladetque Elipaudo tit illius
niiiu., huiiiilitatem sectettif : et itefum lib. iv, num. 5,
XLtX. Ilis omnibus bene perpensis, aperte demon- illum et sfectatbriSs illiris his vefbis exhoriatuf :
strasse uos coiiudiinus, 1° libelluni Felicis epistoloe « Sequentes, charissiirii, vestfi quOndam Felicis,
ciiaritativ;c Alciiini opposilum noii nisi circa inilium nriiic autciu riostri exempliirri; qui viam veritatis
anni 79i1ad ipsuin pervenisse, n. 56el,57 ; 2°libellum cognoscens non efiibuit effbHs SiiicOiiflteri ignb-
Quindcma fege Caroto juxta votum Alcuini, nori ad rantiam, ciperfldeth catlitJllcan iiriitati Ecclesiee
Aiirianum 1, prOut hiicusqiic credebatur, sed ad Lco- Ciirisli seipsum coriipaglnafi: > AlbUiiius igitur de
nemtll, qui tunc apostolicura munus gerebat, tnissum sihcerilate fcoiifessioiiisFdieiS pbslhafehiinirrie dii-
fuissp, num. 58, 5° Alciiimiinlibros suos adversus bitavit, proeseftliii qndd llluih eijigfirelUf sectlm iH
praeiiicltim iiheilum anle conciliuro quidcrn Aquisgra- dhilfcitiathrediisse, odiufHqdeilliiis'Itt alrihfcra ftilsse
rieuse inlra parietes sui cubiculi absolvisse, num. 59. corivcfsiiro. Ita cnim ad Aquiiaiii suillri ScriWt ill
4" Non tamen, nisi sequenli aniio 800, accepta rcgia B ii cp. 108, pag. 56 : Felix « iribdb fiiit dli sancluM
ct episcopali approbafione, evulgassc. Sed jam quid Martiriiiiii dpml prafaluiri filiiiHiridslrtim (Laidra-
posihac cum Felice actum sit, prosequamur. dum) et multum a«sat me, toturiitiue Odiiitfi«jiidd
L. Rex Carolus, de Feiicis constantia meluens, il- habbit iii nie, versuiti est in chafitrilis diilcediHehi. >
lutn comm.endat custodiw Laidrudi episcopi Lugdu- Llll. Sed et hwc fiirsus simulaia fuii: et Felix
nensis.—Felix in concilio Aquisgranensi argunicri- usqiie ad tnorlcm, qhd; atiho 818 eontigi&e ictediltir\
toruni pomiere pressus, et santloruin Patrum aiicto- erroribus suitadliwtii. — Veriuri, jirOh dolof! fU-
ritate convictus videbalur quidem serio errorem catam fuisse illain ainicitlam et siiriulatain convef-
siiiim deleslari, decretisquc coneilit se snhmillere, sionem eventus docuit. Eqdidem vivehtibus adhiic
quoniam vcro fidcm dalam jam aiihi aliqnolics fefel- LaidfadO Ct Alcuino de illius infidelitate htilla etiifef-
Iisseti rcx, ne rcs calholica ex inconslantia Felicis gcbat fama : soiiis Agobardus, qiii Laidradbiri sede
ullerius in periculosiores turbas conjiccreluf, nou Lugduiiensi, ubi Felix exsul delinebaiuf; SuCcessit;
permisit ut is Urgcllas rediret, sed consiiiuit ut ali- lib. adversiisFeliceni, fcap. 5, fefett itiiOdls adltuc
cui regni sui episcopo traderclur, a quo in scctira vivcns nonnullos docueril Christum secundiirii car-
custodia teneri posset. Et initio quidera proposilum ncm nescisse sepiilcfiirii LAZ.ari, igndraSse dierii
Uabtiit, ut Fclicem servandum cl castiganduin daret judicii, ignorasse pariler quid discipiili euiiteS in
Riculfo arcliiepiscopo Mogunlino, illius vero presisy- Emaus miiluo conferrent : et tiriih pluS diligefetuf
lcriim, qui inagistro pejor fuit, Arnouis Salisburgcn- a Petro qiiam ali aliis discipulis : qlierti proptefea
sis providenlioc coramitteret : aliter tamen postbac Agobardus, nondum episcopali auctoritate pfaeditus,
vismii est e,t ordinatum, ut Felix eommendarelur aliquando coram suis, familiaribus, quibus Felix hos
curaeLaidradi episcopi Lngdunensis, quiillum tenerel C | suos errorcs persuadefe conabaliif, in silehllO re-
et probaret, si veruin esset, qtiod se aiebat credidis- prehendit, et ut reciius sentiret, admoiiuit. Verbiri
se, « et si per epistolas suas daronare vellet prisli- Fclicein ad finem ustiue vilac suae pristitiis suis.fef-
iinm suum crrorem,» ut refert Alcuinus AquilaesuO roribus adlucsisse scnedula afe ipsb scHpto rbiicia
in cpist. ,tp9. prodidit, ut idemAgobardus testatuf tbc. cit. capp.
339 ^'- E° — l°cQ confessionem sum fidci cotnpo- 5, 6 et 9. Felix obiisse cfeditur circa an. 818. Ylnfe
suit et vutgavit.. Felix igitur sub cuslodia Laidra- Madrisiuin, pag. 2^4, nuni. 77 {Patrol. toiH. XCiS,
di existcqs et jilius abs dubio suasu, prout ex citalis col.. ,386); Hist. Lit. Frahcide tom. IV, pag. 43t.
mox verbis Alcuini conjicere licet, confessioncm LIV. Allera pugna Alcuini cuni Eljpqndo. — Al-
suam, quani supra exhibuimus, scripsitad sacerdo- tera, quam Alcuinus pfb veritate cathbiica iligfes-
les, clericos caelerosque fldeles suoe dia*cesis. lbi s,us est, pugria fuit cum ipso Eliparidb arcliiejpiscbjjb
primo contestatur se in concilio Aquisgraneusi, non Toletano, primario erroris seu auctore seu prOriib-
violentia quavis compulsum, sed auclorilalc san- tore. Occasionem certainini dedit epistoht Alcuitii
ctorum Patrum et suinnisc sedis convicturo; ad uni- adElipandum, et hujus ad illamrespbnsoria, quarii
versaleni Ecciesiam nou simulate, ,ut quondam, sed utramque legas supva. Antequam vero iri enafra-
vera cordiscredulitate cl oris professione reversum tione hujus pugnaeulterius progfediamur, diibiii qhae-
fuisse. Secundo dogma calholicum, quod nunc re- dam chronologica, quoc-a nonniillis circa Hlam mo-
•jeciis pvioribus erroribus amplexus est, exponit, vere sulent, dissolvenda sunt, quo lux verilatis dis-
ac Neslorium nuiic primo nominaiira condenmat, sipatis nebulis clarius elucescat. Primum es.t de
ad quod faciendum etiam suos cohortatur: Terlio 0> temporc ilineris quo Laidradus, Nefridius et Behe-
hanc suam professionem quorumdam sanctorum Pa- diclus abbas Anianensis i'n Hispaniam pto fedii-
trpro sententiis confirroat. cendo.Felice el errore illius cbinpescendo p/ofecii
, Lll. De hac Felicis confessione et .conversione sunt. Alterum, quo anno scripta sit epistola Alcuiiii
gloriatur Atcuinus. — Hac edita confessione de fide ad Elipandum cohortaloria atl calhoiicam fidero et
et sincerilate Felicis npmo amplius dubilavit, et hujus ad illam responsoria. Tertipm, quo,anno scfi-
Alcuinus non semel de iilius conversione, sua ma- pta sit epistola Elipandi ad Felicem. Haec igitur
xitue opeva procurata, glbriatur, eamque pro exem- paucis expediamus.
plo sequeloeElipaudo propoait.« Ego, > inquil libro i
advers. Elipandnnj, num. 7, « Felicem olim vestri DUBIUMPRlMUM.
erroris.compiic«m,Dcomiserante eatholicum effeci. > DEBI.NO ITINERELAIDRADI ACSOCIORUM IN iHsHSiiM.
El paulo post.: « tllum .Felicera, quem tu cbaritate LY. Laidradus cum sociis bis ,in Hispaniam niis-
summum, pudicuni moribusque ornalum asseris, nos sus. — Laidradum episcopum LugiiineHseih.fcilth
liabemus in castris Chrisli. > Et rursus num. 12 de quibusdain.sociis, nominatim Nefridio episcopo Naf-
eodem scribit : « Ftiix olim vestri erroris calenis bonensi et Benedicto abbate Anianensi, Carolo Mi-
vobiscum coiligatus, nunc Deo miseraute rationabili gno mandante, bina yice in partes Hispariiae, iiiric
dispntatione convictus... et in catholicae pacis una- Francioe subjectas, Urgellas praeprimis prbfecios
nimiiatcni reduetus esl : el quem v.bs habuislis fuissc lioceuiur, lum ex ipsius Felicis contessiorie
quasi scutum pcrfidiae vcstra;, uunc Ecclesia eum calhoiicae fidei, tum ex epistola Alcuini ad eosdem
 S25 FROBEN. — blSSfctlT. DE HMfeSI ELtPANDi ET FELICIS. 32<£
apostbiiqGSvirb§ Ih Hispaiiiarii,iteriim, iil esi, aitera A
j| septem libros adversus Felicem : porro in illa epi-
vice pfbfeclliios scfipia, proiit mO.xpafcbii. stola Alcuinus Golhis significat .quod Hlis antea
LYI. Item semel ariie eonciliumAquisgtanehscdhni per B. Benediclura Anianensem libellura direxerit
799 et iteriim ill'6absolulo. — PiinJi. prgo itineris qui iltis essel ad sotatium.et confirmationem fidei
arite conciiitim Aquisgrariense arini 799, et qiiidcm, calholicw. Indc concludit D, Madrisius B. Bene-
ut credere fas esi, hofcCoderrianho siiscepii meii- dicttim, comitantibus utique Laidrado et NefridiOj
tiOnem fafcit Felix initio Cbnfessionis fidei siis; his eotempore prma vico in cau»a dissidii Feliciarii in
verbis : « PostqUaih .id.praesenliain Domini nostri Hispaniam fuisse profectum, illuraque libellum ad
ac piissiiHl gloriosiqiie Carbli regis perductus sum Golhos delulit : « Priinusn itei fuit, ait D. Madri-
fel ejtis conspeetu! procsbiitattis, Iicenliaih ab co, sius cit, num. 64 in fiue, anlequam AlcuinUSevul-
secuhdurii quoa et vcrierabilis domnus Laidradus garet suos contra Felicem libros; et ea prima vice
episcopus ncibisih Orgellb polticitus est, accepimus, per Benedictum abbatem direxerit libelluiri qui eis
qualiief iii ejuSpraseiitia iri coiispeciu episcOporum, fiiret solatium. » Verum duo hic supponit D. Ma-
quos ad se brdihatio gloriosi pfiiicipis nostri (Aquis- drisius quae nobis probala non videiiiur : primurii
grariUin) cdnvenire fecerat, seiltcritias nostras...... est, quod Alcuinus jam in annis 797 vel 798 se-
prasenlarehius.» Uiide inlelligimits LaidraJum ante pteiti libros adversus Felicem in manibus habuerit:
prafali cOUCiliiCeleijfationem Urgeilis fuisse, 936 vero namque simiiius est epi-tolam responsoriam
atque Felicem, ut in eddcm concilio cdinparere nori Felicis, quam Aicuinus libris septem cOnfufat, vix
fofinidaret, permbvisse : quod pariler eliicet ex ver- ante anniim 799 arl ipsuni pervenisse, ut diximus
bis Aifcuiniad Laidradum ejusque sbciosscribentis: gj supra num. 40. Alterum supposilum D. Madrisii
« Qiii per divinae sufffagia pietatis hanc nebulosam acque vacilltt, nmirum primam Laidradi sociorura-
impietatis sectam fclara veritatis luce pridem discii- queejus legationem in Hispaniam lunc contigissej
tere studuislis, etiam et Christo donaiite coeplum quando Alcuinus Bene iicto abbati primas veluti
praedicationis opus multa ex Jiarte perfefcistis; > Fe- lineas co:itra haeresin Adoplianorum, seu libcllum
lice nimirum (ut iritefpretor) atj hoc adduclo, « ut contra ha:resin Felicis, supra a nobis editumj tra-
in prasenlia doinni regis et optimatum illius sive didit ad monaclios Gotbioe deferendum. Enimvero
sacerdptum..... beo dans gloriam, veivmque confes- B. Bcnedictus concilio Francofordicnsi interfuit, Ut
- sus
fidemin pacem catbolicae unanimitatis reversus supra nuin. 35 diximus; postea etiam saepius ac
sit cum snis discipulis, qni tunc (in concHio nimi- diutius in aula aut prope illam ob varias Eccle-
ruro Aqtiisgiahensi) cfaiitpheseiileS, » utioqtiitur si;c, quibtts juvaiidis adhibebatttr, necessilatibus
Alcuinus libfo l acvcisus Elipaiitibm, bcm. 16. versatus fuit, finiiisque negoliis rursum, absque
De aliero vefo itinfcfe iiitelligendus est Alcuiims, re^ia missione, ad suos in Seplimanniam abiit,
dilm iri eadeiri epistbla ad LaidiaUurii, etc, supra, qttibus occasionibus Alcuinus uti poluil, ut pfsedi-
ila sfcribit : « Ad cujus piissini* pradicalionis opus ctuin libellum ad rcliquos abbales et monachos
mandantc glorioso piincipe et dfyotissiirib in omni Gothioe dpfereiidum I). Benediclo vel iter susci-
boiiitate Carbib rcge vos iierum iturbs essc audivi- pienli, vej donii consistcnti comniitieret. Ex citata
liius. » HaecAlcuinus scripsit, jiostquam Felix Aquis- igilur epistola Alcuini ad monachos Gothiaenihil pro
gfani jamjaih ad catholicam . uriitatem reversus cst, lcropore primoe legalionis in Hispaniara in causa cou-
et sub custodii Laidfadi existeris (vid. supra iiuin. ip irovcrsiae Felicianocconcludi polest.
51) sitoe fidei edidit confessioricm : hanc eienim LIX. Altei uiii argumenttira quoD. Madrisius pro-
AlcdinUssuis contra Elipahdum liljris, ad Laidradum hare contendit secundtim iter Laidfadi et sociorum
ei socios iferum seu secuiida vicc in Hispaniam abi- simililer proecessiase concilium Aquisgranfcnse anni
liifos missis adjunxit, u!i legitur in allera ad eos- 799, hiscc verhis num. 66 insinuat, « quia, inquit,
dem epistola, supra, ribi praedictam confessionem supervacaneum iter Urgellense post coiiversidnem
vocai, suoe (Felicis) converhionisepisiolam. Hoc.igi- Felicis cujus gratia suscipiendum erat, videfi po-
ttir alifcfufn iter fihito paulo ante ferias natalilias test » Sed facilis est vesponsio; nam iter secundum
anni 799 conciiib Aquisgranensi, nec ante annunj non pro conversione Felicis, sed pro proedicatioue
800 susfceptiirii ftiit. Atque ila nobiscum senliunt cathoiicae verilili-i conlra molus ab Elipando con-
viri celebefrimi, Cafoliis Cointius, Ahnal. Eccles. tinuatos suscipiendum fuit, prout ex epistola 108
Ffahfc. tohi. Vt, pag. 693; Mabill. Aiinai. tom. tt, Alcuini ad Arnonem discimus, ila scribentis : « Sed
p. 335; Pagius, Crit. Bafon. tom. 111, pa'°\ 3lt, adhuc (Felice jara converso) reraanet aliquid facien-
lilij. , tkim. Nam quidam Elipandus Toleianae civitatis no-
LVII, Contrdria opinio cl. D. Madrisii refellitur. mine non dignitate episcopus io damtlata haeresi
— In aiia oiniiia hic abit vir clarissinius D. Madri- permanet. Sciat lamen dileciio vestra quod filius
siitS Operum sancti Paulini dissert. Hist. de Felicis noster Laidradus episcojius frater vester multum
et Elipahdi haefesi, riuro- 62 et seqrj. Fatctur is profectum in iliis parlihus Deo donante egit, quoti-
qiiiderii.riuni. 64 et 65, Laidradum episcopitm bina diequeagit;etc.i>lii huncergo maxime finem Laidra-
vice iii Hisp iriiam abiisse ; pfimurii vero iier illud t sociiejus altera vice in Hispaniara missi suntj
1
bduset
jfuiss^ credit quo Alcuihus per Bcnediclura Anianen- ut etiam Elipandum et ejus sectalores ad meliofa
s'ern ad abbateSet hibhachbs Gothioe anno 797 ve) reducerent, aut saltem provinciam quoeditioni Ca-
sequehti iiliiiri libeliura riiisit, « qui illis esset ad roli suberat, a veneno hoerelicoe pravitatis pttrga-
Sola^iumet fidei cathoiifcacconfirmalionem, » de quo rerit aul praservarent. ln lmnc quoque finem Ai-
egimus Suprii hUm. 36. Allerurii Jtef yir doctus exi- cuinus illis tradidil pias et necessarias responsiohes
stimatsimililer praeCessissecOnciliumAqiiisgranense ad epistolam sibi ab Elipando direclam, seu libros
anni 799, ttec pbst hiinc aiintim a Laidrado et qualuov adversus eumdem, prout nos rursus docet
sociis ih Hispahiarri alhid iter susceptiim fuisse lar- ipse Alpuinus in epistola libris illis prafixa, ubi
gitur. D. Walchius Hist. Adbpt. cap. 2, secf. ij ait : « Quapropler 937 paucorum arripui laborem
rium. 40, huic Madrisii bpinjoni inajbfem atiribmt dierum, iri solaliuih sanclissimi itineris vestrij qua-
veritalis specieiii, quam comriiuiiis opinionis est. tenus habereiis in manibus cujusdam epistolae meo
Verura, excussis D. Madrisii argumentis quibris sin- nomini directae ab Elipando Toletano cpiscopo pias
gularem suam dpinioneni fifmari posse confidil, levis et pernecessarias responsiories, > etc.
iila esse ponderis apparebit. LX. Verum cl. Madrisius pias illas et necessarias
LViH. Primum argumentum D. Madrisjus, n. 64 responsiones, de quibus ibi Alcuinus loquituf; et
et 65, deducit ex epistola Alcuini 152 ad abbates quas vocat paucortim dierum laborem, aliitd opus
et nionachos Gothiae, quani sfcriptaih fuisse exisli- esse putat ab illis quatuor libris Elipandtt oppositis;
iriat anno 797 Vel 798, eo rieriipe teropore quandp qui ccrto priinura post Felicis conversioneih anu6
Alcuinus snb tnaixibusnabuit majus opus, nerajpc 800 scvipti sunt. i Suspicamur, iuquit num. b0, ali-
547 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS Ifl. 528
quod breve scriptum paucorum dierum ab Alcuino jl reviso, et prius examinato et probato, ac huic de-
concinnatum, puta compendium summamque argu- mum addidisse mentionem de Felicis conversione.
mentorum et responsionum, quarum ope occurrenti- LXIV. Alcuinus libros quatuor adversus Elipan-
bns objectionibus, ul ita dicam, extemporaneis fie- dum anno 800, quo Laidradus cum sociis iterum in
ret satis. Non enim quatuor ex professo conscripti Hispaniam missi fuerunt, absolvit. — Cur vero, ais,
libri paucorum dierum opus dicendi forent, tjiii binam prafationem Alcuinus ad eosdem suis libris
paucorum dierum Iabore haud fuerant absolvendi. > pramisit? Dicam quod opinor, et ex ipsis illis binis
LXI. Suspicionem hanc viri clarissimi non omni praefationibuserui posse exislimo. Alcuinusin prima
verisimilitudine destitutam esse exislimari potuis- epistola de primario suo opere seu de quatuor suis
set, nisi ex contextu pracitatae epistohe palam esset, libris quos adversus Elipandi errores composuit,
pias Hlas et necessarias responsiones Laidrado so- loquitur : in altera vero, quaetanquam prioris ap-
ciisque ejus in Hispaniam iterum profecturis tradi- pendix consideranda est, Laidradum et socios con- in-
tas esse ipsosmet quatuor libros adversus Elipandi struit quo ordine reliqua scripta, quaead totius
epistotam scriptos. Ita enim ibidem circa inilium troversiae serieiri pertinent, et quaesint in scparatis
Alcuinus ulterius scribit: « Quibus illius vesaniae quaternionibus comprehensa addidit, ordinanda
litterulis brevi serraone duobus libellis respondere et cum principali opere in modum unius codicis
curavi, evacuans veracissimis sanctorum Patrum componenda. « Videbatur mihi condignura, ait,
sensibus omnes illius assertiones atque inlerpreta- praponere opusculo huic nostro (libris nimirum qua-
tiones pravissimas. Illis quoque duobus libellis alios tuor, de quibus in priore epistola dixerat) episto-
duos adjunxi plano sermone catholicaefidei de Chri- g lam, quam charilatis oflicio P.itri Elipando olim di-
sto Deo veritatem testantes, alque sanctorum Pa- rexi, etc. » Et infra : < Illud quoque vobis onerosum
trum testimoniis abundanlissime confirmantes, quo- non videatur, anlequam de civitate eaiis, ut jubea-
rum lectione pietatetn vestram congaudere arbitror, tis ligare et involvere, et in modum unius corporis
quia totum illud opus vestro gaudebam dicare no- componere has quaterniones, ne forle »sparsim raptae
mini, vobisque primo oranium direxi probandum dispergantur per manus legentium. Minime ergo
alque corrigendum. > Ecce, quas prius dixit pias et dubitandum est Alcuinum libros quatuor adversus
neccssarias responsiones paucorura dierum labore Elipandum eo tempore absolvisse quo Laidradus
absolutas, hic non compendium quoddam et sum- cum sociis iterato, et quidero anno 800, finito nimi-
mam argumentorura, sea illos ipsos quatuor libellos rum concilio Aquisgranensi, in quo ipse Felicem ad
esse affirmat, quos vesaniae Elipandi opposuit, et . confessionem dogroatis catholici adegit, in Hispa-
quos simul illis in Hispaniam legatis in solatium ili- niam abire in procinctu erat. ln hac opiuione con-
neris concessit, illorumque correctioni vel approba- sentientem habemus D. Basnagium, tom. II Monum.
tioni submisit. Paucorum dierum laborem quo sensu Canisii, pag. 296, ita scribentem : « Misit hoc anno
Alcuinus dixerit quatuor illos libros quis edicat? 800 Carolus imp. episcopos Laidradum caeterosque
Existimo Alcuinum optasse ut sibi licuissel operi antea Iaudatos, quibus libros suos adversus Toleta-
tam gravis moinenti longius tempus impendere, num prasulem commendavit Alcuinus, ut Hlis ute-
quam iter legatorum in Hispaniam jamjam paratum renlur. i
pateretur, cui propterea dies quos huic labori dare LXV. Lnidradus cumFelice Turonosvenit. — Lai-
poluit pauci videbantur; pauci, inquam,reveranon quod n dradum anno 800 circa tempus jejunii quadi>agesi-
non sulUcerentad praestandumid quod pra- **inalis Turonos ad S. Martinum una cum Felice ve-
Stitil (pleraque enim argumenla jara parata habebat nisse, et ibidem cum Alcuino de prosequenda, 938
directa contra Felicem), sed quod non sufficerent aut ob detritas vires sui corporis intermittenda prae-
ad opus ila excolendum ct perficiendum prout in vo- dicatione in Hispania, consilia iniisse docet ipse
tis habuit. Alcuinus in epistolis 87 et 92; in priori eniin circa
LXII. Sed necdum victas manus dare consentit tempus Quadragesim» et ante Pascha data Arnonem
cl. Madrisius, ulterius num. 67 contendens quod, monet, ut scribat sibi, « quid Laidrado demandare
etsi libri HH qualuor comprehenderentur sub no- velit. Vix enim, inquit, vivit, si facies nostras non
niine responsionum Laidrado et sociis raissarum, videbit pariter. Fuit enim toto anno infifmus valde,
« adliuc tamen, inquit, non evincitur profeclionem et dissotuta aniroa sua consiliare nobiscum cupit.
secundam Laidradi et sociorum anno 800, quo libri Multa bona, gloria Deo! habet in illis partibus fa-
ex memorata conversione Felicis vulgati dicunlur, cla : dubitat vero an melius sit laborare in praedica-
evenisse Potuit igilur (Alcuinus)tantummodo tionis ministerio, vel quielam ducere vitam. » In
primis veluli lineis designatum et adumbratum altera, serius el postquam Laidradus rursus in Hi-
opus, Laidrado et sociis prolicisceutibus dirigerc, spaniara abiisset, ut ibi labores suos apostolicos pro-
evulgaturus dcin examinatum approbatumque (illo- sequerelur, data eidem Arnoni narrat Felicem
rum enim examini et approbationi illud subjecerat) fuisse « ad S. Mariinum, apud prafatum filium no-
commodiori tempore; quodet prastitit anno 800 in- strum, > inqtiit; id est Laidradum, de cuius profe-
serens, cum novissimam operi manuin imponeret, ctu in illis partibus ibidem loquebatur. Ex quibus
conversionem Felicis jaui secutam et dedicans prae- D locis conjicio Felicem cum Laidrado, cujus curaeet
dictis viris, recenti procfatione apposita, opus con- custodiacis in concilio Aquisgranensi a rege fuit
summato labore porfectum. > commendatus (vid. supra num. 50), Turonos, in co-
LXUI. Miror virum erudilum nodum in scirpo milatu certe Alcuini ab eodem concilio redeuntis, ad
quaerere. Enimvero Alcuinus in una aequeac altera S. Martinum venisse, ubi idem Laidradus ob infir-
epistola seu praefationc dcdicatoria opus suum Lai- mitatem ex anni prioris Iaboribus et itinere longin-
dradi et sociorura examini et correctioni submittil, quo forte contractam aliquandiuperstitit, qui demum
atque in ulraque illud ob festinalionem qua illud ab- viribus reslauratis, rege forlassis instante et Alcuino
solvere oportuit, imperfeclura esse cura magna hu- suadente, aut proprio etiam zelo incitatus, circa
mililate conlitetur. < Vos vero, inquit in prafatione festum Paschale anni 800, aut illo finito iterum in
altera, dilectissimi fratres sedula devotione perle- Hispaniam abiit ad complendum pradicalionis suae
gite haec oninia, priusquam in publicas procederc ministeriuui.
auras harum series litterarum facialis. Ego siquidem DUBIUM SECUNDUM.
in procinctu ob vestri itineris festinalionera hacc.
qualiacunqtie sunl, dictavi, ila ut mihi tempus rele- QCJO ANNO SCRIPTA SIT EPISTOLA ALCUINI ADELIPAN-
geudi vel eraendandi non fuit idoneuro. > Ex quibus DUM,ETIIUJUSAD1LLAM RESPONSORIA.
luanifestum est Alcuinum hanc alteram praefatio- LXVI. Alcuinus cohortatoriam epislolamadElipan-
nem seu epistolam ad Laidradum et socios non ap- dutn non ante concilium Francofordiense anni 994,
posuisse, ut D. Madrisio visum est, operi iteruui nec statim illo absoluto, sed anno 799 sctiptit. —
3.9 FROBEN. DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 330
De tempore scriptaeab Alcuino cohortatoriae epistolaeA dam [esse existimant viri celeberrimi D. Antonius
ad Elipandum, quam dedimus supra, variae sunt eru- Pagius, Crit. Annal. Baronii ad eumdem annum,
dilorum sententiac; quidam ut D. Ceillier, Hist. des num. 16, et D. Jacobus Basnagius in suis historicis
auleurs sacres et eccles., tom. XYHI, pag. 507, num. observationibuscirca Felicianam haeresin, Thes. Mo-
i, pag. 295 in fine. Quibus no-
17; el D. Rivet Hist. Lit. Franciae, tom. IV, pag. 512, num. tom. II, part. eruditissimus
num. 14; credunt scriptam illara fuisse anle conci- vissime accessit vir D. Gregorius Ma-
lium Francofordiense anni 794, quia, inquiunt, Al- jansius in epistola quam exhiberous in App. II. Neuter
cuinus nullo verbo meminit eorum quae in illa sy- tamen eorura argumenla quibus opinio islhaec fir-
nodo adversus Elipandi errores acta fuerunt. D. Ma- mari possit, satis explicat. Vir clarissimus D. Ma-
drisius e contrario in Dissertatione historica de drisius in citata sacpius dissertatione, num. 56 et
haeresi Felicis et Elipandi saepius laudata iura 51 et 68, contendit Elipandum ad Felicem scripsisse sub
52 scriptam censet slalim aFrancofordiensi concilio, finem anni 792, vel initio sequentis, quando nimi-
quod aeslate ineunte celebratum est, teste Eginhar- rum idem Felix post concilium Ratisbonense Romam
do : quam accepit mense Julio exeunie Elipandus, perductus fuerat ab 939 apostolica sede ilerum di-
ut constat ex ejus responsione. Yide inilium epi- judicandus. Fundamentum pene unicum hujus suae
stolae Elipandi Supra. opinionis cil. num. 08 collocat vir erudilus in his
LXYU. Neutri islarum opinionum calculum no- epistolaeElipandianac verbis : Certifica me, qui es
strum adjungere possumus; ex ip?ius cninivero positus in Roma. « Donec, inquit, ostensum fiierit,
Alcuini tesiiroonio persuasi judicamus, illam episto- airoo 799 Romoefuisse Felicem, cui illa verba potue-
lam cohortatoriam ad Elipandum, anno 799, quo » rint veraciterscribi, a liquidissimis Elipandi verbis
Laidradum cum sociis primo in Hispaniam profe- non esl recedendum... Hinc fit ut cum anno 792
clum fuisse supra num. 56 oslendimus, esse alli- habeamus Felicem per Angilbertum abbatem Romam
gandam. Alcuinus enim in epislola allcra ad legatos ductum, ab eo annoFelicem epistolam avellere nequeamus.
illos, quam nonnisi anno 800 ^scriptam superius Neque enim constat Romaealio anno fuisse. i
diximus, ipsos commonefacit quod ipsis olim epislo- Hanc D. Madrisii opinionem pra alia Pagii et Basna-
lam ad Elipandum deferendam commiserit, illam ni- gii laudat D. Walchius Hist. Adopt. cap. 2, sect. i,
mirum de qua hic quaerilur, et cui deinde Elipandus n. 16, mavult taroen rem dubiam relinquere : Ma-
suas responsiones opposuit. « Vidcbatur, inquit ibi drisii enim sentenlia, inquit, non caret difficultate.
supra pag. 862, mihi condignum, praponere opus- Etenim eodubitandi lempore Alcuinum contra Elipandum di-
culo huic nostro (libris adversus EUpandum) episto- micasse, subest causa. Verum sententiam
lam, quam charitatis oflicio Palri Elipando olitn di- D. Madrisii non solum non carere difficultate, sed
rexi per vestram sanctam devotionem, » etc. Episto- fundamento insuper niti parum firmo nobis quidem
lam ergo suam Alcuinus ad Elipandura nec ante videlur, ut mox ostendemus.
conciliuro Francofordiense, ut credunt scriptores LXIX. Cujus prwcipuum fundamenlum refellitur,
Benedictini superius citati, nec occasione a celebra- et epistotatn illam circa mensemNovembrem anni 799
tione illius accepta, ut censebat D. Madrisius, scri- scriplam esse evincitur. — Fundamentum itaque
psit: sed occasione ilineris a Laidrado et sociis unicum, ut diximus, D. Madrisius accepii ex citatis
primo in Hispaniam suscipiendi. Concilii vero Fran- epistoloeElipandi verbis : Certifica me, qui es posilus
cofordiensis Alcuinus ideo fortassis in sua epistola "-, in Roma. At enim verbahoec nullum cerle aptumsen-
non meminit, quia propriam in hac controversia sumreferunt, aperto indicio, in illis mendum cuhare.
senlentiaro EUpandi, an nimirum vere cum episco- Si namque verba illa ila intelligenda essent, ut D.
pis reliquis Hispanis et cum Felice consentiret, ex- Madrisius exislimat : Tu, qui nunc Romw moraris,
plorare, el ne prafalorum errori consentiret, admo- certifica me, addendum ab Eiipando fuisset id de quo
nere voluit. Hine etiam in sua epistola nec Elipan- veliet certificari; verba enim citata jacent inter sen-
dum, nec alios Hispaniaeepiscopos confutare voluit; tenlias, cum quibus minime connccluntur. Facile
ne dum Elipandum, qui dignitate aliis procibat, vero ineptus aul inaitentus quisquani librarius, ac
charilative ab errore retrahere volebat, illum oppu- epistolaedescviptor, qui oscitantiain suam ibi saepius
gnando raagis exasperaret. lbi ergo solius Felicis prodit loco vocularum qnod, vel si posuit qui. Le-
meminit, illiusque errores breviter pcrstringit; ad gendum ergo, utsensus prodeat: Certifica me, quod
quod faciendum auctoritale concilii Francofordien- vel si sis piisitus in Roma; hoc est : certum roe fa-
sis, quod totum in confulando errore aliornm Hispa- cias, si Roraam forte deduclus ibi adhuc moreris.
nioeepiscoporum, nulla facta menlione Ftiicis, oc- Rumor nimirum ad Elipandum pervenerat, aut ab
ciipatum fuit, non indiguit. Quidquid vero sit, ratio ipso Felice idipsutn fortassis per epistolam didicerat,
D. Ceillier, ob quam Alcuini epistolaro ante conci- quod mandato regis Caroli rursum ad redtlendam
liuin Francofordiense scriptam fuisse censet, non fidei seu perfidiae suae rationem fuisset ad palatium
urget: sicut enim Alcuinus in sua epistola nullam regium evocatus. Credebat ergo Elipandus quod Fe-
mentionem facit pradicti concilii, ila nec Elipandus lix nunc ilerum, ut peracto concilio Ratisbonensi,
in suis epistolis ad Carolum Magnum et episcopos Romaro esset adducendus, iterumque ab apostoiica
Galliaeulio verbo meminit epistolae Alcuini ad ipsum L»sede judicandus. De illo igitur eventu, etde iis quaj
scriptae : si ergo ex silentio Alcuini inferre liceret, Romae secum agerenlur, certior fieri voluit Elipan-
epjstolam illius ad Elipandum scriplam fuisse ante dus. Haec cerle interpretatio obscuri et depravati
praedictum concilium; multo magis nobis ex silentio epislolae Elipandianie textus non caret verisimilitu-
Elipandi inferre liceret, epistolam illam ad Elipan- dine, atque ideo ex illo lextu corrupto inale conclu-
dura ante idem concilium datam non fuisse, vel sal- ditur, Elipandi epistolam ad Felicem anno 792 esse
tera ad ipsura non pervenisse : ut pote quam Eli- illigandam.
pandus cum suis sectatoribus in suis epislolis inta- LXX. Nutante igitur praecipuo et unico, quo D.
ctam non reliquisset, sec illam eodem nigro calculo Madrisii opinio nititur, fundamento, melioribus, imo
notasset quo usus esi adversus libros Beati et Elhe- ccrtissimis inhaerendumest argumentis, ex illa ipsa
rii. Sed jam ad discutiendum tertium dubium cala- epislola et propriis verbis Alcuini depromptis, qui-
mum appliceraus. bus profecto manifeste probatur, Elipandum ad Fe-
DUBIUMTERTIUM licem scripsisse post mensem Augustum aut fortas-
sis circa Novembrem anni 799.
QUOANNO SCRIPTA SIT EPISTOLA ELIPANDI ADFELICEM. LXXI. Primum ergo pro hac sententia
LXVIII. Epistolam Elipandi ad Felicem sub finem tum deducitur ex citata Klipandi epistola, inargumen- Fe-
anni 792 scriptam fuisse contendit clar. D. Madrisius. lici signifieat quod postiiuam illius scripto quaalicui,
— Epistolam scriptam ab Elipando ad Felicem ep. . quod mense mense
Julioacceperat, sequenti Augusto
Urgelitanum, quam dedimus supra anno 799 illigan- respondisset,illudvcro casu eveniente igne consunj-
PATROt, CJ. u
831 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 352
ptum fuisset, resumpto ad quadraginta dies labore, A, dum adhuc Elipando ejasqne dogmati adhaerebat,
atquc adeo circa mensem Novembrem scripsissc hujusce epistolas farailiares de tam delicato negotio,
« ad ipso haeretico, piceo Albino, quantum, inquit, quod clandestine et secreto tractari conveniebat,
pottii pro sua confusione scriberc. > Hoc scriptum tractantes prodcre ante tempus, aut minus caute
Elipandi adversus Alcuinum abs dubio illa epistola custodire voluisse? Alcuinus ergo epistolam illam
est in qua epistolae adhortatorix Alcuini per Lai- saepe memoratam non. accepit ante conversionem
dradiim anno 799 in Hispaniam delatae (supra num. Feticis, ct anlequam secum amicitiam iniit: qui AI-
65 et 66) respondere nititur. Nullo enim monumento cuinus, quod non negat D. Madrisius, propterea illi
aut teslimonio docemur quod Elipandusalio quodam epistolaehanc inscriplionem : Epislola ad Felicem
scriplo adversus Alcuinum decertaverit. Hujus ergo nuper cqfiversum, addidit; aliam additurus, si scri-
epistoloc,primum anno mox designalo scriptae, Eli- pta fuisset ad Felicem Elipandi pariibus adhuc ad-
pandus mentioncm facere non potuisset in epislola hoerentem, nempe hanc vel similem : Ad Felicem
ad Fclicem jam ante annos omnino septem, seu amio nondum conversum. Excussis tribus illis dubiis, in
792, ut Madrisio placet, exaraiae. Atl Felicem ergo ccepta, supra niira. 54, narratione pugnrc Alcuini
scripsit Elipandus illam epislolam eodem anno quo cuin Elipando initoe,jam liberius pergcre valemus.
scripsit adversus epistolam adhortatoriam Alcuini, id dum LXXYl. Epistola exhortaloria Alcuini per Laidra-
est anno 7u9. in Eispaniam deferiur anno 799. — Alcuinus
LXXH. Alterum pro hac nostra sententia argu- igitur, cum in refellendo libello Felicis occupalus
mentum prabet secunda epistola dedicaloria Alcuini esset, magnoque zelo pro exslirpando funditus
ad Laidradum et socios (supra), in qua ait se libris _".' noxio errore fiagraret, consiHumcoepitanimum quo-
quatuor addidissc « epistolam Elipandi ad Felicem que Elipandi archiepiscopi Toletani, cujus auctori-
quondam illius dcfensorera sectac, nunc vero, Deo tatem apud reliquos Hispanosplurimura valere no-
donanle, Christianae fidei pradicatorcm. > Etpaulo verat, tentandi per litteras, num errori eidem, jam
inferiusepistolamillam « ad Felicem directara > as- soepius in conciliis ct a scde apostolica damnato,
serit, « dura Elipandus eumdem adhuc sui erroris etiamnuni pertinaciter inhacrerct, vel an non per
catenis constrictum esse arbitrabatur. > charitatis hortamenla ad meliora permoveri posset.
LXXIII. Responsioni D. Madrisii satisfit et scn- Scripsit ergo ad eumdem epistolam quoeubique hu-
tentia nostra confirmalur. — Equidem D. Madrisius militatem spirat et charitatem : « Nec mihi est, ait,
priora Alcuini verba ita intcrpretari cupit, ut sensus Pater optime, tecum in hac parvitalis meaechartula
sit: « Elipandus scripsit ad Felicem, dum quondam disceptatio sublimis, sed supplicatio humilis, obnixe
erat sux sectae defensor, qui nunc, quo tempore hoec deprecans, ut apostolicam doctrinam in catholica
scribo, est fidei pradicator. Nec Alcuinus aliter po- Unitate el pace, tota mentis inlentione consequi stu-
terat timc dicere ; siquidem conversus de facto fue- deas, » elc. Ex eodem studio charilalis Alcuinus so-
rat Felix, cum libros suos Alcuinus absolveret. » lum Felicem ejusquo errores carpil, proprios vero
Pergit ultcrius vir lautlatus, ct ait,«illmlad/iuc inter Elipandi errores prorsus tlissinutlat, ul nimirum, si
posterinra vcrba Alcuini rcfertur ad tempus scri- bene conjicio, omnein umbram ainoveretex qtia ille
ptionis epistobe Elipandiaoie, quo vere constricttis vel offensionisansain accipere, vel ad indignationero
crat erroribus Felix; ct sensusest; inquit : scri- moveri posset. Epistolam hanc Alcuinus anno 799
psit Elipandusad Felicem eo tempore quo eum ar- per Laidradum dircxil ad Elipandum, ut supra in
bitrabatur adlmc constrictum, uti erat revera, qui (_. resolutione dubii secundi, num.,67 ostcndimus.
postca soltiltis fuit. > LXXYII. Eodcm anno Elipandut accepit a Felice
LXXIV.Verum boecD. Madrisii inlerpretatio ver- libellum, quem hic Alcuini epislolw opposuit. — Eo-
borum epistolaeAlcuini prorsus nova et arbitraria, dem anno 799, mense Julio excunle, EHpandiis ac-
ne tlicam violents esl, quam vir doctus confingere cepit cpistolam Felicis, de qua ipse in responsionc
necessc habuit, postquam ex verbis illis mtitilitis : ad Felicem, proeter suain opinionem jam converstim
Certifica me, qtii es positns in Roma liquidissime os- ita scribit (supra) : « Doniino Fclice sciente vos
tendi allirmavit Fcliccm lempore dat» epistoloe re- reddo quia exeiuite Julio vestro scriplo accepi. » Et
vera Romae fuisse. Quoniara vero supra num. 69 paulo inferius : « Epislolam veslramcoelitusquemad-
ostendiinus ex illis truncaiis verbis nullum determi- modum mihi illapsam cxeunte Julio accepi, et Deo
natuin sensum posse crui, pralerea verc cx num. meo ulnis cxlcnsis immensas graliasegi, qui me fe-
71 satis elucet, Elipandum epistolam ad Felicem eo- cit tuiseloquiis collaetari. » Abs dubio scriptum illud
dem anno dedisse quo alteram ad Alcuinum scripse- seu epistola is ipse libellus erat quem Felix epistolae
rat, hoc cst anno 799, longe melior interpretatio ver- Alcuini exhortatoriae opposuit, et iranc, prater ea
boriiui Alcuini, de qtiibus hic conlrovertitur, vide- quaeAlcuiuus in suis libris adversus illumconscrva-
bitur, si ita expoiiantur, ut epistola Elipandi ad vit, pro deperdito habetur. De eo Elipandus mire de-
Feliccm directa, aut Fclici tradita sit eo tempore lectabatur, illumque ocius ad fratres Cordubenses
quo Felix jam fuerat fidei calholicae pradicalor, et suoe sectae adhacrentes, et ad ipsum quoque, quem
quein Elipandus« arbilrabatur,» pererroremscilicet, vocatAlbini magistrum Anlifrasium Bealum direxit;
« sui erroris catenis adhuc constrictumesse. > Per vo- ^D simulque Felici suasit ut eamdem epistolam seu libel-
cem niuiiruin : arbitrabatut; Alcuinus significare vo- lum suum nonad Alcuinum, sedad regem suumCaro-
luit, Elipandum tunc ignorasse Felicem in concilio lum deferri curet. « Ego vero, inquit loc. cit., di-
Aquisgrancnsi sui erroris catenis fuisse solulum. Si rexi epistolara luam ad Cordoba fratribus qui de Deo
enim significarevoluisset 940 Elipandum scripsisse recta sentiunt. Sed [el] ad ipso haeresiarcham Al-
ad Felicem nondum conversum, non dixisset Alcui- bini magistro, Antifrasio Bealo direxi relegenda. Tu
nus epistolam ad Felicem directam, dum Elipandus verodirigescriptum illud protuofideleglorioso prin-
HIuniarbilrabalur erroris sui catenis constrictum, sed cipali, antequam veniat ad ipso filio mortis Aibino, >
potius dixisset, ttinc dum Felix adhuc erat sui erro- etc
ris catenis constrictus. LXXVIU. Elipandus ab eodem Felice una cum hoc
LXXV. Pro dictorum confirmalione addam et se- libello accepit epislolatn Alcuini ad se scriptam. —
qurotein conjecturam. Alcuinus, credo, cpistolam Eadem quoquc occasione, et ut videtur, per ipsum
Elipandi ad Felicem, hujusque confessionera fidei, quoque Felicem Elipandus accepit epistolara adhor-
a ! clcrura olim sibi suljertum directam, iib ipso tatoriam Alcuini a Laidrado delatam, atque ab hoc
Fclice accepit, postquam is sibi amicilia junctnsfuit; Felici fortassis, ut illam ad Elipandura cnraret, con-
ctijns a;niciti;t:signumnonpostremum haecipsacom- creditam. Poslquam enim Elipandus Feliccm certio-
mumcatio fuil. Qtia enim alia via illa epiUoIa A\- rem reddiJit se illius epistolam exeunte Julio acce-
cuino inuolescere potuisset, si jam anno 792 ad ip- pisse, adjecit : « Sed el (hanc enim voculam el, ut
sum directa fuisset? Vixenimcredibileest, Felicra, sensus prodeat, adjiciendam esse existimo) episto-
 533 FROBEN. DISSERT. DE ILERESI ELIPANDIET FELlCIS. 534
lam [Subintellioe, accepi] foetidissimam de filio ge- A buit, duobus libris evertil, et aliis duobus veritatem
hennaeignis Albino novo Ario. > Quod lucidius ap- catholicamabundaniissimedefenditet confirniavit, li-
paret ex initio epistoloe Elipandi ad Albinurn, quod brosque illos hispraejicatoiibusaposlolicis in solatiura
ita sonat: i Epistolam tuam, a rectae fidei tramite itineris, in adjutoriuro practlicationis, et inconlirma-
deviam exeunte Jutio accepimus, > etc. tionem Christianorum qui vicinierant hocrelicaepravi-
LXXIX. Elipandus scribit adversus illam epistolam tati etpericulo perversionis exposiii, coinmendavit.
Alcuini. — Elipandus, accepta Alcuini epislola, ab LXXXIU. Eis subsidiis adjuti viri illi apostolici
aliis doceri impatiens.veheraentissimein iram exarsit, vlurimos ab errore ad veritaiem revocarunt. —
atque in responsoria sua epistola ipsum Aicuiniiiii Non frustra Alcuinus hoc semen evangelicum
multis conviciis ac calumniis oneravil, prbul ipse sparsit in agrum Dominicum, quod fructum atlu-
gloriatur inepistola ad-Felicera supra data, ubi in- lit centesimum, imo millesimum et majorem. Viri
quit:« Scripsiad ipsura haereticumpiceuraAlbinum, enim illi apostolici, his Alcuini laboribus adjuti
quantum potui pro sua confusione scribere; > de ad viginti inillia hominum diversi status ad fidcm et
quibus injuriis Alcuiims couqueritur in cpistola ad pcenitentiam perduxcrunt, prout scribit Alcuinus
Laidradum et socios scribens (supra) : « Mox Eli- inse in epistola 108, ad Aquilam , in hxc verba :
pandus iracundiocflainraisincanduit, tolamqueanimi < Sciat tamen dilcctio vestra quod filius noster Lai-
sui inlentionem colligens in iram. . . mox in maledi- dradus episcopus frater vcster niagiium profectiun in
ctionis verba prosiliit, totumque se armavit in suoe illis parlibus Deo donanle egit, qtiolidieque agit ut
sectae defensiouem, nobisque litteris demandare cu- mulli vere dixerunt ex illis parlibus viri rcligiosi et
rarit quid sentiret, quid stios discipulos credere do- n veraces, usque 20 millia conversi sunt intcr episco-
cerel; me falsarium clamans alque per vices haere- pos, sacerdotes, monacbos, popiilum, viros et femi-
ticum, per vices subversorem, nec non ct persecu- nas, plangenles prisiinum errorcm gaudenlesqiie,
torem Chrislianorum reputans, nulluinqtie propeino- quotidie Deo agentcs gratias in agiiitione veritatis ,
dum malediclionis genus vcl perfidiae dimisit quod et in calholicae fidei firmitate. »
nostrononinureretnomi.ii, » etc Et profecto de Eli- LXXXIY. Elipandus cinab errore resipuerit. —De
pandiinsoleutia conquerendi causam habuisse Alcui- Elipandi tamen conversione gravis dubitandi causa
num, nemo qtii h;cc ei alia in suis responsoriis con- subest. Cerle anno 800 , quo Alcuinus ea quae
tenta legerit, inficiabiiur. mox retulimus, de lot cpiscoporuin , sacerdotum ,
LXXX. Qua via Alcuinus scriptum illud Elipandi monachorum, etc, convcrsione ad Aquilain scu Ar-
acceperit. — Qua via Alcuinus has Elipandi litteras noiiem archiepiscopum Salisburgensem scripsit,
acceperit, incertum. Elipandus eas Felici commen- ipse Elipandus adhucsuocrrori pertinaciter adhaesit.
davit, ut illas una cum scriptis quibusdam fratrum < Sed adhuc,» inquil Alcuinus patilo ante vcrba inox
Cordubensiuin ad ipsuin regeinprius quani ad Alcui- relata,« remanel aliquid faciendum: nam quidam Eli-
num delerri curaret, quemnimirum ab Alcuino non- pandus Toletanaecivitatis noiuinc, non dignitate epi-
dum pravetilum aequiorem sibi foro sperabat; de scopus in damnata syuodali auciorilatc et aposlolica
his enim litteris intelligo hacc epistohc Elipandianae censura hacresi pernianct. » Hinc lidcm non inercn-
verba : « Tu vero dirige scriplum illud (qnod paulo tur Annales Juliani et Luitprandi (quos fabulis sca-
aute vocabat rescripiumcontra 941 epislolamAlcuini tere ostendit Nicolans Anloiiius llispalensis, tom. I
SS. orlhodoxorumatque calholicortimsententiis,firma- _ Biblioth. Hispaiioe,lib. vi, cap. 2, iiuiii. 42; apud D.
lum) pro tuo fidele glorioso principali antequam ve- ** Madrisium eililorem Operuin S. Paulini Aqtiihiensis
niat atl ipsum filium mortis Albinum, qui non crcdit pag. 224, num. 75seq. [Palrologiiv tomo XClX,col.
carnis adoptioneni in Filio Dei. t Verosiraillimum 585]) nec scriptor VitacS. Beati abbatis a, apud Ma-
est quod sicut Felix epislolam praefatam Elipandi non billonium sa:c iv Act. Ord. S. Benod., pag. 757,
accepit,nisi poslquam in coucilio Aquisgranensi anni n. 7 [Patrol. tom. XCVI, col. 887], qui narrant,
799, eirorem iterum cum ornni, ut pra se ferebat, Elipandum « epistolis A.lriani papaj et Caroli Magni
sincerilate ejuravit, atque cum Alcuino amicitiam (iis nimirum, quas occasioneconciliiFrancofordieusis
iniil, prout supra n. 71 seqq. vidimus; ita idem Fe- anni 794 ad llispanine episcopos scripserunt) ad
lix rescriptum EHpandi adversus Alcuinum, eodem menlem et verum sensum Ecclesia; rediisse ; imo
temporehuic suo novo amico, una cum epistola si- episcoporum congregaiionem apud Tolelum indixisset
bimet directa tradiderit. ubi poenitens confessionis libellum in quo Filium
i LXXXI. Alcuinus adversus responsionesElipandi unigenitum Palrique consubstanlialcm, non adopti-
calamum stringit. — Alcuinusex epislola Elipandi suae vutn, sed naturalem liumili professione professus,
exhortaloriae opposila cognoscens,virumsenem adeo obtulit, et a Patribus lacrymarum profusione susce-
in errore suo esse inveleratum ac obduratum, ut ne ptus reconciliationis beneficiumaccepit: Beatum et
quidem fralernae correcHonis vel admonitionis ex iElherium deinceps deposita antiquoc disceptationis^
sola charilale profectaepatiens esset; atque ideo de- malevolenlia benignesuscepit.illosque fidei defenso-
sperans illius perlinaciam a se frangi posse, ulterius res et catholicaeveritatis patronos, non absque lacry-
cum eodem lilierarum commercium conlinuare no- misetsingultibuscompellavit.»Qticm Alcuinus adhiic
luit: in sui tamen honoris ac catholicae doctrinae de- D anno 800inerroreperslitissenarrat, hunc scriptores
fensionera calainumarripuit,«neforte, inquit, in epi- illi jam ante sex oinnino annos finito concilio Fran-
stola ad Laidradum et socios(supra),aliquorum ejus- cofordiensi per Adriani papaeet Caroli regis epistolas
demepislolae lectione mentes macutenlur, quia eas- in unitatem Ecclesiae rediisse, et in aliquo concilio
dcra audivimus litteras in aliorum prius pervenisse Toletano, cujus alias nullibi exstat raerooria, cnra
manus, quam nobis, cui missaesunt, redditaeessent.» Patribus reconciliatum fuisse referunt. Nemo vero
LXXXH. Alcuinus libros suos Laidrado ac sociis est qui non magis fidem Alcuino noslro qiiam illis
ejus iterum in Eispaniam —profecluris in adjworium scriptoribus, quos viri quivis eruditione clari hac
prwdicationtscommendat. Occasionem,citiusforsan selate repudiant, adhibendam esse exislimet. Ab eo
quam voluisset.scribendi adversus dictas HtlerasEli- nihilominus tempore quo Laidradus et socii ejus in
pandi AlcHinopracbuititerata legatio quamLaidradus altera ad Hispanos legatione lam uberem messem in
cum sociis in liispaniam oMredebebant. Sicut enim agro Dominico collegerunt, siluil Elipandus, siluitet
Alcuinusiisdem,duniprimo in eamdemregionempro- tempesias ab ipso concitata ac tamfiti fota : quo
fecti sunt, tradidit litteras adhortalorias, ad Elipan- etiam pacis tempore fieri potuit ut senex dccrcpitus,
dum deferendas, ita nunc argumenta quoeElipandus Dei judicio mox exaniinaudus, lot aliorum episcopo-
pvo defensioae sui erroris in suis responsoriis adhi- rum ac sacerdotum exemplo raotus sanioiera tandem
n De Aclis Beati abb. quam censuram ferat D. Gregorius Majansius, vide infra iu Appendice II, num. 5?
iii epistola ad D. Pluer,
 335 B. F. ALBLNISEU ALCUINI OPERUM PARS III. 536
mentcm induerit, atque ante obitum resipuerit: A Hbroshosce sancli Paulini serius prodiisse, Felice ni-
qtiod si factum fuit (quod utinam melioribus tesli- mirum in concilio Aquisgranensi jamjam converso,
inoniis constaret), id profecto infinitacmisericordiae, ex ipsa praedicla epistola Paulini dedicatoria ad re-
qu;e supercxaltat justitiam, uiiice in acceplis esl re- gem, ni apprime fallimur, colligi datur. Ibi enim ve-
fcrenduro. Yerum quis post tam diuturnam per- niam precatur sanctus patriarcha, quod ob inter-
tinariam non etiam motual divinum judicium ! venientia negotia labor suus in exsequendis regis
LXXXV.Quo annoidem obierit. — Obiitfamosushic imperiis tardius successerit; sperare tamen se, ait,
archicpiscopus Toletanusarmo809 vel sequenti, post quod etsi is labor pro convertendo Felice haud am-
amios nimirum prope 50 regiminis episcopalis, quod plius foret necessarius, in futurum tamen esse possit
adcplus cst circa annuin 780, prout cum magna vero- perutilis, si videlicet error vel per ipsum Felicem ,
siniilituiline oslendit cl. D. MaIrisius in sacpius ci- de ctijus inconstantia adhuc metus reraanebat, vcl
lata dissertatione hist., niini. 81. Cogimur tamen a per ejus complices rursuiri esset resuscitandus : ita
viro pr.claudato dissentire circa annum nativitatis , interpretor verba sequentia praedictae epistoloe:
atque circa annos aetatis Elipandi : nosira siquidem « Suspicari denique, inquit, probabilia rerum extor-
opinionc epistola Elipandi ad Felicem, 942 >n °<na quent judicia, alio forte tempore (Felicem iam con-
se octogesimum secundum aroium ingrcssum fuisse versum) aut persemetipsum, si vita comes luerit, aut
asscrit, non anno 792, ut D. Madrisius credidit, sed per complices suos, si ipse ab hacluce justoDei fue-
spplcm annis serius, ncmpe post conversioncm Fc- rit sublractus judicio, hujus nimirum virolentac stir-
licis, anno 799 faclam, scripta fuit, prout n.68 scqq. pis fruticem redivivo conari ramnifero serere in
ostendiinus. Natus igitur esl Elipandus non anno _. virgullo. Unde et culpa morosoedilationis in respon-
710, se I 717, et obiit non anno aetatis 99, sed 92 dendo, qtioniam ex causa conligit necessario inler-
circitcr. venta, idcirco impetranrioe veniae fiduciam non titu-
LXXXVI. S. Pautinus scripsit adversus Felicem babitur spes postulanli negligentiae de torporc fru-
non antto 796, sed serius; nec ante annum 800. — strala. Prwcavens igitur in fulurum non abs re pu-
Autcquam proescntnm Dissertationem, in qua potis- tavi per singula quaeque, quoe in lilteris ejns (Felicis
simumhistoriam disceptalionis beali Alcuini adversus nempe contra Alcuinum) contra catholicae fidei regu-
Ftiicem ct Elipandum illustrare conati sumus, finia- lam inspiciuntur inserla, et Scripturarum testimo-
mus, alitnl quoddam dubium cxpediendum suscepi- niis obviare. >
nius, tlc tempore nimirmn, qtio sanctus Paulinus pa- LXXXVIII. Hucdenique facit epistola Alcuini 108,
triarcha Aquileiensis, qtii Alcuino arctissimu amici- ad Aquilam, quae nunc primum integra prodit, et
tia junclus, laborumque in confutandis Adoptiano- judice D. Madrisio pag. -51 , not., mense Maib vei
rum crroribus socius fuerat, suos adversus Felicem Junio anni 799, nostro vero iudicio anno sequenti
•
Urgcllitanum libros, quos cl. D. Madrisius iterato data est, ubi ita legiraus « Si tibi causa eveniat
edidit, conscripsit et evulgavit. Hoc tempus nemo Paulinum patriarcham videndi, saluta eum milleinil-
hucusque prater virum clarissimum mox laudatum lies : libellum vero catholicae iidei, quem dominoregi
definiit. Is vero in notis ad epislolam sancti Paulini direxit, perlegebain el satis mihi placuit.... ita ut
ad Carolum, lihris suis praltxain pag. 98, illos refert nihil his addi de quaeslionibus nuper (in concilio
ad annuin 796, hoc usus ratiocinio : Epistola proe- Aquisgranensi) habilis inter nos et partes Felicianas
dicta ad Carolum dedicatoria scripta est anno quo opus esse arbitrabar. Sed adhuc (postquam finita est
dics numerahantur 566 integri, quod Paulinusibi bis C concertatio cum Felicianis) remanet aliquid facien-
repetit, qui lamen ignorare non potuit annum com- dum. Nam quidam Elipandus.... in damnala syno-
muiiem conslare solum 565 diebus ctim aliquot horis dali auctoritate et apostolica censura haeresi pcrma-
et raiimtis : fnit crgo annus quo scripta est prafata net, > etc Ex quibus verbis clare docemur Hbros
epislola, bissexlilis. « Scripti suntvero, ail, Hbri sancti Paulini ad Carolum regem, et per hunc (quod
cum cpistola posl concilium Francofordiense anni Paulinus in fragmenlo epislolae apud Madrisium,
794, et ante annum 799, ut in Dissertalitme de h:c- pag. 168, postulaverat) ad Alcuinum primum perve-
rcsiFeliciana dicetur; nullus autem alius annus inter nisse, postquam in Galliis controversia de adoptione
hos tcrininos fuit bissexlilis, praelerquaniannus 796. Chrisli cum Felice composita et finita fuit, nilulque
Ergo eo anno scriptam csse epistolam tenendum jam supererat quam ut etiam Elipandus cum suis se-
cst. » ctatorihus per iteralam Laidradi pradicationem, quae
LXXXVII. Hanc D. Madrisii conjecturam D. Wal- anno 800 susceptaest, ad catholicam unitaiem redu-
chiiis Hist. Adopt. cap.2, sect. i, n. 55, inler felicissi- cerelur. Tenendum ergo iibros sancti Paulini non
mas numcrari debere exislimat. Nobis taroen opposi- anle illum annum fuisse scriptos vel absolutos.
tum vero videtur similius. Enimvero sanctum Pau- LXXXIX. Satisfil argumento D. Madrisii. —Lar-
linum illos suos libros scripsisse adversus libellum gimur ergo viro clarissimo D. Madrisio, sanctum
Felicis, quo hic epistolae adhortatoriae Alcuini re- Paulinum libros suos, prafixa ad Carolum epistola,
spondit, et quem rex Carolus rogalu Alcuini sancto misisse uno aliquoanno quibissexliliserat; targimur
Paulino refutandum commisit, nemo fortassis et ne eosdem scriplos editosque fuisse post concilium
ipse quidem Madrisius, erit qui dubitel. Yide quoe J) Francofoi'tiiense anni 794. Largiri tamen nou possu-
(lixiinus supra nuin. 26. At enim sat fiimis argu- inus id factum fuisse anle annum 799, quod quidem
menlis supra num. 55 ostendimus , Felicis libellum idero vir clarissimus in sua de haeresiFelicis Disser-
ilkim nccad Alcuinum, nec ad regem, multo minus tatione alias rioctissima nullibi probavit. Nos vero
ad Paulinum pervenis^e anle annum 798. Paulinus arguraentis, nisi admodum fallimur, sat firmis huc-
igiliir eumdem ante hunc annum, seu ut vult D. Ma- usque ostendimus eosdem libros demum innotuisse
drisius, jam anno 796 refutare non potuit. Et certe seu prodiisse anno 800, qui et ipse bissextilis fuit.
331 ENHUEBER DISSERT. DE H^RESI ELIPANDI ET FELICIS. 358

««MSSERTATIO DOGMTICO-HISTORKA,

QUA

CONTRA CHRISTIANUM WALCHIUM

ADOPTIONISIN CHRISTO HOMINEASSERTORES FELICEM ET ELIPANDUMMERITO AB ALCUINO

NESTORIANISMIFUISSE PETITOS, OSTENDITUR.

AUCTORE D. JOAN. BAPT. ENHUEBER,

PRIORE AD S. EMMERAMUM.

Inter omnes Alcuini lucubrationes principem fa- A operis elenchum poliorum difficultatum quocin le-
cile locum iis deberi, quas Adoptianornm erroribus clione conciliorum, Patrum, el ecolesiasticae histo-
opposuit, et dignitas materiae, et ernditionis ecclc- rioeoccurrunt etadmajoris adbuc cxplanationis cgent,
siasticaethesaurus, et argumentorum gravitas evin- alia inter dubia sicculum vm, ultimo loco etiara
cit. Agilur nempe ibi de priinario religionis nostra sequens exhibet: « Feli-xet Elipandus, quoruni hae-
mysterio seu de incarnattone Verbi tlivini, lidesque resis in concilioFrancofurtensi daranata ftiil, crantne
Ecclesiae non tanlum locuplelissiinis Patrum anti- Nestoriani ? »
quorum testimoniis, sed ralionum etiam theologica- Qiioesiionem hanc postmodum caeteris accuratius
rum ponderibus apprime roboratur. equidem pertractavit et affirinative resolvit cl. Joan.
Fuere nihilominus qui praslantiae operis raultum Franc Mairisius in Dissenatione dogmalica de Fe-
detrahere conarentur, et hac quidem in re pra cae- licis et Elipandi haeresi, quam, ntimero teriiam,
teris eminet Christianus Guil. Franc Walchius, Operibus sancti Paulini Aquileiensis Venetiis an.
theologiae doctor et professor, qui in sua, quam 1757 (Puttol. tom. XCIX)a se editis subjunxil, osten-
Goltingoean. 755 vulgavit, Adoptianorum Historia, dens lam ex lestinioniis Feliciani acque ac nostri
id solum speclasse videtur : ut Elipandum ac Feli- aevi, qnam ex raiionibus theologicis, doctrinam de
cem longe atia sensisse ac ipsis imputaral Alcuinus; adoptione 945 i" Christo, Nestorianismo imbutam
hunc proin male contra adversarios suos in proedi- fuisse. At parum defert bis etiam argumeittis Wal-
ctis libris disputasse ostenderet. Nec vero solum in- chius, nec forle tanluin abest quin cl ipse conjcclu-
cusat Alcuinum WalchiUs, sed Adrianum quoque ram Basnagii paulo ame relatam approbet suamque
primum S. P., Paulinum Aquileiensem, Patres Fran- " faciat.
cofordienses, et quolquot in concertatione illa cum Operaeigilur pretium fore existimavimus si in hac
Adoptianis symbolam contulerunt, mentem antago- novissima edilione Operum Alcuini, corum omnium
nistarum suorum ignorasse asserit. qui contra Adoptiano, decertartmt, sane praecipui,
Arguebant scilicet hi omnes Felicem ac Elipan- fes novo examini subjiciatur, ut et aflinitas Adoptia-
dum de Nestorianismo, nec sententiam de adoptione nisnti cum erroribus de duplici in Christo pcrsona
in Christo defendi posse affirraabant, quin duae in raomentis irrefragabilibus , et quidem non tam ex
ilio personaeinferrentur. Eodem modo hanc de filio ratione theologica, quam ipsa teinporum Hlorum hi-
adoptivo assertionem inlerpretati sunt scriptores storia petilis, comprobetur, el auctor noster, dum
posterioris, ipsiusque eliam recentioris aevi, si Ga- Felicem et Elipandum, tanquam Nestorii asseclas
brielem Yasquesium, ct cardinalem Aguirrium ex insectatur, bene cum adversariis suis pugnasse vin-
nostris, paucosque aiios de coetu Proteslaiitium ex- dicetur, secus ac existimavit Walchius, qui Felicem
clpias, quos ad numerum faciendum in patrocinium et Elipandum de unione hyposiatica in Chrisio or-
senlentiae suaecil. loco recitat Walchius, affirmans, thodoxe locutos esse judicat, Alcuinum vero « homi-
episcopos Hispanos, licet in omnibus bene haud sen- nein mobilem, inconslantem, lum hoc, tiim illud
serint, imo gravissimi de regeneratione Christi erro- dicentem, quid vero cert-um sit, nescientem > ap-
ris rei exstiterint, adoplionem tamen sensu eo de- pellat, aliaque multa in Historioesuaedecursu affert,
fendisse, qui sicuti a mente Nestorii esset alienissi- quibus, si veritati essent consona, laudibus et aucto-
mus, ita et unilatem personae nullatenus lolleret. ritati scriptoris hujus alias celeberrimi non parum
Ulterius adhuc progressus est Jacobus Basnage, detraheretur.
ab universa erroris suspicione liberos pronuntians C Finem porro nobis propositum securius et certius
Hispanos, dum omnem contentionem hos inter et nos assecuturos esse ptitamus si Adoplianos, paribus
Francos alque Gerraanos non nisi de verbis fuisse cum Nestorianis natalibus ortos, iisdem principiis
confidenter statuit. « Nos ingenue fatemur, ait, me- innixos, ac iisdem demum armis debellatos fuisse
ram fuisse logomachiam, quae sacpius occurrit apud ostenderimus. Id ul accuraiius fial, tolam Disserta-
theologos. > Tom. II Tbesaur. Monum. eccl., fol. tionem in tria capita dividimus, in primo de genesi,
288, num. 5. Nec defuere qui eadem cum Basnage in altero de asseriis, in tertio de impugnatione
sentirent, quos denuo apud Walchium videris. utriusque erroris acturi.
. Moderatior hisce Mabillonius in prastetione ad sa>
culum iv Benedictinum, parle i, § 1, Felicem et § I. — DE GENESI NESTORIANISMIET AD-
Elipandum hoeresis Nestorianaeaccusatos fuisse ita OPTIANISMI.
refert, ul plane eamdem de hisce episcopis lulisse
sentenliam et ipse existimari queat. At cum ncset I. Difficuttas in delegenda hwresum genesi. —-Dif-
hac de re inter eruditos adhuc dum controverti, pro- ficultaleni non levem se prodere in detegenda haere-
ponens in tractatu de Studiis monasticis ad calcenj sum genesi, dudum agnovit cl. D. Bcrnardus de.
 339 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 340
Montfaucon i» editione Operum S. Alhanasii a se A A nes scriptas esse apud eos , inspectis Theodori et
adornata. Ait enim tom. I, parte n, fol. 648, in nola Diodori libris, quos scripserunt non de Incarnatione
ad episl. 1 ad Serapionem : « Lucifugarum hujus- Unigeniti, sed magis conlra Incarnationem, posui
modi, > id est haereticorum, inilia « obscuriora sunt, aliqua capitulorum, et quo potui modo contradixi
quam ut possit de iis cerla et indubilata ferri senten- eis, declarans ubique abominationis plenam esse se-
tia. Et alioquin mirum quanta varietas sententiarum ctam eorum. >Parum abest quin omnem fidem his-
in hocresum initiis suboriaiur, aliis aliud apprehen- ce sancti Cyrilli leslimoniis adhibendam esse cen-
denlibus, alque ex iisdcni principiis diversa colligcn- seamus, ut pote qui non tantum proxime ad Diodori
tibus. Nirairum solemnc haereticisest ut, amisso se- circa an. 590vel 9- demorlui tempora accesscrit, ipse
niel veritatis tramile, hac illac oberrent, ac ne se- anno 412 Alcxandriae consecratus episcopus, sed et
cuin quidcm ipsi consistere possint. Scilicet, Diodori ac Theodori errores tractatu, quem deper-
xas «fni/avo?, ctfiya^a^Tat. > ditura Iugent erudili, speciali refutarit, ac proin sin- ,
Ucatri fitx.tvop.evoc,
gulari 946 sludio et diligentia eorum scripla exa- I
II. Emresis posterior plerutnque ex priori nata. — minarit, quod nec Patres Cyrillo priores fecerunt,
Et profecto, si centenas speclcmus udei forraulas, Diodori zelum in confutando Arianismo et Apollina-
si novam semper ac novam priora asserta explicandi rismo laudasse contenli, nec defensores Diodori Cy-
methodum, si errores erroribus superadditos, qnoad rillo posteriorcs, Theodorelus scilicet, domnus An-
haerescs proccipue priorum soeculorum, Arianam, tiochenus, Facundus Hermianensis, et Liberalus
Nestoiianain, Eiityehianam, etc, tam densa caligo diaconus, qui parlium sludio abrepti Diodorumcom-
oculis primo iiiiuitu objicitur, quam discuti posse vix JJ
B mendare et excusare e re sua fore existimarunt, cum
non «losperandiim sit. Est lamcn quod in mediis primus ad synodum usque Chalcedonensem Nestorio
hisce tenebris quidquam lucis accendat, idque in eo addiclissimus permanserit, alter domnus scilicet An-
potissiniuni versatur quod spcclando roaxinie haere- tiochenus incerta: sit fidei, reliqui duo autera in de-
ses priniuni dictas pleruniqiie postcrior in prioris fensione trium capitulorum perlinaces obierint, adeo
sinu natales suos aut dirccte aut indirecte invenerit. ut hoc in puucto eorum testimonia merito suspecta
Diretie quidem, dum noiinulli pcrverso dogmati habeantur. Nec tamen propterea Diodorum ipsum
aliud quoddam adjccerunt, prout Macedonius, inler haercseos daninandum essc, aut ita conlra Arianos
Aiianortim certe primipilares numerandus, utait cit. vel Apollinarislas pugnasse opinamur, ut duas scien-
loc. P. Montfaucon, cum Filium divinum crealuram ter personas in Chrislo statueret, sed ea solura in
dixisset, tandem eo devenit ut Spiritus sancti quo- illo certamine, optima fortassis fide, asseruisse, unde
quc diviniiaiem negaret, adeo ut Pneumalomachos id quod postea Nestorius obstinate defendit, prona
ab Arianis ortum duxisse, vulgaris ac trita sit om- consequentia flueret. Plura de hac controversia,
nium scntenlia. Indirecte vero , quando alii, zelo quam nostram praecisehaud faciinus, viderisapud Til-
minus prudenti, surgenles in Ecclesia errores ita im- lemont., lom. VUI, p. 565, etapud Ceillier, Eistoire
pugnaruni, ut in oppositos laberentur, proutrursum genirule des uuteurs sacris, etc, tom. VII, pag.
constal Eulychen confudisse naturas inChristo, cura /05 et seqq. His omnibus tandem praiuserunt, quo-
unitatem personae non salis caute contra Nestorium rum asserta de duplici in Christo hiio jam memora-
defenderet. verat simul et refutaverat sancttis Athanasius in epi-
III. Origo hwresis Neslorianw. — Id ipsum etiam, Q -, stola ad Epicietum Corinthi episcopum, notansfuisse
" suo teropore quosdam qui dicerent Christum, qui
quoad crrores de quibus loquiinur, contigisse, ex iis carne passus et
colligi videtur tpiae aut viri ecclesiastici contra eos et Salvatorem, crucifixusPatris. est, non esse Dominum,
disputarunl, aut scriptores liistoriarum litteris con- Filiumque Item : aliurii esse
et alium Dei Verbum, etc, quaepaulo infra
signarunt; ut proin exinde genesin utriusque haere- Filium,
sis, Nestorianae scilicet et Adoptianae, aliquatenus accuralius videbimus.
detcgendam cssc non abs re speremus. V. Occasio erroris Nestoriani fuit pugna adversus
IV. Priorem quod attinct, Nestorius equidem pa- Arianos et Apollinarislas. — Tota jam quacstioin id
triarcba CP. is fuit cujus pertinax superbia errorem recidit, quaenam ista asserendi occasio, quaenam
de virgine matre, quae non Deipara, sed Christipara causa fuerit. Et ltanc quidem detexisse videtur Leon-
dicenda esset, et de duplici, quoe ex asserto priori tius Byzantinus in iis quae de Diodoro Tarsensi ac
consequebattir, persona longe lateque per orbem Theodoro Mopsuesteno scripsit, cujus verba, etsi
Chrislianuro sparserat. Fuisse tamen ante ipsum, prolixiora, ex integro ponere juval, eo quod mul-
qui fiindaraenta huic haeresi posuerant, apud omnes tum Iucis propositae quaeslioni afferre videantur.
in comperto est. Hos inlcr profecto eminet Theodo- « Exstitere iis temporibus (Apollinaris scilicet, de
rus cpiscopus Mopsuestia;, a quo Nestorius perver- quo ibi sermo) magui quidam duo viri Diodorus epi-
sam doclrinam hausisse communiler dicitur, et cu- scopus Tarsi, et Theodorus Mopsi Vesloe, qui et ad-
jus etiam scripta hanc potissimum ob causam post- . versus Arianos, Macedonium et Apollinarem pugna-
modum a synodo v inter famosa illa tria capitula bant, universasque lilteras sacras commentanis illu-
damnata fuere. At is quoque antesignanum habuisse, JJ [) slrabant, et in pretio habili morlem oppetierunt;
a quibusdam dicitur, suum alias in litleris magi- nec ipsis vivis quisquam dictum aliquod eoruin re-
strum, Diodorum scilicet Tarsensem, viris equidem prehendebat. Imo complures scriptis encomiis eos
sanctissimis amicilia junclum, quin et propter zelum celebrarunt. Nara et Basilius, et Joannes Chrysoslo--
fidci et pugnam adversus Arianos slrenue susceptara mus (is erat discipulus Diodori Tarsensis) eos pra-
a raultis apprime commeudatum, ab aliis tamen dicat. Verum poslea molo dogmate Nestoriano coa-
etiam in erroris suspicionem vocatum, quos inler ctus est Cyrillus, qui et ipse pridein eos laudasset,
pracipue audiri meretur sanctus Cyrillus Alexandri- adversus eorum opera scribere, quod dogma suum
nus in epislola ad Successum scribens : « Diodorus Nestorius ex eis coufirmaret. Nam editis illi sacris
quidam sancti Spiritus olim impugnator, ut aiunt, commentariis intra fines non constiterunt; sed cum
cuin oiihodoxorum Ecclesia communicavit. Hic de- distribuere vellent sacrarum litterarum voces, alias ad
posita, ut putavit, Macedonianae haeresis labe in al- divinitatem : alias ad naluram humanam relatas ; de-
terius morbi vim decidit. Sensit enim ac scripsit, prehensum es^ eot duas Chritti hypottases et divisio-
alterum seorsim esse filiiim eum qui ex semine Da- nem quamdam introducere. » Tom. IX Bibl. PP.
vid, ex sancta Virgine Deique matre natus est, al- Lugd., de Sectis, act. vi, fol. 666. Dudum antea
tcrum rursus privalim Filium illud ex Deo Palre eadem sancms Cyrillus quoque teslatus fuerat, in
Verbum. > Tomi V parle n, cdit. Paris. 1658, fol. epistola ad Successum superius cilata de Nestorio
155. Et iu epist. ad Acaciuni Melitenaeepiscopum, scribens : « Itaque voces in evangelicis aposlolicis-
fol. 197 : « Quoniam vero oportebat et contradictio- que praeconus de Christo positas distinguit, et alias
341 ENHUEBERDISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 342
quidem homini tribuendas esse asserit, nimirum hu- A, DeiVIII. Item Deum nuncupalivum.—Deappellatione
raanas, alias vero singulariter Deo Verbo convenire, eodcm modo erroncc sentiebant Ariani, prout
scilicet divinas, et quia multipliciter dividit, ac seor- rursum ex variis eorum assertis ab Athanasio relatis
sim ponit tanquain hominem proprie, illum ex san- constat. Sic inepistola adepiscopos^Egypti et Libyoe,
cta Yirgine natum, et similitcr proprie ac seorsim n. 12, fol. 281, tomi I parte i, inter alias Arii hlas-
filiura illud exDeo Patre Verbum, propterca sanctam phemias etiani sequentcra adducit : « Dicunt itaquc,
illara Virginem non Dei genitricero, sed polius hoini- neque verura Deum esse Christum, setl eum, ut et
nis lnatrem esse asserit. > alios omnes Deum communicationeappeltari. > Et in
VI. En igituf occasionem erroris. Cum viri isti, oratione 1 conlra Arianos, ibid., fol. 409, n. 6 : '
« Praeterea ausus cst dicerc,Verbum non essevcrum
aliique cttm ipsis adversus Arium, Macedoniura, et Deum. Nam tametsi dicitur
Apollinarem decertarent, « ac distribucre vellent verus esl Deus, sed gratise Deus, inquit, non lamcn
sacrarum liuerarum voces, alias ad divinitatein, factus particcps non ali-
alias ad humanam naturara relatas, > id ita feccrunt ter quam alii omnes, ipse quoque, nomine duntaxat
>jt simul in divisioncmpersonaruin laherenlur. Pugna diciiur Deus. > Hnjusetiam asserlionisperversse fun-
damcntum potissimum in illis psalmi LXXXI
igitur contra Arianos pracipne et Apollinarcm an- verbis reponebant: , v. 6,
sam errori pracbuit, idquc non obscure etiam inde Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi
omnes. Vel in arguraentalione polius quam fecit
colligitur quotl Nesloritis in epistolis suis existimet exiude ipse Christus
docuinain siiii adversaro deferoii baud posse, quin apud Joan. x, 34, ubi Ju-
aliquis in Arii aul Apollinaris baeresiiilabatur : « Di- d«is blasphemiae crimen, eo quod Filium Dei se
vino Verbo aseribere nativitalem, ait in epist. ad B{ dixisset, objicientibus respondit : Nonne scrivlumest
in lege vcstra, quia ego dixi: Dii estis? si illos dixit
Cyrilluin (tom. IV Concit., cdit. Mansi): passionem, deos, ad quos sermoDei factus esl, et non potest solvi
mortem, caelcrasquccarnis proprietates, id demum,
mi fraicr , mentis est, aut ellmicorum more vere Scriptura : quem Pater sanclificavit, el misit in mun-
errantis, aut certe insani Apollinarii aut Arii, alio- dum,vot dicilis : quia blasphemas : yuia dixi: Filius
rumque haerelicorummorbo, aut alio etiam graviori Dei sum.
laboranlis. > Et in epist. ad Ceeleslinum papam : IX. Terlio servumPatris. — Deraura de servitute
« Est enim aegritudonon parva, sed adfinis putre- etiaiu indigna afiingebant Verbo, passimque illud
dini Apollinaris et Arii. » Et apertius adhuc in al- s^eryum Patris appellabant, iis rursum Scripturae
tera ad Coelestinumepistola : « Multus enim etiara textibus certantes, quibus Christus aut per prophetas
nobis labor hic celebratur, dum elaboramus eruere servus, puerelectus, elc, vocatur, aut quibus ipse
sordidissimam impielalem pessimae opinionis Apol- se Patre minorem dixit. In opere de Synodis, fol. 745,
linaris et Arii. > Qua aulem ratione ex hoc certa- ex septima fidei formula htec vcrba Arianorum re-
mine contra utramque haeresin minus caute susce- censet Athanasius : « Et hoc catholiciim esse, nemo
pto ad sentenlias a dogmate Ecclesiaealienas quidem ignorat, duas personas esse, Patris et Filii. Majorem
deviaverint, accuralius jam ex oi'dine investigare Patrem, Filium subjeclum cum omnibus his, quac
oportet. ipsi Pater subjecit. » Totus insuper est idera sanctus
VII. Ariani dicebant VerbumesseFilium adoptivum Pater in orat. 2 contra Arianos, fol. 471, n. 5 et 4,
Patris. — Palmarem Arianorum errorem in eo ut probet, Verbum, etsi servus subin in Scriptura
appellelur, esse tamen genuiiium verumque Patris
ftiisse, quod Vcrbuin divinum inter creaturas refer- Cj Filium,
refit, Patrique of*ooiJo-iov esse negarent, apud omnes ex quo patet Arianos perverso sensu servi-
in comperto est. Inde vero concludebaut, Verbum tutem de Verbo asseruisse.
istud non nisi Filium Dei adoptivum esse, nomine X. Ariani statuunt Verbumvicesanimw egisse in
tenus Deum, servumque Patris, prout variis in locis hotnine assumpto.— Hisce'erroribus alium adhuc ex
sanctus Athanasius expresse refert. Et primum qui- prioribus, uti videtur, natum addiderunt Ariani,
dem quod spectat, in lib. de Synodis, tomi I parle quem S. Athanasius lib. n adversus Apollinarem,
II, fol. 728, ex Thalia Arii ejus biasphemias ita enar- n. 3, his verbis refert: « Arius carnem solam ad oc-
rat: « jEternum ipsum (id esl, Deum Patrem) ve- cultationera divinitatis confitetur; vice autem inte-
neramur propter eum qui in tempore natus est. Qui rioris nostri hominis, id est animae, Verbum ait in
sine initio est, Filium posuit iniliura creaturarum, carne exstitisse, passionem et ab inferis resurrectio-
huncque tulit, ac sibi in Filium adoptavit: EJVriov nem diviuilati ascribere ausus. > Verbum igitur
eawTwTOVSS > Item fol. 767, n. 54, ita animae vices in Christo supplevisse statuebant, tum
Texvo7rotij(7a?.
argumentalur Aihanasius : « Considerandum enim quod passim in Scripturis dolores, mors ac caeterae
est, et accurate animadvertendum, cum eum dicimus infirmitates natura humanaeFilioDei ascriberentur,
subslantia dissimilem, nos haudquaquam verum tum quod, ut notat Athanasius in epist. ad Adel-
Filiumsignificare, sed unura ex opificiis, et adscitum phium, n. 1, Christus, si perfectus homo esset, qua-
adoptioneque Filium, quod haeretici sentiunt: Kai tenus homo adorari haud posset; tum denique, quod
TOV 7t'ABiseivtov, Snep TOI?,cupmmis Sor.et. duo perfecta unum esse nequirent, quam rationem
£7TOI»TOV
Et in epistola de sententia Dionysii, tomi I parte i, |Q suam postea fecerunt ApoUinaristae,idem dogmati-
fol. 258, n. 25, haec verba tanquam Arii adducit: zantes.
i Verbum non est proprium Patri, sed aliud est in XI. Errores hos ita impugnant aliqui, ut duos in
Deo Verbum ; hic vero Dominus extraneus quidem Chrislo filiosslatuere videantur. — Haecomnia porro
et alienus est a Patris substantia, et duntaxat secun- dum in scriptis suis gravissimo argumentorum pon-
dum cogitandi modum dicitur Verbum, et non est dere deprirait Athanasius, ac divina ad divinam, hu-
secundum naturara ac verusDei 947 Filius; sedper mana vero ad humanam in Christo naturam refert,
adoptionem(xaTa6io-tv)hic quoque Filius dicilur. » simul non uno in loco protestalur, ne duplex exinde
Alia, quae in hanc rem afferri adhuc possent, testi- Filius, aut Verbi ab humanitale assurapta quoad
rooniabrevitatis causa omittiraus, cum ex his satis hypostasin disjunctio inferatur; unde sat manifestum
superque pateat Arianos adoplionem ipsi Yerbo habetur indicium jam tum fuisse quosdam qui, ne
ascripsisse, in cujus quidem erroris patrocinium, infirmitates humanas Verbo divino ascribere cogc-
praler alios Scripturae textus eos maxinjg urgebant, rentur, et hac ratione argutiis Arianorum succum-
quihus Verbum divinum primogenitusommscreaturw berent,Yerbum hocafilio bealaeVirginisseparabant.
(Coloss. i, 15); primogenitus ex mortuis (Ibid., v. Incaute nimirum distribuentes « sacrarum lilterarum
18); primogenitusin multis fratribus (Rom. VIII,29) voces alias ad divinitatera, alias ad humanara natu-
enuntiatur; quaeomnia videre licet apud sanctum ram relalas, > cum Christus diceretur « primogeni-
Athauasium orat. 2 contra Arianos, tomi I parte i, tus omnis creaturae, aut«
fol. 531, num. 63 et seqq. primogenitus in multis fra-
tribus, > atque ex his Ariani Verbum esse Filium
 543 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 344
inter adoptivos adoptivum assererent, id non de A 1 sum adoptio quoad humanitatem admitti videtur, et
Verbo, quatenus est. Filius aeternus aeterni Patris, quidem ex occasione impugnati Arianisrai, quamvis
sed quatenus est Filins ex semine David et ex carne expresse duo Filii haud dicanlur, sed : est veluti atius
sanctaeMarix ortus intelligendum asseverabanl. Filius.
XII. MctritisVictorintisait Christum, quatenushomo XIII. Alii Christumut hominem Deum nuncupati-
— Quod denominationem Dei
est, fitium esse adoplivtitn. Idem facit auctor dispu- vutn esse asserunt.
tcttionisconlra Arium.—Htijusrei vestigium superesse spectat, quam solaro Arius concedebat, simulque
videtur in libro primo Marii Viclorini conlra Arium, servitutem illam qua idem Verbum Patri subjectura
Bibl. Patr. Lugd. tom. IV, fol. 256, ubi is scribit : esse contendebal, prout supra vidimus; hac quoque
« ^Equalis igitur Filius et Pater, et propterea et Fi- in re disiinctione paulo ante memorata inter Chri-
lius in Patre, el Pater in Filio, et ambo unum. Sed stum, quatenus est Filius aeternus aeterni Patris, et
ista nunc. At vero illa Joannis videamus. lpse Sal- quatenus homo est, quidam videntur usi, ut argu-
vator dicit : Ego sum resurrectio: quoniam ipse vita : inenta Arianorum dissolverent. Hos inter nominare
quis autem iste? Martha dicit : Quoniam tu es Chri- forsitan licet Phcebadium, quem sanctus Hieronymus
stus Filius Dei vivi,quiinmundum venisti. Quod non in Calalogoscriptorum ecclesiasticorum Soebadium
sic Filius, qiiemadraodum nos. Nos enim adoptione vocat, Agenni Galliarum episcopum, qui in suo con-
Filii, ille nalura. Etiam quadam adoplione Filius et traArianos libro (Bibl. PP., tom. IV, fol. 500) nolat,
Christus, sed secundumcarnem. > Scio equidem plu- Ursacium, Valentem et Potamium hoeretica subtili-
rcs esse qni Marium Yictorinum ab cjusmodi errore .. tate unum Deum confiteri, quo nomine solum Patrem
viniicant, et per hanc adoptionemsecundumcarnem B * intelligunt, siinul tanten Verbo nomen Dei, sensu
nihil aliud ab eo intelleclum pratenduntquam ipsius licet subdolo, concedere, ut simpliciores decipiant.
carnis seu huroanaenaturoc in unitalem personae as- Verba ejus per extensum recitare oporlet,quia scopo
snmptionem. Quin Alctiinus Yictorini aucloritate nostro non solum de hac denominatione extrinseca,
etiam contra Adopiianos utitnr, dum lib. iv contra sed etiam de servitute, quam Verbo adjndicabant
Elipandtim, n. 9, sequentia cjus verba recitat ex Ariani, mire inserviunt : « In omni professionis suae
respoiisione ad Candidum Arianum, apud iNabillo- corpore sic ipsum Dominum nostrum non negant
nium Analect., p. 22 edit. Paris. 1723 : « Nos dici- (Ariani) ut Deum destruant, hoc est, ut tantum no-
mus esse nobis Patrem Deuni, et maxirae. Qua dc raine Domini dicant, quo nomine etiam nos appel-
causa, et juxla quid Deuscharitate prxdeslinavit nos lari soliti sumus. Ego, inquit, dixi: Vos dii eslis.
in adoptionein per Christum. Nunquid et Chrislum Qtio nomine et Moyses antc donatus est, Faciam te,
per adoptionem Filium Deushabet? Nnlltis ausus est inqttit, Deum Pharaoni. Ne quis ergo putet, his ver-
dicerc >Et in sequenlibus : « Dci igitur Filius Chri- bis perfici catholicam professionem, si et unura
stus, filii et nos; sed nos per adopiioncm, nos per Deum Patrem confitemnr, et Deum Filium non ne-
Jcsum Chrislum, nos ut filii dispersi. Num et Chri- gamus. Potest enim et Deus Pater sic unus Deus
stus sic Filius? Natura igitur Jesus Filius, nos per dici, ut sit unus Pater, non Deus unus. Potest et sic
adoptionem filii. Quod natura sit Filius, ipse dicit Filius
cur
Deus dici, ut Deus non sit
duos deos
Statim enim
sacpe : Pater, gratias tibi ago, quod me uudisli. Et: ait: Vado
negaverint, ponunt: quia ipse Deus
ad Patrem meum et Patrem vestrum, ad
Puler, salva me ex ista hora. » Et haecquidcm verba Deum meum
posteriora habentur apud Victorinum citato jam Q C et Deum vestrum. Qua definilione raalae
libro i adversus Ariura, pancisque interjectis sub- interpretationis in tantum a Palre Filius separatur,
et infra omnipotentem Deura ponilur, ut nobis et
jungunttir iis, qucesupra primo loco ex eodem reci- nativitatis
tavirous, 948 adeo ut mirum nobis sit, ea prorsus condilio et humanilatis infirmitas socie-
intacta ab Alcuino mansisse, cujus rei causa alia lur. Denique subjungunt Deura omnium, unus est
torte haud fuit, nisi quod aut in exemplari quo usus Deus, quo dicto Dorainusnon Deus absolule denega-
est Alcuinus desiderarentur; aut si etiam inibi ex- tur. Deo etenim Patri non Filii nomine, sed crea-
starent, eodem modo illa de assumptione Immanoe lurae conditione subjicitur. Et credo hoc loco aucto-
naturascriptornoslerinterpretaretur.Atvei'0 si sco- tur ritas apostolica vindicabitur, ut Deus Christus dica-
pum consideremus quem sibi in utroque opere pra- potius, quam sit : quia dixerit : El donavit illi
iixit Victorinus,Arianara nempe relundere perfidiara, Deus nomen, quod super omne nomen est. Sed et
quaeadoptionem ipsi Verbo tribuebat, plane non de ipsius Domini negantis esse se Deum verum, cum
carnis assumptione, sed de vera adoplione, quae in dicit : Hwc ett vita wterna, ut cognoscantte solum,
Christum, quatenus homo est, caderel, locutus esse et verum Deum, el, Quid me, inquit, dicis bonum?
Vjdetur. Admittit enim Victorinus de humanitate nemo bonut, nisi unus Deus. Adhuc audies cur hono-
Chrtsii adoptionem, quam contra Arianos de divina rem ab iroo et solo Deo non quaeritis? De die autem
et hora nemoscit, nisi tolus Pater, etc. > Jam vero
ejtis naiara negaverat, conceptisque verbis dicit recensitis
quod Christus-sit natura Filius, quatenus est Ver- tibus omnibus hisce Arianorum arguliis ex tex-
bum Patris, de quo solo sermonem habebat cura Scripturarum plerumque depromptis, ila ex-
Arianis; sed simul statuit quod etiam quadam ado- TJ fj clamat Phcebadius : « 0 duces caeci!o sacculi ambi-
ptione sit Filius, nempe tecundum carnem. Unde et tione decepti! nonindislinguentes Dominicaepolentiae
sua unumquemque proprietate
D. Ceillier, Eistoire gendrate, etc, tom. VI, cap. 4, duplicem statum,
num. 5, pag. 29, postquam enarravit qua ratione distantem, el quidquid de homine ejus dictum est,
Marius Viclorinus diviniiatem Verbi contra Arianos Deo applicatis, ut ipse Deus hominis imbeciilitate
propugnaverit, haec subjungit : 11avoue neanmoins societur. > Distinguendum ergo censuit Phcebadius
« duplicem Dominicoepotentiae slatum, > et cum
quon peut dire que Jisus-Christ est Fils adoplif de Ariani ex teslibus adductis Verbum esse « Deum
Dieu, mais selonla nature humaine; car selonsa divi-
niU il esl Fils de Dieu par nature. Huc fors non in- nuncupativum, servumque Patris » inferrent, eos
congrue referri quoque debet auctor disputationis non de Verbo ipso, sed de nalura assumpta, seu de
conlra Arium sancto Alhanasio olim suppositae,qui Christo, quatenus homo est, interpretandos esse
inlerroganti Ario : « Nunquid alius est Filius? > existimavit.
respoiitlit:« Verus quidem Filius Deiunus esl Yerbum XIV. Quidam id bona fide docuerunt. — Haud
et Deus. Est autem veluli alius Filius adoplatus per cquidcm dixerim, scriplores allegatos adoptionem,
teinpluni corporis ipsius Doroininostri Jesu Chrisri, denominatioiiem Dei cxtrinsecam aut servitulem in
ut ait divinus Apostolus : Non enim accepimusspiri- Christo, quaienus homo est, ila defendisse, ul duas
lnm seriitutis iterum in timore, sed accepimus spiri- exinde personas sensu Nesioriano inferrent. Certe
tnm adoptionis, in quo clamumus : Abba Pater? > Victorinusunionem hypostaticam sat expresse docet,
(Tom. II Oper. S. Alhanasii, fol. 219.) En hic rur- cura ait : « Discedant Marcelliet Photint discipuli;
 345 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELlCIS. 546
' non A Refert hic sanctus Pater ibi absurdam quorumdam
ipsum enim Verbum dicimus in carnein fuisse;Chri-
aliud Verbum esse et aliud hominem, quo opinionem, qna unitas in Trinitatem dilatari dice-
stum dicunt esse, sed ipsum A070Vcarnem in- batnr ; illaque rejecla sic scribere pergit: « Quando
dtiisse. IUi enim dicunt esse et Deum, et A070V,et vero qui ita senliunt Yerbum et Filium dividcre au-
spiritum. Quartum autem Filium, id est, hominem, dent, conlendunlque aliud esse Verbura et alium
qui ex Maria, quem assumpsit Aoyor,et ut ministrum FiliuniVerbum ( aM.6vuevslvat TOV A070V,titpov Se TOV TTiov)
rexit, cui homini dicunt, et sedem paratam esse. prius esse, deinde Filium ; age, ista quo-
Exciderunt ergo a Trinilate. » Nihilominus ex hisce que, si placet, perpendamus. Yaria autem illorum
palet quomodo ex incauta Arianismi impngnatione est temeritas. Alii enim hominem, quera Salvator
ac distribtttione sacrarum vocum via ad divisionem assumpsit, Filium esse volunt: alii ulrumque, nempe
personarura fuerit strala, dum scilicet, quaecunque hominem et Verbum, tunc Filitim factum fuisse pu-
Verbo aliquatenus videhantur indigna, statim sine tant,cum inter se copulati sunt. Alii autem arbi-
selectu ad humanam naturam referrent, quod qui- trantur ipsum Verbum tunc Filium factum esse, cum
dem aliqui spiritu forte hoerelico, alii bona eiiam homo factus est: siquidem ex Verbo, inquiunt, fa-
fide fecisse merito censentur, eo quod, re necdum clus est Filius, qui antea non Filitis, sed duntaxat
plene elucidaia atque discussa, periculum haud ani- Verbum erat.a Filio » Fuere ergo inter Arianos quidam,
madverterent. qui Yerbum diviserant, aut qui Verbum tunc
XV. Confirmantur prwcedentia ex sancto Gregorio solummodo Filium esse factum asseruerant, quando
Nysseno et Athanasio. — Confirmatur haec argumen- homo factus est. Hunc porro errorem refutare vide-
tatio ex iis quae sanctus Gregorius Nyssenus epistola " lur auctor libri contra sOvouo-iaarx?,quem alii sub
ad Theophilum 949 Alexandrinum, tom. II Oper., Diodori Tarsensis, alii sub Theodori Mopsuesteni
edit. Paris. an. 1615, et tom. I Thcs. Monum. Eccl. nomine citant, dum ait apud Leontium Byzant. Act.
Basnagii, fol. 192, scribit : « Qui dogmata Apolli- IV, de Seciis, Bibl. PP. Lugd. lom. IX, fol. 704:
narii defendunt, conantur accusando nos sua confir- « Gratia Filius horao ex Maria natus, nalura autem
mare, Verhum et auctorem socculorum, Filium ho- Deus Verbum : illud gratia, et non natura ; hoc
minis dico, facientes carneum et divinitalem Filii autem natura et non gralia. Sufficiet corpori ex no-
mortalera. Proferunt enim, quasi quidam secundum stro genere filiatio secundum gratiam , gloria et
catholicam Ecclesiam duplicfm filium in dograate immortalitas, et quod templum Dei factum est. Ne
profiteantur, unum natura, alterum posilione (seu elevetur snpra naluram, et Deus Verbum loco aclio-
adoplione) TOVtxevy.ma fvrnv oVra,TOV SezaTa Sstrtv nis gratiarum, quam deberaus, contumelia afficia-
vmtpr,v npoo-yevoiievov. > Subjttiigit equidem his ver- tur, et quae contumelia ? coinponere eum cum cor-
bis Gregorius :« Nescioa quonam hoc audierint, ne- pore et existimare, opus illi esse corpore ad perfectam
que conlra quem pugnent. Nondum enim intellexi filiationem. » En negat hic auctor iste, Verbum ad
qnis falso haecdixeril. » Al licet Gregorius neminem perfectam filiationem assumptione humanae natura
sciverit, qui duos aperte filios profiteretur, fuisse indiguisse, quod Arianorum quosdam defendissc ex
tamen aliquos qui isla de catholicis criminandi oc- Athanasio retulimus, dicitque Verbum ex natura
casionera Apollinaristis, sua inler naturalem et ado- sua jam ab aeterno fuisse Filium , gratia autem, seu
ptivum Filium distinclione dederunt, non abs re quod idem cst, adoptione hominem assumpiura. Quis
dicitur. Admodum communem enim evasisse hanc hic non videl, directam occasionem impugnatione ex
de assertione duplicis filii imputationem calholicis 1 perfidioeArianae, ut dtiplex Filius, alter naturalis,
factam, etiam ex iis colligitur quae Athanasius libro i alter adoptivus statueretur ?
adversus Apollinaristas, postquam haerelicorum er- XVII. Diodorus Tarsensis Arianos impugnat. Idem
«
rores recensuisset, scribil: Ita vos quoque (Apol- facit Theodorus Mopsuestenus. — Verum equidem
linarislas alloquitur) velut sycophantae duos nos habet, Iibrum, ex quo textus isle desumptus est,
filios admitlere dicitis, vel nosiiominis cultores vo- directe non Arianis, sed Synusiastis seu Apollinari-
catis, nosque peccali insimulatis. » Nempe, inler stis oppositum esse. At si is ad Diodorum Tarsensem
jam memoratos Arii errores is eliam, ut supra nola- referri debeat, constat cpiscopum hunc non solos
virnus, fuerat, quod « carnem solam ad occultalio- Appollinaristas, sed Arianos eliam seu Eunomianos
nem divinitalis » confiteretur; « viceaulem interioris impugnasse, prout de co refert Fabricius Bibl. Gracc.
nostri hominis, id esl animae, Verbura in carne ex- vol. VIII, pag. 558 seq., qui insuper n. 25 ibidem
slilisse, > dicerel, « passionem et ab inferis resurre- dicit quod scripserit de Spiritu sancto varia argu-
ctionem divinitati ascribere ausus. » Ita Athanasius. menla Macedonianis, ut videtur, opposita, in quibus
Negabant, id catholici, contendentes perfectam ho- eum Nestorio proclusisse, notat Photius cod. 102,
minis naturam cum corpore et anima a Verbo fuisse qtii illa in eodem volumine legit, quo Gelasii Caesa-
assumptam, ex quo Apollinaris, Arianorum vesligia riensis liber conlra Eunomianos comprehensus fere-
in eo saltem secutus, quod « vice interioris nostri batur. Mirum igitur non esl, si in ipso etiam contra
hominis cceleslem mentem in Christo fuisse » sta- Synusiastas libro erroris Eunomiani seu Ariani men-
tueret, apud Athanas. loc citato, occasionem sum- tionem fecerit, eumque deroio debellare conatus sit,
psit errorem illum de duplici filio catholicis impu- 0 licet minus apto armornm usu rem non adeo perfe-
landijductus ratione quod «duo perfecta unum esse ceril. Quod si vero pracitatus liber Theodorum Mo-
non possint. > Athanas., loc. cit. Porro seu falsa psucstenum auctorem habeat, eamdem pugnam is
fuerit (quod quideni quoad plerosque facile brgi- quoque pugnavit, prout colligitur ex ejusverbis,
mur), seu respectu aliquorum minus caute pugnan- quoeFacnndus Herniianensis lib. x, c 1, edit. Oper.
tium eliam vera haec aceusatio, ea cerle docet, im- Sirmondi, tom. II, Venet. 1728, col. 515, refert ex
pugnationem Arianismi ansam praebuisse de duplici libro de Apollinario et ejus hocresi: « An:e triginta
lnChrislo filio et cogitandi, et scribeudi; aut talia jam hos annos a de Incarnalione Codicem conscri-
saltem asserendi, unde duplex ille filius merilo psimus usque ad quindecim millia^versuura pertin-
inferretur. gentem, in quo Arii et Eunomii de hac re delicta,
XVI. Ipsi Ariani occasionemdant doctrinw de du- nec non eliam Apollinarii vanam prasumptionem
plici filio. — Quin ipsimet Ariani, cum spiritu ver- par totum illud opusutexaminavimus. > Convenerarit
liginis in diversa raperentur, atque in expositione nempe haeretici isli, supra diximus, in eo quod
doctrinae suaecontinuo el variarent et discordarenl, Yerbum animoe vices in Christo suppleverit, unde
errori huic fundamentum posuere, proul ex ora- simul ac seiuel eos refutavit Theodorus, 950 <lui
tione 4 sancti Athanasii contra Arianos erucre licet. insuper, prout loco citato refert Facundus, conque-

fc Fabricius Bibl. Gr. L. V. P. V., pag. 157, ponit: circa annum Chrisii 585.
347 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 348
ritur sibi per calumniam impulari quod duos filios A dum esse decerneret. Vide notas D. Bernardi de
diceret; ex qua quidem quercla infertur, in pugna, Montfaucon epistoloesancti Athanasii ad Adelphium
illa contra Eunoinii et Apollinaris asserliones susce- praemissas tomi I Operum part. n, fol. 910. Hoc ex
pla talia Theodoro excidisse, ex quibus duos ab eo errore alii emanasse videnlur, quos Athanasius in
filios fuisse admissos jam lum aliqui colligerent. De- epist. ad Epicletum recenset n. 2, illique in eo positi
mnm et de Nestorio ex hisloria nianifestum est qtiotl erant quod corpus ex Maria genitum Verbi divinitati
ad excessum usque contra Arianos decerlavcrit, sit consubslantiale : quod Vcrbura in carnein, ossa
jamque supra ex epistolis cjus quaedara recitavimus, el capillos et in lotum corpus sit niutatum, et a na'
cx quibus patet hoc contra Arianos certamen ansam tura sua desciverit; quod Verbum non ex Maria,
crrori de dnplici filio, allcro scilicct naturali, altero sed ex sua ipsius substanlia passibilc sibi corpus for-
adoptivo prabuissc Apertissirais verbis id babetur maverit; quod ipsa deitas Patri consubstantialis cir-
in cpistola Joannis Anliochcni, et quorumdam Orien- cumcisa, crucique afiixa fuerit, elc Haud cquidcm
talium, qui Coiistanllnopolini roissi fuerant, ad f\u- dixeriin absurdis hisce opinionibtis ipsum Apollina-
fum Tbessalonic, lom. IV Conc Mansi, col. 1415, rcm adhaesisse ; quin contrarium ex libro Leonlii
ubi ita contra Cyrillum Alexandiinum conqueruntiir: Byzantini tom. I Lect. Canis. cdit. Basnagc, fol. 600,
« Ad hacc cos exsecratur qui evangtiicas apostoli- colligitur, uhi is fraginentum epistohc Apollinaris ad
casque voces de Christo Domino distinguunt, ut hu- Serapionem his verbis refci t : « Eoruro autcm qui
miles quitlem ad humanitatem , divinas vero ad Chri- dicunt carnem Deo consubslantialem, niagnam insa-
sti divinitatem referant. Quod Ariani et Eunomiani niam damnaviiniis. » Iiem fragroentum ex epislola
scntientes, huinilesque dispensationis voces ad divi- gj ejusdem ad Dionysiitm : « Qisod autem nemo nobis
nilatem rcferentes, Deum Vcrbum creaturam et fa- boccoljicere potest, qua: co.ntra quosdain dicla sunt,
cttiram , alteriusque substantiac, et Patri inaequalem manifestum cst cx iis , quocsemper scripsimus, ne-
esse alHrmare non dubitarunt. > que carnem Salvaloris e ccelo cssc, netjue carnera
substantiaeesse cuni Deo, qtiatcnus est caro,
XVUI. Ampliorptogressus Nestorianismi ex impu- ejusdem et non Deus ; Deus aulein, quatcuus unita est divi-
—
gnatione ApoHinarismi. Ampliores tamen progres- nitati in uuara » Et paulo infra : « Ana-
sus hic error sumpsit ex pugna conlra Apolliuari- thciiia igitur sitpersonani.
stas, seu, qui ex horum sinu prodicre, Synusiastas qui dicit, eain carnem qui non dicit carncm cx Maria, et
esse nalura non creatsc, et
suscepta. lterato jam notavimus, ipsos cliam Arianos
ad eum errorero deviasse quo staluerant Verbura di- ofiooOo-tov Deo, imo et qui dicit, tlivinitatem esse
et ex ipsa csse passiones animoe. »Inte-
vinura in hoinine assumpto animaeloco fuisse, adeo patibilem,
riin, etsi Apoliinaris ipse a perversis hisce dogmati-
ut passio, mors caelerocque infirmitates in ipsura bus alienus fuerit, ex ipsius tamen schola eorum as-
Verbuin reciderent, illudque ex consequenti crea- sertores prodierant, inter famosi magis erant
tura, non Deus diccndum essel. Adoptavit hunc er- ii qui carnem Christihosquc
rorera postea Apollinaris, non quittein divinitatera debant, dicli proptereaVerbo consubstantialero defen-
iiwouo-tatrTat,aut qui Verbum
Verbi cura Arianis negans, pcrncgans tamen Christo in carncm, ossa ,
auiraam, aut raentem saltem hunianam adfuisse, ; pus fuisse conversum capillos, nervos et in totum cor-
eum scilicet Filium seu assercbant, qua quidem in re
statuensque (Dei , Verbum) praludentes disiinclioneni nalurarum jam
instar organi circumferentia corporis usum fuisse; n Euiychi
tum in Christo sustulerant.
quippe fieri non potuisse ut homo perfeclus existe-C
ret. Ubi enim perfectus homo, ibi el peccatum, duo- XIX. Apollinaristas male quidam impugnant. —
que perfecta in ununi conflari non posse, etc Alha- Insurrexere contra hoscc errores plures ex sanclis
nasius lib. i de Incarn. contra Apolbnar., n. 2. Erro- Patribus, etsi quis alius, certe sanctus Athanasius in
rem hunc hausissc credilur Apollinaris ex philoso- cpistola ad Epicteium Corinthi episcopum eos soli-
phiac Platonicac fontibus, teste Ncmesio cpiscopo dissimis argumentis conlutavit. Fuere tameii denuo
Eroeseno initio libri de Natura hominis : <Aliqui, qui, zelo minus prudenli in pugnam excitati,, cum,
inquit, in quibus estPlolinus, aliud esse animum, proutex sancto Cyrillo ac Leonlio Byzantino saepe
aliud intelligenliam statuentes, ex tribus hominein meminimus, Scripturarum voces contra Suvouo-ta-
constare volunt, corpore, animo, inleHigenlia. Quos - ora;, non salis accurale dividerent, in divisioncm
ctiara Apollinarius secutus est, Laodiceaeepiscopus : personarum fuere lapsi, ac in specie illum de Filio
nam hoc opinionis suaejacto fundainento, reliqua suo adoplivo quoatl humanitalem errorem sibi proprium-
dogmati convenienter astruxit. > Tom. VIII Bibl. fecerunt. Notavit id jam sanctus Athanasius 951
Patr. Lugd., fol. 619. Praeter jam assignalas talia in epistola primum cilata, ubi postquam ApoUina-
asscrendi rationes, nempe quod Apollinaris Chri- ristarum errores recensuit, ita pergit n. 2, fol. 902.
stum peccato subjectum fore, aut in duos filios divi- « Qtio pacto viri qui dicuntur Christiani vel ambigere
dendum tiraeret, si menle humana praeditus dicere- ausi sunt, sitne Dominus, qui ex Marta natus est,
tur, alias insupcr fuisse non abs fundamento conje- substantia et natura sua Filius Dei, secundum car-
cturatur. Ariani, etiamsi Verbura rem creatara esse nem vero ex semine David, et ex carne sanctee Ma-
vellcnt, illud nihilominus adorabant; unde passim D ] rioeortus? Quinam vero ca teraeritale fuerunt, ut di-
illis exprobrat Athanasius quod rem creatam adora- ccrent, Christum, qui carne passus et crucifixus est,
rent eique servirent. Quaestioautem ulterior move- non esse Dominumet Salvatorem, ac Deum, Filium-
baltir, au etiam Verbuin hominem factum adorare que Patris? Aut quomodo Christiani volunt nuncupa-
liceret; et recte id se facere arbitrabantur Ariani, ri, qui dicunl in sanctum hominem, perinde atque in
eo quod, ut vane pulahant y anima: locum Verbum unum ex prophetis, venisse Verbura, nec ipsum ho-
ipsum oblineret, cura e contra Christum ut hominemi minem factum fuisse, ex Maria corpus assumendo,
adoraiidum esse negarenl, si, ut erat catholicorumi sed alium esse Christum, et aliura Dei Yerbum,
sententia, perfectus homo esset; atque ita intelligii quod ante Mariam et ante sacculaFilitis erat Patris ?
debet quod in epist. ad Adelphium, n. 7, ait Atha- Aut qua, qua'so, ratione Christiani fuerint, qui di-
nasius, scilicel Arianos Dominum in carne tanquami cunt alium esse Filium, et alium Dei Verbum ? t
jn tcniplo existenlem adorare nolle. Apollinaris ut' Quod vero assertiones istae ortum ex impugnatione
difficultatem ab Arianis motam, ad solumraodo spe-• priorum traxerint, manifeste colligitur ex lis, quae
cielenus talem evilaret, ac ipsura etiam Christi cor- immediate n. 5 subjujigitAthanasius:« Haecin com-
pus adorandum esse probaret, rationi Arianorumi mentariis erant, ait, diversis quidem verbis, sed
eatenus asscnsum prabuit, quatenus Verbum animae; quibus una eaderoque sentenlia visque impietatem
viccs supplcssc statuerant, adeo , ut ex Verbo divino) speclans incrat. Propter illa mutuo disceptabant,
et nalura humana imperfecta iinum perfeclum quasii concertabantque, qui de confessionoPatrum Nicaena
confiatum, hocque in statu una Ifdoiatione, adoran-• gloriantur. >
 349 ENHUEBER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 350
XX. lmpugnatores Apollinaristarum Christum ho- A Deo erat: per quod Filii Dei, qui per virtutem do-
minem vocant Filium adoptivum, item Deum nuncu- mestici Deo constituti homines interim vocabantur. >
pativum. — Magis tamen omnia apparent, si scripta Non ipse ergo Cbristus secundum Theodorum erat
eorum examinemus, qui vulgo parentes Nestorianae Deus, sed tamen magis quam alii homines dome-
haereseosdicuntur. Priraus occurrit auclor libri con- sticus Deo, et sicut alii sancti homines lilii Dei di-
tra _uvouo-t«o-T«s', quem Garnerius in edit. Operum cuntur, sic et ipse per familiaritatem, quam ad
Marii Mercaloris Paris. 1673 part. n, fol. 317, Dis- Deurohabet, a Nathanaele, quo cum loquebalur, Deus
sert. de hoeresiet libris Nestorii § 8, Diodorum Tar- est nominatus. Ita fere Yigiliuspapa in suo responso
sensem esse putat, ac Theodori parentem, et Nesto- ad pradicta Theodori verba loco cit. col. 83.
rii avtini vocat. Quod is Christum Dominum, quale- XXII. Nestorius. — Oranes porro hae assertiones
nus hoino est, gratia seu adoptione Filium dixerit, aliunde natae haud sunt quam ex eo quod viri isti
ex verhis ejus supra allatis satls superqiie conslat. non satis prudentcr contra Apollinarislas agerent,
Quod vero etiam ex pugna contra luvovo-t.v.o-Tvs, qui ac Scripturarum voces incaute dividerent, prout
naturas in Christo conftindebant, eo deveneril, ex consideranti abunde patet. Et quid aliud denuim
sequentibus liquido patebit. Postquam nempe Apol- intendit Nestorius ipse, immediatus parens erroris
linaris assecloecarnem Verbo consubstantialem esse, de duplici filio, dum in epislola ad Cyrillum tom. IV
aut Verbum hoc in carnem abiisse stoliile asscrue- Concil. col. 894, n. 1 ita scribit: « Ohserva hic, quo-
rant, ex consequenti ipsum Verbuiii, quaieims tale, modo Dominura, Jesum, Christum, Unigenituin, et
filium David nominabant, vel polius textus Scriptu- Filium, nomina ulique, quae humante divinaeque na-
ra, quihus Filius divinus, filius David dicitur, male B luroe cx ocquo conveniunt, permde ac fundaraenta
in erroris sui patrocinium usurpabant. Pugnat con- quaedam substementes (sancti Patres, atl quos ibi
tra boc auclor praefaii libri, dicitqtie : « Siquisve- provocat) incarnalionis, morlis et resurre-
lit abusive Filium Dei Deum Verhum filium D..vid Cyrillum ctionis tradilionera illico
nominare propter Dei Verbi templum quod ex David que, nempe quo nominibussubjungant, utritisque
superstruant-
natura quibus-
est noroinet; et illum qui ex teinine Davicl Fiiium dam comraunibus signis propositis,
Dei gratia, non natura appellet, naturales Patres neque ea, quocfi-
liaiiouis et dominalionis sunt, scindantur, neque ea
non ignorans, neque ordinem subverlens, neque rursum, quac nalurarum sunt, propter filiationis sin -
eum, qui incorporalis est, etiam corpus dicens. » gularitatein in cotifusionis periculum adducanlur. >
Apud Garnerium loc. cit. El paucis inlerjectis aperte Ecce ut confusioiiem Apollinaristarum evitaret Ne-
ostendil, se isla ad confusionem naturarum evitan- storius 952 noniina nalurarum in Christodividenda
dara scripsisse, dicens: « Naturas coiiliteamur, et asserit, et revera ita ipsus divisit, ut simul personas
dispensationes non abnegenius. » Rursura cum Su- divideret. « Nestorius, ait Vincentius Lirin. Bibl.
vouo-iao-Taturgerent veroa evangelistoe : Verbum PP. tom. YII fol. 254, contrario Apollinari morbo,
caro jfactum ett; aliaque insuper Scripiurae loca, dum sese duas in Christo substantias si-
Filius Dei vocatur filius hominis, et vicissiro distinguere
quibus mulat, duas inducit de repente personas, et inaudito
filius hominis Filius Dei appellatur, excipit auclor scelere duos vult esse filios- Dei, duos Christos, unum
memoratus dicens : « Cum dc salulari dispensatione Deum, alterum hominem, unum, qui ex Patre, et al-
ratio movetur, Deus vocalur homo ; non quod hoc terum, qui sit genitus ex matre. > Nullum igitur, si
factus ett, sed quod hoc assumpsit, et homo Deus C momenta bucusque adducta spectemus, jam relin-
non tanquam incircumscriptibilis factus, nec ubique quitur dubium, quin hoeresis Nestoriana ex utrius-
existens ; corpus enim erat et post resurrectionem que erroris Ariani scilicel, et alterius, qnem Apolli-
palpabile, et lale receptum est in coelum, et sic ve- naris ejusque discipuli tradiderunt, impugnationemi-
niet, sicut receptiun est. > Ecce hic et doctrina de nus provida orium Iraxerit, rectusque tandem ordo
Filio adoptivo, et de Deo nuncupativo manifeste ha- postulat, ut Adopiianum quoque dogma eosdem na-
betur, eaque ortum alium non habuit, quani pugnam tales habuisse, ac vel inde utramque hacresin Nesto-
illajn, contra -uvouo-taorajminus caute susceptam. rii, alque Elipandi et Felicis admodum affinem fuisse
XXI. TheodorusMonsuestenus idetn docet. — Si- probenius. Subsidium huic labori prastabunt tura ea,
milia et Theodorus Mopsuestenus in scriptis suis, quae scriptores rerum Hispanicarum nobis consigna-
tu ;i ipsa etiara fragmenta aut epistolae Felicis
qua: fere omnia Apollinaristis opposuit, disserit. Re- • runt,
feruntur plura ex illis fragmenta in synodo gen. v, et EHpandi, ac Alcuini deinum opei'a, ad quorum
tom. IX Concil., edit. Mansi, col, 219, ubi scripta fidem semper provocabiraus.
ejus siugulariter discussa, ac postmoduin daronata XXIII. Hwresis Arianw reliquiw in Hispania «s-
fuere ; atque inter alia n. 46 ex inlerpretatione ej>i- que ad octuvum s:i culttm. — Pravitalem Arianam,
stolae ad Hebraos sequenlia adducujitur: « Ergo elsi labore studioque sancti Leandri acpietate Rec-
jam cessabunt ab impudente pugna ; desistent au- caredi fegis circa arinum 587 in Hispaniis fere sup-
tem a ,'ana contentione, ertihescentes evidentiara pressa fuerit, identidem lamen successu temporum
pradictorum. Pluriraos eniro dicit filios in gloriam ibideiufinem repullulasse, ac ipso adhuc octavo saeculo, ad
ducentem. Ecce igitur in tUialions ratione aposto- 0 cujus controversia illa de Filio adoptivo acrius
lus apparet, assumptum hominem caeteris connume- agitariccepit.Ecclesiasillius regni turbasse, historia-
rans, non secundum quod illis simHiter filialionis rum documeiita varia loquuntur. Cum Reccaredus
particeps est, sed secundum quod similiter gratia annobOl obiisset, filiumque Liubam haeredem regni
SHatiouem assumpsit, Deilate sola naturalem filia- reliquisset, statiin biennig post an. 603, principem
tionem possidente. > Nempe cum Apollinarisloe ita hunc annos non nisi viginti duos nattim, palrisque
hominem assumptum Filium Dei ualuralem dicc- indolem per omnia assecutum Vitericus trucidat, et
rent, ut simul natufas confunderent, eo quod aut Arianorura adjutorio, ut scribit Mariana tom. I, fol.
ipsum Verbum in carnem mutatum, aut camem 199, edit. an. 1753 HagoeComit. thronum conscen-
hanc Verbo consubstantialera asseruissent; Theo- dit, fol. 206, idem Mariana ait: « Rege Suinlhila
dorus contra illos discretionera naturarum defendere (circa an. 627) Joannes Caesaraugustanus episcopus
nititur, hominemque assumplum non nisi adoptione celebratur... Joanni reqiiales Yincentitis et Rami-
Filium, ac solum Verbum natura Patris unigenitum rus fuerunt. Vincentius in S. Claudii Legionensis ab-
vocat. Eodem modo de Dei noinine, quod filio homi- batis munere fungens, Ariunorum sectu, qum sopita
nis competere volebat, ratiocinatus est. Numero videbulur, resurgente , defensaevero religionis ergo
enim 34 ex libro primo interpretationis Evangelii sanguincni fudit. » Conciliura Toletanum iv, aera
secundum Joannem ista leguntur : « Cerlus quidem 671, an. 633 celebratum primo statim capitulo saiis
et ipse erat, Filium Dei non secundum deitatis di- sollicite Filii cum Patre consubstantialitatem fideli-
cens nativitatem, sed secundum quod domesticus bus credendam proponit. Idem fit jn concilio Toleta-
551 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS !li\ 352
no vi, an. 638. Concilium Tolet. vm, an. 653, denuo ,A Flaviusfidei Egica rex hortatur Patres, « ut impnmis
Arium cum aliis hacreticis condemnat, ipsusque alma; terraruro reclitudo, quae per veram credulitatem
etiam rex Flavius Recesvintus in sua ad Patres sy- in omni orbe diffusa expanditur, vestrae
nodi allocutione fidem secundum definitionem Ni- collationis eloquiis praconetur. » Item : « Yaria
caeni alioruraque conciliorum profitetur; ex quibus quoque populorum negoiia, cseleraque sceleratorum
omnibus non oiscure colligitur Arianismi reliquias hominum gesla fulei 953 canonice sauctae contraria, ita ve-
tum aUhuc in Hispania fuisse, quas solliciludine sua, slri examinatioiie judicii ac legaliter finian-
tur. » Supponere sane in his videlur rex religiosis-
totiesque repelitis conciliaribus decreiis, ac fideicon-
fessionibus supprimere episcopi conabantur. Tales simus,et fuisse lura quosdam reclae fidei adversos,
fidei confcssiones in omnibus fere Hispaniocconci- unde Patres inquiunt, se < sanismembrorumcom-
liis illorum temporum occurrunt, uli in Emeritensi pagibus salutaria sine inlermissione » ministrare
an. 666, in Bracarensi IV, an. 675, ubi Patres equi- velle « munimina, et infirmis arlubus diversis utpole
dera de sua in fide concordia gloriantur ; ad errores aegrimoniorum vulneribus sauciatis congrua medi--
tamen, qui forte inter alios grassabantur, exslirpan- nosa camina » apponere, « quo facilius queant et veter-
dos sese mutuo animant, eumque in linem ex sym- salutisulcera radicitus evelli, et remedia exoptatac
bolo Nicaenofidem publice prolitenttir. Ex pracfalione nancisci. » Hunc linem porro ut assequeren-
concilii Toletani ix an. 675, apertius adhuc deduci- tur, prolixam fidei expositionem addiderunt, in qua
tur/nec populum nec ipsos etiam pastores, seu viros denuo de SS. Trinitate, ac divinitate Verbi ejusque
ccclcsiasticos in Hispania ab omni errore fuisse im- _ incarnatione potissimum pertractatur. In concilio
munes; ita enim ibidem ingemiscunt Patres congre- " ul Toletano xvn an. 694 rex idem admonet episcopos,
de mysterio fidei disputarenl « ediclis sp.ritalibus
gati : « Eramus hucusque prolabentis soeculicollu-
sione instabiles, quia annosa series temporum sub- et aposlobci ordinis dogma » promulgarent, « quo
tracta luce conciliorum non tam vitia auxerat, quam fideUumcorda incomparabili sidere perlustrata, infi-
matrem omnium errorura ignorantiam oliosis men- delium quoque pectora menlis gressibus a tenebris
tibus ingerebat. Hactenus enim floreutem Domini stimulati ad lumen conversa pertranseant. » Patres vero ita
vineam devastaverunt apri frendentes : sponsam symboluni fidei decretis suis denuo prami-
Christi, quam sui pretiosissimi sanguinis effusione serunt; ac insuper in capitulo primo slaluerunt, ut
conciliavil, consputare et polluere conata est haereti- in primo concihi triduo de mysterio sanctaeTrinila-
corunt subdola wachinatio : et incoiisulilem Domini tis potissimum ageretur, quod sane indicat fuisse
tum quosdaro a quibus mysterium istud aul impu-
vestem dividere, unitalem fidei scindere, charitatis
lollere foinenla, cum suo proprio pertinaciler sensui gnaretur, aut saltem non satis agnosceretur. Demum
volens inhaercre sacrae Scriptura puritatem suaepra- et ipso adhuc octavo saeculo vestigia Arianaehaere-
in Hispania apparuisse ex iis aperte colligitur,
vitalis intelligentiaprofanat.» Nempea concilio Tole- seos Rodericus
tano x,ocra694,seu annoChrisli656celebratooctode- quoe Santius, part. ui HistorioeHispanicoe,
cimannifluxcrant, ulexpresse Patres incitata prafa- cap. 3 de Alphonso Calholico narrat: « Vcluli enira
tione conquerunlur; tantoque tempore, cum synodus (verba ejus sunt) fide et opera Constanlini Magni
nulla celebrata fuisset, errores varii plebeni denuotur- (scil. Pogonati) in vi synodo pracisa est haeresis Ma-
baverant, aliosque inter Arianus etiam, pront facile ex nichseorum (Leg. Monothelitarum) in Oriente, sic in
Occidente eadem religione et fide Alphonsus Aria-
eoinfertur,quodPatres tamdilucide acprolixedoctri- C nam haeresin
namdedivinitateVerbi exponere ibidem lahoraverint. exstirpavit. . . . Incepit autem regnare
anno Domini 731 tom. 1 Scriptor. HispaniaeIllustr.,
XXIV. De SS. Trinitatis mysterio diu disceptalur fol. 156, edit. Francof. an. 1605. Similia refert
in Eispania. — Praterea etiam ex actis concilii Francisc canonicus Barcinonensis in libro
Toletani xv an. 688 salis colligitur, multa illis tem- de OrigiueTarapha ac Hebus gestis regum Hispaniacin Al-
poribus de SS. Triadis, atque Incarnationis myste- : « Alphonsus, ait, regnum obtinuit anno
rio in Hispaniis fuisse disceplata, quibus quidem phonso salutis huraanae 739. . . Arianam haeresin, quae in
occasionem prabuissc, errores quosdam tunc adhuc rursus pullularat, exslirpavit. > Ibid. fol.
hinc inde grassantes non abs re prasumitur. Narrat Hispania
547. Differentia inter scriptores hosce in
Mariana tom. I, fol. 234, Paires concilii Toleiani staluendo initio equidem
xiv probasse acta synodi sexlac generalis conlra Mo- tamen nos paruinregimiuis Alphonsi lOCcurrit, quod
raoratur, cum in narratioue no-
nothelitas, et missam esse ab episcopis Hispaniaead struni scopum concernente ambo conveniant
Roroanuin pontificem per Petrum quemdam Romanae
Ecclesiae rcgionarium apologiam advcrsus hocreticos, XXV. De adoptione in Chrislojam olim discepta-
in qua calholicoe religionis summa capila contine- runt Eispani. — Noiandum insuper venit, etiam de
bantur, Juliani Toletani prasulis, ul erat excellenti adoptione in Christo dudum inter Hispanos fuisse
eruditionis opinione, opus. «In quo (pergit Mariana) dispuialum. Sanclus Isidorus tractatu de claris prac-
Leone II interea defunclo, Benediclus Leonis suc- seiiimllispaniaeScriptoribus, tom. II Script. Hispan.
cessor, nonnulla censura digna judicavit, atque in illustr. fol. 4, cit. edit., ita scribit : « Justinianus de
his, quae de sacra Triade disserens dixisset: Sa- D Hispania ecclesiaeYalentiniaiioe episcopus. Ex qua*
pienliam ex sapientia procedere, voluntatem ex vo- luor fratribus episcopis cx eadent matre progenilis
luntate, quomodo calholica Ecclesia affirmat, Deum uiius scripsil quoque librum responsionum ad quem-
de Deo, lumen de luniine ; quas locutiones non esse dam Rusiicum de inlerrogatis quaesiionibus, quarum
exlendendas pontifex disputabat. Illud praterea prima est de Spiritu sancto : Secunda esl contra Bo-
offendebat, quod Chrislum servatorem ex tribus nosiacos, qui Cltristum adoptivumet non proprium di-
substanliis cottflatinn esse afftrmarent. Dum hae cunl.... Qtiinla responsio est, quod Filius, sicut Paier
controversiae in Hispania agitantur, > etc, id est, invisibilis sit. Floruit in Hispaniis teniporibus Theudi
circa an. 684. Loquens dein Mariana de concilio To- principis Gothorum. > Theudius autem regnare cce-
letano xv, fol. 236, ait: « Pralerea Benedicti pon- pit juxta Rodericum Toletanum aera 570, seu anno
tificis criminaliones et maculac, quibus superioris Christi 532, et occisus est aera 587, seu anno Christi
concilii acta inusserat, nqva dispulalioiie delersoe. 549. Eadein narrat Mariana lom. I Rer. Hispan., fol.
Novoque apologetico Juliani verbis Patrum auclo- 171. El eo quiilem tempore mirum non erat, quos-
ritate sancitum, nibil eum videri adversus Chrislia- dam hanc adoptionem in Chiislo admisisse, cum
nam pietatem committere, qui in Deo voluntatera hoeresisAriana late atlhtic Hispai.iaedominaretnr, ex
cx volunlatc procedere affirmaril : Christumque cujiis sinu Bonosi errores cHm nalos fuisse non abs
Deuro ex tribus substantiis confiari, etc.; > vide acta re dicbur, sivc dein staluaraus Bonosuro adoplionem
procdicii concilii, ubi controversiae istae salis fuse in Cbristo asseruisse secundum principia Photiniana,
pertractantur. In concilio Toletano xvi, an. 693 sive secundum Ariana, de quo inter scriptores nee-
 353 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS 354
dum convenit, Hcet Elipandus posterius de Bonoso A stianus Walchius, in cit. Adoptianorum Historia,cap.
senserit, prout statim videhimus. Error iste recru- 2, secl. 1, pag. 77, ita scribens : « Nec lubet diffi-
duit postea saeculo seplimo, cum sanctus Isidorus teri, mihi probabile videri, doctrinam de adoptione
episcopus Hispalensis anno 656 obiisset. « Successit ab Christi a Bonosiacis in Hispaniam esse illatam, alque
beatissimo Isidoro (scribit Lucas Tndensis, Chron. eo tempore, clandeslinis eonsiliis conservatam :
Mundi lib. m, tom. IV Scriplor. Hispan. Illustr., a Felice denique emendatam magis, eaque, quae illi
Gracus.... Hic infide- de Christo Deo dixerant, ad Christum hominem re-
pag. 53) Theodisclus nationearticulis
Hs inventus, et erroneus in fidei compro- lata fuisse. > Bonosiacos autem eamdem tradidisse
batus, per synodum ab archiepiscopali dignitate de- cum Arianis doctrinam ipse Walchius defendit in
gradatus est. Asserebat enim Dominum nostrum Dissert. de Bonoso haeretico, an. 1754 Gottingacvul-
Jesum Chrislum cum Patre et Spiritu sancto non gata, pag. 21. Rursura in memorala Adoptianorum
esse unum Deum, sed potius adoptivum. Hic, ut Historia, pag. 211, ait Walchius, male exprobrasse
dictum est, privatus honore sacerdotii ad Arabes Patres Francofordienses Felicianis, quod in epistola
transiit, et seclaepseudoprophelae Mahometi adhaesit, sua nullam fecerinl mentionem de Nestorio, nec eum>
et plura docuit deteslanda sub iraperatore Heraclio. > una cum aliis haereticis damnarint. Putat enim epi
Erronea Theodiscum tradidisse alii etiam reruni scopos Hispanos ideo siluisse de Nestorio, quod sol-
Hispanicarum scriptores narrant, uti Joannes Ya- lieiti tantum fuerint de damnandis erroribus circa
saeus, tom. I Scriptor. Hispan., fol. 687, num. 643 in divinam Christi naturam, non vcro circa humanam.
Chron. Hisp.; Rodericus Ximenez, archiepiscopus Quaravis autera paulo post ostensuri simus, non de
Toletanus de Rebus Hispan. libr. n, cap. 21, tom. j{ divina solum, sed et de humana Christi natura dis-
II Scriptor. Hispaniae Illustratae, fol. 51 et 52 ; Ma- ceptasse episcopos illos; ex his lamen vel ipso fa-
riana, Ibl. 214 cit. edit., quamvis crrores ejus in spe- tente Walchio patet, Elipandum, Felicem sociosque
cie haud referant, ac in eo quoque a Luca Tudensi eorum acerrime de Yerbi divinitate contendisse, et
recedant, quod Theodiscum sancto lsidoro non im- ex ocstu dispulationis hiijus^in perversam Hlam de
mediate, sed post Honoratum, qui concilio Toletano adoptione sententiara dilapsos fuisse. Astipulalur
vi, an. 658, subscripserat, in sede Hispalensi succes- nobis hac in re illuslris Majansius in sua ad Carolum
sisse, ac dignitate sua dejectum asserant non sub Christophorum Pluer, num. 4 edit. hujus, tom. II,
Heraclio, qui an. 641 undecima Martii juxta Fleu- fol. 590, num. 2, ita scribens : « Res Elipandi na-
rium obierat, sed paulo serius, scilicet regnante et tione Gothi (ut ejus nomen indicat) et raelropolitani
agente Cindaswintho, qui an. 642 Hispaniae mo- Toletani adeo notae sunt, ut de iis silere satius sit,
derari cceperat. Reliquias vero erroris istius etiam quam pauca dicere. Ejus error fuit, Jesum Christum
post discessum Theodisci in Hispania adhuc super- secundum humanitatem non esse proprium Filium
fuisse ex eo colligitur, quod concilium Toletanum xi Dei, sed adopliviira. lllum fuisse sequacein Urgellitani
an. 675 in professione fidei, postquam dictum fuerat episcopi, nomine Felicis, revera infelicis testatur
Filium Patri esse 6/*oouo-tov, solliciie addat : « Hic Jonas Aurelianensis initio librorum adversus Clau-
etiam Filius natura est Filius, non adoptione, quem dium Taurinensera. Sed ulerque ardentem, fumo-
Deus Pater nec voluntale nec necessitate genuisse sumque litionem accepit ab haereticis Bonosianis,
credendus est, quia nec ulla in Deo necessitas cadil, contra quos data opera scripsit Justinianus Ecclesiae
nec voluntas sapientiam praevenit. > p Valentinoe episcopus, etc >
XXVI. Atiani errores in Eispania roborati per bar- XXVII. Eispani ex impugnatione Arianismi dela-
barorum irruptionem. — Ex his oinnibus jam satis buntur ad doctrinam de adoptione in Chrislo hotnine.
superque apparet, Arianisroi vestigia diu, et usque — Et adsunt profecto momenla non conlemnenda ex
ad oclavum suecuiumin Hispaniis fuisse deprehensa, scriptorihus cooevis, quin ex ipsius Elipandi ac Feli-
quae non abs re latiora adhuc evasisse suspicamur cis scriplis, quibus conjectura isla apprime firmelur.
post barbarorum irruptionem, dum, urbe rcgia ab Sic lib. ii adversus Elipandum n. 4, Alcuinus indi-
Arabibus occupala, clerus, aliiipie Chrisliani sub care videtur archiproesulera hunc ad doclrinam de
servitute degebanl, ac non nisi tiuris conditionibus adoptione deviasse, dum Arii errores declinare inten-
permissi suntvivere in lege et ecclesiasticis inslitutis, derat. « Aliam quoque (verba sunt Alcuini) ejusdem
et habere ponlifices et evangelicos sacerdotes, apud prophetae subseculus posuisti sententiam, quam ex
quos vignit officium Isidori et Leandri, ul ait citatus tuo prascribens sensu dixisli: Ipse quoque Deus Dei
Rodericus Ximenez loc cit. Has vero inter lurbas Filius secundum divinilatem, in qua ipse et Pater
languescere coepitapud ipsos hos potitifices et saccr- unum sunt, dicil: Gloriam meam alleri non dabo.
dotes eruditio ecclesiastica , factumque est, ut non Alterum volens, ut video, intelligi, qui haec dicit; et
iis semper armis pugnarent adversus fidei hostes, alterum, de quo haecdicta sunt, id est, de humani-
quibus eorum pervicacia rite potuisset debellari. tale Christi. Nequaquam hanc scntentiam poneres,
« Petrus Pulcer (dicitur in Tract. de Primalu Eccle- nisi eam ita libi placuisset intelligi. Erras, frater Eli-
siae Toletanoe, tom. X Concil. Mansi, col. 515, § 4) pande, erras, et male erras in hujus sententiae inter-
Elipandum habuit, pnst alios quosdam successorem, |D prelatione, in qua etiam et Arius aliquando erravit,
qui tantum munus sibi dentandatum, non soluni ne- intelligens duas esse personas, id est, ejus qui haec
gligenter, verura et inique adrooduni explevit. 954 verba dixit, ei illius ad quem dicta sunt; quasi Deus
Usus enira frequenti Maurorum eommercio, curo Pater de Filio dixisset : Gioriam meam alteri non
longe abessct ab illorum temporum felicitate, in qui- dabo. Voluit ex verbo, quod dixit, alteri, Filium mi-
bus ecclesiastica, sinceraque doctrina vigebat, pa- norem Patre intelligere. Tu vero, dum hujus foveam
rumque accurate ui sacris litteris versatus esset, in impielalis transilire contendisli, in voraginemNettorii
keresin de adoptione Christi servatoris nostri ar- incaulo pede corruisti, putans Filium Dei haec ex di-
roganter et ignoranter impegit. > Et reipsa facile vinitatis substantia pradicere de humanitatis natura,
largimur, Elipandum, quem pracipuum erroris de quam suscepit ex beata Virgine. » Sirailia leguntur
adoptione in Christo, quatenus homo est, illo oevo apud Paulinum, qiti Hbr. i ita Felicera alloquitur :
parentem fuisse existimamus, id primo ex ignorantia « Omnipolens Pater dileclum suum siguavit Filiuni :
ac inadvertentia fecisse, et tum demum evasisse tu autem Hli, o infelix, nihil amplius quam puro ho-
haereticum, cum de errore admonitus arroganler ac mini contulisti. Porro nuncupativum eum Deum, et
perlinaciter defenderet, quodignoranter ab initio spar- optativum Filium, dum impia nare subsannas, quid
serat. Quodautem impugnatio dogmatis Ariani occa- aliud quam unicuilibet eleclorum horainum commu-
sionem ita in alteram partem exhorbitandi Elipando nem honorem rependis, cui debueras singulariter de
prabuerit, ex variis scriptoruniteslimoiiiis erui haud alis potentiaegloriam excellentius exhibere? Sedquia
temere judicamus. Lubenter id nobis concedit Chri- ob hoc Arium aeterno nosti a sanctis Patribus ana-
555 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 356
themale damnatum , idcirco fraudare catholicam A j tus et Etherius in opere adversus errorem Adoptia-
fidem lucnbri satages objectione; et dum vipereos si- norum scripto, s;epius jactabunde gloriatur de sup-
bitos (Arianorum abs duiiio) pruricnii fingis auricula pressa per industriam suam Migetiana haeresi, quiu
refutare, pestifero aspidis veneno regulique ad mo- vel verbo illius dogmala exponat. Inlerim nonnihil
dtim infamaris flalu necari. » Ipse etiam Elipandns apeiiius ea de re loqnitur in epistola ad ipsum huiit:
opinioni nostrae plenum robur adiit, dum in scripiis Migetium data, quam non ita pridera clariss. Flore-
suis Alcuinum scepe novum vocat Arium; adoptio- sius in HispaniaeSaeraetom. V, pag. 545, vulgavit.
nem negari haud posse exislimans, quin divinitas Ex illa discimus capitalem Migetii errorem in eo
Yerbi negetur; dum insuper in epistola ad Fidelem fuisse, quod tres personas in divinitate corporeas
abbatcm ait : « Bonosus et Beatus pari errore con- staluerit, dicens Patris personam esse Davidem, Fi-
demnati sunt. Ille credidit de matre adoptivum, ct lii Jesiini a Nazareth, Spiritus sancti vero Paulum
non de Patre ante saccula genitum; etnon de matre apostolnm. Crassior profecto error istc videtur,
temporaliter adoptivuro. > E\ qtiibus omnibus in- qtiam ul credatur assertiones illius ad littcram esse
fertur, Elipandum maxime tum sollicitum fuisse, ul accipiendas, adeo ut ex mente Migetii personae illas
Arii, et qui paria ciim isto sentiebat, Bonosi hoeresin, corporcoe ipsi divinilati ascribendae veniant. Unde
adoptionem ipsi Yerbodivino aflingeiilcm, declinaret, non abs re suspicamur, sensiim alium latere, prae-
supprimerelque, atque idcirco distinclionem illam sertim si consideremus Migetium alias apud plebem,
inter naturalem FHium qnoad divinitatem, et ad- ipsumque etiam Elipandum orthodoxum audiisse,
optivum quoad humanitalem olim jam a quibusdam, • prout ex num. 2 citatae epistolae habetur; ac insu-
ut vidimus usurpatam, dcnuo in subsidium vocasse. -. ' per erroribus quibusdam hujus hominis etiam ad-
Et vero in exposilione eorumdem Scripturae textuum hoesisseEgilam, quem tamen antea Wulcharius Gal-
laborabant episcopi Hispani sxxulo octavo, quibus liarnm episcopus apud Adrianum de fide catholica,
Arianos, ut adoptionem, denominationem Dei ex- moribus atque aclibus summopere laudarat, et cujus
trinsecam ac servilutem in ipso Verbo defenderent, fidem ipse Adrianus multis dcpraedicaverat, prout in
statim ab initio abusos, quosque a nonnullis, qui tribus cpistolis hujus pontificis in praesenti negolio
eorum impetlis retundere conabantur, male fuisse datis diserte legitur. At vero quisnaro in asscrtioni-
espositos, jam supra diximus. Sic, quod adoptionera bus illis error, qnaenam haeresis delitescat, detegere
spectat, in epistola episcoporum Ilispaniae ad epi- hoc opus, hic labor est. Dolendum sane, quod epi-
scopos Galliae,Aquitaniae, etc, omnia fere sacrarum stola Migetii modo libellttri aptata, ul ait Elipaniius
litterarum teslimonia, afferunlur, quibus noroen Pri- num. 1, quamque dein num. 5 schedutam felidissi-
mogenili Filio divino tribuitur, illudque de Chrislo, mam vocat, aut temporum injuria interierit, aut
non quatenus Deus, sed qualeinis horao est, intelli- forte adhuc alicubi in tenebris jaceat, ex qua pro-
geiidum dicitur. Quod cxtrinsectim Dei nomen ctro- fecto omnisobscuritas abs dilficultate tolli, omnisque
cernit Alcuinus lib. iv contra Felicem, n. 2, hoecejus controversia dirimi posset. lutcrim deficiente hoc
verba relert : « Secundo atitem modo nuncupalive moiiumentoconjecturassaltem afferre licet, quarum
Detis dicitur, sicul superius dictum est de sanctis fundamentum non leve in ipsis hisce scriptis, quae
pradicaloribus, de quibus Salvalor Judncis ait : Si modo primum commeinoravimus, deprehendere no-
eiiiinillos clixit deos, ad qtios Dei sermo 955 facltts; bis videmur. Adrianus papa in prima ad Egilam
qui tatnen non iiaturautDeus, sed pcrlV.i graltamab epistola notat eqtiidem, exstitisse tunc lemporis in
eo, qui vertis est Deus, deificati dii suiit sub illo vo- C Hispania hoerclicos; alios tamen eorum errores
cati : in hoc quippe ordiae Dei Filius, Dominus, ac haud refert, nisi quod circa jejunium sexlee feriaeac
Redcniptor noster jtixta humanilatem, sicul in na- sabbati ab Ecclesiae Romanae observantia discrepa-
tura, ita ct in nomine, quamvis excelientius cunctis rint. In altera ad Egilam pradictum ac Joannem
electus, verissime tamen cum illis comuiunicat, sicut presbyterum epistola Ioquitur de erroribus circa
et in coclera omnia, id cst, in pradestinatione, in ctiebrationem Paschatis, esum sanguinis et suflb-
clectione, in gratia, in susccptione, in assumptione cati, pradestinationem, cominunionem cum Judacis,
noniinis servi, atque applicatione, seu caetera his connuliium saccrdotum, quos omnes Egila ipse et
siroilia, ul idem, qui essentialiter cum Patre et Spi- Joannes ad summam sedem detulerant. Tum addit:
ritu sancto in unitate dcitalis vcrus est Deus, ipse « Et alia multa, sicut fati estis, quae longum est di-
in forma lmmanitatis cum elcctis suis per adoptionis cere. Quid mullis vobis haeresum singula scribam ?
gratiam deificatus fieret, et nuncupalive Deus. » De- quia olim tempus est, quod Priscilliani dograatis im-
jnum loquendo de servitute, quam Salvatoris huma- pleverunt. > Tandem vero sic concludit: « Caven-
nilali sensu perverso tribuebant Felix et Elipandus, dum ergo dilectioni vestra est, magnaque diligentia
ad illam asserendam ef ipsi verbis Prophetae abutun- prohibendum, ne per hujusmodi homines exstincta
tur : Ecce intelliget servus meus (Isai. LH, 15). dudum scandala suscitentur, et de exciso olim do-
Et: Ecce servus meus suscipiam eum; electus meus,, gmate aliquid in provincia ejusdem mali germen
complacuit sibi in illo anima tnea (Isai. XLH, 1). oriatur, quod non solum in radicibus suis crescat,
Yide rursuin pracitalam epistolam episcoporum Hi- sed etiam sanctac Ecclesiae sobolem veneno sui odo-
spaniae. p. ris inficiat. » Ex his verbis colligere datur, alios
adlrac praeter memoratos errores Hispaniara lllo
XXVIII. Pugna contra Migetium. — Forte ta- ocvoturbasse, talesque, qui in Priscilliano olim dam-'
men proxitna ita de Christo sentiendi occasio fuit' nati fuerant, et quorum resuscilationem Adrianus
pugna illa, quam acerriroam decertaverat paulo1 papa formidabat.
antea Elipandus contra hacreticum queradara no-
mine Migetium, cujus hisloriam multis adhuc te- XXIX. Errores Priscillianislarum a Migetio re-
nebris obvolulam paucis hic discutere, et quan- suscitati. — Porro primarii Priscillianistarum er-
tum p03sibile est, in aprico poneve haud inutile! rores , prout illos ex sancti Leonis ad Turribium
erit. Menlionem illius primo facit Adrianus papat Asturicensem epistola discimus, in eo erant, 1° quod
in epistola ad episcoposHispaniaedirecta, ubi Egilami Patris et Filii et Spirilus sancti unam atque eam
regni illius episcopum arguit, quod errores quosdami dem personam esse cum Sabellio asseruerint, cu-
Migetii magistri sui secutus sit; quinani taraen er- jus discipuli, ait sanctus Lco cit, loc cap. 1,
rores illi fuerint, haud determinat. Episcopi Hispa- < etiara Patripassiani merilo nuncupanlur; quia
ui;c in memorata jam epistola ad episcopos Gal- si ipse est Filius, qui et Pater, crux Filii Patris
liae, etc, Beatura abbatem Migetio similem essc ar- esl passio; et quidquid in forma servi Filius Patri
guunt; at de hujus erroribus non nisi obscura indi- obetliendo susiinui!, totuui in se Paler ipse susce-
cia siibministrant. Elipantus in sua ad Fidelemi pil. > 2° Quod virlutes quasdain a Deo procedere
epislola, cujus fragmentum nobis conservarunt Bea- slatuerint, quas habere coeperit, et quas essentia sui
557 ENHUEBER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 358
ipse pracesserit. «In quo (rtirsum inquit sanctus A dubensem, quaehabetur tom. XI Hispaniac Sacrae ;
Leo) Arianorum suffragantur errori dicenliiRii : estque num. 12 pag. 165, ubi Saulus tangere videtur
quod Pater Filio prior sit, qttia fuerit aliquando sine errorera Donatislarum negantium, ministros malos
Filio, et tuiic Pater esse coeperit, quando Filium valide administrare sacramenta, quod antea in epi-
genuerit. » 5° Demum, quod dixerint, ideo unigeni- stola lOpluribus refularat; et tandem in pradicta
tum dici Filium Dei, quia solus sit nalus ex virginc epistola 12 sic scribit: « Sed plane nescio, quos
« Quodutique non auderent diccre (verba sunt san- salsuginosas asseiitis, el prope Migentianos Dona-
Cti Leonis) nisi Panli Samosaleni et Photini virus tistas, et Luciferianos notatis. » El revera etiam
hausissent; rnii dixerunt, Dominumnostrum Jesum Etipandus Migetio tale quidquam objecit, inquicns :
Christnm, antequam nasceretur ex virgine Maria, « De sacerdotibus vero, quod asseris, cur sepronun-
non fuisse. Si autem isti aliud de sensu suo intelligi tient peccatorcs, si vcre sancti sunt? aut si certe se
volunt, neque principium de matre dant Christo; peccalores esse fatentur, cur ad ministcrium acce-
asserant, necesse est, non unum csse Filium Dei, sed dere prasumunt: eo quod ipse Dominusdicat: Eslote
alios qnoque ex stimmo Patrc gcnitos, quorum hic sancti, quia et ego sanctus sum DominusDeus ve-
unus sit natus ex femina, ct ob hoc appelletur uni- ster. »Insuper ct innuit num. 12, Migetium Eccle-
genilus : quia hanc nascendi conditionem alius siam in sola urbe lioma conclusisse, qua forte sen-
Filiorum Dei nemo susceperit. » Pralerea idem tiendi ralione rursum quidquam dc Donatistarum
sanclus Leo cap. 17 ejusdem epistolactestatur, Mani- systemate participavit, qui verara ecclesiara in sola
choeosac Priscillianistas sacrilego scnsu ita simu- Africa et parte Donati remansisse vociferabantur.
lasse, 956 se Christum coniiteri, ul incarna- g Sed quklquid hac de re sit, quoenos parum tangit,
tionis ac morlis, et resurrectionis veritatein sustu- certuin esse videtur, Migeliumcirca Trinitatera cum
Ierint. Sabellio et Priscilliano errasse.
XXX. Jam vero, si ca quoepaulo ante ex epistola XXXII. Migetiusvidetur negassedivinitatem Verbi.
Adriani recilata ftiere, spectemus,noii inanisesl con- — Procterea vcro is aliam Filii divini personam
jectura, errores hosce a Migetio fuisse resuscitatos, haud agnovit, saltem si Elipando sit fides, quam
utpote quem arguit Elipandus, quod tres in divini- quaofacta est ex semine David secundum carnem ;
tate personas corporeas finxerit, ex quo, ni vche- unde et ipse cuin Priscillianistis aut secundum as-
menter fallamur, infcrre licet, Migelium veram in serta Pauli Samosateni, et Photini Christum anle
una deilatis substanlia personarum Trinitatem ne- Yirginem matrem cxstitisse negavit, aut plures
gasse, verbaque Christi Domini, qni de Patre et filios, seu virtules a Deo procedentes illoque infe-
Spiritu sancto saepiusloquitur, de Davide ipsius se- riores ex menle Arianorum admisil, quo quidem
cundiim carnem palre, ac de Paulo, qui se aposto- utroque sensn Christum nunquam ut verum, sed
lum dicit non ab hominibus, neque per hoinincm, adopiivum solummodo Dei Filium respicere potuit.
sed per Jesiim Christum el Deuro Palrem, inlerpre- Et hi demum errores fueranl, quos in Migctio refu-
talum fuisse, ac eo derniim duntaxat sensu Trinila- tandos sibi stimpseral Elipandus, et de quorum sup-
tem quamdain vcluti melaphoricam admisisse. Con- pressione in taiitum, tili dixirous, gloriabatur. Col-
firmantur isla ex citata jam superius epislola cpi- iigitur id ex ejns symbolo, qttod Beatus et Elhe-
scoporumHispaniacad cpiscopos Galliae,etc, in qua ritis in cilato superiiis opere nobis conservarunt,
sequenlia leguntur : « Et iterum cui similem dixcri- „" ubi tolus eral, ut dotirinam de Trinitate perso-
mus antiphrasium (Beatum) nisi Migetio Casianorum narum, de Filii divinitate, ejusque incarnatione
et Salibanorum magistrum nostris temporibus exor- exponeret, ubi et manifestissirae apparet,Elipanduni
tura, qui dum manioetypo in capite cauteriaretur a tuni demuin ad illam de adoptione sententiam de-
medico, se similcin Christo existiinans, et duodecim viasse, qusindo divinitatem Filii vindicare, ac distin-
aposlolos sibi eligens, cuidam mulierculoe cerncns ciionem iitriusquc in Chrislo naturac astruere sata-
[forle, ccrnuoe, ul putat itlustrit Majans.] asianti, gebal. Et fortc plura adhuc invenire licerct in libris
et super eam [Forte, super eum] tiolenti [Ve/do- dc Trinitate ab eo scriplis, qtiorum solam niemo-
lens] dixisse ferlur : Amen, amen dico tibi; bodic riam iidem Beatus et Eiherins in nominato saepius
mecum eris in paradiso. » In hoc textu notare pri- opere conservarunt, cura illos aut temporum injuria
mumjuvat inendum, quod in diclione irrcpsisse vi- absumpserit, aut alicubi adhuc latenles nobis sors
delur, vel Latinoe linguaeimperitia, vel etiam scri- necdum indulscrit. Arianac ergo , Bonosianae, ac
ptorum oscitantia, duin sciiicet loco, magistro no- quae eadem in aliquibus cum hisce fuerat, Migetianae
slris temporibttsexorto, ponitur magistrutn .. . exor- ha-resos impugnatio occasionem Elipando erroris
ttim. Hoecenim non Beato, sed Migetio convenire, Adoptiani prabttit, planeque pronissiraum ipsi fue-
qtti proin ab episcopis Casianorum et Salibanorum rat, ad dislinctionem illam divinilatem inter et
magister dicitur , ex statim subsequentibus sat evi- humanitatem deflectere, cum contra haereticum
denter patel, ut pole quaead neminem alium, nisi ageret, qui adoplivum tantumraodo Dei Filium, non
ad pradictum Migetium pertinerc possunt, prout veruni admiserat; prout ipsis olim Arianorum im-
contextum legenti maiiifestum erit. pugnatoribus contigisse niemoravimus. Et sicut ex
XXXI. Migelius Sabellianorum magister. — Pra- D Leonlio Bysantino inilium Nestorianae hoereseos
missa hac nola, specialiter ad nostrum intentum facit, aliud non fuit, quam quod incaute aliqui distribue-
quod Migetius Casianorum ct Salihanorum magister rint sacrarum lilterarum voces, alias quidem ad
dicatur, ubi clarissimus Majans. Sabellianorum loco divinitalem, alias vero ad humanitatem relatas; ita
Satibanorum legendum pulat, itl quod exinde non argumenta hactcnus allata evincunt, Elipandum
parum firmatur, quod cpiscopi illi in fine cpistolae eodem tramite ad errorem de adoptione in Christo
suaespeciale anathema dicant Sabellio, nulla sane declinasse; id quod ex n. 4 et 7 epistolaead Mige-
alia de causa, nisi quod temporibus illis ftterint, qui tium sat aperte eruere datur, ubi sollicite admodum
cosdem circa SS. Triadismysterium errores resusci- textns Scriptura, quorum aliquos forte objecerat
tassent. Cur vero et Casianorum magister dicatur, Migetitts, inter 957 utramque naturam dividere
aut quinam haereticiisti fuerint, nec divinare licet, conatur. Unde et in epislola ad Alcuinum, edit. nov.
cum nomen istud apud neminem alium, quod sciam, tom. I, fol. 876, ubi vim oinnem pro stabilienda
seu veterum, seu recenlioruro scriptorum unquaro sententia sua exerit, ad verba sancti Isidori provo-
occurrat; nisi forte Dunatisloeintelligi debeant, quo- cat dicentis : « Quia stmt nonnulli, qui de Filio Dei
rum auctor et antesignanus Donatus a Casis nigris prava sentiunt, et quod de illo secundum humanita-
in Africa episcopus fucrat, quostpie propierea forie tem dictum cst, transferunt ad divinitatein, et quod
in conleinplum Casianos episcopi illi appcllarunt. de divinilale, niutant ad humanitatcm. » lgitur Eli-
Cerle Migetium horum crrorcs cx parte adoptasse pandi scopus fuit, voces sacrarum lilterarum ita
colligilur ex epistola Sauli episcopi ad Alvarum Coi-- distribuere, ut quaelibet naluroe suae responderet
359 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 560
seu ut id quod de humanilate dictum est, de ea sola A Eutych;ano affine latebat, idque non tantum de divi-
assereretur; et quod de divinitate, itidem eidem soli nitale Yerli, sed de hujus etiam incarnatione dispu-
ascriberelur, quo quidempriori retundehanlur Ariani, landi occasionem prabuit. Et Eutychis quidem do-
qui cum humanacnatura infirmitates ad divinitalem ctrinam quod spectat, illam verbis sequentibus de-
transferrenl, consubstantialitatem Vcrbi negabant; scribit Liberalus in Breviario causae Nestorianaeet
altero autem refutahanlur Eulycbiani, quorum aliqui Eulychianae cap. 11. « Eutyches, inquit, urgente Sa-
divinitatis altribula ipsi etiaincarni ascribendo, alii tana pradicabat Dominum nostrum Jesum Chrislum
e contrario hujus passiones post unionem divini- coiisubstantialem nobis non esse secundum carnem,
tali tribuendo, naturarum exinde confusionem indu- sed de ccelo corpus habuisse ; rursusque varians di-
xerant. ceiial: ante adunalionem duas in Christo fuisse na-
XXXIII. Hmresis quoque Eutychiana diu in IIi- turas, post adunationem vero unaro factam esse. »
spaniis superttet. — Et vero non solius Arianae pra- Veram ergo carnem a Verbo fuisse assumptam ne-
vitatis refutatio Elipando viara siravit, ut adoplio- gabat Eutychcs, et ex consequentia doctrinae negare
nem in Christo assereret, sed Eutychianoc etiam, ctiam debuit, posito, quod naturam humanam a di-
cujus vestigia ad illa usque tempora in Hispaniis per- vina post adunationem absorptam esse diceret. Porro
durasse ex iisdem momentis probare sat facile est, siniile quid etiam Prisi illianistas, quorura placita ex
ex quibus supra Ariaiiisnium tandiu superslilem paulo anle memoratis sequebatur Migetius, dogma-
fuisse deduximus. Cerle in omnibus conciliis Ilispa- tizasse, ex sancto Leone supra citato manifeslum
niae, qu;c paulo ante citavimus, sollicile adinodum est. Capite enim 17 epislolae ad Turribium Asturi-
dogma dc Verbo incarnato explicalur, ac ad initium _P *
" ccnscin ad finem in compendio rursum exhibens
soeculiseplimi turbashaud leves, quas singulari syuo- Priscillianislarum crrores ait: « Dei Filius per id,
do Hispali celebrata coropescere oportuil, per hoe- quod ex Yirgine ortus, non per id, quod ex Patre
resis Eutychianae asseclas fuisse in Hispania cxci- natus est, unigenitus pradicatur (a Priscilliano sci-
tatas bistorici pbires lestaiUur. Joannes Vasacusin Hcet) nec vera Dei proies, nec verus partus asseritur:
Chronico Hispaniie, tom. I Script. Hispan. llltistr., ut per falsam passionem mortemqiie non veram
fol.682 cit.edit., ila scribit: «Anno Sisebtili sepiiino, mendax resurrectio resumptae de sepulcro carnis
niense Decembri, celebratum est Hispali concilium habeatur. » Licet igitur notabilis fuerit differentia
secundum ab octo episcopis, proesidenle sancto lsi- inter utrumque hoereticum, Priscillianum nempe ac
doro, contra Acephalos hoereticos, qni duaruro in Eutychen, cum prior Filium ex Yirgine natum Patri
Christo naturarum proprietatem negabant ita diclos, aelerno consubslantialem, verumque Deum esse ne-
nnllus inveniatur atictor, a quo sint orti. Inler- gaverit ; alter vero de divinitate Verbi orthodoxe
uit huic synodo episcopus quidam Syrus, acerrimus> senserit; nihiloininus ambo in eo videntur convenis-
?uod
praedictaehaeresispropugnator, qui posl disputationis i se, quod veritatem assumptae carnis negarent, adeo,
perlinaciam argumeiitis sancti Isidori et alioruui san- ut Elipandus, postquam Filii consubstanlialitatem
clorum Palrum convictus ad reclam et orlhodoxam vindicasset, neccsse insuper habuerit, doclrinam
fidem conversus est, ut ex duodecimo capite ipsiusi Ecclcsiaede vera ejus ex ulero beatae Virginis incar-
concilii constat. » Lapsus quidem non nihil est bi- natione tueri. Et tuebatur etiam, proul cx scriptis
storicus iste, dum haereticos Acephalos ita dictosi ejus abunde patet, speciali zelo, duro in symbolo suo
refert, eo quod nullus inveniatur auctor, a quo sint apud Bealum incarnationis mysterium in suis pro-
orli, cum alia prorsus sit hujus nominis ratio, prout C prielalibus admoduin presse describit, dicitque :
ex historia Eulychianisnii cuil.bet palam est, quoadI « Quem (id est, Dei Filiuin) sacra Scriptura testatur,
substantiam tamen vera eum scripsisse, dubitari ne- pro salute humani generis, deitale exinanita homi-
quit, cum apud caeteros rerum llispanicarum scri- nem faclum, circunicisum, baptizatum, flagellatura,
ptores eadem plane lfgaulur. « Hispali oeloepisco- crucilixum, roortuiim, sepultum, servttm, 958 ca~
porum conventus habitus est (ait Mariana fol. 205)i plivum, etc > Unde el iu epistola ad Alcuinum ait:
Sisebuti reguo, airoo septimo, Isidoro praesidc. In eoi < lfiimicus et defensor esse dignosceris, quia dum
conventu Acephalorum secta explosa est, qiuc pri- deitalem Filii Dei vindicare ostenderis ante saecula
detn in Oriente compressa, in Hispania resurgere coe- ex Patre geniti, humanitatem ejus de utero Virginis
peral, Syri cujusdam episcopi opera el ftaudibus, susceptam in line temporis negare videris. > Et num.
ctc > Sed et ipsa concilii hujus Hispalensis ordines 7 : « Sicenira nefandumpresby.terura dedoctrina ne-
secundi acta reni exlra omnem controvcrsiain po- fandi Beati audivi auribus meis dicentem : Christus
nunt, in cujus capilulo duodecimo modo primum re- Jcsus in malcrnW visceribus carnem assumens, non
lata conceptis verbis narrantur, in decimo tertio au- de malernis visccribus trahens, sed carnera sibi no-
tem doctrina de duplici in Christo naltira prolixei vam elficicns. » Idem occurrit in ulraque epislola
cxponitur. In subsequentibus deinde conciliis, pra- episcoporum Hispamoe ad episcopos Galliae,elc, et
ciptte Tolelano xi ac xiv, idem dogma pluribus in- ad Carolum Magnura data ; et in priori quidem in-
culcatur; et jam supra nolavimus Bencdictum pa- quiunt:« Ad nolionem nostram pervenit lugubris et
paro fuisse offensum, quod Hispani tres in Christo| funesta opinio . . . Beali nefandi Asluricensium pres-
sulistantias dicerent; rtonec seusu calholico se ista D [ hyteri ... ob Hlud, quod carnis adoptio in Filio Dei
asseruisse in cirocilio Toletano xv anno 6K8 oslen- sccundum huroanse scrvitutis formam nequaquara
dissent, probassenlque, se non nisi ad debellandami fuisse asserit, nec verain ex Virgine visibilem for-
elficacius Apollinaris Eutychisque haeresin talem lo- inam susceperit. > El inferius : « Superest, ut quis-
qtiendi modum adhibuisse. Ex quo quidem rursumi quis ille adoplionem . . . esse denegel, sine dubio ve-
colligitur multa illis adhuc lemporibus de myslerio) rum hominem . .. natum fuissenequaquam aflirmai.>
incariialionis in Hispaniis disputata, ac superstitesi In posteriori vero sequenlia hahenl: « Nefandus
fuisse non paucos, contra quos ejusmodi arma proJ presbyter et pseudopropheta asseverat Dei Filium in
tuenda veritate catholica adhibere oporteret. forma servi deitale exinanila nequaquam ex utero
XXXIV. Migetius eadem hwresi infectus. Hanc; Virgiuis carnis assumpsisse adoptionera. >Et:« Undc
denuo impugnat Elipandus. — Hos vero tum penitus5 ilidem'peliraus, ut fetidissimi anliphrasii Beati doctri-
fuisse debellatos, eo miuus cogilare licet, quo magis5 nam, qui Dei Filiura veram de Virgine praeter pec-
constat quanla confusio haud ila multo post ad ini- catura carnem nostroe similem assumpsisse denegat,
tiura saeculi oclavi in HispaniocKcclesiis per Sara- de regno tuo aboleas. >
ccnorum irruptionem orta fuerit, ubi Christiani subJ XXXV. Similiteret Felix. —Felix quoque Urgel-
barbarorum servitute deg^banl, raraque vel nullaI lilanus similia caiholicis objecit, uti ex verbis ejus
potius fuere concilia, quibus doctrina iidei explica- ab Alcuino libr. n relatis manifeste habetur. Ai-
retur. Profecto in ipsis Migetii erroribus, quos tanto) enim : « Quod si idera Redemptor noster in carne
fervore impugnaverat Elipandus, quidquam dograatjj sua, quam ex uterp Virginjs ab ipso videijcet con-
561 ENHUEBERDISSERT. DE H^RESI ELIPANDlET FELICIS. SG2
ceptu suscepit, adopiivus apud Patrem non est, sedI A variorum dograalum inter se cohaeferitiafacilius de-
verus et proprius Filius, quid superest, nisi ut ea- finienda. Quoc viri docli, qui publice confra illos
dem caro non de massa humani generis, neque de! (Felicem el Elipandum) pugnarunl, nobis reliquerc,
carne matris sil creata et facta, sed de substantiai prorsus, puto, negligenda esse ; siquidem abunde
Patris, sicut el divinitatis ejus generata ? > Paulinusi patet, hos, non, quid senserint Elipandus et Felix,
vero Aquileiensis sequentem Felicis objectionem re- sed quid hos sensisse, crediderint, litteris mandare
fert cap. 27:« Tu (Felix) cansaris: Qui negat, inquis,, consuevisse. > Plus ergo fidei adhibendum censet
cum adoptivumsecundum hominem Filium Dei, ne- Walehius annalistis, qui duobus subinde verbis rcs
gel, necesse cst, eum verum fuisse hominem. » Ea- gcslas narrant, quam viris, quos ipsemet doclos ap-
dem alibi in scriplis Felicis et Elipandi saepiusoc- pcllat; quam viris, qui studium omne in explanando
currunt, qui toti in id intendisse videntur, ut per- Ecclesiae dogmate posuere; et prolixis etiam ope-
mislionem seu confusionem naturarum ab Apollina- ribus adversariorum placita examinarunt ac refuta-
rislis, Eutychianisque inductam evitaient. Quare et runl. Plus fidei adhibendum censet Walchius duobus
Alcuinus, Hbr. i contra Felicem, ait: « lgilur sicut episcopis in barbarie Hispanias opprimente enutri-
Nesloriana impietas in duas Christum dividit perso- tis, quam integris conciliis non semel sed mulloties
nas, propter cluas naturas .. . ila et vestra indocta congregatis, et ex toto, qua late tum patebal, Fran-
teineritas in duos eum dividit filios, unum proprium, corum imperio, quin ex Anglia quoque 959 £on-
alterum adoptivum ... Niillalenussic sentientes po- vocatis, magnoque Iabore doctrinam et ecclesiaeet
testis vobis evitare impietatera Nestorianaedoctrinae: haereticorum enutleantibus ? Haec profecto sentiendi
quia quem ille in duas personas dividit propter duas _." ratio num ad sanas criticae regulas exacta sit, penes
naturas; hunc vos dividitis in duos filioset in duos orbem eruditum judicium esto. Noscerte longe aliam
deos per adoptionis nomen et nuncupationis. Intel- haec scribendi rationem Walchio fuisse existimamus,
ligite quandoquidein hunc errorem vestrum, et hu- quam facile quisque deprehendet, perpendens virum
miliamini sub manu oranipotentis Dei, et discite ve- hunc eorum e ccetu fuisse, quorura c re est, aucto-
ritatis doctrinam, ne sitis magistri erroris : ne dumi ritati conciliorura, Patrum, ac Romani pracipue pon-
foveam Eulychetis declinare, et permislionem dua- tificis in materia fidei detrahere, id quod Walchius
rum nalurarum cavere videamini, in Ncstorii ba- quasi per cuniculos aggressus est, cum eorum om-
rathruro inconvenienter dividendo decidatis.» Satis nium judicio Adoptianos de Nestorianismo non una
aperle hoc loco innuit Alcuinus, Felicem ejusque as- vice condemnalos esse perbene nosset. Sed quidquid
seclas admodum sollicitos fuisse, ut ambas naturas sit de motivo, quo induclus ista scripsit praefatus
in Christo inconfusas contra Eutychen defenderent, auctor, sua aiias eruditionis laude haud privandus,
quod, cum incaute agerent, tandcra evenit, ut sicut nobis facile concessum iri a peritis crilicis confidi-
Neslorius propler duas naturas, quas contra Apolli- mus, alios haud esse fontes, ad quos pro detegendis
naristas Eulychis pracursores tuendas susceperat, haereticorum sententiis recurrere oporteal, nisi eos
personas divisit; iia et Elipandus ac Felix in duos quos modo primum indicavimus ; quamvis haud ab-
hiios, verumet adoplivum Christum dividerent, ut du- negemus suam quoque annalistis aut hisloricis au-
plicem in eo naturam esse impermistam vindicarent. ctorilalem esse, ad quorum etiam fidem ipsimet non
XXXVI.Eadem Nesloriani et Adoptiani erroris ge- raro provocabimus, ostensuri insuper paulo infra,
nesis. — Quapropter non abs re dicimus, eamdem Adoptianos ab historicis Hlis, quos pro determinanda
esse et Nestorianaeet Adoptianaehaereseos genesin ; (C hac.controversia consulendos existimat Walchius,
et quemadmodumilla originem suam improvidaeop- adeo non absolvia labe Nestorianisini, ut polius ejus-
pugnationi Arianismi et Apollinarismi debet, prout dein erroris ab iisdem condemnenlur. Porro ut ex
ex monumentis supra allatis apparet; ita et haic ad ordine denuo procedamus, in duo membra et hunc
disceplationes illas referenda est, quas de divinitate paragraphum dividimus, in priori de assertis Nesto-
Verbi, ejusque Incarnalione zelo non satis defaecato rianorum, in posteriori de Adoptianorum placitis
contra Arianaeet Eutychianae,quae hac in parte cum acturi, ex quoruin comparatione inlima utriusque
Apollinarismo eadem est, pravitalis palronos ac re- hxreseos aflinitas ad oculum fere — palebit.
suscilatores saepe dicti Hispaniacepiscopi decertarunt. II. Principia Nestorianorum. Quos dudum in
Vel ex hoc solo igitur jam clarescit ulriusque erro- pectore fovebant de Filio Dei incarnato errores Ne-
ris, Nestoriani scilicet, el Adoptiani aflinilas, ut storius, ejusque ante ipsum magistri, tandem in
proin ratio sufliciensAlcuino fuerit, in Nesloriano- publicum erumpere fecerunt sacrilegi sermones ab
rum coetu Adoplianoscomputandi, ut pole quorum Anastasio presbylero, ac Dorolheoepiscopo in sacris
nalales iidem plane exstiterint, id quod hoc in para- Constantinopoleossuggeslibus declamati, eoque po-
grapho abunde vidimus ; imo quorum etiam placila tissimum directi, ut Virginem beaiissimam non
ac principia in idero prorsus reciderinl, prout in mox ©EOTOXOV, seu Deiparam, sed Xpto-TOTozov, id est,
sequenti ex ipsorum scriptis, aliorumque testimoniis Christiparam, contra fidem prioium temporum di-
palam facere conabimur. cendam esse persuaderent. Impossibileexplicatu est,
quanlum ex hisce assertionibus, quibus honor divinae
§ II. — DEPRINCIPIISETASSERTIS NESTORIA-j) urbis regiaefuerit trista-
NISMIETADOPTIANISMI. I matris petebatur, populus
— tus, tum maxime, cum ora impndcntissimahorumce
I. Unde mens hwrelicorum dignosci queut. Ut jprocconumnon tantum non occludi ab episcopo suo,
sensa haereiicorumaccurate noscanlur, aufr scripta sed Iatius quoque per dogmatumimpiorum conflrma-
ipsorum examinanda sunt, aut si ista forte ex inte- lionem ab illo ipso aperiri viderent. Suscepit enira
gro, vel quoad inajorem salleni parlem interierint, abs mora patrocinium farailiarissimi amici sui Ana-
consulendae erunl lucubrationes eorum, qui data stasii Nestorius, Dorotheum perfidum illum sacri
opera Ecclesiae doctrinam contra novatorum moli- depositi proditorem mysteriorum commuuione di-
mina propugnarunt, et hoc ipso adversariorum suo- gnatus est, sanae fidei cullores diris persecutioiiibtis
rum asserta penitius scrutati sunt. Undemirari satis exagitavit, ac proprios demum sermones injuriis in
hand possumusviam, quam pro detegenda Adoptia- Yirginem 6SOT»XOV plenos ubique vulgari curavit.
norum sententia tradit cel. Walchius citatae Histo- Necmirum profecto censeri debet, Nestorium ejus-
riae cap. 2 sect. 2, num. 7 pag. 216 scribens : « Pri- que fautores ad istam de matre Verbi incarnati sen-
nio loco ante oculos lectorum ponenda sunt tesii- tentiam deviasse, si principia illa spectemus, quae
monia hisloricorum, qui animo a conlradicendi stu- vel ipse Nestorius de otzovofuaSalvatoris dudumcon-
dio liberato, res, uti contigerunt, solent enarrare: ceperat, et postmodum in defensionem sui dogma-
deinde coUigendael in classes distribuenda Elipandi tis palam fecit, vel ejus pradecessores de eodem
et Felicis, quae supersunt teslimonia: denique si mysterio jani olim tradiderant. Talia quippe erant,
haecinter se comparantur, vera eorum sententia et ex quibus manifesle duolex jn Christo iilius indu-
PAXROL.CI. 12
563 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IH. 564
cebatur, et induci etiara ab universo orbe catholico A :nalus) acquivoccDei Filius dicituf. Et paulo post ite-
credebatur, id qtiod lcgilirae ct absque injuria illo- rum : Ulique Dci Ycrbum non est horao, sed homi-
rtira hoininum esse faciuro nec ipse dilfitetur Wal- nem assumpsit. Quandoquidcm Unigenitus jam inde
chius. Al hoc semel posito pronissiraa erat sequela, ab initio Dei oamium opificis Filius est: horoo au-
ut Virgo beatissima non ©soTozof, sed «vSpuno- tem, quem suscepit, cum natura Deus non sit, pro-
TOXOC diceretur, ut pote quae sucundum haec prin- pler euin, a quo assumptus est, qui verus Dei Filius
cipia non ipsum Verbum, sedhomin.-m taniummodo est, eodein cum ipso nomine appellatur. » Col. 626.
a Yerbo assumptura genuisset. Referre ista cx Demum in Hbro ad Reginas, col. 609, num. 8 in
ordine juvat, ut eo pressior deinceps comparatio in- fine, ait: « Exisiimanl enim (Nestoriani) homini ad
Stilui possit cum iis, quae postmo.lum lanla cum nostram similitudinem ex sancla Yirgine proguato
peiliuacia Fclix et Elipandus in Hispaniis defendere cuinmodum filialionis, lum dominationis quoque gloriam
conali sunt. per cujusdam gratiae, ac per progressus ob-
III. Eomo a Verbo assumplus secundum Nestoria- venisse. »
nos Fitius adoplivus. — Quod auctorlibri contra Sy- IV. Ralionet itta asserendi. Nec Verbumex Maria,
nusiaslas Christum, quatenus homo esl, adoptivum nec homo ex Patre wlerno genitus. — Asserta porro
taulummodo UHuinesse reputarit, ex vcrbis ejus jam ista de Filio per adoptionem et gratiam ut firmarent
supra § 1, num. 16 et 20 relatis abunde patet, quae Nestoriani, raliouibus variis ipsiusque Scripturae te-
proin hic repetere, supervacaneum existimamus. Si- stimouiis usi fuere, quorum potiora hic adducere
militer ct nuiji. 21 verba Theodori Mopsuesteni eo- omnino necessarium arbitramur. Et primo quidem
dcro errore referta adduxinius, quibus pauca lanluin g[ in eo potissimuro fundabantur, quod nec divinitas
hif addereplacet. Tom. IX Concil., edit. cit., col. 208, ex Virgine, nec humanitas cx Patre aeterno nata
iiuro. 15, exejus interpretalioiie Evangelii secunduni esset; unde inferebanl, soluin Vcrbuin naturalem
Joannem sequentia habentur : « Hoc quidero, quod esse Dei Filium, homineiii vero assumptum gratia
est, ad Palrem meum, et Patrem vcslrum, et Deum lantuiu et adoptione filiuro, ac proin sanctissimam
meum et Deum veslrum, neino sic demens est, ul alii Virgiuem non Verbi, sed hominis matrein appcllari
cuidam convenire dieerel, nisi tcmplo Dei.Verhi, debere. « Et convenil eos (ait auctor libri contra
assumpto pro nostro salule homini; qui et morluus Synusiastas) qui bene aspiciunt, quandoquidem
est, et resurrexit, et ascensurus esset in ccelos, et naturales patres quaerimus, neqne Deum Verbum
Patrem sibi ascripsit cura discipulis Domini , ct David, vel Abrahoe filium nominare, sed factorem :
ipse gratia adopliouem meritus, et Deum suuin ap- neque corpus ante saecula ex Patre, sed semen
horainibus sirailiter, ut esset, Abrahae et David ex Maria natum. Quando erit quae-
pellat, quia cum caclcriscorotnunitalera
accepit. Unde propter quidein natu- slio de nalivitalibus secunJum naturam, ne Mariae
rx : Patrem meum et Palrem.veslrum dicit, et Deutn filius Deus Verbum existiroetur : morlalis enim mor-
mennx,et Deum veslrum; divisil aulem iterum suam talero generat secundum natiirara, et corpus similem
personam ab ipsis; pracipuum graliae significans, sibi. Duas nativitales Deus Verbum non sustinuit,
propler quain ad Deum Verbum conjunctionem iu» unam quidera ante s;ecula, allcram aulcm in posle-
loco veri filii ab omnibus bonoratur honiinibus. rioribus temporibus : sed ex Patre quidem natura
Et nuui. 48 ex libro duodeciino de Incarnalione : gbiiilus est; teraplum vero, quod ex Maria natum
< Ilaque non solum lilium eiira vocat. a Deo Vcrbo ** -,,' cst, ex ipso utero sibi fabricavit. > Et rursum :« Ad
separans, sed etiam secundum filiationis rationem diligens cauturaque dogmatura examen vos evehi-
connuiiieraiis cacteris participibus filiationis convin- mus; laboramus propler vos, ne rationem Domino
citur; quoniam gralia et ipse parliceps fuil liliationis reddamus pro ncsiro silentio. Pcrfectus anle saecula
non naturaliter ex Patre natus, habens tainen ad Filius perfectum eum, qui ex David probatur, as-
caeleros excellenliaro, quia uniiaie ad ipsuni filiatio- sumpsii; Filitts Dei filium David. Dices ergo mihi:
nem pos-idet, quod ei firniiorem ipsius rei donat Duos praedieas filios? Non dico duos filios David.
parlicipationem. » Eadem docuit etiamexNestorius; Nunquid Deum filiuin David asserui? Sed nec duos
actione enira priina concilii Ephesiui ejus qua- filios seeunduui substantiam dico. Nunquid enim
lernione 17 sequenlia adducuntur verba : « Erat duos filios assero de Dei substantia genitos ante sae-
quidein Dsus Yerb nn ante incarnationem el Filius, cula? dico autem Dei Verbum habitasse in eo, qui
et Deus, et Patri coexistens : al vero in ultimis lem- ex David seinine comprobatur. > Apud Garnerium
poribus servi quoque lormain assumpsit. Cacterum in cditione Operum Marii Mercatoris jam supra § 1,
caiii antc Filius esset, et Filius appellartiur, post iiiiro. 20, cil. Eo lera modo argumeritabatur etiara
carnem tamen assumptam seorsim per se Filii no- Theodorus, in cujus libro ad baptizandos sequcntia
raine appellari non debel, ne tluos lilios videamur lcguntur. « Quando enim dicit: de filio suo, qui fa-
inducere. Sed quoniaro uli unilus est, qui in priu- ctus est ex semine David secundum carnem, certum
cipio Filius erat, et ipsi conjiiiictus est, non potest, quidein, quod /ilium hic eum, qui ex semine David
quod quidera ad filiationis digniialein altinet, non factus cst, sccundtim carnem, non Detim dicil Ver-
quod ad naturas, propterea etiain divisionem recipe- I9 bum, sed assumptam servi formara. Nec eniin Deus
ie : secundum diguitatcm dico fiUationis, non secun- secunduro carncm; nec Deus ex semine factus est
dum naluras. Undc et Dcus Verbum nominaiur David, sed sumptus pro nobis horao, quera filium
Christus, quoniam perpetuam cum Christo unionciu bcalus Apostolus raanifeste vocat. > Tom. IX('onc,
liabet. » Toro IV Conc Mausi, col. i202. Dignalione col. 217, niiin. 35. Et in suo contra Apollinarium
igitur tantuminodo, el gratia, seu quod idero est, lii.ro : « Nalus autein est ex Virgine.qui ex substan-
aioptione, non natura Filium esse existiinavit ho- tia Virginisconslat: nonDeus Verbum ex Maria natus
minem a Verbo assumplura Nestorius, quod clarius esl.Nalus auleniestexMaria, quiest ex semineDavid.
adhuc ex commoiiitorio Cyrilli eruilur, ubi errores Non Deus Verbumex muliere natus est, sed natus ex
Ne-iorii ita describit: « Ncstorii fides aut hoeresis muliere, qui virluteSpiritussancti plasmalusestinea.
potitis sic se habet. Deus Verbuin, inquit, cum pra- Non ex matrcnalus consubstamialis est Patri; sine
novisset eum, 960 <luiex ueala Virgine natus est, matreeniin est, secundum beati Pauli yocem, sed qui
sanciuni et magiiuin fulurura, ipsum idcirco elegit, in posterioribus temporibus in materno ventrc sancti
fecitque, ut sine viro nascereiur ex virgine : quin et Spiri.us virtute plasmatus est, ut pote sine Patre
hanc ei grutiain contulit, ut suis nominibus appella- proplerea Hiclus. > Dcmuni in libro duodecimo de
retur, atque ita dieeretur Filius, Dominus, Chri- Incarnalione expresse aii, idcirco hominem assum-
stus. » IMdemcol. 547. Et in libro ad Theodosiuro : ptttm non esseFilittm Deiproprium, sed adoptivum
« Ad Verbum auteui hunc in inodum scribere ausi duntaxat, quod is ex Patre aelerno haud sitgenitus.
sunt: Hic siquidera, (nempe Dci Patris Yerbuin) ve- Enejus verhajani numefo pracedenti relala. «I.ta-
rus et naturalis est Filius : Hle vero (puta Virginis que non solum Filium eum vocat a Deo Verbo se-
368 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS. 568
parans, sed etiam secundura filiationis ralionem con- A tus effectus est per oumia, et ad divinam naturam
numeranscaelerisparticipi us filiationis convincilur; nieruil conjunclionem. Neque conjunctionem susce-
quoniaui gralia el ipse parliceps fuit filiationis, non pissct illam, nisi prius unmaculatns factus fuisset,
niiuraliter ex Patre natus, habens tamen ad cacieros ut sic condeceat illius unilalem. > Sane non errasset
excellenliam, quia unitatc ad ipsuro filiatioiiem pos- Theodorus, si reftttaturus errores Apollinaris inde
sidet, quod ei firiniorem ipsius rci donat participa- deinonstrassel animam humanam in Christo fuisse,
lionero.'> Neslorius quoque ex hac ratione beal-m quod is Spirilu sancto unctus dicatur, unclio vero
Virgiuein ©iorixovdicendam esse inficiabalur, prout ista iu Verbum divinum cadere nequeat. Yerissimum
ex pluribus ejus sciiptis apparet : «Quid contingat, quippe censeri debet, Christum non nisi quatenus
adverte, haeretice, ait quaternione 21, tom. IV Con- hoino esl, unctionera hanc recepisse. Recessil taroen
cil. col. 1198:«Non invideo Christipara Yirgini vo- a dogmate Ef-clesiacpraedictus episcopus in eo quod
cem : agnoseo enim illam venerandain esse, quae judicaverit unctionem soepememoratam naturae a's-
Deura suscepil, per quam ujiiversoruro Doraiuus sumplae non ex ipsa unione hypostatica debitam
processii, per quam justitix Sol emiciiit. At rursus fuisse, sed priraum merilo actionum, quibus justi-
plausiim suspecluin habeo : quoraodo intcllexistis tiam dilexerat, et iniquitatem odio habuerat, modo
illud, processit? Non iJem ego interprclor Hlud, pro- caeteris hominibus communi acquisitara, ac illius
cessit, et, geuitus est: neque enim tam cilo nostri demum virtute inter filios adoptivos compntatum
obliviscimur: siquidem Deum ex Christipara Yirgi- fuisse Christum hominem. Nec ab hac seiitiendi ra-
ne. processisse, id per divinara Scripturam edoctus tione alienus fuit Nestorius, Christi seu uncli nomen
sura : quod aulein Deus cx ipsa natus sit, id nusquam g£ homini per Verbura assumpto tribuens, prout ex
scriptum coraperi. > El paulo ante quaternioue 17 : sancto Cyrillo disciinus, qui in libro ad Reginas num.
,«Cura Scriptura generalionem exVirginenobis expo- 12 ita scribit : « Caeterumnomen hoc, Christus, qui-
nii, non dicit : Misit Deus Verbumsuum; sed ait: dam, nescio quomodo Dei Patris Verbo eliain seor-
MisilDeus Filium suuni. lllud enim nomen accipit, sum ac per se, hoc est, ut extra carnem posilum
quod litriusque uaturae significaiivum est. Quia enim mente concipilur, convenire asserunt: roox vero in
Filius simul Deus el hoino est; ideo dicit : Misit illum quoque similiter illud competere conlendunt,
Deus Filiura suum facluro ex muliere; ut cumaiuiie- qui ex sacra Virgine natus est, prout hic quoque per
ris illud : factuin ex muliere, deinde videris nomen, se separatim sulisistere consideratur : postremo am-
quod ulramque naturam denotat, et pramiltitur bobus simiil perinde ac uni congruere tradunt, ra-
nativilatera, quaeex sancla Virgine esl, liiii quidem tione nimirum conjunctionis, ut ipsi loquuntur, in
voces (siquideui el Chrislipara Virgo Filium Dei unam illos personam colligante (nam vera illius
genuit), attamen quia Filius Dei duplicis naturoeexi- naluralisque coujuncliouis, etiamsi unam hanc niy-
stil, non Dei Filium, sed httmanitatem genuit, quoe sterii hujus viam planam, et ab omni errore tutam
propier Filiuro adjtiactum filius est. » Fundamenli piopositain babeanl, nnlla apud Hlos habetur ratio).
igitur loco habuit Neslorius, non Verbuni divinum, Et lucc itlorum simulata confessio non est sincera,
sed solum hominem ex Vngine natum esse, isluni- sed atri veneni imposturaeque plena. Nam cum di-
que, cum ex Patre aclerno genitus haud sit, nou na- vina Scriptura Christum nomihans omnia illi divina
tura, sed gralia tanturo seu adoptione, el quidem siinpliciter tribuat; (novit enim, novit, inquam, illa,
, Dei Ycrbum in humana forma apparuisse, et carnem
modo prorsus singulari ac eminenii, propter singula- r'J
*-
rem scilicet ad Yerbum unionera FHiuin Dei appel- factam esse) illorum inslitutura et scopus, qui diver-
lari, ac proin Virginem raalrem non Bioxoxov,sed sa ab his sentiunt, sit persuadere, eum, qui ex mu-
X/sio-TOToxov dicendain esse. liere natus est, hominem esse unum quempiam, qui
V. AliwNestorianorum rationes ex unctione homi- per incrementa, et per propriam, hoc est, humanam
nis assumpti. — Praeterea Filium ex Maria nalum virtutem dignitm se prabuerit qui honorem quoque
idcirco sola adoptione Filium Dei esse statuehanl, connexionis cuin Dei Verbo assequeretur, et insigni
quod is Spiritus sancti gratia eodem cum caeleris pncdeslinalione eligeretur. > Et revera Ncstorius
liomiuihus modoinunclus, baptismo sanclificatus, ct Christi nonien utrique natura commune esse sen-
quasi per progressus ad istam dignilatero evectus sit, u'.i ex aliera illius ad Cyrillum epislola habetur.
sit. Theodorus in Commentario in Epistolam ad He- « flic (de sancto Paulo loquitur) diyinae incarnatio-
hraos ita mentem suam explicat: « Jesum enim nis facta mentione, eaque mox subjuncturus, quae
dicit a Nazarelh 961 quem unxit Deus Spiritu passionis erant, primum illud nomen Christus, ut
sanclo ct virtute. Qui autem de spiritu unctus est, paulo ante dicebara, utrique natura commune ponit,
omniroodo aliquid assumpsit. Quis autera furens ac mox ita sermonem profert,.ut natura utrique sit
dicat, de spiritu aliqttid asiumpsisse divinam natu- congruens, etc > Christi niriiirum appellalionem
ram, nec non et participem ? Parti.ipes enim ejus Yerbo tribuebant, eo quod Spifitus sanctus, cui un-
videlicet vocat, qui et ipsi uncti sunt. Qui autem ctio ascribitur, ipsi esset proprius, ac ejusdem na*u-
uncti sunt, et in hoc parlicipes ejusjustefacti, non rae ex Patre et Filio procederet; assumptum vero
aliter unctionis couiiminicare dicanlur, nisi ei, qui hominem unclum nominabant, sicut unumquemque
assumplus est. Et hoc ipsum aulera demonstratur, D B sanctorum virlute Spiritus sancti tanquam aliena
quoil mercedem justam accepit. Pro hocenim, inquit, usum. Haec omnia colliguntur ex reprehensione
quod dilexisti justitiam, et odisti iniquitalem, pro Theodoreti ad aiialhematismum 9 sancti Cyrilli, et
ftis pracipuam unctionem meruisti. » Tom IX Con- cx hujns ad illam defensionetom. V Concil., col. 122
cil. col. 216, nura. 52. Et libr. ni contra Apollina- et 25. Item ex epistola sancti Cyrilli ad Monachos
rium col. 206, num. 7 : « Dicanl igitur nobis om- ^gypti num. 15 et 16 tora. IVConc col. 602 et seqq.
nium sapientissimi : Si pro sensu Domiiio Christo, VI. Argumentum pro adoptione ex Christi bapli-
qtii est secundum carnem, deitas facta esset, sicut smo. — Baptismoinsuper sanctificatum ac in Filium
riicunt, quid sancti Spiritus co»peralione ad haec Dei adoptatum , vel saltem ut talem primo honjini-
Clirislus indigebat? Nec eiiim Unigeniti deitas Spi- bus manifestatuin fuisse hominem, quem in novissi-
rilti indigebat ad justilicatioiiem, Spiritu indigebat mis temporibus sibi copuhvit Verbum divinum, non
ai vincenduin diabolum.... Sed nunc unctuin esse uno in loco asseruerunt systemalis Nesloriani cul-
dicii ipsum Spiritu, ethahilasse in eo Spiritum, et tores, existimantes invincibiliter inde probari, euin
ad oirinia adjuvisse proposita, et doctrinam inde adoptivum esse Dei Filium, qui sacramentum adp-
ipsuin accepisse et viftutem , et inde irapetrasse ptiouis suscepisset. Audiamus Theodorum in Ubro
jiistificationem; etindeimmaculalum factum fuisse.» decimo terlio de Jncarnatione ita arguentem ; « Cpn-
Et num. 39 ex libro ad Baptizandos col. 218 : « Je- sonantia et ApostoUisdicit: Et mqnifeste magnum
sUnjenim, aii, de Nazareth, quera unxit Deus spiritu est pietatis mysterium; qui nianifestatus est in catne,
et viiiule, cujus unclionem irieritus' el immacula- justificatus ett in spiritn : justiflcaium esse in spiritu
367 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 568
dicens ipsum, sive quod ante baptismum cum sub- A rant, quanlo Deus, qui in principio ipso formationis
tilitale competenle legem custodiit, sive quod etia.m ejus sibi eum unierat, majorem a se cooperationem
post illud gratiae conversationem cooperatione spi- illi praebebat ad perficiendum, quae opus erant ad
ritus cum magna coroplevit subtilitate. » Tom. IX salutem omniura, omnia illius gubernaus, et ad
Conc col. 2-1, num. 53. Et in libro tertio contra perfectiora incitans , ac labores illius, sive ad ani-
Apollinarium col. 205, num. 6. « Cum dixisset autem mam , sive ad corpus pertinerent, ex majore parte
evangelista , quod Spiritu sancto plenus regressus allevans. Atque ita completionem virtutis majorem
est a Jordane, aperte demonstravit quod hujus cau- et leviorem illi constabat. > Similia et Nestorius
sa Spiritus sancti habilationem in baptismate susce- docuit, prout constat ex ejus verbis Act. i concilii
pit, ul inde propositam capei'et virtulem. Unde et Ephesini relatis tom. IV Conc. col. 1203,ibiex
ad certamen illud, quod pro nobis erat ad diabolum quaternione 6, ubi de Christo agit : « Missus est
effecturus, spiritu ducebatur. » Et demum in libro enim caplivis pradicare remissionem, et caecis re-
vni contra Incarnationem apud Leontium Bysant. stilutionem visus : Et ut Apostolus subjungit, et
tom. IX Bibl. Palr. Lngd. fol. 701 : « Etego glo- ait : Eic ille est, qui fidelis Deo pontifex factus est.
riam, quain dedisli mihi, dedi eis. Quamnam ? nem- Factus enim is est, qui ab aeternonon praexistebat.
pe participare adoptionem. Hanc enim accepil ipse Hic, haeretice, ille ipse est, qui ad pontificiam digni-
tibi
secundum humanitatem baptizatus primum in Jor- tatera paulatim evectus est. Audi vocem hoc
dane, in quo nostrum baptisraa tanquam in figura clarius intonantem : In diebus illis, inquit, carnis
exprimebaiur, et regeneralio confinnabatur testi- suw preces et supplicationes ad eum, qui possit illum
moniovocis ejus, qui dixit: Eic est Filius meus di- ]} salvum facere a morle cum clamore valido et laerymis
lectus, in quo bene complacui: et Spiritus descen- offerens, et exauditus est pro tua reverenlia : et qui-
dens mansil super eum, sicut futurum eral, ul nos dem cum esset fitius, didicit ex iis , quw passus est,
eliam in ipso hunc Spiritum participaremus, qui obedientiam, et consummatus factus est omnibus ob-
quidero excellentius prae nobis per unionein cum temperantibus sibi causu salutis wternm. Consumma-,
Verbo ipsi advcnit haec participanti, quae filius se- tur autem, haeretice, id quod paulatim proficit. Qua
cunduui naturam. » Consentit hisceeliamNestorius, de re et Joannes in Evangeliis clamat : Jesus, in-
ciijus menlem discimus ex conteslalione a clericis quit, proficiebat wtate, sapientiaet gratia. > Consonat
Conslantinopolitanis proposita in Ecclesia, quod Ne- et Theodoretus in reprehensione anathematisini 10
storius ejusdeni sitsententiaecum PauloSamosateno; sancti Cyrilli, ubi ait: « Deinde monslrans as-
ibi : « Paulus ait: Atqui per omnia nobis prastantior sumptaenalurae infirmitalem, inquit, Qui indiebut
est (Christus), nam de Spiriiu sancio est, divinisque carnis suw preces et supplicationes ad eum, qui pote-
editus promissis , et juxta 9S2 Scripturam gratia rat ipsum satvum facere a morte, cum clamore valido
illi dala est. Nestorius ait: Vidi Spiritum descen- et lacrymis offerens, et exauditus esl pro sua reveten-
dentem, quasi columbam, et manentem super eum, tia, etc Quis igitur ille est, qui laboribus virtutis
nec non ascensionis vim illi impertientem : quando- perfectus cst, et non natura perfectus existit? Quis
quidem pracipiens aposlolis , quos elegerat, per Hle, qui didicit obedienliam, et hanc ante experi-
Spiritura sanctum assuraptus cst. Ilic igilur illeest.
est, mentum ignorans? Quis cum reverentia vixit, et
qui hanc tantam gloriam Christo impertitus > ctun voce valida et lacrymis supplicationes obtulit,
Toin. IV Concil. col. 1007 et 10. et salvare se non valuit, sed eum, qui poterat ipsum
c
VII. Argumentum ex progressu successivo. — De- salvum facere rogavit, et raortis liberationem popo-
mum el quasi per progressus ad dignitatem Filii scit? Non Deus Verbum sed quod ex semine
evectum horninem a Verbo assumplum Theodorus, David assumptum est. > Tom. V Conc col. 126.
cjusque discipulus Nestorius constanler docuere. Proclus quoque episcopus Cyzizenus in Homilia sua
Et Theodorus quidem Hbro tertio conlra Apollina- sequentem sententiam Nestorianis opponit num. 4 :
riura, cujus fragraentum refertur in Constituto Yi- Neque Christus per succedentia virtutum incrementa
gilii de tribus Capitulis : « Sic igitur, ait, et hic sa- factus est Deus, absit. > Tom. IV Conc col. 582.
piciuissimum omnium habere nos doces Christi Ex quibus patet communem haereticorum illorum
sensum, ut sanctum Spiritum habentem illum, qui opinionem fuisse hominem a Verbo assumptum suc-
sensui aliquain virtutero adimplebat, prudentiam cessive ad dignitatem Filii pervenisse, aut in illa
ejus proestans ad omnia, quae agenda erant, sicut et quasi progrediendo crevisse. Quin et ex epistola
in praccdentibus demonslravimus, quod ab ipso qui- altera Cyrilli ad Nestorium non obscure colligitur,
dem in ereiuum ad cerlamina, quae contra diabolum quosdam in ea etiam fuisse sentenlia, humanam na-
erant, ducebalur; unctionem autem illius, et scien- turam non a prirao conceptionis instanti Verbo fuis-
tiam, el viin eorura, qu;e agenda erant, accipieuat; se unitam, sed hanc unionem merilis primum suis
et illius particeps factus, non sohim miracula facie- poslmoduin acquisivissc « Non enira, ait Cyrillus,
bal, sed etiam quomodo uti oportebat miraculis scic- primo vulgaris quispiain homo ex Virgine ortus est,
bat subtililer, ut notam quiilem faceret gentibus in quem Dei Yerlium deinde sese dimiserit. > Tom.
pietatem, paleretur autem laboranlium infirmitales, IV Conc col. 890. Quem errorem etiam referre vi-
et sic ad effeclum suam voliratatem duceret, et ju- I > dentur verba Theodori supra num. 5 ex Ubro ad
stificabatur inde, et immaculatus ostendebatur, sive Baptizandos citata , Hcet is aliis in locis contrarium
reparatione pejorum sive custodia meliorum, sive doceat. Jam lioe fuere rationes, ex quibus Theodo-
etiam paulatim ad meliora profeclibus. > Et apud rus, Neslorius, aliique eorum commilitones homi-
Leontium Bysant. loc cit. fol. 701, ex libro sepli- nem assumptum non nisi inter filios adoplivos com-
mo contra Incarnationem : « Jesns autem proficiebat pulabant, ullerius inferentes, Virginem, quae eum
wtate et sapientia, et gratia apud Deum et homines. genuerat, avSpomorozov duntaxat dicendam esse.
jEtate quidera proficit, processu temporum: sapien- VIII. Christus, ut homo Deus nuncupalivus. —
tia vero , secundum progressuro temporum intelli- Quemadmodum vero Chiistum, quatenus horao est,
gcntiam acquirens; gratia autem suscipicns virlu- Filium Dei adoplivum, non naturalem aut proprium
tcm, et intelligentife, et cognitioni consentaneam, esse propugnabant, ita eumdem quoque quoad hu-
deinceps gratia, quae illi erat apud Deum, accessio- manitatem non nisi denominatione extrinseca Deum
nem et incrementura accipiebat. Et in his omnibtis credi debere pertinaciter statuebant. Plura in hanc
proficiebat apud Deum et homines. Homines quidem rem denuo exstant Ulorum testimonia, quorum ali-
progressum videbanl, Deus vero non videbat solum, qua tantum hic recitasse sufliciet. Theodori verba
sed testimonio approbabat, et in iis , quae fiebant, et VigUiipapae de iis judicium jam § I, num. 21, me-
cooperabatur; illud igitur est etiam manifeslum, moravimus, nec iis alia hic addere placet, nisi quae
quod tanto perfectius et majore facilitate virtutem in ejus symbolo Act. iv conc. v relato leguntur. Lbi:
cxsequebatur, quam reliqui homines exsequi pole- < Neque duos dicimus iilios, neque duos dominos,
 509 ENHUEBERDISSERT. DE HJERESI ELIPANDIET FELICIS. 370
quoniara unus filius secundum subslantiam Deus,A ter dictum est: Ewc dicit Dominus Christo meo Cy-
Verbum, unigenitus Filius Patris , cui iste conjun- ro; Et Bahyloniossanctos : Egoenim, ait, prmcipiam
clus et particeps communionem habct Filii nomine eis : sanctificati enim stint: et ego ducam eos; ita
efhonoris ; et Dorainus secundumsubstanliam Deus quoque Christum Dorainum, et Deum, el Filium, et
Verbum cui conjunctns iste communionem habet sanctum,etChristuinappellamus. » Quatern. 27, tom.
honoris. Et ideo nec duos dicimus filios, nec duos IVConc col. 1199. Cyrillus in explanatione anathe-
dominos : quoniam certo constituto secundum na- matismi 5 quo Christum non hominem Deiferum, sed
turam Domino et Filio, inseparabilem habens ad verum Deum esse.slatuerat, ita scrihit: « Aflirmant
eum conjunctionem, qui pro nostra assumptus est autem (Nestoriani) unigenitum Dei Verbum in ho-
salute, cura illo honorem et nominationem filii et mine ex sancta Virgine nato perinde ac in uno ali-
domini habet, etc. > En juxla Theodorum homo quo ex sanctis inhabitasse, ita ut jam non oporteat
963 assumptus propter unionem ad Verburo cuin confiteri quod unus sil Christus, et Filius, et Domi-
eo «honorem et nominationem filii et domini ha- nus, et adorandus; sed tahquaro homo per se et
bet. > seu , quod idem sonat, Christus , qua homo, separatim intellectus, ob solam copulationem in
sola denominatione, non in rei veritate Deus ac Do- unione dignitalis honoratus, simul adoretur et con-
minus dici potest. Unde et Leontius Bysantinus lib. glorificelur. Habitat quidem in nohis omnium Deus
III contra Neslorianos et Eutychianos in Theodo- per Spiritum sanctum, etc > Deinde adducit lextus
rum his verbis invebitur : «Non enim Deo homini quostlamScripiura, quibus abusi fuere Nestoriani,
facto doces, sed homini appellatione Dei honorato et hos inler eiiam sequentem ex Evangelio sancti
cultum in aeternum adhibere.» Tom. IX Bibl. PP. B ] Joan. x, 54, ponit, dicens : « Et ipse Cbristus
fol. 697. Eamdem sententiam sibi propriam fecerat de sanctis suis prophetis , sive de sanctis, qui ante-
Nestorius, dicens: « Sic et illum , qui secundura cesserant, ait: Si itlos dixit deos, ad quos sermo
carnem est Christus, quod Dei verbo conjunctus sit, Dei fuclus est, qtiem Pater sanclificavit, et misit in
Deum norainamus, hominem fuisse, qui apparebat, mundum, vos dicttis : Quia blasphemas; quia dixit:
non ignari. Paulum utrumque pradicantem audi : Filius Dei sum. Sed non ita Deus in Christo habitat,
Ex Judwis, inquit, est Chrislus secundum carnem, sicut in nobis. Erat enim nalura Deus, nobis similis
qui est Deus super omnia. Primo hominem esse faie- factus, unusque acsolusFilius,eiiamcumcaro factus
tur; mox ob eam quam cum Deo sortitus cst socie- est. » Toro. V Concil. col. 11. In his ergo simili-
tatem, hominem illum Deum appellat, ne quis vide- busque verbis prasidium suum posuerunt Nestoriani,
licet Christianos hominem colere suspicetur. > Tom. ul honiinera assumptum non nisi nominelenus Deum
IV Concil. col. 1199, ex quaternione 15 in dogmate. esse probarent, quem Synusiastae ejusdem cum Ver-
El ilerum quaternione 16, ubi de Chrislo loquitur : bo natura post unionem factum esse afflrmaverant.
« Non per se et secundura se Deus est, quod in utero Nempe cum Ariani, ut jam § I notavimus ipsum
formaluro est; nou per se et secundum se Deus est, Verbum Patris sola denominalione Deum esse sta-
quod Spiritus sancli opera formalum est; non per tuerent, Synusiastaevero naluram seu carnem quo-
se et secundum se Deus est, quod in monumento que humanam Verbo consubstanlialem dicerent,
conditum est : sic enim hominum morluorumque Nestoriani media via, ut ipsi quidem putabant, in-
manifcsti cultores essemus. At vero, quia Deus in cessuri , veritatem divinaenatura Chrislo, in quan-
homine assurapto exislit, assumptus ut assumenti ,„, tum est filius ab aeterno Patre genitus, dignilatcm
conjunctus propter assumentem Deus appellatur. » *- - vero exlernam divini nominis, quatenus homo, et
Ibid..coi. 1205. Cyrillus quoque hunc Nestorii erro- ejusdcra nobiscum natura est, ascripserunt.
rem in suo commonitorio refert, dicens : « Non X. Argnmentum Nestorianorum ex eo quod Ver-
ergo faletur (Nestorius) ipsum (hominera scilicet as- bnm in— nobis habitasse, aut Deusin Chtitto fuisse di-
sumplum) esse verum Deum, sed ita fuisse appella- catut. Fuere tamen et alii lextus, quibus adhuc
lum ex benevola Dei voluntate; el quamvis Dominus innitebantur, et hos inter fere pracipui sunt ii, qui-
vocatus sit, ita rursus vult esse Dominum , ut cui bus Deus, seu Yerbum in homine assumpto habitasse
Deus Verbum gratia ita concessit vocari. > Tom. IV dicitur. Unde frequentissime provocaht ad verba
Conc. col. 550. evangelistae: Et Verbumcaro factum est, et habita-
IX. Rationes quibus Nestoriani pro denominatione vit in nobis. Ad verba Pauli : In ipso inhabitat omnis
Dei extrinseca usi fuere. Ex locis Scripturw, quibus ptenitudo divinitutis corporaliter (Coloss. n, 9). Deus
hominesdii vocantur. — Porro istam quoque de Deo erat in Christo mundum reconciliant sibi. (II Cor.
nuncupativo sententiam variis denuo rationibus tum v, 19). Unde etiam familiaris est ipsis locutio, hu-
ex Scriptura , tum aliunde petilis stabilire conati manitatem Christi esse templum a Verbo inhabita-
sunt ilUus patroni. Et fiindamenlum sat firmum tum; Christum esse hominem Deiferum, hominem
eruere sibi videbantur ex iis Scriptura locis, in Dominicum, proinde non natura, non veritate, sed
quibus Dei nomen etiam hominibus , sola nimirum sola denominatione Deum. Auclor libri X«T«XWOU-
appellalione extrinseca tribuituf, inde concluden- ati.ax«; loco saepe citato ait: « Dico autem Dei Ver-
tes Chrislum, quatenus hominem, eodem modo hu- bum habitasse in eo, qui ex David semine compro-
jus denominationis participem esse, ut pote qtti se- D ) batur.» Et iterum : « Sufficiat corpori, quod ex no-
cundum naturam humanam diversissiraus a Verbo bis est, secundura gratiam filialio, gloria et immor-
divino, et e contra ejusdem cum caeteris hominibus talitas, quia templum Dei Verbi factum est. » Et :
conditionis censeri deberet. Hac certe arguendi ra- « Ex Patre quidem natura genitum esl Yerbiim ; tem-
tione usus esse videtur Theodorus in Commentario phim vero, quod ex Maria natura est, ex ipso ulero
in Evangelium sancli Lucae, dum ait: « Hoc enim, sibi fabricavit. » Theodorus libro tertio contra Apol-
quod, hic est Filius meus dilectus, in quo mihicom- linarium his istum hajreticum alloquitur : « Quomo-
placuit, in haptismate adoptionem demonstrat se- do igitur lu, cui super omnes maxime decet mentium
cundum comparationem judaicaeadoplionis, quia et rcgtraen, illum, qui ex Virgine964natlls est.Deum
ad illos dictuin erat: Ego dixi, dii estis , et filii ex- esse,etex Deoconsubstantialem Patri existimari di-
celsi omnes, etc » Nestorius Christum hominera ea- cis, nisi forte sancto Spifitui imputare illiuscreatio-
dem ratione Deum esse dictum affirmat, qua Moyses nem ribsjnbes? Sed quis est Deusex Deo, et consub-
Deus Pharaonis appellatus est. « Verum, ut rerum stantialis Patri? Is idem, qui ex Virgine natus erat,
omnium opificem, ait, Deum appellamus; et Moysen o mirandum! et qui per Spiritum sanctum secun-
mrsum Deum, ait enim : Conslitui te DeumPharao- dum divinas Scripturas plasmalus est, et confictio-
nis: et Israel Filium Dei: Nam fiiius, inquit, meus nem in muliebri accepit ventre? Inerat forsitan, qtiia
primogenitus Israel est; et sicut Saul appellatur mox quam plasmattis est, et ut templum Dei esset,
Christus : Non enim, inquit, injiciam manutn tneam accepit: non tamen existimandum nobis est Deum
in eum, quia Christus Domini est; et de Cyro simili- de Virgine natum esse; nisi forle idem existiman-
571 B. F. ALfclNI SEU ALCUINI OPERUM PARS m. 87«
dura nobis est, et quod natum est, et quod est in na- A coricepit: « Si quis dieere audet, Christum hominem
to templp» et qui in, teraplo est Deus Veiiium. > Deiferum , ac non potius verum Deura esse, ut pote
Tom. IXGonc col. 203, num 1. Nestoriusih altera uiiicum ac nattiralera Filium, quatenus nimirum
ad Cyrillum epistola, num. _, Iaudat hunc sanctiim Verbum caro factum'cafni et sanguirii perinde ac nos
doctorem, qupd confusionem naturarum in Chrislo commuhicavit, anathema sit. > Theodoretus vero in
admodura sollieite cavisset; dein pergit : « Qucni reprehehsione hujiis anathentatismi ait : «Igitur
antea neque paiibilem , neque secundae generationis coromunicatibnis nOmirieutentes , sieul unum qui-
capacem, pradicaveras, hunc ipsuro rursiim patibi- i'eni Filiuro adoramtis, et eum qui assumpsit, et id
lem, nuperqiie, nescio quomodo, produclum asseve- quod assumpturo est: natnraruni autera differentiam
ras : quasi vero, quae in Verbufti naturaliter conve- agnoscimus, et Deiferum hominem, sicut a rnultis
niunt, ea templi conjunclione abolila sinl: autparvi sanctis Patribus dicttis esl, non devitamus
apud bomines fieri debeat, templura illud nullo un- Vocamns aulem Deifernm horiJinem, non quod par-
quam peccato contaminalum, et a divina natura ticularein qiiamdam divinam gratiam acceperit,
inseparabile, peccatorum nostrorum causa et natum sed quod omnem unitam habeat Filii Deitalem. >
et mortuuin esse : autdenique Domino judteos ejus- Tom. V Conc col. 111. Ad quae verba dein re-
modi oratione compeHanli : Solvile lemplum hoc, et spondet CyriHus : « Dicimus eniiri nos nori debere
in tribus diebus excitabo illud: fidem haberc non ab aliquo Deiferuro hominem nominari Christum,
oporteat. Ecce.non dicil, Solvile divinilalem meam; utnon sicut unus sariclornra inleltigatur, sed magis
scd, solvitetemplum hpc. » Tom. IV Concil. col.895. Deum veruin illud Verlium Dei, quod faclum est ho-
TheoHoreius in rcpreiiensione anathematisrai prinii jj mo, et incarnatum est. » Et posi afiqua : «Quare
sancli Cyrilli his animum suum declaral: «Igitur igiltir rion cessat, rcciaro miiiimeque perversam
non est factttm caro Deus Verbura , sed carnem vi- fidei rationero conturbare? Aliquando eriim ununi
ventem et ratione praditam assuinpsit; non ipse dicit Chrislum et Filium et Dominura, eumdera
natiiraliler e Yirgine natus sed templum sibi in Deitm simul et hominem; aliquando vero propheta-
utcro virginali formans, erat cum formato et nato. > rum mensuram ei donans, Deiferum homineni ap-
Et post pauca: «Quia vero noiierat nuda (forraaser- pellal; ignorans fortassis quod illura i.obis oequalenj
vi) a forma Dei, sed teniplum erat inhahiianlis faciat; siquidem non est vere Deus, sed templum
Dei Verbi sccundum Pauli vocem: ln ipso enitn , in- potius; u; pote in quo habilet Deus Verbum, sicut et
quit, complacuit omnem pienitndinem divinitatis in- in nobis. » Ibidem.
habitare corporaliler; non bominis genilricem , sed XI. Argumentum Nestoriunorum ex pdntificio mu-
Dei genilricera Virginem appellamus; illam quidero nere et oratigne Chrini. — Tertium argumenlum sibi
figinento, et formationi, et conceplui, hanc autcm forinaveranf Nestoriani ex dignitate sacerdotali,
unitioni iroponentes appellationem. » Tom. V Conc quam Cbrislo ubique tfibuit Scripiura; et ex ora-
col. 87. Verbis quoque illis AposloH : Deus erat in tione, quam ad Patrem fudisse rion uno in loco dici-
Chrislo tnundum teconcilittns sibi, abusos esse Ne- tur. Neutram quippe horum vero Deo, sed homini
storianos, ut hominem assumptiim sola denomina- tantum, qui ad moiiiim cocterorum, licet ex singnlari
tione extrinseca Deum esse probarent, ex oratiorie privilegio Deus appcllatiis esset, convenire exislima-
allera sancti CyrilH de recta fide religiosissimis re- bant. Nestorius id apertissimis verbis docet, dura
ginis inscripta manifeste apparet. lta enim hoc loco «( ait: « Cum igitiir unus hic nobis pontifex sit, com-
discurrit sanctus doctor: « Sed et ipsura quoque paticns , nobis cognatus, et stabilis , nolite a fide,
Hiorlalium genus secundum se alioqui infrene, ct ad qu« in ipsum est, recedere. Ipse eniro promissae no-
rebelHonem propensum divinitatis sceptris per illum bis bencictionis ex seiiiine Abrahae missus est, tan-
sibi submiltit: quandoquidero , ut sapieiilissimus quam pro se et cognato sibi genere sacrificium offe-
Paulus admonet, Deus erat in Christo mundum re- rens. Sed adverle, cuin omnero pontificem sacrificio
concilians sibi. Ilic autero nequaquara asserimus, id egere fateatur, Christumque veliiti, qui illiiis non in-
quod rudiores quidam faciunt, alium ab eo, quera diguerit, excipiai; hic tam pro se, quam pro cogna-
sacra Virgo in hicem edidit, Christura in horaine to siii geiiere sacrificiuiri obtulisse aflirmat. > Qua-
habitasse, mundumque sibi reconciliasse. » Tom. tern. 17tom. IV Conccol. 1206. Yide eliam quae su-
IV Conc col. 866. Cum verohominem assuiupium pra niim. 7 ex quaternione 6 Nestoriiaddiiximus. Re-
Verbidivini lemplum esse constanter assererent Ne- fert quoque Cyrillus lib. ni 965 contra Neslorium
storiani, frequentissime adhibebant sequentes lo- h;cc ejiis verba : « Cum eniin audiunt noroen apo-
quendi formulas, Christum scilicet esse Dei domesti- stoli, ipsum Deum Vcrbum intelligunt apostplum.
eum, hominem Dominicum, aut Deiferum, cujus rei Pontificis appellationem cum legunt, (Hvinitalem
unum vel alterum testimonium adhuc adducere ex- pontilicera sibi fingttnt, nova demenfia! specie. Quis
pediet. Theodorus in interprelatione Evangelii se- enim aposloli munus, cum didicerit, non iflico indi-
cundum Joannem libro primo in illa verba : Rabbi, cari homiiicm intcliigal? Quis pontHicis appeUatio-
tu es filius Dei, lu es Rex Israel, ait: Hoc est: Tu es nem audiens, divinitatis esscntiam ipsurn ponlificem
ille, qui de longe pradicatus est Chrislns : hoc enira n existimet? Nam si pontifex est ipsa divinitas, quis-
scilicet de Christo sperabat, sicut dojnestico con- " nain ille est qui pontificatus munere colitur ? Si
stituto prater omnes Deo. > Tom. IX Conc. col. Deus est qui olfert, nullus est cui offeftur : quid
217, num. 33. Et numero statim sequenti: « Certus enim divinitate dignum sit, ut illa tanquam inferior
quidem et ipse erat, Filium Dei non secundum deita- majori offciat?» Tom. VI Operum sancti Cyrilli fol.
tis dicens nativitatem, sed secundum qtiod domesti- 64, Edit. Paris. 1658. Unde et Cyrillus erroneis
eus Deo erat: per quod filii Dei, qui per viiiutem hisce assertionibus suum anatheraafisroum 10 oppo-
domestici Deo constituli hoinines, interim vocaban- suit, dicens : « Confessionis noslrae pontificem et
tur. > En Dcum.FHiumque Dei vocat hoc loco Theo- apostolum factum esse Christum, Sci iptura divina
dorus Christum hominem , eo quod per assumptio- docet : obtulisse quoque semetipsum pro nobis Deo
nem domesticus Deo factus esset; sed eo lanium et Palri in odorem suavitatis. Si quis ergo dixerit,
modo, quo alii homines, per virtutem Deo doroesti- ponlificem et apostolum nosirum non esse ipsuin Dei
ci, Hsdem lilulis honorantur. Nestorium ejusque Vcrbuin, posleaquam caro et bomo nobis siniUis fa-
assecias Christum dixisse hominem Ddferum testis ctum esl.; sed hominem illum, qui ex muliere naius
est sanctus Cyrillus, in epistola de Excommunicatio- est, quasi alierum quempiam ab ipso diversuin: aut
ne ad Nestorium num. 4 scribens : « Sed neque Dei si quis illum pro seipso quoque , et non polius pro
Verbum in sacrae Virginis filio veluti in communi nobis solis sacrifieram obtulisse dixeril (neque enim
quodam homine inhabitasse dicimus, ne Christus oblatione egebat, quj pecc^ttim non novit) aiiathema
Deifer homo intellieatnr. > Tom.1V Conc. col. 1074. sil, > Et in declaratione hujus anathematismi ait:
Unde et suum anathematismum quintum his verbis « At nescio quomodo qui secus sentiunt, rion ipsum
 373 ENHHEBERDlSSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 574
Dei Verbum hominem factum exslitisse et apostolum A cnnjuncta est naturae. Quare et ipse qiioque Christus
et pbntificem confessioiiis nostroc, sed quasi diver- Davidis Doiiiimim et Filium se nominat : Quid, in-
sum quempiam ab ipso horoiiiem seorsum e sancta quit, vob't videlur de Christo? cujtts fitins est ? dicunt
Virgihe riattim, et apostolum ac ponlificeni voca- ei: Davld. ResponditJesus, et ait illis : Quomodoergo
tum fttisse contendunt , et proficiendo ad hoc eve- David in spiritu vocat eum dominum, dicens : Dixit
ctura csse; nec pro riobis solis semetipsum Deo et Daminns domino meo, tede a dextrit meis. Est enim
Patri sacrificium obtulisse, sed ctiam pro seipso : id plane filius Davitl secundum carnem; secundum di-
quod a recta incufpataque fide omnino est alienuni; viniiatem vero cjusdein dominus est. Rectum proinde
pcccatum eniin non fecerat: » Tom. V Conc col. evangelicocquetraditioni consentaneum est,utChrisli
18. Theodoretus vero in reprebciisione ad eumdem corpus divinitatis lemplum esseccnfiteamur, illudque
anathematismum scribit: «Non in carnis naluram nexu usque adeo subHini, divinoque el admirabili ipsi
versa est inconvertibilis nalura; sed humanam stis- coidunctuin, uldicamus, divinam naturam ea sibi
cepit naturam, et hanc super communes pontificcs vindicare, qux»corporis alioqui sunt propria. Verum
conslituit, ut bealus Paulus docet, dicens : Omnis propter hatic appropriationem divino Yerbo ascri-
enim pontifex ex hominibusassumptus, etc » et reci- bere nativitaieni, passionem , mortem ca?terasque
tatis per extensum verbis Apostoli cx cap. 5 Epist. carnis proprielates, id detnum, mi frater, mentis est,
ad Hebr. ita pengit. « Quis igilur ille est, etc » Vid. aul cthnicorum inore vere errantis, aut certe insani
gupra num. 7. Apollinarii, et Arii aliorumque h;ereticoruiu morbo
XII. Argumentum Nestorianorum ex eo quod Dcus aut etiam alio graviori laborantis, etc » Tom. IV
verus pati nequeal. — Demum et idcirco negabant B Conc col. 895 el 98. Et ali: i, quaternione scilicet 16
Christum quatenus homo est, vertim esse Deum, **ait . « El omnino, si totum Novuro Testamentum
quod admissa hac assertione Deo seu Verbo mors, simul accuratc scrutatus fueris, nusquam in eo mor-
passio, aliaque ascribcnda forent, quaotamen solt na- tem Deo ascriptam comperies; sed vel Christo, aut
turae humanoeconvenirent. Unde communis fuit eo- Doiniiio, aut Filio. Haeautem voces Christns et Fi-
rum sententia, non Yerbum islui, sed sobira hominem lius el Dominus, cum Unigcnito in scripturis tribuun-
assumptum passionem mortis in se sustinuisse, nec tur, iiaturarum duarum indices existunt : et ali-
iillurn iii Scriplura occurrere locum, in quo Deus ipse quando quidem divinitatem, nonnunquani vero hu-
mortuus, aut pro nobis iraditus aflirmaretur. Auctor manilatem, interdum autein utranique simtil expri-
liiiri X«T«; uvouo-tKo-T«fconstantcradversariis suis in- inuiit. Exempli causa, quaiido Apostolus Paulus per
culcahat, passionero non Vert.o, sed soli carni, soli epistolam ita procdicat : Cum inimici estemut, recon-
homini assumplo tribuendam esse; curaque isli obji- ciliati tumut Dco per morlem Fili ejus; 966 ^1'"'
cerent prodigia in morle Salvatoris facta , qttaecerte humanilatem clare indicat. At vero cuni ideni rursuni
non evenissent, si purus homo, et non ipsum Patris ad Hebraos scribens ail: Deus nobis locutusett in Fi-
Verbum fuisset passum, ita hanc objectioiiem diluit: lio,per quem fecit et twcula: dhinitatero Filii indicat.
« Sed si caro erat, inquit, crucifixa, quomodo sol Neque cnim caro sacculacondidit, ut quae multa post
radios averlit, et tenebrac occupaverunt lerrain cm- soeculaformata sit. Et infra : Neque deilas Jacobum
nem, et terra motus erant, et pelra dirumpeban- fratrem habiiit, neque Dei Verbi roortem annuntia-
tur, el mortui surrexerunt? Quid igitur dicunt et de mus, dmn (orpore et sanguine dorainico reflcimur. >
tehebris in ^Egypto factis in temporibus Moysis non Tom. IV Conc col. 1206. Hinc etiam negubant
per tres horas, sed per tres tlies? Qttid auteni proptcr C proprium Dei Filium pro nobis esse traditura aut
aiia per Moysen facta miracula, et quac per Jesura passum, id quod sanctus Cyrillus in ipsis reprehendft
Nave, qui solem stare fecit? qui sol et in lemporibus iibro de fidc ad Reginas scribens : « Si Deus Pater
Ezechiae regiset contra naturam retroversus est? et proprium Filiitin, illum ipstiui niroirum, qui ex illius
de Elisaei reliquiis t quoe morluum suscitarunl? Si substantia ortus est, pro nobis donavit; ergo corpus
enim Yerbum Deum passuni deroonstrant, quae in quod morlem sustinuit proprium illius erat, qui se-
cruce facta sunt, et propler hominem non concedunt cundum carnem passus est. (Nam secundum divini-
hoecfacla esse; nonne quacin lemporibus Moysispro- tatis rationem pati non poterat.) Ita eiim, qui se-
pter genus Abraham erant, et qnoe in temporibus cundum se pati nequit, dispensatorie inortem per-
Jesu Nave, et quoe in Ezechiae regis? Quod si illa pessus est. Pioinde qfli imuiii in duos dispertiunt,
propter Judaeorum populum mir.ahilil.er facta stint; aj:erte impietatis crimine sese constringunt: quando-
quomodonon magis, quacin cruce facta sunt, propter quiiiem si est homo per se et secunduni se divisim,
Dei Verbi tcmplum ? » Apud Garnerium loc. cit. et non ipsummet Dei Verbum carne indutum, Pater
Theodorus libr. ad Baptizandos passionem soli ho- proprium pro nobis Filium ded.isse non invenilur. >
roini assumpto tribuit, dicens : « Ut niullam quidem Tom. IV Conc col. 770. Quem insuper errorem ana-
ejus (homiuis scilicot assnmpti) facerct diligentiam, theniatismo duoieciuio his inseqtiitur : « Si quis non
omnia autem illius propria facerct, el tolcraret, per conlitetur Dei Verbuni carne passum et crucilixum
onines eo duclo passiones, per quas euin secuiidtim esse, mortemque carne gustasse; nec non prinoge-
suain virtutem perfectum fecit, nec a mortuis secun- nitum ex raorltiis factum esse, qtialenus nimirum ut
dhm suaenaturae legein recedens, sed sua prasenlia -. Deus viia et vivificans est, anaihema sit. > Quibus
et operatione et gralia liberans quidem cum a niorte, ita erronee respondit Theodoreius : « Passiones sunt
et nialis, quoeinde sunt; resuscitans antcm eu.ro de proprioepassibilis : impassibilis enim altior est, quara
mortuis et ad nieliorem fiiiem perducens. » Tom. IX ut pali possit : quare passa est forma servi : adhoe-
Conc. col. 217, num. 37. El apertius numero imme- rente scilicet forma Dei, et p;;rniitlcnte pati propter
diale sequenti : « Deinie ostendens, cujus gratia saltitem.passionibus partam, propter uniotiero autem
passusesl, dimiiiutionem inferl, quatenus circa Deum vindicaiite sibi passiones. lgilur non est Christus, qui
pro omiiibus gustarel mortem : quia divina natura passus est, sed homo ex nobis a verbo assumptus. >
ita volenle, scparata illa, ipse per se pro omnium Tom. VConc. col. 158.
utilitate gustavit mortem; et ostcndens quod deiias XIII. Christus, qua homo, in sensu perverso Dei
scparata quidem era.t ab illo, qui passus est, secun- servus secundum Nestorianos. — Cum vero, ut ex
dum raorlis experiinentum, quia nec possibile erat hucusque dictis liquel, Christum, ul hominera, sola
illam moriis experimentura accipere; non tamcn adoptione filiuro, sola denominalioneDeumesse dixe-
illi, qui passus est, abfuerat secundum diligemiam.» rint Nisloriani, mirum non est ipsos eliam scrvilu-
Nestorius in altera ad Cyrillum cpistola num. 3 htitic tem per Scripturas Filio divino saepealtributam soli
in modum disserit: < Sunt ali.c innumera senten- rursum natura bumanaefecisse propriam, Christum-
tiae, quaedivinilatem neque nnper natam, neque cor- que, in quantum homo est, servum vocasse. Non
poreae perpessionis capacem esse, morlalium generi obscure id colligi yidelur ex iis, quoeNestorius in
teslatum faciunt; sed ipsam carnem, quae divinae verba Pauli ad Philippenses n, 3. Hoc sapite in
375 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS III. 376
vobit, elc scripsit: « Non dixit : Hoc sapite in vo- A t lubentius adoptarunt, quo securius fortiusque Appofli-
bis, qtiod et in Yerbo Deo, quod cum in forma Dei narlstarum impetus illis reprimi sibi visi sunt. Licet
csset, servilem formam accepit : sed voce Chrisli, enim jam antecedenter in pugna adversus Arianos ad
tanquam utriusqne naliira notionem complectente similes inter divinam humanamque dislincliones qui-
accepta, sine periculo ilhiin el scrvi forinam sum- dam delapsi essent, proximius tamen tum erat contra
psisse asseverat, et Deum nominat, dictorum vim in Synusiastas in sinu Apollinaris natos ceriamen; et
nalurarum dualitatem inoffense partiens. > Confirma- cum isti carnem Verbo consubstantialem esse vcl-
tur id ex analhematismo 6 sancti Cyrilli, qui ila so- lent, naturarum inde confusionem induccntes, omni
nal : « Si qtiis Dei Patris Yerbum Chrisli Deum vel argumentorum vi illarum differentia etiam post unio-
Dominum esse dixerit, et non potius Deum simul et nem propugnanda erat. Et fuit is etiam pracipuus
hominem eumdem confessus fucrit, quatenus Ver- scriptorum, quos 967 ln decursu hujus paragraphi
bum carofactum est, secundum Scripturas, anathema e coetu Nestorianorum citavimus, scopus, quamvis
sit. > Verbum igitnr Patris Dominum assumpti bo- jncaute jaculando ultra eum progressi sint. Auctor
minis, hunc vero illius servum esse dicebant Neslo- libri contra Synusiastas id satis aperte innuit, dum
riani, cujus formam sibi Filius cclernus univit, et loco saepiuscitato ail: « Si quis velit abusive Filium
unicndo, seu in Hla forma habitando, ut ipsi quidera Dei Deum Verbum filium David nominare propler
existimabant, semelipsum exinanivit, uti denuo re- Dei Yerbi templum, quod ex Davitl est, nominet; ct
fert sanctusCyrillus in epistola ad iVlonachosjEgypti, illum, qui est ex semrae David , Filium Dei gratia,
num. 14 tom.IV Conc,col. 602, inquiens :« Respon- non natura appellet, nalurales patres non ignorans,
deat illum, qui natura ac vere Filius est, et liber, et p,
] neque ordinem subverlens, neque eum, qui mcorpo-
Patris Verbum erat, el in Genitoris forma existebat, ralis esl, etiam corpus dicens, et anle saeculaex Dco
ac ei oequaliscrat, in homine, qucm mulier in lucem el ex David. Corpus non est incorporale; quod est
edidit, inhabitasse; atque huc tendere, quidquid de deorsum, non est de sursum; quod est ante saccula,
exinanitioue, vel humiliatione, vel servilis formaeas- non est ex semine David;,quod passum est, non est
sumpiioue usquam traditur. Sed heus tu, quisquis es, irapassibile; nec enim ista ad eumdem intellectum
eamne tute solam divini Verbi in homine inhabitatio- obvertuntur; quae sunt corporis, non sunt Dei Verbi,
nem ad staluendam illam exinanitioncm sat esse et quae sunt Dei Verbi, non habet corpus. Naturas
existimas? nihilque inesse periculi arbitraris, si una confiteamur, et dispensationes non abnegemus. » Vi-
hac ralione Verbum servilem formam suscepisse, ta- des quomodo hoc loco auctor iste filium ex Maria ge-
lemque humiliationis modum pertulissc staluatur? > nitum gratia tantum Dei Filium esse statuat, et qui-
Et ntiui. 13 ejusdcm epistolae narrat fuisse quosdam dem ex ea ratione, quod.quae sunt Vcrbi, non debeant
inter Nestorii asseclas, qui hanc exinanitionem aut attribui corpori, nec vicissim proprietates corporis
servilis formacassumptionem non ipsi Verbo, sed soli Verbo ascribi; quo sane nihil aliud inlendit, nisi er-
homini, quein Verbum sibi unierat, ascriberent; ex rorem adversariorum suorura refutare, qui corpus
quo colligitur illos equidera in exponendis Pauli Christi Yerbo consubstantiale dixerant, ulriusque
verbis pro more haerclicorum non nihil ab invicem proin naluras in liiiam confundentes. Unde et in-
recessisse; in hoc tamen maxime fuisse concordes, quit : « Naturas confitcamur, et dispensaliones non
quod Christum, ut hominem, verum Patris, quin et abnegcmus. » Eamdem naturarum confusionem ad-
ipsius Verbi assumploris servum fuisse arbitraren- ' versariis suisexprobratTheodorus libroquarto contra
tur. Audiamus desuper adhuc Theodoretum, qui in C Apollinarium ita disserens : « Veslras igitur ieges
reprehensione anathematismi modo primum citati ita sequentes, et a tua sapienlia constitutam obversio-
raliocinatur : « Beatus quidein Paulus , quod assum- nem, imo magis subversionem suscipienles, age, om-
plum est a Deo Verbo, formain servi appclht : quo- nia simul confundamus, et nulla jam sit discrelio,
niam vero unionem assumplio pracessit, de assum- nec Dei forma?,nec servi formoe, nec Dei templi, nec
ptione autem disserens idem beatus Paulus, formam ejus, qui in templo habitavit, nec ejus, qui solutus
servi appcllavit naturam assuroptam; non ultra lo- est, nec ejus, qui suscilavit, etc. > Tom. IX Conc.
cum habet unione facla servitutis nomen. Nara si col. 206, num. 8. Et apertius adhuc libr. lertio con-
idem Apostolus scribens his qui in illum credide- tra Apollinar. col. 205, num. 1 : « Non tamen exi-
rant, dicebat : Itaqttejam nori est servus, sed Filius : stimanduin nobis est Deum de Virgine natum esse :
et Doroinus discipulis : Jam non dicam vos servos, nisi forte iilem existimandum nobis est, et quod na-
sed amicos; iiiulto magis priraitix nostrae naturoe, tum est, et quod est in nato templo, et qtti in templo
per quem et nos adoptionis donum assecuti sumus, a est Deus Verbuni. > Et paulo inira : « Si igitur cum
servi cognominatione liberatus est. Deum igitur fate- carne eum natum esse dicunt; quod aulem nalum
mur etiam ipsam servi iormam.et credimus Propheloe est, Deus ex Deo et consubslantialis Patri est, ne-
ctiani puerum Emmanuelem appellanti, et natum cesse est, hoc et carnem dicere. > Nestorius cjusque
puerum roagni consilii angelum, ac admirabilera fautores multolies hanc ipsam naturarum confusio-
consiliarium, et Deum fortem, et potestatera haben - nem sancto Cyrillo aliisque catholicis objecerunt,
lem, et principem pacis; patrcmque fuluri saeculi. eo quod isli Verbum ex Maria natuin esse dicerent.
Verumlamen idem Propheta eliam post unionempra- 0] Nestorius quidem in epist. ad Coelestinumpapam,
dicans assumpli naturara, servum appellat eum , qui Toni. IV Conc col. 1022, ait : « Unde et nos non
est ex semine Abrahic, sic dicens : Servus meus es modicam corruptionem orlhodoxiae apud quosdam
tu, Israel, el in le glorificabor(Isaiw XLIX).Et iterum : hic reperientes et ira et lenitate circa aegrosquotidie
Sic inquit Dominus, qui formavit me ex utero servum utimur. Est enim aegritudo non parva, sed affinis
sibi, etc » Fatetur equidem hoc loco Theodoretus, putredini Apollinaris el Arii. Dominicam enim in
horoinem assumptum facta imione servtim dici non homine unionem ad cujusdam contemporationis con-
deberc, cum propter hanc unionem Dei et Filii appel- fusionem coramiscent, adeo ut quidam apud nos.cle-
latiouc honoretur. Allamen si spectetur Christus proc- rici... tanquam haereiici ocgrotent,et aperte blasphe-
cise qua homo, servum eum nihilominus nominan- ment Deum Verbum Patri homousion, tanquam
dum esse, el hujus etiam opinionis fundamentum in originis initium de Christotoco Yirgine sumpsisset,
verbis lsaiac se deprehcndisse cxislimat, niinime pon- et cnm templo suo aedificatusesset, et carni conse-
derans necessario duas in Christo scqui personas, si pultus; carnemque dicunt post resurrectionem non
cidem, ul homini, veram proprieque dictam servitu- miscuisse carneni, sed in naturam transisse deitalis,
tera ascriberet. et, ul in compendio dicam, deitatem Uriigeniti et ad
XIV. Principia ista ideo potissitnum staluebant Ne- originemconjunctaecarnis referunt, etcommorlificant
ttoriani, ut confusionem natururum in Christo evita- carni, carnem vero conjunctam deitati ad deitatem
renl. —Et hoecdemum potiora fuere Nestorianorum transisse blasphemant ipso verbo deUicationis. Quod
principia. haenotabiliores eorum assertiones, quas eo nihil aliud est, nisi utramque corrumperc. > Joannes
377 ENHUEBER DISSERT. DE HiERESI ELIPANDI ET FELICIS. 378
Anliochenus fide equidem a Nestorio alienus, amicitia A mum primum sancti Cyrilli verba sequentia sua cen-
tamen minus discreta ejusdem personae addictus in sura perstringit : « Certum igitur est ex pradictis,
epislola ad Rufum episcopum ita de Cyrillo scribit : quod Dei forraa non iramutata in servi formam; sed
« Addit praterea (Cyrillus) ex divinitale et humani- manens quod erat, sumpsil servi formam. Si igitur
tate unam factam esse naturam; siquidera illud : non factus est caro Deus Verbum, sed carnem vivam
Verbum caro factum est, ita exponit, quasi divinilas et ralionabilem suscepit, non ipse natura ex Virgine
conversionem aliquam passa et in canieni transmu- natus esl, conceptus est, complasmalus, et forroatus,
tata sit. > Toro. IVConc col. 1414. Ejusdem tenoris et initium inde, ut esset, accipiens, qui ante saecula
sunt, quae Theodoretus iri anathematisrao 2 sancti est, el Deus est, et ad Detim est, et cum Patre est,
Cyrilli reprehendit, prout tom. V Conc. col. 94 vi- et cum Patre cognoscitur.et adoratur : sed cum sibi
deris. templum in virginali utero complasmavit, cura iilo
XV. Singulares distinctiones Neslorianorum inter erat, qui complasmatus, et conceptus, et formalus,
illum et ilium in Christo. — Hanc porro naturarum et natus est. Quapropter et sanctam illam Virginem
differentiam clarius, uti opinabantur, expressuri, se- Dei genitricem appellamus, non quod Deum natura
quentibus ubique loquendi formulis usi fuere.: Itle genuit, sed quod hominem Deo unitum, qui eum
et ille; ille qui assumpsil; ille qui assumptus est, etc complasmavit. » Tom. IX Conc col. 290.
propter quas et sanctus Cyrillus merito eos de divi- XYI. Nettoriani fatentur unam in Christo esse per-
sione personarum reprehendit, dum libro de fide'ad sonam. — En jam totius doctrinae Nestorianae syste-
Theodosium num. 6, ait : « Quandoquidem unum ma, quod Ecclesia riefendi haud posse non una vice
Christum in duos secernunt, et crassa quadam sepa- gjudicavit, quin duplex inde in Christo persona se-
ralione inter hunc etilluminducta utrumque seorsum queretur; quamvis illius patroni unitatem personae
ac quasi per se stare contendunt. » Tom. IV Conc. subinde admiserint, quin et contra divisionem talem
col. 626. Auctor Iibri contra Synusiastas hac argu- protestati sint, id quod nonnullis eorum testimoniis
mentandi ratione antagonistis suis obviavit, loco ci- adhuc comprobandum videtur. Auctor libri contra
tato scribens : « Ad diligens cautumque dogmatum Synusiastas loco socpecitato ait : « Gratia filius, qui
vos examen evehimus. Perfectus ante saecula Filius, ex Maria est, homo; natura autem Deus Verbum :
perfectum eum, qui ex David probatur, assumpsit, quod autem secundum gratiam, non natura; et quod
Filius Dei ftlium David. » Et post pauca : « Dico au- secundum naluram, non gratia : non duo filii, etc. >
tem Dei Yerbum habitasse in eo, qui ex semine Da- Theodorus in symbolo apertius adhuc loquitur di-
vid coraprobatur. » Et rursum : « Si quis velit abu- cens : « Et idco nec duos dicimus filios, nec duos
siveFHium DeiDeum Verbum filiiim David nominare, dominos : quoniam certo constituto secundum natu-
propter Dei Verbi templum, quod ex David est, ram domino et filio inseparabilem habens ad eum
nominet, et illum , qui est ex semine David, Filium conjunctionem, qui pro nostra assumptus esl salute,
Dei gratia, non natura appellet.» En manifestam dis- cum illo honorem et nominalionem filii-et domini
tinciionem inter hunc et illum, inter Filium Dei ct habet, non tanquam nostrum unusquisque per se sub-
filiura David. Theodorus in interpretatione psalmi sistens filius (unde et filii multi secundum beatum di-
octavi ita arguit : « Ideo ergo differentiam quidem cimur Paulum), sed solus pracipuum habens hoc, ut
Dei Verbi et recepti hominis tantam nobis ostendit in conjunctione ad Deum Verbum tam filialionis,
psalmus : divisa vero haecin Novo Testamento inve- quam dominationis particeps sit, amputans omnem
niuntur, Domino quidem in se accipiente primordia (C intellectum dualitalis filiorum et dominorum. > Tom.
psalmi, in quibus factorem eum dicit esse creatura, IX Conc col. 228. Nestorius in altera ad Cyrillum
et elevatam habere super ccelos magnificentiam , et epistola num. 1, his sese explicat : « Quia enim
mirificari in omni terra; Apostolo autem secunda, mortis facturus erat mentionem, ne quis hinc Deum
quoe de homine sunt, qui tantum beneficium meruit, Yerbum patibile esse colligeret, subjungil hoc no-
in Jesu accipiente; quomodo non manifestum, quod men, Christus , quod utramque naturam , patifcilem,
alterum quidem nos divina Scriptura docet evidenter inquam, et impatibilero in unica persona denotat. »
esse Deum Verbum, alterum vero hominem, et mul- Et num. 2 : « In eo autem laudo, quod distinclionem
tam eorum esse nobis ostendit differenliara? Nam iste naturarura, secundum divinitatis ct humanitalis ra-
quidem memorat, ille autem memoriam meretur; et tionem, harumque in una persona conjunctionemprae-
iste quidem visitat, alter autem, cum visitalionem dicas. » Tom. IV Conc. col. 894. Item quaternione
meretur, beatus dicitur ; et iste quidem benelicium 27 : « Ul discatis, inquit, quam eximia exstiterit illa
dando minuit paulo minus ab angelis, ille autem per divinitatis conjunctio, vel cura in infante Dominica
talem minulionem beneficiura accepit; et iste quidem eerneretur caro. Ipse enim et infans erat, et infantis
gloria et honore coronat, altcr autem coronatur, et dominus. Laudastis vocem, verum ne temere ac
pro his beatus dicitur; et iste quidem constituit sine examinatione illi applaudatis. Dixi enim : Idem
ipsum supra omnia opera manuum ejus, et oinnia omnino et infans erat, el infanlis inhabitator. » Ibid.
subjecit sub pedibus ejus, alter autem roeritus est col. 1202. Apud Cyrillum vero ita loquitur : « Ideo
doroinari eis, quorum antea non habebat potesta- volo vos caute firmiterque tenere. Divisio nulla est
tem. > Tom. IX Conc col. 211, num. 19. Nestorius r. i conjunctionis, dignitalis, filiationis : hoc ipsum, quod
quoque his omnino conformia sensit, dum quater- Christus esl, nullam patitur divisionem, sed deitatis
nione 15 jam supra num. 8 citato ait : « Sic etillum, ct hmnanilatis est divisio. Christus, qua Christus,
qui secundum carnem est Christus, quod Dei Yerbo individuus est: neque enim duos Christos habemus,
conjtinctus sit, Deum nominamus, homincm fuisse, neque duos filios; non enim est apud nos primus et
qui apparebat, non ignari. Paulum utrumque praedi- secundus, neque alius et alius, neque rursus alius
cantem audi : Ex Jnamis, inquit, esl Chrisius secun- filius, et alius rursum : sed ipse ille unus est du-
dum carnem, qui ett Deus super omnia. Primo homi plex, non dignitate, sed natura. > Libr. n contra
nem esse faletur; mox ob eam, quani cum Deo sor Nestorium, tom. VI Operum Cyrilli, fol. 44, Theodo-
titus est, societatem 968 hominem illum Deum retus quoque in reprehensione ad anatheraatismum
appellat. » Salis sollicite hic Nestorius distinguit in tertium Cyrilli unam in Christo personam fatetur,
ter Deum Verbum, et illum hominem, quod et facit, dicens : «*Si igitur utraque natura perfectionem ha-
dum alium appellat assumentem, alium assumptum bet, in idem autera convenerunt ambac, forma vide-
gestantem et gestatum. « Propter gestantem, inquit', licet Dei suscipiente for.mam servi, unam quidem
gestatum veneror; propter latentem adoro apparen- personara, et unum Filiura et Christum confitcri pium
tem : inseparabiiis a visibili Deus : atque ideo ejus. est. » Tom. V Conc col. 98. Interim etsi his aliisque
qui non separatur, honorem non separo. > Tom. IV dictis doctrinae catholicas de una in Christo persona
Conc col. 1202, quaternione 16. Insuper et Synodus aslipulari viderenlur; constanter tamen eos Ecclesia
v in Theodoreto ex reprehensione acl anathematis- de errore opposito reos habuit; nec fuit unquara qui
879 B. E. ALRINI SEU ALCUIM OPERUSf PARS HI. 589."
Nestorium ejrisqrie aot aritesignanos, aut sequaces ab A hnmatiitatis, ut sacra eloquia tcstahtuT, ftHus David
hac censara idcirco dcfenderet, qttod quibusdain in est, et Filius Dei. Quod utrumque verum est: q(HS4
.bcis de unitate personae in mysterio Incarnationis tamen non absurde quaerendumest, quorriodohietinf
saria ratione loqui fuerint visi, cnm alibi aul per utrumque conveniat. Neque enim fieri potest,„t
lianc uiiilatem non nisi unitatem aflecttis intelligen- uhns filiiis naturaliler duos patres habere possitr
(lam esse aperte dixerint; aut ea saltem principia unum tanien per naluram, alium aute.niper adoptio-
statuerint, quibus positis jam unitas persona; vere nem prorsus polesl. » Lib. in contra Felicem, n. 1.
talis, et in sensii Ecclesiaesubsislere neqnit. At vero Rursum ait iilein Felix : « Si quis a nostra proles-
eadem et Felicis ac Elipaudi sors est, quos merilo sione declinai-e vult, proferat aeque idoneos lestes,
in numero Nestorianorum ab Alcuino computatos qui aliirmenl quod ex utero verus Deus sit conceptus,
fuisse ad oculum palebit, dum rclaturi jam ex or- el verus sit Filitts Dei.» Et alibi : « Nullo modo ere-
dine, ipsorum quoque asserta, haec omnimodam ha- dendum esl, ut omnipotens Deus Pater, qui spirilus
bere attinilatem ostendemus cum illis, quaeNestoria- est, de semeiipso carnem generet.»
nispropria fuisse huciisqiie narravimus. XIX. Argumentantur Adopliani ex unctione Chritti.
XVII. Christus qua homo a Palre alerno secunduni — Rnrsura, sicut de Nestorianis diximus, etiam in
episcoposEispaniw non esl geniius; nnde tton Filius unclione, quaein Scripturis Chrislo tribuilur, in ba-
proprins. —Christum, uthominein, non proprium, ptismo quem suscepit, et in progressu quem in gra-
se.l adoptivum tantummodo esse Dei filium, palmaris lia cl sapientia fecisse lcgitur, erroris sui pracsidium
sanc Elipandi et Felicis assertio fuit; nec opus est quoerebant Elipandus cjusque socii. «Singulariter-
id mullis comprobare, curo pranpuam eorum dispu- n namque, ait Felix, beatus Petrtts apostolus in eo si-
talionem in hoe capite haesisse; tam ex ipsorum scri- mul diias naluras in una persona Deo sibi revelante
ptis, qtiam relalione historicorum constet. « Non in conlessus ait: Tn es Christus Filius Dei vivi. In eo
gloria deitatis, inquit Felix apud Alcuinum lib. i, enim, qttod ait, tu es Chrisius, ad humanitalem ejus
num. 15, fol. 797, in qtia per omnia similis estPatri, pertinet, in qua unctus est; id quod addidit: Filius
dissimilis vero onini creatnra; sed in sola hiimani- Dei vivi, ad diviiiilaleni ipsius, in qua essenti.iiter
tate, in qua per omnia similis factus est nobis, ex- verus Filitts Dei est, convenit.» Apud Alcuinuro lib.
cepta lege peccati; similis utique in natura, cui ta- IVcontra Felicem. Unam qtiidem' hic loci videtur
nien nullus similis exstat, vel requalis in gloria. In profiteri personara in Christo, quod et alibi eum sae-
hoc aulem illum adoptivnm credimus apud Patrem, pius fecisse non dissimulabimus, modo tanlum no-
in quo seciindum carneni filius est David, non ta- tantes, idcirco ex ipsius seulcntia Christum, qua
men in hoc, quod Dominus existit. » Elipandus hominem non esse Filium Dei proprium, quod is
vero in epistola sua ad eumiiem Alcuinum fol. 870 quoad humaniiatem unctus dicatur. Eodem modo>
ita ratiocinatur : « Ecce Joachim, cujus filia gloriosa argumentati fuere episcopi Hispaniaein epistola ari
Dei virgo Maria esse dignoscitttr, adoptiva [Forte, episcopos Galliae,etc,ubi sequentia legunlur:« Con-
adoptivus] esse creditur, quare non dicatur adoptivus fiiemur... unigenitum in nalura; priniogenitum itii
Dominus Jesus de eadem generatus? > Et in Syni- adoptione et gr3tia. De quo Apostolus ail: Nam quo».
bolo suo, quod habetur in Opere Beati et Elherii : prwscivit el prwdestinatit conformes fieri imaginis.
« Per istum Dei simul et hominis filium, adoptivum Filii ejus, ut sit ipseprimogenilus in multis fratribus.
humanitate, elnequaquam adoplivum divinitate mttn- **' _v Fratrcs scilicet eos, de quibus Psalmisla dicit: Nar-
dimi relerait. » Tom. II Lection. Antiq. Henrici Ca- * rabo nomen tuum (ratribus meis. Unde fratres, nisi
flisii 969 euit- Hasnagc fol. 310. Eadem ratione sese de sola carnis adoplione, per quod fratres habere
expriniunt episcopi liispaniae in epistola ad episcopos dignatus est, de quibus Spiritus sanctus per David
Galliae, ctc, dum dictint: « Prosalutevero huniani locutus cst: Unxit te Deus, Deus luus oteo Iwtitiw
generis in fine temporis ex illa intima et ineffabili prw consortibus luis. Consortes ejus sunt, de quibus
Patriitubsiantia cgredicns, et a Patre non recedens, Joannes Apostolus ait: Charissimi nunc filii Dei sti-
hujus mundi infima petens, ad pnblicum humani ge- mus, et nondum apparuil quid erimus, cum videbimus
neris apparens, invisibilis visibilc corpus asstimcns eutn sicuti est. Siniiles utique in carnis adoplione,
de Virgine ineffabiliter pcr integra virginalia matris non similes ei in divinitate. Unctio vero illa Spirilus
cnixus secundum traditionem Patrum, confitcmur sancii, in qua maxime in Filio Dei secundum huma-
eum factum ex muHeie, factum sub lege, non generc nitatem, plusquain in electis ejus, facta est per septi-
esse filium Dci, sed adoptione, neque natura, sed formem spiritualiuni charismatum gratiam, illam
gratia. > Ea<!em narrant nobis et historici, quicun- esse credimuseum , quam Isaias loquilur, dicens : Re-
que de illis temporibus scripserunt, quorum teslimo- quiescei super tpiritus Domini, etc Hanc pleni-
hia de re aliunde apuri oinnes certa adducere riolu- tttriinem unclionis in solo filio Dei adoplivo et primo-
mus, visuri jam breviter etiam momenta, quibus genilo esse credimus; in caeleris vero sanctis ad
hanc in Christo homine adoptionem stabilire pradicti mensuram data est hujusmodi gratia. De Filio lamen
episcopi conati sint. unigenito et sine adoptione vox Patris inquiens : Ex
XVIII. Jam supra diximus Nestorianos adoptioneiri utero ante luciferum genui te, elc »
hOminis a Verbo assumpti propugnaniespriiriarium E9 XX. Itemex baptismo Chrisli.—Ex baptismo quo»
hujus opinionis arguriientum in eo reposuisse, quod que Christi argumentum suaeopinionis deprompsisse
nec divinilas cx Virgine, nec humariitas ex Patre Adoptianos, in comperto esl; fateturque ipse Wal-
selerno generata sit, ac proin hoino illc filius Dei chius, alias Felici et Elipando lam amicus, gravissi-
proprius seu naluralis dici nequeat. At vero id ipsum intim luisse eorum de i'egencrationc Christi errorem.
postmodura fecere Elipandus, Felix, aliique Ilispa- Hist. Adopt. cap. 2. secl. 2, num. 8, pag. 253. Au-
niarum episcopi. « Quod si idem Redemptor nostcr, diamus verba Felicis, prout ea refert Alcuinus lib. n,
ait apud. Alcuinum Felix, in carne sua, quam ex num. 16. « Si quis hanc spiritalem generationem,
utero Virginis ab ipso videlicet conceplu suscepit, quae per adoptionem fit, a Cbristo secundum homi-
adoptivus apud Patrein non est, sed verus et proprius nem abdicare vult, prius necesse est, ut illam quoe
Filius, quii superest, nisi ul eadcm caro non de secundum carnem est, ab eo fnnditusabscindat. Namsi
massa humani gcneris, neque de carnc matris sil in ista,quae spiritalis est, nobiscumnon communicat,
crcata et facta, sed de subslantia Patris sicut et di- procttl dubio neque in illa quoe carnalis est.» Unde
vinitatis ejus generata? > Lib. u contra Felicem. et Alcuinus ibidem, num. 15, ait: « Post haec etiam
Unde prout olim auctor libri contra Synusiaslas pra^fatus Felix non plano pede, sed claudicmte gressu
dixerat, duas generationes Deum Verbum non susti- per campos Scripturae sanctae currit, niulta pfopo-
nuisse, Felix quoque urgebat, unum filium duos na- nens testimonia quae suis partibus non conveniunt,
turaliter palres habere non posse. « Certe enim ut sermonem fecisset longioi-em, usque dum perve-
(verba illius sunt) idem Redemplor noster in forma nisset ad Jordanicas undas, ut Cbristo baptisato no-
 381 ENHUEBER DISSERT. DE ILERESI ELIPANDI ET FELICIS. 38-
men imposriisset adoptionis.» Et num. 18 : « Qtiem A hominem assumptum gratia tantummOdo, sen ad-
saepius sine peccato affirmat esse, nunc subito quasi oplione sola filium e^se assercrent; quod si perpen-
peccalorem regencralione indiguisse contcndit. Et datur, mirum profecto videri debet VValchiumtanto
<fniDeum paxilo ante asseruit, et ex utero virginali studio laborasse, ut episcopos illos Hispaniaea labe
nalum esse, nune subilo quasi hominem purum lava- hujus haereseos vindicaret, quos insuper in denomi-
«rfi emundatione purganrium esse pronunliat; et ad riatione quoque Dei extrinseca, quam solam Chrislo
SHhililudinem nostram adoptari in Filium Dei, qui homini concedebant, ejusdem omiiino fuisse mentis,
fttft FHins Dei conceptus et natus. >Eadem jam antea statim demonslrabimus.
iu EHpando redarguebant Beaius et Etherius, dum XXII. Christus, qua homo, Deus huncupativus «e-
verba sequentia illi opponunt:« Nec sane tunc nncttis cundum Elipandum et Felicem. — Hoc nimirum al-
est Christus Spiritti sancto, quando super eum bapti- terum erat erroris capiit, qiiod in adversariis suis
zatiirri nt columba descendit: tunc enim corpus suum, repreheridit Alcuinus, iique omnes qui cum eosanam
rd est, Ecclesiam snam prafigurare dignatus est: in Ecclesioedoclrinam jjropugnarunt. « Secundo autem
qno pracipue baptizati accipimus Spiritum sanctum. modo (ila Ioqnitur apud Alctiinum libro iv) Felix,
Sed ista mystica et invisibili unctione tunc intelli- nuncupalive Deus riicitttr, sicut stiperius dictum est
gendus est unctus, quando Verbum Dei caro 970 de sanclis pradicatoribus, rie quibtts Salvator Judaeis
factum est, id est, quando huroana natura, sine ullis ait: Si enitn illos dixit deos, ad quos sermo Dei fa-
pracedentibus bonorum operum meritis, Deo Yerbo ctus : qui tamcn non natura ut Deus, sed per Dei
est in utero Yirginis copulata, ita ut cum illo fieret gratiam ab eo qui verus est Deus, deificati dii sunt
rina persona Absurdissimum est enim, ut cre- B ab illo vocali: in hoc quippe Dei filius, Dominus ac
damus eum, cum jam triginta essct annorum, et a Redemptor noster juxta humanitatem sicut in na-
Joanne baptizatus est, accepisse Spiritura sanctum.» tura, ila et in nomine, quamvis excellentius cunctis
Loco citato , fol. 500. Panlinus demum Aquileiensis eleclus, verissime tamen cum illis communfcat, sicut
ita de Felice scribit:«In eo tisque per sententias et in caetera omnia, id est, in pradestinalione, in
diversi generis disputationum figuram perducere electione, iu gratia, in susceptione, in assiimptione
fesiinat, quaienus et adoplivum Dei Filium, et nun- nominis servi, atque applicatione seii coetera his si-
cupativum eum Deum perdito ore definiat; quasi milia, ut idem qui essentialiter cum Patre et Spiritu
purum communemque hominem, cui fidei praeroga- sancto in unitate deitatis verus est Deus, ipse in
fiva gratis confertur; cuique per lavacrura regene- forma humanitatis cum electis suis pcr adoptiOnis
rationis ab colera Dei Filio datur potestas, ut et gratiam deificatus fieret, et nuncupative Deus. »
adoptivus sit Dei Filius gratuito munere, et nuncu- Eumdem errorem de Felice fefert Alcuinus Kb.i scri-
pativus Deus tlivina utique praeveniente gratia ex bens : « Nec sibi sufliciebat tahtummodO Christurti,
provectu religionis efliciaiur.» Lib. i contra Felicem, qui de Yirgine natus est, negare proprium esse Fi-
cap. 9; et cap. 44 : « Quoiiiam ideo hominem Chri- liiim Dei; se;l etiain hunc eumderii nori consentit ve-
stum adoptivum filiuin sensu frustratus putas vani- runi esse Deum, sed novo ct inaudio sanclae Dei
flavo, tanquam oportuerit, eum dentio nasci, et cx Ecclesiaenomiue nuncupativum Deumnominare illum
materno et fontis utero, sicut caeteros homincs, qui non timet, dividens Christum in duos filios, tinum
in remissionem baptizanlur peccatorum.» vocans propriutlr, alterum adoptivum; et in duos
—
XXI. Item ex profcctu successivo. Quod spectat p(u deos, iinuni verum Deum, alteium nuiicupativum
profcctum successivum irt gratia, sane talia docue- Deum.» Consonat et Paulinus Aqnileiensis , pront
runt Adoptiani, ex quibus manifeste colligitur eos legenli cap. 50, 40 et 41, libri primi contra Felicem
liiinc profectum Christo homini ascripsisse, ac inde patebit. Elipandurii quoque ejusdem fuisse opinionis
errofis sui de filio adoplivb patrocinium quocsiisse. testanlur Beatus et Etherius in opere praedicto, ubi
tJnicum hujus rei testimonium adduxisse eo magis ita lilem suam contra hunc episcopum expffhiunt:
sufficiet, quo firmius illud videtur, cum ex omnium « Non ergo debemus dicere: iilum Deiirti et istum
quasi qui dogmati de adoptione in Chrisso suffraga- hominem. Unum habemus et adoramus Deum, cum
bantur, calamo profluxerit. Euiscopi nimirum Hispa- Patre et Spiritu sancto unum Deum, non hominem,
niae in Epistola sospe dicta ad Episcopos Galliae, quartara introducentes personam; sed cnm ipsa carne
Aquitanioc,etc, postquamsequentibus verbis publice propria unum adoremus Christiim Filium Dei Deum
fidem suam professi fuissent: « Confitemur et cre- jtixta Ephcsini concilii vera fidei documenturn, quse
dfmus eum factiim ex muliere, factum sub lege, rion ait: Cuvemus autem de Christo dicere : Propter as-
genere esse Filium Dei, sed adoptione, neque natura, sutnentem vencror assumptum, el propter invisibilem
sed gratia : >itain conflrmilionem sententioe suoeex adoro visibilem. Eorrendum vero super hoc etiqm
Scripttiris argumenlari pergunt: « Id ipsum eodem illud dicere : Is qui snsceptus est, cttm eo qui tutcepit,
Domino aliestante, qui ait: Pater major me est: et connuncuptttur Deiis; qui enhn lucc dicit, dividit ile-
evarigelista de illo : Pucr autem crescebai, et confor- rum in duos Cliristos eum, qui unus est, et hominem
tabatur plenus sapientia, et gralia Dei erat in illo. » seorsum in parlem, et Deum similiter in partem con-
Sane, M supra num. 7 vidimus, iisdem Evangelii _**slituens. Evidenler enim denegut unitatem, secundum
verbis usi fuere Theodorus et Neslorius, ut pfofectum quam non alter cum altero coadoratur et connuncupa-
successiVumin Christo honiine, cjusque adoptionera tur, etc.» loc. cit. fol. 303. Plura desttper addticere
defendererit, dogmatizantes insuper profectuin luinc, testimonia superfluum exislimamus,visurijara potius
seu merita hominis assumpti proevisa viam parasse, mnmenta, quibus hanc quoque sententiam firmare
tit is a Verbo divino in consortiuni dignilatis et filii laboiarint Elipandus et Felix, quac sane eadem esse
Ct doroini admitieretur. Vide verba sancti Cyrilli cum illis Nestorianorura apparcbit.
riuio. 5 adducta. His conformiter dgin ratiocinatur XXIII. Ex Scriplnra quw homines aliquando deos
Felix, uti testatur Alcuinus Hb. vn ita adversarium appellat. — Et quidcm Adoptianos etiam ex iis Scri-
suum allocutus:« Moxin s -quentibus erudilionis luac ptura locis, in quibus bomincs aliquando dii vocan-
sensibus invenitur le dixisse : Quw ille, inqtiis, de tur, argtiroenlum desumpsisse, quod nomen hoc
humanitate Filii Dei, in qua natns homo, per adoptio- eodem mo;lo Cbristo hoinini conveniat, verba Felicis
tiis gratiam meruit esse, quod est. et accipere, quod 971 numero pracedenti aliata sat aperte docent.
habet. Tu dicis ctira anlecessoribus tuis Pelagio et « Secundo autcm modo, ait, nuncupative Deus dici-
Neslorio Chrislum roeruisse, ut esset, quod est; cum tur, sicut superius riictum est de sanctis pradicato-
sanctus Augiistinus et oinnes calholici doctores nul- ribus, de quibus Salvator Judaeis ait: Si enira ijlos
lis pracedentibus meritis in ipso humanitatis Christi dixil deos, ad quos sermo Dei factus, etc > Tam ma-
exordio eumdem Deum esse conceptura et natum nifesta nobis est ex hoc loco ratio argumentandi Fe-
testantur.» En quaro accurate in siiis ratiociniis lici, ejusque asseclis hac in re famHiaris, ut aliis eO-
convemant Elipandus et Felix cum Neslorianis, ut rum dictis omnino supersedendum arbitremur, lie
383 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS m. 384
lcctori mulliplicata citationc taedium pariatur. A de ' Nestorianis supra notavimus. « Secundum Do-
XXIV. Ex eo quod Verbum dicilur in nobis habi- mini i mandatum, ait Felix loco paulo ante citato,
lasse, et Deus fuisse in Chrislo. Verba Felicis. — j
gestabat divinitalem. > Et alibi: < Qua auctoritate
Quemadmodum verp in isto, ila el in aliis ratiociniis idemi homo Dominicus ex utero matris verus Deus
i
secuti sunt Nestorianos Fclix el»Elipandus.Frequen- conceptus, et verus Deus natus a nobis praedicatur,
ter et ipsi usi sunt textibus Scriptura : Et Verbum cum i sit nalura verus homo, et per omnia subdilus
caro faclum est,et hubitavit in nobis (Joan. 1); In ipso Deo ? > Apud Alcuinum libr. iv. Quod et amplius
inhabitat omnis pleniludo divinitatis corporaliter colligitur ex iis quae loco priori Felici respondet
(Coloss. II, 9); Deus erat in Christo, mundum recbn- Alcuinus, dicens:« Unicus igitur est Christus Filius
cilians sibi (II Cor. v, 19). Frequenlissimoe quoque Dominus noster, non velut conjunctione qualibet,
et ipsis locutiones, « Verbum habilasse in homine et unitale dignitatis et auctoritate hominis habentis
assumpto, Christum esse hominem Deiferum aut Do- ad Deum, quera tu soles conjunctum Deo, sive ado-
minicum, etc >— « In illa (natura) ait Felix, in qua ptatum vocitare, divinitatem quoque gestare, et ne-
juxla carnis materiam universi fideles ejus membra scio, quo insolito Verbo usus, divinitatem liniare
ipsius sunt; non in illa, hoc est,in divinitale ejus, in dicis. Liniare enim vulgo dicitur de pingendis vel
qtta non raembra habel, sed templum. > Apud Al- sculpendis imaginibus, vel cujusque operis figuris
cuinum libr. n. Idero Alcuinus libr. vn refert verba exprimendis. Sed hoc quid ad Filii Dei divinilatem
Theodoreti dicentis : « Qui ante soecula est, Deus vel humanitatem perlineat, non intelligo. Quod
est: sed templum sibi in utero virginali fingens erat vero, ul praediximus, gestare eum divinitatem dicis,
cutn concepto et formato, etc > Dein ita Felicem g audi quid pro hoc mercedis accipias a sanctis et
alloquitur: « Quid autem aliud est, quod et tu.dicis, catholicis viris, qui contra haeresintuam mulla dis-
Dei Verbum habitasse in homine assumpto, quasi in putare solebant. > Sequitur dein anathematismus 5
templo quodam, non sicut evangelista ait: Verbum Cyrilli, quo sanctus iste doctor contra Neslorianos
caro factum est? Secundum, inquis, Doraini manda- negabat, Christum hominem dicendum esse deife-
tum gestabat divinitatcm, et habitator est teropli rum, seu quod idem est, deilatera, aut Deum ferre,
sui. > Eadem Felici exprobrat Paulinus libr. i, cap. sive gestare. Consona his scripsit et Elipandus in
15, et Hbr. n, cap. 10, ubi ait : « Continuo naroque sua ad Alcuinum epistola num. 15 ': « Egoquidem,
oblilus purissimae fidei professionis Deum illum per ait, non Deum Dei Filium anle saecula ex Patre ge-
nuncupationem et filium per adoptionem anxio de- uitum, per quera facta sunt visibilia, ct invisibilia,
certas anhelito, tam obscura caliginis densissimo spiritalia atque corporea, quem credo adoptione
palpare obvolutus fumo prospiceris, ut asseras Deura non esse, sed genere; neque gratia sed natura; sed
verum in Deo habitare nuncupativo, et proprium juxta beaii Isidori sententiara, qui dieit: Quia sunt
Filiura in filio habitare adoplivo. > lnhahitationem nonnulli, qui de Filio Dei prava sentiunt, et quod
vero istam probare adnisi sunt ex verbis Apostoli de illo secundum humanitalem dictum est, transfe-
paulo ante relatis : Deus crat in Christo, mundum runt ad divinitatem; et quod de divinitale mulant
reconciliant sibi, elc, et aliis ejusmodi, prout rur- ad humanitatem. Noster tamen Julianus dicit: Eomo
sum nobis narrat Alcuinus Hbr. v, dicens :« Beati Dominicus, et humanatus Deus. > En Christum vo-
Pelri principis apostolorum de Aclibus apostolorum cat hominem Dominicum Elipandus, verba quidem,
profert (Felix) verba; ubi Cornelio et his qui cum *- _ sed non mentem Juliani ex asse oiihodoxi assecu-
eo erant, Verbum Dei pradicavit: « Qui rursus, iu- " tus. Vide desuper etiam Paulinum libr. i, cap. 9 et
< quit, de hujus humanitate sigillatim, sicut in alibi.
« Actibus apostolorum legitur, idem apostolus Cor- 972 XXV. Argumentum ex munere advocati et
« nelio et sociis ejus inter caelera evangelizans ait: oratione Christi. — Rursum ex eo quod Christus no-
« Jesyin a Nazareth, quomodo unxit eum Deus Spi- ster apud Patrem advocatus, precesque ad illuin
t ritu sanclo et virtute. Eic perlransivit benefaciendo fudisse in Scripturis dicatur, deum illum nuncupati-
« et sanundo omnesoppretsot a diabolo, quoniam Deus; vura esse inferebant Adoptiani, ad modum certe
« erat cum illo. Non dicit: Deus erat ipse, sed, Deus; Nestorianorum, qui ex ponlificia dignitate Christi,
« erat cum illo. Nara si secundum veram professio- ejusque ad Patrem oratione sequelam eamdem de-
« nem Deusverus esset homo ille susccptus a Yerbo, duxerant. < Proponit ilaque (hsec de Felice Alcui-
< nequaquam tantus aposlolus auderet dicere : Deusi nus libr. v) sententiam de epislola evangelistae, ubi
« erat cum illo, sed potius, Deus erat ipse. >Tertiami ait: Advocatum habemus apud Palrem, Jesum Chri-
quoque sententiam beati Pauli pradicatoris egregiii sium justum : et ipse est propitiatio pro peccatis no-
ponit, ubi ait. Quoniam Deus erat in Christo, mun- stris, « qtiam ita a te intelligendam asseris-: Advo-
dum reconcilians sibi. « Non ait: Deus erat Christus, « catus, inquis, qui et mediator, qui propler culpas
« sed, Deuserat in Christo, non quod Christus, homo> « delinquentium apud Palrem intercedit, quod non
« videlicct assumptus, Deus non sit, sed quta noni « de Deo vero, sed de homine assurapto intelligen-
« natura, sed gralia, atque nuncupatione sit Deus. > « dum est. > Testatur el Agobardus, quod Felix di-
Similia et apud Paulinuin Aquilciensem leguntur,, xeril, Christum Dominura < in sola humanitate apo-
qui hunc in inodum disserit: « Cum esses igitur,, D stolum et pontificem fuisse. » Libr. adversus Feli-
doctor mirabilis (de divo Paulo loquitur) almisonumi cem cap. 51, Bibl. PP. tom. XIV, fol. 252. Aflinis
cjus, qui loquebatur in te, organum Christi, ejusques profecto cst haec argumentandi ratio illi Nestoriano-
sancto concinente Spiritu, per quem rcconciliatus; rum, Christum hominem idcirco verum Deum esse
cssel mundus Deo, celebri docuisses, Deus, inquis,, negantium, quonjam is pontifex noster appelletur,
crat in Chrisio mundum reconcilians sibi, ex hoc h;e- qtii sane alius esse debet a Deo, cui sacrilicium
relictis iste capilulo, impietatis munilus annis, iii- offertur. Videatur quoque Paulinus libr. i, cap. 23,
circo contradicere Christum Deum vertiro falsissimat 24, et pracipue cap. 25, ubi lotus est in eo, ut pro-
non cessat assertione, quoniam dixisse te infamandai bet, Christum redemptione haud eguisse; ex quo
conjectat, Deus etat in Christo, el non dixeris, Deusi colligitur Felicem non alienum fuisse a sententia
erat Christus. More suo et hoc lestimoniura, sicutt Nestorii asserentis, Christum hominem, pontificem
alias depravare non erubescit Scripturas : quasii nostrum etiam pro se ipso Deo Patfi sacrificium
alius sit Deus in Christo, et alius sit Christus homo,, obtulisse. Dein non uno in loco Christum pro se
in quo erat Deus : cura unus sil Christus Jesus, Deus} quoque orasse contcndit, quod cuin vero Deo haud
horao. » His argumentis vero cum habitationeml conveniat, solius Dei nuncupalivi dignitatem eidem
Verbi in homine assumpto urgerent, huncpie solo) quoad humanitaicm tribuit. Testatur isla Alcuinus
iiomine Deum esse dicerent Adopliani; usitatissiir.aej libr. vn, num. 15, ita scribens : < Sed quia longum
ipsis etiam fuerunt loqucndi formulac,Christuni esse; est cuncta pravitatis tuae argumenta discutere, de
hominem Deiferum, Domiuicum, etc, non secus ac: hoc tibi respondere in praesenti sufliciat, quod Fi-
 S8S ENHUEBERDISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 286
lium Dei hominem faclum, verum Deum per hoc: A i Hus, veraciter declaratur. > Ex his revera discimus
raaxime negare coneris, quia pro se legitur orasse,, Felicem ad menlera Nestorii contrarium sustinuisse
sicut et pro nobis. Quod ubi legisses, prorsus ignoro,, seu negasse. VerbumPalris essepassura,ac inde suam
scilicet Filium Dei pro se sicut pro nobis orasse de Deo nuncupativo sententiam deduxisse; qui et ul-
Hoc ipsum namque et pracessor tuus Nestorius5 terius ex istis inferebat, Christum non voluntate, sed
solebat dicere, videlicet, quod Christus pro se et pro) necestitate passum esse, et ideo Patrem rogasse, ut
genere corporis sui sacrificium obtulisset. QuodI calix a se transferretur; quod denuo testatum facit
enim tu orasse eum pro se dicis, hoc ille, ideml Paulinus libr. m, cap. 4 et alibi saepius.
volens intelligi,obtulissedixitproseetgenere. Contraj
quam blasphemiam, quid beatus Cyrillus opposuis- XXVII. Christus, qua homo, servusjuxla Adoptia-
set, audi; ait enim : Si quis dicit, quia pro se obtulitt nos. — Tertio deraum servilutem quoque de homine
Christus oblationem, et non magis pro nobis solis,, Christo pradicabant Adoptiani, prout Nestorianos
anathema sit. » Cyrillus anathemat. 10. Similia exc fecisse supra meminimus. « Nunquid, ait Felix, qui
Paulino discimus, qui lib. i, cap. 30, his Felicemi verus est Deus, fieri potest, ut conditione servus Dei
arguit : « Tu igitur non es confusus fellivomo) sit, sicut Cbristus Dominus in forma servi, qui mul-
gutture explicare, idcirco eum non esse verumJ tis modis, multisque documentis non tantum propter
Deum, verumque Dei Filium, quia non solum pro) obedientiam, ut plerique volunt, sed etiam per na-
aliis, sed etiam pro se ipso necessario in orationei turam servus 973 Patris et filius ancilloe ejus ve-
Dei pernoclans diixerit exorasse : apostolicum su- rissime edocetur? > Apud Alcuinum libr. vi, num. 4.
mens testimonium satis clarum et perspicuuni; sedI ». . Idem alibi ait: « Si enim, ut vos vultis, homo as-
secundum perfidiaeluae sensum satis male et obscurei °' sumptus a Filio Dei mox a conceplione virginalis
depravatum. » Capite autem immediale sequentii uteri verus conceptus est Deus, verus et natus Deus,
indicat quodnam sit illud Apostoli testimoniumi quoniodo ipse Filius Dei ex voce formaeservilis pro-
a Felice male intellectum, duin in hunc modumi phetfam Veteris Testamenti de semeiipso testimo-
scribit: « Tu autem falsas conjecturalium objeclio- nium perhibet, quod ex utero matris servus sit for-
lium tuarum assertiones memorato Pauli testimonioi matus, ipso*dicenteper Isaiam prophetam : Et nunc
fulcire coniceris, quia in ea, quae inscribitur ad He- hmcdicit Dominus formans me ex utero servum sibi,
braos epistola, de mediatore Dei et hominum scri- ut reducam Jacob ad eum, et Israel congregabilur. >
pserit, quod in diebus carnis preces supplicationes- Ex his verbis insuper fundamentum disciinus, cui
que cum lacrymis et clamore valido pro se fuderit Felix insistebat, cum Christum, ut hominem Patris
ad Hlum, qui poterit eum a morle salvum facere: servum dicerel, nempe prophetiae Isaiae,in qua re-
ignorans alia ex aliis colligere, et vim dicli, quarai fugium etiam Nestorianos quaeritasse paulo anle ex
ex uno non vales comprehendere, ex plurimis queasi Theodoreto nolavimus. Conditione ergo, et necessi-
collatis simillimis capabiliter experiri. » Nec ovumi tate, non libera volunlate servnm esse hominem
tam simile ovo est, ac argumentatio ista Felicis illii a Verbo assumptum asserebat Felix, id quod eidem
Nestorianorum, quam supra nura. 11 retulimus. etiam singulariter exprobrat Alcuinus libr. vi, num.
XXVI. ArgumentanturAdoptiani ex eo qugd Ver- 4 : « Sed et intcr caetera, ait, quo te vagus sermonis
bum pati non potuerit. — Insuper et Felix. et Elipan- tui perduxit textus, etiam ad hoc pervenisti, ut
dus catholicos semper accusabant, quod Verbiim diceres duo genera seivitulis esse in creaturis,
passibile dicerenl, cura ipsi passionem, aliasquei C voluntarium quidem et condilionale, quia, inquis,
naturoe huraanac proprietates soUJaominiassumpto omnis creatura voluntate seu necessitate per condi-
adscriberent. Et Felix expressissimis verbis ait: tionem Deoservit. Plane omnibus patet inferius esse
< Nusquam in Evangelio Dei FHius pro nobis, sed genus conditionalis servitii, quam voluntarii; sub
lanlum filius hominis traditus legilur. » Apud AI- quo inferiori gradu impia temeritate Christum com-
cuin. libr. v, num. 8, quibus etiam idera Alcuinus pararc non times, sicut ex luis verbis jam anlea
ibidero his obvial : < Nullalenus ergo dividi polerit ostendiraus. > Nolarunt hunc errorem etiam in Eli-
Filius hominis a Filio Dei, vel separari a filio homi- pando Bealus el Etherius, dum ita loco citato fol.
nis Filius Dei, quia unus est Filius Dei, Deus et 301 scribunt: « Hoc totum quare diximus; nisi ut
horao, qui traditus est propter delicta nostra in Jesuro Christum, qui de Yirgine natus est, verum
mortem Hocetiam symbolo catholicaefidei confi- Deum et verum Filiutn Dei esse proprium firmare-
temur manifcste, quod Jesus Christus Dei Filius mus, et Deum inter deos, et adoptivum curn adopti-
unigenitus, natus de Spiritu sanclo ex Maria virgine, vis, et parvulum cum parvulis, et tervum cum tervis,
passus sit pro humana salule. Nequaquam ergo dubi- ut haeretici blasphemant, aperta fronte negaremus?>
tare ullus calholicus debet, quin Dei Filius tradilus Demum episcopi Hispaniae in epistola ad episcopos
esset pro mundi salute. Qui enim negat Dei Filium Gallioementem suam communi calamo ita declarant:
traditum esse ad passionem, nullalenus catholicus « Hac igitur causa doctorum sententias ideo in no-
esse poterit, sed a catholica fidei professione in hac stra defensione protulimus, ut unigenitum Dei Fi-
obstinatione permanendo, alienus censendus est. > lium sine tempore ex Patre genitum credamus, non
Negabat ergo Felix Christum, qua hominem, verum D JJ adoptione sed genere, neque gralia sed natura : in
csse Deura, eo quod mortis passionem in se susti- finero vero temporis pro salute humani generis in
nuerit; cum passio vero Deo haud conveniat; ne- formam servi carnem assumendo de Virgine secun-
gabat proin cum Nestorianis, Verbum esse passum. dum Apostolum, primogenitum inter fraires in una
Unde et Paulinus sequenlia Felici opponit libr. i, eademque Dei et hominis persona, non genere sed
cap. 17: « Quoniam suscepta caro a Verbo propria adoptione, neque natura sed gralia; in ea forma qua
Verbi est caro, et videri invisibilis, et pati impassi- oequalismatri, non in ea qua aequalisest Patri : quia
bilis, et mori immortalis in propria carne posse in forraa servi servus, ideo adoptivus, in forma au-
apostolicis instruimur documentis. Ait enim prirous tem Domini Dominusservi. De qua forma servitutis
paslor Ecclesiae: Christo autem in carne passo; in Deus Pater per Prophetam loquitur dicens : Ecce in-
carne utique non cum carne divinitatem compassam, telliget servus meus. Et iterum : Ecce servus meus,
quae exlra passionem modis omuibus constat. Sed suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo
quoniam propria Yerbi caro erat, quaepassa est, ille anima mea. > En episcopi isti publice profitentur
utique passus roortuusque dicitur, cujus propria Christum in forraa Doraini seu divinae natura Do-
caro passa et mortua esse perhibetur : a qua nun- rainuin esse servi, id est, horainis assumpti; hunc
quam post assumptionis sacramentum impassibilis quippe conditione sive nattira sua servum dici de-
et inde mulabilis separala divinitas pradicatur. Ac bere perlinaciter aflirmabant, quem lamen errorem
per hoc Christus Jesus et passus, et mortuus, et se- duduni antea tam acriter in Nestorianis reprehende-
pultus, et resurrexisse secundum Scripturas, Dei Fi- ratsanctus CyrUlusanalhematismo6itaprohunlians:
38? B. F. ALBINISEU ALCJJINI OPERUM PARS HI. 588
« Si qiiis Dei Patris Verburo Christi Deum vel Do- j^ ipso conceptti in singularitate suae persopae ita uni-
miniim esse dixerit anathema sit.> vit atrjue consernit, ut Dei Filius esset honiinis
XXVIH. Ewc asseruere Adoptiani, ut Arianos, filius , non rautabilifate naturae sed dignatione:
prwcipue vero Eutvchicinos, rcfutareni. — Jam vero siinililer et hominis filius esset Dei Filins, non versi-
universa hocc principia Felix t|uoq'te ac Elipandus hiliiate substantiae, sed in Dei Filio esset vertisfilius.
alium in fincm hand usurparunt, nisi ut el ipsi hae- Qui, ait, i7/«rn sibi ita univit, ut in Dei Filio esset
reticomm, quorum reliquias ad illa usqite lempora verus fiiius. » Ille igitur ita unitus juxta Felicem in
in Hispaniis superfuisse, paragrapho primo diximus, Yerbo uniente est verus Filius; seu, quod idem est,
Arianorum scilicet et Eutychianiruin insuliibus in Christo assumens, ct assumptus, ilte el ille distin-
nbviarofU; ct contra illos qnidem Yerbum divinum gtiendus venit.
ab infirmitatibus natura humanae, contra hos vero XXX. Unam in Chritto petsonam fatentut Adop-
diffeientias uiriusque natura distinctionibus suis tiani.—Nec movere nos debet quodFelix verbis niodp
vindicarent. Et sane admoinm solliciti exslitisse citatis unitatem personae admitlere videatur, dicat-
videntur ric postcriori dogmatc, de riifferentia nemne que: «In singularjtale sua3 perspnae ita unjyit. >
utriusque iri Christo posl unionem nalura, cum nihU Hanc enim et ipse alibi saepius, et EHpandiis, et
frequenlins objiciant adversariis stjis, Beato, Elhe- omnes eornm asseclae non yna yice Xassj sunt,\imp
rio et Alcuino, quam crinien Etitychianae haereseos, etcontra omnem divisionem protestati. «Homp iojte-
seu naturarum confusioncm, in cujus rei confirma- rior, dicitur in symbolo Elipandi ?.pu:^ Beajtum et
tionem aliquot eorum testimonia afferre expediel. Etherium fol. 310, in una eademmie Dei .etljojninis
Alcui.iius libr. i conl.ra Felicem num. 8 expresse no- n persona agglomeratus, atque carnis veiSUmentoin-
tat Beattim et Elherium Elipandi oppugnatores de dulus. > Et in epistola ad Alcuinum ait: «Nam et
hac naturarum confusione fuisse accusatos. « Quod Propheta dicit: Miserere, Domine, plebi tum, super
vero, ait, quemdam beatum a'batem, et discipulum quctm invocatum esl nomen tttum, et Israel, quem
ejus Hilerium episcopum dicitis, huic vestra sectae cocpquastiprimogenito tuo. jEqnalitas ista npn est
primum contraire, laudainus cos in ep quod veri- in divinitate, sed in sola humanilate, et in carnis
talem riefemlere conati sttnt. Sed si verum est, quod adoplione, qtiam accepit de Virgine ipse unus, idem-
dixistis, eos duas natnras in Christo in unum con- qne Deus et homo in duabus naturis et una persona
fundere, sicutvinum et aquam, hoc nullatenns con- salva divinitate exitium suslulil mortis. >Felix loco
senlimus. » Eamriem olijectioncm Felix postmodnm cil. num. 5 his sese declarat: « Et licet ex Deo Deus,
et Alcuino fecit, dicens : «Hac sunt sententiae cre- et homo ex Virgine in singularitate personae unus
dulitalis vcstra de geminis in Cluisto naturis, quas atque idem sit Chrislus Dei; sicut qujctinque homo
ita in singularitatem personoe confundiiis, ut inter ex anima rie nibilo creata et carne ex utroque pa-
Deum ct horoinem, inler Verbum et carnem, inter rente formata unus csl utrisque parentibus, patris
Creatorem el creatnram, inter suscipienlem et sus- sni videlicet et matris filiits.» Sane ipsissimam Ec-
ceptum nuUam esse differenliam aslruatis.» Apud desiae cathnlicm doctrinam his verbis expressisse
Alciiiuum lib. m, item lib. vi interrogat: «Vel in videri posset Felix, nisi alia adoptasset principia,
qua forma erit in aeternum Palri suhdilus, si inter quae cum illis componi onroino nequeunt. Uhde et
divinilatem ejus, et huraanitalem nulla differentia Alcuinus, postquam hanc Felicis asseiiionem relulit,
nullaqiie inaequalitas fore credalur?» Ip"e Alcuinus ** - scrih"re ita pergit : « Hoc itaqtie exemplum si bone
_,
^
contra hanc criminationem protestatur lib. vn, niim. intelligeretur a le, atque si leipsum sagaciter con-
11, scribens : «Nec ullalcnus confundimus naturas siderares, omnem erroris perfidiam deslruere in te
in Cbrislo, sicut tu asseris nos fecisse : sed salva potuisset, luamque intelligentiam revocare ad agni-
utriusque natura proprielate divinaescilicet et hu- tionem veritatis valeret. Ex hac certe radice tolius
man:e, untun confitemur Deum Dei Filium Jesum infidelitalis tuae spinoc, ut videtur, succreverunt,
Christum Dominnm nostrum in duabus naturis, una quod luo sensu impossibile videtur, filium aliter
vero persona, et una filii dignitate.» posse esse proprium, nisi ex natura parentum lotus
XXIX. Distinguunt inter illum et iUum in Chtisto. nascatur; non intelligens teipsum esse filium pro-
— Ex his profeclo apparet quanta fuerit Felicis et priuro patris malrisque tuae, licet nobilior natura,
EHpandi cura, salvaijdi distinctionem naturarum in quaein te est, aniroa scHieet, ex illorum nalura non
Christo, quam ut efficacius significarent, et ipsi quo- esset generata; sed ex nibilo, ut asseris, creata.
queloque.ndi fowjjulas adhibuere, quas Nestorianis Quac csl hsec ab omni ratione aversa tuae mentis
faroiliarcs fuisse supra num. 15 riiximus: nimirum, caecitas, qui in Dei Palris nnioo et proprio F.ilio esse
ille et ille; ille, qui assumpsit, ille, qtti assumptusi non posse contendis, quod in teipso esse nullatentis
est. «Nunqiiid per illum (ait apud Beatum et Ethe- negare poteris?» Protestatum insliper fuisse Felicem
riura loco cilato fol. 312 Elipandus) qui natus est des contra personarum in Christo divisionem ex eodem
Virgine, per ipsura visibilia et invisibilia condidit; AlcuinointeIligimus.cujiis'h3ec suntlibrovii,num.ll
an per illum qui non est adoptione sed genere : nec; veriia: «NecilerumChristum dividimus in dnos OHos,
gratia sed a natura ciincta creavit? Et per istuin> velduosdeos.veldiiascumlNestoriopersonas.Qtiilicet
Dei simul et hominis filium Verbum carnem factum D I cluaspalam non dixisset personas, tamen omnia, quae
adoplivum humanilate, et nequaquain adoptivumi duabus inesse necesse est personis, in sua profes-
divinitate raundum redemit.» Et rursum in epistola sione fatetur. Simili modo et tu, licet fugias verba
ad Alcuinum nura. 10 : Ecce, cui dicit Pater : Deut; duartim personarura, tatnen omnia, quae necesse est,
luus ego sum? Non ei, id est Verbo, qui ante soccula i dnabus inesse personis, te in tuis litteris invenimus
ex Patre genitus, seri illi, qui in fine temporis ries profileri.» Hanc personoe unitatera, ne qnid dissi-
Maria virgine homo factus, dicit, de quo Apostolusi mitlemus, pradicant in epistola ad episcopos Gal-
ait: Facttts de mhliere, facttis sub lege, ut eos, quia[ liae, etc, etiam episcopi Hispanjac, his fidem suam
sub lege erant, redimeret. > Euindem loquendi mo- enuntiantes. « His praemissis sanctorum Patrum sen-
dum etiam Fejici usitatum fuisse ex iis mlelligitur,, tentiis asserlionibris nostris roboratis in commune
quae supra de exposilione verborum : Deus erat ini decrevimus ab eorum decretis nullo modo deviare
Christo, Detis etat cum illo, retulimus. 974 Cuml vestigiis, sed studiose obelire praceptis, ita ut in
euim FeUx argueret ab Apostolo dictum non esse : uno eodemque Dei et hominis filio, in una persona
Deus etal ille; quid aHud enujntiabat, nisi illum, ett duabus quoque esse naturis plenis atqne perfectis
illum, Deum illum, qui habitabat; et hominem illutn,, Dei et hotninis, Domini et servi, visihilis atque invi-
in qno Densille habjtabat? Huc recidunt etiam verbai sibilis, tribus quoque substantiis, Verbi, scilicet,
Felicis ab Alcuino lib. v relata, quae sic habtnt. animae et corporis ; ut credatur csse in una eadera-
« Qui (scilicet aeternus Patris aeterni Fjli.us,seu Ver- que Dei et horainis persona, et homo deificus, et
buiQ divinum) illum sibi cx utero riiatns, scilicet ab) humanatus Dcus, etc.
 580 feNHUEBERDISSERT. DE HJERESI, ELIPANDIET FELICIS. 590
XXXI. Ptofessione unius personw non justif.cun- A Nestorio statuissc » Profecto ingens haec est cavjl-
tur Adopiani. Felix faielur se cum Nestorio sensisse. latio. Primo, inquit Walcbius, Felicem ignorasse,
— lujterira quam paruni olim Ncstorianos siroilis quid crediderit Neslorius, et slatini in continenti
unius in Christo personaeprolessio ab errore oppo- dicit, ipsum hunc Fclicem reclius poslea senten-
sito justiucare potuil, eo quod nerape, uli Alcumus tiain Nestorii explicasse. Et revera explicavit hujus
dicit, omnia, quae duabus inesse necesse csl perso- docirinain, proin liene etiaro iiitellexit, dura ex sym-
nis, admiseriut; laui paruiu postea ab eatiein hoe- bolo Theodori, quod ipse quidein noinine Nestorii
resi excusaii potuere Elipandus et Ftiix, cuin et appellat, errores de fibo adoptivo, de Dco nuncupa-
ipsi approbariut et staluerint principia, quae certe tivo recital, eosque siios olim , "verbis imraediate
cuni NesloriaiUs eadero sunl, el cum unilate per- pracedentibus, studiose profecto a Walchio omissis,
sonae conciliari nequeunt. Quin ct ipsa profcssio fuisse fatetur, quos el idcirco jam anathemalizat,
unius personac ab Adoptianis facta omiiiiio concor- ne cuni Nestorii impictate concordans alicu.i dein-
dat illi, quaein scriptis Ncsloriaiiorum legitur con- ceps laberelur. Plane non videmus, quae clarior con-
stanler assereutiuro, moralera lanturomodo fuisse fcssio a Felicc desiderari potuissel, qua palam nobis
unilatem ilJaui, ila ut Verbum Patris hominis filius, redcieret, se eadem olim cum Neslorio statuisse.
el e converso horao assunipius Dei Filius non in rei Sed dato etiani quod crimen h.oc fassus non fuisset
yeritaie, sed sola dignatione vocaretur, quod pro- Felix, vindicari lamen ab eo nec ipse, nec Elipan-
fecio et Felix ad amussim expressit, dicens loco nu- dus, nec alii Hispaniaeepiscopi possent, ut pole quos
mcro pracedenti a nobis citato : « Ut Dei Filius ex dictis constat, eadem principia curo Nestorianis
essct hominis Ulius, non mulabilitate nalurac, sed -, assuropsisse, iisdemque raliociniis contra adversarios
dignatione : similitcr el hominis filius essel Dei suos fuisse itsos ; el quos insuper viri docti, publice
Fiiius, iiou versibilitate subslantiae, sed in Dei Filio cum illis congressi, eorumque sensa non ex proprio
esset verus fiiius.» Unde etiaui comrauni Eccleiiae ingenio, sed hostiuni suoruui scriptis, tum in ora-
ejusque doctornm jutlicio Nestorianaelncreseos con- nium manu adhuc vcrsanlibus scrutati, haeresin
demnati sunt, nec ipse Felix in professione fidei, Nestorianaoi resuscitare cum oroni Ecclesia iu tot
quain post spretum crrorem suuro euiail, diflitetur synouis congregata nierilo accusaverant, id quod.
sese Nestorii erroribus anlca lieceptuni fuisse, duiu nec ipse diffitetur Walchius pag. 208 Historiae suae
ail : «Oinnes nos cuin universali Ecclesia; quae in scribens: « Eo tempore, quo controversia hoecfuit
toto niundo tiilalaia noscilur, siinililer seiitienlcs, et agiiaia, omncs consensissc, quod Nestorii dogmata in
ea, quae dudum orla intemio (Forie, contentio) est, luceni quasi revocentur. >
id est, adoptionem caruis, seu nuncupaiiouein in XXXU. Examinantur testimonia historicorum, ad
humanilate Filii Dei anuiliemaiizanles, pacem, ut quos provocat Walchiut. — Ad hisloricos equidem
dixi, et unilalem fiuei cum ouuiibus lidelibus Eccle- a contradiccndi studio alienos provocat, eorumque
siae absque ulla simulatioue, inconvufsa fitlc, reli- teslimoniis Elipandum et Felicem ab hac nota om-
iieamus; ne cum Nestorii impictate concordantcs, rino absolvi judicat Walchius. At concesso etiam,
qui puruui hominem CliristuiitDoiuinum crcHdit, ali- quod coiilrovcrsia ista ex annalistis, rem in super-
cubi deinceps labamur. > Cumque Syuniolum, quod ficie quasi tangcntibus, confici queat, quod merito in
Marius Mercalor ct Jusliniamis impeialor Theoi.oro fronte hujus parographi negaviinus, plane nec in iis
Mopsuesleno tribuit, cl in ipsa Synodo v sub ejus G patrociniuin caus;c pro episcopis Hispaniarum sus-
noroitie eflertur, relulissel, iii quo doctrina de Deo cepiae deprebendisset, si ct ab ipso oinne contra-
nuncupalivo, et filioadoptivo aperte habelur, landem diccndi sludiuni abfuissct. Nec opus est, ut pro com-
sic pergit:<Haec est senleniiu Nestorii boeretici, probanda asserti hujus fide alios producamus scri-
qui purtim homiiiein absque Deo Yirginis utero ptores, nisi quos ipse Walchius loc cit. digito nobis
genitum impie astruebat. In quem hominem ex ea- monstravil. Primus est Eginhardus seu quiscunque
dem sancta Virgine procrcaluiu et geniluni post na- denium annalium parens, ati annum 792 ila scribens :
tivitaleni ejus Yerbum Dei, hoc esl, divinitatem Filii « Orgellis est civilas in Pyrenaei n onlis jugo sila, cu-
Dei descendisse, et habitasse pra caeleris sanctis jus episcopus nomine telix, natione Hispanus ab
impudeiuer 975 praedicabat. Et ob hoc sicut in Elipando Toleli episcopo per litteras consuitus, quid
Chrislo duas naturas, ita et duas personas in eo de bumaniiate Salvatoris Dei et Domini nostrj Jesu
satis improbe vindicare contendebat. Nos vcro cjus Cljrisli sentire deberet, utruni secunduni id quotj
iinpietatein anatliematizantcs, quacdam leslimoiiia homo est, pioprius au adoptivus DS filiuscredendus
ex libris sanctoruni Patrum, quos Ecclcsia veuera- esset, atque dicendus : valde incaute atque inconsi-
biliter recipit, decerpentcs, httic epislolac subnccti- dcrate, et conlra aiitiquaro catholicaeEcclcsiae do-
mus, per quae nos ad viam veritatis, po»t prisliniini clrinain, adoplivuui non soluro pronuntiavit, sed
errorem nostrum, reversi sunius, vobis subtcr ctiam scriptis ad niemoratum episcopum libris perti-
ascriplam direximus : per quas el vos de dicta ju- nacissime pravitatem opinionis suae defendere cura-
tentione veritatera fidei plenius agnoscere poteslis, vit. Hujus rci causa duclus ad palatium regis, qui
et ad rectum traroitem tidci reverli. Contra quas tunc apud Rcginum Bajoariae civilalem, in qua et
sententias Patrum dissenticns, aliler, quam illae nos p hiemaverat, rcsidcbat. Ubi congregato episcoporuin
iuforroant, credere aut docere voluerit, et adoplio- concilio, auditus esl, et errasse convictus, ad prae-
nem et nuncupationem in carne Salvatoris creuere senliam Adriani pontificis Romaro missus, ubi etiam
aul pradicare prasuinpseril, anatbeina sit.» Dissimu- corain ipsb in basilica beati Petri aposloti haeresim
lare haud poluit Walchius pag. 210, Felicem hoc confessus est, atque abdicavit. Quo facto ad civita-
loco ita de sua senlentia locutum videri, ut concc- lem suam reversus est. » In haecverba notarous, nec
derel eam Nestorianam esse; eum taraen viudicatu- syllabam inibi haberi, quibus a uota Nestoriaui er-
rus ita scribere pergit : «Al qui lHeriori animo ejus roris absolvcretur Felix, imo hoeresiseum et Ratis-
verba expenderit, euin neuliquam id coufitcri, facili bonae et Romae convictum, atque judicio utrinque
negotio inlelliget. Ignoravii enim quid crediderit Iato, sententia prasertira Adriani papae,qui ipsissi-
Nes orius : Pacem el unitalem fidei, in ,uit, cum om- mum doctrinae Nestorianae virus in dogniate Felicis
nibus fidelibusEcclesia; absqueullu simulatione, in- denuo propinari dudum antea declaraverat, ad ejus
convulsa fide retineamus, ne cum Nestorii impietate abjurationera compulsum esse expresse dicitur. Haud
concordaittet, qui purum hominem Chrislum Domi- ignoravit certe AnnaJium scriptor cepsuram istam,
num credidit, ulicubi deincept labamur. Postea re- nec eam alia profecto de causa nominatim hisloria?
ctius quideni sententiam Neslorii explicavit. seque suae addere neglexit, nisi quod tum in vulgus nota
per argumenla doctorum Chrislianorum, quoe illi esset. Uude e.t ad annuni 794 ita scribit: « Rex ad
opposuere, ad mutandam mentera comniotura fuisse condemnandani haeresin Felicianam aestalis initio,
coufessus est; at minquam dixit se eadera cum quando et generalem popuU sui conventum habuit,
391 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS ni. 59*
concilium episcoporum ex omnibus regni sui provin- A filium naturalem eumdem cum adoptivo esse non
ciis in eadem vilia (Franconofurt) congregavit. Ad- posse? Nunquid non magis contorla est expositio,
fuerunt etiam in eadem synodo legati Romani ponti- quam tradit Walchius de verbis Elipandi ac Felicis,
ficis Theophylactus ac Stephanus episcopi vicem te- dura ait: Hla non de Christo, qui esl homo, sed de
nentes ejus, a quo missi fuerant, Romani pontificis Christo, quatenus est homo, esse prolata ? Quae enira
Adriani. ln quo concilio et haeresis memorata con- distinctio est inter haec duo : Christut, quiest homo,
demnata est, et liber contra eam comrauni episcopo- et Christus, quatenus est liomo? Si verba episcoporum
rum auctoritate compositus, in quo omnes subscri- illorum sumantur de Chrislo, qui est homo, in mente
pscrtmt. » Tom. V Scripl. rer. Gallicar. et Franci- Walchii lollunt unionem hypostaticam, quia scilicet
car. fol. 210. En concibo Francofordiensi, et libro ille Chrislus, qui est homo, Filius Dei naiuralis est.
contra hoeresin Felicianam composito ab oranibus Sed nunquid non etiani Christus ilte, quatenus est
subscriptum fuisse referl auctor iste, et cum tam in homo, etquidem, quod caput quaestionisest, quate-
actis concilii, quam eliam in pradicto libro haeresis nus ett HIChomo, Filius Dei naturaiis dici debet? Et
Feliciana tanquam Nesloriana habeatur, nonne tacite profecto. Naiu quatenus ett mc homo, nullum in eo
id ipsum narrasse censendus est historicus noster, occurrit suppositum aliud, nisi divinum; ergo etiam
qui abs dubio mentem suam clarius dedisset, si aliud quatenut etl mc hotno, Filius Dei naturalis appellan-
ea de re judicium ipse tulisset, aut a quibusdam dus est. Aut si dicatur eum, quatenus est mc homo,
ferri novisset? Eadem argucre licet ex relatione adoplivuin esse, certe etiam, quatenus est HIChomo,
Poetae Saxonis et Annalium Moissiacensiura. Quod suppositum humanum admittendum erit. Nisi de-
vero Jonam Aurelianensem spectat, mirari satis haud g{ mum naturam hiimanam velis considerare quasi ab
possumus, eum a Walchio hoc loco in confirmatio- unione cum Verbo divisaro, et per abstraclionem men-
nem opinionis suae nominari poluisse, cujus paulo lis sejunctam; quod tainen, quam absurdum foret,
ante vcrba, Felici tam iniraica, 976 ipsemet reci- nemo non videt; cum quacstio tum mota fuerit, quid
taverat. Audiamus integrum scriptoris istius lextum, de Verbo actu incarnato, el humanitale aclu a Verbo
el Walchium sui quodammodo oblituni videbimus. assuinpta, et prout assumpta sentiendum esset. Om-
< Ut igitur caelerosomitlam (verba ejus sunl), emer- nis quippe dispulatio agitabatur de mysterio Incar-
sit cx eadent Hispania temporc sanctae raemoriaeCa- nationis, prout aclu peractum fuerat, prout actu
roli piissimi alque invictissimi Augusli quidam Felix existebat; de natura humana, prout actu Verbo
nomine, actu infelix, Urgellitanensis civitatis episco- unita erat. lnani ergo conatu dicitur a Walchio, Eli-
pus, qui juncto suo sceleratissimo errori Elipando pandum et Felicem considerasse humanilatem, quasi
Toletanacurbis episcopo secundum humanitatem non a Verbo sepositam; cum de illa, ut sic, nulla tum
esse proprium Filium Dei, sed adoptivum pradicare disceptatio fuerit, sed de integro supposito, in quo
ausiis cst. » Et paucis interjectis sic pergil: « Quibus duplex natura, divina scilicet el huroana, occurrebat.
militcs Christi, ut pote inviclissimis armis muniti Rursura eadem pagina inquit Walchius : « Nolirole-
ejus vcsanam doctrinam propulsaverunt. Ejusdem ctorem adoplivi voce offendi, siquidem de illius si-
namque principis jussu in uniini coacti, adhibita gnificatione, quam Elipandus ei tribuit, inter nos
ctiam sanctoc romanae Ecclesiacauctoritate, euindem nontlum convenerit. > Sed quid opus est de signi-
Felicem damnaveruiit, imo cnm uuctore sui erroris ficatione vocis adoplivi altercari, quani Elipandus
Ncstorio, quem imitaius est, perpetuo anathemati l"_, non primum invenil, sed in sensu, quem apud om-
mancipaverunt. > Tom. XIV Bibl. PP. Quaeso,qua nes prasefert, accepit, hoc ipso quod nullibi illam
firiucia ad hunc scriptorem provocare potuit Wal- aliter explicarit. Dein cum jam memorata pagina ex
chius, cum is ila errorem Fclicis de adoptione ini symbolo Elipandi, quod Beatus et Etherius exhibent,
Cbristo referat, ut simul hujus erroris auclorem iSc- distinctionem superius notatam inter illum et illum
sloriuni appellel, Felicem vero Nestorii vestigia pres- in Christo attigisset Walchius, haec scribit ; « Mone-
sisse diserte dicat? Sed nempe sic labimur plerum- mus Elipandum, si unquam haecpronuntiaverit, satis
que, diini prajudiciis abrepli non jam ad vetcrurai luculenter declarasse, se de discrimine naturarum,
luonumenla formamus ratiocinia noslra, sed illa po- non personarum haec loqui. > Lubenler id utique
tius ad ista detorqueraus. Nec exterorum solummodo,, concedimus; nemo tamen cst qui nesciat, etiam Ne-
sed ipsorum etiain Hispaniae scriptorum hoc fuit de! storianos, cuin toti cssent in salvanda contra Apolli-
Elipando et Felice judicium, prout legenti Epislolasi naristas naturarttin differenlia, id ita fecisse, ut si-
Alvari Cordubensis, qui circa medium noni saeculi i mul personas dividerent. Pagina 224 fatetur Wal-
floruit, lnanifesluiu erit, ubi auctor iste ita erroremi chius incaute equidem a Felice asserlum fuisse,
de soepedicta adoptione oppugnat, ul simul eum ai ' quod nusquam in Evangelio Filius Dci, sed tantum
concilio Ephesino in Nestorio damnalum, duasquei fiiius hominis pro nobis traditus lcgatur. Subjiingit
ex illo in Christo personas sequi non una vice asse- vero : « Meliora raihi videtur (Felix) concepisse
rat. Yide Hispamam Sacram Floresii Tom. XI, pag. mente, quam declarasse verbis. > Quis hic non vi-
119 et seqq. det cavillandi studium? Nunquid non verba de men-
XXXIII. Respondelur ad effugia Walchii. — Noni tis sensu enuntiant? Certe si haec conjecturandi ratio
. mintts vana sunt effugiaWalchii, dum Felicis et Eli-- D 1 procederet, nemo jam haereticorum antiquorum,
pandi elfata ab hoc errore juslific.ire nititur, quorumi Arianorum scilicet, Nestorianorura, Eutychianorum,
et potiora, ne quid dissiraulemus, breviter hic re- aliorumve esset, qui a perversa doctrina excusari
censere, suisque responsis infirmare juvat. Et im- non posset, per prasumptionem nempe, quod me-
primis quidem pag. 221 ait : « Equidem haud igno- Hora conceperint mente, qiiam verbis declarassent.
ramus exstare nonnulla Elipaiidi atque Felicis eftata,, Pergit autem ila scribere Walchius : « Nihil enira
quoecontorta interpretatione, ita possunt explicari,, aliud puto, Felicem significasse, quam idem quod
ut lale inter utramque naturam discrimen significaree purioris doctrinx theologi pracipiunt, ad varias
videantur, quale toHat unionem \moo~cuxixitv. At sii officii mediatorii partes, a Christo rite adrainislran-
Hberiori anirao rem expendimus, nulla illa egeree das, utraraque naturara ea, quae sibi sunt propria
diflicultate quisque intelliget. Siquidem non de Chri- distincte contulisse. Concretum divinaenaturae non
sto, qui est horao; sed de Christo, quatenus estt potuit mori, ideoque adjunxit sibi FUius Dei huma-
hoino, sunt prolata. > Haecplane ad excusandas ex- nam 977 naluram, ul posset mori. Hinc non male
cusationes in peccatis dicta sunt. Fatetur ergo Wal- dixit Felix, filium hominis. non Filium Dei esse
chius, vcrba talia ab Elipando et Felice fuisse pro- mortuum; at male dixisset filium hominis sine Filio
lata, quae unionem visoaxaxixnvtollere videantur, si- Dei esse mortuum, aut negasset Filium Dei, qui est
mul tamen illa liberiori anirao expendenda essee filius horoinis, esse mortuura. > Profecto inanis prpr-
monet, sicque expensa ab errore pura judicat. Att sus haec est subtilitas in prasidium haeretjcprom
vero num contorta est inlerpretatio, si dicatur,, adinventa. Idem enim est dicere : FUiut homnii,
593 ENHIEBER DISSERT. DE II^RESI ELIPANDI ET FELICIS. 394
non Filius Dei est mortuus, ac dicere : Filins hominis A Walchius. Nosse enim oporiei Cyrillum ibi contra
sine Filio Dei est mortuus. Sicut idein est dicere : Arianos agere, ac refutare eorura ratiocinia ex ver-
Pelms, non Joannes inlravil in monumentum; ac di- bis EpistolaePauli ad Philip. cap. n desumpta, eoque
cere : Petrns sine Joanne inlravit in monumentum. Et concepta, ut diccrent Deum Patrem Filiura siiuro,
(jui dicil: Filius hominis, non Filius Dei mortuus est, seu Verbura post exinanilionem exallasse, eique
negat sane illum, qui moftuus cst, esse Filium Dei; nomen quod est super omne nomen tribuisse, ut in
negat quoqtie Filium Dei esse illum, qui tanquam isto deinceps omnc genu flecteretur; hunc proin non
filius honiinis mortuus est. Nullum igitur jam nohis nalura, sed graia tanlum accepisse, ut Filius Dei,
relinquitur dubium, episcopos saepe memoratos, Eli- Deusque dicerelur, atque ut talis ab omnibus adora-
pandum scilicet ac Felicem ejusdera omnino cum retur» Concedit porro Cyrillus, haec de Verbo anle
Nestorio roenlis fuisse, ut pote quoruro principia et incarnationera non esse iutelligenda, sed tum dcmttm
asserta in idera prorsus recidisse per totum hujus hoc nomen super omne noraen eideni fuisse datum,
paragraphi decursum spectavimus, ut proin Alcuinus cum nalura humana assumpta se quasi cxinanivit.
ex hoc capile redargui rainime valeat, quod censura Itaque verba illa, in Fitium ascriplus est Dei adopta-
Neslorianaehaereseos adversarios suos notarit; nihil- tu* nobiscum, nihil aliud significant, quaro exlernam
que supersit, nisi et modum justiflcare, quo scriptor glorificationem Filii; et adoplio illa, de qua in loco
nosler haereticos illos aggressus est, et in quo tara citalo Cyrillus, longe alia est, quam de qua conlra
inulta reprehensionc digna occurrere Walchius exis- Nestor ianos dispiiuivil. Adoptio enim in laliore el
timavit. minus propria significalione, in qua et sumpserunt
— _ plures Patres, potest accipi pro assumptionc ad glo-
§ III. DE MODO QUO S. CYRILLUS CONTRA " riam : in slrictiore vero el magis propria
NESTORIANOS,ET ALCUINUSCONTRAADO- lione sumitur pro assumptione, persoh» extraneac significa-
in
PTIANOS DECERTARUNT. filiiim. Jam nemo non videt, Verbum hypostatice
I. Vindicatur brcviler agendi ratio Cyrilli contra humanitati unitum, id cst, in unam personam, ad-
Nestorium.— Haudcquidemnoslatet.quaiitain modo optari stricte non potuisse : at Verbuni humanitate
quo adversarios suos, vel polius Ecciesiae catholicoe indutum ad externam gloriam, quam anlea necdum
iinpugnavit CyrilJus, sedis Alexandrinae patriarcha, habebat, potuisse assumi, seu, ut hoc verbo utainur,
rcprehenderint non ii soluin quos suo tempore sin- adoptari. Deinura sanctus doctor satis caule cistin-
gtilariter amicos habuit Nestorius, sed et recentiores guit inlcr glorificationem Filii xoOyvwibv seu ger-
quidam scriptores, quorura non ullirous est Petrtts mani, el inter glorificationem noslrain, quos riicit
Bayle in Dictionario critico et hislorico Tom. III, propter ipsura filios, id esl, stricte adoplivos Dei
verbo Nestorius, existimans primo quidero Cyrillum filios. Palet insuper ex aliis Cyrilli locis, quam alie-
ex odio privaio atque invidia adversus Nestorium iius ab hac sentiendi ralione fueril, ubi adoplionem,
aequitalis leges in dijudicanda ejus doctrina neglexis- seu filialionem, qiue nostra esset similis, id est, ex
se, ac senleuliam in Ephesina synodo cilra oronein gralia, non ex nalura in Christo homine aslrui posse
juris ordiitcm pnecipilasse : dein vero controversiam negat, quin duplex inde in 978 Verbo incarnato
niter ipsos agilatara inanem tanluin fuisse loyip.a,- filius sequatur. Sic in dialogo, quod unus sit Chrhlus,
~jiK»,ambos reipsa orthodoxe sensisse, nec alia ex ait: « Si vcro Filium profilentes unura et Dominuni
ratione tanta ad invicem disceptasse, nisi quod neu- Verbum cx Deo Patre, hominem simplicilCr ex se-
ter alterius sensa bene penelraverit. Yerum tamen Q mine David socium filiatioriis atque adeo gloriae ci
haec aliave Cyrillo imputata inoram nobis haud fa- conjiincttim esse dicunt, opportunum fuerit, ut nos
ciunt, quo rainus arbitremur, justificari vcl ex eo eorum, qui ita sentiunt, vicem pro ea commisera-
solo argumentaiidi ralionem contra Adoplianos ab tione, quam alleri alteris dcbemus, dolenles excla-
Alcuino adhibilam, quod hocccum illa Cynlli adver- memus : Quis dabit cupili tneo aqtiain, cl oculit meis
sus Nestorianos apprime conveniat. Dudura enim ab fontem lacrymarum, et deflebo populum meum hunc
hisce cavillalionibusvindicarunt eruditi phires Cyril- dies et noctes (Jerem. ix, 1)? Adducli enim sunt in
lunj, nec alia profecto apologia pro co opus esse mentem reprobam, Dominmn, qui ipsos redemit, ne-
ceusemus, nisi Ecclesiaeuniversalis judicio, quaedis- gantes. Dualitatem enim filiorum Uioequalisnaturoe
putalionem ipsum inler et Nestorium non de verbis constituunt, et divinam gloriam ascrihunt servo,
tantura, sed de ipso dogmate fuisse, lmjusque asser- acqualique honoris excellentia orriaritspurium quem-
tionibus unionera hypostaticam in Christo tolli; illius daro, qua naturalem ac verum.FHiuni, cum alioqui
vero ratiociniis ex asse stabiliri uon in Ephesino Deus manifcsle dicat: Gloriam meam ulteri non dabo
tanlum, sed et in Chalcedonensi, ac Conslantinopoli- (Isui. XLII,8). QuomOdoenim non sit diversus sepa-
lano ii conciliis publice pronuntiavit. Accedit quod ralim a naturali ac vero Filio, qui tenui ac sola con-
et ipse imperator Theodosius, licet durior ab initio juuctioiie decoratus est, et minislri loco assumplus,
in Cyrillum, edoctus lainen frauJes, machinaliones- quiqiie, ita ut nos ipsi adoptatus (zxi a.liu&ii.sviox-nxo;,
que aulicorum suorum, aliorunique, qtii personae xaxa xai vjfwtjuvroi) et ab alio gloriae parliceps fa-
Nestorii plus justo favebant, illius contra haeresiar- ctus, et dono et gratia id cOnsecutusesl? > Tom. V
chara istum agendi rationem edicto publico approba- p, Oper. part. i, fol. 754 et 55. Et paulo infra fol. 757
rit, ipsum vero Nestorium in exsilium deportarijus- ail: « Duos itaque procul dubio Hlios et duos Chri-
serit. Alia autem diflicullas, antequam ad scopum stos illorum sermo nobis pradicat. » Excipit dein
nostrum accedamus, breviter adhuc expedienda est, per inteflocutoreniSuuro:«Duos quidetn nequaquaro.
mola a Walchio, qui cap. 1 Historiae suae pag. 49 Aiunt vero uronii quidem esse secundum naluram
Cyrillum nostrum inter adoptionis in Christo assef- Filiuro, Verbum ex Deo Patre : eum autem qui as-'
tores recensere hon dubitavit, induclus verbis quae sumptus est, hominera quidem esse natura David ;
in dialogo 3 hujus sancti doetoris de sancta et con- Dei vero Filium ideo, qttod a Verbo Dei assumptns
substantiali Trinilate tom. V Operum, part. i, fol. sit, et quia inhabitavit "in ipsoYerburo Dei, eamilein
486 leguutur. Sunt vero isla : « Constat igilur ex tua (lignitatem consecu;us est, et filius per gratiam esl.»
recteque sentienliuro opinione putandum, tiinc certe His vero sic respondet CyriUus: « At quo pacto non
riatiiiii esseFilio nomcn, quod est super omne nomen, sint emotoe mentis, qui ita statuunt? aut quomodo
cuui etiam forma nostra assumpta velut unus e no- hon duos filios faciunt separantes inter se homincm
bis, in Filium ascriptus est Dei, adoptatus nobiscuin et Deum? Siquidem est ex ipsorum sentcnlia hic
(Qixo;JXS9'JJUWV), et propter nos ille Verus ac germa- quidem naiura ac vere Filiiis; hic vero per adoptio-
iius (o yvwioj) ut et nos propter ipsum filii, super- liem eadem dignilate pradilus est utpote inhabitante
uaturalis glorite slmus participes. >At vero si studio- jpsitm Verbo (o3s y_aphi-njvxiioBeaiaveyynv).» Satis
sius cxaroinentiir verba ista, aliena eerte videnlur a aperie hisce locis innuit Cyrillus, dualitalcm filiortim
sciisu , quem in iis se deprehendisse existimavit i.n Christo illos staluere, qui Verbum quidem natura-
PATBOL. CI. 13
395 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS III. 3TC
lem Dei Filium confitentur, hominem vero assnm-,A sui juris existentero in filinm artoptari, eoquid ad-
plum, sicut unum ex nobis atl dignitalem filiationis oplio sil quaedamfiliationis naluralis imitatio; per-
evectum, seu quod ideni est, adoptatum esse volunt. sona aulem, non natura generari dicatur. Unde et
Unde mirum sane censeri debel, a Walchio etiam tam constanterex asserlione adoptionis personas in
Cyrillum iuter adoplionis in Chrislo asserlores com- Cbrislo niuliiplicari contendit, cum omnis adoptio
putari potuisse, cum is lotus in hoc fueril, ut non personam extraneam su|>ponalqu;»lis utique in Chri-
tantum ipsum Verhum, sed et homincm eidem uni- slo ex fidecalholica adinilti nequil. Nec solros CyrilH
tum proprium Dei Filium esse oslenderet. His vero haecerat argumentalio, sed aliorurn quoque illb aul
breviter expediilsjamad ipsa illa argumenla descen- anteriorura aut posteriorum, qui oiniies uno ore ex
dimus, quibus Nestorianomm asserla oppugnavit a loptionis dogmale duas in 979 Chrisio personas
Cvrillus, visuri deinceps el ratioeinia AlctiiniAdopiia- sequi clamilaoant. Sic Leporius in Hbello emenda-
nis opposita, et visuri quidem haecills oinnino fuisse tionis ait : « In hoc maxirae fides nostra consislit,
consona, ul proin et auctor noster cerlamcn suum ut credaraus unicum Filium Dei, non adoptivum,sed
bene ccrtassedicendussil, prout id dudtim in Cyrillo proprium. > En unicum Filium pradicat vir iste.post-
universus orbis orthodoxus depraedicavit.Cum enira, quam ab errore ad verilatem catholicam rediit, eum-
uti paragrapho pracedenti vidiraus, principia seu que proprium, non adoplivum. Unitatem ergo lianc
asserta Adoptianorum cadem plane curo iliis Nesto- eo ipso tolli existimabat, quod adoptio in Christo
rianorum fuerint, sane et iisdem armis, seu argu- stalueretur. Insuper jam supra §1, num. 15, ex san-
mentis, ac ratiociniis retundi debuere, quibus hocc cto Gregorio Nysseno retulirous, quosdam de crrore
refulavit Cyrillus, aliive cura ipso dogmatis ctholici p, duplicis filii ex eo solo fuissc accusalos, quod ad-
defensores; quod si Alcuinum per sragula accurate optionem in Vcrho carnem induto admitlerenl. No-
praslilisse monslraverimus. rem omnem nos confe- tari quoque mereniur verba, quae in defensiono
cisse existimamus. Cyrilli ad opposiiionem oclavo ejtis anathematisroo
II. Arguit Cyrillus Nestorianos quod ex eorum do- ab Orientalibus faclam tom. V Conc. col. 50, item et
ctrina duw tequanlur in Chrislo personm. — Argu- in libro ad Reginas tom. IV Conc. col. 690 et 91 sub
mentiim generale el omnibus fere Nestorianorum nomine Athanasii ex libro de Licarnalione profe-
assertis a Cyrillo opposilum in eo erat, quod ex illis runtur : « Confilemur ctiam esse illum Fiiium Dei et
dttocin Christo personoeac duo filii sequerentur, et Deum secunduni Spiritum, Filium hominis seciindiim
consequeiiier unio hypostalica non tanlum ex uni- carnem... neque duos filios, alium qttidein Filiuni
vcrsaeEcclesiacfide certa, sed ab ipsisetiam hoereti- Dei verum et adorandum; aliura vero ex-Maria ho-
cis verbolenus saltem adraissa loUerelur. Urget au- minem non adorandum; scilicet secundum gratiam
tero hoc argumentum singulari studio contra asser- Filium Dei factum sicut et homines (xaxi yr/pr» Si
tionem de adoptione in Christo, ct iroprimis quidem Tto»SioOysvotiSvov, <ujxai a.v&ptanoi).
>Et post aliqua :
adversarios suos refellit dicendo, doctrinam eorum « Igilur qui natus ex virgine Maria, natura Filius
esse novam, iu ecchsia hactenus inauditara, ac vcl Dei est, et Deus verus, et non gratia et particip.t-
idco rejiciendam. Cum enim in citato dialogo, Quod tione secundum carnem solani ex Hai-ia homo, se-
unus sit Christus, pcr interlocutorem suum dixisset : cundum spiritum autem ipse Filius Dei, et Deus. >
« Rcjiciemus itaque hanc opinionem tanquam erro- Et iterum :« Si quis aulem prater hoecex Scripturis
neara, quod horoo sit conjunctiis Deo Verbo, et par- divinis docet, alium dicens Fihum Dei, alium ex Ma-
liceps glorioecum ipso efieclus, quodqueper gratiam C ria secundum gratiam filiuin aiiopla um, sicut nos
adoplalus Sit in filium (xat evxa\ei yj/pixo; xr,v uto- (zai exepovex xil Uapia; xt/xo.y_upivi/orowOivTa,«i;
(Jidtavtyjtv).» Respondet: «Omnino. Neque enimex >jjiEif)ul sint duo filh, unus secuiirium naturam Fi-
sacris lilteris probari potest : sed potius commentum husDei.quiex Deo; et unus secundum graiiam homo
est ingenii imbecillis, remissi, et novitatisstudiosi.» ex Maria... hunc anallieraatizai sancta el catholica
Fol. 744 cit. toni. V, part. i. Dein vero pressius os- Ecclesia, etc > Novimus equiilem librum de Incar-
tendit, quomodo bypostatica unio per assertionem natione, cx quo haec desumpta fucre, inter Opi-ra
hujus novi dogmatis evertatur; cujus quidein argu- Alhanasii, dubia recenscri prop;er loquendi modos
raenlationis testimonia jam numero pracedenii cila- in illo occiirrentes, qui errori Eiitvchianomm favere
viraus, unum vel alterum adhuc memoraturi. In citato videnlur, aut saltem Aihanasio alias familiares haud
saepius dialogo fol. 739 refert per interlocutorem fuere. Unde ct suspicio non levis esi, opusculum
6uum sententiam Neslorianorum his verbis : « Non Hludesse Eulychianorum, aul aliorura hjereiicorum
dicimus, inquiunt, homincm esse Filium Dei. ne duos coiiiraenlum, verba auteui citata sub nomine Alhana-
natura filiosstatuamus. Quemadmodum enitn Ver- sii pradictis Cyrilli liiculr.ilionibus posl ejus liior-
lium, quod ex ccelis descendil, non est secundum leiii vel a Dioscoro Alexandrino, vel alio hxretico
natoram lilius David, ita neque is, qui ex semine Eutychiano fuisse intrusa, ut quidam opinantur; aut
David, est Filius Dei secumlum naturain. » His dein salieni opus illud, si ante Cyrilli tempora jara exsti-
reponit: « Dividentur itaqtie in duos lilios, atque lerit, Athanasio fuisse suppnsituro, a Cyrillo lamen,
anibo falso ila appellarideprehendentur?Dixeritvero qui duri ires quasdara locutioncs forsilan benigiiius
aliquis iiianein ac vanara imposluram esse Chrisli D inlerprelabalur, ul genuinum Athanasii fcelumfuisse
mysierium, si ita res sc habet, atque deliri liacreiici agiiitum,atqueidcircoin lcsiimoiiiuin veiitaii-catho-
volunt. Quaenamigitur erit unitas? aulqua de cattsa lic;c citatum; nisi fors et dicere liceat, sentcitlias
factara illam dicent ? » Et in secttnda ad Ncsloriura illas, quae errorera Eutychianum relerre videntur,
cpistola ait : « Quodsi unionem secundum hyposta- post morteni primuui Cyrilli a pradiclo Dioscoro,
sin lanquara incomprehensibUem,indecentemque re- aliovc hacreiicooperi reipsa ab Athanasio elucubrato
pudiaverimus, eo prolabimur, ut duos lilios esse di- assutas fuisse. Interim quidqnid hac de re slatualur,
camus. Necesse est enim distitsguere el vocare alte- sivc liber ille de Incarnatione anle, sive post obitum
rum quidem per se hominera, fiiii appellatione coho- Cyrilli exaratits sii, patet saiiem ejus auctorem ad-
nestatum, alterum vero per seac seorsum DeiVei-bum, optionem iu Ch-risto ex eo fuodamento rejecisse,
quodet >nomenet rem qnoque fitiationisnaiuralit.-.ro":>-., quod sine divisione pcrsnnarum defendi nequeal. Eo-
tineat. Tom. IVConc.col.S90.Vocare ergo Chrislum dem argumeiito paulo post etiaro usus est Vigilius
hoininem flliuin per gratiam seu ailoptivuin solique papa in Consiiluto dc Iribtis Capituiis, ad capilulum
Verbo natufalem filiationem conccdeve Cy.illo i ,cm 19 Theodori diccns : «In suprascriplo decimo nono
crat, ac repudiareunionerasecundum hypostasin, seui capilulo, ubi Evangelium secundum Lucam de bapti-
in Chrislu alterum et alterum dislinguere. Noverat; smo Chrisli videlur exponi, duae sunt reprehensio-
nempe sanctus doctor nomen filii adoptivi nunquami• nes : una, quia dualitas inducitur filiorum, cunt fir
convenire natura, sed esse vocabulura personac, nec adoptionemvidetur dici ChrislusFilius Det; alia, «Juia
natnram personaeextranea?,sedipsampersonam priusi in no.roineTrinitatis ipsequoque as.-eritur baptizatiis,
557 ENIIUEBER DISSERT. DE II^ERESI ELIPANDl ET FELICIS. 538
per quod quatemitas sine dubitatione monstratur. > A tur, unum lamen animal, unumque horainem paril;
Tom. IX Conc col. 76. Et ad capitulum 47 : « In su- utraque parte suam relinente naturam, et veluti in
prascriplo quadragesimn septimo cap tulo, id quod naluralero coeunle unionem, ita ut duo haecinter se
dicit Apostolus : Qui multos filios ad gloriam uddt.xe- comroista sint, et aiterum alteri communia faciat,
rat(Hebr. u, 10), exponendo dicitur,sanctusquod assttm- quae sibi propria sunt. » Tom. IV Conc col. 598
ptum hominem eneteris coniiuineret aposio- e«.99. Numero aulem 17 occurrit criminalioni Ne-
Itis, co quod simifiter gratiam filiationis acceperit storianorum arguentium calholicos, quasi dicerent,
sola deitale naluralem fiHalionem possidenlc : quoe ipsam etiam carnem ex Patre octerno genitam esse;
quidem verba, sicul supi-rius dictum csl, duos iulro- aitque: Deum « Nec vero dicimus, qui recle sentire decre-
ducunl filios, id esi, iuium per graliam, alterura per viinus, factum carnis patrem, nec rursus di-
naturam. > Tora. IV.Conc. col. 88. Non solus igilur vinitatis naturatn a muliere eriitam, anlequam hu-
Cyrillus is erat, qui ex dogmale adoptionis dualiia- mana natura se induisset: sed Verfcura, quod ex
lein filiorum iuferebat; qnin omnes patius in hac Deo natura est, et hominem, qui ex sacra Virgine
quod pcrfecte in hanc lucem ortus est, ad unitatera con-
argumcnlandi raiione sibi consi-nlienles habuit;recen-
quidem iricirco notanduro duximns, nequisex ferenles, uniim Doroinumet Christum Jesum adora-
tjorihus htijus sancti doctoris adversariis contra mo- - bimus: ila ut unum huncpropter assutnptam carnem
dcm Ecclesiae fideique hostes iinpugiiandi taiiquam cxlra divinitatis tenninos non ejiciamus; neque
prorsus singularem, minusve accuratum excipiat, propler cam rursus. quam communem nobiscum ha-
exhibituri jara etiam argumenta, quibtis ratiocinia Let, similitudinem, inira solius humanae naturae can-
pro stabilientla adoplione illa a Ncalorianis usurpata n ccllos iiicludamus. » Ibid. col. 606. Nempe cum ar-
refiitavit. guerent Nestoriani Christum, qttoad humanitatem,
III. Ad argumentttm Neslorianorutn,quod nec divi- ex Patre genitum haud esse, proin gralia tantum seu
nilas exVirgine matre, nec humunilas exPutre celerno adoplione, filitmi dici debere, adeoque et niatrem
nata sit, ait Cyrillus, hominem, etsi anima illius ex ipsius, quoesolam huraanitalero, non divlnitatem pe-
matris carne orta haud sit, lotum tanien parentum peiisset, Xc«TTOTOXOV, non Oeoxo-xov ;;ppellandam csse;
suorum fiiium dici. — Diximus aulein paragrapho re|:onebat'CyriHus,CIiristum, etsi quoad carnem a
pracerienii ntini. 5, in eo potissimum sese fundasse Palre oeterno genittis haud cssel, nihilominus quoad
Neslorianos, quod nec divinilas ex Virgine, nec bu- hanc quoiiue filium Patris naturalem esse, eo qtiod
raanilas ex Palfe ocierno nala sit; ac proin necVirgo eaiopost iinionem Yerlo Jacla cssel propria, quem-
fcealissima Deipara, nec hoino ex illa gcnilus natu- admodum parentes, qui solam carnem in homir.e
ralisDei Filius, sed adoplivus lanlum iiinicttpari de- prociucunt, lotius tamen honiinis, proin qttoad ani-
lieat. At excipit conlra hanc illalioncni Cyrillus ma- main quoque, liccl hanc solus Deus infundat, paren-
tres huinanas, ctsi principaliorem prolium suarura les dicnntur; eo quod aninia posl infusionem carni,
parlem, auimam scilicet, haud generenl, tolius la- quam edideral niater, propria censealitr. Similiier
incn homiuis malres, Iioi.ninemvero quoad omnes quamvis clivinilalcm ipsam beatissima Yirgo haud
parles malris suoe filiu n vocari, et vocari debere. generasset, ipsam lainen et quoad haix Christi Do-
« Sed percunclabere hic forsitan (ait in Epist. ad mini matreni exislere, cttra naturam humanam pe-
monachos jEgypti num. 12) nunquicl, dic age, divi- perissel, quam Filius xternus sihi inliroe univerat.
niiatis inater Virgo exstitit? Ad hoc diciraus, vivum ^ Unileet ibidem imro. 20, col. 610, poslquam verba
iliud, et subsistens Dei Yerbum vere cilra ullam con- *-"Apostoli relulisset: Qui etiam propr.o Fitio non pe-
troversiam cx ipsa Dei etPatiis essentia geiiitum es- percit, etc (Rom. vm, 32), ita pergit: « Hic te nunc
se.... Verum novissimisaevi hiijus lemporibus incar- mlerrogo, quoroodo is, qui ex facra Virgine ortus
naliim, hoc est, corpori aninia inteHigenli informalo est, pioprius Dei Filitts appelletur? Sane ul homi-
unilum, secundum carnem quoque ex muliere nalum nis, et cujuscunque alterius animantis proprium id
esse. Habet auiem hoc incarnati Verbi mysterium esse rectetiicitur, quod iialuraliter ex illo nascitur;
cum huraanoparlu cognationem: quandoquidem ler- ita merito quoque i I propi-ium Dei censetur, et ap-
rciiorum hominura raatres naturae ad generaiidum pellatur, quoJ ex illius substantia progignilur. Qua
subservienles, in ulero quidera carnem gestant, quae igiutr raijonc Chrisius proprius Dei h ilius nomina-
sensini per temporuni inlervallaconcrescens, arcanis- tur, qtii et a Deo quoque et Patre omniura salutis
que quibusdam Condiloris operaiionibus incremenla el vilaecausa oblatus pradicatur?. . . Pianum esl,
patilatim sumens, ad perfeclionera adducta forniam qtiod ad nalurarum imionero respiciens, Emtnanue
landera altiugit humauain. Deus vero modo, quero lem, qui ex sacra Virgine cxortus est, Dei Filium
ipse novit, spirilum inliindit. . . . Jaiu alia carnis, definiat: quandoquidem corpus, quod ex ea nalum
alia veroaniiiiaceslralio. Atqui licet illoelerrestritiro csl, non alterius cujuspiam bomiiiis noslrimet sirai-
dunlaxat corporura malresliant, non alleram tamen lis, sei ipsius Verbi, quoi cx Paiveiialumesl, pro-
partem, sed lotum, quod ex anima ct corpore con- prium erai. » Ipse Nestorius huic argumenlationi
tlatur, parcre dicuntur: neroo enini (ul exemplo fes ansam fortasse pr.ehuit, cum i!h in p irocinium sui
illuslrctur) Elisabeth carntm tanlummodo, I.OIIetiani erforisabususessel. Ait euiin KpudCyrillum: « For-
aiiimam peperisse dixeril; siquidem peperit Rap;i- .D raatur in utero in*'ans, sed quoad figuram acceperit,
stam animatum, et hominem, ut unuiii ex duobus, nonduni habet animam: at ubi figuratus fueiil, jam
carne, inquam, el anima: ila et in Einm.-.ntielisquo- anima infnrmatur a Deo. Ut igitur mulier corpus
que ortu accidisse cogitemus; namex Dei Patris sub- parit, sed Deus animam tribuit, neque ideo diceiur
stanlia nalumest, ut dixi, unigenilum illius Verbum: animte, quia peperit jniraatum; sed potius bominis
hoc autem posteaquam carne, quam propriam sibi genitrix: sic quoque beata Virgo, esi peperit ho-
fecit980assunipta, noslratu naluram induit, et filius minem, simul cuin illo perlranseunteDei Verlo, non
hominis factum est, citra oinnem absurditatem, imo ideo est Dei Genii.-Lx.» Lib. i adversus Nestorium
vero necessaria. convenientique ralione secundum tom. VI, fol. 17. Respondet vero Cyrillus ibid. fol.
carnem ex muliere natum creditur el pradicimr. 18: « Gignitur a carne caro procul riubio, et iJIe
Queroadinoliim tt ipsa quoque hominis anima, licet rertira ornnium opifex modo el ralione, quaro ipse
natura a corpore, quod informat, diversa inttiiiga- novit, ut animata sit, eflicit: sed tamen mulier, quae
lur, et sit sua propria ratione, una taineu ci!:n suo peperit, etsi eairois tantummodo sit origo, lotuin ho-
corpore oritur, et velut unum quidpiain cum ipso minemtarocn enisa credilurjex anima, inquam, et
censelur. Quod si quispiam raatrem alicujtH non corpore. quamvisadexislentiaro jtniaiaj niliil
animiparam appellandam esse contenderit, sed tan- contulerit: sed taineji. qui hominem dlxit, animam aseipsa
tum carniparam, ;ie ineptum plane bialeronem ille quoque corpori uaitanj simiil signiJicavit. Ut
se dedarabit. Nara etsi id quod mulier parit, ex mulier, quailivis •soiumcorpus enixa, ex anima ergo
duobus disparibus concinne inter se aptis compona- corpoi'e constantem peperisse dicitur, et
neque taniea
599 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS III. 400
iri aniniae raiionibus quidqiiam oflicit, quasi carnem A pienlia. Et unctionem quidem cura a Chrislo homine
suac existentiac habuerit inilium; ita etiam se res meritis suis acquisitam fuisse dicerent, illumque sola
liabet in beata Yirginc : nam etiamsi sanclae illius gralia in Filium Dei adoptatum exinde probarent,
camisest mater, altamen unilum sibi revera illud respondet CyriUus unclionem hanc nalune assum-
cx DeoDeuraVerbura peperit, nequc siquis illam Dei ptac non ex meritis , aut profectu in virtutibus pri-
genitricem dixe.it, continuo prorsus Dei Yerbo no- mum obvenisse, sed eidem vi ipsius unionis hypo-
vitatera impinget, autsuaeexistentiae initium a carne staticae debilam fuisse, id quod negari haud posset,
riuxisse definiet, etc » Arguraentum hoc latius ibi- qciin unio haec tolleretur, Christumque merum homi-
dem adhuc dcducit Cyrillus, et demum etiani diluit nem fuisse sequeretur. Yerba Cyrilli etsi jam supra
ratiocinium Neslorii Chrislum hominem naturalem § 2, num. 5, relata hic repetere haud ingratum erit.
esse Dei Filium ideo negantis, quod hoc admissoduae « Nomen hoc Christus (ait in Hbro ad Reginas num.
generaliones in Verbum divinum cadercnt, id quod 12) quidam nescio quomodo Dei Patris verbo etiaro
tamen concedi possehaud exislimat. « Gaudco(verha seorsum ac per se, hoc est, ut exlra carneni posi-
sunt Nestorii loco citato fol. 21) veslrum aspiciens tum mente concipitur, convcnire asserunt: mox
zelum. Indidem perspicue coargiii possunt, quae ab vero in illum quoque simililcr illud competere con-
infelici homine siml flagitiose dicta: nani quorum lendunt, qui ex sacra Virgine natus est, prout hic
duacsunt geheraliones, eorum duo sint filii necesse quoque per se separatim subsistere cOnsideratur:
est; sed Ecclesia unum agnoscit Filium Dominum postremo ambobus simul perinde ac uni congruere
Chiisiiini. » Reponit Cyrillus, aut duas ornnino in tradunt, ratione nimirum conjunctionis, ut ipsi lo-
Chrislo admittendas esse generationes, aut negan- »g quuntur, in unam illos personam colligante : (Nam
dum esse ipsum Incarnationis mysterium. En ejus veraeillius naturalisque unionis, etiamsi unam my-
vcrba, quaeetsiprolixiora, integra lamendamus, cum sterii hujus viam planam, et ab omni errore tiilam
exindcmira etaccurata argumentandi vis, quam san- propositam habeant, nulla apudillos habetur ratio;)
ctus doctor adversum haereticos adhibuil, appareat. et haec illorum simulata confessio non esl sincera,
« Igitur duasessegenerationes, minime admittendum sed atri veneni imposturaque plena. Nam cum di-
censuit. Unam porro nativitatem a nobis esse con- vina Scriptura Christum nominans omnia Hli divina
fitendam asserit, ne duos filios esse inielligamus, simpliciter tribuat, (Novit enim, novit, inquam, illa
ac si necesse sit, si duae prorsus generationes sint, Dei verbum in humana forma appavuisse, et carncm
duos itidcm filios inferri. Prodeat ergo et. doceat factum esse) illorum autem institutum el scopus,
utram generationcm malit adniitlere, illamne ex qui diversa ab his sentiunt, sit persuadere eum,
Patre ante saecula, per quam nondum incarnatus qui ex muliere natus est, hominem esse unum quem-
Deuserat Verbum, an verohancrccentem, etex mu- piam, qui per incremenla, ut dixi, et per propriam,
liere? Nam si illam dicet solam, illam dico anle hoc est, humanam virtutcm dignum se prabuerit,
soecuiaet ex Patre; ille erit ulique et quidem solus qui honorem quoque connexionis cum Dei verbo as-
Filius, qui ex eo secundum naluram est ortus ante- sequerelur, et insigni pradestinatione eligeretur. >
quam carniet sanguini communicarel: temereautem Tom. IV Conc col. 698. Dein vero numero imme-
ac frustra mysteriumincarnationisasseritur, et nullo diate sequenti ostendit nomen Christi seu uncti non
modo se ipsum exinanivit, neque subiit servi for- proecise Verbo, sed humanitali, uirique tamen pro-
inam, sed sic permansit, et veram carnis conjunctio- „*-. pter unionera hypostaticam convenire. « Idcirco (ita
»
nem hucusque refugit. Sin vero, qui extremis tem- pergit Cyrillus) nomen hoc Christus soli qtioque
poribus ex mulierc natus est, is utique dicetur ct verbo, quod ex Deo Patre ortum est, ut seorsim ac
quidem solus Filius atque eliam solam hanc ex mu- per se subsistere consideratur, convenire asserunt.
liere generationera admittemus: ergo necessarioper- Nos autem ita sentire aut loqui nequaquara didici-
diditillud ex DeoPatre Verbumnesit secundum na- mus : quandoquidem tunc priraum verbum Jesu
turam Filius. Sed videt prorsus vir Dei 981 ama Christi appellationem sortitum dicimus, cum factum
lor, quam sint hoe sentenliae absurdae, et quantopere est caro ; siquidem ob id'Christus vocatur, quia
ad impielalem vergant. Ut ergo via regia gradiamur, exullationis oleo, hoc esl, Spiritu sanclo a DeoPatre
duas dicimus fuisse nalivitates, scd unum in utraque inunctum est. Quod autem inunctio Hla assumptoe
Filium, cura in carne nondum esset, Verbum ex Deo, huraanilatis ratione illi conveniat, id apud rectc sen-
eumdem vero posteaetiamincarnatum,etqui propter tientes in quaestionem non venit: nam si Dei Ver-
nos generationem secundam subierit. Nam si dixis- bum Deus est, nulla utique unctione indigct. Nec nl-
set, in horainibus oporlere pforsus, si duas genera- lus unquam riocuit, Dei Yerbum Spiritu sancto in-
tiones dicamus, duos esse filios recte ac vere dixis- unctura, aut sanctificalum esse, quasi is secundum
set: sed quia Chrisli mysterium et incarnationis ra- naturara ab illo sil diversus, superior et excellen-
tio aliam viam tenet, et in rebus nostris non eodemi tior. Minus namque sine ulla conlrudictione a meliori
modo conspicitur, cur consuetudine, qua; apud nosi semper benedicitur (Hebr. vn, 7). Quia ergo sancti-
viget, inspecta, deinde animum ad res admirabiles; ficalio et inunctio humanae nalura humilitati con-
etquae rationem superant adjiciens, ad imbecillami gruunt, fit necessario ut Dei Verbum non tum Chri-
cl sluliam infideHtatem manifeste labitur? quodt D ! sli nomine donatum sit, cum etiamnura nudum, hoc
autem mihi in mentem venit admirari, Hlud est, est, nondum incarnatum esset, sed tunc dcmum cum
cum enim in his verbis confessus esset, Ecclesiamt more nostro factum homo, secundum naturam hu-
unum Filium agnoscere, ac suhjunxissel, nirairumi manam inunctum est. . . Quodsi absolute alicubi
ipsura ilium Dominum Christum, nusquara posteai Christus nominatur, mox illud incamatum inlelli-
relinuii unum, scd ipsas res unitas dislingu.it in- gas : et si verbum audias, peracta jam incarnatione,
ter se; ac seprsini ulramque ponit, non quid Ver- unitoe ipsi carnis non oblivrscaris. Porro autem ar-
bura sit secunduro naturaro, quid ilero caro disquj- bilrari, vocem hanc, Chrislus, seorsim huic, et
rens, sed horainem et Deuin, tanquam sola, ut ipsei seorsum rursus illi convenire, istud, inquam, sentire
putat, acqualitate gloriaein unum colligens : quod1 vel loqui slultum est omnino, imo vcro impium ct
neque credibile est cuiquam, neque fieri potest;; profanum. Unus est enim Dominus Jesus Christus
tantique mysterii rationera ad absurdilatem de- non divisus, non dissectus, etc. > Unclionem igitur
turbat. » non meritis hominis assuinpli, sed ipsi assumptioni
IV. Unctionem Spiritns sancti Christo homini exc seu unioni hypostaticae ascfibendam existimavit Cy-
ipsa unione hyposlatica debitatn fuisse, non meritiss lillus, indeque probavit Chrislum eliam, qua homo
primum obvenisseostendil. — Non rainus solide re- esl, dicendum esse filium Dei naturalem, utpole, cui
fellit Cyrillus argumenta Nestorianorum pelita exi ex ipsa nativitate jus ad haereditatem Patris omnia-
uuctione sancti Spirilus a Christo suscepta, ex cjuss que ejus bona compe*.eret; ul proin ex unctione illa
.baptismo ac progressu successivo in gratia et sa- adoptio in Chrlsto probari haud posset, nisi qui»
£01 ENHUEBER DISSERT. DE HJERESI ELIPANDl ET FELICIS. 402
incruin hominem illuiu fuisse dicere vellel. Eamdem \ iv adversus Nestorium, cum verba hujus haeresiar-
argumentandi ralionem postmodum eliam adhibuit chaeretulisset clicentis : « Gloriam assumpti Spiritus
Vigilius papa in responsionibus ad capilula Thco- desccndens »comparavit: conimendavil baptizatum
dori; et in responsione quidem ad capitulum 52 cu- Paier, etc, in hunc modtun argumenialur: « Glo-
jus verba jam sttpra § 2, num. 5, vidimus, ait: < In rificabatur sinc dubio, Spirilu divina efliciente signa,
suprascripio trigesimo secundo capitulo , in cora- non ut deifer homo, ab ut exlerna superioreque natura
nienlo Ep:stol.e ;;d Hebraos adhibetur illud Petri, co munere comparato, nobis accidit; sed Spiritu
ubi dixit: Jesum a Nazarelh, quem unxit Deus Spi- tanquam proprio usus. Deus enim erat ex nattira,
rilu sctnclo et virtute ; et infetinr : Qui autem Dei ideoque Spirilus ejus ab eo non erat alienus. Non
Spiritu unclus cst, oranimode aliquid iude assum- igilur cxtrinsecus neque adscitamsimiliter aliunde dicimus
psit; et additur : Quis autem furens dical, de Spi- ipsi dalam Spirilus efficientiam, Dedit enim ac nobis
ritu aliquid assumpsisse divinam naitiram ? Per quae ipsis, aut certe sanclis apostolis. illis
verba purus Jiomo Cliristus iuducitur, qui unclione Christus poteslalcm adversus spirilus immundos, ut
Spiritus sancti particeps faclus sil divinae natura, eos ejicerenl: jussiletiam ut curarent omnem infir-
sicut et alii: Et mercedis jusloenomine, quia dilexe- mitalem et omnem languorem in populo. Intrinse-
rit juslitiam, el odcrit iniquilalem, pcrpetuam me- cus igitur et ab ipso est Spiritus ejus : cujus rci per-
ruerit unctionero. Qui ergo ila sapil, docet, crcdil, spicuum est argumeiilum, quod eliam aliis illum tri-
aut proedical, analhcma sit. > Tom. IX Conc col. bucre potest, et nonex tnensnra, ut aitbealus Evan-
82. Siroilia el in responsione ad capilula 7 el 59 gciista : nam ille omnium Deus ad inensuram quideni
lcges. tribuil sanctisvirisSpirilussaiictigratiam, et aliiqui-
V. Eadem respondel ad argumentum ex buptismo " dem dedil sermonem sapienliae,alii sernionem scien-
Chrisli desumplum, uitque imperfccliones satlein in liae, alteri gratiam curationum : idque est, ut opinor,
illo admilti debere, si bttplismoindiguisse dicatur. — quotl lanquaro ex mensura possuiit ii, qui babent efli-
Arguinenluui Ncstorianorum cx baptisino Christi cientiam ? Al vcro Dominus noster Jesus Christus ex
desumptuni eadera fcre responsioac, solvit Cyrillus sua plenilutline profuiidens Spiriluni, ut etiamPater,
dicens, Cbristuin non priniura ad ripain Jordanis ex noii illum tlatlanquain ex inensuraiis qui digni sunt
juerilo actionum, scd in ipso utero ct ex piiino con- accipere. Quaiiani igitur dc causa, vir egregie, eum,
ccptionis instanti Spirilus sancti plenitudineni sibi qui non cx roensuradat spirilum , iijeoriimnunierum
vi tmionis hypostalicae debitam accepisse, ncc con- refers, qui diinensumillum habent? duro comparatam
irarium, scu"necessitatcin baplismi 982 "i Salva- a Spiritu ejus gloriam dicis, et illius elficienliaesub-
tore, ejusque in hoc lavacro ailoplioucm defendi jectuin potius, ut unum e nobis, gralioe loco ejus
posse, quin is in duos sciudatur fdios, quorum alter cooperationem accepisse, (juam proprio Spirilu di-
dicatur Patri coaclernus, cique in orani perfeclio- vina signa eflecisse. » Toro. VI oper. fol. 98 et 99.
num genere acqualis; alter vero merus homo, aut Et paulo infra pressius adhtic de baptisnio loquilur,
oiiinino imperfeclionibus quibusdain in principio ob- osiendilqile ipsutn Christum esse, qtti baplizat in Spi-
lioxius, et ab iis deinceps in baptisnio juslificatus ; riiu sancto, seu bominibus, dum in nomine Christi
aul saltero in illo piimum ob praecedens virlutis baptizantur , Spirilum sanctum infundi; Chrislum
cxercitium Spiritus sancti gratia donatus. < Miror proinue baptismo non eguisse ad id, ut sanctiflca-
vero (ait in iiagnienlis conlra Tlieodorum relalis in tionis seu augmenlum, seu plenitudinem reciperet,
collatione 5 synodi v) adversarium scripsisse, quod 'C ciim Spiritus sanclus ipsi jam cx priina conceptione
nunquara conjunctionem ad DeumYerbum nieruisset proprius, ejusque dona aliunde debila essent. « Ita-
et Jesus, nisi prius imuiaculatus esset effecttis per que (vcrba sunt Cyrilli) reliquas ejus (Nestorii) vo-
unctionem. Nam quidem primnm disjungit manifeste ces, si piacet, examinemus. Pater, iuquit, coramen-
el discernit aperte cluos dicens filios. Deinde dicat, davit: ac verbum commendandi, quidiiam lioc loco
quando, sicul ait, iminaculatus effeclus est, et ad sit intelligere non possum : nain ea vox ntediis nun-
Deum Verbum coiijuiictionem meruit, ulruni ex ipso dinis est, el vili coucione, et plebeia nugatione plena:
utero, aut cura tricesiroo anno essel. Pervenit qui- sed tainen pulo significare, deposuil, vcrbi gralia vel
deni ad Jordancin, quacsivit vero etiam Joannis ba- testatus est. Quomodo igitur, rogo te, commendavit
plisroum. Siquidero ex ulero sanclus esset, sanctuni Pater hoininem inhabitalione divina dignatum ? An
eflici cum, et non magis esse ? Qttod cnim fieri dici- vero id minime, setl ostenriit polius proprium Fi-
tur, omnino necesse est intelligere, quod non erat, lium horoincm facturo, manentem lamcn in carue id
quod factum est. Sin autem erat sanctus semper, ipsuin, quod erat, et est, et crit, nempe Deuni ?
et h;c noii in lemporc factus est, quomodo dicit Spi- Jesus Chrislus eniin heri ct hodie, ideni el in sae-
ritum super ctiin devolasse, el conjunctione dignuin cula. Age igitur voces de eo diclas exquiramus. Quid
ipsum demonstrassc, ct addidisse ei quod deerat ? crgo ait evangelisla : Et letliinonmm perhibuit Joan-
Quid enim erat quod omnino ad sanctifiealionera nes dicetts: Quia vidi Spiritum descendentem sicut
deerat ei cx ipso utero, magis vero et antesecunduin columbame ccvto, et munentem sttpcr ettm : hie est
carueni nativilatem sancto et iramaculato ct saucti- qui baplizat in Spiritu : Et ecjovidi, et testimonium
licanti crealuram ? Cum igitur dical, quod non uli- \)perhibni, quia hic est Filius Dei (Jocm. i, 52 et 55).
que meruisset Jesus conjunctionem atl Deuro Yer- Ibat enim dispcnsatoria ratione Dominus noster Jc-
bum, nisi prius inimaculalus clfectus esset, plurimas sus Chrislus, ut Jordanem sanctificaret, dignatusque
siinul accusationcs adversus sua scribit vaniloquia. csl baptizari nobiscum, ut mysterium iiiius secuu-
Natn primum quidem indecenter dicit, meruissc : dum carnem dispensationis modis illi couveiiientibus
deinde disjungit in alteruro sepur.iiim filium, qui ex exsequerelur: oportebat enim, ut illud ex Deo 1'alru
semine est David, quein ipsuw soliiin separatim Jc- Verbtim hominem esse faclum agnoscerclur : sed
sum nominare impudentei- contendit. Ad hoeeiroins- baptizabattir quidern ul homo, baptizabat auteiji ut
culatum etim eflici diccre, tant|uam hoc aliquando Dotts in Sjiiritii sancto. Neque vero dicirous, vel
non habcntem, plurimam boc habel et blasphemiani. more subservicnlium, vel lanquam ab alio quopiam
Unitus ciiiin Deus Verbum ex ipso utero carui suac, Spiritus sancti jiarlicipationero subminislrasse, sed
unus erat, ct sic et imniaculatus Filius, sanctus san- poiius ta upiain ex natura Deuni cx plenitudinc sua
cloruro, ct de sua plenitudine dans non solum hoini- infiindeiileni sauctificatos reddidisse. Cur ergo rcctis
nibus, sed eliam sursuin et in caio rationabilibus verbis sententiisque negleclis elTectam csse asseris
virtutibus. » Tom. IX Concil. col. 258. Spirltiira inhabitationem in hoiniite ab ipso Dei Yerbo ; quam-
ueinpe ssnctum eiiam homini assuropto ej; uo.ione vis plurimi sancti viri inhabitantem in se ipsis ha-
nypostatica proprium ftiisse. nec ex giatia, aut he- buerint, illum uuivcrsorum Deum et ex iis ncino in
nigna solutii assuroenlis volunlate in bapiismo jiri- suo Spiritu baplizaverit, aut divinO more in aliqui-
nium esse collatuin cxistiinavil Cyrillus, undc et iib. bus habitaverit, aut inhabitasse dictus sii, cum iyse
105 R. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS III, «44
Christusin nobis habitet per Spirilum, qui est ejus A illam, et pro corpore» oetalis ratione amplificaret,
quoque proprius, ut eiiam procul duhio Dei et Pa- omnibusque perspiciiam facerel, convenienler atU i
tris? > Ibii. fol. 101. Vigilius quoque papa simiU mo.Iitm profccisse dici potest. » Tom VI Oper.
ratiocinio Theodori errores refellit diccns ad capi- fol. 86. Sirailia leges etiam in Oratione allera de
tultim 54 : « In suprasi riplo «juinqungesimo quarto reela fide ad Reginat nnm. 16, lom. IV Conc.
capitulo, icl quod Apostolus dicit: Quod mnnifetta- col. 819. In defensione autem ad opposiinnem ana-
tum ett in came, juttificatum est in Spiritn (I Titn. ihematismo quarlo ab Orientalibus faclatn ait :
iii, 10). Christus justificaltis esse asserilnr, sive < Si-d quia paruinqiiid ex noslra etcpistola posuerunt
quod ante baptismum cum subtililate conipeiente le- in principio suoruin serroonuni, minantur nobis,
gem custodivit, 983 siveqtiod eliam ptist i!i;id gra- quod in temjKJre sint redarguturi, qnasi non medio- '
tiae conversalionem cooperatione Spiritus cum ma- critef pecc;;verimus in Verbum ex Deo Patre; ct in-
gna snhtilitaie complcverit. Quae verba quia itein cremeiitum et profecttim, qni ad carnem pcrtinet,
ualura ipsius insipieutissime iribuerimus : age et
puruin hominem Christuni juslilicationeeguisse de-
monstrant, si quis ita sapil... et non magis ipsum ut ad lioc convenientia dic-amus, adjiciendo totam epi-
vcrum Deum consubstanlialem Patri et Spiritui san- stolc parlem... Habet aulem sic, quod diclum est ;
clo jnstifieare impios j)er fidem credit, anaihcma cl si audieris, ijuod profeceril Jesus oetaie el sapien-
sil. > Tom. IX Conc. col. 90. Et ad cap. 6. « In su- tta et gratia, ne putes, Verbuni Dei sapiens j)rofectu
prascripto sexto capitulo rtirsus lanqnam purtis homo elfecluin esse. Commemorabo auteai magis, quod
a Spirilu, cujus praseuliam posibaptisma sust-episse sic divinus Paultis scrifiserit : Christus Dei virtut,
«licilur, atl omnia ducltis perhibelur, conforlattis et gf et Dei sapieutia (I Cor. i, 21). Neque rurscs illud
erioctus, sicnli caeteri homines, de quibus, tit hic vi- nugiciter ausis dieere, quol proficere in oetate et
delur dici,, Aposiolus ail: Quicunque Spirilu Dei sapienlia et gralia homiui attiibuainus : hoc eniiii,
egunlur, hi stint. filii non Dei (Rom. vin, 14). Si quis ut opinor, nihil aiiud est, quatn divblere in duos.
h;cc ita sapit, . . et Detim Verbura inrarnalum unuin Chrislum : sed, sicnt paulo ante dixi, lilius,.
unuin esse c.redit, et confitetur, et pradicat Chri- qui est anle saecula, in novi-siniis s:cculi tcroporibus
stum, anathema sit. » Ibid. col. 69. Vide eiiam re- in Filium Dei praedestiuatus esse dicitur,suac carnis
sjvonsioijem ad capituium 19 Theodori paulo ante nativitalem sibi appropians dispensalive. Sic ct exi-
num. 2 relalam. slens sapienlia ejus, qtii genuit, prnficere in sapien-
VI. Sitnilia reponit ad raliocinium quod Ncsloriani lia dicitur, t|iiarovi> pei fetiissiinus sit, ulpote Deus,
progressn successivo in sapientia et dum
formaverant exCnrislo huma'iiitalis proprietales per sumroara unilio-
in Evangeliis astmi tidetur.— nein in se convcnienlcr suscepit. » Tom. V Conc.
gralia, qui de successivuro spectat, col. 47. Derouni et Vigilius papa in responsione ad
Quod progressnm in virtule
quem Nestoriani Christo homini nibil alUngebant, rcspon- cap.tulum 12 Theodori, ubi profectus iste successi-
dit Cyrillus locoprimura citato, urofiain perfe- vus t!e Christo homine asseritur, ait: « In supra-
Clionis. aut sanctitatis ei defuisse, qui ex priino con- scriplo riuoJeeimo copilulo eadeui, qua: in septimo
ceptionis instanti oinnein gratiaruin aiitcm plenitiidinem cnpitnlo videntui- exponi, asseienfo, Domi.-iuinno-
jure sihi debitam recepit;de profcc.um Hltiro ia strtiro Jesuro Chrislnni per habiiationem sancti Spi-
sapientia ct gratia, qtti Chrisio per evangellstas ritns ad oronia informaluro et jjer leinpora al per-
memoratur, nihil aliud osse, quam manifestitionero ,** _ fectionem unciionis ejus auxilio pervcnisse. Si quis
* igitar eum uon sua deitate perfectiiro esse credens,
externara, qua pro ralione actaiiscorim horoinibus
magis ac magis glorificabatur. Quotl si vero hanc sei lanquam piniim Uomiuem unctione sancli Spi-
perfectionem revera successu leniporum ea primum a ritus iniligentein fuisse adiuuiro sapit, clocet, credit,
Chrisio fuisse acquisitam quis delenderel, sentcn- aut pracdic u, analuema sit. > Tom. IX Conc col. 72.
tia ipsum incarnalionis mystcrium desirui,Christum Facile ex his quilibet videt, omnia et Cyrilli et alio-
autem virtutibus ita successive ornaturo meruin ho- rum, qui conira Ncstorianos pugnaruui, ratiocinia
inineni, aliamque a Verbo divino personani statui eo ptttissiroum collimasse, ttt ostendercnt, ex atlver-
existimavil. « Quomodo igitur ad illa (ail libr. ni sariorum suoriim principiis, ex dogmate scilicet
adversus Nestorium) quae clixisii deroonstranda, ea adojitionis iu Christo, ac arguinenlis qtiibus hanc
afferre non erubescis, qu;c verbis beati Lucac dic:a slabilire co.-iati sunl, uriioneni liypostaiicam, ipsmn-
sunt : Jesus autem proficiebut wtate, et sapientia et que proin Incarnationis royslerium lolli, Verburo
gratia (Luc. u, 52)? At : enim in sapienlia factura (livintim in nec rei verilatc naturain humanam hautl as-
esse incremeiilum tlicis tamelsi quomodo id non surapsisse, carnem factura csse, Chrisluiu vero
stultuin sil? credimus cnim ex ipso ventre atque piiruni horoinem cxisliiiiari debere, ealenus tanlura
ntero virgineo ipsum Eniraanuel, cum Deus esset, a reliquis distinciura, qttod ob singularem conjun-
hominem prodiisse, plenum procul dubio sapientia ctionem, qua voce veiuii tessera sua utebanlur Ne-
et gratia, quoe HHnaluraliter ineral, Quodrtam igitur storia.ii, rejecto const inter unionis vocalmlo, in
is incremeninm susciperel, in quo sunt omncs thc- cororoiiMionem digntaiis ac nomiuum. cum Verbo.
sauri sapi.cntiae, qui supernae gratiae siinul curo Deo adroissus sit.
et Patre largilor esl! Quomodo igitur proficere di- •* VII. ' — Osiendit, si Christns u>.homo sit Deus nun-
ctus est? Ut ego arbitror, qtiia Deus Verbuin pro cupativus, duas esse personcts, notque ejusdem cum
incremento ct octate sui corporis, riivinoruro illo;-um homine per— Verbuni astumplo este dignilaiis. Nesto-
bonoruro, quae sibi ineranl, manifeslationem adme- rii verba. Eodem pori'0 argumentortini genere pe-
tiebantur. Co;isidererous enim illum, quimvis homoi leiiant Cyrillus, aliique alterum quoque erroris Ne-
jam nosni similis factus essel, initio laterestmluisse, , sl.iriani capul, quo Christus ut homo, nuncupativus
veluli sine strepilu ac tacite paulatim mysterii vimi tajitummodo Deus dicebaHir, ut nuin. 8 paragraphi
disponenicm : et ad huius ret fidem Deus ac Paler praceiientis vidimus. El linic quidem assertioui sin-
nobis crit locuples aucior, cum riicit : Jacob puer gulariter oppostiit divus Cyrillus aitathemalismuui
nieus, suscipiam eum; Israel electus meus, suscipict! octavum his verbis conceptum : « Si quis dicere
eum anima mea ; dedi spiriium meum super eum :: audet homiuem assumplum una cum Dci Yerbo
judicium gentibus proferet: non clamubit, neque voci- ado.-antlum ei glorificandum, et Deum tanquam al-
ferabiiur, neque c.udielur vo.t ejus foris; calamumi tcrum cutn altero connominandum esse, (hunc enim
quassatum non conteret, et linum fumicjans non ex- intellectum 984 parlictita, cum, ad:ecta, perpetuo
ttinguet (Isr.i. xui; Matth. xn). Increpabat etiamj ac necessario ailert) ct :.on potius una adoralione
ipsos sanctos apostoios, ne eum manifeslutn facerent. Emmanuelem honorat, unamque illi glorificalionem
Ergo nova res et insolita osleusa essel, et qnae cu- atlribuit, quatenus Veriiuni faciuivi est caro, ana-
riosius esset exquirenda, si adhuc infans divinami theaia sil. > In defensione autet.i huiis anathenia-
sapicntiae speciem ostendisset, sed cura paulalitni tismi ad oppositioncm Orientalium ail: < Dicere ho-
 405 ENHUEBER DISSERT. DE H^EHESI ELIPANDI ET FELICIS. 405
tuinem adorari cum Deo, et coappellari Deum, omnino A Hlum venerari confiteris,, cnm tamcn formides, ut
est confiteri duos adorandos, vei etiam inter se coap- dixisti, ne hominicola esse videaiis? Sed habet ad:
pellamlos. > Tom. V Conc. col. 54. Et in respon- hoc aliquam, ut ipse putal, aculam responsionem
sione ad reprehensionem Theodoreti docet, cx eo Nam tanquam conjunclus assumenti sinml appeUa-
quod homo assumptus cum Verbo appelleiur Deus, tur Deus : quomodoestasstimplus est, eloquere, aut
seu nuitcupative tantum talis sit, inanifesie sequi quonam coiijunclus modo ? Nam siquidem secun-
Verbum proprie sibi non uniisse naturam humanam, duin veram unionem, illam secundura hyposlasin
et Eminitnuelem esse jmrum bominem nobis simi- dico ; desine landem unilam dividere : et opportune
lem. « Siquiiiem, inquit, ipse Deus simul et horoo, ctiant a nobis dicetur tibi individuiim dividenli:
ei adoratur sicut unus adoratione una, et non co- Quod ergo Deus conjunxil, homo ne dividat (Matth.
adoratur, et siraul appellalur Deus : ne Einraanuel xix). Sin assuraplionem, seu conjunctionem esse di-
credatur esse homo simpliciter, et communis sicut cis externam ac relativam, quomodo non advertis
nos,. et per gratiam divinoc glorioc particeps ; sed in nobis etiara esse Deum ; et nos iili conjungi re-
confiteamur Hlitm polius Deum in carne propler lative, et participes nos factos esse divinae ejus na-
IJOS,id est, vere hominem factum, non mutatione turae ?. .. Ergo nos quoque ex sententia simul cum
naturae secundum aUeratiotiem et versionem, sed illo ex natura Deo dii erimiis, atquc vocabuiiur, no-
unionis dispensalione. > lbidem col. 119et22, De- bisque flectelur omne geiiu, etc » Tom. VI Oper. fol.
Uium libr. n adversus Nestorium dicentem : « Non 58 et 59.
est per se Deus, quod est in ulero formatum; ... VIII. Cum vero ad confirmanriam sententiam suam
se.l qnia est in assuroplo Deus, ex assuniente, qui g abuterentui- Nestoriani textibus Sciiptura, quibus
esi assumplus, tanquani assumenti conjunctns, si- homines intei-rium dii vocantur, prout Moyses deti3
mul appellatur Deus : » respondet Cyrillus naturam Pharaonis appellalus est, eadem fere ratione respon-
fcumacam utique per assumptionem Verbo factani detCyrillus, ailque libr. n adversus Nestorium :
esse propriain, illudque lam parum post incarnatio- < Quid dicis ? Qtialem sermonem eructas de corde
nem ab ea separatim cogitari posse, qtiam parura, tuo, non ab ore Domini, ut scrijjtum esl? Nemo di-
si hominem appellaveris, aiiima ejus a corpore dis- cit analhema Jesum, nisi in Beelzebub. Ut inlelligi-
jirocta considerari qtieat, ut proin Christus , eiiara lur, verbi gratia, aut dioitur a nobis Deus ipse Mov-
quatenus honio esl, Deu-sverus el non nuncupativus ses , sic eliam Christus? Itane, ? dic mihi ad siniiii-
dici debeat. Dein ail, asserere horoinem assumptuui tii Hnem Israeiis esl etiam fiiitis 0 summam impie-
eadcm cum reliquis hominibus ratione appellari tatem, o verba, quoe nec ipsius Salvatoris nostri
Deum, idem esse ac asserere duas in Christo esse gloriam deprimere verentur!.. Nam beatus Moyscs
personas, duos Deos; quin el sequi, nos ejusdera homo erat, ex natura similis nobis, niiiil praterea.
omnino cuni illo Iiomine diguiiatis esse, quem lamcn Quia vero dicente Deo : Veni, mittam te ed Pliarao-
Veiimm raodo prorsus ineffabili sibi univil. Verba netn reyem JEgypti, et educes fiiios Istael de terra
Cyrilli lam profunda sunt, ut materiam hanc omnem jEgypti (Exod. vn). Pro recusandi occasione exigui-
exliausisse videantur. « Quis enim (ita iile) pror- tatem vocis oblrudit, causatus, qttoil minirae esset
sus hoc dicere est ausus? Aut quis ignoravi! un- cloqttens ab heri et nuriius tertitis, iiieo Deum dicen-
quam, quod natum estex carne, carnem esse? Sed tem audivit: Ecce dedi te Deum Pharaonis, et Aaron
lamen erat propria Yerbi, et unns cura illa inlelli- r, frater tuus erit libi interftrcs (Ibid.). Infirma namque
gilur, ul procul dubio, quemadmodum sttperius dixi- estlex ad quempiam a diaboli servitute libeiandum.
mus, ctiam liominis aninia cum suo corpore. Ergo Sed id quoque niediatore Christo perfectum est,
si quispiam de nobis quoque dicere velit non esse quemadroodum scilicet eo lempore in iEgypto, cum
houiinera ipsura corptis per se , nonne superfluens lieato Moysi ipse Aaron fuisset adjunctus, Israel est
in sermone, et ntigax inerito dicetur ? Neque eniin a servilute liberalus. Sed quia successu temporutu
quisquain negalurus est ipsum per se corpus non futurum erat, ut Christus etiam sub lege fieret, ut-
esse hominem, seri potius horainis corpus dici. Sed pote nostri similis, et homo, ideo post Moysen se-
neino lamen dnas in partes dividens ac seorsim po- cuiido loco positus est Aaron. Atqne hacc est quidem
pens animam et corpus, dixerit unquam corpus eo- ratio mysterii. Sed tamen si quis velit Hlud quoque
dem ctim anima appellari nomiue ad unum hominem dicere, Moysen illum magnum viruni hac Dei appel-
significandum: neque enim apius erit ejusmoji latione fuisse honoratiim, juxta conimune illud, et
sermo, sed potius imperitiae plenus. Sed cum ex gratta atque magnificentia Dei in nos dictum :
Utrumque secundum naturalero uuionem conjunxerit Ego dixi, Dii estis et filii Excelsi omnes ; num etiam
ad unius hominis constilutionem, tum demum ho- hoc modo Christus est Deus ? Jaro vero, quomodo id
minem appellabii, nec videbitur inepte absurdeque non sit insania, et inane stultae mentis excremen-
diccre. Oportuit ergo, si omnino sapieris homo, so- tum? Ule 985 enim, utjam dixi, nuda ct simplici
lersque erat, corpiis quidem Ulud ex muliere dicere, est honestatus appellatione, cum bomo ex nalura es-
et insuper fateri, Hlud unitale secundum hypostasin set; sed hic esl vere Deus (nam Deus erat Verbum)
cum Verbo conjunctum unum Chrislum, e! FUium _ in humana forma prastantiam suaenatura, qua cun-
et Doniinum absolvisse, eumdem simul et Deum, et ' ctis excellil, integram servans : neque enim natura
liominera. Nunc vero Uoc omisso, perversa gradilur divina ex eo, quod descendit ad communionem car-
via, de recta de^cedens,ac duos nobis Deos pradi- nis et sanguinis, in pejus unquam perverti potest :
cat, unum secunriuni naluram ac veritatem, illud ni- itaque etiam cum homo apparuit, ul Deus tamen
mirum ex Dco Patre Verbum; alium vero prater agnoscitur, ejusque rei perspicua sunt argumenta in
liunc, qui scilicet cum eo Deus appelietur. Ut enim Evangeliis de eo scripla. Di.xitenim beatus Joannes:
nemo nostri generis dicitur cum seipso et solo con- Cum vero essel Jerosolymis in die festo, multi credi-
verstri, verbi gratia, sed cum altero conversatur, derunt in nomine ejus, videnles ejus signa, auw fa-
ac si quem e terrenis regibus quisquam dixerit, se ciebat: ivsevero Jesus noncredebat seipsum illis, quia
cura seipso regnare, jure sit ridendus, et nugabilur, ipse scieeat omnia , et quia non opus kabebat, ul quit
dum quod de uno soloque dicitur, sic ponit atque tetlimonium perhiberet de homine ; ipse enim sciebat
pronuntiat tanquam de duobus ; ila stultumsane si*, quid esset in homine (Joan. n). Atqui inspicere posse
putare hoc ipsum, simul appellari, de uno soloque cor hominis et occulta scire, non ulli homini, qui sit
dici posse: duo namque prorsus erunt, et alter se- nostri similis, convenit, neque vero ulli alteri crea^
cundum naturam Deus, alter vero procul dubio cuin turae, sed illi soli, qui etiam fingere dicitur singiUa-
Id solum habeat, ut scilicet cum eo vocelm- Deus, tim corda nostra (Psal. xxxn). Hoc si ita est, quo-
itlque extrinsecus et acquisitura recens nobis Deus nam modo sola ac simplici appellatione honoratus
exstilit.... Hoc si ita est, quomodo adoraraus est Emmanuel, ut perinde ac Moysesappclletur Deus,
Christum, et illiflecteluromnegenu? Quoraodo etiam »1 non potiusid vere sit, quod essedicitur? » Tom.
407 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IH. 408
VI Oper. fol. 41 et 42. Tota hoec CyriUiargumentatio A Et habitavit in nobis; ut pcr utrumque inlegram
eo recidit, ut dicat denominationem Dei extrinse- Chrisli mysterii cognitionem nohis tradefet. Nam
cam, nec Yerbo convenire posse, cura istud per in- unitum esse carni secundum hypostasin illud ex Deo
Carnationem a natura suae excellentia haud excide- Patre Verbum indicavit aperle, cutn dixit, ipsum
rit; nec naturae assumptae, eum Christo etiam qua esse carnem factum : jam vero carnem factum non
homini eae praerogativaeatlribuantur, quae vero Deo in carnis transisse naturam, neque mutationem in
propriaesunt; ex quibus ulterius inferre videtur, il- id, quod non erat, subiisse, sed cum eo, quod se-
lum ut talem quoque, aut verum Deuni, aut si isttid cuiuium nos factum est, mansisse, quod erat, id rur-
negetur, merum hominem, aliaraqueprorsus a Verbo sus perspicuum facit, illa verba, Habitavit in nobis,
assumente personam esse. jirioribus illis adjiciens. Habitasse autem dicit beatus
IX. Naturam assumptam Verbi assumeniis templum Paulus in Christo omnero pleniludinein divinitalis
e-ssein sensu Netlorianorum negat, eo quoct hac sen- corporaliter, ne quispiam simplicem , vel habitudi-
tiendi ratione mysterium Incarnalionis everlatur. — nariam (Grwce : ayjxix-ny)habitationem suspicelur;
Ad arguroenturn Nestorianorum desumptum ex ver- sed veram, ut modo dixi, et secundum hypostasim.
his Scriptura dicentis, Yerbum habitasse in nobis; Neque enim vir ille spiritu Dei plenus ignorabat iu-
iiem, Omnem plenitudinem divinitatis inhabitasse in corporeuiftesse Dei Verbum, et impalpabile. Verum
Christo, elc, ex quibus. inferebanl hoininera assum- quia necesse erat, ut mysterii explicatio. nulla ra-
ptum Verbi divini templum, pronde non verum tioue manca videretur, sed adeo accurate ac distia-
Deuin dici debere; respondet Cyrillus denuo adver- cte ad rectam regukjm veritateraque traderetur, ut
sarios suos hac explicatione lotuui incamationis my- g omne miraciilura superaret, vira infert consequentkB
sterium pervertere, atque in hac sententia sequi, rerum, et prope dixerim, qood incorpoream illam
Patrem aerjueac Spiritum sanctum incarnalos fnisse, suinmamque naturam decet, conlemnit: adjccit eniai
oum et isti in hominibus sanctis hahitare dicantur, verbum, corporaliter, cum aliter dicere non habe-
hocque in sensu quotidie adhuc raysterium Incarna- ret, quam nostra intelligentia et lingua consequi
tionis renovari. Audiamtis Cyrilli verba lib. i adver- posset-» Tom. VI Oper. fol. 26 el 27. His plane con-
sus Nestorium : « Quod ait (Neslorius) divinaenatura cordant, quae in eurodcm Pauli textum scribit Cy-
in carnem demutaHoncm et impossibilem esse, et rillus in oralione alt.ira de recta fuie ad Reginas :
nullo modo iUi conveniro, id rectissime dicttim fate- « Credentesifcaque, ait, Verbum carnem non per ali-
liiur. Laudaiiclus est enim a nobis, quod in hac parte quam sui transmutalionera, aiu versionem, sed per
recle loqui voluerit. Fateor enim raanere illam in- veram templi propfii, hoc esl, corporis anima hu-
concussam, neque ullo modo in aliud quidquam de- mana perfecli unionem, in nobis habitasse, pie re-
mutari diversum abco, quod esse cveditur. Sed ejus cteque asseveramus, dum magnus ille Paulus omnem
verba longe ab eo quod tleceat, et ab ipsa veritate divinilalis plenitudinem in ipso inhabitasse scribit,
aberrasse, in eo quod hnmanationem idem esse, at- non quid;'m per participationem, aut habituriincm,
que in homine inhahilatioiiem aflirroal, conabor os- (ti ayjxtx&s) aut gratiae comim.micationem, 6ed cOr-
lendere. Nam si in uno et solo Emmanueie id verum porafiier, hoc est, essenlialiter, per inhabilalionera
esse asserit, ejus rei causam doceat, ueque eniro il- illam 936 aliud nihil insinuare voluisse, quam ve-
lani iutelligere queo : alioqui certe hunc definitorem ram, naturaleinque Verhi cum saera carne unionem.
ac legumlatorem eorum, quoe temere dicere libuerit, p Qtiemadmodum licel hominis spirilus in ipso habi-
neino ferat. Sed non ad uniim definiliouis hujus vis " tare dicalnr, non alius lamen, aut diversus ah illo
pertingit, neque ulla erit inviilia, etiam si omnibus judicatur. Fit enim, ut oralionis schemmate, de una
insil. Ergo non semel, sed saepius Deum faclnm ho- persona duplicis quandoque persanoe ralio nobis of-
inincm iijveniemus : nequc solum illud ex Deo Patre feratur, neqiie ob id tamen veritas uUa ex parle lae-
Verbuni, sed adjiciam ego certe etiam ijjsum Pa- ditur : ut cum exempli causa divina Scriptura de
trero, ac praterea Spiritum sanctum. Dixit enira per Deo praedicat: Qui fincjit spiritwn hominis in ipso
quenidani e sanctis prophetis, de hominibus per fi- (Zach. xu). Atqui spiritum honiinis in ipso forma-
dein justificatis : lnhabitabo in ipsis, et inambulabo, lum, ab ipso homine aliud non ess.e omnibus perspi-
et erq ipsorum Deus, et ipsi erunt mihi populus (I cuura est. Huc et illud quoque beati David lendit:
Cor. vi). Dixit etiam ipse Christus: Et si quis me Nocte cum corde meo exercitabar, et mwrebat spiritus
audieril, veniemus ego, et Pater meus; et mansionem meus (Psal. LXXVI,7). Ecquis, quocso,eral, qui curo
apud eum faciemus, et in ipso diversabimur (Joan. corde suo exercebatur, propriuraque spirituni mo>
xiv). Scripsil etiam beatus Paulus :Et Moyses qui- rentem habebat? Oportet itaque locutionuro formulas
dem fidetis in tota domo ejus ut famulus, in testima- non usque adeo anxie excutere, sed ipsas rerum na-
tiium eorum quw dicenda erant: Christus vero ut turas polius contemplari, earuinqiie ductu ad ipsam
fitius supet domum ejus, cujus domus sumus nos verilatem contendei-e.» Tora. IV Conc col. 827 et
(Eebr. m, 5, 6). Quin etiam de sanclo Spiritu : Ne- 50. Quod vero spectat textttm Apostoli : Deus erat
scitis quia templum Dei esiis, el Spirilus Dei habitat in Christo, mundum reconciiians sibi (II Cor- v, 19),
in vobis (I Car. in)? Ergo si idipsum, quod inliabi- ex perversa inlerpretatione, quam de eo dederant
tare in aliquibus ille omnium dominus dicitur, boc D Nestoriani, sequebattir, reconciHationem illam alleri
Hla est humanatio, vel incarnatio, dici liceat, etiam ab eo, quem sacra virgo genuerat, ascribendaro esse,
in unoquoque divinae natura paiticipe, atque eliam qtio tamen asserto veritatem reconcilialioiiis tolli
inhabitantem in se illum habente, et hominem fa- existiraabat Cyrillus, dicens ipsum Filium divinum
ctum esse, et insuper incarnatum. Quod si factum in natura assumpta munduin et sibi et Patri r. con-
est, et si ut verura admittitur, jam illud ex Deo Yer- ciliasse. « Nequaquam asserimus (ait in citata pri-
biim saepe carnem factum dici nihil prohibet: inha- mum oratione altera ad Rcginas) id quod l-udiores
Lital auiem etiam, adhuc in multis etim colentibus. > quidam faciunt, alium ab eo, quem sacra Virgo in
Dein vero genuinum verborum, quibus errorem suum lucem edidit, Christum in homine inJiabitasse, mun-
conllrroare nitebanlur Nestoriani, sensum exhibet, dumque sibi recoiicHiasse : sed ipsummet Deum et
stcqtie pergit: « At enim, inquit, scripUim est de Patrem in Christo mundum sibi reconciliavisse. Fi-
Verbo : habitavit in nobis. Dixil eliam boalus Paulus lius namque post humanain naturam assumplam fa-
«leoinnium Salvatore Christo : In eo habitavil omnis clus est mediator, et ad pacem obtinendam quodam-
plenitudo divinitatis corpotaliler (Coloss. n, 9). Fa- modo reconcilialor, non alteri cuipiam in mundo
leor illuni habitasse in nobis (sic namque scriptum obedientiam concilians, sed ut in propria persona
est) nec non in illo inhabitasse, tibi dicenti noa re- Deo Palri: quantioquidem Christo reeoncilUiti, per
pugiiabo : sed velim poiius has theologorum voces ipsura et hi ipso, Deo quoque oiiinium Salvatori re-
cxaminare. Nani beatus evangelista cum prius dixis- conciliarour. Hinc illud : Venite ad me, omnet qtti
sel, Verbum cato factum est, subjunxit Opportune: laboratis ec onemti esiis; el ego reficiam vos.(Matth.
 409 ENHUEBER DISSERT. DE II/ER.ESI ELIPANDI ET FELIC.S. 410
xi, 2). Quod ii autem, qui se illi adjungunt, non al- A nonnullis scriplum est: Eos attiem, qtti inhabitant
teri cuipiam reconcilienlur, quam vero naluraltqiie domos lutcas(Job. iv, 19); ex quibus et ipsi de eo-
Deo, Hlud idem ijise his verbis perspicuum facit : dem luto sumus : et tamen unus intelligitur, et est
Qui, inquit, credit in me, non credit in me, sed in secroiduin constitulioiiem homo, ex carne el ralio-
eum qui misit me (Joan. xn, 44). El qui videt me, vi- nali aniroa illam inhabitanle. Quare igilur non cessat
det eum qui misit me (Joan. xiv). Et rursuni: Credite rectara ininimeque perversam fidei rationcin con-
in Deum, et in me credite.» Tora. IV Conc col. 8li6. turbare? Aliquando enim unum tlieit Christum et
Eumdem ergo, quem sacra Yirgo genuit, hanc mundi Filium et Dominum, eumdem Deum simul et homi-
reconciliationem perfecisse ex recla fide docebat Cy- nem; aliquandovero piophelaruni mensuraraei dans,
rillus, quod tamen dici haud posset, si secundtiin Deiferuin hominem appellat; ignorans fortassis quod
Neslorianorum expositionem Verbum in homine as- illuro nobis ocqualem facial; siquidem non est vere
sumpto tantummodo habitasset, acvereel hypostatice Deus, sed tcmplum potius, tttpotc in quo liabitet
sibi illum non uniisset; cum nec Verbum, nec homo Deus Verbum, sicut et in nobis.» Ibid. col. 111 et
assumptus, si separatim spectenlur, salisfaclionis 114.
prastandae, mundique recoiicilianriicapaces fuissent. 987 X. S; Chrisltts quatenus Itomoprwcisedicatur
Demum et respondet Cyrillus ad illos loquenrii mo- ponlifex noster, meritum redemplionis nostrw auferri
dos, quibus adversarii hominem ex Maria genitum uit. El si pro se quonue sacrificasse asserutttr, eum
hominem Deiferum, aul Dominicum dixerant, rur- eliam peccato fuiste oonoxium probat. — Argumen-
sumque probat, ex iis personarum divisionem sequi, tum, quod Ncstoriani ex pontificia Christi dignitate
ac Christum, si Deifer dicatur, merum ljominera cen- B ejusque sacrificio desumpserant, explodit Cyrillus
sendum, siraulque veram Yerbi iijcarnationem ne- dicendo veruni jam non esse qtiod Deus jier Filium
gandam esse. Opposuit buic errori anathematisroura suuiii muiidum reilemeril, quin et omne sacrificii pro
quintum, ihique condemnat eos qui riiccre audent, nobis oblaii inerittiro riestrtii, si solus homo assum-
Cbristum hominem Deiferum, ac non polius verum pltis, et non ipsuni polius Vcrbum in natura sibi
Deum esse, utpote unicuin ac naturalero Filium; id unita confessionis nostr;c ponlifcx et apostolus dica-
quod magis dein explanavit in declaratione hujus tttr : insuper ex eo qttod homo ille pro se ipso
anatheroalisini dicens : «Impiorum dogmatum inven- quoque sacrificasse slatuatur, sequi eura cum caie-
torcs, Nestorius, et qui illum sectantttr, aut eadem ris hominibus peccato obnoxium fuisse, secus ac
ctiin illo sapiunt, incarnalionis quideni vocem confi- Scriptura de Hloriocent. «Tu vero (ail ad Neslorium
teri se simulant, attamen Dei Yerbum secundum ve- lib. m) stulte formidas, et Hli (Verlio) tribuerc et
ritatem iiicaniatuni, hoc est, manendo, quod erat, nomen et rem aposlolattts ac sacerdotii, nescio qua
hominem nostri similem factum esse negant. Aflir- de causa erubcscis. Num eniin ipsum convenire pu-
manl autem unigenitum Dei Verbum in homine ex tas hoinini illi ex njulicre lanquam ab illo diverso,
sancta Virginc nato perinde ac in uno aliquo ex san- simplicem, ut ipse pntas, conjunctionem babenti, et
ctis inhabitasse, iia ut jam non oporteat confiteri, solius tlignitatis a-.qualitatem? Quomodo igitur jam
(|iiod unus sit Cbristus et Filius, et Dominus, el ado- ipsuro Verbum, quod Deus erat, noslras res juvisse
randus, sed tanquaro homo per se et scparatiro in- cernitur, si pcr alium quoque ad Deum ac Patrem
tellectus, ob solaro copulationein in unione dignitatis adducti sumus? Non enim jam per ipsum accessum
honoralus siraul adoretur et conglorificetur. Habitat 'tp habuimus , sed fuit mediator noster homo nostri si-
quidem in nobis omnitim Deus per Spiritum san- milis, ficlum habcns divinitalis nomen. > Tom. Yl
clum. Dixit enini jam dttdtim per uniim e sanctis Oper. fol. 64. Et fol. 95 ita argumentatur : «Indiget
prophelis : Quoniatn inhabitaboin eh, el inambulubo; igitur hoslia pro suis delictis, quisquis peccati reus
el ero ipsorum Deus, et ernnt mihi populus (Levit. tenetur : et obtulit seipsum Christus pro genere se-
xxvi, 12; // Cor. vi, 16). Scribit el heatus Paulus cundum carnem, hoc est, pro nobis, non aulem pro
quoque : Nescitis quia lemptum Dei estis, et Spiritus seipso, cum peccalo superior esset, ulpote Deus :
Dei habital in vobis (II Cor. m). Et ipse Christus de nam si propler se est immolalus , ergo non soli nos
sanctis suis prophetis, sive de sanctis qui anteces- ejus sanguine empti sumus, sc.cundum scripiuras,
scrant, ait: Si illos dixit deos, ud quos sertno Dei sed nohiscum erit et ipse redemplus, nequejuxta
facius est, quem Pater tanctificavit, et misil in mun- Isaiaevocem : Dominut tradidil ipsum peccatis nostris
dttm, vos dicitis quia blasphemas, qttia dixi: Filius (Isai. LIII), sed pro suis etiaro clatus. Ubi enim
Dei sutn (Joan. x, 55). Sed nou ita Deus in Christo est hostia et oblatio, ibi prorsus remissio peccato-
habitat sicut in nobis. Erat enim natura Deus, nobis rum. Decepit igitur totum •orbem terrarum beatus
similis factus, unusque ac solus Filius, eliara cuin Paulus, qui de illo scripsit Talis enhn nobit dece-
caro factus est. Quicunque igiiur Deiferum homineni bctt, ut essel pontifex, sanctus, innocens, itnpollulus,
eutn esse riicere audent, ac non potius Deum homi- segregatus a peccatoribus, et excelsior cwlis factus;
nem faclum, necessario in propositum analhematis- qui non habet qttotitlie necessitatetn, quemadmodum
mum incidunt. i Tora. V Conc. col. 11. Et in defen- sacerdotes , prius pro suis delictis hoslias offerre,
sione ad reprehensioneni Theodoreti ait: « Dicimus deinde pro populi: hoc enim fecit semel seipsum offe-
enim nos, non debero ab aliquo Deiferum hominein D rens. Lex enim homines constitnil sacerdotes infirmi-
noroinari Christum, ut non sicut unus sanclorum in- tatetn habentes : sermo uuiemjurisjurandi, quod post
telligatur, sed magis Deura verum illud Yerbuin Dei, legemest, Fitium in wlernum perfeclum (Eeb. vu,
quod factura est homo, et incarnatuui esl.» Et inler- 20). Quomodo igitur sanctus est pontifex Christus?
jeetis quibusdam : « Obstupesco autcm, quod cum Yel quomodo innocens et impollutus, si nobiscum
uliique Deum esse Emmanuelem affirmet, in his de- indiget hostia pro peccalis remittendis, et ad pecca-
prehenditur illi prophelicam mensuram tribttere. tores juslilicandos oblata ? Quomodo segregalus a
Hominera enini Deiferura cum esse dicit, ut videatur peccatoribus, si una cum ipsis justificabitur, cum
siraiHs nobis, qui per sanctum Spiritum Deum om- bostia non alia de causa offeratur, qtiam pro istis
nium habemus in nobis habitantem. Habilat enim in ipsis? > Cum vero et Neslorius et ejus fautores
cordibus noslris, et suiniis templa Dci viventis. Ne- Orientales objicerent, quod, si Dcus Verbum esset
que idem fuerit dicere, Verbum factum esse homi- summtis sacerdos, nemo jam foret cui tanquam
nem, et ptitare, Deuin habitare in homine. Nam niajori sacrificium offerret: itcm, quod pontifex per
etiamsi vefa est beati Pauli vox, quod comjHacuil in omnia nobiscum tentatus ad sacerdotalem dignila-
ipso habitare oinncni plenitudinem deitatis corpora- teni singulariier vocatus, per illam glorificalus, et
Iiier, id est, non per habitudinem, attaroen unum in eodem cum Melchiseclechorriine collocatus fue-
inquit esse Deuin Palrem et unuro Dominum Jesum rit; quae tamen omnia ipsi YcrYioconvenire haud:
Christum, per qtiem oronia. Proeterea dixerit aliquis, possent; respondet Cvriilus in hunc hiodum
cliani in hoinine babitare spiritum ejus : unde et dc « Crede quod quamvis I)eus secunduin na.uram cs-
III B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 4il
set, et in forma Patris Filius, non rapinam arbilra- A finilo tempore in mortem conlradidit, nih.il uiterira
tus esl esse se wquatem Deo, sed seipsum exinanivit, inccramodi propria natura suslinens : ipsum namque
formam serri assumens. Si autem factus cst houio , et vita esl, ct caelera omnia vivificans est : verum-
assumpsitautem etservi forinam, quomoJo censebit lamen, quoecarnis sunl, veluti propriain se transfe-
parvum, et dispensalionis ralionibus incongruum , rens, et moriem perpessum, ac resurgens, quod erat
appellari, et esse aposlolum, et poniificero? Et qui pro oninibus mortuum, proprio sanguine humanum
liipnsurain humanitalis nostra non dedignatus est, genus expiasse, et quolcjuol per terrarum orbem de-
quoinodo repudiamla duceret humana? » Et post gunt, Deo et Patri acquisivisse dicilur. > Dein, num.
pauca ita pergit : « Itaqne si unum dicunt filium , xxv, ostendit meritum redemptionis ex eo solo ha-
iiullo modo parlintes ia duos, tinura ex semine beri, quod ipse Filius aete nus oeterni Patris mortem
David, el alium ex Deo Patre Yerbum ; quomoJo in carne propria pertulerit. « Unusergo, inquit, om-
non hedunt sacramentum, partientes dispensationem nes dignitate prastans pro omnibus animam suam
Deo et homini? Et non poiius untira et eumdem posuit, et ceconomici quadam ratione carnem per
Deutu et hoininem esse dicunt, ut sint omnia ejus, morleni nonnibil humiliari sinehat. Verum secundum
et quae divina, etquoc humana? Nam quando ali- propriam nalurara , in quaro nullus dolor, nulla ca-
quid, quod Denra maxime decet, de ipso riicilur, hoc dit perpessio, eamdem mortera vicissim dcstruxil^
ccrte omnimodo ct vcrum esse dicimus; Denm enim quo hac nirairum ratione corruplio in omnium cor-
ipsum es-e scimus. El si huraaiie quiilpiam diclum poribus enervarclnr, morlisque imperium dissolve-
fuerit, ctiam hoc admitlemus. Confiterour eniin , retur. Elenim, ut in Adam omnes moriuntur, sic e
quod Deus esl in carne et sanguine , el humanitatis n contrario in Chrislo omnes viyificamur. Neque eniitt
mensuram per huroana agnoscimus. Millia enim ea qiue ad salulem nostram facitint, sccundum na-
niilliiim sanctorum angelorum ministrant ei.ct divi- luram divinain perfecisset, si secundura naluram
num ejus thronuin circumstant seranhini. Quando humanam iiiorlem nostri causa non sustimiisset.
autem factus est homo, voc ilus est etiain pon ifex, Traditur namque morlem primo oppeliisse uthomo}:
non quod tanquam majori Dio offerret sacrificium, mox veroper id, quod sua natura esl Deus, in vilam
seJ quotl sibi ipsi et Patri fidei nostra confessionem denuo rediisse. Si igitur mortem seciindum Scriplu-
procuraret. Audiens quod diclus est saccrdos pro- ras corpore non peiiulit, neque spirilu vivilicatus
ptt-r hiimanitatem, erubescis? Deinde quomodo non revixil quoque. Quod si vero in vitam non resurre-
admiraltis es, quoJ non secindum saccrdoium nio- xtt, fiiles noslra vana est, et iu peccatis eliamnum
rem, alleri deiuleril sacrificii modirai; setl sibi ipsi septilti jacemus. Nam juxla heati PatiHdoctrinam iiv
poliuset Patri, ut dixi ? Qnando dicis, iudignum mortem illius baptizati surous; peccalorumque re-
es^e Dco, ut sacrilicet, aslipulor etego. Sed si so- missionem per sanguinem iiius obtinuirous. > Eadem
lum esset, i-t absque carne Verbum, recle tliceres : urget ct num. 26, dicilque niQiiem nullatenus de-
at vero, quia faciuui est caro, viiie el sacrificantein slrtictam, aut, quod idem est, satisfaclionem plenam,
propler hunianilatem ; et in digniiaiil.us ullra crea- pro peccalis noslris pracstitam non esse, niM ipsum
turaro sicut Deuin : consi !el eniui cura Deo et Patre. Vcrbum divinum mortem pro nobis in carne assum-
Itaque et vi;!e ipsum sacrificantem sccundiim huma- pta tolerasse stat'iatnr. En fjus verba : « Porro si
ni:atem, considenteni atttem ut Deum. Quid enim neqtie verus Dei Filitis esl Christus, neque natura
dicit heatus Patilus? Talem habemus pontijicem, qui Deus, sed oequeac nos nihil aliud, quam homo, aut
consedit in dextera thtoni mugnitud.nis in excelsis G C divinilalis inslrumentum; nequaquam per D.-um.
(Hebt. vni). Scienles igitur qtiod factus est homo, salulem conseculi sumus; scd percuro, qui nostri
cum Deus esset (est aulero nnas el iriem Filius), illi similis noslri causa niortuus, alteriusque virlute et
omnia nibuemus, ut uni; et dispensalionis modos poteslate resuscitatus est. Quoroodo ergo inors per
non ignorabimus, cogilationis vim semper provide et Chrislum devicta dicilnr? Alque Christnm de sua
sapieuter ad ohedientiam ejus convertentes. > Tom. anima ita pronunlianteni auilio : Nemo toilit illam a,
V Conc col. 66. me, sedego pono eam a mi; potestatem enim habeo
XI. Falsum essedicit quod Verbum in nalura pro- ponendi eam, et polestalemhabeo rursum sumendi eam
ptia sil passibile, si in natura assumpta passum sta- (Joan.x, 18). Quienim mortem nesciebat, ille secun-
tuatur. Quin ait otnninonecesse esse ul ipsum Verbum uum propriam carnem in mortera Oninibus coinmu-
pro nobis mortuum esse assercttur,—cum secusmeritum nem se abjccit, quo et nos quoque una cum illo ad
satisfactionis subsistere nequeat. Cuni vero insta- vitam resurgeremus. Revixit enim despoliaiis inferis,.
rcnt Ncstoriani, dicerentque, ex doctrina, quaCliri- non ut nostraccoiulitionis homo, seJ ul Deusin carne
slus, etiam ul homo, verus esse Deus slattiiiur, pas- nobiscum et supra nos. Obtinuit autem in ipso tan-
sionera, mortcm, aliasque humanae nalura infirmi- quara in capite incorruptionem. Contrita est raors
tates.seu iinperlcciionesdivinilatiascrihi, Verbum- quoque, dum corpori, quod ipsius vitae erat, hostili-
quc divinum pissihile dici, reposuit Cyrilhis, in Scri- ter insullat. Quemadmo lum enim illa p:-r Adaui vi-
pturis ubique legi, quo I Pater coelestis ipsum Filiumi cil, ita per Chrislnm debellata corruit. > Tom. IV
ex se ab aetcrno geniium hisce oniiiibus tradidcrit, Conc col. 614 et 15. Ulterius ex verbis Apostoli ad
feceritque obnoxium ; negari insuper verbatem in- D fj Philippenses : Qui cum in forma Dei esset... humi-
carnalionis , ac meritum rederaptionis, nUi adtnit- liavit semetipsum, factus obedicns usque ad mortem,
tatur Yerbum divinum ista in corpore, quod per mortem autem crucis, etc, probat ipsum FHium seu
unionem sibi reddidilproprium, sustinuisse; exinde Verbum divinum morlem in forroa sibi unita susli-
tamen illud tam parum mortal: ceuseri posse, quam nuisse, et Patri in crucein usque obedienlem factum
parum morlalis sit aniina, licet mortem in corporei essc « Considera igitur (inquit lib. v adversus Ne-
palialur. « Verum quoplanius fiat (aitin epistola adi sloriuin) ut is, qui in forina Dei et Patris erat, ut
Monachos ;Egypti, num. 24) quod dicitur, age , el potc Deus, ille character el figura substantiac ejus,
in nostram qtioque mortem inquiramus, ejusdemi el qui nullo niodo roinor erat, cum perorania sit, et
rationem accurate consideremus. Nunquid ergo roor- intelligatur aequalis, exinaniyerit semelipsum, el in
talium quispiam sana mente iilens, dura corpus hoci humilitatem sponte demiserit. Jam quisnam sit exi-
lerrenum exstinguitur, una cuni illo ipsam quoquei nanilionis roodus, expone, quoroodo eliam sit humi-
aniroam exstingui credit? Non exisiimo, vcl uni cx liatus, formain servi accipiens, et nsque ad morlem
omnibus iJ esse persuasum : el tamen, quod com- factus obediens, mortem autem crucis. An non est
muniter accidere solet, non corporis, seJ horoinis> omnibus evidens id humiliari, quod sublirae sit, non
mors appilalur. Ad eum itaque niodum et de iuso» quod intrinsecus et ex natura suhmissum et humile?
quoque Emrnanuele statuas licet. Erat enim Verbumi Id, nisi f.dlor. exinaniri, quod plenura sit, et nullius
in eo, quod ex muliere susceplum erat, lanquam ini j-ci indigeat? •Illud eiiam accipere servi formam ,
proprio corporc; hoc ipsum autemcorpus933 P"ae- quod ante iilam fueril secundum naturam liberuin?
 413 ENHUEBER DISSERT. DE H^IRESI ELIPANDIET FELICIS. 414
lllum etiam homiuem inveniri, qui id non erat, , A revelanlem eis Spiritum sanctum, quia Verbnm,
priusquam esset inventus? Quis ergo ille est secun- quod est ex Deo Patre, factuin hohio, eral quidem
duro naturam sublirais, qui i-eipsumad humililalemi et sic liberuro, tariquam Filitis, neque sic tamen
dejecit? Quis eliam plenus, utexinaniiusesse intelli- inensiiranj sapienliscxiiianilionis repudialal, con-
gatnr? Quis ultra servituiis mensuras, ut dicatur flguratus nohis servitutis jugo suhdilis. Sic et Deum
servi lormam accepisse? Quis, cum homo prins no- sunra riicit Palrem, quamvis nalura Deus existeret,
stri similisnon esselj ij inventus esse dicilur? Hxc: et cx ipso, et nullo modo gignentis emineniia rainor.
eniiu uni ex noslro nnniero et vulgari horaini au- Cum igitnr Nestorius sic scrihat de Chrislo : Atque
deretribuerestultum sil, et extremaeomnium amen- adeo passuspontifex misericors, non vivificalor ejus,
tiae revera jilenura : convenient auietn aptissime Hlii qui passus e:l, Deus : et Deum Christi Verbum Dei
snpremacnatura. Sed illud DeiVerbuinex nimia ergai nnminaverit, hisqtie arijecerit. Erat autem et ipse
nos benignilate alque clemenlia obtulU pro nobisi infans, et infanlis Dominus : hos illius serronnes nou
propriuin cnrpus, et accepia servi forina factus est; sobtm inriecore, sed etvalde impie dictosasserimus.
Deo et Patri obediens tisque ad morlem : nec refu- Nam si Deus Christi est Verhum, quod ex DeoPalre
giendum censuil, quo minus carne pro nobis pali est, duo iitiqueerunl modis omnibus et inriubitanter.
vellei, quamvis ut Dcus esset secundum nalurami Quomodo atitem intelligatur idem infans et infantis
impassibilis. Isie vcro stulte de riivinis ejus propter Dominus? Non igitur riicelur et siiimelipsius Deus ac
nos consiliis erubescit, et quem honorare se exisli- Dominus Emnianuel, quandoquidcm ipsc irlom si-
mat, aflicit injuria : nam a passione illura eximit, mul est Deus et homo, poslquam Yerbtim Dei horoo
tamelsi ncmo illum in sua nalura passum dical: nec U facium et incarnatum est. Quod autein deilas aliud
sentit se probibere, nc illum Salvaiorein et Reilein- quidriam est seciindum suain nalur.un , aliud au-
piorem universorum coniileamur , si is , per quem tem secundum natnram suam humaniias, quoinodo
salvali, et per cuj.is veneranriam crucem retlempli quis dubilavcrit? Veriimtainen uhtis est Chrislus
snmus, al.er ab illo sit pro|)rie ac seorsim Filius et ex ambabus deitalis et humanilatis natuiis, secun-
Dominns.Ac si esl homo siroplex, et non in htimana dnm dispensationis unionem. » Tom. V Conc, col.
f.irma ipsum ex Deo Patre Yerbum apparuil, pro- 115.
dea , oslendat, et in forma ipsum esse et xqualitate XIII. Calumniam de inducta confusionenaltirarttm
Patris (non cniro rapinaui arhiiratus cst csse se in Christo amotitur, accurate rxponendo nnluram In-
a:qual •m Deo)et |ir;Herea servi forinam accepissc , carnationis. — Existimantibus porro Nestorianis ,
tanquam noa habue.it aliquanrio , el cxinanilum principia a se stattit.i nec -ssaria omnico esse, ut
fuisse, ul qui in propria nattira pleniiudinein babue- differentia iialuraruin in Christo salvaretur, alrpie
rit. » Toni. VI Oper. fol. 127. Rursum et ex verbis iricirco etiam Cyrillum de inducta con!usione, ac re-
ejusiem Apostoli, Rom. vin : Qtti eictm proprio Fi- siiscilat» Apolliharisnioaccusantibus, sc.-juelamhanc
lio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit il- ex sua vel Ecclesioepotius doclrina niillatenus linien-
lum. etc, caindem veritaiem probal, in hunc iuorium daro esse ostendit sanctus doctor, duin naturain scu
aigiiiiieiilatus : « Si Deus Paier piopriuiii Filium, cssenliani incarnationis phii-ibusin locis dilucide ex-
iliuni i|)-um iiim:r,i:n, qui ex illitis siibslaiitin oiius* ponit, ailque conjuncioncm nalura humanoc cura
est, pi-o nohis rionavit; ergo corpus , ipioJ morten» jiersona Verbi nece-sario fieri debnisse, tuin secus
sustinuit, propriu.n illius erat, qiiisecundum carnero ". vera incarnalio, aul nalura utriusque unio sutsi-
passus est (iiaro secundum divinilatis naluram p.iti slere haud valerel; inde tamen nullatenus confusio-
nou poterat); ita eiiim,cjui secundum sc pati nequit, nem aliquaro seu conversionemdivinitatis in carneni,
dispcnsatorie mortem perpessus est. Proiide qui vel vicissim inferri posse. Et in defensione quideui
uroiin in duos dis|tei'tiiiiil, aperte iinpieialis criinine anathemalismi primi Theodoreto respondet his ver-
sese constringunt : quandoquidem si est-homoper bi-.: < Scd sapiens el astutus enarrator, quae quidem
SJ et secuiiiluji se divisiin, et non ijisunroiel Dei dicere decebat, et neccssarium erat, pralermitlens,
Verbtim carne indutum, Pater proprium pro nobis ct oiiinino de lalibus nihil cogitans, alia aggredilur
Filiuin dedisse non invenitur. » lu Lib. ad Rcginas, via. Confestim enim se convertit ad necessitalem
Tom. lVConc col. 770. astruendi conversione superius esse Dei Verlium, nec
XII. Ipsum Verbum propter formam assumplam in naluram carnis traiisformaliira esse : quasi vero
tervum Patris dici ostendit. Verba Nestorii. —Asser- analheinatismus id confirmet ac oslendere velit.
tioni demtimNestorianoruroChrislum, qualenus ho- Auriiat itaque, qui occurrere his, quibus coutradicit,
nio est, Dei servtnn appellantium, ita ul servi for- nullo modo novii.: superflue loqueris homo, et re-
ma, quam Filius Dei accepisse dicitur, soli rursum ptignas sententiaeodios;e etiam apud nos. Novimus
assumpto homiiii convenirei, opponit Cyrillus, alie- enim quod conversionis obuinbrationeni sustinere
iiam prorsus csse hanc exjiosiiionem a mcnte Pauli divina et supreroa natura non patitur : setl neque Dei
tcslantis eumdem, qui ab aciornoiif forma Dei fue- Verbum esse desinens hoc, quo I est, in naluram
rat, in line teinporuni forinam servi accepisse, ut transiit carnis. Quia vero ail,a Dei forma assumplam
proin ijjsum Verbuni in nalura sibi unita Palris ser- "' servi formam, doceat in mcdiumprocedens, si absque
vus dici riebeat, nisi quis 989 denuo Christum in subsistenliis solaeet per se formaeconvenerurtt inler
duos dividere ac consequentcr veritatem Incarna- se. Sed exislimo, ipse se statim evertcl. Non enim
lionis atque exinanitionis tollere velit. < Unigenitus simililudines simpliciter non siibsislenfcs, et formae
Filius (ait in defensione anatbemaiismi 6 ad repre- convenerunt inter se per unionem dispensaloriam ;
hen^ionetii Theodoreli) qui est in forina Dei Patris, sed rerum sive substanliaruro concursus est factus,
et &quaecum illo mensura per omnia, paris glorioa ut inhumanationis ratio vere facta credalur. Ergo si
acliber, ibrma servi assumpta fraler appellaius est dicemus, carnem facluin Verbum, non confusionem,
eo."umqui sub servitulis jugoeranl, hoc est noster. non raixluram, non conversionem aut immutationem
Itaque quasi unus ex nobis didrachmum persolvit contigisse dicimus circa ipsum , sed uniluin pntius.
censum exigentibus, el factus est suh lege quasi ineffabiliteretinenarrabiliter corpori aniroamhabenli-
homo, qui ul Deus leg slator est: docebat atitem di- iiitellectivam. Quod autem uniri dicitur, non slatim
scipulos suos, quia et FHius est vere, et in forma confunditur, sed potius alterum assumit. Aflirmaraus
servi propter carnem, tametsi secundum naturam igitur Verbum, quod ex Deo Patre est. assumpsisse
proprf.m liber sit, ut pote Deus, et ex Dco. Ve- sanctam et animatain carnem, unitumque secitndum
rumtamen j)ropriani servi formam habens propler veritatem inconfuse, ex utero ipso processisse homi-
exinanitionis meiisuram , tribtilorum cxaclorihus nein, permansisse autem etiam sic Deum verum. >
subditus erat. Quocirca, si quis dicat curn appella- Tom. V Conc, col. 90. Pratereunda haud arbitra-
luro esse servuro pervocem sanctorum prophetarum, mur ea quacCyrillus in epistolis ad Successum Dio-
iiullo modo offendi decet : cognoverant eniin per cacsarce Isauriensis provraciae episcopum hac de re
415 B. F. ALIJINISEU ALCULMOPERUM PAHS III. 416
scripsit,ubi et mysterium incarnationis singulari ern- A plicabililer unitum, unam nobis Filii naluram osten-
ditione explanal, ct criniinaloribus suis toto studio dil, sed, ut diximus, incarnalain. Non enim ijisum,
obviat. < Quia vero, (ila in prima aJ pradictum epi- unum, in his solis quaesecundiim naturam simplicia
scopuin epistola scribil) nonnulli nobis Apollinariier- sunt, vere dicilur,sed in his eliam quaesunt per com-
rorcs objiciunt ac dicunt : Si unum dicitis Filium posiiioneni conjuncta, cujusmodi est homo ex aniraa
secundum perfectamatque commistatn unitutem illud constans et corpore. Nam ejusmodi res cum alterius
ex DeoPatre rerbum hominemfactum el incarnatum, sint speciei, ct minime cjusdem inter se essentiae,
utique illud etiam opinari el sentire decrevislis, com- lamen cum unitae sunt, unam hominis naturam ab-
mistioitemvel confusionem attt compciaionemfactam solvunl; quamvis adsil in compositionis ralione dif-
esse Verbicum corpore, aut certe corporh immutalio- ferentia, seciinriumnaturam rerum ad unitatem con-
nem in divinitath naturam. Ea de causa nos arimo- currenlium. Supervacue igitur ratiocinantur qui as-
droii sapienter, ut calumniam repellamus, dicimus serunl, si una sit nalura Verbi incarnata, prorsus
illud Dei Patris Yerbum modo, qui neque inlelligi, consequi permislionem alque confusionem faclam
neque exprimi verbis possit, unissc sibi corpus ani- fuisse, iinniinula nimirum atque subtracta hominis
inattun anima intellectuali, et proriiisse hominem ex natura. Ncque enim imininuta neque subtracta est,
muHcre, non immutatione natro-ac,sed potius dispen- ut aiunl: naro ad plenissime declarandum quod sit
saloria volunlale noslri siraileni factum. Yoluit cnira faclus homo, satis est fateri illud fuisse incarnatum.
homo fieri, non eo amisso, quotl secunduro naturam Hoc enim si a nobis tacerctur, haberenl locum ali-
Deus erat. Sed quamvis in noslras mensuras descen- quem eorum calumniae:eum vero necessario subjun-
derit, ct servi forraam inriuerit, tamen sic quoqtie in JJ cluin sit,incarnatuni esse, ubinamulltis imminuiionis,
siiocdivinitatis excellenlia, et in suo naturali domi- subti-actionisvemoriusrelictusesl?» lbiri.f. 142et45.
nalu permansit . .. Consirierantcs igitur, ut dixi, XIV. Ex loquendi modis quos adltibebant Nesto-
jnodum humauationis, intelligimus duas inter se in- riani necessario inferendas esseduas personas demon-
(iissolubili unione convcnisse naluras citra confusio- slrat. VerbaNcslorianorum.— Quod spectat Ioquenrii
nem, atque immutationem ullam : caro enim caro modos a Neslorianis, ul differentiam natttrarum efli-
cst, et non divinitas, etiamsi Dei caro facta esl: c.icius exprimerent adhibitos, cum ncmpe passim ,
itcinqiio Yerbum Deus esi, et non caro, quamvis ubi de Verbi incarnatione loquebanlur, inter hunc
riisjJensatoria ratione propriam sibi fecerit cainem. et illum distinguerent, merito ipsis exprobrat Cyril-
lgitur cum itl considcramus, nihil illura in unitatem lus, nihil dici potuisse, quo aperlius personoe unilas
coiicursum violamus, dum ex duabus naturis factum in Christo destruerctur, uti revera cuilibct rem vel
esse dicimus : seJ post unionem naturas alterara ab obvie consideranli palel. < Quandoquidcm (ait Hb.
allera non dividimus, neque in duos filiosilluni unum De Fide ad Theodosiuin) unum Christum in duos se-
imparlibilemque secamus, sed unum asserimus Fi- cernunt, et crassa quadam separatione inter hunc
liuni, et, ut sancli Patres dixerunt, unam naturami et illui.i inducta, ulrumqtie seorsum ac quasi per se
Dci Yerbi incarnatani. Itaque qiiantum ad consirie- stare contendunt; et alterum qiiidem, euin nimirum
randiun attinet, alque aninii oculis lanlummo lo con- qui ex Virgine natus cst, pcrfectum honiinem ; alle-
templandnm, quoroodo homo facttis sit ille Unigeni- rum rursiim ipsum Dei Patris Verhum esse dicunt ;
lus, duas naturas unilas esse dicimus, unum vcro> non quid inter Dei el carnis naluram inlersil distin-
Chrislum et Filitim cl Dominumillud Dei Patris Ver- guenles, neque intra solos discrepantium naturaruin
hron hominem factum, et incarnatum asserimus. At, C terminos consistentes : ita eniin a veritale non ab-
si placet, hanc ipsaro nostram composilionem, qua errarent: alia cnim carnis, alia rursus Verbi esl na-
siimus homines, 990 >nexcmplum accipiamus. Ex tura. At hi alteruin seorsum ac pcr se, tanquaro me-
anima naroque et corpore surous compositi, duas- rum hominem statuunt; allerum vero ut verum na-
que naturas intucrour, alterara corporis, allerami turalemque Deum noininant . .. Ari verbum autera
aniinac: sed unus ex utriusque iinionc constat homo: hunc in niodura scribere ausi sunt: Eic siquidem
neque vero, quia ex duabus naturis homo composilus; (nempe Dei Patris Yerbum) verus et naturalis eit
cst, duos puiare debemus homine.-, qui unus est, Filitts ; ille vero (pula Yirginis iialus) wquivoceDei
sed unmn eumdem per compositionero, ut dixi, quii Filius dicilur; etpauloposl ileruin: UtiqueDei Ver-
cx aniina constat el coijjorc Nara si negaverimtis ex; bum non esl homo, sed hotninemassuinpsit. Quando-
dttabus diversisque naturis untim ac solum esse Cbri- quidero Unigenitus jara inde ab initio per se, Dei
sturo, qui post unionera dividi non possit, diclurii oranium opificis Filius est: homo aulem, quem sus-
sunt, qui cuni rccta fidc bellum gerunt: si lotum unai cepit, cum nalura Deus non sit, propter eum, a quo
es.t natura, quomodo factus est hoino, quamve car- assumptus est, qui verus Dei Filius est, eodero cum
ncm propriain fecit?etc > Tom. V, part. n, fol. 556i ipso nomine appcllatur. » Toni. IV Conc, col. 626.
ct seq. Curaquc offensi fuissent quidam, quod dixis- Jure abs riubioriixit Cyrillus crassain perhosce lo-
set Cyrillus unam naluram incamatam , iir altera adI quendi modos, per disliiictionem scilicet inter hunc
Successuro epistola mentem suam destiper aperliusi et iilnm, separalionem induci, cum nemo non videat
rial diccns : < Rursus ignorant, qui recta pcrvertunt,, prononiina hic el itle non ulique de naturis, sed pla;:e
unaro revcra esse naturani Verbiincarnaiam. Si cnimi D I de personis intelligenda esse, ac proin si in VerLo
untis est Filius, ille naltira ac vere, illutl cx Deo Pa- incarnato sil hic ct ille, duas qttoque in ipsopersonas
tre Verbum ineffabiliter genitum, qui deinJe secun- adroilti, vel potius veraro incarnaiionein Verbi ne-
ritim assumptionem carnis non inanimalae, sed iutel- gari, ul alibi saepiusmonet Cyrilliis. Hinc et Vigilius
ligente aniraa pradiloe prodiit homo ex muliere, nonj papa in responsione ad capitulum 20 Theodorieadem
proplerea in duas personas, duosque filios dividetur,, ratione inter illnm ct I7/MMI distingtienlis, ut supra
cum permanscrit unus, no» lamen sine carne autt § 2, num. 15 viditnus, ait: « In suprascriplo vige-
extra corpus, scd ipsuin proprium habens, per uni- simo capitulo, ubi octavus psalmus videlur exponj,
tatem quaedistrahi nullo modo possif. Qui autem hoc; et nudus homo (sicut el in alris jam dictum est) Chri-
dicit, is nullo prorsus moriopermistionem aut confu- slus asseritur, et clivisusa.Verbo monslratur, et dua-
sionem, aut ejusmodi aliud significat: neque id rur- litas inducitur pefsonarum. » Curoque et ipse arbi-
sus tanquam ex necessaria ratione ullo modo conse- traretur veram incarnationcm in Theodori sentenlia
quetur. Nam ctiamsi unus dicatur a nobis uuigenituss subsistere haud posse, in hunc moduin pergit: « Quae
Filius Dei incarnatus, ct homo factus, non proptereaa si quis ila sapit,... et non ita in Chrislo Domiuoduas
pcrmistus est, ut illi putant, neque in carnis natu- naturas iiidivisibilneret inconfuse unilas inlelligat,
ram transiit Vcrhi natura, neqtie rursus nalura car- ut manente differenlia earurodem nalurarum, ipse
nis in Yerbi naturam: sed cuin ulrumque in sua pro- unus atque idem verus sit Dei el verus nominis Fi-
prietate nattirali permaneal et consiileretup, juxlaa lius, anathcma sit. » Tom. IX Cooc, col. 76.
ralionem paulo antc redditam, ineffabilitcr ei inex- XV. Unde fncalam censet corum professionemde
 417 ENHUESER DISSERT. DE II/ERESI ELIPANDIET FEI.ICIS. 418
vnilate petsona; — Nec excusandos ab hoc erroree A bis profeiiur in medium Chrisli mystcrium, illius
Nestorium aliosque judicat Cyrillus, licet unitalemn unionis ratio non ignorat quidem diuerentiam, sed
personae jn Christo non una vice depraedicarent. Idd divisionem excludit, non quod confundat aut mi-
enim verbotenus tantura ah iis fieri, laleroque pro->- sceat naturas, sed quod carnis et sanguinis parti-
fessionera alienissimam esse a principiis, quae alibiu ceps factum ijisum Dei Verbum unus rursum etiam
semper adoptaverant , solidissime commonstrat.\. hoc modo Filius intelligitur et appellatur. Tu vero
« Ipsum Verbum (ait lib. n adversus Nestorium) exx cum duos Christos appellari non debere dicas, neque
D, o Palre substantialiter natum nostri similem fa- rursus Filios fateri cluos, et opinionemrecti dogma-
cluin csse dicimus, et incarnatum et hominem fa- tis timules, duos tamen Christos dicere convinceris,
cttroi, hoc est, sibi corpus sumpsisse ex sancla Yir- et in propriam diversitatem hominera Deumque dis-
gine, et suum illud fecisse : nara hoc modo fit, utt tinguere, et illum quidcmad operandum cieri, hunc
vere unus sit Dominus Jesus Christus,, hoc modo il- etiam ad opus ciere, conaris ostenriere. » Ibid. fol.
lttm ut unum adorabimus, si non hominem ac Deum a 44. Noverat scilicet Cyrillus veram seu hyjiostati-
seorsim jionamus, sed unumet eumdemesse credamuss cam unionem nunquam ab adversariis suis fuisse ad-
in divinitale et huraanitale, hoc est, Deum simul ett missam, sed moraiem duntaxat, seu secundum vo-
hominein. At veronoster hic recentissimoe impietatiss luntatem, quam et unitate viri et mulieris, qui in
invenlor, quamvis Christum uiium se dicere simulet,, una carne esse dicuntur, explicabant, qua quidem
tamen ubique naluras dividit, et seorsim utramque po- i- ratione manifeste duae sequebantur in Christo per-
nit, asserilqiie non illas inter se vere convenisse, sedJ sonac, proul duas in rei verilate personas esse viri
pratexitexcusationesac pratextus in peccatis, ut scri-- B ; ac mulieris apertissimura est, etsi moralitcr una
ptum est, et modum quemdamconjunctionis commini- caro appellentur. Unde et Vigilius papa in resjion-
scitur, illuro nempe secundum solam,ut dixi, dignitatiss sione ad capitulum 50 Theodori, ubi is pradicta
oequalilatem,991utexipsiusverbisplaneclocebimus, , ratione unionem Verbi cum humana nalura expli-
et tanquam in homine, qui nihil supra caeteroshabeat,, caverat, ait : « In suprascripto trigesimo capitulo
ipsum ex Deo verbum ex participatione inhabitanss pessimo exemplo tenlatur ostendi, quomodo una
facit, ac voces, qu;c sunt in evangeliis, ita diviriit,, persona Christi possit intelligi, id est, sicut de viro
ut aliquando certas quasdam soli ac proprie Verbo) et muliere convenientibus legitur, sic et in Christo
tribuat, aliquando seorsim illi, qui est ex mulierei discrelis naiuris, quasi unam esse personam : et se-
editus. > Tom. VI, fol. 50 el 51. Paulo post aulemi qtiitur perfectam esse naturam Dei Verbi, et perfc-
rccitat Neslofii verba superius § 2, nuin. 16, a nobis> cianipersonani, et perfectam hominis naturani, at-
relala, quibus bacrelicus iste unilatem personae ad- que personain; et similiter : unde apparei, quia et
milterevidebatur, acdicebat divisionem nullamesse: cleexemplo viri ac mulieris, ubi duaepersonoesunt,
conjuiiciionis, dignitatis, filiationis; Chrislura nul- et de his quaa sequuntur, lametsi tacelur numerus,
laiu pati dlvisionem; Cliristum essc individuum;; duaeautem inducuiituruniusChrisli personae.» Tom.
non esse duos Christos, non duos filios, non pri- IX Conc col. 81. El haec demum fuere arma, ha:c
mum et secundum; neque alium etalium, seil ipsumi argumenta, quibus singula errorunicapila oppugna-
unum esse duplicem, non dignitate, scd nalura. At; vit Cyrillus, et bene etiam oppugnassc facile depre-
illusoriiiin esse hunc loquendi inodum stalim pro- henriitur ab iis qui, sepositis prajudiciis, intimam
bat Cyrillus dicens : « Explica niihi rursus quid- p. mysterii iiicainaiionis naturam ex principiis sanae
nam fndividuam conjunctionem dicis? Unitatemne, 'J *
Iheologiaerectoeque firiei scrutantur.
secunrium hypostasin nimiruin, quam ipsi pradica- XAi. iisdem ruliociniis tespondet etictmAtcuintts
mus, cuin pro dogro;tium verituteceiiamus; anvero i Felici et Elipando ad assertionem de adoplione in
hanc, qitae secundum appositioncm, et alicujus adI Christo. — Restat jani ut Alcuini raliociuia viriearaus
aliquid vicinitatem inleliigitur?... At vero nos haudl quibus is Felicis ac Elipandi asseiiis obviavit; et si-
islo roodofaclam iu Cbristo unionero dicimus. Noni quidem illa iisdem fundamenlis innixa fueriitt, im-
enitn, ut quispiam, verbi gratia, conjungitur alterii munis sane is erit a criminationibus YValchii, qui
perunanimitalismodum, vcl pcrcorporis viciniam, sic: tot lantaqiie rcprehensione cligna in' ejus adversus
Hlequoque conjuuctusest; sed, ut socpiusjani dixi,se- hos episcopos pugna detexisse sibi visus est. Animus
Cumeffecit corpus ex sancta Yirgine siimptum, et il- vero nobis haud esl singula quibus contra adversa-
ludexDcoPatreVerbumcarninoninaniinataevereuni- rios suos decertavit Alcuinus argumenta hic referre;
tuiii dicimus. Igitur,siconjunclionis, ul ipsevocat, viss id enim et nimis longuni foret, et a propositi nostri
Camiroitatem significat, quamipsiintelligimus, illani,, ralione prorsus alieuum; quippe qui, proul ssroe
inquam, secirodum hypostasin, recte sane dixit, nul- memoraviraus, sciiploremhunc ex eo solo vindicaro
lam esseChristi,qua Chrislus est, divisionem : neque; intendimus, quod raliocinia atque aucloritales aCy-
enim cst alter et alter, neque filius el filius, aliusi rillo contra Neslorianos bene ex universi orbis ca-
atque alius, prior et secundus, scd unus nimirum ett tholici judicio adhibitas, et ipse adversus episcopos
ante carnem et post carnera : sic namque erit,ut t Hispanos, eadem, ut paragrapho pracedenti viui-
dicis, secundura dignitatem atque etiam secundumi mus, cum illis dogmalizantes usurparit. Ipse Alcui-
potentiam individuus, imo vero idem. Id si ila est,, D I nus iirouit adversariis suis alia arnia opponenda
quomodo illum et i.ndividuum duplicem esse ais, et; hatid esse, quam olim a Cyrillo in refulantio Nesto-
non digniiate, sed natufa? Non enim, quia Dei Pa- rianisroo usurpata; ita enira lib. IVariversus Eli-
tris Verbnm assumpta carne prodiit homo, similisi pandum, num. 5, scribit : « Hoc velim certissimc
nobi% ideo duplcx est appellandus : unus est enim, vos cognoscere, o viri fralres hujus adoptionis in
et non sine carne, qui secundum propriam naturami Chrislo assertores, quod quiriquid bealus Cyrillus
extra carnem et sanguinem. Ut enim, qui nostri Alexandrinae ecclesi;c pontifex synodali aucloritate
sirailem liominem occidisset, non utique lanquam impio respondit Neslorio, vobis responsuro esse abs-
duos violasset homines, jure accusaretur, sed unum cjue dubio sciatis : tjuia ejusdem erroris impietas
snlum, quamvis fortasse ex anima et corpore consi- ejusdem veritatis resjionsionibus deslrui debet. >
derelur, et iis, quae alterutri accidunt, iiatura non Primura igitur, quo cum Cyrillo ulitur Alcuinus,
sil eadem, sed diversa : ita vicissim in Christo est argumentum negalivum est, scilicet doctrinara a Fe-
inleUigendum : non enim est duplex, sed unus et lice et Elipando traditara novam esse, nullibi in Scri-
solus Dominus ac Filius illud ex DeoPatre Verbum, pturis fundatam, haclenus in Ecclesia inauditam, ac
riou sine carne : nam inter humanitatem et divini- vel ideo solum rejiciendam. « Hoc solum (ait lih. i
tatero maximani esse differentiam, sive distantiarii, contra Felicem num. 2) si sapicnti animo vel humili.
ego quoque fateor : diversa sunt eniro, quae his no- intelligentia considerare voluisset, prafatum virum
minibus inriicantur, quoil ad rationem essenliae per- Felicem ab errorfe revocare riebttisset, cuin tola Ec-
tinet, et nihil inler se similia videntur. At ubi uo- clesia Chrisli ab initio aposlolicaepraedicationis hoc
419 D. F. ALDINI SEU ALCUINIOPERUM PARS Hl. 4.5
nomen 992 adoptionis in Christo, vel nuncnpalivae A 13 1 his adoptionem clescribit: « Adoplio qnxdani est
divinitalis nunquam habuerit, nunquam pradicavil. ^
voluntatis signiflcalio, non nativitatis veritas. Vutt
Quoenomina nec in Evangeliis, nec in apo-toloi-um enim t habere in nomine, qui adoplal sibi filiuro ct
Epistolis, imo nec in propheticis totius Veleris Tc- «quolibet alieno, illnm quem non habet propritim ift
Statuenli scriptis alicubi inveniuntur; sei ncc in ali- nat-tra. i > ln libello autem ad Monachos GolbiaB
cujus sanclorum Patrura et doctorum ecclesiastico- num. 1 70 ait, nos prius nalos, ac fum primnra pet
rum libris, nec. in Symlolo aposlolico, vel Nicaeni pratiam j heneficiiun adoptionis consecr.tos esse,
couciii, vel etiam iu alicuius synodi aflirmatione, I
Christum vero jam eo momenlo quo humaiiitas
ant iu aliqua calholicac fidc-iauctoritaie. Et mirtimi Verbo iinita est, Filium Dei exstiiisse, ac conse-
cst cur non tiraeanl lales doctores nova inferre, ett quenter < non adopiivura, setl naturalem ex Jure nati-
incosmita aniiquis temporibus, dum egregius doclor vitatis dicendum esse. En verba Alcuini: « Videlur
gentium omnes novitates vocum, et inventas noviter 1hujus hacresis esse causam in animo errantium,quod
sectas omnino firmiter prohiheat a quoquaiu catho-; pulant ] bi, qtti asseruut Cllristum adoplivitm esse,
Hco recipi; in lanluro, ut etiam angi-lis, et omnii uiium i esse, assnmpsisse aliquid et arioptasse : de
homini anathema indixiss-enon dubilarct, si aliter tquo errore in suo loco satis respondimtis; el iinuin
prariicassct, quam ab illo prailicatnro esset. > Nec; aestinianl j gratiam et adnptionem, cnm legitur Apo-
solus fuit Alcuiniis. q:ii dc novitate doctrinae Ftli- i
sloltim dicere : Gratia Dei pro omnibus gustavit mor-
cem el Elipandum argnit, cnm Healus ac Etherius,i tem i (Eebr, ii, 9). Tamen non riixil Apostolus, ario-
insuper ct synodns Francofordiensis id ipstini ini ptione ] pro oninibus gustavit morlero, quia longe
hisce episcopis i-cprchenrierint. Illi (juidcin lib. ni B ;
g aliud est gratia mitllis in locis. el adopio. Pra-
adversus Elipandum iuquiunt: « Non cHJicil Eccle- venit enini aliquibus in locis aroptionem. Proe-
sia hanc fiiero tuam per toluro rotinriuin, nec con- > cessit nos gra:ja, tit essemus aJoptivi; Christus
suevit credere in eiini, qui dc Virgine natus esl, nOni vcro non fttil anle homo factus, et rjiostper graliam
per illuni faCa csss visibilia et invisibilia : seJ tan- adoptivusFHius Del; sed inox in ulero Virginis Deus
tum per illura, qui non esl ariop'ione, sej genere. verus ei Deus homo conccptiis est; et de ulero Vir-
Ncc ha.iet consiieluJine n tlicere : Cre.lo in DeuinJ ginis Deus verus, et homo verus nalus. > Reciialo
Patrero omnipotenlcm, el in Filium cj IS, qui deita- riein divi Aiigusiini in hanc reni lesiimonio cx lib.
tatcra siiani exinanivit, apparuil i;i inun lo p^r sub- Enchirirlii ita pergit: « Non enm ante dixit vel con-
jectaj crciturac speciem cum Palre et Spiritu san- ceptuui vel natum, ct limc per graliain adnptionem
cto, Abrnh.c in ipso lervore tii.i, qni est a loplivus5 acepissc, nt Fdius Dei essei; se.l mox in ipso con-
huraanitate, ei nequaquam arinptivus divinilalc. H.cc B ceplu et in ipso pariti Deronesse verura natum.ei Fi-
firics tua csl. Nain in tuto iniindo non est, ctc > » iiu n Deittn \Forte, Di-i]venini, el hoc unicuni. Quare
Tom. II Thesaur. Mon:nn. Eccl. e.lit. B.isnage fol. unicuni, si adoptivus esi, siculet nos? Uliqne quia
548. Pa res vero FrancuforJienses ii EpMola all majore proprietale Filius est Dei, q'iam nos, qui su-
episcopos Hispaniocita sciibinl: « Tu ver;>quis^iiss iiius pravtroienle gratia arioplivi filii Dei. > To-u. I.
es, qui Christuro praJic-a* a loplivum, un h \\ i islee Siuiilia 1'gos in eoriem lihrn iiuni. 71, ilem et lib. i
sensus veniss t, volnissein scire; ul.i hoc nomen di- adversus Elipanium num. S. Consnle eiiam libellum
dicisses, ostenrie. Patr.archx' nescierimt, jivojiii loe e Sacro>;yllabu:iiin concilio Francofordiensi editura
non dixerunt, aposloli non pr.e licaverunt, sincli•i „_ loni. li Conc Coieli col. 69 et 70.
tractalores lioc no;nen taciierunl, doclores fi.lei no-- ** XVII. Ad argumentum qttod Chrislus qua homo ex
stra non docueriiiit, ctc » Tom. IX Conc. edit. Patre wterno non sit genitus. Verba Felicis. —
Coleli col. 87. Dein et Alcuinus ubique unitaleatu C:".i:ivero cl Felix ac Elipandus prasidium as-
per^ona! in Chrislo urget, eamqtie asseiironibus Fc-- sertionis snoe in eo qtnv.rerent, quo 1 Christus qua
licis el Elipaiiili rieslrui r.iiiuciniis solidisshiis pro-'- homo ex Patrj icterno genitus haul sit, ac proin, nt
bat. Et sing.il riter quitlem ai-gumenluui hoc a.lhi- lalis, filius ejtisdero naluralis dici neqneat, argu-
bel contra novuin cle adopl vo lilio logma, dicens in n menroni istiitl cnm Cyrillo solvit Alcuinns, diceido
libelli) ad Abbates et MonachosGolhioe nuro. 15 : necesse haud esse, ut humanias Chrisli sil ex Dei
< Si iailur DoiniiiusChrisiits secun.luncarneni.sic- si.bsU-.niia, ut sit naturalis Dei Filius etiam, qua
ut quidam improba fide garriunl, adoptivus est fi- i- liomu est; sed suflicere, quod toia Christi persona
lius, nequaqtiam iinus est filius, quia nullatenus is genita sit cx subslanlia Patris : sicut totus
proprius filius et adoptivus tiiius esse pntest lilius, i, Feli^ erat proprius et naturalis patris sui filius,
quia nnus veruset allernon verus esse digno-citur. > (juamvis ejus anima ex palris seminc non es-
Nuniero atitem 35 eadem ratione argumenlatur, et H sei. « Interrogo tc ( ait in praJicto libello ad
postquam ex I Joan. ivsequenlia verba retulil: Om- i- inoiiachos Gothiae, num. 36) profani assertor 993
nis spiritus, qui sotvit Jesttm, ex Deo non es:, etc, in n erroris; aniroa rationalis , qu;c in te est, ct to-
nune inoJura pergil : « Quid esl soivere Jesura, nisi si tum corpus tuum vivificat, vegetat, et movet,
non credere ciim vel verum Den.it, vel verura Filiura n et ut sancli Patres volunl, corpor s origine non
Dei in ulraque esse natura, qni iiniis es', Deus, et ;t seminatur, sed ex nihilo creata aiiunJe corpori im-
unus Filius, et unus Christus in subuaiilia riivinita; i; 0 miltilur: an non sit patri luo adoptiva filia , et '
tis atque humanitatis ? Non sicut quiriam imp.-obi i caro laiitum propria filia? An tu tolus anima et cor-
caccitate illum in divinilate propriuiu Dci Patris essee pore, u us el proprius pairi luo sis lilius? Quid si
Filium, adoplivum vero cjiisdcm Dci Pairis i:i hu- t- homo ex siibstantia, qu;e non ex se generalur, cor-
maniiale allii-raant: et si iia esset, oraniuo duo filii ii pori conjnncia proprinm et verum poierit habere fi-
essent; quia nequaquaro, utprafati suinus, una esse >e iium. Cur Deum impotentem putas, quod proprium
pole.st persoua in proprio filio et in adoplivo, quia ia non possit et verum de Spiritu sancto ex Maria vir-
unus ex illis verus cst iilius, alter itaque non verus. s. gjne nattim habere Filium? » Ilem lib. n conira Fe-
Igitur diversum, verum et non veruni esse, quis non in liceni ait: « Se I clicis, ut in tuis legitur litleris, qtda
agnoscat, nisi lelhargico et frenetico laboret "in in nutlo modo credendum est, ul omnipolens Deut Pa-
rooriio ? > Noveral nempe et Alcuinus arioptionemin ter, qui spiritns esl, de seme ipso carnem generet. Dic
personam, ct quiJcin in personarhexlraneam, cui ex :x rogo, si scias te animam hahere, an non? Nullalcnus,
nalivitate j-.s ad patris hacreriitatemnon corapetit,t, tanta est ignorantia in te, ut nescias 13animam ha-
cadere, qualis ctim in Chrislo non esset (huic cniin m here. Scis etiaro patrem te habuisse carnalem , ex
bona Patris ex ipsa uuione hypostalica, ac proin ex ;x Coins carne anima qtiaein te est, non est procreata ,
primo cnnceptionis instanti dehila cranl), is cerle le nec genera.ta, ut catholica lides habet. Et ijuomorio
nec quoad naluram humanain filius adoptivus dici ci potest lieri, ul tu ipse tctus sis lui palris proprius
potesl, aut si dicatur, in riuas abs dui.io personas as lilius et verus, ex cujus car/.e ttia anima nou esl ge-
dMdi debet. Unde et lib. iu contra Felicem num. n. nerata? At si teipsum consentias proprium esse fi-
 4_j ENHUEBERDISSERT. DE H/ERESI ELIPANDIET FELICIS. 42_
lium patris tui cum anima et carnc, quamvis caro9• A raatre progenitus :unusidemque Deus, unus ilemque
sola de substantia patris et malris procreata sil bomo, unus idemquc Filius Jesus Christus. Gemina
ergo mullo magis perpende oculis tuis , ut intelligass enim nativitas geminam uni Christo dedit naturam.
Dei Patris Jesum Chrislum in utraque substanliaa Qui Deusest dePatre, idem Deus homo est de matrc,
proprium Filium et verum fieri posse Si vcroo etc » Hroceliani citato lib. iu contra Felicein num. i_
sollicite admoJuro ex epislola sancti Leonis 165 ad
nullusproprius liliusetverus poteritesse, nisi ex sub- Leonem
slanlia patris totus nalus sit; ergo in omni humanoo Augustnm essentiam incariiaiionis describit,
genei-enullus pater habet proprium (ilium et verum,i, ac deroum coiicliiJit: « NuIIatenus ergo te, o Felix,
nisi tanlum de carne sola Tui igitur ipsius utenss humana ralione investigare nalivilateni Dei'Verbi,
exemplo, et te ipsum consideraus, proprietaiem filii,, qua caro factuni esl , posse ptites : non eniin hu-
quam in te asseris, cognosce in filioDei fieri posse , mana possibilitale oninipotentiam divinitatis metiri
et qui-te ipstim dividere non vis propter aniroam ett debes. Ipse, qtti lex est nalnrarum, ntilla J.-ge alte-
carneminduos filios, propriura scilicet et ariopli- rius natura subjacel: nec infirmis humanae conje-
vum • ea ratione nec Christum dividere tcnles inn cturae raliunculis, qui incoinjireheiisibilisest, com-
duos filios propter perfectoe divinitalis et pcrfectae e prehenrli poterit. Quapropter Unigenili Dei nalivila-
humanitatisnaluram, quia unus est medialor noslerr lem vel divinam vel etiam huroanam desine ad no-
Jesus Chiisliis. > Ipsissima certe hacc est argumen- stram mortalitatis impossibilitatera reriigere : iieque
tanrii ralio a Cyrillo arthibita.qui prout sttpranum. 35 ei, qui exlra conceptum humanae originis natus est,
vidimus, ex comparatione cum gcneratione humanaj humanis difliniiiunculis prajuJicare leiiles. qnorao 'o
ostendit, et Chrislum etiam qiiatenus liomo esl,, JJ iiascipotuisset,vel quomorio essrlpropriiisFiliiisDei,
esse natura Patris leterni Filium, ac Virginero bea- dum naliis csset. > Duas igilur nalivilales, duos pa-
tissimain vere Dci geniiricem appellari, elsi necPa- trcs, oclerntim ac lemporalem , sensu s;ipra insi-
ter coelestishuraanitatem, nec Yirgo raater divinita- nualo, in Verbo incuvnato admilienrios censet; nty-
tcm genuisset, eo quod corpus quori peperit Yirgo , sterium tamen islnd curiosius scrutari vet;it, ne hu-
Filio ex Palre genito.perunionem hypostaticam eva- manacralionis infirmitate everlatur polius, quara
serit proprium, ul proin Verhuro Patris in ulero) confirraetur.
Virginis horoo faclu.n iiiriiistiuc filius naturalis ini XVIII. Ad atgumenla ex unctiotte Spiritus sancti,
ulraque nalura meriio dicatur. Insuper probat Al- baptistno et pro;.:e:su successivo Chrisii. — Argu-
cuinus, quod, si Clnistus homo sit lantum adoptivusi nienla Felicis et Elipautli ex unctioncSpirilus sancti,
Dti Filius, quia quoad huiiianilaleni a Patre noni quocde Chrislo in Scjpiuiis nierooratur , ex ejus
est geniius, jam beatissima Virgo in rei veritaie Deii bapismo ac progressu successivo 994 '" sapienlia
genilrix appellari nequeat, iri quod lamen duJumi et gratia iifdem ilenuo vesjioiisioiiiinisevertit Alcui-
contra Nestorianos Eccl.-sia cl agnoveral, et publicisi nus, quibus ulim siniiliaCyrillus; nempe Christum
judiciis dcflnicral. « Si necessc esl (ait lib. i contr.1i horoinero, cuin a pri.no conceplionis instartti Verbo
Felicem, nnra. 15) arioplivum esse Christum Dei Pa- hyposialice unilus , ac pioin noii tanluin ab omni
tris, propter quod ex suhstantia sua natus non estt p.ccato, vel iniperfectioue remotissimus essct, scd
seciinduin carnem, quomodo non est adoptivus filiusi ct vi unionis illius graliarum ac sancliiaiis plenitu-
Virginis ille, qui natus est ex Deo, quia de ejusdemi dinejam ttuu ornalus.nec rcgeneraiioneseulaptismo
Virginis subslantia crca.us non e»t? Ergo si necesse: ("p indiguisse, nec linclionem illam ac virtuium incre-
cst hominem ex Virgine na:uro, Virgiiiisque Filiurai mentuin raerilis priraura suis successu temporum ac-
adoplive esse Filiuro Dei: ipso moJo necessarittrai quisivisse. Primo enim, quoJ unclionera sancli Spi-
erit Deum Dci Filiuro adopiive esse filiuin Virjinis,, riius conccrnit, ait eam a Christo non meritis pri-
qnia alia substanlia est Dei Palris, de qua essentiali- mum obtentara, se I vi insius unionis proedictaeei>'ein
ter nalus esl Dei Filius; alia Virginis, rie qua cur- fuisse debilain. « Nui!.',-ie;ius(ila !ib. u contra Feli-
poraliter natus est Cbrislus. Aut si hoc non audclisi cem num. 19 scribit) sicul superius ostcniiimus , in
dicere, (|uia chrisianiira nomen habetis, ut bealai Laptismo regcm-ratio fuit alicujus, sed dcmonslralio
Yirgo non siiproprie Dei Genitrix, sed per ailoptio- majoiis roysterii, neque Chrislo ascendente de aqua
ncni, ocqunm est ut non andeatis aflirmare Filiumi ihi cjus unctio fuit, id est, sanctificatio Spiritu san-
Virginis arioptivum esse Dei Patris Filium. > SU'i- cto descendente supcr etim, sed demonslratio quis
clissiroa sane argumentalio, ex qua apparct, quami esset, etfiguraiio nostrae unctionis , el artoptionis,
parum dogroa Felicis ct Ebpanrii a nola Nestoria- qua iu bapiismo sanclificarour in filios Dei. > His
nismi vinriicari queat. Cum vero et hi inde erroremi deinde snbjungit Alcuinus expositionem, quam Ve-
SIIUIJIconfirraare nitercnliir, « quod unus filiusduos; nerabilis Beda in cap. x Aci. trariirierat, eamque hoc
naturaliter patrcs habere nequeat, » sicutiNestorianii ipso suam facit, ita pcrgens : « Sicut heatus Beda
negaverant, Verbiim divinum tiuas generaliones sus- preshyter oslendit in exposilionc praedicalionis heati
tinuisse; piimo quiriem ait Alcuinus lib. 111contra Petri "principisapostolorum, ciuaCorneliuni cum aliis
Felicem num. 2 : « Dicis itaque quod unus horao> plurimis instruit ad fi <em: Unctusesi ergo, inquil,
duos patres nalurales non possit habere, unum vero Jesus noti oleo invisibili (Beda, visibili),sed dono gra-
possit naluralein habere, el alterum adoplivum. Di- "I liw, qnod visibilisignificatur v.nguenlo,qtto bcptizutot
cam etego, quodnnllus paler unum filiurn polest v.ncjilecclesia: nec tamen tunc tinclus est Spiritu san-
habere, utrunique et naturalein sibi et adoplivuni : clo, qnando snper eum velut columba Spiritus descen-
quia ille tnnis filius non polesl dividi, ul sil urois pa- dil. Tunc enim corpus suum, id est, Ecclesiam suam
tris et naturalis et adoptivus: vel quacdam iilii pavs prwfigurare dignatus est, in qua prwcipuebaplizali acci-
sit adoptiva, et altera naturalis in filii dignilate, vel pitint Spiritnm sanclum. Sed ista mystica et invisibili
anima sil adoptiva.ct caro in proprieiate filii, etc » unctione iunc inletligendusesl uncus, quando Verbum
Dein vero innuit inysteritim Incarnationis oirmino> Dei cnro faclum est, id est quundo humana natura
exigere utChristus iriem unusque Filiusdtios palrcs sine ultis prwcedentibusbonorumopertim meritis, Deo
naturales habuisse dicatur, ajternum nempe per Verbo est in utero Virginis copulata, ita ut cum illo
oclernam generationem, et temporalem seu David , fieret una persona. » Ei !ib. III arivcrsus Eiipandum
ex cujus progenie per generatior.em in tempore Ver-• num. 18, cum verba Augusliniex Tract. xxv inJoan.
bum carnem assunipsit. « Ceitivn namque cst (ait niim. 11, adduxisset, ait:« Excelleniius abquid bea-
lib. I contraFelicem num. 10)Do:iiinum Jesum Chri- tus qiiidem Augustinus cum propheta inicllexit in
stum secundum calholicam firlemet praconia- Scri- unclione Christi, quam isti novi divinaruro scruta-
pturarumduashaterenalivitales, unam clePatre sine tores renini obscuro infidclilatis corde intelligcre
tempore, alteram dematresine viriliconjunclione-.et qiieunt; utpole eoricm inspiratus spiritu iu veritalis
harum duarum nativilatum proprias babere natnras, tesiificatione, qtto Christus unctus est in utero vir-
Dci scilicet,quade Patre nalns, et hominis, qttaeslde ginali. Pra participibus quippe unctus est Salvator
425 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS III. 424
nostcr, quia omnes nosprius peccatores homines exi- A heat, quod utique , stante unione hypostatica cum
stiuius, et poslmodunt per unclionem saucti Spiritus Verho, locuiri iiiillatenus habet.Palet id ex ejusVer-
sanctificamur; ipse autem existens Deus ante saccula bis, quae§pracedenti, num.2t, recitavimUs, ac insu-
per sanctum Spirilum in utero Virginis homo con- per lib. iv contra Felicem995 num, lOait; « Quod
ceptus est in fine saeculorum. Ibi ab eodem Spiritu vero in ipsa sacratissima incarnationis Christi ori-
uncliis cst, ubi conccplus, nec anle conceptus, et gine Deus verus conceptus sit, multorum catholico-
postinodum unclus c.st. Sed hocipsumdeSpiritu san- rum leslimoniis Patrum affirmari potest, quorum
clo, el came Virginis concipi, a Spiritu sancto ungi pauca hic subjicere curavimus. > Adducit dein in
fuil. Abundantius enim eum omnibus sanctis unctum confirmationem assertionis suaeverba divi Augustini
csse oleo lxtitke, id esl,Spiritu sancto intellcxit quo- ex libro Enchiridii, cap. 31, quoe ita habent: c Nun-
que Aposlolus. Unctus est Moyses, sicut caeterisan- quid antea fuithomo, et hoc ei singulare beneficium
cii in aJoplivum Jilium : uncttis est Christus in utero praestitum ost, quo singulariter proinereretur Deum?
vh-ginali in propriura Filium Dei. His verbis et bealus Nenipe ex quo homo esseccepit, non aliudccepitessc,
Petrus consentil princeps apostolorumdicens : Unxit quam Dei Filius : et hoc unjcus et propter Dairo
eum Dcus Spiritu sancto et virtute » (Act. x, 58). Verbum, quod illo susccpto caro factum est, utique
XIX. Eodem fere ralioeinio refellitAlcuinus etiam Deus, ut quemadmodum est una persona quilibet
argtimenlum Felicis ac Elipandi ex baptismo Christi homo, anima scilicet rationalis et caro; ila sit Chri-
desumplum, gravissimaroque blasphemiain esse ait, stus una persona, Verbum el homo. > Item testimo-
si quis illum secttnda generaliotie indiguisse asserat, nium sancli Fulgentii ex libr. de lide ad Petrum cap.
curo itl fieri nequeat, quin hotno a Verbo assumplus D p 18, qui ait: « lirmissime tene, et nullatenus dubi-
peccalo obnoxius fuissc slaliialor.« Quiri autem vult tes, non carnem Christi sine divinilale conceptam in
inlclligi (ita riiscurrit lib. n conlra FeUcem) in eo, utero Virginis, priusquam susciperetur a Verbo; sed
quori ait (Felix) iuiliavit a mortuis rcsurgeiido? a1 ipsum Yerbum Dei sua: carnis susceplione conce-
quibus iuorluis resurrexit Chrislus in baptismo? ptum, ipsamque carnem Verb: Dei incarnatioiie con-
Nunquid jieccata bahuil, ul a morte peccatorum re- ceptani. » Existiniavil nerape Alcuinus, et bene qui-
surgeret.velutnosinpeccatis nali propter primorumi dera, aut admittendura csse, quod Christus horao ex
pravaricaliotiem parenlura; ncc ab his liherati, nisi ipso utero verus fueril Dei Filius, el non suis pri-
in ChrUto Jesu per secunriani generationem , in qua mum meritis ad hanc dignitatem sit proveclus, aut
filiiira elliciuiiturfilii Dei?Quin potiusChrislus Jesus; negandum.quod Veibum divinumnaturara hiimanani
absque oinni peccato concepius et natus venit ad ba-i in ipsa carnis concpiione sibi unierit, unaque jam
plisnium exeniplurohiiroililatisosiendeie el aquassuo tum cum hoinine assumpto persona exstilerii. Unde
sanctificarehaptismo; noiiutsancliiicareiui- in aquis,i et Felici tanquam sumnie erroncum exprobral quod
qui nihil habuilinscpcccati,aquomimdari debuissett negaverit, verum Detroiex Yirgine nalum , vcl eiim-
per baptismum.I.leo et ipse healus Baptisla venientii dero, qui natus cst, verura Dei Filium esse. Non igi-
ad se DeiFilio ait: Ego a te debeo bctptizctri,el tu venisi tur successive in sanclilate crevisse hoininem as-
ad mc (Malth. m, 14)? Quasiclixisset : Iu me cst,quodl suniptum , sed in sanclitatis pleniludine conceptuni
pcr le purgari dcbct: in te non cst, qtiod per raes credi voluit, id quod confirmat verJHsBedaedicenlis
piirgaridebeat. > Triain his cum Cyrillonotat Alcui- in cap. i Lucae: « Ideoque ct quod nascelur ex te
nus, primo , Christum ex ipso utero seu a prinio< saiiclum, vocabilur Filius Dei. Ad disllnciionera no-
conceptionis inslanti fuisse snnclura; secundo, lava- C stra sanctitalis Jesus singulariler sanctus nascilurus
cro proin regenerationis rainiine inriiguisse, nisii asseritur. Nos quippe etsi sancii efliciamur, non ta-
juis eum peccali rcuin dicere velit quo lamen as- men nascimur. llle atitem solus veraciter sanctus
;erto unio hypostalica cum Verbo necessario tollere-; est, qui ut ipsam conceptionem natura cormptibilis
liu-: tertio rationem, cura Joannc voluerit baptizarii vinceret, ex commistionc carnalis copulaeconceptus
ison fu-sse, ut nobiscuni in Filium Dei adoplaretur, , non est. > Ibid. num. 12. Patet jara ex hls, quam
scd tantum ut humilitatis exempla nobis daret, ett accurale Alcuinus ari mentem Cyrilli, seu Ecclesiae
aqtias baptismi sanctificarel. Similia fere habet ini polius, quac sancti liujtis doctoris argumenla adver-
'pis.ola ad Elipaudum num. 5, ubi ait. < Refertl sus easdero Neslorianorum cavillaiiones judicio suo
juoqtie (Elipanrius) eum baptismoindiguisse; volens,, dudura probaveral.respondefit iis quae Felix et Eli-
it videtur, eum in baptismo adoptari in filium, sicutt pandus jiro lucnria in Christo horaine adoptione ab
t nos. Quanla infidelilas sit, hoc, cuilibt-l christiano) haereticis ill.s mutuarunt. At non minus solide refu-
creriere, iiullus sanuin sapiens ignoral. Doniinus ita- tavit etiam doclrinaro et ratiocinia,quibus Christum,
que noster Jesus Christus solus sicpotuit nasci, utse-- ut homo est, non verum, sed nuncupativum tanttim-
cuntlaregencratione non indiguisset; ideoin baptisrao) inorio Deuin esse statuCbant, id quod statiro ex ejus-
Joannis ccrta dispensationis niiserattone baplizarii dem scriploris lucubralionibus videbimus.
voluil, quialn Joannis baptismo non fuil rcgenera-- XXI. Ad denominalionem Dei extrinsecam. — No-
tio, sed quaetlam pracursoria signilicatio baptisroii tavimus jam supra num. 7 prasentis paragraphi,
Christi; in quo solo haplismo per Spiriium sancturai Cyrillum ex eo potissimum asserti de Dco nuncupa-
vera est reniissio peccalorum credentibus, ut in eo) D I tivo falsitatem demonstrasse, quod stante eo sequa-
piritu renascaraur, in quo Hle natus est ex virginei tur, Verbum proprie sibi non uniisse naturam hu-
Maria. In aqua enim voluit baplizari a Joanne, noni manam, et Emmanuelem puriim esse homincm nobis
ut ejus ulla dilueretui- iniquitas, scd ut magna illittss siinilem. Eodem vero argumento non una vice utitur
comraendaretur humilitas. Ita quippe nil in eo ba- Alcuinus, utariversariorum suorum iinpetus retun-
ptismus, quod ablueret, sicut mors nihil, quod puni-- deret.« Sed et illud (ait lib. vii contra Felicem num.
ret, invenit, ut diabolus veritate justitiae vinceretur, , 14) quod tibi ostendi postulas, quomodo verus Deus
non violentia poteslatisopprimerelur. Utruroqueeniron conceptus est, et natus, hoc toto prasentis operis
et baplistnus et mors non miseranda nccessitate, sedi textu tecum egimus, quod ille unigcnitus Filius Dei
miserante potlus voluntate susceptum est. > Conso- Verbum Patris caro factum est. Nara si verus Filius
nant his quae Paulinus Aquileiensis lib. i adversuss Dei non est, qui conceptus esl ct natus ex vii-gine
Felicem cap. 44 scribit, et quac supra § 2, num. 20,'» Maria, ncc verum est quod Joannes ait : Quocl Ver-
ex opere Beati ac Etherii contra Elipandum adduxi- bum caro facium est. Quid enim significat in hoc,
mus. quoJ ait: Verbum caro factum est, nisi Filius Dei
XX. Nullum insuper in Chrislo admitti posse rae- lromana carne suscepta homo factus est? Quodsi ve-
ritum, quo successive in Filium Dei profeccrit, con- rus Deuset verus Filius Dei conceplus non cst, nec
stanter defendit Alcuiuus, nc homo assumptus ante-i- verus Filius Dei e»: Yirgine natus esl. Quod si ita est,
ccdenlcr imperfeclionibus quibusdam subjectus, eas- ergo puriis homo; et sine deitate natus esl: qnod
que progressu temporis priraum deposuisse dici de- qitam catholicx fldei coutrariuin sit, omnis recte cre-
425 ENHUEBERDISSERT. DE HJERESI ELIPANDIET FELICIS. 4.6
dens intelligit. Secundumcatholicam ergo fidem ve- A , eodem modo Deussolum nuncupalivus foret, quo in-
rus filius Dei conceptus et natus est ex Virgine. Idem terdum in Scripturis dii appellamur. Vide etiam lii r.
ipse, qui ante omnia saeculanatus est ex Patre : quia iv adversus ElipandumPalribus nuin. 6, ubi Alcuinus ex
natura humanitatis assumpta non alium fecit esse sancto Cyrillo aliisque eodem modo argu-
eum qui ex Virgine natus est, quam eum qui ex meiilatur.
Patre anle tempora genitus est : sed eumdem ipsum XXII. Ad argumentum ex locis Scripturw petitum,
hoc factum esse, qriod ante non fuit, patenter osten- ubi hominesdii vocantnr.VerbaFelicis.—In hisporro
dit. » Idem argumentum leges etiam in Epistola ad simul habetur responsum adargumentum Adoptiano-
Elipandura num. 10. Dein saepius Alcuinus quoque rum petitura ex verbis Christi (Joan. x, 34), aliisque
urget raliocinium Cyrilli, naturam humanam Verbo Scripturre locis, ubi homines dii vocantur, quaequi-
post assumptionem utique propriam evasisse, ut demAlcuinus deChrislohomineenuntiari haudposse
proin Christus etiam qualenus homo est, aut Deus dicit, nisi admittere velimus merum illum fuisse
verus appellari, aut in duas personas divitii debeat. hominem, el hypostasi a Verbo assumenle diversum.
« Si in divinitate (ait lib. i contra Felicem num. 11) Libr. iv, in CHJUS statim fronte examinat asserta Fe-
Deusverus est, etinhumanitateDeus nuncupativus, licis supra § 2, num. 25, a nobis exhibita, et praedictis
alter el alter est, et nullatenussic sentientes poteslis Scriptura teslimoniis innixa, num. 5, ita ratiocina-
vobis evitare impietatera Nestorianaedoclrinae : quia tur : « Nonne duo sunt, qui verus est Deus, et qui
quem ille in duas personas dividit propter duas na- nuncupativus Deus?... alia quippe cst persona veri
turas, hunc vos dividitis in duos filios et in duos Dei, alia nuncupativi Omnis itaque, qui evange-
deos per adoptionis nomen, et nuncupationis :... T>Hcam legit historiam, intelligere polest quod Jesus
Quem enim fecil ille in personis alterum et alterum, et Christus nomina sunt humanilalis in Filio Dei. Et
hunc vos facitis et in filiis duobus, et in divinilaiis si Jesus Chiistus, qui natus est ex Yirgine non est
diversitate alterum et alterum : quia nullatenus in verus Deus, quomodo universalis Ecclesia per lotum
unam personam conjungere potestis Hlum, qui ait in mundum communi consuetudinc, etiam et vos, ut
rubo Moysi famulosuo : Ego sum Deus Abraham, et reor, in omnibus orationibns, qtiae in missarum so-
Deus Isaac, et Deus Jacob : et illum qui ait: Deum lemniis decanlantur, dicere solet: per Jesum Chri-
Pharaonis te conslitui. » Demuni innuit ex hac ad- stum Dominum noslrum, qui tecum vivit et regnat
versariorum suorum doctrina sequi, nos, qui dii in- Deus in unitate Spiritus sancti per omnia saecula
terdum nominamur, ejusdem fore cum Christo ho- saeeulorum.Sed et ipse ait apostolis suis, qui passus
miue dignitaiis, quod lamen et Scripturae et Patribus est et resttrrexil : Dala est mihi omnis poteslasin cwlo
repugnare ostendit ex teslimonio divi Gregoriipapae, et interra (Maith. xxvin, 18). Cui data estpolestas
cujus verba ex Homilia8 in Ezechielem num. 11 nisi illi quideVir^ine nalus est? Nam sicut paula
ibidem recitat, eaque sic habent : « In Scripiura sa- aute dixisti : Dei I ilius ex Deo substantialiter nalus,
cra aliquandoDeus nuncupative, aliquando veroDeus essentialiter habuil omnem potestatemcum Patre et
essentialiter dicitur. Nuncupative enim dicitur, sicut Spiritu sancto : sed hwc potestas data est Filio Virgi-
nunc ad Moysendictum est: Ecce conslitui te Deum nis. Et si omnem potestatem habet, quomodopotest
Pharaonis (Exod. xxn, 8). Sicut iterum Moysesait: esse, ut non sit omnimodis verus Deus et verusFilius
Si quis homo hoc vel illud fecerit, applica illum ad Dei? Moysesfuit Deus nuncupativus, tamen non data
_ est ei oranis potestas : ideo secundo percussit petrara.
deos, videlicetad sacerdoles; et sicut Psalraista ait : **
Deus sletit in synagogadeorum, in medio autem deos ad eliciendam aquam. Quidquid vero miraculorum.
discernit (Psal. LXXXI, 1). Essentialiter autem Deus Christus gessit inmundo, dum visibili prasentia con-
dicitur, sicut ipse ad Moysen dicit: Ego sum Deus versatus est inter homines, propria virtute fecit, ut
Abraham, etDeus Isaac, etDeusJacob (Exod. m,6). potens et verus Deus. Nunquid aliquis sanctorura per
Unde Paulus apostolus volensDei nomen nuncupati- se potuil aliquid facere absque eo, qui ait: Sine me
vum ab essentiali discernere, ait : Quorum patres ex nihil potestis facere (Joan. xv, 5). Dic ergo tu, unde
quibus Christus secundum carnem, qui est benedictus in noraine Jesu tantas virtutes fecerint apostoli, si
super omnia Deus in swcula (Rom. ix, 5). Nuncupa- ipse Jesus non habuit propriam potestatem, sed nun-
tivus enim Deusinter omnia, essentialis autem super cupalivam? > Satis accurate profecto haec argumen-
omnia. Ut ergo ostenderet Christum naturaliter tandi ratio convenit cum illa divi Cyrilli,qui, ut supra
Deum, non hunc Deum tantummodo, sed Deum super num. 8 vidimus, differentiam Moyseninter ac Chri-
omnia esse memoravit : quia et justus quilibet Deus stum hoihinern eodern inodo ex potcstate patrandi
est : Christus autem Deus super omnia, quia natu- nomine propriomiracula comprobavit, et quemadmo-
raliter Deus est. » Et in eodero libro num. 15 ait: dum sanctus hic doctor doctrinam Ecclesiae inde
< De nullo enim sanctoruni dici potuit, aut potest, eliam firmavit, quod Jesus apud Joannem dicatur
aut poterit, Verbumcaro factum. Nullus sanctorum scivisse, quidesset in hominc, id quod non nuncupa-
qualibet 996 praeslantia gratiae unigeniti nomen tivo Deo, seu homini, sed vero solum Deo proprium
accepit, ut, quod est ipsum Dei Verbum ante saecula, esse poiest; ita postmoduriiet Alcuinus simile Scri-
hoc simul cum assumpto homine diceretur. Singula- ptiiiae testimonium adversariis suis opposuit, illud
ris est illa susceplio, nec cum hominibus aliquibus D nirairum Pauli aposioli : An experimenlumquwritis
sanctis quantalibet sapientia et sanctitale prastanti- ejus, qui in me loquitur Christus (II Cor. xm, 3)? Ex
bus ulloraodo poiest esse communis, ubi divinaegra- qmbus Iibr. iv adversus Felicemntim. 7 ita arguit
tiaesalis perspicuum clarumque documentum est. > Atcuinus : « Yolo, ut edisseras mihi, o Felix, hunc
Et postquam ex Epistola quadam sancti Augustini quem loqui Apostolus intra se dicit, homo sit an
hucusque ignota ostendisset, quanta nos inter et lio- Deus? Si homo, quomorioin corde ejus corpus loqui
niiuem a Yerbo assumptum esset differeniia, clemum poterat alterius ? Si Deus, ergo non homo Christus,
sic concludit: « AHler, ul sanctus Augustinus vult sed Deus : quia cum locutus in ApostoloChristus sit,
intelligi,plenitudo fontismanat.aliter rivuli mensura et loqui in eo non potuerit, nisi Deus : ergo locutus
currit de fonle, quod beatus Baptista testatur : Non est in eo Christus Deus. Vides itaque nihil esse hic
enim, inquit, ad mensuramdat Deus Spiriium. Pater jam, quod conira haecdici queat. Nec disjunctionem
enim ditigit Filium, et omnia dedit in manu ejus aut divisionem aliquani inter Christum fieri et Detim
(Joan. III, 34 et 35). De rivulorum mensura Aposto- posse, quia lolus in Christo Deus, et totus in Deo
lus testatur : Unicuique nostrum data est gratia se- Christus. Nulla hic recipi separatio potest, nulla
cundummensuramdonationis Chrisli > (Ephes.iv, 7). discissio. > Adducit dein verba divi Hieronymi in
Tola certe hujus argumenti vis eo tendit, ut osten- cap. xvn Jeremiaedicentis : « Per haecquoque disci-
datur summum esse nos inter et naturam humanam mus Deum soluin nosse cogitationes horainum. Si
Verbo divino hypostatice unitam disciimen, quale autem de Salvatore dicitur : Videns Jesus cogilatio-
profecto non esset, si Christus quoad humanitatem, nes eorum (Luc. xi, 17), nullusque potest videre co-
PATROL. CI. 14
427 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS III. 4.8
gilationes, nis1i solus Deus : ergo et Christus Deus A triarchis, sive prophetis gratia fuit; in Christo atrtem
est, qui scrutatur corda, et reddet unicuique secun- tota divinitas habitavit; id est, fota jairi plenitudo
dum opera sua. > Demum num. 8 concludit : « Qui divinitatis corporaliter.»Dein sicut Cyrillus sinistram
verus seinper erit Deus in Deo Patre, verus est in inlerpretationem verborum Pauli H Cor. v, 19 :
homine et Deus.Et qui verusesl hominis filitis, idem Deus erat in Chrislo mundum reconcilinns sibi, ex eo
ipse vci us est et Dei Filius : idemque homo Deus capite rejecit, quod veritas re.!emptionis illa exposi-
propter Deum; et idem Deus homo propter homincni, tione tolleretur; ita eoriem ratiocinio utilur Alcuinus
ut in homine quocunque anima et corpus. Hoec crgo lib. v contra Felicem num. 4 itascribens : «Tertiam
iinitas el verilas in Christo nequaquam post Virginis quoque sententiam beati Pauli praclicatoris
egregii
partum ccepta, sed in ipso Yirginis utero conjuncta ponit, ubi ait: Quoniam Deuserat in Christo mundum
atque unita est, elc > reconciliuns sibi. » Sequitur dein argnmentatio Feli-
XXIII. Ad ineplam exposilionem verborum quibus cis ex isto Scriptura loco deprompta, et hunc in
Verbum in nobis aut natura assumpla habitasse dici- modum concepta : « Non ait : Deus erut Christus;
lur. Verba Felicis. — Non minori solerlia refutavit sed Deus erat in Christo; non quori Christus, homo
Alcuinus alteruro Adoptianoram argumentum, quo videlicet assumptus, Deus ririn sit, sed quia non na-
Christum hominem non nisi nominetenus Deum fuisse tura, seri gratia atque nuncupatione sit Deus. »
evincere conabantur, ex eo scilicet riesuroptum, quod Respondet vero Alcuinus : « Videte, lectores, novum
verbum divinum in nobis, oiiroi que plenitudo clivi- sanctae Scriptiira interpretem, qui nititur Deum
nitatis in Christo habitasse dicalur. Ostendit enim, disjungere ab homine assumpto; et ex uno Deo Re-
prout Cyrillum fecisse supra diximus, quori, si vera gn demptore nostro duos eflicere deos, unum verum,
c-ssethorum verborum expositio a Felice et Elipando altertim nuncupativum : et Christum, quem totaEc-
tradita, Verbumdiviiiumnon in homine Christo prae- clesia Deum colit et adorat, non solum illa quoe in
ciseincarnatum fuisset, sed in reliquis etiam houiinibiis terris in spe laborat, sed el illa quae in coehs jure
justis, in.quibus per gratiam suam ha! ilare dicilur, gaudel, istenovus inlerpres hominem vult soUtarium
qttotidie incarnaretur; vel potius in rei veritate na- juxta Nestorianam vel Pelagianam pravitatem credi.
turam humanam nunquam assuinpsisset, nec proprie Quod si verum est, ut simulatio tantum sit nuncu-
caro factum essot. Iluc certe tendunt, quoe scribit pativa nominis in Christo, non veritas divinitatis;
lib. vn contra Felicem num. 2, ubi referens verba quoniodo est verus Redemptor humani generis? Si
Theodoreti ex reprehensione anatheinatismi primi est imaginatio potestatis in capite, unde esl veritas
apud Cyrillum, toin. VI Oper. fol. 204, quoe sic ha- salutis in corpore?» Tandem et dictiones illas, Chri-
bcnt : « Qui ante saecula est, Deus est: sed templum slus hotnoDeifer, homo Dominicus, cum Cyrillo idcir-
sibi in ulero virginali fingens erat cum concepto et co rejicit Alcuinus, quod divisio pefsonarum inde
formato: qua gralia et sanclam 997 Hlam virgintm sequatur, ac Cluistus merus homo, Veibuiu autem
Dei Genitricem appellamus : non tanquam Deum ge- proprie incarnatum haud foret. Et Hb. Vi quidera
neret, sed tanquam honiinein uniluni Deo, qui finxit contra Felicem num. 8 recilat illa teslimonia, quibus
eum, > ila pergit : « Quid autem aliud est quod et conlra pra lictos loquendi mo.ios NestOrianis adeo
tu dicis, Dei Vcrbum babilasse in houiine assumpto, familiares unitatem personaeurgebat Cyrillus. Lib. vn
quasi in lemplo quodam, non sicut evangelista ait : autem num. 2 alteraro htijus s.ancti docloris rationem
Verbumcaro faclum est. Secundum, inquis, Dotnini „_ tangit, quori scilicel per has dictiones veritas incar-
mandatum gestabat divinitalem et habitutor ett templi *- nationis evertatur, Christiisque merttshomo censeri
sui. Sed longe aliud est Deuro habilasse in sanclis, debeat, unrie ait: « Quod vero, utpradiximus, ge-
aliud vero ipsum Deum bominem factitra, atque ex stare eum divinitatcm dicis, autli qttidpro hoc mer-
duabus substantiis unam personam Deum et hoini- cedis accipias a sanctis et catholicis viris, qtii contra
jiem esse. > His subjiingil verba Cyrilli in epistola hanc haeresin tuam muItadisputaresolebant:St attts,
ad Nesloriura, tom. V Oper. part. n, scribentis': inqttiunt, prcesumit dicere Deiferum hominem Chri-
« Sed nec iUud diciinus, quod Dei Verbum veltit in slum, et non potitts Deum vere esse, sicut Filium uni-
homine communi, qui de sancta Yirgine natus est, lum nalura, secundutn quod factum est Verbum caro,
habitaril; ne Deum homo Chiistus habitatorem pos- et communicuvitproxime nobis sanguine et cdtne, ana-
sidere credatur. Quamvis enim Yerbum habitaret in thema sit. Hrecenim est hic in praesenti merces la-
riobis, et dictum sit: in Christo habitare omnerri ple- boris tui. Qualis aulem futura sit ab eodem ipso,
iiitudincm deitatis corporaliter : tamen intelligimus quera in tantum humiliare nileris, ut omnem ei ve-
etim, quod caro factus est, non sicut in sanclis ha- ritatera filietatis et potestatem deitatis adimere co-
bitaredicitur; nectalem in ipso habilationem factam neris, tu ipse probabis, quando ante tribunal judi-
dilllnire tenlamus : sed unicus juxta nattiram, nec; candus aristabis. Subjungunt quoque prafati Patres,
in carnero mutatus talem sibi. fecit habitationera, de eadem re dicentes : Non sicut in nobis inhabilat
qualem aniraa hominis habere creditur in proprioi Deus, sic est in Chrhlo; Deus enim erat ipse natura-
corpore. » Demura ex his infert Alcuinus : « Unicus; liter apparens secundum nos, unusque et salus Filius,
igitur eslChristusFilius Deus nosler, non velut con- et quando factus est caro. Qui igitur prwsutnunt dice-
junctione qualibet, et unitate dignilatis, et auctori- _> £ re deiferum hominem eum esse, et non potius inhu-
tale hominis habentis^td Deum, qtiem tu soles con- manalum Denm, necessario succumbunl anatliemati. »
junctum Deo, sive adoptatum vocitare, divinitaterat XXIV. Ad assertionem quod Chrtstus , qua homo
quoqiie gestare, etc. > Textum vero ex epistola divii tantutn , pontifex seu advocalus noster sit, el pto se
Pauli ad Colossenses n, v. 9, Alcuinus lib. v contrai quoque oraveril. Verba Felicis. — Alterum quoque
Fclicem iium. 6 simpliciter verbis divi Cyrilli exj)o- argutnentura, quod Adoptiani ex munere pontificis
nit, qui per id quod in Christo omnisplenitudo divi- et advocali, simulque ex oratione Christi muluave-
uitatis corporaliter habitare dicatur, verara ac sub- rant, ut Chrisluin horainem non nisi nuncupativuni
Slantialem habitationem intelligit, et quidem seaun- Deuin esse probarent, cum Cyrillo solvit, Alcuinus,
dum ouineni plenitudinem divinitatis, quo innuitur,, aitque prirao nomen propiliatoris veruiri Deuni sup-
Verbum divinuin vere ac proprie totam naturara hu- ponere , qua quidein ratione innuit soliiin honiiuem
manam in unitatem personac sibi assumpsisse; necc tanti haud esse meriti ut pro peccalis nosifis satisfa-
itain illa pergratioe tantum parlicipalionem habitare,:, ceret, ac proin omne sacrificii in cruce pro nobis
sicut in aliis sanctis habitare dicitur. Hinc Alcuinuss oblati merituin evacttari, nisi illud ipsum Verbura
citato loco etiam adducit verba Victoris Capuani inn in natura assumpta fecisse slatuatur. En ejus verba
libro Sponsorura equiJem hactenus ignoto dicentis : ex libr. v contra Felicem num. 7 : « Proponit itaque
« Deus erat in Christo, utiqtie Pater ra Filio, quia inn (Felix) sententiam de epistola evanaelistae, ubi ait:
ipso complacuit omnem pleuiludinem habilare divi- i- Advocatum habemus apud Palrem Jesum Christum
nitatis. In aliis quoque sanctis et apostolis, vel pa-t- juslum : et ipse est pfOpitiatw pto peccaiit nostrit
429 ENHUEBER DISSERT. DE HiERE^I ELIPANDIET FELICIS. 430
(7 Joan. n, 1) :quam ita a te intelligendam asseris: \ lio creator condidit, atque reparanda suscepit, ete. >
Advocatus, inquis , idem est, qui et mediator , qui Pergit dein Alcuinus : « Unus idemque est in riua-
propter cutpas delinquentiumapud Palrem inlercedit, rtim eonjunctione naturarnm Dei Filitis, non adop-
quod non de Deo vero, ted de homine astumpto ten- tionis gratia, seJ proprietatis persona. Unus unjge-
tiendum ett. Quare autem non intelligis, 998 <Iuod nitus et primogenitus, non alter umgeniius, et alter
evangelisla eumdem propitiatoretn dicit, quem ad- primogenitus. » His,addit texlum sub nomine divi
vocalum, dum ait : Advocalum habemus apud Pa- Aiiguslini, quem quiclem unde desumpserit, haud
trem Jesum Christum jttstum , et ipse est ptopiiiatio constat. Sic autera habet : « Unde unigenitum Fi-
pro peccath noslris. In eo, quod advocatum eum no- liom Dei crucifixum et sepultum omnes etiam in
minavit, hoininem designat : quod vero propithio- symholo confiteniur secundum illud Apostoli testi-
rem, Deum demonstrat.-» His certe verbis insinuat monitrai : Si enim cognovissenl, nunquam botninuiii
Alcuinus passionem equidem, inortem, caeterasque gtoriw mttjeslatis crucifixissent. » Demura conciudit:
actiones naturae humanae a Verbo assumplaeper se « Ergo et Dominus glorioe,et Deus virtutum habuit
loquendo esse hostias seu sacrificia pro redemptione in seipso, unde crucifigi potuit, et mori. Non alter
nostra Patri oblata ; hanc tamen minime perfici, nisi crucifixus est pro mundi salute, alter qui vita est
a persona Verbi pretium seu meritum proportiona- omnium viveniium ; sed unus idcraque non adop-
tura tum ad deleuda infinita debita , tuin ad protne- tione divisus , sed proprietate conjunctus. Verbura
rendam acternitalis gloriam sorliantur, ul proin non caro faetum est, ut homo caro proinoverelur in glo-
solus homo assumptus, sedipse Filius oeternusaeterni riam Dei, non ut Deus in carnis verteretur inju-
Patris in natura sibi unita pontifex , advocatus, ac n riam. » Ad resolvendum igitur condiiionis nostrae
mediator noster censeri dcbeat. Praterea jani ntim. debilum, seu, quod idem est, ad satisfaclionem pro
pracedenti notavimus , existimasse Alcuinura , et peccatis nostris condigne prastandam cura sancto
jure quidem, Christum non esse in rei veritate Re- Leone necessarium judicavit Alcuinus, ttt ipse irapas-
demptorem nostrum, nisietverusDeus sit.Quodvero sibilis Deus in natura passibili pateretur : necessa-
assertionem spectat,qua Felix etElipandus Christum rium judicavit, ut idem ille, qui vita est oranium
prosequoqueorasse aut sacrificasse affirmabant, ar- viventium , pro mundi salute crucifigerelur; qua
guiteos Alcuinus, inde necessario inferri, Christum certe argumentandi ratione insinual, meritum re-
peccato, aliisque defectibus obnoxium fuisse. « Sed demptionis humanaeab adversariis omnino destrui,
quia longum est (ita discurritlibr. vn conlra Felicem qui non ipsuni Filium riivinum, non verum Deum,
num.l5)cuncialiiaepravitalisargumentadisculere,de sedhomiiiemassumptiim, Deum nuncupativum mor-
hoc tibirespondere in praesenti sufliciat, quodFiliuru tis dolores tolerasse dicerent. Eumdem in finem
Dei hominem factum verum Deum per hoc maxime eliam lib. iv adversus Elipandura num. 6 adducit
negare coneris, quia proselegiturorasse,sicut ctpro verba Cyrilli ex epistola ad monachos ^Egypti ;
nobis. Quod ubi legisses, prorsus iguoro, soilicetFi- « Sed si est Christus, inquit, neque Filius vere, ne-
lium Deipro se, sicut pro nobis orasse. Nam quid sibi que naluraliter Deus, sed homo purus secundum
prastare ipse non potuit, cui otnnia dedit Pater in nos, et divinilatis organuro ; salvali quidem sumus
manus (Joan. m, 55) ? Yel cujus peccati veniara a non in Deo quodaminodo, sed in uno, magjs secun-
Deo postulare putandus est, qui peccatum non fecit, dum nos, moriente pro nobis, et virtutibus alienis
nec dolus invenius esl in ore ejus (Isa. LIII,9; 1 _ resuscitato. > Ex absurda iieuipe sequela absurdi-
Petr. n, 22)?'Nos namque, qui Deum indesinenler " taJem ipsius asserti primarii ostendere nititur cum
orare jubemur, habemus sine dubib, quod nobis ab Cyritlo Alcuinus, docetque, necessario admilti debe-
eo dimillatur. Christus vero, quid sibi dimilti pos- re, Detim ipsum in carne pro nobis esse passum,
lularet, qui unquam nihil fecit, quod ei dimitti po- cttm si solus homo mortera periulisset, solus eliam
tuisset? > Eadem rationeetiam argumentaiurPauIi- homo nos redemisset, id quod taraen prorsus impos-
nus Aquileiensis libr. i conlra Fclicem cap. 30, di- sibile esse quilibet sanae mentis ad fidei intelligit.
ceus : « Porro si sibi, vel pro se oravit, sibi et pro Curo vero et Atloptiani timerent, ne ex hac doctiina
se estnatus, et passus, et mortuus, et sepultus; pro ipsum Dei Patris Verbum passibile aut mortale esse
se eiiam proprium sanguinem fudit. Nihil crgo ha- sequeretur, vano illos agitari timore, idque tam pa-
buit ampiius, quam purus homo, si pro se necessi- rum inde inferri posse demonstrat, quam parum
tale cogente oravit. Ila etiam et tu causaris, secun- anima horainis mortalis sit ex eo, quod vulgo lotus
dum carnem non fuit profecto (sicut ipse per pro- horao niori dicatur, dum solacaro morte dissolvitur.
phetam teslatur) inter mortuos liber; nec ab Hla « Has itaquenaturas(aitlibr. i contra Felicem, num.
massa perditionis et lege peccati iminunis exstitit 10) quas ex ntroque habet parente, aposlolus duas
natus. Quod suspicari ab omni corde diviua avertat nominat formas, dicens de ipso : Qui cum in forma
cleinentia. > Dei esset, non rapinum urbitratus est, essese wqualem
XXV. Ad argumentum ex passione desumptum. Deo, sed semetipsum exinanivit, formatn servi acci-
— Ex eodem fere principio respondet Alcuiuus ad- piens. Cernis in una 999 Chrisli persona utriusque
versariis suis, cuin Christum hominem nomine lenus forraae, utriusqucnaiuraiuysterium contineri : idem
tantum Deura esse ideo dicenent, quod Deus verus D passibilis et impassibilis , idem mortalis et immor-
pati nequeat. Et imprimis quidem ostendit, totum talis : non alter et alter, sed itlem et unus in duabus
reconciliationis huinanae per sanguinem, mortemque naturis. Sicutunus esthomo, mortalis et immortalis,
Jesu Christi faclae meritum in eo fundari , quod mortalis carne, immortalis anima, sed unus est ho-
ipsum Verbum divinum haec omnia jn natura as- mo, el non alter.» Nenipe sicut totus homo mori dici-
sumpta sustinuerit. Huc ceiie respexit, dum lib. vi tur, etsi solacaro intereat; eo quod ista spiritui, qui
coutra Felicem num. 9 verba sancti Leonis recitavit dese immortalis est , per unionera facta sit propria ;
dicentis in epist. 28 ad Flavianum cap. 3, necessa- ila Verbum quoque paii, morique in carne sua beue
rium onroino fuissead rediniendum gcnus humanum, asseritur, quia illam per assutnptionem sibi propriam
ut ipse Filius divinus appareret in carne, et in illa, reddidit. Unde et in eodem libro, num.8,ait:« Quia
etsi de se impassibilis palerelur. « Et ad resolven- enira Verbum cum carne ita est ineffahili modo uni-
duiu (verba sunt sancti Leonis) conditionis nostra tum, ut ipsum Verbum , de quo beatus Joannes
debilura nalura inviolabilis nalura esl unita passi- Evangelisia dicit: In principio'erat Verbumet Ver-
bili, ut quod nostris remediis congruebat, unus at- bum erat apud Deum, el Deuseral Verbum, caruem
que idem mediator Dei et hominuin homo Chrislus dicaraus factum ; sicut idera ipse evangelista dicit:
Jesus et mori possil ex uno , et mori non possit ex Et Verbum cato factum est, et habitavit in nobis, id
altero. In integra ergo veri hominisperfectaque na- est, nobiscuin : licet illud Verbum non sit mutatum
tura verus naius est Deus, totus iu suis, tolus in in carnem ; et caro illa dicatur Deus , licet non sit
wostris. Nostra aulem dicimus, quaein uobis ab ini- in deitatis naturam mutata ; et est unusFilius Deus,
 431 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS Ul. 432
et unus DeusDominus Jesus Cluislus. Ob hanc unw ,\ sancto et Maria virgine, passus sit pro humana sa-
tatem dicitur filiushominis descendisse de coelo, et lute. Nequaquam ergo dubilare ullus catholicus de-
Dominus glori:c.crucilixus, et sic impassibiliter Vep- bet, quia Dei Filius traditus esset pro mundi salute.
buin Dei passum est, et filius horoinis niirabiliter Qui enim negat, Dei Filium traditum esse ad pas-
descentlit tle ccelo, et illius raanus, qtti creavit coe- sionem, nullatenus catholicus esse poterit, sed a
luni ct tcrram, clavis in cruce confixa est: et illius catholicaefidei professione in hac obstinatione per-
sanguis, per quem omnia creata sunt, fusus esl pro manendo, alienus censendus est. > Provocat insuper
oraniunisalute Apostolo testante, qui ait: Et sanguts lib. vi contra Fclicem ad verba sancti Cyrilli dicen-
Filii Dei redemit nos (I Joan. i, 7).» Libro auteiri tis : « Quomodoergo proprius Dei Filius nominatus
vi, num. 6, arguit Felicem, quod tcxtum divi Augu- esl Christus, qui etiam traditus est a Deo Patre causa
stini corruperit, et ubi hic sanctus Patcr cle Filio Dei omnium salutis el vitae? Traditus est enim propter
dixerat : Impassibilh in suo, passibilis in nostro, jpse peccata noslra , et ipse iniquitates multorum portavit
posuerit: Impassibilh in suo, passibilis in alieno ; in corpore suo in Hgnosecundum prophetae vocem.
dein pergit : « Quasi corpus suum, quod sibi pro- Palam ergoest, quia unita res assumpta necessariepro-
prium fecit Filius Dei, alienum esset a se. > Sub- priura Filium declaravitDei, quiexsancta VirgineesL
jungil paulo jiosl verba ejusdem divi Augustini, vel Corpus enim erat non alterius cujuspiam secundum
potius Vigilii Tapsensis ex disputatione cttm Feli- nos, sed magis proprium ex Patre existentis Verbi
ciano cpiscopo Ariano tom. VIH in Append.cap. 11 natum ex ea.> Adriit Alcuinus : < Unde libi, oFelix,
dicentis : « Unus autem atque idem Chrislus est, post tanta etiam clarissima sanctorum Patrum testi-
qui ct injurias tolus pertulit, et aclus in profunduni '. . monia tam inimica subrepsit temeritas, ut Christum
non mersit. Ex hocpacto in meriiatore Dei et hoini- negarc audeas propriurn DeiFilium ; vel verum Domi-
num injuria assumpti corporis aflectam fatemurdei- num essc, vel in proprio corpore passiones nostra
tatem, sicut majestate divinitatis glorificalam novi- salutis causa subiisse ? >
mus carnem. » Haec profeclo idcirco solum posuit XXVI. Ad senlentiam, qua Felix et Elipandus Chri-
Alcuinus, ut ostenderet, ob suiiimam, hypostaticaui slum proul hominemservum Patris conditionatemas-
uempe, quoeVerbuin inter naturamque huinanauj serebant. — Postremo cum etiam Adoptiani servi-
est.unionem homini divina, humana autem Deo, tutem illam, quae de Christo in Scripturis asseritur,
proin et passionem mortemque Verbo rite ascribS. non de Verbo, sed de solo pracise homine assumpto
Tetigerathocpunctum etiam lib. v, num. 11, ubi na dici posse vellent, Christumque, quatenus homb est,
Felicem alloquitur: «Addis quoque, ubi deduabusiu conditione seu necessitate, non Hbera voluntale Pa-
Christo naturis disputas : Itnpassibilh in suo,passi- tris esse servura statuerent; provocat Alcuinus ad
bilis in alieno. Quid dicis , alienum esse Dei Filio idem Pauli testimonium in epistola ad Philippenses
in illa susceptione humanitalis, quae in tantam ot ii, 8, quo Cyrillum fuisse usum supra notavimus,
tam mirabilem cum Dei Filio assumpta est unita- ac respondet, ipsuin Verbum in natura 1000 as-
tem, ut unus essel, non duo ? Idem in divinitatis glo- sumpta dispensatorie servum Patris appellari, nec
ria, qui et in humanitalis infirmitate, idem Fibus contrarium clefendi, vel Christum hdminem servum
Dci, qui et filius hominis, el idem filius hominis condilionalem dici posse, quin unio hypostatica in
qui et Filius Dei. Quid enim in actus hac conjunctione mysterio Incarnationis tollatur. « lste etiam Felix
alicnuni potuitesse, dum omnes utrarumque (ait lib. iv, num. 9) hunc conditionalemservum sae-
in Christo nalurarum unius propriae esse personae£ I pius solet aflirmare, non intelligens, quod divinae
certum habetur. > Confirmat autem et Alcuinus dispensationis sacramento servus nominaretur : sci-
doctrinam suam Scriptura testimoniis , ct prae cae- licet non condilione, ut superius diximus, debitaeser-
teris quidem ea urgel, in cjuibusFilius Dei unige- vitutis, sed implendoepaternae voluntatis in salute
nitus, Filius Dei proprius pro nobis datus et traditus humana volunlaria obedientia. Nam in Christo quid-
legitur. Ipse Felix occasionem ad lextus hosce magis quid geslum est, totum voluntalis fuit, non necessi-
discutiendos tlerierat, cum dixisset, nullibi in Evan- tatis, qui Apostolo leslante humiliavil semetipsura,
gelio legi, Dci Filium pro nobis fuisse tradilum ; ad faclus obediens Patri usque ad mortem, mortem au-
qttae respondet Alcuinus, lib. v, num. 8 ; « Oblittts tem crucis. Alia est namqtie voluntaria humilitas,
Dei Filius de sua traditione di- alia servilis necessitas, Quaedamenim de Christo per
(Felix) qtiod ipse dilexit
xisset : Sic enim Deus mundum, ut Filium proprietatem natura iicuntur, ut est, via, veritas
suum nnigenitum daret (Joan . m, 16). Unigenitus ct vita ; quaedamper significationemrerum per il-
datus est pro mundi lum gerendarum a prophetis de eo pradicata sunt.
itaqtte Filius Dei est Filius qui nisi
salute. Qtiid vero est datus, tradilus ? Quod Quo genere loculionis servum nominari a prophetis
Apostolus quoque confirmat, dicens : Qui proprio Christum credendum esl. » En eumdem, qui in for-
Fitio suo non pepercit, sed pro nobisomnibustradi- ma Dei fuerat, formam servi assumpsisse, et in ea
dit illum (Rom. vm, 32). ltem de eodeni Dei Filio Palri ad consummandumsalulis humanac negotium
idem Ajiostolus ait: Qui tradidit semelipsum pro voluntarie serviisse, atquo idcirco lantum a prophe-
nobis (Kphes. v, 2). Quem etiam bealus Pelrus Ju- tis servura appellari ait Alcuinus, et cum Felix ex
dxis pradicans Filium Dei non dubitavil lestificari » praecitatisPauli verbis assertum suum de servilute
dicens : Deus Putrum noslrorum glorificavit Filiutn in Christo liomine firmare niteretur, respondet in
suum Jesutn, quem vos quidetn irudidistis, el neguslis hunc moduin : « Inter plerosque, quos dicis Chri-
unle facicm Pilati. judicunte illo dimitli: vos uutern stum putare per obedientiam servire Deo, unus qui-
sanclum et justum negaslh, et petislis virum homici- dem est beatus Paulus apostolus, doctor gentium,
dam darivobis. Auctoremvero vitwinterfecisth, quem qui ait: Christus obediens Patri usque ad mortem,
Deus suscitavit amorte tertia die(Act. m, 15, 14, mortem aulem crucis, propter quod et Deus exaltavit
15). Quid in his verbis apostolicaeauctoritatis dubi- illum, et dedit ei nomen, quod est super omnenomen.
tationis esse polerit ? Filium Dci testificabatur, qui Servus conditionalis non est super omne nomen, sed
trariitus est, et qui mortuus cst, imoet resuscilaius. inferius filiorum nomine. Filii quippe nomen omni-
Addidit quoque : Auctoremvitw.Quis est ergo auctor bus sanclis, Dei dignatione, communiter donatum
vitae, nisi Filius Dei, qui pro salute mundi vcla Dco cst. Quod esl ergo illutl excellentius caelerisnomini-
Patre, velaseipso (fadilus dicitur?. . . Nullatenus bus nomcn, quod Christo a Deo obedientise Palre, Apostolo
mira-
ergo divirii poterit filius hominis a Filio Dei, vel teste, datum esse dicitur, propter
separari a Filio hominis Filins Dei, quia unus est Fi- bile sacramentum ? IUud scilicet, quod idem ipse
lius Dei, Deus et homo, qui tradilus csl propter subjungil dicendo : Ut in nomine Jesu omne genn
delicta nostra in mortem Hoc etiam symbolo ftectatur, cwtestium, terrestrium, et infernorum, et
calholicae fidei confitemur manifesle , quod Jesus omnis lingua conftlealur, quia Dominui Jesus Chri-
Christus Dei Filius unigenitus, natus de Spiritu, stus in gloria est Dei Patris. Si jam Dominus est
433 ENHUERER DISSERT. DE H^ERESI ELIPANDI ET FELICIS. 434
, est: nec eliam minorata est divinilas propter homi-
Jesus et .n gloria est Dei Palris, id est, in divinitatis X
majeslate, ergo conditionalis servitii jugo subjectus nera , nec mutaia in hominem ; sicut nec homo a na-
non est. » Nullam ergo servilutem condilionalem , tura humanitatis recessit, ut non esset homo, sed
seu necessariam inChristo admittendam cer.suit, cum natura humanitatis proprietatem natura servavit, et
idem ipse, qui admortem usque obediens, ab Apo- substantia divinilatis proprietatem divinitatis non
stoio dicitur, simul et Dominus, et in gloria Palris amisit. Tamen homo Deus est Christus, et Deus
esse memoretur, Yerbumque naturam humanam in homo faclus est, ul sit vertim, quod beatus Evange-
unitatem personaeassumpserit, quod non nisi ex li- lista ait: Verbum caro factum est: in Verbi nomine
berrima ac benignissima voluntale Patri obedientiam Deura designans, et in carnis nomine honiinem de-
pro salute generis nostri in carne sibi unita prasti- monstrans. i Admodum sollicite profeclo et accui-ate
tisse exislimari debeat. El id quidem eo cerlitis esse describit hoc loco Alcuinus essenliam incarnationis,
judicat Alcuinus, quo manifestior in sententia ad- aitque 1001 necessarium fuisse, ut humana Deo,
versariorum suorum est personarum divisio ; unde seu Yerbo, divina autem homini assumpto attribuc-
cum Felix objiceret, interrogarelque : « In qua for- rentur, seu utraque natura in unitatem personas,
ma erit Patri subditus , si inter divinitatem ejus, et citra omnem tamen confusionem, aut coramistionem
humanilatem nulla differentia; nullaque inoequalilas convenirct, sicque verum tandem esset, quod ait
fore credatur ? » reponit: « Dicimus itaque, in Deo Evangelista : Verbumcaro faclum est. Quo quid di-
Christo duas esse naturas proprias : unam deilatis, sertius di.cere potuisset Alcuinus, ut calumniam de
alteram humanitatis : sed veram in eo divinilalis confusione naturarum in Christo a se amoliretur,
gloriam credimus, ne nuncupalio sola divinitatis a H R plane haud perspicimus.
te nuper introducta in humana natura a divinitalis XXVIII. Formulas loquendi a Felice et Elipando
natura segregata in duos deos fidei nostrae dividerct adhibitas divisionempersonarum inducere probat. —
professionem, sed unum confitemur Deum sub pro- Longe majori jure Nestorianismi, seu erroris de du-
prietate duarum nalurarum, qui judicaturus est plici persona adversarios suos cum Cyrillo pclit Al-
mundura forma, qua videri poterit ab omnibus, cttinus ex loquenrii formulis, quas adroodum familia-
quam conditionaliter tu asseris Deo Patri subjeclam res sibi rcdriiderant, semper ac semper inter illnm et
esse. » Et in libro iv adversus Elipandum, num. 6, illum in Christo distinguentes. Hinc Hb. u adversus
provocat ad verba sancti CyrilH in Epist. ad mona- Elipandum, arguens verba episcopihujus in epislola
chos jEgypti lom. V, part. u dicentis : « Non homi- ad se riata scribentis : « Ecce cui dicit Pater : Deus
nem etVerbum, duos Chrislos, alterum sublimein tuus ego sum? Non ei, id est, Verbo, qui ante saicula
et alterum subditum ; sed Deum et hominem unum cx Patre genitus; sed i7/i, qui in fine temporis de
euinderaque confitemur Chrislum. » Et subjungit: Maria virgine homo factus est, etc,»ait:«Quomodo
« Nunquid non duos Christos confitetur, unuro subli- in hisce tuis verbis duas non intelligis in Christo
mem et alterum subjectum, qui dicit unum Chri- personas te aflirmai-e, dum dicis, ei et illi ? quasi
stum verum Deura, el alterura nuncupativum; vel alius sit qui ex Deo Patre genitus est; et alius qui
untim Doniinura elallerum servum?» ex virgine matre factus est, dum evangclista dicit:
XXVII. Ex sententia sua confusionem naturarum Verbum caro factum est. » Rursum hic sese refert
nullatenus sequi probat.— Criminalionera vero Fclicis Alcttinus ad leslimonium evangelistae insinuans, ve-
et Elipandi, qui confusionem nalurarum ubiquc ob- ritatem incarnationis deslrui, si in Christo ille et ille
jecerant catholicis, diluit eodem morio Alcuinus, quo 'C esse dicalur, quibus sane pronominibus non nalura,
olim divus Cyrillus similem Neslorianorum, accurate sed persona notatur, ut proin duplicato pronomine
scilicet exponendo myslerium Incarnationis, atque ipsa quoque persona duplex censeri debeat, sccus ac
ostendendo, intimam Verbi cum natura humana in fides incarnationis docec, quae Verbum in una hy-
una persona conjunctionem omnino necessariam fuis- poslasi naturara humanam sibi ascivisse enuntiat.
se, ut caro factum in veritate dici posset; quin tanien Eodem ac Alcuinus modo ratiocinati etiam fuere
inde mutalionem quamdam subiissc, aut utriusque Beatus et Etherius in opere adversus Elipandum,
naluroe commixtio, vel cujusdam conlemporalionts ubi libro primo ex vcrbis Apostoli: Omnh spiritus ,
confusio, prout loquebantur Nestoriani, sequeretur. qui solvit Jesum, cxDeo non est (I Joan. iv, 1), ad
Unicum solummodo in hanc rem testimonium reci- verba Elipandi, quae referunt, hunc formant discur-
tamus ex lib. III contra Felicem nura. 17, ubi cura suni: « Quid est solvere Jestim, nisi scorsum Deum,
retulisset Alcuinus verba, quibus ab hoc episcopo tle ct seorsum hominem pradicarc ? Ipse sine dubio sol-
confusione naturarura arguebatur, et quoe supra § 2, vn Jcstim, qui proedicat populo diccns : Nunquid per
num. 28, adduximus, hunc in modum respondel: ILLUM, qui natus est de Virgine, peripsutu visibilia et
« Quid dicis geminas nos naturas in singularitatem invisibilia conddil, an per ILLUM, qui non ett ud-
unius personae confundere , c\ parte quidem vcrum oplione, sed genere, nec gralia, sed natura, cuncta crea-
dicis ; ex parte vero solito luo more falso calumnia- vit? Et ideo ubsque dubio per ILI.UM,quem sibi cow-
ris: nos namque duas naturas in una Christi persona, quulem, el sine udoptionegenuit, cuncla creavil. Et
non, ut tu dicis, cum Eutyche confusas, sed cum per ipsutn Dei simul el hominis Filiutn, adtplivum lw
Ecclesia catholica sic ineffabililer conjunctas crcdi- j) ] manitute , et nequaquam adoptivum divinilale, mun-
mus, et confitemur, ut manente utriusque naturac dum redemit. Videte spiritum, qui solvit Jesum.
proprietate, et ut ita dicara , salva inlegritate amba- Aperite oculos, aperta materia est. Spiritus erroris
rum, et divina humanis, el humana divinis comiiiu- hoc diclavit. lllius Anlichristi spiritus in hoc inspi-
nicent: esset que in hac sancta et mirabili conjun- ravit. » Cit. edit. tom. II, fol. 510. Judicarunt ergo
ctione non deitalis convcrsio, sed humanitalis exal- et ipsi solvi Jesuro, seu personas in Chrislo dividi
tatio : id est, non Deus conversus in horainero, sed loculionibus hisce ab EHpando usilatis , ille et ille;
homo glorilicatus in Deum ; nec divina nalura aini- quin cx consequenti etiam everli mysterium incar-
sisset esse quod erat, id est, Deus, sed humana na- nationis, dum illutl in subsequentibus verbis contra
tura inciperet esse, quod non erat: sicque, ul saepe hasce loquentli formulas admodum sollicite ex Apo-
diximus, et scmper dicemus, unus sit Christus cx , stolo asiruunt.
duabus naturis mirabiliter et ineffabiliterunitis, lotus XXIX. Einc sittceram non esse ait unius personm
unus et verus Filius Dei. Ac per hoc in duabus unus professionem, quam verbis tantttm subinde fecerant
verus Deus, el nominatur, et vere est: quia videlicet Adopliuni. Veroa Felicis. — Quare nec Alcuinus ju-
et Deus omnipotens nunquam dc se aliquid vult dici, dicavit suffragari adversariis suis, quod conceptis
quod non sit: hoc Cnima fide catholica omnino alic- verbis saepeunitatem personoein Christo confileren-
nura est: sed ita ut diximus Dei Filius horoinem as- tuv, eo quod et principia et loquelam adoptassent,
sumpsit, ut nihil amisisset quod habuit, et cum sus- quae cum illa conciliari minime posset. « Ncc Chri-
ceptione hominis fuit verus Filius Dci, sicut scmper stum dividimus (ait lib. vn contraFelicem, num. 11)
455 R. F. ALRINI SEU ALCUINIOPERUMPARS ffl. 456
in duos filios, vel duos deos, vel duas cum Nestorio i\. olim delestabili impietate adoptivam esse asseruit?
pcr3onas. Qui licet duas palara non dixisset perso- Aut si hancbla^pheiniam declinare niteris, mox in-
jias, tamen omnia quae duabus inesse nccesse cst cidis in laqueum Nestorii, in duas Christum divi-
pcrsonis, in sua professione fatelur. Simili raodo et dens personas, unam propriam et alteram adoptivam.
pi, licel fugias verba duarum personarum, tamen Nam Nestorius palarn duas non nominavit personas
oinnia qttaenecesse est, duabus inesse personis, le in in Christo, oinnia tamen, quae duabus iiiesse perso-
tuis lilteris inveniraus profiteri. Quis enim nesciat, nis neccsse est pravo sensu, id est, proprietalem et
apud iinum Patrem alteram essc personam adoptivi adoplimem Filii affirroavil in Christo, etc »
Filii, alleram proprii Filii? Nec enim ulliis pater XXX. Concluditur dissertalio, et quibusdam adhuc
juxta humanoeconsuetudinis ralioncm poterat pro- Walchii arguliis obviatur. — Quisquis jam haec ar-
priuni lilium sibi adoplare, quasi alientim : aut quein gumenla, quibus singttla errorum capita Aicuinus in
arioptal sibi in filium, poleril sibi proprium fuccre, Felice et Elipanrio tlebellare conalus est, niente a
quem palernilas alterius sibi fecit alieuum; quia prajudiciis libera perpenderil, nihil sane deprehen-T
adoplio ex alieno quolibcl efficitur; propritts vcro dct, quod in scriptore nostro jure viluperari queat.
filius in veritale proprietatis permanet. » Unde et Apprime eniin illa concordanl et piincipiis sanioris
lib. v, iiuui. I, probat FeHcemsibimetipsi d ssenlire, thcologiae, et melhodo ratiocinandi veterum Palrum,
cum verbotenus quidem personaesingularitatem seu in quorum lucubrationibus evolvendis certe solertis-
unitatcni adroillcret, reipsa autem negaret. « Tan- simus fuit Alcuinus, et,utpaucis oinnia dicaraus,
dem illo pervenimus, ail, ubi destruis qtiori acdifica- eadem omnino sunt quae olim in Cyrillo sua fecerat,
sli, et confileris qtiacnegasti. Jara nescio, utrum n ac quasi consecraveral Ecclesia, proin et optimead-
subdola simulalione prioribus luis sermonibus me- hibila conlra haereticos, quorum genesin ac sentiendi
lius crcderctur, quibus multimoda argumenlatione rationem eamdem curo illa Nestorianorura fuisseper
veritalera irapugnare probaris; aut cura diaholo li- decursum primi et secundi paragraphi late deduxi-
morc pcrterritus nolens Christum Dei Filium esse mtis. Nec minus idonea exstitisse haecargnmenlacen-
confiteris; cujus teslimonium ubique ipsa Verilas seri debent, quori conatibus Aicuini effectus optatus
rcciperc rcnuit, obmiilescere eum praciptens; quia in conversione adversariorum suorum haud respon-
tali laudalore ipse Dei Filius deJignatus est pradi- derit, iique omnes a doctiina pessima non recesse-
cari. Dicis enim euindem essc Filiuin Dei, qui est et rint, quos tanto studio impugnaverat; quo quidem ex
filius honiinis, et filium homiiiis, qui est Filius Dei, capite saltem synodum Raiisbonensem, judicesque
ut ex tuis verbis coguosci potcrat. Qui illnm, inquis, Roroanos reprehendit Walchius existiraans cum Bu-
sibi ex ulero matris, tciticet ab ipso conceplu, in sin- navio pag. 125, eos, qui in utroque loco Felicem ad
gularitate suw petsontv ita univit, alque conseruit, ut meliorem de Christo scntentiam revocare sibi sum-
Dei Filius esset hominis fiiius, non mulabilitale natu- pserunt, legilima ratione usos haud esse, nec erro-
rw, sed dignatioue : similiter et hominis filius esset res justis et ad proposiluin idoneis arguraentis con-
Dei Fitius, non versibilitate substanliie, sed in Dei fulasse; eo quod consilia ista exspi-ctato caruerint
Filio esset verus filius. Nec mirandum est, si ab aliis eventu, alque id unuin taudein eflecerint, ut quas
in catholica professione dissentire probaris, dum tibi mente conceperat Felix, falsas habere opiniones,
ipsi per vices discordare videris. In hac enim sen- ficte ac simulate declararet. Bella enim prorsus, si
tenlia tua catholicus acsliraari poluisses, si prius le- 'J_ superis placet, haecforet conseqtientia : Felix haere-
ipsuin in pravitate tui erroiis non oslenderes. Dicis sin suam nec Ratisbonae,nec Romaeex animo abju-
itaque, ut in Dei Filio vero essel filius; si est iu vcro ravit; ergo ratiocinia, quibus eura defensores rectae
Dei Filio Filius, qui est Christus; igiluret verus est fidei ab errore reducere conali sunt, inepta, minus-
Filius, quia in vero nibil potest aliud esse, nisi veri- que consona fuerc Nunquid enim bene argumentati
tas. Et nullum habet locum adoplio in uativitate ve- non sunt Patres priorum quatuor conciliorum; et
ritatis. Unus est ergo Dci Filius Cfiristus, Deus et tamen haeresiarchae,quos refulandos susceperant a
homo vertis, el perfectus, ut sa:pe tlicluin esl. Ad- dograate exilioso aversi haud sunt? Minus justara
juugis quo ]ue, non duo dii, quod coulra teipsura exislimamus censuram, qua Walchius pag. 70 adu-
pugnare raanifestiun est. Nam si tltio dii non sunt, laliouis incusat Alcuinum Elipando in haec verba
ergo non est in eo Detts vcriis, et Deus nuncupativus, scribentem : « Tu enim es, sanctissinie praesul, civi-
sed est unus Detts verus, quia Deus veritas est, ct tas super inontem posita , quac nullatenus abscondi
uon est siraulalio iu eo, sed lolius fons verilalis. » potesl, cujus murus nequaquam debet insidiosis cu-
Eamdem reni exprobrat etiam Elipando lib. i, num. niculis cujuslibet perfiriiacalicubi perforari; sed fir-
9, scribens : « Firmiler namqiie absque omni dubita- missimo c.ilholicae fidei rounimine ex omni parte
tione ciedendum est et pradi'andum, euradem esse, circumdari, ul inexpugnabilis undique ad salulein
qui nalus esl ex Virgine, Deum verum in duahus populi, qui in te gaudet, el tui oris imperium respi-
naturis , et verura Filium Dei : ita ut unus sit Chri- cil, permaneat. » Certe quilibet equus rerum aesti-
stus, et unus Deus, et unus Dei Filius, et unus rex, mator videl, lautlem hanc non personaeElipandi, sed
Ct unus HHiusraundi Salvalor, divinitale consub- officio tribui, nihilque aliud velle Alcuinum, quam
slanlialis Patri, Uumanitate consubstaniiaiis matri, D ostendere adversario suo , quantum sit criraen si
ut sit idem verus Deus et verus homo in unitate per- episcopus, qui snper candelabrum ut luceal in domo
sonae: quem vos sine dubio cum Nestorio in duos Dei omnibus positusest, errorum tenebris obfusce-
dividilis lilios, et in duas personas, per proprietatemi tur, gregemque pcrdat, quain pascere debuisset.
et adoptionein. Non igitur magister vesler Nestoriu.ji Unde his laudibus Elipanduin polius admonuisse sui
1002 invenilur duas personas palam in Christi!» muneris, quam vanis adulationibus demulsisse cen-
prolileri, quantuiu ad nos littera illius pervenire po- sendus cst Alcuinus, prout et legenli contexlum ci-
tuerunl: sed oninia qua: duabus necesse est inessei talae cpislolae manifestum erit. Demura non nisi par-
personis, proferre de Chrisio reperilur, adoplionemi tiuiii slu.Iio tribuiinus, quod Walchius pag. 62 hislo-
sicut et vos biiniaiiilali ascribens, et diviniiali pro- riae suae Alcuinum vocet « hominem mobilem, in-
prielaiem lilii dcsignans. » Et |>aulo posl iium. Ht constantem, tum hoc, turo illud dicentem, quid vero
ait: « llortaris me Arium non esse, qui multorumi certura sit nescientem. » Ansam ista scribendi de-
sua perversitate maculavit corda , ut recle non cre- derat responsum Alcuini ad argumenia, quaeepiscopi
dcrent. Ego, gloria Deo Jesu, nuropiam in barathruiri Hispaniae adoptionis in Christo fautores ex liturgns
Arii delapsus sum; sed tu vel Arius esse probabe- suis pro dogmate saepediclo deprompserant, proVo-
lis, vel tuara senleutiam damnare cogeris; quiasse- canles ad aucloritatem Eugenii, Udephonsi,et fuHi-
ris Filium Dei unicum, unigenitum, uniusque procu 1 ni sedis Toletanae antistitum, ac diceqtes, v*(j«jp
dubio personae,adoptivum esse. Nunquid non tu irI adoptionis ab hisce dudum usurpatam, ac quasYS4n-
eadein persona adoptionem esse affirmas, quam Ariuss secratam fuisse. Reposuit vero iJcarnus tn BU&C
 4S7 ENHUEBERDISSERT. DE ILERESI ELIPANDI ET FELICIS. 438
modum : «Prasules quoque Hispaniarum inducis, 'A perittm mereatur, ut pote sanoefidei deferisof acef-
quos tu orthodoxos dicis : in his, quoeposuisti, ora- rimus ocqtte ac solertissimus; et temeritatem, non
tionibus inriubitanlerhaereticiesse dignoscuntur. Nisi prudentiam esse censcamns, si post nongentos et
forte eteorum dicta, sicut et in caeteris solebas, de- amplius annos quiiiara ex paucis, quaenobis super-
pravaris, scilicet, ul quod illi bene dixerunt , tu in sunt, monumentis obstrepere ausi fuerint judicio
adjumentumerroristui mutare, et allerum pro altero virorum , quos ipsi controversiae prasentes fuisse,
miltere ausus sis. Asserunt enim qtiidam ex illis pa- cum adversariis suis non raro coram disputasse,
tribus (Forte legendum: parlibus) ubi tu dixisti, vel eorum mentem aut ex ore proprio, aut scriptis saltem
adoptionem, vel adoptivi hominis, eos dixisse pro in omnium nianu ttim arihuc versantibus intellexisse,
adoplioneassumplionem,et pro udoptiviassumpti: et talique ratione errores iinpugnassenoviinus, ut nemo
in hoc quoqtie lua malevola arguilur perlinacia... illius aeviesset, qui in hac pitgna quiriqnam animad-
Sed sive mulata, sivc ul ab eis sunt dicta, boec ea- versione riignuni rieprchenderet. Aut, si quirieni ca-
dem testimonia a te sint posiia, non magnopere cu- lumiiiam sibi fieri existimarucl Felix et EUpandus,
randum est; nos eniin Roinaiiapliisauctoritale, quam cur rie ea conqucsti non sunt?Cur Nestorium hqniii-
Hispana,verilateassertionis et fidei nostra fulciri de- nalim haud daninarunt, cum aliorum haereticofuin
sirierarous; licet nec illa reproberous, in his lamen, expressam mcntionem fecissent, eorumque sensa
qtiae catholice dicuntur. » Lib. vn contraFclicem, analhematizassenl? Cur ariversario suo Alcuino mi-
num. 15. At vero, quid in hac responsione mobilila- nus rectani argnmentanrii rationem, imperiliainve
tis, quid ignoranliae, quid inconsiantia> appareat, non objecere, alias in carpenria ejiis vita ad exces-
plane non videmus. Colligimusequidem ex hoc l^co, suro iisqtie studiosi? Igitur aut dicendum fundamcnto
et insuperex epistola Alcuini adElipandum, num. 11, B carere ea, quaepro episcopis bisce contra Alcuinum
eum, cum haec scriberet, nondum in roanibiis ha- scripsit Walchius; aut denique, neniinem jam vete-
buisse, aut lustrasse exemplaria Lilurgiaellispanicac; rum haereticorum essc, cnjus conriemnationem insci-
quod tamen n.emoei jure exprobraverit. Hi;;c bene tioeatque imprudenliocPatrum impulare non liceat.
utique respondit, aut eadem hocresi inquinatos fuisse Et hoc quilein posterius lubenter forte plures eorum
episcopos illos, quorum lestimoniis suam firmare ni- conceilent, qui sunt de ccctnWalchii, minime alten-
tebantur Felix et Elipandus, nisi « forte (ut ail in dentes, se partium sttidio ac praconceplis opinioni-
epistola modo primura dicta) simplex ignorantia eos bus in tantum subinrie abripi, ut etiam sanioiis
defendit a mucrone anathematis, non pertinax erro- criticoercgulas in dijndicanriis temporum antiquorum
ris defensio excommunicationis percutit gladio : » faclis, ac controversiis pratergrediantur. Dent supe-
aut eorum scripta ab adversario suo fuisse depra- ri, ut tanriem dissipcntur prajutlicia ista, paci et
vata, qua certe conjectura injuriam ei nullam infcrt, veritati arieo inimica, ac, qtiod inagisadhuc cxoptan-
cum similis perfidiaein corrumpendis Patrum anli- diun, ut moJus ponatttr riepravatae menlis hunianoe
quorum textibus alibi et Feliceni, et Elipanrium sae- indoli ac effrenatoe cupiiilati res occultas et stipra
pius 1003 convicerit. Et hoc quidem posterius ingenii nostri vires posilas invesligandi, ex qua sola
priori verosimilius judicat, dicens, lib. u adverstts controversiam illaro de Arioptionein Christo s;ccclo
Elipandum, num. 10 : «Ideo magis acstimandttmest octavo denuo renatain etiaro Walchius judicavil.
juniores quoslibet hujus novaeinfidelitatis calenis col- Egregium htiic malo remedium riejjrehendisse au-
ligatos, ad perditionem sui ipsorum dicta sanctoruni ctor istc sibi non abs re visus est in monito illo sa-
corrumpere doctorum, etsuorum pessima pertinacia '.,J pientiae pleno, quod Carolus Magnus ad episcopos
maculare nomen parentum, cui audaciac nil scelc- Hispanioetanta de Filio arioptivo altercantes tran-
stius, vel atrocius esse poterit. Et hoc cx eo veri scrijisit, quorlque hic coroniriis Ioco apponiraus, in-
esse simile virietur, quia probatissimoriim in Christi tegrum tainen, cum Walchius verba priora, quibus
Ecclesiadoctorum, et oranibus acceptabiliumcalholi- Carolus Ecclesire, Patrumque catholicoruin attctori-
cas sentenlias, vel perverso interpretari sensu, vel tatem episcopis illis comroendat, sturiioseabs dubio,
perfida vos immutare temerilate agnovimus: veluti quod systeroati sno essent contraria, omiserit. Ita
in aliquibus probaviraus locis, dura ad nos per Fcli- vero ait rex Chrislianissimus : « Iterum ilerumque
cem olim veslrura, nunc autera nostrum commilito- obtestor, ut in pacifica unaniroitate, ct catholicae
nem plures veslri erroris pervenerunt litterulac. » At fidei professione nobiscum firmiler manealis : nec
supersedendum arbitramur his aliisque argutiis, quas vos docliorcs aeslimelis universali sancta Dei Eccle-
conlra Alcuinum in saepe memorata Adoplianorum sia. Eam fidem lcnete quam orthodoxi Patres in suis
Historia legereest. Satis enim superque, uti confidi- nobis symbolis scriptam reliquerunt : El nolite plus
mus a scriptore hoc, quem suinma doctrinae omnis sapere, quam oporlet sapcre, sed sctperead sobrieta-
laude suo tempore floruisse, atque i.lcirco insignibus letn (Rom. xn, 3), nec ratiocinando tiumano ingeuio
a Carolo Magno beneficiis ornatum fuisse nec ipse divina vos mysteria investigare arbitreniini : sed ma-
diflitetur Walchius, pracipua reprehensionis capita gis creilenriohonorate, quac humana fragilitas teine-
amoliti sumus, ostendentes enm et j'ure Hispanos re perscrutanrio invenire non valet. » Epist. Caroli
Nestorianismi arguisse, et legitima ratione contra Magni ad Elipanrium et caeteros Hispaniae episcopos
iUos disputassfe; ut proin laudem potius quam vitu- I >num. 15, Patrologiae tom. XCVUl, col. 899.
 439 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. UO

BEATI FLACGI ALBINI

•
(; :; ;..;.-:' .; ,.: ;. . . SEU

fHl":JM.': ' ALCUINI,

-: CAROLI MAGNI MAGISTRI,

-
OFlRMPABS QUARTA. OFP. JJIICBGICA ET MOBAHA,

1 MONITUM PILEVIUM,
'
,ii,*
- _________
Intentio quidem nostra primum fuit, hoec litur- j\ fectis, secretis, praefationibus ac postcommunioni-
3<icaatque moralia opuscula primo Operum istorum bus, cum initio Epistolarum et Evangeliorum con-
•volumini conueclere, consihuni tamen mutare ne- venientium.
cesse fuit, cum adverlimus, volumen isthoc adeo Dehoc aut plane similiSacramentario ipsemetbeatus
jamjani sua mole excrevisse, ut absque lectorum Alcuinus loquilur in epist. 51, ad monachos Vedasli-
molestia haud augeri amplius posset. Ab his igitur nos, et in epist 142, ad Fuldenses. In priori quidem
tomum hujus editionis allerum inchoamus; nempe ita scribit : < Missas quoque aliquas de nostro tuli
ab iis quoead liturgica, ad varias precandi formulas Missali, ad quotidiana et ecclesiasticaeconsuetudinis
'ct ad doctnnam demum moralera pertinent. Enim- officia. Primo in honore summaeTrinitalis; deinde
\-ero beatus Alcuinus non atl solam 2 sacrae Scri- ad sanctorum intercessiones deprecandas; etiam et
pturac notitiam, aut solam sacrorum dogmatum ex- angelorum suffragia postulanda, quae multum neces-
ac defensionem, aut profanain Hbera- saria sunt in hac peregrinatione laborantibus:
filanafionem
ium artium scientiam sludia sua contulit, verum poslea sanctae Dei geriitricis semperque virginis
ctiam ad cullum Rei, ad exercitia pietatis ac devo- Mariae missam superaddidimus per dies aliquot, si
lionis, ad moi'es optimos formandos magno flagrabat cui placuerit, decantandam, necnon et S. Veda-
ardorc ac desiderio; ut nimirum tanquam magislcr sti dictavimus missam... Pro peccalis quoque
integrae nationis non doctos modo, sed el pios bene- et eleemosynam facientibus adjunxiraus orationes. 1
que meratos homines formaret, alque omnem bar- In altera cpistola ad Fuldenses ntiper e cod. ms.
Ibariein, qtix suo tempore omnium animos montes- Bibl. Harleianaein AngUa eruta, simili modo scri-
«jue occupabat, expugnaret. Plenoesunt viri religio-'-U bit : 1 Misi charlulam raissalem vobis... ut habeatis
"
sissimi ac piissimi epistolae documentis ejusraodi, singulis diebus, quibus preces Deo dirigere cuilihet
quibus ipsum iroperaiorcm, reges, reginas, summos placeat, quando in honorem sanctae Trinitatis,
proceres, episcopos, monachos, moniales instruit, quando de amore sapientiac,quando de pcenitentiae
illisque cultum Dei, pietatem, fldem, religionem, lacrymis, quando de charitate perfecta, vel quando
"virtules orones inslillarc summo sludio.contendit, ad suffragia angelica postidanda, vel omnium san-
'qu;c hic repetere inopjjorlunum foret, et ex ipsis ctorum cuilibet postulare placet : vel etiam si quis
•epislolisfacdc pcii possunt. pro peccatis suis, vel pro quolibet amico vivente,
Pauca vcro suiit quaepraeter ea de hujus generis vel etiam pro amicis plurimis, vel eliam fralribus cle
scriptis singulari ac doctrinali methoilo dispositis hoc saeculo recedenlibus facere velit orationes ; vel
beati Alcuiui supersunt, quae hic eo ordine exhibe- quando specialiler beatae Mariaegenitricis Dei virgi-
nius ul prinium locum habeant quae ad liturgiara nis perpeluae deprecari velit intercessiones; vel
allerum, quae morum Christianoruro il- etiam sanctissimi Patris vestri Bonifacii canlare
Iiertinent,
ustrant doctrinani. quis velit, et praesentiam illius piissimam advocare
AJ liinrgiain seu ordinem divini oflicii pertinere precibus. 1 Missaesancii Vedasli et sancti Bonifacii
censemus priino Hbrttni Sacramenlorum; secundo in hoc nostro opusculo deflciunt, omissae scilicet a
Hbrum Je psalmorum Usu ; tertio Oflicia per ferias; scripioribus qui Sacramenlarium Alcuini pro usu
quarlo Epislolam ad Oduinum presbyterum de Cae- aliarum ecclesiarum, quarum alii essent palroni,
remoniis baptisroi. Epistolaro enim alleram similis descripserunt. Deficiunt quoque ibidem oraliones
argumenti, atque libruin de divino Ofliciocum aliis C pro facientibus eleemo»ynam, cujus meminit beatus
qtiibus lam fragmentis, suh noinine Alcuini in cod. Alcuinus in epislola ad Vedastinos : e contrario re-.
ms. hibUothecaeYat. exstantibus inter dubia et sup- periuntur in hocce libro Sacramentorum aliaemissac
posililia ablegainus ex rationibus ibi proferendis. 6t orationes, quarum B. Alcuinus nullam in praecj-
lnter raoralia numeramus, 1° Libellum de Yirluti- tatis epistolis mentionera facit; ut missa de gratia
bus el Viliis ad Widonera 000111601-; 2° Epistolam Spiritus sancti poslulanda; missa pro tentationibus
ad pueros S. Martini de Confessione peccatorum; cogitationum; missa ad postulandam humilitatem ;
3° Epislolam ari Eulaliam de Halione animae.Equi- inissa contra tentationes carnis; missa de saucta
dem hic locum sibi inerito exposcerenl nonnullae cruce, et alia de tribulatione et necessitate; raissae
Iioniiliaeet morales exhorlationes, siquiriemconsta- in honorem sanctorum apostolorum, martyrum,
ret illas epenna fluxissebeati Alcuini; iil vero cum sauctorum, qui in ecclesia requiescunt, vel quoruro
luinime probari possit, parlim eas penitus rejicien- reliquiaeibi sunt reconditae, missa pro inimicis, pro
das , parlim dubiis opusculis inserendas existi- conlitente peccata sua, ac demum benedictioues,
liiaraus. quaehic addunlur, cum variis aliis orationibus.
Inter liturgica igitur primuin sibi locum vindicat Beatum Alcuinum missas non de novo corapo-
liber Sacramentorum, qui componitur, ex orationi- suisse, sed ex Missali sui monasterii, Turonensis
bus missalibus per dies hebdomadaedistributis; col- credo, tulisse; atque in singulos hebdomadae dics
(«) Hic in editione Frobenii incipit lomus secundus, EUIT.
441 LITURGICA ET MORALIA. — MONITUMPRJIVIUM. U$
distribuisse, ex verbis epistolae ad Vedastinos colli- A Centulensis exstabat anno 831 liber hocce titulo in-
gitur. An vero eo ordine quo nunc in hoc nostro Sa- scriptus: Missalh Gregorianus et Gelasianus, mo-
cramentario comparent, illas disposuerit, haud ita dernis temporibus ab Albino ordinatus. Librum hunc
constat. Auctor Micrologi in Observationibus eccle- D. d'Achery luci publicoecommitlere voluit (a), postea
siasticis, cap. 60, exemplar hujus Alcuiniani Sacra- vero eumdem, cum D. de Yoisin, qui inde Tractatum
mentarii recenset, a nostro sicut numero, ita et or- suum de raissa locupletare voliiit, communicavit: ab
dine diversum. Ita enim ibi loquitur : « Sciendum hoc tempore iterum ubi delitescat, ignoratur, ut
autem quemdam Alboinum raagistrum Caroli imp., scribit auctor Hist. Lit. Franciae, tom. IV, pag. 338,
rogatu Bonifacii archiepiscopi, ut aiunt, missales num. 6.
orationes de sancta Trinitate composuisse ; et in se- Liber Sacramentorum, quem hic procudi fecimus
cunda feria de sapientia; in tertia de Spiritu sancto; ex editione Quercetani, primo prodiit cura Jacobi
in quarta de charitate; in quinta de angelis, in Pamelii inter opera lilurgica a se collecta, Coloniae
sexta de cruce; in sabbato de sancta Maria. » Suspi- annis 1561, 1571 et 1609, tom. II. Quam editionem,
cor hunc librum post beati Alcuini aetatem a variis apud nos rarissimam et nullibi obviam, consulere
varie fuisse transmutatum et auctum. Certe ex haud poluimus.
aliena indttstria additae sunt singulis diebus missae Allerum Iocum inter opuscula lilurgica beati Al-
sub nomine sancti Augustini, 3 buic sancto Palri cuini damus libro de psalmorum Usu, quem D.Quer-
abs dubio suppositae. Humani enim aliquid passi sunt cetanus pag. 123 recudi fecit juxta editionem, ut ait,
viri celeberrimi, auctor scilicet Eist. Lit. de la Duacensem anni 1571, cjuam quidem non vidimus;
France, tom. IV, pag. 314, num. 18, et D. Ceillier, o aliara vero editionem ejusdem anni, Coloniae ab
Hht. des Auleurs sacres, tom. XVIII, pag. 513, as- Adriano ^Erntspergio curatam, nostrisque usibus ex
serentes, Missas illas a bealo Alcuino composilas instructissima bibliotheca clectorali Monacensi, be-
fuisse in honorem sancti Augustini; cui assertioni nevolentia viri illustris ac omnigena eruditione cla^
nec lextus illarum oralionum favet, nec inscriptio. rissimi D. Felicis Oefelii ooncessam , ad manus ha-
Magis a veritate abiit citatus auctor Micrologi, buimus, cui titulus est: Alcutnus de psatmorum usu
Alcuino multo recentior, 1. cit. scribens, beatum hominum necessitatibus quotidie emergentibus accom-
Alcuinum librum illum composuisse t rogatu sancli modato; una cum variis precandi formulis : nunc re-
Bonifacii archiepiscopi (Sc. Moguntini) ut, inquit, cens per Adrianum jErntspergium in lucem productus.
presbyteri illius temporis, nuper ad fldem conversi, Dedicatur opusculum honoribus illustrissimi princi-
nondum ecclesiasticis ofHciisinslructi, uondum etiam pisD.Geoi'gii baronis aGraveneck imperialis coenobii
Hbrorum copia praediti, vel aliquid haberent, cum Campidonensis abbati; atque in commendalionem
quo oflicium suum qualibet die possent explere. » hujus libelli, laudemque beati Alcuini ita procfatur :
Quam haec a veritate aliena sint, eruditorum ignorat « Quod aulem, inquit, sit hic idem Alcuinus (qui
nemo. Beatum enim Alcuinum cum sancto Bonifacio nimfrum Caroli Magni in liberalibus artibus prae-
ullam unquara cousueludinera habuisse nullibi legi- ceptor, atque ita ob singulare cum artium, tum
tur; qui etiam anno 754, quo sanclus ille archi- virtutis studium in publicis scholis et asceteriis eri-
episcopus martyrio coronatus est, necdum ea aetate gendis auctor exstitit), et non alius suppositilius, uti
et celebritate nominis florebat, ut eidem vir aposto- ex unguibus leonem, ita facile ex hoc libello, sim-
licus ejusmodi provinciam deferre vel potuisset, vel „ plicera puritatem cum sincera pietate conjimctara
voluisset. Et ex epistola ad Fuldenses paulo ante '-' passim spiraute, hujusq.ue genium plane redolente,
excitata patet, Alcuinum quidem missam compo- dignoscere licet. Esl namque ubique pius, ubique
suisse in honorem sancti Bonifacii, non vero rogalu doctus, succinctus, maturus, gravis, et ante afios
illius. Errorera hunc, ex aliorum relatione tractum, dignus qui semper manibus feratur, quo vanitas re-
alio cumulat praefatus auctor Micrologi, rationem rum dilucescat et corda mortalium ab instabilium
hujus scriptionis addens, « ut, inquit, presbyteri il- curis ad amorem ccelestem ardentius inflammentur.»
lius temporis » (quo nimirum sanctus Bonifacius Posthac narrat yErntspergius quae sibi in eodem li-
apostolico muneri insudavit) « nuper ad fidem con- bello luci reddendo et emaculando devorandae fuerint
versi, ctc, vel aliquid haberent, cum quo officium difflcultates, ob codicis ms., quo usus est, male
suum qualibet die possent explere. > Non enim ad conservati conditionem, characterum obscuritatem,
usum ejusmodi publicum vel ad presbyterorum neo- con-et clisjunctionem. Huic igilur, abs dubio, codicis
conversOrura commoditatem beatus Alcuinus librum ms. depravationi quoque tribuendum cst, quod non-
hunc Sacramentorum collegit, sed ad usum privatum nulloeprecationum formulae extra debitum ordinem
ac devotionem presbyterorum, monachorum et eccle- collocatae; et dehinc, cum ex dispositione auctoris
siarum, quae in rebus ecclesiasticis haud araplius ad primam partem pertinerent, scriptoris oscitantia
erant novitiae. in alteram rejectae sint. Quod ipsemet editor vel ipse
Aliud postea idem scriptor, rursus ex fide aliorum, fortassis scriptor codicis aniraadvertit, dum ordinem,
Albini in S. Ecctesia haud contemnendum opus re- etsi admodum obscure, cyphris notare voluit; et ubi.
censet. « Nam, inquit, Gregorianas orationes in libro prima pars finiri deberet, iterum satis confuse in-
Sacramentorum collegisse asseritur, paucis alHs in- D nuit; ob quam causam nobis libertatem relictam
terjectis, quas tamen sub obelo notandas esse indi- credidiraus , orania debito ordini, ul videbatur ,
cavit. Deinde alias orationes, sive praefationes, etsi restituendi. 4 Formulas igitur quae vere de psalmo-
non Gregorianas, ecclesiasticae tamen celebritati runi usu in variis circurastantiis instruunt, a secunda
idoneas collegit, sicut prologus testatur, quem post parte prioris editionis exemptas, ad primam reduxi-
Gregorianas orationes in medio ejusdem libri collo- mus; partemque alteram ab oratione ad canendos
cavit. » « Quae verba (inquit Hugo Menardus, in psalmos pro seipso inchoavimus. Quod viri eruditi
praefat. ad libr. Sacxament. sancti Gregorii, Operum haud improbabunt.
hujus sancti pontificis tom. III, pag. 12 [Patrologiw Ex eadem codicis ms. depravatione, vel quovis alio
tomo LXXYIIl,col. 24]) indicant, AUrinumscripsisse errore factum existimaraus, ut illa praefatio huic
librum Sacramentorum similem Rodratli et Griraoldi libello praefigeretur, quani potius ad alterum, cui
codicibus. » In quibus nimiruin similis praefatio ha- titulus : OMciaper fertas, pertinere ipse illius texlus
belur media inter Gregerianas et additas ab aliis insinuat. Hic enim alter libellus continet psalmos
orationes. Nec potest, inquit laudatus Menardus, esse illos quorum usum pro variis necessilalibus in hoc
error librarii, ut vult Pamelius, qui scripserit Albi- Proloquio praescribit auctor : ut sane huic posteriori
JIUS pro Grimoldus, etc, ibid. In bibl. monasterii libello magis quam piiori convenire videalur titulus:
(a) Vid. Spicil. D.Lucae d'Achery, tom.II,pag.3H, edit.Paris. anni 1723, vel lom. XIII, vet, edit. pr.,
pag. 15.
U3 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. -*§f ;^
de Usu psalmQtum; quem lamen haud mulandum ,AFrancise, toro. IV, pag. 313, n. 16. QuoniamvettV
censuimqs, adminiculo codd. mss. deslituti. data opera instruit novellum presbytenim de a_ta^;;
Pracfationi praeponitur carmen duorum versuum, nistratiorie baptisrai, et mere ritus ih iUoadhitentatii!
in quibus Alcuinus significat se hoc opus honori describat, uierito quoque ad Hturgica relata cen&Mi r
dotnini sui, Caroli Magni utique? deriicasse: poslea potest. Hac epistola iisus est scriptor brevis tracta-
taraen a variis descriptoribus aliae precationes pro tus de Baptistuo, quera edidit D. Martene de Ritibus
cujusque devotione, vel pro monachorum maxime Eccles. tom. I, pag. 161 et 162. Et incerta quoque
usu additae fuere, quales in hac editione apparent. legitur libro de divinis Officiis, Alcuino supposito,
Ob hanc causam eruditus scriptorHistoriae litterariae cap. 19. Nos illam cura aliquot codd. mss. optimae
Galliae(Tom. IV, pag. 304) censuit huuc Hbellum notae contulimus, adnotatis variantibus lectionibus.
iion in usum sjngularis alicujus personae, sed ad Opnsculis liturgicis adjungimus Moralia , quia
comittunem utilitatem fuisse conscriplurn. D. Cave pauca sunt, nec partis alicujus separalae magiiiludi-
laroen Hist. lillerariae vol. I, pag. 638, noviss. edil., nem ad;vquant. Doclrinis quidem, ad bonos ac
refert librum scriptum ad Fredegisum discipulum, Christianos mores |>erlinentibus alia beati Alcuini
quod quidem nullo vesligio ibi proditur; hinc igno- scripla, praeserlira epistolica, ut dixiraus, plena sunt»
ralur unde jd Cave didicerit. sed nonnisi per occasionera inspersa : qttae vero in
Tertium inter lilurgica locum assignamus libello proesens exhibemus, ila comparala stint, ut primuro
apud D. Quercetanum inscribitur : Officia per opusculuin integer sit tractatus tle virtutibus ac vi-
erias, quem laudatus etlitor primus in luccm pro- tiis; hinaevero epistolae de industria instruant, una
![ui
tulit ex cod. ms. viri illustrissimi D. Jacobi Atig. jj de facienda 5 confessione peccatorum, altera de ne-
Thuani in supremo regis consistorio consiliarii, ubi cessitate Deum amandi ex ipsa animae natura de-
abs dubio tribuitur Alcuino nostro; ad qtiem etiam monslrata; de moderandis passionibus, de studio-
revera pertinere communis erudilorum vox est et verae sapientiae. Quamvis vero has quoque epistolas
sententia. Et, nisi vehemenler fallamur, hic ille H- inter alias aptius collocari potuisse eruditi quidara
bcllus est quem de Ratione otationis ab Alcuino pro forte judicent, illas tamcn, etiam a cl. Quercetano e
usu Caroli Magni scriptum fuisse auctor Yitae illius numero reliquarum epistolarum exemptas,congrunm
testalur his verbis:« Docuit eum (Carolum)per omne locum hic obtinere haud difficulter largientur.
vitae suae tempus, quos psalmos pcenitentiaecum H- Primum ergo locum inter Moralia tribuinms libro
tania et orationibus precibusque : quos ad orationem de Virtutibus et Yitiis ad Widonera comilem. Hic abs
specialcra faciendam, quos in laude Dei, quos quoque dubio ille cotnes est «qui (ut narrantAnnalesLoise-
pro quacunque tribuialione, quemque etiam ut se in Hani ad annum 799) in Marca Brilannioe ( cisma-
divinis exercerel lautlibus, riecaniaret; quod qui rin«, in qua sita civitas et monasterium Turoneiise)
nosse vult, lcgat libelluin ejus de Ralione oralionis. » praesidebat, et una cum sociis coniitibus Britanniam
Hacceuini oinnia reperiuntur in hoc nostro opusctilo. ingressus, totamque perlustrans, in deditionem acce»
Joannes quoquc Balasus Angltis , cent. n Script. pit; » et hic ipse est, ni vehementer falliinur, ad
Brilanniac, inter scripla Alcuini recenset: Librum cujus teslimonium, tanquain « viri perfecti, ac judi-
unum ad Caroli oralionem (legendum puto : ad Ca- cis iucorrupti, alquemissifldelis, » provocatAlcutnus
tolum de Oratione) illiusqtie hoc refert initiiiin : in causa dissidii inter episcopum AureUauensem et
Dominus el maghier noster; quod quidem initium p fralres Turonenses in epistola 166. Hic ab Alcuin»
nunc intercidit, ex quo defectus quo codex Thua- postulabat ut doctrinas vitaeChristianoe suaeque con-
naeus, ut notavit Quercetanus, laborabat, stippleii ditioni ac slatui convenientes brevi libello compre-
fortassis poluisset. Exstat vero ejusmodi lihellus henderet, ut inler saecularianegotia haberet libellum
ms. de variis diurnarum precum temporibus sub manualein, ad quem assidue suos actus examinare,
nomine Albini magistri in bibliotheca regia Parisiensi seque ad aeternoeheatitudinis sludium excilare pos-
Siib iroin. 2731, Ht. A, rmillum qiiiricro a nostro rii- sel; prout loquitur Alcuinus in dedicatoria epistola
versus, cujus hoc est initium : In nomine Dei summi ad eumdem comitem. Proriiit hic Tractatus primo,
incipit scriptum Albini magistri ad Carolum hnpera- quaiilum scire poluimus, in appehdice Bibliothecae
lorem. Reatus igitur David, etc. Cujtis notitiam debeo PP. editionis Bignaeanae,flne lamen rautilus, quem
viro doclissimo ac religiosissimoD.Lieble, bibliolhe- deinde Canisius tom. VI Antiq. Lect. e cod. ms. S.
cario S. Germani a Pratis, qui magna cum benevo- Galli supplevil. Quercetanus vero eumdem Traclatum
lenfia hanc ad Carolum proefalionemcum quibusdam antehac in riuos riivisum ope ms. cod. viri iUustris
leclionibus variantibus ad nos curavit, quae omnia Jac. Aug. Tbnani restituit, emendavit, et variis locis
suis locis inseruimus. Hic libellus poslhac in varias auxit. Non ita tanien inlegra atque emaculata est
forroas fusus est, pro regum et imperalorum Carolo haec cl. Quercetani editio, ut non alicubi iino multis
succcdenlium usu ac utilitatc : cujusmodi exemplum in locis melior leclio restitui, varia annotari, atque
cxstat in celeberrima bibliolheca electorali Mona- aliqua eliam sphalmata impleri possint, quod nos hic
censi, ubi servatur libelhis precatorius in usum Ca- fecimus ope aliquot codd. mss. magnae vetustatis ac
roli Calvi juvenis primo aureis litteris descriplus, optimae notae; quorum praecipui sunt duo nostrae
deinde anno 1583 Ingolsladii in Bavaria, cura F. D bibl. S.Emmerami, et unus inclyti monaslerii S. Ja-
Feliciani episcopi Scalensis typis excusus et hono- cobi Scotorum urbis noslrae Ratisbonensis, qui ulli-
ribus serenissimi principis Maximiliani, serenissiini mus quaedam supplementa haud vulgaria subinini-
D. Guilhelini filii primogeniti dicatus; quae editio, slravit, prout suis locis adnotamus. Tanti quoque hic
sane rarissima, in nostris maiiibus est (a). Prolo- liber habitus est a viris ecclesiasticis, ut multi inde
quiura hujus libelli idera est cum illo Alcuini, ex sermones morales deprompti fuerint, qui deinceps
proefato codicc regio Parisiensi descripto, in fine ab aliquibus, verum auctorem, forle sola litlera ini-
tamer deficit. Psalmi ac preces pro variis necessita- tiali A (quod scriptoribus medii aevi baud infrequens
tibus ;bi non per ferias, sed pro occasione aut devo- fuil) designatura, ignorautibus, ob eorum praestan-
tione ordinanlur; et orationes, ac confessiones, quac tiam S. Augustino fuere attributi : a novissimis vero
ipse Alcuinus composuit, sub ejus nomine referuntur, editoribus Operum S. Augustini in appendicera re-
prout suis locis notavimus. jecti atque Alcuino vindicati; quos hic in suis ca-
Quarto demum loco exhibemus Epistolam ad Odui- pitulis designavimus.
num presbyterum de coeremoniis baplismi: quam Sequitur hunc Tractatum Epistola ad Eulaliam
quidem inter cocteras epistolas beati Alcuini locum virginem de Ratione animae. Quaesil haec virgo, de-
obtinere malebat doctissimus scriptor Hist. litter. teximus ex epistola 125 noviler eruta e bibl. Har-
(n) Dc hoc libello videantur Mabillonius Annal, 1276, et pag. 1486-88; Hist. Litt. Galliae, tom. V,
!ibro xxxiv, num. 97; Baluzius, Capitul. tom. II, pag. pag. 514.
 445 LITURGIGA. — LIBER SACRAMENTORUM. 446
leiana. Est nimirum vero nomine Gundrada , soror A tatem necessitatemque docet pcenitendi, alque con-
S. Adalhardi abbatis Corbeiensis, cognomento vero litenrii peccata sua sacerdotibus. Hancepistolampost-
Eulalia, ut jam ad hanc epistolam notavimtts. Vitae ea etiam misit ad Salis^urgensesrogatu et inslantia
quoque Alcuini scriplor Guntlratlara vocat virginem, Arnonis; vide epist. 152 et 153. De qua necessitale
ad quam Alcuinushanc scripsitepistolam : « Scripsit, confessionis multoplura legas in epistola 134, adfra-
inquit, ad Gundradam de animw Ratione. » Querce- tres in provincia Gothorum. Confessionis vero for-
tanus hanc epistolam descripsit ex editioneColoniensi mulas praescribit infra irt libello de Usu psalmorum,
anni 1598. Nos emendavimus e codd. mss., et ex num. 9. Inde discimus, adversus nostros novatores,
uno bibliothecaeceleberrinii nionasterii Tegemseensis legis et raodiconfessionisauricularis vetustatem et con-
addimus carmen : Quid myslice significentpalmw in stantem in Ecclesia observantiam. Vid. Mabill. proe-
manibus geslari solitw, quod ad eamdeni virginem fat. ad part. i saec iu Bened., pag. 9. Canisius hanc
scriplum nobis videtur. Ex hac epistola aliqua in- epistolam prinius e cod. ms. S. Galli eruit, atque in
serla sunt tractatui de Spiritu et Anima, S. Augu- lucem dedit tom. VI, pag. 323-328, unde illam
stino aliquando tributo in Append. ad ejus Opera. Quercelanus descripsit. Nos hic ope codd. mss.
Parlem hanc denique clauditEpistola ad pueros quosdani defectus supplemus, et varianles lectiones
S. Marlini de Confessione peccatorum, in oua utiU- adiicimus.

e OPUSCULUM PMMUM.

LIBER SACRAMENTORUM.

CAPUT PRIMUM. B Sequenlia sancti Evangelii secundum Joannem. In

illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Cum venerit
Die Dominico, missa desancta Trinitate [S. Gregor., Paracletus, quem
in Oclava Pentecostes]. ego miltam vobis a Patre Spiritum
veritatis.
Omnipotens sempiterne Deus, qui dedisti famulis Missa de gratia sancti Spiritus postulanda.
tuis in confessione verae ftdei, aeternaeTrinitatis glo- Deus, cui omne cor paiet, et omnis voluntas lo-
riam agnoscere, et in potentia majestatis adorare quitur, et quem nullum lalet secretum, purifica per
unitatem; quaesumus, ut ej'usdem [fidei firraitate ab infusionem sancti Spiritus cogitationcs cordis nostri,
omnibus semper muniamur adversis. Per. ut perfecte te diligere, te digne laudare mereaniur.
Secreta. Sanclifica, quaesumus, Domine Deus, Per.
per tui noroinis invocationem [Idem, per Unigeniti Secreta. Haecoblatio, Domine Deus, cordis nostri
tui virtutem], hujus oblationis hostiam, et coope- maculas emundet, ut sancti Spiritus
tibi digna eificia-
rante Spiritu sancto per eam nosmetipsos per- tur habitatio. Per. . . in unilate ejusdera
Spiritus
flce munus aeternum. Per. sancli.
Prwfatio. Dignum et justum est, usque, aeterne
Prwfatio. Dignum et justum est, usque, aeterne
Deus. Qui cum unigenito Filio luo et Spiritu sancto, C Deus. Qui inspicis cogitationum et cui omnis
secreta,
unus es Deus, unus es Dominus, non in unius singu- nostrae menlis intentio providentiae tuae
patescit in-
laritate personae, sed in unius Trinitate substantiae. tuitu, respice propitius arcana cordis nostri cubilia,
Quod eniin de tua gloria revelante te credimus, hoc et sancti Spiritus rore nostras purifica cogitationes,
de Filio tuo, hoc de Spiritu sancto sine differentia ut tuae majestati
digna cogitemus et agamus. Per
discretionis [ldem, sine differentiaediscretione] sen- Christum.
timus; ut 'in confessione sempiternae [Idem, verae Postcomm. Sacrificium salutis nostrae tibi offe-
sempiternaeque] Deitalis, et in personis proprietas, rentes, concede nobis, Domine Deus, purificatis
el in essentia unitas, et in majeslate adoretur aequa- mentibus saepius tuae pietatis celebrare
mysterium.
litas. Quem laudant. Per.
7 Postcommun. Proficiat nobis ad salutera corpo- Alia. Concede, quaesumus, omnipotens Deus, san-
ris et animae, Doraine Deus, hujus sacramenli susce- ctum nobis Spiritura votis promerere
sedulis, qua-
ptio et sempiternae Trinitatis confessio [Idem, sem- tenus ejus gratia ab omnibus Hberemur tentationi-
pilerna sanctaeTrinitatis, ejusdemque individuaeUni- bus, et peccatorum nostrorum indulgentiam conse-
tatis confessio]. Per. quamur. Per... in unitate ejusdem Spiritus sancti.
Atia. DomineDeus Pater omnipotens, famulos tuae1
majestati subjectos per unicum Filiura tuum in vir- Item missa sancti Augustini.
tute sancti Spiritus benedic et protege, ut ab omni Da mihi, Domine, peccatori confessionem, quae
hoste securi in tua jugiter laude laetemur. Per eum- tibi sit placita; parluri in corde meo enarrationis
dem. gemitus, qui aures possint pulsare tuas. Da mentis
Lectio Epistolw beati Pauli apostoli ad Corinth. intenlionem, qua suscipiam profundam bonitatem
Fratres, gratia Domini nostri Jesu Christi et cha- tuam in humililate cordis. Ipsum mihi, Domine, da
ritasDei,et communicatiosancti Spiritus sit cum precari, quod te audire delectet, ut praestes. Ipsum
ruinibus nobis. animaemeoe insere, ut jugis delectatio mea ipse sis.
417 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. Mg
Da mihi lacrymas cx tuo affectu internas, quae pec- J CAPUT II.
catorum meorum possunt exsolvere vincula. Audi, Feria II, missa pro peccalis}
Deus ineus, audi lumen oculorum meorum, audi quae Exaudi Domine, quaesumus, supplicum preces, et
peto, et da quae pelam ut audias. Si cnim dispexeris, confitentium tibi parce peccatis ut pariter nobis in-
pereo; si respexeris, vivo. Si juste me intenderis, dulgentiam tribuas benignus et pacem. Per,
mortuus feteo. Si misericordiam respexeris, fetcn- Lectio Jeremiw prophetw. Si iniquitates noslrae
lem suscitas de sepulcro. Si mala respcxeris mea, contenderint contra nos, Domine, libera nos, quae-
tartarea torrnenta vix sufliciunl. Si pietate intcndas sumus, fac propter nomen tuura.
solita, poteris commutare in melius. Quid non mah Lectio sancti Evangetii secundum i^ucam. In illo
tu ? non mali cor-
ego ? Aut quid non boni Quid cgo terapore, dixit Jesus discipulis suis : Petite, et dabi-
ruptibilis creatura? Quid non boni tu Crealor et tur vobis; quaerile, et mvenietis; pulsate, et aperie-
creaturae auctor ? Cecidi de manu tua vilio meo: tur vobis.
potens cs artifex tibi iterum placitum Ugurare. Cor- oblata. Hostias tibi, Domine, placationis
Super
rijie nie in misericordia, ne deseras, neque in ira offerimus, ut et delicta nostra miseratus absolvas,
corripias. Quod odis in me, procul fac a me , . et nutantia corda tu dirigas. Per.
et in tua voluntale inlende in me. Hosleni libidinis Prwfatio. Dignum et jiislum est, usque, aelerne
repellc a me, et castitatis spiritum insere in me. Deus. Salva nos ex ore leonis saevissimi, quirugiens
Vitium omne mortifica in me, et animam meam circuit, quaerens de unitate Ecclesiae tuae, cjuem ra-
viviiica in me. Per Dominum, piat atque devoret. Sed tu, forlissime Domine, de
Secreta. Haectibi, Domine Patcr sancte, licet ma- tribu Juda contere contrariam virtutis suae nequi-
nibus meis indignis offerantur munera, qui nec in- tiam, nos ab ignitis ejus impugnationibus liberatos,
vocatione tui nominis dignus sum; tamen quia per corpore nos conserva, et corde purifica. Per Domi-
sanctum atque sanctificalum Filii tui nomen oblatio- num.
nes offcruntur, sicu.t incensum in conspcctu tuo cum Infra acttonem. Hanc igitur oblationem, Domine,
odore suavitatis ascendant. Per. quam tibi offerimus propeccatis atque offensionibus
Prwfalio. Dignum el justum est, usque, aelerne nostris, ut omnium delictorum nostrorum remissio.
Deus. Sed quid tibi dignum offerat miuister indignus, nem consequi mereatur, quaesumus Domine, ut.
nisi hoc ipsum, quod tanto indigntis habetur [Forte, Ad Complendum. Praesta nobis, oeterne Salvator,
haberi] officib lidei pcenitentiam [Forte, per poeni- ut percipientes hoc munere veniain peccatorum,
tentiam] fateatur? Sed tu multae misericordiae Deus, < deinceps peccata vitemus. Per.
ne nos, quaesumus, oris proprii teslimonio damnes, Alia. Deus, cui proprium est semper misereri et
sed palernae indulgentiae consolatione corrobores, parcere, suscipe deprecationem nostram, ut quos de-
atque a peccatorum praecipitio tuis semper manibus lictorura catena constringit, miseratio tuae pietatis
renoves et reformes. Invocat te anima mea, qui fe- absolvat. Per.
cisti me, ut non obliviscaris oblitura tui, et exqui-
Item pro petilione lacrymarum.
rentem te ne deseras, vita quae nunquam morieris.
Qui novit te, novit 8 aeternitatem. Charitas novit te. Omnipotens mitissime Deus, qui sitienti populo
0 aeterna veritas, et vera charitas! Deus une, Deus fontem viventis aquae de petra produxisli, educ de
Trinitas, in cujus valde confido misericordia : salus cordis nostri duritia compunctionis lacrymas, ut
esto inlirmitati meae, et verus resuscitator animae peccata nostra plangere valeamus, remissionemque
ineae. Doce me patientiam ad sustinendum adversa. te miserante mereamur accipere. Per.
Doce me scientiam Scripturarum, ut sic loquar ne Infta actionem. Hanc oblationem, qusesumus ,
superbiam, sic taceam ne torpescam. Sic contine, ut Domine Deus, quam tuae majestati pro peccatis no-
non cadam. Sic striuge, ut non dimittam. Tu es stris offeriraus, propitius respice, et produc de oculis
enim bonor meus, et laus mea, et fiducia mea. Deus j nostris flumina , quibus debita flammarum incendia
meus, gratias ago tibi de donis tuis, sed lu mihi ea valeant exstingui. Per.
serva. Ita enira servabis me, et augebuntur et per- Ptwfatio. Dignum et justum est, usque, per Chri-
ficientur, quoe dedisti mihi. Et eris mecum in orani- stum Dominum nostrum. Qui beatum Petrum aposto-
bus; quia et ut sim, et quod sum, tu dedisti mihi. lum pietatis respexit intuitu, ut trinae negationis
Per Christum Dominum nostrum. peccatum amarissimis dilueret lacrymis, per infu-
Postcommun. Vota nostra Dominus clementer in- sionem sancti Spiritus pro peccatorum nostrorum
tcndat, el peccata dimittat. Quae optamus, tribuat; pondere lacrymas nobis elice pcenitentiae, ut amare
et quaepavemus, proculrepellat; ut cum universitate defleamus,quaeinique gessimus: quatenus fructuosus
fulelium vovendo, et reddendo Deo sacrilicium laudis, in conspectu pietatis tuae nostrae pelitionis perveniat
ad fructum juslitiae pervenirc possiraus, concedente eflectus, atque per eum nobis veniam sperare liceat,
clementia divinilatis ejus. rer Dominum nostrura qui traditus est pro delictis nostris, ut redimeret
Jesum Christum ejus unigenitum Filictm, cum quo nos in sanguine suo, Christus Salvator noster. Quem
in unitate Spirilus sancti vivit et regnat Deus. Per laudant angeli.
omuia stecula saeculorum. 9. Ad Complendum. Sacrificium quqd ,tuae, l)t-
 LITURGICA. - LIRER SACRAMENTORUM. 450
m
mihi angelus : Scribe : Beati qui ad coe-
uiine, obtuamus majestati, nobis ad veniam nostro- ,A illis, dixit
nam nuptiarum.
rum proflciat peccatorum, et tuae miserationis tri-
buat solalium. Per. Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem. Ia
Alia. Gratiam sancti Spiritus, Domine Deus, cor- illo tempore, ascendit Jesus Hierosolymam. Estau-
dibus nostris clementer infunde, quae nos gemiti- tem Hierosolymis probatica piscina.
bus efficiat lacrymarum maculas nostrorum diluere Item alia pro tentationibus cogitationum.
peccatorum, atque oplatae nobis, te largiente, in- Omnipotens mitissime Deus, respice propitius
in
dulgentiae prcestet effectum. Per Dominum, etc, preces nostras, et libera corda nostra de malarura
unilate ejusdem. tentatione cogitationum, ut sancti Spiritus dignum
Item missa sancti Augustini. fleri babitaculum mereamur. Per Dominum.
Domine, macu- Secreta. Ilas tibi, Domine Deus, offerimus obla-
Ignosce mihi, quaesumus, quem
latae vitae conscientia trepidum, et criminum meo- tiones pro salute nostra, quatenus animas nostras
Do-
rum confusio facit captivum. Et qui pro rae veniam sancti Spirilus gratia illuminare digneris. Per
obtinere non valeo, pro aliis rogaturus assisto ; pro- minum nostrum.
1'ero ad te, si audire digneris, Domine, captivorum _ Prwfalio. Dignum et justum est, usque, aeterne
tribulationes Deus. Humiliter tuam deprecantes clemenliara, ut
gemitus, plebium, pericula populorum,
necessitates peregrinorum, inopiam debiliura, de- graliam sancti Spiritus animis nostris clementer
infundere digneris, ut te perfecte diligere, et te
sperationes languentium, defectus senum, suspiria laudare mereamur. Per Christum.
juvenum, vota virginum, lamenta viduarum. Sed digne
quoniam me eadem, quae populi peccati catena 10 Ad Complendum.Per hoc, quaesurous, Domine,
tuae quod obtuliraus pietati, ab omnibus
constringit, ideo coniinunes lugeo passiones. Non sacriflcium, tentationibus. Per Dominum
obsit, Domine, populo tuo oratio conjugata [AL, corda nostra emundes
nostrum.
subjugata] peccatis. Per me tibi offertur voturn, per
te meum compleatur officium. Per. Alia. Deus, qui illuminas omnem honiinem ve-
Super oblata. Memores sumus, aeternae Deus nientem in hunc mundum, illumina, quaesunius,
Pater omnipotens, gloriosissimae passionis Filii tui, corda nostra gratiae tuae splendore, ut digna maje-
resurrectionis etiam, ascensionisque in ccelum. Pe- stati tuae cogitare et diligere valeamus. Per Domi-
timus ergo majestatem Deus, ut asceudant preces uum nostrum.
humiUtatis nostrae in conspectum tuae clementiae, Item missa sancti Augustini.
et descendat super huric panem, et super hunc ca- " Offerentes libi, Domine, hosliam jubilationis pro
licem plenitudo tuae divinitalis. Descendat etiam, delictis nostris, pietatem tuam exposcimus, ut pla-
Domine, illa sancli Spiritus tui incomprehensibilis cabili pietate petitionibus nostris aurem acconimo-
invisibilisque maj'estas, sicut quondam in patrum des, votum nostrum pia dignatione acceptes, tribu-
hostias descendebat. Per eumdera Dominum. lationes cordis nostri multiplici miseratione laeti-
Ad Complendum. Gratias tibi, Domine, referentes fices, et quod. in oratione lingua noslra enarrare
oramus, ut mundes propitius cor nostrum a vitiis, non sufficit, tu, qui cordis cogitaliones agnoscis, et
et repleas jugiter spiritalibus donis. Per Dominum renum scrutator es, quae desiderat mens devota,
nostrum. per tuam misericordiara consequatur. Per Doini-
CAPUT III. num.
Feria III, missa ad postulanda angelica suffragia. Secteta. Acceptare digneris, terribilis et piissime
Deus, hoc sacrificium, quod tibi pro remissione pec-
Perpetuum nobis, Domine, tuse miserationis prae- catorum nostrorum, vel pro requie defunctorum
Stat subsidium, quibus et angelica praestitisli suf- fratrum
offerimus, quia vota nostra, dona sunt tua.
fragia non deesse. Per Dominum nostrum. Nec tibi quidquam melius, nisi quod dederis, offe-
"
Secreta. Hostias tibi, Domine, laudis offerimus, rimus: hoc est
imprimis in coramemoratione, ut
suppliciter deprecantes ut easdem angelico pro no- justum est, Dominicoeinstitutionis oflerre, in honore
bis interveniente suffragio, et placatus accipias, et
et gloria Domini nostri Jesu Christi Filii tui, regis
ad salutem nostram provenire concedas. Per Domi-
num. judicisque venturi. Per eumdera Doroiuuiu nostrum
Jesum Christura.
Postcommum.Repleti, Domine, benedictione coe- Postcommun. Omnipotens Deus vota nostra di-
lesti suppliciter imploramus, ut quod fragili cele-
gnanter suscipiat, et nos famulos suos propitiatus
bramus ofHcio,sanctorum archangelorum nobis pro-
desse sentiamus auxilio. Per Dominum nostrum. intendat, desideria nostra in bonis operibus cora-
Plebem pleat, et ab insidiis inimicorum nos defendat. Per
Super populum. tuam, quaesumus, Do- Dominum.
mine, perpetua pietate custodi, ut secura semper et CAPUT IV.
necessariis adjuta subsidiis, spirituum tibimet placi-
torum pia semper veneratione Iaetetur. Per Domi- Fetia IV, missa de sancta sapientia.
num nostrum Jesum. Deus qui per coaeternamtibi sapientiam hominem,
Leclio Apocal. beati Joannis apostoli. In diebus cum non esset, condidisti, perditumque misericor
 B. p. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 452
4s4
voluntalem tuam, quia tu es Deus noster.
diter reformasli; praesta, quacsumus,ut eadem pec- A nos facere
nostrum Jcsum Christum.
tora nostra, inspirarite te, tota mente amemus, et PerDorainum
Secreta. Hanc quoque ohlationem, Domine, digne-
ad te toto corde curramus. Per Dominum. clemen-
LeciioEpistola beati Pauli apostoli. Fralres, scien- ris, quocsunius,misericorditerbenedicere,et
ter sanctificare, quam tibi pro remissione peccato-
tcs qnod fldei vestrae patientiam probatio operatur.
sancti secundum Matthwum. rum nostroruih, vel pro requie defunctorum fratrum
Sequentia Evangelii ut tua sanctificatio salus sit et defensio
In illo lempore, respondens Jesus dixit: Confiteor offerimus,
omnium animarura. Per.
tibi, Pater, Domine cceli et terrac, quia abscondisti.
Secteta. Sanctificelur, quaesumus,Domine Deus, Prwfatio. Dignura et justum est, usque, aeterne
Deus, rex ccelorura, rex regum, Deus deorum.Do-
hujus nostrae oblalionis munus, tua cooperante sa-
nobis minus domiriorum, libi gratias agere et laudis ho-
pientia, ut tibi placere possit ad laudem, et
slias immolare. Exaudi orationem et deprecationem'
proficere ad salutem. PerDominum.
famulorum famularumque tuarum, omnium OTtho-
Ad Complendum. Infundc, quaesumus, Domine,
doxorum; auribus percipe lacfymas Corum. Abba
per hacc sancta quae sumpsimus, tuae cordibus no- Pater, imple nominis tui offlcium super hanc con-
stris lumen sapienliae, ut te veraciter agnoscamus, universam Ecclesiam
" gregationem tuam, atque super
et fideliter diligamus. Per eumdem. tuam catholicam, quae est super universum orbem
Super poputum. Deus qui misisti Filium tuum, et terrarum in pace diffusa. Tu eos rege, omnipotens
ostendisti creaturae Creatorem; respice propitius su-
Pater, tu protege, tu conserva, tu sanctifica, tu gu-
per nos famulos tuos, et praepara agiae sophiae berna, tu castiga, tu consolare. Sicut non es dedi-
dignam in cordibus nostris habilationem. Per eum- gnatus congregare, et vocare eos, ita tuo inflam-
dem. menlur amore, ut a le non despiciantnr clemerttis-
Missa ad postulandam humilitatem. sime el piissime Pater. Oramus te, Domihe, non pe-
reat a nobis factura redemptionis et vocationis'tuae,
Deus qui superbis resistis et gratiam praestas hu- Sicut vocare es errantes, ita custbdire di-
dignalus
milibus, auge in nobis verae humilitatis virtutem, ih hoc ovili habitantes atque convenientes. Pef
gneris
Cujus in se formam fidelibus unigenitus Filius tuus Christum Dominum.
exhibuit, ut nunquam indignationem tuam provoce- Ad Complendum. Quos coelesti, Domine, dono sa-
nius elati, sed potius semper pietatis tuae capiamus tiasti, praesta, quaesumus, ut sicui piissima miseri-
dona subjecti. Per eumdem. cordia tua dedisti nobis voluntatem veniendi ad te,
Secreta. Haecoblatio,Domine,quaesumus, nobisre- -, ita nobis servis tuis donare digneris sapientiae in-
;
missionem omnium peccatorum et verae humilitalis tellecluirt, virtutem, et possibilitatem, ut tibi se-
obtineat gratiam, simulque a cordibus nostris concu- cundum voluntatem tuam servire mereamur. Per
piscentiam carnis et oculorum, atque ambitionem Dominum.
saeculi auferas, quatenus coram te sobrie, juste pie- CAPUT V.
que viventes, praemiaconsequaraur aeterna. Per Do- Feria V, De charitate.
minum.
Oiunipotens sempiterne Deus, qui justitiain tuae
Postcommun. Hujus, Domine, sacramenti percep- in cordibus credenlium digito tuo scribis, da
legis
tio, peccatorum nostrorum maculas tergat, et nos nobis fidei, spei, et charitatis ,augmenlum, et ut me-
ad coeleslia regna perducat. Per Dominum. reamur assequi cuiod promiltis, fac nos amare auae
H Item missa sancti Augustini. praecipis. Per.
Alia. Deus qui diligentibus te facis cuncta prodes-
Domine, Deus incomprehensibilis, aeterne, perpe- se, da cordibus nostris inviolabilem charitatis affe-
tue, benedicte, qui dixisti : Non veni vocare justos, cluni, ut desideria de tua inspiratione concepta, nul-
sed peccatores ad poenitenliam; et cum profectu la tenlaliorte mutari. Per Dominum.
possint
nostro non egeas, gaudes tamen super uno peccatore
]D Lectiolibri Ephtolw beati Pauli apostoli ad Corin-
poenitentiam agente, magis quam supra nonaginta thios. Fratres, charitas patiens est, benigna est;
novem justis qui non indigent poenitentia : quia tu charitas non aemulatur.
es Deiis solus, et praeler le non est alius ; qui non Sequenlia sancti Evangelii secundum Matthwum.
vis morlem peccatoris, sed ut convertaturet vivat: In illo tempore, dixit Jesus discipuiis suis : Filioli,
converte nos, Domine, ad te, et convertemur. Con- adhuc modicum vobiscum sum, quaeritis me.
verte nos, Deus salutaris noster, et averte iram tuam Secreta. Miite, Domine, quaesumus,Spiritura san-
a oobis. Ne perdas nos cum peccatis nostris, ne tra- ctum, qui et haec munera praesentia nostra tuum
das bestiis animas confilcntes tibi, ne derelinquas nobis efficiat sacrainenlum, etad hocpercipiendum,
nos in finem. Ne intres in judiciuin cum servis tuis, nostra corda purificet. Per. . . in unitate ejusdem
neque in ira furoris tui corripias. Miserere nobis, Spirilus sancti.
Domine, miserere nobis. Opera manuum tuarum su- Deus tpii nos ad imaginem tuam sacrameritis reno-
mus, ne pereamus. Memento congregationis tuoe, vas et praeceptis, perfice gressus nostrbs in semitis
quam creasti ab initio. Dirige nos in via recta, doce tuis, et charitalis donum, quod fecisti a nobis spe-
453 LITURGICA. — LIBER SACRAMENTORUM. 4Si
rari, per haec quae oflerimus, facias sacrificia appre- A Prwfatio. Dignum et justum est, usque, aeterne
henrii. Per Dominumnostrum. Deus. Implorantes clementiam tuam, ut qui le au-
Prwfatio. Dignum et jiislum est, ttsque, xterne clore subsistimus, te dispensante dirigamur. Non
Deus. Qui fldelestuos mulua faciens Iege concordes, uostris sensihus relinquamur, sed ad tuoe adducti
pacem tuam [Forte, per pacem tuam] tali fcedere semper tramitem veritatis, haecstudeamus exercere,
nexuisti, ut nec alteri 12 quisquam molirelur in- quaepraecipis,ut possimus dona percipere, quae pro-
fligere, quid sibi nollct inferri, et bona quae suis miltis. PerChristum.
utilitatibus cuperet a consorte natura, haec idem ipse Postcommun. Gfatias, tibi, Domine, referenles
quoque praestaret; quatenus dura per alterutram oramus, ut mundes propitius cor nostrum a vitiis, et
pietatem se reperiunt [Forte, deperiunt], communis repleas jugiter spiritalibus donis. Per Dominum.
in singulis fuerit [foret] semetipsam diligens, esset- CAPUTVI.
que mens una cunctorum. Per Christum. Feria VI, missa de sancta Cruce.
Postcommun. Spiritum nobis, Domine, tuae chari-
latis infunde; ut quos uno ccelestipane satiasti, una Deus, qui unigeniti Filii tui pretioso sanguine vi-
. . vilicaecrucis vexillum sanctificari voluisti, concede,
[tua] facias pietate concordes. Per Dorainum.
_. quaesumus,eos qui ejusdem sanctaecrucis gaudent
ejusdein. tua quoque ubique protectione gaudere.
Sancti Spiritus gratia, quaesumus,Domine, corda honorc, Per.
nostra illuminet, et perfectae charitalis dulcedine Lectio Ephtolw beali Pauli apostoli ad Philippen-
abundanler reflci.it- Per Dominum. . . in unitate ses.
sancli. Fratres, Clnistus factus est pro nobis obediens
ejusdem Spiritus Patri usque ad mortem.
Deus, vita lidelium, gloria humilium, beatitudo
ut ani- Sequentia sancti Evangelii secundum Matthwum.
justorum, propitius accipe.supplicum preces, In illo tempore, ascendens Jesu Hierosolymam,
mae, quacpromissioues tuas sitiunt, rie tuae seuiper assumpsit.
charitatis abundanlia repleanlur. Per Dominuiu. Secreta. Haec oblatio, Domine, ab oninibus nos
Item alia contra lentationes carnis. purget offensis, quae in ara crucis etiam totius mundi
Ure igne sancti Spiritus renes nostros et cor no- tulit offensas. Per Doroinumnostrum.
strum, Domine, ut tibi caste et corpore serviamus, 13 Prwfatio. Dignum et justum est, usque,
et corde [Suppl., et mundo corde] placeamus. Per. aeterne Deus. Qui salutem humani generis in ligno
Secreta. Disrumpe, Domine, vincula peccatorum crucis constituisti, ut unde mors oriebatur, inde vita
nostrorum, ut sacrificare tibi hostiam laudis abso- Q resurgeret, et qui in Hgnovincebat, in ligno quoque
luta libertate possimus ; retribue quacante tribuisli; vinceretur. Per Christum.
et salva nos per indulgentiam, quos dignatus es sal- Ad Commun. Adesto nobis, DomineDeus noster,
vare per gratiam. Per Dominum. et quos sanctae crucis laetari honore fecisti, ejus
Ad Complendum. Domine, adjutor et protector quoque perpetuis defende subsidiis. Per.
noster, quaesumus,refloreat caro nostra vigore pudi- Item missa de tribulalione et necessitate, eodem die.
ciliae, et sanctimoniaenovilate, ereptamque de manu Omnipoteus sempiterne Deus, respice propitius
tartari, in resurrectionis gaudio jubeas praesenlari. preces nostras, et da capiti nostro abundantiam aquae
Per Dominum, et oculis nostris fontem lacryinarum, ut peccali ma-
Item missa sancti Auguslini. cula abluti, ultrices pcenarum flammas fletus uber-
Domine, Deus omnipotens, qui salvos facis spe- tate vincamus. Per Dominum nostrum.
rantes in te ; tu clemetitissirae, qui revocas erran- Secreia. Per has oblationes, quaesumus, Domine,
tes; tu misericors, qui non despicis confitentes ; tu, ut non tantura oculis noslris lacrymas infundas, sed
Domine Pater, cum ceciderit justus, manura appo- et cordi noslro nimium peccatorum luctum tri-
nis ; tu excelsusin coelis, habitatorem te promisisti buas. Per.
in terris, ubi fuerinl congregati in tuo nomine duo 0 Prwfatio. Dignum el justura est, usque : seterne
vel tres, esse in medio eorum, te, Domine, lenemus Deus. Audientes divini sermonis sonum dicentis :
promissorera, ut des veniara pcenitentibus, te inve- Beati qui lugeut nunc, quoniam ipsi consolabuntur,
niant omnes qui quaeruut te. Te enim perscrutato- mulium nostra flere peccata desideramus ; sednon
rem conscientiarum nostrarum scimus, ideo veniam possunt oculi nostri lapidei, et propter cordis duri-
petimus delictorum. Tu magnus Doininus ct lauda- tiara lacrymare non valemus. Ideo rogamus te, Do-
hilis valde. Te deprecamur, et pelimus, ut sis nobis mine, ut fonleni duritiae cordis noslri primum per
propitius. Tibi confltemur mala nostra, ut mereamur nostram poenitentiam emollias, et postmodura per
consequi bona tua. Per. donum gratiae tuaenostris flumina lacrymarum oculis
Secrela. Unde nos, Domine, de tua pietate con- largiter infundas. Per Christum Dominum.
fisi et tua laude devoti, hanc hosliam immaculatam Postcommun.Corporc et sanguine tuo, quaesumus,
singularis sacrificii tibi deferimus, ut servis tuis no- Domine, satiati, ut pro nostris semper peccatis no-
bis viventibus, peccatorum nostrorum veniam con- bis corapunctionem cordis et luctum iluminaque
cedas, el defunctis fratribus nostris requiem sempi- lacrymarum largiaris, quatenus cceleslem in futuro
ternani tribuas. Per Dominumnostrum. consolationem mereamur. Per.
455 B. F. ALBINI SEU ALCtJINl OPERUMPARS IV. 456
Missa sancti Auguslini. AL Ad Commun. Quaesumus,Domine Deus noster, ut
ad sacrosancta mysleria, quae pro reparationis nostra»
Omnipotenssempilerne Deus, respice propitius munimine contulisti, et praesens nobis remedium
preces Ecclesiaetuae; da nobis fidem rectam, chari- esse facias et futurum.
tnlem perfectam, humilitatem veram. Concede, Do-
for- Item ad Commun. Fideles tuos, quaesumus, Do-
minc, ui sit in nobis simplex affectus, patienlia
obedientia mens mine, intercedente beala Maria semper virgine, cor-
tis, perseverans, pax perpetua,
rectum et mundum cor, voluntas bona, con- pore pariter et mente purifica, ut tua inspiratione
piwa, noxias delectationes vitare valeant; et ut
scienlia sancta, compunclio spiritalis, virtus animae, compunctiearum non capiamur iUecebris, tua jugiter pasca-
vita immaculala, consuramatio irreprehensibilis, ut
mur dulcedine. Per.
viriliter currentes, in tuum feliciter mereamur in-
troire regnum. Per. Ilem missa sancti Augustini.
Secreta. Oblatis tibi, Domine, libaminibus sacrifi- Domine Deus noster, magne et omnipotens, qui
ciorum, respice humilitatis nostrae confessionem, ut sanas contritos corde, eorumque alligas contntiones,
haec oblata sanctiflces, quae tibi offerimus pro remis- tua te pietas nobis efflciat placabilem, quos conditio
sione peccalorum nostrorum, vel defunctorura fra- fragilitatis humanae constituit in mcerore. Exaudi,
trum requie, ct ut sumentium ariditatem tuaebene- Domine, preccs nostras, et dimitte nobis cunctas
diclionis ubertas sustentet. Per Dominum. offensiones. Manus tuae fortitudine a cunctis angu-
Poslcommun. Deus, apud quem est misericordia stiis liberemur, ut cum tuis sanctis hic et in aeter-
copiosa, cfficiat nos sibi vasa mundissima, et spiri- num laeteraur. Per Dominum nostrura.
talibus deliciis rcficiat inflrmitalem noslram, ut Secreta. Hanc quoque oblationem, Domine, di-
corda nostra eum semper esuriant atque sitiant, et gnare, quacsumus, misericorditer benedicere et cle-
vota nostrae humililatis claraent. Per Dominum no- menter sanctificare, quam tibi obtulimuspro vivo-
struni Jesum Chtistum. rum salule et mortuorum requie; ul tua sanctifica-
tio sit salus et defensio animarura. Per Dominum.
CAPUT Vll.
Prwfatio. Dignum et justum est, usque, per Chri-
Sabbato missa de sancla Marta. stum Dominum nostrum. Per ipsum te, omnipotens
Concede nobis faniulis luis, quacsumus, Domine Deus Pater, supplices exoramus, uthoc sacriflcium
Deus, perpetua mentis ct corporis prosperitate gau- acccptes quod tibi offerimus, et nobis famulis luis
dere, et gloriosa beatae Mariae semper virginis in- pietalis tuaesolatium concedas propitius. Tuum est,
tercessione a praesenti liberari tristitia, et futura >, . Domine, sanare contritos corde, ttium est consolari
perfrui laetitia. Per Dorainum nostrum. mcerentes. Placeat jam tuas pietati, eripere oppres-
Lectio libri Sapientiw. Ab initio et anle srccula sos, revocare captivos, laetiflcare in angustiis con-
creata sum, et usqtie in. Stitutos. Per ipsum te oramus, summe Pater, quera
Sequentia sancti Evangelii secundum Lucam. In tecum et cum sancto Spiritu collaudant ccelestia pa
illo tempore, intravit Jesus in quoddam castellum, riter ac terrena, et hunc hymnum dulci modulatio-
et mulier. ne proclamant, dicentes : Sanctus, Sanclus, San-
Secreta. Tua, Dorainc, propitiatione, et oeatae Ma- ctus, DomineDeusSabaolh.
riae semper virginis intercessione, ad perpetuam at- Postcommun. Omnipotens Deus, propitius cordis
que praesentem haec oblatio nobis proficiat prospe- nostri adspiciat gemitus, et petitionibus nostris suae
ritatem. Per Dominum noslrum. pietatis aurem inclinet, atque ab omni defensos mce-
Postcommun. Bumptis, Domine, salutis nostrae rore nos laetificet; mentem nostram miserationis
subsidiis, da, quaesumus, ejtts patrociniis nos ubi- suae subsidio muniat, et remedia gaudii sempiterna
que protegi, in cujus veneratione hoectuae obtulimus nobis clementer atlribuat. Per Dominum nostrum
uiajeslati. Per. Jesura Christum.
14 Super populum. Omnipotens Deus, famulos D CAPUT vra.
tuos dexlera polentiae tuoea cunctis protege pericu- Missa in veralione unius Aposloli.
lis, et beala Maria semper virgine intercedente, fac Deus, qui fideliummentesunius efficisvoluntatis, in-
nos praesenti gaudere prosperitate et aeterna. Per. tercessione beati apostoli tui, da nobis id amare
Item missa in commemorationetanctw Mariw. quod praecipis, id desiderare quod promitlis, ut in-
Famulorum tuorum, quaesumus, delictis ignosce, ter mundanas varietales ibi nostra sint fixa corda,
et qui placere de actibus nostris non valemus, geni- ubi vera sunt gaudia. Per Dominum.
tricis Filii tui Domini nostri Jesu Christi interces- Lectio Epistolw beati Pauli aposloli, ad Ephesios.
sione, quae tibi sunt placita semper meditantes, Fratres, jam non estis hospites et advenae, sed estis
mundo corde jugiter et dictis exsequamur et factis. cives sanctorum, et domestici Dei.
Secreta. Oblationibus nostris, quaesumus, Domine, Sequentia sancli EvangeHi secundumJoannem. In
precibusque susceplis, intercedente beata Mariai illo tempore, dixit Simon Petrus ad Jesum : Ecce
seniper virgine, peccata nostra mundentur, et ad tes nos reliquimus omnia, et secuti sumus tc.
nostras etiam rebelles compellepropitius voluntates,, 15 Secreta. His nobis, Domine, mysteriis suppli-
vitainque nobis largire aeternam. Per. catione beati apostoli tui conferatur, quo terrena
 457 LITURGICA. — LIRER SACRAMENTORUM. 45S
desideria mitigantes , discamus amare ccelestia , et A CAPUT XI.
de die in diem ad coelestis vitee transferamurj puri- Missa unitts apostoli sive martgrts vel confessoris.
ficatis meutibus, actionem. Per Dominum. In vigilia. Concede nobis, quaesumus, oronipotens
Postcommun. Tfibue nobis, Domine, intercedente Deus, venturam beati N. apostoli, confessoris vel
beato apostolo luo, ccelestis mensaevirtutis societa- martyris solemnitatem congruo praevenire honore ,
lem, et desiderare quae recta sunt, et desidcrata et venienlem digna celebrare devotiorie. Per Do-'
percipere. Per Dominura. minum.
Secreta. Accepta tibi sit, Dominej nostrae devo-
CAPUT IX. tionis oblatio, et ad apostolicam puriores faciat nos
Missa tn veneratione plutimorum apostotorum. venire festivitatem. Per. ;
Beatofum apostolorum nOs, Domine, quaesumus , Postcommun.Benedictionis tuae, Domine, gratiam,
continua oratione custodi, ut iisdem suffragatoribus intercedente beato apostolo tuo, confessore, vel mar-
divigaturEcclesia, quibus principibus gloriatur. Per. tyre N. suscipiamus; ut cujus praeveniendo gloriam
Leciio Ephtolw beali Pauli apostoli ad Romanos. celebramuSj ejus supplicando auxilium sentiamus.
Fratres, cordeenim creditur ad justitiam.ore autem Per.
confessio fit ad salutem. " 1G Item missa in die.
Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem. In Deus , qui es omnium sanctorum tuorum splen-
Hlo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Hoc est tlor mirabilis, quique hunc diera apostoli tui
praceeplum meum , ut diligatis inviccm, sicut dilexi N. raartyrio consecrasti, da Ecclesiae tuae de nata-
vos. Majorem. litia tanti pohtificis restivitate laetari, ut apud mise- -
Secreta. Respice, Doroine, quaesumus , munera , ricordiam tuam exemplisejusprotegamuret meritis.
quae in sanclorura tuorura apostolorura N. comme- Per Dominum.
moratione deferimus, ut quorura tibi grala sunt ho- Lectio libri Sapientiw. Beatus vir qui inventus est
uore , eorum nobis intercessione sint salubria. Per sine macula , et qtii post aurum non abiit.
Dominum. Sequentia sancti Evangelii secundum Mallhwum.
Prwfatio* Dignum et justum est, usque seterne In illo tempore, dixit Jesus discipulis suis : Amen,
Deus. Suppliciter exorantes, ut gregem tuum pastor aeten, dico vobis : Nisi granum frumenli.
aeterne non deseras , sed per beatos apostolos tuos Secreta. Beati apostoli tui N., Domine, solemnia
N. continua protectione custodias , ut iisdem reclo- recensentes [Forte, recensenles quaesumus], ut ejus
ribus dirigatur, quOsoperis tui vicarjos, eidem con- - auxilio tua beneficia capiamus, pro quo tibi bostias
tulisti praeessepastores.'Per Christum Dominuiri. laudis offerimus. Per Dominum.
Postcommun. Pignus vitocoeternaecapientes hUmi- Postcommun.Perceptis, Domine, sacramentis sup-
liter iraploramus, apostolicis ut fulli patrocinils, quod pliciter exoramus, intercedente beato N. apostolo
in imagine contingimus , sacramenti manifesta per- tuo, ut quae pro Hlius veneranda gerimus passione,
ceplione sumamus. Per. nobis proflciant ad medelam. Per Dominum nostrum.
Super populum. Protector in te sperantium, Deus, Alia. Da nobis, Domine, quaesumus, Deus noster,
familiam tuarit propitius respice, et per beatos beati apostoli tui N. intercessionibus subievari, ut
apostolosN. a cunctis etiam adversitatibus potentiae per quos Ecclesiae tuae superni mUneris rudimenta
tuae nos brachio defendas. Per Dominum nostrum. donasti, per eos subsidia perpetuac salutis impendas.
Per DominurahOstrum.
CAPUT X.
CAPUT XII.
Missa in veneratione unius marlyris.
Jlfissa plurimorum martytum.
Deus, in te speranlium fortitudo, martyris tui in>- Deus qui sanctis martyribus ad sempiternain glo-
tercessione praeclara adesto propitius invocationibus
riam veniendi copiosum munus gratiae contulisti,
noslris, et quia sine te nihil potest mortalis infir- da
i) nobis famulis tuis nostrorum veniam peccatorum,
mitas, praesta nobis auxilium graliae luae, ut exse-
ut sanctorunt tuorum intercedentibus meritis, ab
quendis mandatis tuis, et voluntate tibi et actione
omnibus mereamur adversitatibus liberari, qriate-
pkceamus. Per Dominum uoslrum.
nus ad eorum nos facias gaudia aeterna perlingere,
Super oblata. Suscipe, Doroine, fidelium preces de nos virtule tribuis quotidiana solemni-
cum oblationibus hosliarum , ut orationibus gloriosi tate quorum
gaudere. Per,
martyris tui per hoccpiae devotionis ofticia remissio- Lectio libri Apocalyp. beati Joannis apost. In die-
nem omnium peccalorum percipiamus , et ad ccs- bus
illis, vidi turbain magnam, quam dinumerare..
lestem gloriam transeamus. Per Dominum nostrum.
Sequentia sancli Evangelii secundum Mattkwum. In
Pottcontmun. Sumptis, Domine, muneribus, qflae- illo tempore, videns Jesus turbas, ascendit in mon-
sumus, ut beato martyre tuo intercedente, sancti tem. Et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli
iiominis tui liinorem pariter et amorem facias nos ejus; et aperiens os suum , docebat eos , dicens :
habere perpetuum , ut cum frequentationc mysterii, Beati pauperes spirilu, quoniam.
erescat noslracsalulis effectus. Per Dominum. Super oblata. Suscipe, Domine, rounera, quse tibi
PATIIOL. CI. 15
439 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS IV, 460
in honore sanctorum martyrum tuortim de tua lar- A hac basilica reliquise sunt reconditse. Per Dominum.
gitate deferimus, ut eorum intercessionibus haec Postcommun. Divina libanlcs mysteria, quaesu-
sacrosancta mysteria, graliae tuae operante virtute, mus, Domine, ut eorum nos ubique intercessio pro-
prsesentis vitaenos conversatione sanclificent, et ad tegat, quorum hic sacra gaudemus praesentia. Per
gaudia sempiterna perducant. Per. Doroinum.
Pottcommun. Sit nobis, Domine, reparatio mentis Super populum. Exaudi, Domine Deus, clementef
ct corporis cocleste mysterium, cuj'us operatione in hac domo tua prcces servorum tuorum, quatcnus
precamur, ul vitia nostra purgentur, et intcrceden- illorum meritis tuam consequamurgraiiam.quorum
libus sanctis marlyribus tuis, justa dcsideria com- hic patrocinia veneramur. Per.
pleantur. Per. CAPUT XV.
Alia. Omnipolens sempiterne Deus, qui abundan- Missa quotidiana sanctorum.
tia pielatis tuae el merita supplicum excedis et vola,
effunde super nos misericordiam tuara, ut merilis Dcus, qui nos beatae Mariae semper virginis, et
beatorum apostolorum , martyrum , confessoruin ,
martyrum luorum dimittas nobis omnia quae cou-
omnium simul sanctorum continua
scientia metuit, et adjicias quaeoratio non proesu- virginum atque
'
g Iaetificas soleranitate ; praesta , quaesumus, ut quos
init. Pcr.
CAPUT XIII. quotidiano veneramur offlcio, eliam piae conversa-
Missa in ecclesia sanctorum marlyrum tionis seqnamur exemplo. Per.
Secreta. Munera libi, Domine, nostrae devotionis
Propiliarc, Domine, nobis famulis tuis per horum
ct tuorum tibi grata sint lionore
martyrum tiiorum, qui in praesenti requiescunt ec- offerimus, quae pro
sanctorum , et nobis salutaria , le miserantc , red-
clesia, merita gloriosa, ut eorura pia mtercessione
ab omnibus protegaraur adversis. Per Dominum. danlur
Lectio libri Sapientiw. Lingua sapienlium ornat Postcommun. Praesta, quocsumus, Domine, nobis,
scienliam , os faluorum ebullit slultia.m. intercedentibus omnium sanctorum tuorum merilis,
ut quae ore contingimus, puro corde capiamus. Per
Sequentia sanc.i Evangelii secundum Lucam. «n Dominum
illo lempore, dixit Jesus discipulis suis : Sint lumbi nostrum.
vestri proecincli, et Iucernacardentes. Super populum. Fac nos, Domine Deus, sanctae
Secreta. Suscipiat Ecclesia [clemenlia] tua, Do- Mariae seraper virginis subsidiis atiolli, et gloriosa
heatorum aposlolorum, martyrum , confessorum ,
mine, quaesumus,de manibus vestris [nostris] muuus
oblatum, et per horum beatorum martyrum tuorum virginum, omniuraque simul snnctoriim protectione
orationem, ab omnibus nos emundelpeccatis. Per. C ( defendi, ut dum eorum pariter quotiriie festa celc-
eorum pariter quotidie ab omnibus adversis
17 Ad Complendum. Divina Hbantes mysteria , brainus,
auxilio. Per.
quac pro sanctorum marlyrum tuorum veueratioHe protegaraur
tuacobtulimus majestati, praesta, quacsuraus, Dorai- CAPUT XVI.
ne, ut per ea veniam mereamur peccalorum. el Missa pro initnich.
coelestis gratitedonis reflciamur. Per Dominum. Deus pacis charitatisque amator et custos, da
Alia. Da, aelernae consolationis Pater , per beato- omnibus inimicis nostris pacem ve-
et charitatemque
rum martyrum tuorum preccs populo tuo pacem ram, cunctorumque eis remissionem tribue peccato-
salutem, ut tuis tola dilectione inhaereant praeceptis rum, uosque ab eorum insicUispotenter eripe. Per.
ctquac tibi placila sint, tota perficiant volunlate. Per Secreta. Oblatis, Doraine, quaesumus,placare mu-
Doniinum noslrum. neribus : ct nos ab inimicis nostris clementer eripe,
CAPUT XIV.
eisque indulgentiam tribue delictorum. Per Dominum
In nalal. sanctorum , quorum reiiquiw in una domo nostrum.
sunt.
Ad Complendum.Deus qui famulos tuos, Moysen,
Concede, quacsumus, omnipolens Deus, ut sancta
n
' Saniuel, et Stephanum prolomartyreni virtute pa-
Dei Genitrix, sanctique tui aposloli, martyres, con- lientiae donasti, tit pro suorum delictis inimicorum
fessores, virgines alque omnes sancti, quorum re- ocquanimiter exorarent; da nobis, quacsurous, om-
liquiae in ista continentur ecclesia, patrocinia [Forte, uium mcrifis sanctorum, ut inimicos nostros verae
patrociniis] nos ubique adjuvent, quate*nus hic Hlo- dilectionis amore diligamus, eorumque pro excessi-
rum praescnti suffragio tranquilla pace in tua laude bus tota mentis intentionc preces assiduas in con-
Iselemur. Per. spectu majestatis tuaefundamus. Per.
Item alia. Auxilinm tuum nobis, Domine, quaesu-
el intercedcntibus sanctis 18 CAPUT XVH.
mus, placatus impende,
tuis , quorum in hac praesenli Ecclesia patrocinia Missa pro confitenlepeccata sua.
colligere curavimus, fac nos ab omni adversilatei Oranipotcns sempilerne Deus, qui es verus, san-
liberari, el in aclerna laetitia gaudcre cum illis. Pcr. ctus , et sanctorum omnium protector, tibi pio Do-
Munera luae, misericors Deus , majeslali oblatai mino devotis mentibus hostias laudis offerimus, sup-
benigno, quaesumus, suscipe intuitu, ut eornm nobiss pliciterque pro famulo tuo N. deprecamur, ut ei in-
precibus fiant salularia , cjuorum sacralissimsc ini dulgentiam tribuas oinnium delictorum suorum, et
461 LITURGICA.— LIBER SACRAMENTORUM. *6_
ne iterum ad volunlatem peccati redeat, propitius A ft illustret, roboret ac confirmet , praetcrita peccata
eum custodire digneris. Per Dominum nostrum. indulegal, pracsentia ac futura protegat ac defendat:
Secteta. Suscipe, clementissime paler , hosliam sit nianlis Domini auxiliatrix tui, et brachium san-
placationis et laudis, quas ego indignus et pcccator ctum ejus tibi auxilium conccdat omnibus diebus
famulus luus tibi offerre praesumoad honorem gloriae vitae tuae. Amen.
nominis tui, et pro incolumitate famuli tui N. ut BenedicatDominus corda el corpora nostra, et det
omnium deliclorum suorum veuiam consequi inerea- super nos benedictionem, sicut Isaac benedixit Ja-
lur. Per Dominumnostrum. cob. Manus Doraini super nos, mittat angelum suum
Postcommun. Precamur, Domine, ut interceden- custodem, qui custodiat nos in oranibus viis noslris,
tibus sanctis tuis pro famulo tuo N. indulgenti.".mei perficiatque gressus nostros , ut non moveantur ve-
tribuas omnium peccatorum, opus ejus in bonum stigia nostra, foris nos protegat atque defendat,
perficias; nam et gratiam tuam ei concedas, fide, intus corroboret et confirmet in oroni bono et feli-
spe et charitate eum repleas, mente.m ejus a;l coe- citate. Amen.
lestia desideria erigas, et ab omni diversitate eura Colkcla. sttper judicium dicenda.
defendas, ct ad bonam perseverantiam perducas. Omnipolens sempiterne Deus, qui tua judicia in-
Per Dorainura. ^ commutabili dispositione justus ubique judex decer-
CAPUT XVIII. nis, tu clemens in hoc tuo juriicio, ad invocationem
Wissopto salute vivotum et tequie mortuorum. 19 sancti tui nominis, quod a te fidelium intentio
tua justissima examinaUonedeclara. Per.
Omnipotens sempiterne Deus, qui vivornm do- implorat, b Item alia. Deus judex justus, fortis et paliens,
minaris simul et mortuorum , omniumque [Adde ,
misereris] quos tuos fide et opere futuros esse qui auctorpacis es, et judicas aequitatem. Tu judica,
praenoscis, te suppliciter exoro, ul pro quibus ef- quod justum est, Doraine,et rectum judicium tuum:
fundere preces decrevi; quosque vel praesens saecu- qui respicis super terram, etfacis eam tremere. Tu,
lum adhuc in carne retinet, vel futurum jam exutos Deus omnipotens, qui per adventum Filii tui Domiiii
nostri Jesu Christi mundum salvasti, ct per sanclis-
corpore suscepit, pietatis tuaeclementia, delictorum
suorum veniam consequantur. Per Dominum no- simam cjus passionem genus humanum redemisti.
strum Jesum Christum. Tu hanc aquam igne ferventem, sive ferrum calidum
Secreta. Deus, cui soli cognitus est numerus ele- sanctifica, qui tres pueros, id est, Sidrac, Misac et
ctorum in superna felicitate Iocandorum, tribue, Abdenego, jubente rege Nabuchodonosor, in camino
quaeso, ut universorum , quos in oratione commen- Q C ignis, acceiisa foruace, salvasti iliassos, et per euge-
datos suscepi, vel omnium fidelium nomina , beatos lura tuum eduxisti. Tu, clemens sanctissime domi-
ut si innocens de hoc furto vel de
praedestinationis liber ascripta retineat. Per Domi- nator, praesta,
num. stupro, in aquam hanc igne ferventem, sive ferrum
Postcommun. Divinaelargitor [Forle, Deus veniae calidum inanum suam miserit, sicut tres pueros su-
pra dictos in camino ignis solvisti, et Susannam de
largitor] et humanaesahitis amator, quaesumus cle- falso crimine
mentiam tuam,ut nomina famulorum famularumque Hberasti, ita , de hac aqua, igne fer-
tuarum , quoehic pio diiectionis oflicio pariter con- vente, sive ferro calido, manura salvam el illsesam
in libro miseralionis tuoe educat. Si vero culpam ingravante diabolo , cor
scripsimus, vits, gratia , induratum prcesumpserit in hanc aquam igne fer-
juheas conscribi. Per Dominum nostrum Jesum
Christum. ventem, sive ferrum calidum, manum suam mit-
« BENEDICTIONESDIYERSJL lere, tua justissima veritas hoc declaret, et in hu-
jus corpore taim vcritatem manifesta, ut anima per
Benedicat te Dominus ex Sion, qui fecit ccelumet pocnitentiam salvetur. Et si culpabilis per aliqua
terram, in sapientia sua benedictione oetcrna , qui malfificiar,aut joer herbas , peccala sua coutueri
henedixit omnes sanctos patres nostros et patriar- 0I voluerit, lua dextcra hoc evacuare dignetur. Per
chas nostros, Abraham, Isaac et Jacob , et mulli- unigenitum Dominum nostrum Jesum Chrislum Fi-
plicet in te gratiam suam spirilalem, sicut multipli- lium tuum, qui tecum vivit et regnat Deus, in unitale
cavit semen eorum tanquam stellas coeli, et velutt Spiritus sancti, per bmnia saeculasaeculorum.Amen.
arenam quae est in Uttore maris, ipse prolegat atque! c Orationes ad horas canonicas.
defendat omnibus diebus vitae tuae, ct perducat te int Oratio ad Primam. Deus , qui ad principium
regnum gloriaesuae. Amen. istius diei per tuam gratiam nos pervenire fecisti,
Aspiciat in te Creator aeternus, conscrvet in te3 tua nos salva virtule; ut in hac die ad nullum
gratiam suam, quam super te infudit, mentem tuam1 declinemus peccatum, sed seraper ad tuam juslitiani
regat, vias tuas dirigat, cogitationes tuas in bono> faciendam nostra procedant eloquia. Per Dominura.
a Qtue sequunlur, jn codice quo Quercelanus ususs
467, et cum altera p. 474, et pag. 482.
est, Appendicisloco.subjecta sunt. c Istae orationes ad horas canonicas insertae
b Concordat in aliquibus cum bcnediclione aqua?,. qtio-
que sunt Libcllo Prccatorio CaroM * 24
Calvi, *pae.
qu.aiuex veteri codice Uticensis monasterii cxhihett ct 25.
Martene De antiquis EcclesiaeRilibus tom. 111,pag.
463 B. F. ALBINI SF.U ALCUINIOPERUM PARS IV. ito
Oralio ad Tertiam. Domine Deus Jesu Christe, qui A Tua nos, qusesumus, Domine, protectione custodi,
horadiei lertia ad crucem passionis pro mundi salute ct vivificoecrucis vexillo ab omnibus peccatis ab-
ductus es; te supplices deprecamur ut noslra deleas solve, per te, Jesu Christe, qui per troptcum sanclae
peccata, et ut de praeteritis malis nostris seraper in- crucis mundum rediraere dignatus es. Concede pro-
veniamus veniam, et de futuris jugiter babeamus cu- pitius, ut qui rcdemptione laetamur, aetcrnis gaudiis,
stodiam. Qui vivis. te donante, perfrui mereamur. Qui vivis.
Oratio ad Sextam. Doraine Deus Jesu Christe, qui Otationes de sancta Maria.
hora sexta pro redemptione, mundi crucis lignuin Concedenosfamulostuos,quaesumus, DoraineDeus,
ascendisli, ut universus muijdus, qui in tenebris erat, perpetua mentis et corporis sanitale gauderc, et glo-
illumiiiaretur; le supplices deprecamur, ut illam lu- riosa beatae Mariae semper virginis intercessione, a
cem nobisin animoet corporenostrosempertribuas, praesentiliberari tristilia, et futura perfrui laetitia.Per
per quani ad vitam oeternam pervenire mereamw. Dominum.
Qui vivis. Omnipotens Deus, famulos tuos dexlera potentiae
Oratio ad Nonam. DomineDeus Christc Jesu, qui tuae a cunctis prolegat periculis, ctbeata Maria serii-
hora nona de crucis palibulo confitentem latronem pervirgine intercedente, fac eos pracsenti gaudere
ad gloriam paradisi transire fecisti, te supplices prosperitate et fulura. Per.
deprecamur, ul post obilum nostrum in paradisi por- Porrige nobisdexteram tuam, el per intercessionem
tas nos facias introire gaudentes. Qui vivis et beatoe et gloriosaesemperque virginis Dei genitricis
reguas. Mariac, auxilium nobis supernac virlutis impende.
Orationes de sancta cruce. Per Dominum nostrum Jesum Christum.
Adeslo familiactttaeclemens et misericors Deus, ut
Prolege, Domine, famulos tuos subsidiis pacis et
et
in adversis et-prosperis preces exaudias, perauxi- beatoeMariocpatrociniis confitentes a cunctis hosti-
Humsanctoecrucis nefas adversarioriini digneris con- bus redde securos. Per Dominum.
terere, ut portuin salutis tuoevaleant apprehendere. Beataeet gloriosae semperque virginis Dei geni-
Per Dominum nostrum Jesum. tricis Mariac nos, Domine, uuaesumus, merila pro-
Deus cui cunctae obediuntcrealurae, et omnia verbi et luam nobis indulgentiam semper im-
sequantur,
tui fecisti sapientia, supplices quaesumus ineffabi- -
plorent. Per Dominum noslrum Jesum Christum
lem clementiam tuam, ut quos per lignum sanctae
Filiumluura, qin.
crucis Filii tui pio cruore diguatus es rediraere, tu
Benediclio canomcotum.
qui es lignum vitac paradisique reparalor, omnibus
in te credenlibus dira serpentis venena cxstingue, el Q Praesta, Domine, quaesumus, famulis tuis, renun-
tiantibus saccularibus ponipis, gratiae tuae jajiuas
per gratiam sancti Spirilus poculum salutis semper
aperiri, qui dcspecto diabolo confugiunt sub titulo -
infunde. Per.
Chrisii. Jube venientes ad te sereno vullu suscipi,
Oraliones ad crucem dicendw.
ne de eis inimicus valeat triumphare. Tribue eis
A cunctis nos, quaesuraus, Domine reatibus et
san- brachium infaligabile auxilii tui, inentes eorum
pcriculis clementer absolve, quos per lignum circumda , et [Forle, ut] fvlici muro
ii:e crucis redimere dignatus es. Qui vivis et regnas. fidei lorica
mundum se gaudeant evasisse. Per Domi-
Tucalur, quaesumus, Domine, dextera tua popu- vallali, num nostruro.
lum supplicantcm, et gloriosa Filii tui passione ab Oratio super Eebdomudarios.
omnibus peccatis absolval. Per Doroinum nostrum.
nos misericordia, Deus, per virtutem san- Dcus, cui setnper humilium accepla sunt vota ani-
20Tua
ct;e crucis, ab omnibus tueatur adversis, et reme- marura, respice propitius super horuro servorum
diis sempiternis instauret. Per Dorainum. tuoruin fratrum nostrorum obscquia, et ad ttiam fac
Adesto supplicationibus nostris, orunipotens.Deus, eos pertingere gratiam : ut quia nunc hujtis hebdo-
cl quos friumpho crucis redemisti, ab omnibus ad- madaeservitia devota mente compleverunt, plenissi-
versilatibus el peccalis ubique defende. Qui. I) mam atque largissimam veniam consequantur. Per
Jesum.
Prasta, quaesumus, omnipotens et misericors Dominum nostram
Misericors ac piissime Deus, qui ubique famulos
Dcus, ut virlutc sanctae crucis, ab omni adversi-
tate menlis el corporis liberemur. Pcr Dominum luos tueris acjuvas,horumservorum tuoruro fralrum
nuslrum Jcsum. nostroruroaccumula votum,auge desirieriura.utrecie
Quaesumus, omnipotens Deus, ut ab omni tribula- fratribus suis impendant servitia. Per Dominumuo-
tione liberemur, qttos Filii lui passione redeinisti. slrum Jesum Chrislum.
Qui tecum. Orationes ad mandatum.
Absolve, quoesumus, Domine , nostrorum vincula Adesto, Domine, oflicionostrac servilutis, quia U'
peccatorum, et virtute sanclac crucis nos.ubique fiedes lavare dignatus es tuis discipulis, ne despicias
custodi. Per. opcra manuum luarcim, quae nobis relinenda man-
Peccata nostra, Domine, quibus impugnamur, dasti, ut sicut liic exteriora abluuntur inquiuameuta,
Yijtute sanctsc erucis expelle, et tua miseratione uos «c a te omnium nostroi'um interiora laventur pec
ab oiiini adversitate defende. Per Dominum. cata. Quod ipse praeslare.
 465 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS I. 466
Deus qui discipulorum luorum pedes abluens, pio A toruui tuorura, eoruni obtcntu de tuo sine fine laete-
affectu eis exeu.plum proebuisti, mandatuniqiie de- niur aspectu. Qui vivis et regnas.
disti : concede propilius, ut pcr obsequiuro roanda-

21 OPUSCULUM SECUNDUM.

DE PSALMORUM USU LIBER

CUM VARIIS FORMULIS AD RES QUOTIDIANASACCOMMODATIS.

PARS PRIMA.

HOC OPUS, IIOC CARMEN, QUODCERNISTBAMITELECTlin,

ALCUINUSDOMINIFECIT IIONOIJESUI.

- PRJEFATIO. 1J sericordiara Dei ad te provocas. Omnes enim virta-

non inen- tes in psalrois invenies, si a Dco mcrueris , ul libi
Prophetiae spiritus seraper prophetaruiu
revclet secreta psalmorum
tibus praestoest, quatenus cum semper hunc non ha-
bent, se hunc agnoscant ex donohabere, cum liabent. Primns usus psulmorum.
Unde prophela Elisaeus, cumde futuris essetrequisi- Si vis pro peccalis tuispcenilenliam agere, et con-
tus, ut prophetiaespiritum sibi deesse agnovit, psal- fessione peecatorum luorum venijm rogare delictis,
tera fecit applicari, ut prophetiae ad hunc spiritus quantum vales intente, non celebritate verborum,
per laudem psalmodiae[ Apud Querc, spalmodiae Sed mente cogitando ac scrulando, decanta septenos
spalmis; ita semper] descenderet, atqueejus animum psalroos Davidicos, quorum iniliurii duo : Domine,
de futuris repleret {/V Reg.in, 15). Vox enim psal- ne infurore; et duo, Domine, exaudi; Beati quo-
.modiaccum per intenlionem cordis agitur, per hauc rum remisswsunt; et Miserere tnei; Deus, secundum
omnipotenli Deoadcor iterparatur, ut inlenlaementi magnam; et De profundis. Et celerrime invenies cle-
vel prophetiae mysteria, vel compunctionis gratiam mentiam Dei.
infundat. Unde scriptum cst: Sacrificiutn laudis ho- Secundus usus.
norificabit me, et illuc iter quod ostendam itli salu- '-' Si vis mentem tuam spirijuali gaudio et laetitia
tare Dei (Psat. XLIX,25). In saeriflcio igitur divinae illuminare, el magnam spem de Dci indulgentia tibi
:laudis flt ad Jesum iier ostensionis, quia dum per promiitere; et si vis Orare, mitte mentem tuam ad
psalmodiamcorapunclio eflunditur, via nobis in corde virlutem psalmorum quorum initiura est: Exaudi,
fil, per quam ad Jesum veniamus. Dignum quippe Domine, jusliliam meam; Ad te, Domine, levavi; Deut
est, ut mens a praesentibus universis, in quantura in nomine tuo; Deus mhereatur nostri, Deus in adju-
valet, se mundet, et divinis laudibus atque spiritua- torium; Inte, Domine,spemfi[Edit.Col.addit.LJ(A"J;
lihus inhsereat, ut coelestia ei revelentur. Nihil est Inclina, Domine. Et nullatenus poleris lua propria
in hac mortali vita, in quo possimus Deo familiarius Iingua,nec humano sensutamperfecte miseriamtuam
inhacrere, quam ipsius in laudibus. Nullus ilaque ac tribulationcm, augustiamque 22 diversarum ten-
mortalium potest nec verbo, nec mente, virlutem tationum explrcare; et illius miscricofdiam iroplo-
psalmorum, si non[A/.,qui non]superficie labiorum rare, quamin hispsalmis, elcaeteris his similibus.
tsratum, sed intenla raente in omnipolentis Dei lau- Tertius usus.
dem canuntur, explicare. Si vis omriipolentem Deum laudare, et ipsius ma-
In psalmis itaque inveniens, si intenta mente per- jestatem, omniumque beneflcioruni suorUra, qiiibus
scruteris, et ad spiriuialem inlelleclum perveneris, ,rj humano generi ab initio mundi in veieri testamento
Domini Verbi incarnationem, passionemque, et re- patriarchas ac prophetas; in novo quoque per incar-
surreclionem, alque ascensionem. In psalmis inve- nationem sempiterni Filii sui miserius est gratias
nies lam intimam orationem, si inlenta mente per- agere: decanlaillos psalmos, quorum titulus est Al-
scruteris, quantum non potes per teipsum ullatenus leluia, et quorum inilium esl, Vel. Et super
excogilare. In psalmis invenies intimam confessio- omne mel et favum omnipolenti Deo dulce inunus
iiera peccatorum luorum, et integram deprecationera offeres, si in his psalmis con.tinuo illuni laudes ac
divinaeatqueDominicaemisericordiae. Inpsalmis quo- magnifices. Vel Psalraus LXXI,LXXII,LXXIII;Dixit
que invenies omniura rerum, quaetibi accidunt, inii- Dominus, etc, usque : Ad Dominumcum tribularer;
mam graliarum aclionem. In psalmis confiteris in- ConfileminiDomino; Lattda, anima mea, Dominum;
flrmitalem tuam atque miseriain, etper idipsum mi- Laudate Dominum quoniam boiutsest. Lauda Jerusa-
' » Haec
praiatio non cohacret cumLibcIlo sequcnti, sed cuni altero: Offtciaper Ferjas.
467 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 468
lem; Laudate Dominnmde ccetis, usque ad : Omnis ;i perscruteris, et ad meduliam intimi intellectus per
tpiritus laudet Dominum. Dei gratiam perveneris.
Quartus usus. I.
Si divcrsis tentalionibus afflictus sis, et vel huma- Abbreviatio
furtivw orationis, quid sit satis
nis vel spirituaHbuslcntalionibus undique aslrictus, congruum orare.
et tibi videris a Deo dorelictus, qui pleruraque saoctos Imitemur sanctam Ecclesiam , cujus et membra
suos ad terapus derelinquit probandos, et per id tibi sumus. enim est, quae dicit: In leclulo meo per
videalur tentatio major esse quam tolerare possis, nocles Ipsa
inlima racnte decanla illos psalmos, quorum caput Et illudqvwsivi, quem diligit anima mea (Cant. m, 1).
ad Dominum: Memor fui tui super stratum
est: Deus, Deus meus, respicein me; Exaudi, Deus, meum
orutionem meam, cum deprecor; Salvum me fac, ct crucis (Psal. LXII,7). Ergo cum a somno evigilas,
signura depingis in labiis, tertio repete: Do-
Deus. Et clemensDeus statim te adjuvabit, el ten-
mine, labia mea aperies, el os meum annuntiabit lau-
tationem, quam pateris, lolerare te posse efflciet. dem luam. Huic continuo adjunge psalmum tertium :
Qiiintus usus. Domine, quid multiplicati snnt. Et vicesimum quar-
Si tibi vita praesens fastidiosa sit, et animum luum _ lum: Ad le, Domine, levavi.Eloclo versus psalmi cen-
dcleclet supernam patriam contemplari, et omnipo- tesimi 23 octavi decimi, quorum caput est: Ad-
tcntem Deumardenli desiderio quaerere,intenta mente hwsit pavhnento. Kyrie eleison, Orationem Domini-
hos psalmos decanta: Quemadmodum;Quam dilecta; cam, Adfutorium noslrum in nomine Domini, qui
Deus, Deus.meus. Et clemens Deus citius mentem fecit ccelum et terram, Symbolura Aposlolorum, et,
tuain consolabitur. Benediciie omnia opera Domini Domino. Te Deum
Sextus usus. laudamus. Te decet laus; in hoe versu surges. Pro-
Si te in tribulationihus a Deo derelictumintelligas, . pter namen tuum, Domine. Firmamentum meum, et
compuncto corde decauta hos psalmos: Usquequo, tefugium meum, el dux meus eslo, DomineDeustneus.
Domine; Deus auribus nostris; Miserere mei, Deus; In his verbis mox ut Ecclesiam ingredieris, sanctam
Exaudi, Deus, oralionem meam, et ne despexeris; In adorare poteris Trinitatem.
tc, Domine,spetavi. Et Deus statim laetificabitte in Itetn Oralio.
oranibus angusliis luis.
DomineDeus omnipotens, aelerneet ineffabilis, si-
Septimus USMS. ne fine atque initio, quem unum in Trinitate, et tri-
. Post acceptam quietem, et prosperitatis tempore,
num in unitale confitemur : te solum adoro, te laudo,
hos psalmosdecanta in laudem: BenedicamDomino;
C te benedico, leque glorifico. Tibi, o misericors et
Benedic, aninia mea, Domino, et: Exaltabo te, Deus clemens, me exutura nocle per-
meusrex. El in omni tempore siveprosperitatis, sive fidiacet gralias refero, quifieri tribuisti
erroris, participem gratiaetuae.
adversitalis, semper Eymnum trium puerorum de-
canta. MuHus itaque virlutem hujus nominis expli- Perfice, quaeso, Doinine, cceptum in me opusmiseri-
cordiae tuae. Dona mihi semper cogitare, loqui et
care potesl, in quo omnis creatura ad Iaudandum
agere, quac placita sunt tibi; et gratuita me ubiquc
Crealorem invocalur.
pietate custodiens, fac me indignum et miscrum ad
Oclavususus. tuam pervenire visionem, Amen.
Si volueris inlima mente exercere tein divinis lau-
dibus ac praeceptis, et mandatis coelestibus, psal- II.
muui, Beati immaculati i» via, decanta. Et Hcet Quod bonum sit homini in quatuor subscri-
usque ad obitum vitae tuac bujus psalmi virlutera ptis psalmis et tribus hymnis laudare Do-
minum singulis diebus^
cpuleinpleris atque scruteris, nunquaro perfecte il-
lum, ut pulo, intelligere poleris. In quo nullus Hortatur nos Scriptura divinitus inspirala, dicens:
versus cst, quin insit vel via Dei, vel lex, vel Qui timetis Dominum , benedicite Domino (Psal.
mandatum, seu praeceptum Pei, vel verba, autju- cxxxiv, 20). Nec nos terret, quod scriptum est: Non
siificationes, vel judicia, aut sermones. Et ideo non est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. xv, 9), si-
cst libi opus, ul per diversos Ubros auimum dif- lere euim a laude Crealoiis multo deterius. El licct
fundas. sint mulli ad hoc opus congrui psalmi, in his lamen
Notmt usus. Deo sedulo poteris reddere laudem, hoc modo : Pras
ln psalterio uscjuead obilum vilae tuac hahes raate- misso versu. Deus, in adfutorium meum intende, se-
riam legendi, scrutandi, docentli; in quo invenies quaturpsatmtis, LaudatenomenDomini,laudate, setvi,
propheticos, evangelicos, atque apostolicos, atque Dominum; in quo despeclis norainibus multorum
oiiines divinos Hbros spiritualiter, ad quein intelli- falsorumque deorum, unus Deus magnus et verus
git ,r [Forte, alque intelligibiliter] ex parle tracta- laudatur. Benedic,animamea, Domino,et omnia, elc,
tos atrjue deseriptos, el priorem atque secundum ad- uumerosis virtutibus et laudibus plenus. Exallabo
venlumDomini ili reperies prophetatos. Incarnatio- te, Dcus meus tex, jucundissima ac suavissima Do-
uem quoqueet passionem, resurrectionemque, atques mino laudatio David. Laudate Dominum de cwlis, in
asceusionemDominicam, etomnem virtutem divino- quo invitanliir omncs creaturac, ut laudent omnium
riiin dictorum in psalrais invcnics, si intima mcntt! Creatorem. Eytnntts trium puerorum onini Iaude
*69 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS I. 470
Deo amabilior, in quo omnes creaturae siroul et sin A slum servatorem et recuperatorem nostrum, qui te-
in saeoula
gulatira ad Creatoris laudein hortantur. Te Deun cuin et cum Spiritu sancto vivit et regnat
laudamus, nutla laude inferior, Te decet hymms. saeculorum. Amen. Deo gralias, Deo gratias, Deo
Post Dominicam Orationem versus. gratias. Benedicta gloria Doinini de loco suo.
Bcnedicat nos oranipotens et misericors Deus, qu III.
fecit coium et terram. Benetlicimus Patrera, et Fi Pcenitentia, et publicw pcenitentio? gemitus.
liuiu, et Spirituin sanctum : laudamus et superexal Legimus de Domino Christo quia crat pernoctant
tamus eum in ssecula. Benedictus es, Domine Deu in orationibus (Luc. vi, 12). Quid ergo in iniquitati-
Palrum nostrorum, et laudabile et gloriosum no bus conccpti et in delictis, lectulo confoventes nos
inen tuum in saecula. Qui tiriietis Dominum, bene delicate palpamus, si ille pernoclabat in orationibus,
dicite Domino : benedictus Dominus ex Sion, qu qui omni prorsus contagionc carebat peccati ? Scru-
habitat in Jerusalcm. Cantate Domino, et benedicili temur ergo vias nostras, et riuplicem in pcenitentia
nomen ejus: bene nuntiate de die in diem salutan geniilum habearaus in saeculo.Nimirura, quia etbona
ejus. Nos qui vivimus, benedicimus Domino ; ex ho< quaeoportuit, uon fecimus, et mala quae non opor-
nunc el usque in soeculum.Benedictus Domihus Deui n tuit, operati sumus. Canantus praeterea sedula reci-
Israel, qui fecit roirabilia magna solus: et benedictuu procatione hos septem Davidicos psalmos, quos pene
uoinen majestatis ejus in aeternum, et in saecuhimsae omnes spiritualcs viri congruenlissimos poenilentiaB
ciili. BenedicamDominoin omni tempore, semper lau tradiderunt, id est: Miserere mei, Deus ; Domine, ne
ejus in ore meo. Laudabo noinen Dei mei cum cantico in ira tna arguas me ; Beati quorum ; Dotnine, ne in
et magnificaboeum in laude. Laudent euin coeliet ter ira lua... quoniam sagittw tuw, etc. ; Domine, exaur
•
ra, mare, etomniaquaeineissunt. Cantabo Dominoii di oralionem meam, et clamor ; De profundis Domi-
,vita mea, psallam Deo meo,quandiuero. Suavis site tte, exaudi oralionem meam, auribus.
taudatio mea, ego vcro deleclabor in Domino. Si Post Dominicamoralionem rersus:
gloria Doroinl in saeculumsaeculi, laetabitur Dominui
in operibus suis. Laudem Domini loquitur os meum Ego dixi, Domine, raiserere mci, quoniam iniqui-.
et benedicat omnis caro nomen sanctum ejus in teter tatcs meae supergressae sunt caput meum, fnultipli-
et in saeculum saectili. Sit nomen Domini bene- catae sunt super capillos capitis mei. Quo ibo a spi
num,
ritu tuo? Eripe me de inimicis meis, Deus meuS.
dktuni, ex hoc nunc et usque in saecuhui'.
Gratiarum actio.. Suscipe me secundura eloquium tuum. Ab occuliis
Deus r meis munda me, Domine. Propter nomen tuum, Do-
Gratias tibi ago iiilinita roisericordia, Dominc
mine, propitiaberis peccalo meo. Quoniam iniquita
omnipotens, qui rae per aquam sacri baplismatis, el
ab vincu- tem ego agnosco. Ddictum meum cognitum [Suppl.,
renovationem sancti Spirilus originalibus
libi me in te crederc tibi feci]. Adjutor meus eslo, ue derelinquas me.
lis expedistu Gratias ago, qui lu es patientia roea. Arijutor meus tu es.
recte fecisli, et tuorum me fidclium numero sociare Quoniam
niisericordissimc Sit nomen Domini benedictum.
dignatus es. Te laudo et glorhico,
Domine, qui me per universa criraina percurreutem [Al., Sequitur] Confessiopeccalorum.
non es passus perire ;. sed 24 benigne revocans dc Tibi, Doroine Deus, confiteor criinina et delipta.
profundo me iniquitatis erepturo, ad poeuitentiani Tu propter ineffabilem pietalem et misericordiair
perduxisti. Te laudo, et glorifico, qui me de aeterna: luam suscipe quaeso confessionem ineam : iiuo ips«
motiis interitu, de poenis et hujus carnis cruciati- largire, ut tolo corde confitear. Tu cniiu, clemcn
bus, in qua afliigi digiius sum, hactenus liberasli, tissiroe Doraine, dignatus es dicere : Nolo mortem
Tibi ago laudes et gratias, qui me de multis morli- peccatoris, sed ut convertatur et vival (Ezech., xxxin,
bus, de multis opprobriis, calamitatibus el miseriis, 11). Guloe, ebrielalis et crapube viliis infelix sine
de immanissimis diaboli laqueis, de iromundis desi- intermissione deservio, ac propter hoc gravatur arii
deriis exemptura, diruplis viaculis, quibus tenebai D raa mea, et corpus meum: unde somniculosus ac
astrictus, perducere dignatus es ad servitium luum. torpens, tarde ad oraliones ct officia accurro, ei
Tibi ago laudes, et gratias, qui me eripiens a jurglo- semper alienatus et negligens assisto. Fornicalionibu»
rura procelfis, des mihi servorum tuorum perfrui et libidinis stereoribus putrefactus sum, et intus ex-
charitate, qui mihi salutem corporis, et animi largi- leriusque totus inquinatus. Pollutura est os meum,
ris quietem. Tibi laudes, tibi, Domine, decanto ho- ct labia mea, oculi mei, et aures mcce,.gustus meus,
norem et gloriam, qui quotidie me et sine intermis- pariter odoralus et taclus, et usque ad hanc horam
sione deliiiquentem, et tua praecepta postponentem, cogitalionibus vanis et spurcissimis sordidalur cor
tanta adhuc patienlia quotidie [ad] emendationem meura. Tristitia demersus sum,. acedia dissolulus,
exspeclas. Quaeso,Domine Deus meus, qui mihi us- irae facibus inflammatus sum , cupiditatis ignc per-
que ad priesentem horam tuam misericordiam im- ustus, inviriiae venenis infectus sum, fraterno odio
pendere diguatus es, perfice opus misericordiae tuae; loxicatus, detraclione convulsus surn, omni malitia
libera rae a malis omnibus, quaepremunt me, sicuti tabefactus, oblivione et desidia hebetatus sum ; frau-
coapisti; salva me usque in finem per Jesum Chri- de et hypocrisi obrutus, fragilitato et negligentia
471 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUMPARS 1\. 472
languidus, perjuriis, falsitate, et mendaeiis 25 nia~ A IV.
cuiatus sum, vanoe gloriae levitate turgidus. Saepe » Supplicatio pro gralia virtutes omnes con-
majorum jussa contempsi. Sacpe rebellans et mur- sequendi et vitia contraria emendandi.
murans exstiti. Saepecorde tumido excusationcs fal" Pollicetur nobis Veritas, quae utlque nescit men-
sas objeci. Proraisi de his ethujuscemodi malis emen- liri: Putsate, et aperielur vobis (Matth. vu, 7). Pul-
dationem, et semper in eisdem relabor. Propter haec semus ergo januani psahnorum, ut aperiat nobis, qui
delenda ccenohiumpetii, sed semper in deterius eo. in psalmis habitat. Ipse est enim ostium, et ipse est
Praecepta tua sinc interinissione contemno. Promis- ostiarius. Scrutemur pracierea hos septem decan-
siones meas, quibus me sanctam regulam scruta- tandos sedulo psalmos, et videbimus plus cos posse
tnruni [AL, servalurum] spopondi, momenlis singu- in oratione, quam humanus sufficit serrao. In his di-
lis violo. Semper infelix ad scurrihtates, ad vanilo- vinsclegis dulcissimus amor, de perceptione alterius
qtiia, ad otiositatem fcstino. Heu rae ! quantae ira- vitae fidissima spes, contra spirituaUa bella, fortia
pietates, quantaeblasphemiae, quantae diversae tene- arma, in tribulatione singulare praesidium : teinpo-
brae lacerant mentem meam! Quee universa, nisi ralera timorein, tristitiamquc expellunl, spirituali
incffabili bonitatis tuoe misericordia repellas ac de- jucuiidilate atque lacliliamentes exhilarant: Exaudix
"eas ; mortua est in peccatis anima mea, Plura sunt Domine, justitiam meam; Ad te, Domine, levavi; Do-.
mala mea, in quibus per ignorantiam lapsus sum: minus illuminatio mea; In te, Domine, speravi; Deus,
plura, quae animo mco exciderunt. Inmimera sunt in te speravi, Domine; Inclina, Domine, aurem tuam b.
omniijo mala, quae miser couimisi, et quanta enar- Post Dominieam Orationem vetsus :
rare uon suflicio : pro quibus oranibus mihi perdito
tormenta pariter, ei vermes, ct ignis paratur aeter- Custodi animam meam, et eripe rae, Domine ; non
nus. Succurre, DomineJesu Christe, mihi miserrimo confundar, quoniam invocavi te. Confuntlantur et
et captivo ; et ne me perire patiaris, quem dignatus deficianl, detrahentes animae meae: operiantur con-
es redimere pretioso sanguine tuq. Ne perdas me fusione et pudore, qui quaerunt mala mihi. E"!Burge,
cum peccatis mejs, neque in aeternum reserves mala Domine, pracveni eos, 26 et subverte eos, eripe ani-
mea. Ne projicias me a facie tua, ne despicias me, mam meam ab impio, frameara inimicorum de manu
me de manu peccatoris, et de
ueque confundas me peccantera in te. Reminiscere tua. Deus meus, eripe
miserationura tuarum. Qui facis magna et mirabilia manu contra legem agentis et iniqui. Intende animx
et libera eam, propter inimicos meos eripe me.
absque numero, serva mc gratuilo inunere tuo. Qui meae,
oon sprevisli publicanum, ne spernas me. Qui lalro- Esto raihi in Deum protectorera, et in locum muni-
ni iu cruce posito subvenisti, subveni mihi. Qui mu- C tum, ut salvura me facias. Exaudi, Domine, vocem
lieri peccatrici flenli ad vestigia lua misertus es, meam, qua claraavi ad te, misercre mei et exaudi
miserere mei. Cui est cum Deo Patre et sanclo Spi- me. Exaudi, Domine, vocem deprecationis roeae,dum
rilu in Deitate substantia [Forte deest, una] aequus oro ad te, et dum extollo manus meas ad teroplum
sanctum tuum. Intret oratio mea in conspectu tuo :
honor, cl par gloria in saeculasaeculorum.Amen.
hiclina aurem tuam ad deprecationem me&m, Domi-
Aliu oratio de confessionepeccatorum. ne. Intret postulatio mea in conspectu tuo, Domine,
tuum cripe me. Eripe me, Do-
Omnipotens et miscricors Deus, solus essentia- secundum eloquium libera me.
liter bonus, velit nolit, cogitatip hominis confitebilur mine, ab homine malo; a viro iniquo
de viris sau-
tibi (Psal. LXXV,11). Sed et egl>voluntarie confi- Eripe me de operantibus iniquitalem, et
teor me peccasse, et impie egisse in conspectu tuo gtiinum salva riie. Converlantur inimici mei retror-
omnes facere con- suin, in cjuacunque die invocavero te, ecce cognovi
juxta abominationes, quas iniqtius
meus es tu. Fac mecum, Domine, si-
suevit j sed misericovdiaetuae magnitudine peccato- quoniara Deus
rum meorum vincitur magnitudo. Major est enini gntini in bonum, ut virieant qtii me oderunt, et con-
misericordia tua totius mundi peccatis, et ideo ma- fundantur. Sit nomen Domini benedictum, ex hoc
net mihi de indulgentia spes, qula manet mihi omni- nunc ct usque in soeculum.
bus. [ Vox omnjbus redundat] de mlsericordia certi- Poslulalio.
tudo. Ablutis ergo sordibus praeteritorum meorum, Praesta raihi, Domjne, spiritum , ut te tota cordis
da mihi et velle, el posse proesentium malorum cau- intentione exquiram; deinde ut digna jietam; postre-
sas excidere, nec eorum suggestionibus in reliquo mo ut pelilioiium mearura effectum consequar. Exue
aditum adhjbere, sed congruum locum et spatium, mc a peccatis prxleritis, custodi me ab imminenti-
et di^nos pcenitentiae fructus peto mihi non deneges, bus, muni me a futuris. Dona mihi cibi polusque
Certum esteum [Forle, certum estenim] in saltttem cojigruentem abstinentiam, castitatis cingulum, cor-
niorlaHum gaudium tuum perficere, qui non vis mor- dis labiorumque munditism, largire mihi patientiam,
tem peccatoris, sed ut convertatur et vivat apud te, lo.nganimilalem,benigiiilatem, modestiam, spirituate
qui in tribus persoais vivis et regnas Deusin saecula gaudium, et perfcctum mundi contemptum. Trijjue
saeculorum. Amen, nitlii [nulli] occasionem scandali praebere,simpli$^K|
» In priorjbus editionibus amissa esse yidctur ru- b Scpiimus psalmus hic deest. if§p?
brica scu titulus, qui hic a nobis suppletus est.
473 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS I. 474
tem puritatemque diligere, instanter ea quae pacisi A bil vobis (Joan. xiv, 15). Ohsecro te, ut des mihi
sunt sequi. Longe fac a me hypdcrisim, tribue mihi cum eodera Filio tuo te in omnibus benedicere "et
\eram humilitatem, plenam confessionem, perfectam gloriflcare, quia quorum una est substantia, unum
emendationem! Aufera lingua mea jurandiconsuetu- et dalum. Des etiam mihi per illum et cum illo
dinem, mendaciorura nebulam, detractionis pestem, peccalorum omnium veniam, et mandatorura tuo-
murmurationis ingluviem, scurrilitatis ac slultiloquii rum custodiam; dilectionem tuam, et fratcrnum
vanitatem. Pone custodiam ori meo, et ostium cir- amorem, contra diabolura fortia arrna, et erga fra-
cumstanliae iabiis raeis. Concede mihi, quaeso,majo- tres charii.atem perfectam; temperanliam cibi et
rum subdi imperiis, et alacri corde ad obedientiam, potus, et Hbidiniscontinenliam; auditum castum, et
ad compassionem, adconcordiam sine mora concur- simpHcemvisum; puritatem cordis, et mundiiiam
rere. Da mihi in omnibus discretionem, ul possim in corporis; cogitationera mundam, et orisetcordis
ter bona malaque discernere, ul bonos valeam ad custodiam, ut nec cor intus iniquitalem concipiat,
meliora exhortari, et eos qui adverse gradiuntur, ad nec lingua foras parturiat; ut nec falsa loquar,
tuac rectitudinis lineam revocare. Excita torporem nec vera taceam, nec salutifera abscondam, nec
meum, et desidiara meam tuis stimulis, et fac me mortifera proferam, Precor ergo, ut des mihi as-
strenue perseverare in praeceptis et laudibus luis. B siduitatem oralionis, frequentianj lectionis, ul prac-
Dona mihi prudentiam, justitiam, fortitudinem, sive cepta tua infatigabiliter legam, et inexplebililer dili-
temperantiam. Largire mihi fldem rectara, spem in- gain, et eflicaciter coropleam, et quidquid in me
concussam, charilatem perfectam. Infunde cordi meo pravum deprehendero, corrigam; quod rcclum est
spiritum sapientioe et intellectus, consilii et fortitu- teneam, quod deforme compouam, quod pulchrum
dinis, scientiae et pietatis, atque timoris tui. Dona excolam, quodsanum servem, quod inflrmum cor-
mihi, Domine, benedictionem de rore cocli, et de roborem. Des insuper mihi despicere temporalia,
pinguedine terrae: da irriguum superius, et irri- et aeterna diligere, ut mortuum mihi deputem mun-
guum inferius. Concede miserae animae meae Hque- dum. Nec gaudens, nec lugens de temporalibus, ut
fieri igne charitatis tuae, fac me*tuodesiderio [Forte, nec metuam aliquid temporale nec diligam, nec
tui desiderio], mundo funditus exstingui. Concede blandis corrumpar, nec adversis conculiar. Et qttia
mihi cor habere contritum.et humiliatum coram te ipse tuus unice natus dixit : Nemo venii ad me, nhi
semper. Largire, me in eonspeclu tuo per ignem Pater, qui mhit mc, traxeril eum (Joan. vi, 44),
compunctionis hostiam vivam fieri. Summa acterna obsecro, Domine, et suppliciier rogo, trahe me tu
lux, illumina me. Summa seterna virtus, Hbera me. ad ipsura, et ipse me perducat ad te HIuc, ubi est
Summa aeterna fortitudo, conforta me. Sumina aeter- C sempiierna vita, et serapilernebeala; oeterna secu-
na sapientia, depelle tenebras igitorantiaemeae.Sum- rilas, et secura tranquillilas; felix aeternitas, et
ma aeterna misericordia, miserere mei. Dona mihi aeterna felicitas; ubi est amor perfectus, et nullus
toto corde meo, tota anima mea, totis viribus meis, timor; ubi est dies aeternus, et unus omnium spi-
exquirere faciem tuam semper. Et perduc me mise- ritus : ubi tu cum illo, et ille tecum in communione
ricors ad tuam sanctissimam visionem. Adsit, quaeso, sancli Spiritus aeternaliter ac sempiterualiter vivis
mihi beatorum angclorum tuorum pia custodia, et et regnas Deus. Per omnia saecula sacculorum.
praesta ut apud te pro me felicissima sanetorum Amen.
tuorum agmina intercedant. Concede mihi fragilis- V.
simo dUecti tui, Patris mei Benedicti sequi et imitari Pro contemplatione et ar,»ore ceelestis patrice,
vesUgia, ul raerear consequi misericordiam tuam, quce nonnisi a mundi contemptoribus per-
et ad gaudia pervenire promissa. Per Jesum Chri- cipitur.
stum Filium tuum Dominum nostrum, qui tecum in Admonet nos bealus Apostolus, dicens : Si con-
unitate Spiritus sancti vivit et regnat per infinita surrexistis cum Chrhlo,
quw sursuin sunt quwrile,
saecula.Amen. r.ubi Cltrisius est in dextera Dei sedens (Coloss. iu,
Alia otatio ad Patrem in nomine Filii. 1). El iterum : Nostra autem conversatioin coelis
Deus ineffabilis et incircumscriptae nalurae, in- est (Philip. III, 20). Si ergo nostra conversatio in
stitutor omnium rerum, et Domini nostri Jesu ccelis est, lugeamus nos in hoc calamitoso iliuere,
Christi Pater , qui eumdem dilectum Filium de quandiu exsularaus in hoc a patria. Transcendamus
sinu tuo misisti ad publicum nostrtim , susci- conlemplalionis pennulis, cuncta quae cceperunl ex
pere nostram vitam, ut nobis donaret suam, 27 tempore, et cum tempore flniunlur; et ad illam
essetque perfectus Deus ex Patre, et perfectus homo tolis desideriis patriam mente volitemus, ad quam
ex matre, totus Deus, et totus horao; unus idem- in lempore pergitur, sed sine lempore vivitur. Ad
que Chrislus, aeternus et temporalis, immortalis et accendenda ergo nostra desideria, hos quinque ca-
moriturus, creator et creatus, fortis et inftrmus, namus spiritu el mente quolidie psalmos : Sicut
nutritor et nutritus, Paslor et ovis, temporaliter cervus; Judica me Deut, et discerne; Te decel hym-
mertuus, tecum in aeternum vivens, suis dileclori- mts Deus; Quatn amabilia sunl; Voce mea ad Domi-
bus vita; uiunicipatum promiltens dedit, eisque dixit: num clamavi, voce mea ad Dominnm. Hi etiam fai
Quodcnnque petierith Palrem in nomine rneo, ad- ti'ibul;jti'«isementcs consolantur et sublevanl.
475 R. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 476
Post Orationem Dominicamversus.' A ctant, nec voluntas variat, nec necessitudo corrum-
Te decet hymnus Deus in-Sion, et tibi reddelur pil, nec mcesta perlurbant, nec loeta demulcent.
memoria reddit; nec prae-
votum in Jerusalem. Illic enun ascenderunt tribus, Cui necoblivio tollit, nec
succedunt. Cui nec
tribus Domini, teslimoniura Israel, ad confitendum terita transeunt, nec futura
nec casus
noinini tuo. Domine, exaudi orationem meam, ad origo initium, nec temporaincrementura,
et in saeculis, et per
te oranis oratio veniat. Beatus quem elegisti ct as- fluem dabit : sed ante saecula,
saecula in aeternum vivis. Et est tibi perennis laus,
sumpsisti, inhabitabit in atriis tuis. Heume! quod et singularis ho-
incolatus meus" prolongalus est, hahitavi cum ha- et seterna gloria, summa potestas,
:
bitantibus Cedar, multum incola fuit anima mea. nor, perpetuum regnum, et sine fine imperium
indefessa et immorlalia saecula saeculorum,
Negavit consolari anima mea, memor fui Dei, et per
deleclatus sum. Defecit cor meum, et caro mea : Amen.
VI.
Deus cordis mei, et pars mea Deus in saecula. Quid
humilitate , et cognitione
enim mihi reslat in coclo, et a te quid volui super Pro custodienda humanw fragililatis.
terrara ? Quoniam incola ego sum apud te in terra,
Revocat nos ad humilitatis regulam Scriptura
etperegrinus siculomnes patres mei. Sitivit in te B
anima mea, quam multipliciter et caro mea. Do- praecipiens : Quanto mctgnus es, humilia te in om-
nibus (Eccli. m, 20). Quam bene humilitatis regu-
juine, dilexi 28 decorem domus tuae, et locum taber-
naculi gloriae tuae. Tene manum dexteram meam, Iam Abraham noverat, qui cum ex Dominica con-
et in voluntate tua deduc me, et cum gloria assume fabulatione extolli potuisset, abjectum et despica-
bilem se pronuntiavit, dicens : Loquar ad Domi-
me. Ut videam voluntatem Domini, et protegar a
nummeum, cum simputvis et cinis (Gen. xviu, 27)?
templo sancto ejus. Ut audiam vocem laudationis ut de nobis semper humilia senliamus, ven-
tuae, et enarrem universa mirabilia tua. Et ut inha- Ergo
ljilem in domo Domini in longitudine dierum. Ego tilemus quotidie hos coram Domino psalnios : Dixi,
autem cum justitia apparebo in conspectu tuo, sa- cuslodiam; Nonne, Domine [ld est, nonneDeo tub-
tiabor dum manifestabitur gloria tua. Domine Deus jecta erit]; Domine,»non est exaltatum cor meum._
meus, in aeternum confltebor tibi. Sit nomen Do- Post Dominicam Oralionem versus.
mini benedictum, exhoc nunc et usque in saeculum. Memento, Domine, quoniam pulvis sumus, homo-
ConfessioPattis, et Filii, et Spiritus sancti. sicut [fenum] dies ejus, et sicut flos agri, ita efllo-
Confitebor tibi, Dominc, rex 'cceli et terrae, et rebit. Quia spiritus pertransibit ab eo, et non erity
honorifico te sacrificio laudis : et quia exteriora Q et non cognoscet amplius locum suum. Exibit spi-
mihi munera desunt, quae sunt in me vota lauda- ritus ejus, et revertetur in terram suarn : in illa
lionis reddam tibi. Credo te toto corde, et ore con- die peribunt omnes cogitationes eorum. Ego dixi
fiteor Patrem, et Filium, et Spiritumsanctura, in in excessu mentis meae : Omnis homo mendax.
personis ternionem, in substantia unionem; non Memorare, Domine, quae esl mea substantia : non
corpus, aut in corpore positum, neque ex diversis enim vane constituisti filios hominum. Domine,
speciebus aut mistura, aut membrorum coinpagibus quid est homo, quod innotuisti ei; aut filius ho-
cfligiatum., sed unius, simplicis, incorporeae, atque minis, quoniam reputas eum? Humiliatus sum us
invisibilis naturae; nihil in te majus aut inferius quequaque, Domine, viviflca me secundum verbunv
habentem; sedper omneramodum, exomnipartesine tuum. Vide humiUtatem meam, et eripe me : quia
deformitate perfectum, sine 7juanlitate magntu», legem (uam non sum oblitus.. Custodiens parvulos
sine qualitate bonum, sine tempore sempiternum, Dominus, humiliatus sum, et liberavit me. Ego vero
sine morte vitam, sine inflrmitate fortem, sine egenus et pauper 29 sum, Dominus curam habei
mendacio veiitatem, siue loco ubique lolum, sine mei. Sit nomen Domini benedictiim, exhocnuncel
sifa ubique pracsentem, sine extensione emnia im- usque in saeculum.
plentera, sine contraclione ubique occurrente_a, D Oratio.
sine motu omnia transcendeutem, sine statu infra Domine Jesu Christe, qui in hunc mundum prop-
omnia raanentem, sine indigentia omnia creantero, ter peccatorcs de sinu Patris.adveiiisli, ut nos de
sine labore omnia regentem, sine sui initio om- eodem peccato redimeres, quia scio et credo ; non
nibus initium dantem, sine sui [AL, tui] mutatione propter justos, sed propter peccatores in terra ha-
oronia mutabilia facientem; in magnitudine ii.fi- bitafe voluisti. Exaudi me, Domine Deus, peccalo-
uitum, in virtute omnipotentem, in bonitafe sum- rem et culpabilem, et indignum et negHgentem, et
mum, in sapientia inaistimabilem, in consiliis ter- obnoxium. Tibi confiteor omnia peccata mea,omnia
ribilem, in justitiis juslum, iu cogilationibus «e- mala raea, quidquid in hoc saeculo gessi, delicto
cretissimum, in verbis vcracem, iu operibus san- meo, actu, sive iniquis cogitationibus, de omnibus
ctum,in misericordiis copiosum, erga delinquentes veniam peto. Peccavi, juravi: tamen te non abne-
patientissimum, erga patientes piura; semper idem gavi, quia scio et credo quia tu Patcr es. Indulge
ipsura aclernuraac sempiternum, immorlalem alque mihi, Christe. Te laudo, te niagniiico, te glorifico,
iiicummutalHlcm.Quemnec spatia dilatant, nec bre- Trinitas sancta. Tibi gratias ago in omnihis inSr-
viias locorum angustit, ncc receptacula ulla coar- mitalibus meis, quia non habeo soem jn aliuoi, nisi
 477 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS I. 478
in te, Deus meus. Ad portum Ecclesiaetuae,Christe, A tuo. Augelus Michael, angelus Gahriel, angelus Ra-
confugio, et anle pignora sanctorum tuornm prostra- phael, omnes angeli, omnes archangeli, omnes thro-
tus indulgentiam peto. Precor et supplico tibi, Deus, ni, omnes dominationes, omnes principatus et pote-
ul mihi concedere digneris pro tua misericordia mi- states, omnes patriarchaeet prophetae,omnes apostoU
sericordiam, et pietatem usque in finem meum, et et martyres, omnes confessores et virgines, in ad-
in illa hora tremenda, quanrio anima mea migra- jutorium et auxilium assislant mihi, per Dominum
tura erit de corpore meo. Praesta mihi sensum nostrum Jesum Chvistura. Matthaeus,Marcus.Lucas,
rectum, fidem rectam, et credulitatem. Omnipotens Joannes. Sancte3QGeorgi,famule mi [Forte, famu-
Deus, Deus meus, exaudi me, ut animam meam li- le Christi], inlerccde pro me famulo tuo. Sancte
berarc digneris de inferno inferiori. Deus omnipo- Christophore,intercedeprome. Domine, delimo ter-
tcns, Hbera rae de poenainfernali. Deus omnipotens, raeformasti me, ossibus el venis compegisli me. Do-
liberame de igne inexslinguibili. Deus omnipolens, mine, pro tua pietate salvum me fac Pax hic, Dcus
libcra me de proloplaslo Salana. Deus omnipo'.ens, hic. Domine, exaudi orationem meam, et clamor
libera me de vermibus immorlalibus. Deus omni- meiisad te veniat. Quia tibi soli peccavi et malum
potens, libera me de mansione impioruro. Deus coram te feci: quia peccata raea innumerabiliasunt
oronipotens, libera me de angustia aeterna. Deus B valrie.Veniam pro his peto, Doraine, peccatis et ne-
oninipotens, libera me de oninibus malis. Deus om- gligentiisnieis, pro vana gloria, ,pro concupiscentia
nipotens, liberare digneris aniraam meam de tene- carnali, pro delectatione, pro pollutione, pro mur-
bris exterioribus. Quia in te confido, quia opus muratione, proinvidia, pro superbia, pro somnolen-
raanuum tuarum sura ego, ne rae despicias, Christe. tia, pro visionibus, pro cogitationibus meis iniquis,
Rogo sanctam ac beatissimam matrem nostram Ma- pro adulterio, pro fornicalione, pro hoc quod ego
riara, rogo viginli qualuor seniores, orones sanctos ad opus Dei tarde venio. Peccata mea nec dicere,
angelos tuos deprecor, omnibus sanclis patriarchis nec notninare possum. Reus sum, iniquitates meas,
ac prophetis sujiplico, omnes apostolos et martyres, «et malitias meas non abscondi, quia scio et credo,
&,cOutS^tci '::cz, o.[avc virgiues rogo : similiter quod tu pius Pateres. Ne [AL, Nec] rae derelinqtias,
omnes sanctos luos, et elecios Dei invoco in auxi- Paier.misericors , sed dignare indulgcrequodmalum
lium meum. Et in illa tremenJa hora, qua anima egi. Succurre mihi pius, invisibilis, dtilcis, et ama-
meaegressura eritde corpore meo, sancte archan- bilis, anlequam porta inferorum absorbeat me, an-
gele, deprecor, qui animarum accipiendarum acce- tequam veniat pars inimici mci. Tu mihi manuspor-
pisti potestafem, ut animam meara suscipere digne- rige, et lumen oslende, ut nulla polestas inferni
ris, quando de corpore meo eritegressura:etlibera *C invadatmein illa hora, quando anima mea assumpr
eam de polestate iniraici, ut perlransire possim tura [Forle, assumenda] erit de corpore meo. Piissi-
portas inferorum et vias tenebrarum, ut non se po- me Deus, misericors Deus,clementissiineDeus, lelau-
nat [Forte, opponal] leo vel draco, qui consuelus de, te magnifico, libi gratias ago : qui rae salvasti
est animas inferorura recipere, et ad aeterna tor- per noclem, jubeas me servariper diem. Fac me, Do-
menta pertrahere. Te deprecor, sancte Petre,prin- mine, tuam graliam invenire, te amare, te laudare
ccps aposlolorum, qui tenes claves regni ccelorum, et timere, tibi servire, et diligere omnibus riicbus
el accipiendariimanimarum accepisti potestatcm, ut vitaemeae. Deus, tibicommendo vitam meam. Mise-
porlam paradisi mihi aperire digneris. Domine Jesu rere mei, Domine gloriae,qui es unus et verus, et
Chrisle, Fili Mariae,processum do tibi, ut agas de solus et juslus, et in quo oronia, et per quem omnia
anima mea pletatem et mlscricordiam, quia in te facla sunt. Exaudi me, Domine, orantem; sicut
speravi. Christe Redemptor muntli, quando occur exaudisti tres pueros de camino ignis ardenlis, Si-
surus sura, ne siro expulsus a facie tua, quia noa drac, Misac,et Abdenago. Exaudi me.Domjne, oran-
niereor coronam vel veniam, nisi mihi concedere tera, sicut exaudisti Pctrum in mari, Paulum in vin-
digneris. Auxiliatrix sit mihi sancla Trinitas, exaudi ' culis. Parce animaemeae, parce malis meis, et cun-
ine, Domine, qui es Deus meus vivus, el virtus mea, ctis crirainibus meis. Christe Deus mous, pone te
judex justus. Tu medicus potentissimus. Tu es sa- ante me, si exsultat inimicus meus contra me. Ego
cerdos in aeternum. Tu dux ad palriam. Tu luxmea dormiam, et cor meum vigilet. Angeli tui, Domine,
vera. Tu dulcedomea sancla. Tu sapienlia mea cla- nie custodiant tam per diem, quam jjer noctem.
ra. Tusimplicitas mea pura. Tu anima mea catholi- Deus omnipotens, emitte Spiritum tuum bonum et
ca. Tu concordia mea paciflca. Tu custodia mea rectum, qui animam meam et corpus meum custo-
lota. Tu perfectio mea tota. Tu salus mea serapiter- di.it. Peccavi, Domine, peccavi in lege Dei, verbis,
na.Tu misericorriiamea magna. Tuvita meaimma- factis, et cogilationibus. Multa surit pcccala mea.
culata. Tu palienlia robustissima. Tu rederaptiomea Negligens fui de opere Dei, et de ordine meo. Pre-
facta. Tu resurrectio mea sancta. Tu vita perpetua. cor te, beata virgo Maria, el omnes sancfi Dei, orate
Te rogo, te deprecor, ulper te ambulero, ad te per- pro me peccatore. Misereatur mei omnipotens Deus,
veiiiam, in te requiescam, et ad le resurgam. Exau- eldoiiet Dominus Deus vcrus veram humilitalcm,
di me, Doraine. Memento,Damine, David, sicut ju- veram pcenitentiam, veram indulgentiam, sobrieta-
rastiHjalribus noslris, ut avertas iram tuam a famulo tem, tolerantiam, bonam fidem, bonam perseveran.
479 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPEltUM PARS IV. 4S0
tiam. IUuminet me Spiritus sanctus, indulgeat mihi A, quoniara stiavis cst misericordia tua. Lihera me,
Dominus omnia peccata mea hic et in futuro. Amen. quoniam egenus sum, ct pauper sum cgo, et cor
Vll. meura conturbatum est in me. Ne tradideris me in
animas persequenlium me, quoniam insurrexerunt
In tentationibus immundorum spirituum, in me testcs iniqui Disperge illos in virlute tua, et
Coiisolalur nos in tentationibus daemoniacis egre- destrue eos prolcctor meus, Dominc. Adjulor meus
gius praedicator, dicens : Fidelis autem Deus, qui et liberator meus eslo, Domine, ne tardaveris. Sed
non patietur vos tentari supra quam poleslh; sed fa- et lingua mea raeditabiturjuslitiain liiam, dum con-
ciet cunt tentalione etiam exilum , ut possith susti- fusi et reveriti fuerint, qui quacrunt mala mihi. Sit
nere(l Cor. x, 15)., Quocirca sciendum est, quia ju- noraen Domini benedictum, ex hoc nuncet usque in
dicii occulti mensura est, et quando tentationis procel- saeculum.Domine Deus virtutum, converte nos, et
laprosiliat, et quando conquiescat. Certe Evangelio ostende facicm tuam, el salvi erirous. Exsurge, Do-
attestante describitur, quod ncc manere in obsesso mine, adjuva nos, et Hbera nos proplcr nomcn
Iiomine potuit, nec rursus invadere bruta animalia tuum.
nisi jussus praesumpsit,dicens : Si ejicis nos, mitte Orutio.
a
nos in gregem porcorum (Matth. vm, 51). Quando B Praesla
nocere faclis ad Dei inihi, Domine, profectum quaerendi legem
ergo.iste sua sponte imaginem et peccatorum omnium reinissioiiem, ut qui
hominibus auderet, cui si polestas summa licentiam tuam,
desiderio raagno ad luraen Scripturarum tiiarura
non praeberet, grassari nec in porcos valeret? Nullo
modo est, aequissimi pervenire cupio, «111118peccatorum caligationibus
crgo ambigendum. permissu oculi raei obscurentur. Attrahe me ad te virtute
judicis, in electos ad terapus diabolum teutandi ac-
: sed misericorditer judex conce- omnipolentioetuae. Non me derelinquas in propria
cipere poteslatem voluntalo vagari, quem pretioso sanguine redemisti.
dil, quod crudcliter hostis cajiit. Hincest,quodfideli tuam in me noii sinas obscurari; quae si
faraulo de eodem Dominusdicit: Non quasi crudelh Imaginem
te pracstante defendatur, semper egregia est. Non
suscitaboeum (Job. XLI, 1). Hinc fidelem.animara
diabolo liceat tua dona subvertere, quia totum fragile
tentalionihusfatigatam blandis consolationibus re-
tibi nititur obviare. Audi me, pie rex,
fovet, dicens : Dixit Dominus Deus luus : Ad pun- est, quidquid
ctum in modico dereliqui te, et in mherationibus ma- clamautem pro peccatis meis, et prius illa a me
remove,
gnis congregabote. Item ibi: Abscondifaciem meam demner. quam raihi pro eisdem in lua examinatione con-
mea insidiatur iniquitas? Quid
parumper a te, et in misericordia sempiterna miser- contra meQuid
tus sum tui (Isai. LIV,7, 8). Cum ergo in lentatoris Q C delicta mea confligunt ? Crealuram tuam
voluntalem ad tempus incidimus, priusquam in de- evertere cupiunt, quae nulla substantiae firmitate
lectationis aut pravi consensus 31 labamtir vora- subsistunt. Dicat certe diabolus, cur me insaturabili
dolore prosequitur? Nunquid ego iUi dedi, ut tibi,
ginem; clamemus medulliter, clainemus valenter,
hos decanlando psalmos : Deus, Deus meus, respice Domine, superbus existerct, et de bealitudine collo-
in me; Deus , in nominetuo; Misereremei, Domine, catacaderet, cum tantaevirtutis insignia possideret?
Sulficiat illi, quod me in Adam perdidit : quare me
quoniatn concutcaverunt;Deusin adjutorium meum ;
Domine Deus saiutis mew; Eripe me, Domine , ab quolidianis deceplionibus impius calumniator inse-
komine malo. quitur; et sicut Hlea gratia tua per culpam suam ce-
cidit, me cjuoque, ut ab eadem separet, exquirit?
Post OrationemDominicam versus: Concede mihi, Domine, contra hostem crudelissi-
Exaudi, Deus, orationeiu raeam, cum tribulor, a inum, pium tuae defensjonis auxilium; ut sicut ille
timore inimici eripe animam meara. Tribulationes fragilitatem roeam non desinit impugnare, ita tuis
cordis raei dilatataesunt, de neccssitatibus meis eripe cogatur viribus confusus abscedere. Non perraittas,
me. Statuisti in loco spalioso pedes meos, miserere bone rex, in me saevissimumhostem sua vota com-
mei, Domine, quouiam tribulor. Exsurge, quare i0 plere, qui te graviter elegit offcndere. Quid me sicut
obdormis, Domine? Exsurge, et ne repellas usque in leo rugiens circuit, quid me devorare contendit?«Se-
fineni. Ne tradas me a desiderio meo peccatori, co- mel illi in baptismate sacro renunliavi, semel tibi
gilaverunt adversum me, ne derelinquas me, ne un- Domino credere professus sum. Talem me perpetua
quam exaltemur. Exsurge, Domine, non praevaleat defensione concede servari, qualem me fieri per
honio, judicentur gentes in conspectu tuo. Exsurge, aquam regenerationis, Creator altissime, praesti-
Dominc Deus meus, exaltetur manus tua, ne oblivi- listi. Et quia tuus csse coepi, alium dominum ne-
scaris jiauperis in flnem. Tu autem, Domine, nelonge sciam; ut quia lua gloria redemptus sum, tua
facias auxilium tuum a me, ad defensionem meam mandata te donante faciaro. Quod si me relinquis,
aspice. Emitte manum luam dc alto, eripe me, et statim Hle tergiversator invadit, qui indefessus [Al.,
libera me de aquis multis, et dc inanu fiiiorum alie- indefectus] atque impudens semper assistit, lucra
norum. Quoniam alieni insurrexerunt in me, et for- sua computans humanas rujnas. Qui ideo blanditur
tes quaesieruntanimam meam : el non proposuerunt ut 32 decipiat, ideo instigat ut perimat. Maxime
Dominura antfe conspeclum suura. Et tu, Domine, per corpus nostrum aniims nostras dccipit, et ita
fac liiecum misericordiam pnplcr nomen tuum, per desideria humana diffitehiur, ul nulla^cne
«81 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS f. <*82
providentia, nullo prorsus consilio scnliantur. Lon- A,die
£ tribulationis tuw, eriptam te (Psal. cit.) : pro
gum est per cuncta discurrere : tali quis posset ipsa ereptione quaerens a nobis laudis debilum,
obsistere, nisi tu, Domine, decreveris obviare? Quid subjunxit statim : et honorificabisme. Hiric David
enim mihi non potest facere, qui te in meo corpore ait: Inme sunt, Deus, vola, quw reddam taudationis
ausus fuil per subdola machinamenta tentare? tibi. Quoniam eripuhti animam meam de morte
Exaudi me, o cuslos hominum; et me ab illo indul- (Psal. LV, 12). Hinc ilcruro dicit : Quia factus es
gentia tua libera, qui me trahere nitilur ad gehen- adjutor meus et refugium meutn; in die tributationis
nam. Cum illo partem non habeam, ut tecum, Do- mew susceptor meus libi psallam (Psal. LVIII, 18).
mine, possim habere. Vindica fabricam tuam ab Ergt»cutu in lentalionibus variis, vel falsorum fra»
illo, qui destruit. Damnari alios non faciat, qui trum, vel soevientiumdaemonuraincideriraus : con-
seipsum damnavit : sed potius ille cum suis pereat, tra hos et illos divini verbi jacula intorquentes, cum
qui perdere cuncta feslinat. Me vero omnipotens illos defecisse, et nos convaluisse viderimus, mox
libcra, et eripe ab hoste generis humani, et perduc purara cordis nostri intentionera, oculosque et ma-
me ad gaudia aeterna, ubi sine flne laelari merear. nus ad ccelum levantes, in voce laudis et confessio-
Amen. nis benedicamus illi, qui misit de ccelo, et liberavit
VIII. g1 nos, et dedit in opprobriura conculcantes nos. Dica-
In Iribulationibus variis, quce ab hominibus mus illi concordanti corde : Exaltabo le, Domine,
inferuntur. quoniamsuscepistime; nec delectasliinimicosmeoSsu-
Invoca me, ait Dominus per Prophelam, in die tri- per me. Et consequenti conscientiam (locus cortuplus)
bulatioms mew [Leg., tuw] et eripiam te (Psal. ejus usque in finein continuemus ei: Benedicam Do-
mino in omni lempore; Jubilale 33 Deo omnis terra :
XLIX,15). Dulcior lacle et melle ori nostro hcec Do-
mini promissio. Cum ergo tribulaliones a falsis fra- Psalmum dicile nomini ejus; Nisi quod Dominus erat
tribus patimur, invocemus eum, qui nos ut invoce- in nobis, dicat nunc Israel; Confitebor tibi, Domine,
mus hortatur. Certum est cnim quia vult exaudire, in toto corde meo; quoniam exaudisli omnia verba
oris mei. Considera tamen, qui legis, et perspicue
qui vult invocari. In his ergo quinis congruis psal- ,
mis claraemus ad Dominum a facie tribulantis : yidebis in nullo psalmoruin, quam in his quinque,
raelius post Iribulalionem de perceplo gaudio,
Salvum me fac, Domine, quoniamdefecit sancttts; Ju-
dica, Domine.,nocentesme; Exaudi, Deus, otatiohem aptiusve posse gratias Doraino compensari.
meam, el ne despexerh deprecutionemmeam; Eripe Post Dominicam Orationem versus .
medeinimicismeis, Deus meus; Salvum me fac, Deus, Cum invocarem te, exaudisti me Deus justitiae
quoniam inlraverunt aquw usque ad animam tneam : meac, in tribulatione dilatasti njilii. Confilebor tibi,
usque, Dederunt in esca mea fet. Caatera vero quoe Domine, in toto corde meo, narrabo omnia mirabilia
sequuntur, quia spiritualiter Christi interfectores fe- tua. Laetabor et exsullabo in le, et psallam nomini
riunt, nolumus contra Chrislianos lam perniciosa tuo, Altissime. Exsullavit cor meum in salutari tuo :
maledicta jactari. cantabo Domino, qui bona tribuit mihi, et psallam
Versus ut suvra. Seauitur oratio. nominiDorainiAltissiini.Narrabonomen tuum fratri-
Chnste Fili Dei vivi, virtus et una indiscrela bus roeis, in medio Ecclesiae lautlabo le. Quoniam
humilitatem meara , servasti de neces-
inajestas, orationis meaetota subslantia; invoco no- respexisli
men tuum sanctum : exaudi me cum corde luctan- sitatibus aniinam meam; nec conclusisti me in
manus inimici. Confllebor tibi, Domine, iu sae-
tem, et agnoscentem peccata facinorum, et cogitatio-
num crimina confitentem. Frang?, Doinine, artes cula, quia fecisti: et exspectabo nomen tuum ,
bonum est aute conspectum sancto-
diaboli, obrepentibus aliis" alsnd suggerendo. Ipsa quoniam
euini orationem in alienalionero captivat. Respice, rum tuorum. Protexisti me a conventu malignan-
ct a multitudine operantium iniquitatem.
Domine, lacrymas meas; et cum lacrymae non tium,
tibi in populis, Doroine, et
sunt, indulgentia tuae pietalis infunde. Custodi in me j) Propterea confitebor
immaculatain fidem, meque cuin proximis meis sem- nomini luo psalmum dicam. Deus in saucto via tua,
per*in pace reconcilia; fructus tuos, panis ac vini, quis Deus niagnus sicut Deus noster? Tu es Deus,
propria largitate distribue. Tibi inclino cervicem, qui facis mirabilia solus. Ego autero seroper in te
libi genua flecto. Te Dominum raeum, cum sis unus[ speravi, Domine, et adjiciam super omnera lau-
dem ttiam. Mihi aulem adhxrere Domino honum
[AL, vivus]; in sancta Trinitate confiteor. Frange,'
Doraine, contra me oranium polestatem, erue me' est, ponere in Domino Deo spem meara. Per singu-
jacentem; el ea qttx explere iion possum, quasi sint los dies benedicam te, et Iaudabo nomcn tuum in
postulata, concede. Amen. acternum, et in soeculuni saeculi. Quoniam tu, Do-
mine, adjuvisti mc, el consolatus es me. Sit nomeu
IX. Domini benedictum, ex hoc nunc et usque in saecu-
Optimum recitatione quinque psalmorum postt lum.
tribulationem de percepto gaudio gratias » Oratio.
agere. Beneiictum nomcn tuum, Domiue Deus palrmu
Igiiur cum pius Dominns dixissel, Invoca mc int noslroruin: qui cum iratus fucris misericordiam l.i-
483 D. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. «4
cis, et in tempore tribulationis peccata dimittis his, A, meam. Dirige me in veritale tua, etdoceme : quia
qui invocant nomen tuum. Ad te, Domine, faciem lu es Deus salutaris meus, et te suslinui lola die. Dc-
ineam converto, tibi omnia peccala mea confiteor. duc me, Domine in via lua; et ambulabo in veri-
Tu nosti omnia, antequam fianl. Tu scis, quia post tate tua. Avertc oculos raeos, ne videant vanitatem .
baptismura praecepta lua conlempsi, et mandata tua in via lua vivifica me. Legem raihi constitue in via
non custodivi; et bonum quod potui facere, per tua, et dirige me in semitam rectam propier inimicos
negligcnliam non feci: et malum quod non debui fa- raeos. Deduc me in semitam mandatorum tuorum,
cere, per audaciam perpetravi. Et per concupiscen- quia ipsam volui. Et misericordia tua subsequatur
tiam multa mala feci in visu, in auditu, in gustu, in me, oinnibus diebus vitae meac.Sed et lingua mea
odoratu.et tactu : incogitatione, et in locutione, et in ineditabilur juslitiam tuam, lota die laudem tuara.
opere. Et quodinsacrosanctobaptismate coramange- Sit noraen Dominibenediclum, ex hoc nunc et usque
liselsanclis tuispromisi, non cuslodivi,sicutdebui; in sacculum.
nec adimplevi, sed consumpsi [Forte, contempsi], Oralio.
ct praeceptis tuis non obedivi, sicut debui <»: sed Gratias tibi ago, omnipotcns Pater, qui me digna-
superbiendo, irascendo, contcmnendo, negligendo, * tus es in hac nocte custodire. Deprecor clementiam
proprias voluntales faciendo, murmurando, delra- { tuam, piissime Domine, ut concedas mihi diem
hendo, dijudicandoculpas incurri. Deus, tu scis insi- venturum sic peragere in tuo sanclo servitio, cum
pientiam meam, et delicta mea a le non sunt abscon- humilitale et discretione, qualiler tibi complaceat
dita. Aspice in me confilentera peccata mea coram servitus noslra : et pracsta mihi hodie cum sunima
te, et miserere mei. Concede mihi in hoc soeculo patientia tibi gratum exbibere servitium. Immitte,
agere veram pcenitenliam, et in fuluro da mihi in- quacso, Doraine, angelum tuum in circuitu nostro,
dulgentiam, quia tu dignatus es dicere : Nolo mor- et eripe nos ab impiis, qtii in circuitu ambulanl;
tem peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. ut viam inandatorum tuorum absque omni errorum
xxxni, 11). Effunde super me misericordiam luain, scandalo inoffenso pede currere valeamus, per Do-
et dimitteomnia peccata mca, quae conscienlia nica minum uostrum Jesum Christura. Amen.
meluit, el adjice quod oratio non praesumit. Et da XI.
inihi perseverantiam in bonis operibus, ut te mise- Laus psalmi CXVIL et quid a nobis frequen-
rante pervenire inerear ad gloriara regni tui, Salva- tandum sit [Leg., el quod a nobis frequen-
tor muudi, qui vivis et regnas in saeculasacculorum. tandus sit].
Amen. Legi praeterea in cujusdam monachi visione, quod
X. I_
<
ab angelo lucis sollicite sit admonitus, ut psalmum
Quod satis sit utile prwvenire Dominum ora- ccntesimum oclavum decimum, id est, Beati imtha-
tionibus in ipso diei initio.
culati, in quo moralis virtus describitur, saepe in
Docent nos sancli prophetae suis imitabilibus oratione repeterei. Et revera idcm diversis spiri-
exemplis, praevenire faciem Domini mane orationi- tualibus confertur virtulibus, ut si nullus adesset
bus nostris. Et David quidem, Mane, inquit ad Do- alius, in oratione solus sufliceret. Absque enim pro-
minum, orafio mea prwvenietle (Psal. LXXXVII, 14). phetice mysteriis, omnia humanae vitae necessaria,
Isaias autem sic : Anima mea desideravilte in nocle: quae in caeteris psalmis latius describuntur, iu isto
sed in spiritu meo, in prwcordih meis de mane vigi- velut in quodam ferculo congesta nobis offeruutur.
labo ad te (Isai. xxvi, 9). Cum his ergo tribus con- Ergo juxta angelici nurainis salubre proecepttim,
gruentissirois jisalmis vigilcl ad Doiniuuiu mane spi- quousque huic mortali vitae t3rminum demtis, hunc
ritus meus, oreinusque in ortu surgenlis aurorae; ut singularis beneficii psalmum diebus singulis decan-
a luce priina in vcsperara sint oculi ejus 34 super teraus.
uos, et aures ejus ad preces nostras : nostrosque Post Kyrie eleison, el Orationem Dominicam,di-
dirigat gressus in viam pacis, ut absque omni er- _. canlur versus supradicti.
rorum scandalo gradientes, non dominetur noslri Oratio.
in
omnis injustitia. Hos ergo canamus ipso diei initio Pie exaudibilis Doraine Jesu Christe, exaudi*roo
psalmos : Verba mea. Clamavi tn toto corde meo , indignissimum peccatorem suppiicantem, per inter-
exaudi me, Domine, usque : In wternum fundasti ventum et merilum bealae et gloriosae semper vir-
eam; Domine, exaudi orationem meam, auribus per- ginis Mariae genitricis luce, et omnium civium su-
cipe obsecrationem meam. pernorum. Ecclesiae tuac sanclae catholicae fidem
Post Dominicam Orationem versus. auge, pacem tribue papae nostro il., episcopoque
Conserva me, Domine, quoniara in te speravi; dixi noslro il., abbati nosiro H., et omni huic congre-
Domino, Deus meus es lu, quoniam bonorum non gationi; principibus quoque nostris, consanguineis,
eges. Auditam fac raihi mane misericordiam tuam, parentibus, el lua mihi charitate conjunclis; eliam
quia in le speravi, Domine. Notam mihi fac viam in sua nobis munera largientibus, persequentibus et
qua ambulera, quia ad te, Doininc, levavi aniraam calumniantibus nos • omnibus, qui pro nobis implo-
* In Edit. Colon. « Et quod ante sacrosanctum altare coram te et corara angelis promisi.... et
pfaecepto prioris non obedivi sicut riebui, etc »
483 LITURGICA.— DE PSALM. USU. - PARS I. 486
rant sanctum nomen tuuni, vel qui pro se nos mi- j Ltus in saecula.Benedictus es, qui intueris abyssos, et
seros apud tuam clementiam supplicare voluerunt. sedes super cherubim; et laudabilis, et supcrexalta-
Nobis quoque peccatoribus remissionem et indul- tus in sxcula. Benedictus es, Domine, doce me justi-
gentiam tribue omnium peccatorum, infirmls salu- ficationes tuas.
tem, lapsis reparationem, aeris coramoditatem na- Confessio et laus sanctw Trinitulis.
vigantibus, et itinerantibus iter prosperum ac sa- Laudo, et henedico te, juste et bone Deus, totius
lulis portum, tribulatis gattdium, oppressis releva- creaturae parentem,in personis triiium, in substantia
tionem, caplivis , vinclis, et peregrinis remissio- unum, verum Patrem unigenitacniajestalis, ex nullo
nem, absolutionem, ad patriam, reversionem pro- ducentem initiiim,omnibus initium dantem; non cor-
pitius concede. Amen. Angelum tuum sanctum no- porali progenie, neque extrinsecus; non necessitate,
bis hic et ubique largire custodem et defensorem, nequevoluntate, scd natura Filium generanlem. Ve-
nuiluain discordantibus charitatera, infidelibus ve- rum Filium ex Patre sine spatio lemporis, ineffabili-
ram fidero, 35 dcfunctis parentibus nostris, pa- terante tempora natum. Verum Spiritum sanctum ex
tribus, fratribus, seu omnibus in tua fide quiescen- PatreetFilioinenarrabiliter procedentem,in Patre et
tibus indulgentiam tribue delictorum. Araen a. Filio substaniialiterpermanentem. yEternum Patrem
*
XII. sine nativitate , aeternum Spiritum sancium cum
Laus hymni trium puerorum , et quod in Dei processione sine nalivitate. Totum Patrem in Filio
laudefrequentanda[Leg., frequentandus] sit, el Spiritu sanclo. Totum Filium in Patre et Spi-
ritu sancto. Totum Spiritum sanctum in Palre et
Oportet nos sanctum imitari Prophetam dicen- filio
tem : Benedicam Domino in omni tempore, semper manentem, una potestate unoque regno, una
laus ejus in ore meo (PsaL xxxm, 2). Et illud : potenlia , et una aeternilate. Et tunc, et nunc ubi-
In omni loco dominationis ejus benedicanima mea que regnantem. Per omnia saccula saeculorum.
Dominum (Psal. cu, 22). Et si Deus ubique recte Amen.
creditur esse, omnibus eum locis dominari reclis- XIII
sime confitemur. Renedicarousergo ei in omni lem- Qu6a orandum nobis sit quotidie cum lacry-
pore, qui uos in omni loco et in omni tempore re- mis pro diversis plagis quas patimur.
git; qui nos creavit et recreavit, custodit el nutrit; Quia videraus nos in illttd Jeremiae incidisse la-
in quo vivimus, et movemur, ct sumus. Quapropter mentum, quod dicit : Si egressus fuero ad agros,
una parva et magna laus semper in ore nostro verse- ecce occhi gladio : et si introivero in civitatem, ecce
tur : in qua omnis creatura per genus ct speciem ad ( ) attenuati fume (Jerem. xiv, 18) : nec non et illam
laudem creatoris hortatur. Et non solum diebus sin- Domini terribilem comminationem in nobis comple»
gulis, sed et vespere, mane et meridie, imo singu- tam, 36 1ua Dominus gladio, etfame, etpeste con-
lis quibusque horis diei, tota cordis intentione sumat eos : petamus et cum eodem Propheta capili
eam Domino offeramus. Haecnamqtie omnibus iau- nostro aquam, el oculis nostris fontem lacrymarum,
dibus laudabilior, et Deo prae omnibus amabilior. et ploremus die ac nocte inlerfettos populi nostri.
Haecnamque est illa singularis laus, qua nos lauda- Quod nunquam melius possumus deplorare, quam
mus, melle et favo dulcior : hymnus videlicet, quem si contrito et humiliato corde hos quinque psalmos
tres Deo dilecti pueri, inter medias edaces flammas coram Domino frequentemus : Deus auribus nostris.
tripudiantes luserunt, id esl: Benedicileomnia opera Deus, repulhti nos ; Ut quid repulisli nos, Deus, in
Domini Domino. De quo fidenter dico, quia sicut finem? Deus, venerunt gentes; Qui regis Israelin-
dicimus : Sancta sanclorum et Cantica canticorum, tende.
ita et iste dici polest Hymnus hymnorum. In quo Posl Dominicam Orattonem versus :
succincte et affalim melius quam in oronibus lau- dixi: Domine , miserere mei; sana animam
Deus et con- Ego
datur deorum, qui personaliter trinus, tibi. Peccavimus cum patribus
substanlialiter unus vivit et regnat ubique per meam, quia peccavi fecimus. Ne
Amen. p.ostris, injuste egimus, iniquitatem
omnia saeculasacculorum. memineris iniquilates nostras antiquas, cito nos an-
Post Dominicam Oralionem versus : ticipet misericordia tua, Domine. Adjuva nos, Deus
Benediclus es, Domine Deus patrura nostrorum, salularis noster, et proptcr honorem nominis lui,
et laudabilis, et gloriosus, et superexaltatus in sse- Domine, libera nos. Memento nostri, Domine,
cula. Et benedictum nomen gloriae tuae sanclum, et in beneplacito poptili tui, et visita nos in salu-
laudabile, superexallatum in omnibus saeculis. Be- tari tuo. Converte nos, Deus, salutaris noster, el
nedictus es in lemplo gloriae tuae, ct superlaudabi- averte iram tuam a nobis. Eripe nos de in!m'cis
lis, et supergloriosus in soecula. Benedictus es in nostris, Deus nosler, et ab insurgentibus in nos
tbronoregni tui, el superlaudabilis, et superexalta- libera nos. Domine, ne longe cas a nobis; Deus,
• Hic flnis staluitur primoe partis aptid Qnerceta- partera, et finem hujus staluendum esse post ora-
nuni et in editione Coloniensi; sed male. Ipse enim lioiiera : Pro servanda lilendi loquendique discretio-
scriptor codicis, quo usus est primus editor, monet ne, ut infra, § 17.
laudera hymni trium puerorum pertinere ad priorem
487 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. 488 k.
in auxilium nostrum respice. Convertere, Domi- j\usque in saeculura. Memeuto congregationis tuae,
ne, aliquanlulum, et deprecare super servos tuos. quam creasti ab initio. Liberasti virgam haereditatis
Salvos fac nos, Domine, Deus noster, et congrega tuae. Ne tradas bestiis animas confitentium tibi: ani- |
nos de nalionibus : ul confiteantur nomini tuo san- mas pauperum tuorum ne obliviscaris in fioem. D% s,;
cto, ct gloricraur in laude tua. Exsurge, Do- mine, Deus virtulum, converte nos, et ostendefaciem
mine, adjuva nos, et libera nos propter nomen tuam, et salvi erimus. Ostende nobis, Domine, mise-
tuum. ricordiam tuam, et salutare tuum da nobis. Domine,
Oratio Deus virtutum, exaudi preces nostras, auribus perci-
Oramus te, pie exaudibilis Domine Jesu Christe pe, Deus Jacob. Et tu,Domine,Domine, facnobiscum
Deus noster, et cum omni supplicatione rogaraus, ut misericordiam propter nomen tuum, quia suavis est
per interventum beatae et gloriosae semper virginis misericordia tua. Protege nos a conventu malignan-
Mariae, omniumque sanctorum angelorura, archan- tium, et a multitudine operantium iniquitatem. Mitte
gelorum , patriarcharum , prophetarum , apostolo- nobis auxilium de sancto, et de Sion tuere nos.
rum, martyrum, confessorum, virginum, monacho- Exaudi nos, Domine, quoniam benigna est raiserw-
rura, et omnium civium supernorum, Ecclesiae tuae cordia tua : secundum mullitudinem miserationtwa
catholicaefidem augeas, pacera tribuas, indulgentiam B tuarum respice in mc. Praetende, Domine, miseri-
nobis et remissionem peccatorum concedas. Aroen. cordiam tuam scientibus te, et justitiam tuam bis
Infirrois salutem, lapsis reparationem , aeris com- qui recto sunt corde. Complaceat tibi, Domine, ut
moditatcm naviganlibus, et ilinerantibus fidelibus eripias me : Domine, in auxiiium noslrum respice.
iter prosperum ac salulis portum, tribulantibus Exsurge, Domine, adjuva nos, et libera nos propter
[Forte, tribulatis] gaudium, oppressis relevationem, nomen tuum.
caplivis, vinctis, et peregrinis, remissionem, abso- Oralio.
lutiouem et ad patriam reversionem. Amen. Angelum
Propitiare, Domine, quoeso, universae Ecclesiae
tuum sanctum hic et ubique custodem, mutuam tuae calholicae, toto orbe terrarum diffusae. Largire
discordantibus charilatem, infidelibus veram fidem, illi fidera
rectam, opus praecipuum, pacem perpe-
et defunclis fidelibus feduiem propiiius donare di- tuaro.
Propiliare oinnibus fidelibus luis sub jugo
gneris aeternam. ethnicorum laborantibus. Propitiare famulo tuo N.
XIV. [AL, II.] papae, et omnibus sacerdotibus atque mi-
Quod secundum prwceptum Apostoli orandum nistris, cunctoque clero eorum. Propitiare famulo
sit ab omnibus pro omnibus. C ttio N. abbati, et universae huic congregationi tuse,
Praecepit nobis sermo apostolicus : Orate, dicens, omnibusque per lolura orbem in luo nomine con-
N. regi, cunctisque
pro invicem, ut talvemini (Jac. v, 16). Cui nos necesso gregatis. Propitiare famulo tuo
est in saluberrimis praeceptis obedire , et orare Christianis principibus, et universo exercitui eorum.
omnes pro omnibus, ut salventur omnes cum omni- Propitiare universis fratribus meis, sive eis, qui tua
bus. Septem sunt practerea psalmi, ex quibus si charitate, vel etiarii consanguinilate conjuncti sunt.
unuin corpus eflicimur, pro omni prorsus corpore Propitiare omnibtrs, qui pro me implorant nomen
oramus Ecclesiae. Considerato tamen, qui legis, et sanctum luum, vel qui me miserum apud tuam cle-
proba quod diciraus. In his namque rnemoria sacer- mentiam supplicare voluerunt. Propiliare virginibus,
dotum, regumque, et potentatuum , populi quoque conjugatis, ac viduis, orphanis, captivis, pcenitenli-
et plebis simul. Psalmorum ergo, quos diximus, bus, inflrmis, afllictis, navigantibus, itinerantibus,
ista sunt capita : Memento, Domine, David; Domine, incarceratis, et in qUibuscunque necessitatibus at-
in virtute tua; Ad te, Domine, clamavi Deus meus; que miseriis constitutis, et universo popuio tuo
Deut mhereatur nobis; Benedixisti, Domine; Domi- Christiano, quem pretioso sanguine redemisti. Pro-
ne, refugium; Confilebor tibi, Domine, in toto corde pitiare etiam miseris paganis, Judaeis atque hsereti-
meo, quoniam exaudisti omnia verba oris mei. Sane, D cis, sive lapsis, ut credant in te Dominum Deumque
ne quis nos reprehendat,, quod prius posuimus psal- verum, et revertanttir ad te in toto corde suo. Tri-
mum, Memento, Domine, David , qui posterior est bue, quaeso, Doraine, omni sexui, et uuiversae oetati,
condilioni ordinis Chrisliani, mandatorum
ordine, dabinius responsura, quia non est pensan- atque
dus ordo in psalmis, sed virtus. Et quia primus est tttorum cuslodiam, et suorurri omniura veniam de-
intra Ecclesiam ordo sacerdolalis, hunc primum po- lictorum, et nobis miserere. Amerii
suimus in precibus. XV.
Post Dominicam Orationem versus: Quod bonum sit orare pro defunctis fidelibus.
Ego dixi : Doroine, iriiserere mei, sana ariimarti Arguit sanctus Apostolus quosdam Corinthios in-
meam, quia peccavi tibi. Sacerdotes tul»induant fldelilatis, quia de resurrectionis gloria titubabant •
jusliti im, et sancti tui exsultent. Domine, salvumi Si Chrislus, inquit, prwdicatur quod resvcrexit a
facregem, ct exaudi nos in die, qua invocaverimusi morluis, quomodo quidam dicunt in vobis, quoniam
te. Salvum fac populuro 37 tuum, Domine, et be- resurrectio bonorum [Al. , mortuorum] non est (I
nedic hxrcditatcm tuam, ct rege eos, ct extolle eos; Cor. xv, 12)? Nos ergo, qui absque omni scrupulo
489 LITURGICA. - DE PSALM. USU. - PARS. I. 490
resurrectionem veraciter credimus et exspectamus, Apori. Possunt tamen, sicut [Forte, si cui] placel, et
oremus quotidie pro resurrecturis dormientibus fra- non cedil pigritiae, continuari Imic psalmus duodeci-
tribus nostris. In his namque quinque psalmis, pos- mus : Usquequo, Domine; et centesimus et vige-
sumus aliquo modo eoruni memoriam faceie, quia siinus : Levavi oculosmeosad montes.
praedicatur in eis quodammodo resurrectio mortuo- Post Dominicam Orationem versus.
rum : Misereremei, Deus, secundummagnam; Lilexi, Mitle nobis, Domine, auxilium de sancto, et de
quoniam exaudivit Dominus; Credidi, propter quod Siontuere nos. Protege nos a conventu maligrianliuro,
locutus sum ; Confitemini Domino quoniam bonus , et a mullitudine operantium iniquitatem. Ulumina
quoniam in swculum misericordia ejus; Dicat '
nunc faciem tuam super servum tuum, et salvum me fac
lsrael; Laudate Dominumin sanctis ejus. in tua miscricorriia. Doniine, non confundar, quo-
Posl Dominicam Orationem versus. niam invocavi te. Faciem tuam illumina super ser-
vum tuuui, et doce me justificationes luas. Quonhm
Animoe morientium fratrum noslrorum in bonis
tu illuminas lucemas raeas, Doroine Deus meus, il-
demorentur, et seroen eorum haereditate possideat
lumina tenebras meas.
terram. Non veniat eis pes superbiae, et manus pec-
catorura non moveant eos. Accipiant benediclionem Oratio prima in dormitorii cellula.
a Domino, et misericordiam a Deo salulari suo. Ex- Benedic, Domine, quaeso,"cellulam [ AL, cellam]
sultent in conspectu Dei, et delectenlur in laetitia. istam, ut qui in umbra alarum tuarum speramus, ab
Tu aulem, Domine, ne longe facias misericordias omnibus insidiis daemonum, virtutis tuac polenlia
tuas a nie : raisericordia tua et veritas tua suscipiat tueamur. Per Dorainum noslrum Jesum Chrisiuro,
eos. Da eis, Domine, proteclionem salutis tuae, et qui vivit et regnat in saeculasaeculorum. Amen.
dexlcra tua suscipiat eos. Euiitte lucera tuam et ve- Alia.
ritatem tuam: ipsa eos 38 deducat in montem Huic cellulae, quaeso,Domine, praesens adesto, ut
sanctum tuum, in tabernacula tua. Et inhabiteut in caterva daemonumcontrita effugelur.
taberuacula lua in saecula; proteg-ntur in vela- Item oratio.
menio alarum tuarum. Tuautera, Do.nine, miserere Domine, quem neque spatia dilatant, nec brevitas
eis, el resuscila eos, et confinna eos in conspectu locorura angustat, hauc cellulam, qiioeso,proesentiae
tuo in aeternum : ut inhabilent in domo lua, in lon- tuae luce perfunde, ul lenebrarum auclor confusus
gitudine dierum. abscedat. Per Dominum noslrum Jesum Cbristum.
Oratio. Alia.
Ne reputes, piissime Domine, peccata quiescen- " A facie impiorum, quaeso, Domine, sub umbra
tiuro fratruro meorum, vel eorum qui mihi con- alarum tuarum nos protegc, ut ad Iaudem tui nomi-
juncti ttia charitate exsiiterunt; ut his atque omni- nis surrecturi, te super nos vigilante securi dorinia-
bus in tua fide defunclis digneris aeternam conce- rovs. Per Dominum nostrum Jesum Chrisium.
dere requiem. Amen.
Alia oratio. Atia.
Da, quoeso, Domine, requiem omnibus fratribus Gratias tibi ago, Domine sancte Pater, omnipo-
nostris, qui de hac luce in confessione tui nominis tens acterne Deus, qui me dignalus es in h..c die
migraverunt, et nobis miserere. Amen. , custodire per tuam sanctam misericordiam; concede
mihi hanc noctem tranquillo et mundo corde et cor-
XVI.
pore sic peHransire, ut pnre ad vigilias surgcns
Quod orandum sit in dormitorii ccllula, jrratum libi servitium exsolvere possim.
priusquam corpusculum detur quieti.
39 Oralio sancti Hieronymi pro custodia diei
Post decursum vero lotius diei spaliuro, cum ad sequenlis ».
lectulos accedimns dorniUum, votis oranibns roge- Mecum eslo, Domine Sabaoth; mane cum surrexe-
mus Dominum, cum Propheta dicentes : Illumina " ro, intende ad me, el guberna omnes actus meos, et
oculos meos, ne unquam obdotmiam in morte (Psalm. verba mea, et cogitatio.es meas vel opera mea, ut
xn, 4). Neque enira ra lior cst raorluo dormiens qui totura diem transigam in tua voluntale. Da mihi,
a vespere usque ad mane obdurato [ Forte, oblu- Domine, limorem luum, cordis compunclionem,
rato ] ore laude Creatoris, non tara sonino, quam mentis humililalem, conscienlhe purilatcm, ul ter-
lethargia depressus resupinus stertit in Iectulo. Ve- ram despiciam, cceluni suspiciam, peccata oderim,
rum quia conlra naturam est insomnem vivcre ho- et jiistitiam diligam. Abscinde a me, Domine, gulae
minem, illum rogemus dormiluri, q;:i non dormi- appetilum, concuplsccntiam fornicationis, amorem
tabit neque dormiel; ut satisfaciamus dorroientes pecunia!, peslera iracuudice, tristitiam saeculi,nicntis
non voluntali, sed necessilati. Canainus praeterea accidiam, vanam hctiiiam, tyrannidem superhiae.
coram leclulo psalmum sexlum, id est, Domine, ne Planta in me, Domine, virluiem abstinentiae, et con-
in ira tua arguas me; congruit enim el rei el lem- tiiienliain carnis, et castilalera menlis, voluntariam
» Exstat apud Marten., Antiqua Ecclesiae Disciplina, pag, 621, in Libello Caroli Calvi, pag. 6, ciiro,
quadam differentia.
PATROL, CI, |6
491 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 492
paupertalcm,verampatientiam,laetitiara spiritualem, _i unus est (Deut. vi, 4), nisi Trinitas unus Deus esset.
aaimi stabilitalem, cordis contrilionem,humilitatem Et nisi tu Deus Pater ipse esses, et Filius Yerbum
non fictam, fraternam charitatem. Custodi os raeum tuum Jesus Christus ipse esset, et donum vestrum
ne loquarvana, ne fabuler saecularia, ne detraham Spiritus sancti [Forte, sanctus]; non legeremus ivs
absentibus, ne maledicam praesentibus parenlibus litteris Vetitatis : Misit Deut Filium tuum (Gal. iv..
[Vox parentibus tedundai]; ne respondeam maledi- 4). Nec tu unigenitc diceres de Spiritu sancto :
ctum j>romaledicto; sed e contrario benedicam Do- Quem miltet Paterin nomine meo; et quem ego mit-
niinum in omni tempore, semper laus ejus in Ore tamvobis a Paire (Jotin. xiv, 26; xv, 26). Ad hanc
meo. Custodi oculos meos, ne videant mulierem ad fegulam fldei dirigens intenlionem meam, quantum
concupiscendam eam, ne desiderem rem proximi, me posse fecisti, quaesivi te, et desideravi intellectu
ncc dclicias htijus saectili; sed dicam cum spiritu 40 videre, quod credidi, ct mecum disputavi et la-
David : Illumina oculos meos, ne unquam obdormiom boravi. Domine Deus meus, una spes mea, exaudi
in tnnrle, ne quando dicut inimicus meus : Prmvalui me, ne fatigatus nolim lequaerere, sed quaeram fa-
adversus eum (Psat. xu, 4). Et dicam : Oculi mei ciem tuam semper ardentem. Tu da quaerendi vires,
semper ad Dominum, et rcliqua. Et itcrum dicam : qui invenire te fecisti, et magis magisque invenien-
Atl te levavi oculos meos, qui habitas in cwlis. Custo- 'B di te spem dedisti [Edit. Colon., Coram te est flrmi-
di aures meas, ne audiant linguam detrahentem, nec tas et infirmitas mea ; illam serva, istam sana].
auliantmendacium, nec verbum otiosum : sed sem- Coram te est seientia et ignorantia mea. Ubi mihi
per aperlae smt quotitlic ad audiendum verbura Dei. aperuisli, suscipe intrantem; ubi clausisti, aperi pul-
CuUodi jiedes meos, ne circumcant domum oliosi, santi, ut merainerim tui, inteliigam te, diligam te.
sed stcnt in oratione Dei. Custodi manus meas, ne- Auge in me ista, donec me reformes ad integrum.
porriganlur saepe ad accipienda munera, sed potius Scio scriptum esse : In multiloquio non effugies pec-
eleveutur in precibus Domini mundse el purae, sine eatum (Prov. x, 19). Sed utinam praedicando verbum
ira et tliiceptalione, quo possim dicere Hluraprophe- tuum, et laudando te, tantumraodo Ioquerer : et non
ticuiii sermonem : Dirigatur oraiio mea sicut inccn- soluro fugerem peccatum, sed meritura acquirerem,
sum in conspeclu tuo. Etevatio manuum mearum sa- quamlibet multum sic loquerer. Neque enim hoc mo-
criftcium vesveriinum. Fiat. Amen. do de le bealus Paitlus proeciperet Timolheo Filio
XVII. suo, eui scripsit, dicens : Prwdica verbum, insta op-
Pro servanda silendi loquendique discretione. _ puriune, importune (Tim. iv, 2). Yerbum tuum, Do-
mine, nunquid dicendum est, istum non multum lo-
Scriptnm est, aflirmante apostolo, Quia vita et' cutum, quoniam non solum opportune, verum etiam
tnors in manu linguw esl (Prov. xviu, 21). Et iterum : importune Yerbum tuum, Domine, non tacebat? Sed
Linguam nullus hominum domare potest (Jac. m, 8). ideo non erat multura, quia tantuin eratnecessarium.
Quod ergo non polest domare purus homo, rogemus, Libera me, Deus meus, a mulliloquio, quod patior
utdomet Deuset horao. Ergoad obtinendam virtutem intus in anima roea, misera in conspectu tuo, et
discreti silentii, supplici devotione hos canamus Do- confugiente ad misericordiam tuam : non enim co-
mino psalmos : Verba mea; Dixi, custodiam vias gitationibus taceo, etiam tacens vocibus. Et
quidcro
meas; Domine, clamavi ad te, exaudi me. si non cogitarem, nisi quod placeret tibi; non uti-
Post Dominicam Orationem versus.
que rogarem, ut me ab hoc multiloquio Hberares.
Domine, exandi oralionem meam, auribus percipe Sed multaesunt cogitationes meae tales, quales nosti
verba oris mei. Custodi me, Domine, ut pupillam cogitationes hominum, vanae sunt. Dona mihi
quae
oculi: sub umbra alarum tuarum protege me. Pone, non eis consentire; et si quando me delectant, eas
Domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantiae nihUorainus improbare, nec in eis velut dormitando
labiis meis. Ut non declinet cor meum in verbum immorari : nec tamen valeant
os meum laude ut apud me, ut aliquid in
jnatum, scd replealur tua; pos- _ opera mea procedat ex illis; sed ab eis mea saltem
sim cantare gloriam tuam, tota die magnitudinem [Forte, salva] sit tota sententia, tota
tuam. Et erunt, ut coraplaceant eloquia orismei, et tuente. conseientia, te
Sapiens quidam, cum de te loqueretur in li-
meditatio cordis mei in conspectu tuo semper. Sed et bro suo,
qui Ecclesiasticus proprio nomine vocatur:
lingua mea medilabilur justitiam tuam, tota die lau- Mulla, inquit, dicimus, et deficimus verbis. Consum»
dem tuam. Doraine, exaudi orationem meam, et cla- matio autem sermonum univertorutn
ipse est (Eccli,
mor meus ad te perveniat. XLIII,29). Cum ergo pervenerimus ad te, cessabunt
Oratio. multa ista quaedicimus, et non p"ermanebunt: sed tu
Domine Deus noster, credimus te Patrem, et Fi- manebis solus omnia in omnibus. Et nos sine fine
Hum, et Spiritum sanctum. Neque enim riiceret Ve- dicemus, unum; laudantes te, unum; et in te facli,
ritas: Ite, baptizate omnes genles in nomine Patris, ctiam nos unum. Domine Deus une, Deus Trinitas,
et Filii, et Spiritus sancli (Matth. xxvm, 19), nisi quaecunquedixi in his libris de tuo, agnoscant et lui:
Trinitas esset. Nec baplizarc nos juberes, Doraine si qua de meo, et tu agnosce [Forte, ignosce], et
Deus, in ejus nomine, qui non essct Deus; nec dice- tui. Amen,
retur voce ejus : Audi, hrael, Dominus Deus lutts
j93 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS II. 494

PARS SECUNDi..
ORATIONES PER QRDINEM.

I. 1 tuarum, illorum etillarum,quinobis suas largiti sunt

A
Qratio ad canendos [post cantatos] psalmos eleemosynas, et quorum nomina scripla sunt a.pud
pro seipso. hos,et qui se in nostris commendaverunt orationibus,
ut eis tua misericordia beneficia impendas, et in loco
Liberator animarum et mundi Redemptor, Jesu
rex tibi placentium collocare digneris, Seryator niundi,
Christe, Domine Deus oeterne, iinmortalis, sup-
immensam et magnam clementiam qui cum Deo Patre el Spiritu sancto vivis et regnas
plico ego peccator Irt soeculasaeculorum.Amen.
tuam, ut per modulationera psalmorum, quos ego mi-
ser indignus cantavi, liberes animam meam de pec- IV.
cato, et abtlucas cor meum de malis et pravis perfi- Oratio pro abbate vel congregatione.
disque cogilationibus, et abstrahas corpus meum a Domine Deus oeterne et incomprehensibilis, tu so-
servitute peccati, et repellas a rae carnales concu- lus nosti corda filioruin hominura. Tu scis quod in-
piscentias, et eripias me de omni impedimento Sa- numerabilis est iniquitas raea, et quo modo pro aliis
tanae, atque ministrorum ejus visibilium atque invr- rogare valeo, qui pro me ipso idoneus non sum? Ta-
sibilium, etinfldelium tuorum, quiquaeruntimpedire men, clementissime Pater, secundum multitudinem
aniroaui meam. ,g misericordioe tuae suscipe preces servi lui, quas in
II. conspectu majestalis tuoe effundo pro famulo tuo N.
Oratio quando pro aliis psalmi decantantur abbate, vel cunctis fratribus, qui snb reginiine ipsius
[decantati sunt]. esse videmus, ut des nobis oinnibus charilatem vc-
Domine Deus oranipotens, creator ccel-iet terrae, ram ad invicem et concordiaoi, quce tibi sit placita.
exaudi propitius orationem meara, in qua ego pecca- Aufer a nobis, Domine, omnia niala, el milte nobis
tor magnificentiam tuam exoro pro famulo tuo N. omnia bona quae sine te nemo habere potest: et da
nobis perseverantiam in bonis operibus, ut te mise-
Suscipe, obsecro, per magnaro miseiicordiam tuam,
et pro modulatione psalmorum, quos infelix cantavi, rante pervenire mereamur ad gloriam regni tui,
Servator mundi, qui vivis et regnas in saecula saecu-
petitionem meam; el concede ei in prcesenli saeculo
vitam et sanitalem, et spatium in ista vita ad pceni- lorum. Amen. Alia oralio.
tentiam agendam, et in futuro saeculoda ei veniam,
Dominator Domine Deus omnipotens, in voluntate
et indulgentiam vel remissionem omniuni peccato-
tua universa sunt posita, tu nosti omnia, autequaru
rum, et cum oronibus sanctis tuis, vitam percipere flant.
Amen. Aspice in nos, et miserere nostri. Tu clemen-
sempiternam. r tissime Deus, qui hanc congregationera ad glorifi-
41 DI. candum nomen tuum sanctum in hunc locum adunare
Oratio pro patre , et matre, et omni paren- pcrmisisti, da adjutoriura tuum sanctum de ccelis
tela. nobis servis luis, ne paliamur detrimentum animoe
Dominator Domine Deus omnipotens, qui mirabi- nostrac; et ne ries hanc congregalionem in dispersio-
liter cuncta condidisti, et tua dispositione omnia nem, sed conserva eam propter iiomcn sanctum tuuro,
creasti, quiqtle jussisti conditionem propagandae so- et reple corda nostra fide, spe et chariiate, obedienlia,
bolis ex viro et femina esse, et praecepisli dilectio- et humilitate, alque patienlia; et fac nostrum recto-
nem et amorem circa patrem malremque exhibere; rem atque Patrem secunclum cor tuum, ut faciat
exaudi me misericors Deus clamantem ad te pro voluntalem tuara ad salutem suam et nostram : qua-
genitore meo N. et pro genitrice mea N., quorum liter te, Domine, semper mereamur habere pasto-
utrumque ex tua providenlia mihi humillimo pfaepa- rem, et in omnibus proteclorem. Fiat, Domine, vo-
rare dignatus es; seu et fratribus meis alque sorori- hratas tua in omnibus nobis, ut te miserante pervc-
baSj omnique parenlela, quimihi peccatori ex carnis; nire mereamur ad gloiiam regni lui, Servator mundi,
eonsanguinitate conjuncti sunt, tam vivis quam ett qui vivis et regnas in saeculasaeculorum. Amen.
defunctis, quorum noraina ct merita libi Domino'D V.
Deo universorum cognita sunt, ut protegas eos at- Oratio pro familiaribus et omnibus Christia-
que ab omnj malo defendas, et in via salutis eos> nis, omnibus commcndatis.
disponas; et ne dies eorum ante finiri sinas, quam\ DomineDeus omnipotens, qui Ecclesiam tuam toto
per veram confessionem, veraraque emendationemi orbe terrarum in cunctis gentibus dilatare dignalus
suorura oroniurodelictorum, peccata dimitlas,ut carnei es, et ab omuibus grarfibus qni in ea firieliter conti-
exulos ccelesti participatione dignos eflicias. Exaudii nentur, tibj serviri jussisti, et cui singiilorummerita
me etiam raiserrimum, clementissime Deus, suppli- coghita suiit, miserere universis familiaribus nostris-
cauteui ad tepro animabtis famulorum famularumquee et omnibus orthodoxis episcopis, abbatibus, 42 Pres»
495 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 496
byleris.diaconis et subdiaconis, acolylis, exorcislis, Ai poenis inferni. et ab omnibus insidiis inimici mentis
leclorihus, janitoribus, monachis, clericis, virgini- el corporis. Deus, qui non vis mortem peccatoris,
bus, viduis, cunjtigatis, continentibus, poeiiilentibus, sed ut convertatur et vivai, a:!juva me, ut toto corde
regihus, principibus, ducibus, judicibus, iribunis, convertar ad tc, et tuis merear inhaerere mandatis.
centurionibus, quinquagenariis et decanis, univei'sis Deus, qui mortificas ct vivificas, deducis ad inferos
gradibus qui in fide sanctae Trinitatis in Ecclesia lua ac reducis, da mihi mortificalionem carnis, et vivi-
calholica communiter continenlur. Miserere et om- ficationera spiritus. Deus, qui suscitas de pulvere
nibus qui in ficleet amore sancti nominis lui nobis egenuin, et de stercore elevas pauperem; erige me
eieemosynas suas dederunt, seu in orationibus nostris de lacu miseriac, et de luto faecis ad te clamantera,
sc commendaverunt, et his quos admJsceri in ora- et stalue supra petram pedes meos; et immitte in
tionibus nostris promisiraus, tara vivis quam defun- eos, et in os raeum canticum novum, hymnum glo-
ctis, incohimibus atque infiriiiis, quorum nomina et riae tuae. Deus, qui solus habes immortalilatem, et
mcrita tibi Domino Deo universorum sunt cognita, lucem habitas inaccessibilem, Hbera me a morte per-
quia sapientiae tuaenon est numerus. Exaudi me, petua, et ostende mihi lucem miserationum tuarum,
piisoime ct misericors Deus, et miserere omnibus et dele iniquitates meas, et doce me facere volunta-
calholicis adhucin corpore comniorantibus; et aver- B 1 tem tuam cunctis diebus vitaemeae. Deus, qui nosti
sos a via veritatis dignare ad le converlere, ut te praeterila et futura, da mihi veniam delictorum meo-
toto corde requirant: et aelerna protectione omnes rum praeteritorum, et de proesentibus etfuturis dona
conserva, ut nullis tentationibus a te separei.tur; et Biihi continentiam, ut ad tuam merear misericor-
prxsla ut moiiuis prostt haec oratio servi tni ad diam pervenire. Deus, qui magis nos 43 v's esse
emciitlaiionem delictorum, seu alienationem [AL, al- correctos quam perire neglectos, noli me perdere in
lcvialionem] poenarum. Tu Deusmagne et terribilis, delictis meis multis et maximis; sed secundum tuam
misericors et amator hominum, tu scis quid singulis misericordiam et miserationem corripe me, et a tua
expediat. Obsecraraus clementiam tuam , ut juxta misericordia ne repellas me, nec corruam in con-
voluntatem tuani fiatnobis omnibus, lara vivis quam spectu adversariorura meorum; et ne dicat inimicus
defunclis fidelibus, Servalor mundi, qui vivis et re- meus, Praevalui adversus eum. Deus, cujus oculi
gnas in saecula saeculorum. Amen. respiciunt vias filiorum hominum, respice in me, et
VI. miserere mei, et repellea me quod odisti, etmisericors
Oratio pro eleemosyna. impende quod diligis. Repelle a me, Domine, omnes
cogilationes noxias, et omne os pravuin, et opus per-
Domine Deus omnipotens, magne et aeterne Me- C ( versuro; et dimitte quac conscientia mea miscra me-
dice, qui remedinra animarum in eleemosynarum tuit, et adjice quod oratio non pnesumit. Deus,
quia
dislributione fidelibus tuis indulgenliam et remissio- tibi de omnibus cura est, noli me
derelinquere in
nem peccatorum misericorditer promisisli; exaudi manu consilii mei, et in arbiirio meo sine adjutorio.,
me, clemens et benigne, pro universis fidelibus luis, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vi-
qui nobis eleemosynas suas dederunt, vel in fide tuae vens : et quia sine te labitur humana mortalitas, tuis
majeslatis in orationibus nostris se commendave- semper auxiliis, et abstrahatur a noxiis omnibus
runl, lam vivis quam defunctis, incolumibus atque fragililas mea, et ad salutaria dirigatur. Deus, qui
infirmis : et perveniant ad aures misericordiae tuae es coi-dium inspector, da mihi cor quod te timeat,
preces meoe, quas pro salute illorum coram te ef- sensum qui te intelligat, opus quod tibi placeat; ut
funrio. Ne aspicias, Doraine, peccata raea, sed fidem te timendo semper declinem a malo, et le
diligendo
illorum atque illarum, qui nobis in fide tui nominis semper a te custodiar in bono : el da mihi virtuiem
largiti sunt bona temporalia, ut tu Deus remunerator resistendi contra vilia et insidialo.es omnium vir-
omnium bonorum retribuere illis digneris pro parvis tulum. Deus, qui es largilor omnium bonorum, lar-
raagna, el pro terrenis praeiniasempilerna, Servator gire mihi firiem, et opus scientiae et continentiam,
inundi, qui vivis et regnas in saecula saeculorum. ** 1 charitatem et castitatem, veram patientiam et humi-
Araen. litatem, et voluntariam paupertatem, et perseveran->
VII. tiam bonam in luo famulatu. Deus, qui es via, veri-
Confessio majestatis, et postulatio veniw. tas et vita, deduc me in viam tuam, ut ingrediar in
veritate tua; laetetur cor meum, ut timeat nomen
Domine, exaudi orationem raeam, auribus percipe
et perduc rae ad vitam aeteniam.
verba oris mei. Deus, inlret in conspectu luo oralio tuum,
mea. Inclina aurem tuam ad preces meas, Domine. Deus, qui es lux vera illumiuans corda fidelium,
Deus qtii jtista postulanles exaudis, ne sis inexorabi- illumina cor meum lumine inlelligentiae tuae, et da
lis propter nimia peccata et crimina mea, sed pro- mihi scienliam veram, et repelle a me omnes tene-
pter immensam pietatem tuam exaudi orationem bras ignorantiae, et tenebras peccatorum meorum
meam, et auribus percipe lacrymas meas, et remitte expelle a me, Domine, ut in splendore luminis tui
mihi, ut refrigerer prius quara abeam, et amplius semper ambulare merear. Deus, qui facis mirabj-fa .
non ero. Deus, qui omnes homines vis servare, et magna solus , fac mecum signum in bonum, tft *t&
neminem vis perire, serva me a laqueo mortis, et a deant qni me oderunt, et confundanlur; quoniaio
 497 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS II. *&_
tu,Domine,adjuvisti me, et consolatus es me, et di-,A Miserere, miserere, Trinitas et Unitas. Te laudo, te
cant: Haecmutatio dexterae Excelsi, esto. Domine, adoro, te confiteor, pax mea, spes mea, laus, vita,
fac cum servo tuo secundum misericordiam tuam, pulchritudo et beatitudo mea, confidentia et fiducia
et juslificationes tuas doce me. Servus ttius sum mea, remissio facinorum et flagitiorum meorum :
ego, da mihi jntellectum, ut discam mandata tua, et amor ac firmamentura meum, refugium, liberator,
custo.iiam illa in toto corde meo, quia in custodien- [protector] et susceptor Deus raeus : doclor, medi-
dis illis retributio multa est. Doroine, fac mecura cina, gubernator ac re.iemptor meus, requies mea,
secundura misericordiam luam, quia suavis est mi- sanitas et delectatio mea, testis et judex meus, san-
sericordia tua. Libera me, quia egenus et pauper cta Trraitas, inseparabilis Unitas. Deus omnipolens,
ego sum, et cor meum conturbatum est intra me. me ab omni malo Hberare digneris, et tua sempi-
Libera me a persequentibus me, quia confortati terna benedictione benedicere, qui es Deus benedi-
sunt super me. Libera me, Deus Israel, ex omnibus ctus, ineffabilis et incorruptibilis in saecula saeculo-
iniquilatibus meis. Libera me de sanguinibus, Deus, rum. Amen.
Deus salutis meae, et exaltahit lingua mea justitiam IX.
tuam. Libera me de ore leonis, et a cornibus uni-
cornium [AL, unicorniorum], ut enarrem nomen g Confessio peccatorum.
tuum fratribus meis. Liberator raeus de inimicis Sub confessionem tuam futuram virililer age, te-
meis iracundis, ab insurgentibus in me exaltabis que in Domino confortare, et noli erubescere, et
me, a viro iniquo eripies me, nec me patiaris ten- quia inde venit inriulgentia, cum in sjie misericor-
tari supra id quod possum, quia tu scis figmentum diae Dei humiliter confessus fueris peccata tua, et
meum, tu scis fragilitatem corporis et menlis meae. reliqueris ea; quia sine confessione non est indul-
Tu scis insipientiam mearo, et delicta mea a te non gentia. In primis prosterne te huniiliter in conspectu
sunt abscondita. Deus meus, eripe me de manibus Dei in terra ad oralionem, et roga beataro Dei geni-
inimicorum meorura, et a persequentibus me,et tricem Mariam, ut ipsa intercedat pro te ad Domi-
deduc me de laqueo quem absconderunt mihi, quia nura, cura omnibus sanctis apost, lis, martyribus,
tu es protector meus : et illumina faciem tuara super confessoribus et virginibus; ut Deus omnipotens
servum tuum, et salvum me fac in tua misericordia. dignetur tibi dare sapientiam perfectam, et indul-
Domine, non confundar, qttouiam invocavi te. genliam veram, et virtutem animi conslantcro ad
VIII. confltendum veraciter ex intimo corde peccala tua,
Oratio pro agnitione Dei, et pro indulgentia <_ et postea surge, et ciira fiducia et vera credulitate
delictorum, et peremptione diversarum tri- dic ei,cui confiteri vis peccata tua : Mea culpa, quia
bulationum. peccavi nimis in cogitalione, locutione et opere.
Miserere, Doraine, miserere, Christe; tu miseri- Alia.
cordia mea raiserere mei. Miserere, Domine, mise- Confiteor coram Deo omnipotenti, creatore cceli et
rere, Chrisie. ut bene rogem te. Miserere, Doroine, terrae, et coram hoc altari sancto, et sanctis
reliquiis
miserere, Christe, ut dignum me facias exaudiri. quae in hoc loco sancto sunt; quia nimis peccavi in
Miserere, Domine, miserere, Christe. Exaudias me, cogitationibus nefandissimis, delectando et consen-
ut sciam voluntatem tuam; doceas me, ut in chari- tiendo illis, et meditando, disponendo in
sensu, et
tate tua euutrias me. Miserere, Domine, miserere, memoria, ac voluntale mea, qualiter explere potuis-
Christe, ut credam in te, ut cognoscam te, ut dili- sem opere, quae male cogitabam.
gam te. Miserere, Domine, miserere, Christe, ut Alia.
sperem in te. 44 Miserere , Domine, quia coinqui-
natum sensuro habeo in omnibus concupiscentiis Confiteor, quia peccavi nimis in sermonibus vanis
illicitis, et ex omni elatioue el ira, et suspicione et et immundis et turpibus, otiosis et nocuis. Confiteor
hypocrisi. Miserere, Domine Deus omnipotens, ut |jvodia cordis mei, el dolositates, et invidias, detractio-
cognoscam et diligam vincuhim charitalis perseve- nes, impatienliam, convicia, conlentiones, riijudica-
ranter. Miserere, Deus, ut a morle perpetua eripias tiones, blasphemias, turpiloquia, scurrilitates, men-
me. Miserere, Deus, ut de omnibus peccalis et cri- dacia, maledicla, perjuria, consilia iniqua, excusa-
minibus meis veram pcenitentiam et indulgentiam tiones peccatorum meorum, irrisiones, dissimula-
tribuas mihi. Miserere, Deus, ut remissionem om- tiones , adulationes, improperationes , inflaliones,
nium peccatorum meoruin concerias mihi, ut ab tumultuaticnes, malevolentias, seductiones, furorcs,
omni tribulatione eripias me, etab omni iramunditia indignationes, ambitiones, concupiscentias carnis et
cordis etcorporis liberes me, totumque fomilera libi- oculorum, et supcrbias, tristitias , timiditales,
dinis exstingnas in me, ac ab onuiibus insiriiis dia- mollities animi, taedia mulla, negligentias, securita- "
boli etomni malolibcres me. Miserere, Domine Deus, tes, vigilias inutiles, e£Deo displicentesedacitates, et
miserere, ut aniraa mea vivat in te, et vita mea bibitiones, el locutiones, el dormitiones superfluas,
proficiat in te. Misercre, Domine Deus Pater, gloria et inordinatas carnales concupiscentias, et lyranni-
mea, vita mea, salus ac fortitudo mea. Misercre, des cordis mei iniquas, et amaras atque impiissi-
^piritiis paraclete, consolatio et illumiiiatio mea. mas.
499 B.F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. SOQ
Alia. A non visitavi, nudosve operui, ut debebam. Hospites
Confiteor, quia propler corporis mei suavilatem et peregrinos propter Deum non suscepi. Esurientea
et delcctaticnem, Dei pracccpta postposui, et saepe et sitientes non refeci. Dolentes et flentes non sum
vigilias sanctas dimisi, et somnoleniiam meam ex- consolatus. Discordantes inter se plus ad iram quam
plevi : desidiam, moUiticm, pigritiam, torporem, ad pacem provocavi. Malum et credere et audire
ignaviam, plenus fastidio 45 spiritali seculus sum. malui quam bonum; et mcndacium prius quara ve-
Per superbiam et elationem Dei praecepta transgres- ritatem : et quod maxime credere debui, non cre-
sus suro, et me meliorera caeteris putavi: de raultis didi, et quod non debui credere, credidi. Saepead,
rebus voluptates carnales, et iramundilias, pollutio- malum consensi, detrahcntes Hhenter audivi : me-
nes, ebrielates, comessaliones, convivia, crapulas, ipsum per carnalia clcsideria, et malas cogitationes
manifesleeloccilte, pcrperain [F., perpetravi] ct in ac voluntates, et mala opera coutarainavi ct perdidi,
his lotis sensibus meis, tanqiiam in deliciis delc- et cui nocere potui, nocui, et diabolo consensi, et
ctans male suaviterque requicvi. Dominicorum dies, voluptali illius peccando me subdidi. Confileor, quia
et sanctas Dei solemnitatcs, et sanctorum festivita- multum peccavi in visu, auditu, gustu, odoralu, et
tes indigne, et sine Dei timore deduxi, et nihil spi- tactu; iu pedibus ct in manibus meis, et in lragua
ritale in his me;'itaUis sttm, sed lotura carnalitcr *» mea, atque in genitalibus membris meis, et in om-
egi, inlentus ad saltiritatcm venlris, et ad dissolu- nibus meis sensibus mulla mala perpetravi. Replelus
tionem risus, et joci vani discursus : religiosum omni iniquitate, malitia et nequitia, feci sacrilegium,
staturacum timore Dei rcverenter, prottt debui, non horoicidium, adulterium, faisura lcsiiroonium, fur-
custodivi. Ii. sancta ecclesia, dum ad opus Dei ac- tum, rapinam, perjurium : usuras tenui longo tem-
cessi et interfui, multa vana ct roala cogilavi, per- pore, reddidi malum probonis; et non solum isla,
petravi et locutus sum; ct saepe nimio somno grava- sed et alia mala feci multa, et facientibus consensi.
tus multas perdidi orationes, lectiones et psalmodias Ego miser peccavi nimis, quia eieeroosynas, et pri-
cum ofliciis. Nam et vigilans frequenter alienata milias, atque decimas, quas sub obtentu sacerdotii su-
memoria discurrit visus meus inlerior per multas scepi, male expendi, et in propriis usibus meis ea
rerum terrenarum dispositiones, et per iUicitas ob- consumpsi, et illud quod inde debuifacere, non feci.
lectationes, vanas ac turpes meditationes, variosque Peccavi, quod negligens fui de meo cursu, quem pejp
errores; unde occupatus sensus meus sine fructu horas canonicas exsolvere clebui; et de mea psalmodia,
spiritali elBcitur. ct de meis orationibus, etde meo rainisterio, quod non
Aiia confessio. . eustodivi secundum ordinem. Peccavi de illis pceni-
Consecrata Dei ministeria, et sanctas reliquias, et, tentibus qui ad me propler 46 confessionem vene-
sanctos codiccs, et sancla vasa indignus et poUutus; runt, quos ego nec secundum canonicum judicium
tetigi, et sordido atque negHgenter contrectavi. Cor- Judicavi, nec sollicitus fui de illis, sicut debui. Pec-
pus et sanguinem Doniini polluto corde et corpore, cavi erga subditos mihi, quia circa negligentes zelum
sine confessione et pcenitenlia, scienler indigne ac- fectitudinis justo moderamine non tenui, ut debui;
cepi, nec judicium Dei super me venturum exter- Ct saepeper inutilem remissionem eis condescendi,
ritus timui, ut timere debui. Oflicia canonica, ett quando non debui. Peccavi postquam confessus fui
orationes atque psalmodias vel lectiones negligenter. crimina mea quaeperpetravi. Peccavi in desiderio
alqtte irreverenlcr in conspeclu Dei effudi, et multa, alienarum rerum, et per curiositatem multa vidi
dimisi, quae non solvi. Patrem meum et matrem, oculis meis, et multa audivi auribus meis, quae nee
fratres meos et sorores, et omnes propinquos meos5 videre nec audire oportuerat. Sacpe volui publica
et Christianos, non, sicut proecepit Deus, dilexi pro- increpatione eum qui mihi non placuit, confundere,
pter Deum, et nec eis honoris obsequium exhibui;; et proximi famam mordaciter carpere, et passim vi-
sed seraper omnibus carnaliter placere volui, quiai tuperare. Saepeocculta cordis alieni male dijudicavi.
quac mea sunt, quaesivi jiotius, quam quae Dei. Ad-. _•' Peccavi, quia injurias mihi factas in mente retinui,
versantes et calumniantes me non solum secundumi el peccanlibus in me puro corde non indulsi, et modo
Dei praeceptum non dUexi, nec patienter sustinui; dimitto ex toto corde omnibus, qui in rae peccave-
sed insupcr malum pro malo amplialuin eis reddidi, runt. Peccavi, quia ipsas iniquitates, quas feci in
el sxpe malum pro bono reddere decertavi. Episco- alios, jure dijudicavi et condemnavi; et aliter me,
pos, presbyteros, ahbates, monachos, canonicos ett aliter alios judicavi. Multa dixi, quae dicere non de-
omnem clcrum EcclesiaeDei, necnon etpriores meos,; bui. Multa cogitavi quae non debui, el multa, quse co-
seu in subliraitale positos non amavi, nec dilexi,, gitare debui bona , non cogitavi. Oscula illicila et
.neque honoris obsequium praebui eis, sicut Deuss amplexus nefandos feci. Saepepalpavi qute non debui,
prxccpit, sed insuper vituperavi eos, el detraxi at-L_ saepeconsensi quae"nonoportuit; dimisi opera bona
que dijudicavi. Decimas vel primilias bonorum meo- ,_ quae non debui, et feci mala quoe non debui : horrui
rum nonreddidi, hospiialitatcrn non dilcxi.veram fra- quod diligere debui, et dilexi quod non debui. Pfo
ternitalcm puro corde non cuslodivi, latrocinium et 3t quibusomnibus atquealiisinnumeris sceleribusmeis,
fwrlura abscondi et comedi, latrocinantibusque et l, quae conlra legem Dei commisi, ut possera apud
abscondentibus consensi. Infirmos et iucarceratos *s Deum invenire indulgentiam, ccenobiumpetii, vitam
501 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS II. 502
monasticam suscepi; sedmiser ego saepe involvor A 11). Et iterum : Gaudium erit super uno peccatore
variis modis in levitatibus, vanitate, negligentia, in- poenitenliam agente, quam super nonagtnta novem
quietudine animi, in amaritudine, et stimulis mala- juslis qui non indigent pmnitentia (Luc. xv, 7).
rum cogitationum, in contumaci eversione, in negli- XI.
gentia boni operis, in prsevaricatione religionis, in
Oratio monachorum.
loquacitate, scurrilitate, duritia mentis, in accidia,
in indignatione, inobedientia, dijudicatione, murmu- Domine, quidquid errans, sciens atque Contem*
ratione et detractione, superbia el rancore animi. n^ns; quidquid voluntate, vel' infirmitate, seu stu-
Quse omnia mala coram Deo omnipotente, et sancto dio; quidquid subreptione vel meditalione, cogitatu,
hoc allari, et sanctis reliquiis quse in hoc loco sunt, diclo vel facto, occulte seu manifeste peccavi; quid-
confiteor pura et vera confessione; et bona volunlate quid etiam horum aut latet animo, aut patet, aut
emendare [Suppte propono, vel simite], in quantum mordet sensum, aut deludendo quibuscunque modis
Dei misericordia dignalur me adjuvare. Ipse enim per securitalem decipit, gratuita pietate tua placalus
Deus omnipotens, qui dixit per prophetam: Nolo clementer indulge; nec sine spe venia; animam meam
morlem peccatoris, sed ut converlatur et vivat (Ezech. deseras, quam post perpetrata crimina multa et gra-
B
XXXIII,dl), et iterum : ln quacunque die ingemueris, via, ac mortalia, ad immensam tua? pietatis clemen-
salvus eris (Ibid., v. 12), et qui me dignatus est ad tiam festinare miseratus inspiras; et cum eam de
confessionem peccatorum meorum misericorditer futuris pcenarum tormentis suspeetam esse pateris,
trahere, et mihi virtutem continendi me a malis de mansuris quoque vitae xternse gaudiis, indulta
operibus [Sapple tribuat, vel simite], et misereatur venia peccatorum, semper respirare concedas; et
animae mese, et parcat ef remittat ac deleat omnia emundatam animi conscientiam a praevaricationum
seu omnium vitiorum cogitatione iterum apostatari
peccala mea prseterita, praesentia et futura, etper-
ducat me et introducat in vitam seternam. Amen." eam a te, vel irrecuperabiliter inquinari non permit-
tas. Domine, omnem stultiliam cordis mei miseri-
Atia confessio.
corditer munda, et quse in me sunt vitiorum secreta
Suscipe confessionem meam, Domine Deus, unica purifica, et cor meum, ad expugnandas passiones,
spes salulis mese. Gula, ebrietate, fornicatione, li- tua sancta unctione dilata, sensusque meos ad im-
bidine, tristitia, acedia, somnolenlia, negligentia, pugnalionum cerlamina superanda conforta; et fac
ira, cupiditate, invidia, odio, detractione, perjurio, me digne vitiis meis irasci, ut omnitim peccatorum
falsitate, mendacio, vana gloria, levitate ac superbia, meorum indulgentiam consequar. Domine, fac nos
perditus sum omnino. Cogitalione, locutione, ac- G incessanter ante nientis oculos habere timorem
tione atque omnibus sensibus meis exsecnlus sum; tuum, ut in omni loco peccata nostra, el futurum
sed tu, qui justificas impios et vivificas mortuos, pro eis judicium cogitare ac timere, simulque proe-
vivifica me, et justifica me, Domine Deus meus. • cepta tua, et gloriam coelestem a te datam his qui ea
Amen. servant, considerare, et semper in tnente retinere;
X.
quia incessanter tu Deus, qui nos judicaturus es, de
Alia confessio a. coslo respicis omnes actus et cogitationes nOstras, et
Domine Deus, credo omnipolentem, invisibilem, locutiones nostras, et quod omni hora angelus nobis
incircumscriptum, omnia regentem, omnia conti- deputatus in ccelo annuntiat facta nostra; et idcirco
nentem, omnium creatorem, Trinitatem, Unitatem. timentes nunquam recedamus a boiiis meditationibus
Credo te misisse Filium tuum Jesum Christum Do- et actibus, sed semper in cordibus nOslris tibi placita
minum nostrumin terram pro salute generis humani. cogitemus et disponamus. Domine, tribue nobis, ut
Hsecest Ddes, qua in te credo. Si recte credo, bene; nullo actu delectemus nostram volunlatem propriam
sin autem minus quam oportet, obsecro- ut non implere; sed omnia secundum tramitem praceplu-
aspicias ad verba quse dixi, sed ad id quod volui. rum tuorum tibi, et prioribus nostris obediendo fa-
Domine Jesu Christe, credo te per angelum Marioe ciamus. Domine, largire nobis, ut sine murmura-
virgini annuntiatum, credo te secundum carnem tione oris et cordis, omnibus diebus viloe nostrae si-
natum, pastoribus demonstratum. Credo te octavo mus veraciter subjecti et obedientes tibi, et seniori-
die circumcisum, credo te a Magis adoratum, a bus nostris. h Domine, tribue nobis, ut omnia dura
Joanne baptizatum in Jordane, praesentatum in tem- et aspera, et nostra Voluntati contraria, etiam super
plo. Credo te a Juda traditore traditum, consputum, vires et scientiam nostram nobis injuncta, vel etiam
lagellatum, spinis coronatum, crucifixum, sepultum, hsec ipsa cum injuriis et contumeliis imperata, sim-
tertia die resurrexisse, et quadraginta diebus cum pliciter et humiliter in spe misericordise tua3, absque
ciiscipulis manducasse et bibisse : 47 deinde qua- ulla simulatione patienter et gaudenles suscipiamus,
dragesimo die in coelos astantibus discipulis ascen- et cum magno desiderio impleamus, etsi impossibilia
disse, inde credo te venturum judicare vivos et mor- fuerint nobis, humiliter et patienter suggeramus im-
tuos. Certus sum, Domine, te dixisse : Nolo morlem peranti impossibilitatem nostram : et si ille suam
peccatoris, sed ut convertatur et vivat (Ezech. xxxm, sententiam nullatepus mutare voluerit, tu operare in
* Fidei nempe, non peccatorum. »>Ex Regula sancti Beriedicti.
 505 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. «04
cordibus nostris, ut nos confidenles in auxilio tuo, A tem discrete tacendi, et discrete loquendi, ot inter-
datis nobis divinitus animi viribus et scicntia, ex rogati cum humilitate et reverentia respondeamus;
charitate obediamus devote, quia sine te nihil boni et cum interrogamus, cum omni subjectione el re-
possumus. Da nobis, Domine, ul nulla correptione verentia intcrrogemus, caventes, ne plus aut aliter
coniendere prscsumamus, neque ullis sermonibus videamur loqui quam expedit noslrse religioni vei
justos nos conemur ostendere, nec erubescendo de- causse, seu necessilali, unde loquimur; et muni
formes aliis apparere, aliquem culpare velimus; sed corcla nostra, ut nunquam delectemur vana vel su-
terra consternati tam diu nos culpabiles et reos con- perflua gloria, neque inutilia cogitemus, audiamus,
fiteamur, quousque commotio animi nos corripientis loquamur, seu videamus. Domine, miserere nobis,
nostra humilitate sanetnr. Domine, da nobis, ut om- et fac ut non simus faciles ac prompti in risu, sed te
nes nostras malas cogilaliones, et mala opera a no- tribuente, sit in nobis salularis contrilio et cordis
bis absconsa humililer nostro confileamur abbatif et hiimilialio, et compunctio, et afflueniia lacrymarum,
alii cuilibet spiritali fralri; ut per correptionem et et utilis tristitia. Risus oliosus, carnalis laetilia, dis-
adnioiiitionem eorum, diaboli laqueos te auxiliante solutio et oblectalio, lua virtute procul pellatur a
evadamus, sed et cor noslrum semper sit confitens nobis. Domine, da nobis ut cum loquimur, Ieviter,
omnia; cui nihil est nbscondilum. Domine, tribue " cum gravitale, pauca verba salularia, sine vocis cla-
nobis, ut semper simus contenti omni vililate cibi, more et absque concitatione loquamur. Domine, tri-
et potus, ac vestium; ut qiisecunque sint vilia ista, bue nobis miseris et indignis ut in omni loco omni-
in lantum, ut pcr ea possit corpus nostrum subsi- que tempore, et omni opere sedentes, stanles, am-
slere ad serviendum libi, non nobis sit cura de bulantes, operantes inclinatum et humiliatum ha-
48 melioribus, sed his simus sufiicienles absque beamus [cor] coram te, et reos nos omni hora de
dolo et hypocrisi. Domine, da nobis ut omnis extre- noslris actibus scstimemus, et repleti spiritu timoris
mitas placeat nobis. quantocunque fuerimus minimi, et amoris tui, dicamus singuli in secreto cordis
et posteriores omnibus in sedendo, in stando, et nostri : Domine, non sum dignus ego peccator le-
ascendendo, et loquendo, et in omnibus quoe dici vare oculos meos in coelum. Deus, propitius esto mihi
possunt, gaudeamus de hoc : et tunc uos vere a te peccatori (Luc. xvm, 13) seniper, hic et in seternum,
misericorditer respectos aeslimemus, et in cordibus qui vivis et regnas in saeculasaeculorum. Amen.
nostris gralias tibi agamus. Domine, da nobis ut ad
XII.
omnia quse nobis injungunlur, quanlocunque sint
vilia et abjccla, et omnium ministeriorum minima, .r» Alia oralio.
indignos nos ad lam honesta faciendum, et corde Magmis es, Domine, et laudabilis valde, magna
credanius ac senliamus, ac perficiamus ea cum ma- virtus tua, et sapientise luse nonest numerus. Tu
gna devotione. Domine, da nobis fructum charifatis excilas cor nostrum, ut te laudet et glorificet, quia
et humilitatis, et obedientise, el patienlise, cum vero fecisti nos ad laudandum te, et inquietum est cor
amore fraternitalis. Domine, tribue nobis ut nos noslrum, donec requiescat in te. Quoeram tc, Do-
semper ex intimo corde credamus viliores omuibus mine, invocans te, et invocem le credens in te :
atque inferiores, et sic haberi nos ab aliis et consti- quserens enim te, inveniam te, et invcniens laudem
tui cupiamus, atque ab omnibus dici, quamvis alii te. Invocat le, Domine, fides mea, quam dedisti
nos sic non sestiment, nec ordinent, neque dicant; et mihi, quam inspirasti mihi per humanitatem Filii
nos non sinas esse liypocrilas, ut quasi nos ore no- tui, per ministerium prsedicaloris tui: et quis locus
stro faleamur nos esse indignos, et viliores atque in- csl in me, quo venias iu me, Domine Deus meus,
feriores omnibus esse debere, et sub hac professioue quo veniens invenias in me Deus, qui fecisti ccelum
humili velimus videri, ct haberi ab aliis tanquam et terram. An vero coelumet terra, quse fecisti, et in
jusii el religiosi, iiiteiius hiijns sa;culi allitudines, et quibus me fecisti, capiunt te? 49 An quia sine te
laudes alque honores appelentes. Neque de illis nos ]Q non est quidquid esl, fit, ul quidquid est capiat te?
permittas esse quibus si alter eis dixerit quod ipsi de Quoniam itaque et ego sum, quid peio ut venias in
se fatenlur ore proprio, vel si ita eos viles aut extre- me, qui non essem nisi esses in me? Non ergo
mos posuerit ut illis esse debere dicunt, aut stalim essem, Deus meus, non omnino essem, nisi esses in
in contumelias, aut nimiam iram irrumpunt, ut ad me. Summe, optime, potentissime, misericordissime
hoc usque perveniant quod, instigante diabolo, a et juslissime, sacratissime, fortissime, stabilis et in-
congregatione cui se sociavcrunl recedant; aut certe comprehensLilis, immutabilis mutans onmia, nun-
dolum in corde celantes, iracundiae tenipus reser- quam novus, nunquam vetus, innovans omnia, et in
veut: vel eos qui recte vivere decertanl, delrahere vetuslatem perducens superbos, eliam nescientes.
et dilacerare injuriis atque impedire non desistant. Semper agens, seniper quietus; colligens et non
Ab bis, Domine, et hujusmodi nsovis [Quercet., ner- eg'>ns, porlans et implens, et protegens, creans et
vis] cortla nostra munla. Domine, arfjuva nos, et li- nutriens, et perficiens et quserens, cum nihil desit
bera nos, et cuslodi nos; ut nihil agamus noslra tibi. Amas, nec ajstuas, et zelas, et securus es.
proesumplione, nisi quod agendum in monaslerio Poenitet le, et non dolet : irasceris, et tranquillus
fancta prrecipit regula. Doraine, tribue nobis virtu- es; opera mutas, nec mutas consilium; recipis quo<|
505 LITURGICA. — DE PSALM. USU. — PARS II. S06
invenis, et nunquani amisisti; nunquam inops, et A ductiones quas secutus sum, et amplexer manum
gaudcs lucris; nunquam avarus, et usuras exigis; luam lotis praecordiis me;s, ut eruas me ab omni
supcrerogatur tibi, ut debeas, et quis habet qui I- tentatione usque in finem, et omnia peccata delecta-
quam? Nonne tu reddis debita niilli debens, donas tiomm niearum malarum dimittas milii. Erue me,
debita nihil perdens? Et quid dixi [Al., qui dixit], Doniine, de im:nanissimo profundo delectalionum
Deus meus, vita mea, dulcedo mea san<Ha?Ant quid iniquarum, et liliera me quaerentem le et sitientem
dicit aliquis.cum de te rMcit? Et vse lacenlilius de deleclalioncs luas : et dicat lihi ror ineum : Quwsivi
te, qiionum loquaces muli sunt. Quis nnlii daldt ac- vuttum luum, vultum tutnn, Domine, requiram (Psat.
quiescere in te? Quis dabil mihi, ut venias in eor xxvi, 8). Nam longe a vultu tuo in affeetii lenebroso,
meum, et inebries iliuJ, ut o',liviscnr mala iuea, ct non pedibus aut spatiis lor.orum itur abs le, aut rc-
unum bonum meum amplectar tc? Quid milii es? ditur ad te • aut vero Filius tuus ille minor equos,
Miserere ut loquar. Quid tibi sum ipse, ut avnari te vel*currus, vel naves qusesivit, aut avolavit penna
jubeasa me, et nisi faeiam, irasceris mihi, etmina- visibili, aul nioio poplite iter egit, ut in longinqua
ris ingentes miserias? Parvane ipsa est miacria, si reginne vivens 50 prodige dissiparet quod dederas
non amem te? Hei milii! Dic mihi per miserationes pioliciscenli, dulcis Pater, et regno [Al., egeno] re-
luas, Domine Deus, quid sis mihi. Dic animx rnece: B deunti dulcior. In affeeiu ergo iibidinoso et tene-
Salus tua ego sum (Psal. xxxiv, 5); sM f'ic ut au- broso, tit [F., ilur] longe a vultu tuo. Bonus euim
diam. Ecce aures cordis mei ante te, Domine, aperi es, Domine, quia m es bonum nostrum. Peccavi
eas, et dic animse mese : Salus tua ego sum. Curram quo i non in te, sed in creatnris luis voluptates meas
post vocem hanc, et apprehendam le. Noli abscon- dilatavi, etideo irrui in dolores confusiones et erro-
dere a me faciem tuam ne moriar, sed fac ut eam res. Tu aulem, Domine, qui semper es, et non mu*
videam. Angusta est domus aniinoc mese, qno venias taris, qui semper vivis, et niliil moritur in te : dic
ad eam, dilatetur a te : ruinosa esl, refice eam. Ha- milu misero servo tuo : Snlus tua ego sum. Gralias
bet immunditias peccatorum multas, quse offeiidant tibi, dulcedo mea, el honor meus, et fiducia mea,
oculos tuos : fateor et scio. Sed quis alius mundaMt Deus meus : gratias tibi de universis donis tuis quse
eam, aut cui alii prseterte acclamans dicam . Ab oc- largitus es milii; sed tu mihi ea serva : ita enim
cuttis meis munda me, Domine, et ab alienis parce servabis me, et augebuntur et perficientur quse de-
servo tuo (Psal. xvui, 15)? Nonne tili prolocutus disli mihi, el ero ipse lecum, si tu servaveris me, et
sum adversum me delicta mea, Deus meus? Et tu dona lua quoededisti mihi, quia [et] ut sim tu de-
dimitte, obsecro, impietatem cordis mei. Nonjndicio disti mihi, qui vivis et regnas in sa:cula sseculorum.
contendo tecum, quia veritas es; et ego nolo fallere ^ Amen.
meipsum ne mentiatur iniquilas mea sibi. Non ego XIII.
judicio contendo tecum, quia si iniquitates observa- Oratio ad crucem.
veris, Domine, bomine, quis sustinebit (Psal. cxxtx,
Cbriste, qui pro nobis crucis et mortis patibulum
?
3) Dic mihi supplici, Deus misericors, dic niisero : et
Salus tua ego sutn. Peccavi, Doniine Deus meus, or- suiiisti, ul mortis a nobis expelleres poleslatem,
dinalor el crealor rerum omnium naturalitim; pec- sanguinis tui r.os pretio liberares, miserere mei,
et veniam mihi
catorum tanlum non ordinator unquam. Domine qni sum humiHimus servus tuus, coram
Deus meus, peccavi faciendo contra proecepla tua. omniiim meorum tribue peccatorum, meque
ab omnibus malis
Non enim meliora eligens inobediens cxsliii; sed adoranda cruce tua prostratum
amore faciendi volunlatem propriam, et atsimplendi eripe, bonis tuis misericorditer refice.
superbas victorias. Libera me, Domino, jam invo- Alia oraAo.
cantem te. Libera etiam eos qui nondum te invocant, Domine Jesu Cbrisle, qui es, et qui eras cum Pa-
ut invocent te et liberes eos. Obsecro tc, Domine tre anie saecula genitus, Deus ex Deo vero, conce-
Deus meus, ut intus in anmia mea clames, quid sit ptus ex Spiiitu sancto, et nalus homo in fine ssecu-
amare te, et ego audiam, et verilas lua dicat mihi : lorum de Maria virgine semper; qui obediens Patri
Sulus tua ego sum; et consolationes tuoe Iseiificent usque ad mortem, mortem autem crnci., liberasti
animam meam. Non clamenl adversus me iniqni ap- lios tuo sancto et pretioso sanguine, destvaclo morlis
petitus mei, nec timeant quod tiuiendum non est : imperio, omnibus in te credenlibus coelestis glorix
sed confitear libi, Deus meus, et acqiiiescam in re- adicum reserasli: te Deum verum, et Dominuin no-
prehensionem malarum viarum mearum, ut diligam slrum suppliciter exoro, sedentem ad dexteram Dei
bonas vias tuas : fluxum vitiositatis mese restrin- Patris omnipotenlis; deprecando infinitam et inefla-
ganl leges et miserationes luoe, Domine. Misce sa- bilem misericordiam tuam, ut per virtulem hujus sa-
lubres amaritudines, revocantes nos ad te a jncun- lasaris
s:gni crucis et redempiionis tuse, redimas me
ditate pestifera, qua recessimus a te. Exaudi, Do- miseru:i%et dignum morte peccatorem ab omnibus
mine, deprecaiionem meam, ne deficial anima mea ciiminibiis et facinoribus meis, cl libera me ab om-
sub disciplina tua : neque fJeficiamin eor.filendomi- nibns malis
proeterilis. proesentibus et futuris, et
serationes tuas, quibus eruas me ab omnibus vitiis morlifica in me omnia vitia spiritalium et carnalium
mois pessimis, ut dulcescas mihi super omnes se-
nequitiarum, et fac me resurgere tecum in virtute
sfj7 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 508
ttia nos protegat dextera , ut in lucis au-
gloriai tuse, et quaesursum sunt, ccelestia desiderare A caliginem
et quserere, et ad eeternsebeatitudinis gloriam felici- rora cuncli surgamus gaudentes. Per Dominumno-
ter pervenire, prsestante tua immensa clcmentia, strum Jesum Chrislum.
Domine Jesu Christe Deus, et Dominus noster, qui Oralio ad Complelorium.
cum Deo Patre et Spiritu sancto in unitate essentiae Pacem tuam , Domir.e, da nobis de coelo, et pax
deitatis omnia creando regis, vivificas, et gubernas, tua, Christe, semper maneat in visceribus noslris,
per immorlalia saeculasseculorum.Amen. ut non timeamus a timore nocturno.
XIV. Alia.
Prima hora hac oratione orandum est. Pacem tuam, Domine, da nobis de ccelo, et pax
a Domine Deus, qui ad principium hujus diei nos tua, Christe, semper maneat in visceribus nostris,
ut in die hac ut dormiamus cum pace , et vigilenms cum Christo,
pervenire fecisti, tua nos serva virtute,
ad nullum declinemus peccatum : sed semper ad Qui cum Patrc et Spiritu sanclo regnat in seterna
tuam justitiam faciendam nostra procedant eloquia. ssecula. XV.
Per Dominum nostrum Jesum Christum.
U Oratio ante communionem.
Oratio ad secundam horam.
Domine Jesu Christe, Fili Dei unigenite, qui es
Domine Deus oinnipotens, qui nos in hanc horam et eras cum Patre el Spiritu sancto unius essen-
sccundam post noclurnas caligines pervenire fecisli, tiaequi Deus ; in quo solo est vera omnium peccatorum
conserva nos hodie per omnium horarum spatia et't et per quem vita et salus proestatur seler-
momenta temporis, et perpetua nos semper fac mi- remissio, na : qui publicanum confitentempeccata sua justifi-
sericordia \Al., per tuam... misericordiam] perma-
casli, et Chananooamhumilem te invocantern exau-
nere illoesos,per Domimnnnostrum Jesum Christum.
disti, et Petrum negantem respexisti, flentenyiuo-
Oratio ad Tertiam. que amare recepisti, et lalroni in cruce te confitenti
DomineDeus, Jesti Christe, qui hora tertia diei ad[ veniam cum gloria paradisi donasti. Da mihi miser-
crucis poenam pro mundi salute duclus es, te suppli- rimo et infelicissimo peccatori, cum timore et Ire-
citer deprecamur ut nostra deleas peccala : ut et de> more confilenti peccaia mea, veniam et indulgen-
praHeritis nialis nostris semper apud le inveniamus5 tiam scelerum meoruin, ut sacrosancti communio-
veniam, et de futuris jiigiter habeamus custodiam. nem corporis et sanguinis lui non ad judicium dam-
Qui vivis et regnas per oinnia saecula saxulorum. nationis, sed ad remedium perpeluae niihi concedas
Amen. iC esse salntis. Per Dominum nostrum Jesum Chri-
Oratio ad Sextam stum. Amen.
Bomine Jesu Christe, qui dum hora sexta pro re- Alia oratio.
demptione mundi in crucis ascendisli lignum, uni- Domine Jesu Chrisle, Fili Dei vivi, qui ex volun-
versus mundus in tenebris [A.I.,in tenebras] conver- tate Patris, cooperante Spiritu sancto, per mortem
sus est, illam 51 nobis lucem in anima et corpore3 tuam raundum vivificasti, libera me per hoc sacrum
nostro semper tribae, per quam ad seternamvitami corpus et sanguinem tuum a cunctis iniquitatibus,
pervenire raereamur. Qui cum Patre et Spiritu san- et pravis ac perfidis cogitationibus, et universis ma-
cto regnas in seterna ssecula. lis; et fac me tuis obedire praeceptis, et permitte
Oratio ud Nonam. me a te nunquam in perpetuum separari. Per Do-
Domine JesuChriste, qui nona hora in crucis pa- minum.
tibulo confitentem latronem inlra moenia paradisi. Oratio post communionem.
transire jussisli, tc suppliciler [confiientes peccata], Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi, creator et
restaurator generis humani, qui ex voluntate seterni
deprecamur, ut post obitum noslriim paradisi nos sancto Spiritu, et carnem noslrarp.
gaudia introire gaudentes concedas. Qui vivis et re- .D Patris, cooperanle
gnas per omnia ssecula socculorum.Amen. suscipere, et mortem pro nobis subire dignatus es ;
qui jugiler pro nostra salulc immolaris et inieger
Oralio ad Vesperas. : te gloriftco et superexalto, clementissi-
Gralias tibi agimus, Domine Deus omnipotens,' permanes
me, hymnum glorise coucino, qui me miserum tan-
qui nos per hujus diei cursum in hanc horam ve- tis criminibus irretitum, in numero servorum tuo-
sperlinam pervenire tribuisli, te supplices depreca- rum advocare dignatus es, et sacri corporis ac san-
mur, ut ad te elevatio manuum nostrarum sit in11 guinis tui participera lieri tribuisti, rogo seternam.
conspectu tuo acceptabile sacrifieium vespertinum.'* misericordiam luam, Domine Deus meus, ut per
Per Dominumnostrum Jesum Cbristum. hanc sacramenlorum tuorum perceplionem et a pec-
Oratio horis duodecima; h. catorum sordibus me mundes, et a vitiis cunctis et
Domine Deus, dominalor omnitim et protector,:, insidiis inimici cusiodias, et tuam me facere volun-
qui separasli lucem de tenebris, te subnixe preci- i- tatem doceas, el ad supernae patrise gaudia perdu-
bus exoramus, ut per hanc superventurse noctis is cas. Deo gratias. Araen.
» Sequentia habentur etiara in libelloCaroli Calvi. i. b Nempe diei naturalis.
809 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. KIO

52
OPUSCULUM TERTIUM.

OFFIGIA. PER FERIASj

SEU
PSALMI SECUNDUM DIES HEBDOMAD^E SINGULOS QUIBUS IN ECCLESIA CANTAN-
TUR, DISPOSITI, CUM ORATIONIBUS, HYMNIS, CONFESSIONIBUS ET LITANHS.

IN NOMINEDEI S0MMI Asequifur. Miserere mei, Deus. Deinde : Venite,

INClPIT SCRIPTUMALBINIMAKISTRI exsultemus Domino. Deinde psalmos quantos vo-
AD CAROLTJM IMPERATOREMa. luerit.
Beatus igitur David rex maguus et servus Dei al- FERIA I.
tissimi nobis psallendi regulam dedit, qualiter pei
( Deesse videtur aliquid.)
dinumeratas horas quaslibet homo ad Deum preces
fundere debeat, ita dicens : Seplies in die laudem PSALMUS.
dicam tibi (Psal. cxvin, 164). Hoc est prima hora, (PSAL.civ.) ° Confitemini Domino, et invocate no-
secunda , tertia, sexta, nona , vespertina et duode- men ejus : annuntiale inter gentes opera ejus. Can-
cima.Per has itaque septem hoiasDavid rex laudem tate ei, et psallile ei: narrate omnia mirabilia ejus.
dicebat Deo, sed et sanclus Daniel propheta tertia Laudamini in nomine sancto ejtts : lsetetur cor quse-
et sexta et nona hora diei ad deprecandura Domi- reutium Dorainum. Quserite Dominum el confirma-
num ascendens in solanum suum expansis raanibus mini: quserite faciem ejus semper. Mementote mira-
ad coelum deprecabatur Deum pro se et pro populo bilium ejus quae fecit: prodigia ejus, judicia oris
Israel. Sed ei idem rex David adhuc dixit: Et adji- D ejus. Semen Abraham, servi ejus ; filii Jacob, electi
ciam super omnem laudem tuam ( Psat. LXX, 14 ). ejus. lpse Dominus Deus noster, in universa terra
Proinde rursus ait: Media nocte surgebam ad confi-r judicia ejus. Memor fuit in sseculum teslamenti sui:
tendum tibi (Psal. cxvm, 62). Id est, noctnrna ho- verbi quod mandavit in mille generationes. Quod
ra. Et iterum ait: Memor fui in nocte nominis tui, disposuit ad Abraham : et juramenti sui ad lsaac.
Domine (Ibid., v. 55), quod est gallorura cantug. Et statuit illud Jacob in praeceptum : et Israel in te-
Sic memor fui tui super stratum mcum, m matutinis stamcntuin seternum. Dicent: Tibi dabo terram 53
meditabor in te (Psal. LXII, 7). Hi sunt per noctes Chanaan : funiculum haereditatis vestrse. Cum essent
tres officii cursus, el per diem septem : quibus aptis numero brevi: paucissimi et incolae ejus. El per-
[ F., junctis] simul efficiunlur decem, quos nos se-« transierunt de gcnte in gentem: et de regno ad po-
cundum decera verba legis Moysi sectantes canta- pulum alterum. Non reliquit hominem nocere eis,
mus b. Sed quia vos rogastis, ut scriberemus vobis et corripuit pro eis reges. Nolite tangere chrislos
breviarium commatico serraone, qualiter homo lai- meos : et in prophelis ineis nolite malignari. Et vo-
cus qui adhuc in activa vita consistit, per dinume- cavit famem super terram : et omne firmamentum
ratas horas has Deo supplicare debeat: et licet vos, panis contrivit. Misit ante eos virum ; in servum
qui Chrisliano ordine vivitis, Chiistiana opera fa- C venundatus est Joseph. flumiliaverunt itteorapedibus
cere desideratis, non ignoratis qualiter Domino sup- pedes ejus, ferrum pertransivit animam ejus : donec
plicetur : sed quia rogastis, dicemus breviter quod veniret verbum ejus. Eloquium Doraini inflammavit
sentimus. CUBJenim de lectulo stratus Yestri sur- eum, misit rex et solvit eum : princeps populorum,
rexistis, dicendum vobis est: dic primum : Domine et dimisit eum. Constituit eum Dominam domus
Jesu Ckriste, Fili Dei vivi, in nomine luo levaboma- susc, et principem omnis possessionis suae. Ut ent-
nus meas. Dicitur [ F., lieus ] t» adjutorium meum , diret principes ejus sicttt semetipsum, et senes ejus
tres [itams.] vicibus cura psalmo: Verba mea, prudeuliam doceret. Et intravit Israel in jEgyptum:
usque : Mane astabo tibi. Deinde , Pater noster, et et Jacob accola fuit in terra Cham. Et auxit populum
preces : Dignare, Domine , die isto : perfice gressus suum vehementer : et iirmavit eum super inimicos
meos : Benedictus Dominus die quotidie : dirigere et ejus. Convertit cor eorum, ut odirent populum
sanclificaredigneris : Fiat misericordia tua, Domine, ejus : et dolum facerent in servos ejus. Misit Moysen
super nos. Et surgens incipiat versum : Domine, la- servum suum : Aaron quem elegil ipsum. Posuit in
bia mea aperies. Ipso expleto cum gloria incipiat eis verba signorum suorura et prodigiorum in terra
Psalmum: Domine, quid mullipticati sunl. Deinde Cham. Misit tenebras et obscuravit: et non exacer-
a Ex codice regio Parisiensi et libello precationum V c De Usu psalmorum. Pro usu terlio supra col.
Caroli Calvi. 466.
b Hucusque in libro precatorio Caroli Calvi.
511 B. F. ALBINl.SEU ALCULMOPERUM PARS IV. Sl«
bavit serraones suos. Converlit aquas eorum in san- A j operuit super congregationem Abiron. Et exarsit
guinem : el occidit pisces eorum. Edidit terra eorura ignis in synagogam eorum : flamma combussit pec-
ranas : in penetralibus regum ipsoinm. Dixit, et ve- caiores. Et fecerunt viiulum in Horeb : et adorave-
nil cynomia, et sciniphes in omnibus finibus ipsorum. runt sculptile. Et mutaverunt gloriam suam in simi-
Posuit ptuvias eorum grandinem : ignem comburen- litudinem viluli comedenlis fenum. Obliti sunt
tem in lerra ipsorum. Et percussit vineas eorum et Deum, qui salvavit eos, qui fecit magnalia in jEgy-
ficiilneas eorum : et conlrivit lignum finium eorum. pto, mirabilia in terra Cham : terribilia in mari Ru-
Dixit, et venit locusta, et bruchus : cujus non erat hro. El dixit ut disperderet eos : si non Moyses ele-
numerus. Et comedit omne fentini in terra eorum : et- ctus ejus stetisset in confractione in conspectu ejus.
comedil omnem fructum terrse eorum. Et percussit Ut averteret iram ejus, ne disperderet eos: et pn>
omne primogenitum in terra eorum : primitias om- nihilo habuerunl terram desiderabilem. Non credi-
nis laboris eorum. El eduxil eos cum argenlo et au- derunt verbo ejus, et murmuraverunt in tabernacu-
ro : et non erat in tribubus eorum infirmus. Lsetata lis snis : non exaudierunt vocem Domini. Et elevavit
est jEgyptus in profeciione eorum : qnia incubnit rnanum suam super eos : ut prosterneret eos in de-
timor eorum super eos. Expandit nubem in prote- serto. Et ut dejiceret semfo eorum in nationibus, et
clionem eorum : et ignem ut luceret cis per noctem. B disperderel cos in regionious. Et initiati sunt Beel-
Pelierunt, et venit coturnix : et pane cceli saturavit phegor : et comederunt sacrificia mortuorum. Et ir-
eos. Disrupit petram, et fluxerunt aquae: abierunt ritaverunt eum in adinventknibus suis : multiplicata
in sieco flumina. Quoniam memor fuit verhi sancti est in eis ruina." Et stetit Phinees, el placavit : et
sui, qnod habuit ad Abraham puerum siium. Et cessavit tjuassalio. Et reputatum est ei in justitiam
eduxit populum suum in exsultatione : et electos in generatione et generationem, usque iu sempiter-
suos in lselilia. Et dedit illis regiones genlium : ct num. Et irrilaverunt eum ad aquas contradictiouis :
laborcs populorum possederunt. Ut cuslodiant jusli- et vexatus est Moysespropter eos, quia exacerbave-
ficationes ejus : et legem ejus requirant. runt spiritum ejus. Et distinxit in Iabiis suis : non
Vt supra. Domine, in corlo misericordia tua, et disperdiderunl gentes, quas dixit Dorainus illis. Et
verilas tua usqiie ad nubes. Invocantes nomen tuum, commixti sunt inter gentes, et didiceninl opera eorum:
Domine, exaudire digneris. elservieruntsculptilibus eortim : etfactum est illis in
Oratio. Invocantes nomen tuum, Domine, dcpre- scandalum. Et immolaverunl filios suos et filias stras
camur, ut qui paires nostros, virlute tui noroinis dsemoniis.Et effuderunt sanguinem innocentem: san-
praeunte, angelicis paslibus refecisli, nos quoque guinem filiorum stiorura et filiarum suarura : quas
" sacrificaverunt
mysticis dapibus foveas ac reformes. Per. sculptilibus Chanaan. Et infecta est
terra in sanguinibus, el contaminata est in operibus
PSALMUS. eorum . el fornicati sunt in adinventionibus suls. Et
(PSAL.cv.) Confitemini Domino quoniam bonus.: iralus esl furore Dominus in populum suum : et abo-
quoniam in sseculummisericordia ejus. Quisloquelur rainatus est hsereditatem suam. Et tradidit eos in ma-
potentias Domini; auditas faciet omnes laudes ejus? nus gentium : et dominati sunl eOrum, qui oderunt
Beati qui custodiunl judicium : et faciunl juslitiam eos. Et tribulaverunl eos inimici eorum, et humiliati
in omni tempore. Memenlonostri, Domine, in bene- sunt sub manibus eorum, ssepe liberavil eos. Ipsi au-
placito populi tui : visila nos in salutari tuo. Ad vi- tem exacerbaverunt eum in consilio suo: et humiliati
dendum in bonitate electorum tuorum, ad taHandura sunt in iniquitatibus suis. Et vidit cura tribularen-
in laetitia gentis tuae: ut lauderis cum haereditate tur: et audivit orationem eorum. Et memor fuit te-
tua. Peccavimus cum palribus noslris : injuste egi- slamcnti sui-: et poenituit eum secundum muiiiiiidi-
mus, iniquitalem fecimus. Patres nostri in ^F.gypto nem misericordise suoe. Et dedit eos iu misericor-
non intellexerunt mirabilia tua : non fuerunt memo- dias: in conspectu omniuin qui cceperant eos. S.tlvos
res miillitnJinis misericordioe tuoe. El irritaverunt fac nos, Domine Deus noster, et congrega nos de
ascendentes in mare : mare Rubrum. Et salvavit eos nationibus. Ut confiteamur nomiui sancto tuo: et
propler nomen suum : ut notam faceret poientiam gloriemur in laude lua. Benedictus Dominus Deus
suam. Et increpuit mareRubrum, el exsiccatum est: Israel, a soeculoet usque in sseculum: et dicet omnis
ct deduxit eos in abyssis sicut in deserlo. Et salvavit populus, Fial, fiat.
eos de manu odientiura : el rederait eos de manu Ul supra. Deus in sancto via lua, quis Deus ma-
inimici. Et operuit aqua tribulantes eos : untts ex eis gnus sicut Deus nosler? tu es Deus qui facis mira-
non remansit. Et crcdiderunt vorbis ejus : et lauda- bilia.
verunt laudem ejus. Cito fecerdnt, ojliti sunt ope- Oralio. Memento nostri, Domiue, ln beneplacito
rum ejus : it non suslinuerunt consilium ejns. Et populi lui, ct a peccati nos servitute discussos, Salu-
concupierunt conciipiscentiain in ueserto : et tenta- laris lui visitatione salvifica. Per Dominum.
verunt Deiim in. inaquoso. Et dedil eis petilioncm
PSALMUS.
ipsorum : el misit salurilatem in animas eorum. Et
irriUverunt 54 Moysen in castris : Aaron sanctum (PSAL.cvi.) Confitemini Domino qnoniam bonus :
Donini. Aperla est terra, et deglutivit Dalhan, eti quoniam in saeculummisericordia ejus. Dicant qui
tu* LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 514
et custodiet hsec? et intelllget misericordias
rederapti sunt a Domino, quos redemit de manu ini- A sapiens,
mici: et de regionibus congregavil eos. A solis ovlu Domini.
et occasu, ab aquilone et mari. Erraverunt in solitu- Vt supra. Misericordias Domini in reternum can-
dine in inaquoso : vias civitatis habilaculi non inve- tabo. In generatione et generationem annuntiabo
gerunt. Esurientes et siliemes : anima eorum in ipsis verilatem tuam in ore mso.
defecit. Et clamavernnt ad Dominum cum tribula- Oratio. Confitemur, Domine, misericordias tuas,
rentur : et de necessitatibus eoruin eripuit eos. Et quas jugiter circa nostras exerces inopias : precan-
deduxil eos in viam reclam : ut irent in civilatem tes, ut qui exaltatus in ecclesiis [F., in excelsis]
habilationis. Confileantur Domino misericordise resides ad dexteram Patris in throno, nobis tantae
ejus : et mirabilia ejus filiis hominum. Quia satiavit raiserationis et intelligere et custodire concedas
animam inanem : et animam esurientem satiaVit bo- arcanura. Per.
nis. Sedentes in tenebris et umbra mortis : vinclos PSALMUS.
in mendicitate el ferro. Quia exacerbaverunt cloquia (PSAL.cx.) Confitebor tibi, Domine, in toto corde
Dei: et consilium Allissimi irrilaverunt. Et humi- meo : in concilio justorum et congregatione. Magna
lialum est in laboribus ctfr eorum ; infirmati sunt, opera Domini : exquisita in omnes voluntates ejus.
nec fuit qui adjuvaret. Et clamaverunt ad Domi- "I Confessio et magnificentia opus ejus : justitia ejus
num cum tribularenlur : et de necessitatibus eorum manet in soeculumsseculi. Memoriam fecit mirabi-
liberavil eos. Et eduxit eos in ten^bris et umbra lium suorum, misericors el miserator Dominusescam
mortis : et vincula eorum disrupit. Confiteantur Do- dedil timentibus se. Memor erit in sseculum testa-
mino misericordiaeejus : 55 et mirabilia ejus filiis menti sui, virtulem operum suorum annuntiabit
hominum. Quia contrivit portas ocreas : et vectes populo suo. Ut det illis hsereditatem gentium : opera
ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis eo- manuum ejus, veritas et judicium. Fidelia omnia
rum : propter injuslitias enim suas humiliati sunt. mandaia ejus, confirmata in sseculum sseculi, facta
Omnem escam abominata est anima eorum, et ap- in veritate et oequitate. Redemplionem misit populo
propinquaverunt usque ad portas morlis. Et clama- suo, mandavit in oeternum testamentum suum. San-
verunt ad Dominum cum tribularentur : et de neces- ctum et terribile nomen ejus : initiuin sapientise,
sitatibus eorum liberavit eos. Misit verbum suum et tinior Domini. Intellectus bonus omnibus facientibus
sanavit eos : et cripuit eos de interitionibus corirm. cum : laudatio ejtis manet in soeculumsoeculi.
Confileanlur Domino misericordiae ejus : et mirabilia Ut supra. Confilebor tibi, Domine, in toto corde
ejus filiis hominum. Et sacrificent sacrificium laudis, „ meo, narrabo omnia mirabilia lua.
et annunlient opera ejus in exsultatione. Qui descen-' Oratio. Sanctorum omnium gloriosa confessio,
dunt mare in navibus, facientes operationera in aquis' Deus, tribue nobis timorem nominis lui,
quod esse
mullis. Ipsi viderunt opcra Doinini, et mirabilia ejus' inilium sapienlioc prsedixisti, ut tuorum commissi
iu profundo. Dixit, et sietit spiritus procelloe: et conciliis raisericordioe tuse dapibus
ad saginemur. Per.
exaltali simt fiuctus ejus. Ascendunl usque coelos,
56 PSALMUS.
ct desceudunt usque ad abyssos : anima corum in
malis tabescebat. Turbati sunt et moli sunt sicutt _ (PSAL. cxi.) Beatus vir qnitimet Dominum : in
ebrius : ct omnts sapicntia eornm devorata cst. Ett mandalis ejus volet nimis. Potens in terra erit se-
clamaventnt ad Dominum cum tribulareiUur: et de, men ejus : generaiioreclorum benedicetur. Gloria et
necessitalibus eorum eduxit eos. Et statuii procellam, diviiise in domo ejus : et juslitia ejus manet in soc-
ejus in auram: el siluerunt fluctus ejus. Et laetatii ciilum socculi.Exortum est in tenebris lumen rectis:
sunt quia siluerunt: et deduxit eos in porlum volun- misericors et miserator et justus. Jucundus homo
talis eorum. Confiteantur Dominoraisericordioeejus:. qni miserelur el comraodat, disponit sermones suos
et rairabilia ejus filiis hominum. Et exaitent eum in! in judicio : quia in oeternum non commovebitur.
Ecclesia plebis : et in cathedra seniorum laudentt In memoria aeterna eril justus : ab auditione mala
eum. Posuit fluinina in desertum : et exitus aquaruini non timebil. Paralum cor ejus sperare in Domino:
in silim. Temm fructiferam in salsuginem, a mali-. confirmalum est cor ejus, ncn commoveLitur, donec
lia inhabiumium in ea. Posuil desertum in stagnat despiciat inimicos ejus. Dispersit, deriit pauperibus,
rtquarum : et terram sine aqua in exitus aquarura. justitia ejus manet in soeculum soeculi: cornu ejus
£l collocavit illic esurientes : et conslituerunt civi- exaltabitur in gloria. Peccator videbit et irascetur,
Xalemhabilationis. Et seminaverunt agros, el plan- dentibus suis fremet et tabescet: desiderium pecca»
'.averunt vincas : et fecerunt fi uctum nalivitatis. Ett tOrum peribit.
benedixit eis, et multiplicati sunt nimis: el jumenlai Ut supra. Confitebuntur coeli mirabilia lua, Do-
eorum non minoravit. Et pauci facli sunt: ct vexatii mine : etenim veritatem tuam in Ecclesia sancto-
sunl a tribulatione malorum et dolore. Effusa estt mm.
contentio super principes : et errare fecit eos in in- Oralio. Lumen perpetmira reclorum cordium,
vio, et non in via. Et adjuvit pauperem de inopia : Deus, concede nobis te diligere, tua gloria jucun-
et posuit sieut oves familias. Videburtt recti, et loeta- dari, et sic despicere hoc saeculum in prsesenti, ut
buntur : et omnis iniquitas oppilavit os suum. Quis5 caveamus auditum asperum in futuro. Per.
815 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. 816
PSALMUS. A Oratio. Ineffabile nomen Trinitatis Deus, qul
ffuenta Jordanis aspectu tui luminis lerruisti, pwe-
(PSAL.CXH.)Loudate, pueri, Dorainum ; laudate
nomen Domini. Sit nomen Domini benediclum : ex sta, ut quos ablutos sacro baplismate renovasti,
hoc nunc et usque in saeciilum. A solis orlu usque nunquam patiaris a velilis simulacrorum idolis ma-
ad occasum : laudabile nomen Domini. Excelsus su- culari. Per.
PSALMUS.
per omnes gentes Dominus : et super coelos gloria
ejus. Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis (PSAL.cxrv.) Dilexi, quoniam exaudiet Dominus
habitat: et hurailia respicit in ccelo et in terra? vocem orationis meae. Quia inclinavit aurem suam
Suscitans a terra inopem : et de stercore erigens mihi: et in diebus meis invocabo. Circumdederunt
pauperem. Ul collocet eum cum principibus : cura me dolores mortis : et pericula inferni invenerunt
principibus populi sui. Qui habitare facit sterilem in me. Tribulationem et dolorem inveni : et nomen
domo : matrem filiorum loctanlem. Domini invocavi. 0 Domine, libera animam meam:
Vt supra. Sit nomen ejus benedictum in soecula, misericors Dominus et justtis, el Deus noster mise-
anle solem permaneat nomen ejus. Et benedictum retur. Custodiens parvubos Dominus : humiliatus
nomen majestatis ejus in aeternnm, et replebitur sum, et Iiberavit rae. Convertere, anima mea, in
" requiem tuam : qria Dominus benefecit tibi. Quia
majestale ejus omnis terra : Fiat, fiat.
Oralio. Laudanles benedictum nomen tuum omni- eripuit animam meam de morte : oculos meos a la-
polens Deus, rogamus ut nos in sinu matris Ecclc- crymis, pedes meos a lapsu. Placebo Domino in
sise collocatos charilatis tuse facias slabilitatc con- regione vivorum.
necti. Per. Ut supra. In me sunt, Deus, vota tua, quae red-
PSALMUS. dam laudationes tibi. Quoniam eripuisli animam
(PSAL. CXIH.)In exitu Israel de ^gypto, domus mcara de morte, et pedes meos de lapsu : ut placeam
Jacob de populo barbaro. Facta est Judoea sanclifl- coram Deo in lumine viventium.
catio ejus, Israel potestas ejus. Mare vidit ct fugit: Oratio. Ablutor peccaminum, Domine, qui animam
Jordanis couversus est retrorsum. Montesexsultave- te' fideliter invocantem velociter consolaris; roga-
runt ut arietes : ct colles sicut agni ovium. Quid mus ut nos a periculis inferni erutos in regione
est tibi mare quod fugisli? Et tu Jordanis quia con- vivorum, ablata peccati morte, restituas. Per.
versus es relrorsum? Montes exsullastis sicut arie- PSALMUS,
tes : et colles sicut agni ovium. A facie Domini (PSAL.cxv.) Credidi, propter quod locutus sum:
mota cst terra : a faeie Dei *
Jacob. Qui convertit (J ego autem humiliatus sum nimis.
Ego dixi in ex-
petram in stagna aquarum, et rupera in fontes cessu meo : omnis homo mendax. Quid retribuam
aquarum. Non nobis, Domine, non nobis: sed no- Domino pro omnibus quse retribuit mihi? CaKcem
mini tuo da gloriam. Super misericordia tua et ve- salutaris accipiam : el nomen Domini invocabo.
ritate tua : nequando dicant gentes, ubi est Deus' Vota mea Domino reddam coram omni
populo ejus:
eorum? Deus autem noster in ccelo : omnia quoe- pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum
ejus.
cunque voluit, fecit. Simulacra gentium argentum1 0 Domine, quia ego servus tuus : ego servus tuus
et aurum : opera manuum hominum. Os habent, et et fiiius ancillaetuoe. Dirupisti vinctBa mea, tibi sa-
non loquentur : oculos habent, et non videbunl. crificabo hosliam laudis, et nomen Domini invocabo.
Aures habent, ct non audient : nares habcnt, et non1 Vota mea Domino reddam in conspectu omnis po-
odorabunt. Manus habent, et non palpabunl, pedes> puli ejus : in atriis domus Domini in medio tui Hie-
habent, ct non arabulabunt : non clamabunt in1 rusalem.
gulture suo. Similes illis fianl, qui faciunt ea : et1 Vt supra. Lsetamini in Domino, et confiteamini
omnes qui confidunt in eis. Domus Israel speravit in1 memorise sanctificationis ejus.
Domino : adjutor eorum et proteclor eorum est. Oratio. Talis sit, quocsumus Domine, vita suppli-
Domus Aaron speravit in Domino : adjulor eorum1 D ] cum, sicut est in conspectu tuo mors pretiosa san-
et prolector eorum est. Qui liment Dominum, spe- ctorum; ut a vineulis peccati liberi mereamur fu-
raverunt in Domino : adjutor eorum et protectorr turae Hierusalem gaudiis prselibari. Per Dominum.
corum est. Dominus memor fuil nostri: ct benedixit
nobis. Benedixif domui Isracl : benedixit domui ,; PSALMUS.
Aaron. Benedixit omnibus qui tiraent Doininum:: (PSAL.cxvi.) Laudate Dominum, omnes gentes:
pusillis cum majoribus. 57 Adjiciat Dominus superr laudatc eum omnes populi. Quoniam coniirmata est
vos : super vos et super filios vestros. Bencdicti vos
is super nos misericordia ejus: et veritas Domini ma-
a Domino : qui fecit coelum et terram. Coolumcoeli li nct in oeternum.
Domiho : lerram autem dedit filiis hominum. Non n Vt supra. Omcis terra adoret te, Deus, et psallat
mortui laudabunt te, Domine : neque omnes qui dc-:- tibi : psalmum dicam nomini tuo.
seendunt in infernum. Sed nos, qui vivimus, bene- s- Oratio. Omnipoteiitissime dominator, qui ab
dicimus Domino : ex bcc nimc et usque in sscculuni. i. omnium gcnlium ore laudaris, precamur ut diial.es
Ut supra. Adjutorium nostrum in nomine Domini, i, veritatem tuam in mente nostra, et confirraes super
qui fecit ccelumet terram, nos misericordiam tuam. Per.
517 LITURGICA.— OFFICIA PER FERIAS. SI8
53 PSALMUS. A Dominus: et Deus noster prje omnibus diis. Omnia
quxcunque voluit Dominus, fecit in coelo et in
(PSAL.cxvn.) Confitemini Domino quoniam bo-
terra : in mari ct in omnibus abyssis. Educens nu-
nus : quoniam in saeculum misericordia ejus. Dicat bes ab
extremo terrse : fulgura in pluviam fecit.
nunc Israel quoniam bonus : quoniara in soeculum
venlos de thesauris suis: qui percussit
misericordia ejus. Dicat nunc domus Aaron : quo- Qui producit ab homine usque ad pecus!
niam in soeculummisericordia ejus. Dicant nunc, primogenita ^Egypti
Et misit signa et prodigia in medio lui, jEgypte : in
qwi timcnt Dominum : quoniam in sseculummiseri- Pharaonem et in omnes servos
cordia ejus. De tribulatione invocavi Dominum : et ejus. Qui percussit
et occidit reges fortes. Seon regem
exaudivit me in latitudine Dominus. Dominus mihi gentes multas,
Amorrhaeorum, et regemBasan, et omnia regna
adjutor : non timebo, quid faciat mihi homo. Domi- Chanaan. Et dedit Og terram eorum hoereditatem : hoe-
nus mihi adjutor: et ego despiciam inimicos meos.
Israel populo suo. Domine, nomen tuum in
Bonum est confidere in Domino, quam confidere in reditatem
:
homine. Bonum est sperare in Domino, quam spe- eeternum Domine, memoriale tuum in generatione
et generationem. Quia judicabit Dominus populum
rare in principibus. Oinnes gentes circuierunt mc:
et in nominc Domini, quia ultus sum in eos. Cir- " suum : et in servis tuis deprecabitur. Simulacra
cumilantes circumdederunt me : et in nomine Do- gentium argentum et aurum : opera maniium homi-
num. Os habent, et non loquenlur: oculos habent,
mini, quia iiltus sum in eos. Circumdederimt me et
non videbunt. Aures habent, et non audient:
sicut apes, et exarsermit sicut ignis in spinis : et in
enim esl spiritus in ore ipsorum. Similes illis
nomine Domini, quia ultus sum in eos. Impulsus neque
eversus sum, ut caderem : et Dominus suscepit me. fiant, qui faciunt ea : et omnes, qui confidunt in
eis. Domus Israel benedicite Domino : domus Aaron
Fortituoo mea et laus mea Dominus: et factus est
mihi in salulem. Vox exstiltalionis et salutis in ta- benedicile 59 Domino. Domus Levi benedicite Do-
mino : qui timetis Dominum, benedicite Domino.
^ernaculisjustorum. Dextera Dominifecit virtutem:
Benedictus Domintts cx Sion, qui habitat in Hieru-
dextera Domini exaltavit me : dextera Domini fecit
salcm.
virtutem. Non moriar, sed vivam : et narrabo opera Vt supra. Bcnedictus Dominus Deus Israel a sse-
Domini. Castigans casligavit me Dominus : et morti et in
non tradidit me. Apente mihi portas justitioe, in- culo, usque sseculum, et dicel omnis populus :
Fiat, fiat.
gressus in eas confitebor Domino : hoecporta Do- Oratio. Suavitas eximia Deus, quem omnis terra
rnini, justi intrabunt in eam. Confitebor tibi, quo- pro dulcedinis
niam exaudisti me : et factns es mihi in salulem. benignitate collaudat; rogamus ut,
ablato a nobis vanoe superstitionis errore, tuis vo-
Lapidem quem rcprobaverur.t sedificantes: hic fa- luntatibus connectamur. Per.
ctus est caput anguii. A Domino faclum est istud:
et est mirabile in oculis nostris. Hoec est dies, PSALMUS.,
quam fecit Dominus : exsultemus et loetemur in ea. (PSAL.cxxxv.) Confitemini Domino quoniara bo-
0 Domine, salvum me fac, o Domine, bene prospe- nus : quoniara in oeternum misericordia ejus. Confi-
rare : benediclus qui venit in nomine Domini. temini Deo deorum : quoniam in seternum misericor-
Benediximus vobis de domo Domini: Deus Dominusi dia ejus. Confitemini Domino dominorum : quoniam
et illuxit nobis. Constituite diem solemnem in con- in seternum misericordia ejus. Qui facit mirabilia
densis : usque ad cornu allaris. Deus meus es tu,, magna solus : quoniam in seternum misericordia
et confitebor tibi: Deus meus es tu, et exaltabo te. ejus. Qui fccit ccelosin intellectu : quoniam in seter»
Confitebor tibi quoniam exaudisti me : et factus es iiuen misericordia ejus. Qui firmavit terram super
milii in salutem. JCoufiteminiDomino, quoniam bo- aquas : quoniam in seternum misericordia ejus. Qui
nus : quoniam in saeculumraisericordia ejus. fecil luminaria magna : quoniam in seternum miseri-
Ut supra. Domine, exaudi orationem meam, etcla- cordia ejus. Solem in potestatem diei : quoniam in
mormeus ad teveniat. D seternum misericordia ejus. Lunam et stellas in po-
Oratio. Consolatio tribulationum nostrarum, piis- testatcm noctis : quoniam in aeternum misericordia
simeDomine, qui justorum tabernacula laetitia ett ejus. Qui percussit yEgyptum, cum primogenitis eo-
oxsultationeperfundis, exalta Ecclesiam tuam virtute> rum : quoniam in seternum misericordia ejus. Qui
potentis dexteroe, qua fiat porta justitioe; et ila se; eduxit Israel in medio eorum : quoniam in seternum
jragulari stabilitate connectat, ut tua resurrectione> misericordia ejus. In manu potenti et brachio ex-
flarificata fulgeat. Per. celso, quoniam in seternum misericordia ejus. Qui
divisit mare rubrum in divisiones : quoniam in seter-
PSALMUS. num misericordia ejus. Et eduxit Israel per medium
(PSAL.cxxxiv.) Laudate nomen Domini : laudate3 ejus : quoniam in seternum misericordia ejus. Et ex-
servi Dominum. Qui statis in domo Domini : inI cussil Pharaonem et virtutem ejus in mari Rubro •.
atriis domus Dei nostri. Laudate Dominum, quia bo- quoniam in soternum misericordia ejus. Qui traduxit
nus Dominus : psallite nomini ejus, quoniam suavc. populura suum per dcsertum : quoniam in sseculum
Quoniam Jacob clegit sibi Dominus, Israel in pos- misericordia ejus. Qui percussit reges magnos : quo-
sessionem sibi. Quia ego cognovi, quod magnus cslt niam in aeternummisericordia ejus. Et occidit reges
519 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 520
forles : quoniam in seternum misericordia ejus. Seon A j et herbam servituti hominum. Qui dat jumentis
regem Aniorrheorum : quoniam in lelerniim miseri- escam ipsorum : et pullis corvorum invocantibus
cordia ejus. El Og regem Basan : quoniam in a;ler- eum. Non in forlitudine equi voltmtatem habebtt :
num misericordia ejus. El tledit terram eorum hae- nec in tibiis viri beneplacitum erit ei. Beueplacitun
redilatein : quoniam in oeternum misericordia ejus. est Domino super tiinenles eum : et in eis qui spe-
Hseredilatem Israel servo suo; quoniam in seternum ranl super misericordia ejus.
misericordia ejus. Qui in humilitate noslra memor Ut supra. Fiat misericordia tua, Domine, super
fuit nostri: quoniam in oeternum misericordia ejus. nos, quemadmodum speravimus in te.
Et redemit nos ab inimicis nostris : quoniam in Oralio. ^Edificator ca:lestis Hierusalem Deus, qui
seternum misericordia ejus. Qii dat escam omni multitudinem stellarura el concludis numero, et no-
caini : quoniam in oeternum misericordia ejns. Con- minatim singulas vocas : sana, qusesumus, contrilos
fitemim Deo coali : quoniani in seternummisericordia corde, dispersos congrega, atque nos in innumera-
ejns. Conlitemini Domino dominorum : quoniam in bili sapientia tua locupletare. Per.
ceternura misericordia ejus.
PSALMUS.
Ut supra. Domine refugium factus es nobis, a ge-
neratione et gencratione. g (PSAL. CXLVII. ) Lauda Hierusalem Dominum :
Oratio. Memor humilitatis nostrae, miserere nobis lauda Deum tuum, Sion. Quoniam confortavit seras
tuarum : benedixit filiis tuis in te. Qui
omnipolens Deus, et qui quondam patribus noslris portarum
terram adversariorum in haireriitale donasti, nos a posuit fines tuos pacem : et adipe frumenti safiat te.
emittit eloquium smim terrae : velociter currit
peccali raacula bberatos in tua hoereditate constitue. Qui
Per. sermo ejus. Qui dat nivem sicut lanam : nebulam
sicut cinerem spargit. Mitlit crystallum suum sicut
PSALMUS. buccellas : ante faciem frigoris ejus quis sustinebbl?
(PSAL.CXLV. ) Lauda, aniraa mea, Dominum, Iau- Emittet verbum simm, et lionefaciet ea : flabit spi-
dabo Dominum in vita mea : psallam Deo meo, ritus cjus, et fluenl aqusr. Q^ii annuntiat verbum
quandiu fuero. Nolite conlidere in principibus : in suum Jacob : justitias et juiiicia sua Israel. Non fecit
fdiis bominum, in quibus non esl salus. Exibit spi- tuliier omni nationi : et j;:dicia sua non manifesta.
ritus ejus, et revertetur in terram suam, in illa die vit eis.
peribuiil omnes cogitationes eorum. Beatus cujus Ut supra. Confitebor Domino secundum justitiam
Dcus Jacob adjutor ejus, spes ejus in Domino Deo ejus, et psallam nomini Domini Altissimi.
ipsius : qui fecit coelum et terrani, niare et omnia C Oratio. Conforla, Domine, portas Ecclesisetuse, et
quoe in cis siinl. Qui custodil verilatcm in sseculum, pone tcrminis cjus pacem, eique adipem spiritalis
facit judicium injuriam patienlibus : dat escam esu- tritici dignanler atlribue. Per.
rientibus. Dominussolvit compedilos : Doniinusillu-
minat caecos.Doniinus erigit elisos : Dominus diligit PSALMUS.
justos. Dominus custodil advenas, pupillum et vi- (PSAL. CXLVIII.)Laudate Dominum de ccelis :
duam suscipiet : ct vias peccatorum disperdet. Re- laudate eum in excelsis. Laudate eum omnes angeli
gnabil Dominus in s;ccula, Deus tuus Sion, in gene- ejus : laudate eum omnes virttiles ejus. Laudate eum
ratione et generationein. sol et luna : landate eum omnes stellse et lumen.
(JQ Ul supra. Exaltate Dominum nostrum , et Laufote enm coeli codorum : et aquse, quee super
adorate in monte sancto ejus, quoniam sanctus Do- coelossunl, laudcnt nonien Domini. Quia ipse dixit,
minus Deus noster. et f cla sunt: ipse mandavit et creata sunt. Slatuit
Orutio. Gloriose omnipotens Deus, in qi:em beato- ea in oeternmnet in sieculum sseculi : praeceptumpo-
rum animoetotam spei confidentiam ponunt; conccde suit, et non praeteribil. Laudate Dominum de terra :
nobis ul, adjutorio tuo illuminati, valeamus te jugiter dracones et omnes alyssi. Ignis, grando, nix, gla-
mente pura diligere. Per. rj cies, spiritus procellarum : quaefaciunt verbum ejus.
Montes et omnes colles, ligna fructifera, et omnes
PSALMUS. celri. Bestiae, et universa pecora, serpentes et vo-
(PSAL.CXLVI.)Laudate Dominum quoniam bonus lttcres pennatoe.Reges terroeet omnes poptili, prin-
est psalraus : Deo nostro sit jucunda decoraqne lau- cipes el omnes judices terrac. Juvenes et virgines,
datio. iEdificans Hierusalcm Dominus, dispersiones; sencs 61 cum juiiioribns Iaudent nomen Domini :
Israelis congregabit. Qui sanat contritos corde : ett quia exaltatum est nomen ejus solius. Confessio ejus
alllgat contritiones eorum. Qui mimerat multitudi- supcr coelum et lerram : et exaltavit conv.i populi
nem stellarum : et omnibus eis nomina vocat. Ma- sui. Hymnus omnibus sanctis ejus : filiis Israel po-
gnus Dominus noster, et magna virtus ejus : el sa- pulo appropinquanli sibi.
pientiae ejus non esl numercs. Suscipiens mansuetos5 Ut r.upra. Mirabilis Deus in sanctis suis, Deus
Dominus : humilians autem p?ccatores usque ad tcr-- Israel, ipse dabit virtutem, et fortitudinein plebi suae
ram. Praeiiiite Domino in confessione : psallite Dec) benedictus Deus.
noslro in cithara. Qui operit ccelum nubibus : et pa- Oratio. Excelsorum sedium supereminens et ex-
rat terrse plttviain. Qui producit in montibus fenum,, celsa polestas Deus, concede faraulis tuis, ut sicu)
 LITURGICA.— OFFICIAPER FERIAS. 522
K21
mino. Benedicite lux et tenebraeDomino: benedicite
cuncta.quse cernimus, tejubente creatasunt; ita /
te custode serventur. Per, fulgura et nubes Domino.Benedicat terra Dominum:
quae praecepisti, laudet et superexallet eum in ssecula. Benedicite
PSALMUS. monles et colles Domino : benedicite universa ger-
(PSAL.CXLIX.) Cantate Dominocanticum novum : minantia in terra Domino. Benedicite fonles Do-
laus ejus in Ecclesia sanctorum. LoeteturIsrael in eo, mino : benedicite maria et flumina Domino.Benedi-
qui fecit eum : et filiaeSion exultent in rege suo. cite cetoe et omnia, quse moventur in aquis, Do-
Laudent nomen ejus in choro : in tympano et psal- mino : benedicile omnes volucrcs coeli Domino.
terio psallant ei. Quia beneplacitum est Domino in Benedicile omnes bestise et pecora Domino : be-
populo suo : et exaltavit mansu.etos in salutem. nedicite filii hominum Domino. Benedicat Israel
Exultabunt sancti in gloria : laetabuntur in cubili- Domino : laudet et superexaltet eum in saecnla.Be-
bus suis. Exultationes Dei in gutlure eorum : et nedicitesacerdolesDomini Domino: benedicite servi
gladii ancipites in manibus eorum. Ad faciendam DominiDomino.Benedicite spiritus et animaejusto-
vindictam in nationibus, increpationes in populis. rum Domino : benedicite sancti et humiles corde
Ad alligandosreges eorum in compedibus,et nobiles Domino.Benedicite Anania, Azaria, MisaelDomino:
eorum in manicis ferreis. Ut faciant in eis judicium j) laudate et superexaltate eum in secula. Benedicamus
conscriptum : gloria hsec est omnibus sanctis ejus. Patrem et Filium, cum sancto Spiritu : laudemiiset
Ut siipra. Bonum est confiteri Dominb, et psallere superexaltemus eum in sxcula. Benedictuses, Domi-
nomini tuo, Altissime. Ad annuntiandum mane mi- ne, in firninmento coeli: laudabilis et gloriosus et su-
sericordiam tuam, et veritatem tnam per noctem. perexaltatus in saccula.
Oratio. Auctor totius bonitatis Deus, qui omnem Oratio. DeuS,per qtiem fides ignem non sentit, ct
mansuetudinem te humililer confitenlem exaltas ; iiifilelilas sine igne exuritur; qui beatissimos tres
praesta, ut sicut sanctos tuos exultare facis in glo- pueros Gdearmatos, conjecios in camino ignis, lseto
ria, ita proesentemEcclesiam custodire digneris per- vultu omni ex parle illoesoshymnum tibi canere ie-
petuis temporibus ab hujus sseculidelectationibusim- cisti: olisecramus, ut pari dignatione, fide et devo-
pollutam. Per Dominum. tione nos armare, et limoris tui vigoreimplere digne-
PSALMUS. ris, ut a camino viliorum liberali hymnum dicere, et
Laudate Dominum in sanctis ejus : esaltare nomen tuum in perpetuum mercamur.
(PSAL. C L.)
laudate eum in firmamento virtutis ejus. Laudate LITANIA.
eum in virtulibus ejus : laudate eum secundum mul- , Parce, Domine, parce populo tuo, quem redeini-
titudinem magnitudinis ejus. Laudate eum in sono ' sli, Christe, sanguine tuo : ne in seternum irascaris
tubae : laudate eum in psalterio el cithara. Laudate nobis.
eum in tympano et choro : laudate eum in chordis Christe, audi nos.
et organo. Laudate eum in cymbalisbenesonantibus, Prsesta mihi, Deus, ut te primum bene rogem.
laudate eum in cymbalis jubilationis : omnis spiri- Deinde ut me dignum facias exaudiri.
tus laudet Dominum. Deindeut exaudias.
Ut supra. Laudate nomen ejus, quoniam suavis Sancta Maria, ora pro nobis.
est Dominus,in oeternummisericordia ejus, et usque Sancla Maria, intercede pro me pcccatore.
in generationem et generationem veritas ejus. Sancta Maria, adjuva me in die exitus mei ex hae
Sicpsalraum dicam nomini tuo in soeculum sseculi, prasenti vita.
ut reddam vota mea de die in diem. Sancte Joannes, ora pro nobis.
Oratio. Harmonisenostrae,Deus, suavissiminr.me- Sancte Petre, ora pro nobis.
los, qui nostri pectoris modulamina nunc flatibus, Sancte Paule, ora pro nobis.
nunc fletibus praecipisexercere; proesta,ut dum illa Sancte Andrea, ora pro nobis.
spiritali affectu concinimus, perpetualibus choris in- Sancte Jacobe, ora pro nolis.
serti, te cum omnibus sanctis collaudemus. Per. Sancte Joannes, ora pro nobis.
IIYMNUSTRIUM PUERORUM. Sancte Thoma, ora pro nobis.
(DAN.III.) Benedicite omnia opera Domini Do- Sancte Jacobe, ora pro nobis.
mino : laudate et superexaltale eum in siecula.Be- Sancte Philippe, ora pro nobis.
nedicite angeli Domini Domino : benedicile cceli Sancte Bartbolomoee,ora pro nobis.
Domino.Benedicite aquoe omnes, quoesuper ccelos Sancte Matlboee,ora pro nobis.
sunt, Domino: benedicileomnes virtutes DominiDo- Sancte Tathsee, ora pro nobis.
mino. Benedicite sol et Iuna Domino : benedicite Omnes sancti apostoli, oratepro nobis.
stellae cceli Domino. Benedicite imber et ros Do- Sancte Stephane, ora pro nobis.
mino : benedicite omnis spiritus Dei Domino. Bene- Sancte Line, ora pro nobis.
dicite ignis et oestus Domino : benedicite frigus et Sancte Clete, ora pro nobis.
sestus Doraino. Benedicite rores et pruina Domino: Sancte Clemens, ora pro nobis
benedicite gelu et frigus Domino.Benedicite glacies Sancte Sixte, ora pro nobis.
62 el nives Domino: benedicite noctes et dies Do- Sancte Corneli, ora pro nobis.
PATROL.CI. 17
823 B. t. ALRINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. • 524
Sancte Cypriane, ora pro nobis. A naro digneris , Domine Jestt , te rogamus aufli
Sanctc Diouysi cum sociis tuis, ora pro nobis. nos.
Saucte Laurenli, ora pro nobis. Ut sanctam charitatem tuam nobis donare dw
Sancle Mauricicum sociis luis, ora pro nobis. gncris , Doniine Jesu , te rogamus audi nos.
Sancte Cosme, ora pro nobis. Ut fidem rectam nobis donare digneris, Doraiue
Sancte Damianc, ora pro nobis. Jesu, te rogamus audi nos.
Omnes sancti marlyres, orate pro nobis. Ut spem firmam in tua bonilate nobis douare
Sanctc Hilari, ora pro nobis. digneris, Domine Jesu, te rogamus audi nos.
Sancte Martiue, ora pro nobis. Ul vitam sclernain nobis donare digneris, Domine
Sancte Silvester, ora pro nobis. Jesu, tc rogamus audi nos.
Sancte Leo, ora pro nobis. Ut laudcm sancto nomini tuo nobis donare digne-
Sanctc Ambrosi, ora pro nobis. ris, Domine Jesu, te rogamus audi nos.
Sancte Gregori, Ora pro nobis. Fili Dei, te rogamus audi nos.
Sancte Germane, ora pro nobis. Agnus Dei, qui toilis peccata mundi, miserere
Sancte Remigi, ora pro nobis. n° nobis.
Sancle Amande, ora pro nobis. Cbriste audi nos. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Ky-
Sancte Chrodoberle, ora pro nobis. rie eleison. Paler noster.
Sancte Hieronyme, ora pro nobis. Miserere mei, Deus, miserere mei: quoniam in te
Sancte Benedicte, ora pro nobis. con4k'il anima mea. Exallare super coelos Deus, et
Sancte Maure, ora pro nobis. sujier omnem terram gloriam tuam, ut liberentur di-
Sancte Babolene, ora pro nobis. lecti ttii. Adjutor meus tibi psallam, quia Deus susce-
Omnes sancti confessores, orate pro nobis. ptor meus : Deus meus, misericordia mea. Benedi-
Sancta Felicitas, ora pro nobis. cam Dominum in omni tempore : semper laus ejus
Sancta Perpetua, ora pro nobis. in ore raeo. Domine,exaudiorationem meam, et cla-
Sancta Agatha, ora pro nobis. mor meus ad tc veniat.
Sancta Lucia, ora pro nobis. Oratio. Harmoniae nostrae suavissimum melos,
Sancta Cxcilia, ora pro nobis. Deus, qui no-tri pectoris modulamina nunc facibus
Sano.ta Agnes, ora pro nobis. [Al. , flatibus], nunc flelibus proecipis exercere :
Sancla Anastasia, ora pro nobis. prsesta qusesiimus, Domine, ut qui illa spiritali
Sancta Euphemia, ora pro nobis. , [affectu] concinimus, perpetualibus choris inserti
Sancla Pelronilla, ora pro nobis. cum sanclis omnibus gloriari mereamur. Per.
Sancla Susanna, ora pro nobis.
FERIA II.
Sancta Brigida, ora pro nobis.
63 Oranes sanctoe virgines, orate pro nobis. CONFESSIO PECCATORUMPURA ALCUINI a.
Propitius cslo, parce nobis, Domine. h Deus inscstiinabilismi.sericordioe.Dousimmensse
Propitius eslo, libera nos, Doniine. pielatis, Deus conditor et reparator humani generis,
Ab omni malo, libera nos, Domine. qui confitenlium tibi corda purificas, et accusantes
Ab oinni tentatione, libera nos, Domine. se ante conspectnm divinoe clemenlioe tuaeab omni
Ab omni cogitationc mala, libera nos, Domine. vinculo iniquilalis absolvis; virtntem luam tolis
Ab omni iniquitate, libera nos, Domine. exoro gemitibus, ut secundum multitudinem misera-
Ab omni immunditia cordis et corporis, libera tionum tuarum, de omnibus peccatis meis, de qui-
nos, Doraine. bus nie mea conscientia accnsat, puram mihi coram
Per erucem tuara, libera nos, Domine. te concedas agere confessionem; veramque ex his
Peccalores, te rogamus audi nos. omnibus el condignam mihi tribuas poenitentiam,
Ut pacem nobis donare digneris, Domine Jesu, te U quxcunque peccavi in cogitationibus pessimis, in
rogamus audi nos. meditationibus pravis, in consensu malo, in consiMo
Ut iiiJulgeniiam delictorum noslrorum nobis do- iniqun, in conciipiscentia atque delectatione imtnun-
nare digneris, Doraine Jesu , te rogamus audi da, in verbis otiosis, in factis malitiosis, in visu, in
nos. auditn, in gusiu , in Ofioratuet tactu. Tu enim, rai-
Ut remissionem peccatorum nostrorum nobis sericors Dcus, ail operandum mihi animaemese salu-
donare digneris , Domine Jesu . le rogamus audi lcm mem!ra singula humanis usibus apta dedisli;
nos. sed ego miserrimus omnium et peccator, te seternae
lit grattam sancti Spiritus cordibus noslris cle- salutis awctorem contempsi, et selern'» mihi inimico
menler infundere digneris, DomineJesu, te rogamus iiicendia praparanti suadenle consensi [Cod. Heg.,
audi nos. el seterna milii incendia praeparanti consensi]. La-
Ut inlercessionem sanctorura tuorum nobis do- psus sum in peccatis, corrui in deliciis rAl. delictis1.
a Exstal in libello precationum Caroli Calvi, pag. Discip., pag. 647.
b Pro usu primo, supra, col. 466
11, sub hoc titulo : Cotifessioqnam Alchuinuscom-
posuu Carolo imperatori. Apud Marten. de ant. Eccl.
 525 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 52«
Inmembris singulis naturse modnm excessi, etimpiis A Respice in me, et miserereiriei.fontemque lacryma-
ihe laboribus olmoxium feci. Pedes mei ad curren- rum el reraissionem omnium peccaloruni, intimam
dum in malum, sequendo libidinem, supra modum mihi corJis confessionem tribue poscenti. Renova,
veloces fuerunt, et ih obedientia mandalorum tuo- imiova [Cod. Reg., iimova in me], piissime Paterj
rum imbecilles. Crura mea ad me sustinendum in quidquid aclione, quodver]io, qnoJ ipsa denique
malura fortes [Cod. Reg.% fortia]. Genua mea ad cogitalione diabolica fraude vitialum est; et unitati
fornicationem potius quam ad 64 oralionem flexi. corporis Ecct'Sioemembrura tuoe reJeraptionis an-
In femoribus et in genitalibus meis supra modum in necle; et non habentcin fiduciam nisi in tua miseri-
omnibus me immnniitiis contamin re [Cod. Reg., cordia, adsacranientum tuoereconciliationis a.imitte,
in omnibus immunditiis conlarainari] non nietui, et Per Jesum Christum unigenitum Fdium tuum Domi-
renm me omni hora peregi. Venter meus el viscera num et Salvatorem nostrum, qui tecum una cum
omnia crapula sunt jngiter et ebrietate distenta. In sancto Spiritu unus est Dominus , per immortalia
renibus et lumbis , illusione diabolica ac flamma li- regnans sxeula soecuJorum.Ameri
bidihis.lurpissimo ardeo desiderio. Latera enim mea « PIALBIl PdENlt£lftlALE« k
luxurioemalitiam [Cod. Reg., luxuriam mftlitioe]non
PSALMUS I.
formidant perpetrare. Dorsnm meum ad iniqua ro- B '
boravi Opera, et collum meum in carnali erexi su- (PSAL.VI.) Doinine, ne in furore tuo arguas me:
perbia. Hmiiera (Nove diclutn) mea ad portanda he- neque in ira tuacorripias me. Miserere mei Domine,
quitioe onera subdidi, et hrachia illecebrosis jugiter quoniam infirmussum : sana me Domine, quoniam
amplexibus prrebui. Maimsmeoeplenoesunt sanguine, couturbata sunt ossa mea. Et anima mea turbata est
omriibusqiiesordibussuntpollulos; promptacad omne vakle: sed tu Domine usqueqno? Convertere Domine,
opus pravura, pigroe ad aliquid operandum bonum. el eripe aiiimara meam, salvum me facproptermise-
tVshieum nefario poUuttim est osculo, et iniqua est ricordiam tuam. Quoniam non est in morte, qui me-
mor sit lui: in infemo autein quis coniitebilur tibi?
concupiscentia macuhtum , verbisque luxuriosis ac
fabulis otiosis snperabundantcrme et mendacio coin- Laboravi in gemitu meo, lavabo per singulas noctcs
quinavi. Guloesemper et ebrietali deditus, carnalibus lectum meum : lacrymis meis stratum meum rigabo.
Turbatus est a furore oculus meus : invetcravi inter
nunqnam desideriis satiatus. Sed et lingua mea omni
cst fallacia profanata. Guttur meum insatialiili sem- oranes inimicos meos. Discedite a me , oranes qui
:
per ardet ingluvie. Aures meae dolosis sunt obtusoe operamini iniquitatem quoniam exaudivit Dominus
{AL, obtunsae] loquelis, promploe ad omne malum. ." vocem fletus mei. Exaudivit Dominus deprecalioneiu
surdae ad omne bonum. In naribus namque soepius meam, Dominusorationem 65 meam suscepit. Eru-
iniquis delectatus sum' odoribus, in quibus ctiam bescant, et conturbentur veliementer omnes iui-
putredinem deliclornm minime horrui. Quid igitur mici mei : convertantur et erubescant valde velo-
dicam de oculis, qui omnibus me feceruhlolmoxium, citer.
Omnemquesehstim cordis mei avertarunt, quibus in Ut supra. Domine, converlere , et eripe ammam
omni cOnsehsilibidine? Qui et me, quamvis raro in meam ; salvum me fac proplcr misericordiam luam.
sanchiario tuo, Dornine, teadorantem intuitu per- Respice, et exaudi me, Domine Deus meus, illumina
verterunt iniquo, oninemotie motum corporis mei oculos meos : ne unquam obdormiam in morte, ne
ad imraunda pertraxerunl desideria. Caput vero quando dicat inimicus ineus: Praevaluiadversus eum.
meuhi omnibiis supereminetis membris, raro unquain Ab occultis meis munda me, Domine , et ab alienis
ad te Deiim creatorem meum incurvavi; sed etiam parce servo tuo.
eaeteris membris [Vox membrisin coJ. Reg. omitt.] Oratio. Exauditor omnium Deus, exaudi nostro-
iii oitini malitia consehtaneum feci. Cor meum ple- rum flettium supplicem vocemj ei tribue mfirmilati-
ntim dolo et malitia, riiinquampura purgavi poeniten- bus nostris perpetuam firniitalem [Cod. Reg., perpe-
tia : semperque diabolica pollui illusione, nunquam | tuam sospitatem]: utdum dignanier gemilum nostri
vera abluiconfessione. Noti enim hsec narrans tuam, laboris suscipis, tua nos semper misericordia conso-
Domihe, in me blasphemo creaturam : seJ mcam a leris. Per Douiinum
te, piissinie Detis, exposco medicinairi, qui eliam in PSALMUSII.
Omnibus meiitbris meis me reuiri inlelligo super t,rSAL.xxxi.) Beati qtiorum remissa?sunt iniquita-
mensuraiii: quia ut astra coeli atque arenan maris, hjs : et quonim tecta sunt peccat.i. Bcatus vir, cui
inea ita innumerabilia cognosco delicla. Insuper non iiuputavit Douiinus peCcatuni: nec esl in spiritti
eiiam ira, tristitia, acedia, jactantia, atqtie desidia, ejusdolus. Quoniam tactii, iiiveteraverunt ossa itiea :
Omnibusque oclo principalibus vitiis obnOxium me dum clamareiii tola die. Quoniam die acnocte gravata
esse profiteor. Sed tu, Domirie,occultorum cognitor, est superine nianiis tua : conversus sutn in arjruhirid,
qui dixisti pcenitentiam te malle peccatorum quam dlim configitur ppitia. Delictutti ineurti cognitmii tilii
mortem, tibi omnia cStdis mei revelabo arcana. feci : et iniustiliani tneam non abscbndi. Dixi, coii-
• In Cod. Reg. Titulus : Incipiunl debel.
psatmi pceni- canere
tentiates numero vn, qum unaquaque anima qua?Deo b Exstant in libello Cardli Calvi, pag. 16 seq.,
placere desiderat, pro remissionepeccatorum suorum absque orationibus.
527 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 528
fitebor adversum me injustitiam meam Domino: et A pro peccalo meo. Inimici autem mei vivunt, et con-
lu remisisti impietatein peccati mei. Pro bac orabit firmali sunt super me : et multiplicali sunl, quiode-
ad te omnis sanctus in tempore opporluiio. Verum- runt me inique. Qui relribuunt mala pro bonis, de-
tamen in diluvto aquarum multarum , ad eum non trahebant mibi : quoniam sequebar bouitalem. Ne
approximabtmt. Tu es refugiiira mcumatribiilatio.;e, derelinquas me, Domine Deus meus: ne discesserisa
quae circumdedit me : exsultatio mea erue me a cir- me. Intende in adjutorium meum, DomineDeussalu-
cumdanlibus me. Intellectum tibi dabo, et instruam tis mese.
te in via hac, qua gradieris : firmabo super te oculos Preces ul supra. Domine, anlete omne desiderium
meos. Nolile fieri sicul equus et mulus : quibus non meufli, el gemitus meus a te non est abscondilus.
est intellectus, In chamo el freno maxillas eorum Exaudi oralionem nieam, Domine, et depreca-
constringe : qui non approximant ad le. Multa fla- tionem meam : auribus percipe lacrymas meas.
gella peccatoris : sperantem autem in Domino, mise- Complaceat tibi, Domine, uteruas me : Domine ad
ricordia circumdabit. Laetaminiin Dominoet exsul- adjuvandum me rcspice.
tate justi [Quercet., injusti, mendose]: etgloriauiini Oratio. Emitte,Doinine, salutare tuum infirmitati-
onines recti cor.Ie. bus nostris, vtilnerum cicatricumque mortalium po-
Ut supra. Delicta juventutis meae,et ignoranlias B tentissime medicator; ut omnem gemitum dolorem-
meas ne memineris Domine. Secundum magnaiu que nostrum coram te deploranles, valeamus evin-
misericordiam tuara memento mei \p : propter boni- cere insultationes adversantium viliorum. PerDorai-
talem tuam Domine. Propter nomen lutim, Domine, num nostrum.
propiliaberis peccato meo : multum est enim. Deli- PSALMUSIV.
ctum meum cognitum tibi feci, et injustitiam raeara (PSAL.L.) Miserere mei, Deus, secundum magnara
non abscondi. misericordiam tuam. Et secundum mtiltitudinem mi-
Oratio. Sancle Domine, qui remissis deliclis bea- serationum tuarum: deleiniquitalein meam. Amplius
titudinem te confessis atlribuis, exaudi vola proesen- lava me ab iniquitate mea: et a peccato meo munda
tis familiae[Al., Ecclesiae],elconfractis peccali acu- me. Quoniam iniquitatem meam ego cognosco : et
leis spiritalinosexsultationeperfunde. PerDominuin peccatum meum contra me est semper. Tibi soli
nostrum. peccavi, et malum coram le feci: ut justificeris in
PSALMUS III. sernionibus tuis, et vincas cum judicaris. Ecce enim
(PSAL.xxxvn.) Dominene infurore tuo arguas me: iu iniquitatibus conceptus sum: et in peccatis con-
neque in ira tua corripias me. Quoniam sagiltoe tuoe cepit me mater mea. Ecce enim veritatem dilexisti:
iufixae sunt mihi : et confirmasti super me immiim C incerla et occulta sapientioe tuse manifestasti milii
tuam. Non est sanitas in carne mea a facic iroeluoc: AspiTgesme,Domine,hyssopo,el mundabor; lavabis
-
non est pax ossibus meis a facie peccatorum meo-' me, et super nivem dcalbabor. Audilui meo dabis
rum. Quoniam iniquitates meoe supergressoe sunt gatidiuin el loetiliam: et exsultabunt ossa humiliata.
caput meum : et sicut onus grave gravalaesunt super Averte faciem tuani a pcccalis meis : et omnes ini-
me. Putruerunt et corrupt;e sunl cicatrices meoe: a quitates meas dele. Cor inunium crea in me Deus:
facie insipienlioemeoe.Miser faclus sum cl curvatus et spi>'itum rectum innova in visceribus meis. Ne
sum usque in finem : lota die contristatus ingredie- projicias me a facie tua: etSpiritum sanctum tuum
bar. Qiioniain lumbi mei impleti sunt illusionibus : ne auferas a me. Rcdde milii loelitiam salutaris lui:
et non est sanitas in carne mea. Afflictussum et hu- cl spiritu principali confirma me. Docebo iniquos
miliatus sum niinis : rugiebam a gemitu cordis mei. viastuas: etimpii ad te convertentur. Libera me de
Doraine, ante te omne desiderium meum : et gemilus sanguinibus Deus, Deus salutis meae: et exsultabit
meiis a le non est absconditus. Cor meura conlur- lingua mea justitiam tuam. Domine labia mea ape-
batuin est, dereliquit me virttis mea : et liimen ocu- ries: et osmeuinan/iuntiabit laudem tuam. Quoniam
lorum meorum, et ipsuin non est mecum. Amici mci si voluisscs sacrificium, dedissem utique : holocau-
et provimi mei adversum me appropinqiiaverunl el " stis non delectalieris. Sacrificiiim Deo spiritus con-
stelerunt. Et qui juxta me crant de longe sleterunt: tribulatus : cor contritura et humiliatum, Deus, non
et vim faciebant, qui quoerebant animam meam. Et despicies.Benigne fac, Domine,in bona voluntate tua
qui inquirebant mala mihi, locuti sunl vanitales : et Sion : ut a^dificenturmuri Jerusalem. Tunc acce-
dolos tota die meditabantur. Eg» autem tanquam ptabis sacrificium justiliae, oblaliones et holocausta:
surdus non audiebam : et sicut inutus non aperiens tunc imponent super altare tuum vitulos.
os suum. Et factus sum sicut tiomo66,lon audiens : Ut supra. Domine miserere mei, sana animam
et non hahens in ore suo redargutiones. Quoniam meam, quia peccavi tibi. Misereremei, Deus,miserere
in te, Domine, speravi, lu exaudies me, DomineDeus mei, qtioniam in te confidit anima mea. Domine,
meus. Quia dixi : nequando supergaudeant mihi ini- averte faciem tuam apeccatis meis.etomnes iniquita-
mici mei: et dum commoventur pedes mei, super tesmcasdele. Nememineris.Domine, iniquitatum no-
me magna locuti sunt. Quoniam ego in flagellapara- slrarum antiquarum: cito anticipenUiosmisericordise
tus suin : et dolor meus in conspectu meo sempcr. tuoe,quia pauperes facti sumus nimis. Adjuvanos,
Quoniam iniquitatem meam annuntiabo, et cogilabo Deus, salutaris noster : propter gloriam nominis tuj,
5-29 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 550
Domine, libera nos ; et propitius esto peccatis no- A t Exaudi me Domine, quoniam benigna est misericor-
stris propter nomen tuum. dia lua : secundum multitudinem miscrationum
Oratio. Proffuaemiserationis ineffabilenomen Tri- tuariim respice in me. El ne avertas faciem tuam a
nitalis Deus [Cod. Reg., Pcrsolve miserationes tuas, puei o tuo; quoniam tribulor, velociter exaudi me.
nobis ineffabile nomen tuum, Trinitas Deus], qui Intcnde animoemeae, el libera eam : propter inimi-
humani pectoris antrum emundans \itiis, super can- cos meos cripe me
dorem elficis nivis ; innova, quoesumus, in visceri- Oratio. Exorabilis Domine, intende in orationera
bus nostris Spiritum sanctum luum, quo laudcm supplicum ttiorum, ut, qui in peccatis detenti tan-.
tuam annuntiare possimus : ut recto principalique quam feiium aruimus, respeclu ccelestis misericor-
spiritu confirmati, mereamur oelernis sedibus in Hie- diae sublevemur. Per.
rusalera ccelestemcomponi. Per.
PSALMUS VI.
67 PSALMUS V. (PSAL.cxxix.) De profundis clamavi ad te Do-
(PSAL.CL.) Domine, exaudi orationem meam : et mine: Domine exaudi vocem meara. Fiant aures
clamor meus ad le veniat. Non avertas faciem tuam tuaeintendentes in vocem deprccationis meae.Si ini-
a me : in quacunque die tribtilor, inclina ad ine au- B1 quitates observaveris, Domine, Domine, quis susti-
rem tuam. In quactinque die invocavero te : veloci- nebit? Quia apud te propitiatio est : et propter le-
ter exatidi me. Quia defecerunt sicut ftimus dies gem tuamsustinui te, Domine. Sustinuitanima meain
mei : et ossa mea sicut cremium aruerunt. Percus- verbo ejus : speravit anima mea in Domino.A cu-
sus sum ut fenum, et aruit cor meum : quia oblitus stodia matutina usque ad noctem speret Israel in Do-
suni comedere panera meum. A voce gemitus mei mino. Quia apud Dominum misericordia, et copiosa
adlisesil os meum carni meoe. Similis faclus sum apud eum redemptib. Et ipse redimet Israel, ex
pelicano soliludinis : factus sum sicut nycticorax omnibus iniquitatibus ejus.
in domicilio. Vigilavi, et factus sum sicut passer so- Ut supra. Domine, vide humilitatem meam et la-
lilarius iu tecto. Tola die exprobrabant mihi ini- borem meum : et dimitte universa delicta mea. Ne
mici mei: et qui laudabant me, adversum me jura- perdas, Domine, cum irapiis animam meara; et
bant. Quia cinerem tanquam panem manducabam, cum viris sanguinum vitam raeam. Redime rae,
el potum inettm cum fletu miscebam. A facie iroe Dominc, et miserere mei.
indignalionis tuoc : quia elevans allisisli me. Dies 63 Oralio. lntendant [Cod. Reg., Intende]. quae-
mei sicttt umbra declinaverunt: et ego sicut fcnum sumus Domine, pietatis tuoeaures in oralione [Ibid.,
arui. Tu autem, Domine, in oulernumpermanes : et C in oralionem] supplicum, quia apud te est propitia-
memoriale tuum in generalione et geiierationem. tio pcccatorum : ut non observes iniquitates no-
Tu exsurgens misereberis Sion : quia tempus mise- stras, sed imperlias nobis misericordias tuas. Per
rendi ejus, quia venil lempus. Quoniam placuerunt Dominum.
servis tuis lapides ejus : et lerroe ejus miserebun- PSALMUS VII.
tur. Et timebunt gentes nomen tuum, Domine, et (PSAL.CXLII.)Domine, exaudi orationem meam,
onines reges tcrrae gloriam tuam. Quia spdificavit auiKius percipe obsecralionem meara in vcritale
Dominus Sion : et videbitur in gloria sua. Respexit tua : exaudi me in tua justilia. Et non intres in ju-
in orationem humiliuin : et non sprevit precem eo- dicium cum scrvo tuo : quia non juslificabilur in
rtim. Scribantur haec in generalione altera : et po- conspeclu luo otnnis vivens. Qttia persecutus est
pulus, qui creabitur, Iaudabit Dominum. Quia pro- inimicus animam meam : humiliavit in terra vitam
spexit de excel.so sancto suo, Dominus de ccelo in meam. Collocavit me in obscuris sicut mortuos sac-
terram aspexii. Ut audiret gemilus compeditormn, culi, et anxiaiiis estsuper me spiritus meus : in me
ut solveret filios interemptorum. Ut annuntient in turbatum esl cor mcum. Memor fui dierum anliquo-
Sion nomen Domini: et laudem ejus in Hierusalem. . rum, medilatus sum in omnibus operibus tuis : in
In conveniendo populos in unum et reges terroe : ut factis manuum ttiarum nieditabar. Expandi manus
servianl Domino. Respondit ei in via virtutis suoe: meas ad te : anima mea sicut terra sine aqtia tibi.
paucitatem dierum meoruni nuntia mihi. Ne revoces Volociter exaudi me, Domine: defecit spiritus meus.
me in dimidio dierum meorum : in generationc et Non avertas faciem tuam a me : et similis ero de-
generalionemanni tui. Initioln, Domine, terram fun- scendenlibus in lacum. Auditara fac inihi mane
dasti, el opera manuum tuarura sunt cceli. Ipsi psri- misericordiam ttiam : quia in te speravi. Nolam fac
bunt, tu antem permanes : et omnes sicut vestimen- milii viam in qua ambulem : quia ad te levavi
tum veterascent. El sicut opcrtorium mtilabis eos, animam raeara. Eripe me de inimicis meis, Domine,
et mutabuntur: tu aufem idem ipse es, et anni tui ad te confugi: doce me facere voluntatem luam,
non deficient. Filii servorum luoruin habitabunt: et quia Deus meus es tu. Spirilus luus bonus deducet
semen eorum in sseculum dirigetur. me in terram rectam : propter nomen tuum, Do-
Ut supra. Deus, tu scis insipientiam meam, et mine, vivificabis me in sequitate tua. Educes de
delicta mea a le non sunt abscondita. In multitudine tribulalione animam meam, et in misericordia tua
niisericordisetuaeexaudi me, in veritate salutis tuae. dispcrdes omnes inimicos meos. Et perdes omnes
531 B. F. ALBINISEU ALCUiNIOPERUM PARS IV. 532
qui tribulant animam meam : quoniam ego servns A i stris, et exorabilis tuis esto supplicibus, ut concessa
tuus sum. venia, quain precamur, perpetuo misericordiaetu»
Ut supra. Clamavi ad te, Domine, dixi : Tu es munere gloriemur. Per.
spes mea, portio mea in terra vivenlium. Intende ad OHATIO FERIAII, SI QUISSEIN TRIBULATIONIBUS DERE-
deprecationem meam, quia humiliatus sum nimis. LICTUM INTELLIGAT, DECANTASDA ».
Libera rae a persequenlibus me, quia confortali b Deus, qui contritorum non despicis geniituio, et
sunl super me. Educ de custodia animam meam ad incerentiuin non
asp^rnaris affecCum,adesto preci-
confilendumnomini luo : me exspectant jusii, doncc bus nostris, quas pietati tuae
pro tribulatione noslra
retrihuas niihi fundere proestimimus: iraplorantes,iit eas cleiuenter
Ora.io. Deus qui matulinam sacroe resurrectionis
suscipere digneris, tribuasque , ut quidquid contra
tuae atiditam fecisti jncunditatem; cum ex inferr.o nos <!iaboIic&' atque huniaiiic moliunlur adversitates,
yediens replesti lerram gaudiis, quara roliqueras aJ nihilum redigas, et consilio pietatis tux allidas,
in obscuris : rogamus potenii;e tuoe ineffabileiuma- ut nullis adversitatibus loesi, sed erepti de orani tri-
jestaiem, ut sicut tuiic catervam apostolicam gau- bulatione et augustia, Ucti libi in Ecclesia lua san-
dere lecisti sacra in anastasi [Cod. Reg., sacra ana- ' cta gratias referamus, per Christum Dominum no-
glasi] : ita hanc. Ecclesiani, tuam misericordiam " strum : per quem te, sumine Deus, rogamus, ul pre-
expansis manibus flagitanlem, splenJore coelestis ces has attendas propitiabili dignatione, et a I hanc
jubaris illustrare digueris. Per Dominum. nostram orationem respitias, quam libi pro er.ptione
Lilania y.1supra. et relevatione nostra a pressura nostrae infirmitatis
PRECES. offerimus. Jara, Domine, respice super nos vultu
Ego dixi, Domine, miserere mei, sana animam placabili, et misericordia singulari a nobis amove,
meam, quia peccavi tilJ. Deus, Deus meus, respice quoJ soevitia malorum permittit, quod inimicorum
in uje, quare rae dereliquisti ? longe a salute mea pravitas infert, quoJ pravorum in consiliis adversi-
verba delictorum mcorum. Ego autem sum vermis, tas alligat, quoJ ex judicio imminet, quod ex senten-
et non homo : opprobrium hominum, el a'>jeclio tia pendet, qnod conspiratioue machinatur, quod ac-
plebis. Quoniam tu es, Domine, qui extraxisli me cusationeconfingitur, quol propriaemerentur iniqui-
de ventre, spes mea ab uberibus malris meoe: in te tates, quod alienis ficlionibus alligatur : quoJ pres-
projeclus sura ex utero. Salva me ex ore leonis : et suris dejiciraur, quod cruciatibus premimur, quod
a cornilras unicornium humilitatcm ineam. Ne aver- angustiis angustiamur. Non justilia lua , Domine,
tas faciem tuara a rae, ne declines in ira a servo tuo. qiioesumus,injustitias nostras exerceas : sed potius
'
Adjulor meus csto, ne derelinquas me : tieqne de- pietatem tuam in nostris iniquitatibus manifesta.
spicias me, Deus salularis meus. Ne simul tradas Non nos in persecutione dejicias: non per intoleran
me cum peccaloribus, el cum operantibus iniquila- tiam perdas, sedper tribulationem exerce , perpie-
tem ne perdas me. Auiplius lava me ab iniquitate latem atlolle, per misericordiam rege : quo per te
mea, et a peccalo meo munda me. Quoniam iniqui- ab iiiimicoriim jaculis tuti, a praesenti tribulatione
tatem meam ego cognosco, etpeccatura meuin con- exenipti, te Deum unum in Trinitate consoua col-
tra mc est semper. Asperges me hyssopo, et miinda- laudemus voce. Qui cum eo unigenito Filio tuo Do-
bor: lavabis rae, ct super nivem dealbabor. Ex- mino nostro Jcsu Christo, sanctoque paracleto
Spi
surge, Doraine, adjuva nos : et libera nos propter ritu vivis et regnas, Domine Deus omnipotens, per
nomcn tuum. Doraine Deus virtutum, converte nos, omnia soeculasaeculorum. Amen.
et ostende faciem tuam : et salvi erimus. Converte
PSALMUS.
nos, Deus saltitaris noster, et averte iram tuam a
nobis. Deus tu conversus vivificabis nos, et plebs (PSAL.XII.) Usqueqno, Domine, oblivisceris me in
lua loetabittir in le. Ostende nobis, Domine, raiseri- finem: usquequo avertis faciem tuam a me? Qnandiu
corJb.ra tmm, el salulare tuum da nobis. Doraine, ponam consiliain anima mea : dolorem in cordemeo
exaudi oralionem meam, el clamor meus aJ te ve- " per diem? Usquequo exaltabitur inimicus meussuper
niat. Miserere mei Deus.secunduin magnara miseri- me? respice el exaudi me, Dominc Deus meus. IIlu-
cprdiam tuara. mina oculosmeos,ne unquam obdormiara in morte :
69 Oratio. Quaesumus, omnipolens Deus, afllicti nequando dicat inimicus meus, praevalui adversus
populi lacrymas respice , ct irani ttioe indignationis; euin. Qui tribulant me, exsultabunt, si niolus fuero :
siverte, ut qui reatum nostroc infirmitatis agnosci- ego autem in misericorJia tua speravi. Exsultabit
mus, t'ua consolatione liberemur. Per. cor nietim in salutari tuo : canlabo Domino, qui
Alia. Deus, qui conspicis omni nos virtute desti- boua tribuit mibi, ct psallara nomini Domini altis-
tui, interius exteriusque custoJi: ut et ab omnibus; simi.
aJversitatibus muniainur in corpore.et a pravis co- Ut supra. Ego autem in multitudine misericordiae
gitationibus mundemur in mente. Per. tuse introibo in dpmum luam, adorabo ad templum
Item oratio. Propitiare, Domine, iniquitalibus no- sanctum tuum in tiraore tuo. Dorninededuc me in
» Oratio fer. n et quae sequuntur usque ad orat. v Pro usu sexto, supra, col. 467.
fer. iii ctesuntin cod. ins. Regio.
^35 LITURGICA. -- OFFICIAPER FERIAS. 534
justitia tua propter inimicos meos.dirige in conspe- A ritatem tuam rcquirimus, tumorein exsecrabilis su-r
c^u tuQ viara meam. perbiaeconteramus. Per.
OraVo. Ne avertas faciem tuam a nobis omnipo- Alia. Excelsi solii regnator aetcrne Deus, qui spe-
tens Deus, ne inimici nostri exaltentur artversus ranlcs in le damnari oeternis confusionibtis non pa-
nos : sed ila cor nostrtim salitaris t';i exsultalione teris, reple, qiiivsumus, labia nostra laude tua, et
perfunde,ut iaciat nos somnum secundspmortis eva- his nos seniper meditationibus bpnorum insinuato"
dere. Per- exerce. Per.
70 PSALMUS. PSALMUS.
(PSAL.LXX.)rn te, Domine, speravi,nonconfundar (PSAL.XLin.) Deus auribus nostris audivimus, pa-
in seternum : in justitia tua libera me et eripe me. tres nostri annuntiaverunt nobis. Opus quod opera-
Inclina ad me aurem tuam : et salva me. Esto mihi tus es in diebus eorum, iti diebus antiquis. Manus
in Deum protectorem , et in locum munitiiin : ut tua gentes disperdidit, et planlasli eos : afflixisti
salvum me facias. Quoniain firmamentnm meum et populos, et expulisti eos. Nec enim in gladlo suo pos-
refugium meumes tu. Deus meus, eripe me de mantt seJerunt lerram : et bracbium eorum non salvavit
peccatoris : et de manu contra legem agentis el ini- g eos. Sed dextcra tua, et brachium tutim, et illumi-
qui. Quoniam tu es patientia mea,Domine; Domine, natio vultus tui: quoniam complacuisti in eis. Tu es
spes mea a juvent ite rnea. In tc confirmatus sura ipse Rex meus et Deus meus : qai mandas saiutes
ex utero:de ventre matris meoe tu es protector Jacob. In te inimicos noslros ventilabiraus cornu : et
meus. In te canlatio mea semper : tanquam proJi- in nomine tuo spernemus insurgcnles in nos. Non
gium factus sum multis, et tu adjulor forlis. Replea- enim in arcu nieo sperabo : et gladius mens non sal-
turos meum laude, ut cantem gloriam tuam : tota vabit me. Salvasti enim nos de aflligentibus nos: et
die magnitudinem luam. Ne projicias rae in tem- odientes nosconfudisli. Iu Deo laudabimur tota die*
pore senectutis : cum defecerit virtus mea, ne dere- et in nomine tuo confilebimur in soeeula. Nunc au-
linquas me. Quia dixerunt inimici mei mihi: et qui tein repulisti el confuilisli nos : et non egreJieris
cuslodiebant animam meam, consilium fecerunt in Deus in virtutibus nostris. Avertisli nos retrorsum
unum, dicentes : Deus dereliquit eum, persequiinini, post inimicos nostros : et qui oJerunt nos , diripie-
et comprehendite eum : quia non est, qui cripiat. bant sibi. De 'isti nos tanquam oves escarum : et in
Deusne elongeris a rae : Deus nieus in auxilium gentibus dispersisti nos. VenliJisti 71 populuni
nieum respice. Confundantur et deficiant detra- ttitnn sine pretio: et non fiit multilndo in commu-
hentes animaemeoe: operianlur confusione et pii- C tationibus enruin. Posuisli nos opprobrium vicinis
dore, qui quaerunt malamihi. Ego aulem semper noslris, subsannationem el Jerisum bis, qni sunt in
sperabo : et adjiciatn super omnem laudem tuam. tircuitu nostro. Posuisti nos in similitudinem genti-
Os meuin annunliabil juslitiam tuam : tola die bus : commolionem capitis in populis. Tota die ve-
salutare tuum. Quoniam non cognovi litteratui am , recundia mea contra me est: etconfusio facici meoe
infroibo in potentias Domini: Domine memorabor e-ooperuitrae. A voce exprobrantis et obloqucntis, a
pistitiae tuoe solius. Deus docuisti me a juventute fa«e inimici et persequcntis. Hsec orania venerunt
mea : et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua. Et super nos, nec obliti siimus te, et inique non egi-
usque in senectam el senium : Deus ne derelinquas mus in testamenlo tt-o. Et non recessit retro cor no-
me. Donec annuntiem brachium tuum generationi strum , et declinasti semilas nostras a via tua. Quo-
omni, quapventttra est. Potenliain tuam et justitiam niam humiliasti nos in locoafflictionis: et cooperuit
tuam Deus usque in allissima, quac fecisti , magna- nos umbra mortis. Si obliti stimus noracn Dei no
lia : Deusquis similis tibi? Quanlas ostendisti niihi stri: et si extendiraus manus nostras ad Deum alie-
tribulationes multas et malas? et conversus vivifica- num. Noime Deusrequiretista? ipse enim novit abs-
sti me : et de al.yssis terrae iterum reduxisli me. conJita cordis. Quoniam propter te mortificamur
Muliiplicasti magnificenliam tuam : et conversus " tota die : cestimati suraus sicut oves occisionis.
consolatus es me. Nam et ego confitebor tibi tn vasis Exsurge, quare obdormis Domine? exsurge, et ne re-
psalmi veritatem tuam Deus : psallam tibi in cilbara pellas in finem. Quare ficiem luara avertis : oblivi-
sanctus Israel. Exsultabunt labia mea, cum canta- sceris inopi;e nostrae, et tribulationis noslrae? Quo-
vero tibi: et aniraa mea, quam redemisti. Sed et niam humiliala est in pulvere anima nostra : con-
lingna mea tota die raeditabitur justitiam tuam, cum glutinatus est in terra venter nosler. Exsurge, Do-
confusi etreveriti fuerint, qui quoerunt mala mibi. mine, adjuva nos : et redime nos propter nomen
Ut supra. Tu es, Domine, refugium meum; a tri- tuum.
bulatione, quaeclrcumdedil me, exsultatio mea erue Ut supra. Deus in nomine tuo salvnni me fac.
me a circumdantibus me.Ne derelinquasrae.Domine Deus exaudi orationem meam; auribus percipe
Deus meus, ne discesseris a me. Iniende in adjuto- verba oris mei.
rium meum, Domine salutis meae. Oratio. Exsurge, Domine, in auxilium nostmm; et
Oratw. Immensam multiludinera dulcedinis tuse , erue nos ab opprobriis vitiorum : et qui coram pa-
piissime Domine, suppliciterexoramus; ut dumve- tribus nostris inimicarum gentium regna vicisti, a
535 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 558
persequentibus inimicis vultus tui illuminatione nos ,A ut te et vespere et mane , meridieque latidanteiv
eripe. Per Dominum. mereamur ab huius saeculitempestatibus defensari.
PSALMUS. Per.
(PSAL.LIV.)Exaudi Deus, orationem meam, et ne PSALMUS.
despexeris deprecationem meam, intende mihi , et
exaudi me. Contristatus sum in exercitatione mea: (PSAL.LV.) Miserere mei Deus, qnoniam concul-
et conturbatus sum a voce inimici, et a tribulatione vavil me homo : tota die impugnans tribulavit me.
peccatoris. Quoniam declinaverunt in me iniquita- Cnnculcaverunt me inimici mei tota die : quoniam
tes : et in ira molesti erant mihi. Cor meum contur- multi bellantes adversum me. Ab altitudine diei ti-
batum est in me: et formido mortis cecidit super mebo : ego vero in le sperabo. In Deo laudabo ser-
me. Timor et tremor venerunt super me : et conte- mones meos, in Deo speravi : non timebo, quid fa-
xerunt me tencbroe. Et dixi, quis dabit mihi pennas ciat mihi caro. Tota die verba mea exsecrabantur :
sicut columbae: et volabo, et requiescam? Ecce adversura rae omnes cogitationes eorum in malum.
elongavi fugiens, et mansi in solitudine. Exspecta- Inbabitabunt et abscondent: ipsi cnlcaneum meum
bam eum, quisalvum me fecit a pusillanimitate spi- observabunt. Sicut sustinueriiiit animam meam.pro
rituset tcmpestate. Praecipita, Domine, divide lin- B nihilo salvos facies illos : in ira populos confringes.
guas eorum. Quoniam vidi iniquitatem et contradi- Deus vitam meam annuntiavi tibi : posuisti Iacry-
ctionem in civitate. Die ac nocte circumdabit eam mas meas in conspectu tuo. Sicut et in promissione
super muros ejus iniquitas, et labor in medio ejus, tua : tunc convertentur inimici mei retrorsum. In
et justitia [£,., injustitia]. Et non defecit de pla- quacunque die invocavero te : ecce cognovi quoniam
teis ejus usura et dolus. Quoniam si inimicus meus Deus meuses.InDeo laudabo verbum,inDominolau-
maledixisset mihi: sustinuissem utique. Et si is, dabo sermonem : in Deo speravi, non timebo, quid
qui oderat me, super me magna locutus fuisset: abs- faciat mihi homo. In me sunt Deus vota tua ; quae
condissem me forsitan ab eo. Tu vero homo una- reddam laudationes tibi. Quoniam eripuisti animam
nimis, duxmeus elnotus meus. Qui simul mecum meara de morte, et pedes meos de lapsu, ut placeam
dtilces capiebas cibos : in domo Dei ambulaviraus coram Deo in lumine viventium.
cumconsensu.Veniatmorssuperillos : etdescendant Vt supra. Quoniam probasti nos Deus, igne nos
in infernum viventes. Quoniam neqttitiae in habita- exaniinasti, sicut examinatur argentum. Induxisti
culis eorum in mcdio eorum. Ego autem ad Deum ncs in laqueum, posuisti tribulationes in dorso no-
clamavi: et Dominus salvabit rae. Vespere et mane, stvo : imposuisti homines super capita nostra. Da
ct meridie narrabo et annuntiabo: et exaudiel vo- nobis, Domine, auxilium de tribulatione; et vana
cem meam: Redimet inpace aniraam mcam ab his, salus hominis.
qui appropinquant mihi : quoniam inter multos Oralio. Transfer.Domine, iniquitatem familiaehu-
erant mecum. Exaudiet Deus, et humiliabit illos, jus sub tuarum alarum umbra sperantis, ut missam
qui est ante saccula. Non enim est illis commutatio, de coelo miscricordiam tuam, a nequissimis, quibtis
et non timuerunt Deum : extendit manum suam in insidiamur, foveis eruamur. Per.
tribuendo. Contaminaverunt tcstamentum ejus, di- Lilania ut supra.
visi sunt ab ira vultus ejus : et appropinquavit cor In dic tribtilationis meoeDeum exqttisivi manibus
illitts. Molliti sunt sermones ejus super oleum : et meis nocte contra ettin,et nonsumdeceplus. Doraine
ipsi sunt jacula. Jacta super Dorainum curam tuam, Deus virtutum , converte nos , et ostende faciem
et ipse te enutriet: non dabit in seternum flu- tuam,et salvi erimus. Domine Deus virtutum.exaudi
ctuatioricm justo. Tu vero Deus deduces eos in pu- orationem meam, auribus percipe Deus Jacob. Pro-
ieum interitus. Viri sanguinum et dolosi, non dimi- tector nosteraspiceBeus.et respice in faciem Christi
diabunt dies suos, ego autem sperabo in te Domine. tui. Nunquid in oeternum irasceris nobis, aul exten-
Ut supra. Ego autem cantabo fortitudinem tuam, U des iram tuam a generatione in generationem ? Deus
et exaltabo mane misericordiara luam. Quia faclus tu conversus vivificabis nos, et plebs tua bjetabitur
es susceptor meus, et refugium raeum in die tribu- in te. Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam ,
lationis meoe. Adjutor meus, tibi psallam,quin Deus et salutare liium da nobis. Respice in me, et mise-
susceptor raeus es, Detts meus, misericordia mea. rere mci; quia unicus et panper sum cgo. Tribula-
Oratio. Bellorum invisibiliumoptime propugnator tiones cordis mei multiplicatac sunt, de necessitati-
Deus, qui in te confitentes ab iniinicis obrui non bus meis emc me. Adjiitor meus eslo, ne derelin-
permittis; exterge, precamur, ab oculis nostris 72 quas me, neque despicias rae, Deus salutaris meus.
peccata lacrymarum, ut dum carnalia bella co.n- Ego autera in te speravi, Domine, dixi : Deusmeus
primimus, placere tibi in lumine viventium merca- estu, in manibus tttissnrtes meae.Eripe me de manu
mur. Per. inimicorum meorum, et a persequentibus me. lllu-
Atia. Jesu Domine, qui ante ssecuiacum Patre et stra faciem ttiam super servum tuum, salvum me
Spiritu sancto manens , condilionemque humanam fac in misericorJia lua, Domine, non confundaf,
suscipiens, ab unianirao discipulo proditus mortem quoniam invocavi te. Ne memineris, Domine, jtefc
snbiisti Drooerditis : exaudi orationem supplicum, quitatura nostrarum antiquaruni, cito anticipent-iO»
537 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 538
misericordiae tuae, quia pauperes facti sumus nimis. A protege me, a facic impiorum, quime afflixerunt.
Oratio. Adjuva nos, Deus salutaris noster, proptcr Inimici mei animam meam circumdedenint: adipem
gloriaro nominis tui, Domine, libera nos,et propitius suum concluserunt, os eorum locutum est super-
esto peccatis nostris propter nomen tuum. Dimitte, biam. Projicientes me, nunc circumdederunl me :
Deus, peccata nostra, et tnbue nobis raisericordiam oculos suos staluerunt declinare in terram. Suscepe-
tuam orisnostri deprecatus alloquio.ac humilitatem runt me sicut leo paratus ad praedam, et sicul cattt-
attende, vincula solve, delicta dele , tribulationem lus leonis habitans in abditis. Exsurge, Domine,
inspice, adversitatem repelle, effectumque petitionis praeveni etim, et supplanta eum : eripe animam
nostrae largiens et benignus clementer exaudi. Per. nieam ab impio, frameam tuam ab inimicis manus
Omnipotens sempiterneDeus, qui subvenis in peri- tuoe.Domine a paucis de terra divide eos in vita
culis et neccssitatilms laborantibus, majestatem eorum : de absconditis tuis adimpletus est venter
tuaiu suppliciter exoramus, ut mittere digneris san- eorum. Saturati sunt filiis : et dimiserunt reliquias
ctura angelum tuum, qui nos in angustiis et neces- suas parvulis suis. Ego autem in justitia apparebo
sitatibus nostris lal.oranles, consolationibus foveal conspectui tuo : satiabor, cum apparuerit gloria tua.
tuis, quibus et de prsesenti tribulatione consequa- Ut supra. Ego dixi, Dominc, raiserere mei, sana
mur auxilium , et oeterna remedia comprehendere B animam meam. Miserere mei, Domine, et exaudi
valeamus. Per. orationem meam. Intende voci orationis meoe, Rex
73 FERIA meus, et Deus meus. Quoniam ad te orabo, Dominc,
III. mane exaudies vocem meam.
AD SPECIALESORATIOPiES FACIENDAS. Oratio. Converte, Domine, oculos cordis nostri,ad
» Miserere Domine, miserere Christe : tu miseri- cernendam tui judicii veritatem, ttt, dum hic igne
cordia mea, miserere mihi [Cod.Reg.,misereremei]. spiritali probamur, de tttis in aeternum conspectibus
Miserere Domine, miserere Christe; ut credam in te. cura fructu justitiae satiemur.
Miserere Domine, raiserere Christe; ut diligam te. PSALMUS.
Miserere Domine, miserere Christe; ut cognoscam (PSAL.xxiv.) o Ad te Domine levavi animam
te. Miserere Domine, miserere Christe; ut sperem in meam : Deus mcus in te confido, non erubescani.
te. Miserere Domine, miserere Christe; titanima Neque irrideant me inimici mei : elenim universi,
mea vivat in te. Miserere Domine, miserere Christe; qui sustinent te, non confundentur. Coiifuiidantiir
nt caro mea exsullet in te. Miserere Domine, mise- omnes iniqua agentes supervacue. Vias tuas, Do-
rere Christe; ut vita mea [Cod. Reg., ut anima mea] mine, demonstra mihi : et semilas tuas edoce me,
Q
proficiat in te in
[Martene, perficiatur te]. Miserere Dirige me in veritate tua, el doce me : quia tu es
Domine Deus Pater, gloria mea, vita mea. Miserere Deus Salvator meus, et te sustinui tota die. Rerai-
Christe Salvator, salusmea, forlitudo raea. Miserere niscere miserationura tuarum, Domine, et miseri-
Spiritus paraclitus, consolatio mea, illuminatio mea. cordiarum tuarum, quse a soeculo sunt. Delicla jtt-
Miserere Domine Deus, Trinitas et unitas. Te laudo, ventutis meoe, et ignoranlias meas ne memineris.
te adoro, te confiteor. Pax mca, spes mea, laus mea, Secundum misericordiam ttiam meraento mei tu,
lux raea, pulchritudo mea,beatitudo mea. Tibi laus; propter bonitatem tuam, Domine. Dulcis et rectus
tibi gloria, tibi gratiarum actio semper et ubique in Dominus : propter hoc legem dabit delinquentibus in
ssccula sempiterna. via. Diriget mansuelos in jttdicio : docebit miles vias
Deus adjulorium, ter. suas. UniversaevioeDomini misericordia et veritas :
PSALMUS. requirentibus testamentum ejus, et testimonia ejus.
(PSAL.LVI.)b Exaudi Domine justitiam meam : 74 Propter nomen tuum Domine propitiaberis pec-.
intende deprecationem meam. Auribus percipe ora- cato meo : multura est enim. Quis est homo qui
tionera meam, non in labiis dolosis. De vttltu tuo timet Dominum? legem statuit ei in via, quam ele-
judicium meuraprodeat: oculi tui videant aequitatcm. D git. Anima ejus in bonis demorabitur : et semen cjus
Probasti cor meum.et visitasti nocte : igne me exa- hsereditabil terram. Firmamentum est Dominus ti-
minasti, et non est invenla in me iniquitas. Ut non mentibus eum : et testamentum ipsius ut manifesle-
loquatttr os meum opera hominum : propler verba tttr illis. Oculi mei semper ad Dominum : quoniam
labiorum tuorum ego custodivi vias duras. Perfice ipse evellet de laqueo pedes meos. Respice in nie,
gressus meos in semitis tuis : ut non moveantur ve- et miserere ntei : quia unicus et pauper sum ego.
stigia mea. Ego clamavi, quoniam exattdisti me Tribulationes cordis mei multiplicatse suiit: de ne-
Deus : inclina aurem tuam mihi, et exaudi verba cessitatibus meis erue me. Vide humilitalem meam
mea. Miiificamisericordias tuas, qui salvos facis spe- et laborem meum : et dimitte ttniversa delicta mea.
rantes in te. A resistentibus dexterae luoe custodi Respice inimicos meos, quoniam multiplicati sunt:
me ut pupillam ocuii. Sub umbra alarum tuarum et odio iniquo oderunt me. Custodi animam meam
» Apud Marten., de antiq. Eccl. Discipl., p. 653. h In libello Caroli Calvi, pag. 32, absque oratio-
— Pro usu secundo, supra, col. 466. nibus.
<•Ibid., pag. oi, absque orationibus.
S39 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. M
et erue me : non ernbescam, quoniam speravi in te. Ai populos in aequitate. et gentes in terra dirigis. OMK
lnnocentes ct recli adh;eserunt mihi, quia susti- fiteantur tibi populi, Deus, cojifiteantur tibi popdi
nui te. libera Deus Israel ex omnibus iniquitatibus omncs, terra dcdit fructum suum. Benedicat MQ
guis. Deus, Deus noster, benedicat nos Deus: et mefuant
Ut supra- Ego dixi, Domine, miserere mei: sana eum oranes fines lerroe.
animam meam , quoniam peccavit tibi. Exaudi, Do- Ut supra. Ego dixi, Domine, nnserere mei. Adjuva
mine, vocem meam, qua clamavi : miserere raei, nos Deus salutaris noster : propler gloriain nomiiiis
et exatuli me. Tibi dixit cor meiun, exquisivil te tui, Domine, libera nos. Et propitius esto 75 Pec*
faeies mea : faciem tuam, Di mine, requiram. catis nostris propter nomen tuum. Fiat, Doffiine,
Oratio. Libera nos ab omnibus angnstiis noslris, misericorriia ttia super nos : qiiemadmodum spera-
milissime Deus, qui ad te animas noslras erigimus : vimus in lc. Exaudi nos Deus salutaris noster, spes
obliviscerc, quaesumus, rielicta jiiveiitulis, et igno- omnitim finium terroeet in mari longe.
ranlioe prioris; et si quiJ uegligenter deliquimtts, Oratio. Illumina, Domine, vultum tuum super nos,
clementer ignosce. Per ». el misericordiam nobis uberem, benedictionemque
PSALMUS largirc. Pcr ».
b IB PSALMUS.
(PSAL. LHI.) Deus in nomine tuo salvrai me
fac : et in virtute tua juriica me. Deus exauJi ora- (PSAL.ux.) f Dens, in arijutorium meum intende :
tionem meam : auribus percipe verba oris mei.- Domine, adaJjuvandum me festina. Confundantur et
Quoniam alieni insurrexerunt ailversiim me, et for- rnvereantur, qui quocrunt animam meam. Avertantur
tes quaesierunt animam meam : et non proposue- rctrorsum et erubescant, qui voluntmihi mala. Aver-
runt Deum ante conspectum suiim. Ecce enim Deus tantnr statim ernbescentes : qui dicunt mihi : Euge,
adjuvat me : et Dominns suscaptor est animae meae. euge! Exsultent et laetenturin te omnes, quiquaerunt
Averte mala inimicis meis: et in veritate tua disperde te : et dicant semper : roagnificetur Dnminus, qui
illos. Volttntarie sacrificabo libi : et confitebor no- diligunt salutare tuum. Ego vero egentts et pauper
mini tuo Domine, quoniam bonum est. Quoniam ex sum : Deus adjuva me. Adjutor meus et liberator
orani tribulatione eripuisli me : et super inimicos meus es tu : Domine, ne moreris.
meos despexit oculus meus. Ut ««pm.-Ego dixi, Domine raiserere roei. Deus
Ut supra. Ego.dixi, Domine miserere mei. Ad te, rie elongeris a me : Deus meus in auxilium meum
Domine, c'amabo, Deus meus, ne sileas a me : ne- respice. Ego aulem in le, Domine, semper speraho ;
quando taceas a me, et assimilabor descendenlibus (p etadjiciam super omnem laudem tuam. Adjuva me,
in lacum. Exaudi, Domine, vocem deprecationis Doroine Deus meus : salvum me fac secundum mi-
roex, dum oro ad te; dtim extollo manus meas ad gericordiam tuam.
tempium sanctum tuum. Illustra faciem tuara super Oratio. Inexhausti arijutorii Deus seterne, ad ad-
servum tuum, sal\um me fac in misericordia ttta : jttvandum familia; tuae supplicanti [Cod. Reg., fami-
Domine, non confundar, quoniam invocavi te. lise supplici] feslinus occurre : ut evictis wacula-
Oralio. Jesu Domine, qui anle soeculamanens, rum [Cod. Reg.,m evictis nialorum] oppro»riis,tuis.
conditionemque humanara suscipicns ab unianimo semper auxiliis muniamur.
discipulo proditus mortem subiisli pro perditis : PSALMUS.
exaudi orationem supplicum, et praesta, ui te vespcre (PSAL.xxx.) 6 Jn te Domine speravi, non confun-
meridieque laudantes mcrcamur ab liujus soeculitem- dar in aelerniim : in justitia tua libera me. Inclina
pestatibus dcfensari, per tc Deus noster, qui cum a<!ine aurem tuam : accelera ut eruas me. Esto
aelerno Patre vivis et regnas iu sxcula saeculormn. mihi in Deum protectorem, et in domum
refugii :
Amen c. ul salvum me facias. Quoniara fortitudo mea et re-
PSALMUS. fugiura meum es tu : ct propter nomen tuum de-
(PSAL.LXVI.)J Deus misereatur nostri, et bene-' B duces me,et enutnes rae. EJuces m.ede laqueo hoc,
dicat nobis : illuminet vultum suum super nos, et quem absconderimt mihi: quoniam tu es protector
misereatur nostri. Ut cognoscainiis in terra viam meus. In manus tuas cnmmendo spiritum meum :
tuam : in omnibus gentibus salutare tuiim. Conli- relemi'ti me, Dmnine Deus veritatis. Odisti obser-
teanlur tibi poptili Deus : confiteantur tibi populi vantes vanitates stipervactie. Ego autem in Domino
oraoes. Ltetentur et exsulleiitgcntes.quoniani judicas speravi : exsultabo et laetabor in misericordia tua.
••>lu Cod. ms. Regio loco hujus orationis legitut d Loco citalo, pag. 42.
sequens : « Vide, qunssutmis,Domine, huraililalem ° In eod. Codice loco prioris : « Illumina, Do-
nostram, et propiliare peccatis nostris , quia multa mine, viiltum tuuni super nos, benedictonemque no-
siint: etpr.e ta, ut ila dcficamus pneterita, ut pioe- bis
sentia caveamus. Per. i perpetuam largire; ut confitentes tibi in timore
b In libello Caroli Calvi, pag. 4l,absque orat. sancto rructum justiiim coram facie majestajlis tuoe
c ln co.l. Reg. oratione priori omissa h.aec h;»be- reportare mereamur. Pcr. i
tur : « Salvifica, Domine, Ecclesiam in tui nominis ' Loc. cit.,pag. 45.
protectione fidentem, ut despeclis iniroicis vohinta- * Loc. cit., pag. 37.
ria te confessione magnificet. Per. >
 5.U LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 542
Quoniam respexisti humilitatem meam, salvasli de A , loetificaanimara servi tui, quoniara ad te, Domine,
necessitalibus animam nieain. Nec conclusisti me m animam meain levavi. Quoiiiam ttt Domine suavis et
manibus inimici : slatuisti in loco spatioso pedes mitis : et multoemiseiicordioeonraibus invocantrbus
meos. Miserere mei Domine, quoniam tribulor : te. Auribus percipe Domine orationem meam : in-
conturbatus est in ira oculus meus, anima mea, el tende voci dcprecationis meae. In die tribulationis
venter meus. Quoniam defecit in dolore vita mea, meaeclamavi ad te : quia exaudisti rae. Non est si-
et anni mei in gemitibus. Infirmata est in pauperlate milis tuiin diis, Domine: et non est secundum opera
virlus mea, el ossa mea conturbata sunt. Super tua. O.nnes gentes, qiiascunque fecisti, vcnient et
onines inimicos meos factus sum opprobrium : vici- ariorabuntcoram te Domine : et gIorificabu.nlnomen
nis meis valJe, et timor nolis meis. Qui videbant tiiura. Qtioniam magnus es lu, faciens mirabilia : tu
me, foras fugerunt a me : oblivioni datus sum tan- es Deus solus. Deduc me, Domine, in via tua, et in-
quain mortuus a corde. Factus sttm tanquam vas greriiar in veritate tua : lsetetur cor meum, ut timeat
perditum : quoniam audivi vituperationem multorum nomen liitim. Confilebor tibi Domine Deus nieus in
commoranlium in circuitu. Iu eo dum convenirent toto corrie meo : et glorificabonomen luuni in aeter-
simul adversura me : accipere animaw meam con- num. Qnia misericorriia tua magna est super me : et
ciliati sunt. Ego autem in te speravi Domine : tixi, 1B eruisti animam meam ex iaferno inferiori. Deus
Deus meus es tu, in manibus tnis sortes meae. Eripe iniqui insurrexerunt super me : et synagoga poten-
me de manu inimicorum meoitim, et a persequenti- tium quoesierunt animam meam : et non proposue-
bus me. IHustra faciera ttiam stiper servum tuum, riint te in conspectu stto. Et Ui, Domine Deus mise-
salvum me fac in misericordia tua Domine : non ralor et misericors, patiens el multoc misericordioe,
confundar, quoniam invocavi te. Erubescanl impii, et verax. Respice in me, et miserere mei, da impe-
ei deducantur in infernum : muta fiant labia do- riiun tttum pucro tuo : et salvum fac filitim ancillae
losa, quseloquuntur adversus justum iniquitatem in tu;c. Fac mecum signum in bonum, ul videant qui
superbia, et in abusione. Quam magna multitudo oJerunt me, ct confundantur : quoniam lu, Domine,
dulcedinis luae,Domine, quainabsconJisti tiraentibus adjuvisti me et consolatus es me.
te! Perfecisti eis, qui sperant in te, in compectu Ut supra. Ego dixi, Domine miserere mei. Ne
filiorura hominuin. Abscondes eos in abscandito derelinquas roe, Domine, Deus meus : ne discesseris
faciei tuoe, a conturbatione hominum. Proteges eos a me. Iutende in adjutorium meura, Doraine Deus
in tabernaculo tuo, a cotitradiclionc lioguarura. Be- salutis mex. Atljulor meus, el protector meus, lu es
medicUtsDorainus : qg.oniam roirificavii niisericor- Detis metis, ne tardaveris. ,
diam suam milii in civitate munita. Ego atitem dixi (fj Oratio. Lsetifica, Doraine, vultum familiae tuse
in excessu mentis meae : projectus sum a facie ocu- [Corf.Reg., vultum luum super familiara tuara], et
ioruoj luorura. Ideo exaudisii vocemorationis meae, erue aniraas nostras ex inferno inferiori,ut tui vultus
duin elamarem aJ te. 76 Diltgite Dorainutn, onraes eonteuiplatione protecti, desideria carnis spiritaii
sancti eju.s : quoniam veritatera requiret Doiuinus, dominalioiie calcemus. Per.
el retribuet abundauter facienlibus supcrbiam. Vi- Litania ut supra.
riliter agite, et confortetur cor vestrum : omnes qui Ego dixi, Domine Deus meus, in te speravi. Sal-
speratis in Domino. vura me fac ex omnibus persequeulihus me, et libera
Ut supra. Ego dixi, Domine, miserere mei. rae. Ne quando rapial ut leo animam raeam, dum
Exaudi, Deus, orationem meara, et ne despexeris non est qui redimat, neque qui salvura faciat. Tu
deprecationem meiin : intende mihi, el exaudi rae. autem, Domine.nc elongaverisauxiliuratuum ame:
Domine exaudi oratiouem meam, et clamor meus ad ad defensionem meara conspice. Judica, Domine, no-
le veniat. In quacunque die invocavero le.velociter centes me, expugua impugnantes me. Apprehende
exaudi me. arma et scutum, el exsurge in arijuiorium mihi. Ef-
Oratio. Excelsi solii regnator immense [Cod. funde frame.am,et conclude adversus eos, qui perse-
Reg., regnator selerne],qui sperantes in te damnari *• ) quuntur me : dic animae raeoe, Saltts tua ego sura.
seter. a confusione nnn pateris : reple, qusesiiraus, Doraineaverte faciera tuam a peccalis meis, et omnes
labia nostra [laude tua] et in his nos seinper meJi- iiiiquitates meas dele.Cornuindunicrea in me,Deus,
tationibus bonoruai insinuator exerce [Cod. Reg., et spirilum reclum innova in visceribus meis. Ne
exercere digneris]. Per. projicias mc a facie tua; et Spiritum sanctum tuum
ne auferas a me. Redde mihi kctitiam salularis lui,
PSALMUS. et spiritu principali confirma me. Eripe me, Domine,
ab homine malo, a viro iniqtio eripe me. Non tra
«
(PSAL.LXXXV.) Inclina Domine aurem tuain, et das, Domine, desiderio meo peccatori, cogitaverunt
exaudi me : quoniam inops et pauper sum ego. Cu- contra me : ne
derclinquas me, ne forte exaltentur.
Stodianiraam meam, quoniam sancttis sum : salvuni Doiniii.e,clamaviari te, cxaudi me, intende voci meoe,
fac servum tuum Dous meus sperantem in te. Mise- cum clamavero ad te.
Dirigatur oralio mea sicut
rere mei, Domine, quoniam ad te clamavi tota die : incensum in
conspectu tuo • elcvatio manimin raea-
a Loco citato, pag. 44.
543 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 544
rum sacrificium vespertinum. Pone, Domine, custo- A. et non est sanitas in carne mea. Propfer nomen
diara ori meo; et ostitim circumstanlioe labiis meis. tuum, Domine, propitiaberis peccato meo : mullum
Non declines cor meum in verba 77 malitioe, ad est enim. Delicta quis intelligit ? ab occultts meis
excusandas excusationes inpeccatis. Domine exaudi iminda me : et ab alienis parce servo tuo. Delicta
orationem meam, auribus percipc obsecralionem juvcntutis meoe,et ignorantias meas ne meraineris.
meam in veritate lua, exaudi mc in tua justitia. Et Secunrium misericordiam tuam memento mei tu,
non inlrcs in judicio cum servo tuo : quia non justi- propterbonitatem tuam, Domine. Misereremei, Deus,
ficabitur in coiispectu tuo omnis vivcns. AuJitam fac seciinduin m:'gnam misericordiara tuam, dele ini»
mihi manc misericorriium tuam, quia in te spcravi. quitatem meam.
Nolam fac raihi viani in qua ambuleni, ([iiia ad te ORATIO METRICA
levavi animam meam. Eripe mc de iniinicis meis, AURELII PRUDENTII CLEMENTIS.
Domine, ad te confugi : rioce nie facere voluntalem 0 Dee
Deus meus es lu. tuus bontts de- cunctipotens animoe dator, o Dee Christe
tuam, quia Spiritus ab ore Deus snbsistit spiritus untis,
nomen tuum Do- Cujus
ducet me in lerra recta , propter Te moJerante regor, te vitam principe duco :
mine : vivificabis me in oequitate tua. Educes dc
Judice te pallens trepirio, te judice eoriem
tribulalione aniinam meam, el misericordia ttia dis- ' }
Spem capio fore, quidqnid ago, veniabile apud te,
perics iniinicos meos.Et perJes omnes,quitribuIant
aniniam meani, quoniam ego servus tuus stim. Do- Quamlibet indignum venia, faciamque loquarque,
et fatenti.
inine exaudi orationem meam, et clamor meus ad te Co»liteor, d mitte libens, parce
malum merui, sed tu, bonus ar- iter, aufer
veniat. Miserere mei, Deus, secundum magnam etc.». Oinne
Quod merui; meliora favens largire precanti.
ORATIO SANCTI AUGUSTINI. Dona animae quandoque meoe, cum corporis hujus
Tibi soli, Domine, peccavi, quia nullus hominum 7S Liqnerit hospitiura, nervis, cute, sanguine, fellc
sine peccato : et ideo tibi soli peccavi, quia tu solus Os sibi exstructum corrupta q'iod incola luxu
es sine peccato. Da, Domine, misericordiam misero, Heu nimium complexa fovet, cum flebilis hora
qui tanditi pepercisti criminose. Aspice ad infelicem Clauserilhos orbes, el conclamata jacebit
pietas immensa. Respice crudelem misericordia ptt- Materies, oculisque suis mens nuda fruetur,
blica. Pene desperatus ad oranipotentera venio, vul- Ne cernat truculentum aliquemdegente latronum
neratus ad medicum curro. Serva, Domine , pieta- Iramitem, rabidum, vultuque et voce minacem,
tem mensuetudiiiis , qui tanditt suspcndisti gladium Terribilem, qui me maculosum aspergine morum
ullionis. Dele numerositate.n criminum mullitudine (11n proeceps ut proedotrahat, nigrisque ruentem
misericordiarum. . . Hicnonnulla desunt. Iiumergat specubus cuncta exaclurus ari usque
Et ego ad le, Domine, clamavi, et mane oratio Quadrantem minimum damnosaedebita viloe.
mea prseveniet te. Ut quid , Domine, repellis ora- Multa in thesauris patris est habitatio, Christe,
tionem meam, avertis faciem tuam a me ? Patiper Disparibus secreta locis. Non posco beata
sum ego, et in laboribus a juvcntiile mea : exaltatus In regione domum, sintillic castra virorum.
aulem , humilialus, et conturbatus. In me transic- Agmina, pulvereum quse dedignantia censum
rtint irte tuoe: ct terrores lui conturbaverunt me. Divitias petieretnas, sit flore perenni
Circumdcderunt me sicut aqua tola die, circumdede- Candida virginitas animum caslrata recisum.
runt rae simul. Elongasti aineamicum etproximum, At mihi tartarei salis est si nnlla ministri
et notos mcos a miscria. Occurrat facies, avidoenec flarama gehennae
Oratio. Redemptoromnium, ineffabilisqueSalvator Devorct hanc aniraam, mersam fornacibus imis
Detts, qui pro nobis inferna penetrans . ftctus es Esto, cavemoso, quia sic pro labe necesse est
inter mortuos liber : exaudi matutinam precem : Corporea, tristis me sorbeal ignis Averno.
miserere, Domine, familiae, et erue nos ab inimici Statim mitificos incendia lenta vapores
insidiantis pessiraa servitute. Per. D Exhalent, oestuqttecalor languente tepescat.
Alia oralio. Palma lotitis beatitudinis Deus, qui Lu* immensa alios, et tempora jnncta coronis
firieles tuos, ut in lege tua ambulent, teslimonia tua Glorificet, me pcena levis cleraenler adurat.
scrutenl.ur , mandata cuslotliant, salubris provisor Ilem preces de charitatis dono.
inforraas : conceric nobis juslificationes tuas toto Diligam te, Domine, fortitudo mea.
corde qiwerere, eloquia intelligere, mirabilia proedi- De laude Dei.
care: ut qui hactenus quasi perditse oves erravi- Benedicam Dominum in omni tempore : semper
mus, tuis piis humeris restitui paradiso gloriemur. laus ejus in ore meo.
Per. Pro fide.
Litania ut supra. Domine auge nobis fidem.
Deus, propilius esto mihi peccatori. Domine, Pro spe.
miserere mci, sana animam meam , quia peccavi Exaudi nos Deus, salutaris noster, spes omnium
tibi. Quoniam lumbi mci impleti sunt illusionibus, fiiitum terrse.
» Hic deficit cod. ms. Reg.
545 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. »46
Pro cuslodia Dei. A serere Christe : ut anima mea vivat in te. Miserere
Custodi me, Domine, ut pupillam oculi : sub um- Domine, miserereChriste : utcarorneaexsultetiute.
bra alarum tuarum protege nos. Miserere Doraine, miserere Christe: ut vita mca
Pro conversione. proficiat in te. Miserere Domine Deus Pater, gloria
Domine , dimitte me, ut refrigerer priusquam raea, vita mea. Miserere Cbriste Salvator, salus mea,
abeam, et amplius non ero. fortitudo mea. Miserere Spiritus paraclitus, con-
Pro forliludine. solatio mea, illuminatio mea. Miserere DomineDeus,
Fortitudinem meam ad te custodiam, quia Deus Trinitas, et unitas. Te laudo, te adoro, te confiteor,
laus mea, lux mea, pulchrilurio
susceptor meus : Deus meus, misericordia ejus prae- pax raea, spes mea,
veniel me. mea, beatitudo mea. Tibi laus, tibi gloria, tibi gra-
Pro gratia Dei. tiarum aclio semper ubique in saeculasempiterna.
Misericordia tua praeveniet me, et misericordia FERIA IV.
tua subsequatur me omnibus diebus vitoe meae. ORATIO BEATI AMBROSII,
Pro exlremo die. In qua pro suis peccatis veniam postulat.
Quoniam lu es protector meus, Domine, in manus Mfserator et misericors, patiens, el multum mise-
luas commendabo spiritum meum. " ricors, magne et lerribilis Deus : tibi confiteor de-
Pro tentatione. licta mea, tibi patefacio vulnera mea. Tu propter
Erue , Domine, a framea animam meam : et de ineffabilem bonitatem tuam confer mihi misero me-
roaiiu canis unicam meam. dicinam. Tu enim mitissime, dignaltts es dicere :
0 Domine, libera animam meam, misericors Do- Nolo mortera peccaloris, sed ut convertatur, et vi-
miuus, et juslus, et Deusnoster miseretur. vat. Confueor, inique egi: perversa est in conspectu
Pro visioneDei. tuo via mea. Lapsa est in lacum miserix vila mea,
Unam petii a Doraino, hanc requirain ; ut inha- exstincta est in iniquitatibus anima mea. Superbia,
bitera in domo Domini omnibus diebus vitse meae. libido, ira, impalientia, malitia, invidia, gula, ebrie-
Vt videara voluntatera [L., voluptatem] Domini, et tas, concupiscentia, rapina, mendacium, perjurium,
visitem templum ejus. Beati qui habitant in domo scurriliias, slulliloquium, ignorantia, negligenlia,
tua, Domine, in soeculasaeculorumIattdabunt te. seu cxteroe pestes occiderunt aniniam meam. Pol-
ORATIOALCUINI. lutum est cor meuin, et labia mea ; visus meus et
De agnhione Dei, et indulgemia delictorum , et de auditus, gusliis, orioratus, et lactus : et omnknodis
ereptione diversarum tribulalionum. cogitatione, locutione, sive actionc pcrditus suro.
» hiiserere Domine, miserere Christe : tu miseri-
Quaeso te, Domine Deus, cujus miseratio nullutn ha-
cordiamea, miserere mihi. Miserere Domine,mise- bet fmem , altrahe me sicut at;raxisti mulierem
rere Christe : ut bene rogem le. Miserere Domine, peccaaice.n. Dona roihi, sicut donasti illi, non ces-
miserere Christe : ut digmim me facias exaudiri. sare osculari pedes (uos, rigare lacrymis, extergere
Miserere Doraine , miserere Christe : ul exaudias capillis. Concede mihi, ul secundum magnitudinem
me. Miserere Domine , miserere Christe: ut san- ini^uilatum mearum sit magna tiilectio mea in le :
clam voluntatem tuam doceas me. Miserere Domine, »t propter iminensam pielatem tuam omnia dimitlas
miserere Chrisle : ut in charitate tua enutrias me. uaihi. Largire mihi de praeteritis veniam, de prae-
Miserere Domine, miserere Christe: ut Spirilu san- sentibus malis continentiam, de futuris cautelam.
cloluo 79iHumines me. Miserere Dominc, miserere Fac me, priusquam moriar, consequi plenissime
Christe : ut credam in te. Miserere Domine, mise- Misericordiam tuam, et ne dies meos ante finiri si-
rere Christe : ut cognoscam te. Miserere Domine, nas, quam peccata dimittas : scd sicut vis, et sicut
miserere Chrisle : ut diligam te. Miserere Domine, scis, miserere mei.
miserere Christe : ut spere n in le. Miserere Domi- PIALJHI PKO QUACQNQUE TKIBUI.A-
ne, miserere Christe : ut a morte perpelua eripias r. TIONE CANTANDI.
me. Miserere Domine, miserere Christe : ut de om- PSALMUS.
nibus peccatis meis verara pcenitenliam tribuas (PSAL. XXI.)b Deus, Deus meus, respice in me":
mihi. Miserere Domine, miserere Christe : ut remis- quare me dereliquisti ? longe a salute mea verba
sionem omnium peccatorum tribttas mihi. Miserere delictorum meoruin. Deus rneus clamabo per diem,
Domine, miserere Chrisle : ut ab omni tribulatione et nou exaudies : et nocte, et non ad insipientiain
eripias me. Miserere Domine , miserere Christe : ut mihi. Tu autem in sancto habilas, laus Israel. In
ab omni immttnditia cordis et corporis liberes me. te speraverunt patres nostri: speraverunt, et libera-
Mtserere Domine, miserere Christe : ut fontem li- sti eos. Ad te clamaverunt, et salvi facti sunt: in te
bidinis exstinguas in me. MiserereDomine,miserere speraverunt, el non sunt confusi. Ego autem sum
Chrisle : ut ab insidiis diaboli liberes me. Miserere vermis, et non homo : opprobrium hominum et ab-
Domine, miserere Christe : ut ab omni malo liberes jectio plebis. Omnes videntes me, deriserunt me:
me. Miserere Domine, miserere Christe : ut ab im- oculi sunt labiis, et moverunt caput. Speravit in
munda cogitatione liberes me. MiserereDomine, mi- Domino, eripiat eum : salvum faciat eum, quoniam
»-Marten.,loco citato, pag. 655. b Pro usuquarto, supra, col. 467.
547 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 548
vult eum. Quoniam tu es, qui extraxisti me de vert- A dine operantium iniquitatcm. Quia exacuerunt ut
tre : spes mea ab uberibus raalris mese. In te pro- glaciium linguas suas, intenderunl arcum rem ama*
jectus sum exutero: de ventre malris raeaeDens meus ram : ut sagittent in occultis iramaculatiim. Subito
es tu ; ne gO discesseris a me. Quoniam tribulatio sagiltabunt eum, et non liraebunt: firmaveninl sibi
proxima est, quoniam nOnest qui adjuvet. Circttm- sermonem nequam. Narraverunt ut abscomicrent
dederunt me vituli multi: tauri pingues obsederunt laqueos : dixerunt: Qttis videbit eos? Scrulati sunt
roe. Aperuerunt super me os suiiih : sicut leo rapiens et iniquitates : defecerunl scrulanles scrutinio. Accedet
rugiens. Sicut aqua effusussum: et dispersa sunt om- hoino ad cor altum : et exaltabitur Deus. Sagiltae
nia ossa mea. Factum est cor meum tanquam cera parvulorum factse sunt plagoe eorum, et infirraatae
liquescens, in medio venlris mei. Aruit tanquam sunt contra eos linguaeeorum. Conlurbali sunt om-
testavirtusmea,etlingua meaadlnesitfaucibus meis: nes qui videbant eos : et limuil omnis homo. Et an-
et in pulverem mortis deduxisti me. Quoniam cir- nuntiaverunt opera Dei, et facta ejus intellexerunt.
cuinJerierunt me canes multi : consilium malignan- Lsetabitur in Domino, et sperabit in eo : et lauda-
tium obsedit me. Foderunt inanus meas et pedes buntur omnes recti corde.
mcos, et dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi vero . Ut supra. Adjulor in opportunitatibus, in tribula-
consideraverunt et inspexerunl me : diviserunt sibi 1B ' tionibus, quse invenerunt nos nimis. Sperenl in te
vestimenla mea, et super vestem meam miserunt omnes, qui noverunt nomen luum Domine; quoniam
sortem. Tu autem, Domine, ne elongaveris auxiliuw hon dereliquisti quoereiites te, Domine. Deus qui se-
tuuni a me : ad defensionem meam conspice. Erue des super thronum, et judicas oeqnitalem, esto refu-
a framea animam meam : et de mami canis uni- gittni pauperttni, quia lu solus laborem et dolorem
cara meam. Salva me ex orc leonis, et a cornibus consirieras.
unicorniiim humilitatem meam. Narrabo nomen Oraiio. Tulela omnium credentium, Deus, cu-
liium fratribus meis : in medio Ecclesioelaudabo te. siodi Ecclesiam tuam a conventu nialigiianlium, qui
Qtti timetis Dominum, laudate eum: universum se- eam occultis jaculis oppugnare nituntur : ut te sa-
men Jacob glorificate eum. Timeat eum omne semen, lubri rectoque retinens intellectu, justorura meritis
Israel: quoniara non sprevil, neque despexit depre- perpetualiter collaetetur.
calionem pauperis. Nec avertit faciem suam a me : 81 PSALMUS.
et cum clainarem ad cum, exaudivit me. Apud tc"'
(PSAL.LXXVIII.)Salvum me fac Deus: quoniarh
laus mea in Ecclesia magna : vota mea reddam in1 inlraverunt
" aquse usque ad animairi nieim. Infixus
conspectu limentium eum. Edent pauperes, et salu- n Suin in litiiO profundi: et non est subsianlia. Veni
rabttnlur : et laudabunt Doniinum , qui requirunt1 in altitudinera raaris : et
" tempestas demersit mc.
eum : vivent corda eorum in soeculumsseculi. Remi- Laboravi claraans, rauCoe factoe sunt faUces meae:
niscenlur, et convert ntur ad Dominum universi1 defeceruntoculi niei.dum spero in Deuin meum.Mul-
lines terrae. Etadorabunt in conspectu ejus univcrsae 2
tiplicati sttiit super capillos capitis riiei, quioderutit
famili.i! gentium. Quoniam Domini est regnum : et me
gralis. Conforlall suht qui persecuti suntmeinl-
ip9e dominabilur gentium. Manducaverunt et adora- mici mei : hon rapui, tunc exsolvebam.
verunt omnes pingucs terroe : in conspeclu ejus ca- Deuslu injusie quse
scis insipientiam tneam; et delieta meaa tenon
dent omnes, qui descendunt in terram. Et anima
suntabscondita. Non erubescmtin me,qui exspeclant
mea illi vivel: et semen meum servicl ipsi. Annun-
te Dominevirlutum. Non confundantur super me, qui
tiabitur Domino generatio ventura : et annunliabunt
crjelijustitiam ejus populo, qtti nascelur, quera fecit quoerunt te, Dens Israel. Qttoniam prbpier te SUsti-
nui opprobriuin : operuit confusid faCiehi meam.
Dominus.
Extraneus factus sum fratribus meis : Ct peregrinus
Ut supra. Domine, quid multiplicati sunt, qui tri-~
btilant mc? mulli insurgunt adVersum irie. Multi' filiis matris inese. Quoniam zelus domus tuae come-
dicunt animse mese, non est fcedus [Al., salus] ipsi11 dit me : et opprobria exprobrantium tibi cecideriint
me. Et opcrui in jejunio animara meam, et
in Deo ejus. Tu autem, Domine, susceptor meus es : D super
factum est iri opprobrium mihi. Et posui veslimen-
gloria inea, el exaltans caput meura. tutn iheUmin cilicium : et factus sura illiSin para-
Oratio. Capul misericordite DetiSjqui propter nos « bolam. Adversuih nie loquebaritUr, qul sedebarit in
descendens in uterum, addictus ligno, perfossuss
porta, et in me psallebant, qui bibebant vinUm. Ego
clavo, vestimentis insuper sorte divisis, surrexistiti vero oraliOnem taeam ad te bomihe :
ltber ab infernis : precamur, ut hujus sancti com- tempiis behe-
i- placili DeUs.In muliitudine miseiicordise tuae Cxaudi
mercii non immemor sis, populi ab lioste leonis erep- »- me : in Veritate salutis tua?. Eripe riie de iuto, ut
tor, qui fuisli quondam patribus in te sperantibusis non infigar : libera me ab his,
qui oderunt me, et
liberator. Per Dominum. de profundis aquartim. Non me demergat tempesias
PSALMUS. aquse, rieque absorbeat me profundum : neque ur-
geat super me puteus os sduin. Exaudi me, Do-
(PSAL.LXIH.)Exaudi Deus orationem meam cum n nline, quoniam benigna est fltisericordia tua : se-
deprecor: a timore iniraici eripe animam meam.i. cunduin multitudinem miserationum ttiarum
Protexisti me a conventu malignaniium: a multitu-i- respice
in me. El ne avertas faciem tuam a puero tuu: quo-
 549 Llf URGICA. — OFFICIA PER FERlAS. 650
niam tribulor, veioclfer exaudi me. Intende animoe A cum sis unus, in sancta Trinitate confiteor. Frange,
mese et libera eam : propler inimicos meos eripe Domine, conlra me inimicorum potestates, erue
me. Tu sis improperium meum : et confusioriem me de periculis, luere me in oninibus causis, et in
meam, el revefentiam meara. In conspectu tuo sunt criminatione defende. .Egro me jacente, et ea,
omnes, qui tribulant me : improperium exspectavit qtioeexplere non possum , quasi sint expleta con-
cor rteum et miseriam. El sustinui, qui siraul con- cede.
tristaretur, et non Tuil: et qui consolaretnr, et non ORATIO.
invChi. Et dederunt in escam meam fel: et in siti Pro familiaribus noslris et cunctis fidelibus defunctis.
inea potaVerunt me aceto. Fial mensa eonim coram Te, Domine sancte Pater omnipotens a-terneDeus,
ipsis in laqueum : et in retributiones et in scanda- supplices deprecamur pro spirilibus famulorum et
lum. Obscurenttir oculi eoriim, ne videant, et Jor- famularum tuarum, quos ab origine saeculi hujus ad
sum eorum semper incurva. Effunde super eos iram te accersire praecepisti; ut digneris, Doniine, dare
tuam . et furor irae tuae comprehendat eos. Fiat eislocum lucidum, locum refrigerii et quietis; et ut
habitalio eorum deserta : et ln tabernaculis eorum liceal eis transire portas infemorum, et vias tene-
hon sit, qui inhabitet. Qttoniam quem tu percus- -j brarum, maneantque in mansionibus sanctorum , et
sisti, persecuti sunt: et super dolorem vulneruin in luce sancta, quam olim Abrabae promisisti et se-
meorura addiderunt. Appone iniquitatem super ini- inini ejus. Nullara loesionemsuslineant animae eo-
quitatem eorum : et non intrent in justitiam tuam. rura, sed cum magnus ille dies resurreclionis ac re-
Deleanttir de libro viveiitium : et cum juslis non nmnerationis arivenerit, resuscitare eos digneris Db-
scribantur. Ego sum pauper et dolens : salus tua mine, una cum sanctis et electis tnis : et ut deleas
Deus Suscepit me. Lauriabo nomen Dei cum can- eorum delicta atqtie peccata, «sque ad novissimum
tico : et magnificabo eum in laude. Et placebil Deo quadrantem, tectimque immortalitatis vitam et re-
super vitulum novellura, eornua producentem et uii- gmim conseqiiantur oeternum.
gulas. Videant pauperes et laetentur : qnserile Deiim, Ut supra. Ne tradas bestiis. Requiem seternam.
et vivet anima vestra. Quoniam exauriivit pauperes Justorttm animae.
Dominus : et vinctos suos non despexit. Laurient
illum cceli et terra : mare, et omnia reptilia in eis. PSALMUS.
Quoniam Deus salvam facie! Sion : et aedificabuntur ( PSAL.v.) Verba mea auribus percipe, Domirie :
civitates Judse. Et^inhabitabunt ibi, et haereditate intelligeclamorem meum. Intehde vociOiationismese,
et Deus meus. Quoniam ad te ariorabo, Do-
acquirent eam. Et semen servorum ejus posside- (nu Rexmeus
bit eam, et qui diligunt nomen ejus, habitabunt mine : mane exaudies vocem meam. Mane aslabo
in ea. tibi et viJebo : qi:oniam non Deus volens iniquilaiem
Ut supra. In tribulatione invocavi Dominum, et tu es. Neque habitabit juxta te malignus : neque per-
ad Deum meum clamavi. Et exaudivit de templo inanebunt ir.justi ante octilos tuos. Oriisti omnes qui
sancfo suo vocem meara, et clamor meus in con- operanlur iniquitatem : perries otnnes qni loqtiUntur
spectil ejns ihtroibit in aures ejtts. Deus noster refu- mendacium. Virum sanguinum et dolosum abomina-
gium et virtiis : adjutor in tribulationibtis, qux in- bitur Dominiis. Ego autem in multitudine misericor-
venerunt nos nirais. di;e tuae inlroibo in domum ttiam : adorabo ad lem-
Oratio. Benignissime Domine exaudi nos m vC- plum sanctum tuiim in timore ttio. Domine deJuc me
rilate salutis tuae, ul eruti ab squalore peccali me- in jusiitia tua : propter inimicos meos dirige in cori-
reamur in libro vitoedigito ccelesti conscri; i. Per. spectu tuo viam meam. Quoniam non est in ore eo-
Edttces de tribulalione animam meam. Et perdes rtim veritas : cor eOrum vanum est. Sepulcrum pa
omnes, qui tribulant aniinam meam. Exaudi Deus tens est guttur eonim : linguis suis dolose agebant,
orationem meam, cum deprecor. judica illos Deus. Deciriant a cogitationibus stiis,
D secunritim mulliludinera itnpietatura eornm expelle
ORATIO SANCTI AMBROSII.
eos, quoniairi irritaverunt te Domine. £t loetentr.r
Christe summa Dei virtus, Una et indiscreta ma- omnes, qni sperant in le : in oeternumexsnltabunt ei
jcstas, orationis meoetota substantia, inVocohomen habitabis in eis. Et gloriabuntur in te oinnes, qui.di-
sanctum tuum: exaudi me meo mecum corde III- liguiit nomen tuum : qtioniairi tu benedices juslo.
ctantem, agnoscentem peecata facinorum, etcogita- Doraine ut scnto bonsevoluntatis ttiaecoronaSti nos.
lionum crimina confitfentem. 82 Frange, Domine, Vt supra, A porta inferi. Pretiosa est in cdnspecm
artes diaholi; flngit enim labiis aliud suggerendo, Doraini.
ipsamque orationem captivat. Respice, Domine, Oratio. Pie Domine, qtii attriti cordis gemitum,
mei supplicis lacrymas ; et cum lacrymie nort sint, priusquam proferatur, intelligis, effice hos j qttsesOj
Indulgentise tuse pietalem infunde. Custodi in me templum Paraclili, ut merearaur scuto ccelestis be-
immaculatam fidem, meque cum proximis sempCr nevolentiae coronari. Per.
in pace reconcilia. Fructuos [F., os fructus] luos Atia oratio. Supplicationibits clamoris nostri, qti»3-
panis propria largitate distribue. Tibi inclino sumus, Domine,aures tuoepietatis clementer accom-
cervicem. Tibi genua fiecto. Te Dominum Deum, moda : ut animaefamulorum faniiilaritmque tuarUra,
!Xl B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 552
oinnium christianorum, ab omm mortis exutoe con- A mine ad adjuvandum me respice. Confundantur et
tagio, ccelesti perfrui regno mereanttir. Per te Chri- revereantur simul: qui quaerunt aniniara ineam, ut
ste Jesu qui vivis et regnas. auferanteam.Convertanturretrorsumetrevereantur,
qui volunt mihi mala. Ferant confestim confusionem
PSALMUS. suam, qui dicunt mihi: Euge, euge. Exsultent et lae-
(PSAL.vi.) Domine ne in furore tuo arguas me : tentur super le omnes quaerentes te, et dicant sem-
neque in ira tua corripias me. Miserere mei Do- per : Magnificetur Dominus, qui diligunt salulare
mine, quoniam infirmus sum : sana me Domine, luum. Ego autem mendicus sum et pauper : Domi-
quoniam conturbata sunt ossa mea. Et anima mea nus soliicitus est niei. Adjutor meus et protector
turbata est valde: sed tu Domine usquequo? Con- meus tu es : Deus meus ne tardaveris.
vertere Domine, et eripe animam meam, salvum Vt supra. Exsurge, Domine, in requiem tuam.
me fac propter misericordiam tuam. Quoniam non Justi in perpetuum vivent.
est in morte, qui memor sit tui: in inferno autem Oratio. Partem beatse resurrectionis oblineant,
quis confitebitur tibi? Laboravi in gemilu meo, la- Domine, animae servorum tuorum,(vitamque seter-
vabo per singulas noctes 83 lectum meum : lacry- naui habere mereanlur in ccelis, per le Christe Jesu,
mis meis stratum meura rigabo. Turbalus est a B qui vivis et regnas cum Deo Patre in unitate Spi-
furore oculus meus : inveteravi intcr omnes inimi- ritus saucti, per immortalia ssecula saeculorum.
cos nieos. Discedite a me, omnes qui operamini Amen.
iniquitalem : quoniam exaudivit Domintts vocem Atia oratio. Exspectatio luorumunica famulorum,
fletus mei. Exaudivit Dominus deprecationem meam : Deus, quem venturura in raunduni caput libri prin-
Dominus orationem meam suscepit. Erubescant et cipalis edocuit: insere, precamur, Iegem tuam in
conturberitur vehementer omnes inimici mei : con- medio cordis uostri.ut tuas nunliantesab im-
verlantur et erubescant valde velociter. minentibus periculis cruamur. Per.
Ut supra. In memoria oeternaerit justus. Animae Oralio pro quaticunque homine defuncto.
Omnipo-
eortira in bonis demorabunlur. tens et nusericors Deus, tuam deprecamur clemen-
Oratio. Ut ne in furore et ira tua animas famu- tiain, quia jtiuicio tuo et nasciinur et finiinur : ut
Ioruin tuorum, Domine, argtias, deprecamur : sed aniniain fratris nostri, quem tua pietas de incolatu
cuncta peccaminum labe mundatos, tiue pictalis hujiis miuidi transire prsecepit, in requiem seternam
dono refrigerii locum concede. Per Dorainum. suscipias, et in consortio eleclorum tuorum inresur-
rectione sociari permittas, ut in selerna beatiludine
PSALMUS. ( una cuin illis sine fine permaneat. Per.
C
(PSAL.xxxix.) Exspectans exspectavi Dominum : Aiiimam, quain redemisti, suscipe Domine, cum
et inlendit mihi. Et exaudivit preces meas, et eriuxitt servis luis; et qtii te confessus est in vita communi,
me de lacu miserise, et de luto faecis.Et statuil supra constituas cum in vita perenni.
petram pedes mcos, et direxit gressus meos. El im- Alia eralio. Libera , Domine, animara servi tui de
misit in os meum canticura novum, carmen Dco( periculis infernoiiim, et de periculis tenebrarum, et
noslro. Videbunt multi et limebunt: et sperabunt in de persecutionibus multis, et de flaramarum gehen-
Domino. Bealus vir, cujus csl nomen Domini spess nse ignibus. Libera, Doraine, animam servi tui, sicut
ejus : et non respexit in vanitates, et insanias falsas. liberasti Abraliara 84 de Ur Chaldseorura. Libera,
Multa fccisti tu Domine Deus meus mirabilia tua, Doraine, animam servi tui, sicut liberasti Loth de
et cogitationibiis tuis non est, qui similis sit tibi. civitate Sodomorum. Libera, Doniine, animaro servi
Auiiuntiavi etlocutus sum : multiplicali sunt superr tui, sicul liberasti populuro Israel de manu ^Egyptio-
mimeruin. Sacrificium et oblalionern noluisti : au-. rum. Libera, Domine, animam servi tui, sicut libe-
res atilem perfecisti mihi. Ilolocaustum et pro pec- rasti Moysem de manu Pharaonis, qui antecedebat
cato non poslulasti: tunc dixi, ecce venio. In capite5 populum Israel in deserto. Libera, Domine, animam
libri scriptum est de nie, ut facerem voluntatem^ D servi tui, sicut liberasti David de manu Saulis, et
ttiam, Deus mcus volui, et legem tuam in medio cor- de manu Goliae giganlis. Libera, Doraine, animain
dis mei. Annuntiavi justiliam tuam in Ecclesia ma- servi tui, sicut liberasti Eliam el Enoch de hoc mun-
gna : ecce labia mea non prohibebo, Dominetu scisti. do. Libera, Domine, animam servi tui, sicut liberasti
Justiiiam luara non abscondi in corde meo : verita- tres pueros de camtno ignis ardentis. Libera, Doniine,
lem luaro el salutare tuum dixi. Non abscondi mise- animam servi tui, sicut liberasti Susannam de manu
ricordiam luam et veritatem tuam a consilio multo.i. principum. Libera Domine, animam servi tui, sicut
Ttt autem Domine ne longe facias raiserationes tuass liberasti Daniel de lacu leonum. Sicut liberasti,
a ine, misericordia tua et veritas ttta semper susce-;- Domine, Jonam de ventre ceti, sic animam fratris
perunt me. Quoniam circumdederunt me mala, quo- i- nostri ab omnibus periculis pcenarum liberare di-
rum non est numerus: coraprehenderunt ine iniqui- i- gneris, et bonis seternis cum electis tuis eam perfrui
tates mese, et non polui ut viderem. Multiplicatae K jubeas. Per. ,.|
sunt super capillos capitis mei: et cor meum dereli- i- . In memoria seterna. Requiem aeternam. &m*m
quit me. CoiWaceat tibi Domine ut cruas me: Do- H scant in pace.
553 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 554
FERIA V. A tur. MagnificateDominuramecum : et exaltemus
nomen ejus in idipsum. Exquisivi Dominum, 85 et
CONFESSIOPECCATORUM POST ACCEPTAM exaudivil me : et ex omnibus tribulationibus meis
QUIETEM. eripuit me. Accedite ad eum, et illuminamini : et
» Confiteor tibi, Doraine, omnia peccata mea, facies vestraenon confundentur. Iste pauper clama-
quoecunquefeci, et egi, et gessi omnibus diebus vitse vit, et Dominus exaudivit eum : et ex omnibus tri-
mese. Deus, qui creasti omnia, tu nosti peccata mea : bulationibus ejus salvavit eum. Immittet angelus
indulge et miserere mei, quia nimiura peccavi tibi, Dominiin circuitu timentium ettm : et eripiet eos.
Domine, miserere mei. Per intercessionem omnium Gustale et videte, quoniam suavis est Dominus :
angelorum atque archangelorum, miserere mei. beatusvir qui sperat in eo. Timcte Dominum omnes
Per intercessionera patriarcharura et prophetarum sancti ejus : quoniam non est inopia tiraentibus
roiserere mei. Per intercessionem apostolorum, mar- eum. Divites eguerunt etesurierunt : inquirenles
tyrum, confessorumet virginum te deprecor, mise- aiitem Dorainum non minuentiir omni bono. Venite,
rere mei. Domine, si in te peccavi, tamen te non filii, audite me : timorera Domini docebo vos. Quis
dereliqui, deos alienos non adoravi: miserere mei, est horao, qui vult vitam : diligit dics videre bonos?
Domine, veniam peto a te pro omnibus culpis meis. B ; Prohibe linguam tuam a malo, et labia lua ne lo-
Pius Deus, tibi confileor peccata mea, quia crimina quantur dolum. Diverte a maloet fac bonum, inquire
agnosco in me. Deus propitius esto mihi peccatori pacem, et persequere eam. OculiDomini super ju-
servo tuo : non me deseras, non me derelinquas, stos: et aures ejus in preces eorum. Vultus aulem
Deus meus. Pius Deus, sanctus fortis, sanctus et Domini super facientes mala : ut perdat de terra
immortalis : miserieors Deus clementissime, adjuva memoriara eorum. Clamaverunt justi, et Dominus
me peccatorem famulumtuum. Da mihi cor, quod exaudivit eos : et ex omnibus tribulalionibus cornm
timeat te, sensum qui te intelligat, oculos qui te liberavit eos. Juxta est Dominus his, qui tribulato
videant, aures quaete audiant, nares qui te odorem sunt corde : et humiles spiritu salvabit. Mulloetri-
suscipiant. Domine, mollifica cor meum durum et bulationes justorum : et de omnibus hls liberavit eos
lapideum, qui sum cinis mortuus. Salva me, Domine, Dominus. Custodit Dominus omnia ossa eorum :
vigilantem, custodi me dormientera; utdormiam in unum ex his non conteretur. Mors peccalorura pes-
pace, et vigilem in Christo. Amen. Deprecor te, sima : et qui auderunt juslum, delinquent. Redimet
Domine,utomnes, qui mihi bona volunt aut faciunt, Dominus animas servorum suorum : et non delin-
redde illis in aelernum : et si qui mihi mala volunt quent omnes, qui sperant in eo.
aut faciunt, da illis indulgentiam. Misericors Deus, ^1 Ut supra. Protexisti me a conventu malignan-
da mihi famulo tuo remissionem peccatorum, et tium.
finem perfectum; perduc me ad viam salulis. Oratio. Angelorum et totius creaturse dispensator
Alia oratio. Fiat mihi quoeso,Doraine, lides firraa Deas, emilte angelum tuura in circuitu nostro, cu-
in corde, galea salutis in capite, signura Christi in jus ambitione muniti, mereamur a peccatorura morle
fronte, verbum veritalis in ore, voluntas bona in pessima liberari. Per Dorainum.
mente, dilectio Dei in pectore, prsecinctio caslitatis Alia Oratio. Inquirentes te, Domine, dignanter
in circuitn, honestas in actione, sobrietas in con- exaudi, et ut benedicamur tam in adversis, quam
scienlia, humilitas in prosperitate, patientia in tri- et in prosperis, benignus indulge : atque ut in te
bulatione, spes in Creatore, perseverantia usque in laudetur anima nostra, propilius indullor imperti.
finem, araor vitaescteruse.Prseslante Domino Et quia juxta es his, qui tribulato sunt corde, au-
ORATIO SANCTI BENEDICTI. rem tuam ad contritionis nostroe spiritus aperi; et
r- Dignerismihi donare, Pater pie et sancte, intelle- pacemtuam, quse exsuperat omnem sensum [Add.
ctum, qui le intelligat, sensum qui te sentiat, ani- concede, vel simile], et corpora nostra et corda pu-
mura qui te sapiat, diligentiam quae te quaerat, sa- D rificet. Per.
pientiara quaete inveniat, aniraum qui te cognoscat, PSALMUS.
viscera quaete ament, cor quod te cogitet, actum
te auditum te oculos te (PSAL. CXLIV.)Exaltabo te, Deus meus rex : et
qui augeat, qui audiat, qui benedicam nomini tuo in saeculum,et in saeculum
videant, linguam quae le praedicet, conversationem sseculi. Per
tibi te singulos dies benedicam tibi: et laudabo
quae placeat, palientiam quse sustineat, perse- nomen tuum in
verantiam quoete exspectet, finera perfectum, prae- sseculum, et in socculumsaeculi.Ma-
senliam tuam sanctam, resurrectiouem bonara, re- gnus Dominus et laudabilis nimis, et magnitudinis
tributionera, vitam oetemam. Araen, ejus non est finis. Generaflo et generaiio laudabit
opera tua : et potentiam tuam pronuntiabunt. Ma-
PSALMUS.
gnificentiam glorise sanctitalis tuse loquentur : et
(PSAL.xxxm.) BenedicamDominumin omni tem- mirabilia tua narrabunt. Et virtutem terribilium
pore, semper laus ejtts in ore meo. In Domino> tuorum dicent : et magnitudinem tuam narrabunt.
laudabitur anima mea : audiant mansueti et laeten- Memoriam abundantioe suavitatis tuse eruclabunt:
» Initittm in Iibello Caroli Calvi, pag. 113. — Pro usu septimo, supra, col. 467.
PATROL.CI. 18
555 B. F. ALBKSISEU ALCUINIOPEBJUMPARS IV. 556
et in justitia tua exsultabunt. Miserator et misericors Arepellas; a cunctis me, quse supersunt, tribulatio-
Dominus, patiens et multum misericors. Suavis Do- nibus, iniquitatibus ac diversis raalis eripias. Cogi-
minus universis : et miseraliones ejus super omnia tationes meas, locutiones pariter et actus in tua
opera ejus. Confiteantur tibi, Domine, omnia opera voluntate dirigas ; et ne auferas animam meam de
tua • et sancti tui benedicant tibi. Gloriam regni tui hoc mundo, priusquam emendari studeat in tua
dicent : et potentiam tuam loquentur. Ut notam fa- voluntate. Inter adversa me et prospera gradientem
ciant filiis hominum potentiam tuam et gloriam ma- semper et ubique custodias : et ad tuoe me visionis
gnificentiseregni tui. Regnum tuum regnum omnium iterata gaudia quandoquc perducas. Amen.
s;eculorum : et dominalio tua in omni generatione et ORATIO ISIDORI PRO OMNIBUS
CHRISTIANIS.
ge.nerationem. Fidelis Dominus in omnibus vcrbis
suis: et sanctus in omnibus operibus suis. Alleval Pie exaudibilis Domine, Deus noster Jesu Cbriste,
Dominus omnes, qui corruunt, et erigit omnes elisos. clementiam tuam cum oroni supplicatione deposci-
Oculi omnium in te spcrant, Domine : et tu das escam mus, ut per interventura et meritum Leatse et glo-
illorum in tempore opportuno. Aperis tu manum riosac semper virginis Mariae, oraniumque sanctorum
tuam : ct imples oranc aniraal benedictione. Justus angelorum., archangelorum, patriarcharum, pro-
Dominus in omnibus viis suis : et sanctus in omni- p phetarum, apostolorum, martyrum, virginum, con-
Ims operibus sttis. Prope est Dominus omnibus invo- fessorum, monachorum, et omnium civium super-
cantibus cum: omnibus invocantibus eum in veritate. norirni, Ecclesiaetuse«anclae cathoiicaefidem augeas,
Voluntatem timentium se faciet, et deprecationem pacem tribuas rectoribus nostris, et nobis indulgen-
eorum exaudiet: et salvos facieteos. Custodit Domi- tiam et remissionem peocatorum coneedas : infirmis
nus omnes diligentes se : et omnes ipeccatores dis- salutem, lapsis reparationem, aerumcommoditatera,
perdet. Laudationem Domini loquetur osmeum: et navigantibus atque itinerantibus fidelibus prospenwi
benedicat omnis caro nomini sancloejus in saeculum, iter ac salutis poetum, tribulantibusfi., tribulatis]
et in saeculum saeculi. gaudium, oppressis relevationem, captivis, vinctis,
Ut supra. Misit de summo, et accepit me : assum- et peregrinis remissionem, absolutkuiem, ad patriam
psil me dc aquis multis. Eripuit me de inimicis meis revecsionem, mutuaradiscordantibus cbaritatem, in-
fortissirais, et ab his qui oderunt ine, quoniam fidelibus.veram fidem,:etidefunetis'fidelibus requiem.
80 confortali sunt super me. Praevenerunt me in Angelum tuum sanctum nobis hic et rabique eusto-
die alDiclionis meae, et factus est Domimis protector dem.et defcnsorem ipropitiusidonare digneris, qui
meus. aum Patre.et Spiritti sancto vi,visiet<regnasDeusper
Oratio. Regnator omnium soecularunvDomine, - oiwna saicula «teculorum. Araen.
qui spiritualem cibum omni animseopportuno mini- H?YMNUSSANCTIAMBROSIIPRO INEIRMIS.
:
slras in temporc concedenabis tc perpelualiter Jte- a Christe ccelestis, medicina Patris,
nedicere, tuaraque potentiara oum electis tuis fi-
Verus humanae Medicus salutis :
ducialiter exaltare. Per Dominum mostrum Jesum Providse plebi precibuspotenter
Christum. Pande -favorem.
ex
Capitulum. Liberasti nos, Domine, affligentibus En ob infirmos tuae [Marten., tibi] supplkamus,
nos, ct eos, qui nos oderunt, confudisti. Laus tibi, Quos nocens.pestis valetudo quassat.-:
Domine Rex aeternocglorise. Ut pius morbum releves jacentenj»
GRATIARUM ACTIO. Quo patiunlur.
Tibi ago laudes et gratias, Deus meus, misericordia Qui potestate manifestus exstanSj
mea, qui mc ad tuam cognitionem perducere, et pcr Mox Petri socrum febribus jacenteni,
sacri mo baptismalis ablutionem inter adoptionis 'Regiili prdlera, puerumque salvas
tuae filios aggregare dignatus es. Tibi ago Iaudes et Ccnlurionis.
gratias, qui mc ab ipsis rudimentis infantiae usque Ferto [Marten., festo] lan^guenti.populo vjgorem,
ad banc horam per multa defluentem vitia, immensse Elfluelargam populo salutem:
bonitatis tute patientia ad emendationem exspectas. 'Pristinis more solito reformans
Tc laudo et glorifico, qui me ssepissime de multis Viribus cegros.
tribulationibus et angustiis, calamitalibus ot mise- Corporum morbos, animumque [Marten., animae-
riis liberasti, qui me hacteuus de setcrnis suppliciis, que] saua.
de corporis hujus cruciatibus exemisti. Te laudo et Vulnerum causis adhibe medelam,
glorifico, quimihi sospitatemmembrorum, tranquil- Nesinefructu cruciatus urat
litatem temporum, et honorem, affectum et charita- Corpora noslra.
tem: si qua etiara dona sunt in me luoe pielalis, Omnis impulsusperimens recedat,
conferre dignatus es. Quaeso, Domine Deus, inaesli- Omnis incursus cmcians liquescat,
mabilem suavitatis tuae clemcntiam; ut inchoata Vigor optataefoveat salutis
in rac bona perficias. Quidquid in me tibi displicet, Membra dolentis.
» Marten., loc. cit., pog. 024.
 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 558
5g7
Deus nosler miserate fletus, JJi gue fiat. iribuat tun secunttum cor tuum : et omne
ffj Jaro
consilium tuum confirmet. Laetabimur in salutari
Sic quibus te nuuc petimus medere,
recubans medelam tuo : et in nomine Dei nostri raagnificabimur. lm-
Ut tuam omnis
Sentiat seger. pleat Dominus omnes petitiones tuas: nunc cognavi
illata mala dum teruntur, quoniam salvum fecit Dominus Christum suum.
Quo per Exaudiet illum de coelo sancto suo in potentatibus
Eruditorum numero decori,
fructu salus dexterse ejus. Hi in curribus, et hi in equis :
Compotes intrent sociante
nos autem in nomine Domini Dei nostri invocabi-
Regna polorum. mus. Ipsi obligati sunt et ceciderunt: nos autem
Gloria Patri, genitseque Proli, surreximus et erecti sumus. Domine, salvum fac re-
Et ibi compar utriusque semper : et exaudi nos in.die, qua invocaverimus te.
Deus unus omni gem
Spiritus alme, Ut supra. Fiat misericordia tua, Domine, super nos.
TempQresecli. ,Orqtio. Iraple, Domine, petitiones nostras, et tan-
Gloria psallat chorus, et resultet,
quam pinguissimum nos holocaustum assume, ut
Gloriam dicat, canat et resolvat, [Marten. re-
saltttaris tuiopitula-
yolat ], inimicorum curribus obligatis,
alme, Deus unus omni 1B tione {setewur.Per.
Spiritus Alia Oratio. lmple, Domine, petitiones nostras, et
Tempore secli. mitte nqbis auxiiium de sancto : memor esto sacri-
PROFAM1LIARIBUS ORATIO. ficii _no.s.tr|,;quod tibi non solum oblatione et ora-
Liberanos,-fuoesumus, Domine sancte Pater om- tione «llertur, :ac preces noetras, quas in quacun-
nipotens, oeterne Deus, ab omnibus vitiis, et.de insi- que die :tibi tam manu linguse, quam genu cordis
diis intmici. Protege nos ab omni tribulalione et po- offerimus, propitius audire dignare. Per.
testate iniqua, ut magnificetur ,nomen tuum et ma-
88 PSALMUS.
jestas tua: ne dicant gentes, Ubi est Deus eorum ?
Deus autem noster in ccelo, omnia quaecunque vo- (PSAL. XL.) Beatus vir, qui intelligit super ege-
luit, fecit. Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi, num -et pauperem : in die mala liberabit eum Domi-
sub umbra alarum tnarum protege nos ; ne ulla po- nus. Dominus conservet eitm, et vivificet eum, et
testas humana iniqua nobis nocere valeat in aniraa, beatum faciat eum in terra : et non tradat eum in
in corpore,in mente, in ambulando, in dormiendo, animara inimicorum ejus. Dominus opem ferat illi
in stando, in sedendo, in visu, in auditu, in taclu, super lectum doloris ejus : universum slratum ejus
in odoratu, jn gustu, in potu, in usu, in gressu, in (C versasti iu infirmitate ejus. Ego dixi : Domine, mise-
lectione, in oratione, in sensu, in Iocutione, in co- rere mei: sana animam meam, quia peccavi tibi.
iti- Inimici mei dixerunt mala mihi : quando morietur
gitatione, in separatione, in congregatione, in
nere, in navigatione. Libera nos, clemens Trinitas, et peribit nomen ejus ? Et si ingrediebatur, ut vide-
ab bmni malo proeterito, proesenti, et futttro : sicut ret, vana loquebatur : cor ejus congregavit iniquita-
liberasti servos tuos ab initio mundi, Noe a diluvio, tem sibi. Egrediebatur foras : et loquebatur in id-
Abraham de Ur Chaldaeorum, Lotde civitate Sodo- ipsum. Adversum me susurrabant omnes inimici
morum, Moysen et populum Israel de mari Rubro et mei: adversum me cogitabant mala mihi. Verbum
de manibus Pharaonis, David de manu Saulis et 0°- iniquum constituerunt adversum me : Nunquid qui
liae, Eliam et Enoch de hoc mundo, Tobiam de do- dormit, non adjiciet ut resurgat ? Etenim homo pa-
lore oculorum, tres pueros de camino ignis ardentis, cis mese in quo speravi: qui edebat panes meos,
Susannam de manu principum, Daniel de lacu leo- magnificavit, super me supplantationem. Tu autem,
num, Jonam de ventre ceti, Ezechiam de infirmi- Domine, miserere mei, et resuscita me : et-retri-
tate, Naaman Syrum de segritudine, et Jesum filium buam eis. In hoc cognovi, quoniam voluisti me:
Nun de praeliis Chananoeorum, Ntnivem de morte quoniam non gaudebit inimicus meus super me. Me
minante, Isaac de gladio patris sui, Job de-tribula- ]° autem propter innocentiam suscepisti : et confir-
tionibus suis, Gedeon de barbaris, Petrum de flueti- masti me in conspectu tuo in oeternum. Bepedictus
bus maris et de carcere, Paulura de multis tribula- Dominus Deus Israel a saeculo et usque in ssecplum:
tionibus et periculis. Sic sancta Trinitas seterne fiat, fiat.
Deus, nos famulos tuos ab omnibus in hoc sseculo Ut supra. Dispersit, dedit pauperibus.
insidiis diaboli liberare, et in tuo sancto conservare Oratio. Nostromm peccaminum rnitis Jndultor,
digneris illaesosservitio : ut in futuro tecum praemia aeterne Deus, qui daseffugere diem mahmi, ,si mise-
consequi mereamur seterna, qui vivis et regnas in ricprdia subsequatur egenuni :fer opem, quaesumus,
saecula sseculorum. Amen. doloribus nostris, ut dum carnalia.delicta clemen-
PSALMUS. ter arguis, medicamentum animae placabjliter b>r-
(PSAL.xix.) Exaudiat te Dominus in die tribula- giaris. Per Dominum. 5
tionis : protegat te nomen Dei Jacob. Mittat tibi Alia. Confirma nos in conspectu tuo, Domine, IL
auxilium de sancto : et de Sion tueatur tc. Memor seternum; ut defixura iter nostrum nullo alieno sol-
H\%oronis sacrificii tui: et holocaustum tuum pin- licitetur aspectu. Per.
559 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 560
PSALMUS. i nostrorura lucerna, Christus Dominus noster; ut
A
haec co praeparante, fructu justitiae repleamur ad
(PSAL.LXVI.)Deus misereatur nostri : et benedi- et verbo vitoe contineamur ad gloriam.
cat nobis : illuminet vultum suum super nos, et mi- gratiam,
sercatur nostri. Ut cognoscamus in terraviam tuam: Per.
in omnibus gentibus salutare tuum. Confiteantur PSALMUS.
tibi populi, Deus : confiteantur tibi populi omnes. (PSAL. cxxxn.) Ecce quam bonum et quam ju-
Laetentur et exsultent gentes, quoniam judicas po- cundum, habitare fralres in unum. Sicut unguen-
pulos in cequitate, et gentes in terra dirigis. Confi- tum in capite; quod descendit in barbam, barbam
teantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi populi Aaron. Quod descendit in oram vestimenti ejus:
omncs, terra dedit fructum suum. Benedicat nos sicut ros Herraon, qui descendit in montcm Sion.
Deus, Deus noster, benedicat nos Deus, et metuant Quoniam illic mandavit Dominus benedictionem, et
eum oinnes fines terrx. vitam usque in saeculnm.
Ut supra. Adjutorium nostrum in nomine Do- Ut supra. Non mortui laudabunt te, Domine.
mini. Oratio. Infunde, Domine, in Ecclesiam tuam chari-
Oralio. Illumina, Domine, vtiltum tuum super , tatemfraternitatisetpacis, ulrore spiritalis unguenti
nos, et misericordiam nobis uberem, benedictionem- aspersi, benedictionis luae gratia jucundemur. Per.
que largire. Per. Alia. Christe Domine, cujus sacrum nomen, un-
Atia Oratio. Cognoscentes in terra viam tuam, guento effuso, sapientioe comparavit odorem; da,
Dominc, in omnibus genlibus salutare tuum, Chri- quaesumus, unguentum verticis tui in barbam deco-
stiim Dominura, el viam esse confitemur et patriam, ris populi tui, te profundente, descendere, ac in
per quem in directum gradimur, et ad profectum ipsa vestimenti ora, quae prsesentis vitae induitur,
plenissimum pervenimus. Per. pervenire. Per Dominura.
PSALMUS. PSALMUS.
(PSAL.CXXXHI.) Ecce nunc benedicile Dominum ,
(PSAL.CXXXI.)Memento, Domine, David, et om- omnes servi Domini. Qui statis in domo Domini, in
nis mansuetudinis ejus. Sicut juravit Domino, vo- atriis domus Dei nostri. In noctibus extollite manus
tum vovil Deo Jacob. Si infroiero in tabernaculum vestras in sancta : et benedicite Dominum. Benedi-
domus meoe, si ascendero in lectura strati mei. Si cat te Dominus ex Sion :
qui fecitcoelum et terram.
dcdero somnum oculis meis, et palpobris roeis dor- Ut supra. Propter fratres meos et proximos
mitalionem.Et requiem temporibus meis : donec in- meos.
r
veniam locum Domino, tabernaculum Dco Jacob. Oratio. Benedicentes te omnes servi tui, Domine,
Kccc audivimus eam in Ephrala : invenimus eam in ut nos mundi hujus nocte contectos
deprecamur,
rampis silvoc. Introibimus in tabernaculttm ejus : illuminare digneris, quatenus dum manus nostras
adorabimus in loco, ubi slcterunt pcdes ejus. Surge, in bonis
: operibus elevamus, benedictionem a te lar-
in
Domine, requiem tuam tu et arca sanclificatio- Per.
gissimara consequamur.
nis tuae. Sacerdotes tui inritiantur justitiam : et Alia Oratio. Proesta, Domine, ut cunctis gradibus
sancti tui exsultent. Propter David servum luum, non
perfectionis ascensis in virtutum culmine, te laude-
avertas faciem Christi ttti. Juravit Dominus David nius; et stantes in dorao tua
atque in atriis tuis,
veritatem, et non fruslrabitur eam : de fructu ven- manus nostras ad te benedicendum diebus ac nocti-
tris tui ponam super sedem tuam. Si custodierint bus extendamus, benedictione a te
percepta, coeliac
filii tui testamentum meum : el testimonia mea haec, terrae Domino et Salvatore.
quoedocebo eos. Et filii eorum usque in soeculum,
sedebttnt super sedem tuam. Quoniam elegit Doini- DEPRECATIO
nus Sion : elegit cam in habitalionem sibi. Haecre- Quam papa Gelasius pro universali Ecclesia contti-
tuit canendam esse.
quies mea in saeculum soeculi: hic habitabo, quo- **
nir.m elegi eam. 89 Viduam ejus benedicens bene- Dicamus omnes, Domine, exaudi el miserere.
dicam : pauperes ejus saturabo panibus. Sacerdotes Patrem unigeniti, et Dei Filium genitoris ingeniti,
ejusinduam salutari:el sancti tui exsultatione exsul- et sanctum Deum Spiritura fidelibus animis invo-
tabunt. Illuc producam cornu David, paravi lucer- camus.
nam Christo meo. Inimicos ejus induam confusione : Pro immaculata Dei vivi Ecclesia, sacerdolibus
super ipsum autem efllorebit sanctificatio mea. ac ministris, divinam bonitatis opulentiam depre-
Ut supra. Salvos fac nos, Domine Deus noster. camur.
Oratio. In omni ingressu nostro memor esto nobis,, Pro sanctis Dei magni sacerdotibus et ministris,
omnipotens seterne Deus; indue nos sacerdotalii cunctisque Deum verum colentibus populis, Chri-
justitia, ut induci mereamur in tabernacula sempi- stum Dominum supplicamus.
terna. Per. Pro universis recte tractantibus verbum veritatis,
Alia. Exsurge, Domine, et corda nostra tibi prae- multiformero Verbi Dei sapientiam peculiariter ob-
parenlur in requiem; sitque in singulis arcae tuae » secramus.
sanctifioalio, meditatioque sanctilatis , et operumi Pro his, qui se raente et corpore propter ccelo-
 561 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 564
mm regna castificant, et spiritualium labore desu- A orationibus, nec non pro omnibus ttia pra;stante
dant, largitorem spirilalium munerum obsecramus. clementia, propter nomen tuiim bene nobis facienti-
Pro religiosis principibus, omnique militia eo- bus. Et pro his qui spiritali stimulo compuncti sua
rum, qui judicium etjustiliam diligunt, Domini po- nobis confessi sunt pcccata.
tcntiam obsecramus. Hos ergo, omnipotens Deus, omnes, quorum hic
Pro jucunditate et serenitate pluviae, atque aura- nomina scripta habcnlur, ab omnibus in boc saeculo
rum vitalium blandimentis, ac prospero diversorum insidiis diaboli in tuo sancto conservare digneris il-
operum cursu, rectorem mundi Dominum depre- laesos servitio, ut in futuro tecum proemia coiiseqiii
camur. mereantur oeterna.
Pro his, quos prima Christiani nominis initiavit Salvos fac servos tuos. Mitte eis, Doniine, «>i\i-
agnitio, quos jam desiderium 90 graliae ccelestis littin de sancto. Nihil proficiat iniiiiicus in cis. Per
accendit, omnipotentis Dei misericorriiam obse- nierita, Domine, et oraliones sanclorum oraniiini
cramus. libera, custodi, confirma, pacifica, purifica, et di-
Pro his, quos humanae infirmitatis fwgilitas, et niitte cis dclicta eorum, et conscrva eos in nomine
quos nequitioe spiritalis invidia, vel varius soeculi tuo, sicut vis et sicut scis, Domine. Benedictio, et
horror involvit, Redemploris nostri misericordiam B claritas, et sapientia, et gratiarum aclio, et honor,
imploramus. et virtus, et fortitudo Deo nostro in saicula saeculo-
Pro his, quos peregrinationis necessitas, attt ini- rum. Amen.
qnse potestatis impietas, vel hostilis vexat serumna,
Salvatorem Dominum supplicamus. FERIA VI.
Projttdaica falsitate, aut hoeretica pravitate de- IN MEMORIAMINCARNATIONIS PASSIONISET
,
ceptis, vel gentiliura superstitione perfusis, veritatis RESURRECTIONIS , SIVE ASCENSIONISDOMINl.
Dominum deprecamur.
Pro operariis pietatis, et his qui necessitatibus HYMNUS FORTUNATI «
laborantuni fraterna charitate subveniunt, misericor- DENATIVITATE ET CRUCE CHRISTI.
diarum Dorainura deprecamur. b Pange, lingtta, gloriosi
Pro omnibus intrantibus in hsec sanctse domus Dei Proelium cerlaminis,
atria religioso corde, et supplici devotione conve- Et super crucis iropliow) .T
nienter Dominum glorite deprecamur. Da triumphum nobilem; ^y
Pro emundatione animarum corporumqtte nostro- „ Qualiter Redemptor orbis
rum omnium, ac venia peccatorum, clementissimum "" '
Immolatus vicerit.
Dominura supplicamus. De parentis protoplasli '
Pro refrigerio fidelium animarum, praecipue san- Fraude factor condolens,
Ctorum Domini sacerdotum, qui huic Ecclesiae prse- Quando pomi noxialis
fuerunt catholicse, Dominura spirituum, et universse Morte morsu corruit :
carnis judicem deprecamur.
vivenlem fide ani- Ipse ligno tunc notavit, :
Mortificatam vitiis carnem, et Uamna ligni ut solveret.
mam praesta, Domine, proesta. Hoc opus nostrae salutis
Castum timorem, et veram dilcctionem praesta, ,
Ordo depoposcerat,
Domine, praesta. Multiformis perditoris
Gratum vitse et
ordinem, probabilem exilum prae- Arte ut artem falleret;
sta, Domine, prsesta. Et medelam ferret inde
Angelum pacis, et solatia sanctorum praesta, Do-
Hoslis unde laeserat.
mine, praesta. i
et omnia 91 Quando venit ergo sacri
Nosmetipsos, nostra, quae orta, quse
p Plenitudo temporis,
acta, per Dominum ipso auctore suscepiinus, ipso Missusest ab arce Patris
custode retinemus, ipsiusque misericordise et arbi- Natus orbis Conditor,
trio providentise commendamus. Domine, miserere.
Atque ventre virginali
QUOTIDIE PROFAMILIARIBUS. Caro factus prodiit.
Dicamus omnes, Domine, exaudi et miserere, Do- Vagit infans inter arcta /
mine, miserere. Hanc nostram auribus tuae pietatis, Conditus proesepia, ,
clementissime Pater, orationem exaudire digneris, Membra pannis involula
quam tibi, fraternae charitatis affectu stimulante, pro Yirgo mater alligat, ..,; :
fratribus et sororibus nostris supplici voce fundimus, Et pedes, manusque, crura -\ ,>
qui et quae pro nobis quotidie indefessa oratione in- Stricta pangit [Al., cingit] fascia.
tercedere studentes nostris se commendaverunt Lustra scx qui jam peracta ..i'
»Potius Mamerli Claudiani. Vide Sirmond. in i' Pro usti nono, supra, e»l. iVI
not. ad epist. 3 Sidonii, pag. 933.
563 B. F/ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 564
Tempus implens corporis, A ceptum cjus. Dominus dixit ad me: Fiiius meus es
Se volcnte, natus ad hoc tu, ego bodic genui te. Postula a me, et dabo tibi
Passioni deditus, gcntes haereditalem tuam , et possessionem tuam
Agnus in crucis levatur lerminos terrae. Reges eos in virga ferrea, et tan-
Immolandus stipite. quamvas figuli confringeseos. Etnunc, reges, intel-
Hlc acetum, fel, arundo, ligite: crudimini qui judicatis terram. Servite Do-
Sputa, clavi, Iancea, mino in timore, et exsultate ei cum tremore. Appre-
Mite corpus perforatur hendite disciplinam, nequando irascalur DominuSj
Sanguis unda profluit: et pereatis de via justa. Cum exarserit in brevi ira
Terra, pontus, astra, mundus, ejus, beati omnes, qui confidunt in eo.
Quo lavantur flumine. 92 Vt supra. Exortum cst in tenebris. Suscepi-
Crux fidelis inter omnes mus Deus misericordiam tuam.
Arbor una nobilis, Oratio. Eflice nos, Domine, tanquam fructuosissi-
Nulla talem silva profert mura lignum ante conspectum tuum, ut tuis imbri-
Fronde, flore, germine; bus mitigati, mereamur tibi suavium fructuum uber-
Dulce lignum, dulcem clavum [Al., dulces clavos] B ] late placere. Per.
Dulce pondus sustinens. Alia. Servientcs tibi, Domine, ob metum in timo-
Flecte ramos arbor alta, re judicii, exsultantes cum tremore propter fiduciam
Tensa laxa viscera, spei, doce nos apprehendere disciplinam, qui judi-
Et rigor lenlescat ille, cas terram, ut te propitiante veteris honiinis figu-
Quem dedit nativitas, lum confringentes exterioris terrae purgamenta cal-
Ut superni membra Regis cemus.
Mittenda [L.,mitti tendas] stipite.
Sola digna tu fuisti PSALMUSDE PASSIONE DOMINI.
Ferre pretium seculi, (PSAL.xxxiv.) Judica , Domine , nocentes me :
Atque portum proeparare expugna impugnantes me. Apprehende arma et scu-
Nauta mundo naufrago : tum, et exsurge in adjutorium mihi. Effunde fra-
Quam sacer cruor perunxit mcam, et conclude adversus eos, qui persequuntur
Fusus agni stipite [L., agni corpore]. me : dic animaemeae, salus tua ego sum. Confun-
EJUSDEM. dantur et rcvereanlur; quoerentes animam meam.
(* Avertantur retrorsum, et confundantur :
Crux benedicta nitet, Dominus qua carne pependit, cogitantes
mihi mala. Fiant lanquam pulvis anle faciem venti,
Atque cruore suo vulnera nostra lavit. et angelus Doraini coarctans eos. Fiat via illorum
Mitis amore pio pro nobis victima factus,
tenebrse et lubricum, et angelus Domini persequens
Traxit ab ore lupi qua sacer agnus oves.
eos. Quoniam gratis absconderunt mihi interitum
Transfixis palmis ubi mundum clade redemit,
laqueisui: supervacueexprobaverunt aniraammeam.
Atque suo clausit funere mortis iler.
Veniat illi laqueus, quem ignorat, et captio quara
Hic manus illa fuit clavis confixa cruentis,
Quoeeripuit Paulum crimine, morte Petrum. abscondit, apprehendat eum, et in laqueum cadat
Fertilitate potens, o dulce et nobile lignum! in ipsum. Anima autem mea exsultabit in Domino :
et delectabitur super salulari suo. Omnia ossa raear
Quando tuis ramis tam nova poma geris.
dicent: Domine, quis similis tibi? Eripies inopem
Cujus odore novo defuncta cadavera surgunt,
Et redeunt vitae qui caruere die. demanu forliorum ejus : egeuum et pauperem a
Nullum uret ocstussub frondibus arboris hujus, diripienlibus eum. Surgentes testes iniqui, quoe
Luna nec in noctem, sol neque meridie. ignorabam , interrogabant me. Retribuebant mihi
mala pro bonis : sterililatem animaemeoe. Ego au-
Tu plantata micas, secus est ubi cursus aquarum, J
tem cum mibi molesti essent, induebar cilicio. Hu-
Spargis et ornatas flore recente comas.
miliabam in jejunio animam meam, et oratio mea
Appensa est vitis inter tua brachia, de qua in sinu meo converletur. Quasi proximum, et quasi
Dulcia sanguineo vina rubore fluunt.
fratrem noslrum, sic complacebam : quasi lugens et
PSALMUS DE INCARNATIONE. contristatus sic humiliabar. Et adversum me laetati
(PSAL.ii.) Quare fremuerunt gentes: et populii sunt, et convenerunt: congregata sunt super rae fla-
meditati sunt iuania? Astiterunt reges terrse et prin- gella, et ignoravi. Dissipati sunt nec compuncti;
cipes convenerunt in unum adversus Dominum, ett tentavemnt me, subsannaverunt me subsannatione :
adversus Christum ejus. Dirumpamus vincula eorum, frenduenmt super me dentibus suis. Domine, qUan-
et projiciamus a nobis jugum ipsorum. Qui habitatt do respicics? restitue aniiiiam meam a malignitate
in coelis, irridebit eos : et Dominussubsannabit cos. Corum, a leonibus unicam meam. Confitebor tibi in
Tunc loquetur ad eos in ira sua : et in furore suo> Ecclesia magna : in populo g-ravi laudabo te. Non
conturbabit eos. Ego autem constitutus sum Rex ab) supergaudeant mibi, qui adversantur mihi inique,
oe super Sion montem sanctumejus, prsedicanspraj- qui oderunt me gratis, et annuunt oculis. Quoaiam
565 LITURGICA. - OFFICIA PER FERIAS. 566
raihi quidem pacifice loquebantur: et in iracundia ,A ITEM PSALMUS DE EADEM.
terra? foquentes, dolos cogitabant. Et dilataverunt (PSAL.xxix.) Exaltabo te, Domine, quoniam susce-
super me os suum, dixerunt: Euge, euge, videnmt pisti me: nec delectasti inimicos meos super me.
oculi nostri. Vidisti, Doraine, ne sileas: Domine, ne Dornine Deus meus, clamavi ad te: et sanasti me.
discedas a me. Exsurge et intende judicio meo: Deus Domine, eduxisti ab inferno animam meam : salvasti
meus, et Dbminus meus in causam meam. Judica me me a descendentibus in lacum. Psallite Domino san-
secundum justitiam tuam, Domine Deus meus : et cti ejus: et confitemini memorisesanctitatis ejus. Quo-
nori supergaudeant mibi. Non dlcant in cordibus niam ira in indignatione ejus : et vita in voluntate
suis : Euge, euge! animae nostroe, nec dicant: devo- ejus. Ad vesperum demorabitur ffetus : et ad matu-
rabimus eura. Erubescant et revereantur siraul, qui tinum laetitia. Ego autem dixi in abundantia mea :
gratulantur malis meis. Induantur confusione et non movebor in seternum. Domine, in voluntate tua
reverehtia, qui maligna Ioquuntur super me. ExsuT- prxstitisti decori meo virtutem. Avertisti faciem
tent et lsetentur qui volunt juslitiam meam, et dicarit tuam a me : et factus sum conlurbatus. Ad te, Do-
semper : magnificetur Dominus, qui volunt pacera mine, clamabo, et ad Deum meum deprecabor. Quoe
servi ejus. Et lingua mea meditabitur justitiam tuam, utilitas in sanguine meo, dum descendero in corrup-
tota die laudem tuam. tionem ? Nunquid confitebitur tibi pulvis, aut annun-
Utsupra. Adjutor etliberator meus esto, Domine, tiabit veritatem tuam? Audivit Dominus, etmisertus
ne moreris. est mei : Dominus factus est adjutor meus. Conver-
Oratio. Protectio salusque ariimse nostrse, operi tisti planctum meum in gaudium mihi : concidisti
nos galea spei, et scuto inexpugnabilis munimenti; saccum raeuro, et circumdedisti me lsetilia. Ut can-
ut a te in causis nostrse necessitatis adjuti, merea- tet tibi gloria mea et non compungar: Domine Deus
mur cum te diligentibus laelitia et exsultatione per- meus, in seternum confitebor tibi.
fundi. Per. Ut supra. Ego dormivi.
AtiaOratio. Domine, quando respicies, dicesque Oratio. Susceptor omniura clementissime Deus,
nobis : salus vestra ego sum? Et ad solitudinem at- ne pcrmittas delectari inimicos nostros super nos;
que implorationera nostram quando propitius con- sed ita nos tua virtute corrobora, ut conversum
vertes? Ad quam jam convertere, Domine, et inten- planctum nostrum in sanctitatis tuoe gaudium, me-
de judicium noslrum, et ipse judicantes nos fortis moria jugiter excolamus. Per.
propugnator expugna; ut oratio nostra, quae nunc Alia. Audi, Domine, et miserere nostri, et confi-
in sinum nosirum pro secretorum suorum compun- _ tentes memoriae sanctitatis tuoe, laetitia confessionis
ctione convertitur, ante conspectum tuum purgata, accinge : et quia in voluntate tua vita est nostra,
eordis gemitu dirigatur. voluntatis ipsius munus impertire; ut dum nobis
vila ex voluntate tua tribuitur, voluntas tua vitse
93 PSALMUS DE RESURRECTIONE.
ipsius munere iropleatur. Per.
(PSAL.III.) Domine, quid multiplicati sunt, qui PSALMUS DE ASCENSIONE.
tribulant me? multum surgunt [Al., multi insur- (PSAL.VIII.) Domine Dominus noster, quam ad-
gunl] adversum me. Multi dicunt animae meae, mirabile est nomen tuum in universa terra! Quo-
non est salus hpsi in Deo ejus. Tu autem, Domine, niam elevata est magnificentia tua super ccelos. Ex
susceptor meus : gloria mea, et exaltans caput ore infantium et lactenlitim perfecisti laudem pror
meum. Voce mea ad Dominuro clamavi, et exaudi- pter inimicos tuos, ut deslruas inimicum et ultorera.
vit me de monte sancto suo. Ego dbrmivi, et sopo- Quoniam videbo ccelos tuos ,
opera digilorum tuo-
ratus sum, et :
exsurrexi quia Dominus suscepit rum : lunam et stellas , quse tu fttndasti. Quid esr
me. Non timebo millia populi circumdantis me, homo, qttod memor es ejus : aut filius
hominis, quo-
exsurge, Domine, salvum me fac, Deus raeus. Quo- niam visitas eum ? Minuisti eum paulo minus ab an-
riiam tu percussisti omnes adversantes mihi sine cau-' D §el's : gioria et honore coronasti
eum, et constitui-
sa, dentes peccalorum contrivisti. Domini est salus,. sti eum super opera manuura tuarum. Omnia subje-
et super populum tuum benedictio tua. cisli sub pedibus ejus : oves et boves universas,
Ut supra. Tenuisti manum dexteram meam.
insuper et pecora campi. Volucres coeli, et pisces
Oraiio. Effunde, Domine, benedictionem tuam su- maris, qui perambulant semitas maris. Domine Do-
per populum tuum , ut tua resurrectione muniti,, minus noster: quam admirabile est nomen tuum in
non timeamus ab adversantium vitiorum malitiat universa terra!
circumdari. Per. Vt supra. Ascendit Deus in jubilo. Regnabit Deus
Alia. Domine, contra multiplicationem tribulatio- super gentes.
num nobis fortis propugnator accurre, et adversusi 94 Oratio. Quid est homo, Domine, quod memor
multiludinem insurgentium in nos pius defensor as-- esejus? autcur es tu filius hominis, nisi ut eum»
siste, sitque benedictio tua super populum tuum : ne in perpetuum periret, redimeres? Da ergo nobis
ut qui salutem animse nostrse in te esse negant, tes auxilium necessarium, qui dedisti pro nobis
sangui-
salvatorem nostrum ipsa sua expugnatione cogno- nem pretiosum; et prsesla, ut quos mors tua redi-
scant. mit, eorum te vila glorificet.
867 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 568
Secundum nomen tuum, Deus. Exaudivit de tem- A • leonum, et misisti Habacuc prophetam, et attulit ei
plo sancto suo vocem roeam. Psallite Deo nostro, prandium, et dixit: Prande prandium quod tibi misit
quoniam rex onniis terrae Deus. Dominus, Et dixit Daniel : Non relinquit Dominut
Oratio. Admirabile nomen luum, omnipolens Do- qumrentes se. Exaudi meorantem, sicut exaudisti
mine, supplices exoramus, ut qui omnem creaturam Tobiam et Saram, dum orarent in atrio domus suae:
mundi ad usus hominum subjecisti, nos ad tuae ser- tunc obtulit pro eis Raphael angelus oralioncm eo-
vitutis olficium dignos digneris eflicere. Per. rum; sic exaudiaspreces meas, et admiltas ad aulam
Item Oratio. Exaudi, Domine, sancle Pater omni- sanctam tuam oraliones roeas : et continenler roillas
potens oetcrne Deus, oralioncs nostras, quas pietati angelum tuum , qui deleat universa commissa mea,
tuoe fundimus in memoriam sacroe incarnationis, sicut delesti spirilum iramundum a Sara, filia Ra-
nativitatis, passionis, resurreclionis, ascensioriis guel. Hlumines cor nieura , sicut illuminasti oculos
Domini noslri Jesu Christi, qui pro nobis incarnari, Tobiae. Exaudi me orantem, sicut exaudisli Susan-
nasci, mori, resurgere , ccelosque ascendere., no- nam, et liberasti eam de manibus seniorum, sic et
stram sua virtute captivitatem ducens caplivanT, me liberes ab hoc saeculo, quia tu es amator purae
dignatus cst; ejus gubernatione, protectione, mise- .B conscientiae. Exaudi me orantem , sicut exaudisti
'
ricordia, a cunclis muniamur diabolicacfraudis insi- Ezechiam regem Judae, et delesli ab eo inlirmitatem
diis, qui lecum vivit in unitate Spiritus sancti per carnis; sic et a me auferas infirmitatera corporis et
immortalia soeculasaeculorum. aniinse, et augeas mihi fidem, sicut auxisti illi annos
xv ad vilam. Liberes me de medio soeculihtijus, sic-
FERIA ITEM VI ORATIO SANCTI CYPRIANI ut liberasti Theclam de medio
95 amphithealro;
MARTYRIS. sic liberes me de omni infirmitate carnis. Te depre-
Domine sancte Paler agios, ad te levavi animam cor, Pater, qui in fine temporum commemoratus es
meam. Deus meus, quis eniin majorte? Tibi gra- nostri, millens nobis Jesum Cbristum Filium tuum
tias «t laudein refero. Deus Abraham , Detis Isaac, Dominum Salvatorem nostrum , natum ex Maria
Deus Jauob, Deus patrum nostrorum , Deiis aposlo- virgine de Spirilu sancto, annuntiante Gabriel ari-
loruin, Deus propbetarum, Deus martyrum; qui es, gelo, per quem nos liberasti de periculo morlis ira-
et qui fuisti ante inundi constitutionem. Deus vivo- minentis. Et te deprecor, Fili Dei viventis, qui feci-
rum, venturus judicare vivos et mortuos, qui es sti magnalia in Cana Galilaeoe,de aqua vinum fecisti
Deusverax, qui sedes super cherubim, etprospicis propter Israel: qui caecis oculos aperuisli, qui sur-
abyssos : qui vides cuncta, priusquam nascantur, /n dum audire fecisti, qui paralyticos ad stta membra
qui habes potestatem occidere, et rursum restittte- revocasti, linguas blesorum doemoniovexante sana-
re;qui habes poteslatem de arido viridem facere. sti, claudos currere fecisti velut cervos, mulierem
Tu omniuin Deus dominator, libera me ab hoc sae- profluxu sanguinis liberasti, mortuos suscitasti,
culo. Exaurii me oranlem, sicut exaudisti filiosIsrael super aquam pedibus ambulasti : qui mare fun-
de terra ^Egypti, et non tibi crediderunt, necfamulo dasti, et terminos ei imposuisti in tua virtule.
tuo Moysi. Vaepeccalis meis ! cum te levaveris con- Te deprecor, Fili Dei vivi, propter universa com-
fringere terrain , sub quam fissuram petrarum me missa mea, qui es in ccelis Filius in Patre, Pa-
absconsiirus sum ante virtutem tuam? Cui monti ter in te sempiterno; qui sedes super chcrubim et
dicturus sum, cade super me : et cui colli, tege me seraphim, sedem honoris tui. Tibi assislunt angeli,
anle metum Domini, cum te levaveris confringere numerus inaestimabilis, timenles et pavenles hono-
terrain? Rogo, Domine, subveni mihi, et rioli secun- rera et virtutem tuam , clamantes voce magna, et
dum aclum meum me judicare : nihil enim in prae- diccntes : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus, Deus
ceptis tuis paravi. Exaudi me rogantem. Sicut exau- Sabaoth. Tu ipse nobiscum testaroentum fecisti, et
disti Jonam de ventre ceti, sic exaudias me et eji- paulo post dixisti : Petite et accipielis, quwrile et in-
cias mc de morle ad vilam. Sicut Ninivitaeinduerunt |U venietis, pulsate et aperietur vobis. Quodcunque a
cinerem et cilicium, et pccnitentiam egerunt, ita et Patre meo petierilis in nomine meo, accipietis. Ego
ego exhomogesin faciens ante conspectum tuum pro Patrem peto, ut accipiam ; ego quaero, ut inveniam;
universis peccalis meis, qui es amator pcenitentise, ego pulso, ut aperiatur mihi. Ego in tuo nomine
miserere mei. Sed et David dicit: Domine, propter peto, ut tu Patrera petas, et detur mihi venia. Pa-
nomen tuum dele peccatum mcum; et ego depre- ralus sum propler nomen tuum victimam sanguinis
cans majeslatem tuam : dele universa peccata mea. fundere, et quodcunque tormentum sustinere. Tu
Exaudi me orantera sicut exaudisti tres pueros de es adjutor meus, defensor meus, defende ab adver-
camino ignis, Ananiam , Azarinm, Misael : et mi- sario animam meam. Angelus tuus lucis protegat
sisti angelum tuum cum nimbo roris. Confusus est me, quoniam lu dixisli: Quod credentes petieritis pet
Nabtichodonosor praepositus regni, quoniam ttt es orationem, dabitur vobis. Omnis homo mendax; ta
Rex regnantium, et Dominus dominantium, qui solus solus verax. Sicut tu repromisisti, potestatem habes
habes imraortalitatem, et lucem inaccessihilem, dare. Domine, revela mihi sacramentum tuum coe-
quemnemo hominum videt, nec videre potesl. Exau- lesle, ut dignus sim faciem sanctorum tuorum vide-
di mc oranlem, sicut exaudisti Danielem de lacu rc. Spiritus sanctus in nie operetur voluntatem
 *
569 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 570
tuara, quam tibi spopondi omnibusdiebus vitoemese. A tremore. Adorate pure, ne forte irascalur, et pereatis
Qui passus es sub PontioPilato bonam confessionem. dc via.
Crucifixus es, descendisti, et cohculcasti aculeum ni. Tu autem, Domine, clypeus circa me; gloria
mortis. Qui dixistf, ubi es mors, qusc regnabas ? mea, et exaltans caput meum. Surge, Domine , sal-
Ubi es, aculens mortis? Yicta es mors, devictus ini- vum me fac, Detts meus.
micus diabolus. Tu resurrexisli a mortuis, et appa- iv. Miserere mei, et exaudi orationem meam.
ruisti apostolis tuis. Ascendisti ad ccelos, sedes ad v. Verba mea audi, Domine, intellige murmur
dexteram Patris, venturus judicare vivos et mortuos. meum. Rex meus, etDeus meus: quoniam ad te de-
Qui nostri dominaris, libera me de manu quaerentis precor. Domine, deduc me in justitia tua, propter
animam meam. Per nomen sanctum luum depre- insidiatores meos: dirige ante faciem meam viam
cor, libera me ab adversarii parte, ut operam des tuam.
vincendi inimicum meum; quoniam tu es potens vi. Domine, ne in furore tuo arguas me : neque in
assertor, et advocalus precum; et ad pelitionem ira tua corripias me. Miserere mei,Domine,quoniam
nostram die et nocte, Domine, interpellans pro pec- infirmus sum : sana me, Domine, quoniam contur-
catis meis, orationem meam perferas ad Patrem bata sunt ossa mea. Et anima mea turbata est valdc,
tuum. Digneris respicere super preces meas, sicut °et tu, Domine, usquequo? Revertere, Domine, et
respexisti super munera Abeljusti tui. Digneris me erue animam meam: salva me propter misericordiam
liberare ab igne perenni pcenarum, et ab omni tor- tuam.
mento, quod parasti iniquis, per bonum et benedi- vn. Domine Deus meus, in le speravi: salva me
ctum Jesum Christum Salvatorem nostrum , per ab omnibus persequentibus me, et libera me. Ne
quem tibi est honor, virlus, gloria in saeculasseculo- forte rapiat, ut Ieo animam meam laceret, et non
rum. Amen. sit qui eruat.
ALIAORAT10. VIII.Domine, dominator noster, grande est nomen
tuum in universa terra.
Largire mihi, Domine, mundiliam labiorum, puri-
latem et innocentiam cordis, rectitudinem operis. ix. Laetabor, et gaudebo in te, canam nomini tuo,
Dona mihi humilitatem, patienliam, abstinentiam, Allissirae. Exsurge, DomineDeus, Ieva manum tuam,
castitatera, sobrietatem, prudentiam, justitiam, for- noli oblivisci pauperum.
titudinem, sive temperantiam. Largire mihi spiritttm x. Dominusjustum probat.
sapientiseet intellectus, consilii et fortitudinis, scien- xi. Salva nos, Domine.
tiaeet pietatis atque timoris tui. Da mihi irriguum C xn. Usquequo exaltabitur inimicus meus super
inferius, et irriguum superius. Prsebe mihi geminum me ? Convertere, et exaudi me, DomineDeusmeus:
charitatis effectum, fidem rectam, spem inconcus- ne quando dicat inimicus meus : Praevalui adversus
sam. Da mihi benedictionemde rore cceli, et pingue- eum.
dine terroe. Fac me tolo corde meo, tola anima mea xni. Exsultabit Jacob, et laetabitur lsrael.
exquirere faciem tuam. Concederaihi in tuo conspe- xiv. Timentes autem Dominum glorificat.
clu cor habere contrituin et humiliatum, tuaechari- xv. Cuslodi me, Deus, quoniam speravi in te di-
tali nihil praeponere, tuo quandoque amore mundo cens Deo : Dominus meus es tu, bene mihi non est
fundilus exstingui. Fac me in tuo sacrificiohostiam sine te.
vivam fieri, luoeclementiaeholocausta medullata of- xvi. Intende deprecationem meam, sustenta gres-
ferre. Summa, aelerna, et ineffabilis sapientia, de- sus meos in callibus tuis, et non labentur vestigia
pelle a me caecitatis et ignorantiaetenebras. Summa mea. Inclina aurem tuam mihi : audi eloquium
oeternavirtus, libera me. Summa aeterna fortitudo, meum. Mirabilemfac misericordiam tuam, Salvalor,
adjuva me. Surama et incomprehensibilis lux, illu- sperantium in te. Custodi me quasi pupillam intus in
mina rae. Summa et infinila misericordia, miserere oculo, in umbra alarum tuarum protege me. Ego
mei. Amen. D autem in justitia videbo faciem tuam.
96 COLLECTIO PSALTERII BEDJE «. xvn. Diligam te, Domine, fortitudo mea.
PSAL.i. Beattts vir qui non abiit in consilio impio- xvni. Ab occultis meis munda me, a superbis
rum, et in via peccalorum non stelit, et in calhedra quoque libera servum tuum. Sint placentes sermo-
derisorum non sedit. Sed in Iege Domini voluntas nes oris mei, Domine, fortitudo mea, et redemptor
ejus, et in lege ejus meditabitur die ac nocle. Et erit meus.
tanquam lignum transplantatum juxta rivulos aqua- xix. Nos autem nominis Domini recordabimur.
rum, quod fructum suum dabit in tempore suo. Et xx. Exaltare, Domine, in forlitudine tua, canta-
folium ejus non defluet, et omne, quod fecerit, pro- biraus et psallemus fortiludines tuas.
sperabitur. xxi. Tuautem, Domine, ne longe fias fortitudo
ii. Nunc ergo, reges intelligite, erudimini judices mea: in auxilium meum festina. Erue a gladio aui-
terroe. Servile Domino in limore, et exsttltate ei in mam meam, salva me ex ore leonis.

" Hujus nsalterii meminit Alcuinus in

epist. 153, ad Arnonem.
57* B. F. ALBINI SEU ALCUM OPERU» PARfr IV. *872
xxn. Et benignitas et misericordia tua subsequa- AL unum ex eis non confringetttr. Redimet Dominusani-
lur me omnibus diebus vitae. mas servorum suorum.
xxin. Et accipiam benedictionem a Domino. t xxxiv. Judica, Domine, adversarios meos ; pugna
xxiv. Ad te, Domine, animam meam levo. Vias contra impugnantes me. Apprehende scutum et ha-
tuas, Domine, ostende mihi: et semitas tuas doce stam, et consnrge in auxiliuro meum. Dic animae
me. Deduc me in veritate tua, doce me,. quia tu es mese, salus tua ego sum. Anima auteni raea exsul-
Deus Salvator meus. Peccatorum adolescentisc meae tabit in Domino, et Uetabitur in salute sua. Confite-
et scelerum meorum ne memineris. Secundum mi- bor tibi in Ecclesia grandi, et lingua mea meditabitur
sericordiam tuam recordare mei. Propter nomen justitiam tuam, tota die laudem tuam.
tuum propitiare iniquitati meae, quoniam grandis est. xxxv. Domine, in ccelaraisericordiia toa. Quam pre-
Rcspice in me, et miserere mei: de angustiis meis tiosa est misericordia tua, Domine! Quoniam tecum
educ me. Vide afflictionera meam , et porta omnia est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen.
peccata mea. Custodi animam raeara, et libera me. Attrahe misericordiam tuam scientibus te, et justi
xxv- dilexi habitaeulum domus tuae. tiam tuam rectis corde. Non veniat mihi pes super-
97 Domine,
Ne auferas cum peceatoribus animam meam: redime . bise, et manus impiorum non me commoveat.
B XXKVI. Puer tui, siquidem senui: et non vidi ju-
me, et miserere mei.
xxvi. Dominus rax mea, et salutare meum, quem stum derelictum. Quia Dominus diligit judicium, et
custoditi
timebo? Audi, Domine, vocem meam invocantis : non derelinquet sanctos suos. In seternum
miserere mei, et exaudi rae. Ne abscondas faciero sunt, et auxiliabitur eis Dominus.
tuam a me, ne deelines in furore a servo tuo. Auxi- xxxvn. Domine, ne in ira tua arguas mer neque
lium raeum fuisti, ne derelinquas me, et ne dimittas in furore tuo corripias me. Te enimj Domine, exspe-
: tu exaudies, Domine Deus meus. Quia se-
me, Deus Salvator meus. Ostende mihi, Domine, ctabam
viam tuam, et deduc me in semita recta, propter quebar bonum, ne derelinquas me. Domine Deus
insidiatores meos. Ne tradas me, Domine, animae meus, ne elongeris a me: festina in auxilium meum,
tribulanlium rne. Ego autera credo, quod videam Dotttine salutis meae.
bona Domini in terra viventium. XXXVIII. Praestolatio mea, tu es, ab omnibus ini-
meis libera me. Opprobrium stulto ne po-
xxvn. Audi, Domine, deprecationem meam, cum quitatibus
nas me, tolle a me plagas luas.
clamavero ad te. Nc tradas me cum impiis, et cum
xxxix. Exspectans exspectavi Domintim, et inclina-
operantibus iniquitatem. Et audivit clamorem meum, Domine,
xxviu. Dominus fortitudo mea, et scutummeum. "| tus est ad me.
in decore sancto. ad adjuvandum me festina. Gaudeant et laetentur,
Adorate Dominum
xxix. Audi, Domine, et miserere mei. Domine, qui quaerunt te, auxilium meum et salutare meumtu
Detis meus, ne moreris.
esto adjutor, ut laudet te gloria, et non taceat. Do- es,
98 xt- Ego dixi, Domine, miserere mei, sana
mine Deus roeus, in sempiternum confilebor ttbi.
animam meam, quia peccavi tibi. Tu autem, Domine,
xxx. In te, Domine, speravi, non confundar in
miserere mei.
oelernum: in justilia tua salva me. Inclina ad me
XLI. Sicut areola praeparata ad irrigationes aqua-
aurem tuam, veloeiter libera me: quia petra mea, et
rum: sic aniraa mea praeparata est ad te, Deus.
munilio mea fu es. In manu tua commendo spiritum
XLII.Judica me, Deus, et discerne causam meam
meum. In manu tua tempora mea. Libera me de
a gente non sancta: a viro doloso et iniquo libera
manu inimicorum raeorum, et persequentiuin me.
me. Tn enim es fortitudo mea, quare projecisti me?
Ostende faciem tuam super servum tuum, salva me
XLIII.Surge, auxiliare nobis: et redime nos pro-
in misericordia lua.
xxxi. Beatus, cui dimissa est iniquitas, et abscon- pter misericordiam tuam.
XLIV.Thronus tuus, Deus, in sseculum: et in seter-
ditttra est peccatum. Peccatum meum notum facio
num. Propterea populi confitebuntur tibi in saecu-
libi, et iniquitatem meam non abscondo. Tu es pro- j.
lectio mea, ab hoste custodies me. lum, et in oeternum.
XLV.Deus misericors, spes et fortitudo: anxilitnn
xxxn. Ecce oculus Domini super timentes eum, et in tribulationibus inventus es validum.
exspectantes misericordiam ejus. Sit misericordia tua, XLVI.Rex magnus super omnera terram. Canite
Domine, super nos* sicut exspectavimus te. Deo, canite : canite Regi nostro, canite.
XXXIII.Benedicam Domino in omni tempore, sem- XLVH.Quia ipse est Deus, Deus noster, in saeculum
per laus ejus in ore meo. Magnificate Dominttm me- et in perpetuum. lpse erit dux noater in morte.
cum, et exaltemus nomen ejus pariter. QuaesiviDo- XLVIII.Verumtamen Deus redimet animam meam
minnm, et exaudivit me; et de omnfbus angustiis de manu inferiori, cum assumpserit me.
meis liberavit me. Gustate, et videte, quoniam bonus; XLIX.Fortis Deus Dominus locutus est: non pro-
est Dominug: beatus vir qui sperat in eo. Timetes pter victimas tuas arguam te: et holocaustomata tua
Dominum sancti ejus, quoniam non est inopia timen- coram me sunt semper. Non accipiam de domo tua
tibus eum. Quserentibus autem Dorainum non deeritt vilulum, neque de gregibus hircos: mea sunt enim
omne bonum. Dominus custodit omnia ossa eorum, omnia animalia silvarum. Scio omnes aves monlimB,
 573 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 574
et universitas agri mecum est. Si esuriero, non di- A rum tuarum. Tu enim, Deus, exaudisli orationenr
cara tibi: meus est enim orbis, et plenitudo ejus. meam: dedisti hsereditatem timentibus nomeu tuum.
Immola Deo laudes, et redde Altissimo vota tua. Et Misericordia et veritas servahunt eum.
invoca me in die tribulationis: liberabo te, et glori- LXI. Ab ipso enim proeslolatio mea, ipse est forli-
ficabis me. Qui immolat confessionem, glorificat tudo mea et salus mea : susceptor meus, non ti-
me; et qui ordinate ambulat, ostendam ei salutare mebo.
meum. LXII.Deus, forfitudo meatu- es, de luee consurgam
L. Miserere mei, Deus, secundum magnam mise- ad te. Sitivit te anima mest : desideravii te caro
ricordiam tuam. Juxta multitudinem miseralionum mea. Sic in sancto apparui tibi, ut vide»m fortitu-
tuarum, dele iniquitates meas. Multum lava me ab dinem tuam et gloriam tuam. Meftormisericordia
iniquitate mea, et a peccato meo munda me. Quo- tua quam vita : labia mea laudabunt te. Sic benedi-
niam iniquitates meas cognovi: et peccatum meum cam tibi in vita mea, in nomine luo levarbomanus
contra me est semper. Tibi soli peccavi, et maluro meas. Quia fuisti auxiliura meun», in umbra alarum
coram te feci. Absconde faciem tuam a peecatis meis, tuarum laudabo te.
et omnes iniquitales meas dele. Cor mundum crea in Lxin. Audi, Deus, vocem meam loquentis, a timore
me, Deus, et spiritum stabilem renova in visceribus B inimici serva vitam meam.
meis. Ne projicias me a facie tua , et Spirilum san- LXIV.Exaudi nos, Deus salvator noste*.
ctum tuum ne auferas a me. Redde mihi laetitiam LXV.Omnis terra adoret et canet tibi, canet nc-
Jesu tui, et spiritu potenti confirma roe. Libera me mini tuo. Benedieite populi Deo Hostro, et auditaKi
de sanguinibus, Deus,Deus salutis meoe:laudabit lin- facite vocem laudis ejus. Qtii posnit animam nostrain
gua mea justitiam tuam. Domine, labia mea aperies, in vita. Benedietus, qui non abstulit orationem
et os meum annuntiabit laudem tuam. Sacrificium meam, et misericordiam tuam a me.
Deo spirilus contribulatus, cor contritum et humilia- LXVI.Deus raiserealur nostri, et benedicat nobis,
tum, Deus, non despicies. illustret faciem suam super nos. Benedicat nobis
LI. Misericordia Dei tola est die. Ego autem sicut Beas, Deus noster, benedicat nobis Deus.
oliva virens in domo Dei, speravi in misericordia LXVII.Exsurgat Detts, et disperganturinimidejus,
Dei in soeculumsempiternum. et fugiant qui oderunt eum a facie ejus. Justi autem
LII. Exsultabit Jacob, et laetabilur Israel. lsetentur et exsuhent in conspectu Dei, gaudeant in
LIII. Deus, in nomine tuo salva me, et in fortitu- laetitia.
dine tua ulciscere me. Deus, exaudi orationem meam, Lxvni. Exaudi me, Domine, quoniam bona est mi-
auribus percipe verba oris mei. sericordiatua; secundummultitudinemmiserationum
LIV.Exaudi, Deus, orationem meam, et ne despi- tuarum respice ad me. Et ne abscondas faciem tuam
cias deprecationem meam : attende mihi, et exaudi a servo tuo, quoniam tribulor, cito exaudi me. Ac-
me. Ego autem fiduciara habeo tui. cede ad animam meam, et redime eam : propler
LV.In quacunque die territus fuero, ego in te inimicos meos libera me. Salus tua, Deus, susce-
confidam. Non timebo, quid faciat mihi caro, hoc pit me.
scio, quia Deus meus es. LXIX.Deus, ut liberes me, Doffime, ut auxilieris
LVI.Miserere mei, Deus, miserere mei: quoniam mihi festina. Gaudeant et lsetefttur in te omnes, qui
in te sperat anima mea. In umbra alarura tuarum quserunt te. Ego autem egenus etpauper; Deus, fe-
sperabo, donec transeant insidiae. Iuvocabo Deum stina pro me. Auxilium meum et salvalor meus, tu
altissiraura, Deura ultorem meum. Miltet de ccelo, Domine, ne moreris.
et salvabit me. LXX.In te, Domine, speravi, non confundar in
LVII.Vere est Deus judicans in terra. aeternum : in justitia tua erue me, et libera me.
LVIII.Erue me de inimicis, Deus meus, et a resi- Inclina ad me aurem tuam, et salva me, Deus meus,
stentibus mihi protege me. Fortitudinem meam ad salva me dfcmanu impii,de manu ihiqui etnocentis;
te servabo. Quoniairi tu, Deus, elevator meus, Dei jx quia ttt es exspectatio mea, Domine. Deus, ne elon-
mei raisericordia prseveniet me. Qttoniam factus es geris a me : Deus, ad auxiliandum mihi festina.
fortitudo mea, et refugium meum in die tribulatio- LXXI.Erit nomen tuum in seternum, ultra solem,
nis meae.Tibi cantabo quoniam Deus adjutor meus, perseverabit nomen tuum.
iorlitudo mea, Deus misericordia mea. LXXII.Mihi autem appropinquare Deo bonum esl,
LIX.Da nobis auxilium in tribulatione, vana est posui in Domino Deo spem meam.
enim salus ab homine. In DeOfaciemus virtutem, et LXXIII.Deus autem rex meus ab initio. Ne tradas
ipse conculcabit tribulantes nos. bestiis animam eruditam lege tua : vitae pauperum
LX. Exaudi, Deus, laudationem meam: intende tuorum ne obliviscaris in
perpetuum.
orationi mese. De novissimo terrse ad te clamabo, LXXIV.Ego autem annunti-abo in sempitewram,
cum triste fuerit cor mcum. Cum forlis elevabitur cantabo Deo Jacob.
adversum me, tu eris ductor meus. 99 Fuisti spes LXXV.Cum surrexerit ad judicandum Deus, ut
mea, turris munitissima a facie inimici. Habitabo in salvos faciat omnes mites terrae.
iabernaculo tuo, jugiler sperabo in proteclione ala- LXXVI.Yoce mea ad Dominum clamavi; voce mea
575 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERIIMPARS IV. 876
ad Dominum, et exaudivit me. In die tribulationis A / xcn. Tesiimonia tua fidelia facta sunt nimis
meae Deum requisivi. xcin. Misericordia tua sustentabat me.
LXXVII. Ipse vero misericors propitiatur iniquilati, xciv. Yenite, adoremus et curvemur. Flectamus
et non disperdet. genua ante faciem Domini factoris nostri : quia
i.xxvni. Ne recorderis iniquitatum nostrarum ve- ipse est Dominus Deus noster.
terum. Cito anticipent nos misericordise tuae, quia xcv. Gloria et decor ante vultum ejus.
atlenuati sumus nimis. Auxiliarc nobis, Deus Jesus xcvi. Qui diligitis Dominum, odite malum, custo-
noster, propter gloriam nominis tui, et libera nos. Et dit animas sanclorum suorum : de manu impiorum
propitiare peccatis nostris propter nomen tuum. eruet eos.
LXXIX. Suscita fortitudinem tuam, et veni : ut XQVII.Recordatus est misericordiae suae. Et exal-
salvos facias nos. DoraineDeus exercituum, converte tate Dominum Deum nostrum.
nos, el ostende faciem tuam, et salvi erimus. xcvni. Servite Domino in loetilia. Ingredimini
i.xxx. Laudate Dominum, fortitudinera nostram. coram eo in laude.
LXXXI.Judicate pauperi et pupillo, egeno el inopi xcix. Scitote, quoniam Dominus ipse est Deus :
jusle facite. Salvate inopem; et pauperem de manu ipse fecit nos, et ipsius sumus.
impiorum liberate. 1 c. Misericordiam et judicium cantabo tibi, Do-
B
LXXXII.Deus, ne taceas, ne sileas, el non quie- mine, psallam et erudiar in via perfecta, quando
scas, Deus. Et sciunt [F., sciant], quia nomen tuum venias ad me.
est, Domine, solus tu excelsus super omnera terrara. ci. Domine, exaudi orationem meam, et clamor
LXXXIII.Doraine Deus exercituum, exaudi oratio- meus ad te veniat. Ne abscondas faciem tuam a
nem meara : Domine exercitttum, beattts homo, qui me. In die tribulationis meae inclina ad me aurem
confidit in te. tuam. In quacunque die invocavero te , velociter
100 LXXXIV. Converte nos Jesus noster, et solve exaudi me.
iram tuam adversum nos. Noli in aeternumirascino- cn. Benedic, anima mea, Domino, et noli oblivisci
bis. Ostendc nobis, Domine, misericordiam tuam, oranium retributionum ejus. Qui propitiatur in cun-
et salutare tuum da nobis. ctis iniquitatibus : et sanat omnes infirmitsites tuas.
LXXXV. Inclina, Domine, aurem tuam, et exaudi Qui redimet de corruptione vitam tttam, et coronat
me : quia egenus et pauper ego sura. Miserere mei, te in misericordia et miserationibus
Domine, quoniam ad te clamabo tota die. Laetifica €in. Benedic anima mea Domino : Domine Deus
animaro servi tui, quia ad te aniraam meam levo. Tu meus, magnificatus es nimis. Gloria et decore indu-
enim es, Domine, bonus et propitiabilis : et multus C 1 tus es. Sit gloria Domini in sempiternum : laetabi-
misericordia oranibus, qui invocant te. Exaudi, Do- tur Dominus in operibus suis.
mine, orationem meam : et ausculta vocem depreca- civ. QuoeriteDominum,-et virtutem ejus : quaerite
tionum mearum. In die tribulalionis meae invocaboi faciem ejus jugiter. Recordamini mirabilium ejus ,
te, quia exaudiesme. Doce me,Domine, viam tuam :: quoefecit.
ut ambulera in veritate tua. Unicura fac cor meum,, cv. Beali, qui custodiunt judicium, et faciunt jus-
ut timeat nomen tuum. Confitebor tibi, DomineDeus> titiam in omni tempore. Salva nos, Domine Deus
meus, in toto corde meo : et glorificabo nomen tuumi noster, ut confiteamur nomini sancto tuo : et cana-
in seropiternum. Tu autera, Domine, Deus miseri- mus laudantes : benedictus Dominus Deus Israel.
cors et clemens, respice ad me, et miserere mei: da1 cvi. Confitemini Domino, quoniam bonus, quo-
fortitudinem servo tuo, ct salva filiam ancillaetuae. niam in aeternum misericordia ejus. Confitemini
Fac mecum signum in bonitate, et audiant, qui ode- Domino misericordiae ejus, et mirabilia ejus in filios
runt me, et confundantur. Quia tu, Domine, attxi- hominuin. Quia saturavit aniraam vacuam, et ani-
liatus es mihi, et consolalus es me. mara esurientem implevit bonis.
LXXXVI. Et cantabunt, quasi in choris, omnes5 cvn. Da nobis auxilium in tribulatione : vana est
n
fortes mei in te. enim salus ab homine. In Deo erimus fortes, et ipse
LXXXVII.Ingrediatur ante te oratio raea : inclina1 conculcabit hostes nostros.
aurem tuam ad Iaudationem raeara. Ego autem adte,'
101 cvln- Tu autem Deus Domine, fac meum
Domine, clamavi: et mane oratio mea praeveniet te.
nomen tuum : quoniam bona est misericor-
LXXXVIII. Confitebuntur cceli mirabilia tua, Do- propter
dia tua. Libera me, quoniam egenus et panper sum
mine : misericordia et veritas praecedent faciem
ego : adjuva me, Domine Deus meus. Salva me se-
tuara.
cundum misericordiam tuam.
LXXXIX. Appareat apud servos luos opus tuum/et:t
cix. Dominare in medio inimicoium tuorum.
gloria ttta super filios eorum. Et sit decor Domini ,j
Dei raostri super nos, et optts manuum nostrarumn cx. Confitebor Domino in toto corde meo. Glorfa
confirma. et decor opus ejus : opus manuum ejus veritas et
xc. Tu enim es, Domine, spes mea. judicium.
xci. Quoniam laetificasti me, Domine, in opere e cxi. Beatus vir, qui timet Dominum : in mand«ti»
tuo. ejus volet nimis. In memoria sempiterna erit juslay
 577 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 578
ab auditu malo nbn timebit. Sit nomen Domini be- A cxxv. Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra
dictum, modo usque in aeternum. vigilat, qui custodit eam.
cxn. Non nobis, Domine, non nobis : sed nomini cxxvi. Beatus omnis, qui timet Dominum, qui
tuo da gloriam. Proptcr misericordiam tuam, et ve- ambulat in viis ejus.
ritatem tuam. cxxvn. Benedictio Domini sit super nos.
cxm. Obsecro, Domine, salva animam meam. cxxvm. Domine, exaudi vocem meam. Fiant au-
cxiv. Et nomen Domini invocabo. Gloriosa in res tuae intendentes ad vocem deprecationis meae.
conspectu Domini mors sanctorum ejus. cxxix. Domine, non est exaltatum cor meum,
cxv. Et veritas Domini in aelernum. neque elati sunt oculi mei.
cxvi. Dominus, Domintts meus es, non timebo cxxx. Haecest requies mea in sempiternuin.
quid faciat mihi homo. Dominus mihi auxiliator, et cxxxi. Quoniam ibi mandavit Dominus benedi-
ego despiciam odienles me. Melius est sperare in ctionem, et vitam usque in aeternttm.
Domino, quam sperare in horaine. Melius est spe- 102 cxxxn. Qui statis in domo Domini.
rare in Domino, quam sperare in principibus. Con- CXXXIII. Laudate Dominum, quoniam bonus est.
fitebor tibi, Dominev quoniam exaudisti me : et fa- cxxxiv. Confitemini Deo cceli, quoniam in seter-
ctus es mihi in salutem. B" num misericordia ejus.
. cxvn. Confitebor tibi, Domine, in directione cxxxv. Beatus homo, qui amat Dominum.
cordis : cum didicero judicia justitise tuae. Ne errare cxxxvi. Confitebor tibi, Domine, in toto corde
facias me a raandatis tuis. Revela oculos meos, et meo. Domine, misericordia tua in aeternum, opera
videbo mirabilia in lege tua. Yiam mendacii aufer a manuuro tuarum ne dimittas.
me, et legem tuam dona mihi. Inclina cor meum ad cxxxvn. Si ascendero in coelum, Jbi es tu : si ja-
testimouia tua et non ad avaritiam. Et veniant mihi cuero in infernuro, ibi ades.
misericordiae tuae, Domine, et salus tua juxta elo- cxxxvm. Erue roe, Domine, ab homine malo :
quium tttum. Haec est consolatio mea in affliclione a viris iniquis salva me.
mea, quia eloquium tuum vivificavit me. Misericor- cxxxix. Exaudi vocem meam clamantis ad te.
dia tua completa est terra, praecepta tua doce me. Dirigatur oratio raea, sicut incensum in conspectu
Antequam audirera ego ignoravi. Bonus tu et bene- tuo.
ficus, doce me proecepta tua. Sit, obsecro, miseri- CXL.Pone, Domine, cuslodiam ori meo : serva
cordia tua in consolatione mea, sicut locutus es paupertatem labiorum meorura. Educ de carcere
servo tuo. Secundura misericordiara tuam vivifica _ aniroam mcam, ut confitear nomini tuo.
c
me, et custodiam testimonium oris tui. Nisi quod C cxn. Domine, exaudi oralionem meam, exaudi
lex tua meditatio mea est, forle periissem in pres- me in justitia tua. Et non venias ad judicandum
suramea. Quam dulce gutturi meo eloqttiura tuum; cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu
super mel ori meo. Voluntaria oris mei complaceant tuo omnis vivens. Fac me audire mane miseri-
tibi, Domine, et secundum judicia tua doce me. cordiam tuam, quoniam in te confido. Notam fac
Confirma me secundum verbum tuum, et vivam : mihi viam, in qtta ambulo, quoniam ad te levabo
auxiliare milii, et salvus ero. Fac cum servo tuo animam meam. Libera me de inimicis meis, Do-
juxta misericordiam tuam, et praecepta tua doceme. mine, a te protectus. Doce me, ul faciam volun-
Respice ad me, et miserere mei, et doce me praece- tatem tuam, quia tu Deus meus. Spiritus tuus bonus
pta tua. Justus es, Domine, et rectum judicium deiucet me in tcrra recla, propter nomen tuum,
litum. Vocem meamaudi juxta misericordiam luam, Dowine, vivificabis me in justitia tua. Ego enim
Doraine : secundum judicium tuum vivifica me. Vide sum servtis tuus.
afllictionem meam, et eripe me : juxta misericor,. CXLII.Benediclus Dominus fortis meus, miseri-
diara tuam vivifica me. Pax multa diligenlibus le- cordia mea, et fortitudo mea : auxiliator meus, et
gem tuam, et non est illis scandalum. Jngrediatur , salvator meus.
laus mea coram te, Domine, secundum verbum^ CXLIII.In omni die benedicam tibi, et Iaudabo no-
tuum. Veniat deprecalio mea ante vultum tuum : se- men tuum in sempiternum jugiter.
cundum eloquium luum libera me. CXLIV.Laudem Domini loquetur os raeum, et be-
cxviu. Domine, libera animam meam a labio, neriicat omnis caro nomini sancto ejus : in oetcr-
mendacii, a lingua dolosa. num et jugiter.
cxix. Levabo oculos meos in montes, unde veniatj CXLV.Lauda, anima mea, Dominum, laudabo Do-
attxilium mihi. inum in vita mea : cantabo Deo meo, quandiu
oxx. Sit bene his, qui diligunt te. sum.
cxxi. Miserere nostri, Domine, miserere nostri. CXLVI.Laudate Dominum, quoniam bonus est :
cxxn. Auxilium nostrum in nomine Domini, quij placetur Domino in his, qui timent eum, et exspe-
fecit ccelum et terram. ctant misericordiam ejus.
cxxm. Benefac, Domine, bonis et rectis corde. CXLVII.Flabit spiritu suo, et fluent aqtiae
cxxiv. Converte, Domine, caplivitatem nostrara, , cxLvni. Laudate Dominum de coelis, laudate eum
sicut ri.vtimin austro. jn excelsis. Laudate euro, omnes angeli ejus. Laq-
s7fl B. F. ALBTNISEU ALCUiNI OPERUMPARS IV. 580
date eum omnes exercitus ejus. Laudate eum, sol ct A Da, Pater altitonans, undosum fletibus imbrem;
lunailaudateeum, stellselumipis. Laudate eum, coeli Quo valeam lacrymis culparum solvere moles.
ccelorum, et aquse, quse super coelos sunt, laudent Da precor auxilium, possim quo vincere mundum,
nomen Domini. Quoniara ipse man.davit, et creata Et vitae stadium placido percurrere passu.
sunt. Laudate Dominum, reges terrse, et omnes po- Cumque suprema dies mortis patefecerit urnam,
puli: priucipes, et universi judices terrse. Juvenes Concede veniam, cui tollit culpa coronam.
et virgines, senes cum pueris laudeut nomen Do- SAJBBATO.
inini. Quoniam sublime nomen ejus solius, gloria SI CUI VITAPR^ESENSFASTIDIO SIT, EI -SU-
ejusinccelo et in terra. Exaltavit cornu populi, laus PERNA CONTEMPLARI JUVAT.
oranibus sanctis ejus. ORATIO SANCTI AUGUSTINI.
CXLIX. Cantate Domino canticumnovum, laus ejus e Deusuniversilatisconditor, prccstamihiprimum,
in congrcgalione sanctorum. Exaltabit mansuetos in
ut te bene rogem : deinde, ut me agam dignum, quein
Jesu- Exsullabunt sancti in gloria, laudabunt in cu-
Dei liberes; postremo, ut liberes. Deus, per.quem omnia
bilUius suis. Exsultationes in gutture eorum.
quoe per se non essent, tendunt esse. Deus, qui ne
CL. Omnequod spirat laudet Doroinura.
g id quidem, quod se invicem perdit, perire permittis.
MI>AMA iUTSUPRA,,|£T PMjCES. Deus, qui de nibilo mundura istum creasti, omniura
Vivit anima mea, et laudabit te. Judica, Domine, queni sentiunt oculi pulcherrimum. JJeus, qui malum
nocentes me. Repleatur os meura laude. Doraine, non facis, et facis esse, ne pessimuro fiat. Deus, qui
averte. faciera tuam apeccalis meis. Cor mundum paucis ad id, quod verc est, refugicntibus, ostendis
crea in me, Deus. Redde mihi ketitiam salutaris tui. malum nihil esse. Deus, per quem universitas, etiam
Domine, ne simul tradas me cum peccatoribus. Do- cum sinistra parte, perfecta est. Deus, a quo dissc-
mine, non secundum peccata nostra facies nobis. nantia usque in extremum nulla est, cum dcteriora
Domine, ne memineris iniquitatum nostrarum. Ad- melioribus concinant. Deus, quem amat omne, quod
juva nos, Deus salutaris noster. Esto nobis, Do- potest amare, sive sciens, :sive nesciens. Deus, in
mine, tuwis fortitudinis. Adjutor et Hberator meus qqo sunt omnia, cujus tainen universae creaturae nec
eslo, Domine. Benedictus Doininus die quotidie. 'Ne turpitudo lurpis est, nec malitia nocel, nec error
intres m judicio cum servo tuo. Delicta juventulis errat. DeuMlui,nis.imundos, verumite scire noluisti,
mese. Eripe me, Domine, ab homine malo. Eripe me Dcus Pater rveritatis, Pater sapientiae, Pater"verae
de inimicis meis, Deus meus. 'Eripe me de opcranti- sumroaeque vilse, Pater beatitudinis, Pater boni el
busiiniquitatem. Sic psalmura dicam nomini tuo in ^ pulchri, Pater iptelligibilis, lucis, Pater evigilationis
saeculum sseculi. Exaudi nos, Dcus salutaris noster. atque illuminationis nostrae,Paterpignoris, quoadmo-
Deus, in adjutorium meum intende. Sanctus Deus, nemurrediread te, teinvoco.Deus veritas.in quo,eta
sanctus fortis. Benedicat nos Deus Pater. 0 Domine, quo,,et per quem vera sunt, quaevera sunt omnia. Deus
salvum me fac. Domine, salvum fac regem. Salvum sapientia, in quo, et a quo, et per quem sapiunt quae
facpopulum tuum.Salvos fac servos tuos. Memento sapiunt omnia. Deus vera et summa>vita, in quo, et
congregationistuoe. Exaudi, Domine, vocem meara. a quo,etper qttem vivunt, quee vore summeque vi-
Miserere mei, Deus, 'totum. Doraine, exaudi. vunt omnia. Deus beatitudo, in quo,.el a quo, et per
quembeata sunt, quse beaUtsuntomnia. Deusbonum
103 ORATIO EUGENII TOLETANI :EPISC0PI «. et pulchrum, in quo, et a quo, et per quem bona et
Rex Deus, immensi quo constat machina mundi, pulchra stint, quaebona et pulchra sunt omnia. Deus
Quod miser imploro *, tu Christe, perfice clemens. intelligibilis lux, in quo, et a quo, et per.quem intel-
Sit mihi recta fides.etfalsis obvia sectis. ligibiliter lucent, quse intelligibililer lucent omnia.
Sit ipihi.praecipue morum correctio prsesens. Deus, cujus regnum est totus mundus, quem sensus
Sim charus, humilis, verax, cum tempore prudens, mortalis corporis iguorat. ;Deus, de.cujus regno lex
Secreti .tacitus.,st linguse faminecautus. jj etjam in ista regna deseribitur. ,Deus, a quo averti
Da fidum socium, da fuum semper amicum. cadere, in quem converti resurgere.dn quo manere
Da Wandwn,,;spbriuro, parcum, castumque mini- consislere est. De.us, aquo exire mori, in quem re-
[strum. dire reviviscere, in quo habitare vivere est. Deus,
Non me pauperies cruciet, nec Ianguor obuncet. 104 quem nemo amittit nisi deceptus, quem nemo
Sit comes ahna salus, et sufficientia victus. quserit uisi admonitus, quem nemo invenit nisi pur-
Absint.divitjsc, fastus,,.et jurgia, lites, gatus. Deus, quem relinquere hoc est, quod perire,
Invidise,luxus, et ventris pensio turpis. quem attendere hoc est, quod amare, quem videre
Crimine nec .lsdam .queniquam, nec crimine lsedar. hoc est, quod haberc. Deus.cujus nos fides excitat,
Stc bene.velle,flueani»quo,pravum posse recedat. spes erigif, caritas jungit. Deus, per quem vincirauj
Nil turpe cupiam, faciam, vel proloquar unquam. inimicura, te deprecor. Deus, quera accepimus, ne
Te mens desideret, lingua canat, actio promat. omnino periremus. Deus, a quo admonemur, ut vigi-
a Exstat haec oratio primo loco inler alias oratio- 1 Eugen., Quod miser Eugenius.
nosetcartnina beatbEugenii toin. XII Bibl. PP. edit. c Pro usu qninlo supra col. 467.
Lugd. an. 1677, pag. 345.
 581 JLITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS 582
lcmus. Deus, per quem a malis bona separamus., A more illo tuo, paucis notissimo. Nam te solum amo,
Deus, per quem mala fugimus, et bona sequimur. te solum sequor, te solum quaero, tibi soli servire
Deus, per quem non cedimus adversitatibus. Deus, •paratussum, quia tu solus juste dominaris. Tuijuris
per quem bene servimus, et bene dominamur. Deus, esse cupio, jube, quaeso,atque impera, quidquid vis;
per quem discimus aliena «sse, quoe aliquando no- sed sana et aperi aures meas, quibus voces tuas
gtra; et nostra esse, quaealiquando aliena putavimus. audiam : Sana et aperi oculos meos, quibus nutus
Deus, per quem roalorum escis atque illecebris non •tuosvideam : expelle a me insaniam, ut recognoscam
inhaeremus. Deus, per quera nos res minutaenon mi- •te. Dic mihi, qua attendam, ut aspiciara te : et ora-
nuunt. Deus, per quem melius nostrum deteriori nia me spero, quaejusseris, esse facturum. Respice,
subjectura non est. Deus, per quem mors absorbetur oro, fugitivum tuum, Domine clementissime : jam-
in victoria. Deus qui nos convertis. Deus, qui nos jam satis pcenas dederim : satis inimicis tuis, quos
eo, quod non est, exuis, et eo, quod est, induis. •sub pedibus habes, servierim : satis fuerim fallacia-
Deus, quinos exaudibiles facis. Deus, qui nos munis. •rum ludrbrium. Accipe me ab istis fugientem famu-
'
Deus, qui nos in omnem veritatem inducis. Deus, lum tuum, quia et ista me, quando a te fugiebam,
qui nobis omnia bona loqueris, nec insanos facis, acceperunt alienum. Ad le mihi redeundum esse sen-
nec a quoquam fieri sints. Deus, qui nos revocas in >B !l tio, pateat mihi pulsanti janua tua, sed quomodo ad
viam. Deus, qui facis ut pulsanlibus aperiatur. Beus, te perveniatur, doce me. Nihil aliud 105 haoeo>
qui nos deducis adjanuam. Deus, qui das nobis pa- quam voluntatem. Nihilaliud scio, nisi fluxa, et ca-
nem vitae.Deus, per quem sitimus potura, quo hausto duca spernenda esse, certa et aeterna requirenda.
nunquam siliamus. Deus, qui arguis sseculum de Hoc facio1,Pater, quia hoc solura novi: sed unde ad
peccato, de justitia, de judicio. Deus, per quem nos te perveniatur, ignoro. Tu mihi suggere, tu ostende,
non movent, qtti minime.credunt. Deus, per quem 4u viaticumpraebe. Si fide te inveniunt, qui ad te re-
improbamus eorum errorem, qui animarum merita ifugiunt,-fidem da : si virtute, virtutem : si scientia,
nulla esse apud te putant. JQeus,per quem non ser- scientiam. Auge in me spem. Auge charitatem. Oadmi-
vimus infirmis et egenis elementis. Deus, qui nos randa etsingularis bonitastua! Adte ambio,et quibus
purgas, et ad divina prseparas prsemia. Adveni mihi rebusa te ambiatur, adle rursumpeto. Tu enimsi de-
in auxilium propitius : tu quidquid a me dictum est, seris, peritur hic : sed non deseris, quia tu es sum-
unus Deus : tu, tu vent, veni in auxilium mihi una, mum bonum, quod nemo recte quaesivit, et minijne
aeterna, vera substantia, ubi nulla discrepantia, nulla iinvenit.'Omnis autem recte quaesivit, quem tu recte
confusio, nulla transitio, nulla indigentia, nulla mors : •quaerere fecisti, fac et me, 'Pater; vindica me ab
nbi summa concordia, summaevidentia,summaco»-'' " -errore. Quoerentitemihi nihil aliud pro te occurrat: si
stantia, summa plenitudo, summa vita : ubi nihil nihil aliud desidero quam te, inveniam te jam, quse-
ieest, ubi redundat, ubi qui gignit, et quem gignit, «o, Paler. Si autem est in me superflui alicujus appe-
unum sunt: cui serviunt, quae -serviunt omnia, cui titio, tu ipse me munda, et fac idoneura ad viden-
obtemperat omnis bona anima, cujus legibus rotan- dum te. Caeterum, de «alute hiijus morlalis corporis
tur poli, cursus suos sidera peragunt, sol exercet mei, quandiu in hoc habitem, nescio, quid mihi ex
diera, luna temperat noctem : omnisque mundus per eoutile sit,vel eis, quos diligo. Tibi illud commitlo,
dies, vicissitudine Iucis et nootis, «t <permenses cre- Pater sapientissime atque optime, et pro eo, quod
mentis decrementisque lunaribus, >per annos veris, admonueris ad tempus, deprecabor. Tantum oro ex-
aestatis, autumni, hiemis successionibus perlustrat, cellentissimam clenientiam tuam, ut me penitus ad
perfectione cursussolaris.perimagnos orbis recursus te convertas, nihil mihi repugnare facias tendenti ad
in ortus suos siderum magnam rerum continentiam, te, jubeasque me, dum hoc ipsum corpus ago atque
quantum sensibilis materja palilur, teraporum ordi- porto, purum, magnailimum, juslum pr.udentemque
nibus replicationibusque custodit. -Cujus legibus in esse, perfectumque amatorem perceptoremque sa-
aevo stantibus motus instabilis rerum mutabilium pientise tuae, et dignum habilatione, atque habitato-
perturbatus esse non sinitur, frenisque circumeun- rem beatissimum regiiitui. Amen.
tium saeculorumsemper ad similitudinem stabiliiatis Deus in adjutorium meum intende, ler.
renovalur. Cujus legibus arbitrium animoe liberum
est, bonisqueprsemia, et malis pcenae, fixis per om- PSAJLMUS.
nia necessitatihus, distributse sunt. A quo manant (PSAL.XLI:) Qttemadmodura desiderat cervus ad
omnia bona usque ad nos, a quo coercentur usque a fontes aquarum, ita desideralanimamea ad te, Deus.
nobis orania mala : supra quem nihil, extra quem Sitivit anima mea ad Deum-fortem vivum : quando
nihil, sine quo nihil: sub quo totum, in quo totum, veniam et apparebo ante faciero,Dei? Fuerunt mihi
cum quo tolum est: qui fecisti hominem ad imagi- lacrymae meae panes die ac.nocte : dum dicilur mihi
nem et similitudinem tuam, quod qui se novit agno- quotidie, Ubi est Deus tuus? Ilaec-recordalus sum, ,
scit. Exaudi, exaudi, exaudime,Deus meus, Domine et effudi in me aniniam meam : quoniam transiboin
meug, Rex meus, Pater meus, causa mea, spes mea, locum tabernaculi admirabilis usque ad dorauraDei.
res mea, honor meus, domus mea, patria mea, salus In voce exsultationis et confessionts sonus epulantis.
rnea, lux mea, vita mea. Exaudi, exaudi, exaudi me Quaretristises, anima mea;et quare conturbas me?
583 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 584
Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi: salu- A Beati, qui habitant in domo tua, Domine : in ssecula
tare vultus raei, et Deus raeus. Ad raeipsum anima s^eculorumlaudabunt tc. Beatus vir, cujus est auxi-
mea conturbata esl: propterea memor ero tui de terra lium abs te, ascensiones in corde suo disposuit in
Jordanis, et Hermoniima monte modico. Abyssusabys- valle lacryraarum : in Ioco, quem posuit. Etenim
sum invocat in voce cataractarum tuarum. Omnia benediclionem dabil legislator, ibunt de virtute in
excelsa tua et fluctus tui super me transierunt. In virtulem : videbilur Deus deorum in Sion. Domine
die mandavit Dominus misericordiam suain, et nocte Deus virtutum, exaudi oralionem meam: auribus per-
canticum ejus. Apud rae oralio Deo vitae meae : di- cipe, Deus Jacob. Proleetor noster aspice Deus, et
cam Deo, susceptor meus es. Quare oblitus es mei, respice in faciem Christi tui. Quia melior est dies
et quare contristatus incedo, dum affligit me inimi- una in atriis luis super railtia. Elegi abjcctus esse
cus? Dum confringuntur ossa mea : exprobraverunt in domo Dei mei : magis quam habitare in taberna-
mihi, qui tribulanl me, inimici mei. Dum dicunt roihi culis peccatorum. Qnia misericordiam et veritatem
per singulos dies, ubi est Deus luus ? quare tristis diligit Deus : gratiara et gloriam dabit Dominus.Non
es, aniraa mea; el quare coniurbasme? SperainDeo, privabit bonis eos, qui ambulant in innocentia : Do-
quoniam adhuc confitebor illi : salulare vultus mei mine virlutum, beatus homo qui sperat in te.
et Deus meus. I
B LITANIA UT SUPHA.
Vt supra. Diligam te, Domine, fortitudo mea. Do- Confirroahoc, Deus, quod operalus es in nobis, a
minus firmamentum meum, el refugium meum, et lemplo tuo in Hierusalem tibi offerunt reges munera.
liberator meus. Deus raeus adjutor meus, et sperabo Emitte Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis
in eum. faciem terroc. Sit gloria Dominiin saeculum,lsetabi-
Oratio. Vttltus nostri mirificum salutare, quem tur Dominus in operibus suis. Jucundum sit ei elo-
animsc fidelium ardenter sitiunt servulorum; tribue, quium meura, ego vero delectabor in Domino. Laete-
quoesumus, ut dum te visibili lacrymarum imbre ttir cor quoerentium Dominum, et confirmamini :
pasti requirimus, invisibiliter le intra pectoris nostri quaerite faciem ejus semper.
tabernaculum collocemus. Per. Oratio. Tabernaculorum ccelestiumfundator ceter-
PSALMUS. ne Deus, dispone, quoesumus, ascensus in cordibus
nostris, quibus ad tua tabernacula mereamur sine
(PSAL.LXii.)Deus,Deus raeus, ad te de luce vigilo. lapsu peccati conscendere. Per.
Silivit in te anima mea, quam multipliciter tibi caro
raea. In terra deserta, iiivia, et inaquosa : sic in ORATIO SANCTl ISIDORI.
sancto apparui tibi, ut viderem virtutem luam et C { Beitissimi servi illi, quos cum venerit Dominus,
gloriam tuam. Quoniam melior est misericordia tua invenerit vigilantes (Luc. xn, 37). Beala vigilia, qua
super vitas : labia mea laudabunt te. Sic benedicami ad Dominum universitatis amalorem vigilalur. Uii-
te in vita mea : el in nomine luo Ievabo manus meas. nam me quoque vilera, licet ttram tamen servulum,
Sicut adipe et pinguedine repleatur aniraa mea : et; ita digneris, Domine, de sorano inertiae excitare; ita
labiis exsultationis laudabit os meum. Sic memor illo divinoecharilatis igne accendere, quo de meo
fui lui super slralum meum, in malutinis medita- corde suprasidera exardescereltuxcharitatisflamma,
bor in te : quia fuisti adjulor meus. Et in velamento, tusenimiaedilectionis desiderium, semperque divinus
alarum luarum exsullabo, adhaesit anima mea postt ignis intra me arderet! Utinam illa ligna haberem,
te : 108 me succepil dextera tua. Ipsi vero in va- ^uibusille ignisjugiter aleretur, pasceretur, succen-
nura quaesierunt animam meam, introibunt in infe- derelur, et illa flamma nutriretur, quse exstingui
riora tcrrae, tradenlur in manus gladii, partes vul- nesciret, sed augeri sciret! Utinam talis essem rae-
pium erunt. Rex vero laetabitur in Deo, laudabuntur[• rifi, ut mea Iucerna semper tola nocte in templo
omnes, qui jurant in eo : quia obstructura est os lo- Domini Dei mei arderet, ut omnibus domum Dei in-
quentiuin iniqua. trantibus luceret! Da mihi, Domine, rogo te, in no-
: Vt supra. Beatus quera elegisti et assumpsisti ha-'." mineJesu Christi, Filii tui Dei mei, illam, quaenescil
bitabit in atriis luis. cadere, charitatem : ut mea lucerna accendi sciat,
Oratio. Ad te diluculo vigilantibus lumen largire» exstingui nesciat; mihi ardeat, aliis luceat. Tu ipse,
perpetuum, auctor lucis aeternae; ul te labia nostra! Chrisle, lucernas nostras accendere digneris, ac
laudent, te vita benedicat, te meditatio raatutina glo- lucidissime Salvator noster, quo perpetue luceant in
rificet. Per. templo tuo, ac perenne lumen a te, perenni lumine
PSALMUS. accipiant, ut tenebrae noslrse illuminentur, mundi
autem tenebrae fugentur : sic lumen meae largiaris
(PSAL. LXXXIII.)Quam dilecta tabernacula tua,, lucernae, rogo te, Domine Jesu, ut illius luminis cla-
Domine virtutum : concupiscit et deficit anima meaa rilate , illa ila mihi sancta sanctorum appareant,
in atria Domini.jCorraeumet caromea exsultaveruntt quse te selernum pontificem oeternorum in interiori-
in Deum vivum. Etenim passer invenit sibi domum : bus magni illius tui templi illo intrantem habeant,
et turtur nidum sibi, ubi reponat pullos suos. Altariaa quo te jugiter tantummodo aspiciam, desiderem, ex-
tua, Domine virtutum : Rex meus et Deus meus.;. speclem. Tantum te araans concupiscam. Tuum sit,
58S LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 586
quseso, ita te nobis pulsantibus demonstrare, aman- A spirilus mci, et corporis mei cum omnibus personis
tissime Salvator noster, ut te amplius inlelligentes meis intus et foris, a planta usque ad verticem : vi-
te tantum amemus, te solum die ac nocte medite- sui, auditui, odoratui, gustui, taclui, carni et san-
mur, 107 semper de te cogitemus : et in tantum guini cum omnibus ossibus, et nervis, el visceribus
nobis tuam inspirare digneris dileclionem, quantum •meis, venis, medullis, compagibus, artubus meis,
amar-i Deum decet ac diligi, ut oronia interiora nostra cuti, meatibus meis. Per fe enim, Jesu Christe, om-
tua impleat dilectio, tolosquenos luuspossideatamor, nia vivificantur, et inspirantur, et mulantur, et sana
tua impleat charitas, ut tua igniti charitate praeter sunt. Protege me, Doinine, a dextris et a sinistris,
te aliud amare nesciamus, quo tanta charitas aquis. ante et retro, subtus et supra, in aere, in terra, in
multis hujus aeris, hujus terroe, hujusque maris exs- aquis, in mari, in flexu, in erectione, in gressu, in
tingui in nobis nequeat : juxta illud, Aqum multm sede, in stando, in ambulando, in vigilando, indor-
non polerunt exstinguere charitatem : quod in nobis miendo, in loco, in omni hora, in omni die, in omni
quoque compleri vel ex parle Deus facial, donante nocte, in omni vita. Adjuva me, custodi me, Trini-
Domino noslro Jesu Christo. tas sancta, omnipotens Deus. Libera me , Domine,
ab omni malo praeterito, praesenti et futuro : de
EJCSDEM ALIAORATIO. B periculis terrse, el maris, et omnium bestiarum, et
Apud nos fias, quaesumus, Domine, ut nos defen- phantasmatura, ct volucrum, et quadrupedum, et
das in gloria : intra nos fias, ut nos recipias : circa serpentium. Defende me ab igne et fulgure, a toni-
nos fias, ut nos eonserves : ante nos fias, ut nos de- truo, a grandine, a nive, apluvia, a ventis, a hiatu
ducas : pro nobis fias, utpro nobis intercedas : super terrae, a turbine, a terrae molu, ab omnibus homini-
omnia fias, utnos benedicas, etprovoces ad tuttm bus malis, a veneficiis, ab invidis oculis. Ego con-
regnum, qui vivis et regnas. fiteor impietate* peccati mei: peccator enim sum,
ITEM SABBATO IN HONORE OMNIUM et de peccato nalus. Tu autem verus Deus omnipo-
tens sine peccato. Rogo Patrem per Filium. Rogo
SANCTORUM
Filium per Patrem. Rogo Spiritum sanctum per Pa-
ORATIOSANCTIGREGORIIPAPJE. trem et Filiuni, ut et omnia vilia elongentur a me,
Deus omnipotens Pater et Filius et Spiritus san- et omnes sanctae virtutes plantentur in me. Deus
ctus, unica Trinitas in tribus personis, qui es idem immense, 108 a 1uo omnia, per quem omnia sunt:
et qui eras, et qui venturus es. Libera me, Domine, in quo omnia facta sunt, visibilia et invisibilia, su-
ab omnibus peccatis meis et ista mortalitate, et a pra tegens, et infra ferens, opera tua exSra circum
morte pcense, a planta usque ad verticem , intus et " dans, intra replens. Custodi me, Domine, creaturam
foris. Intercedite pro me sancta cherubim, sancta tuam usque in sempiternum. Hos omnes invoco in
seraphim, sancti throni, sanctse dominationes, san- auxilium meum. Per.
cti principatus, sanctae potestates, sanctae virtutes, PSALMUS IN HONORE S. MARI^.
sancli angeli, sancti archangeli. Sancle Gabriel, san-
cte Michael, sancte Raphael, orate pro me. Interce- (PSAL.XLIV.)Eructavit cor meum verbum bonum:
dite pro me, sancti patriarchae, sancti duces, sancti dico ego opera mea Regi. Lingua mea calamus
judices, sancli sacerdotes, sancti prophetse, sancti scribae velociter scribentis. Speciosus forma prse
reges, sancti Machabaei, sancti Infantes. Intercedite filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis : pro-
pro me nativitas Christi, Christi circumcisio, Christi pterea benedixit te Deus in oeternum. Accingere gla-
baptisma, Christi operalio, Christi virtutes, Christi dio tuo super femur tuum, potenlissime. Specie tua
doctrina, Christi crux, Christi anima, Christi caro, et pulchritudine tua : intende, prospere, procede et
Christi resurrectio, Christi descensio, Chrisli ascen- regna. Propter veritatem et mansuetudinem et justi
sio. Sancta Maria, sancti aposloli, sancti discipuli, tiara : etdeducet temirabiliter dextera ttta. Sagittae
sancli successores, sancti baptistoe, sancti principes, U tuae acutae, populi sub te cadent in corda inimico-
sancti episcopi, sancti presbyteri, sancti diaconi, rum regis. Sedes tua Deus in soeculumsteculi: virga
sancli subdiaconi, sancti lectores, sancti exorcistae, directionis, virga regni tui. Dilexisti justitiam, et
sancti martyres, sancti confessores, sancti anacho- odisti iniquitatem : propterea unxit te Deus, Deus
retoe,sancti monachi, sancti clerici, sancti laici, san- tuus oleo lsetitiae prae consortibus tuis. Myrrha et
ctae virgines, sanctae uxores, sancti domini, sancti gutta et casia a vestimentis tuis a domibus eburneis:
servi, sancti divites, sancti pauperes, sancti docto- ex quibus delectaverunt te filise regum in honore
res, sancti fratres, sanclse sorores. Horum omnium tuo. Astitit Regina a dextris tuis in vestitu deaurato:
generaliter nomina , et memoriae, et spiritus, et circumdata varietate. Audi filia et vide, et inclina
animae, et sanctse cogitationes, et sancta verba, et aurem tuam: et obliviscere populum tuum et do-
sancta opera, et merita in ccelis, et reliquiae in ter- mum patris tui. Et concttpiscet Rex decorem tuum,
ris, et divitiae bonilatis Dei, et longanimitatis, et pa- quoniam ipse est Dominus Deus tuus, et adorabunt
tientise, et misericordiae; haecomnia in nomine Do- eum. Et filiaeTyri in muneribus : vultum tuum de-
mini nostri Jesu Christi, sint scuta, sint galese,.sint precabuntur omnes divites plebis. Omnis gloria filiaa
sanitates, sint suffragia, sint loricse animse meae, et regis ab intus, in fimbriis aureis, circumamicta va-
PATHOL. CI. 19
 587 B. F. ALBLNISEU ALCUINI OPERUMJ?ARS IV. '
588
rietatibus. Adducentur regi virgines post cam : tA Quia rectum est verbum Domini, et oimaiia,o#era
proxiinse ejtts afferentur tibi. Afferentur in laetitia et ejus in fide. Diligit misericordiam et judicium: jak
exsultatione :_adducentur in templum regis. Pro pa- sericordia Domini plena est terra. Verbo Domin|
tribus tuis nati sunt tibi filii: conslitues eos princi- coeli firmati sunt: et spiritu oris ejus omnis virtus
pes super omnem lerram. Memor ero nominis tui. eorum. Congregans sicut in utre aquas maris : po-
in omni generatione et generationem. Propterea po- nens in thesauris abyssos. Timeat Dominum omnis
puli confitebuntur tibi in eetcrnum, et m sxculttm terra : ab eo autem commoveantur omnes inhabitan-
soeculi. tes orbem. Quoniam ipse dixit, et facta sunt: ipse
OruiXo.Christe Domine Verbum Patris, per quera mandavit, et creala sunt. Dominus dissipat consilia
cunct.t creata sunt et creantur : custodi, quaesuraus, gentium: reprobat autera cogitationes populorum,
Ecclesiam tuam varietate gentium congregatam , ut et reprobat consilia principum. Consilium autem
dura lc cx ipsa credulitatis jtislilia corde puro diligi- Domini in aeternum raanet: cogitationes cordis ejus
niiis, principatum aeterni soeculicum Patribus merea- in generatione et generationem. Beatagens, cujus
niur. Per. est Dominus Deus ejus : populus quem elegil in hae-
Alia oratio. Domine Deus noster, cujus sedes in recffitatem sibi. De coelo respexit Dominus, vidit
stcculuin sa'culi inanet: prsesta, ut tibi, Rex noster, B • omnes filios hominum. De prseparato habitaculo suo
opera nostra pandamus, cui antequam fiant nota, et respexit super omnes qui habitant terram. Qui
pcr tc praesenlcs potestates scimus. Per. finxit singillatim corda eorum : qui intelligit omnia
PSALMUS APOSTOLORUM. opera eorum. Non salvatur Rex per multam virtu-
tem : et gigas non salvabitur in multitudine virtutis
(PSAL.xvin.) Cceli enarrantgloriamDei: et opera suae. Fallax
manuum ejus annuntiat firmamentum. Dies diei virtutis equus ad salutem, in abundantia autem
suae non salvabiiur. Ecce oculi Domini su-
eructat verbum : et nox nocti indkaf&cMttiam. Non
metuentes euni, et in eis qui sperant super mi-
sunt loquelocneqtte sermones, quorum non audian- per sericordia Ut eruat a morte animas eorum, et
tur voces eorum. In omnera terram exivit sonus eo- alat eos in ejus.
fame. Anima nostra sustinet Dominum :
rum": et in fines orbis terrse verba eorum. In sole
tabernaculum suum : et quoniam adjutor et protector nosler est. Quia in eo
posuit ipse tanquam sponsus loetabitur cor nostrum : et in nomine sancto
qjus
procedens de thalamo suo. Exsultavit ul gigas ad cur- speravimus. Fiat misericordia
rendam viam : a summo ccelo egressio ejus. Et oc- tua, Domine, super
nos, quemadmodum speravimus in te.
cursus ejus usque ad summum ejus, nec est, qui se Ut supra. Sanctis, qui sunt in terra ejus. Gloria et
abscondat a calore ejus. Lex Domini immaculata C honore coronasfi eos. Posuisti, Domine.
convertens animas : testimonium Domini fidele, sa- Oralio. Fiat misericordia tua, Domme, supernos,
pientiam prsestans parvulis. Justitiae Domini reclae, et animabus nostris patienliara ad omnia toleranda
laetificantes corda : praeceptum Domini lucidum, illu- adjulorio tuae
Timor Domini sanctus in protectionis insinua ; et qui singillatim
minans oculos. permanet corda hominum fingis, spe tua sanctifices, et quia
sseeulum steculi: judicia Domini vera, justificata in
oculi tui super eos sunt, qui te [Forte suppl. me»
semelipsa. Desiderabilia super aurum et lapidem
: et dulciora mel et favum. tuunt], limoris tui da nobis plenitudinem, ut etiam
pretiosum multum super conferas dignitatera.
ea : in illis aspectui
Etenim servus tuus cuslodit custodiendis
relributio multa. Delicla quis intelligit ? ab occultis PSALMUS ITEM MARTYRUM.
meis munda me, et ab alienis parce servo tuo. Si
mei non fuerint dominati, tunc immaculatus ero : et\ tatem (PSAL.LXXVIII.)Deus, venerunt gentes in hseredi-
einundabor adeliclo maximo. Et erunt, ut compla-\ suerunttuara, polluerunt templum sanctum tuum : po-
Hierusalem in pomorum custodjam. Posue-
ceant eloquia oris mei, et meditatio cordis mei in
runt morticina servorum tuorum escas volalilibus
conspectu luo semper. Domine, adjutor meus et re- _ cceli: carnes sanctorum tuorum
bestiis terrse. Effu-
demptor meus. derunt sanguinem eorum tanquain aquam in circuitu
Ut supra. Sanctis, qui sunt; in omnem terram Hierusalem : et non erat, qui sepeliret. Facti sunjus
exivit sonus eorum. Constitues eos. Nimis honorati
sunt imici tui Deus. opprobrium vicinis nostris, subsannatio et illusio
his qui in circuitu nostro sunt. Usquequo, Domjne,
109 Oraiio. Domine, ante quem ntillus abscondi- irasceris in finem : accendetur velut ignis zelus
tur , a cujus inquisitione quod latilat, non celatur; ' tuus ?
Effunde iram tuam in gentes, quae te non no-
ab occuhis nostris munda nos , et ab alienis parce
verunt: et in regna quae nomen tuum non invoca-
servis tuis, et praesta ut examinalionis tuae calore
verunt. Quia comederunt Jacob, et locura ejus de-
puritas a te concessa non oestuet.
solaverunt. Ne memineris iniquitatum nostrarum
PSALMUS MARTYRUM.
antiquarum : cito anticipent nos misericordiae tuse,
(PSAL.xxxn.) Exsultate justi in Domino : rectoss quia pauperes facti sumus nimis. Adjuva nos, Deus
decct collaudatio. Confitemini Domino in cithara: : salutaris noster : et propter gloriam nominis tui, Do-
in psalterio decem chordarum psallite illi. Cantate ei:i mine, libera nos, et propitius eslo peccatis nostrls
canticum novum : bene psallite ci in vociferatione,s. propter nomen ttiura. Ne forle dicant in geatjhjjs;
589 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 590
ubi est Deus eorum ? et innotescant in nationibus A cula. Commendo animam meam in manus potenlise
coram oculis nostris. Ultio sanguinis servorum tuo- tnae, ut cuslodias eam diebus ac noctibus, horis at-
rum, qui effusus est, introeat in conspectu tuo ge- quemomentis. Miserere mei, Deus angelorum. Dirige
mitus compeditorum. Secundum magnitudinem bra- me Rex archangelorum. Custodi me per orationes
chii tui posside filios mortificatorum. Et redde vici- patriarcharum, per merita prophetamm, per suffra-
nis nostris septupjuih in sinu eorum : improperium gia apostolorum, per victorias martyrum, per fidem
ipsorum , quod exprobraverunt tibi, Domine. Nos confessorum , per intercessionem omnium sancto-
autem populus tuus et oves pascuae tuoeconfitebimur rum, qui tibi placuerunt ab origine mundi usque ad
tibi in sseculum. In generatione et generationem an- consummationem saeculi. Oret pro me sanctus Abel,
nuntiabiraus laudem tuam. qui priraiis coronatus est martyrio. Oret pro me san-
110 U* supra. Oculi Domini super justos. Pre- ctus Seth, qui primus ccepit invocare nomen Do-
tiosa in conspectu Domini. Justorum animae. mini. Oret pro me sanctus Enoch, qui ambulavit
Oratio. Ne memineris iniquitatum nostrarum an- cum Deo, et translatus est de mundo. Oret pro me
tiquarum, Domine, neque nos originalis culpa con- sancttts Noe, qttem Deus servavit in diluvio propter
tristet, quos secunda nativitas in Christo regenerat; justitiam. Oret pro me Melchisedech rex justus, qtii
B
Apprehendat nos itaque misericordia tua, Domine, obviavit Abrahae, et benedixit ei. Roget pro me
quia Creator hominis in homine nascitur, et homo fidelis Abraham, qui primus credidit, cui reptttata
in Deo glorificando [Forte, glorificandus] assumi- est fides ad justitianj- Intercedat pro me justus Isaac,
tur. qui fuit obediens patri usque ad mortem, in exem-
PSALMUS CONFESSORUM. plum Domini nostri Jesu Christi, qui oblatus esl Deo
Patri pro salute mundi. Postulet pro me felix Jacob,
(PSAL. cxxm.) Nisi quia Dominus erat in riobis,
dicat tunc Israel: nisi qnia Dominus erat in nobis. qui vidit angelqs, Dei et Domini venientes in auxi-
Cum exsurgerent homines in nos, forte vivos deglu- lium sibi. Oret pro me beatus Joseph, qui solvit
tissent nos. Cum irasceretur furor eorum in nos: somnia regis, et interpretatus est, etliberatus est de
forsitan aqua absorbuisset nos. Torrentem pertrans- carcere. Oret pro me sancttts Job, magnus et pa-
ivit anima nostra : forsitan pertransisset anima tiens,_ qui nihil peccavit in labiis suis, in omnibus
nostra aquam intolerabilem. Benedictus Dominiis, quse acciderunt illi. Oret pro me beatus Moyses,
qui non dedit nos in captionem dentibus eorum. cum quo locutus est Deus facie ad faciem. Oret pro
Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo ve- me Hiesus filiusNun, quem elegisti, Domine, post
nantium. Laqueus contiitus est: et nos liberati su- Moysen faraulum tuum. Oret pro me sanctus Sa-
**
mus. Adjutorium nostram in nomine Domini: qui muel propheta, qui benedixit et unxit duos reges su-
fecit coelumet terram. per lsrael. Subveniat mihi sanctus David, quem
Ut supra. Inimici defeCernht framea [Vulgata, elegisti secundum eor tuum, Domine. Deprecetur pro
framese] in finem. Destruxisti omnes sepes ejus. me sanctusElias Hl propheta, quem elevasti in
Laudem Domini Ioquetur os meum. curru igneo usque ad coelum. Oret pro me beatus
Oratio. Converte, Doraine, laqueos, quos nobis Isaias, cujus raundata sunt labia igne coelesti. Adsit
hi, qui animas nostras venari conantur, opponunt; mihi beatus Jeremias, quem sanctificasti in utero
et adversantium atque captivantium nos insidias ad- matris suae. Oretprome sanctus Ezechiel propheta,
jutorii tui opituktione conturba, quia nisi tu in no- qui vidit visiones mirabiles Dei, et prophetavit re-
bis fueris, tam nos potest contraria virtus deglutire, surrectionem mortuorum. Deprecetur pro me electus
quam absorbcre. Esto servorum tuorum et custos e.t Daniel, desiderabilis Dei, qui solvit somnia regis,
praevius, ut spiritaliura nequitiarum muscipulas non et interpretatus est, et liberatus est de lacu leonum:
incurrat; ut volatus, quibus ad te venire nituntur, et tres pueri Ananias, Azarias, Misahel, liberati ab
tota alacritate exerceant. igne. Duodecim prophetae, Osee, Amos, Michaeas,
Laudate Dominum de coelis. Require retro in Feria JJ Johel, Abdias, Habacuc, Jonas, Naum, Sophonias, Ag-
prima. gaeus, Zacharias, Malachias: Esras, Tobias, et Ma-
LITANLE DT SUPRA. chabsei. Hos, et omnes sanctos Veteris Testamenti
Justi in perpetuo vivent. Gloriabuntur in te om- invoco in auxilium meum. Oret pro me sancta virgo
mater Salvatoris, et sanctus Joannes Baplista
nes, qal diligunt nomen tuum. Exsultabunt sanctd in Maria
Domini, etomnes sancti apostoli Domini
gloria. Exsullent in conspectu Dei; apud te est, Do- prsecursor Jesu Christi, Pelrus et Paulus, Andreas et
mine, fons vitae. Mirabilis Deus in sanctis suis. In nostri
conspectu angelorUm psallam tibi. Exaudi, Domine, Joannes, tres Jacobi, Philippus et Bartholomaeus,
vocem meam, qua ciainavi. Thomas et Matthaeus, Tathaeus Simon, Barnabas et
Mathias, Marcus, Lucas, Stephanus. Per horum erg*
ORATIOSANGTIGREGORII. et caeterorum omniura sanctorum Novi Testairienti
Dominalor Domine Deus omnipotens, qui es Tri- merita depelle a me, Domine, concupiscentiam
nitas una, Pater in Filio,:Filius in Patre, cum Spi- gute, et da mihi virtutem ahs.Unentise: fuga a me
ritu sancto : qui es semper in omnibus, et eras antei spiritura fornicationis, et da mibi ardorem castita-
omnia, et eris super omnia Deus benedictus in sse- tis: exstingue in me cupiditatem, et da mihi volun-'
591 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 59«
lariam pauperlatem. Cohibe a me iracundiam meam, A Omnes sancti Spiritus, Ananias,
et accende in me nimiam suavitatem et charitatem orate pro nobis. Azarias,
Dei et proximi. Abscinde a me, Domine, tristitiam Angeli, Mizahel,
Archangeli, Johannes Baptista, orate
sseculi, auge mihi gaudium spiritale, expelle a me Virlutes, pro nobis.
jactantiam mentis, timorem tuum et amorem, com- Potestates, Sancta Maria,
punctionem cordis, minue superbiam meam, etper- Principes , Sancle Petre,
fice in me humilitatem veram. Indignus ego sum et Dominationes,
Throni.
Sancte Paule,
Sancte Andreas,
infelix homo : quis me liberabit de corpore mortis Cherubim, Sancte Jacobe,
hujus, peccati, nisi gratia tua, Domine Jesu Christe; Seraphim, Sancte Johannes,
Sancte Thomas,
quia ego peccalor sum et innumerabilia delicta mea, Patriarchae,
Prophetse, Sancte Matthsee,
et «on sum dignus vocari servus tuus ? Suscita in Apostoli, Sancte Philippe,
me fletum, mollifica cor meum durum et lapideum, Mariyres, Sancte Bartholomsee.
et accende in me ignem timoris tui, quia sum cinis Conressores, Sancte Talhsee,
mortuus. Libera animam meam ab insidiis inimici, Episcopi, Presbyteri,
SancteSimon,
Sancte Jacobe,
et conserva nie in tua voluntate. Doce me facere Diaconi, Sancte Mathias,
voluntalero luam, quia Deus meus es tu. Tibihonor n° Et omnes sancti, Sancte Barnabas,
Et Ecclesiastici, Sancte Lucas,
et gloria per omnia ssecula sseculorum. Amen. Et anachoretae, Sancte Marce, orate pro
Et monachi, nobis.
LITANIA Et sanctse virgines, Sancte Stephane ,
Sanctse viduse, Sancte Line,
BEATORUM APOSTOLORUM, MARTTRUMQUOQUE, Et sancti sapientes, Sancle Clete,
CONFESSORUM ATQUEYIRGINUM. Et omnes sancti, qui nos Sancte Clemens,
praecesserunt ab Adam S;incteXiste,
Ex libro a quem beatus Hierdnymus de san- usque in hodiernum Sancle Silvester,
ctorum per anni circulum Natalitiis con- diem, orent pro nobis. Sancte Corneli,
Michael, Sancte Cypriane,
scripsit, collecta. Gabriel, Sancte Hermes,
b PRIMA FERIA. Raphael, orate pro no- Sancte Hippolyte,
uis. Sancte Sebastiane,
Miserere nobis miseris, misericors Trinitas sancta, Patriarchse, Sancte Tranquiline,
Abel, Sancte Marcelle,
et dimitle universa delicta nostra, quae commisimus Seth, Sancte Marce,
coram angelis tuis in conspectu tuo, per merita, Enoch, Sancie Chromaci,
et orationes, et intcrcessiones, et invocationes Noe, Sancte Tiburti,
omnium sanctorum luorum, quorum festivitas cele- C Abraham, Melchisedech, Sancte Valeriane,
Sancte Neree,
braturN. et quortim nomina nunc recitamus. Libera Isaac, Sancte Acliilee,
nos. clemcns Trinitas, cum omnibus fratribus etso- Jacob, Sancle Panchrati,
roribus nostris [Lib. Caroli Calvi addit : una cum Joseph, Sancte Valenline,
Job, Sancte Polycarpe,
conjuge nostra Yrmindrudi ac liberis nostris et Moyses, Sancte Ignati,
omni popnlo chrisliano] ab omni malo prceterito, Jesus, Sancte Apollinaris,
praesenli et futuro : de morte ad vitam, de tene- Samuhei, David,
Sancte Babillas,
Sancte Grisogone,
bris ad lucem, rie inferno ad paradisum, de malo ad Prophetse, Sancte Gervasi,'
bonum : de ignorantia ad scienliam, de peccatis ad Helia, Sancte Prothasi,
veram pcenitentiam, de omnibus viliis ad perfectas Helisseus, Sancte Montane,
Esaias , Sancte Celse,
virtnles : dc cunctis insidiis inimici ad medicinara Hieremias, Sancte Joannes ,
coelestem et divinam protectionem : per invocatio- Ezechiel, SanclePauIe,
nera trini nominis tui, Patris, et Filii, et Spiritus Daniel, Sancte Cosmas,
sancli; quia qui fideliteret humiliter nomen tuum Hesdras, Sancte Damiane,
Osee, Sancte Anastasi,
invocaverit, salvus eritc. Humiliter ergo et fideliter j) Johel, Sancte Flaviane,
te postulamus, ut deleas et obliviscaris cuncla scele- Amos, Sancte Georgi,
ra nostra per suffragia et merita sanctorum tuorum : Abdias, Sancte Cirici,
Jonas, SancteFelix,
quorum meritis precibusque 112 concede, ut in Micheas, Sancte Adriane,
omnibusprotecliouistuae muniamur auxilio, atque ab Naum, Sancte Symphoriane,
seterna damnatione nos facias eripi, et in eorum nu- Abacuc, Sancle Juliane,
mero jubeas aggregari. Fac nos, captivitatis no- Sophonias, Sancte Valeri,
Aggaeus, Sancte Dionysi,
strse redemptor, bene rogare, dignos exaudiri, et Zacharias, Sancle Rustice,
cum misericordia exaudi nos. Malachias, • Sancte Eleutheri,
Tobias, Sancte Vincenti,.
» Ex libro, etc. Martyrologium abs dubio intelli- Martyrologium, tom. XI Oper. S.Hier.Edit. Veron.
git, quod S. Hieronymosuppositum esse eruditi cen- pag. 471.
sent; quanquam non desint scrinlores, iique viri b Exslat cum variationibus in libcllo precatorio
graves ct oplimae notae, qui S. Hieronymura con- Caroli Calvi, pag 94.
scripsisse Martyrologium, aut interpretem fuisse Eu- c Hucusque in libello Caroli Calvi: -*&&>
• geffljjllp
' *Slr'
sebii, fidem faciant. Lege admonitionem ad hoc differunt.
595 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 594
Sancte Candide , Sancte Innocenli, A Sancle Fructuose, Sancte Messoriane,
Sancte Maurici, Sancte Cilliane, Sancte Eucine, Sancte Celiane,
Sancte Exsuperi, Sancte Columbane, Sancte Eppepoli, Sancte Date,
Sancte Genesi, Sancte Romane, Sancle Victorine, Sancte Commessoriane,
Sancle Crispine, Sancte Vitahs, Sancte Victor, Sancle Feliane,
Sancte Luciane, Sancte Eventi, Sancte Peregrine, Sancte Conslane,
Sancle Venanli, Sancle Urbane, Sancle Severiane, Sancte Tassice,
SancteTheodare, Sancte Processi, Sancte Sanclule, Sancte Sotice,
Sancle Gereon, Sancte Abdo, Sancle Einerite, Sancte Dionysse,
Sancte Ferruci, Sancte Cyriace, Sancte Justine, Sancle Marine, ; •
Sancte Pastor, Sancte Nicomedis, Sancte Apolinaris, Sancte Symphoriane,
Saiicte Victor, Sancte Nicostrate, Sancte Crissoni, Sancle Celeris,
Sancte Alexander, Sancte Theodore, Sancle Polychroni, Sancte Gelasse, ;i
Sancte Gordiane, Sancle Marcelle, Sancte Helene, Sancte Sulpici, 1
Sancte Marceliine, Sancte Quinline, Sancte Parmene, Sancte Soteiice, -'.J
Sancte Beatricis, Sancte Prisce, Sancle Theodole, Sancte Amane, '...'. /
113 Sancte Simplici, Sancte Benigne, Sancte Eventi, Sancte Silvane, '.'
Sancte Saturnine, Sancte Saturnine, Sancte Felicissime, Sancte Pcene, '.
SancteAlbine, Sancle Maximine, Sancte Hermes, Sancte Eubraxe,
Sancte Marcelle, Sancte Christophore, n Sancte Gallicane, SancteBasiili,
Sancte Martialis, Sancte Albane, Sancti XL milites, Sancte Castarte,
Sancte Firmine, Sancte Juste, Sancte Argee, Sancle Desideri,
Sancte Cassiane, Sancte Januari, Sancte Martialis, Sancte Damiane,
Sancte Crispine, Sancte Martine, Sancte Martiane, Sancte Modeste,
Sancte Crispiniane, Sancte Faustine, Sancte Theodole, Sancte Cyriace,
Sancte Panlaleon, Sancte Senes, Sancte Quintine, Sancte Faustiniane, >,
Sancle Galle, Sancte Agapile. Sancle Aquiline, Sancle Crissantis,
114 Sancte Candide, Sancte Secundiane,.
SECUNDA FERIA. Sancte Secundiue, Sancle Ritule,
Sancte Cesari, Sancte Profire, Sancle Luciane, Sancle Classice, ;
Sancte Faviane, Sancte Erasnii, Sancte Jucunde, Sancte Pupule%
Sancte Juvenalis, Sancte Lugodoni, Sancte Caliste, Sancle Marcelle,. -i
Sanctc Niceti, Sancte Vite, Sancte Revocate, Sancte Gae,
Sancte Felicule, Sancte Macari, Sancle Aljsahne, Sancte Potamine» ;
Sancte Lantberte, SancteSilbe, Sancte Repense, ' Sancte Nemisse, j
Sancle Bonefaei, Sancte Vitalis, Sancte Endbrichthe, Sancte Viruli,
Sancte Prole, Sancte Comme, Sancte Muscenli, Sancte Felix, :
Sancte Jacinle, Sancte Gemine, Sancte Christifere, Sancte Jucunde, ';
Sancte Ammoni, Sancta Eulalia, Sancle Senonis, Sancte Servule, ., '-,
Sancte Juliane, Sancta Emelia, C Sancte Mucce, Sancte Sirice,
Sancte Celse, Sancta Potamia, Sancte Sabiane, Sancte Floriane,
Sancle Antoni, Sancta Rodana, Sancle Fructuose, Sancie Paule,
Sancte Bassiane, Sancta Cantia, Sancte Eulogi, Sancte Primitive,
Sancte Romane, Sancte Amasse,' Saucte Minuce, Sancte Carfore,
Sancte Cirione, Sancte Mutiriane, Sancte Severiane, Saiicte Herenee,
Sancle Agalore, Sancte Tabule, Sancte Castule, Sancle Cerere, ;
Sancte Ammone, Sancte Alexander, Sancte Rodonis, Sancte Nestoris,
Sancte Petre, Sancte Pontice, Sancte Puttolis, Sancte Tbetolis,
Sancte Rogate, Sancte Histee, Sancte Arthemate, Sancle Anteginis»
Sancte Rogatiane, Sancle Sosine, Sancte Juliane,
Sancte Viane, Sancte Tile,
Sancte Forlunate, Sancte Juli, TERTIA FERIA.
Sancle Petre, Sancte Sotice, Sancte Popule, Sancte Petrose,
Sancte Paule, Sancte Gemiane, Sancte Serapion, Sancte Ingenue,
Sancte Urbane, Sancte Babille, Sancte Leo, Sancte Regule,
Sancte Donate, Sancte Vincenti, Sancte Donate, Sancte Longine,
Sancte Felix, Sancte Prisce , Sancte Floriare, Sancte Hilari,
Sancte Valentone, Sancte Hilari, Sancte Casre, Sancie Tatiane,
Sancle Januari, Sancte Felix, p Sancte Vocator, Sancte Castor,
Sancte Luce, Sancte Agapite, Sancte Rustice, Sancte Dionysse, - [j ,'
Sancle Hiriane, Sancte Honorate, Sancte Firmine, Sancte Januari, '
Sancte Ganduliane, Sancte Phurphire, Sancte Mirdane, Sancte Collecte,
Sancle Modiane," Sancte Pamphile, Sancte Macedone, Sancte Aprelis,
Sancte Jusle, Sancti vu fralres, Sancte Palatine, Sancte Quinline,. ,;'
Sancte Quintine, Sancte Anastasi, Sancte Innocens, Sancte Servule,
Sancte Dionysi, Sancte Basse, Sancti Infanies omnes Sancte Theotholc,
Sancle Saturnine, Sancte Felix, occisi pro Christo in Sancte Basse, -.
Sancte Martialis, Sancte Silvane, tolo mundo. Sancte Originis, 3 '
Sancte Cature, Sancle Cassare, Sancte Gorgone, Sancte Filocale, ^• \
Sancte Victoriane, Sancte Sebastiane, Sancte Macidane, Sancte Fidelis,
Sancte Evasse, Sancte Vincenti, Sancte Palatine, Sancle Albine, >
SancteTerh, Sancle Alexander, Sancte Candide, Sancte Seluce, JP-
Sancle Fussee, Sancte Rufine, Sancte Valere, Sancle Anibrosi, /T.i
Sancte Marcelline , Sancte Eugeni, SanclePetre, Sancte Castule, "
Sancte Orate, Sancle Secundine, Sancte Marciane, Sancie Monlane,
Sancte Tanale, Sancte Donate, Sancte Paule, Sancte Pastor,
Sancte Honorate, Sancte Longiue, Sancte Silue, Sancte Rogate4 -1 4
595 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 586
Sancte Successe, Omnes sancti Confesso- A J Sancte Sire, Sancte Helene, >
Sancle Dorolhee, res. Sancte Esaias, Omncs sancti MonacUft-
Sancle Domine, Sancte Paule, Sancte Paule, rum Ordines.
Sancte Amisse, Sancte Antoni,
Sancte Quintiane, Sancte Hilarion, QUARTA FERIA.
Sancte Viclor, Sancte Machari, Sancta Maria, Sancta Palladia,
Sancle Procule, Sancte Pocomi, Sancla Tecla, Sancta Ciriaca,
Sancte Milliades, Sancle Nestorion, Sancta Felicitas, Sancla.Concordia,
Sancte Euagre, Sancte Amate, Sancta Perpetua, Sancta Triphonia,
Sancte Benigne, Sanctc Joseph, Sancta Agatha, Sancla Anna,
Sancte Agalhe, Sancte Zacbarias, Sancta Agnes, 116 Sancia Babilla,
Sancte Mcri, Sancle Paslor, Sancta Cccilia, Sancta Lustra,
Sancte Creste, Sancte Pambo, Sancta Petronilla, Sancta Juslina,
Sancle Thetole, Sancle Sasas, Sancta Eugenia, Sancta Ambicula,
Sancte Agatho, Sancte Cliame, Sancta Sabina, Sancta Felicissima,
Sancte Phi, Sancte Arscni, Sancta Anast 'sia, Sancta Justa,
Sancte Mature, Sancte Metboen, Sancta Genovefa, Sancla Flabia,
Sancte Claudiane, Sancte Euagri, Sancta Gcrtrudis, Sancta Marciosa,
Sancte Planle, Sancte Moyses, S3ncta Afra, Sancta Yaleria,
Sancte Marciane, Sancte Nile, 1" Sancta Columba,
T. Sancla Megitia,
Sanctc Nicandre, Sanctc Abraham, Sancla Sinclita, Sancla Basilia,
Sancte Herence, Sancte Anaslasi, Sancta Eulalia, Sancta Italica,
Sancte Seleuse, Sancle Felix, Sancta Christiana, Sancta Eulogia,
Sancte Cyriaces, Sancte Epiphani, Sancta Euphemia, Sancta Sabathia,
Sancte Apolone, Sancte Isidore, Sancta Basilissa, Sancta Helia,
Sancte Repense, Sancte Spcriti, Sancta Scolastica, Sancta Philagia,
Sancte Gaiane, Sancte Tlicodore, Sancta Aldegundis, Sancta Trophima,
Sancte Osuualde, Sancte Serapion, Sancla Ridagundis, Sancta Papia,
Omnes sancli Marlyres, Sancte Sperici, Sancta Prisca, Sancta Donata,
orate pro nobis. Sancte Daniel, Sancta Lucia, Sancta Daraclita,
Sancle Hilari, Sancte Malhois, Sancla Theoriosia, Sancta Julia,
Sancte Martine, Sancte Johanncs, Sancta Candida, Sancta Augusta,
Sancte Sylvester, Sancte Passion, Sancta Julitta, Sancta Maxima,
Sancte Rcmei, Sancte Petre, Sancla Transilla, Sancta Donatilla,
Sancte Euscbi, Sancte Loth, Sancla Fuigeiiia, Sancta Veneria,
Sancte Germanej Sancte Ammon, Sancta Cirilla, Sancta Philenta,
Sancte Amlirosi, Sancte Theophile, Sancta Lucina, Sancta Martina,
115 Sancle Hieronyme, Sancle Helias, Sancta Theodora, Sancta Susanna,
Sancle Augusline, Sancte Bisarion, _ Sancta Choroua,
( Sancta Theoriola,
Sancte Gregori, Sancte Pior, *J Sancta Leonilla, Sancta Fustimatha,
Sancte Isiriore, Sancte Marce, Sancta Emerentiana, Sancta Chasia,
Sancte Sevcrine, Sancte Agiahen, Sancta Conslantia, Sancfa Valentiha,
Sancte Pauline, Sancte Sarion, Sancta Agappa, Sancla Manna,
Sancte Avite, Sancte Jacob, Sancta Balbina, Sancta Martyria,
Sancte Servasi, Sancte Aminai, Sancta Severentia, Sancla Paulina,
Sancte Medarde, Sancle Zclon, Sancta Clauxlia, Sancta Candida,
Sancte Vedaste, Sancte Tbeodote, Sancta Basilissa, Sancta Crispina,
Sancte Amande, Sancte Silvane, Sancta Helenacum tribus Sancta Leochudia,
S:\ncte Atulomare, Sancte Zaeharias, filiis. "* Videntur aliqua deesse.
Sancle Riebari, Sanele Apollo,
Sancte Bertine, Sancte Milirio, ORATIO
Snncle Arnulfi. Sancte Euolog, Quam beati Patres post recitala sanctorum nomlna In
Saircte Leudegari, Sancte JoUannes, quolidianis orationibus canlare solebant«.
Sancte Bauo, Sancte Zenon,
S. ncte Goar, Sancle Nisleron, Per sanctorum, angelorum, archangelorum, et
Sancte Gaurici, Sancte Ammonas, patriarcharum, et prophetarum, et beatorum aposlo-
Sancte Valeriane, Sancte Nalira, lorum, etomnium sanctorum martyrum et confesso-
Sancte Theodore, Sancte Luci,
Sancte Audatc, Sancte Mistero, P rum, et beatarum virginum merita et orationes, et
Sancte Tiburti, Sancte Aniibab, intercessiones, et passiones et suffragia, Trinitas cle-
Sancte Anniane, Sancte Passis, mens, exaudi me, libera me, defende me, redirae me,
Sancte Calliste, Sancte Effrem,
Sancte Candide, Sancte Pesteris, protege me, adjuva me, et salva me, conserva me,
Sancte Ruinolde, Sancte Johannes, illuslra mc, visita me.Damihi, Doraine, cor conlritum
Sancte Piato, Sancle Or, et purura, quod te videat, et cogitet, et credat, et
Sancte Suplici, ^Sancte Ammon,
Sancle Brici, Sanctc Berce, pedes castos, qui proeceptis tuis obedienter mini-
Sancte Flodolde, Sancle Tbeon, strent, et manus conlinentes, sine ira et vanitate ad
Sancle Marcelle, Sancte Apollon, te elevatas, quae utilitatem proximorura et miseri-
Sancte Cubrethe, Sancte Ainmon, cordiara laborent. Largire, Domine Christe, labia di-
Sancte Egbreth, - Sancte Cepres,
Sancle Benedicte, Sancte Paier, screta, quaete benedicant, el magnificent, el pnedi-
Sancte Patrici, SancteMot, cent, ct cum timore, et tremore, et cxsultatione te
" Orationes quaepost haecsub nominibus SS. Hi- rum Operibus; fortassis vero ideo his nominibus
tarii, Hieronymi, Gregorii papse, Augustini, Colum- insignitae sunt, quod haustse sint ex illoruia SCli-
bani. Ephrem referuntur, non reperiuntur in illo- plis.
597 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 598
Do-
semper adorent: et aures intentas, qusenomen tuum, A terrae petita laudatio : ob hoc pietatem tuam,
et legem tuam, et verba tua audiant: et oculos hu- mine clementissirae Pater, exoramus, optata tribuas,
miles, qui te videant, sensum, qui te sentiat, intel- comniissa indulgeas, ut detersa a nobis peccamina,
'?ctum, qui te intelligat, et animum, qui te semper pura et libera conscientia, tua mereamur opulentia
cogitet et diligat: et non veniat mihi pes superbiae, gratulari. Per.
ot. munus peccatoris non moveat me. Non hebetet FIDES APUD NICiEAM
me gastrimargia, et non coinquinet me fornicatio. A trecentis decem et octo episcopis edita.
Non gubernet me vana gloria, non obducat me filar- Credimus in unum Deum Patrem omnipotentem,
giria, non dilaniet me ira, non mortificet me tristitia. omnium visibilium et invisibilium factorem, et in
Non vacuet me acedia, non humiliet me cenodoxia, unum Dominum nostrum Jesum Christura Filium
et non destruat me superbia. Sed largire mihi, cle- Dei de Patre natum unigenitum, hoc est, de sub-
mens Trinitas, abstinentiam et castitatem, volunla- stanlia Patris. Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum
riam paupertatem et mansuetudinem : largitatem, verum de Deo vero. Natum, non factum Omousion
pietatem, et quietem : misericordiam, lenitatem, Patri, hoc est, ejusdem cum Patre substantioe, per
indulgenliam, humilitatem, benignitatem, hilarita- quem omnia facta sunt in cceloet in terra. Qui propter
g
tem, patienliam, modestiam, sinceritatem, sapien- nos, et propter nostrara salutem descendit et earnem
tiam', concordiam, pacem et charitatem. Miserere assumpsit, et homo factus est. Passus est, et re-
mihi, Doroine, miserere mihi. De praeteritis veniam, surrexit tertia die. Ascendit ad coelos, sedet in dex-
de proesentibus eraendationem, de futuris largire teram Dei Patris Inde venturus judi-
custodiam. Per Dominum nostrum Jesum Chri- omnipotentis.
care vivos et mortuos. Et in Spiritum sanctuni. Eos
stum.
HYMNUMDOMINICALE. autem, qui dictmt, aliquando erat terapus, quando
non erat, et priusquam nasceretur, non erat; et
Te Deum laudarous, te Dominum confitemur. Te
ex nullis subsistentibus factus est; aut ex alia
aeternum Patrera omnis terra veneratur. Tibi 0111- quia
substantia vel essenlia, aut mulabilem dicunt esse,
nes angeli, tibi cceli et universse potestates. Tibi
vel convertibilem FiliumDei, anathematizat catho-
cherubim et seraphim incessabili voce proclamant: lica et apostolica Ecclesia.
Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt cceli et terra majestatis gloriae tuae. Te ORATIO SANCTI HILARII,
xn libris, quos de sancta conscripsit Trinitate,
gloriosus apostolorum chorus. Te prophetarum lau- Quam
dabilis numerus. Te martyrum candidatus laudat subjunxit.
C Sancta Trinitas, conserva, oro, fidei meae incon-
exercitus. Te per orbem terrarum sancta confitetur
Ecclesia. Patrem immensae majestatis. Venerandum taminatam religionem, usque ad excessum spiritus
tuum verum unicum Filium. Sanctum quoque para- mei. Dona mihi hanc conscientioe meoe vocem, ut
cletinri Spiritum. Tu Rex glorise Christus. Tu Patris quod in regenerationis meae symbolo, baptizatus in
et Filio et Spiritu sancto, professus sura, sem-
sempiternus es Filius. Tu ad liberandum suscepturus Patre
hominem non horruisti Virginis uterum. Tu devicto per obtineam : Patrem scilicet te nostrum, Filium
mortis aculeo aperuisti credentibus regna cceloruim. tuum una tecum adorem, et sanctum Spiritum luum,
Tu ad dexteram Dei sedes in gloria Patris. Judex qui ex te per unigenitum tuum est, promerear; quia
crederis 117 esse venturus. Te ergo quoesumus, mihi idoneus ad fidem testis est, dicens : Pater, om-
tuis famulis subveni, quos pretioso sanguine redemi- nia mea tua sunt, et tua mea. [a Deus meus, omnia
sti. jEterna fac cum sanctis tuis in gloria numerari. mea tua sunt, et tua mea.] Deus meus Jesus Chri-
Salvum fac populum tuum, Domine, et benedic hae- stus manens in te, et ex te, et apud te semper
rcriitati tuae. Et rege eos et extolle illos usque in Deus, qui est benedictus in ssecula soeculorum.
seternura. Per singulos dies benedicimus te. Et Iau- Araen.
dairius nomen tuum in saeculum, et in saeculum see-D ORATIO SANCTIAUGUSTINI EPISCOPl.
culi. Dignare, Domine, die isto sine peccato nos cu- Deus justitise, te deprecor, Deus misericordiae, Deus
stodire. Miserere nostri, Domine, miserere nostri. invisibilis, Deus incomprehensibilis, Deus inenarrabi-
Fiat misericordia tua, Domine, sttper nos : quemad- lis, oeterne, perpetue, benedicte : Deus, cujus omnia,
modum speravimus in te. In te, Domine, speravi: non in quo omnia, sub quo omnia, per quem omnia sunt:
confiradar in seternum. parce animse meae,parce malis meis, parce peccatis
ORATIO. meis atque criminibus: visita infirmum, cura segrum,
Deus rertim omnium Conditor atque Creator, qui sana languentem. Da cor, quod te timeat, sensum, qui
Unus in Trinitate, et trinus iu unitate cognosceris, te intelligat, oculos cordis, qui te videant. i)a mihi
cujtis magnitudiuem deficiens est lingua humana scintillam sapientise tuse, quoe mihi justificationum
narrare; quera sine cessatione proclamant angeli : tuarum iter ostendat, et foveas inimici declinare me
sanctus. Ideo nos minimi famuli tui ore quidera in- doceat. Miserere mei, quia peccavi, et propter duri-
digno non. tres sanctos, sed ter Sanctus, praeconio tiam cordis mei, in ipsa peccatorum meorum morte
vocis attollimus, ut consona modulamina proclamant perduro : ego ore, ego corde, ego opere, ego om-
o Uncis inclusa desunt in Hilario.
599 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 600
nibus vitiis inquinatus sum, omnibus scelerfbus co- A \ mum, ut te bene rogem, et ut me agam dignum,
opertus sum. Veniam peto, quia crimen agnosco : quod me exaudias. Auge in me, Domine, munera
scelera mea tibi fateor, quae etsi non confiterer, ta- tua, ut anima mea diligat le et fiat expedita ab omni
men le lalere non possunt. Tu enim scrutator cordis vitio concupiscentioe. Rogo te, Paler, deprecor te,
et renium es . tibi occulta raanifestantur, et secrcta Fili, obsecro te, Spiritus sancte, ut evadam de mundi
patefiunt. Miserere mei, Domine, ne me perire 118 miseria, et dones mihi oeterni regni perpetua gau-
patiaris : ne me permittas oelernis tenebris et per- dia. Revertere jam Deus meus, et ne obliviscaris mei
petua morte consumi. Aufer a corde meo alienum usque in fincm, non in perpetuum deseras, nec me
sensum, cura in me stuporem mentis : extirpa a vi- cadere in potestale doemonum permittas. Licet in
sceribus meis consilia iniquitatis, erade a lingua offensa jaceam, tu tamen clemens, tu pius, tu pa-
mea delrahendi consueludinero, mentiendi facilita- tiens, lu multum misericors, nullum derelinquis,
tem, loquendi scurrilitatem, et omnes actus meos nullttm spernis ad sanitatem venientem, sed ultro
arte et medicina tua sana. Circumcide in me, Do- offerens misericordiarum cleraenlias peccatores ex-
mine, vitia cordis et corporis. Miserere mei, Deus, spectas, ut redeant. Quanti enim scelerati, et multis
quia tu nosti facta mea. Si tu transgressiones meas flagitiis involuti, per bonitatis tuoe gratiam ad indul-
'
B
judicio tuo persequi ac punire voluisses, olim me genliam pervenerunt? Sicut mtillis non merenlibus
terra vivum absorbuisset. Sed quia tanta est cle- gratis veniam donasti: sic et mihi indigno indulgen-
menlia majestatis tuoc,ut nullum perire paliaris; sed tiam largiri digneris propter tuam ineffabilemmise-
omnes exspectas ad poenitentiam reverti, qui das ricordiam, omnipotens Deus, qui vivis et regnas per
omnia sseculasoeculorum.Amen.
spatium poenitendi; da possibilitatem operanti, ut
non sit boc vanum indulgentiae tuae tempus, quod ORATIO SANCTI GREGORII.
mihi largiri pro tua pietate dignaris. Miscrere mei,
Deus, ne mc despicias, neque avertas faciem tuam a Domine sancte, Pater oranipotens, aeterne Deus,
me, quia non pro justilia niea peto misericordiam qui sedes in septiino throno : sub cujus pedibus om-
tuam, sed propter clcmentiam tuam respice ad me nia contreniiscunt; miserere mei, qui fecisti coelum
de sede majestalis tuae, et tenebras cordis mei radio ct terram, mare et oninia qttaein eis sunt. Miserere
splendoris lui illumina. Protege me, Domine, scuto mei, qui altiludinem cceli, et lalitudinem terrae, et
veritatis ac fidei, ut me diaboli jacula ignita non pe- profundum abyssi metitus es : qui perpetua sapientia
netrent.el quidquid illud est, quod infelicitas mea a tua coeloscamerasti et stellis ornasti, et lerram flo-
te petere aut non proesumit, aut non intelligit, id lu r>. ribus depinxisti; quem mundus non capit, el re-
pro tua virtute tribue, et hoc largire, quod animam quiescis in corde mundo. Fac, Domine, cor meum
meam salvet a morte; et exeunti mihi de hac clau- 119 immaculalura, qui diem a nocte separas, et
sura tenebrarum manum porrige, et lumen oslende. mntas linguas ferarum, et das eis sapientiam : quem
Miserere mei, Domine, et redintegra confractum, diversa volatilia garrula agnoscunt voce suavitatis,
sana corrtiptum, emenda vilialum, et illud indulge, laudantes suum Creatorem. Gloriosuses tu, Domine,
quod feci, et hoc, praesla, ne iterum faciam. Miseri- et gloriosa opera lua, qui fecisti, quae non erant.
cors et miserator Deus, qui et barbaros salvare vis, Justus es, Domine, et justum judicium tuum : magna
et ad veritatis agnitionem venire, ad te confugi fi- et mira sunt opera lua. Benediclus es super omnes
deliuin Salvatorem. Miserere mei, quia te plurimum benedictiones. Trinitas Deus inseparabilis, qui es
exacerbavi, et inimicum gaudere feci, et ecce mor- unus ct non solus : una divinilas, trina majestas,
tuus sum obediens ei. Tu, Domine, et impiis, et his coaequalisgloria, Alpha et Omega, initium et finis.
qui sunt sine misericordia, misereris : roiserere hu- Deus noster Rex ante ssecula, qui operalus es salu-
mililali meoe:apud le enim impossibile nihil est, quo- tem in raedio terrse. Deus qui steculum senectute
niam secus infernum dissipata est anima mea. Fac concludis, et tamen ipse cum sasculonon senescis.
misericordiara, quia benignus es et misericors, fig- D Ad te expando manus meas in similitudinein crucis :
mento tuo; qui ct corpora, quoc non sunt, in die ad te humilior, ad te resurgam. Erigat me dextera
resurrectionis suscitaturus es. Exaudi me, Domine, tua, Jesu Christe, qui raanes in Patre, et Pater in te
quia defecit spirilus meus, et infelix anima mea. Ta- in serapiternum. Credimus, Domine, adventum tuum
bcfactura est eliam corpus meum, quod coinquinavi: et resurreclionem tuam. Tu nostri doroinaris. Do-
etiam vivere non valeo pro eo, quod non credidi. mine, antequam discutias me, miserere mei; sana
lgnosce peccatum meum per poenitentiam, vivifica peccatorum meorum vulnera, quia peccavi in te. Ab
me contrituin, et igne splendoris tui illumina, et ac- occultis meis munda me, Domine. Illumina cor et
cende cor meum : ut ego accipiens fiduciam miseri- sensum meura lumine serenitatis tuse. Te ante omnia
cordiae ct indulgentioetuce, residuum tempus vitoe, scnsus meus sapiat. Da mihi intellectum, ut sciam
quod mihi donaveris, mandala lua custodiam, et a lcstimonia tua, el custodiam ea in corde meo. Da
limore tuo non recedam; scd devole serviam tibi mihi gratiara tuam, quia non est, qui convalescat...
amplius, quam modo. Parce ergo mihi, et vivilica Pater orphanorum, venerator viduarum, indultor
me, omnipotens Deus, Domine Jesu Christe univer- egentium, confessor pcenitentium; praesta mihi ve-
sitatis conditor, spes unica mundi. Prsesta mihi pri- niam, auera plasmasti de lirao; et cogiiationes, quae
 601 LtTURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. »M
fidem non frangant. Doce me facere voluntatem A sanclus, Dominus meus pius, rex meus magnus,
tuam. Quaecunque praecipis, ipse adjuva, ut implere judex meus justus, magister meus unus, adjutor
possim, ut non peccera tibi amplius; sed da mihi meus opportunus, medicus metis potentissimus, di-
desidcrium ad omne opus bonum. Domine, in tua lectus meus pulcherrimus, panis meus vivus, sacer-
justilia libera me de peccalis meis, ab omni malo, ab dos meus in aeterrium. Deus meus ad patriam lux
omni periculo, ab omui haeresi, ab oranibus iniquis mea vera. Dulcedo mea sancta, via mea recta, sa-
desideriis : et conslitue me in omni opere bono, et pientia mea praeclara , simplicitas mea pura , con-
visila riolores meos, et sana, quaetibi apta non sunt; cordia mea pacifica, custodia mea tuta, portio mea
et quod in me obscurum est, nomen luminis accipiat. bona, salus mea sempiterna, misericordia mea ma-
Ante le, Domine, omne desiderium meum, et gemi- gna, patientia mea robuslissima, victima mea im-
tus meus a te non est absconditus. Da milii, Domine, maculata, redemptio mea facta, spes mea futura,
fortitudinem adversus insidias diaboli, et insliganti charitas mea perfecta, resurrectio mea sancla, vila
obsistere satanse. Da mihi arma virtutis, el loricam mea aeterna. Te deprecor, supplico et rogo, ut per
fortitudinis tuoe. Nulla mihi nimia oblectatio subri- te ambulem, ad te perveniam, in te requiescam.
piat, nullus antiquoe putredinis suse me fcetor cor- Exaudi, exaudi, exaudi me.Christe, qui cum Patre et
rumpat. Aufer a me lubricos et inuliles cogitatus, B Spirilu sancto vivis et regnas.
suggestionesque furtivas. Deus, qui plus potes dare, ORATIO SANCTI GREGORII PAPJL
quam nos petamus aut intelligamus, moveat vox
Peccavi, Domine, coram te, peccavi et coram an-
mea misericordiam tuam, qui es unus in Trinitate,
et trinus in unitate. Ne perdas me cum peccatis ricordiam gelis tuis. Fac mecum servulo tuo secundura mise-
tttam. Tibi, Domine, misericordia, tibi,
meis; quia non venisti justos salvare, sed peccatores Domine, justitia. Sana me, Domine, et sanabor:
ad poenitentiam revocare: qui es araator pcenitentiae, salva
me, et salvabor, quia non infernus confitebitur
miserere mej.
tibi, neque mors laudabit te. Vivens, vivens ipse
Domine sancle, Pater omnipotens, oeterne Deus, confitebitur sicul et ego hadie. Intercede pro
et tibi,
fortitudo mea, firmamentum meum, liberator pro-
me, sancla Maria maler Domini noslri Jesu Christi.
et
tector magnus et patiens, refugium virtus, adjutor Beatissima et
gloriosa genitrix, adjuva me. Intercede
et liberator, lux lucis, fons luminis, sol justitioe,
me, sancte Petre, apostolorum princeps, et solve
stella diei, qui inhabitas soeculum,cujus alta et su- pro me a vinculis peccatorum meorum. Intercede pro
perna terra, cujus thronus inaestiraabilis, et gloria me
cui assistunt militiae cum peccatore, sancte Paule, apostole Christi, vas
incomprehensibilis, pa- 2 electionis. Intercede
vultus excitat et tabescere facit pro me indigno et reo atque
vore, cujus abyssos, sancte Andreas. Intercede pro malis meis,
"monles: exaudi orationem servi torpente,
tui,Deus meus, per sancte Jacobe. Intercede
Dorainum nostrum Jesum Christum Filium luum, Joannes dilecte Dei. Intercede pro malefactis meis, sancte
veroe via pro peccatis meis,
qui est splendor lucis, janua vilae, salutis, sancte Philippe. Intercede pro peccatis meis, sancte
lucerna ardens, cibus coelestis, panisvivus, potus Bartholomaee. Intercede
in Deum pro infirmitatibus meis ,
ex fonte perenni, Verbum principio apud sancte Thoma. Intercede pro delictis meis , sancte
cum Spiritu sancto, qui a Palre procedens circu«iit Malthaee. Intercede
- girum coeli. Quid ergo Deus meus, quid rogo, nisi pro iniquitatibus meis, sancte
Jacobe. Intercede pro sceleribus meis, sancte Tathaee.
Dominus Deus? Summe, optime, potentissime, et
Intercede pro transgressionibus meis, sancte Simon.
misericordissime, el justissime et sacratissime et Intercede pro vanilatibus meis, sancte Mathias. Obse-
proesentissime, et pulcherrime, stabilis et incompre- cro vos, apostoli Christi, percommemorationem
hensibilis , immortalis; mutans omnia, nunquam
vestram, ut mihi servulo vestro misereamini, et me
novus, nunquam vetus; innovans omnia sine vetu- in omni adjutorio adjtivelis. Obsecro vos, novem or-
state, pcrdens superbos et nesciunt, semper agens, dines
angelorum, angelos, archangelos, virlutes, po-
semper quietus, colligens et non egens, porlans et ' testates, principatus, dominationes, thronos, cheru-
implens, et protegens, creans, et nutriens, et perfi- bim et ut inlercedatis pro me, ut sit mihi
seraphim,
ciens; quserens, cum nihil tibi desit. Araas nec Christus Filius Dei vivi. Obsecro divilias
aestuas; zelas et securus es: et non doles: propilius
poenitet te, et longanimitatis et palientise tuae, Jesu
irasceris et tranquillus es : opera mutas, nec mutas bonitatis
Christe Fili Dei Salvator noster: miserere mei, et
consilium : recipis quod invenis , et nunquam ami-
sisti: nunquam inops , et gaudes lucris : xunquam propitius esto mihi peccatori; quia non vis mortem
peccaloris, sed ut convertatur el vivat; nec exstin-
:
avartts, et usuras exigis supererogas ut debeas, nec
guis linum fumigans, et arundinem quassalam non
quis habet quidquam non luum. Reddis perdita de-
• confringis. Fac me sicut unum de mercenariis tuis,
bila, nihil perdens sine qualitate bonus, sine quan- et efficiar a te de servo amicus : el liat voluntas lua,
titate magnus, sine indigenlia Creator, sine situ
sicut in cceloet in terra.
120 omnia tenens, sine loco ubique totus, sine
tempore sempiternus, sine ulla mutatione mutabilia ORATIO SANCTIHIERONYMIPRESBYTERI.
faciens, nihilqtte patiens. Exaudi,exaudime,Domine, Domine Jesu Christe, qui me dignatus fuisti creare
Tu es enim Deus meus vivus et verus, Pater meus ad imaginem luam, et rcdimere de tuo pretioso san-
605 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. 604
guine: qui intra matris viscera, mea membra com- A et reducis, in Trinitate semper permanens in saecula
paginasti, et ad istius vitselucem perduxisti. Precor sseculorum.
dulcissimam pietatem tuam, ut me tuo ccelestilumine ORATIO SANCTI MARTINI.
illuminare digneris, et vias paradisi mihi ostendas, Deus gloriae,qui unus et verus, qui solus et justus
et ad portura salutis aeternaeperducas. Doraine mise- es, in quo omnia, sub quo omnia, per quem orania
ricordissime, dignare in me accendere ignem amoris facta sunt. Exaudi me orantem, sicut exaudisli tres
tui, qui peccata mea consumat, et ad tuum deside- pueros de camino ignis ardentis. Exaudi me oran-
riuro semper accendat; et habitet Spiritus sanctus tem, sicut exaudisti Jonara de ventre coeti. Exaudi
in corde meo, qui me doceat facere voluntates tuas. me orantem, sicut exaudisti Susannam, et liberasti
Domine piissime Pater, mollifica cor meum durum earo de manu iniquorum testium. Exaudi me oran-
et lapideum. Largire mihi compunctionem cordis, ut tem, sicut exaudisti Petrum in mari, et Paulum in
de reatu peccalorum meorum profusas lacrymas vinculis. Parce animaemeae: parce factis meis: parce
ante clementiam tuam fundam. Concede mihi, Do- cunctis criminibus noslris, qui regnas cum Patre et
miue, lacrymas Mariae, qute pedes tuos unguento Filio in ssecula.
unxit, lacrymis rigavit, ct crine tersit. Concede mihi ORATIO SANCTl COLUMBANI.
fidem lalronis, qui in cruce positus te confessus est, "I p
Domine Deus, destrue, et quidquid in me plantat
dicens: Mementomei, Domine, cum venerisin regnum adversarius, eradica; ut destructis iniquitatibus, in
tuum (Luc. xxni, 42); et audire meruit: Amen dico os el cor meum intellectum et opus bonum inseras:
tibi, hodie mecum eris in paradiso (Ibid., v. 43). ut opere et voluntate tibi soli deserviam, et intelli-
Proesta mihi, omnipotens Deus, ut in illa die qua gam mandata tua, et teipsum requiram. Da memo-
jusseris animam meara a corpore separari, 121 riam. Da charitatem. Da castitatem. Da fidem. Da
piam sententiara rnerear audire, et angcli sancti omne, quod scis ad utilitatem animoemese perlinere.
perducant animam meam ad gaudia justorum. An- Domine, fac in me bonum, et proesta mihi, quod scis
geli vero iniqui tristes abscedant a me. Dirigatur ad oportere, qui regnas.
te, Domine, oratio mea, sicut incensum in conspectu ORATIO SANCTI ISIDORI.
tuo. Exaudi, Domine, vocem meam, qua clamavi ad
Tu, Domine, verus doctor et proestitor, advocatus
te, miserere mei et exaudi me. Domine, exaudi ora- et
tionem meam, et cjamor meus ad te veniat. judex, largitor et munitor : terribilis et clemens,
adjutor et consolator, qui caecis mentibus donas
ITEM EJUSDEM.
aspecturo, qui facis infirmis possibile quod prsecipis,
Da mihi, Domine, compunctionem cordis, el la- C ( qui sic pius es, ut assidue rogari velis; sic nmnifi-
crymas oculis meis; ut defleam diebus ac noctibus «iis, ut neminem desperare permittas. Dona quod te
omnes dies negligentiaemeaecum bumilitate et puri- prsestante bene quserimus, parce et perduc nos ad
tatecordisetcharitate. Appropiat oratio mea in con- illam contemplationem, ubi jam tion possimus er-
spectu tuo. Si iratus fueris, Domine, adversum me; rare. Dona facere, quae te inspirante loqui prae-
quem adjutorem quseram, aut quis miserebitur infir- sumpsi. Dona complere, quae alios commonui, ut
mitatibus nieis? Memento,Domine, quod Chananseara qul praestitisti pium sermonem, probabilem quoque
et Publicanum vocasli ad pcenitentiam, el Petrum conferas tuis famulis actionem. Lihera nos, amator
lacrymantem suscepisti; sic et meas suscipere di- hominum benignissime, ab illo periculo; ne sicut
gneris preces, mtsericors Deus, salva me, Salvalor dicit Apostolus, dura aliis proedico, ipse reprobus in-
munJi, qtti regnas. veniar. Quam infirmi simus, tu veraciter nosti;
ORATIO SANCTI HIERONYMI. quali hosle deprimamur, agnoscis: Te quoerit cer-
Ego te, Domine Jesu Christe, vere credo, verum tamen impar. Te expetit mortalis infirmitas; quia
fateor; quia vere redemisti nos : vere, quia vivifi- majestatis tuse gloria est, si Ieo rugiens ab infirma
casti nos; verum, quia salvasti nos. Tu fortior forte, ove superetur; si spiritus 122 violentissimus a de-
victor in proelio, praeparator vitae. Tu resurrectio D ' bilissima carne vincatur. Ille qui de ccelo cecidit, et
mortuorum. Tua sumus vasa, tu noster figulus. Ro- hic te pugnante subdalur; ut si potcstatem ipsius ad
gamus te, Domine, ut vacua spiritu tuo impleas, tempus tua permissione palimur, nequaquam ejus
pleua conserves. Te in Patre credimus : Patrem si- insatiabilibus faucibtts sorbeamur. Fac illum tristem
militer in te confitemur, Spiritum quoque sanctum de humana laetitia, qui de offensionenostra exsultat,
in utroque veneramur. Trinum Deum colimus in Christe Jesu Salvator mundi.
personis, unum in substantia deilatis. Munda me, ITEM EJUSDEM".
Domine, vas tuum, et sanctifica, quod fecisti: de1 Quo fletu mala mea flere incipiara, quibus lacry-
malitia evacua, et iraple de gratia. Praesta mihi, ut; mis facinora mea lugeam, quibus fletibus angustias
fralernam semper teneam charitatem : mala oblivis- meas plangam ? Peccata raea raihi sensum doloris
car, aliena non requiram. Te solum creaturarum1 tulerunt. 0 lacrymie ! ubi vos subduxistis ? ubi estk
omnium, qui unus et verus es, semper diligam Crea- fontes lacrymarum ? ubi cs mcsroris unda ? ubi estis
torevu, qui morlificas et vivificas, deducis ad inferos' lamenta ? quo fugistis fletus ? quo abiistis ploratu»|.
« Ex libris Synonymorum.
 605 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 606
Redite, obsecro vos, in nomine Domini nostri Jesu A irrigate. Plenus snm sceleribus, plenus sum vitiis
Chrisli; redite, progredimini, et oculos meos replete omnibus : vas iniquitatis ego sum. Per omnia mem-
lacrymis. Novemini fontes lacrymarum, aspergite bra mea scelerum insignia agnoscuntur. Nihil est,
me fletibus, fluite super faciem meam, humectate quod justilise reservaverim, totum impietati me tra-
maxillas meas, genas meas irrigate. Date mihi plan- didi. Omne vitium, quod destinavi in carne, perfeci
ctum anxium et amarum. Ego enim infelix et miser in opere. Omne crimen, quod cogitavi, complevi.
flendus ac miserandus, infelicissinius omnhim atque Omnem pravam cogitationem ad sludium perficiendi
miserrimus fceditatem meam conspicio, meuraque deduxi. Hinc est quod inter homines confusus, in
reatum agnosco. Scio me esse peccatorem, et quam ccelum oculos erigere nonvaleo. In vullu enim meo
lurpis sum video. lniquum me esse reprehendo, im- ignominiara porto. In omnibus actibus meis erubesco.
reatus inclinat.
pium me esse accuso. Rogo te, Dcmine, ut ignoscas Faciem meara conscientise 123
mihi; ego agnosco iniquitatem raeam. Inter oranes Confusio operis mei ante oculos versalur. Corde meo
enim gravius corrui, inter omnes deterius cecidi, deprehensus ubique confundor: non audeo quem-
inter omnes plus peccato subjacui, plus caeteris car- piam fiducialiter inlueri. Fidera enim perdidi, pieta-
nali delectationi succubui. Cunclos carnales squalore tem contaminavi, sanctitatem pollui, religionem vi-
luxurise superavi, omniumque impiorum mala sce- *»tiis impiavi. Divina orania atque humana jura violavi.
lere meo vici: ita ut tormenla tartarea vix malis In onrae fas nefasque properavi. Miserere mei, Do-
meis sufficiant. Non est enim peccatum super pec- mine, miserere mei, qui regnas.
catum meum, non est iniquitas super iniquitatem ORATIO SANCTI EFFREM DIACONI.
meam. Et nunc summse clementise Deus, quoniam
Domine Deus et Salvator meiis, quare me de-
delicta mea cognita tibi facio, et in justitiam meara
non abscondo; misericordiara tuam deprecor, mise- reliquisti ? Miserere mei, qttoniam tu es amator orft-
nium solus. Salva me peccatorem, quoniam tu es
ricordiam tuam imploro. Tuam imploro miseratio-
sine peccato solus. Erue me de cceno iniquitatum
nem, tuam quseso clementiam; dele mea peccata,
ablue facinora mea. Peccatorum meorum maculas mearum, ut non infigar in aeternum. Libera me de
ore inimici mei: ecce enim ut leo rugiens devorare
munda, labcra criminum meorum purga, sordes de- me
liclorum meorum absterge, sordes iniquitatum mea- cupit. Excita potentiam tuani, et veni, ut sal-
rum ablue. Non differas mundationem meam Deus. vum me facias; corusca coruscationes tuas. Di-
Totum me tibi sanandura offero, recipiat salutem sperge virtutem inimici, amator hominum benignis-
anima mea. Da vulneri meo salutem. Deus, languo- .* simc. Deus, adjuro te per miserationes tuas, ne
ribus uieis medelam tribue, post plagas yulnerum me cum haedis a sinistris tuis statuas, cum his qui
redde incolumem. Vulneratus sum, medicum qtisero. te exacerbaverunt. Ne dicas mihi, Nescio te: sed
tribue mihi multam misericordiam tuam
Languidus sttni, medelam posco. Consumpta est caro indesinenter propter
cordis compunctionem et fletum: et
mea, contabuit species mea. Ossa mea exaruerunt,
sanctifica me, ut fiam templum gratiae tuae, per
membra mea contabuerunt. Appropinquavi corru-
te, Christe Jesu.
ptioni, umbra mortis comprehendit me. Tenebrae
operueruntme, caligo inferni involvit me. Oppressit ORATIOPRO OMNIPOPULO,
me tenebrarum horror. Doce me facerc voluntatem Ut in regum conlinetur historia.
tuam, qttia Deus meus es tu. Tibi honor, et gloria, Parce, Domine, parce poptilo tuo, quem rede-
et virtus, et potestas in saecula sacculorum. Amen. misti, Christe, sanguine tuo; ut non in scternum
ORATIO SANCTI ISIDORI. irascaris nobis. Deprecamur, Domine, inomni mise-
Succurre mihi, Deus meus, antequam mors veniat, ricordia tua, ut auferatur furor luus et ira tua a
anlequara mors me perimat, anlequam tartarus ra- loco isto, et a domo sancta tua, quoniam peccavi-
piat, antequam flamma comburat, antequam tenebrse mus. Peccavimus tibi, Domine, et tu iratus es no-
me involvant, antequain sine fine deficiam. Subvcni ]) bis, ct non est, qui effugiat manus tuas : sed sup-
mihi Deus meus, priusquam gehenna ignis devorer, plicamus, ut veniat misericordia tua super nos,
pritisqtiam sine termino crucier. Vae mihi misero qui Ninivse pepercisti. Invocantes Dominum excla-
homiui, omni polluto conlagio ! Vae mihi peccalori meraus, ut respiciat populum conculcatum et dolen-
omnium pessimo ! Vse mihi, qui factus sum sentina tem : prolegat templum sanctum suum, neab impiis
pmnium criminum ! Heu mihi, qui superavi oronem contaminetur, sed misereatur nobis. Exclamemus
magnitudinem peccatorum ! Heu mihi, cujus iniqui- omnes ad Dominum dicentes : Peccavimus tibi, Do-
tas excrevit omnem magnitudinem delictorum ! Ob- mine, patientiam habe in nobis, et erue nos a ma-
secro vos, omnes sancti, miseriis meis subvenite, lis istis, quae quotidie accrescunt super nos; Di-
perdilionem meam plangite. Flete me miserum et mitte, Domine, peccata populi tui, secundum multi-
projectum. Flete me mortuum et abominatum. Flete tudinem misericordise tuae, sicut propitius fuisti
me, coelumet terra. Plorate me, omnia elementa. patribus nostris. Propitius esto nobis, el implealur
Ingemisce me, omne genus hiunanum. Suraite super gloria tua universa terra. Recordare, Domine, dic
me lamentum, veniam pro me lacrymis impetrate, angelo percutienti: Sufficit, contine manum tuam,
et preces pro me impio fundite, terram lacrymis et cesset interfectio quaegrassatur in populo, et na
607 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IV. 608
et perduc me ad convivium epularum tuarum, ubi
perdas omnem animam viventem. Exsurge, Domine, A
adjuva nos et libera nos propter nomen tuum. epulantur omnes amici tui tecum. Tu es Jesus
Christus Filius Dei vivi, cum Patre et Spiritu
ORATIO EFFREM DIACONI.
sancto regnans in saeculasseculorum.
. Pone, Domine, lacryraas meas in conspectu tuo,
sicut in promissione tua, ut avertatur inimicus ORATIO SANCTI AUGUSTINI,
meus retrorsum, et expavesoens conturbet, cum Quam xv libris, quos de sancla conscripsit Trinitate,
viderit me in loco quem praeparavit misericordia subjunxit.
tna. Exspectans autem inimicus videre in loco, Domine Deus, credimus in te Patrem, et Filiura,
quem mihi propter delicta mea praeparavit, videat et Spiritum sanctum. Neque enim diceret Veritas:
me in loco lucis et vitae aeternae,et conversus in te- Ite, baptizate gentes in nomine Patris, et Fitii, et
nebris conturbetur, quia nequaquam voluntas ejus Spirilus suncli (Malth. xxvm, 20), nisi Trinilas
effecta est. Ita benignissirae, ita amator hominum, esses. Nec baptizari nos juberes, Domine Deus, in
ita qui solus sine peccato es, effunde super me in- ejus noroine, qui non est Dominus Deus. Nec dice-
sestimabilem et immensam misericordiam tuam, et retur voce divina : Audi, Israel, DominusDeus tuus.,
prsesta mihi ut et ego et hi qui le diligunt regni tui B Dominus unus est (Deut. vi, 4), nisi Trinitas ita
efficiamur haeredes ; el videntes gloriam tuam, ado- esses, ut unus Dominus Deus esses. Et si tu Deus
remus bonitatem luam : et dicamus pariler, qui digni Pater ipse esses, et Filius Verbum tuum Jesus
fuerimusvidereinsatiabilem pulchritudinem raajesta- Christus ipse esses, et donum vestrum Spiritus
tis tuse: Gloria Patri, qui fecit nos, gloria Filio, sanctus : non legeremus in litteris veritatis : Misit
qui sanavit nos, gloria Spiritui sancto, qui renova- Deus Filium suum (Gal. v, 4): nec tu Unigenite
vit nos: Trinitas sancta, une Deus, sub umbra diceres de Spiritu sancto : Qui mittet Paler in no-
alarum tuarum nos protege^qui es benedictus in minemeo, et quem ego mittam vobit a Patre (Joan.,
saecula. III, 17). Ad hanc regulam fidei dirigens intentio-
ORATIO nem meam, quantum pptui, quantum me posse
Pro itineris et navigii prosperilate. fecisli; quaesivi te, et desideravi intelleclu videre
Dei Patris festinare maximum mihi cito peto ad- qnod credidi, et multura disputavi et laboravi.
jutorium. JesuChristi imploro suffragia,qui natus est Domine Deus meus, una spes mea, exaudi me, ne
ex virgine Maria. Sancti quoque Spiritus praesidio fatigatus nolim te quaerere; sed quseram faciem
fungar semper hic vel in exsilio. Christus a me au- tnara semper ardenter. Tu da quserendi vires, qui
ferat pericula cuncta, quoeque daemonum jacula. G te kuveniri fecisti, et magis magisque inveniendi te
Ne me captent hostes atque latrones, ne fures, spem dedisti. Coram te est firmitas et infirmitas
neque mundi praedones. Ne me undae maris, neque niea : illam serva, istam sana. Coram te est scien-
flumina, neque aquae, nulla noceantnumina. Nelene- tia et ignorantia mea : ubi mihi aperuisti, suscipe
bris, vel venti, vel flumine, velis plenis "ventis quo- intrantem ; ubi clausisti, aperi pulsanti. Meminerim
que prosperis maris, cunctis solvar a periculis. Chri- tui, intelligam te, diligara te. Auge in me ista, do-
stus mecum duras ac pestiferas vincat terrae etaqua- nec meformesadintegrum. Scio,scriptuni est[Aug.,
rum bestias : vincat tela aeris vitalia [F., lethalia?], scriptum esse] : In mulliloquio non effugies pecca-
vincat 124 cuncta tonitrui fulgura. Vincat quseque tum (Prov. x, 19). Sed utinam praedicando verbum
venena serpentina, vincat sseva mundi veneficia : tuuen, et laudando te, tantummodo loquerer: non so-
ul hsec cuncla non mihi quoe diximus, neqtie meis lum fugerem peccatum, sed meritum bonum ac-
noceant comitibus. Sanus ego, sani mei comites, «rairerem; quantumlibet meruisses, loquerer [Aug.,
sine damno pergamus incolumes. Sana nave in pe- quamiibet multum sic loquerer]. Neque enim homo
lagi fluctibus, sanis equis velis in terrestribus : de te beatus peccatum prseciperet germano in fide
sana nostra vehatur pecunia, ut sit apta ad nostra filio suo, cui scripsit, dicens: Prmdica verbum, in-
utilia. Iniraici ne sint nobis nociva, quamvis mala v sta opportune, importune (II Tim. IV; 2). Nunquid
prorumpanl consilia. Christi niibi in aeterno no- dicendum est istum non multum locutum, qui non
mine viae cunctae pateant magnopere, si ascendam solum opportune, verum etiam importune verbum
ardua in montium, si descendam convexa in vallium, tuura, Domine, non tacebat? sed ideo non erat mul-
si... vias per vastissimas silvarum, rubo per densis- tum, quia tantum erat necessarium. Libera me,
simas : via plana pergam atque lucida usque loci Deus meus, a multiioquio, quod patior intus in
destinali anima mea misera in conspectu tuo, et confugien-
Domine Jesu Christe, te obsecro per misericor- tem ad misericordiam tuam. Non enim cogitationi-
diam et clementiam tuam, ut prsestes mihi veniam bus taceo, etiam tacens voce [Aug., vocibus]. Et si
delictorum raeorum. Aperi mihi januam vitae, et quidem non cogitarera nisi quod placeret libi, non
princeps tenebrarum non occurrat mihi. Non veniai utique rogarem ut me ab hoc multiloquio liberares.
mihi pes superbioe, et manus extranea non contin- Sed mullae sunt cogitationes mese tales, quales no-
gat mihi: sed suscipe me secundum verbum tuum, sti cogitaliones hominura, quoniara vanaesunt(P«a/.
Locus oorruplus.
 609 LITURGICA. — OFFICIA PER FERIAS. 610
xcm, H). Dona mihi non eis consentire, et siquando ,A Christum venire quid times?
me deleclantur [Aug., delectant], eas nihilominus Non eripit [AL, non abripit] mortalia
improbare, nec in eis velut dormitando immorari: Qui regna dat coelestia.
nec in tantum valeant apud me, ut aliquid in opera Ibant Magi, qua venerant [Al., quam vide-
mea procedat ex illis, sed ab eis mea statim sit [rant]
tuta sententia, tuta conscientia te tuente. Sapiens Stellam sequentes praeviam:
quidam cum de te loqueretur in libro suo, qui Ec- Lumen requirunt munere [AL, lumine],
clesiasticus proprio nomine jam vocatur: Multa, Deum fatentur munere.
inquit, dicimus, et non pervenimus; et consummatio Katerva matrum personat
sermonum universa ipse est (Eccli. XLHI,29). Cum Collisa deflens pignora :
ergo pervenerimus ad te, cessabunt multa isla quoe Quorum tyrannus millia
125 dicimus, et non pervenimus; et manebis unus Christo sacravit victima [Al., victimam].
omnia in oranibus ; et sine fine dicemus unum, lau- • Lavacra puri gurgitis
dantes te in unum, et in te etiam facti nos unum, Ccelestis Agnus attigit:
Domine Deus une «. Deus Trinitas, ignosce mihi Peccata quae non detulit
omnia peccata mea, et in hac integritate fidei, et " Nos obluendo sustulit.
bonorum operum perfectione custodi me, et ab om- Miraculis dedit fidem
nibus insidiis diaboli et hominum libera me, et sub Habere secundum Patrem \AL, Habere se
umbra alarum tuarum prolege me, qui es benedic- [Deum Patrem]:
tus in soecula. Infirma sanans corpora,
HYMNUSBEATI EPISCOPI SEDULII b , Et suscitans [AL, resuscitans] cadavera.
De nativitate, et baptismo, et virtute, et traditione , el Novum genus potentise
passione, resurrectione et ascensioneDomini nostri Aqua [AL, aquae] rubescunt hydriae :
Jesu Christi. Vinumque jussa fundere
A solis ortus cardine Mutavit unda originem.
Ad usque terrae limitem , Orat salutem servulo
Christum canamus principem Nixus [AL, Flexus] genu Centurio :
Natum Maria virgine. Credentis ardor plurimus
Beatus auctor saeculi Exstinxit ignes febrium.
Servile corpus induit, Petrus per undas arabulat [AL, ambulans]
^ Christi levatus [AL, levatur] dextera:
Ut carne carnem liberans
Natura quam negaverat,
Neperderet quos [Al., quod] condidit.
Clausae[At., clausa] parentis viscera Fides paravit semilara.
Coelestisintrat gralia: Quarta die jam fctidus
Venter puellaebajulat Vitam recepil Lazarus:
Secreta quaenon noverat. Mortisque liber [AL , Cunctisque liber] vin-
Domuspudici corporis [AL, pectoris] [culis
Templum repente fil Dei: Factus est superstes sibi.
lntacta nesciens virum Rivos cruoris torridi [AL, horridi]
Verbo concepit Filium. Contacla vestis obstruit:
Enixa est puerpera [AL, Enixa jam puer- Fletu rigantis [AL, rigante] supplicis
[pera est] Clausit fluenta [AL, Arent fluentia] sanguinis.
Quem Gabriel praedixerat : Solutus omni languore [At., omni corpore]
Quem matris alvo gestiens Jussus repente surgere ,
Clausus Joannes senserat. ]D Suis vicissim gressibus
Feno jacere pertulit, M$er vehebat Iectulum.
Praesepe non abhorruit : Tunc ilie Judas carnifex
Parvoque lacte pastus est, Ausus Magistrum tradere,
Per quem nec ales esurit. Pacem ferebat osculo
| Gaudet chorus coelestium, Quam non habebat pectore.
' Et angeli canunt Deo : Verax datur fallacibus,
Palamqtte fit pastoribus Pium flagellat impius :
, Pastor Crealor omnium. Crucique fixus innocens
j Hostis Herodes impie, Conjunctus est [AL, conjungitur] latronibus.
« Apud Aug. ita haec oratio c.auditur : < Deus presbyteri hymnus acrostichis , totam vitam Christi
Trinitas, quoecunquedixi in his libris de tuo, agno- continens. Inde differenles lectiones accepimus. No-
scant et tui : si qua de meo, et tu ignosce et lui.i tabit lector primas litteras stropharum hujus car-
b Exstat hic hymnus editus tom.VI Bibl. PP. edit. minis totum alphabetum rcferre.4
Lugdun., pag. 471, sub hoc titulo : Cacti Sedulii
m B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IV. %&
126 ^yro [^'•> ^er 0 >forte '*?• ^i' 0' '^est ^i perculit; quare quotidianis deceptionibus impius c*--
[Christo] myrrham post sabbatum lumniator insequitur ? Et sicut ille fragllitatem n»*
Quaedamvehebant compares [Al., corpori], stram nOn desinit impetere, ita tnis possit vlrifts*
Quas allocutus angelus : confusus abscedere. Non perraittas , bone Rex, 1»
Vivum sepulcrum non tegit [AL, vivum se- nobis saevissimum hostem sua vota complere, qui te
[pulcro non tegi]. graviter eligit offendere. Qnid nos sicut leo rugienp
Ymnis venite dulcibus circuit? Quid devorare «eontendit? Semel illi in ba-
Omnes canamus subditum ptismate sacro reiuintiavimus; serael tibi Domino
Christi triumpho tartarum, credere professi sumws. Tales nos per tuam defen-
Qui nos [AL, qui vos] redemit venditos. sionera concede servari, quales nos fieri per aquam
Zelum draconis invidi regenerationis, Creator altissime, praestitisti. Qui
Et os leonis pessimi j tui esse ccepimus, alium Deum neseiamus. Tna
Calcavil unicus Dei, gratia redempti sumus , tua wandata, te donante,
Sese qui [AL, seseque] coelis reddidit. faciamus. Si nos relinqnis , tergiversator invadit.
Gloria Patri higenito, Indefessus atque impudens semper assistit, lucra sua
Gloria Unigenito , B computans humanas ruinas. Blanditur ut decipiat,
Una cum sancto Spiritu instigat ut perimat. Maxime per corpus nostrura
In sempitema ssecula. animas decipit, et ita labilis per desideria humana
ORATIO. diffunditur, ut nulla pene providentia , nullo prius
consilio sentiatur. Longum est per singula discur-
Praesta, Domine, legentibus profectum, quserenti- rere. Tali
bus legem tuam, peccatorum omniura reraissioncm : quis possit obsislere, nisi tu, Domine, illi
decreveris obviare ? Quid enim de nobis possit fa-
ut qui desiderio magno ad lumen Scripturarum tua-
cere, qui te in nostro corpore ausus fuit per subdola
rum pervenire cupimus, nullis peccatis caligantibus macbinamenta tentare ? Exaudi
nos, o ctlstos homi-
obscuremur. Attrahe nos ad te virtute oronipotentise num. Hic nos ab illo
indulgentia tua libera, qui nos
tuae.Ne relinquas sua voluntate vagari, quos pretioso trahere nititur ad
redemisli. tuam in nobis non si- gehennam. Cum iUo sortem non
sanguine Imaginem ut tecum, Domine, habere possimus. Vin-
habeamus,
nasobscurari, quse site praestante defendatur, non dica fabricam tuam ab illo
non nobis liceat tua dona qui destruit, Dominari
diabolo, subvertere; quia alios si faciunt
totum fragile, quidquid tibi nititur obviare. Audi sed [F., sicfacit],qui seipsedamnavit:
potius ille cum suis pereat, qui perdere cuncta
nos, pie Rex, conlra peccata nostra, etpriu? illa a C festinat Cmtera desunt.
nobis remove, antequam nos per ea juste possis in
tua examinatione damnare.. Quid nobis nostra insi- ORATIO D. ALCUINIJN NOCTE ».
diatur iniquitas? Quid contra nos delicta confligunt?
Creaturam luam evertere cupiunt, qui nulla substan- Qui placido in puppi carpebat pectore somnum ,
tia firmifale consistunt diabolus, cur nos insatu- Exsurgens ventis imperat et pelago.
rabili dolore prosequitur? Nttnquid illi consilium Fessa labore gravi quamvis hic membra quiescant
dedimus, ul tibi Domino superbus existeret, et de Ad se concedat cor vigilare meum.
beatiludine collata caderet, cum tantoe per te vir- Agne Dei, mundi qui crimina cuncta tulisti,
tutis insignia possideret ? Sufficiatquod nos in Adam Conserva requiem mitis ab hoste meam.
« Hoc carmen exstat sub nomine Alcuini in Libcllo rali bibliotheca Monacensi servato, quem typis man-
precationura Caroli Calvi, ex codice aureis litteris davitF. Felicianus episcopus Scaldensis lngolstadii
scripto et pretiose.quondam ornato atque in Electo- anno 1583, in-8°.

127 OPUSCULUM QUARTUM.

ALCUINI DE BAPTISMI CJEREMONIIS

AD ODUINUM PRESBYTERUM EPISTOLA.

Albinus magister fllio •eharissimo Oduino [Ms. D te diligenter per donum Dei erudire curavi), ad c«x
Einsidl., Oduuino; Mt. Reg. Paris., Adoino] pres- gnoscendura rationabUem sacri baptismatis ordinem,
bytero salutem. de ministeriis [Ms. Einsidl., mysteriis] totius oflicii
Quia divina donante gratia ad id diutino te per- tibi breviter scribere volui, ut cognoscas quam ne-
duxi labore, ut sacerdotali honore [Ms. EinsidL, sa- cessarium sit nihil proetermittere quod a sanctis Pa-
cerdotalis honoris] dignus babearis (Et [ulinara] tam tribus suroptum est [Mss., statutum; ot., constitu-
eleganter illud in domo Dei ministres oflicium, quam Uira est] in illo oflicio.
613 MORALIA. — LIBER DE VIRTUTIBUS ET VITHS. 614
a Primo paganus catechumenus fit; accedens ad A mersione baptizatur. Et recte homo, qui ad imagi-
baptismum maligno renuntiat [Mss., renuntiet] spi- nem sanctae Trinitatis conditus est, per invocationem
ritui et omnibus damnosis ejus et [Al. et omitt.] sanctse Trinitatis ad eamdero renovalur imaginem.
pompis. Exsufflatur etiam ut, fugato diabolo, Christo Et quia tertio [AL, qui terno] gradu peccati, id est
Domino [Al., Deo] paretur introitus. Exorcizatur, id consensu, cecidil in mortem, tertio elevatus de
est, conjuratur malignus spirilus, utexeat etrecedat, fonte per gratiam resurgat [Ms. Reg., resurget] ad
dans locum Deo vero. Accipit catechunienorum vitaro- Tunc albis induitur vestimentis, propter gau-
[Ms. Fris., catechumenus] salem, ut putrida et fluxa dium regenerationis, ac castitatem vitae, et angelici
ejus peccata sapientiae sale, divino munere, mun- splendoris decorem. Tunc sacro chrismate caput un-
dentur. Deinde symboli apostolici traditur ei fides, gitur [Ms., perungitur], et mystico tegitur velamine;
ut vacua domus, et a prisco babitatore derelicla, ut intelligat se diadema regni et sacerdotii dignita-
fide ornetur, et ut praeparetur habitalio Deo [Ms. tem porlaturum [Mss., porlare], juxta Apostolum :
Reg., Dei]. Tunc fiunt scrutinia, ut exploretur ser- Vos estis genus regale et sacerdotate, offerentes vos-
vus, an [Mss., exploretur saepiusquam firmiter] post met Domino [Ms., Deo vivo]hostiam sanctam el Deo
renuntiationem Satanae sacra verba datae fidei ra- placentem (I Petri n, 9; Rom. XJI,1). Sic corpore et
dicitns corde defixerit. Tanguntur et nares, ut B sanguine Doriiinico confirmatur, ut illius sit capitis
quantliu spiritum naribus trahat, in fide accepta membrum qui pro eo [Al., pro nobis] passus est et
perduret. Pectus quoque eidem [Ms. Fris., eodem] resurrexit. Novissime per impositionem manuum a
perungitur oleo, ut signo sanctae crucis diabolo clau- summo Sacerdote septiformis gratise Spiritum acci-
datur ingressus. Signantur et scapuloe, ut undique pit, ut roborettir per Spiritum sanctum ad praedican-
muniatur. Item in pectoris et scapulae unctione si- dum aliis, qui fuit in baptismo per gratiam vitse do-
gnatur fidei firmitas, et operuro bonorum perseve- natus seternae[AL, vita... aeterna].
rantia. Et sic in nomine sanclae Trinitatis trina sub-
o Vide inter supposita librum de divinis Officiis, cap. 19; et epist. 90.

a
m OPUSGULUM OUINTUM.

DE VIRTUTIBUS ET VITIIS LIBER

AD WIDONEM COMITEM.

EPISTOLA NUNCUPATORIA. C currere solatium, litterarmu lectionem; ut animns

Dilectissimo filio Widoni [Al., Huitoni] comiti, exterioribus fatigatus molestiis, ad seipsum reversus
humilis levita Alcuinus salutem. habeat, in quo gaudeat; et quo maxkne festinare
Memor sum pelitionis tuoe et promissionis mese, debeat, intelligat. Sicut "meas(4/., sicut ego a me
qua me obnixe flagitasti, aliqua tuse occupationi, hasj diligenter flagitasti piaeexhortalionis litterttlas,
quam te in bellicis rebus habere novimus, exhorta- ita te humiliter deposco, ut easdera saepitis relegere
menta [Al., aliquod... exhortamentum] brevi ser- digneris. Ob hoc tuarn, dilectissime fili, diiectionem
mone conscribere, ut habeas [AL, haberes] jugiter obnixe deprecor, ut plurima tibi ipse [AL, ut optima
inter manus manuales [AL, in manibus] paternse IM 'ipsi] eleemosynarum largitione, et judicum ac
admonitionis sententias, in qusbus teipsum consi- judiciorum aequitate, et misericordiaesedulitate, coe-
derare debuisses [AL, potujsses], atque ad seternae Ieitis gloriae habitationem indefessa voluntate prae-
beatitudinis excitare studium : cui tam bonestoe pe- parare studeas. In qtto opere et desiderlo te divina
titioni libenter me annuere fateor, optans meae de- clementia semper ubique adjuvare dignetur
[diie-
votionis apices tibi ad perpetuam proficere salutem. ofissime filij.
Quos etiam, quamvis minus eloquenter videas esse
129 CAPUT PRIMUMi>.
compositos [AL, videantur esse compositi], tamen D
certissime scito sanctae charitatis vigore eosdcni De sapientia.
esse dictatos. SinguJis siquidem hujus sermonis se- Primum [AL, Prirao] omnium qua;rendum homini
riem distinxi capitulis, quatenus facilius vestne est quaesit vera scientia veraque
sapientia : quia
[Al. tuse] devotionis memoriaehaec mea dicta inhae- sapientia hujus mundi stultitia est apud Deum (I Cor.
rere potuissent; sciens te in multis saecukirium III, 19). Scientia vera est a diaboli
servitio, quod
rerum cogitationibus occupatum. Unde precor san- sunt peccata, recedere; et
sapientia perfecta
ctum salutis vestrse [Al., sanctae saltttis tuse] desi- est Deum colere secundum mandatorum illius veri-
derium, ad harura saepius, quasi ad quoddam re- tatem : qttia in his duobus [AL, add., mandatis]
a Videantur, quse de hoc
opusculo praenolavimus exhibentur, ex variis codd. mss depronipsimus.
in Monito prsevio. Ea quse hic uncinis conclusa h Hoc caput pars est sermonis 503 S.
Augustini.
 615 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. 616
vita beata acquiritur, sicut Psalmista ait : Diverte A mino [Al., Deo], ut qui diligit Dominum [Al., Deum),
a malo et fac bonum (Psal. xxxm, 15). Non enim ditigat et proximum (Uoan. iv, 21). Si forte quisli-
sufficit cuiquara mala non facere, nisi eliamet bona bet quserat quis sit proximus, sciat omnem Christia-
faciat: nec bona facere, nisi etiam et mala non num recte proximum dici, quia omnes in baptismo
committat [Al. et mala amittat]. Omnis ergo aui sic filii Dei sanctificamur, ut fratres simus spiritualiter
sapiens est, procul dubio beatus erit ii< seternum; in charitate perfecta. Nobilior est generalio spiri-
beata siquidem [vita] est cogniiio divinitatis; cogni- tualis quam carnalis, de qua in Evangelio ipsa Ve-
tio [vero| divinitatis virtus boni operis est : virtus ritas ait : Nisi quis renatus [Al., natus] fuerit ex
boni operis fructus esl seternaebeatitudinis. aqua et Spirilu [sancto], non potest introire in re-
CAPUT II. gnum Dei (Joan. m, 5). Discat homo quaesuntprse-
De fide. cepta Dei, et ea custodiat quantum valeat : et sic se
cognoscat charitatem Dei habere. Quorum aliqua
Sed hoec cognitio divinitatis et scientia veritatis tuae ostendere, dilectissime fili, devotioni nominatira
per fidem catholicam discenda est; quia sine fide curabo, ut paucis iniellectis [AL, perspectis] facilius
impossibileest placere Deo (Hebr. xi, 6). Vere beatus aliorum virtutes inteiligere valeas b.
est, qui et recte credendo bene vivit, et bene vivendo
fidem rectam custodit. Igitur sicut otiosa est fides 130 CAPUT IV.
sine operibus [bonis], ita nihil proficiuiit opera bona De sve.
sine fide recla. Unde et beatus Jacobus apostolus Tria quiuem [Al., qusedam] proposuit animseno-
dixit: Quxdproderit, fralres mei, si fidem quis dicat strae necessaria egregius gentium doctor, dicens :
se habere, opera autem non faciat [Codd. mss. Iia- Spes, fides, charitas, tria hmc : major autem his est
beat]1 Nuniuid poterit fides salvare eum? Fides sine charitas (I Cor. xm, 13). Nemo igitur, quamvis in-
operibus mortua est [Codd. mss., otiosa est]. Sicut genti peccatorum pondere preraatur, de bonitate di-
enim corpus sine spiritu mortuum est, ita et fides sine vinse pietatis desperare debet: sed spe certae
[Ms.,
operibus mortua est (Jac. n, 14 seqq.) : de cujus ex- cerla] misericordiaeillius indulgentiam sibi quotidia-
cellentia esl alterius teraporis disputare; quia bre- nis deprecari lacrymis; quam recte sperare possunt,
viarium, quod de mandatis Dei tibi petisti districto si ab actione pravi operis cessabunt. Ideo nec propter
serraone fieri a, profundissimas de fide catholica ra- spem veniae perseveranter peccare debemus, neque
tiones [Edit., orationes, mendose ] explicare non quia Deus juste peccata punit, veniam desperare de-
poterit. bemus : sed utroque periculo evitato, et a malo de-
CAPUT III. clinemus, el de pietate Dei veniam speremus. Simi-
De charitate. liter et in omni tribulationum angustia, spe ad sola-
In prseceptis vero Dei charitas obtinet principa- tium supernae pietalis currendum est, quia in illo
tum, sine cujus perfectione nihil Deo placere posse solo omnis spes et salus sine dubio consistit, dicente
Paulus testatur apostolus (I Cor. xni), qui nec mar- Propheta : In Deo salulare meum et gloria mea :
Deus auxilii mei, et spes mea in Deo est ( Psal.
tyrium nec soeculicontemptum, nec eleemosynarum
largitionem, sine charitatis oflicio quiriquam profi- LXI,8).
cere posse [AL, prodesse] ostendit. Inde et ipse Do- CAPUT V.
0 De lectionis studio.
minus a quodam scriba interrogatus quod esset
mandatum maximum, respondit : Diliges Dominum Sanctarum lectio Scripturarum divinaeest cogni-
Deum tuum ex tolo corde luo, et ex tota anima tua, tio beatitudinis. In his enim quasi in quodam spe-
et ex tota mente tua. Addidit quoque : Secundum culo homo seipsum considerare potest, qualis sit, vel
autem simite est huic : Diliges proximum tuum sicut quo tendat. Lectio assidua purificat animam, timo-
teipsum; in his duobus mandatis tota Lex pendet et rem incutit gehennae, ad gaudia superna cor instigat
prophetm (Matth. xxn, 36 seq.). Quodvero ait : Ex p legentis. Qui vult cum Deo semper esse, frequenter
toto corde, ex tota anima, ex tola mente, id est, toto debet orare [frequenter] etlegere. Nam cum oramus,
intellectu , tota voluntate, et ex omni memoria ipsi cum Deo loquimur : cum vero legimus, Deus
Deum esse diligendum. Dei vero dilectio in obser- nobiscum loquitur. Geminum confert donum lectio
vatione mandatorum ejus tota consistit, sicut alibi sanctarum Scripturarum, sive quia intellectum men-
ait: Si quis diligit me, sermones meos servat (Joan. tis erudit, seu quod a mundi vanitatibus abstractum
xiv, 23). Unde ipsa Veritas alibi ait : /» hoc cogno- hominem ad amorem Dei perducit. Labor honestus
scent omnes , quia mei disapuli estis, si dilectionem est lectionis [studium], et multum ad emundationem.
habueritis ad invicem (Ibid., XIII, 35). ItemAposto- animaeproficit. Sicut enim ex carnalibus escis alitur
lus : Plenitudo tegis est dilectio (Rom. xiu, 10). Itemi caro, ita ex divinis eloquiis interior homo nutritur
Joannes evangelista : Hoc mandatum habemusa Do- et pascitur, sicut Psalmista ait : Quam dulcia fauci-
°- Ms. S. Jacobi Scotorum : Quta breviarium, quodf mitur : Quorum aliqua dignum est breviter demon-
de mandatis Dei scribere decrevimus, profunaissi- strare, ut facilius virtutes alim possint inlelligi.
mas, etc. c Hoc cap. 5 pars est sermonis 302 S. Aug.
i>In cod. ms. S. Jacobi ullima sententia sic expri-
6H MORALIA. — LIBER DE VIRTUTIBUS ET VITIIS. 6!8
cibusmets eioquia tua,Domine! super metetfavum ori A dara Dei misericordiam misericorJioe operibuB ariju-
meo (Psal. cxvni, 103). Sed ille beatissiraus est, qui vemur. Quomodo a Deo misericordiam exspectat
divinas Scripturas legens, verba vertit in opera. [Ms., sperat], qui crudelis est in conservos suos?
Oranis plane Scriptura sancta ad noslram scripta est Sicut quis cupit Deum sibi misereri,ita etmiserea-
salutem, ut proficiamus in eis in vcritatis cogni- tur debitoribus suis. Certissime indulgentiam exspe-
tione. Ssepius coecusoffendit quam videns : sic igno- ctare[.Ms.,sperare] poterit, qui aliis indulgere novit.
rans legem Dei scepius ignoranter pcccat, quara ille Ad misericordise opus optimo nos in Evangelio Do-
qui scit. Sicut caecus sine ductore, sic homo sine miniis exemplo roboravit, ubi ait: Eslote misericor-
doctore viam rectani vix graditur. des, sicut et Pater vester cmlestis misericors est. Qiii
solem siium oriri facit super bonos et malos, el pluit
CAPUT VI.
De pace. super juslos et injustos (Luc. vi, 36). Omnis miseri-
cordia faciet locum unicuique secundum meritum
Salvator ad Patrera rediens, quasi speciale munus operum suorum. Qui facitmisericordiam, Deo offert
discipulis pacis dedit proecepta, dicens : Pacemmeam sacrificium salutis [M.i., satis] placabile. In judice
do vobis, pacem relinquo vobis (Joan. xiv, 27). In misericordia et disciplina debet esse : quia una sine
pace vos diraitto, in pace vos inveniam. Proficiscens B altera bene esse non possit [Ms., poterit]. Nam mi-
voluit dare, quoe desiderabat rediens in omnibus in- sericordia sola si fuerit, securitatem facit peccandi
veuire. Cujus pacis ornamenta mirabiliter alio subjectis. Iterum, si disciplina sola semper aderit,
ostendit loco, dicens : Beati pacifici, quoniam jilii vertitur animus delinquentis in desperationem, et
Dei vocabuiitur (Multh. v, 9). En Filius Dei incipit judex non merebitur a Deo misericordiam : sed
vocari, qui pacificus esse jam coepil. Non vult Filius hanc misericordiain a seipso debet homo incipere.
Dei dici, qui pacem noluerit amplecii. Negat sibi Quomodo in aliis est misericors, qui in seipso cru-
Patrera Deura, qui pacificus esse contemnit. Sed delis est? In seipso crudelis est, qtti sibi perpetuas
hsec pax cum bonis el Dei prsecepta servantibus cu- peccatis suis parat flammas. Bene misericors est,
stodienda est, non cum iniquis et sceleratis, qui qui a seipso incipit, et se
diligenter custodit, ne pu-
pacem inter se habent in peccatis suis. Pax Christi niatur cum diabolo, et sic aliis praestet, quod sibi
ad salutem proficit sempilernam. Pax quoein diabolo bonum esse perspicit.
est, ad perpetuam pervenit [AL, ducit] perditionem. »>CAPUT VIII
Pax cum bonis, et bellum cum viliis, semper habenda
est. Mala siquidem hominum impiorum odio ha* De indulgentia.
benda sunt, non homines ipsi, quamvis mali sunt, C Dominus in Evangelio ait : Dimitiite, et dimittetur
quia creatura Dei sunt. Pax vero, quse in nobis [A/., vobis.Item : Si dimiserilis homimbus peccata eorum,
in bonis] est, concordiam fratrum, et charitatem dimittet et vobis Pater vester cceleslis peccata vestra.
copulat proximorum. Pax spiritum Dei specialiter Si non dimiseritis hominibus, nec Pater vester ccelestis
promeretur. Pax dilectionis mater est. Pax indicium dimittet vobis peccata vestra (Matth. vi, l&, 15). Haec
est sanctitatis, de qua Deus per prophetam ait: vero Domini sententia magnam super hos miseri-
Pacem et veritatem diligite (Zacli. vin, 19). Pax ple- cordiam [Ms., clementiaro] sonat hist qui eam recte
bis est sanitas, gloria sacerriolis, el patriae loetitia, intelligere possunt. Igitur ex nostro judicio judicat
et terror bostium sive visibilium, sive invisibilium. nos Deus, et quodammodo in potestate nostra est,
131 Omnibus viribus pax est custodienda> quia quomodo judicemur a judice Deo. Si misericorditer
semper in Deo manet. Qui in pace sancta manet, judicamus de in nos delinquentibus, misericorditer
cum sanctis Dei manet. Sacerdolis est in pace popu- judicabit Deus de nobis in se peccantibus. Intenda-
lum Dei admonere quid debeat agere : populi est in mus exemplura illius, sicut Doctor
gentium ait:
humilitate audire quoe monet sacerdos. Quidquid Donate in vobismetipsis,si quis adversus aliquem ha-
non licet, pastoris est prohibere ne fiat : plebis est bet querelam. Sicut Deus donat [Ms., donavit] vobit
audire, ne faciat. D i» Christo, ita el vos facite (Co/bss,m,13).-Quomodo
* CAPUT VII. Deus in Christo nobis nostra peccata donavit : sic
De misericordia. etiam nos his qui in nos ueccant, dimittamus. Item :
ProBcipuumest misericordise bonum, de qua ipse Nulli malum pro malo reddentes. Et alio loco : Noli
Salvator ait: Beati misericordes, quoniam ipsi mise- vinci a malo, sed vincein bono malum (Rom. xn, 17,
ricordiam consequentur(Matlh. V,7). Non potestpec- 21). Sciendum estcerlissiinequod unusquisque talem
cator a Deo misericordiam sperare, qui misericor- indulgentiam acceptunis est a Deo, qualem et ipse
diam non facit peccantibus in se. Ergo dimittat bomo dederit proximo suo. Illa oratio pro peccatis nostris
temporale debitum, ut mereattir recipere seternale ad aures omnipotentis Dei cito perveniet, si delin-
bonura. Si aniraas nostras cupimus peccatorum sor- quentium [in nos] preces iri hostris auribus accepta-
dibus emundari, misericordiam in nos peccantibus biles sunt. Qui clemenfer peccantibus ignoscere no-
non negemus, ut in die retributionis ad promeren- vit, clementiam divinse pietalis certissime accipiet.
Hoc cap. 7 pars est sermonis 30i S: Ang. b Hoc cap. 8 altera pars est sermoriis 304 S.
Aug.
PATROL. CI. 20
 619 B. F. ALBINI SEU ALCITNI OPERUM PARS IV. 620
Sic enim remittetur nobis, ul nos remiscrcmus eis A lis angeloruin creatura ccciriit de coelo : perhumi-
qui nobis quacunque raalignilate nocuerunt. litatem [Dei] fragilitas humanoe natura; ascendit ad
coelum.Honesta est enim inter homines humilitatis
132 CAPUT IX.
De patientia. consueludo, sicut Salomon ait : Ubi fuerit superbia,
ibi erit et contumetia. Ubi autem humilitas, ibi et sa-
tn patientia vestra, dicilur in Evangelio, posside-
Item alius [quidarn] Sapiens ;
vitis animas restras (Luc. xxi, 19). In omni enim pienth (Prov. xi, 2).
vita hitmana palientia neccssaria est. Sicut itaque Quanlo mujor es, humilia te in omnibus, et coram Deo
inveniesgraliam (Eccli. m, 20). Item Dominus dicit
palienter sufferre debemus injurias ab aliis in nos
per prophetam : Ad quem autem respiciam nisi ad
delatas, ila et paticnter tribulationes quoe nobis eve-
humilem,el quietum,et tremenlemverbamea (Isai. LXVI,
nienl, snflcrre neccsse est. Saepissimein hoc saeculo 2) ? Quicunque humilis ct quietus non
boni a reprobis tribulationes patiuntur. Irieo si qtiisli- test in eo habitare crit, non po-
bet post bona opera tribulationcs patitur, non debel milis factus est nostrse gratia Spiritus sancti. Deus hu-
salutis causa, ut erabescat
in cogitationc dicere : Perdidi opcra mea bona quae homo
superbus esse. humilitate inclinalur
faciebaro. Qui enim hoc dixerit, non pro amore Dei, cor ad ima, tanlum Quantum
sed pro mercede felicitatis hujus vitoe, aut pro laude B milis proficit in excelso. Quienim hu-
erit, exaltabitur in gloria \AL, qui hic humilis
hiimana opus bonum fecisse cognoscitur. Probabitur fueritin terra.... in
gloria futura]. Primus humilila-
cniin homo flagellis-Dei, quo animo bcnefaciat, vel tis
gradtts est veritatis scrmonem humiliter audire,
qua forliludine sufferat tentationes sibi superve- memoriter retinere, voluntarie perficere. Eam
nientes. Tentat eniin vos Deus, dicit Apostolus, ut pe, quam non invenit humilem quip-
sciat si diligitis eum. Prorsus, tribulatio palientiam tera. Quanlum [veritas] fugit men-
quis hurailior erit de seipso, tanto
operalur, palientia aulem opus est perfeclum. Bealus
major erit in conspectu Dei. Superbus vero quanlo
enim vir, qui suffert tentuiionem, quoniam cum pro- gloriosior
apparet inter homines, tanto dejectior erit
batus fuerit, accipiet coronam vitm, quam repromisit ante Deum. Qui enira sine humilitate Dona
Deus diliqentibus se (Jac. i, 3, i). Nemo bene sa- agit, in ventum opera
133 pulverem portat. Quid snper-
piens esl, qui paticntiam non habet. Fortior est do- bit terra ct cinis, dtim venlo superbise dispergitur,
minator [Ms., domitor] animi sui expugnatore urbium euod jejuniis et
In vero est eleemosynis congregare videtur?
(Prov. xvi, 32). paticntia quoercnda igno- Noli, o homo, in virtutibus tuis gloriari; quia alterum
scendi facnltas, non vindicandi opportunitas. Tales habiturus es
judicem, non teipsum; in cujus con-
sunt quiJam, qui tempore injuriarum patienter suf- speclu
teipsum in corrie tuo humiliare oportet, qua-
ferunt, ut subsequenter facilius vindicare valeant. C temis ille te exaltet in temporc reiributionis luse.De-
Hi veram non habent patientiam. Patienlia vera est scende ut
ascenJas, humiliare ut exalteris, ne exal-
in faciem forliter sustinere injurias, etin futurovin- tatus humilieris. enim sibi vilis est, anle Deum
Qui
dictonn non quoerere, sed ex corde ignoscere. Sine est [AL, pulcher eslj; et qui sibi displicet,
esse si majatius
ferro vel flamiuis martyres possumus, patien- Dcoplacet [AL, et qui sibi placent, Deo
tiam veraciler in animo servamus cum proximis no- Esto displicent].
ijylur parvus in oculis tuis, ut sis magnus in
stris. Laudabilius est injuriam tacendo declinare, oculis Doniini. Tanto enim eris
tolerat apud Deuin pretio-
quain responriendo superare. Qui palienter sior, quanto fueris ante oculos tuos despectior. In
mala, in futurocoronam merebitur sempiternam. sur.imo honorc summa tibi sit humilitas. Honoris
• « CAPLT X. laus cst. huinilitalis virtus.
De liumilitate.
CAPTJTXI.
Quauta sit ver;e huniilitatis virtus, facile ex ver-
De compunclione cordis.
bis Domini cognoscitur, qui ut superbiam Pharisoeo-
runi daranaret, dixit: Omnis qui se exaltat, humilia- Compunctio cordis ex humilitalis virtute nascitur;
bitur, et qui se humilial, exaltabitur (Matth. xxm, 12). de compunctione confessio peccatorum; de confes-
Huniilitatis passibus ad coeli culmina conscendilur; D sione poenitentia ; de poenilentia vera proveniel de-
quia Deus excelsus non superbia, sed humilitate at- Iictorum indulgentia. Compunctio cordis est humili-
tmgiUir. De quo dictum est: Deus superbis resistit, tas mentis, cum lacrymis, et recordatione peccato-
humitibus autem dat gratiam (Jac. iv, 6). Unde et in mm, ettiraore judicii. Ex gemino fonte corapunclio-
psalmis dicitur : Excetsus Dominuset humilia respi- nis solent profluere Iacrynuc; id est, dura merita
city et alta a hnge cognoscit (Psal. cxxxvn, 6). operum stiorum diligentius [Ms., dum mens.... dili-
Alta posuit pro superbis, humilia vero pro humilibus gentius mala] consideral; altera dum desiderio aeler-
[AL, pro mansuetis]. Humilia respicit, ut attollat: naevitae suspirat. Unde Propheta ait : Sitivit anima
alta, id est, superba cognoscit, ut dejiciat. Discamus mea ad Deum vivum.-quandoveniam el appareboante
mihi lacrijnue mem panis die ac
igitur humilitatem, pcr quam Deo propinquare pote- facicm Dei? Fuerunl
rimus, sicut tpse in Evangelio ait : Discitea me quia nocte (Psal. XLI,3, i). Item : Concupiscit et deficil
mitis sum el humiUscorde, et invenietis requicm ani- anima mea in atria Domini. Et : Cor meum, et caro
tnabus vestris [Mattli. xi, 29). Pcr superbiam mirabi- mea exsultuverunt in Deuin rivum (Psal. Lxxxi.'f.
» Hoc caput 10 pars est serroonis 297 S. Aug
621 MORALIA.— LIBER DE VlRTUTIBUS ET VITIIS. 622
Ita sicut foras flammis,
3). Quatttor sunt qualilales affectionura [Ms., affli-, Liramanitatcm, et neglexerunt.
ctionum], quibus cogitatio jusli laedio salubri cOm- ita intus in conscientia propria torqttentur. Quomodo
pungitur, hoc est, memoria proeteritorum facinorum, potest medicus vulnus sanare, quod aegrotus osten-
recordatio futurarum poenarum, consideratio pere- dere crubescit? Deus enim confessionem nostrani
habeat causam ignoscendi. Qui
grinationis suoe in hujuS viloe miseria, desiderium desiderat, ut justam
supernse patriae, quatenus ad eam quanlocius valeat peccata sua occultat, et erubescit salubriter confiteri,
pervenire. Quando ergo ista in cOrde hominis fiunt, Deuin lestemhabet nunc, et iterum habebiteum ulto-
sciendum est lunc esse Deumper gratiam suam cordi rem. Optime se judicat homo in hac vita, nejudice-
humano proesenlem. LTnde et in psalmo dicitur : tur a Deo damnatione perpetua. Duplicem habere de-
Deus vitam meam nuniiavi libi; posui [Ms., posuisti] bct fletum in poenitentia omnis peccator, sive quia
lacrymas meas in conspectu luo, sicut et in promis- per negligentiam bonum non fecit, seu quia malum
sione tua (Psal. LV,9). Promissio iiidiilgentioeqttam per audaciam perpetravit. Quod enim oportuit, non
habemus a Deo, lacrymas poenitentiae excitat cordi gessit, etquod non oportuit, egit. Confessiojustificat,
nostro. Tbesaurus desiderabilis in corde hominis, cotifessio veniam peccatis donat. Omnis spes vcnioe
est miseri-
compunctionis dulcedo. Anima horainis quoe in ora- in confessione consistit. Confessio opus
tione compungitur, valde illi proficit ad salutem. 5cordiae : salus segroti unicum est viribus [Forte, vi-
Cum per orationem compunclio effunditur, Spiri- liis] nostris medicamentum cttm pcenitentia.
tus sancti praesentiam adesse cordibus nostris nori « CAPUT XIII.
dubium est.
CAPTJTXII. De pomitentia.
De confessione. Cujus ipse Salvator in Evangelio Virtotem osten*
Hortatur nos saepius Scriptura ad medicamehtum dit, dicens : Poznilentiam agile, appropinquabit enim
'ugere confessionis : non quod Deus indigeat confes- regnum ccelorum(Matth, m, 2). Et Joannes Baptisla
sione nostra, cui omnia prsesto sunt qusecogitamus, ait : Facile fruclus dignos pcenitentia;(Luc. m, 8).
loquimur, aut agimus; sed nos aliter salvi fieri non Fructus est dignus poenitentioe, transacta flere pec-
possuraus, nisi confiteamur pcenitenles quod inique cata, et eadem iterumnon agere, sicut SCriptura ait:
gessimus negligentes. Qui seipsura accusat ln pec- Non adjicies peccatum super peccatum (Eccli. v, 5).
catis suis, hunc diabolus non habet iterum accusare L&vamini,dicil Dominus per Isaiam prophetam, et
in die juriicii: si tamen confitens poenitendo diluit mundi estote (Isai. i, 16). Lavatur itaque etmundus
quoe fecit, ncc ileruiii renovat quoe egit [Ms., revo- est, qui proeterita plangit, et iterum flenda tion ad-
cat, quse gemil]. Confitemini, dicil Jacobus aposto- 1 mittit [AL, non committit]. Lavatur et non est mun-
lus, alterutrum peccala reslra, et orale pro invicem, dus, qui plangit quod gessit, nec deserit: et post la-
ut salvemini (Jac. v, 16).Item beatus Paulus aposto- crymas haec quaefleverat, repetit. De his qui post
lus : Ore aulem confessiofit ad salutem (Rom. x, 10). lacrymas ad delicta revertuntur pejora [AL, priora],
Sed et Salomon de coiAssione peccatorum dixit: beatus Petrus lerribiliter ait: Canis revertitur ad
Qui abscondit peccala [Ms., scelera] sua, non dirige- votnitumsuum (II Petr. n, 22). Fili, peccasti, dicitur
tur : qui autem confessusfuerit, el reliquerit ea, mise- in Scriptura sancta, non adpcias iterum, sed de prisli-
ricordiam consequetur (Prov. xxvui, 13). Magnum nis deprecare, et remitlenlur iibi (Eccli. xxi, 1). Poe-
est salulis medicamentum non iterare quoe prave nitentia vera non annorum numero censetur, sed
[Ms., impie] gessimus, nec priorum cicatrices vulne- amarittidine animi. Unde beatus Petrus mox a Do-
rum resauciare. Sic aulem dixit Joannes evange- mino indulgentiam recepit, quia amarissime flevit
lista : Si confiteamur peccala nostra, fidelis est Deus trinae negalionis culpam. Poenitentia, quamvis sit
etjustus, ut remittat nobis peccala, et mundet nos ab exigui temporis; si intima cordis amaritudine agi-
omni iniquitate (I Joan. i, 9). Similiter et Psalinisla tur, non despicitur apud judicem justum Deum, qui
ait: Dixi: Confileboradversim me injustitiam meam cordis secreta considerat. Non enira longitudinem
Domino': el tu remisisti iniquitatem[Ms., impietatem] * temporis tantum requirit Deus, quantum affectum
peccati mei (Psal. xxxi, 5). Vivens confileatur pecca- sinceritatis [poeniteiitis] pensat. Qui enim in Chri-
lor quae fecit, quia non est fructuosa confessio apud stum tota mente confidit, etiamsi in multis moriatnr
inferos, nec pcenilentia ad salutem proficiens. Ecce peccatis, fide sua vivit in aeternum, sicut ipse Domi-
nunc tempus salutis, ecce nunc lempus acceptabile nus in Evangelio ait: Ego sum resurrectio et vita. Qui
Deo {II Cor. vi, 2). Tempus est nunc remissionis credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet : et omnis
pcenitentibus; sed lempus 134 ent P0st mortem qui vivit et credit in me, non morietur in mternum
vindictaenegligentibus confiteri scelera sua. Onraes (Joan. xi, 25). De morte animaedixit, quia propter
enim impii amaram habent in tormentis poeniten- peccalorum aegritudinem [AL, quoe pro segritudine]
liam, sed non proficit eis pcenitenlia ad salutem eveniet illi. Deus autem natura niisericors est, para-
[Ms., remissionem] : sed conscientia torquet e,os ad tus est salvare per misericordiam, quos non veniet
augmenturo poenarum quas patiunlur. Poluerunt [Ms., invenit] salvare per justiliam, qui vull omnes
enim sibi per confessionem proecavere tormentorum salvos fieri, et neminem perire (I Tim. n, -4) : qui
a Ex capitulis 12 et 13 constat sermo 254 S. Aug.
623 B. F. ALRINISEU ALCITNTOPERUMP.VBSIV. 624
«
pcr prophetam ait : In quacunque die conversus fue- t\ niam inveniet, qui niodo aptum vcnke teir.pusperdi-
rit peetalor, rila vivet,et non morietur (Ezech. xvin, dit. Ibi jam a Deo non potest mereri quod petit, qni
21). Quamvis quisque sit peccator et impius, si ad hic noluit audire quod jussit. Qui lempus posniten-
poenftentiam converlatur, consequi possc veniam se tiaedatum [sibi] negligit, frustra ante tribunal Chri-
per Dei misericordiam non dubitet. In hoc sseculo sti preces effundit. Festinare debet ad Deum conver-
peenitentiam facienlibus Dei misericordia subvenit. tendo unusquisque, dum potest, ne si, dum potesl,
In fnturo autem pcenitenlia non proficit, sed ratio- noluerit, omnino cum (ardc voluerit, non possit.
nem nostrorum [operum] reddituri suraus. In hac * CAPUT XV.
vitatantum pcenitenti [Ms., poenitenliae]paletliber-
mortem vero nulla correctionis est Hcetnla. De limore Domini.
tas, post Initium sapienttm limor Domini (Psal. cx, 10).
CAPUT XIV. Magnaest cautela peccali Deum semper prsesentera
De non tardando converti ad Deum [Al.. De conver- [Ms., Dei praesentiam] timere. Qui perfecte Deuni
sionead Dominum]. timet, diligenter se a peccatis custodit. Timenti
Legitur in litteris divinitus inspiratis diclum : Deum in novissimo die bene erit, et merces ejus in
Fiti, ne tardes converti ad Deum [Ms., Dominum], ]omternum permanet (Eccii. i, 13). Qui erubescit in
quia nescis, quid futura parial dies (Eccli. v, 8). Qui conspectu horainis peccare, quanto magis debet eru-
lardat converti, periculum facit animoe suoe, quia bescere in conspectu Dei iniquitatem agere, qui non
wiorsnontardat (Eccli. xiv, 12). Quse si tardantcra solum opera, sed et corda considerat. Qui tiraore
converti inveniet, ad tormenta deducil eum. Disso- sancto Deum metuunt, inquirunt quae bona placita
luta etparalylica [Ms., periculosa] cogitatio est, de sunt illi. Alius est timor filiorum, alius est timor
craslina cogitare conversione, et hodiernam negli- servorura. Servi enim propter tormenta dominos ti-
filii vero propter amorem patres tiroent. Si
gere. Quid lu peccator [converti] dissimulas, 135 et ment,
non metuis, ne tibi raors repentina subripiat diem filii Dei sumtts, liraeamus eura ex charitatis dulce-
conversionis? Nonne homines subito moriuntur? Si dine, non de timoris amaritudine. Homo sapiens in
bonum est peccata dimittere, et ad Deum converli, omriibus operibus suis metuil Dominum, sciens se
cito fiat. Deus tibi promittit remissionem conver- nunquara ejus praesentiam fugere posse, sicut Psal-
tenli a peccalis, securitalem tibi non promisit ditt mista Deo dicit: Quo ibo a spirilu luo, et quo a facie
vivendi. [Lege prophetas, lege Apostolum, etvide si tua fugiam (Pial. cxxxvm, 7)? Iterum : Quia ne-
tibi promissa sit hora aut dies.] Ideo convertal se que ab Oriente, neque ab Occidente (Psal. LXXIV,7),
cilius unusquisque ad Deura, et cttm invenerit eum, (2 subauditur, patet locus fugiendi Deum. Qui timel
derelinquat impius viam suam. Si subito intrat dies Deum, accipiet doctrinam ejits, ei qui viqilaverinl in
extremus, perit dilatio, et restat damnatio. Perire mandatis iltius, invenienl benedictionemsempiternaro
non vis, redi ad Deum, et vives. Noli desperare (Eccli. xxxn, 18). Timentis Deum beala est anima
et a tentatione diabolica tuta re-
[Ms., pcccando sperarc] de venia peccatorum, n?c (Eccli. xxxiv, 17),
de vila longiori conliderc. Convertere ergo, et poeni- manet. Beatus hotno, qui semper est pavidus (Prov.
tentiam age. Cras, inquies, converlam. Quare non XIVIII,14), et cui donalum est Dei timorera seniper
hoJie? QuiJ mali, dicis, si cras dicam? Quid inali, ante oeulos habere. Qui timet Dominum, recedit ab
si hodie? Forle dicis: Longa crit vita mea. Dicam, itinere pravo, et ad virtutis semitatn vias suas diri-
si longa sit [Ms., erit], bona sit; si brevis, el ipsa git. Timor Domini repellit peccata, et adjicit virtu-
bona sit. Qtiis ferat malum longum? Prandium lon- tes. Timor cautum facit hominera et sollicitum, ne
Ubi vero timor Domini non est, ibi dissolutio
gum non vis habere malum, et vitara longam vis ha- peccet.
beremalam?Villam emis: bonara desideras. Uxorem vitaeest. Quisquis Deum in prosperis non timet, vel
vis ducere : bonam quseris. Filios tibi nasci vis : Lo- [Ms., saltemj in adversis refugiat ad illum, qui fla-
nos optas. Et ut eliam de rebus vilissimis Ioquar, ca- gellat, ut sanet. Beatus vir, qui limet Dominum , in
D tnandatis ejus cupit nimis (Psal. cxi, 1). Tiraor Dei
ligas emis, et non vis malas : et vitam amas malam?
Quid te ofiendit vita tua, quam solam vis malam, ut timorem gehcnnae expellit. Sic [ergoj timeamus
inter omnia bona [tua] solus sis malus? Neque tardes Deum, ut diligamus eum; quia perfecta charitas foras
eonverli ad Dominum, el ne differas de die in diem mittit timcrem servilem (/ Joan. iv, 18).
(Eccli. v, 8). Vcrba Dei sunt, non mea. Non a me 130 CAPUT XVI.
hoec audisti, sed cgo tecum audio a Domino. Forte De jejunio.
respondes : Cras, cras. 0 vox corvina! Corvus non Pcrfectum est jejunium, quod in eleemosynis et
redil ad arcara, coluraba redit. Si enim tunc vis pce- oratione fit. Ccelum [Al., orationibus in
ccelum]
nitenliam agere quando peccare non potes, peccata transit, et ad thronum altissimi Dei pcrvenit. Tunc
te dimiserunt, non tu illa. Satis alicnus a fide cst, enim horao spiritualis effeclus angelis
conjungitur,
qui ad agendam poenilentiam tempus senectutis Deoque liberius copulatur, si abstinentia carnisora-
cxspeclat. Metuendum cst, ne dum sperat miseri- tionibus exallatur. Per jejunia et orationes occulta
cordiam, incjdat in judicium. Neque enim tunc ve- mysteriorum coelestium revelantnr, divinique sacra-
» Hoc capit. 15, pars est sermonis 97 S. Aug. Append
625 MORALIA.- LIBER DE VIRTUTIRUS ET VITHS. 626
menli arcana panduntur. Quandiu Adam abstinuit, .A esse munificum. Et qui dat ul habeas, mandat ut
mansit in paradiso : manducavit, et expulsus est. tribuas, dicens : Date, et dabilur vobis. 0 avare, si
Jejunia fortia tcla sunt adversus tentamenta dsemo- aurum diligis, vel divitias soeculi, da, ne perdas. Si
niorum; cito enim per abstinentiam vinctintur. Unde servaveris, sine dubio pcrdes : si erogaveris, omnino
etiam Dominus et Salvator noster eorum incursus habebis eas aeternaliter, dicentc ipsa Ventate : The-
jejunijs et oralionibus praemonet superare dicens : saurizale vobis thesauros in coelo,ubi nec mrugo, nec
Hoc genus non ejicilur, nisi i» oralione et jejunio linea demolilur: neque fures effediunt, et furantur.
(Maltti. xvn, 20; Marc. ix, 28). Immundi enim spi- Ubi enim est thesaurus tuus, ibiest et cor tuum (Matth.
ritus ibi se fiducialibus imroitlunt, ubi videbunt vi, 29). Utique bene dispensantes temporalia acqui-
frequenter comessationes et ebrielates exerceri. retis aeterna. Noli timidus esse in largienJo, ne sis
Abstinentia corpus macerat, sed cor impinguescit egenus in retributione : quia qui parce seminat, parce
[Ms. impinguat]. Carnem debilitat, sed animam con- etmetet (IlCor. ix, 6). Qui autem miseretur paupert,
fortat. Sed sciendum est quod jejunia cum bonis beatus erit (Prov. xiv, 21). Redemptio itaque animm
operibus Deo optime sunt acceptabilia. Qui autem a viri, divitim ejus (Prov. xm, 8). Honorat Deum, qui
cibis abstinent, et prave agunt; rioemonesimjtantur, miseretur pauperis. Absconde eleemosynam in sinu
quibtts esca carnalis non est, et nequitia spiritualis B pauperis, dicit Scriptura sancla, et ipsa orabit pro te
semper inest. Ille enim bene abstinet a cibis, qui (Eccli. xxix, 15). Sicut aqua 137 exstinguit ignem,
et a malilise actibus, et a mttnrii jcjunat ambitionj- ita eleemosynaexstinguit peccalum. Animam esurien-
bus. Melius est prae -icationis sanctae convivio [et tem ne despexeris, et ne exasperes pauperem in cla-
verbi Dei pabuloj victurara in perpetuo mentem re- more suo (Eccti. IV, 2). Qui avertit aurem suam a
ficere, quam ventrem mortiferse carnis [terrenopane clamore pauperis, illius oratio clemenliam Dei non
ctj deliciosis saturare epulis. merebitur [Ms., meretur]. In vita tua benefac animse
CAPUT XVH. tuse, eleemosynas dans miseris, quia post mortem
De eleemosijnis. non habes poteslatem bene faciendi. In conviviis tuis
pauperes vescantur, et Christus in iilis. Tria sunt
Sciendum est enim esse pietatis opus, ut de hhs
genera eleemosynarum : una corporalis, egenti dare
quae nobis coelestis Patcr misericorditer contulit, quidquid potueris; altera spiritualis, dimittere ei a
nos quoque alios arljuvemus. Sunt eniin plurirai qui
quo laesus fueris; terlia delinquentein corrigere, et
nullam in agris, nullam in vineis, nullara habent errantes in viara reducere veritatis.
in soeculi divitiis portionem. Quorum inopise de « CAPUT XVIII,
ea quam Dominus nobis dedit copia consulere _
debemus, ut et ipsi nobiscum Deo pro terrae De castitate.
fecunditate benedicant, et gaudeant possidenti- Castitas angelica est vita. Castilas cum humilitate,
bus fuisse donata, quae etiam pauperibus ac pere- Spiritus sancti merebitur habitationem, quem expel-
grinis facta fuerunt communia. Felix est illud hor- lit immunditia libidinum, dicente Scriptura : Corpus
retun, et omnium fructuum raultiplicatione dignis- peccatis subditum Spiritus sanctus effugiet (Sap. l,
simum, unde egentium, et debilium, et peregrinorum 5). Membraiiostra Deo debent esse dicala, non for-
saturatur esuries. Quos ideo sub diversis molestiis ntcalioni. Opponat houio desiderio carnis suoeseter-
justitia Dei laborare permisit, ut et miseros pro pa- norum ffammas tormentorum. Assuescat juvenis
tientia, et misericordes pro benevolentia coronaret. castitati, ut sit dignus sapientia Dei. Ubi immunditia
EUicacissinia enim pro peccatis deprecatio est in est corporis, ibihabitatio diabolici spiritus; qui maxi-
eleemosynis atque jejuniis; et velociler ad divinas me gauriet in inquinatione carnis nostrae. Omnes
conscendit aures talibus oratio elevata suffragiis, immunditioeDeodisplicent, et maxime quae nou sunt
quoniam scriptum est: Animmsum benefacit vir.mi- naturales. Admonet itaque nos Scriptura sancta, di-
sericors (Prov. xi, 17). Pars enim corporalium facul- cens : Post concupiscenliasluas non eas, et a volun-
tatum, guse indigentibus ministratur, in divitias lar- D iate tua avertere. Si prmstes animm tum concupiscen-
gienti transit setemas. lta misericordiam Dei et tias ejus, faciet te in gaudium inimicis tuis venire
Indulgentiam peccatorum nostiorum, pauperum mi- (Eccti. xvin, 30, 31). Ejus quoque modi Salomon sa-
seratione et eleeraosynis meremur : quoniam qui pientissimus proferebal sententias de cavenda inj-
suum ab inope non avertit animum, cito ad se Do- nmnditia carpis,, dicens : Favus dislillans labia me-
mini convertit auditum, dicente Domino : Esloie mi- retricis, et nitidius oleo
gultur ejus. Novissima aulem
sericordes, sicut Pater vester misericors est (Luc. vi, Htius amara quasi absinthium, et acula quasi gtadius
36). Quod reddituram se promiltit Veritas, secura biccps. Pedes ejus descendunt ad morlem , et ad inft-
expendat [el tribuat] humanitas. Constansesto.Chri- ros gressus illius penetrant^ Per semilam vitat non
stiane largitor, da quod accipias, sere quod metas, ambuianl, vqgi sunt gressus ejus, et
invesligabiles.
sparge quod colligas. Noli metuere dispendium, Nunc ergo, fili mi, audi me , el ne recedas a verbis
noli de dubio suspirare proventu. Substanlia tua.ctim orismei. Longe fac ab ea vias tuas, et ne
appropvt-
bcne erogatur, augetur. Bemunerator tuus vult le ques
foribtis domnt ejut (Prov. v, 3-8). Hoe siquidein
» Ex hoc capits 18 formatiis esl sermo 91 S.
Aug.
1627 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS IV. 628
non solum de meretricum immunditia dixit, sed etiam A damnum in corde. His omnibus meliores divitiasper-
de omni carnisconcupiscentia,qusesollIcitataniinam didisli, id est, fidem, et juslitiam, et dilectionem Dei
suis consentire desideriis. Sed ratio mentis prohibe- et proximi. Lucrum tuum cogitas, damnum tuum non
re debet impetus carnis, et refrenare voluplates ejus consideras. Si huic lucro gaudes, quare illa perdita
iniquas. Item ille qui supra, prohibens cohabilatio- non plangis? Plus ergo perdidisti quam acquisisti. O
nem feminarum, juvenibus dicit: Nunquid 'abscon- dives.rapisper potentiam quod tibi placet habere, et
dere potest homo ignem in sinu suo , nt vestimenta perdis per injustitiam quod te Deus vult habere, id
illius non ardeunt? Aul ambutare super prunas, ut est, beatitudinem sempiternam. Si omnis fur vel
non comburanlur plantm ejus. Sic qui ingredilur ad raptor lumen oculorum perdidisset in furto vel ra-
mulieremproximi sui, non erit mundus, cum tetigerit pina, nunquid postea furtum fecisset vel rapinam?
eam (Prov. vi, 27-29). Similiter et beatus Paulus ad- Et nescil, quod in ejusmodi peccato lumen perdit
monet nos aposlolus, inquiens: Bonum est mulierem cordis, quod melius estomni lumine corporis.Magis,
non tangere (I Cor. vn, 1), quasi statim in tactu pe- avare, da pauperibus quod habes, ut invenias in coelo
riculum esset. Pulchra cst casta juvenum pudicitia, quod dedisti in terra. Quid times peeuniam tuam per-
et Deo amabilis, et ad omne bonum utilis. Qui filios dere, et non times ut totus pereas? Pro acquisilioiie
habet spirituales, vel carnales, nutriat illos in casti- JJ pecuniaefalsum testimonium dicis, mentiris, rapis
tate Dco, non in fornicatione diabolo. Quid prodest aliena. Juras, perjtiras, quoe lex vetat. Cura baeo
homini filium habere, nutrire, amare, si asterniseum omnia facis , quare non times, ne tolus ardeaS in
nutriet tormentis? Qui in castilate vivunt, angelicam seternum? Cur, avare, plus amas aurum, quam ani-
habent in terris conversationem. Castitas hominem mam? Quid enim proderit tibi, si mundum universum
cceloconjungit, angelis facit concivem. Qui mulicrem lucreris, animm autem lum detrimentum paliaris
habet legitiniam, legitime utatur ea temporibus op- (Matlh. xvi, 26)? Et ipse Dorainusdicit in Evange-
portunis, ut benediclionem mereatur filiorum a Deo lio : Caveteab omni avaritia, quia non in abnndantia
recipere. Nemo dicat a fornicatione se custodire non cujusquam vita ejus, qumpossidet (Luc. xu, 15). Nun-
posse. Fidelis est enim Deus, dicit beatus Apostolus, quid non divites similiter moriuiitur, sicut et pau-
qui non permittit nos tentari supra id, quod portare peres? Non prodesse possunt riivitiaein die ultionis,
uon [Ms. omit. non] possumus : sed faciet etiam cum nec libcrabunt male utentes [AL, viventes] eis a
tentatione praventum,(I Cor. x, 13). Talis unicuique pcenis sempiternis. Nihil est avaro scelestius, qui
homini tcntatio datur, sive in carnis desiderio, sive animam suam habet vcnalem pro cupiditate divitia
in ambitione saeculi, vel etiam in quacunque tenta- ruoi. Avaritia modura ignorat, et cum omnia devo-
tionis malestia, qualcm aut cum laude vincere, aut G ret, nescit penitus satiari [Ms., saturari]. Esuriens
gum opprobrio succumbere poterit. Omnibus enim semper et inops est. Avarus vir inferno est sirailis,
castilas semper necessaria est, sed maxime ministris qui nunquam impletur.
Christi allaris, quorum vita alioruni debet esse eru-
CAPUTXX.
ditio, et assidua salutis proedicatio.Tales enim decet
Dorainum habere ministros, qui nulla carnis conta- De. judicibus.
gione [Ms., nullo... contagio] corrunipantur; sed Omnis qui recle judicat, stateram in manu gestat.
potius continentia castilatis splendeant et lotius ho- In utroque sensu [Ms., pensu] justitiam et miseri-
neslatis fulgeant in populo exemplis. corriiam portat: ut pro justitia reddat peccatis sen-
tentiam pro misericorriia peccati temperet poenam.
138 CAPUT XIX.
Quseriam vero sunt a judice bono per oequitatemcor-
J)c fruude cavenda.
rigenda, qiioedamperraisericordiamindulgenda. Sine
Doininus ipse, qui nos benignos adraonetde noslra personaruin acceptione debent esse judkia. Nibil
substanlia pauperibus et miseris esse , prohibet nos enim iniquitis est, quain nmnera aeciperein judiciis:
ab omni avarilia el inyista pecunise acquisitione. quia mnnera excmcant corda [Ms., aculos]vruden-
"
Qui vero ait: De jusiis laboribus luis fac eleemosy- lium, et snbvertuntcorda [Ms., verba]justorum (Deut.
nam (Tob. IV, 7), ipse per apostolum suiim hortalur xvi, 19). Jn quo enimjudicio, riicit Dominus, judica-
nos, dicens : Nolile fraudem facere [Ms., notite bilis; judicabitur [de] vobis (Matth. vn, 2). Quapro-
fraudare] invicem (Marc. x, 19). Qui fraude qualibel pter judex Deum judicem limeat, ne forte Deo jndi-
aliquid acquisierit, perdit juslitiam et aequitatem canle damnetur. Qui innocenles damnat, vel impios
[Jl/s., justitioeoequitalemj. Dic avare, dic cupide, dic justificat pro rauneribus; vel cujuslibet personse
scelerate, quid acquisisti? Forte dicis : Aurum ac- amore vel odio [inique judicat, in Dei judicio vin-
quisivi? et verum dicis. Ecce aurum acquisisti pei dictam sustinebilJ.Nemoprincipumstullosvelinipro-
fraudem, et fidem perdidisti per injustitiara. Si in bos judices ponere riebet. Nam stultus per ignaviam
mercalo fidem invenires venalem : si bonus esses. ignorat justitiam, improbus autem per cupiiiitalem
qiiomodo comparasses [il/s., comparares] eara: subvertit ipsam quam didicit veritatem. Pene gra-
Quare non times perJere ea, quae[ilfs., eam, quam^ vius lacerantur pauperes a pravis judicibus, quam a
te Deus voluit habere in corde? Aurum habes vel cruentissimis hostibus. Nullusenim pracdo tam cupi-
argcntuni, vel aliud quid pretiosius in arca; sed dus in alienis, qttaiii judex iniquus in suis. Pejores
629 MORALIA.— LIBER DE YTRTUTIBUSET VITIIS. 630
sunt hostibusjudicesiniqui. Hostes soepefuga vilan- A jndicabtinttir a bonis. Saepe ctiam et hic boui infe-
tur : judices [vero] propter potentiam effugi non pos- lices sunt et miseri coram hominibus, ct mali feli-
sunt, qui divilias et civium oppressione congregare ces. In illa itaque aeterna retribulione scmper boni
Student. Aliquotiesjudices boni niinistros 139 ha- felices ertint, et mali semper roiseri erunt. Ili qui-
bent rapaces, quorum scelere coinquinanlur, si non bus boua sunt [Ms., bene sil] iii hoc soeculo,conten-
prohibent rapacitatem illorum. Hi in alienis pereunt danl maxime ne bona perdant perpetua : et qui mo-
peccatis, quia non solum, ut egregius mundi doclor lestias patiuntur, fortiter eas sufferant, ut aeterna
ait, qui faciunt, sed qui consentiunlfacientibus,digni beatitudinc digni inveniantur.
efficiunturmorte perpetua (Rom. i, 32). Saepejudices CAPUT XXII.
pravi cupiditatis causa aut differunt, aut pervertunt De invidia.
judicia. Nec finiunt causas, quousque sacculi eorum Invidia diaboli mors inlroivit in orbem terrarum
impleantur. Quando enim judicant, non causas, sed
(Sap. n, 24). Dum invidebat liomini lerreno cce-
dona considerant. Judices pravi, juxla Propbelse
: in tnane lum, quaerebat quomodo eum perdcret per trans-
verbum, quasi lupivespere non reinquunl
in hoc de vitae com- gressionem illius mandati, quod Crealor homini sta-
(Sophon. , 3), est, proesentis tuit. Nihil nequius potesl esse invidia, quse alienis
modo tantum de futuro autem nihil: lupo- j.
cogitanl, lorquetur bonis : et quod ipsa non habet, alios iri-
rum more cuncta rapientes, et vix pauperibus pauca videt habere. Omnibus inimica est bonis inviriia.
relinquentes. Iracundtis juriex jtiriicii exaraen plene Ubi est invi.Iia, charitas esse non potest. Et tibi cha
conlueri non valet, quia caligine furoris non videt ritas non ibi nihil boni esse polerit. Qui invi-
est,
claritalem justitioe. Non est persona in judicio con-
enim : Non ac- det, diabolo similis est, qui per inviriiam boininem
sideranda, sed causa. Scriptum cst de paradisi felicitate dejecit. Magnus vir cst, qui
in
cipiespersonam judicio (Dcut. i, 17). Iniqtiijudices invidiara humilitate superat, discorriiam cliaritale
crrant in veritatis senlentia, dum intendunt qualita- destruit. Quid infelicius est homini, quain allerius
tem personoe: et noccnt saipe justis, dum improbe bonum suum ? Omnis cniw invi-
egisse supplicium
defendunt impios. Acceplio niunerum in judiciis, dus animo
lorqtietur. Unde igitur bonus proficit,
praevaricatio est verilalis. Qni Deum timentes juste inde invidus contabescit. Melius est 140 Isonorum
judicant, oeterna a Domino accepturi sunl praemia. imitari exempla, quam cos inviriioestimulo agitare.
CAPUTXXI. Invidia sensum mordet, pectus tirit, uientem alfligit.
De fatsis lestibus. Nullus de alteriusctijuslibct rioleat bouo, vcl fclici-
tate aliena contristelur. Potest itaquc homo allerius
Falsus testis, dicit Salomon, non erit impunitiis C bonum suum
facere, dum amat in allero, quod in sc
(Prov. xix, 9). Qui falsum testimoniiim profert con-
non facit.
tra proxiinum sttum, exslinguetur lucema ejus in [Ms., quodipse]
die ultirao. Qui metu cujuslibet potestatis veritatcm CAPUT XXIII.
De superbia.
occultat, iracundiam Dei super se provocat, quia
magis timet hominem qtiam Deum. Falsidicus testis Superbis Deus rcsistit, humilibusautetn dnl gratiam
tribus esl personis obnoxius : primum Deo, cujus (Juc. iv, 6 ; IPetr. v, 5). Maximtimdiaboli pcccatum
praesenliam contemnil; deinde judici, quem menti- fuit superbia. Quapropter omni vilio deterior [Ms.,
cndo fallit; postremo innocenti, quem falso testimo- omnium maloruni pejorj cst supcrbia, quoesiepe ct
nio loedit.Si falsi testes separantur, niox mendaces de bonis nascitur actibus, riura hoino in suis bonis
inveniuntur. Uterque [aeque]reus est, et qui verita- operibus superbit: et hoc perdit pcr superbiam,
tem occultat, ct qui mendacium dicit: quia el ille «juodhabtiit pcr cbarilalem. Omiiium viliorcin no-
prodesse non vult, et iste nocere desiderat. Beatus vissirouraest superbia, dum honio virlutibus orna-
cujus testimonium in conspectu Dei probabilc inve- tur, et in his superbire ceepit [Ms., cceperit; Al.,
nietur. Quatuor moJis justitia in judiciis subverli- _ cupit]. Omnis quoque peccati iniiium sttperbia est
tur : timore, cupiditate, odio, amore. Timore, dum (Eccte. x, 15), riuin anima proecepla contemnit
metu potestatis alicujus veritatem [dicere vel] judi- Creatoris, mox iu cujuslibet peccali corruit foveam.
care quislibet pavescit; cupiditate, dum praemioniu- Oninis stiperbia tanto in imo jacet, quanto se erigit
neris alicujus corrumpitur judex ; odio, duna cujus- in alto. Tantoque profundius labitur, quanto excel-
libet inimicitiae causa nocere alteri desiderat; amo- sius elevatur. Qui eniin per propriam superbiain at-
re, dum amicos vel propinquos contra justitiam de- tollitur, per Dei juslitiam damnatur. Anle rtiinaui
fcndit potentior. His quatuor modis saepe sequitas hominis exaltatur spiritus ejus. Nihil magis Chri-
judicii subvertitur, et innocentia lseditur. Magis rio- sliano vitandum est quam superbia, qusc iram Dei
lendi sunt qui opprimunl pauperes, quam qui patiun- provocal. Nara superbia ex angelis doemonesfecit :
tur injuriani. llli enim qui opprimuntur, tempora- humilitas autem homines sanctis angelis siniiles red-
lem miseriam cilo finiunt [AL, transeunt] : illi vero «lit. Saperbicnpiuiitinseproelicari quoJnonfaciunt:
qui opprimunt eos per injuslitiam, setcrnis flamniis humiles refugiunt, quiJquid bonioperanlur, agnosci.
dcpulabuntiir [Ms., deptitanliir]. Hic vero soepea Non elevetur bomo in bono suo, nec laudem sibi
m&iisboni jiiJicantur : in futura siquiticin vitamali qnxrat, quamvis aliquid boni faciat: sed Deum lau-
631 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUMPARS IV. 632
dare [Ms., laudari] cupiat in donis suis, quia nihil,A (Matlh. xxm, 13) ! [Nos autem non eos imitemur],
boni facit [Ms. fecit], nisi quod Dcus donavit ei sed secundum Aposlolum : Qui glc.utur, inDomino
facere, gtorietur (I Cor. i, 31). Qui laudem non appetit, nec
CAPUT XXIV pro contumelia conturbatur. Nec ideo se bonum exi-
stimel horao, quamvis ab alio laudetur, quia Deus
De iracundia.
inspector est cordis. Quid cnim prodcst malo ho-
Egrcgius mundi Proedicator dicit: Omnis enhn mini, si bonus pradicetur ? Tunc veraciter hoc quod
amariludo, et ira, et indignqlio, et clamor et blas- agit homo bonum est, quando Deo placere desiderat,
phemia toltatur a vobis(Ephes. iv, 31). Nec enim ira a quo habet quidquid boni habet vel facit. Qui bona
viri justitiam Dei operari poterit (Jac. l, 20) Ira agcre videtur, et per hoecnon Deo, sed hominibus
sine temperamenlo expers est rationis. Responsio placere cupit, in vanum laborat, et in ventum se-
mollis miligat iram, scrmo durtis suscital furorem. minat. Magnuin se unusquisque esse studeat in suis
Vir iracnndus, ut ait Salomon, provocal rixas : qui operibus ; sed de magnitudine sua humanum non
patiens est, mitigat suscitatas (Prov. xv, 18), Spiri qurcrat favorem, ne perdatquoJ habuil, etsit parvus
ritum vcro ad irascendum facilem quis sustinere po- factus[Ms., etparvusefficialur]. Quidquidenimhomo
terit (Prov. xvm, 14) ? Ira non liabet misericordiam, B boni faciat,hoc se sciat habere non a se, sed a.Deo.
nec emmpens furor finem vinriictae novit (Prot>. Increpat eos beatus Paulus apostolus qui in suis
xxvn, 4), Si le, o homo, proeoccupaveritira, mitiga gloriantur benefactis, dicens ; Quid habes, quod non
eam. Illa ira mala est, quae mentem turbat, ut re- accepisti ? Si autem accepistiy quid gloriaris, quasi
ctum consilium perriat. Illa ira est justa et necessa- non receperis(I Cor. iv, 7) ? Qui aliqjiod donum Dei
ria, quando homo contra propria irascitur peccata, quod meruit, in suam laudem convertit, procul du-
et contra seipsum indignatur, dum male agit. Dicil bio virtutem in vitium transferl, et bonum quod fe-
enim propheta : Irascimini, et nolite peecare (Psal. cit, in peccatum. Cum enim causa jactantiac pasoi-
iv, 5). Concessitquod naturae est, lulit quod eulpse tur pauper, etiam ipstim misericordiaeopus in pec-
cst. Ira altcrius tua liniatur patientia. Noli vinci a catum convertitur. Quiriqtiid homo boni agit, Deo
malo, scd vincein bonomalum (Rom. xn, 21). Alte- quoerat laudem, non sibi, sicut ipse Dominus in
terius peccatum tuum sit praemium. Displrcet tibi Evangelio ait: Sic luceat lux veslra coram hominibus,
alterius ira ? Quod tibi in altero displicet, in teipso ut videml opera vestra bona, et gtorificenl Patrem
quoque displiceal. Noli tranquillitatem mentis tuse vestrum, qui in cmtis esl (Mallh. v, 16").
alterius perturbationc maculare. Noli te sequalem CAPUT XXVI.
in
Stulto facere, quia ira sinu slutti '
requicscit(Eccle. De perseverantia in bonis operibus [Ms., boni operis].
vn, 10). Si tu irasceris contra eum, enint [AL, eri-
Non quoeritur in Christiano inilium boni operis,
tis] duo mali, tu et ille. Melius est [Ms., essetj te sed fmis
csse boniim, quanquara ille sil raalus. Cur lu ex al- : quia de finc suo unusquisque judicabitur.
Ssnt enim qui bene incipiunt, et male finiunt con-
terius malitia malus efficeris?
v&rsationemsuam ; sicut Judas primo apostolus, et
CAPUT XXV. poslea proditor Domini, et facti sui conscius Iaqueo
De humana lande non qumrenda. . se suspendit (Act. i). Saulus [AL, Paulus] male coe-
pit„sed bene finivit: primo persecutor, postea pra>
Dominus dicit :
in Evangelio Attendite, ne justi- dicstor. Virtus boni operis cst perseveranlia, ipso
tiam vestram faciatis coram liominibus,ut videamin} Dominodicente :
Q«i perseveraveritusque in finem,
ab eis (Matth, vi, 1), id est, ut ea intenlione non
hic salvus erit. (Malth. x, 22). Non igitur qui cce-
facialis bona, ut ab hominibus vanam lauriem ha-
peritbonum, sed qui perseveraverit in bono, hic
beatis ; sed quidqiiid homo facit boni, pro Dei amore salvus erit. Tunc enim
et salute animoe suae, et fraterna charitate faciat. placel Deo nostra conversa-
bonum quod inchoamus, perseveranli
Ideo ipse Dominusdixit de quibiisdam, qui elecmo- tio, quando
£5fine complebimus [Jl/s., complemus]. Bonum ergo
synas faciunt, vel orationes e> jejiinia, ut ab homi-
non ccepisse,sed perfecisse, virtus est. Non incho-
nibus laudem accipiant: Ainen dico vobis, recepe- antibus
promitlitur, sed perseverantibus
rnnt merccdemsuam (Matlh. vi, 2). Qui pro eo bo- dalur. pramium in vita hominis finis quaeritur, qua-
hsec Semper
imm quodlibet facit, ul ab hominibus laudetur, lis sit extremo tempore vitoe suae: qtiia de fine suo
est merces illius quam qusesivit, et nullam a Dep aut justificatur, aut condemnatur. Ideo
unusquisque
sperare habet retributionem ; quia pro ejus aniore liiiusquisque instantissime bona quaecospit,perficere
141 non fecit, sed pro vana humanre laudis ja- conlenriat, ut perpetuam a Dominomereatur mer-
clantia, sicut hypocritoefacere solent. Quod vitium cedem accipere.
hominibus placendiinbonis operibus, Dominus Jesus " CAPUT XXVII.
CJiristus multum detestatur, et soepiusPharisaeos,
De octo vitiis principalibus, et pritno de suverbia.
«piitales fuerunt in Judsea, terribili [AL, talij per-
culit maledictione, dicens : Vas vobis, hypocritm Octo sunt vitia principalia vel originalia omniura
»
» Sunt qui libellum alterum ex capp. seqq. confi- materia ipsorum capitulorum hoc revincit, et mss.
ciunj, et a pracedenti separant. Verum series ac: codd. fides una cum auctoris intentione manifcste
 633 MORALIA.— LIBER DE VIRTUTIBUS ET VITIIS. 634
vitiorum, ex quibus quasi radicibus omnia corru- fr. domina debet esse, et imperare carni; et oro fa-
ptae mentis vel incasti corporis diversarum vitia mula, et obedire domina? suae, id est, rationali ani-
pullulant iniquitatum, De quibus pauca dicere ratum mae, Quse fornicatio fit per commistionem carnis
duximus, vel ex quibus radicibus qui rami vitiosae cum femina qualibet, vel etiam alia quacunque im-
germinationis crescere videantur; ut sciat unusquis- munditia ad explendum libidinis ardorem. De qua
que radicibus exstirpatis, facilius ramos proeciilere [fornicatione] nascitur coecitas mentis, inconstantia
posse. Primum vitium est spiriltiale, superbia, de oculorum vel totius corporis amor immoderatus;
qua dicitur : Initium omnis peccati superbia (Eccl. soepe periculum vitse, lascivia, joca, pctulanlia, ct
x, 15), quseregina est omnium malorum, per quam omnis incontincntia ; odium mandatorum Dei, men-
angeli ceciderunt de ccelo, quae fit ex contemptu tis enervatio, et injustoecupiditates ; negligentia viloe
mandalorum Dei. Fit etiam, qttando attollitur mens futurae, etpraesentis delectatio [Ms., dilectio]. Quae
de bonis operibus, 142 et se meliorcm sestimat vinciiur per castitatem et continentiam consuetam,
aliis, dum in eo ipse pejor aliis est, quo se mcliorem et recordationem ignis sete.rni,et timorem proesen-
pulat. Fit etiam per contumaciam superbia, quando tiae sempiterni Dei [nos ubique et opera nostra inspi-
despiciunt homines senioribus obedire suis. Ex ipsa cientis]
vero nascitur omnis inobeaientia, el omnis prsestim- B CAPUT XXX.
De avaritia.
plio, et omnis pcrtinacia, contentiones, hsereses,
arrogantia. [In loquela clamor, in tacilurnitate ama- Avaritfa est nimia divitiarum acquirendi, habendi,
ritudo, excelsus et effusus in loetitiarisus, irrationa- vel tenendi cupiditas, quoe peslis inexplebilis est.
bilis in serenilate tristitia, in responsione rancor, Sicut hyJropicus, qui quanto plus bibil, lanto plus
falsitas in sermone. Verba passira sine ulla cordis illi sitis accrescil [Ms., addita crescitj: sic avaritia
gravilate erumpentia, autlacia ad contumeltas irro- quanlo magis habet, tanto plus [haberej desirier t.
gandas, ad lolerandas pusillanimilas.| Qtise omnia Et dtim modus non est illi in habendo, raodus illi
mala vera humiiitas famuli Doi perfacile vincere non eril indesiderando. Cnjus genera \Ms., germina]
[Ms., curarej poterit. [Humililas vera est, ut dixi- sunt inviriia, furta, latrocinia, homicidia, mendacia,
mus, veritatis sermonem hunnliter audire, memori- perjuria, rapinoe, violenlioe,inquietudo, injustaju-
ter retinere, voluntarie perficere.J dicia, contemptus veritatis, futurse beatitudinis obli-
vio, obduralio cordis. Quoe fit [Ms., qiite estj con-
CAPUT XXVIII. traria misericordix, eleemosynis in pauperes, et toti
De gula. pietati in miseros. Quaevincitur per limorem Dei, et
Primum est corporale peccatum gula, id est, in- C per fraternam charitatem, et per opera misericordioe,
temperans cibi vel potus voluptas, per quam primi etper eleemosynas in pauperes, etper spem futurse
parentes humani generis paradisi felicitatem perdi- beatitudinis, dum falsse hiijus soeculidivitioefuturae
derunt, et in hanc serumnosam hujus vitoe [mise- beatitudinis veris divitiis vincuntur.
riamj dejecti sunt; ubi omnis homo per peccatum 143 CAPUT XXXI.
nascilur, per laborem vivit, per dolorem moriiur. De ira.
Quae tribus raodis regnare videtur in homine; id Ira una esl de oclo vitiis principalibus, quae si ra-
est, dum homo horam canonicam et statntani guloe tionc non regilur, in furorem vertitur : ita ut homo
causa anticipare cupit, aut exquisitiores cibos sibi sui animi impotens erit [Ms., fiatj, faciens quse non
praparare jubet, quam necessitas corporis, vel suse convenit. Haec enim si cordi insidit [Ms., insidet],
qualitas personae exigat, vel si plus accipiet in omnem eximit ab eo providenliam facti, nec judi-
edendo vel bibendo propter desiderium intemperan- cium recloe direclionis [Ms., discretionisjinquirere,
lixsuse, quam suacproficiat saluli. De qua gula na- nec honestoe contcmplationis virtutem, nec maturi-
scitur ineplalaelitia,scurrilitas, levilas.vaniloquium, lalem consilii habere poleril, sed omnia per proe-
immunditia corporis, instabilitas meinis, ebrictas, r, cipitium quoddam facere videtur. De qua, id est ira,
libido : quia ex saltiritale ventris libido corporis pullulat lumor mentis, rixse et conttnnelioe,clamor,
congerilur, quseper jejunia ct abstinentiam, etope- indignatio, praesumptio,blaspheinioe,sanguiniseffu-
ris cujuslibet assiduitalem optime vincitur. [Com- sio, homicidia, ulciscendi cupWitas, injuriarum me-
munis enim est regula omnibus religiosis sanis et moria. Quoevincitur per patientiam et longanimila-
infirmis, ut de qualicttnque cibo nunquara impleant tem, et per rationem intellectualcm, quam Deus,
vcntrem.J inserit mentibus humanis, et per recordationera
CAPUT XXIX. [injuriarum et passionum, quas pro nobisinjusteper-
De fornicalione. lulit Christus; et per memorianij Orationis Do-
Fornicatio est omnis corporalis immunditia, quoe minicae, ubi Deo dicitur : Dimitte nobis debjta no-
' solet fieri ex incontinentia libidinis, ct moUitiaani-
stra,sicutet nos dimittimusdebitoribusnoslrislMatth.
msc, quas consentit sua: carni peccare. Nam anima vi, 12).
rcclamat. QCERCETAXLS. — In codice Vaticano 650 cuini de octo vitiis principalibus ; aller • • De quattior
in-4° ssec. xi sequentia capita in duos traclatus divi- virtutibus.
duntur, quortim priraus inscribitur . Dictatus Al-
635 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPAR.S IV. 636
CAPUTXXXII. /Vriiscordia, inanis glorise cupido, et liYpocrisis, id
De acedia. est, simulatio boni operis, cum de se homo vult
Accdia est pestis, quse Deo famulantibus multura laudari, quod se agere nescit. Imo pene omnia quae
nocere probatur, dum otiosus homo torpescit in de- facit, eo tenore agit, ut ab hominibus laudetur, de
sidcriis carnalibus, nec in opere gaudet spirituali, quibus ipse Dominus ait: Amen dico vobis, recepe-
nec in desiderio [Ms., in salulej animaesuaeloetatur, runt mercedemsuam (Mattli. vi, 2). [« Ista pestis,
nec in adjutorio fraterni laboris hilarescit ': sed id est, vana gloria, multiformis avaritiaest, et undi-
tantum concupiscit et desiricrat, et otiosa mensper que bellatori contra vitia pugnanti, etexomnipar-
omnia discurrit. Hoecest quoemaximemonachos ex- te victori etiam vitiorum occurrit. Nam etinhabilu
cutit de cella in saeculum, et de rcgulari conversa- et in forma corporis, in incessu, in voce, et in ope-
tione ejicit eos in abrupta vitiorum. Quoecum mise- re, in vigiliis, in jejuniis, in oratio::e, in remotione,
rabilem obsidet mentem, multis eam inficitmiseriis, in lectionc, in scientia, in taciturnitate, in obedien-
quoemulta docet mala. De qua nascitur somnolen- tia, in humilitate, in palientioclonganimitatcmilitera
tia, pigritia operis boni, instabilitas loci, pervaga- Christi vulnerare conatiir, et velut perniciosissimus
tiode loco inlocum, tepiditas laborandi, tscdium cor- scopulus tumentibus undis obtectus improvisuni ac
B miserabile naufragium prospere navigantibus, dum
dis, murmuratio el inaniloquia [AL, magniloquiaj. non
Quse vincitnr per studium lectionis, per assiduita- cavettir, imporlal. Nam cui sttb specie pulchrae
lem operis boni, per dcsiderium futurse prsemiorum vestis ac nilidoecenorioxiam non poluit genfrare,
beatitudinis, per confessionemtentationis, quam in pro squalida et iiiculta ac viliori conatur inserere ;
mente habet, per stabilitatem loci ct propositi sui, quem non potuit per honorem dejicere, humilitale
atque exercitium cujuslibet artis et laboris, vel ora- supplanlat; quem scienlioeet elocutionisomatu ne-
tionum et vigiliarura instanliam, ut nunquam olio- quivit extollere, gravitate taciturnilatis elidit. Si
sus inveniatur servus Dei. Difficiliusinvenitdiabolus jejunat palam, gloria vanitalis pulsatur; si illud
tenlanrii locum in hominequem inopereinvenitbono, contcmnendae glorisc causa contexeril, eodem vitia
elationis inlus in seipso homo sublunditur. Ne va-
quam in eo quem otiosttm reperit et nihilboni agen-
tem. na; glorisecontagione macnlelur, orationes prolixius
CAPUTXXXIU. sub fratrum vitat celebrare conspeclu et quod eas
lutenter exerceat, non effugitaculeosvanilatis. Aliunv
De tristitia.
quod patientissimus sit operum ac laboris, alium
Tristitioe duo sunl gencra : uiittm salutiferum, al- quod ad obediendum promptissiraus, alium quod
tcrum pcstiferum. Tristitia salutaris est, quando de ^* • humilitale cseleros
prsecellit, conaturextollere. Alius
peccatis suis animus contristatur peccatoris, et ita scicnlise, alius lectionis studio, alius vigiliarum pro-
conlristatur, ut confessionem et poenitentiam agere lixitate tentatur. Non solum ergo soecularibus ope-
quaerat, et converli se ad Deum desideret. Alia cst ribufi, sed etiam suis virtutibus hominem hic raor-
irislitia lmjiis sseculi, quoemorlem operatur aninue, bus nititur sauciare]. Cujus morbi medicina est re-
quoenihil in bono opereproficere valet, qua; animura cordatio divinaebonitalis, perquarn^omniabona nobis
perlnrbat, et soepein desperalionem mittit, ut fulu- collata sunt, qua3 habcre videmur; etiam et perpe-
rorum spem abstollat [Ms., auferatj bonorum. Ex tua ipsius Dei cbaritas, in cujtis laude omnia
agere
ipsa nascitur malilia, rancor, animi pusillaniraitas, debemus, quidquid boni in hoc soeculo operemur,
amarilurio, desperatio. Sacpeetiara et prasentis vit;e et magis desiderare a Deo laudari in riie retributio-
nulla deleclalio. Qtiocvincitur per loctitiam spiritua- nis oeternoe,
quam ab homine qtiolibet in hujiis tran-
lera, ct spem futurorum, et consolationem Scriptu- sitoriaevitoeconversatione. [Ita etiara hanc bestiam
rarum, ct fraternum [in spirituali jucunditatel collo- poterimus evadere, ut cogitantes illum Davidkum
ouiura. versum : Dominus dissipubit ossa eorum, qui homini-
CAPUTXXXIV. bus placent (Psal. LII,6). Primitus nihil inanis glorise
De cenodoxia, id esl, vana gloria. gratia faciamus, deinde quoe bono initio fecerimus,
Vana gloria est, dum homo appetit in bonis suis observatione simili custodiamus. Ne omnis laborum
laudari, et non dat Deo bonorem [sed sibi : nec] nostrorum ffuctus post irrepens vanoeglorise mor-
divinaeiinputat gratioequidquid boni facit,seri[quasi] bus evacuet. Quidquidetiamin conversatione fratrum
ex se habeat vel sxcularis dignitalcm honoris, vel minime communis usus recipit, cxsecremus omni
spirilualis decorem sapientioe,dum homo nihil abs- studio, et veluti jactanlioe deditttm declinemus, ct ea
ipie Dei gralia vel adjutorio habere possil boni, sic- quoe nos possunt inter coeteros noiabiles reddere,
ul ipsa Veritas in Evangelio discipulis suis ait: ac veluli solis facientibus laus apud homines sit con-
Sine me niliil potestisfaare (Joan. xv, 5). Quaprop- quirenda, vitemus.J
ler qui gloriatur, in Domino glorietur : quia nihil Ili sunt octo totius impietatis duces cum exerciti-
sine Deo donante 144 honi habere poterit. Ex cu- bus-suis, et fortissimi contra humanum genus diabo-
jus vitii radice multi malitioe germinare vidcntttr licoefraudis bellatores. [Qui ergo unum vitium de
ramusctili : inde jactantia, arroganti.i, indignatio, istis habens sine confessionc ct pceiiiteiiliamoritur,
a Quoeuncinis iiiclttsa sttiit, in solo coJ. ms. S. Jacobi liabcntur.
 rw, MORALIA.— LIBER DE VIRTUTIBUSET VITIIS. 638
«terna pcena dainnatur. Unde dicit Joannes in Epi- A i (Matlli. xi, 29). Nonne meliusest et beatius Dcum
stola sua : Est peccatum ad mortem, non pro illo, diligere, qui est octernapulchritudo, aeternafragran-
dico, ut quis roget (Joan. v, 15). Isti vero bellatorcsj tia, seterna jucttnditas, aeterna dulcedo, octerna sua-
Deo auxiliMile facillime vincuntur a bellatoribus vitas, perpetuus honor, indeficiens felicitas; quam
Christi per virtutes sanctas. Prima superbiaperhu- hujus sseculiamarc vanitatesel insanias falsas (Psal.
militateoi, gula perabstinentiam, fornicatioper casti- xxxix, 5), species pulchras [AL, pulchritudinem stt-
latem, avaritia per abstinentiam [Ms. S. Jac, Iar- pervacuam], dulccs sapores, sonos suaves, odores
gitatem etcontemplum munriij, ira per patientiam, fragrantes, tactus jucundos, honores et felicitates
acedia per instantiam boni operis, tristitia mala per soeculitransitorias, quaeomnia velut volatilis umbra
laetitiam spiritualem, vana gloria per charitatem Dei recedunt et transeunt, et decipiunt amantem se, et
[Al., per sapientiamj [vinciturj. Igitur ex his Chri- in aelernammittunl eum miscriam? Qui vero Dciim
stianse religionisductoribus, quosopposuimusdiabo- et Dominum fideliter amat, el indesinenter colit, et
licoeimpietatis bellatoribus, quatuor proesuntduces ejus mandata perseveranler implet, aeternam cum
Dei gloriam perpetualiter possidere digiius
gloriosissimi, [quorum nomina boecsuntj : prurien- angelis
efficielur,
tia, justilia, forliludo, temperantia.
CAPUTXXXV. 1
B CAPUT XXXVI.
De virlulibus quatuor » Peroralio operis-
Primo sciendum est quid sit virtus. Yirtus est Ilaec tibi, dulcissime fili [YVidoJ,brevi sermone,
animi habitus, nalurae decus, vilx ratio, mormn sicnt petisti, dictavi; ut habeas ea quotiriie quasi
pietas, cultus divinitalis, honor bominis, oetemoe manualem in conspectu tuo libellum, et in quo possis
beatitttdinis meritum. Cujus partes sunt, utdiximus, teipsum considerare, quid caverc, vel quid agere de-
quatuor principales : prudentia, justitia, fortitudo, beas, atque per singulas vilae hiijus prosperitates
temperantia. Prudenlia est reruin divinarum huma- vel adversilates exhortari, quomodo ad culmen per-
narumque, prout homini datiim est, scientia; in fectionis ascendere debeas. Nec te Iaici liabilus vel
qua intelligendum est, quid cavendtim sit homini, conversationis saecuiaris terreat qualitas, quasi in eo
vel quid faciendura: et hoc cst, quod in Psalmo le- habitu vitae cceleslis januas intrare non valeas. Igi-
gitur : 145 Diverte a mulo, et fac bonum (Psal. tur sicul omnibus sequaliter regni Dei proedicata est
xxxni, 15). Justitia est animi nobilitas, unicuique beatitudo, ita omni sexui, aetati, et personoe oequa-
rei propriam tribuens dignitatem. In hac divinitalis liter secundum meritorum dignitatem regni Dei pa-
cultus, et humanilalis jura.et justajuriicia, etsequi- tet introitus. Ubi non est distinctio, quis esset in
tas totius vitoc conservatur. Fortitudo est magna C saeculolaicus vel clericus, dives vel pauper, junior
animi patientia et longanimitas,et perseverantia in vel senior, servus vel dominus : sed unusquisque se-
bonis operibus, et vicloria conlra omnium[Afs.,om- cundum meritura boni operis pcrpctua coronabitur
niaj vitiorum genera. Temperantia est totius vitoe gloria. Amen.
morius, ne quid nimis homo vel amet, vel od'o ha- h Salomon dixit: « Verbum dulce multiplicat ami-
beat; sed omnesvitoehtijus varietates considerata cos, et mitigat inimicos : et lingua eticharis in bono
temperet diligentia. Iloec vero in fide et charitate homine abundabit. Multi pacifici sint tibi, et consi-
observantibusaeternoeglorise ab ipsa Yeritate Chri- liarii tibi sint unus de mille. Si possides amicum, in
sto Jesupraemia pollicentur. Nulla melior estsapien- tentalione posside eum, et non facile crcdas illi. Est
tia, quam ea qua Deus secundiim modulum htimanoe eiiim amicus secunrium terapus suum, et non perma-
meutisintelligituret timctur [Ms., et amaturj, et nebit in die tribulationis. Est amicus, qui egretlitur
futurum ejus creditur judicium. Nam quid est jus- ad amicitiam [Vulg., qui convertilur ad imiciliam..].
lius quam Deum diligere ejusque mandala custo- Est autem amicus socitis mensae, et non permanet
dire, per quem, duni non fuiinus, creai.i sumus in riie necessilalis. Amicus si permanserit fixus, erit
[dum perditi fuimus, recreali stimtis], et a servitu- rn tibi coocqualis,et in domeslicis tuis attende [Vulg.r
te diabolica liberati, qui nobis omnia bona quse ha- fi lucialiter agct...]. Aniicus firieiis, protectio fortis :
bemtis, perdonavit? Et quid bac fortitudine melius qui autem invenit illum, invenit thesaurum. Amico
est quara diabolum vincere, et ejus omnes superare fideli nulla est comparatio, et non cst digna ponde-
suggestiones et omnia adversa mundi pro Dei no- ratio auri et argenti contra bonitalera firiei illius.
mine fortiter tolerare? Nobilisvirtusest valde tempe- Amictis fidelis medicamentum vitoeet immortalita-
rantia, per quam omnis honor vitae lmjus inter ho- tis; et qui metuunt Dominum, inveniunt illura. Qui
mines constat; ut omnia in quacunque causa homo timet Dominum, seque habebit amicitiam bonam,
temperanter cogitet, Ioquatur, et agat cum consilio qnoniam secundum illum erit amicus illius. Fili, a
salutis suoe.Haecenira sunt levia et suavia Deuin juventtite tua excipe doctrinam, et usque ad canos
diligcnti, qui ait: Discitea me, quia mitis sum et invenies sapientiam : et quasi is, qui arat et semi-
humilis corde : et invenietisrequiemanimabus vestris. nat, accede ad illam, et sustine bonos fructus illius;
Jugutn enim tneum suave est, et onus tneum leve in opere enim ipsius exiguum laborabis. »
a In ms. S. Galli legitur: b Hsec desunt in codri. mss. Aridila sunl a Qtter-
Superscriptio. ln aliis
doest; nec cajml niuncralur. cctauo ex tom. YTAnliq. Lect. Canisii.
659 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 640

OPUSCULUM SEXTUM.

I)E ANIM RATME LIBER AD EDLALIAM VTRGINH.

b
146 Charissimsein Christi charitate sorori Eu- A malia communes, id est, concupiscentiam, et iram.
lalioevirgini Albinns in Domino salutera. Homosolus inter mortales ratione viget, consilio va-
I. Sanctoe sollicitudini vestrae et laudabili in Deo let, mtelligentia antecellit. Sed his duobus, id est,
studio placuit deprecari, de ratione anirase aliquiJ concupiscentise et irse, ratio, quoc mentis propria
nostram scribere devotionem, propter quasdam in- est, imperare debet. Cujus excellentiores virtutes,
quisitiones, ut ais, anno transacto inter vos venti- quatuor esse manifestum est, id est, prudentia, qua
latas. Quod libenter fecissem, si me tanto flagrari [AL, quoej agenda vel non agenda discernit ; et
[AL, tanttim flagrarej ingenio nossem, ut tain arduas justitia, qua Deus colitur, et amatur, et recte vivi-
raliones [AL, rclationes] digne exponere posse con- tur inter consocias animas ; temperantia, quse con-
fiderem. Sed ex parte indignum esse videlur dicere cupiscentiam vel iram gubernat, ne definitos hone-
meipsum me nescire. Quid sum ego, nisi anima et stalis terrainos transgrediantur ; fortitudo, qua ad-
caro ? Caro quid sit, omnibus notum esl, qui se versa hujtis vitac quoecunque contingant, constanti
sciunt homines csse : anim.c vero rationem vix pau- animo tolerat.
corum est pleniter nosse. Nec aliquid magis homi- IV. Et hoecquattior, si charitate perfecta in anima
ni in hac mortalitate viventi necessaritim est nosse, fiunt, efliciunteam Deo proximara. Qnia nihil [aliud]
quam Deura et animam. Quantura enim quisque R est optimum hominis, cui haerere beatissimum sit,
Deum agnoscit, in tantum diligit, qui minus agnoscit, nisi Deus : cui hserere certe non valemus, nisi dile-
minus diligit: ergo naturale est omni homini Deum ctione. Proinde hse quatuor virtutcs uno charitatis
amare. Si naturale est omni homini bonum amare, diademata ornantur. Quse est vera sapientia, nlsi
naturale est etiam Deum amare, quia Deussummum Deum intelligere amandum? Quoeestjustitia, nisi
bonum cst sine quo bono, nil [AL, nihilj boni quis- eum colere, a qtio est, et quidquid habet boni, ab
quam habere poteril. Ille est indeficiens bonum, ple- co habet ? Quid temperantia, nisi integrum se prse-
na pulchritudo, tolius felicilatis abundantia. Amor beat in perfeclione vitte ei, quem amat ? Quid forti-
vero hujus boni, non nisi in anima esse poterit; et tudo, nisi pro amore Dei fortiter 147 omnia tole-
hoc animoeexcellens bonum est, illud amare bonura, rare adversa ? Si enim Deus est summum hominis
in quo solo, et a quo, et per quem, quidquid boni bonum, quod negari non potest, seqnitur quoniam
est in ulla creatura, bonum esl, summum bonum appetere est bene vivere, ut nihil
II. Et hoecsola anima nobilis est, si illum amat a sit aliud bene vivere, quara toto corde, lota anima,
quo est quod est; qui illam talem creavit, ut in se tota meiite diligere Deum, a quo exislit. Ita tandem
sui ipsius imaginem et similitudinem haberet im- ordinate vivit, qui seipsum considerat, quid sit, et
C
pressam, et digna Dei essel habitatione, secundum quo festinet: si affectus animi, vel carnales motus,
modum, qncm [AL, quoj quaclibet crcatura in se provida gubcrnat ratione. Si enim vel concupiscen-
Creatorem habere possit; sic ordinata, ut id quod tia, vel ira rationem vincit, et dominatur quselibet
sibi excellentius est, id est Deus [AL, DeumJ, tota illorum in anima ; ordo perversus praecipitabil con-
amaret intenlione : et id quod sibi inferius est, id sentientem in pejus ; et tenebit [AL, tenet] solium
est carnem, toto regeret studio. Proinde igitur, quia rationis ira, si immodcrata erit, vel concupiscentia
melior pars est hominis anima, decct eam dominam effrenata. Ex his tribus quasi radicibus, si corruptae
cssc, et quasi de sede regalis culminis imperare, erunt, onraes pene pullulant pestes. Concupiscenlia
quid, pcr quoe, vel quando, vel ubi, vel quomodo data est homini ad concupiscenria quae sunt utilia,
faeiat membra, et considerare diligenter, quid cui- et quse sibi ad salutcm proficiant sempiternam. Si
que [AL, quid cuij meinbro imperet faciendum ; quid vero corrumpitur, nascitur ex ea gastrimargia, for-
cuique [AL,quidcuij consentiat in desiderio-suaena nicatio, et phylargiria [AL, philargeria]. Ira data est
luroe; et hoecomnia rationabili mentis intuitu oportel ad vitia cohibenda, ne impiis, id est, peccatis, homo
eam discernere, ne quid indecens fiat in officio suoe serviat dominis, quia juxta Domini vocem: Qui facit
carnis alicubi. servusesl peccati (Joan. vm, 34); ex qua
" peccalum,
III. Triplex est enim anlmoe,utphilosophl volunt, corrupta, procedit tristitia, et acedia. Ratio dataest,
natura : est in ea qusedampars concupiscibilis, alia ut diximus, omnem hominis vitain regere, et guber-
xalionalis [AL, ralionabilisj, tertia irascibilis. Duas nare, ex qua si corrumpitur, orilur superbia, et ce-
eniin habent barum parles nobiscum bestiaeet ani- noJoxia. Ex his quasi arboribus, plurimi vitiorum
» Yide S. Aug. Lib. de Spirilu et Anima, cap. 13, b Eutalim seu Gundradm. Vide Monitum prseviuih
tom. XL Patrologise, col. 781. el Epistolas ibi citalas. >
Cll MORALIA.— LIBER DF.ANIM.E RATIONE. 642
ramusculi In perniciem aniinoe succrcscunl, de qui- A mini me intclligere cl velle ct mcminisse. Et sic in
bus in hujus epistote angustia disputare longum est, singulis singula capiuntur. Sed do his alias.
et non nimis neeessarium. 148 ^R- Nnnc autem considercmus mirara velo-
sui citatem animrein formandis rebus, quaepercipit per
V. Est quoque anima imagine et similitudine
carnales sensus, a quibusquasiper quosdam nuntios,
in
Conditoris principali sui parte, quoe mens dicitur, rerum sensibilium cognitarum Velincogni-
excellenler nobilitata. Quseimago tandem in ea clara quidquid tarum pcrcipit, mox in seipsa earum ineffabillcele-
et pulchra est, si tolo Deo Conditori desiderio vincta ritate formal
esl [Al., juncta estj. Quamvis vero vilis et deformis memorioe recondit. figuras, inrormatasque in suacthesauro
Sicut enim qui Romam vidit,
a Deorecedens efficiatur, tamen si ralione viget, vel
Romatn enim [Forle, etiamj fingit in aninio suo, et
intellectu senlit, manet in ea quscdam naturx digni- sit. Et dum nomen audierit vel remc-
tas suse. Unde de tali anima, a stti Conditoris rece- formatqualis
moral Romoe, statim recurrit animus illius ad me-
dente dileclione, divina dlcit Scriptura : Quanquam
ubi conditam habet formara illius, et ibi
in imagine Dei ambulel homo, tamen vane contur- moriam,
ea recognoscitfeam ad memoriam], ubi recondiditillam.
batur; thesaurizat,ei ignorat,Cui congregat (Psal. Et adhuc niirabilius
est,
xxxvin, 7). Ncc hanc vanilatem auferre posse os- B si lectse vel auditoeerunt quod incognitanim rerum,
in auribus, anima statim
tendit ab ea iraaginem Dei: quanquam scilicet ma- format
sit natura anima humaha, tamen vitiari potest, figuram ignotse rci. Sicut forte Jerusalem
gna
summa non est: tamen summse naturae quisqUam nostrum habet in anima sua formatam,
quia quia sit : quamvis longe aliler sit, qiiam sibianima
id est et no- qualis
imago esl, est, divinse, magna natura, dum videtur. Simililer de homine, sicut forte
bilis. Nobilis a Conditore creata, sed ignobilis vitio fingit, de Abraham, fingit enim [Forte, etiamj homo ni ani-
proprio facta, id est, dum a Dei declinat servitio, ma
slia, qualis esset Abraham. Ex eo quodaliosho-
sua vblens uti polestate, quod est primum inalum mines
vidit, sic sibi fingit membra omnia, sicut in
omni rationali crealurac. lla landem ordinate vivit
id Deum aliis, vel in seipso cognoscit. Muros et domos et pla-
anima, si eum se
diligit qui supra est, est, ; teas non
et prudenter ea regat quoeregere debet, id est, car- fingit iii co, sicnt in Jerusalem facit, [sed]
in aliis civitatibiis vidit sibi cognitis, hoc
nales sensus. Ergo quatuor quidem animoediligenda quiriqmd in Jerusalem esse posse ; cx notis enim spe-
sunt, id est, quod supra se est, et id quod juxta se fingit ciebus fingit ignota : nec enim in civitate Jerusalem
cst Jet id quod ipsa est, et id quod sub se estj. De
hominis sed aedificiacivitatibus con-
duabus hortim, praceptum in sacris legitur Iittcris, fingit Sic de merabra,
sueta. omni re facit animus hominis, ex co-
id est, de dilectione Dei et proximi: de sua vero rii- **
et carnis non sunt gnitis fingit incognita, habcns has omnes species in
lectione, suae, praecepta slatuta, se. Quamvis co puncto quo vult de quolibet una co-
quia duobus prioribus haecduo inesse dignoscuntur:
Deura vel se- gitare, cogitet, non quod anima exeat de sede stta
quia qui proximum perfecle diligit, ad cogiwscendura aliqnid, sed in seipsa manet, et in
ipsum negligere non poterit; quia hoec est animae
seipsa illam formain recognoscit, qttam pririem niira
summa beatitudo, eum a
diligcre quo est, el socias velocitatc formavit. Inde est quod anima, si quidlibet
suaebealitudinis diligere animas, et illis prodesse
repente obliviseitur, et iterum rememorat; non eniin
vel carnis olficio, vel meniis beneficio, ut bona illis tunc
faciat. temporis quo obliviscitur aliquid, inveniet Io-
et
optet, quantum valeat, culum [AL, locum], in quo id quod quscrit, recou-
VI. Habet igitur aniina in sua natura, ut diximus, ditum habet, quod iterum rememorat, sive curando,
imaginemsanctaeTrinitalis in eo quod intelligentiam, sive non curando.
voluntalem, et memoriam habet. Una est enim ani- VHI.Ex qua velocilate animse, quo in se sic om-
ma, quocmens dicitur, una vita, et una substantia, nia fingit audita vel visa, aut sensa, aut odorata,
.quaehaec tria habct in se; sed hoectria non sunt tres aut gustata, ilerunique invenla rccognoscit, mira
viloe, sed una vita ; nec tres mentes, sed una mens : Dei potentia et naturse eflicacia [.4/., effieienlia], ut-
consequenter utiqiie, nec tres substantia? sunt, sed cun |ue cognosci polcril. Dum de J. rusalem cogito,
una substanlia. Quod vero anima vel mens, vel vita, non eo momentode Romaposstim cogilare ; vel cum
vel substanliadicitur, ad seipsam dicitur : quod vero de qualibet una recogito, non possum eo momento de
memoria, vel intelligentia, vel voluntas dicitur,.-idali- pluribus cogitare, sed hoc unum mihi tunc pncsens
qnidrelative dicitur. Proinde hoectria eo sunt uniim, esl in anima, quod tunc cogilo, donec vel ciiius, vel
quo una vila, una mensunaesl substantia : etquid- tardius hsec cogilatio reccdat, et alia superveniat.
quid alitidad seipsa singula dicuntur, eliam simul non Nam Dei omnipoteulis naturse, etineffabili cognitioui
pluraliter, sed singulariter dictmtur : eo vero tria, omnia siniul sunt procsentia, et semper praesenlia,
quo ad se invicem referuntur. Nam memoria alicu- et nunquam recedentia. Et hoc est quod dicilur quod
jus est memoria, et intelligentia alicujus est intelli- Deus ubiqtie totus est, quia omnia quoesunt, vel quoe
gentia, el voluntas alicujus est voluntas : et hoec adI fuertint, vel quse futura suiit, simul omnia, non se
se invicem referuntur. Sed in his tribus unilas quae- mel, sed scmper pnesentia habcl. Nec eliam aliquis
dam esl: Intelligo me intelligere, velle et nieminisse; potest satis arimirari, quod sensus Hle vivus atque
et volo me intelligere et raeminissc el velle : el me- coelestis, qui mens vel aninius nuncnpattir, taniai
643 R. F. ALBINISEU ALCLTNIOPEPUMPARS IV. 644
mohilitalis est, ut ue liim quidem, cum sopitus est, jA ritus intellectualis, rationalis, semper in motu, sem-
conquiescat: lantoecelerilatis, uluno teinporis pun- per vivens, bonse malaequevoluntatis capax; se-
cto ccclum colluslrel, [et] si velit, maria pervolct, curiJum benignitatem Creatoris libero arbitrio uo-
terras ct urbcs peragret: omnia denique, quoe li- bilitatus, suavoluntate viliatus. Dei gratia liberatus
buerit, quamvis longe lateque subniota sint, in con- [inquibus Deus ipse vohiitj; ad regendum carnis
speclu sibi ipse cogitanrio constituat. Et miralur ali- motus creatus, invisibilis, incorporalis, sine pon-
quis, si riivina mens Dei, universas munriipartes si- dcre, sine colore, circumscriptus, in singulis suoe
mul, et semper proesenteshabeat, quoe omnia regit carnis membris totus; in quo cst imago Conditoris
ubique proesens, ubique tota ; cum tanta sit vis ac spirilaliter primiliva creatione impressa, sicut su-
potestas menlis humanocintra mortale corpus inclu- perius ostendimus. Quamvis sit misera dum a Con-
soe, ut ne scptis quidem gravis htijus ac pigri cor- ditorc in seipsam delabilur; tamen oeternitatem
poris, quo illigata est, coerceri ullo modo possit, imagincmque dignitatis suoepcrdere non poterit:
qtiominus liberain cogitandi facullatem, quietis im- non habens in se potestatem exeundi de carne, et
patiens haheat. redeundi iterum in eam, sed ejus arbilrio qui fecit
IX. Seiendum est certissime, animam, si in ea eam carnique immisit. Exiet enim quaravis no-
nobililrile perinansissel qua condita est a Creatore, B lens pnesentandus juriicio Dei; Deoque judicanle
oranimoilisimmortalcmcsse, sicut sanctorum animoe locura intrabit suis meritis condignum, spectare
sunt; sed dum libero arbitrio, spiritu instigante ma- [AL, exspectarej ultimi diei judicium, ut accipiat
ligno, depravata cst, partim mortalis ex immorlali carnem, in qua in hoc soeculovivebat. Qui spiri-
facta est, sed non tota. Sicut corporis vila anima est, tus modo ctiris angilur, modo corporis doloribus
ita animacvita Dcus est. Dum anima deserit corpus, condolet, modo loetitiahilarescit, modo cognita re-
nioritur corpus, et raortuuin recte dicitur, quia in- cogitat, modo incognita seire quscrit. Alia vult, alia
sensibile cst: cst tamen corpus corruplio quoedam non vult. In quo esl amor naturaliler, quia amor
ex carnis nalura, quamvis non vivificctur ab anima. intellectu discernendus est, et ralione ab illicitis
Animx vero mors est, dum eam Dcus deseril dono delectationibus [cohibendus], ut ea amel quoearaan-
su;c gratioe,ob magnitudinem scelcrum, moritur me- da sunt.
liorc sui part". Duabusvero dignitalibus a Creature XI. Atque secundum officium operis sni variis
anima in sua nalura glorificata est, id est, oetenii- nuncupatur nominibus : anima est, dum vivificat;
late et beatiludine. Beatiturio scilicet aiiima! est dutn contemplatur, spiritus est; dum sentil, sensus
Deum habere in se. 149 Quoraodo habere 1 id est, est; dum sapit, animiis est; dum intelligit, mens
justam cssc, quia Deus juslus cst; et misericordem 'G est; dum discernit, ratioest; dum consentit, vo-
essc, qiiia Deus miscricors est; et bonam essc, quia luntas est; dum recordatur, memoria est. Non ta-
Deus bontis est; et sanclam esse, quia Deus sanclus men hoecita dividentur in subslantia, sicut in no-
esl; et charitatem habcrc, quia Deus charitas est r.tinibus; quia hoec omnia, una est anima. Inter
(Joan. IV, 8), Qui p'urimum haec in se habet, niajo- spiritumet aniniam ejusmodi polest differentia esse,
rein in se siiiiiUludincm Dei habet et imaginem : (sjtiodomnis anima spiritus esl, non tamen ouinis
quir.unquc vero hasc in anima non habet, ct alia his spiritus anima. Sed et beatus apostoltis Paulus mi-
similia, quse Apostolus fructus nominavit spiritus, rabiliter discernil inter spiritum et mentem dicens :
Dei habitalione indignus eflicietur, et erit semivivus 1'sallam spiritu, psallam et menle (1 Cor. xiv, 15).
(Gal. v, 22) : sicut latrones hominem descendentcm Spiritti psallit, qui rerum [obscuras] significationes
ab Jcrusalem in Jericho spoliaverunt, vulncraverunf, non intelligens, ore profert; psallit mente, qui eas-
et semivivum rcliquerunt (Luc. x, 30). Scmivivaerit dem significationes mentis efficaciaintelligit. Nam
anima, si proptcr vilia ct iniquitates, beatitudincm spiritus Nabuchodonosor rcgis inforraatus erat, ut
visionis et habitationis Dei perdideril; ad quain au- videret futura, sed non erat mens illuminata, ut
tem [Ms., sed tamen ad quam] creala est, selernila- intelligeret qiise videbat. Accessit propheta, divino
leni pcrdcrc non potcst. Mutabiturenim propter pec- ilhiminatus spiritu, qui utrumquc et intellcxit quae
cata sua beatitudo in raiseriam ; ct hoc erit, si con- rex videbat, el exposuit quid significarent (Dan. n).
cupiscenlia vel ira plus dominabitur in homiiie quam XII. Hoc itaquc absque dubitatione sciendum esl,
ralio, in qua sola prsecellit animantibus. Ideo de tali quod animocpalchriludo virtus est, et ejus defor-
dictuin esl in Psalmo : Et homo cumin honoreesset, niilas vitium. Si enim vcl Deum, vel seipsam,
non inlellexil, comparatus est jumentis insipientibus, vel spiritale aliquid consi.lerare gestit, avertil se
et similis factus est illis (Psal. XLVIII,13). Sicut a sensibus carnis, ne fiant ei impedhiento, spiri-
enira loquela proccellitin came caeterisaniinantilms, talia rimanti. Soepeetiam in tanltim affectata erit
ita et aninia rationcsola nobilior esl eis, quceonincs qualibet cogitatione, ut, quamvis apertos habeal
«arnales concupisccntias et aninii molus quasi do- oculos, qua: prsesto sunt, non videat; nec sOnan-
raina et regina de sublimi oequitalis seJe regere et; tem vocem intelligat, nec tangentem corpus sentiat
temperare debet. [AL, non vidit, non intelligit, non sentit]. Regit
X. Hoc modo anima definiri polest juxta suoei enim corpus per quinque sensus, qnoe horum nihil
proprietalcm naturse : anima seu aninius est spi- est. Dum de ea cogilamus, nihil corporcumcofcitarte'
%0!s*,
645 MORALIA.— LIBER DE ANU.LE RATIONE. 640
debemus. Sicut enitn Deus omnem [creaturam, sic ,Kditia; et libertatis a peccato, ut omnium in se con-
anima 150 omnemj corpoream creaturam naturse fidentium carncs, divina in ea operante gralia,
dignitate prsecellit. Quoeetiam per lucem et aerem, purgari cl liberari possint [Al., possuntj. Quia san-
quae sunt excellentiora mundi corpora, corpus ad- guis qui de eadem carne, lancea militis vulnerata,
ministrat suum. Omnium rerum species lux animse Duxerat, pretium est salulis humana;, per cujus
annuntiat, quas ipsa in se acceptas specificat, effusionem exstipcta est flammea illa paradisi ctt-
specificatasque recondit; ctcum afflictiones aliquae stodia, el via firielibus aperta est ad lignum vitoe,
corpori eveniunt, oflenditur anima, dum tcmpera- quod plantatum est secus decursus aquarum viven-
mentum faciendi, quod vull, deerit; et IIOBC offensio tium (Psal. i, 3). Gujus ligni sapientissimus Salo-
dolor vocalur. Si autem in tantum fraudatur mem- mon, dum de laude sapientise multa dixissel, rc-
brorum ministratione, ut non habeat, quid opere- cordatus est, ila dicens : Beatus hotno, qui invenit
tur in eis, recedit, quasi indignata habitationi suae. sapientiam, et qui affluit prudcntia. Et paulo post :
Quid sit anima, nil melius occurrit dicere quam VifEejus vim pulchra, et omnes semitm cjus paci-
spiritus vitoe; sed non ejus vitaequoe in pecoribus ficm. Lignum vitm est liis qui apprehenderint eum,
est, sine rationali mente : sed vita nune minor, el qui tenuerit eatn, bealus (Prov. m, 13, 17).
quam angelonim, et futura quidem.angelorum, si ex B XIV. Ilumanoe vero aniinse pulcliritudo est et
prsecepto stii Creatoris bic vixerit. decus, sapientioe studium, non illa qua» in terrenis
XIII. Origo vero aniinarum unde sit, solius Dei solet occupari negotiis, sed illa magis qtia Deus
cognitioni relitiquendum est. Quam raulla exinde colitur et amatur. Cui tcipsam studeas, Virgo no-
philosophi vana finxerunt, et plurimas Chrisliani bilissima, tola mentis intentione mancipare; quia
doctores opiniones inde posuerunt, et nihil pene in hac est vita omni tranquillitatc bealissima, iu
certum reliquerunt. Ergo et beatus Augustinus a de hac est illius summoe Trinitatis imago feliciter per-
origine animae bealo Hieronymo scripsit et misit, fecta. Hic est Ihesaurtis desiderabilis, qui requie-
volens scire quid affirmaret tantus doctor de origine scit in ore prudentis, et abundat in corJc sa-
animoe. Si ille liber vobiscura inveniatur, lege et pientis. Hacc in Virgiliacis non invcnietur men-
intellige, quid ille .acutissimus rerum naturalium daciis, sed in evangelica alfluenter reperietur ve-
inquisilor rie origine.dixerit animx. Qttatuor quas- ritale. Pe vera scilicet sapientia dicitur : Otnnis
dam in ea dispulatione posuit opiniones, ut arbi- sapientia a DominoDeo est (Eccli. i, 1). Quidquid
tror, cui beatus Hieronymus una brevissima [AL, er.im recle per sapientiam intelligitur et amalur,
parvissimaj, sed acutissima respynriit epistola : Dei rionum est. Proinde omnis, qui secundum
quem libellum in patria legimus, sed hic nobiscum C Deum sapiens est, bealus est. Unde in Job di-
non reperitur ; nec etiam cpislola responsionis ad citur : Sapientia hominis esipietas, recedere a-utem
emn. Fecil quoque idem rioctor, ut in libris Re- a malo scientia (Job. xxvtu, 28): uno vero noraine
tractalionum ejus legitttr, alia de ratione animoe pietalis, cultum tolius divinoe religionis designare
opuscula, id est, de Quantitate animx librum unum; volens: Quid beatius est animae, quam sumimim
de Immortalitate anima; lib. unntn; de Duabus Ani- 151 diligere bonum, quod Deus est ? Quiri feli-
mabus librum unum; de Immorlalitale aniinm, et cius, quani se_dignum [AL, se dignamj seterna
ejus originelibros quatuor, qui necdum inventi sunt proeparare bcatituriine, rium 'immortalcm se esse
a nobis. Si fortcin armario imperiali inveniantur, verissime novit ?*Necoestimes tibi tantum suflicere,
quoerite, legite, et communione charitatis nobis nosse quid facere debeas, nisi eliam opere im-
dirigile ad legendos. In hoc enim omnes consen- pleas quse nosti. Quam plurimi se Siipientes aesti-
tiunt calholici scriplores, quod anima a Deo sit mant, et viam se veritatis nosse glorianlur, sed
condita; nec parlem eam esse Dei natura, quia nequaquam vere sunt sapientes, qui non habcnl for-
si ex Dei esset natura assumpta, peccare non pos- titudinem anirai ad proficiendum \AL, perficiendum]
set. Nec eam corpus esse palpabile vel visibile: opere, quod sapiunt. Ergo vera est sapienlia, nosse
nec mori eam posse, ila ut non sit; neca reatu pri- D qutedebeas, etnotaperficere. Proinde nullamqualuor
mx prsevaricationis liberari posse, nisi per gra- animcevirtutum, de quibus supra diximus, perfeeie
tiam et myslerium mediatoris Dej et liomtnum habet aniina, si totas non habel, quia haec omnia
Domiiii nostri Jesu Chrisli, qui plenam hiwnanita- ad unum charitatis intendunt procceptum, quoesola
tis noslrae naturam, absque omni peccato, in suoe in calholicse firiei verilate, dignam efficiet animam
divinitatis assttmpsit personam : quia totus homo habitaiione sanctse Trinitatis, ad cujus imaginem
peccavit, et lotus homo liberandus erat, secundum conriilara esse superius ostenriiiiius, ric cujus ratione
dispensationem ceternae pietatis in Deo. Totus ho- et naiura, sicut flagitasti, hocc pauca perstrinxi-
mo assumendus erat, id est, anima et caro, cujus mus,- prout epistolaris angustia concessit. Mirum-
nnima, id est, Redemptoris nostri, tantae sanclita- que quoriammodo a scholaslicis videri poterit, que-
tis et jiislificationis est, ut omnes in se creden- modo te plus mihi cognitain esse putare voluisses,
tium animae per cum [AL, per eamj sanctificari et quam tibi ipsi. Unde vivis vel ratione viges, nisi
justificari possint [.4/., queuntj, et caro tantae mun- in anunoc substanlia? dum le perraro oculis vidi
" Sancti Atigiisiinisenlentiam de origine animoe
reperies in ejus epist. 166.
647 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IV. 648
meis, per quos animoe naturam tuoe cernere non ,VSpiritus est anima, in membrisjam totus ubioue
potui. Quamvis juxta commune proeceptum Domini Quippe suis vivax, factus amare Deum.
diligam; nec non pro optima tuorum fama studio- Atque Creatorem laudet sine fine benignum,
rum quae aliis narrantibus de te sxpius audivi, in Qui se conccssit scire patenter eum.
quibus velim te semper proficere, et Deo placere, Et cultu prudens illum venerarier almo,
ut digna efficiaris animoe rationem ct naturant Estquod sola salus , gloria, vita, animse:
nosse, ct quod nunc in oenigmate vides, perfecta Scilicet oethereis quapropter se aclibus ornet,
scienlia in futura perspicias bealiludine. Proinde Ante oculos Domini, nocte dieque, sui,
opto te, filia charissima, octernoepalrise felicitalem, Omnia qui cernit cordis secreta superno
quam tuam desiderare optime novi sapientiam, in- Lumine, quem nullum velle latere potest.
legra prosequi voluntate. Nec te ab ejus desiderio Quocirca incubuit [AL, incumbitj magnum nos nam-
ulla hujus socculi avertat ambitio; nec cujuslibet [que necesse,
temporalisrei delectatio. Pauci sunt hiijus vitoediesi Ut pia pertractet mens bene digna Deo :
et meritorum relribulio nullo terminatur fine. Quatenus inspiciat tanlum tractare superna ,
Vera est scilicet sapientia, veram toto corde dili- Jam plenum sancto pectus amore Dci.
gere vitam; et tolis viribus inlendere, ut ad eam B Haec vera est animaevere super omnia nostrae
pervenire mereatur qui eam diligere, verbis se veris- Gloria, nobilitas, atque beata quies.
sirae profiteri videatur [AL, videlurj, quia non est In hoc te studio nunc exercere raemento
in sermone tantumraodo regnum Dei, sed in vir- Femina, quod placeas, inclyta sponsa, Dco.
tute sancli SpirTus et sanclorum perfecta merito-
rum claritale. ALIUD CARMENADONICUM.
Te liomo laudet,
• ELEGIACUMCARMEN. Alme Creator,
Pectore, mente,
Qui mare, qui terram, ccelum qui condidit altum Pacis amore:
Qui rcgit imperio cuncta creata suo , Non modo parva
Jusserat hic homincm rebus dominare sub aslris , Pars quia mtindi est.
Qui sensu solus et ratione vigel : Sed tibi sancte
Qui valet inter enim vivcntia, noscere mundi Soltis iraago
Jamque Crcatorcra mentis in arce suum. Magna Creator
Factus ab aeterno, felixque auernus ut esset Menlis in arce
Mira quidein magni solus imago Dei; Pectore puro
Nobilis exinde est animsc natttra sagacis, Dum pie vivit.
Atque potens sensu cernere cuncta suo : 0 Deus et lux,
Quoe mare, quse lerras, ceelum qusepervolataltum, Laus ttta semper
Quamvls sil carnis carcere clattsa suac: Peclora et ora
Corporis utque ocultis , visus ad sidera tendit, Compleat; ut te
Uno stet quamvis carnis in arce loco , Sempcr amemus
Immorlale decus, bujtis lux aurea vitae , Sanctus ubique. .
Iu se digna Deum semper habere suiim. Hoccpia verba,
Si bona, si sapicns, Christi si se omat amore , Virgo fidelis,
Ut felix valeat vivere in arce poli, Ore caveto,
Et posl liujtis enim vitoe, per saecla, labores, Ut lua rnilis
Ccclesti in regno cernere semper eum. Tempora Christus
Lux leterna Deus, cui laus et gloria, merces , Tota gubernet.
U
Si bene, si digne vixerit ipsa Deo. Te cui castum
Sit raodo sancla, piis raerilis sit casta, pudica, Corpore, mente,
Floreat in studiis semper ubique sacris. Dirige templura
Se regal, atque susecarnis vivaciter aclus, Dulcis amica,
Ut regina potens, lcgibus oethereis. Et sine sempei
152 ln se nil cupiat pravi, nil oplet iniqui, Fine valeto.
Nil cuiquam noceat, optet, agat, vel amet. Qui tibi solus
Ne raaculis sibimet fuscet data tempora vitoe, Sit rogo semper
Sit pia servire, sancta, quiela, Deo. Lux, amor, alque
Moribus egregiis in se jam vival honeste,
Forma^alutis,
Ut placeat sponso sic [AL, add. raensj moderata Vita perennis ,
[pio. Gloria perpes.
• In cod. ms. Tegernseensi titulus : Carmen de nobiti et
saguci nalura animm.
 6iq MORALIA,— DE CONFESSIONE PECCATORUM. 650
Hoc carmen tibi cecini senario numero nobile ,, A Tu misericordia mea, miserere mihi.
qui numerus perfectissimus [Al., perfectus] est in Miserere, Domine, miserere, Christe, ut credam
suis partibus, te optans esse perfectam in sensibus in te.
tuis. Cujus numeri rationem, sicut et aliorum, sa- Miserere, Domine, miserere, Christe , ut cogno-
pientissimusimperatortuseperfacile ostendere potest scam te.
sagacitati; cujus mentis miranda est nobilitas, dum Miserere.Domine, miserere, Chrisle, utdiligam te.
inter tantas palatii curas et regni occupationes Miserere, Domine , miserere, Christe, ut sperem
philosophorum pleniter arcana curavit scire myste- in te.
ria, quod vix otio torpens alius quis modo cogno- Miserere,Domine,miserere,Christe, ut anima mea
scere studet. Nec tibi a nobis necesse est causas vivat in te.
quaerere rerum, vel rationes physicae occultas scien- Miserere, Domine, miserere, Christe, ut caro niea
uteris sapientia, exsultet in te.
' tiae , dum illius clarissima quotidie
ac venerandam intueris faciem. Nec tibi longo labo- Miserere, Doroine, miserere, Christe, ut vita mea
riosoque itinere de ^Etbiopia Hierosolyma visitanda proficiat in te.
est, ut videas Salomonem de rerum disputantem Miserere, Domine, Deus Pater, gloria mea , vita
naturis. Ecce juxta te est, quem per tantas terrarum B mea.
difficultates regina quaesivit Austri. Sed cum eadem Miserere, Christe Salvator, salus raea, fortitudo
celebri laude tibi dicendum est: Beati viri tui, et mea.
beati servi lui, qui stant coram te semper, el audiunt Mtserere, SpiritusParacletus, consolatio raea,illu-
sapientiam tuam. Sit Dominus Deus tuus benedictus, minatio mea.
cui complacuisti, et posuit te super thronum populi Miserere, Domine, Deus Trinitas et Unitas.
tui, eo quod dilexerit Dominus populum suum in Te laudo, te adoro, te confiteor.
sempiternum (III Reg. x, 1 et seqq.). Pax mea, spes mea, laus raea, lux mea.
0 filiseJerusalem , cernite Salomonem nostrum in Pulchritudo raea, beatitudo mea.
diademate fulgentem sapienlioe; imitaraini mores Tibi laus, tibi gloria, tibi graiiarum actio semper
illius nobilissimos; aversamini vitia, colite virtutes. ubique in ssecula sempiterna.
" CARMEN.
Magna vobis incumbit, si dissimulare non vultis,
optime vivenai necessitas, 153 dum apud eum Quid mystice significent patmw in manibus gestari
solitm.
quotidie versamini [At. , conversamini], in quo to- Candida florigeris lucent ceu lilia campis
tius honestatis habetis exemplar, quatenus per prse-
r, Fulgeat in meritis sic pia virgo sacris b.
sentes [AL, per proesentisj iliius sacratissinios mores Versibus
ad ejus cum eodem pervenire mereamini prsesentiam, exponam breviter, quid paltna amice c
Significet, raanibus quas nos portabimus omnes.
de qtto ipsa cecinit Sapientia : Ferculum sibi fecit Palma tui signum, magne est Rex Christe, trittmphi.
rex Salomon de lignis Libani; columnas ejtis fecit Palma docet nostram ipsos nos vincere carnera,
argenteas, reclinatorium aureum, ascensumpurpureum Palma est mercedis signum cceleste futuroe.
media charitate constravit propter filias Jerusalem
Haecpalma hortatur vitam sperare fulttram.
(Cant. in, 9, 10). In cruce pendentis Christi est victoria priraa.
LITANIA Vincere nos ipsos non est victoria parva.
SEUPRECATIO ADCHRISTDM. Tu te vince, precor, semper te vince, amica
Miserere, Domine, miserere, Christe. Sitque tui Christus merces finisque laboris.
« Ex cod. ms. Tegernseensi.
h In codice ms. Sanct-Gallensi, Frigoraqui fugiai, veniat sua membrafovere,
quo Canisius Ad me praegelidosneuipe viator ovatis.
(Tom. II Thes. Monument. Edit. Basnagii, pag. 377) CruxsacrataDei tulge^cilsangninesummi,
usus est, post proecerierts distichon alii sequebantur Nos noslraiiit|iiesiuiul prolegat alma doinum.
versus, qui an ad Eulaliam vel ad epistolam illi scri- Hoec
' pateat charisjamjauua spmperamicis,
ptam pertineant, cum potius variorum locorum in-. ** _ (Jui laeloquaerauli>eitoie namqiiepatrem.
scriptiones sint, merito dubitatur. Ita vero sonant : Hic requiescit ovansabbas,san-sque resurgat
Qiiemtua conserveidextera, Clirsts potens.
Dum sedeaslaetuspulchrapossessorin aula, Sit lilii Christusamor, pntus, cihus, onunaCliristus,
Tummiserosstanles esse uiemeiitoforas. Lux, via, vita, salus, laus, venerande 1'ater.
Ut... tibi perpeluwiiojuitraiiiditistam « Forte leg., amicw, scilicet exponam amicm.
JamquedomuiuclemeusChrislusin arce poli.

154
OPUSCULUM SEPTIMUM.
DE CONFESSIONE PECCATORUM AD PUEROS SANCTI MARTINI.

EPISTOLA«. lescentulis, qui in ecclesia summi pontificis prote-

Dilectissimis in Christo filiis, bonaeque spei ado- ctorisque magni beati Martini Domino Jesu [AL, Deo
o In cod. ms. S. Emmerami titulus est:
Epistola et admonitio Albini ad pueros et adolescentulos, id est,
PATBJOL.CI. 21
651 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS I¥. 651*
JesuJ deservire Videntur , atque ab ecclesiasticis A eo dicente et in alio Scripturae loco : lnquacunqwi
erudiuntur magistris in Domino Deo [Ms., in dorao die peccator comersus fueril, vita vivet , ei nitn mo-
DeiJ ego Albinus [Cod. S. Em., AlchuuinusJ bene rietur (Ezecn* xxxm, 12, 15). 0 singulare clemen-
cupiens salutis vestrse, seternse prosperitalis [Al., tissimi judicit beneficium 1 0 magnilicum divinae
salutis vestrae prosperitatemj in Chrislo Domino sa- pietatis thesaurum ! Propter hoc a peccantibus vult
lutem. confessionis munus aceipere, ut non inveniat, quod
I. Desiderans vOs, filii charissimi, in salutem ani- ulcisci debeat. Non siraus ingrali lanloebenevolentioe
marum proficere veslrarum , ideo aliquas paterno Redemptori6 noslri : qui magis vult [Cod. Val., ma-
aflectu vobis admonitiones dulci sermone dirigere vultj ignoscere quam punire; magis salvare quam
sturiui, ut per eas praesentis vitae prosperitatem et perdere. Acquiiitur Domiuo , quod non puuitur in
futurae, Deo miserante, bcatiludinem habere merea- servo : et multum confertur auclori, si deputatus
mini, et fragiles vestrae aetalis annos in Dei servitio pcenseveniaecondonetur. Necoptat ulcisci, qui 155
edocti ad perfectum sencctulis diem adducere. Vos paratus est misereri: ipso de se per Prophetam i.i-
quoque, sancli Palres, lumina htijus fraternoe con- cente : Nolo mortem peccatoris, sed ui convertatur
grcgationis , doctores et ductores in omni bonitate el vivat [Ibid., HJ. Ecce verus vilse auctor, qui non
juventutis, deprecor, ut admoncatis eos , id est, di- B vult peccantis mortem , sed convcrtentis [AL , con-
scipulos veslros , ut studiose discant quae Deo pla- versij vitam. Undeet in Evangelioipsa ait Veritas :
cent [AL, placeantj, et ad salutem animarum perti- Src erit gaudium in ccelocoram Patre vestro et angelis
nent suarum : quatenus ex illorum profectu et pro- ejus super uno peccatore [Mss., super unum pecca-
spcritate vos perpetuam apud Domiiium [AL, apud torem] pwnitentiam agente (Luc. xv, 7) : et in Pro-
DeumJ habeatis mercedem. Exhortamini illos, so- phcta : Dic tu injuslilias tuas prior , ut.justificeris
brie , caste , pudice , cum omni luimilitate et obe- (Isai. XLIH,26). Ecce benignus est largitor veniae,
dientia Deosorvire in bonis moribus, et sancta con- qui procbetpro lucro [Ms., luctuj lemporali seterni-
versalione, et religiosa castitale , et maxime de talis gaudium, ipso tlicente : Beati qui lugent nunc,
confessione peccatorum suorum : quia multae sunt quoniamipsiconsotabuntur (Matth.y, 5) : et alio lcco:
contra ariolescentulos diabolicoefraudis insidiae in Venite ad mt, omnes qui laboralis et onerati estis,
desiderio carnali et caeteris ariolescentioevitiis. et ego reficiam vos (Matth. xi, 28). Ait enim, ut
U. Sed nihil, Deo donante, proficit in sua riiabolus diximus : Dic tu prior injustilias tuas, ul justificeris
malitia, si purain volunt juvencs facere confessio- [Vulg., Narra si qnid liabes, ut justificeris], et non
nem, et fructus dignos poenilcntioeagere, id est, ut con.lemneris : ut maneat in te procmiumpceniteniise,
vulneribus vulncra non supcratljiciant, et sanala non non vindicla peccatprum.
resaucient. [SalulareJ siquidcm pcenitcnlioe est re- III. Nunquid quasi nescius Deus nos confiteri hor-
medium poenitenda iteruin non perficcrc. Scriptum tatur pcccata, qui priusquam gesia essent, proescie-
est enim : Pmnitentibus Deus dedit partem justitim bat: cujus pro. idenlioe orania palescunt occulta ?
[Vulg., viam jimtitim] (Eccii. xvn, 20). Age igitnr Tunc enim poteris perfectum consequi beneficium
pcenitens, propria scelera confitcre [Cod. Vat., con- medicinse, si non celes medico tuae vulnera conscien-
fiterij, pande per confessioncm tuoe iniquitatis se- liae. Opinor cnim, nisi interpelletur medicus, non
cretum. Nota suntDeb quse in occulto fecisti; quae curatur aegrotus. Confessio tua medicina est vulne-
si non dixerit lingua, non polerit celare conscicntia. 0 rum tuorum, et salutis luoe cerlissimum subsi !ium.
Frustra inlra parietes tua aeslimes[Mss., sestimasj Homo oegrotusa medico quaerit me Hcinam, qui soepe
crimina abscondi. Palet [Cod. Vat., PateJ Dco omne incerlo [labore] dcsudat in segrolo. Deus vero sine
quod absconditum pulas : et si hominis oculos in labore sanat, sine tarditate meriicamenta venioeprae-
peccatis effugere valeas, niillatenus tamen Dei aspe- slat, si devota lacrymis scripta in auribns pietatis
ctum latere poterit, quiriquid in occulto gesseris. suaelcgatur pcenilentix [Ms., poenitentiaj. Nemo te,
Dic per confessionem pcccata , anlequam judicis D homo, melius reficit quam qui fecit; nec aii is sanat,
iracunriiara sentias. Crede inihi, totura veniale erit nisi qui flagellat el cnrat; solus enim novit operls
quod peccasti, si confiteri non erubesces : et per sui fragililatem, qui hoc tanlum exspcctat, ut falea-
prDiiilentiainpurgare curaberis [Cod. S. Em., cura- ris; mora non erit, ut saneris : qui per pro-
veris , al., per puRiiitenliamcurare non cessaveris], phetam Ezechielero ait: Cum conversus fueris et in-
dicente Psalmographo : Dix»[Vulg. add., confitebor] gcmueris, tunc salvaheris (Ezech. xxxin).
adversum tne injustitias meas Domtno, et tu remi- IV. Datur nobis a benignissirao jkidice locus ac-
sisti impietatem peccati mei-(Psal. xxxi, 5). Ex- cusandi nosmetipsos in peccatis nostris coram sa-
spectat Dominusa nobjs confcssiogis ssrcrifichim,ut cerdote Dei, ne itferum aceuset nos in eis diabo-
proeslet nobis delectabile inriulgentise munus , qui lus coram judice Christo. Vult ut ignoscantur [in
vult omnes hominet sakos fieri el ncntinem perire : hoc saeculoj, ne puniafttur in futuro. Igilur pius Pa-

de confessione.Conjicit Canisins epistolam hanc eam- runt cod. mss. BASNAGE. — De pueris, eorum obla-
dem esse ac librum De auriculari confessione,quem tione in monasteriis , studiis ac tiisciplina, consule
inler Opera Alcuini recenset Baloeus; et forsan me-> D. Edmundi Martene Comment. in cap. 59 reg. S.
rito. Conslanter tamen titulum hic praefixumpraefe- Ben.
B5X MORALIA.— DE CONFESSIONEPECCATORUM. 654
luxuria pcenis tradi per*
ter, dum videt per pcenitentiam peccata nostra a no- K Vat., pro raodicij temporis
bis damnari, gaudet misereri, et proprium exercere peiuis. Quanti modo infernalibus deputati lormenlis
munus misericordiae in pcenitenles optat, sicut per converti volujssenl, si spatiurn illis daretur conver-
Isaiain testatur prophetam : Ego sum, qui deleo ini- tendi! Omnia quidem hujus sseQulidura, in coinpa-
quitates tuas {Isai. XLI.II , 25); et ilerura : Conver- ratione lorraentorum. infernaliura levia el quodam^
timini ad DominumDeum vestrum, quoniam [Cod. S- modo jucunda videntur. Servisti diabolo in luxuria,
Em., quia] misericors el pius est, palizns et multw servire [Mss., servij Cbristo in castitate,; utriusque
misericordim(Joel. u, 13). Hoc sciens beatus David rei finera attende. llla siquidem, id cst, luxuria bo-
ait: Peccatum meum cognitumlibi.feci, et injusliias minem niiilit in flammas. Castiias charilali conjun-
meas non operui (Psal. xxxi, 5) : e contra si pec- cta nos deducit in regnum Dei, Revertere in viam,
catum, quoj fecerit homo, negatur [tegaturj, pcena de qua aberrasti. Jejuniis corpus afficilur [Mss.,
reatus accumulatur; quia punitur conlumacia in sce- afficiaturj, sed pulchritudo animaeparitur [Mss., re-
leris negatione. Sed dicis forsan : Me lerrel meo- parelurj. Vilis sit corporis cullus; sed ipse prseci-
rum magnitudo peccalorura. Quinimo lanto magis puus est sanctitatis ornatus. Vjgiliarum assiduitas
insistendum est tibi, o peccator, hi medicina con- in orationibus ct in laude Dei angelicae esl imitalio
fessioras, ne pereas ia putredine vulneruw, si meui- B vitoe. Parcus cibus, pastus est animoe. Si habes un-
co erubescis aperire multiplices ulcerum dolores. de, pauperibus porrige manuro [Cori. S. Em., unrie
Nullatenus diviuaeabundantiam clemeutioe iiuraero- pauperibus porrigere manura possisj, quia nianus
sitas tuorum superare poteril peccatorum. Ne lar- pauperis gazopliylacium est Christi. Nec de opere
des de die in diem, dicit Scriplura, cormrti, quia ne- misericordioe te juste excusare poleris, dum calix
scis quid supervenlura parial [Cod. S. Etn., pariet] aquoefrigiJoe mercede remunerabitur perpelua : vi-
dies (Ecdi. v, 8). Quia qualem te uUimus invenerit sitare infirmos, nifjerentes consolari, hospitibus oc-
dies, talisjudicaris [Ms., judicaberisj. Wec le voluit currere, fame vei sili laboranles reficere, possessio
Deus diem illum proescire, ut semper paratus esses : est regni Dei in coelis, sicul in Evahgelio iegitur
qualem optas ante judicem te stare, lalera te prsepa- (Malth. xxv). ln taliuin, o fili, operura exsecutioue
ra, dum habes tempus operandi. Eslo negotialor de- [Cod. Vai, excusatione, tnale], peccatoruin remis-
votus. Erae libi regmjm Dei pfleaitentue lucrjs, me- sio adhibetur; insjiper et perp^tuoe bealiludinis prae
mor Dominumdicentem : Pmnitenliam agite, el [AL, stat ingressiun.
ecce] appropinquabit vobis regnutn Dei (Matth. n, 5). VI. Noli riegeneris anirai esse. Dei Filius in bapti-
V. Pro te igitur, o juvenis, Deus hoino facliis est, smo consecrattis es : sed tam excellens nobilitas,
ut te re limeret, ct seipsum tradidit in rotHiem, uj le v non iiisi[magna]morum dignitate conservari poterit.
salvarel in vitam : quid tu jaces in morte scelerum ? Ccelcstis Pater, imo omnium Doininus peccalis sub-
Surge et dic : Pater, peccavi in ccetum (Luc. xv). ditos dedigiiaiiu; habere filios. Excute de collo tuo
Adduc libi tuae pcenitenliae teslero firielem. Munda jtigum captivitatis diabolicoe. Recurre ad pietatem
vis babere vestimenta, quare non multo n|a#is qua> paternae dilectioni& Kevertefe ad Dwwiiujre [41.,
ris raundam te habere aniovun ? Sorriidus precedere leuni], fili, reveriere, e4e«, irortuo tjevixisoe, e| §x
non vis in conspectu hominum; quare non multo perdilo reparare. Quoerit oveni bonns pastor erran-
magis times sordidum peccatis te [AL, sordidus pec- tem, et amplius de inventa, quam non per.ita gra-
catis procederej procedere inconspectu Dei? Lava te tulatur, htinicris suis inter angelicos revebit ccetus
lacrymarum fonte, nequidinteejus oculos majeslatis (Luc. xv). Animadverte clenieiitissiniam Dominicae
offen!al. Quis, rogo, cadens non quxrit surgere ? pietatis sententiam dicentis : Non enim veni vocare
Quis inlirmatur, et non desideral convalescere ? justos, sed peccutores(Mattli. ix, 13), iu pcenilentiara.
Quis pericIUatur, et non oplal evadere ? Pcenitebil le A'o_at ergo Doniinus ad poenitentiam peccatorcs,
postmodum tarditatis, si non cogitaveris, quid ani- quia magis optat salvare qtiara damnare, et plus
moetuaeproficiat ad salutem. Exsurge, fili, exsurge, ctun sauclis nos gautlere, quam cum diabolo ptinire.
placare Patrem pcenitciiiia, quem oflen isti sceleie. Vocat nos per seipsum; vocat per Scripturas san-
Confi.ere culpam, ut saneris a uieJico. Esto in tua ctas; vocat etiam per doctorescatholicos, ut revcr-
sollicitus salute. Si tu ipse tui ipsius non habes cu- tamur ad eum, qui paralus esl nos accipere, si oo$
ram, quis tibi ad saluiem prodesse polerit; vel quis non eriraus pigri ad eum venire. Audiamus beatum
tibi fideliserit, si tuipse tibimet infidelis esse proba- Joannem evangelistain arl pcenitentiam nos exhor-
beris [Cod. S. Em., pronarisj? Infidelitas est magna, tantein. Dicit enim in Epislola sua : Si
dixcrimus,
[te] non 150 curare de salute lua; te morientem quiapeccata [Al., .peccatutn]non habemus, nos ipsos
iu peocatis, non rcsuscitare per puenilentiam. Quan- seducimus, el veritcs in nobisnon est: si autem con-
to longius recessisli pro scelcrum magnitudine a fessifuerimus peccata noslra; fidetis
etjusius esl Deus,
Deo, tanlo fortius per poenitentiam appropinquare ut nobis peccata nostra dituitlat, el mundet ab omni
studeas. Clemens pater paratus est le accipere, si tu iniquitale (I Joan. i, 8). Si nullus est sine
peceato,
non tardavcris reverti. Aspera tibi videtur conversio, quis est, qui poeniteiitia non indigeal, quaesine con-
carnalia relinquere desideria; sedmulto durior con- fessionevix fructuosa fieri valet? Gensideremusheati
ditio aeterniste ardere flammis, et pro modica [Cod. Jacobi apostoli prfeceptum dicentis. :
Confitemini
 885 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 656
alterutrum peccata vestra (Jac. v, 16). Recordemur A , habet potestatem nobis objicere in iUo tremendo ju-
quod Rederaptor noster publicanum peccatorem se dicio nostraevitse. Agite nunc, juvenes, adolescenles
Confitentem,Pharisoeose in sua laudanti justitia prse- et pueri, liberate vosmetipsos de diaLolica scrvitute.
tulerit. Scit enim Condilor noster fragilitalem na- Concurrite per posnitentiam ad clementissimam om-
turae nostrae; ideo medicamenta poenitentiaevulne- nipotentis Dei pietatem. Nolite per desideria carnis
ribus nostris perdonavit. Dicamus cum Propheta : vestrse perdere gaudia ccelestia, et aeterni regni inter
Saname, Domine,et sanabor. Item :Domine,sanaani- angelicos ccelus beatituriihem; sed confortate vos-
mam meam, quia peccavi tibi (Jer. xvn). metipsos, et viriliter [agite etj pugnate cura a versa-
VII. Idcirco, charissimi filii, festinate ad confes- rio vestro, ut fideliter [Ms., feliciterj mereamini co-
sionis meriicamentum. Aperite vulnera in confessio- ronari cum sanctis Dei, et perpetuam cuni illis pos-
ne, ut medicamenta salutis proficere valeant in vo- sidere gloriam. Et vos, sanctissimi hujus familiae
bis. Transeunt hujus vitae dies, et incerta est hora magistri et patres, docete filios vestros pie, sobrie,
unicuique nostrum, qua [Cod. Vat., quiaj revertatur et caste vivere coram Deo in omni humilitale, obe-
pulvis in pulverem, et spiritus redeat ad Dominum, dientia et sanctitalc, et puram facere sacerdolibus
qui dedit illum, ut judicetur secundum opera sua. Christi confessionem peccatorum suorum, et pceni-
Auditura erit tunc anima, quidquid hic copulata car- B tentiae lacrymis abluere sordes luxurise carnis, nec
ne gessit in occulto. Si nunc erubescit confiteri eas iterum repetere, quia posteriora vulnera pejora
peccata sua, et per pcenitentiam emundari [Mss., sunt prioribus : scientes vosmetipsos salutis filiorum
emendari], stabit accusator malignus contra eam, vestrorum aeternam habere apud Domiuura re.mune-
qui quondam suggessit illi, ut peccaret, si nos negle- ralionem, quatenus quorum ministeriis utimini in
xerimus praevenire faciem judicis in confessionibus terris, eorum prosperitatis mercedemhabeatis perpe-
[Mss., in confessione]. Quaecunqueenim humiliter tuam in cceiis.
confilemur in nostris peccatis, nihil horum diabolus

BEATI FLAGGI ALBINI

SEU

ALCUINI

CAROLI MAGNI MAGISTRI

OPERU MS QIMTA. OPP. MGIOGRAPHICA.

j^
157 MONITUM PRyEVIUM.

Sicut beatus Alcuinus se cultui sanctorum, in C opusculum, post hcec vero in duos sermones divi-
coelis meritorum suorum gloria coronatorum atque sum, et epilogum totius opusculi priori etiam
intuitiva Dei visione aeternum loetantium, apprime parti adjecturn. Sanctus Odilo abbas testatttr (pibl.
semper addictum fuisse multis in locis variisque, Ctuniac, pag. 204) Alcuinura Vitam sancti Martini
qu;e in hisce operibus legere esl, monumentis te- a Severo Sulpilio scriptam dictis plenioribus etuci-
statum facit; ita etiam nulliim sturiium detrectavit, dasse. Veruni cum Vita hnjnsmorii plenior nullibi
quod per amicos ab ipso exactum fuit, ut Vitas compareat, neque VitoeAlcuini scriptor illius men-
quorumdani sanctorum virorum vel de novo com- tionem faciat, credam apud sanclum Odilonem pro
pilaret, vel incultas emeniaret, vel prolixiores, ob plenioribus legendum esse pianioribus dictis; quod
usum faciliorem in compendium contraheret : aut de hisce duobus scriptis, breviori ac planiori, quam
demum in formam sermonis qui populo ad seriifi- apuri Sev. Sulpitium legitur, stylo exaratis, et ex illo
cationem proponi posset, redigeret. Et quidem quoe mutuatis, apte intelligitur.
illi occasio fuerit Vitas sanctorum Vedasti, Richarii, Vitsesancti VeriastiAlcuinus non primus auctor,
et Willibrordi scriben !i vel cxornanrii, ipsemet in sed emendalor fuit, prout ipse praefatur initio epi-
epistolis seu praefationibus satis edocet: breve vero stoloede*icatoriaead Radonem abbatem. Quse autem
scriptum de Vita sancti Martini, quod in duas partes fuerit Vita illa ante conscripta, non satis cohstat.
veluti duos sermones divistim est, prsefatione desti- Andreas du Chesne, tom. I Script. hist. Francorum
tuitur, et 158 prima quidem pars a Quercetano illam esse censet ex qua is nonnulla pro exornan-
edita fuit ex priori quadam editione Parisiensi anni dis gestis Clodoveil regis excerpsit; et quam dein-
1610 (a) et duobus codd. mss. Altera vero ex ms. cod. n ceps Godefr. Henschenius tom. 1 Febr., sub nomine
Pnteanorum fratrum. Utraque eodem epilogo ac iis- Vitaebrevioris, ex mss. VedastinU vulgavit. Verum
dem pene verbis terminatur; hinc suspicamur cum adeo haecVita differt ab hac ab Alcuino scripta, ut
clar. scriptore Hist. Lit. Francise, tom. IV, pag. 318, illa non emendata, sed penitus in aliam mutata
nura. 24, scriptum utrumque primitus unum fuisse censeri possit; hinc Henschenio non improbabile
(a) In flne Hist. S. Gregorii Turonensis.
657 HAGIOGRAPHICA.- VITA S. MARTINI. f.58
videtur, aliquam aliam Vitam uberiorem exstitisse,, A quod Forestis Cella (Forest-Monslier) appellatur, a
quam Alcuinus cmendaverit. Lambecius, Bibl. Vin- sancto Richardo exstrnctum esse infra cap. 2, n. 12,
dob. tom. H, pag, 409-415, creriebat, Vitam quam narratur. In lilteris Guidonis Ambianensis episcopi,
Alcuinusemendavit.addendo simul illa qtise de trans- libro iv Chron. Centul., cap 22, altaria villarum Ar-
latione corporis sancli Vedasli per Autbertum et gubii et Montis-Elisii exprimuntur. Antiphonae, re-
sanctum Audomarum in impressis leguntur, illam sponsoria ac hymni ab Alcuino in honorem sancti
esse qnoe in co.lice aevoAlciiini exarato bibliothecae Bicharii compositi nullibi comparent: epitaphium
Augustoe Vindobonensis habetur; ubi etiam deest vero, quod ir.i iem recenset laudaius auctor Chronici
epistola ad Ra 'onem abb., nihilque de proeriicta Centulensis Alcuinum auctorem non habere, inde
translatione habetur. Utut sit, nos hoc loco exhibe- hand temere judicamus, quod in illis versibus san-
musVitam quoesnb Alcuini nomine tam in impressis ctus Richarius prmcelsostemmate prognatus, amplis-
qnam in mss. coiicibus habetur, et qualis, ad mss. que munrii honoribus fulsisse, atque multus divitias
coriices collata, edita exstat tom. I Febr. Act. SS. possedisse prsedicetur; qtiera tamen Alcuinus initio
BoIInnili, cum lectionibus variantibus et notis ab Vitsenon arimodum nobilibus parentibus ortum, at-
llenschenio additis. Accedit etiam ex eadem eilitione que in vita rnstica sanctitatis futurae praesagia ges-
Exhortatio ad imitandas virtules S. Vedasti in actis sisse commemorat; quae vix combinari possunt.
descripta, auclore eodetnAicuino, quae illa haud dubie lllud ergo carmen ad dubia saltem rejicimus. Hic
est quam is promiserat in epist. 51 ad monachos vero Vitam sancti Richarii exhibemus in capita tria
Vecastinos. divisam, atque ad editionem virorum clarissimoriim
Subsequitiir Vita beatissimi Patris Richarii; quo B (a) Mabilloniiet Henschenii emendatam, additisnotis
titulo iilam ipsemel Alcuinus in prsefatione seu epi- qucis iidem celeberrimi scriplores hanc Vitam illu-
stola ad Carolum Augustum insigniri voluit. Anle- strarunt.
quam vero Alcuinus htijtis beati viri gesta describe- Ultimo demum loco exhibemus Vitam sancti Wil-
rct, jam alia Vita illius simpticioristylo digesla, cum librordi episcopi Trajectensis ad Rhenum, duobus
alio grandioris quantitalis libro miraculorum, exsta- libris, uno scilicet prosa, altero metro comprehen-
bat; quam Vitam Alcuinus, petente beato Angilberto sam. Huic conscribendiFAlcuinus sese impendit circa
Centulensi abbale, accedente etiam Caroli Magni annum 796, annis amplius quinquaginta post sancti
auctoritate, expolivit, intacto miraculornm libro, viri obittim , rogatus a Beornmio seu Beornrado
qui una cum primaria illa scriplione seu Vita inter- ex abbate Epternacensi, ut tradunt, archiepiscopo
cidisse creditur. Scripsit insuper Alcuinus, teste Senonensi. In fine Vitae prosaicse additur homilia,
Hariulfo in Chron. Centul. libro n, cap. 11 (tom. IV populo in Natali sancti Willibrorui praedicanda; in
Spicil. Acherii) : Antiphonas et responsoria vel hym- fine Vitse metricse elegia addita est de sancto Wil-
nos de eodem sancto, ut magni Patris feslivitas nihil giso, Patre sancti Willibrordi. Haecomnia descripsi-
minus congrui officiihabere videretur. Ubi notandum mus ex editione Quercetani, quam tamen contulimus
cst quodquodam in hymnoipsumRicharium laudando cum aliis editionibus (b) Canisii et Mabillonii(c),
ailoquens dicit: notis quoque ab iisdem mutuatis. Vitam quoque
Tu struxisti cfenohium,loco propeArgubium, metricam cum Elegia annexa Christianus Dauniius
Jit aliud in f.entulo,amboperenui merito. suse collectioni aliorura carminum, quae Zwichavii
Quid sit Argubium ignoratur, ait Mabillonius in Ob- C 1662 et 1672 prodiit, inseruit, ut refert scriplor Hi-
serv. proev. ad hanc Vitam. Locus crat sine dubio storiaeLit. Galliae,tora. IV, pag. 321, qttara nunquam
prope silvam Crisciacensem, in qua monasterium, vidiraus.
(a) Mabill., Act. Ben., ssec. n, part. i, pag. 189; (b) Canisius, edit. Basnagii, tom. II, part. i, pag.
Act. SS. Bolland., lom. III April., pag. 441, Edjt. 458-471.
Venet.; Mabill., Annul. lib. xxvi, n. 51. (c) Mabill., Act. Bened., ssec. ni, part. i, pag.
603.

159 OPUSCULUM PPJMUM

SCRIPTUM DE VITA S. MARTINI TURONENSIS a,

In quo mirifice virtutes ipsius commentatus est breviter.

I. Postquam Dominusnoster Jesus Christus trium- D direxltf in partes, ut populos, telra caligine tor-
phator ad alta ccelorttm ascendit, et in raajestate pa- pentes, luce veritatis irradiaret, et plurimas de an-
tcrna Deus consedjt, multa saeculis doctorum lu- tiqui hoslis faucibus extraheret gentes, et sacratis-
mina concessit, quatenus ignoranlise tenebris eftu- simo Christi insereret corpori.
gatis, ad verum luroen agnoscendum genles ubique II. S. viri patria et militia. Chrisli mililiam sequi
converleret [AL, converterentj: ut sicut stelloedi- amat. Catechumenuspauperem vestit. — )>Igitur bea-
versis in coelipartibus clarescunt, ita et doctores tissimus vir, paganis parentibus in regione Panno-
sancti per varias mundi partes lucescerent, ut omni- niae, Sabarise oppido, genitus est; sed intra Tici-
bus via patesceret salutis, et veritatis lttx claresceret. num Italise nutritus, niilitiseque cingulo, a prseside
Unde et beatissimum Martinum Galliaededuxit [AL, [AL, a perfidoj Juliano, juxta parentum suorum

«In cod. Vaticano 6074, saec. xi, pag. 233, iste batur in Octava festi S. Martini.
prsefigitur tilulus : Homilia in nalatem sancti Mar- b Vide apud Sulpitium Severum Vitam S. Mar-
tini, Albini magistri. In aliis codicibus Vaticanis tini, nec non et Dialogos : ex quibus passim in hoc
ssec. xi, XIIet XIII,ad marginem nolatur, quod lege- opusculo multa videntur desumpta esse.
659 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 660
nobilitatem, est addietus. Sed vir sanctus magis A adjutor est, non timebo minas tuas. Sed multas
clegit Deo coelesti servire, quam sub Imperatore Arianorura tribulaliones suslinens, iterum Gallias
militare lerreno; qui specialiler electus est, ttt repedavit, sanctoque Hilario Pictaviensi junclus,
vexillum sanclae crucis occiduas orbis portaret in prope civitatem sibi cellulam construxlt, in qua li-
partes, etmiliiise sacramenla evangelicis mutaret berius contcniplalivos carperct fructus. Cui quidam
ediclis : non pro regno armis sascularibiis certare catechumenus adhoerenssubita, saneio absentc viro,
Romano, sed specialibus doctrinis Cbristianum di- morte proe^eplus est : quem vir Dei preeibus profu-
laiare iraperium; nec dura Romanorum lege popu- sis resuscilavil, vitoeredriitum baplizavil, qui mnltis
los subjicere feroces, sed leve Chrisli jugum pluri- poslea annis vixit. Alternni quoque, in cujusdam
marum cnllo injicere gentium.Qui post sacri baptis- Lupicini bagro laqiieosuspeiisuin, sacris orafionibus
matis rayslcrium magnis in mundo clarnit miraculis, vitoe reslituit. Tcrlium ab eodem sancto viro, in
et 'doctrinis longe lateque resplenriiiit in orbe; cu- Carnoleno oppido, cujusdain mulieris flenlem lilium
jus h.cc prima leguntur insignia. Cum ariliuccale- sola oralione in conspecfu populi resusciiavil. Quo
chninenus esset, biemali frigore, niedia suoe miraculo viso, plurimi ex populo crediJerunt
chlamyriispauperem parie vestivit. Qua etiam parte Chrislo. Succedente itidem tempore, in eo lem op-
B
chlamy lis suoe, inler angelicos exercitus Dominutn pirio, miitain ab infanlia puellam benedicli olei
Jesum, diviniius illurainatus, nocle sequente, vesti- inunctione sanavit.
tum aspexit; ut veroin inlelligeret quod ipse Doini- VI. Eligitur episcopus Turonensis. Omnibnsvirtuti-
nus Jesus evangelicis intonat paginis : Quandiu fe- bus prmiuxit. — Scd ne lucerna Domini inodio lecta
cistis uni ex his minimis meis, mihi fecistis (Matth., laieret, dulcissiniis absiractus est sedibus, inulto-
xxv, 40). rumque prccibnS'alligatus, electns est in episcopum
III. Adolescens Mediotani moratus Ariitnis reslilit. Turonicie civitatis, ubi plurima sanctarum insignia
In Gultium seceditet S. Hilario jungitur. — Hic vir gcssit virtutum, et multa cceleslis vitae dogmata
florcm adolescentiaesuaeMediolana transegitin urbe, sparsit, tamen privalae vitse conlinenliara in lurbis
quam tuiic temporis Ariana, favente Auxentio, mul- popnlorum non amisit. Humilis in liabitu, juctindns
tum maculavit perfidia; cui sanclus Marliniis ut in sermone, devotus in praedicatione, verax in judi-
forlis atblela Cbristi virililer reslilit, intnpidusque cio, venerabilis in moribus, pervigil in orationibus,
veram sanctoe Trinitalis fidem dotebat. Sed inde assiduus in lectione, constans in vultu, pius in af-
[AL, cxindej Arianorum soevitiaprincipum depul- fectn, honorabilis in ministerio sacerdotali, infatiga-
sus Gallicanas sccessit in parles, vencrabiliqiie p bilis verbi Dei seminalor, impiger acceptam Domini
Pictaviensis urbis anlistili Hilaiio junctiis, qui tunc sui pecuniam multiplicare; cum gaurientibus gau-
temporis quasi firinissima fidci columna omnibus dens, cum lugentibus lugens, omnibns omnia faclus,
laudabilis exstilit : et qnasi [Forte, ct sicutj LuCifer ut omnes Iucrifaceret Christo; virtutibus insignis,
in ccelostellis clarior c;cleris clarescit, ila iUe snn- bonitate' laudabilis,
pietate araabilis, multis in
clus vir in Ecclesia Chrlsti, omnibus famoemagni- episropatu fnlgens virtutibiis.
tudine, et sanclilate vitoe, et doctrinariira veiitute VII. Miracula. —Nam turbampaganorura ritu tu-
Sanctarum excellenlior effulsit : cujus disciplinis se multuantem in obsequio
ctijusdam corporis, verbo
sanctus Marfinus, post reliclum militioe cingulum, orationis, uno Irgavit in loco; iterumi|iie resolvens
sociavit, ut lanti viri eruditus exemplis Cbristianam Snis permisit dominari vestigiis. Ruenlem pinum
forlior processisset ad pugnara, fidei armatus galea, super se signo crucis opposito averlit, mirantemque
et lorica justllise accinctus, gladio verbi Dci afma- turbam Christo credere fecit. Seipsum in teclo cu-
tus, inlrepidus contra omnia tela maligni bellator justlam donius flammis opposuit, ne innocua laederet
muniretur. ignis tecta, qui fanum incendit iriololatrise. Aliud
IV. Parentes invisens matrem convertitad fidem. quoque templum antiquo errore doemonibus dedica-
Similiter et latronem. — Idem quoqnC s&nctusVir D tum, dum manti non potuit bhmaiia, angelico ful-
divino admonitus oraculo, parentes suos a ad sacrse tus auxilio subvertit. Nec non alio loco gentilium
fidei convertil professionem; et matrera, quae se sacra subvertens, a quodam pagirto gladio appetilus,
raundo genuit, ipse regeneravit Christo. Hoc quo- ille nodum ferientis ictui collum opposuit; sed im-
que itinere latronum perpessus insldias, rium uni pius retro cariens, suam intelligens impietatem, ve-
traditur ad custodienduin, evangelica proedicatione niam postulavit a sancto; alteroque librante ictum
latronera convertit ad Christum: et qui [AL, el cuij fn sanclum caput, ferrom effii8;itde manibns. Tre-
trariilus fuil ad pcenam, factus est ei in salutem. veris paralyticam puellam, lolisque resoltitam mem-
160 V ln Galtias redit. Cellam construit. Tres bris, sacra benedicli olei infusli>ne,astante populo,
mortuos resuscitat. Puellam mutam sanat. — Inde prislinoe reridiriit sanitati. Tetradil proconsularis
regressus obviam habuit malignum spirittnn, qui viri servum inanus irapositionea doemonioliberavit.
sancto viro, quocunque pergeret, comitem se esse Unde et ille Tetradius cum tota riomo s»a ad Chri-
spopondit; cui inlrepidus responriit : Dominus inilii stianara conversus est professionem. Cujusdam rjik*"*
a Parentes suos, etc. Solam matrem, ait Severns b Lttpicini. Hunc honoratum seciinduni saccu\un\
Sulplt. cap. 4, patre in malis perseverante, virum Sulpilius nominat. I. cit.
661 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. MARTINI. 662
que patrisfamilias puerum a dsemone arreptum A j salione perfeclus, in orani qiietate et religione prae-
atrocissimo, digitos in os mittens, spiritum nia- clarus, in orani bonitate. et, fcenignitate jucundus,
lignum per pudenda palientis exjre compulit. Le- aiuio setatis suoe i.xxxi, et episcopattts sui xxvi, an-
prosum in porta Parisiacae civitatis a deformitate nis raaturus et meritis, tu ccelestia advocatus est
sui corporis solo salvavit osculo; sed et firabrias regna; quatenus cum raultiplici sui laboris mercede,
vestimeiiti ejus, et Dla cilicii multos sanare morbos perpetuara a Cbristo Domino reciperet coronam.
compertum est. Filia Arborii proefectiper irnpositio- Seri diem ob tus sui mjilto ante_pernoscens, et qni-
nem epistol* sancti Martini a grayissimis liberata busdam suis pruidicens fralribus, appropinquanteque
est febribus. Paulini a oculum peniculo superposilo hora, febrium dolore tacius, loetusin lau.deDei, inter
sanavit a dolore atque caligine. divina prscdicationis verba,inter angelicas ccelestium
VIII. Ab angelis, R. V. et aliis sanclis visitatur. hymnonim voces, suis asiantibus discipulis, sauctara
Spiritu proplietim claruit. — Idem quoque sanctus Deo Christo reddidit animam,
Martimis cadens per gradus, graviter pene totus at- XI. Turonis sepelitur. -^ Cujus sanctiim corpus a
tritus merobris, nocte ab angelo ad integrani recrea- clericis civitatum, et popnlorura turbis, cum laudibus
lus est sanitatcm : soepiusque angelicis visilatjoni- ,' et hymnis ad Turonicani portalur civitafem, ibique
bus et familiari loculione fruebalur. Quoriam vero » in polyandro publico sepultus est, ubi postmodum
riie beatissimoe Genitricis Dei et Domini nostri Jesu beatus aniisies Perpetuus b laudabili opere, et vene-
Chrisii, el sanctorum apostolorum Petri et Pauli; rabili cultti construxit ecclesiam tanti Palris condi-
nec non sanclariim virginum Thecloe et Agnetis vi- gnam meritis : in qua etiam usque horiie raulta mi-
silalione vir Dei honoralus et confortatus e*l, Nam raculorum signa, plurimoe sanilatum virlutes, con-
doomonumphanlasmata, et in diversis figuris hor- solationes mcerentium, pietates laetanlium,praestaiite
ri! iles aspectus nihil metuens, nec ullis eoium falla- Doiiiino liostro Jesu Christo, fieri solent, qui vivit et
ciisilhidipoiuit. Spiritu veroprophetarumila clauiit, regnat cuin Deo Patre [c et Spiritu sanclo in unilate
ut multis multa praedixerit 161 fiitura : veluti majestalis divinse, per oiunia sxculaj.
Maximo impjratori victoriam in Italia et in Aqui- d EJUSDEM ALCVINl
leia inleritum praedixit. Et eoriem bealo viro cele-
brante sanctuin myslerium ad aLare, globus igneus SERMOJ3E TRANSITU SANCTI MARTTNI.'
subito de verlice fulsit illius. Evanlius quidam XII. Sancti Martini sanclitas, miracula etprophelia;
eegrotus,properanle ad se beato viro, prius sanitatem donum. — Oportet nos omnes unanimifer gauriere,
recepil, quam sanclus Marlinus domum intraret. In fratres charissimi, el praeclaruin dlemobUus sancti
eadem quoque domo puerum a serperite percussum, " Marlini fideliter venerari; sed proecipue qui jn Occi-
sanctorum tactu digitorum a periculo moriis eruit. dentalibus mundi partibus sunt fideles Cbristi, qui
IX. Sancti viri patienlia. Damones pellit, etc. — et doctrinis ejus siinililer et exemplis illuminali sqnt:
Nam tantoe fiiit vir Dei patientiae, Ut convicia non quia quodcunque prsedicabat verbis, demonstrabat
doluerii, opprobria non senserit: imo el quorumdam operibus. In orani enim vita sua et eonversatjone
ruslicorum flagella placirio sustinuit animo , eorum- sua perfectus, in onini pietale el religione praeclarqs,
que fixa terris animalia solo solvebat sermone. Ne- in omni bonilate et Jienignitale jiicunijus erat, ab
mini adttlando blandiebalur ; principi nulli veritatis omnibus laudabilis, omnibus amabilis; virgq inter
verba tacuit, ad nota semper orationum subsiriia re- choros virginum, egregius sacerdotuin , imitaior
currens. Unde si quid ei potestas renuit ssecularis, apostoloruin, et Christi prsedicalor, Quein Dominus
mox divina proestitit pietas. Quoedampuella.Qaemo- m gralia apostolica est dignalus eligere, sicut de illo
niaco arrepta spirilu, stramine, ubi sanclus Martinus scriptum esl: « Hic est Martinus, electus Dei ponti-
sedebat, a potestate erepta est inimica. Non solum fex, cui Dominus post aposiolos lantam gratiam
homines, sed etiam animalia a. da:monpm liberans conferre dignatus est, ut in virtute sanclae Trinitatis
poteslate, el mansueta in suum redire gregem man- .j-, deificoemereretur fieri trium mortuorum suscitator
davit. Etiam fuit tantoe misericordioe, ut canibus se- magnificus. » Ad exemplum Domini tres mortuos
qtientibus lepiisculum iroperayerit stare;et miseram suscitavit; muUa etiam sprritu prophetiae, antequam
bestiolain a prsesei*i morle eriptilt.' Villa quoedaniih ficrent, proeseiebat. Spiritu enim prophetiac plenus
Senonico grandinea ssepius vastata tempestate, ad erat, et ideo suum obilum divipa inspiralione prae-
preces sancti Marlini, muUis liberala egl annis. Mu- scivit, et quibusdam ex fratribus dissolutionem sui
lier a sanguinis fluxu vestimenlorura illius tactu sa- corporis appropinquasse revelavit.
nata est. 162 XIB- Lnter ciericosdiscordantes pacemrefor-
X. Obiit. — Talibus etiam electus Dei sacerdos mat. Avibusimperat. — e Tunc autem causa illi eve-
mundo claruit miracttlis ; et in omni vita et conver- nerat, qua necesse habuil Condatensem dieecesisiuae

a Paulini, episcopi Nolani. Vid. Baron. Annal.
tom. V, pag. 25, num. 17.
* Perpetuus episcopus Turonensis quintus post;
sanctum Marlinum; qui ad scptilcriim liujus sanctii
ponlificis construxit basilicam, cujus figuram descri-
bit S. Greg. Turon. Hist. Franc. libr. n, cap. 14.
c Quae uncinis inclusa sunt, ex ms. Rheraensi saec.
xn sunt desumpl;.
d Ex ins. Cod. Puteanorum fralrum.
e Ex epistola Severi ad Basulam, paucis mutatis.
fifir, B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 664
vicum adire, ut clericis inter se Ecclesiseillius dis- A ctura, nec morte vincendum; qui nec mori timuit,
cordantibus pacem reformaret. Et licet finemdierum nec vivere recusavit. Sed cura a discipulis rogaretur,
suorum adfuisse non ignoraret, proficisci tamen ob ut straraenta sub se faceret poni, vi febrium per
istiusmodi causam non recusavit, memorans illud aliquot dies laborans, Non decet, inquit, filii, non
evangelicum : Beali pacifici, quoniam filii Dei voca- decet Christianum, nisi in cinere et cilicio mori; ego
buntur: volensquepacem omnibus relinquere, exem- enira, si aliud vobis reliqui exemplum, ipse peccavi.
plo Dominiin die ascensionis suse apostolis dicentis: Et cum iterum a presbyteris, qui ad ejus infirmila-
Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis.In pace tem venerant, rogaretur, ut corpusculum lateris mu-
vos dimisi, in pace vos inveniam. Cumque hac causa tatione relevaret, Sinite, inquil, sinite me, fratres,
cum familiari discipulorum comitatu iter perageret, potius ccelum quam terram videre, ut in suo itinere
mergos in flumine videt piscium multitudinem ca- jam iturus ad Dominum meus spiritus dirigatur.
plantes, et dixil: Forma hsec dsemonumest. Tunc XV. Tnler angelicoshymnos animam agit. — Anno
illis potenti virtute verborum imperavit, ut eum gur- igitur aetatis suoeLXXXI, et episcopatus sui xxvi, ma-
gitem relinquentes arida desertaque appeterent loca. turus annis et moribus apud Condatensem dicecesis
Stalimque mirum in modum omnes in una turba con- suaevicura, ut diximus, feliciter recessit a saeculo.
gregaloereliclo flumine montes silvasque petierunt. B Sed inter divina sacraepraedicationisverba, cum an-
Et admirati sunt, qui simul aderant, talem in Mar- gelicis ccelestium hymnorum vocibus, circumstanti-
tino esse virlutem, ut etiara avibus sive dsemonibus bus suis discipulis, gratia plenus et sanctiiale, san-
imperaret per graliam Dei. ctam Jesu Christo tradidit animam. Multi enim in
XIV. jEgrotat: mollioremlectum sibi sterni recu- ejus transitu voces audierunt angelortim sanctum
sat. — Cumque in illo vico, ad quem ierat, paucis Martinum laudanlium. Quanta autem multitudo ad
diebus commoratus, pace intcr clericos restituta, jara ejus obsequium convenerit, narrari non potest. Multi
regrcdi ad raonasterium cogilaret, viribus corporis enim ex vicinis urbibus et u onasleriis atque vicis
cccpit repente destitui; convocatisque discipulis, in- cum lacrymis venerunt, una voce sanctum Martinum
dicavit eis jam adesse tempus resolvendi spiritum lugentes. 0 quantus erat lucttis omnium! quanta
ejus a corpore. Tunc vero luctus et mccror omnium, praecipue lamenta monachorum ei virginum dicen
vox una plangentium et dicentium : Cur nos, Pater, tiura, quia pium est gaudere Martino, et pium est
deseris, aut cui nos desolatos relinquis? Invadent flere Marlinum. Pium enira erat eum vivere, pium
enim gregem tuum lupi rapaccs. Et quis nos a rapa- erat et mori; quia in vila sua placuerat Deo.
citatibus eorum, te recedente, defendet ? Scimus XVI. Turonis sepelitur. — « Crjus quidem corpus
quidem te desiderare Chrislum, sed salva tibi prse- " a clericis civitatum, et populorum turbis, cum lau-
mia tua, nec dilata minuentur; nostri polius mise- dibus et hymnis ad Turonicam portatum est civita-
rere. Tunc ille molus eorum fletibus lacrymasse tem, ibique cum magna veneralione sepultum est,
perhibetur; conversusque ad Dominura supplici voce assequente eum ccelesti turba, cum ccelesfibushym-
dixit: Domine, si adhuc populo tuo sum nccessarius, nis usque ad locum sepulcri. In quo postea loco bea-
non recuso laborem ; fiat voluntas tua. Nimirum ne- tus antistes Perpetuus novara laudabili opere con-
sciebat qnid potius mallct: quia nec hos deserere, struxit ecclesiam, tanti patroni talisque viri condi-
nec a Chrislo volebat diutius separari. Nihil enim in gnam merilis. In qua etiam usque hodie mulla mira-
voto suo ponens omnia haec in Dei arbitrio dimisit culorura signa, plurimae sanilatum virtutes, consola-
dicens: Domine.si adhuc me vis in corpore manere, tiones mcerentium, et pietates lsetantium, praeslante
non recuso laborem : ct si parcis aetati, bonum est Domino nostro Jesu Christo, fieri solent: qui vivit
milii: fiat voluntas tua. Hos autem, de quibus timeo, ct regnat in unitate majestatis, per omnia saecula
tu ipse custodi. 0 virum ineffabilem, nec labore vi- saeculorum. Amen.
» Clausula hac eadem est ac praecedentisscripti, supranum. 11.

leaOPUSCULUM SECUNDUM..

VITA S. VEDASTI EPISGOPI ATREBATENSIS,

Scripta circa annum 800.

Dulcissimo dilectionis filio Radbni <>abbati humi- D I. Dilectionis vestrse venerabile prseceptum secu-
lis levita Albinus salutem. tus, Vitam sancti Vedasti Patris vestri et intercesso-
» Radoni. Stirius, Rodani. Is abbas faclus mona- vit; et anno 815 obiit, in Chron, Ve-a i;
prout legitur
sterii Vedaslini anno 795 monasterium, templura et dastino apud Locrium ct Franc. Le Bar in tMltM$Z.i
cultum sancti Vedasti maxirais suraptibus ingtaura-» mentismssi ri •>
 665 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 666
ris nostri, emendare studui " : non quod aliquid A sobrietate ornati, non ebrietati assueti; quorum ho-
illius excellentissimis meritis dignum valuissem, sed nestas vitsealiis 164 s' 1doctrina salutis; curamque
quod nihil tuse reverentiae jussis denegare ratum ubique habeas maxime pauperum, viduaruni, orpha-
putavi. Idcirco ad te maxima [BolL, maxiraej per- norura, ut audias in die tremendo a Domino Christo
tinent harum laus vel vituperatio litterarum. Utinam cum aliis eleemosynam facientibus: Quandiu uni ex
tibi et fratribus, qualescunque sint, placeant. De- his minimisfecislis, mihi fecistis (Matth. xv, 40). Esto
precor autem, ut meura laborem orationum vestra- miseris ut pater, et causam ad le clamantium dili-
rum solatio remunerare dignemini; et unus merear genter discute, et parce in te peccantibus, ut Deus
esse vestruro in charitatis communione : illius sem- tuis parcat peccatis. Esto juslus in judiciis, et mi-
per memores mandati, qui dixit: Hoc est prmceplum sericors in debitis. Magister virtutum, moribus ho-
meum,ut diligatis invicem (Joan. xv, 12). In hoc nestus, verbis jucundus, vita laudabilis, in omni
enim manriato omniuin salus consistit: hoc cunctis opere Dei devotus. Fratres quoque hortare, ut san-
pernecessarium esse constat, et maxime iis qui gre- ctas diligentissime Iegant Scripturas. Non confidant
gem Christi regendum accipiunt. Quapropter tu, in linguae notilia, sed in veritatis intelligenlia, ut
charissime, gregera quem accepisti regendum, fra- possint contradicentibus veritati resistere. Sunt
terno amore diligenter erudire studeto, et sanctis B tempora periculosa, ut apostoli prsedixerunt, quia
admonitionibus eum per pascua vitoe deducere sa- multi pseudodoctores surgent, novas introducentes
tage. Habcs in omni opere bono Christura adjuto- sectas, qui catholicae fidei puritatem impiis asser-
rem, sanclura quoque Vedastum intercessorem. tionibtis maculare nitentttr (// Tim. m, 1; // Petr.
Sicut magno labore domum Dei oplime habes orna- n, 1). Ideo neccsse est Ecclesiam plurimos habere
tam et largissimis donis decoratam; ita sibi [BolL, defensores, qui non solum vitoesanctitate, sed etiara
tibij subjectos bonis moribus ornari contenrie, et eos doctrina veritalis castra Deiviriliter defendere valeant.
in divina laude fac consistere; et quod angeli semper IV. Has vero piaeadmonitionislitterulas non quasi
agunt in ccelis, hoc fratres jugiter faciant in eccle- nescienti direxi, sed ut verae charitatis in meo pe-
siis. Tuum est praecipere, illorum obedire. Ttitim ctore fidem ostenderem. Quid facit amicus, si se-
est praeire, illorum subsequi. Oranium itaque in ipsum verbis non ostendit? Si divites pauperum
servitio Dei una debet esse voluntas, ut una fiat in munuscula non spernttnt, cur et vestroe sapienliae
regno Dei remuneratio. fluminanostroerivulos intelligentiserespuere debent?
II. Nullus horis canonicis se divinis subtrahat Nam et majores amnes rivulis augentur infiuentibus,
laudibus, ne propter aliquam negligentiam cujuslibet et ipse Dominus viduoelaudavit duo minuta, quoe ex
locus in conspectu Dei vacuus invenialur : et verba " inopia suoepaupertatis larga manu Deo.quod habuit,
Dei in ecclesiis inlimo cordis affectu proferantur, et obtulit (Luc. xxi, 2). Et ego quamvis scientia inops,
cum magna reverentia Dei omnipotentis officiacele- tamen fideli [Boll., fraterno fidelisj aroore vestrae
brentur [omne vero ministerium Christi humiliter hoecrounuscula direxi pietati, obsecrans ut tara hu-
et devote impleaturj. Onines ubique obedicntiam in mili fraternitatis ea intuitu respicere digneris, quam
sseculi necessitatibus fideliter et strenue peragant \ nos pia devotionis charitate illa vobis dirigere stu-
Fiat equidem inter omnes concordissima pax, et duimus. Omnipotens Deus, te tuosque [charissimosj
sanctissima charitas [et devotio vitae regularisj. Se- fratres in omni bono proficere facial, et ad beatitu-
niores bonis exemplis et sedula admonitione erudiant dinem seternaegloriaepervenire concedat.
juniores, illosque diligant ut filios : et illi quasi pa- CAPUT PRIMUM.
tres eos honorificent, illorum cum omnf alacritate Doctrina Christiana regi Chtodoveoexvlicata a sancto
obediant prseceptis. Tua vero, venerande fili, con- Vedaslo.
versatio omnibus sit exemplum salutis. Cave, ut nec V. Postquam Deuset Dominus noster Jesus Chri-
.minimus quis in tua scandalizetur vita, sed aedifice- stus ovem quserere perditam de ccelis in hunc mun-
tur et roboretur in via veritatis : quia tibi ex illo- ,D dum per virginalem venerat uterum (Luc xv, 4), et
rum salute merces judicabitur aeterna. Cani capilli tota stise dispensationis et nostrse salutis peracta
extremum denuntiant properare diem. Quapropter plenitudine, cum triumpho gloriaead sedem paternse
paratus esto omni hora in occursum Domini Dei tui. majestatis reversus [estj, ut tetricas [AL, tetras]
Dilectio fraterna, et eleemosynaemiserorum, et vitae ignorantiae tenebras toto depelleret orbe, multa san»
castitas praeparent tibi gradus in ccelum. Diligenter ctorum lumina doctorum, evangelicseprsedicationis
elabora tibi aeternos dies felices. Honor saecularis, luce fulgentia, toto diviserat mundo : ut sicut ccelum
quem habes, spiritttalem tibi abundet in gloriam. fulgentibus ornatur stellis, quse tamen omnes ab
in. Festivis diebus veniente ad ecclesiam populo, uno illustrantur sole; sic et lata terrarum spatia
fac eis praedicari verbum Deic; et quocunque vadis, sanctis splendescerent doctoribus, qui tamen ab
clerici servitium Dei pleniter peragant; tecum eant, aeterno sole illuminati, divina prseeunte gratia, cae-
» Emendare sludui. De hoc diximus in Monito c Fac eis prmdicari VerbumDei. Quod argumento
praevio.
b Bolland.: Omnis itaque obedientiain smculine- est, jam eo tempore concionandi officium in eccle-
siis monasticis viguisse. Mabill. tom. II Annal.
cessitatibusfideliter et strenue peragatur, pag. 322,
667 B. F. ALBINlSEU ALCUINTOPERUMPARS V 66$
cas ignorantise tenebras veroe fidei fulgore [elj glo- A / tantummodo petitione promeruit, non soluma prae-
rioso Christi nomine illustrarent, ut eis ministran- senti vastatione civitatem superna protectione de-
tibus, longa ab initio saeculi esuries aeternoevitae fendi, sed etiam in eadem nocte, qua preces in dV
epulis satiaretur. Dc quoriim numero sanctus Dei vinas effuderat aures, cenluni octoginta quinque
sacerrios Vedastus, et proelicator egiegius, tempori- millia bostiiim laetus et liberatus oecidi viderat
bus fortissimi regis tunc tcmporis Francorum Clo- (IV Reg. xix)?
dovei », in has divina dirigenl;' gralia ob miiltorum VII. ILcc vero victoria, de qua ante diximus, regi
salutcm perv;'nit regiones; qiialenus siipernocpieta- pnp iloqne suo causa fuit salutis aeternoe,et ne lu-
tis suITiiltiisauxilio, populuni riiabolicafraude rie- cerna, sanctus videlicel VeJastus, sub modio lateret
ccpttim, et errorum laqueis captivum in viam riiri- absconditus, sel supra candelabruni positus, exem-
geret salutis octernocet ver.e, qu;e in Cbristo est, plis vel pr;e licationibIS in domo Dei lucens, ab er-
libertali reslitucrct. Sed ul hoc accepfabili, secun- rore i lololatrioeet caligine ignoranliie in viani plti-
dum Apostnliim, fieret tcmpore, qui ait : Ecce ntinc rimos e luceret veritatis. Igitur superatis hostibus,
Umpns acceptabile,eccenuucdies salulis (II Cor. vi, et rebus in pace comprisitis, el Aleuiannis su;e sub-
2) • Dominus Jesus, qui vult omnes houiines salvos jectis riilioni, rex ovans cum lau.le trrimphi ad
fieri(/ Tim. n, 4), compctenlcra suo famulo proeviJe- R I patiiain rcdiit. Et ut fi.lelis lantae sibi glorioelargi-
batcansam, quoiiio!o opparlune ad ministerium verbi- tori sponsor apparerel, feslinavil servorum Christi
Dei pervenire valuisset. sacra inibui p ;e.licatione,et sancti baplismatis ablui
VI. Conligit vero procfatum Francorum regem sacramenlis. Vcnil autem ad Tullum ,] oppidum,
Cloloveum Alemannisbella [/?o;7.,bclluinJinferre h, ubi sanctum agnovit Ve lastum laud.ibili religione
qui tune tcmporis rcgno suo per se politi sunt: sed soli scrvire Dco, et dulcissimos contemplativ;e vitoe
non eos ila offendit impar.itos, ut voluit. Nam for- carpere fructus. Ilunc vero ad sanctnm Reraigium
tissima collecla inanu, regi circa ripas Rheni 165 Christi clarissimiim sacerdotem, ad Rhemorum pro-
fliiminis obviaverunt linanimes, bellica viilute pa- perans civilateni, sibi socium assumpsit : quateuus
triam defendere, vel libera maiiu pro patria inori ; per singulos itineris sui gressus saluberrimis ab eo
et fortissime iitrinque tleccrlatmn est: hi, ne Irium- iinbiicretur doctrinis, et calholicse fidei finnis ini-
phi gloriam; illi, ne patrise perrierent [AL, proJe- liaretur fundaineiilis : ut paratus firie et virtutum
rentj libe,tatem,in inutuam corruentesc:edem. Igittir scientia, a lanlo ponlifice spirituali abluerettir lava-
rex iiimio turbatus terrore, diim inimicos viriit for- cro, et ab illo do4is ceelestibus coiifiruiaretur, quod
titer pugnare, et suos pene ad internecionein vinci, ab isto, divina prius proevenientegratia [AL, cle-
magis ccepit de salute desperare quain de victoria '^ mentiaj, evangelicis cceptum fuerat prsedicationibus.
sperare. Etsi autem necdum voluntate renatus esset Hic a.l fonlem viUc festinantem deJucebat regem;
in Christo, tamen necessitate cogente, ad Christi ille in fonte salutisoeternsevenientem abluebat. Arabo
confugit auxilium. El quia reginam habuit religio- propenioJum pari pietate patris [Forte, patres|: hic
sani, baptismique sacramentis initiatam, nominei doctrina fi iei, ille baptismatis unda : utrique seterno
Clolilden '', oculos cura hac voce ad ccelum levavit: regi regem lemporalein munus obtulerunt accepta-
0 Deus unicoepotestalis, etsumiiiae majestalis, queini bile, Ili suiit duae oliv;e et duo candelabra lucentia
regina Clotildis coiit, confiletur et adorat : concc le« (Zach. iv, 5), a quibus rex proefatusin via Dei eru-
milii hodie de inimicis meis victoriam. Nam ex hac: ditus, miseranle Deo, portam perpetuaelucis ingres-
die tu solus inilii eris Deus, et veneranria potestas. sus, cuin forlissima gente Francorum crediriit Chri-
Tu niihi friumphiira praesta, et ego tibi serviliumt slo : et facta est gens sancla , populus acquisitionis
promitto seinpileriiiira. Moxdivina operanle pietate,, (/ Petr. n, 9), ut annuntientur in eo virtutes illius
terga verterunt Alenianni, victbria cessit regi ett qui eos ile tenebris vocavit in admirabilelumensuum.
Francis. 0 mira omnipolentis Dei clementia! 0 incf- CAPUT II.
fabilis bonitas, qui sic exauriit et nunquam derc- Miracutaet virtutes sancti Vedasti. Baplismus Chlo-
rj
linquil sperantes in se! Qiianta fide Christiani illiusj doveircgis.
misericorriiam invocare debent, ritim paganus rexc VIII. Sacra igitur evangelicae auetoritalis narrat
ad unius precis etfecltim lantam promeruit victoriam. hisloria, Dominum Jesum Jericho pergenlem ad
Cni ex aniiquis htijus divinoepielalis ad;cquare auxi-- confirmanria fi;Ie susc majeslatis corria poptili prse-
lium debemus, qui ob trahis raomenti lacrymas tami sentis.cuidam ca:coad se clamanti lumen reddidisse
celebrem venturo suo servo contulit triuniphum;; oculorum (Luc. xvm,), ut per corporale unius illius
nisi Ezechioeregi, qui in angustia tribulationis unaa 168 cseci lumen spirilualiter multorum illumina-
a Clodovei,qui imperavit a fine anni 479 ad 509,, nos victos fuisse circa Argentoratum. Vid. Bollan-
quo obiit 27 Noy. BOLLAMDUS. iliim iu hunc locum.
l> Alcmnnnis bella inferre. D: hoc Clorioveicumi c Clotilden. S. Clolildis,aliis Chlotildis, Crotildis,
Aleroannisbello agunt Greg. Turon. li!>.n, cap, 5il; Hlolilri,R.ilhilt, Rothilriis, colilur 5 Jni|ii.
Aimoinuslib. l, cap. 15; Hiiiciiiariisaliique scripto- <f Venitad Ttillum oppidtim. Tulliim ur!;s est epi-
res. Gestum il est annn regni ejus 15, Cbristi 491. scopalis ad Mosellain, uisi rcx sancluin Vedastum
Recentiores scrptores pnvlium hic assignant Tul- agnovit, coinitenique sui adscivit itincris, inquit Ai-
lib. i, cap. 16.
piaco, vulgoZullich, sed verius alii credunt Aleman- raoinus
669 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 670
rentur pectora. lta etsanctus Vedastus, Deo Christo A ablueretur fonte. Cum quo aliquantis moratus est
donante, per cujusdam illuminationcm cseci, fidem diebus, ut ecclesiasticis satisfaceret sanctionibus, et
quam vevbo proedicavit, in corde regis miraculo pceniteiitisesocundiim apostolicum prrcceptum prius
confirmavit: ut rex ipse intelligeret, tam sibi esse ablueretnr lacrymis, dicente beato Petro principe
neeessarium cordis lumen, qi:am cseco oculorum apostolorum : Pmnitcntiam agite, el baptizetur unus-
illustrationem : et quod divina operata esl gratia per quisque veslrum in nomine Jesu Christi (Acl. n, 38) :
preces famuli sui in oculis coecanocte castigatis; el [sic| ii) noinine sanclseTrinilatis ccelestismysierii
hoc per sermones ejosdem famuli, eadem operante bapiisma susciperel. Scieiis vero beatus ponlifex
potentia, per spiriiualis intelligentiam lucis in suo aposlolum dicere Paulum : Omnia vestra honestecum
pectore pcrficerclur. Nam [rinmj regia excellentia ordine fiant (I Cor. xiv, 40): staluit \AL, conslituitj
con 'igno comitatn cum mulliludinc maxima [iretj diem °\ qno rex eccL-siam intraret ad suscipienda
populi, iter agentibus illis , vciierunt in quemdara divinoe pietalis sacramenla. Quale fuil litnc saiictis
pagnm, qui incolarum terrse illius cnnsiictudinc Vun- Dei gaudium, qualis in Ecclesia Chrisli loetitia, cum
gisc n pagus dicitur, prope Reguliacam b villam, quse viderent regem Ninive ad prscdicationem Jonos de
sita est super florigeras Axonae fluminis ripas. Et solio majestatis suae descendisse, et in cinere sedisse
ecce ejusdem fluminis pomem rege transeunte cuiii B pceniientioe,et sub pia Dei sacerdotis dextera suae
mullitiidine populi, obviavit illi csccus quidam hujus excellenliae capttt humiliare (Jon. m). Baptizalus
diutissime solaris expers liimiiiis : forte nec sua ilaque rex cuni optimalibus suis et populo, qui di-
csecalus culpa, sed ut manifestarentur opera Dei in vina proevenienteeratia salularis Iavacri gaudebant
illo, et per illius illuminalionem proesentein pluri- suscipere sacramentum.
morum illuminarenlur corda spiritualiter. Qui cura 167 X. Utriusqueet victorioeex hostibns, etsuae
intellexisset a proetereuntibus, sanctum Vedastum salutis voti compos, ad sceptra regni giibernanda re-
Chrisli servum in eodemiter agere comitatu, clania- versus est, sanctumque Veda«tum beato pontifici
vit: Snncte et elecle Deo VeJaste, miserere mei, et commendavit Remigio. Qui ibi raoratus, vitae me-
supernam pio pectore diligentius deposcepotentiam, ritis et virtutum claruit exemplis, omnibus amabilis
ut meae subveniat miseriae. Non aurum posco, ncc et venerabilis factus est. Fuit enim morum digni-
argentum, sed ut mihi ltimen per sanctitatis luoe tale religiosus, charitate proecipuus, fraterna dile-
preces restituat oculorura. Sensit itaque vir Dei vir- ctione jucuiidiis, humili pietate eximius, oratiouum
tulera sibi adesse supernam : non ob illius coecitan- vigilanlia assiduus, sermone modestus, corpore ca-
tummodo,sed plus propter prsesentispopuli[A/., proe- ,, stus ; jejunio sobrius , raiserorura consolator; non
senlis sseculij salutem, lolum se in sacras effudit J de crastino cogitans, sed semper de Dei confidens
preces, in divina fidens pietate, et dexleram cura clemcntia,omnes ad se venienles oeterncevitoepasce-
signo crucis posuit super oculos coeci, dicens : Do- bat alimenlo. Nullum in sua despiciebat angustia,
mine Jesu, qui es lumen verum, qui aperuisti oculos sed pie consolationis verbo reficiebat mcestos. Ne-
cseci [natij ad le clamanlis, aperi octilos ct istius, ut mini vel verbo nocuit, sed fraterno o.morecunctis
intehigat populus iste proesens,quia tu es Deus solus, prudesse satagebat. Unde et a quam plurimis illu-
faciens mirabilia in ccelo et in terra. Mox ille coecus stribus frequenlabatur viris, tit illius sacratissimo al-
lumine recepto, gaudens perrexit viam suani. ln quo lsquio, vel in tristitia cujuslibet sollicituriinis susci-
loco lempore sequenti a religiosis viris oedificatacst perent consolationem, vel in religione ecclesiasticse
ecclesia in testiinonium miraculi istius, in qua oran- cxercilationis puram ab eo audirent veritatcm. Unde
tibus el credentibus usque hodie c beneficia prsestan- et illius pia devolione [AL, admonitionej multi a dia-
tur divina. boli laqueis liberati sunt, et vias vita>,perpctuoe, su-
IX. Igitur rex a viro Dei evangelicis apprime im- pernaadjuvante pietate, ingressi sunt. Scilicet multi,
butus doctrinis, et hoc prsesenti niiraculo in fide ut supra diximus, ob celeberrimam sanctitatis fa-
firmiter confortalus, nil raoralus in via, nil dubilans ,1 mam nobilium vel plebeiorum, virum Dei visilare so-
in fide, seJ raagna alacritate anirai, raagna festina- lebant, ut consolarentur pergratiam, quae abundabat
tione itineris, sanctissiuium pontificem Remigiura in labiis illius; et quiaex abundanlia cordis os loqui-
videre properavit, ut illius sacratissiino minisrerio, tur (Matth. xn, 34), et quia fraterno amore omnes
Spiritu sancto operante, in remissionem peccatorum diligebat, omnibus se affabilemproestabat. Aliorum
et spem vitoe seternoe, catholici baptismatis vivo salutem siium reputans lucrum, nec Dominicaetalen-
a Vungisepagus. Alibi le^itur Vongise, Vungisus c,Usque liodie. Baldericus teslatur, adhuc suo
pagus. ln itinerario Antonini Vtmfliisvicns. In Capi- tempore, id est. soeculoChristi undecimo exstiiisse
tulari Caroli Calvial aniiuni 853 rium pagi per mis- eam ecclesiamin testimonium virlulis hujus constru-
saticos ordinati riescribuntur, Vomiso. ln proecepto ctam. BOLLAND.
Ludovici pro Ecclesia Rheraensi, castrum Vonzense; d Statuit diem. « Quo natura redemptionis suae
et apuri Flo'oardum Municipium Vomjitm; vulgo cceliDnminum niundus accepit, et quo Chrisius ortus
Voutij, qnod pago seu ditioni subjectoenomen dedit. est mtindo,» inqnit S. Avitus in Epist. art Chlodo-
BOLLAXII. vetim regem. « Uir.Ie, addit nos jain securos veslri
h Prope Regutiacamvillam. Alibi Rilugiaco. Vicus sacra nox reperit, qua viaetur baptizatus. BOI.LAN
est ad Axonam (Aisne), Rilly dictus, inter Attinia-. pus.
cum et Vongum.
 671 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS V. 67«
tum pecuniaepigritiaeobruit humo, sed quotidiano A l consilio, ordinavit eum episcopura, et ad praedican-
charitatis sudore multiplicare studebat, ne vacuus re - dum verbumvitae168 Atrebatensi eum direxit urbi,
veniente Domino suo in conspectu, illius appareret quatenus populus diu in anliquis malse consuetudinis
[.41.,inveniretur]. erroribus jacens, Deo auxiliante, per assiduam sa-
XI. Igitur quidam vir nobilis et religiosus inter crse praedicationisinstantiam, per illum in viam ve-
alios famulum venit visitare Christi, ut per eum coe- ritatis et agnitionem Filii Dei deduceretur. Qui
lestis doctrinse rcficereturmelle. Et dum sermo dul- pontificatus gradu et prsedicationis oflicio suscepto,
cissimse allocutionis in longum traheretur, et sol concitus ad praefatam ire perrexit urbem; sed in
•medium coeli transiens centrum, crescentes dupli- auspicium fulurse prosperitatis et salutis, Dens cu-
caret umbras, nolebat vir Dei hospilem suum a^sque jusdam miraculi testificatione ejus patefecit civibus
charitalis dimittere Viatico. Man lavit autem [BolL, introitum.
sed man lavil] puero, ut si quid illircmansisset vini, XIII. Igitur in ipsa civitalis porta duos habuit ob-
charo pocula porlaret ; mico, quatenus in utroque viam sibi egenos et infirmos, crecum scilicel et clau-
et anima refeclus et corpore confortatus domum dum, miserabili a viro Dei voce stipem [Boll., sti-
rcriiret. Sed propter hospitum frequentiam, et viri pendiaj poslulantes. Mox sacerdos Christi illorum
Dei largam erga omnes munificentiam, non arida Pa- B ] condolens mi«erisesecum tractabat quid illis solalii
tris charitate, aririum invenit vasculum, in quo vi- prsestare posset. Et cura apostolicus prccdicator pe-
num servari solehat. Mox tristis, tacito murmure, cuniam in sacculis se non habuisse sciret, in divina
hoc ipsum puer paternis intimavit auribus. Qui ve- confidens clementia, et sanctorum apostolorum Pe-
recunriiaerubore perfusus, charitatis tamen dulce- tri ct Joannis confortatus exemplo, ait: Auriim et
dine abundans corde, in divina confisus suffragia, argenlum nonest mecum; quod auteni habeo, iri est,
tacitus paulisper Deo preces effuriit, nil de divino charitatis officia, et pietatem orationis [AL, pietatis
dubitans auxilio, nil de stiae petitionis haesitans effe- orationemj ad Deum, hoc vobis proestare nnn differo
ctu, totus in ejus credens clementia, qui de arida (Act. ni, 6). Et post hsecverba vir Dei ex intimo
pefra siticnti populo fontem aquoe vivoe proriuxit cordis affectu pro illorum miseria furiit lacrymas, et
(Exod. xvn; Num. xx); vel in Cana Galileoeaquam cum fidei puritate opem illis poscebat divinam, vel
in mirabilis vini convertit saporem [AL, vertit in vi- pro illorum corporali, vel pro populi proesentis sa-
numj (Joan. n), dixit puero: Variein Dei confidens lule spirituali. Nec tam piae et tam necessarisepre-
bonitate, et quodcunque inveneris in vasculo , non Cesincfficacesesse potuerunt, sed ab illo, qui per
euncteris nobis afferre. Qui celer, paterno obediens _ Isaiam inquit Prophetam: Tempore opportunoexttu-
cucurrit etvas ' divi et in die salutis
prsecepto, vinooplimo superafflitens te, adjnvi te (Isai. XLIX,8): raox
invenit: gratias Deo agens, alacri animo venienli et ambo in conspectu multiludinis oplatam receperunt
ejus sociis, propinavit amico, qui duplici roboratus sanitatem; hic luminis claritate ditatus, ille pedum
charitate, remeavit in propria. Sed famnlus Christi, velocitale lsetatus. Arabo supernoe gratias agentes
ne vanis jaclantioeverbis vel rumigero populi cele- pietati , majora quam speraverant munera repor-
braretur favore, sub magna attestatione proecepit tantes, domum reversi sunt. Sed et hoc mira-
puero, omnibus vitaesnie diebus hoc taccre miractt- culum sanitatis in illis, plurimis causa fuit salutis
lum, plns Deo soli cognitus esse cupiens quam ho- oeternoe.Videntes enim ccelestem virtutem verba
minilms ; certo sciens omninm esse virtutum verami consequi sacerdotis Dei, relictis idololatrioesordibus,
in humilitale cuslodiam, et hanc esse quaecharitalis> in Christum credentes, vivo sacri baptismatis fonte
•
gradibus altissima cceli regna conscendat [BolL, con- purgati sunt.
scenditj,ipsa diccnteVeritate: Omnisquisehumiliat, XIV. Proefati vero miraculi testificalione vir Dei
exaltabitur (Malth. xxin, 12). fevore populi suffultus, singula civitatis loca pera-
CAPUT III. grans, quaesivitinter ruinas sedificiorum,si quod ec-
p clesiaesignum inveniri valuisset. Nam antiquis ferme
Sancti Vedasti episcopatus Alrebatensis.
temporibus, sacrte in illis locis fidel floruisse religio-
XII. Cumqne viriDei celeberrima vulgaretur fama, nem agnovit; sed propter peccala habitatorura terrae
et charitatis in eo munificenlia, et religio vitae, ett illius, occulto Dei judicio, scd justissimo, tradita est,
verbi Dei instantia longe lateque ab omnibus celebra- cum cacterisGallisevel Germanisecivitatibus, pagano
retur [AL, magis magisqne excrescerelj, visum estt et pcrfido Hunnorum regi Atlilse a urbs quoque illa
beatissimo pontifici Remigio, tam praeclaramChristii depraedanda: qui propter animi sui ssevitiam, nec
lucernara melius esse supra candelabrum ponere, utt sacerdotibus Dei honorem, nec ecclesiis Christi re-
splendidissimo suae sanciitalis fulgore latius ad sa- verentiam impendere sciebat, sed omnia, quasi lem-
lutem luceret multorum, quam sub unius loci lateri- pestas immanissima, ferro vastavit et igne. Tunc in
bus [BotL, latebris] propemodum abscondita lateret. similitudine Hierosolymitansevastationis, quaeab im-
Divina igitur dispensatione, et salubri sacerdotumi pio Rabyloniaerege facta est, venerunt gentes in hse-
» Attilm. Anno Christi 450 et sequenti. De Atlilai Et jam lerrificis diffuderat Altila turmis
Sidonius Apollinaris in Panegyrico Avilicarm. vn,, In campos se, Belga, tuos. BOLL.
vers527,ita caniti
673 HAGIOGRAPHICA.—^VITA S. VEDASTI. 674
reditatem Dei, et pollutis manibus profanaverunt A & Christi seculusvestigia, potentium convivianon con-
sacraria Chrisli, effundentes servorum Dei sangtii- tempsit, non luxuriaecausa, sed praedicationisob-
nem circa altaria allissimi regis (IV JSer/.xxv).Non tentu, ut familiaritate concorriise[BolL, familiarita-
hsec paganorura fecit fortitudo, sed populi Christiani tis concordiaj, facilius verbum Dei convivantium in-
promeruerunt peccata. Invenil vero famulus Christi funderet cordibus.
antiquoe ruinas ecclesioc, inter murorumque fra- XVII. Igitur quidam nobilis Francus, potentia
»
gmenta veprium crescere densitates: ubi quondam clarus, Ocinus nomine, regem Clotarium proedicti
psallent.ium chori, ibi lustra et latibula ferarum regis Clodovei filitim, qui tunc temporis regni no-
visa sunt, stercoribus et immunditiis omnia plena, biliter rexerat sceptra [BolL, regebat sceptrum],
ita ut vix vestigium aliquod remansisset murorum. vocavit ad prandium, quod magno apparatu in domo
Hrec cernens, intimo cordis dolore ingemuit, dicens: sua regi et suis paraverat optimatibus b. Bogatus
0 Domine, hoecomnia venerunt super nos, quia pec- quoque est sanctus ad convivium Vedastus. Qui
cavimuscum patribus nostris, injuste egimus, iniqui- dorotim intrans, more sibi solito, dextera extenta,
tatem fecimus. Sed tu,Domine, memor esto misericor- omnia sanctae crucis vexillo signavit. Quoedamvero
diw tum, et nostris parce peccatis, et ne obliviscaris vascula ibi cervisia adstabant plena, sed male gen-
pauperumtuorum in finem (Psal. cv, 6). I tili errore doemoniacisincantationibus infecta. Quae
B
XV. Dum heecitaque lacrymosis murraurarel que- mox ob potentiam sanctae crucis destructa crepue-
relis, ecce subito ex ruinosis speluncis ursus prosi- runt, et quidquid liquoris habuerunt, in terram ef-
luit. Cui vir Dei cum indignatione praecepit , ut in ftidertint. Territus vero rex et optimates illius hu-
deserta secederet loca, et sibi commoda inter con- jus visione miraculi, sciscitabatur pontificem cau-
densa silvarum quaereret habitacula, nec ultra illius sam repentini prodigii. Cui sanctus respondit episco-
flurainis ripas transiret. Qui mox tali territus mina- pus: Per quasdam maleficorum incantationes, ad
tione fugit, nec unquam postea illis visus est in par- decipiendas convivarum animas, diabolica in his
tibus. 0 mira omnipotentis Dei in sanctis suis po- latuit liquoribus polentia : sed virtute crucis Christi
tentia, quibus bestiaeferocissimseobedire sciunt! 0 territa, sic invisibiliter de domo effugit ista , sicut
miserabilis hominum audacia, qui salutiferaepraedi- visibiliter considerastis liquorem effundi in terram.
cationis verba, a sanetis prolata doctoribus contera- Haecvero res multis proficiebat in saluiem. Nam
nere 169 n°n metuunt. Irrationabilis bestia, in plurimi, occultis diabolicae fraudis catenis absoluti,
obteraperando sanclorum prseceptis quodammodo ra- auguriorum vanitate sprela, incantationum consue-
tione utilurhumana: homo vero ad imaginem Dei tudine relicta, ad veroe religionis convaluerunt
G
conditus, ratione prseditus, honorem suum non in- [BolL, convolaveruntj puritatem, intelligenles di-
telligens, comparatusest jumentis insipientibus, et s'i- vinaa potentise eflicacia in suo famulo jacere signa
milis factus est illis (Psal. XLVIII,15). [Botl., efficaciam . . .facere signaj, nihilque contra
XVI. Dum vero comperisset vir Dei ecclesias ejus sanctitatem antiqui serpentis valere machina-
Christi desertas, cor populi idololatriseerroribus in- menta. Et quod ille ad perditionem paraverat ali-
hoc Christi gralia ad redemptionem conver-
fectum, ignorantisetenebris obcoecatum, gemino st, quorum,
tit plurimorum.
pietalis subdidit labori. Populum sedula intentione
ad agnitionem veri luminis perduxit, ccclesias adI CAPUT IV.
culmen summi honoris erexit, presbyteros et diaco- Sancti Vedasti obitus,sepultura.
nos sibi in adjutorium per diversa Ecclesiarum dis- XVin. Rexit [Botland., RexeratJ igitur praefattis
posuit loca; et ubi prius speluncaefuerunt Iatronum,, Dei sacerdos Ecclesiam Christi, divina atixiliante
ibi orationum domos construxit, magisque divinis in-- gratia, annis circiter quadraginta c, sub magna evan-
tenrlit eas ornare laudibus, quam porapaticis saeculi i licse praedicationis devotione , sub magno pietatis
divitiis comere. Fuit vero pauperibus largus, divirr aniore: ac per id lemporis multitudinem populi ca-
tibus affabilis, quatenus omnes vel largitate mune-• |« tholico dogmate adChristiauoe fidei convertit sancli-
rum, vel jucunditate verbnrum in viam deducerett tatera. Claruit ubique divinaecognitio legis, sanclis-
veritatis. Sciens itaquenullatenus superba potentiae i simum Christi nomen cunctorum audiebatur in ore,
colla ad Christianoereligionis humilitatem inclinare: floruit in moribus caslissimaevitse honestas, ardebat
[BotL, converti vel inclinarij posse, nisi per suavis-- in pecloribussingulorum 170ccelestispatriae amor,
simas pietatis admonitiones , apostolico instructus3 populus stalutis diebus ad ecclesiam concurrebat,
exemplo, oranibus orania factus, ut omnes lucrifa-- festa cum magno gaudio nostri Salvaloris opporlu-
ceret (JCor. ix, 12), seniores honoribus prseveniens,, nis celebrabantur diebus, eleemosynaecirca domos
juniores paterna dilectione admonens, ubique perr uberrime pauperibus dispertiebantur , verbum Dei
officiacharitatis non sua quoerens, sed quaeDei sunt,, quotidie per loca singula populis prsedicabatur, hym-
» RegemClotarium. Clodoveo anno 509, die 27i
que pocula gentili superstitione sacrata fuisse, indicat
Novembr. defuncto successerunt quatuor filii, interr alia prior Vita S. Vedasti. ID.
quos primus Clotarius, apud Suessionas sede posita,, c Annis circiter 40. Ab anno circiter 500 ad 540
praefuil Atrebatibus. BOLL.
b Optimatibus. Plures ex his paganos fuisse, eis-* vid. Bollandus in Conunent. prsev., § 3.
.i
676 , B. F. ALBINISEU ALCUlNIOPERUMPARS V. 676
nidicas laudes Deo horis canonicis chorus can- A \ secrelarius fuerat sermonum sancti Dei, si aliquid
labat in ecclesiis. Bealum dixerunt populum, cui de sua etim teslari sepujtura menioraret: timei/.es
hmc sunt: beatus populus cujus DominusDeus ejus ne forte illis hoc ideo accidisset, quia inlra murum
(Psal. CXLIII,15). Omnes cnim in pulchritudiiie ejusdem civitatis illum sepelire dispoueljant. Quibus
pacis quiescebant, in agnitione veritalis gaudebant, ille respondit, saepius eum se aadisse dicentem,
in sanctitate Chrislianoereligionis laelabantur. quod nullus inlra [AL, infra murosj miiros civitatis
sepeliri debuisset: quia omnis civitas locusdebetcsse
XIX. Postquam vero pins proedicator et sanctus
vivorum, non raorluorum». Volebant siquideraillum
Dei sacerdos, meritis maturns et annis, proemiasui in ecclesia beatae
lahoris accipere debuit, Deo dispensante, in eadem semper virginis Marioe,ubi sedi
Atrebata civitate validoeinfirmilatis febre correptus ponlificali praesederat, lumulari. Ipse vero sepul-
turoesuoelocum in oralorio, quod paupere sumptu,
est, divina proevidente misericordia, ut ubi pluri- U est, ligneis tabulis, prope littus Crientio-
mum in Dei sndavit ad seternoe 171
servitio.inde palmam nis h fluvioliseriificaverat, fieri di>posuissecogno-
be3tiMiriinisperveniret, et inter charissimorum ma- scitur. licel ipse pro huniiiilale, qua semper
nus filiorumanimam suo redrieret Creatori. Utvero usus Quod
est, fieri voluissel; omnes tamen qui arierant,
sui famuli obilum Deus designaret, visa est nocle "JJ attenrienles merilorum ejus insignia, indignumduce-
quariam clarissimoecolumna lucis, a culmine domns
bant lanti viri corpus in loco huraili debere sepe-
in qua sanctus jacebat sacerdos, usque ad surainum liri : proesertimcum nec locus ipse habilis essct
cceli, horarum ferrae spatioduarum, slare fastigium. lanto monuniento, nec,
cum viro Dei intellexit slatim hoc palude obsitus, foret acces-
QiioJ diceretur, sibilis populo.
signum suum demonstrare obitum. Vocavit igitur XXI. Dum talia inter se quererentur, venerabilis
stios ad se filios, ut eorum precibus suam fideliCon-
vir Scopilio, doctus virtute precum, ad solita sibi
ditori commendarel animam. El post riulces paternoe credidit arma eurrendum : ut videlicet oratio
fiJei
pietalis admonitiones, et extrema charita'is verba oblineret, quod multa hominura manus viribus ne-
sacrosnncto corporis et sanguinis Chrisli confirma- Unde cunclos hortans ad precem, ipse
viatico inter manus spiritum emi- quivisset.
tus lacrymanlium
prior illacrymans, super corpus sacratissimum in-
sil. 0 dies sancto laetissima sacerdoli, sed cuncto cumbens
lantus subito orationi, in hanc vocem, mcerore cordis
mcestissima populo, quem corporali affectus,
tamen nun- erupit : Heu mihi, inquit, o bealissime
vita deseruit pastor, quera spirituali Pater! quid vis,ut faciam, quoniain et dies in vespe-
quam deserit intercessione, si sacrae illius admo-
vitae „C rum declinat, et omnes qui ad luas exsequias con-
nitionis verba ct probatissimse vestigia sequi venerunl, ad
propria jam remeare festinant? Per-
non desistal! mitte, obsecro, te perferri ad locum, qui tifoifilio-
XX. Conveneruntitaque adultiraasvenerandi viri rum cura procparatus existit. Et his dictis, accipien-
exsequias clerus et populus copiosus , aliarumque tes capulum, in quo sancti viri corpus jaoebat exa-
ecclesiarum sacerdoies, presbyteri, et diaconi. Sed nihie, nullum onus sentienles, portaverunt euir
mirura, iraer lacryraantium voces in terra, psallen- subjeclis huraeris cura alacritate animl ad sepultura.
tiuin, utfcrtur, a quibusdam religiosis viris coetus loctini. Sepelieruntque eum in ecclesia jam dicta
audiebanlur in ccelo : et dnm digno honoris officio beatac Dei genitricis semper virginis Marioe, in
feretrum, in quo jacebal corpus, paratum staret in dextera parte altaris, ubi quondanj pontificalis
meJio, acceJcntes movere illud non valebant. Quid calhedroe fungebatur oflicio, nobilem lerrae abscon-
vero agerent, ambigebant; quo se verterent, nescie- denles thesaurum. In quo loco per aliquod jacuit
banl. Sciscitalianlur a Scopilione[AL, a S. Phy- lcmpus, quousque Domino revelanle ad locum, ubi
leonej archipresbytero, viro equidem religioso, qui nunc fulgel ejus memoria, est a viris sanclis Aut-
a In mss. Marchianensiet S. Maximmi apud Bol- i terris ardere non potuit.= pro cujiis meritorum quo-
lanriistashic ita pergilur el vita reliquis omissiscon- que sauciitate, riivina operanle pielate, quotiriie vel
cliidilur: « Craisilioque ab eo acceplo foras civi- vetera narrantur rairacula, vel nova videntur. (Hanc,
tatein in oralorio, quod sibi ipse paraveral, scpeli- sequitur, cluusulumvid. infra num. 24 in fine.)
rent Patrem. Qui mox facillime levantes feretruin ?um'elix qoidemAtrebata civitas, tain excellentiraunita
porf.ibanl saiictum corpns ctim luminibiis, laudibus paliono ; etsi ruinis muiorum vilescat, illius tamen
et hymnis, ari lociirasihi phciuini, sepelienleseum ineritorum nobililale clarescit. Totus itaque po,.iu-
cum magno honore jnxta altareejasdem oratorii, no- his pro ejus sanctit :tis intercessione gaurieat, et oin-
bileni terrae conilenlesthcsaurura. In quo loco, di- nipoteati Deo ;elernas def-rai lau.les, qui tam cla-
vina praestantepietate ti^que holie solen: rairacula rum ill.s p^rdonavit doctorera: cujus prsedicat one
fieri, quoe magis cernentiini ore nuTrantur, qnam viamveritatis agnovit; c jus precjfius,si in firmitate
dictantis stylo scribantnr. Superveiiieiiteiiaque tem- fi iei et vite sanctitate consisiit, ab onini adversi-
pore douius, in qua Deo riilectusdiem obiit, flaiajnis late secura perraanebit, et usqiie ad peifectam bea.
arrepta ;irdere co3|iit.Sei viiente religiosa feiniiia, ti.uriinis gloriampervcniel,proestanteDominonostro
Abila noiniue, sanclus advenieiis Vetiaslus, flaminas Jesu Chrislo, qiu ciiinPatre et Spiiitu sanclovivit
adomo discussit, et rta incolumis remausit cum le- et regnal per omnia ssecuiasaeculorum. Amen. •
ctnlo, in quo vir venerabilis sanctam ad coelestia h Crientionisfluvioli.Aliis Trientionit, nunc vulgo
regna anrmameroisit, ut omnes agnoscerent quanta le Crinchon.
in ccerrs,cujus tectuli domus ln
illius esset be«tiKi«lo
677 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. VEDASTI. 678
berto et Audomaro episcopis /elici mulatione trans- A 172 XXIV. Porro antera miracula, quaeet tunC
lafus. geslaperhibentur, et quoejam per annos ferme cen-
XXII. Nunc autem, quid in eodem episcopo post luin sexaginta per merita leati Veriasti patrata
ejus excessumvisum est dignum memorioe,referalur. sunt, nullo sunt slylo uiemorioc tradita, exceplo
Supei venicnte igilur tempore, domnncula, in qua quod vociLus cantorum hujusmodi canitur Ai.tipbo-
Deo riilectusdiem obiit, flammis arrepla arriere coe- na : Hic esl beatus Vedustus, cui templum fieri ab
pit. Sed vidente quadsm religiosa femina Abita no- angelis jussum est hominibus. E>t au.em locus ipse
mine, sanctns adveniens Vedastus, flammas a riomo non longe ab eadera urbe, qui pro nobililate sui
discussil, et ita incolumis remansit cum lcclnlo, in Nohiliacus b priino est appellalus : sed proceJente
quo vir Dominisanclam ad cceleslia regna animam tempore tam insignis effeclus, ut urbis nomine, quae
emisit : ut omnes agnoscerent qiianta itlius esset jara ruinis crebrioribus pene obsoleverai, vocitetur.
beatiludo in ccelis, cujus lectuli domicilium in teri is Est naraqne et largilione fidelium su' limatiis, et
ardere non poiuit. agmine nioiiacliorum, et aliorum Deo devolorum
CAPUT V. grege c referttts : ubi incessanler quoiidje divina
Translatio corporis sancti Vedasli. celebranttir proeconia, et frequenter coelestia facla
XXIII.Jacuit autem in loco eodem usque ad tetn- B sunl et fiunt miraculorum signa, quoejara raagis cer-
pus beali Autberti, qui septimus ei in sede pinti- nentium ore narrantur, quam riictanlis siylo scri-
ficali s:iccessit episcopus. Is aulem, ut majorum re- banlur. Fclix equidem Atrebalum civilas , tam ex-
lulione cognovimus, et ut iiinumerabilium hominum cellenti munila palrono, etsi murorum ruinis vi-
ore versatur, et quoJ oculis etiam factum proba- lescal, illius tamen merilorum nobilitate clarescit.
mus, dum quaiam die post hymnos matutinos in Toliisqtiepro ejus sanctitalis in'ercessione gaudeat
humanis [Boll.. in mcenianis; Fntbertus in Vita populus, omnipotentique Deooeternas referat laudes,
S. Autberti, stans in niflenibnsjconsislens, rubente qui tam claruin illi perrionavit rioclorem, cnjtis prre-
aurora, Orientem versus inlenrierei; vidit eminus dicatione viam agnovit veriials. Cnjus precibus, si
transfluvioliim, qui Criento vocaiur, virnm proeful- in fidei firmiute et vilae sanclilate consistit, ab
gidnm virgam manu lenenlern , basilicaelocum nie- omni adversilate secura permanebit, et tisque ad
liri. Quod ille cernens, revclante Deo, visionem co- perfeciarabealitudinis gloriam perveniet, proejtante,
gnovil angelicam : oslensumqne csl illi beatum il- Domino noslro JcsuChristo, <jni cum Patre et Spi-
luc Vedaslum, annuente Christo, sine dubio trans- rilu sancto vivit et regnat Deus, per omnia ssecula
ferendum. Qua revelatione certior factns, invilavit r soeculorum. Amen d.
ad tantum opus beatum Audomarum, qui ea lem-
eADHORTATIO
peslate TarvennoeMorinornmurbis episcopus, in Dei
rebus magnificus habebalur. Qui licet jam senio AD IMITANDASVIRTUTESSANCTIVEDASTI
pressus, ct amissione luminum viderelur debilior IN ACTISBESCRIPTAS,
factus, animnm tamen ut arcum habens spiritali AUCTORE EODEM ALCUINO
studio intemum, iliico promptus, Chrislo gressus Ex mss. Vedastino et Antwerpiensi.
tegente, festinus ai venerabilem pervenil Aut-
bertum. At ille quid animo gereret, et qtiid sibi di- I. Gaudete, dileclissimi fralres in D >mino,qui ad
vinitus esset ostcnsum, reierens, pari voto corn- sanctissinii Patris et protccloris nostri, sancti sci-
munique consilio cum magno pipulortim gaudio, licet Vcd sti, solemnia convenistis, et spi ilaliju-
qui nndique confluxcrant, aJ locum riesignalum ciindilate lsetamini, el ex intimo cor.lis affeclu cle-
bealissimtim trnnslulerunt VeJastuiii. In qua irans- mentiam Domini nostri Jesu Christi cotlaudate,
latione perhibetur beattis Audomarus ltlinen rcce- qui nos ab iriololatrioeerroribus ad a;iiitioneni sui
pisse oculoruin, seri illico precibus eamdt-m, quam sancti nominis per hiijus sancti sacerdotis praetiica-
ultroneus ferebat, rcimpelrasse c;ccitalcm. Parvi- _ tlonem perducere dignatus est. Seq lnmur unanimi-
pen !ebat qni;>pe ltiinen carn.ilium oculorttm, qui ler tam sancti rioctoris vcstigia : non simus tanti
lumen meruit civiinn supernorum ». Patris degeneres fiiii; sed sanciitatera vitae illius
a BollandusCominent. proevionura. <J6suspieatur etiammim celeberrlmum :
ea qtuc seq le iti numero ii referuufur, aiiriita fiisse mtis inter alia beati Alcuinicujns inscriptiones dabi-
poemaia.
post o ritum Alcuiiii, ob h;ec verna, quoe ibi lcgun- c Et aliorum devotornmgrege. Nimirum praeter
luv : « Porro el iniraeiila, qu;e et tunc (in transla- monachos. Notanria sunt hoecAlcuini verba , prout
tione) yesla sunt, et q;i:e jam (ab eo tempore) per monet Mahill. (oin. I Annal. li'r. xv, num. 49, quo
an os ferme ccnluin sexaginla per merita beati Ve- noinine secundi orriinis reli.M'sos viros intelligit,
dasli pairata sunt, etc. i Qui aimi, ait Bolluirius, quales postea fuere fratres oolati seu donnti, qui mo-
ab ea iranslatioiic, anno 6i>7/iicta, ad aiuiini 804, nacboruin noininc nequaquam censebanlur.
quo nbiil Alcuimis , uon interceriiint. Neque eliam d ApuJ UoIIanriemita baec Vita claudilur : perve-
ab obitu sancti Ve!asti ii !eni anni nuinerari pos- niet.Obiit aWemidcm sacerdos Chrisli Vedastus vm
sunl, quod ab anno 540 elapsi sinl duc nii sexaginta Idus Februarii, regnanle Domino nostro Jesu Chri-
anni, ut annus octingentesiraus habeatur, circa sto, etc, ut supra.
quem vita haecvidetur emendaia ftrisse. «ln cod. Vindob. apuJ Larobecium nov. edit.,
b Nobiliacus. Hoc Nobiliacense monasterium tom. I Annal., pas. 634, ti.ulus : Homilia in die
stea nomine sancti Vedasti fuit insignilom, po- ac natali sancti Vedastt pontificis ad populum dicenda.
679 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS V. 680
morura nobilitate imitemur. Abjiciamus a nobis 1i ab errore vim sum , cooperuit multitudinem peceato-
opera tenebrarum, et induamus nos arma lucis, si- rem suorum,(Jac. v, 20). Scire debcmus, charissimi
cut in die honeste amhulemus : quia nox ignoranlise fratres, quod quantas animas quisque lucratus fuerit
recessit, et verae scientiae nobis lumen illuxit, ut Deo, tantas accepturus erit mercedes a Deo. Quan-
filii lucis in omni castitate et pietate ambulemus. tam gloriam habere putatis sanctum Vedastum in
Non sinl alicnjus nequitise vel malitiae occulta in ccelesti regno cum Christo, qui tam innumerabilem
cordibus nostris semina : qnia homo videt in faciem, populum sedula proedicationeChristo in terris acqui-
Deus autem corda considerat, nec aliqnid illius sivit?Vel quahta sit gloria animaeillius speratis inter
omnipotenliae oculis occultari potesl. Praepareraus angelos, dum tantum honorem habet corpus illius
nos in omni bonitate, ut praeclarus pontifex et pius inter homines? Vel quid non potest pietatis precibns
praedicator noster Vedastus gaudens nos ante tribu- impetrare in ccelis, qui tantis, in mundo claruit mi-
nal summi judicis in die ultimo deducat, 173 qua~ raculis? Sed omnibus miraculis major est evangelicoe
tenus ex numerositate filiorumillius cumulemur glo- prsedicationisinstantia.et sanctaecharitatis in corde
ria, el nos cum illo desiderabilem audire mereamur fragrantia. Valde enim viriliter accepta Dorainicae
sentenliam : Venite, benedicli Patris mei, percipite pecunioetalenta mulliplicare studuit; irieo feliciter
regnntn , quod vobis paratum est ab origine mundi B sibi Dominum audiet dicentem : Fuge serve bone et
(Malth. xxv, 54). Ille de ccelesti patria piis oralioni- fidetis,quia super pauca fuisti fidelis, super multa le
bus nostrura quotidje agoneraadjuvare non desistit, conslituam, intra in gaudium Dominitui (Malth. xxv,
desirieransnos[Ms., Vedast., desiderans suosj charis- 25). Parva sunt proesentis vitae bona in compara-
simos filios,quospaterna pietate genuit in Christo, ad tione futnronim bonorum. Sed qui in his fideliter la-
gloriam perpetuae venire bealitudinis. Quapropter, borat, in illis fideliter reqniescet.
charissimi fratres, unusquisque in suo ordine seciin- in. Iste sanctus, ad cnjus concurrere festa voltii-
dum virium facultatem, fortiter diabolicis resistat slis, pro multorum laboravit salute, ideo plurimo-
suggestionibus, ut aeternam triumphi coronam cum rum prsemia in die judicii suscepturus erit. Seipsum
pio parente noslro accipcre dignus efliciatur. Non per abstinentiaemaceravit rigorem, aliis prsedicatio-
suntenim condignw,ut ait Aposlolus, passioneshujus nis profuit sedulitate, ideo laudabilis omnibus ex-
temporis ad supervenluram gtoriam, qum revelabilur stat, juxta vocem sapientissimi Salomonis: Memo-
in nobis (Rotn. vm, 18). Igitur breve laboris tem- ria justi cum laudibus , et nomen impiorum pu-
pus riivina nobis voluit esse pietas, et agonis nostri trescet (Prov. x, 7). Dum vita justorum laudatur ,
retributionem esse perpetuam, et pro temporali tri- „""iniquitas impiorum quasi stercus detestatur ab om-
bulalione, permanentis gloria; mercede gaudere. nibus. Qttid est felicius quara in bona conversa-
II. Audivinus itaque, cum Deo dilecti sacerdotis tione a Deo perpeluse proniereri beatiluriinis glo-
Vita legeretur, quantam in omni bonitate habuil de- riara, et omniura ore lauriari? Cogitimus quotidie ,
votionem , quomodoper abslinentix rigorem siium qua fiducia veniamus ante tribunal sumtni judicis,
casligavit corpus, qttaliter per charitatis officiaom- lijiiiriboni operis nobiscuin deferamus. ^qtiitas illius
nibus prodesse contendit. Incedamus cum omni ala- nullius accipiet personam; sed unicuique reddet se-
critate mentis, et tota virium facultate illius vitoe cundum opera sua : et qui plus laborat in opere Dei,
vestigia, ut beatitudinis, in qua regnat curo Christo, plus mercedis accipiet in regno Dei. Unusquisque
consortes efficimereamur. Nulla carnalis concupi- in qua vocatione vocatus est, in ea viriliter suam.
scentia, nulla soecularis arabitio, imperiiat iter no- operetur salutcm. Omnibus coelestis regni janua pa-
strum. Curramus per opera pietatis ad ccelestis pa- tescit, 174 seo<meritorum qualitas alium introdu-
trioe portas. Exspectant nos cives seternaecivitatis, cit, aliiim cxpellit. Quam miserum est hominem a
ct rex ipse, qui vult omnes homines salvos fieri, gloria excludi sanctorum , et aeternis cum diabolo
nostram cum sanctis suis vehementer desiderat sa- deputari fiammis! Peccatorum sarcina aniinam sub-
lutein. Decetenim nos illius esse cooperatores in sa- Ij mergil in tartara : justitiae abundantia ad ccelestem
lute nostra, qui nos in tantum dilexit, ut proprio evehit gloriam. Freqiienlemus saepius ecclesiam
Filio suo noii parceret, sed pro nobis omnibus tra- Christi; audiamus in ea diligentius verba Dei; et
didil illum. Diligarauseum , quia ille prior dilexit quod aure percipimus , hoc corde retineamus , ut
nos: faciamus illius voluntatem, quia voluntas illitis fructum boni operis feramus inpatientia, et fraterno
felicitas cst noslra. Habeamus semper in mente quod amore unusquisque alium adjuvare studeat. Habe-
ipsa Veritas cuidam diviti respondit in Evangelio: mus prxclara sanctissimi Patris nostri abundanter
Si ris vitam ingredi, serva mandata (Malth. xix, 17). exempla in omni eharitatis officio, in fidei fervore ,
Quoe sirat mandata, nisi charitas Dei et dilectio in spei longaniraitate, in perseverantia lotius bonita-
proximi? lnhis duobus proeceptis tota lex pendet tis illius. Quem tanta celebramus laude, et tanto di-
et prophetse. Dilectio itaque proxirai in operi- ligimus amore, tota mentis intentione in omni con-
bus misericordise comprobatur: qui saeculi habet versatione sancta sequamur vestigia ejus, quatenus
substantiaro , auxilietur non habenti. Qui do- viam vitseillius currentes seternae beatitudinis cum
ctrinae habet scientiam, corrigat errantem , di- illo gloriam accipere mereamjir, auxiliante nos rege
cenle apostolo Jacobo : Qui converteritpeccatorem aeternoDomino nostro Jesu Christo, qui cum Patrc
681 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. RICHARH. 682
et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia sae A Debiles turbas, solita salute,
cula saeculorum. Amen. Reddidit sanas populo vidente;
Multa praeclara, Domino favente,
VERSUS AD RADONEM ABBATEM. Fortiter egit.
Noli, quseso.Pater, munuscula spernere nostra : Mortifer ursus timidus recessit,
Parvula si videas, magna hsec dilectio mittit. Voce Vedasti prohibentis, ultra
ALCUINI HYMNUSDE S. VEDASTO. Terminum scriptum penetrare dirum
(Ex Lambecio, loc. cit., pag. 413.) Omne per aevum.
Chrisle Salvalor hominis ab ore Pectore puro pia verba vera
Hostis antiqui superantis Adam, Auribus fudit populi fidelis :
Nostra clementer, Domine, precamur, Auxerat inde numerum piorum
Suscipe vota. Sedibus altis.
Multa fecisti meritis tuorum Obvia venit radians columna,
Dona, Vedasto propria dedisti," Splendida cceli comitata plebe,
Nos tui servi tua larga, Christe, Spiritum purum Domino vocante,
Corde rogamus. B Fine beato.
Terra Francorum tenebras habebat 1 Zabulo victo fide cum labore
Horridas; dempsit radios salutis Belliger miles penetravit astra;
Viscera nostra • pietate Patris, Prsemia digno obtinet honore
Christe, refulge. Regis in aula.
Vullibus caecis pietate motus Gloria Iaudis resonet in ore
Luraina clara dedit ipse sanctus, Omnium Patris, genitceque Prolis,
Lucida fecit tenebrosa corda Spiritus sancti pariter resultet
Ignifer ille. Laude perenni. Amen.
a Ita quidem in codice^scriptum est, sed de ge- stat. LAMEECForte legendum : Miserans nostri.
nuina hujus loci lectione nondum mihi satis con- b Zabuto apud veteres pro diabolo. Vid. Lambec.

175 OPUSCULUM TERTIUM.

VITA BEATISSIMI RICHARII PRESBYTERI.

PRJEFATIO AD CAROLUMIMPERATOREM. IC lorum patratione post ipsos apostolos nulli ferebat

Domino sempervenerabilisemperque desiderabili, secundum, tam modico gestorum voluminepotiretur.
piissimo sanctae Ecclesiae tutori, gratia Dei semper Idque mihi stupescenti innotuit jam dictus m yr.ora-
Augusto Carolo, vestrse salutis perpes amicus Albi- bilis vir Angilbertus, ac spirituales fratres ejitsfJem
nus. sancti loci, haberi apud se, quin etiam apud diver-
Remorante vestrse excellentise pietate in loco san- sas ecclesias, codicem alium c grandioris quantita-
cto et merito venerabili Centula », cum et ego ve- tis, in quo scilicet illa miracula legebautur, quibus
strae glorise servus, vestrae pietatis vestigia ibidem non immerito sanctum Christi confessorem oinnis
prosecutus , aliquantisper coramorarer; oraverat Gallia attollebat. Cujus simplex et minus polita lo-
mearo parvitaiem vir magnus in Christo dominus et cutio quia fratribus ad recitandum in populo aplior
venerabilis abbas Angilbertus b, qtto in laudem Con- [AL, inpopulum apertiorj videbatur sufficere sibi
ditoris, qui mirabilis seraper apparet in electis suis, eamdera descriplionem consenserunt. Dumque in iis
quemdam libellum slylo simpliciori digestum, de quse rogabant proenotandis jamjamque animos appli-
vita sanctissimi ac vere magnifici confessoris Ri- carem, repente vestrae pietatis nuntio sum conven-
charii cultius adnotarem. Dumque exauditis conti- tus, uti ea quse tractabam sic notarem, sicut revera
nuo precibus ejus, quaeipsi divinsemajestati exaudi- "' sapientiae vestrae auribus inferenda. Hinc ego vocato
biles et charae noscuntur, eumdem mihi exhiberi li- notario, et fixo prae oculis jam dicto libello, ea qtta?
bellum petiissem; non parum miratus sum cur lanli referre videbatur de conversione , de moribus, de
nominis confessor, quem tantarum virtutum opera- continentia etsanctitate vere incomparabili,necnon
torem esse constabat, queroque prisca faroa miracu- de glorioso transitu ejus ad Christum , seu de rela-
» Accessum Caroli Magni ad mcnasterium Centu- landus ad diem 18 Febr. el Mabillonius in Actis
lense, ibique ab eo Pascha celebratum an. 800 , te- SS. 0. S. Ben. saec. iv. Angilbertus coronationiiCa-
stantur Annales Eginhardi, Tiliani, Loiseliani, et roli Magni adfuit anno 800 in Nalalitiis Christi, et
passim alii scriplores. Sed potuit postea ibidem ad superos transiit anno 814
iuisse, cura jam essel in Auguslum Csesarem coro- c Codicemalium. Exciriit codex iste, qui gesta san-
nalus. cti Richarii, rudiori stylodigesta , cura libro mira-
b Abbas Angitbertut. Cujus Vitam illustraruntBol- culorum continebat. BOLLAND. MABILL.
PATROL. CI. 22
685 B. F. ALRLNISEU ALCUINI OPERUM PARS V. 684
tione pretiosi corporis in locum priurem,.dictatu ad- A A salvaretur, obiinuit. INecIucerna gratise Dei accensa
modum compendioso, titulo Vitae heatissimi Richa- diutius abscondi potuit, sed patefaclum lumen san-
rii alini Patris [AL, beatissimi Patris Richariij apta- ctitatis et praedicationis , longe lateque ad salutem
vimus : et nisi propria decipior iraperitia , veluti multorum fulsit [AL, sed ut joatefacta <3st, lumen
pretiosum aurum [AL, obryzumj vestrae prudentis- sanctitatis.. sparsitj. Nani introductos hospites suos
simoe sapientiae, ad ornandiun diadema Chrislianse cura inagnse charitatis honore curavit, eosque sibi
pliilosophise,fide humili devotissime commendamus. verbum Jptei pradicantes,, cum lola btunilUate et in-
Et quia in vestri pectoris cubili gloriam Christi, et tentione audivit. Nec frtistra in ierrambonam semen
sanetorutn ejus honoreni regnare Cognoscimus,hanc verbi Dei sparsura est: sed quod aure audiebat,
noslri tam beati opusculi praefatioiiemvestrse in Do- hoc radicitus corde retinebat, et centenos in horrea
niiiio beatoehouorificentiaededicamus. Christi, utpostea luce clarius, et sanctitate et mira-
culorum ostensione, claruit, fructus germinavit.
VIT^l HISTGRIA.
a GESTASACERDOTIS II. Igilur ex proedicatione famulqrum Dei et aspi-
MAGNI T ENETISTE LIBELLUS ratione
gratise divinse compunctus, ad lacrymas con-
KICIIARU,CUJUS CENTULACOftVrjSHABET. «
B versus, confessionem suorum fecit peocatorum, et
176 CAPUT PRIMUM. in conspectu omnipotentis Dei ardenter yeniam pe-
Ortus, conversioad vitam piam, sacerdotium, pro- tens, lacryrais absolvit, quod ignoranter ab adole-
ximi adjuli, etiam Britanni. scentiae illecebris peccavk,; «t qui Domiiiiimsusce-
I. Temporibus [Al. , temporej gloriosissimi regis pit in famulis suis hospitariitatisgratia*fSusceptusest
Francorum Dagoberti,qtri et saeculari jiotestate proe- aDomino in misericordia <eti!77 #*etale [AL, in
clarus, et Christiana religione nobilis cffulsit (nam misericordia pcenitentiac aut misericordise ^pielatej.
et optimates suos dignitatibus exaltavit, et servos Nam ex eo tempore e initium sacfse wligioiris sum-
Dei honoribus excoluit [A/.,sublimav.it]), in illis, in- psit, et ad altiora pietatis fastigui gradibus quotidie
quam, diebus pluriraa ubique monasteria a sanctis humilitatis scandere nitebatttr : et, aTreptura semel
Patribus cceperiint construi, nec non et multi ex vitaeiter fidei passibus peragere conatus e.st, atque
laico habitu viri religiosi inventi sunt. Ex quibus pos.leripra rjbttviscen^s,se :in an^criora cum ^postolo
Richarius quiriam,natus in villa Centula b provincioe exlendit (Philipp. m, 13),illius versiculiper singulos
Pontivae [le Ponthieu] , velut lucifer inter umbras ge'adus memor : Ibunt sancti de virtute in virtulem,
oriens emicuit, ° non tam nobllibBS juxta saeculum quatenus jieivejiisiyu |A/., perveniretj ad id quo.l
parentibus ortus, quam moribus lionestUs, et omni Q j[ sequitur : Videoitur IDeus deorum in Sion (Psal.
probilate devotissimus : ita ut jguercet., Hic utj in I.XXXHI, 8). Itaqac mox abinitio conversionis suse
rustica vita quaedamprssagia ftituriSesanctitalis ge- \am dura se castigaticirte constrinxit, ut post longa
rebat. Contigit autem illo tempore duos sacerdotes et diulurna jejunia, pane hordeaceo cinere cora-
sanclitate florenles, et virtutum ;meislis fulgentes , -mixto, et aqua laerymis •temperata.fessiKii-jejwriis
quorum prior Caidocus vocabatur [f1 alter vero Fri- corpusculum refociUaret; [oiniri deinceps vitae suae
choriusj, de Hiberniae parlibus in Pontivas .perve- tempore nihil adrai.ttens lanfeim edultij^et liujus
nisse regiones; sed a rusticis et popularibus lillius cibi sustentaculo [bis tantum in hebdomada sumpto,
loci,propter insolentiam morttm, non suntsuscepti, die scilicet Dominica el quinta feria] devotus Christi
nec digno eorum sanctitate honore tractati •:sedma'- athleta vigiliis ot oralioiiibiis die noctnque fiomino
gis injuriis afflictos et opprobriis castigatos, a fini- militatoat; non<aerena iverborans, sed coipos suum
bus suiscceperunteos expellere. Quorum violeutioe casligans, ne -fulurasiGhristi prsedicator in aliquo
et sceleratis praesumptionibus futurus Dei famulus reprobus invenireter.
Richarius obviavit, Christique servos de roanibus III. Sed his atque hujusmodi virtutum ^radibns,
impiorura eripuit, et cuni omni benignitate eos de- etsanctissimte vitse moribus Deo acceptabilis, dignis
ducens [AL, deduxit; Mab., deducerej in domtim I) ] successibus ad sacerdotalem pervenit hono^em; ut
suam, Deo providente, ut illi prolegereatur, «t ipse cni prsediciUionis devr>tio inerat, Jionoris dignitas
» Gesta sacerdotis. Hoc distichon non CsseAlcuinii ortus dicitur vir sanctits, Alcuinnm auctorem non
asserit MabHlonius; BollandistJistamen dubiiiin est. habere credam, tpiamvis-auotor Ciwon. Centul. illud
b Jn viUa Centula. Pontivensium regio , vulgo le! ei tribuere videaiur.
Ponthieu, tractus est Picardiae intra iines Ambien- d Alter vero frichorius. Tjaec.omissa a Querce-
sium, Morinorum et Neostrianoruiii; ctijlis ti'actusi tano, et nOniehFrichorii, teSteMaliilionlo, desiderft-
caput Abbavilla (Afc6et»f//e),a-quaduabtis leucis orien- tur in plerisque coiiicSbus.^GaidtKiet fridhorii ept-
tem versus riistat Cenfcnlaseu Centuhno oppidum,, taphia scripsitsanctus Angilberlus, quae exstant i«
ubi Centulense mouasterium, utrumque nunc S- Ri-- Chron.Centulensi, hb. i, cap. 11, et apud Mabjjlp-
charii (Saint-Riquier) nomine insignltum , ad Scar- nium in fine Tiujiis Vitae sanCti Richarii. Gervraus
duonem (ia riviere aux Cardons). Mabill., Observ. abbas sancti confessoris Caidoci sociique illius qpr-
praev., nura. 6. pora e terra levavit, et eorum reliquias deceuUu*
c Non tam nobilibus. Non itaqtie probandi sunt , collocans, fidelibus populis honorandas censuifelfli-
qui beati Richarii stemma gentilitium ex Raganario3 quit Hariulfus in Chron. cit., lib. iv, cap. 3S. Utiffts-
Clodovei Magni fralre deduciHi.t.Hancgenealogiami que Acta vide apud Bollandistas ad diem SjpM&Vi/l'•
fabulosam appellat et rejicit Mahillonius. Hinc ett c Initium sacrm retigionis. Auctor Chron. CenHil.,
epitaphium saucti Richarii, in quo pnvcelso steminutee libro i, cap. G, scribit: hubiltm religipnis. >., ";
 685 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. RICHARII. 686
non deesset. Quera honorem, ut famulits Dci, ma- A Dei et proximortim dilectione plenus, omnia in pau-
gna bumilitate ornavit, et vera charitate cxcoluit, perum elargitus esl solatia, 178 maximeque in
et verbi Dei prsedicationeampliavil, atque velul bo- captivorum expendit redemptionem. Nam alios oc-
nus agricola, spir.as peccatorum rie agro Domini cultis diabolicafraude peccatorum vinculis obligatos,
evangelico Vomereeradicavit, et arida corria superno per seduloeprxdicationis hortaraenta solvebat; alios
perpetuoe salutis rore irrigavit. Sed et divina cle- saeculari captivilate oppressos, pecuniae largitione
menlia , post ejus irrigationera , in isto populo plu- redemil: ut illi spiritaliter absoluti jucundarentur in
rima fidei rieriit incrementa. Unde et omnibus prae- Domino ; et isti carnali seryitute liherali converte-
dictus vir Dei Richarius honorabilis factus est et renlur ad Deum.
chartis : quia quod ore proedicavit, exemplo osten- VI. Et non solum in his regionibus per pietatis
dit et viam vitse, quam aliis sermone monstravit, opera, vel per proedicationis lumina praedictus vir
ipse prior actu prsecucurrit. Domini clarus effulsit: sed ut Lucifer sequoreos
IV. Quidquid vero ei populus in stipendia proedi- Oceani campos transiliens, prsecodiurni luminis no-
calionis sponle obtttlit, omnia pauperibus dividere cturnassuoexortudiscutitumhras:sicilleinuItrama-
festinavit: indignumque ei visum fuit de crastino rinas Britanni<eregiones, ad expellendas ignorantise
preesentis viloc cogitare, qui divitias aelernae vitoe B tenebras, lumen veritalis suo sparsil adventu: scili-
accipere anhelabat. Irieooblata ab omnibus distri- cet, ut sicut in is.tis regionibus,, sic «t in illis alios a
buit, utpromissa a Deo acciperet. Felix commer- servjlule diabolica, alios a caplivitate carnali libera-
ciura, ut qui parva ac transitoria hilariter dislri- ret. Illis verlram Dei iufudit, istis chariiatis pretiura
buerat, magna ct oeterna feliciter esset acceplurus. impendit, utpro teraporali rederaplione seternam re-
Nam studiosissimus fuit pauperum consolator, pere- ciperent liberlalem. Sic ergo bonus ©ominicsepecu-
grinorum susceptor, viduarum defensor, pupillorum nioenegotiator, duo simplicis [4/.,.dupIicis] charitatis
et orphanortim pater, ita ut verissime de eo sanctis- Dei et proxinu talenta multiplicare atuduit: quate-
simi Job testimonium dici potuerit :Oculus fui cmco, nus cum multiplici laboris sui fructu Dominosuo ob-
pes ctaudo, et paler orphano : et causam quam nescie- viare posset, et hanc vocem audire jucundissimam :
bam diiigentissimeperscrutabar (Job xxix , 15). Qua- Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti
propter undique ad eum infirmi coiifluebant: quos fidelis, supra multa te constituam: intra in gaudivm
loeto suscipiens animo, medelam cis consolationis domini tui ( Malth. xxv, 21).
per sanctas orationes prsebebat. Nec leprosos vel VH. Fertur vero, dum causa prsedicationis in Bri-
elephanticos exhorruit, sed quasi fratres amplexa- ' tannia diutius morarelur, subito illi venisse in men-
batur, balneisque eorum membra saticia fovebat: C tem, aliquos sui juris sub servitute se reliquisse in
eademque post ipsos ingressus est, magis ea pietate Gsrilia.Itaque dolore percussus, dixit ad suos : Heu!
illos emundans, quam se commaculans; prophe- nosiros sub servitute dimisimus in patria, dvm
tici sermonis non surdus auditor, dicentis: Ege- huc aliquos liberaturi venimus, maximeque scio eos
nos vagosqueinduc in domum tuam, et nudum vesti- cito esse morituros. Sed ite festinanter, navemque
mentis tuis cooperi, et carnem tuam ne despexeris conscendite, ct eos facite ingenuos, priusquam ino-
(Isa. LVIII, 7 ). rianttir. Illi haud segniter prseceptum secuti pater-
V. Nec solum carnali refectione ad se venientes n«m, in patriam venerunt • prsediclosqueservos viri
fovebat, sed etiam spiritali sanclaoprsedicationis so- Dei salvos et incolumes invenerunl, eosque veluti
latio reficere eos non cessavit. Et sicut miscrorum jussi erant manumiltentes, fecerunt ingenuos : qui
idoneus ubique fttit consolator, ita superbortwn r>j- non post multum temporis, sicuti sanetns vir Dei
rus castigator esse non timuit. IUos pietatis cle- praedixerat, defuncti sunt. 0 quanta clementia est
mentia elevebat, hos severoe invectionis censttra Dei Christi, qui famulo suo pietatis affectum inse-
deprimebat. Nec terrenae potestatis iram furoris ruit, et servorum ejus mortem futuram ostendit:
[ Al., foris ] metuebat, quem timor interius divinae ™quatenus illi misericordiae merces de suis -nonperi-
'
potentiae totum corroborabat: parvipendens divitttm ret, et illos morientes sei^vitutisjugum ,non gra-
minas, ut prseco veritatis existeret. Nec fuit arundo varet; qui et ob alienos liberandos taati itineris
vento agitata, ut eum aura humanaevel laudis vel periculum subire non timuit, iet ex co tempore ne-
detractionis commoveret : sed in arce solidaeveri- minem sui juris sub servitutis <jugoretinere JVolnit;
tatis consislens, ab humano ore [ Al., die ], secun- sed ubique omnes a"dse pertinentes libertate propria
dura Apostolum(I Cor. iv, 5), judicari contempsit, perdonavit; ne in proprios durior «sse vitferetur,
viainque regiam incedens, nec a dcxtris propter qui in alienos mitissimus apparere ^estiebat; et
terrores potentium, nec a sinistris propter blanditias mercedem, quam ex aliis congregavit, -de«uis ac-
adulantium declinabat. Quaproplcr magnam plebem mttlaret.
Domino Deo suo ia hac praesentiprovincia acquisi- CAPUT II.
vit, et sibi honorem perpetuum promeruil. Unde Gesta cum sancta Richtrude et rege Dagoberto :
secessus in silvatn Crisciacensem.
populus ejus ceroens in Christo dcvotionem religio-
sara , ccepit eum aitentius hor.orare, et multa ei pro VJII. Igitur prsedicationisofficio in Britannia per-
eleemosynarum largitione afferre: quse ille, ut erat acto, cum mulliplici vcrbi Dei fruclu revcrsus est in
 687 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS V. 688
patriam : ne, dum in aliena messe qusereret mer- A / cadeniem sublevabat, ne allideretur in lerris. Nam
cedem, in propria perderet. Et tanto se ardentius oratione a famulo Dei facta, puer incolumis quasi
servituti Dei subegit, quanto viciniorem sibi diem avicula pervenit ad terrara, et equus redditus est
remuneralionis esse praesensit. Nam seipsum quoli- mansuetudini suae. Et mater quidem filium suum
dianis jejuniis maceravit, morlificalione carnis con- super terram sanum et ridentem suscepit in ulnas
1strinxit, vigiliis afflixit, orationibus munivit, chari- suas. Ipse tamen sacerdos Dei non
equo iter agere,
, tale confirmavit, spe roboravit, fide armavit; nulli sed asello mansuetissimo ex eo tempore voluit. Sic
malum pro malo reddens, nullius adulator, neminem ergo miserante Deo, tentalio maligni hostis illi versa
'
contemnens; ut viam veritatis prior ipse incederet, est in laudis honorem: et superbia equi facta est
quam cseteris praedicandomonstraverat. Sic vir Dei humilitalis gratia et magistra. Nam non erat imme-
I galea salutis induitur [ AL, indutusj, et gladio verb' mor Dominum Christum, dum ad redemptionem
Dei accinctus, et lorica justitioe undique circuradatus, properaret humani generis, asello iter egisse (Matth.
atque sculo fidei arraalus, calcealusque in proepara- xxi), non equo : sic et ipse, propter salutiferam
tionem Evangelii pacis ( Ephes. vi), processit in
prsedicationem, dum per multa quotidie festinaret
proeliuinpublicum conlra anliquuin hostem, orania loca, asellura sibi portitorem sufficere judicavit.
tela ejus ignea fortissiroo fidei umbone repellens: "1
Quocunque autem iter agebat, aut psalmi in oreejus
quoiidianisque triumphis spolia multa victo hoste resonabant, aut salutis ex ore ejus prsedicatio au-
reporlavit, in Ecclesia [AL, EcclesiamJ Christi tam diebatur. Nec mirum si Christum semper prsedicaret
nieluenrius humani generis inimico, quam humano
lingua, quem semper gerebat in corde, per quera
generi pernccessarius ; ut pote qui non suam tan- pius consolator miseris fuit et durus invector poten-
tum , sed mullorum qusesivit salulem. Ideo justum tibus: illorum clementi miseratione rele-
inopiam
«ist tit nmltorum ore in Christo laudetur, multorum
vans, istorum superbiam severa castigatione repri-
pro Chrislo [AL, per Christum ] redemptor : cujus mens.
non tanli est miracula narrare quse ab eo gesta sunt,
qtianli mtraculorum cognoscere virlutem, qua cce- X. Nam quodam tempore rex potentissimus Da-
lesti Regi in diebus suis multum 179 acquisivit gobertus, rogante viro illustri Gislemaro, easdem
populum. Nam officiumproedicationisomnium signo- venire [AL, venitj in partes, et virum Dei, ut se sa-
rum ostensione majus esse non dubium est; licet crosanctis ejus orationibus commendaret, invisere
iioa defucrit, pro temporum vel rerum convenien- contigit. Quero ipse faraulus Dei et sanctitatis suse
tia, signoruin perpetratio, qute per eum divina per- ' benedictione roboravit, et sacerdotali aucloritate li-
cgil clemenlia. C bera voce castigavit, denunlians ei ne in sseculari
IX. Quodam namque tempore maligni spiritus superbiret potentia, ne in fugitivis speraret divitiis,
tenlatio ad verecundiara accidit viri Dei, quam Dei ne vanis adulantium extollerelur rumoribus, ne ca-
misericordia ad laudem ei concessit evenire. Visita- ducis gauderet honoribns; sed magis Dei timeret
vit enim equitando quamdam Deo devotam femi- potentiam, illiusque immensam laudaret gloriam;
nam, « Rictrudem nomiue : et cum jam post dulces kumanam vero potentiam vel gloriam nullara puta-
vitoeepulas, ct post colloquia salubria, ipse vir Dei, ret, quae subito velut volatilis umbra recedat, et
ascenso equo, ad propria remeare disposuisset : tanquam spuma super aquam, lentationis flante ven-
femina proedicta, juxta morem, equitantis vestigia to, evanescat: atque hoc potius timendo cogitaret,
Palris secuta est, b habens in ulnis filium [AL, fi- quiapotentes potenter lormentapatientur(Sap. vi, 7 ),
liolumj suum, ut parvulus quoque benediclione ho- et, cui plus datur, ptus exigitur ab eo (Luc. xn, 48).
minis Dei roboraretur, quem ipse ante sacro baptis- Qui autem vix sulncit pro se solo ralionem reddere
niale regeneraverat. Accipienle itaque infantem Deo in die judicii, quid faciet pro tol hominum mil-
equite veneranrio, seu ad benedicendum, seu ad os- libus ipsi commissis [AL, quomodo poterit suppor-
culandura, antiquus hostis, oranibus bonis inimicus, tare rationem reddere pro lantis millibus populi sibi
iiiiniisil equo ferocitatem : qui huc illucque deniibus commissij? Idcirco, quisque magis timere potest
frendens, pedibusque calcitrans, et toto corpore in- praeesse, quam subesse: quia qui subest, pro se solo
saniens, inconsueto impetu per campum discurrere rationem reddet Deo : qui autem prsesunt, pro om-
ccepil. Quod pavida cernens mater, oculos avertit, nibus reddituri sunt, qui sub eorum sunt potestale
ne morientem videret filium, quem servus Dei, sae- constituti. Qua castigatione rex, ut fuit sapientissi-
viente eqtto, manu lenebat. Familia vero pro mortei mus, benigne suscepta, gaudens ejus libera veritatis
pueri, vel casu viri Dei, strepere, plangere, ejulare fiducia, 180 sacerdotem Christi secum ad convi-
non deslilit. Sed dextera Christi, quaePetrum trepi- vium venire rogavit. Qui Christi conforlatus exem-
dantem levavil, ne mergeretur in undis, puerumi plo, saecularium non respuentis convivia, ut prsedi-
<*Rictrudem nomine. Colitur 12 Maii. BOLLAND.chario per sacrum baptisma fuisse regeneratum
— Qu;e an eadem sit cum sancta Rictrude abbalissai scribit Hucbaldus monachus Elnonensis in Vita san-
Marcianensi in ipsius Riclrudis Vita discutil Mabill. ctse Rictrudis. Est autem alius a Maronto silvarura
Acl. s.ec. u , part. i, pae. 946 not. regis tunc servatore, de quo mox infra num. 11
b Habens in ulnis filium stium. Hic est sanctusi agitur. BOLLAND. — Vide etiam Mabill. loco in priori
Ksurontus, qui colilur 5 Maii: quein a sancto Ri- nota citalo.
689 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. HICHARII. 690
cationis sumeret occasionem, venit cum rege ad A niorum et vigiliarum assiduitate maeeravit, ut vix
mensam ejus, totaque die illa et nocte, inter epulas ossa arentia dissipatis juncturis sibi adhaererent, et
laetiliae,verbum Dei dapes salutiferas convivis suis trementia baculo regente vestigia riiflicile moveret.
ministravit. Cujus constantia morum et instantia Jam mente saeculo major, sola cceleslia semper co-
praedicalionisprsefatus rex delectatus, coepit eum ex gitabat, quantumque mundo alienus, tantum Deo
animo amare, et honore prosequi in tantum, ut ea proxirous erat, illum quotidie vincens in ererao, a
ipsa die aliquid de censu suo a ad luminaria domus quo Adam olim victus est in paradiso : super aspi-
Dei condonaret, ratum aestimans, ut sicut ipse invi- dem et basiliscum ambulans, caput quolidic antiqui
sibili prsedicationis lumine ab eo illuminatus esset, conlerens serpentis, lemporalia'conteranens, aeterna
sicvisibili luce per eum domus Domiui illustraretur: sola suspirans, scalam somniantis Jacob omni hora
et quod intus ei fulgebat in fide, hoc foris fulgesce- ascendens, atque per anguslam viam, quae ducit ad
ret in Ecclesia; memor praecepti Dominici, quo dici- vitam, incedens, iter suum assiduis munivit oratio-
tur : Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut vi- nibus. Nec clausa tamen eremi angustia, lucis co-
deant opera vestra bona, et glorificenl Patrem veslrum, lumna latere potuit; quin potius sui 181 fulgoris
qui in ccelis est (Matth. v, 16). Itemque in psalmo : radiis longe lateque raagis iiinoluit. Quapropter un-
In lumine tuo videbimus lumen (Psal. xxxv, 10); id B dique ad hominem Dei diversis faligati infirmitati-
esl, in lumine fidei, quod fulget in mente, lumen fo- bus confluxerunt, quos sanctarum medicinis oratio-
ris scintillat, quod splendescit in opere. num sanavit; omnesque ad se quocumque morbo af-
XI. Exinde autcm famulus Dei, qttia ab homini- flictos venientes, vel tristilise cujuslibet rancore an-
bus honorabatur, homines fugere meditabaiur, ut gustiatos, sanosethilares domuin remeare fecil: nec
honores teraporales declinando, honores acciperet in doma salutisdiu morbus manere valuit, sed quanto,
perpetuos : eremumque concupivit, quatenus libe- propius acessit,tantoveIocius recessit. MihtvercBon
rius soli Dco vacaret, et contemplalivos carperet singulas virtutum ejus species norainatim enarrare
fructus, qui ad id usque temporis in actuosis haud propositum est, sed vitae sanctilatem paucis perstrin-
segniter desudarat : sciens a Domino dictum de Ma- gere verbis, ne eloquii mei lardilate multiplex sir.
ria sedente secus pedes ejus, et verbum vitoc atten- gnorum per eum gestorum fama magis obscureluri,
tius audiente : Optimam partem elegit sibi Maria, quam laudelur.
qurn non auferetur ab ea (Luc x, 42). Hujusque CAPUT III.
memor sententiae, monasticam [Id est, eremiticamj Pius obitus. Corporis translalio Cenlulam. Miracula.
vitam petit, quo secretius sola coelestia mente rima- „ XIU. Doctoribus ergo illa relinquenti [AL, relin-
relur, Ecclesiaeregimen b alteri tradens, quam ipse quensj, quo fine praesens hoc sacculum sancta illa
in Centula vico Christo fundaverat. Porro Gislema- anima deseruerit, solum mihi dicere sufiiciat.
Itaque
rus, vir illustris et Christianoe religionis devotus [auctore Spiritu sancto, quo semper vegetatus est]
amator, simul et Maurontus, nobilis quidam vir, et prsescius diei evocationis suse, qua felicitatem diu
terrarum vel silvarum ad regem perlinentium serva- desideratam accepturus erat, ut esset semper con-
tor, praebuerunt ei locum manendic in silva Criscia- junctus [AL, adjungendusj Christo, quem semper
censi [Edit., Tristiacensi|. Qui et ipse Maurontus amaverat : vocavit ad se Sigobardum commilitonem
postea, saeculari habitu deposito, monachus factus suum, dixitque ei : Scio, fili mi, scio quod finis
est in eodem loco : cumque viro Dei mansionem so- meus non tardat, et regem mettm, quem dhi con-
litariam prseparasset, Christo d monasterinm con- cnpivi, citius viJebo : et utinam tam propitium inilri
struere inchoavit. servo suo videam, quam desiderabilem sanclis suis.
XII. Vir igitur Dei habitationem illam « cum uno Sed tu, fili mi, praepara vasculum corpori [AL, cor-
solo commihtonc ingressus est, parvo tantum tugu- pusculoj meo, quo condatur, non superfluo studio,
riunculo, vilissimo opere facto, contentus ut habi- sed necessario usu,ut illic serveiur in illum diem qua
tatio vitae conveniret; superfluum seslimans soeculi corruptela haecvertatur in incorruptionem, et mor>.
conlemptorem aliquid soeculideliciarum habe.re et tale hoc induatur immortalitale (/ Cor. xv, 55). Et
videre [AL, habere velle; forte, vel vellej. At inibi para te cum omni dlligentia, dulcissime flli, ut ubi
tanta se mortificatione carnis casligavit, tanta jeju- dies illa, quae mihi modo appropinquat, tibi advene-
» Ad luminaria domus Dei. Nempe ecclesiae quam sibi imaginatus est silvam Nepiensem ad Lisiam flu-
in vico Cenlula fundaveral, ut dicitur num. seq. In vium, ubi Richarius eoenobiu.ii Broilense, hortante
Chron. Cenlul., lib. iv, cap. 21, dicilur Dagoberlum viro illustri Mauronto, oedificaverit, tandemque vi-
donasse terram vocabulo Campaniam. tam ibi finierit. MABILL.
b Alteri. Ocialdovidelicct, de quo infra num. 14, d Monaslerium conshuere inchoavit. Nttnc Foreste
quem Hariulfus, libro i, cap. 19, virum perfeclse et monasterium, vemacum Forest-Montier, etsi censu
probatae sanclitatis vocat.
c In silva Crisciacensi. Decem millibus passuum, exiguo prceditttm, miilliimqnedetritum.proprium ha-
bet abbatem, monachos Wrd. S. Ben. perpaucos. ID.
occidentem versus, a Centula distat haec silva. In e Cttm uno solo commilitone. Sigobardus is est
editis corrupte legebalur silva Tristiucensis; prior cui post obitum vir sanctus apparuit, et qui ejus
enim leclio, tesie Mabill., habetur in omnibus apo- exsequias curavit. Virie injia nuin. 13 et 14. Hariul-
graphis. Hinc corrigendus Malbrancus, qui libro iu fus chronographus CentiSlcri-is hunc Stjgob.ardum.
ue Morinis, cap. 39, ex illa corrupta lectione hic apice nobilitatis fulgidunKvocat. i
J
 691 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS V. 692
rii, ee paratum inveiiiat. Ego vero ingredior viam A tempore vinculis et catenis constricti quidarii' per
tfnrversoecafhis: tantum mihi misericoTSsit Sal- publicam ducebantur ptatcam, quae est juxta beaiti
TiattfJ?rhuridf; et me modo defendat ab hoste, qtii Richarii ccclesiam : qui cum eniinus ad viri Dei pro-
me dlhn' fedemit ab hoste; ct quem proesentis vitse perarent [Al., propinquarentj templum, voce magna
Iramir'consolatorem, seternaavitoemihi inveniam far- claraare cceperunt: Sancte Richari, salva nOs! Et
gjtfjfern; rfsec' dTscTpuhisa patre audiens, lacrymis stalim, ruptis vinculis, absofuti sunl.
pertosus', taraeh pfaeeepta secutus, lignum inveniens XVI. Item clades magna, quam venenosam la-
tititt, CavaVit, et cofpori patris coaptavit, piisque cerlam vocant, longc lateque morte amara habiia-
ffetiuus rigavit quod fecit, pene pYnis lacrymis im- tores terrue interfecit, et vix ab ea tactus vivus eva-
plens amaris, rliiam riaternis membris : aplatumqiie, sit. Percusstisqtte est ea pesle quidam e fratribus
ut potuit, sarcophagum in loco prsefinito a patre sancti Richarii, qui licet mortem limeret propter
coinposuit. Interim dum.cum tristitia patri filius pa- cladem, vitam tameti non desperavit propter patro-
raret obsequiuih [A/., dum tristia... obsequiaj, va- lium. Ergo quasi ad ccrta suffragia comitanlibus
lidior patrem Coquebat infirmitas, et in frigido cor- fratribus, cuctirrit ad sepulcrum viri Dei : ibique
pusculo vix halitus remansit extremus; nec tamen coramuniter oratione facla, et ipse liberatus est a
ah orationis cessavit oflicio vel divinoe laudis ob- morte, et onuies defensi sunt a plaga, nec aliquis ex
sequio. Et dum salutifero corporis et sanguinis illis fratribus morlifera cladis cjus vastatione per-
Christi viatico suum iter munivit, inter gratiarum cusstis est. Nec solum illi liberati sunt, sed et si quis
actiones et verba orationis vi Kalend. Maii a spiri- a longe veniens, plaga tactus pestifcra, ad sanctj
luiri emisit; positusque est in scpulcrO a discipulo in Richarii cum firie fugiat solatiura, etiaiu cum clade
loCOUbi ipse praeceperat. mortis cvadit periciilum.
XIV. Sed mirum dictti, inler exscrriiias paternas XVII. Unde iiilclligi datur quantam habeat apud
subito discipulus sopore oppressus, vidit in visti, Deuni polestateni pro nostris intercedendi peccatis
quasi raptus esset in aulam splendfdissimam omni- si ciiin fide clamemus ad illum, qui tanta est virtute
qne decore pulcnerrimam, imo solis lnce clariorera : proaditus depellendi morbos ab illis qui cum fide ve-
in qua-beatura Richarium proeclaro et hilari vultu nitint adeum. Nain patet ex miraculis, qualis sit ex
vidit habitantem sibique loquentem : Ecce, frater meritis, ct anteacta vita fulgescit in opere subse-
Sigebarde, qualenvmansionem proeparavitmihi Detis; quenli, ita ut non sit opus dubitarc de sanctitate,
pro vili, quam habui in terra, pulcherrimam in ccelo, dum tantus est in virlute. Intelligite binc, fratres
pro contemptibili gloriosam, pro obscura lucidissi- n charissimi, qui pauper voluit esse pro Christo, qua-
mam, et pro funiosa omni suavltate renidentem. les modo babeat divitias cum Christo : et qui appetil
Evigilans autem Sigobardus, Isetior opus exsequia- esse contemptibilis inler homines, quain gloriosus
rum perfecit, Deo providente, ut filitts consolaretur, regnet inler angelos, honorem, quem fugit in terris,
el patris ei gloria ostenderetur. Conditus est ergo, ut nunc
possidens felicissime in ccelis. Quapropter di-
prtedixi, miles Christi, ubi suo regi maxime milila-
b gnum est ut ab omnibus honorificetur, qui omnium
verat. Sed non mullo post fratres a Centula mo- Dominum sempcr amavit: propensius tamen a nobis,
nasterio, cum suo abbate Ocialdo, viro religioso et qui ejus corpori assistimus d : quatenus qttos filios
sancti successore, venerunt, etccorpus sancti Richa- genuit in rioclrinis, dignos possideat hoeredesin me-
rii ttilerunt, posueruntque in loco in qiio ctiamnum ritis. Nec illi tantum prodest nostra laurialio, quan-
.cum magna meritorum gloria requiescit. Ibi enim, tum nobis ejus iinitatio. Magis illi placet imitator
proeslante Deo, per servi 182 sui reliquias nova devotus, quam lauriator otiostts. Unric, fratres cha-
saepius audiuntur miracttla edi [AL, gerij, ut fides rissimi, et sancfissimi Patres, et filii jucundissimi,
precantium patefiat, merita sancti viri ostendantur, totiusque sancloe congregationis populus, qui ad
et in servo suo Christi laus celebretur, sicuti dictum tanti patroni festa convenistis, dignos vos facite, ut
est: Laudate Dominumin sanclis ejus (Psal. CL,1). •Q Deus omnipolcns per ejtis inlercessiones, vestras
XV. Quidam contractus, corpore debilis, sed fide exaudiat orationes. Ornatc vosmelipsos spiritali pul-
folmstus, freqtientabat orando sancli Dei sepulcrum: chritudine, supereminentis charitatis gloria, victrici
qtri optata sanitale subito recepta, dedit gloriam Deo, .firiei fortiluriine, et spe sttavissima de Chrisli boni-
quod infirmus venisset, et sanus recederet. In cujus tate; sequentes semper sancloruni Palrum vestigia,
miraculi memoriam usque hodie sustentacula infir- ut per eorum gradientes exempla. illorura societate
mitatis illius pendent in ecclesia sancti Richarii. digni efTiciamini: et secundum Apostolumabnegantes
Sed et mullolies dsemoniaci ad corpus sancti Dei impietatem et smcularia desideria, sobrie, el juste, et
suorum obsequio deducli, divina concedente clemen- pie vivamusin hoc saculo, exspectantes beatam spem
tia, a vexatione maligni spiritus liberantttr. Quodam et adventum gloriw magni Dei et Sulvatoris nostri
• Spiritum emisit. Anno videlicet serse Christiana; c Corpus S. Rkharii. Ab omni corruptione liberum
645, uti probat Mabillonius1. cit., pag. 196. • sicut ab omni dileclione s;eculi cor possederat libe-
b Non multo post. Spatio quinque mensium et riim. In. ibid.
duodecim dierum, id esl, a vi Kal. Maii usque ad vn d Alcuiiius hsec dicit ex persona roonachorum
Idus Octobris. BOLLANDUS ex aliis Actis interpolatis. Centulensium.
 693 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WTLLIBRORDI.— LIB. I. 694
Jesu Christi, qui dedit semetipsum pro nobis, ut nos Jl htm acceptabilem, sectatorem bonorum
operum (Tit.
redimerel ab omni iniquitate, et mundaret sibi popu- ii, 12), cui est gloria in ssecttla soeculorum.Amen.

OPUSCULUM QUARXUM.

1JE VITA S, WILLIBRORDI TEAIEMEMS EPISCOPI

LIBRI BUO.

183 PROLOGUS. B alterum Pierio pede eurrentem, qui in secreto cubili

Domino eximio, venerabili atque Iaudabili Beorn- inter scholasticos tuos tantummodo ruminari de-
rado «*archiCpiscopo, humilis levita Alcuinus salu- buisset. Uterque tamen, propter occupationes diur-
tem. nas, furtivis noctium lucubratiunculis dictatus est,
Delatis ad nos vestroe excellentiaelitteris in qui- et eo magis vestrae indigent defensionis, quo minus
bus vestrum agnoscens in Domino studium, et diu- ab auctore proprio expoliti sunt. Meum [Id., meum
furnam in lege ejus meditationem, magno me gau- veroj fuit, praecipientis non spernere auctoritatem :
dio affectum esse fateor : sed tamen Ionge imparem tuum est obedientis defendere imperitiara. Unam
me petitioni vestrae consideravi, ut pote nullo prae- quoque priori libello superaddidi homiliam, quse uli-
rogativaemunere eloquentiaesuffultus ad implendum nam digna esset tuo venerando ore populo proedi-
quod jussistis [Mab., quod fjussistiJ : ac nisi me cari. Item secundo adjeci sermoni elegiacum car-
charitas urgeret, qiiae nulla [Id., nullij negare so- men [Id., sermonem elegiaco carminej de viro ve-
let, non auderem ultra meae paupertatis [Id., par- nerabili Wilgiso, patre scilicet sanctissimi pontificis
vitatisj vires negolium attingere. Tamen veslris Willibrordi, cujus corpus requiescit b in cellula
orationibus divina donante gratia, et sanctissimo quadam maritima, Cui ego, indignus licet, legiliroa,
Patre Willibrordo intereedente, cujus me vitam, C Deo donante, successione deservio. Sed et orania
mores et miracula scribere sic studiose rogas [Id., quaevel prosa gradiente, vel versu currcnte dictavi,
pio studio rogaslij, tuis parui, Pater sancte, prae- tuaesanctitatis spectant judieiura, utrum digna me-
ceptis, et duos digessi libellos, unum prosaico ser- morise, an pumice radenda feroci [Id. addit: sintj :
mone gradientem, qui publice fratribus in ecclesia, nec nisi luo roborata examine, procedent in publi-
si dignum tuse videatur sapientise, legi potuisset: cum.
&Beornrado. Aliis Beornredo, Bernerado. Hunc in et quidem in provincia Northumbrana, ergo in Ebo-
indice abbatum Esternacensiiim tertio loco, post facensi ducatu hodierno. Ibique sepultus fuit sancltis
Willibrordum scilicet et Afbertum, numerant Joan- Wilgisus pater sancti Willibrordi, ut dicitur cap. 1
lies Bertelius ejusdem loci abbas, et Gabriel Bucelt- sequenti. Altera sancti Jorioci appellatur, et sita est
nus, eumque Senonensium archiepiscopum fuisse jn Morinis ad liltus Oceani Gallici longe a priori re-
asserunt. Fuerit proinde is ipse qui a Sancta-Mar- mota; quoe alio nomine Wicus appellatur, hodie
thauis vocatur Berardus, et an. 795 dicitur deces- vero Saint-Josse-sur-Mer. Vide epist. 59, 96 et 115.
sisse; tametsi Beornradi obitum anno 796 Berlelius De priori cella Alcuinum hic loqui observat Mabillo-
reponit. nius contra Sancta-Martbanos. Iia:c fortassis prima
b In cellula quadam maritima. Duae cellae fuere fttit, qttam Alcuinus perlegitiraam successionem gu- _
maritimae quibus Alcuinus prsefuit; altera sita estin bernandam accepit, ut ipse loquitur hic et infra cap.
promontoriis mari Oceanoet Humbri fluvio proximis, D 1 Vitse, et in epist. 226.

LIBER PRIMUS.
INCIPIUNT CAPITULA.

CAP.I. Wilgisus monasticam primo, postea solila-
tiam vitam amplectitur. Miraculis claret. Ecclesiam
e&donationibus regum et optimalum conslruit. Al-
cuinus ex tegitima hmreditate successor. — Fuit in
Britannia insula, provincia Nordanhumbrana, qui-
dam paterfamilias genere Saxo et nomine Wilgis,
religiosam in Christo cum conjuge et orimi domo
$ffa, sicrit post signis patefaclum esl, agens vitam.
rTStttr^iifcTbhabltti 184 saeculari, monachicam con-
versationem elegit, ac non mullo post, crescente iu
eo fervore vitaespiritualis, afctiori animi studio so-
litaria seipsum mancipavit districtione [Mdb., soli-
tariae districSoni] in promontoriis qtise mari Oce^ano
et Humbri flumine cinguntur. Ibi etiam mtillo tem-
pore in quodam parvo oralorio, sancti Andreae apo-
stoli Christi nomine dicato, in jejuniis et orationibus
atque vigiliis Deo serviens, etiara miraculorum signis
cl*fUit[Afaft., itaut... clareretj, et nomen ejus ce-
695 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS V. 696
lebre factum est. Nec confluentes cessabat ad se tur- A minis splendore, plenum suoe perfectionis ostendet
bas suavissima verbi Dei admonitione cohortari. Sed globum : coruscanteque rumoris ejus candore et
et illius gentis regi et optimatibus honorabilis ef- morura pulchritndine, multorum in se alliciel aspe-
fectus est, in tantum, ut ei aliquas terrarum pos- ctum. Hujus ergo somnii interpretationem rerum
sessiunculas, illis promontoriis adjacentes, ad sedi- verilas subsecula est.
ficandam Deo ecclesiam, dono perpetuo contulerint; CAP.IU. Nalivitas et baplismus sancti Willibrordi.
in qua pius pater modicam quidem, sed honestam Fit clericus et monachus. — Factum est post circu-
Deo servientium adunavit congregalionem, in qtta lum dierum, et mulier peperit filium, sacroque fonle
et post multiplices sancti laboris agones, a Deo coro- baptismatis regenerato .mposuiteimaternomenWilli-
natus corpore requiescit, et posteri ejus usque hodie brord, et statim ablactatura infantulttni tradidit eura
ex sanctitatis ejus traditione possident. Qiiomm ego pateraRipensis ecclesioefratribus,religiosisstudiiset
merilis et ordine extremus, eamdem cellulam per sacris litteriserudiendum : ut fragilior aetasvalidiori-
successiones legilimas suscepi gubernandam, qui bus invalesceret disciplinis, ubi nihil virieret nisi
hanc historiam sanctissimi Patris et summi sacer- honesta, nihil audiret nisi sancta. Quem divina mox
dotis Willibrordi, te jubente, beatissime pontifex gralia ab ineunle pueritia et sensu proficere, et mo-
Beornrade, conscripsi : qui tanto Patri, et summi ribus pollere, quanlum ad tales congruit annos, con-
sacerdotii dignitate, et generis posterilate, et san- cessit: ila ut nostris lemporibus novum Samuel na-
ctortim locorum observatione quae ab eo in Dei ho- sci ptttares, de quo riictum est : Puer autem Samuel
norem conslructa esse noscuntur, sectindum datam proficiebat atque crescebat, et placebat tam Deo quam
tibi a Deo gratiam, haeres dignissimus exstitisti. hominibus (I Reg. n, 26). Ibique in praeriictomona-
CAP.II. S. Willibrordi mira conceplio. Visiomatris sterio multis profuturus puer, clericatus accepit ton-
ejus. Visionis interpretalio.—Et ut ejusdem sancli suram, et pia professione monachum se fecit esse, et
patris Willibrordi altius nativilatis originem, et mox inler caeteros ejusdem sanctissimi monaslerii ado-
in utero matris divinaeelectionis repe.tam prsesagia, lescentes enutritus est; sed nulli alacrilate minor,
revertar unde egressus sum. Nam sicut sanctissiinus nulli humilitatis officio seoundus, nulli lectionis 185
praecursor Domini nostri Jcsu Christi beatus Joannes studio inferior : sed sic quotidie bonae indolis puer
Baptista, ex utero matris Deo sanctificatus, religiosis proficiebat, ul teneros pueritioe annos morum gravi-
parentibus, ut evangelica narrat historia (Luc i), tate transcenderet: faclusque est grandoevus sensu
Christum ceu solem praecedens lucifer, multis in qui corpusculo modicus fuit et fragilis.
salulem profuturus, nalus est : ita et sanclus Willi- CAP. IV. In Hiberniam proficiscitur, — Igitur in
brordus in plurimorum genitus salutem [Mab., in " sacris eruditionibus, et in omni sobrietate, morura-
pluriraarum genlium salutemj, religiosis parentibus que honestate, beatissiino usque ad vicesimum aeta-
natus esse dignoscitur. Nam vir venerabilis Wilgis, lis suoe annum adolescente proficiente., arctioris
de quo nobis paulo ante sermo fuit, ad hoc tantum, vitae ardore succensus est, et peregrinationis amore
Deo proedestinante, malrimonio junclus est, ut talis insligatus. Et quia in Hibernia scholasticam erudi-
ad profeclum multorum populorum ex eo ederetur tionem viguisse audivit, etiam quorumdam sancto-
proles. Igilur uxor ejus, mater scilicet beati Willi- rum virorum, fama narrante, conversatione incita-
brordi patris, intempesla noclis quiete, cceleste in tus, etpraecipue beatissimiPatris et episcopiEgberlib
somnis vidit orama (opap-x,id est visum). Visum est [Mab., EcbertiJ, qui cognomento Sanctus vocaba-
ei quasi novam in ccelo videret lunam, crescente tur; nec non et Wicberti venerabilis viri et sacer-
illa, usque dum plena videbatur esse. Quam diligeu- dotis Dei, quoriim uterque ob ccelestis patriae amo-
tius intuens, repentino cursu lapsa ruit in os ejus. rem, domo, patria, cognationeque relicla, Hiberniam
Qna devorata, ejus intima splendore perfusa sunt. secessit, ibique dulcissimos supernse contemplationis
Evigilans vero, timore perterrita, cuidam hoc reli- fructus, soeculonudus, Deo plenus, solitaria quotidie
gioso presbytero retulit somnium; illoque interro- _. hauriebat conversatione. Horum beatus adolescens
gante si ea nocte qua ei visio facta est, suo more semulari cupiens religionem, cum conniventia sul
solito jnngeretur viro, acceptaque ab ea ejus rei abbalis et fratrum, in Hiberniam veloci cursu con-
confessione, ita respondit: Luna, quam ex modica scendit [Mab., contenditj, praedictorum Patrum se
vidisti in magnam [Mab., ex modico... in magnumj familiarilati conjungens; quatenus, ceu prudentis-
crevisse, filius est quem in ea nocte concepisti : qui sima apis, ex eorum propinquitale mellifluos pietatis
luce veritatis caliginosos tenebrarum errores discu- carperet flores; et in sui pectoris alveario dulcissi-
tiet, et quocunque perrcxerit, comitante superni lu- mos virtulum favos construeret; ibique duodecim
* Ripensis [Al., Hripensis] ecclesim fratribus. Hoc scopum, sed lanttim sacerdotem nominat. Hinc non
monasteiinm ab Alcfririo Northanhumbrorum rege audiendus pseurio-Marcellinus in S. Suidberti actis
conriitum fuisse anno 651, docet Mabill. saec. n Be- fabulosis, qui Egbertum Eboracensemcum archiepist»-
ned., in Vila sancti Cuthberti, ad cap. 7. pnm dicit, confundens eum videlicet Ecgberto
b Episcopi Eqberti. Hunc eiiiscopnm vel archiepi- illius selis antislite, qui post hujus Egberti obitum
scopum fuisse subdubitat Mabill. saec. m Ben. part. anno lertio in locum Wilfridi junioris Eboracensis
i, in ejus Elogio num. 6, pag. 490, ob silentium archiepiscopi suffectus est.
Ven. Bedse, qui illum nusquam antistitem vel epi-
697 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LIB. I. 698
annis, inter eximios simul pioereligionis et sacrae A serere super spinas (Jerem. iv, 3). Cumque studio-
lectionis magislros, futurus multorum populorum sissime vir Dei per loca singula discurrendo, opta-
praedicator erudiebatur, rionec occurreret in virum ttim evangelizandi opus exercuisset, et semina vitoe,
perfectum et in setatem pleniludinis Christi. supernae gratiae rore irrigante, longe Iateque in
CAP. V. Fervet desiderio paganos converlendi.— agris multorum cordium ad ejus praedicationem
Tricesimo itaque et tertio oetatis suoe anno, major uberrime pullulassent, congaudens praedictus Fran-
egregio viro fidei flamma crescebat in pectore, ita corum dux ejus sanctissimae devolioni [Mab., ejus
ul parum ei viderelur sibi soli tantummodo in reli- sanctissima devotionej, et verbi Dei clarissimse mul-
gionis sanctitate sudasse, si non et aliis quoque in tiplicationi, majoris profectus occasione, prudenti
praedicationisveritate prodesset. Audivit [Mab., Au- cogitabat consilio eum Romam mittere, ut a domno
diens itaquej in borealibus mundi partibus messem apostolico Sergio, viro sanctissimo tunc temporis,
quidem multam esse, sed operarios paucos. Sed ut in summi sacerrioli honorem ordinaretur : quatenus
somnii, Deo dispensante, impleretur veritas, quod apostolica benedictione et jussione suscepta, majori
mater olim de eo se vidisse testatur [Mab., testaba- ab eo missus fiducia roboralus, in opus Evangelii
turj, suse conscius voluntatis, licct adhuc divinae reverteretur, juxta apostolicum illud : Quomodo
dispensalionis ignarus, illas in partes navigare co- " prmdicabunt nisi miltanlur (Rom. x, 15)? Quod cum
gitavit, et clarissima evangelicaepraedicationis luce, viro Dei persuadere tentaret, renuit primum, nec se
torpentes longa infidelitate populos, si Dei esset tantse auctoritatis honore dignum esse referebal:
voltinlas, illuslrare. Assumptisque secum duoriecim enumeratisque apostolicoe sanctionis prseceptis,
[Mab., undecimj fralribus, eo fidei fervore armatis, longe se inferiorem huic virtutum catalogo assere-
quo et ipse, navim conscendit : quorum aliqui post- bat, quem egregius mundi proedicator, filium suuin
ea, ob prsedicationis evangelicae instanliara, mar- Tiinotheum erudiens, oportere episcopum habere
tyrio coronati stint; aliqui vero episcopatus ordi- censuit (/ Tim. in). Dux vero conlra religiose suasit,
nein accipienles, post sanctae prsedicationis labores, quod vir Dei verecunde negavit. Tandem omniurn
in pace quieveriml. tinanimitate victus, et quod majus est, Dei dispen-
CAP. VI. Cum duodecim sociis Trajectum venit. satione coactus, consensit; magis volens plurimo-
Inde abiens Franciam pelit, et a Pippino honorifice rum humiliter oberiire consilio, quam suam perii-
excipitur. Suasu Pippini Romam pelil in episcopum naciter defendere voluntatem. Et sic cum honorifica
ordinandus. — Igitur vir Dei cum sociis, sicut prse- legationc, el mtineribus, auclorilati apostolicsc con-
diximus, Fresiam navigavit a, donec prospero cursu d_,dignis, Romam directus est b.
ad ostia Rheni fluminis vela deposuit; ibique optala CAP.VII. Visio angelica. Ordinatur archiepiscopus
telluris slatione refocillati sunt, et mox ad caslellum et Clemensappeltatur. — Sed die quarta, priusquam
Trajectum, quod in ipsa fluminis ripa situm est, illo veniret, beatissimus aposlolicus angelica in
pervenerunt; in quo etiam post aliquod tempus, somnis responsione admonitus est, ut illum cum
Deo donanle, et verbo fidei crescente, idem sanctus summo honore susciperet [Mab., suscepissetj, et
Willibrordus sedem episcopatus sui habuit. Sed quod multarum animarum esset illuminator futurus,
quia eadem gens Frisonum, in quo idem oeriilicatum a Deoque electus, et ad hoc venisset, ut summi ab eo
est castellum, cum rege suo Radbodo paganis adhuc sacerdotii honorem susciperet [Mab., suscepissetj;
ritibus sorduit [Mab., sordebatj, visum est viro Dei nihilque ei negandum esse, qnidquid petiisset. Qua
Franciam contendere, ac ducera illorum adire Pip- factus apostolicus arimonitione certus, cum magno
pinum, virum strenuum, triumphis clarum et mo- gaudio et summo ettm suscepit honore : et ut in eo
ribus probum : qui eum cum omni honore susci- fidei agnovil fervorem, religionis devotionem, sa-
piens, sed nolens tanto doclore se vel suam privare pientisc plenitudinem, die competenti populo ad-
gentem, loca ei opportuna intra terrainos regni sui venienle, advocatis venerabilibus ad societatem mi-
proevidit, quo potuisset idololatriaespinas exstirpare, D nisterii sacerdotibus, publice in ecclesia bealissimi
et purissima verbi Dei semina per munda novalia Petri c principis apostoloruni cum magna dignitate,
abundantius spargere, ut impleret 186 propheti- more apostolico, eum ordinavit archiepiscopum; ac
cum prseceptum : Novate vobis novalia, et nolite ordinato nomen imposuit Clemens, vestimentisque

a Fresiam navigavit. Anno oetatis suae33, nt paulo
ante narravit Alcninus,annovero Incarn. 690, prout
cum omnibus aliis testatur Joan. de Beka canon.
Traject. in Chronico, imo ipsemet S. Willibrordus
verbis, in vetuslo Calendario, quod in monaslerio
Epternacensi servatur, ad marginem ab ipsomet, ut
videlur, viro sancto ascriplis : In nomine Dotnini
ClemensWillibrordus anno 690 ab Incarnalione Chri-
sti veniebat ultra mare in Franciatn, etc. Vid. Cal-
met. Hist. de Lorraine, tom. III, Listes Chronolog.
pag. 99.
b Romam direclus est. Ven. Beda libr. v, cap. 12,
dito S. Willibrordi Romana itinera dislinguit; unum
primis temporibusadventusillius in Frisiam, quando
a Sergio papa licentiam et benedictionem evangeli-
zanrii gentibus, simul et reliquias ecclesiarum de-
riicationi arihibendas accepil, anno Incarn. 692, uti
probal Mabill. hoc loco internotas; alteruin, post-
quam per annos aliquot in Frisia populum docuit;
Roniam a Pippino missus, ut ibi ab eodem Sergio
papa Frisonum genti archiepiscopus ordinaretur,
quod factnm esse Beria asserit anno 696.
c In ecclesia beati Petri. Ven. Beda tamen 1. cit.
sancttimWillibrorriuin orriinatum esse ait in ccclesis
sanctae martyris Caecilioedie natalis ejus.
699 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS V. 700
suis sacerdotalibus induit eum, et sancto, quasi su- /A navigii [Mab., longioris vise], vel ex insidiis fero-
perhumerali Aaron, pallio dignitatis, et indumenti cissimorum terrse illius habitatorum damnum pate-
conflrmavit gloria [Mab., indumento glorioej; et retur in illis, volens antiqui hostis praevenire astu-
quidqtiid voluit vel potnit [Mab., petivitj, aut in pa- tias, et Domini sacramentis aniraas munire acquisi-
trociriiis sanctonrm, aut in rebus ecclesiasticis, cum tas.
tota mentis alacritate tradidit illi, firmatumque be- CAP.X. Barbarm gentis superstilionem contemnit.
nedictione, donis ditatum, CUfnsalutaribus prsece- Unus sociorum suorum perimitur, martyr effectut.
ptis iterum euin in opus Evangelii remisit. Regi Christum magna fiducia adnunliat. A rege ad
GAP.VIII.In Franciam rediit etcutn plurimo fructu Pippinum remittitur. — Et dumpius [Mab., cum ergo
in opus Evangetii incumbit. — Accepta ergo aposto- pius, etc.] verbi Dei praedicator iter agebat, perve-
licse anctoritatis benedictione, cum majori fiducia nit in confinio Frisonum et Danorum ad quamdam
devotus verbi Dei proedicator, ad prxfatum Frahco- insulam, quae a quodam deo suo Fosite, ab accolis
rum ducem regressus est. Qui eum cum summa ho- terrae Fositesland c dicebatur : quia in ea ejusdem
noris magniftceniia receptum, cttm suoe potestatis Dei fana fuere constructa. Qui locus a paganis in
jussione in opiis Evangelii direxit: maxime tamen tanta veneratione habebatur, ut nihil in ea vel ani-
in borealibus regni sui partibus, quo eatenus ob 1fj malium ibi pascentium , vel aliarum quaruralibet
raritatem doctorum vel duritiam habitatorum fidei rertim, quisquam gentilium tangere auderet; nec
flamma minus relucebat. Eo vir Dei instantius illis etiam a fonte, qui ibi ebulliebat, aquam haurire,
m regionibtts semina vitse sparserat, quo pltts nc- riisi tacens, proesumeret. Quo cttm vir Dei terape-
cessarium, aiitiquam fgnoranlioe famem depellere, state jactatus est, mansit ibidem aliquot dies, quo-
perspexerat. Qualem, divina gratia adjuvante, illis usque sepositis tempestaiibus opportunum navi-
incolis fructum fecisset, testes sunt usque hodie gandi tempus adveniret. Sed parvipendens stultam
populi per civitates, vicos et castella, quos ad ve- loci illius religionem, vel ferocissimum regis ani-
ritatis agnitionem, et ad unius omnipotentis Dei mum, qui violatores sacrorum illius atrocissima
cultum pia admonitione perduxerat. Testes quoque morte damnare solebat, tres homines in eo fonte
Ecclesioe,quas per loca singula construxerat; testes cum invocatione sanctae Trinitatis baptizavit: sed
et Deo famulantium congregaliones, quas aliquibus et animalia in ea lerra pascentia, in cibaria suis
adunavit [Mab., congregavit] in locis. rhactare proecepit. Quod pagani intuentes, arbitra-
187 CAP.IX. Christum prwdicat in Frisia. Item bantur eos vel in furorem verti, vel etiam veloci
in Dania; inde triginla pueros in Franciam ducii— morte perire. Quos cttm nihil mali cernebant pati,
Tentavit qtioque idem vir Dei ullra Francorum regni < C furOre perciti, regi tum [Mab., lamenj Radbodo,
fines ccelestis doctrinse flttmina derivare. Nam tunc quod viderant factum, retulerunt. (Apud Mab. cap.
temporis regem Frisonum Radbodum cum gente 11.) Qui nimio furore succensus, in sacerdotem
sua paganum non timuit adire, et quoctinque perre- Dei vivi, suorum injurias deorum ulcisci' cogitabat:
xerat, verbum Dei ctfm omni fidncia loqiiebatur. et per riies [Mab., per trcs diesj semper tribus
Sed proefatus Frisonum rex, licet virum Dei humili- vicibus, suo more, mittebat sortes, et nunquam
tatis gratia benigne susciperet, nullis tamen vitw damnatorum sors, Deo vero defendente suos, super
fomcniis saxeum ejus cor emolliri poluit. Cum ergo servum Dei vel aliquem ex suis cadere potuit : nec
apudeum vir Dei fruclificare se nonposse sentiret » nisi unus lantum ex sociis sorte monstralus,' et
[Mab., agnovitj, ad ferocissimos Danorum populos ataityrio coronatus est. Vocabatur vero vir sanctus
iter evangclizandi converlit. Ibi tum, ut feriur, re- ad regem, et multum ab eo est increpatus, quare
gnabat Ungendiis b [Surius, OngendusJ homo omnt sua sacra violasset, et injuriam Deo suo fecisset.
fera crudelior et omni lapide durior : qui tamen, Cui proeco veritatis constanti anirao respondit:
jubente Deo, verilatis praeconem honorifice tracta- « Non est Deus, quem colis, sed diabolus, qui te
bat. Quem dnmr obduratun» moribus, et idoloTatrise pessimo errore deceptum habet, o rex, [d ut ani-
deditttm, et nullam melioris vitse spem babenlem 0 mam tuam selernis tradat flammisj. Non est enim
offendit; acceptis tunc triginta cjusdera patriae pue- Deus, nisi unus, qui creavil ccelum et terram, et
ris, ad electos a Deo populos regni Francorum re- omnia quae in eis sunt; quem qui vera fide colit,
verti feslinavit. Sed in eo ipso itinere catechizatos vitam habebit sempiternam; cujus ego servus, ho-
eosdem pueros vitae fonle [Mab., pueros fonte salu- die tibi testificor, ut ab antiqui erroris vanitate
brij abluit, ne aliquod propter pericula Iongissimi quam coluerunt patres tui, tandem aliquando resi-
» Sentket. Goriipendiensis codex, ut testatur Ma-
Danorum a se conscripta. MABILL.
biUonius, hoc loco i«ita"inserit: « Erat enim tunc in c Fositesland. Adamus Bremensis libr. iv Hist.
ejus comitatu venerabilis vila et nomine dignus Vul- Fositeslandiam eamdem esse ait cum Farria insula,
framnus,qui venerat a Senonumcivitate pontifex eo- qum in ostio ftuminis Albim longo recessu latet, etc.
dem desiderii fervens amore, sciKcet ut aliquas Do- et sha esl in confinioDanorum et Fresonum. Eadem
roino lucraret ahiinas. » Virievilam S. Vulframni ad insula ab habitabilis facla dicitur, et
annura 720, Act. SS. Ord. Ben. ssec. m, part. I, pag. monasterioarchiepiscono
Heiloenstillustrata. MABILL.
355, etc. d Qusehic et infra uncinis inclusa sunt, desunt in
b Utujendus.Hic rex Danis ipsis notus non est, nec:
illius merainit Ericus Danioerex in historia genlis Mab- '.v4&
701 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LIB. I. 702
piscas, el credens in unum Deum omnipotentem A ^ fantisi'.]ignorantioe latere sinebat, sed totam evan-
|Dominum nostrum Jesum Christumj, et vitae fonte gelica luce sine dilatione perfundebat, ita ut in eo
baptizatus, abluas omnia peccata tua, et projccta populo subito propheticum illud impleretur testi-
oirini iniquitate et injustitia, deinceps novus homo monium : El eril, in loco, ubi dicctur eis : Non po-
vivas in omni sobrietate, justitia et sanctitate. pulus vos; dicelur eis : Filii Dei viventis (Osemi, 10).
3oc 188 faciens, ciim Deo et sanctis ejus gloriam Pltirima quoqtie divina virtus fecit per scrvum suura
[Mab., vitamj possidebis sempilernam. Si vero me miracula. Licet omni miraculorum operationi et
contemnis viam salutis tibi ostendentem, scito cer- signorum ostensioni ministerium evangelicse prae-
tissime quod aeterna supplicia et infernalcs flammas dicationis praeferenrium sit; tamen quoe gesta nar-
tu cum diabolo, cui obtemperas, sustinebis. » Ad rantur, ad?gloriani donantis Dei non tacenda esse
haec rex miralus respondit: « Video te minas no- censeo, sed magis stylo alliganda, ne pereant pr>-
stras non metuisse, et vcrba tua esse, sicut et steris soeculis, quse pviscis temporibus acla esse
opera. > Etsi autem nollet veritatis proedicatori noscuntur.
credere, tamen ad Pippinum ducem Francorum CAP.XIII [Mab. xivj. Idolum confringit. Gladio
eum cum honore remisit. percussus nil tmditur. Ultio divina in percussorem.—
; CAP.*XI [Mab. xnj. In Francia Evangelium ar- " Qtiodam igitur tempore, dum venerabilis vir iter
dentius prmdicat. Ex obtatis donis ecclesias, ubique evangelizanrii more solito ageret, venit ad quamdam
ordinatis presbyteris, mdiftcat.— Qui in ejtts laetatus villam vValachrumnomine b, in qua antiqui erroris
adventu rogavit eum destinato verbi Dei operi in- idolum remansit : [ad quori statuto tempore omnis
sistere, erariicatisque idololatrioe spinis, verbum congrcgabatur populus, illud colens summa vene-
Dei instanter per loca singula serere. Quod etiam ratione]. Quod cum vir Dei zelo fervens confringere
pius prsedicalor haud segniter implere satagebat, [niterelur, ac iiomen delere de sub cceloj, proesente
circumiens onines illius torrse regiones, per urbes, ejusdem idoli custorie, nimio furore succensus ille,
vicos, castella, ubi prius evangelizaverat [Mab., quasi Dei sui injuriam vindicaret, in impetu animi
evangelizabatj, exhorlans omnes quatenus bono insanienlis, gladio caput sacerdotis Ghristi percus-
animi proposilo in veroefidei permanerent firmitate. sit: sed Deo defendente servum suum, nullam ex
Et dum per singulos dies numerus crescebat Drie- ictu ferientis loesuram sttstinuit [Mab„ incurritj.
lium, et major credenlium turba ad verbi Dei agiii- Socii vero illius hoc videntes, pessimam prsesum-
tionem confluebat, cceperunt plurimi, fidei fervore ptionem impii hominis [mortej vindicare concurre-
incitati, patrimonia sua viro Dei offerre. Quibus ille _ runt. Sed a viro Dei pio animo de manibus illorum
acceptis, mox ecclesias in eis aedificare jussit, sta- Iiberatus est reus ac diinissus : qui tamen eodem
tuitque per eas singttlos presbyteros, et verbi Dei die dsemoniaco spirittt arreptus est, et die tertia
sibi cooperatores, quatenus novus Dei populus ha- infelicitcr miseram vitam finivit. Et quia virDei,
beret, quo se diebus feslis congregaret, vel saluta- juxta proeceplumDomini, suas injurias nlcisci noluit,
res audiret admoniliones, vel a quibus sacri bapti- cilius [tanienj a Domino vindicatus est, juxta illud:
smatis munera acciperel, et Christianoe religionis Mihi vindictam, el ego retribuam, dicit Dominus
litteras [Surius et Mabill., regulasj edisceret. Et ita (Rom. XII, 19).
vir Dei magis ac magis de die in diem, divina do- 189 CAP.XIV [Mab. xvj. Quod quidamqui servo
nante gratia, proficiebat. Dei tnaledixerat, die poslera periit. — Alio qttoque
CAP.XII [Mab. xmj. Carolus Martellus multas tempore iter beato viro faciente ad quamdara suoc
gentes devicit. S. Willibrordus fit cpiscopns Traje- ditionis cellularo, qtiseex nomine praeterfluentisaquae
ctensis. —-Contigit autem Pippinum, ducem Franco- Suestra c dicitur, propter compendium propioris
rum, diem obire, et filium ejus Carolum regno patris viocper segetes cujusdam divitis angustam subintra-
potiri; qui mullas gentes sceptris adjecit Franco- vit semitam. Quod earumdem segetum custos cer-
rum : inter quas etiam cum triumphi gloria Fri- D nens, nimio inflatus furore, virum Dei blasphemare
siam, devicto Radbodo, paterno superaddidit impe- cccpit. Quem convicia viro Dei inferentem cum so-
rio. In qua ttinc gente sanctus Willibrordus positus cii, qui cura eo erant, vindicare vellent, miti animo
est praedicator, sedique episcopali in Trajecio ca- Dei famulus eos compescuit, nolens [il/a6., vindi-
gtello delegatus esta. Qui majori evangelizandi care voluerunt. Quos prohibuit vir Dei, nolens,[etc.J
occasione accepta, nuper gladio acquisitam gentem aliquem sua causa perire, qui salutem sitiebal om-
sacro baplismate abluere conatus est. Nec quid- nium. Sed cum [Mab., et dumj insanientis aniinum
quam in ea vetusti erroris, nec tenebris [Surius, nec nullo modo lenire posset, dans locum irse ejus, via
tenebras. Mab., vetusti efroris tenebrarum et igno- qtta venit, reversus est. Sed die postera idem infelix,
a In Trajeclo caslello delegatus est. Bedoepotius quinque Zelandioe insulis una, basilicara habet nobt-
accedendum existimat Mabillonius, qui Willibror- lem Esternacensi monasterio subjectam. Browerus
dum episcopumTrajecto proefectuma Pippino fuisse libr. xn Annal. Trevir.
affirmat libr. v, cap. 12. Lege ipsum Mabill. hic c Sttestra. Suslerense monasterJum olim mona-
in not. chorum, nunc nobilium canonicarum celebre colle-
b Ad quamdatn villamWalachrum nomine [Mabill., gium, in pago Mosano, in dttcatu Juliacensi, a pfse-
Ad quamdam insutam]. Walacra seu Walucria ex lcrllueute rivo cognominata.
703 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 704
qui famulo Dei convicia dicere [ Mab. viro Dei con- Avmemorque Dominicsejussionis, discipulis suis prae-
vicia facerej non abhorruit, [multis cernentibus, in cipientis, ne cui transfigurationis gloriam ante diem
eodero loco J repentina morte periit. resurrectionis suoe dicerent, prsecepit eidem cella-
CAP. XV [Mab. xvi. J Aquam dulcem e petra eli- rio, ne cui miraculum, quod viderat [ Mab., quod
cit. — Cum vir Deo plenus propter evangelicaeprae- cernebatj, ante diem obitus sui ediceret.
dicationis instanlinm loca circumiret raaritima [in CAP.XVIII [Mab. xixj. Simile miraculum. — Sed
eisdeinj aquae dulcis penuriam paiiebatur. Quod et aliud huic simile per ejus benedictionera Deus
dum cernebat suos commililones propler ardorem Christus operatus est miraculum. Perveniens servus
silis graviter sustinere, vocalo uno ex illis, praecepit Dei cum sociis ad. domum cujusdam amici sui, et
ei intra tentorium suum fossam aperire parvam, ubi paulisper cupiens in domo dilecli longi laborem iti-
secreto fixis genibus orabat Deum, ut qui populo neris refectione allevare, patremfamilias nihil vint
suo aquara in deserto produxit de petra (Exod. xvn, habcre coraperit. Quatuor ergo modicos flascones b,
Num. xx), servis suis eadem misericordia de are- quos tantum in itineris solatium secum ejus socii fe-
nosa terra aquam produceret. Qui mox exaudilus rebant, jussit afferri : eosque in ejus nomine bene-
est, nam subito fons dulcissimi saporis fossam a im- dixit, qui in convivio nuptiali aquas convertit 190
plebat. Quod sui cernentes, gralias agebant [Mab., '* in vinum [ Mab. , qui in Cana Galileaeaquas in vini
cgeruntj omnipotenti Deo, qui sanclum suum nia- saporem mutavit J (Joan. n). Et mirura in modum
gnilicavit, et eum exaudire riignatus est : bibebant- post benedictionem [ Id., post beneriiclionis gra-
que usque ad salietatem, secumque ad prsedestinati tiamj quasi quadraginta viri ex illis lagunctilis us-
itineris necessitatem, quanlum sufficere videbatur, que ad satietatem bibebant, et cum magna gratiarum
portare curabant. actione sibi laetis invicem animis dicebant : Vere
CAP.XVI [Mab. xvnj. Vinutn multipltcat. — Ite- Dominus Jesus hic implevit, quod in Evangelio pro-
rum sanctus Dei sacerdos, in quodam loco iter agens, misit, dicens: Qui credit in me, opera, qum egofacio,
viriit mendicanles inopes duodecim, pariter postu- et ipse faciet, et majora horum faciet (Joan. xiv, 12).
lantes sibi aliquid a prajtereunlibus solatii [darij. CAP.XIX [Mab. xxj. Contumeliosusin virtim Dei
Quos, ut erat niitissimus,benignoaspexitanimo, uiii- divinitus punitur, pwnitens vero ttberalur. — Per-
que ex suis mandavit specialem suum flasconem su- rexit idera sanctus praedicalor quodam tempore
mere, ac pauperibus miscere [Miscere pro fundere J ra»re solito ob evangclizandi gratiam cum .festina-
Christi. Ex quo omnes illi duodecim usque ad satie- tione in Frisiam; et propter laborem vise in pratis
tatem bibebant: et miruin in modum, illis abeunti- #-. osjusdam divitis paululum lassos refocillare equos
bus, ex oplimo vino flasco, de quo tanti biberant volebat. Quos dives ille in pratis suis pascicernens,
homines, [a ministroj inventus est plenus, ut anle. superbiae spiritu equos caedere cirpit, et e pascuis
Hoe comperlo, beneriicebant omnes DominumDeum abigere. Quem vir Dei placidissimis verbis alloqui-
nostrum [Mab., Dominura JesumJ, dicentes : Vere tur, dicens : « Desine nobis [fraterj injuriam facere :
impletum est in nobis, quod in Evangelio dicitur : non enim propter laesionemtui, sed propter necessi-
Dute, et dabitur vobis ( Luc, vi, 58). tatem nostri, ad horam in his pascuis quiescere vo-
CAP.XVII [Mab. xvmj. Rursus vinum mulliplicat. luimus. Instat noliis opus Dei peragenrium, cujus ta
— Venil quoque vir sanctus ad sunm visitandi gra- quoque mercedem habere poteris, si nos, quantum
tia monasterium, et post orationes ad Deum, et sa- ad te pertinet, [benignoj adjuveris aninio : memor
lutationes fratrum, et admonitiones pacificas, cir- illius Domini nostri Jesu Christi dulcissimaepromis-
curaiens singula fratrum habilacula, si qniri in illis sionis : Qui vos recipit, me recipit: et qui me recipit.
emendandum fuisset, pius pastor explorare voluit. recipit eum qui me misit ( Matth. x, 40 ). Sed magis
Intravit qnoque [Mab., tunc accidit, ut intraretj in mente pacifica nobiscum quasi amicus tcipsum refi-
cellarium, in quo modicum vini reperit in vase [Id., ciens, aliquantulum bibe, nobisquc coepto itinere
in uno dolioj, in quod suum benediclionis gratia cum ]D pergentibus.tu a Deobenedictus, reverterein doraum
oratione immisit baculum, ct exivit. Sed eadem tuam. i llle autcm in malitia pertinax, nolens paci-
nocte in eo ipso vasculo vinum crescere ccepit, et iicis viri Dei verbis acquiescere, sed convicia inge-
supereffundi vasis margtne [Id., ita ut superftinde- minans, opprobria jaculans : « Tu me, inquit, horT
ret vasis marginemj. Hoc cellarius cernens, inspe- taris bibere, etpaoem tecum inire : scito cerlissime
rata abundanlia obstupefactus est, nec celare aude- quod tecum bibere pro nihilo habeo. » Rapiensque
bat, quoJ divina misericorriia per servi sui bene- ex ejus ore verbum hoc vir Dei : « Si non velis, ait,
dictionem geri cognoscebat. Craslino mane cucurrit, mecum bibere, non bibe. > Et statim paratis sociis,
et ante pcdes sancli Palris se proslernens confiteba- perrexit viam suain. Ille quoque contumax, domum
lur quid vidisset. Qui more solito Deo gratias agens, suam festinabat adire, sed totus subito siti ardebat;
a Dutcissimisaporis fossam. «Eadera cisterna, in- genere feminino, quo vox flasco ibidem semper su-
quit Joan. Beka in Chron. nunc in lerritorio de raitur, an ab ipso Alcuino, an ex incuria scriptoris?
Heylingelopatenter ostenditur, qu^eab inquilinis il- Codices certe differunt, prout patet ex hac edit.
lic habitantibiis modeuio terapore Piiteus S. Willi- Qtiercetani. Vid. hanc vocem in Glossario D. Du-
brordi dicitur. » MABILL.
b Modicosflascones. Apud Mabillonium, modicas, cange.
7<iK HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. — LB3. I. 706
cupiensque ardentem stomachum vino refrigerare, A I necessaria rapere solebat, et in ignem mittere. [Mab.
os, quod viro Dei convicia ingessit, vini potionem mittebatj. Quin etiam parvulum, inter amplexus
recipere non valebat [Mab., noluitj: [et qui pacem parentura pausanlera, illis dormientibus, lulit et
cum servoDei voluntarie noluit], pcenam in seipso in ignem projecit. Sed vagitu infantis parentes exci-
necessarie sustinuit. Vocati sunt medici, qui sitim tati [Mab. suscitatij, vix parvulum de incendio erue-
sedarent, aut facultalem segroto bibendi prsesta- runt, et multa atrocia eadem familia a nefando spiri-
rent. Anhelabant viscera, sed non fuit qui guttam tu perpessa est: nec a quolibet presbyterorum expelli
vini fervescenti pulmoni infundere valuisset. Tandem [Mab., depellij potuit, donec vir sanctus Willibror-
aliquando [Mab., Sero tandemj poenitentia ductus dus, a patrefamilias postulatus, aquam illis benedi-
ille, in seipsum reversus est, et agnoscebat sanctum ctam direxit, prsecipiens omnem domus illius supel-
Willibrordum csse quem offenderat; illiusque, an- lectilem foras efferre, et aqua illa aspergi, praevi-
helante spiritu, oplabat reditum. Qui sequenti anno dens in spiritu domum flammisconsumendam esse.
eadem reversus est via, prsecognitoque adventu ejus, Quibus itagestis, vacuam domum a locolectuli ignis
obvius ei homo aegrotus venire festinabat [ Mab., invasit, tolamque consumpsit. Altera vero in eo loco
aegrotuspervenilj, culpam confitens suam, et quam cum sanclificatione aquse benedictse sedificata, nihil
paliebatur posnamaperiens, et pro amore Christi se B 1 exinde pristinoe tentationis passi sunt in ea : sed cum
solvi deprecabatur. Quem vir Dei misericordia mo- omni tranquillitate el quiete degentes, et Domino
tus absolvit, dedilque illi cum benedictione de suo gratias agentes erant, qui illos per servum suum
bibere calice. Qui mox absolutus bibebat, et sanus redimere dignatus est.
in suam reversus est domum. CAP.XXII [Mab. xxinj. Pippinum baptizat, et
CAP. XX [Mab. xxij. Moniales a peste liberat. — illius futuram sublimitatem prmdicit. — Idem quo-
Est in Treverensi civitate monasterium puellarum a, que vir Deo amabilis quaedam prophetico prsedixe-
quod temporibus beati Willibrordi episcopi peslis rat spiritu, quse post rerum eventus vera probavit.
acerrima invasit. Cujus acerbitate multaeex ancillis Baptizavit enim Pippinum filium Francorum fortis-
Dei moriebantur [ Mab., mortuae sunt J: qusedam simi ducis Caroli, patrem hujus nobilissimi Caroli,
vero longo infirmitatis dolore jacebant in leclulo : qui roodo cum triumphis maximis et omni dignitate
«aeleraevero nimio terrore turbatae, quasi praesen- - gloriosissime Francorum regit imperium. De quo
tem mortera metuebant. Et quia prope est praedictae Pippino Patre ejus idem sanctus vir praesaga voce
civitati sancti viri monasterium, quod appellatur corant discipulis suis praedixit hoc vaticinium :« Sci-
Esteruaco b, in quo usque hodie sanctus ille requie- tote, inquiens, quod isteinfans sublimis erit valde et
' gloriosus, et omnium praecedentiumFrancorum duci-
scit corpore, et ejus posteri ex lcgiliraa tradilione C
Patris, et piissimorum pietate regum tenere noscu»- busmajor. > Hujusitaque vaticinii veritas nostrispro-
•tur : ideo antedicti fcminse monaslerii, audientes bata est temporibus, nec opus est testimoniis asse-
sanctum virum illuc venire, statim miserunt legalio- qui, quod totius regni agnoscit auctoritas. Sit nam-
nes, postulantes eum non tardare venire. Qui beati «jue omnis populus, quibus nobilissimus victor ce-
Petri principis apostolorura mitissimo doctus cxem- lebratur triumphis, vel quantum terminos nostri
plo, de Joppe ob viduarum Christi petitionein ve- [Mab., termini nostri iinperiumj dilatavit imperii %
nientis Lyddara, ut sanctam suscitaret Tabitham vel quam devote Christianam in regno suo praepa-
(Act. ix), festinus venit, audilo desiderio ancillarum ravit religionem, vel quid pro defensione sanctae Ec-
Chrisli, ad illas. [Mab., non piguit venire ad illasj clesiaiDeiapud extraneas exercuit gentes. Quaeomnia
Et veniens, mox 191 in eodem monasterio missa lelius oculis probari quam verbis explicari -queunt.
pro infirmis celebrala, aquam benedixit, qua et do- CAP.XXIII [Mab. xxivj. Dotes ejus et virtules.
mos illarum aspergi jussit, et segrotantibus potam- Obiit. Sepultus Epternaci. Illustre miraculum. —
dam transmisit. Quse cito, divina donante miseri- Fuit vero iste vir sanctus, orani dignitate prae-
cordia, convaluere, nec ullaein eo monasterio prae-. clarus, statura decens, vultu honorabilis, facle
dicta peste exinde moriebantur. venustus, corde loetus, consilio sapiens, ore jucun-
CAP.XXI [Mab. xxnj. Malignusspiritus per aquam dus, moribus compositus, et in onini opere Dei stre-
benedictama domo pellitur. — Contigit cuidam pa- nuus. Ctijtis autem patientiae esset, ex ante dictis
trifamilias et domui suoedira dsemoniacoeillusionis ejusgestis ostehditur. Quantamverohabuerit (Mab.,
tentatio, ita ut aperle malignus in ejus domo spiri- vel quantam habttissetj indttstriam in Evangelio
tus ex horrore et maleficiis habitare agnosceretur. Christi prsedicando, vel qualiter illum in opere prse-
Nam subilo cibos, vel vestimenta, vel alia domui dicandi divina adjuverit gratia, non necesse est no-
a Monasterium puellarum. Browerus hunc locum' Trevir. tom.
I, pag. 23, verosimilior ergo est inter-
de monasterio Horreensi, in ipsa urbe Trevirensi pretatio Broweri.
sito, interpretatur Annal. Trevir. libr. vn. Subdu- b Quod appellatur Esternaco. Hodie
bitat Mahillonius an non intelligendum sil de Pala- monasterium, de cujus origine, juribus Epternacense
et acquisitio-
tiolo raonaslerio olira virginum, nunc collegiata. At nibus, secularisatione, ac restitutione ad
vero Palatiolum ( Hodie Pfaltzel) una hora ab urbe nos oonsule illustr. D, ab Hoiitlieim Hist. Benedicti-
Trev. t. I.
ad sinislrum Moselloelittus, non in ipsa civitate si- c Nostri imperii. Ex his verbis
tum est, ut testalur illustr. D. de Hontheim Hist. tur Alcuinum hanc vitam scripsisse, intelligi posse vide-
dum morare-
tur in Francia.
 767 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS V. 70g
stro prosequi stylo, quod lolius populi teslimonio ,A tis actfificavitet dedicavil. Sed et miri odoris fra-
eompcobatuj'.Porro ejus secrela conversatio in vi- grantia omnium perfuderat nares, ut perspicue in-
giliis et orationibus, in jejuuiis et psalmodiis, ex telligeretur, ad exsequias viri sancti angelicum
vitaesanclitate et signortun oslensione inleUigi da- venisse ministerium.
ttir. Charilatem scilicel assiduus labor osleudit, CAP.XXIV[Mab. xxvij. Anima abangelis in cadur»
quem quotidie proChrisli nomiue susliiiuit. Denique portatur. Miracula fld viri sancti corpus. — Sed fti
vir sanclus omnibus diebus vitse susein divinoprofi- cuidam religioso sancli viri discipulo longius po-
ciens opere, Deo amabilis et orani populo gratus sjto, in oratione vigilanli, obitus illius revelatus
[Mab., placabilisj, lemporibus Caroli anliqui, for- est. Nam viriisse se testabatur animam sanctis-
lissiroi Francorum ducis, senex et plenus in omni sinii Palris sui cum magna luminis clariUite, cum
perfectionc dierura a, apposilus est ad patres suos, consona canentium laude, ab angelicis exercitibus
lnullipliceni laboris sui fruclum acceplurus a Deo , ad coelorura regna portari. Multi quoque fratrum
soeculumhoc relinquens [Mab., hominem exuit cura tcstali sunl, crebro se super leclulura, in quo bea-
soeculoj,ut ccelum possideret, Christtini 1S2 sine tam animam suo Creatori reddidil, mirabile vidisse
finc in aeterna gloria visurus ; in cujus dilectione, luinen, suavissimamque odoris dulcissimi sensisse
quandiu nobiscutn vixerat, laborare non cessabat. 1B fragraniiam : ul omnino his signis crederetur, cce-
Die seplima mensisNovembris, id est, vnldus [3/a6., lesles locum frequentasse [Mab., frequentarej cives,
die seito Nov. id est vmldusj, ex hac peregrinatio- inquosancta anima migravit ad Dominum [Mab.,
ne ad perpetuam migravit patriam h, et sepultus est in ad ChristumJ. (Mab. CAP. XXVH.)Per unctionem
monasterio Eptemaco, quod ipse Deo, ut prsefati sti- quoque olei, quod snpra cwpus sancti lucere solebat,
mus, conslruxerat. Ibi usque hodie, divina operan- multi infirmi, Deo donante et fidci illoriun coope-
te misericordia, signa et sanitales ad sancti Dei sa- rante, curali sunt. Pceiiiteiitesquoquesiepius ad eam-
cerdolis reliquias fteri non cessant. Ex quibus ali- dem venientes ecclesiam, circulis ferreis more so-
<pia huic nostrse de eo historiae subjicienda es- lito circumdati, roptis circulis subito vincula sua
se scstimavimus, in gloriam et laudem Domini no- resoluta senserunt [Mab., Pcenilentibus, etc, vin-
stri Jesu ebristi, qui hsec pcr servi sui patrocinia cula resoluta suntj. Cujus rei, adhucin ecdesia cir-
ssepius operari dignatus est. (Mab. CAP. XXV.)Con- culi pendenles, testes sunt.
ditum est venerabile corpus in sarcophago marnio- 193 CAP. XXV [Mab. xxvntj. Paralytka tana-
reo, qui primum toti Dei famuli corpori quasi dimi- tur. — Quaedam vero mulier paralylica', septem
dio pedis brevior inventus est, fratribus ob hoc annis [Mab., pluribus annisj magnis cruciata dolori-
valle contristatis, et ssepius traclantibiis [Id. sse- (2 bus, in tantum grassante eadem quotidiana infirmi-
pius snspensisj ubi aptum sancto corpori in- tate afllicia est, ut omni membrorum officioriestituta,
venircnt locellum. Sed miro modo, divina do- alieno uteretur ministerio, et in solo tantummodo
nante pielate, inventus est subito sarcophagus peclusculo vix anhelans spiritus suspiria fessa re-
tanto viri Dei corpori longior, quanto brevior traheret. Haeca propinquis ad ecclesiam, ubi sanctus
ante apparuit. El in eo viri Dei corpus cum Dei requiescit, ferebatur, prope locellum reliquiarum
hymnis psalmodiis ct omni honore condenles, se- ejtis posita. Quae {Mab., positaqnej in eodera loco
pelierunt illud in Ecclesia proefati monasterii, quod fusis lacrymis, deprecata est per intercessionem
ille summus Dei sacerdos in honore sanctoeTrinita- sancti sui famuli, divinam ei raisereri clementiara
» Plenus dierntn. Nempe annos octoginta et unum ginla adjiciantur, prodit annus 740,quo proinde an-
proetergrcssus,jirout ipse Alcninus scribit infra li- nus obiltis sancti Willibrordi collocahdusest. Mabil-
bro H, seu in Vita .metrica cap. 24, ubi ita canit: lonius quiilem in nolis ad hanc Vilam sancli Willi-
brordi obitura statuit anno 739, secutus Theofridum
Bisoctenapius complevit luslra sacerdos abbatcm Epternacensem, qui vixit soec. xi; hanc
Ter qu.iter et menses ; mensis jamjamqoeNovemlffis tanien suam sententiam correxit tom. II An-
lfliliu»oci«nUcu;liu^ravii ad aulaui. nal. Bcn. libr. xxi, num. 64, ubi ohilum viri sancti
MabiUonMis ob -hsecveeba feujus •ulliniivors.us : Idi- . .* refert ad araiuin 741 vel antecedentem. Credit vero
bus octenis, corrigendum esse censet hunc locura vir celebcrrimus Alcuinum cum sancto Bonifacio
editionis Quercetani.ubi legilur : Die septimamensis non bene convenire: Alcuini enim calculo admisso,
NoVembr.id~cst, Vii Idus. Ac potius ad lidem li- ait, non nisi 48 anni ad prsedicationemsaneti Wil-
brorum mss. legendwm: iDiesextomensis Noventbris, librordi restant; nam si ab annis oetatis81 subtra-
id est, vm ldus. Cui leclioni suffragalur Hrabanus hantur atini oelatis qua venit in Frisiam, scilicet 33,
in Martyrologio; quamvis alii Martyrologi, Wan- ad proadicationcranon restant nisi 48.
delbertus, Esuardiis, Ado et MartyrologiaRomanum Verum nuilam hic esse discrepantiam censeo, si
et Benedictinum, nec nonKalendaria ecclesiastica S. ad menlem Alcuini annus trigesimus tertius setatis,
Willibrordi natalem diera vn Idus Novemhi'esconsi- quo in Frisiam venit, computetur cum annis praedi"
gnerit. cationis; et annus olsitusstatttatur annus octuagesi-
b Ad perpeluammigravit vairiam. S. Willibrordus mus secundus inceptus aut nondum completus. SiiW
anno oetatis'tficesimo tertio, Chrisli vero 690 in ergo anni aetatis, qttando sanctus Willibrordus "\\\
Frisiara tr.ajecit, lit supra dictum est. In Frisia per Frisia proedicare cffipittriginta duo completi: anniis
annos quinquaginta proedicationi operam dedisse oetatis,quo completis omnino octoginta uno ann.is
certum est ex epist. 97 sancli Bonifacii ad Siepha- ol.iit, ocluagesimUs secunrlus. Subtractis ergo ab
iium papam, ibi : « Qui per 50 annos proedicans, anito obitus 82annis advenlus 32, restant anni prae-
prsefatain gentemFresoiiiini maxima ex parte con- dicationis 30. Optime ergo concordat calculus Al-
vertit ad fidem. » Quiiiquaginta si scxccnlis nona- ctiinicuni assertione sancti Bonifacii.
 709 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI.— LIB. I. 7J0
[Mab., ut divina ei suffragaretur clementiaj : atque A prsesentem esse credimtts, quotidie sanare non ces-
a Domino Deo exaudita, moxque ab omni infirmt- sat, si firma fide, et confessione vera cum lacrymis
-tate liberala, sospes cum gaudio gratias agens Deo, effundimus in loco isto ante conspectttm pietatis
propriis pedibus, quse prius ab alienis portaba- illius corda nostra, qui pro sua divina clementia pa-
tur, cucurrit ad domum. Tatus est [Jlfafr.,prxstabilis est] ad ignoscendum,
CAP.XXVI \Mab. xxixj. Infirmus sanitali reslitui- si nos tardi non fuerimus ad deprecandum. Cui laus
tur. — Ilem adolescens quidam infirmus ad corpus sit ct gloria in sempiterna ssecula.
•beati pontificis manibus deductus esl amicorum, qtii CAP. XXVIII. Miraculo vinum augelur inter bi-
totis intremuit membris. Nec enim caput per se le- bendum. — Restat nunc de bealo Wflglso, qui fuil
vare potuit, sed qttasi collo fixum non esset, huc hujus sancti viri, ul ante diximus, pater, ut a quo
atque illuc cadens volvebatur. Nam aliquoties ita hujus historiae primum capitulum incipit, de eo no-
exanimis factus est, ut omnino mortuus virieretur. vissimum finiatur. Rediit igitur anniversarius ejus-
Quero, ut prsediximus, sui prope corpus sancti viri dem beati Wilgisi sanctse migrationis dies, in qua
posuerunt. Sed misericordia Dei donante, omnibus pius abba Albertus b successor venerandi archiepi-
qui aderant cernenlibus, ita subito sanus effectus scopi, post sacratissima missarum solcmnia, et ho-
est, ut nihil in eo pristinae infirmitatis vel doloris B" norem Deo debitura, cum fratribus
epulari et gau-
antiqui ultra remanserit. dere aggressus est. Sed in eo monasterio nil plus
CAP.XXVII \Mub. xxx J. Fur sacrilegus detegilur. Vini inventum est, 194 quam duo tantummodo
— Quidam etiam officio diaconus, et non merito, in flascbnes, quorum unus prandii liora exhaustus est
ecclesia sancti viri crucem auream, quam vir san- [Mab., epotatus estj, alter in horam coenx reserva-
ctus secum in itinere portare solebat, cum aliis de- tus. Igitur post vespertinam melodiam, pro reveren-
nariis ecclesioe,infelicissimo non horruit subtrahere tia ejus diei, fratres ad refectoritim reversi sunt, et
[Mab., raperej furto. Turbati sunt hac re fratres post sacras lectiones prsefatus abbas fratres allocutus
[Mab., turbatis hac de re fralribusj, utpote faclorem est, dicens : Decet nos, o venerandi Patres, cum
impii sceleris ignorantes, tnnc precibuS quidem san- gaudio spiritall venerabilium Patrttm nostrorum fe-
cti Dei confidentes, illud tam nefarium scelus occul- stivos dies celebrare, et aliquanto laxius, solito
tari non posse; fraterna tamen pietate liominem ad [forte, solutoj rigore, nostris indulgere
corporibus,
pcenitentiam revocare nisi stint,non pcrdere cupien- non hmirioe, sed charitatis causa. Nequaquam vero
tes. Ifle vero qui hoC crimen commisit, obdurato vos [Mab., vobisj celassem, si ariquid plus habuis
Corde, sahitem suam contempsit, siCut impius, di- _ sem in hoc monasterio, qttam hunc solum flasconem,
cente Salomohe, cutn in profunditatem malonim ve- " qni nobis hora prandii restabat. Potens est tamen
nerit, coritemnit (Prov. xvm ,3). Cogitavil infelix Beus per preces sanctorum suorum hunc eumdem
latere [posse, quod clam absqne ocutis aliortim se nobis abtindare facere, illos honorificare, ct nos
fecisse sciebat : sed Dei oculum, cui omnia aperta laetiiicare, et ostendere nobis, licet inriignis, suae
snnt, laterej nonpotuit, qni servorum suOrum inju- piotatis miracnla ; qui per benedictioncm quondam
rias ssepius vindicare noh tardat. Nam miser ille, sancti Willibrordi Patris nostri, ex qtiatitor flasconi
qui hoc perpetrare crimen non abhorruit, misera su- bus quadraginta viros satiare dignatus est. Tantum
bito morte arreptus interiit, et in ipso vitse exitu ali- cttm gratiarum actione [Mab., cum gratulationej in
quibus fratrtrm reatus sui crrmen ostendit; et ubi spe bihamus quod habemus. Primo et secundo de
ostendisset, quod furto rapuit, indicavil. Videlis, eodem ftascone omnes biberurit fratres, et inventus
fratres, quam lerribili damnatus judicio est, qui est a ministro ita plenus ut ante. Hoc audifo, abbas
sancli Dei Ecclesiam furto violare non timuit. Iricirco cuni fratribus Deo agere gratiai satagebat : bibe-
obsecro ut castam in hac habeatis conversationem, l-unlque, laudantes divinam clementiam '[Mab., con-
quatenus divina clementia per sancti Clementis viri gratulantes divinoeclementiae]illa nocte cirm sobrie-
apostolici preces in omni petitione Tionestavos exau- -. tate et laeiilia,'quantirmvoluerunt. 0 felicerti Palrem,
dire dignetur, sicut antc diximus illam exaudire pre-' ^qui talem generavit frtium, qtti tali hoerede a Deo
ces infirmantum in eadem [hacj ecclesia, eosque dignus habitus est. In quo benedictio illa impletur,
cum diu desiderata sanitate domum redire [conces- quae in Doriteronomio legitur : Renedictus tu, et be-
sitj. Nee scilicet dubttandum est, quod veluti visibi- nedictus fructus ventristui (Deut. xvm, 3,4). Amen.
liter corporeas illorum dighatus esl Christus sanare TiJTJSDEM ALCUINI HOMILIA ,
infrrmitates, ita et occultas animarum nostrarum c DE NATAJLISANCTJ
WHJLIBRQRDIAHGHIE"
segrotationes, intercedente prOnobis sancto suo,qui PISCOPI.
hic corporaliter requiescit », et quem spiritaliter I. Celebripra satictorum patrocinia etmmerantur.fr-
a Qui hic corporaliter
requiescit. Diceres Alctiimiia i>Mt>as Albertus. [AL, Alcbertus], sancti Willi-
in monasterio Esternacensi t.um vixisse quasj dp- brordi in regimine monasterii
mesticum. At haec similiaque verba scribit 'nomirie Esternacensis succps-
monachorura Esternacensittra, qui ea in divinis of- sor, ad quem exslat diploraa Pippini regis apud Bro-
ficiis recitaturi erant. Idem dicewdum de Homilia werum Annal. Trevir. libr. vn. ID.
c Apud Mabill.: Incipit sermo
in bujus sancti natali, auctore Alcuino, recitanda. in natali ejusdem,
MAUILL. cbnvenhnti populo recitandus.
711 B. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUMPARS V. 712
Licet per totius orbis Ecclesias conveniat omni po- A quanto fiducialius deprecamur, tanto citius exaudie-
pulo Christiano sanctorum festa celebrare, victorias mur. Fide enim omnia impetrantur, sicuti hujus
laudare [vitam imilarij : et quia in omnem terram viri sanctissimi, cujus hodie festivuro celebramus
exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba diem, cerlissima ante oculos habemus exempla, qui
eoruin, in omni terra consona cunctorum viventium mox ab infantia sua, per fidem Deo placere conten-
voce laudandi sunt; tamen locis in singulis propter dit. Nam patriam, cognationem et amicos, fervente
familiarilalem cohabitationis cujuslibct illorum, et fide , pro amore Dei dereliquit, lerrena contempsit,
propter praesentiam sanctarum reliquiarum, quaein ut ccelestia acquireret. ldcirco magnum laboris sui
solatium illis vel illis condonatse sunt habitaloribus, fructura invenit, et mullas populorum turbas ad
speciali quadam veneratione apud cives suos fami- Christum convertit : ei plurimos paganorum ab
liarius honorantur. Igilur Roma urbs, orbis caput, erroris iniquilate avertit, et divina cooperanle gralia,
beatorura apostolorum Petri et Pauli specialius quo- filios irae, filios fecit esse misericordiae. Inferna con-
damraodo gloriosissimis lsetalur triumphis. Unde ad clusit, ccelum aperit, plurimas peragravil gentes, ut
eamdem et gentes et populi, cum devoto pectoris omnes in viam veritatis adduceret : nec si'bi ipsi pe-
officio, quotidie concurrunt, ut majori quique apud percit; populos adivit feroces, si forte purpureas
beatos apostolos fidei compunctione, vel sua defieant B martyrii coronas inveniret; quem Deus ob multo-
crimina, vel coeleslis vitse abundantiori spe, sibi. rum servavit salutem, quatenus majori praedicatio-
adilum aperiri deposcant." Mediolana olim civitas nis gloria honoraretur, quam si solus martyrio
imperialis sancto Arobrosio gaudet defensore. AI- coronaretur. In pace quievit, quia in spe laboravit,
pes Acunuraiae[A/., AgauniseJ a sanctorura Thebaeo- Vitam invenit aeternam, quia lemporalem reliquit;
rum felicius sanguine, quam [nivalij proceritate nohis ablatus, angelis sociatus.
exaltantur. Beatius fecunda Piclavia beati Hilarii VI. Patrocinium sancti Wiltibrordi. Gloria. — 0
pontificis reliquiis exsultat, quam vendilionum et beatissime Christi sacerdos, ne nos derelinquas la-
emptionum alteratione, in quibus ssepe versatur ini- borantes in terris, sed precibus luis de ccelis adju-
quitas. Quid te, Turonica civitas, Ioquar, muris vare non cesses. Vita tua apud homines semper pro-
quidcm parvula et despectibilis, sed sancti Martini bata fuit pro Deo : sint preces tuae apud Deura
patrociniis magna et laudabilis? Quis propter te seraper inlentoc pro hominibus. Meditatio tua fuit in
adierit le? Nonne propter illius certissima suffragia lege Domini die ac nocte : ideo sicut palma fioruisti
ttirboe ad te confluunt chrislianorum ? Omnia Pari- in domo Doraini. Sicut cedrus Libani mulfiplicasti
siacoc civitatis suburbana, sancti Dionysii h, vel filios luos, qui ad te tola mentis intenlione clamanl:
sancti Germani magnificis jucundantur auxiliis, et ^" tu illos pia intercessione adjuvare digneris. Sentia-
festivos illorum dies majori populorum celebrant mus tuum nobis clemenlissime [adessej auxilium,
frequentia. Tota Campania cum populis suispropter qui tuis devotissime instamus officiis. 0 felix aniraa,
Bemigium venerabilem praedicatorem, ad Rhemen- quoe sseculi labores dereliquisti, et ccelestem cura
seui festinat urbem, apttd eam quasi proesenti pa- multiplicis sudoris tui fructu requiem intrasti; ta-
trono sua vota ferentes. Sic divina clementia toti lenta libi commissa multiplicasti, praemia promissa
consuluit mundo, dans singulis provinciis vel popu- accepisti! In pauca fidelis fuisti in terris, supra
lis, qtto speciali gauderent palrono. multa constitulus gloriaris in ccelis. Gaudia Domini
II. Sancti Willibrordi labores apostolici. — Nobis Dei tui, quoesemper oplasli, semper habere ccepisli-
vero sanciissimi Willibrordi non infima perdonavit Te continuis, o Pater, prosequimurMaudibus, lu
auxilia, sed prseclara et gloriosa conlulit sufiragia. nobis assiduis auxiliare# precibus. Credimus te in
Gaudeamus, dilectissimi fratres, in Domino, et proeseniia Domini Dei tui omnia posse impetrare,
spirituali jucunditate laetemur, qui nobis talem vilse quoeposcis; dum tanta potuisti in proesentia nostra
perdonavit doctorem, 195 justilioe praeceptorem, per ejus graliam elficerc miracula. Tu modo civis
unanimilatis nostrae auctorem; qui nos in hoc sa- n angelorum, tu socius sanctorum, tu laetus ciiui illis
cratissimum ovile congregavit et pietatis magisterio canlicum novum canlabis : Sicut audivimus, ila et
erudivit. Gaudeal et nobiscum omnis populus, qui vidimus (Psal. XLVII, 9). Beati qui habitant in
ad natalitia sanctissimi Patris hodie concurrit, et domo lua, Domine, in smculum smculi laudabunt te
vigihis apostolici viri pia devotione inleresse stu- (Psal. LXXXIII,5). Et, Videbitur Deus deorum in
duit, et in praesentia Doraini nostri Jesu Chrisli, Sion (Ibid. 8). Cujus beata visio plena est felicitas,
et sanclorum angelorum, et beatissirai ponlificis sicut ipsa Veritas in Evangelio testatur dicens : Qui
slare salagebant. Nullus, obsecro, dubitet in fide, autem diligit me, diligetur a Patre meo, et ego dili-
nec de veniae largitione haesitet, nec de piaepetitio- gam eum, et manifeslabo ei meipsum (Joan. xiv, 21).
nis fructu et effectu, qui nobis talem concessit pa- In cujus dulcissima dilectione iste sanclus vixit in
tronum. Illius nos precibus concedit exaudiri, quia mundo, ideo in ejus aspectu lsetatur in coelo.
« Alpes Acunumiw, id est Penninae, proximee Se- ceplatione Debasilicis cap. 8 adversus Joan. Lau-
dunis, in quibus Agaunum monasteriura SS. MM. noium, qui basilicam S. Dionysii tumulo illustrem
Theboeorumreliquiis decoratum. MABILL. intra muros urbis Parisiacse pnmitus conditamfai&t-
b Hunc locum notavit Adrianus Valesius, in dis- affirmabat. Io.
713 HAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDI. - LIB. II. 714
IV. Imitandus a nobis. — Videte, fratres charis- .\ stigia ejus corrigamus : quatenus qui sanclitatis
siini, quanta gloria est Deum sequi. Iste pro amore ejus sequimur exempla, beatitUdlnis sortiainur et
Christi patriam contempsit, peregrinationera elegit, praemia, per eum, qui illum coronavit^ et nos adju-
divitias saeculi parvi pendebat, paupertatem volun- vabit, Jesuro Christuro Dominum nostrum, qui cum
tarie araavit. Et cognovimus,qualem honorem postea Palre et Spirilu sancto vivit et regnat in gloria- sem-
habuit inter homines, sed melior est gloria, quam piterna. Amen.
ajternaliter possidet inter angelos. Hujus sanctissimi liber primus, prosaico gradiens sernwne, de
doctoris nos exempla de ignaviaetorpore susciteut, Explicit
vita, ac virtutibus, obituijue samli Willibrordi ar-
ut quod iu illo prsedicamus, impleamtis in nobis. chiepiscopi.
Agones illius laboris laudaraus, vias nostras in ve-

LIBER SECUNDUS,
METROSTUDENSCOMPOSUlTi,
QUEM ALCUUVUS

196-197 PR/EFATIO. B Quem mox Pippinus Francorum rector honestus

Ecce tuis parvi votis, venerande sacerdos,
Cor quia de vero fervet amore mihi.
Poutificis magui Willibrordi et proesulis almi
titUlis
[PerCurrens inclyta gesta citis.J
Sil licet inferior, strepitans cum murmure rauco,
IUius egregiis sermo meus meritis :
Protulit ad lemplum Chrisli, Willibrorde sacerdos,
Noslra fides vestrum parva minuta taraen.
Quaerogo suscipias clementer, mentebenigna,
Criminibusque meis posce, precor, veniam.
Non sunt digna tuis meritis mea munera, praesul,
Qui regnas summi dives in arce poli:
" Quotidieque ruunt idolorum fana profana,
Ni pius in templo Deus aeraminuta ferentem
Laudasset viduam, quse sua vota dedit.
jEra minuta duo diversi ponderis ista,
Sancte Pater supplex in tua templa fero.
Sed prius hsec [AL, sesnretinet planis numisma fi*
[guris,
Posterius sed jam Pierium rutilati.
Sunt qui in lege sacra pilos pellesque caprarum
Ad pia tecta Dei ferre jubentur onus.
Non tamen hos sperni jussit lex sancta Tonanlis,
Sed grate accipere mens pia quae tulerit.
Sic non magniloquas quaeris Pater optime, gazas Esset ut Ecclesise
[AL, gratesjj
Sed vero calidum pectUs araore meum.
INCIPIT NARRATICh
CAPUTPRIMUM.
Quod beatus Willibrordus de Britannia vcl Hibernia Sanctus apostolicam tenuit lunc Sergius aulam,
Franciam venisset.
Venerat Occiduis quidam de finibus orbis,
Vir virlule potens, divino plenus araore,
Ore sagax,et mente vigil, et fervidus aclu,
Ad te, teiriporibusPippini, Francia felix;
Quera tibi jam genuit fecunda Britannia maler,
Doctaque nutrivi»studiis sedHibernia sacris,
Noraine Willbrordus, raeritis vivacibus alraus :
Qui peregrina petens Domini deductus araore,
Seiuina perpeluae cupiens ccelestia vitoe
Spargere, qua rarus fuerat prius accola verbi.
PATROL.CI.
Suscipit, atque illuro sitientia rura rigare
Perloca mandavit jam singula, rore superno,
Auxiliisque Dei famulum firmavit honestis.
CAPUT II.
Qualiter idemvirDei in opere prmdicandi prbferftset.
Ille Deo plenus, lumen de lumine Christo,
Jam quascunque piis peragravit gressibus urbes,
Vel castella, casas* velcompita, semper ubique
Sparsit evangelicae radios per peclora lucis.
-Multorum donec fidei pia flamma reluxit,
Ex nox caeca procul illa deeessit ab urbe [Jlfai.,
[iIlo...orbeJ,
Et populi Christus resonabat in Ore iidelis.
C
CAPUT III.
Quomodo Pippinus, dux Francorum*, eumdem fa-
mulum Christi Romam direxisset, ut archiepisco-
pus ordinaretur.
Crescere Pippinus dum viderat inclytus auctor
Ecclesiam Christi, fidei el venerabile donum,
nimium tali doctore salutis,
Congaudens
Ac {nelius ralus, citius se mittere Romam
Praecipuum fidei prseconem,quatenus illum
Pastor apostolicus firmaret in ordine primo,
praesul, summusque sacerdos
CAPUT IV.
Qttorf beatissimo aposlolico Sergio papm in visione
oslendebatur, B. Willibrordum Romam venisse,
et ut cum omni honore illum debuisset suscipere.
D Pontificalis apex, Petro dignissimus haeres,
Vii bonus et prudens, nulli pietate secundus,
Ante diem quartam facta est cui visio nocte,
Quam vir venisset Romam prseclarus ad illum.
Angelus e cceloveniens prsedixeral illi:
Ecce Deo charus, properat hanc hospes ad urbem
A duce Francorura missus sub munere largo.
. Hunc tu mente pia saltem tractare memcnto,
Et raox ponlificcm sumrao sacrabis honore.
A te quaecupiet, capiat quoque dona sacerdos.
Isle Deo sociat populorum millia multa.
Angelus his dictis cceli remeavit ad aulam.
23
71$ B. F. ALBINTSEU ALCUIM OPERUM PARS V.
CAPUTV.
Quomodo illum idem beatus papa honorifice tracla- QuodWillibrordus Fresonibus prmdicare reversusest,
vit, et ordinato nomen imposuit Clemens, el donis
ditttstet.
Annuit angelicis monitis mox papa bealus,
Atque Dei famulum tractavit mente bonigna.
Ut fuerat jussus, compleveral omnia promptus,
Pontificemque illura magno sacravithonore,
Nomine Clemenlem palria [Mab., patrioj jussitque Eluxit, subiio tenebris cedentibus atris.
[vocari,
Et quoccunqiiepelit sanclus sibi, tradidit illi,
Piurima sanclorum proestans ei dona piorum.
CAPUT VI.
Quod vir Dci remeavit in Franciam, et instanier cun-
ctis Evangelium Christi prmdicuvit.
His actis Domini famulus reraeavit ad orbem
Francorum, veniens firmatus muncre sumrao
Et totus gaiidens, populns ttinc accipit illnm,
Flumina racllifluacupicns haurirc salutis :
Qttaj Pater egreglus cunctis impenderat ultro,
Rore rigans supero cunclorum pectora Chrisli,
Et qiiociuique pius veniebat forte saoerdos,
Auxiliantc Deo fructus carpebat amcenos.
[ CaUtolicaefidei donec impleverat urbcs
Agnitionc Dei, villas, atqueoppiria, rura. J
CAPUT VII.
Quod Frctonibns ct Danis prmdicare tentabat
Nec his contcntus Francorum finibus, ultra
Spargere sed tcntans divini semina verbi,
Gentibus anliquo captis crrorc Fresonum,
Vel Danis, multum populo per soccla feroci,
Quos tunc haud potuit (reges quia forte sceleslos
llli habuere quidem) ad fidei convertere domnn.
CAPUT VIII.'
QiiOflaliijttos baptizavit ex illis in via, cl aliquid st-
gnorum faciens reversusest Franciam.
Scd Deus omnipotens animas donaveral illi.
Gentibus ex hpsisaliquas, et mira peregit
Perque suum scrvum qusedam : qui in pace reversus1 Ari prosamque nieura lectorem railtere^rimam,
Ad popttlum Domini spectans regiohibus islis
Janua perpetuse, Christo pandenle, salutis
Duni essetaperta piis monitis, sed semper ubiqtte
Firmabat cunctos ; Pippinus tempora vitoe
Praesenlis complens, Carolo sua regna relinquit.
CAPUT IX
Quod Carolus, Francorum dux, gentem Fresonum sibii
subjecit.
Qui mox nobilitcr regales rexithabenas,
Anvplificansfines, gentes superando triumphis
Externas, etiam bello vicitque Fresones,
Ct ferrata super illos carpenta subegit,
De manibus tulerat horum qiioque frena triSuli.
» Id est, monasleria, Mabill. et Ducange Gloss. in-i- torum carminibtis occurrunt castigalione digna ,
fim. Lalin.
b Idoli custos. Liccntia poelica medioe Ialinitaliss velis. Hnc spectat bbservatio Scaligeri iii fib. n
duoesyllaboepriores in voce idoli corripiunlur , cura
prodtici debeant: sicut etiam Prudentius et Walafri-
dus Strabo correpta secunda Idola dixerunt. Sed ct
alia multa in Alcuini, alioruroquc illitis ocvi scrip-
716
*
A CAPUT X.
eosque ad fidem Ckristi convertit.
Tunc vir evangelicus remeans Willibrordus el illis
Verba ferensvitae, sacro et baptismate tinxit,
Quos fidei donis primo sacer imbuit almis,
Et Iux orta fuit residenti mortis in umbra
Jamque diu poptilo ; verus sol Christus ubique
CAPUT XI.
Quod ci scdes episcopalis in Trajecto castello data
esi, el quod per toca presbyteros dispostiit.
Tunc data pontifici est Trajecto sedes in urbe,
Et gens tota simul Fresonum subriitur illi,
Disceret ut magno fideidocumcnta ministro.
* Moxconslrucla Deo viguerunt templa perenni,
JJ
Per loca sunt positi et doctores multa ndeles,
Qui regercnt populum, vitae qui verba docerent,
Qtii baptisma tlarent, cceli qui pane cibarent;
Ne plebs esuriens a se jejuna rediret,
Sed'cunctis Christus potus, cibus esset abundans.
198 CAPUT XII.
Quod devolissimeverbum Dei per omma toca prwdu
care festinabat.
Hoc opushoc fueratpraeclaropraesule scmper,
Plurima quod ferret animarum lucra Tonanti,
Et Doraino ad servos reroeanti occurreret ultro,
Mulliplicata ferens manibus utrisque talenta.
Circuil idcirco vigil hoc tutamine mandras *,
Nominibus merilis ut Christi augeret ovile,
( Et quocunque pius perrexit prseco salulis,
C
Gratia celsilhroni semper proeveniteuntem,
Effectumtribuens factis verbisqtie docentis.
CAPUT XIII.
Quod non omnia qum idem pontifex fecit, versu enar-'
randa essent.
Plurima perque suum fecit rairacula servum,
Quaenunc non Iibuit versu percurrere cuncla :
Sed strictim quaedamproperanti langcre plectro,
Et gestis titulos paucis prsefigere musis,
Illic inveiiiet jam plenius omnia gesla,
Pontificis magni studium, docuraenta magistri,
Progeniem, vitam , mores, mentesque benignas
[Mab., mentemque DenignamJ.
' Devotumque Dco semper cor omnibus horis,
1»
Legibus in sacris medilans noctesque diesque.
CAPUT XIV.
Quod confringenti famulo Dei [Mab., Quod confrin*
gens(amulusDei) fanum quoddam, gladio aquodatn
Imdili) in caput percussus , sed Deo defendentenil
Uesurmictu ferientis sensit.
Ecce Deo cliarus proesuljam tempore quodain
Tentabat persc quoddam confringere fanura,
Hoc cernens idoli custos b, sttcceiisus in ira,
si ad severioris prosodioe leges orania revocarc
n Ausonii, cap. 21 : « Habebant , inquit, peculiare
i- Latini poetae, ul non solum Graecas declinaliones
:t in Gra-cis negligerent, sed c\ quaiititalem ita cver-
J- terent, ut acecntu illam tantum metirentur . t
 717 HAGIOGRAPHICA.— VTTA S. WILLIBRORDI. — LIB. II.
Pontificisque caput gladio percussit acuto.
Sed vir praecipuus nec sensit, nec leve vulnus.
Quera voluere sui comites occidere statim t
Hunc tamen eripuit mitis de morte sacerdos.
Quiluit arrep,tus miseras mox tenuo pcenas,
Postque dies ternas vilam finivit amaram.
Sicque suos sanctos Christus ulciscitur ultro.
CAPUT XV.
Qod quidam, qui servo Dei maledixerat, die pqstera
periit.
Egit iler quohdam venerandus forte vlatori
Quia se per segetes propior jam semita duxit
Cum sociis etiam, tenuil quas dives avarus :
Cui segetum cnstos callem prohibere volebat,
Plurima conclamans sancto convitia vCrbis,
Nec non augebat factis opprobria diris.
Qui divertit iter, qua se via publica monstrat:
Mox perit infelix elusor lucesecunda,
Tam quia non timuit servo maledicere Christi.
CAPUT XVI.
Qualiter fonlem orando de arida tellure produxcrit. Flascones pariter modicas, benedixil et inquit:
Dum divinapius coeleslis semina vitse
Spargere per multas properaverat accola terras^-
Pervenit qua nil steriles nisi gignit arenas.
Infecunda soli species prope littora ponti,
Qua necMuleisaquoe inventa est sitientibtts unda.
Vir cupiens sanctus sociis succurrere fessis,
Jusserat ut facerent intra tectoria [Mab., tentoriaj
[fossam.
Quo facto, praesul solttm se clauserat intus,
Et genibus fixis lacrymas fundebat amaras
Ante Deuro, dulcem qtto mox meruere sed undam,
Produxit subito fontem prius arida telltts,
De quo potabant socii secumque ferebant,
lndiguit quantum steriles via ccepta per agros.
CAPUT XVH.
'
Quomodo ex ejus benedictioneflascona vini in duode- Desine, quaeso, tuis nos nunc depellere pratis,
cimpauperes sufficeret.
Occurrere Dei famulo ter forte quaterni
Panniculis miseri vestiti, et panis egeni,
Quos pius ut vidit, motttspietate saeerdos;
Ferte meam, dixit, flasconem, ferte ministri,
Et miscete viris illam: benediclio Christi
Sulficere in totos faciat largissime [Mab., largissimaj His dictis Domini famulus perrexerat ultro,
[credo.
Turba bibebat ovans quantura sibi quisque volebat, Quem silis inflaramatnimio fervore repente;
Flasco tamen fueral meliori plena falerno.
CAPUT XVBI.
Item qualiler ex ejus benediclionevinum in cupa cre- Respuit, et totus flammis ardebat anhelis.
sceret.
Veneratadqiiaradam cellam venerabilis hospes.
Omnibus Ecclesiaerebus jam rite pCractis
Fratribus et solito mandata more salute,
Omnia perspiciens sacroe sedilia celloe.
Ingrediens etiam sociis cellaria paucis,
In qua sola parum vini vix tnnna tenefcal,
718
A Quam Christi famulus baculo benedixit honesto,
Quem manibus semper sanctus portare solehat.
Nocte sequente merum sed mox, mirabile dictu !
Solus in aede manens serVator crescere vidit,
Donecmellifl-uocompleta est nectare tunna.
Hoc laetus retulit venerando Palre silente [Mab., si-
[lenter].
Ctti pius antistes dederat proecepta tacendi,
Usque diem mortis, nolens sibi quserere laudem.
CAPUT XIX.
Item qualiter ex benedictione ejusdem viri Dei qua-
draginta viri ex quatuor flasconibus modicis bibit-
senl usque ad satietatem.
Vir fuit in populo largus pro genlibus hospcs,
B Ssepius hospitium cujus intrare solebat
Egregius praesul, partes diim venil in illas.
Ecce die quadam veniens, nil proescius ejus
Vir fuit adventus ; qua propter pocula vini
Non habuit charo veniente repente magistro.
Hoc Pater agnoseens, jussit sibi ferre qualernas,
Per loca quas pueri secum portare solebant,
Nunc miscete quidem nobis, benedictio Christi
Augebit vinum, credo, pielate benigna.
Sic fuit et factum, jam bis simul ecce vicent
Nawique fttere viri convivoe,viria bibentes.
Suificit his Christi per donum potio cunctis.
CAPUT XX.
/e De quodam protervo divile, qui cum famulo Dei bibt*
re renuit, et post volens , non potuit, donec ab e*
absolutus esset.
Lassus iter Domini famulus faciebat amatum,
Imbribus sethereis cupiens sata lata rigare.
Prata pius praesulcujusdam divitis inlrat
Cum sociis modicum lassis requiescere tempus.
Csedere coepit equos virgis, et abigere pratis.
Quem pius alloquitur blando sermone sacerdos:
Sed magis ad nostras epulas conviva venito,
Et bibe nobiscum, simus quoque seraper araici.
Respondit divesfuriosa mente superbus :
Nolo tuas epulas, tecum potare recuso.
Mox rapuit preesul verbum de voce loquentis :
D Si polare negas mecum modo, non bibe, quseso.
Atque domum dives propriam repedavit iniquus:
Qui miscere furens faraulos sibi vina rogabat,
Accipiens calicera, sed nil sorbere valebat.
Ardebat sitiens stomachus, sed pocula Bacchi
Nec valuitquisquam medicus relevare laborem,
Donec ipse miser culpam cognovit iniquam,
Atque Dei famuli ex dicto tormeuta luisset.
Optabal reditum quapropler prsesulis almi.
Venerat ipse senex, alter dum venerat annus.
Cui miser occurrit, pcenam confessus amaram,
Cui pius indulsit quidquidcommiscratin se.
719 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS V.
199 Alque manu propria polum porrexerat ipse. A Francoruin ducibus, qnos soeculalonga tulerunt.
Qui mox sanatus, fastidia ionga relinquens,
Accipiens calicem pleno se proluit ore»
CAPUT XXI.
Quomodoift Treveris civitale orando pestemimminen- Quod
tem ab ancitlis Christi amovisset.
Est antiqua, potens muris et turribus ampia
Urbs Treveris, nec non sacris circumdata cellis,
In quibus unatim populorum turba piorum
Laudibus invigilant Domini, nocteque dieque.
Has inler fuerat sacrarum cella sororum,
Quas subilo nimiura quassavit pestis acerba,
Ex vita hac rapuit per quam mors ultima mullas;
Semincces quaedamlongo jacuere dolore;
Terror mortis erat nimius, sed et omnibus idem.
g
Spcs ftiit in famulo Christi, vocatus et ille
Cum lacrymis citius fessis succurrere rebus.
At pius ille Pater complevit vota sororum
Ariveniens, illas jam nec spes alma fefellit,
Sed precibus sancti mox pestis acerba recessit,
Et Doinino laudem reddunt pro sospite vita.
CAPUT XXII.
Qttod totam domum ejusdem patrisfamilias a r/tt-
rissima dwmonis tentatione liberaret [Mab., libe- Psalmodiis, hymnis, magno cum lauais lionore.
rassei].
Tecta domus patris cujusdam tempore multo
Saepius incursu vexantur docmoiiisatri,
Spiritus et variis dirus terroribus illam
Torquebat, vano nec jam phantasmale tantum;
Sed nocuit multum manifestis publice gestis,
Multoties manibus raptas vestesque, cibosqtte
Injiciens flammis; infantem nocte jacenlem
Amplexus inter lulerat vis dira parentum,
Visus in ardentem plorantem mitlere pyram,
Sed vix ereplus manibus de morte suorum.
sanare
Hanc pestem nullus potuit sacerdos,
Donec ipse Dei famulus a patre rogatus
Hanc precibus pestem sanclis purgavit, et illi
Nomine sub Christi benedictam miserat undam.
Praescius et rerum praesulpracdixerat illi,
Quod domus illa vetus flammis ab hoste fuisset
Consumenda prius : ne te, rogo, terreat ignis,
Construis optatae inelius libi tecta salutis,
Quae munire cito benedicto fontc raeraento.
Post donante Deo serpentis peste carebis,
Et tua iota domus tecum gaudebit amata.
Omnia mox patris complentur in ordine dicta,
Ex hinc nulla domum tetigit tentatio talis,
Sed bene securus mansit habitator in illa.
CAPUT XXIII.
Quod vir Dei Caroli ducis Francorum filium Pipp
num baptizavit, et futurum ei prwdixerat regnum.
tstc Dei sanctus prsedixerat ante futura,
Quaepost eventus rerum modo vera probabat.
Namque ducis Caroli Pippinum nomine natum
Ut Pater optavit sacro baplismate tinxit,
De quo discipulis proedixit talia vates :
Oinnibus iste aliis fuerit sublimior infans
720
Hic reget imperiura felix feliciter istud,
Dilatans fines magnis hinc inde triumphis.
Non opus est nostris illud monstrare Camcenis,
toto veris celebratur in orbe loquelis.
CAPUT XXIV.
De moribus et de obitu sancli Palris.
Vir fuil iste Dei, patiens, moderatus, honeslus,
Moribus egregius, et in omni slrenuus actu,
Corde pius, humili mitis, rigidusque superbo,
Solator miseris, et inops sibi, dives egenis.
Qui postquam vitaemeritis perfectus in annis,
Bis octena pius complevit lustra sacerdos,
Ter qualer et menses, mensis jam jamque Novcm-
[bris.
Idibus octenis, cceli migravit ad aulam,
Ccetibiis angelicis junctus, ccelestibus hVmnis
Collaudans Christum semper sine line beatus.
CAPUT XXV.
Quod fratresPatrem sepelientesin sarcophagum,quod
brevius fuerat corpori ejus, subito ad aptam mensu-
ram protelatur.
Quem fratres studio curarunt condere sancto
Sarcophagum brevius fuerat sed corpore Patris,
In quo tunc fralres voluerunt condere corpus.
Effecti nimium tristes, mirabile dictu! ,
Ecce repente lapis se protelare locelli
Ccepit, et ad formam se aptavit corporis almi.
C CAPUf XXVI.
Et quod miri odoris fragrantia totam asperserit cccle^
siam.
Inter et exsequias miri fragrantia odoris
Ambrosio ecclesiam perfundit nectare lotam,
monstrans venisse catervam
Perspicue angelicam
Ad Palris officiumlaetis concentibus almi.
CAPUT XXVII.
Quod Deo operante signa hucusque^soleanl fieri, ttbi
sanclus vir corpore requiescil.
Iste Rater sanctus, pastor, patriarcha, sacerdos,
ln propria pausat felix Asternaco cella,
In laudem Domini, quam jam construxerat ipse
In qua signa Deus faciet nunc usque salulis.
D Ex olei tactu mulli sananlur aegroti,
Quod solet ad corpus magni lucere patroni.
Vincula rumpuntur per se properantibus illuc,
Qui sua cum lacrymis veniunt mala crimina flerc
Et lteti redeunt, Christo donante. soluti.
CAPUT XXVIII.
Quod lumen smpe cernitur supra lectulum ubi sanclus
Willibrordus obiit.
Inque loco sancti, quo stant sacra lectula, Patris,
Socpiusselherium lumen venisse videtur,
Hic quia pontificis linquens ergastula carnis
Spiritus astra petit raerilis vivacibus alta,
Cum Christo et sanclis fruiturus lucc perenni,
Qiiod lux dcmonstral, crebro quoque cernilur istic
721 IIAGIOGRAPHICA.— VITA S. WILLIBRORDL - LIB. II.
CAPUT XXIX.
odoris
ibi nttri [ragrantia per
Quod quoque
tilur.
In quo multotics ccelesti nectare dulcis
Fragral odor, vere pigmento dulcior omni.
Testibus a riiultis fieri qusevera probantur,
Quorum vita fidem ccrtabat casta relatu.
Quam requiem spcras animam habuisse beatam,
Talia dum terris per sanctas signa geruntur
Reliquias, lanti mcritis dignissima palris?
Qui nostris poterit precibus relevare dolores,
Si jam corde pio lacrymas effundimus illic,
Quo Pater egregius sacrato corpore pausat.
CAPUT XXX,
Quod qumdam mu!ier paralytica ad sancli vm
orans subito sanata esi
Inlerea nmlier totis paralytica membris,
Continuis semper septenis languit annis,
Talia nec valuit quidquam sibi membra movere.
Ultima vix moriens suspiria corde trahebat,
Ante Dei sancti corpus portata jacebat,
Effundens lacrymas fessa cum voce tepentes,
Sola fides viguit, posse sperare salutem
Per famulum Christi : nec se spes ipsa fefellit.
Ecce repente salus leviter per membra cucurrit,
Igneus atque color venas afflavit apertas,
Ossibus el nervis virtus redit inclyta cunctis.
Surrexitmulier toto mox corpore sospes,
domum se currere
Atque propriis gaudens
Qua? prius alterius languens portatur ab uhiis.
CAPUT XXXT.
Quod quidutn juvenis a pessimo languore sanatus est
ad ejus corpus.
Et quidam juvenis valido languore per annos
Heu! multos doluit : nervi vix ossibus haerent,
Intremuere simul vexati corporis arlus.
Ceu caput avulsum vidisses verlice summo,
Sic huc, sic illuc dextra lacvaquerolatum :
Ssepe etiam jacuit multam moriturus in horam.
Iste miser talis fidei cum pectore firmo
Venit in ecclesiam, manibus deductus amicis,
In qua pontificis magni pia membra quiescunt,
Proque salute sua lacrymas fundebat amaras.
Quem mox audivit miseranlis gratia Christi,
Et rediviva salus per membra recurrit ubique.
Convaluitqtie viro nervorum flexilis ordo,
200 Irrepit [AL, repitj ossa vigor totis virlusque
[medullis.
Astauli populo cunctis cernenlibus ille est
Incolumis subito factus, ac robore fortis
Perrexil sanus, quo se sua vota ferebant:
Oinnipolenli Deo grates ob dona salutis
Seraper agens Christo, Chrislo laus, gloria semper.
" Sic corrigit Mabill. priores ediliones, in quibus de gente degens. Ulicensis codex : In Trans-Hum-
corriiptissiine iegebaiur : Intrans Ilumbrana nobis brana gcnte degens valida.
7«
A CAPUT XXXII.
vicessen- De quodam diacono, qui misera morte periil propter
furtum quod feceral in ecclesia viri Dei.
Altaris juvenis corrupla menle minister,
Clam rapuit qusedam sancti donaria templi.
Tollitur ac ssevo qusedam crux aurea furto,
Quam Christi famulus secum portare solebat,
Dum pius egit iter, Christo comitante, viator,
Feliquias propter multas quas condit in illa.
Mox tormenta luit sceleris prsesumptor iniquus :
Ultio consequitur peccatum justa nefandum,
Et perit infelix crudeli pesle peremptus.
Mortis in articulo pandit tamen impia furla,
Et quo, quse tulerat, latuissent omnia monstrat.
Quo pereunte treraor crevit cum laudibus ingens
" Fratribus et populo, cernentes omnia, Chrislo,
corpus
Quoequosui servi fuerant, servante tueri.
EJUSDEM ALCUINI ELEGIA ,
DE S. WILGISOPARENTES. WILLIBRORDI.
CAPUT XXXIII.
De Wilgiso patre Willibrordi episcopi, et ejus honesta
vita in smculari habilu.
Nobilis iste fuit magna de gente sacerdos,
Sed magnis multo nobilior meritis.
Ut dudum eecini, fecunda Britannia mater,
Patria Scottorum, clara magistra fuit.
Francia sed felix rapuit, veneratur, habebat,
Illius atque hodie membra sepulta tenet.
Hunc Wilgils genuit proprio pater inclytus oevo:
Q Vir sanctus, sapiens, ac pietate probus
plantis,
De quo versifico liceat me ludere plectro,
Lector, ut agnoscas qualis et ipse fttit;
Et de qua sancta generis radice parentum
Iste Dei famulus progenitus fuerit.
Vir fuit in populo dignus cognomine Wilgils
In trans-Huinbrana nobile gente degens »
Moribus cgregiis populo peramabilis omni,
Vila fuit cui cum conjuge casta satis;
Quoejam mente pia fuerat subjecta marito,
Ut quondam proprio Sara viro fuerat.
CAPUT XXXIV.
El qnomodouxor ejus somnia vidisset, et qualiter ilie
swculum dimisisset, et quod in solitaria vita conse-
nuisset, et ubi corpore requiescat.
b
D Hoec, revelante Deo, cernebat mente fultira
In stratis recubans, somnia vera videns.
Namque novam sese lunam vidisse putabat,
Cornibus erectis, ut solet esse nova.
Crescere, paulatiraque implere et cornua ccepit,
Donec ei pleno lumeu in orbe micat.
lllius hoec subito sorbenlis iij ore ruebat,
Viscera perradians ]uce micanle sibi
Evigilans somno mulier hoecmente retraclat,
Quid sibi quod cernit significare queat:
Atque sacerdoti cuidam hoecomnia pandit,
Ciijtts in Ecclesia vila probata fuit.
b Mab., rescrantc.
 T?3 B. F. ALBINI SEU ALCULMOPERUM PARS VI.
Hsccubi pensabat prxdictus corde sacerdos,
Conjicit ex rebus vlsa stiperna novis,
Responriit tanclem mulieri t.Jia vates,
Inspirante Deo, famine veridico :
Tu miilier lunam vidisti crescere parvara,
Et tota impleri cornua hice nova.
Illa nocte viro forsan commixta fuisti,
Qurr generas tolo lumen in orbe novttm.
Parvutus ex utero, mnlier, tibi nascitur infans,
Qul meritis magnus crcscit honorificis.
Iste erit eximius doctor, proesulque futurus,
Splendeseel nostro luciler orbe novus.
Et quos cseca prius papulos caligo tenebat,
Irradiat summi ltice poli supera.
Omnia vatidici complenlur in ordine dicta,
Et rerum eveiitus somnia vera probat.
Nascitur atque puer matri, et baptismate loto
Imposuit WTHbrordnoraen habere pater.
Cujus vita, fides, mores, doctrina, Camcenis
Olim quippe fuit proelttitlatus eis.i
Mox pater egregitts linquens mala gaudia mundi,
Et servire Deo, mente, maiiu, cupiens :
Ccelestem rapiens tota dulcedine vitam,
Et se ccenobio tradidit ipse sacro.
Fratribus adjunctus vixit sine crimine frater,
Jam paliens, hurailis, promptus in omne bonum
Posthaee menle sacer famulus niajora seculus,
Theoricam cupiens soltis adire viam
Incipit, undisoni inler promontoria ponti,
Qua loca reperiens congrua corde suo i
In quibus setherios possit decerpere flores
El mundi curis liber abesse malis :
Totius hic solus transegit tempora vitae,
Nocle die magnis proficiens meritis,
Plurima perpessus serpentis bella nefandi^
Qui solet in sanctos arma movere sua.
» Mab., Concessit famulo clara trophma suo.
'«i
A Sed Detts omnipotens sanctos qui jure triumphat,
Trophea concessit clara sup famulo a.
Efficit et quaedammiserantis gratia Christi,
Per famuluin vere signa stupenda suum
Nec decuit raoriioabscondi tam clara lucerna,
Nec thalamos subter su! jicienda fuit.
Sed ponenda magis super vestigia tecti, «
Spargeret ut lucem altius illa piam.
Quaetamen haud libuit currenlt tangere plectro,
Inc.lytavel rausis signa aperire meis.
Sufficit hocque tamen [vitamj cognoscere patris,
Quod placet altithrono semper ubique magis.
Vita Dei famuli mullis exempla salutis
Prsebuit, et testis pectoris omnis erat.
Huic famulo Christi reges famulantur, et illum
B fer patriam populus totus amore colit.
Vir fuit iste Dei patiens, moderalus, honestus,
Moribus egregius, mitis et ore pius.
Plurima qui postquam perfecto dona labore
Commeruit, Christo perficienle sibi:
Mox meritis, annis, tota et pietate repletus,
Tranquilla tandem in pace quievit ovans.
Spirilus selheriam lselus migravit ad aulam,
Gaudia cum sanclis jam sine fine tenens.
Corpus in ecclesia curarunt condere fratres,
Quoeconstructa maris slat prope.liltoribus;
Atque sacrata Dei genilrix clarissima Christi
Nomine fulgescit, Virgo Maria, luo :
In quo te nostris bene credimus esse futtiram
Au.vilioprecibus, semper honore potens.
C Tu mundi vitam, lotis tu gaudia seclis,
Tu regem coeli, tu Dorainum atque Deura
Ventris in hospilio genuisli, virgo pereunis :
Tu nobis precibus auxiliare tuis,
Carmiger indoctus cecinit hos Alcuine versus,
Cui, rogo, quisque legas, dic, miserere Deus.

BEATI FLAGGI ALBINI

SEU

ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI

—
OPERUM PARS SEITA. CARKIA.

201 IMOJNITUM PRiEVIUM,

Quoe hic exhibemus beali Alcuini Carmina, varii D loco cimusD. Catelinotin suo ms.) Trojoe mcendia
generis sunt, nimirum Inscriptiones, Epigrammala, non Argonautas, non aprinum caput : non celebrem
Epitophia, jEnigraata, Salutationes et his similia. Herculem aut Ulyssem, uti Homerus; non Masaw,,
« Non canit quidem poeta nosler (ita proefabatur boc mi Virgilius; non bella gestaqtie fortia antiquoruia
m CARMINA.— PRECES NOCTURNJE. 72(5
lieroum, uti Lucanus; non quomodo aptissima com- A Longa dies, sedes, paries, pes, syllaba, mei'ces,
page terra cum mari cohoereat, uti Lucretius; non Miles, et alba seges crescens breviatur in ore.
gemmarum splendorem; non cceleslium orbiom cur- Os oris, loiigum est, os etossis sed brevis exstat,
sus, uti Manilius;.non furiosos amores, uli Seneca; Corapotis et [F., exj compos brevis esl, sed longa
noii eximiam juvenum, lyrara prioribus digitis mol- [nepotis.
liter pulsantium, forraam, prout de-semetipsodice- Virtus virtutis Ionga est, proeter palus una
b.il Gregorius Nazianzenus : non carpit mores*saty- Est a brevis; at pectus, vulgus, cum pectore vulgi.
ricis versibus, uti Plaulus, Persius et Juvenalis : sed Verba sonanl qusedamproesenti in tempore raptim ;
Deum illum magnura, Trinitatisque lumen cecinit, Sed faciunt morulas transacto [/. «., prccteriioj in
atque angelorum choros. Sanciorum canit laudes, [tempora longas,
Hiartyrmn passiones, virorum pietate illustrium fa- Quse subter collecta qriidem nolantur in unum.
cta, et immorlalem gloriam; quae si cum Epicis Nunc lego, nunc video, jacio, faveo, vovcoque,
cumque Pindari Epiciniis, quoe ille inscripsit Olym- Sic juvo, sic forieo, caveo, foveo, sero cUrrit.
piaca, Nemeonica, Pilhionica, conferantur, nerao Mox emo, mox.sino, moxquecavo, la.vo raox odio-
noii viderit, quam ista meras nugas et meptias Sa- [que
piant, prae divinis illis et jucundissirois laudibus, Sed egi, vidi, feci, cum fecero favi.
quibus imbuendi essent adolescentium animi (inquit Et scdi, juvi,fodi, cum foilero, cavi,
Possevinus in Bibliotheca 202 selecta, lib. xvn, Hoc emi, sevi, sivi, cura sivero, cevi,
pag. 411), priusquam falsis poetarum fabuUS ac Hoc odi, fovi, lavi, cum lavcro jiiuxi.
somniis oppleti locum deinde aut aTigustissimumaut " -- Explicit. Deo gratias.
iiullum ccelestibus, qute altissime animura attollunt
Ct pascunt, mysleriis linquerent. • Poemata Alcuini Qirercelaiius primo collegil, ct
Hoecqui Cm vir optimus cum celeberrimo PossC- 272 numeros distributa edidit ex antiqtio codico
vino prxclare, pie vereque, si objecti quod in plc- per ras. bil;lioihec92.S.Berlini, quo frui ipsi Jicuit ope et
risque carminibus hisce pertractatur, conditiouem benevolentia V. C. D. Jacolri Sirmonrii. Inter illa
otlenricre velimus : fatenduin nihilomintis poesip
fceati Alcuini, si illam cum poesi veterum ex styli quairiam supposita sunt, qtixdam dubise fidei; qua>
dam eliam a se diversa in unum coiifundiintur;
elegantia, ex irtgenii sestu, nobilitate, nativove le- quaedain, quae cohoereredeberent, separantur. Nullus
pore compares,.mullo hac esse inferiorem; qiiod qui- quoque in illa editione poemaium ordo, sed ita om-
«iemoeviillius condilioni magis (ubi arlimn libera- nia mter se conlmixta
lium poiius incunabula quseras, quam ariultam, qtia forte fortuilo in chartam sunt, prout illa vetus scriplor
apud Romanos oevoillo aureo floruere, oelatem) tri- congessit absque tTulis,
ahsque nexu. Nos haud improbanda,jremur, licen-
btiendum, quam aucloris ingenio, nemo esl qui non tia, omnia
censeat. Enimvero beatum Alcuinum poetif* ele- rales litulospro argunientorum diversitate ad gene-
gantiae non omnino rudem ftiisse, nonnulla illius sacrorum Blbliorum, revocavimus, ad inscriptiones nimirum
carmina, in quibus variae nonnunquam poetici ignis que locorum : ad ecclesiarum, altarium aliorum-
scintillaesparguntur, plane demonstraiit. Cseterum si lutaliones Epitaphia, ad ^Enigmata, ad Sa-
quis conditionein artis poeticae, qualis soec.vm fue- gulari quoque amicorura, addilo ad quodvis carmen sin-
rit, nosse desiderat, legal quoerie.ea riociissime com- C titulo, subjectisque, tibi aptum quid-
menlatur eruditus scriptor HistorioeLilterarise Gal- piam occurrebat aut neccsse videbalur, brevibus
lioetom. IV, pag. 21, num. 5i et seq. Ubi inter alia ximus adnotationibus. Confusa separavimus, distracta jun-
Ctiam ait, nec Alcuinum, nec alium aliquem illius potnit, :num illa denique de quibus curo ralione dubitari
oelatis de ipsa arle poetica praecepta dedisse vel re- beatum Aleuinum babeant auctorem, ad
gulas. Anne vero vir doctissimus non meminit sal- dubia; quseverocertissimealios auctores proeseferunl,
tem libri de Arte metrica Ven. Bedae,qui exstat inter aJ supposila ablegavimus : qusedam denique'ex aliis
editionibus depnimpta, aut novitera nobisraet re-
ejus Opera? Exstant quoque in Bibliothecse Regioe perta suis locis
Vaticanse codice nis. 1587 : Versus Albini rr.agistri inseruimus, de quibus omnibus ubi-
de iaude metriem artis; in quibus regulae quaedam que in notis subjectis, aut in prseviis monitis ratio-
prosodioetraduntur, et nomina aliqua, quoium syl- nem reddimus.
Fabaevel produci vel corripi riebeant, reccnsentur.
Videtur vero hos versus ab aliquo prolixiori opere 203 PRE€ES
fuisse avulsos et admodum corruptos : nec inrie NOCTURNTE.
certa ratio erui potest, cuinam Albino, nostrO cui I.
Trithemius lib. n de Vir. Hlustr. 0. S. B., cap. 26,
tribuit duo opuscula : unum de Arle poelica, alte- Luminis fons, Iux et origo lucis,
riim de Melris; an antiquiori cuidam, qui artem Tu pius nostris precibus favelo;.
scripsit de pedibus versuum sive centum metris, illi Luxque, peccati tenebris fugatis.
a
versus sint tribuendi ? Lubet eosdem htic ascribere,
ul lector inde, quod aequum videbitur, censeat. D Nos petal alma
Sancta vis cttjus hominem creavit,
VERSUS ALBINTMAGISTRI Jusque damnavit, pielas redemit :
BE tAUDEKETBICvE ARTIS. Sis ut in cunclis pius atque justus
Lux est orbis honor, majestas fervida cceli. Omnipotensque.
Quae caret his cuncti [F., junctisj brevitalur syllaba Excitat cur nos fidei potestas
[jiire. Erigit spei decus in futura :
Nauta brevis resonat gnarus de littore Xerses.
Pax xis semper, sed regna, calurania longe. Charitas jungit habilura finem
Musa, monile, decus, consul, vir, doclor, origo, Tempore nullo.
Cornu, vigil, lectum, carmen, mel occupat album, Et pius vitoemoderator hujtis,
In casu curruiH raptim haecnominativo. Et lalor tempus habeat, quiesquc :
Sol, allectanaquil, fruginam, longa facullas.
Sal, aniraal, ccsar, far, rnurraur, fur, paler, et ver, Dumque succedunt sibimet vicissiiu,
Lis, forlis, simplex, longa esl dissyllaba; sed non Nos vegeteumr.
a Vid. ElioePutschii Grauiniat., libr. IV, cap. 7.
7*7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Ecce transactus labor cst diei,
Nosque te tuti sumus annuente;
En libi grates aginius pereunes
Tempus in omne.
Solis abscessus (enebras reduxit,
llle solnosinradiat [F., inradietj coruscus,
Luce qui fulva fovet angelorum
Agmina sancta.
Ccelituslumen rutilum refunde,
Et fuga mentis tepidaetenebras:
Simus aecensi, ut face spirilahs
Vascula lucis.
Quas dies culpas hodierna texit,
Chrisle deleto pius atque mitis :
Pectus et puro rulilet nitore
Tempore noctis.
Sit procul luxus, procul,omnjs hpnor,
Atque phantasma speciesque ptilchra,
Mens sed inermis valeat supernos
Cernere cives.
Te Dcum semper vigilans requirat
Cogitet cunctis resoluta curis,
Actibus cunctis queat ut placere
Rex tibi summe.
Muiiiatfrontem,loca, sivecordis [F., corda^
et
Sermo divinus, crucis tropseum
Daemonum vafros abigat meandros
Sive rapinas.
casta dabimus cubili,
Membra, quse
ad diurnura,
Prompta consurgant opus
Quaesuum mundum venit esse templum,
Spiritus almus.
Quod pius totura habitet per seyum :
Hunc nec offendat vitium luesque :
Sed vocet vitae probilas, fiatque!
Mansio grata.
Sed via prodens [F., prudensj, via fortis, arcta
Justa seu solers, bene temperata-
ut arvi
Uujus ciirsus peragamus
Tramile recto.
Sex riies justos operamur aclus,
Septhno captent animo quietem :
Sinl in oclavo rediviva nobis
Gaudia vitae.
Gloriselaudem pia plenitudo
Sit Patri soli [F., FilioJ, tibi Spintusque
Sancte, qui trmo vehis ahna sceptra
Noraine solus.
INSCRIPTIONES
SACRICODICIS.
U,
'
lntcriptio sacri codicisVallicellani,ex Baronii tomoIX Et pete proeclaripraeclarapalatia B..egis,
Annat. Eccles. ad annum 778 a.
Nomine Pandecten proprio vocitare memento
Hoc corpus sacrum, lector, in ore tuo.
» Exstant hi versus ad calcem codicis SS. Biblio- Alcuino descripiam, recognnam et emendatam, dejn
rum bibliothecaeVallicellanae,qui universam divinami ceps ab eodem oblalam Carolo Magnoconlinet. fide
Scripturam e vctustioribus ac verioribus fontibus ab1) Baronium I. cit
728
J Quod nunc a raultis conslat Bibliotheca dicta :
A
Nomine non proprio, ut lingua Pelasga docet.
Inque hoc dicta Dei conduntur mystica summi,
De quibus egregius vates in ore canit (Psal. cxvui):
Est mihi lex Domjnidulcis super omnia mella,
Cbarior ^lque auri millia multa super.
Strenuus hanc Domini famulus custodiet arcem,
Cui merces cceli perpes in arce manet.
Codicis illius quot sunt in corpore sancto
Depictaeformis Htterulaevariis;
Mercedes habeat, Christo donante, per oevum
Tot Carokis rex, qui scribere jussit eura.
Hsecdator seternus cunctorum, Chrisle, benorum,
Munera de doois accipe sa,ncta tuis.
Quaetibi devoto Carolus rex pectore supplex
" Nominis ad laudem obtulit eece tui.
Quem lua perpeluis conservet dextra diebus,
Ut felix tecumvivat in arcc poli.
Aliud carmen ibidem.
Hsecdivinata)i[£rf.,DeiJplaccatScriplura,precamur,
Sensibus atque oculis, lector honeste, tuis.
Spiritus hanc cceli sanctus dictavit ab arce,
In qua vera fides fulget, et alma salus. -
Aliud.
Pro m^, quisque legas versus, orare memento,
Alcuin dicpr ego. Tu, sine fine yalc!
Aliud.
Magn,i magua Deo portantes munera templo,
Quos laudavit ovans ore pip populus;
(C Parvula sed viduaeDominus duo nuramula praefert,
Nobilium donis, famine veridico.
Non ego parva tuis, rector, munuscula gazis
Infero, persona sit mea parva licet.
Munera sed Domini ccelestibus inclyta regnis
Porto tibi plenis, optime rex, manibus.
Nempe novseac veteris pariter pia famina legis
In [InqueJ hoc clauduntur corpore quippe sacro.
Ilsec ego porto libens ad sancta sacraria templi,
Quod tua mens noviter condidit alraa Deo.
Laudibus ut prsesto Christi sit semper in illo
Jste llber, respnans verba superna Dei.
204 Aliud.
Nauta rudis pelagi ssevis ereptus ab undis
j) In portum veniens pectora laela tenet.
Sic scriplor fessus, calamum sub calce laboris
Deponens, habeat pectora lseta satis.
Ille Deo dicat grates pro sospite vita,
Proque laboris agat frudibus, et requie.
Aliud.
Perge, libelJesacer, cunclis praeclarior odis,
Prospere, pacifice nunc, miserante Deo •
Ul maneas Christi seraper in aedesacra.
Atque Dei femulis pacis fer munera cunctis,
Dextera quos Domini prolegat atquc regat.
729 CARVlNA. — INSCRIPTIONES VARLE 730
Quos colo corde, fide, sanc'.o quoque sehvper amore, A Omnia namque novaeac veteris mysteria legis.
Cum lacrymis optans, ut vigeant, valea,nt. Hic est fons vitae, hic sunt praecepta salutis,
III. Hunc dictante Deo scripsere in saeculasancti.
In x CanonesEusebii seu concordanlianjl quatuot Ilaecest sancta fides, hinc est cuelestisorigo.
evangelistarum. i Legifer illepius quidquid jam scripserat olim
Quam imprimis speciosa quadriga! homo, leo, vi- Venturum, quidqttid sancli cecinere prophetse
tulus et aquila, Hebraici populi, et quidquid historia gessit,
Septuaginta unum per capitula, collotjrjuntur de Hymnidica aut quidquid cecinit laus mystica David,
Domino paria. Vel quidquid apostolicus docuit per ssecula ccetus,
In secunda subsequuntur protinus, homo, leo, lo- Vel quidquid Salvator veniens jam fecit in orbe,
quitur et vitulus, Continet hic solus pariter hoecomnia codex.
Quibus inest ordinate positus, decimus atque no- Jusserat hunc tomum Gerfridus c scribere pracsul
vem numerus. In laudem Christi, genitricis et illius almse;
Tunc deinde tertius in ordine, homo, pecus, bos Esset in ecclesia ut prsesto lcgentibus ille.
Ioquitur cum volucre; In quo quisque legat Domini dulcissima verba,
In numero quo [Edit., In numeroquej consistunt B Sit memor auctoris, illum qui scribere jussit.
antiquse alphabeti HebraeorumIitterse. Dicat et ore pio : Gerfridum, Christe, tuere,
Quarto loco fantur sequaiia, una homo, leo, atque Semper in oeternum vivat feliciter ille.
aquila. Tuuue valeto legens, libi maxima cura legenli [F.,
Uno ore loquentes capitula verbi summi sena atque legendij
vicina. Sit, precor, ut reclo resones ccelestia sensu
Quinta vice concordant in loquela, homo prudens Verba Dei Chrisli, merces tibi magna raanebit.
atque mitis bostia. d Hsecdomus alma Dei, Christi et vcnerabilis aula
Jesu Christi imitantes agmina Juda sine Salvatoris Tempore praelongovilujt diruta ruinis.
credula a. Sed dura Gerfridus prsesulisque c Sacerdos
Ecce scxto palri sonat clamore natus Adam cum Ecclesise regimen susceperal istius aimae
clamoso leone. Ductus amore Dei totam renovaverat illarn f
Computatis traditis pro munere saceruotum oppidis Parielibus, tectis, picturis atque columnis,
honore. Vestibus et vasis, cleri simul ordine sacro,
En loquuntur septies in septimo, homo, avis, co»- Non parcens propriis opibus. Nam quidquid habebat,
sona de Domino. Distribuit larga mente in donaria Christi,
In octavo nunc leonius catulus, quorum verborum Viribus intentis ornaret ul undique templum.
comparatur numerus adjecto Paulo apostolo. Ut decus egregium Doraini fulsisset honore,
Nonusordo in quo duo pariter colloquuntur vitultts Divinis resonasset nec non laudibus aula,
et volucer, Fecerat, ut dicunt [AL, ut DorainiJ, septenas tota per
lnspirati sensu spiritaliter proloquuntur ternuin [horas.
simpliciter. Suscipe Christe Deus cleraens haecomnia grate,
Homo nempe verbum profert proprium XLet per Deque tui famuli manibus haec vota precatur [AL,
duo numerura precamurj,
Rugientemquem leonem audaciter solum sane rie- Tuque Dei genitrix sanctissima virgo Maria
cies et novies. ' Auxiliare preces famulorum virgo tuorum.
Bovem[Edit., bonumj solumfantem invenies.,.verbi H;cc sacrafa tuo quoniam sunt noiuine templa,
divis b et septuagies. Hic laus, cultus, honor maneanl per saecula Chrislo.
Subvolantem.ad astra reperies, nouagies loqui at- Dic rogo tu, lector, Albinum, Christe, tuere.
quc septies. D
IV. 205 V.
In codicemjuss,itGerfridi episcopiscriptum. In sacrum Codicemjnssu Avmscriptum.
Conlinet hic sanctus uno sub corpore codex, Hunc ancilla Dei jam juss.erat Ava * libelhim
a Locus corruptus. quos tamen hinc divellere nolulmus, quotl ad
h Locus corruptus. Forle leg., Verbi Dei bis et nei;l;
eumdem Gerfridum perlineant.
sepluagies. e Locus corruptus. Forte leg., prmsul simul atque
9 Cl. Cathelinol in ms. suo existiniat, hunc Ger- sacerdos.
fridura fuisse sancti Ludgeri, qui anno 809 obiit, ex ! Haecproelaudatus D. Calhelinot inlerpretatur de
sorore nepotem, ac poslea tarti in episcopatu Mona- basilica Salvatoris in nionasterio Werthinensi (vulgo
steriensi quam in abbalia Werthinensi successorem. Werden ad Ruram fluvium), sed haececclesia Alcuino
At cnim Alcuinus jam quinque annis antequam Getv vivente vettistate dirui h.iud poluil, quam sanclus
fridus sancto Ludgero snccedcre potuit, mortuus est, Ludgerus ejus discipulus primo construxit. Vid. Ob-
el tamen in hoc carmine Gerfridus praesulis nomine se.valiones prsevias Mabillonii in Vitam sancli Lud-
insignitur. An is vivente eiiaranum Alcuino alterius geri, part. i saec. iv., pag. 15, n. 6 et 7; Annal. Be-
cujusdam ecclesiaeseu episcopus.seu abbas fuit? ned. tom. II, pag. 323, n. 52, et pag. 383, n. 69.
d Versus qui seqttuntur, non ad codicis, scJ ad 8 Iit editis loco Ava legebatur Aula, utique inen-
ecclesiae a Gcrfrido reslauratae incripliones peiti- dose. Nos veram leclionem, auam etiara celeb. Ma-
751 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM'PARS VI.
Scribere prae magno Domini deducta timore ».
Ad decus Ecclesiae, propriam sinml inque salutcra
Orania florigeri b pandit primordia mundi,
Evenlusque simul saeculiper tempora longa :
Quaededit omnipolens homiiii et prsecepta salutis,
Omiiia celstthroni nec non miracula Christi,
Et spem perpetnse post haec quoque saeculavitae;
Continet isle etiam Codex hoecomnia solus :
Idcirco in magno semper habeatur honore.
Da, rogo, Christe potens, aeternaepraemia viloe,
Daque luaefamulae, quoe scribere jusserat istum,
Ut requiem post hanc vitam merealur habere
Perpetuam, numero sanctorura juncta pcr cevum.
VI.
c In sacrum Codicem cura Radonis abbatis mona- * Omnia namque Novseac Veteris pia famina Legis
slerii S. Vedasti scriplum.
In hoc quinquc libri, relincnlur Codice Mosis,
Bella riucisJosue, seniorum et tempora patrum.
Kiilli, Job, et Reguni bis bini naraque liiielli;
Atque Propbetarum sancli bis octo libelli;
Carmina prrcclari Cbrist patris hymnica David,
El tria pacifici Salonionis opuscula regis.
Jtiiigilur his SopbioeJesu siiiiul alque libellus,
Et Paralipomenis enim duo nem; e lihelti.
Hnc Ezra?,Nehemiae,llesier, Jn lith alque libelli
Et tlno namqiie libri Machab:ca beila lenentcs.
Matthoeiel Marci, Lucoe liber, atque Joannis
Inclyta gesta lenens salvantis secula Cbristi.
Sanctus AposlolicosLucas conscripscr.it Actus;
Bis septem sancti per chartas doginata Pauli,
Jacobi, Petri, JudoeCt pia dicta Joannis :
Scribitur extrenio Joannis in ordine tomus.
llos lege, tu Jector felix, feliciter omnes,
Ad laude/n Cbristi propriamque in soecla salulem.
Alterum ejusdetn Alcuini poema, quodprmcedentisine
ullo novo titulo ibidem snbjungitur, hoc est :
Dum primus pulchro fuerat homo pnlsus ab horto,
In hanc, proh! miseram morte, dolore diem :
InTandiet gemuit condigna piacula facti,
Cum lota pariter prole salutis inops.
Non tamen omnipotcns bonitas riimiserat omne
In miseros magnoejam piefalis opus;
Plurima sed milis lacrymis solatia nostris
Attulit e ccelis, in bonitate sua;
lilius ut semper pietas laudetur, ametur,
Cunclorum pariter pectore, mente, manu.
Quidquid habere bonl poterit mens conscia recli,
Illius hoc totura gratia summa dedit.
Inter quoesiquidem sunt maxima dona librorum,
Qui series rerum et tempora ctincta cantint,
billonius deprehenderat, restituimtis ex vetusto eod.
ms. Salisburg. Ava non alia esse videtur, quam so-
ror ill.i Gislse,cujus Alcuinus meininit in episl. 127.
Viri. Mabil. Annal. toin. II, pag. 327.
* EJit., deductus amore.
•>Edit., simul geri, ntillo sensu.
c Hoc carmen ex codicc ms. pervetuslo ad sevum
Caroli Magni atque adeo ipsius etiam Alcnini perti-
nenle, qui exslat in Bibliotheca Caesarea Vimlobo-
nensi, exbibet celeberrirous Lambecius lom. II Cora-
73J
, Et dictanle JJJCOretinent primordia inimdi,
A
Et Chris^um soeclisproececinere pium;
In quibus >otliomiiii ratio est data certa colcndi
Ipsa Detjim, vera esl quaevia, vita, salus.
Hos legat e\t leneat, placeat cui pectore puro
Vivere cuui Christo, perpes io arce poli.
Suiit numero pariter deni riuo seplies d atqtte
De quUniisel nulli jam dubitare licet.
In ChrbUi nobis numerus venerabilis iste
Mysi;ce discipulis namque sacratus adest.
His eliam libris inest cceleslis origo,
Hos quia dictavit Spiritus ipse Deus,
Conlinol iste uno sancto sub corpore Coriex
llic simul hos lolos, munera magna Dei
Hic,ce,non dubiles, lector, haberepius.
Hic vilse fons est, hoecest sapientia vera,
Hse sunt perpettioenamque salntis opes.
Qui cupit invcniet Scripturas dicere [Ms., discere]
[saeras.
Sanctorum dicta hic veneranria Patrum.
Legifer ille pius quidqnid^am tcripserat olim,
De mundi ac rerum principio siquiricm :
Qualiter Omnipotens naturas conderet omnes,
Ingenio quantum scire licet bominis.
Hic eliam legitur hominis faclura creati,
Qualiter aut fugerit exsul ab ore sacro,
Impius aut fraler sceleraiam sanguine dextram
Fralerno impleret cur pietatis inops.
Q P*sletiam retinel nutneros et nomina Patrum,
Soecloruraper quos ordo cucurrit ovans.
Inde Noe requies nranrii j.im nascitur almi,
Tempore sub cujus jara cataclysmus erat,
Dnm nalat arca Dei pelago, spes altera mundi
Totius et ssecli prole replcta simul.
Exstruit immensam damnanda superbh turrem,
P,roqua riividitur consona vox honiinum.
Turo Pater Abraham ccelibene doctus in astris,
Cui protnissus erat Filius ipse Dei.
Exsilia hinc Isaac, Jacob quoque longa leguntur,
Perque pafres bis sex gentis origo sacroe.
Venditur hinc fratrum scelere et puer-tatur e atro
Joseph in iEgyptum, patre dolente pio,
Qui regni est subito faclus rie carcere rijctor,
p Et cum prole patrem duxit in arva senem [ Mt.,
[GesenJ.
Continel hxc Genesispariter liber omnia priinus,
Usqtte fuit Joseph mortis amara dies.
Post cujus mortem Pharao rex impius alter
Imposuit famulis vincula dura Dei.
ment. Bibl. Coesar pag. 403 vet. eriit., novse vero
tom. I, pag. 618. In quo carmini prsefigitnr titnlus : In
capite bibiiothecmab Atcuino editi, snbintelligendum
abs dubio subslantivum pltirale : Versus. Nomine
vero bibliotbecoe hic significatur integriim corpus
totius Scripluroesacraecura Ycteris, tum Novi Testa-
menti.
d Id est, septuaginta duo.
0 Ms., et puer inclytus.
733 CARMINA.— u-NSUKlPTIONESVARI.E.
Post Exodus habet prseclari tempora Mosis,
Qui mandante Deo dux fuit in popnlo,
Fortiler edUcens^Egypti de gente maligna,
Perque decem plagas, agmina sancta Dei,
Egil iter populus siccis per oequoraplantis,
Cantantes Domino carmina loelilia;.
206 Binc data Iex fuerat Sinai de vertice celso,
In tabulis sancto scripta Dei digito;
Quam lurbis retulit, descendens verlice montis,
Cornuta facie legifer ipse pius.
Longa quidem populis a vix per deserta vagantem.
Condere proecipiensatria sancta Deo.
Cum mensis, vasis, labulis simul atque lucernis,
Sanctaque Sanctorum, quo ftiit arca Dei.
Inde sacerdotura describit in ordine cultus,
Ac Levitarum terlius ipse liber,
Tempora sanelorum currentia festa dierum,
El vestes Aaron progeniemque sacram.
Scribitur in quarlo Numerorum mysticus ordo,
Per tribus et turmas summa Dei populo.
Mystica sed Balaam senioris verba prophelae
Vera canens quinam*p!urima proececinit.
Quatuor hinc decies per vasla silentia mundi,
Erravit sitiens plebs malefida Deo.
Dux ren'ivat legeih b dictis mordacibiis almam,
Dumque diem morlis sensit adesse sibi.
Hoc tenet egregio quinltis sermone libellus,
In mentem revocans riona Dei populd.
Per deserta negans Dominum perit improba turba
Ac mandante Deo legifer alunis c obit.
Josue surrexit, turbas dux tnclytus armis
Inducens patriam, quam Deus ipse dedit:
Plurima qui gessit proeclaris bella triumphis,
Dispergens d gentes Cananeas gladio;
Per tribus et sortes, per homina clara parenlum
Inclyta dislribuens regna Dei populo ;
Cujus gesla lenet jam sextus in ordine tomus,
Proetitulatus enim noniine namque suo.
Post mortem cujus populus cum tempore muli.o,
Usque dies Sauli, Judicibus regitur,
Quortim gesta, genus, tempus, loca, bella, triumphos,
Nomina namque refert septimtts ille liber;
Et palicus e enim librum decurrit in islum :
Quem Ruth consequitur femina clara satis.
Hinc Job intrepidus fidei bellator in armis,
Proesignans Chrisli lempora sacra Dei.
Hinc scribuntur enim Samuetis gesta prophetse,
Saulque Philistoeoqui perit ense fero :
Israelita potens primis electus ab annis,
Post quem detinuit regna beata David,
Hymnica qui cecinit Psalmorum carmina vates,
Pratitulans Christi tempora, gesta, diem :
Semine de cujus regali stemmate felix
« Forte Ieg., populum.
b Deuleronomium.
c Id est, Moyses.
d Ms., disperdens.
e Et paticus. Lambecio proelaudato hujus mendi
emendalio ignota fuit. Abs dubio tamen legendum
est £pfait'cHs seu Heptaticus, quod idem sotiat ac
754
A Alma Dei genitrix Virgo Maria fiiit.
Pacificus post quem Salomon f regna regebat,
Qui conslruxit ovans templa sacrata Deo :
In nato cujus findtintur viscera regni,
Et Judam tanlum Rex Roboam tenuit.
Indnil Hieroboam Samarise slemmale parvus 8
Qui regum primus excoluit vitulos.
Hinc sibi regna dtto fuerunt contraria semper,
Et fratres inter bella fuere rea.
Sic regum series per lempora longa cucurrit,
Pra; mullis scelerum noxia criminibus :
Donecin exlemas populus cum principe gentes
Ductus Crat, poenas jamque luere stias.
Quatuor haec libris clauduntuf tempora Regum.
Urbs perit usque sacra, rex simul Ct poptilus.
Inde Prophetarum praeclara voluiina constant,
Venturns Chrisli, qnae cecinere dies;
Nominibus propriis qui funt bis octo libelli,
Ilieremioehinc gemitus pro Josua et pnpulo.
Hyranica Psalterium constat per carmina tomus,
Quoececinit Christi rex pater ipse David.
Tres Salomon libros mirabilis edidit auctor,
His riuo jiingunturper paraligma libri;
Qiiorum qnippe prior Sapientia dicitur alma,
Not:itur Jesu nomine posterior
Ilinc Paralipomenonis adest sacer ill<iUbellus,
Qni veteris Leafis riicilur epitome
Uinc Ezrm, Nelimim, Jndith, Hesterque libelli;
Tunc Tobiw pietas, angelus, actus, iier.
, lnclyta nam binis Machabwa bella Iibellis
Scribuntur, victis gentibus et populis.
Hoece t sancta quijem Legis Scriptura Vetustae,
Divinis tota quac titulis redolet.
Tempora Baptistse tlecurrens usque Joannis,
Sanctus Evangelii hinc celebratur honor;
In quo tecta diu sacrorum gesta librornm,
In Christi adventu jam reserata patent,
Et, veniente Deo proeclarseliicis in orbem,
Umbrarum tenebroe mox abiere procul:
Hinc quadriga Dei, cherubin comitante, refulget
QuoeChrisli in mundum tempora sacra sonal;
Matlhmus, Marcus, Lucas simul alque Jounnes,
Scribentes Christi gesta sacrata Dei.
Sanctus ApostolicosLucas descripserat Actus,
iter.
n Dogmata, sttdores atque laboris
Bis septem Paulus rescripsit in ordine chartas
Discipulis, nec non urbibus et populis :
A Domino electus specialis in orbe magister,
Gentibus innumeris dograala sacra ferens.
Hinc Jacobus, Petrus, Judas simul atqtie Joannes
Scripsere titulis mystica verba sacris.
Hic etiam recubus divini pectoris almus,
Exsul ab humano expellitur orbe pius;
Heptateuchus, seu torotts primusseusacrorum Biblio-
rum continens Pentateuchum quinque libros
Moysis duosque sequentes, Josue et Judicum. Vidi.
Glossarium D. Ducange, voce, Heptaticus.
1 Ms. add., rex.
8 Forte, pravus.
735 B. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUM PARS VI.
Plurimaque cernens soeclisventura fuluris,
Quse sit poena malis, gloria quaevebonis.
Hic liber extremus Scripturoe inscrtbilur alraoe,
Divinis totus mysleriis redolens a
Hoecsunt dona Dei ccelestibus inclyla gazis,
In his vita, salus, gloria, divitiae,
His sine neino Deum poterit cognoscere sensu,
Vel prsecepta Dei, aut regna beata poli.
In his vera quidem fulget sapientia tantum,
In his laus, merces, vita, salus hominum.
His sine seducit male falsa scientia mentem,
Discere non curans verba sacrata Dei :
In quibus seternsevera est sapientia vitse,
Gloria, lux, pietas, notus et ipse Deus.
Quisquc legat hujus sacrato in corpore libri,
Lcctor in ecclesia, verba superna Dei,
207 Distinguat sensus, titulos, cola, commata vocc,
Dicat [F., discatj, ut accenlus ore sonare sciat. . Insipirii quondam laticis elemema saporem
Auribus ecclesiaeresonet vox vinula b longe,
Omnis ut auditor laudet ab ore Deum.
Regnorum regi Christo, et Domino dominorum
Gloria, lux, virtus, laus honor atque salus :
Qui regit imperio terrara, pelagusque polumque,
Qui voluit scire [Ms., scribij nomeu in orbe suum. Quatuor, et pauci saturant [saliantj convivia pisces:
Et genus humanum clementer ab hoste maligno,
In cruce jam moriens carne, redemil ovans ;
Qui solila Carolum regem pielate gubcrnet,
Scmper in oeternum protegal atque rcgat.
Dicat ct omnis Amen populorum turba per oibem :
Hoc tributft cceliChristus ab arce pius.
Ut multis vivat felix feliciter annis,
Post hxc et teneat regna beata Dei,
Codicibus sacris hoslili clade perustis,
Et Rado c fervens hoc reparavit opus ;
Hoc opus, hoc elenim flammis le subtrahit atris,
0 lector, si tu pacis amore legis.
HISTORIiE VARIJE
VETERISET NOVI TESTAMENTI,
VII.
De Christo Salvatore.
Dascilur humana celsus de came Creator,
Ut homo per hominem scandat ad aslra Dcum. D
Ecce leo, Judaenatus de germine, mundum
Liberat, et Lntis [F., lethij sceptra triumphat Gestat onerandum cunctis... indila regum f.
[ovans.
Hostia sumroa Patris prelioso sanguine Christus,
Perinundans orbem, regna sub alta vocat.
Assumplis aquilse Christus petlt selhera pennis,
Conregnatque poli perpes in arce Palri,
• Apocalypsis. .
b Vox vinula. « Vinnolata vox est levis el roollis, ad
aique flexibilis. El vinnolata dicta a vinno, hoc est,
cincinno, molliter flexo. i Ila lsidorus libr. m Ori-
giuum cap. 19.
c Rado. Abhas celeberrimi monaslerii Benedictini
S. Vedasli apud Alrebates, qui anno Christi 793
73«
\ VI;L
Apparitio angeli facta sanclo Josepho.
Angelus illaesum Marioepcr somnia Joseph
Conjugium servare monet; hic docte [F., dotej re-
[pleta
Spiritushoc, quod sit flagrans, Salvator honore d.
IX.
De sancto Joanne Baptista.
Ostendis Christum populis Baptista Joannes,
Hic ecce Agnus, et hic, qui tollit crimina mundi.
X.
Fides cenlurionis.
Et mihi Salvator, salvari servus anhelat:
Non ego sum dignus, cnjus tu tecta capessas :
Scd verbo sanare potes, nam suflicis absens.
» XI.
Versio aqum in vinum ad nuptias.
Flagrantis sumpsere meri; nam providus auctor
Munera loetilioc,virtutum exordia fecit.
XII.
Rcfectio populi in deserto.
Hic panibus septem, populorum niillia pascit
Nam septem reliquas sportas fragmenta replevit e.
xm
Sanatio miraculosa wgrorum.
Dat dextram miseris ; miseransque atlollit ab humo,
Quam loiiginqtta sui cttrvarant vilja morho,
Surgite recta Sde, mundat mens pia credentem..
G XIV.
De Maria et Martha sororibus..
Arguit immeritis consortem Martha querelis,
Quod vacs.tofficio ; cui verax arbiter inquit:
Utilis cura domus, melior quoesemper habetur,
XV
De Zachwi vocatione.
Dulcis honor Domlni Zachseofulsit aroico,
Majestale sonans, hodie mihi proficis hospes
Ad majora, de his ramis descende relictis.
XVI.
De Juda proditore.
Numnii dira faraes compellit vendcre Judara,
In pcenam regale caput, commercia tanti
Sanguiuis exiguo peragit mens iinpia lucro.
XVII.
Ad cruce pendentem.
Quos escant 6 sint peudere vlctiraa raundi,
Perditam ut niiseris reddat mors una salulem.
XVIII.
De bono latrone.
Sacrali nemoris Domini h per amcena vireta,
abbatiam oblinuit. Vide quae de Radone adnotavimus
Vilam S. Vedasti supra col. 663.
d Forte, prmqnans salvatur honore.
e Forte, replerunt.
' Forte, honorandum cunctis crux inclyta regent.
8 Locus corruptus.
h Forte, Domino duce.
 737 CARMINA.— 1NSCRIPTI0NES VARLE.
Felix latro duce hospilium vilale merelur.
Gratificata fides vincit tot crimina vitoe.
XIX.
De peccato Evm.
Evam viperea vetitum decerpere pomum
Invidus arte parat, lentataque nescia fraudis,
Credidit infelix sacro [F., socioj peritura marito.
XX.
De poenapftmorum parentum,
Pellibus accinctis peccati signa ferentes,
Pcenarum famuli, linquunt felicia regna :
Semper araica piis, peccantes. respuit, aula.
XXI.
De arca Noe et visione sancti Pelri in Joppe.
Hic volucres, armenta, viros, genus omne ferarum,
Cuncta ne diluViumperdat viplentia a Noe
unam creatUram condit in arca.
Colligit, atque
208 Reptilium, pecudumque... cunctasque volit-
[eres
Discus habet, quae cuncta jubet Pater edere Pe- Hsecest aula Dei, veniae domtis, aula salutis,
[trum,
Nil commune putans, quod mundi auctore creatur.
XXH.
Confusio et donum linguarum.
Exstruit immensis opibus superbia turrem,
Sed populi summa b is turbat colloquia summi
Ne quid stulta mantts ultra sua jura pararet.
Consona diversa.sfundat c praedicatiolinguas,
Barbara quaeque suam cognoscit natio vocem,
Quam sacer humano pragfalur Spiritus ore.
XXIII
Venditio Joseph.
Hic conjuratos germanum vendere fratres,
Cogit livor edax, prosunl contraria justis.
Hoc opus est gratiae ut qui vendidit d adoret.
XXIV.
De manna in deserto.
Hic avidoscarnis missa orligometra pascunt,
Immeritosque replet ccelestis copia mensas [F.,
[menssej;
Nam dignis, quemcunque velit, dat, manna sapo- Hic quoque nostra ferat, rogitamus, vota Tonanti,
, [rem.
XXV.
De lege Moysi tradita.
VeridicoeMosespandit penetralia legis,
Quod summus cunclis unus sil lector e et idem ;
a Forte, diluvii violentia.
b Forte, stulta stulti.
c Forle, fundit.
d Producta est media vocis, vendidit.
e Forte, rector.
f Forte hoec intelligenda de Christi sermonc ini stes, qui I.ejus loci providenliam quamdam retinebat.
monte.
8 Forle, vale dicens.
b Forte, verbum.
f Forte, peragat.
i Forte, inexperta propriw,
* Sequentes inscriptiones, usque ad xi. ad mon.t
sterium Elnonense S. Amandi pertinere censet Ma- bene precatuspoeloe
billonius.
1 Forte, aimttlalttm.
738
A Nec divisa regat munduni, sed sola potestas.
XXVI.
De eadem '.
Monte valle sedens g grande et imniutabife veruin h
Et pia justilioe populis praecepta profatur,
Qttaequeintra sese pergat i sapienlia monstrat.
XXVII.
De immolatione Isaac.
Caedisinexpertas propria i fert hoslia lighurt,
Nam charum obediens pignus raactare paratur.
Ducit Abram fidei meritum, nou parcere nato.
VARI.E
INSCRIPTIONES
ECCLESIARUM, ALTARIUM, SEPULCRO-
RUM , ETC.
B I. Xlf ECCX.E8IA. CnjaSD&M MOlfAgTEB.11,
rOKTASSIS BX.HONEHSXS '<.
XXVIII.
Ad ecclesiamet sepulcrum sancli Amandi
Hic cultus Christi, hic pietatis honor.
Hic populus veniens veniam rogitare suescit;
Creditur hic proesens sempcr adesse Deus.
Hic Deus exaudit famulorum vola suorum ;
Largiter hic lacrymas lergit ab ore suas.
Hic pater et pastor, proesul requiescit Amandus,
Vir virtule potens, et pietate bonus.
Adjuvat iste preces populi clamantis ad astra,
Qui Dotnino assistit semper in arce poli.
XXIX.
C Ad templum sancti Michaelis ab Arnone repafatum.
Duwisacra praesentis pervasil limina templi,
Ssepius accrescens cumulatur i gurgite flumen ">.
Non tulit Arnonus fcedari templa sacerdos » ;
Jusserat in melius rcnovari haecomnia proesul,
Latior ut fieret crypta, et sublimior ista,
Supponens testis firmatos ter qualer arcus :
Mysticus Ut totam firmaret calculus aulam :
Parvula proecelso consecrans tecta rainistro
Michaelo, cceli Christo qui adsistit in arce ;
At/jue preces offert sanctorum rege polorum.
Auxilioque pio nosmet defendat ubique.
Hlotharius cuslos fecit mandante magistro ;
0 Semper in aeternum Christus conservet uti-osque.
Qui legit hos vcrsus dicat, rogo, pectore puro,
Alcuino ° ver.iara scelerum da, Christe, precamtir.
ra Flumen. Hoec Mabillonius Annal. Bened. tom.
II, pag. 306, num. 71, interpretalur de exundatione
alvei Scarpi, amiiis monasterio ElnOnensi proximi.
n Arnonus. Ex Elnonensi abbatc Salisburg. anti-
(Mabitl.
0 Alcuino.cit.)
Laudatus Mabillonius hoc epigramma
Alcuini interpretatur de secunda clevatione corporis
sancti Amandi, quam anno 809 factam fuisse Milo
monachus et Annales Elnonenses fidem faciunt. Hinc
verosimilius esse censet, hos versus non esseAlcuini,
sed allerius
ejus discipuli, qui animoeAlcuini
sit araore Arnonis episcopi. Non as-
senlior viro celeberrimo, ob ullimos quatuor versus,
in quibtis poeta et Arnoni et Hlolhario bona preca-
739 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
XXX. A Ita suis meritis jam tecta sacrata tuetur,
Oralio ad sanctum Amandum.
Prsesul Amande Deo, lali tu nomine dignus ;
AuxiKare, Pater, famulorum vota tuorum,
Et defende, piis precibns, famulosque domuraque.
XXXI.
Ad aram sancli Stephani protomartyris.
HoecStephani fulget tneritis protomartyris ara,
Qui lapides inter vidit in arce Deunt.
veniam morte sub
Qui rogitans inimicis, ipsa,
Pro famnlis veniam poscere, certe valet.
et Christi amatus
Inclytus proeclarus Amandus,
Et decus et pastor, dulcis amorque suis.
XXXII.
Atf portam ecclesim.
Haec porta estcceli, oeternoehaec estjanua vitae, TO
Ista viatorero ducit ad astra suuro.
Ingreriiens istam, portam penetravit a Olympi;
Sic [SiJ comitctur eum , spesque fidesque simul.
HJBpelitur veniaeb ; devoto hanc corde, viator
Soepius o! pedibus transeat ipse suis.
209 H'c quoque peccalor sceleralos abluat actus,
Et lacryrais lavet limina sacra suis.
Purgatus lacrymis, huniili riecore, profusis,
Ad loca sancla Dei dignior ut veniat,
Credo pius Jesus culpas ignoscit et illi,
Si veniat tristis, loelior ut redeat.
XXXIII.
Ad aram sancti Laurentii.
Hanc levita Dei tolam Laurentius aulam
Conservet, quoniam hoecara dicata sibi est. C Arnonus e, sancti tumbam renovavit Amandi,
Vir virtute, fide, flammarum incendiavicit
Omnia lormenta el vlcit amore Dei.
Pauperibus tribuens, in rriundo qtiidquid habebat,
ln ccelo utChristi divitias caperet.
xxxiv.
Aa ecclesiamsuncli Martinic.
Martinns meritis Domini condignus amore,
Qui sibi sacralam hanc regit ecclesiam :
Egregius praesul toto praeclarus in orbe,
Turona pausans pastor in-urbe [Ed., orbej pius.
Hoecdomus alma Deo prima estfundataTonanli,
Ante alia et sacri septa monasterii.-
Crevit honor hortim, Domino donante, locorum,
Et major Domino est oeriificatadomus.
Dum sancttis praestilhic inhabilavit Amandus, v Hic pater egregius Christo hoe fundavit ovile,
Crevit honor Patris, crevit el iste locus.
XXXV.
Ad oratorinm sancti Andrem apostoti.
Priraus aposlolicos Christum qui agnovCratinter
Andreas, fratrem convocat atquc suum.
tur; sibi vero ut veniam a Christo precetur lector,
exoptat. Quo modo scribeudi vix alius, quam ipse
auctor ustis fuisset. Nec securus est calculus Milotiis,
qui, ipso Mabillonioin nolisin Vilara saneti Amandi
censore, sa?piusaberrat.
a Forle, penetrabit.
b Locus corruptus. Forte leg., Hic petitur venia.
c Hoc carroen clar. Catheliitot interpretatur de
basilica Turonensi, nbi sanctus Amandus, ut in Vita
tpsius legitur, comam capitis posuit, adeptus cleri-
740
Ut procul eflugiat hostis ab aedesua.
XXXVI.
Ad oratorium sancti Petri aposloli.
Petrus aposlolictts princeps, pastorque fidelis,
Jam gregis aetherei, jara decus Ecclesioe.
Qui tenet aeterni claves per sascula regni,
Solvere vel sola voce.ligare polens.
honore sacro proesens haec aula dicata est,
Cujus
Protegat, atqtte regat pastor ovile suum.
Digneturque suis portas aperire, precamur,
jEthereas ovibus, munere perpetuo.
XXXVII.
Adaram sancti Michaelts archangeli.
Michael aelhereus -
princeps, primusque magister,
yElerni regni, summus in arce poli,
Conservet donis istam vivacibus aram,
Quoesacrata micat nomine namque suo.
Ante oculosque Dei sumini in secrela polorum
Oflicio nostro d oflerat, atque preces.
XXXVHI.
Ad aram sanctorum Hilarii et Victoris.
Hoc altare pater praesnl Hilarius ornat,
Notus in orbe procul doctor ubiqne pius,
Hac magnis Victor meritis memorjturin ara,
Inclyla praeclarus miles in arma potens.
XXXIX.
Ad tumbam sancti Amandiab Arnone renovatam,
Aniistes humilis Domini, et devotus honore
Non parcens opibus ; miseris nam quidquid babcbat
Sparserat, et Christi compsit sacra templa sacerdos :
Pro quo, quisque legas versus, orare memento.
XL.
De sancto Amando episcopo Trajectensi.
Hic pater et pastor raagnus, Christique sacerdos
Sanclus Amandusobil, Cbristum quisemper amavit:
Plurima qtti veniens [F.,; vivensj ineritis miracula
[gessil,
Cujus vita ftlil doctrina, salusque suorum
Qui jara divitias soeclicontempsit habere,
/Eternas Chrisli ut cccli lucraret in aula.
Multiplicavitopes animarum doctor ubique,
Exemplis formans, et f doctore magister.
Et post perpetui qua; sparsit semina regni
In populos, nostrum longe lateque per orbem.
Post frttctus vei'bi, sseva et post pralia mundi
Conlemplativos placuit hic carpere fructus.
Atque Deo soli tantum servire quietus,
catus honorem. Mihi verosimilius videtur, intelli-
gendum esse de prima ecclesia Elnone honoribus
sancti Marlini constructa ; postea a sancto Amando
amplificata : nunc parcecialis oppidi sancti Amandi,
sub Patrocinio sancti Martini, Mabillonio teste, Act.
SS. saec. iv, part. i, pag. 65.
4 Forte, officia nostra.
» Vide superius rrum. 28 et 29.
t Forte. Christo doctore.
741 CARMINA.— INSCRflPTIONESVARLE.
Perfecttts meritis pastor, plehusque dierum,
Coetibus angelicis Christi subveclus in aulam,
Corpore nobiscum sancto requiescit huroatus ;
Pro cujus meritis nosmet hic, Christe, tuere :
Semper in oeternum tibi sit laus, gloria, virtus,
Qui talem dederas nobis rex piissime Patrem.
XX.IIf EGCX.ESXAS. VEDASTX".
XLI.
b De ecclesia sancti Vedasli a Radone abbate reno- Sanguine martyrii proesul Dionysius aram
vaia.
Iloec domus ahna c Dei flammis crepitantibus olim Magnificus
Arsit, et in cineres tota reriacta fuit [Lamb., ruitj;
d
Sed miserarite Deo, Radoh venerabilis abba e
Construxit melitis, a? renovavit eam.
Plurinia praesCntidomui ornamenta ministrans,
Exornans totam muneribusque sacris.
CancelKs ! aras voluit vestire metallis,
Vedasti fabricans sarcophagumqne Patris.
Pallia suspendit parietibus atque lucernas,
Addidit, ut fieret lumen in sede sacmm.
210 OfficiisDomini fecit quoque vasa sacrata
Argento, nec non aurea tota quiriem.
Induit altaris speciosa veste ministros,
Ut foret egregium semper iibique-decus.
Omnia mellifluo Christi devolus amore
Restaurans opera g, vir pius, in melius.
Pro quo quisque legas titulos, rogitare ! memento, Gregorius prsesul, doctorque Hieronymus almus
Adjuvet utque illum gratia summa Dei.
XLIl. ' i Nostra ferant precibos pariter quoque vota Tonanti;
Ad Corpussancli Vedasti.
Hic Pater egregitis Vedastus corpore pausat,
Cujus hpnore saero hoec domus alma micat.
Fulcitur tanti meritis per sacclapalioni,
Per quem multa Detts signa salutis agit,
Qni sacra celsithroni vivens Vestigia Christi,
Lingua, raente, ruanii namque secultis erat.
Multiplicavitopes bis quinis forte talentis,
Necriata marsupii lucra ligavit iners.»
Audiet idcirco vocem mox jttdicis almi:
lntra nunc Domini gaudia sancta tui.
XLIII.
Afiaram sancti VedustL
Pontificalis apex, meritis vivacibus, aram
Vedastus sanctus hanc rcgit ipse Pater.
Hanc abbas huroilis vestivil Rado roelallis,
In Dominilaudem ductus amore Patris.
a Cur carmina sequentia usque ad num. 65 ad
ccclesiamsancti Vedasli pertinere censeamtts, causa
est, quon non initio solum, seri et in medio occurrat
menlio de Radone abbate illius monasterii.
b Hoc carraen emendavimus ex edit. celeberrimi
Lambecii tom. II Comment. Bibl. Caesar. pag. 414.
Novseedit. lom. I, pag. 643. In cod. Vindobonensi
his versibuspraofigitur litulus : ln ecclesinsancti Ve-
dasti in pariele scribendum. Ubi nolari vultidem Lam-
becitis, non hic legi scriplum, sed scribendum ; nem-
pe quod pervetustus ille codex Coi-sareiispriu^ est
exaratus. quam epigramma boc pafteii eccle:,i;c
sancti Vedasti inscrjptura est.
742
A XLIV.
Ad aram sancti Marttni.
Hoc allare Dei, praeclarus in orlc sacerdos,
Martinus meritis servat ubique suis.
Abluat et Iacrymas plaiigentis crimina plebis,
Deposcens veniam, voce polente, piam.
XLV.
Ad aram sancti Digmjsii.
Hane ornet, pariter cum s.ociisquesuis
doctor, verbi qui semina sparsit,
Imbribus oelhereis arida rnga rigans.
XLVI.
Ad aram sanctorum Landiberti martyris et Riclmrii
abbatis.
B Landibertns i habet hanc alqtie Richaritis aram,
Hic confessor erat, martyr et ille pius.
Ambo Deo chari, merilorum pondere patres,
Plurima porlantes lucra suo Doinino.
XLVH.
Aa aram sanctorum Remediiet Audoini.
Francorum doclor Remedius inclyftts aram
Hanc tenet, almivolus Aurioinusque simul.
tlorum nam merilis currens le ferto vialor
Per loca sancta pius, sit tibi cerla salus.
XLVIll.
Ad sanctos Gregorium et Hieronymum.
Ecclesioeille pater, iste magister erat.
Ut nos conservet semper ubique Deus.
XLIX.
Ad aram sanctorum Benedicli ei Schotasticm.
HacPater egregius colilur Benedictus inara,
Qui vitam monachis scripserat ipsepiam.
Ipsius atque soror prseclara Scholastica virgo
Jungitur hic fratri nobilis ipsa suo.
L.
Ad aram sanctorum Cosmmet Damiani.
' Hac riuo Germani Cosmas et Damianus in ara
Scribunttir pariter, versificante manu.
Quamque bonumestfratressemperhabitare in unhm,
Ut Psalmista canit, ecce jucundus amor.
LI.
tt Ad ararn sanctarum Cacilim, Agatnm, Agnetis el
Lucim.
Ctccilia, Agathes, Agnes et Lucia virgo ,
Hacc istis pariler ara sacrata micat.
c Henschen. leg., atta.
d Vide not. ad carmen 6.
c Quercet., miserabiiis.
t Lamb., Cancellos.
s Quercet., opere.
b Qtiercet., cogitare.
i Ligavit iners. Vera hoec 6st, ait Lambecius ioC.
cit. et gennina hujiis loci liectio: non autero ut in
editione Qtiercetani: lucra ligavitopes; vel ut in co-
dicibus mss., quibus RR. PP. Bollandus et Hensche-
nius usi sunt : lucra migravit opes.
i De sancto Landisberto martyre vid. Mabill.
to:n. 11Annal. Ben. pag. 18
743 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VI.
Lilia cum rosis fulgentin vertice quarum,
Et lampas rutilat luce perenne simul.
LIl.
Ad aram sanctm Crucis et sanctorum Crispini et Cri-
spiniani
Hoecest ara Crucis sanctonsacrata triumphiS)
Inqua jam mundi vita salus patitur.
Martyris egregii Crispini et Crispiniani,
Nominibus quorum fulget et illa sacris.
LIII.
Ad aram beatw Virginis et sancti Clementit.
Hoc altare Dei genilrix pia virgo Maria
Aspiciat, solita Cum pietate potens
Ponlificalis apex, Petri successor et almi,
Praeclaris Clemens augeat et merilis.
LIV.
Ad aram sanctOrumJoantiis et Matthwh
Hoc siriistra Dei teneat altare Joannes,
Mattheus o meritis ornet et ipse suis !
Hi scripsere quidem Christi sacra gesta Tunanlis,
hoectenet ara duos.
Quapropter pariter
LV.
id aram sanctorum Platonii et Georgh.
Plalonius martjrr, victorque Georgius arani
Praesentem teneaiit, ambo piis meritis,
Qui pro pace Dei vicerunt proeliamundi,
Et meruere sacrum, rore rubente, polum.
LVI.
Aa aram sanctorum Joannis, Pauli, Laurentii,
Joannes, Paulus pariter, Laurentius atque
Conservent aram hanc, miserante Deo.
Hic levita fuit, illi sed sanguine fuso,
Martyrio toti [F., fortij regna beala tenent.
LVII.
Ad templum sancti Petri apostoli.
Claviger aethereus, servat qui regmina cceii,
Solvere quaequeplacet, atque ligare potens.
Piscator quondam, coelinunc janitor almus,
Ecclesiseprinceps, pastor el ipse bonus.
Cui Christusque suura servandum tradil ovile
Dum redit ad Patris regna beata sui.
211 0 nimium fclix, totus queni riiligit orbis!
Iluic Chrislus nomen Pelrus habere dedit.'
Hoc pietate sua templura, precor, undique cingat, D Hauriat os tenerum
suo
Advehtuque protegat, atque regat.
Auxiliumque suis faraulis protector in illo.
Perfcrat, et precibus adsit ubique suis.
Dirutum flammis renovaverat hoc qtioque RadOa,
Cui rogo mercedem reddat et ipse Petrus.
LVHI.
Ad aram ejusdem sancti Petrt.
Hanc quoque servator templi tutabilur arara
Ecclesiaeprinceps, totus et ipse Dei.
Adjuvet atque Deo Christo hic vota ferentes,
Loetemur semper illius ut raerilis.
a Vide carroen, 41.
superius
b Forte, Joannis.
« Hic forte siipplcndura, hmc.
744
iA LIX
Ad aram sancli Pauii apostoli.
Ara quidem praesens sacrata est nomlne Pauli,
Qui populos mundi duxit ad astra peli,
Gentibus et populis, regnis atque urbibus iste
A Domino electus doctor ubique fuit.
LX.
Ad aram sancti Andrew aposloli.
Doclor apostolicus (hunc haecvox alma Joannesh,
EcceDei veniens agnus ab arce Patris,
Miserat ad Christum, semper sequeretur ut illum)
Andreas aram servet ab hoste suam.
LXI.
Ad aram sancti Joannis Baptistw.
Hoc altare tenet sanctus Baptista Joannes,
* Praecursor Christi, magnus in orbe, Dei.
Qui solus digito Christum monstravit adesse,
Iste preces nostras adjuvet, opto>suis.
LXII.
Ad aram sancti Germani
Prsesulis c Germani magna est ara dicata,
Quam modo jara cernis, ecce viator ovans!
LXIIL
Ad aram sancti Amandi.
v Hanc aram Chrjsti praeclarus amator Amandu
Defendat merilis semper ab hoste suis.
LXIV.
Ad aram sancti Quintini et sancti Michaetis archan-
geli.
Martyris egregii Quintini altare triumphis
Hoc fulget, populo hic qui ferat auxilium.
Alligeros inter socios, sumraosque miriistros
Michael princeps, primus in arce poli,
Haecloca conservet magna pietate Tonantis,
Et veniens veniam poscat et ipse suam.
LXV,
Ad sanctam Genovifam.
Virgo sacrata Deo cceleslibus inclyta donis,
Laetetur votis hic Genovefa tuis.
III. IN OUODAM laONASTEMO, rOKTB
TUKONEHSI.
LXYI.
De schola et scholasticis.
Hic pueri discant senioris ab ore magistri,
Hymnidicas laudes ut resonare queant.
lymphas devole salutis,
Forsan in ecclesia ne sileat senior.
Sunt anni juvenum habiles addiscere quidquam:
Ususin antiquis poslulat Ecclesise,
Instruat in studiis juvenum bona tempora doclor,
Naro fugiunt anni more fluentis aquse.
Annosus d sylvis quercus vix flectitur unquam,
Sed frangit horainis dextra polentis eara.
Nam e nec senior multis adsueta rapinis
Sub juga nullatenus fortia colla dabit.
Nec bene namque senex poterit ediscere, per qiiem
Tondentem f in gremium candida barba cadlt.
d Forte, annosa in sylvis.
e Locus corruptus. ,-.
' Ms., poterit vel discere
postquam tondenti. ..;>«.>
745 CARMINA.— INSCRIPTIONESVARI^E.
Esto pius, pueris studiosus et esto magister,
Vos vestros-, pueri, sertper amate patres.
Ut maneat hobis dulcis benedictio Patris,
Et ne nam natusa raente tenentc duos
LXVII.
Afi musmumlibros scribenlium.
Hic sedeant sacroescribentes famina legisj
Nec non sanctorum dicta sacrata PatrUih.
Hsecinterserere caveant sua Mvola verbis,
Frivola nec propter b erret et ipsa manus i
Correctosque sibi quaerant studiose libellos,
Tranflte quo recto penna volanlis eat.
Per cola distinguant proprios, ct coromata sensus,
Et punctos ponant ordine qttosque suo.
Ne vel falsa legat, taceat vel forte repente,
Ante pios fratres, lector in Ecclesia.
Est opus egregium sacros jara scribere libros,
Nec mercede sua sCriptor et ipse caret.
Fodere quam viles, melius est scribere libros,
Ille suo venlri serviet, iste animae.
Vel nova, vel vetera poterit proferre magister
Plurima, quisque legit dicta sacrata Patrum.
LXVIII.
Elevatiomentis d terrenis palatiis ad cmlestem
habitationem.
Quisque legens versus per celsa palalia curris,
Semper habeto Dei nomen in ore tuo.
Et dum lingua pias resonat per carraina laudes,
Feryeat illius pectus amore tuum.
Dum tu pulchra domus pedibus solaria scandes,
Immemor haud esto scandere mente polura.
Sol rulilans .radiis domibus splendescit in altis;
Lumine perpetuo Christus in arce poli.
Ut sol illustrat totus praefulgidusorbem, , Neve repente tibi veniat praefortis egestas,
Sic fulgent sancti semper in arce Patris.
Sunt a sole domus celsoesolaria dicta,
A Christo sanctum nomen habemus Item.
Si le delectet manibus habitatio facta ;
Non manibus factam plus tibi quaere domum.
Quidquid in urbe manus hominis construxerat un-
[quam,
Oninia nam perennt, in cineresque ruunt.
Quidquid honoris habent sancti per gaudia cceli,
Curo Christo pariter semper habere queunt.
Quo te ducat amor, rapiat, trahat omnibus horis,
Et rape me tecum, quseso,tuis precibus.
Sit tibi, silque mihi Christus currentibus illuc
Protector, rector, lux, via, vita, salus.
212 LXIX.
c Ad dormitorium.
Qui vim Ventorum, pelagi qui miligat undas,
Israel qui servat, nullo qui dormiat sevo;
Fralribus hac requiem dulcem concedat in aula,
a Locus corruptus.
b Forte, properans.
c Praevie hic noies velim duo sequentia carmina
PXcodice ras. Salisburgensi esse emendata, et lilu-
los additos.
PATROI.. CI.
746
A Et quos imrailtit somno vis n.gra timores,
Compescat clemens Domini, rogo» dextra potentis.
Quique diem statuit homini sub luce labore,
Noctibus et requiem concessit corpore fesso,
Ad laudemque suara faciet cohsurgere sanos.
LXX.
Ad tatrinium [lalrinani].
Luxuriam d ventris, lector, cognosce vorantis,
Putrida qui sentis stercora nare tuo.
Ingluviem fugito ventris, quapropter in ore,
Tempore sit certo sobria vila tibi.
LXXI.
Admonitio juvenum religiosorum ad excutiendum
somnum.
B Res est mira quidem, Vult quam tibi dicere vates:
Letheus juvenum percussit tempora ramus,
Ut hospes clauso patuisset limine templi:
Quisque potest csecomelius hunc cernere visu,
Sensibus et sopilis melius proferre loquelas,
Ignotas siquidem varias et fingere formas.
Cernitur, auditurj fuerat qui tempore nullo t
Noctibus hunc, juvenis, toto tibi corde caveto.
Subruit hic sensus» binos e et claudit ocellos
Splendida stelligeri videas ne lumina cceli.
Aut tua jam voces doctoris hauriat aurjs,
Vel pes ecclesiara nocturno tempore currat.
Hujus, quaeso, caput valido percutere ' pugnO,
Ne tibi cernentes hospes excsecet ocellos,
Aut torpore malo sensus libi subruat omnes;
G Sed tibi collyrium visus infunde salutis :
Ut valeas signi voces audire sonantis
Quod te quippe vocat, laudes cantare Tonantis.
Consere quippe manus, modico dormire memenlo,
Ut monet egregio Salomon sermone legentes.
LXXH.
In via ad chorum,
Neo, rogo, dura tibi videatur semita fratrum,
Hsecte currentem ducit ad ecclesiam.
Non hic lurba sonat g populi, non forte tunmllus;
Vosinter nullus hic alienus eat.
Haecvia vos pariter concordi pectore ducat,
Laudibus intentos ad pia Iaude h Dei.
Unus araor Chrislus nobis fiat, alque iter unura,
Ille est certa salus, spes, decus et charitas.
Non tu somnigere vadas torpore per istum,
Sed laus alraa Dei semper in Oresonet.
AngelusUt tecum ccelesti currat ab arce,
Dnm videat laudes te reSonare Dei.
Te quoque consociat sahctorum pectore Iseto,
GaudenterhChristi coetus in ecclesia,
Relliquiaequorum multse conduntur in illa,
Hsecsuperans rtunus mille talenla pium.
d M»., tuxbrium.
e Ita lego, loco, bonos.
' Ms.j tu percute.
8 Ms., sonet.
BMs., ao"pia lempla.
24
747 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUMPARS VI.
Spesque, fldesque simul paritcr quapropler, in istis A
Porlicibus, tecum certa salulis erat.
Quot tu nam currens pedibus vestigia ponis,
Totam mercedem « frater habere vales.
Non idcirco tibi videatur hsec via longa,
Per hanc coelorum pervia porta patet.
Felix quippe dies tibi, qua le suscipit illa,
lllic cum Christo regna beata tenes.
Currile vos juvenes Christi properanler in aulam,
Ad laudem Christi currite, vos juvenes.
Unanimesque simul regera laudate supernum,
Semper amate Deum unanimesque simul.
Si nequeas pedibus senior, rogo, pectore curre,
Mente polum scande, si nequeas pedibus.
LXXIII.
Adhortatio ad laudem Dei.
Discule torpentes, frater, tibi pollice soranos,
Et conlende prior menle [Ms., tectaj subire Dei.
Intra quippe prior templum, sed tardior exi,
Te Christi ducal atque reducat amor.
Septics inque die Dominum laudare memento,
Ut Psalmista canit David ab ore Dei.
iv. IN OUODAIH moif ASTERIO, roRTB
NOBILIACBNSI.
LXXIV.
Ad eccletiumsanctorum Lamberli et Cmcilim,in
monasterio Nobiliacensi.
Egregius martyr, praesul Chrislique fidelis
Hsec loca Lambertus inclyta sanctus habet.
Jungitur huic Patri pariter Csecilia virgo,
Virginitate potens martyrioque simul.
Ecclesise fuerat magnus ham et
pastor ille,
Hscc Christi regis sponsa perennis erat.
Hanc humilis abbas Ato b construxerat aedem,
donet in arce
Dona cui Christus poli.
LXXV.
Ad aram sanctorum Quintini el Dionysii marlyrum.
Quintinus martyr, Pater et Dionysius aram
Hanc servcnt precibus semperab hoste suis
Doctores vilae meritis vivacibus amb
roseo beata tenent.
Sanguine qui regna
LXXVI.
Ad aram tanclorum Filiberti et Agathm.
c Perpetuas nobis et portas pandat Olympi.
Hanc Pater egregius aram Filibertus habebit,
Plurima construxit qui loca sancta Deo.
Huic qnoqtie conjuncta est clarissima raartyr Agatha, Hic locus
Venerat in thalamum
sanguine virgo poli.
LXXVII.
Ad aram sancti Michaelis archangeli.
Mtgnus ab arce Michael archangelus aulara
llanc precibus semper servet ab hoste piis.
Quisquc legas versus, pro quo exorare memcnto,
Pro sudore brevi, ut prsemia longa legat.
• Ms., tot tu mercedes.
b Ato fuit abbas et instaurator monasterii Nobi-
liacensis apud Pictones anno 793. De eo vid. Mabill.,
tom. II Annal. Bened., pag. 307.
4 FilibcrtusabbasGemetici ssec.vn.qtii construxit
748
213 LXXVIII.
Ad aram sanctorum Sulpitii et Cotumba;.
Sulpitius prsesul, pastor, patriarcha fidelis,
Auxilium nobis hic ferat iste pium.
Inclyta maftyrio pariter hic virgo Columba
Defendat precibus, tecta sacrata Deo.
LXXIX.
Ad aram sanctorum Amandi et Agathw
Hac honor ecce tuus praesul Amandus in ara
Jam colitur, nobis lu auxiliare Paler.
Virgo sacrata Deo nec non veneratur Agatha,
Defendat precibus tecta sacrata Deo. •
LXXX.
Desiderium habitandi in domo Dei.
Quam dilecta, Deus, tua sunt mihi templa, Sabaoth,
** Virtutum Dominus, rex raeus atque Deus!
Te Pater alme meum cor, te caro quserit ubique,
Tuque Deus vivus gaudia magna mihi.
Quique tuis teclis habitant, sunt valde beati,
Et resonant laiides hi tibi perpetuas.
Hic mihi, quaeso, domutn tribue, mitissime pastor 1
Utque tuas laudes hic sine fine canam.
LXXXI.
Ad oratorium sancti Laurentii martyris.
Hanc levita Dei meritis Laurentius sedem
Inclytus exornel, Dominijam plenus amore;
Quem nec flamma vorax vicit, nec vincula, ferrum,
Per gladios, ignes, ccelumconscendil in altum.
Ecce Dei famulis faciens suffragia semper,
_ Adjuvat atque suos cultores, credimus, inde.
U LXXXII.
Ad temptum sanctorum Elidii episcopi et Leonii.
Hic quoque sanctorum pausant duo corpora Patrum,
Elidius prsesul Pictensis gloria plebis.
Pater meritis Leonius almis.
Inclaususque
Arnulfus frater templum renovaverat istud;
Praemiacui Christus tribuat per saeclasalutis.
LXXXIIL
Ad ecclesiam sancto Pelro apostoto sacram.
Petrus aposlolicus princeps pius adjuvet hic nos,
Cujus honore sacro constant hoectecta dicata.
Qui sibi commissum paslor conservet ovile
Protegat atque regat donis ccelestibus illud,
D LXXXIV.
Ad cellam hospitum.
veiiiatd ultro,
hospitibus paleat
Semper erit quoniam susccplus in hospite Chrislut.
Sitque minister ovans fesso servire vianti,
Et lavare pedcs peregrinis gaudeat ille.
Hsccexempla dedit Christus pietalis amator :
Ille prior plantas lavavit discipulorum,
H;ec faciens frater sperct sibi prseroiamagna
In ccelistribui, Christi proecepta secutus.
monastcria Gemeticense S. Marioe, seu S. Petri,
Jumitges, in dicecesi. Rothoraagensj, et Herense,
Nermoutier, apud Piclones.
d Forte, venientibtts.
m CARMINA.- INSCRIPTIONES VARI.-E. 7KO
Semper amate Deum, fratres, et vosmet amate, A Prospera conservans faraulis noclesque, diesqne.
Ad te cor vigilet, soranus si claudat ocellOs,
Diligit ille Deum, verus qui est fratris amator.
LXXXV. Te labor et requies collaudentomnibus horis.
Ai oratorium sanctorum Martini el Gelasii. LXXXIX.
Pontificalis apex proeclarus in orbe sacerdos, Ad hypocaustum.
Virlutuni raerilis Marlinus maximus auclor, Frigidus hibernus ' veniens de monte viator,
Haecsacrata sibi defendat tecta patronus: Non mea displiceat Bhospiia tecta, rogo.
Adjuvet atque preces nostras pietatis amore, Si mea dona tibi cupias, nimbose viator,
Ut Deus omnipotens famulorum vota suorum Da prior ecce tua, sic tibi prende mea.
Impleat, et donis ccelestibus arigeat illos. 214 xc.
Sit pitis et clemens nobis rex oplimus ille. Ad coenaculum.
Hoc qnoque jam pausat prsesul Gelasius almus, Haecest sancta domtis, pacis locus, auia salutis,
Clarus in urbe paler prsesente, et doctor honestus, Quam super hic semper maneat benedictio Christl.
Praccipuus merilis, vivax sermone salutis. In qua multiplicet h fratrum convivia largus ,
Hanc renovavit enim jam Gunduna me prius b aulam n Qui quondam popnli, ccelesli munere dives,
Duclus araore Patrum, tribuat cui proemia Christus Panibus ex quinquc satiavit niillia quinque.
Mitis in aeternum felici in sede polorum. XCI.
LXXXVI. Ad aram sanclorum Costnmet Damiani.
Ad ecclesiambeatw virgtnis Marim Nobiliaci. Hac duo germani Cosmas, Damianus in ara
Haecloca quae cernis, lector, venerabilis aulae Junguntur siquidem, semper honore pari.
Partibus ecclesiae,fuerant ecclesia quondam. Quos lerris genuit, uno de vjscere, mater
c
Sed Pater et pastor supplex Ato sustulit ista, Par genuit fratres martyriumque pok>.
Et terris quoniam nimio dilexit amore. XCII.
Virgo Maria, Dei genitrix, lua intacta Tonantis, > Ad sepulcra sanctorum Joannis episcopi et Apri
Tu, regina poli, vitx spes maxitna nostrse: abbatis.
Ut tibi cultus, honor fieret memorabilis isthic,
solila Hujus hic pausat praeclarus episcopus urbis
Tu, quoque respiceres pietate precantes: Nomine Joannes, virpius alque bonus.
Hic famulas famulosque Dei, mitissima Virgo, Hic requiescit Aper, hujus venerabilis abbas
Tu precihus nostris semper clementer adesto, Ecclesise pastor, promptus in onine bonum.
Atque dies noslros precibus rege semper ubique,
Ut nos conservet Jesu pia gratia Chrisli. C Sed pedibus populi fuerant i calcata sepulcra,
Necparies cinxit, ut dectiit patribus.
LXXXVII. Hoc Ato non suffertk Aperi successor honoris,
Ad refeclorium.
Christe Deus, nostrae benedic convivia mensoe, Corpora calcari sacra patrum pedibus :
Sed monumenta l breyi placuit concingere muro,
Quaeque luis servis mitissime dona dedisti, Pervia ne populi busta forent pedibus. ,
Per le sint benedicta quidem. Tu largitor almus, Addidit et nostne statim pia signa salutis,
Omnia tu dederas nobis; jam quidquid habemus,
In quo Salvator victor ab hoste redit.
Sunt boua quippe tua, quia tu bonus omnia condis.
Vos quoque convivaelaudes, rogo, dicite Christo: Insuper altare statuit Venerabile Christo,
In quo pro patribus hostia sacra foret.
Semper in ore sonent pacis vel verba salutis. Ut Deus omnipotens requiem concedercl illis,
Semper amat pacem Christus, qui dixerat ipse :
Cum sanctis pariter, semper in arce poli.
Do vobisquepacem, vobis pacemque relinquo.
Sit quoque nostra manus miseris largissima semper, XCIH.
Accipit hoc Christus, dederis tu paupere quidquid, Ad aram sanctorum Gervasiiet Protasii marttjrum.
Et tibi non tardat mercedem reddere magnam. U Gervasius raartyr simul atque Protasius almus
LXXXVIII. Hac duo Germani paritcr veneranlur in ara :
Ad dormitorium d. Quos tulit una dies terris, siraul unaque ccclo,
Et requiem noctie dederas, lucemque labori, Martyrio similes, similes fervore fidci.
a Gundun. Vide infracarmen 101. b Edit., mulliplici et.
b Edit. mendose: Gununmepribus. » Hoc carmen ita emendatum dedit Mabillonius
c Ato. Vid. supra carmen 74. Hoc epigramma de tom. II. Annal. libr. xxvi, pag. 307. Est id, codera
basilica Nobiliacensi explicari posse censet quoqtte interprete epilaphium Joannis episcopi Pictaviensis
Mabillonius Annal. tom. II, pag. 307, quse beatissi- et Apri abbatis, quorum sepulcra, ne a pertransenn-
moe virginis Deiparse litulo quondain insignila fuit, tibus conculcarentur, Ato abbas Apri successor, el
ut palet ex variis chartis, in quibus Monusterium monasterii Nobiliacensis restaurator muro cinxit,
sanclm Marim et sancti Juniani appellatur, lametsi apposita cruce simul cum altari, in quo viclima sacra
modo unum sancli Juniani nomen passim retinet. Deo pro Patribus riefunclisimniolaretur; quod egre-
Plura vide apud eumdem Mabill.loc. cit. gium testinionium est pro doclrins catholica de sa-
d In ins. tit. : Ad caminatum ubi abbas crificio pro mortuis.
* Ms., Ad requiem noctem. dprmit.
i Edit., fuerunt.
* Ms., frigidus e verno. k Edit., ocato-sufferat.
8 Ms., despiciat. 1 Edit., monutneiiiO.
751 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 752
XCIV A XCIX.
« Ad portam basiliciv Nobiliacensit. Ad aram sanctdrum virginum martyrtm.
Porla domus Dpmini haec cst, et regia coeli, Virginibus sacris est hoc altare dicatum,
Hoeclibi pandit iter sancti et sacraria lempli: Corpora nam quarum templa fuere Dek
Quam b mox invenies magnos reqniescere Palres. Sanguine vel roseo cceli qui regna tenebunt,
Sit tibi spcs precibus horum praeclara salulis, Iii fragili sexu fortia bella gerunt.
Si lu corde pio, prostrato et corpore poscis, C.
A Christo scelerum veniam, peccator, habebis. Ad aram sanctorum martyrum.
Nullatenus dubius sacri terelimina templi: Martyribus, mundum quinam vicere triumphis,
Omnibus hsec praesens ara dicata nilet.
Omnia credenti praeslat pia gralia Christi.
Per gladios, ignes et per tormenta, flagilla,
Feceral has valvas arae pius abba minister,
Mentibus intrepidis, regna beala petunt. 3
Ut mandavit Ato fratrum venerabilis abbas.
CI.
Ingrediens templum pro quo intercede, viator,
Ut Deus omnipotens illura conservet ubiquc. Epitaphium Gunvini sacerdolis.
Bsec diruta quidem renovavit lempla sacerdos
XCV. B Gunvinus c magno ductus amore Dei.
Ad oratorium sancti Andrew apostoli. Justtlise cultor, vitaemelioris ainator,
DiscipulusChristi verus primusque secutoi Providus ingenio, cautus in eloquio,
Hxc regat Andreas tecta sacratn sibi. Reddat in aeternum amoriJ cui praemia Christus.
AITeralauxilium nobis habitator Olympi, Illius hic corpus pausat in hoc tumulo.
Ut nostne ad Christum perveniant lacrymoe. V. IH MOHA8n:RIO FZ.ORIACEl(VI»
Exaudire pius, eoelesti Christus ab arce, Ex ms. Salisburgensi emendatcBi
Dignetur famulos semper ut ille suos.
215 CII.
XCVI. e De Magnulfo'abbate.
Epitaphium Forlunati poetceChrisiiani. Hanc Magnulf, f humilis cameram construxerat
Ilac quoque prasenti prsesul requiescit in aula [abbas,
Fortunatus enim vir, decus Ecclesiae, Ut dulcis patribus fieret habilatio sanctis:
Plurima qui fecil sanclorum carmina metro, Quos servire [daret Benedicto g] Christus in aevuni,
Concclcbrans sanclos laudibus hymnidicis. Ut locus iste foret jam [jamque] legenlibus aptus.
Qui scrmone fuit nilidus sensuque Qdelis, C Ut lux, praevidit, fulgcns radiafet in illam,
'ngenio calidus, promptus et ore suo. Et domus orandi fieret quam proxima Christi,
XCVII. In qua secreto potuisset tempore solus,
Ad aram sancti Stephani prolomartyris Ante altare jacens, lacrymas effundere dulces.
Tnnc h te sancte precor hujus tu pastor ovilis >
Nobilis hac Siephanus colilurprotomartyr in ara, i inter memores Magnulfum verba precandi
Ulque
Vim facicns coelo, dum prior astra petit. lllius alque aniraam commendes [maxime] Christo.
A terra ad coelumlapidum sibi grandine scala
[Qui] tibijam talem [habitare instruxerat k] aedem
Ha'c erat, ut Christura cerneret arce poli. Tu quoque vive Deo felix per tempora longa,
xcvm. Adnormam reguUe, fratrum quoque corrige vilarn,
Ad aram sancti Joannis cvangelistw. Ut libi celsithronus tribuat pia p«emia Christus,
lloc aliare lenet Christo sinistra Joannes, Cum sancto pariter [Benediclo '] Patre per xvum.
Qui supcr in ccena pectora sancta cubat. CIII.
Qui secrela poli de sacro fonte bibcbat, De eodem Magnulfo abb&le.
Hanc toiam prccibus protegat ille domum. Empserat hanc raensam mMagnulfvenerabilis abbas,
« De varia restauratione monasterii Nobiliacensis. » Hujus tu pastor ovilis. CI. Mabillonius ex his
facta ab Aione abbate auno 793 vide superius car- el aliis versibus patere existimat Magnulfum adhuc
mina 74, 86 et 92. in vivis fuisse, cum Alcuinus haeccarmina conde-
i> Forte, quo. rel. Scd ex hoc loco clarissime patet, Alcuinum
c Gunvinus, an idem qui supra carm. 85 vocatiu,. hortari quemdam Magulfi.successorem, ut illius in
C.undun: De ulroque nobis ignota omtiia. Ms. ha- precibus suis sit memor. Igitur Alcuinus hoc et se-
bet, Gunduinus. quens carmen condidit post obitum Magnulfi, qui
d Ms., milis. contigit anno 794, directum vel ad Fulradum, qui
« lloc et subsequens epigramma, quod nunc ext non nisiper sesquiannumabbaliaepraefuit,vel adTheo-
coJ. ms. Salisburgensi emendatius prodit, Mabil- dttlfum simul episcopum Aurelianensem. Vid. eum-
lonius tom. II Annal. pag. 245, intelligit de Magulfo, dem Mabill. loc. cit. pag. 314.
scu ut alias vocatur, Magnutfo, abbale Floriaceusi;; i Edit., ut qum.
k Edit., quw.... ad habilandum struxeral.
qui hic laudatur ob cameram ad usum fratrum le- x Edit., benedicat.
gentittm exstructara, etoratorium illi adjtmclum, ir^ m Hanc mensam. In ms. Salisburgi loco mensam,
qnof ipse sccreto orationi vacaret.
Ms. Sal., Maguif. habetur mansam. Rectius forte legendum, butc
g Edit., durel benedictio. mansum.
1 Forte, IVIIHC.
 753 CARMTNA.— INSCRIPTIONESYARLE.
Atque emplam Patri Benedicto tradidit illam,
Ut foret emptori cum Patre iu ssecula merces.
Hanc tamen ecclesiam sacrari jusserat ille
Clavigero .coeli Petro jam principe magno,
Alque pii pariter Benedicti nomine Patris,
Ulius ut regerent precibus per soeculavitam,
Atque aniraoerequiera [rogilassent«} ambo peren-
[nem,
Tu qiioque, qui litulum recitas, rogitare memento,
Obsecro b pro Patre Magnulfo, leclor anrice.
Te quoque conservet Christi clementia semper,
Protegat alque regat clementer haec loca Christus. Hsec est, quam cernis, silvestri rustica tecto,
Laus, honor et virlus c istic sit semper et illic.
VI. Jlf MONASTERIO •• NABORIB.
CIV.
De sepulcrosanctiNaboris ab Angilramno episcopo
ornari cwpto, et a Vasconeabbate perfecto.
Pontillcalis apex pastor, palriarcha, sacerdos,
d
Angilramnus ovans, fretus pietate magistra,
Martyris egregii Naboris deduetus amore,
e
Coeperat, intentus sacro vestire sepulerum,
Auxiliante pio Carolo, per mmiera, rege.
Ne complerel opus, rapuit mors improba Patrem
*
Post levita humiiis vas. compleverat illud.
Qui Iegitis versus ambos, commendite Christo,
Ut quiciinque sua venerit hic solvere vota,
Cum Patre discipulum verbis memorare beniguis.
fucipil U!s prior, sed jam pcrfeceral is!e.
Unum opus amborum : Chrislus conservet utrosqne.
Et tu, sancte Dei martyr, invicte triumpliis,
Auxiliare tuis, pastor, Pater optime, servis.
CV.
Carmen priori additum ad Vasconem.
Bisseptena tibi direxi carmina Vascoh,
Tu quia raisisti butristas ; ut quoque binas :
Bis puto seplena caliges i jam forte lenenles,
Et bis septenas habeas per carmina grates.
Sed rogo nos rneraora precibus, nostrosqueparenles,
Quorum namque vides et scripta hinc nomina sedis. Fratribus ex alta resonet bona tt lectio sertc,
Semper in oeternum valeas.... carmina vasa k
734
A Fel l venit ad Flaecum hunc me benedicat bucca
[Maronis
HoJie, si placet, Virgiliace puer
VII. IN KONAKTERIO COHBfAKICEHBI.
CVI.
m De cellw Cormaricensis prwstantia prw maqnis
urbibns.
Urbjbus egregiis,. quarum nova culmina surgunt,
Famigerae laudes et super aslra volant;
Vatiferem n veterum celebrant quas carmine libri,
Multiplices auri nec numerantur opes.
Constructa in eremo cellula nobilior.
216 H*0 studiis floret sacris et sophica " jnra
Perlegit, et tractat clancula dicla senum.
Venditor atque senum volvunt v menjacia mille
Illic ; ut capiat fraude mala socium :
Quoeriiur hic verura per syllogistica i sacrum,
Claustra modis variis famine pacifico.
Ssepius ebrietas sensum mala subruit illic;
Ducitur et famuli vix Dominus manibus.
hic vester r jejunia longa legentum,
Aspicit
Atque epulis pascit sobria corda sacris*
Ad te, Christe, preces veniant, milissime, nostra-,
Ad nos adveniat gratia, Christe, lua s.
VIII. IN MONA8TERIO QUODAM, CVI At-
CDINUS MSTVIV.
CVII.
* Vbi libri cuslodiuntur.
Q I*aivula lecta tenent ccelestis dona sophiiC,
Quoe tu, lector ovans, pectore disce pio.
Omnibus est gazis raelior sapientia donis,
Quam modo qui sequitur lucis habebit iter. ,
CVIII.
Ad campanam.
Semper in selernum faciat haecclocula tantum
Carmina; sed resonet nobis bona clocca cocorum.
CIX.
Ad locum e quo ad mensam legitur.
Exhortans animos semper mediiare superua.

Edit., cogitassent. 1 Locus corruptus.

b Ms. Sal., obsecra. m Sequimur celeberriinum Mabillonium, qni et
c Cod. Sal., et cultus, ipse hoc epigramraa de Cormaricensi cella intclligi
d Angilramnus episcopus fuit Metensis, qni ofoiitD debere existimat, Act. SS., sa;c. IV,part. i,pag. 170.
anno 791 et sepultus est in monasterio sancli Nabo- B Forte, valiferum, id est vatum.
ris, alio nomine Nova-Cella. 0 Eriit., esophica, Mabill., theosophica.
e Forte, sacrum. v Forte, volvit.
f Rapuit mors improba Patrem. Ex his confuta- 1 Edit., Singulogistica.
tur calculus Meurissii, qui Angilramni pontilicatum ' Forte, vesper.
ac vitam prorogat ad annum 808 longe post obitum 9 Hic abrumpendum censui carmen 198 in edit.
Alcuini hujus epitaphii auctoris (Mabill., I. cit., Quercetani; quod sequenlia cum prioribus plane
pag. iion cohajreant, et hic solita clausula carrainis po-
g 503.)
Leg. Vasco. sita sit. Carmen vero subnexum ibi, :enigma esl de
h Bis septena, etc. Id est, quatuordecim versus fornace, quod vide inferius interalia oenigraata nuni.
prioris carminis 104. 221 et 222.
1 Butristas. Legendum fortassis Buttistaset si- * Hic est titulus hujus carminis in cod.'ms. S:ilis
gnificare videntur vasa vinaria, septenos calices burgensj, quo usi sumus. Sequenlia duo carmina
seu septem cerias mensuras capientes. Vid. Gloss. ineodemcod. carent tilulis, a priori tamen divisa
Watcheri voce Buite. Ducange voce Butro et Biir sunt, quae in edit. Quercel. num. 205 indivise cur-
tristas. runt.
i Forte, seplenos calices. » Ms.,sflcra.
k Forle, Vasco
 755 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI. '56
Esurienn dapibus corpus dum pascitur illud, A CXIV.
Menspia pascatur verbis ccelestibus illa. Ad ecclesiam sancii Stephani protomartyrish.
Et laus alma Ded-tota capitatur » in aula, Hac magnus colitur Stcphanus protomartyr in aula,
Plenasuis famulis dapibus quoe b fercula proesiat
Qui fuit egregius meritis et fJoraineclarus.
Atque animum pariter ccelesti pane cibavit. Qui lapides inter Chrislum cernebat in arce,
CX. Ad dextramque Dei stantem super ardua coeli
c Ad mensam.
Culmina, ferre suo suffragia martyre magna.
Fercula nostra pius Chrislus benedicat in aula, Cujus honore pio feeit Ambrosius a:dem,
Et sua muliiplicet cleraenter munera servisd. Jam precibus veniara mereretur » ut illius alrais.
Qui mannam populo coelesti misit in imbre, Pro quo quisque legas titulum exorare memento,
e
Rupibus etsic ei sitienti flumina fudit: Utque suum faraulum Chrislus conservet in oevum.
Panibus et quinis satiavit milha quinque : cxv.
Qui convertit aquas mirandi in vina saporis, Ad aram sancti Petri aposloti.
Nos et nostra simul benedicat fercirla mitis,
Rex Carohis Christi magno devotiis amore,
Conservetque suos famulos in pace serena, B Jusserat hanc aram sacris veslire metallis
Laudibus atque suis faciat consistere sanos.
Pacificos niores, fratres, vos semper amate, Ad dectis Ecclesioe,propriam srbimetque salutem.
in
Semper amat quoniam pacem rex ipse polorum. Petrus aposlolico princeps agmine primns
Pacis amatores nati sunt ecce Tonantis. Hoc altare regat, simul et hoectempla tuetur;
' Hic pariter fratres Domini cum laudibtis intrent, Adjuvet et precibus famulorum vota suorum.
Hofiopus antistes rege mandante peregit,
Scmper in ore sonat quorum laus gloria Christa.
Hocc est sacra via, pedibus hoec pervia fralrum, Hildilbaldus i ovans Agripina prsesul in urbe.
Solus amiftis ovans plantis pertranseat itlarn. 217 H'c Pro re8e> Patres» Christo pia munera
Non alienus eam pedibus percurrat iniquis, [ferte,
Non fur, falsiloquus quisquam, non mente maligna : Ut conservet eum coeleslis gratia semper.
Sed fraternss amor pariter cornitetur eunles. Hxc est alnia domus donis solidata supernis.
Hanc regat omnipolens, magno cum principe Petro.
Et pax atque fides pietas, concordia, sacra,
Sit tibi certa salus, venidespcs, jannavitoc,
Kt divina simul resonet laus semper in ore.
corde pio lacrymas hac fundis inaula.
Currite [vos] juvenes Christi properanter ad aulam, Quisquis
Intentisque anirais voces audite supernas. CXVI.
u
Non vos decipiat fallax dulcedo jocorum, Ad conditorium sanctarum reliquiarum.
Non carnalis amor, hidus, petulantia, risus, Hoec,tu quam cernis, proeparata domuncula, lector,
Dum viget B atque valet calido [de] sanguine corpus, Relliquias propter sacrasjam condita constat
Discite florigera sacratam oetate sophiam, Ut locus hic mundus suffragia sancta teneret :
More ftuentis aquoe fugiunt quia tempora scmper. Servulus ut Chrisli veniens oraret in isto,
CXL Jusserat Albinus vates hocctecta parare,
- Pro quo, qui titulum videas, orare meraento.
Ad aram sancti Joannis Baptistw. CXVII.
Proecursor Domini magmis Baptisla Joannes, De ruriculis castigandis.
llanc ornat sanctam raerilis subliraibus aulam.
venerandus Venerat infelix Ttirensis turba limore,
Qui fuit humanoe praeco salulis,
Hic ferat auxiliuin nobis virluie supcrna. Quam premit opificesk illis inamatus Amandns.
Quid faciunt miseri ? Rumpantur dorsa flagellis.
CXH. Sit rea ruriculis tantum substantia salva.
Ad aram sancti Salvii martyris. CXVIII.
D
Sulvius bie pr.csul merilis et martyr houeslus, De wdibus sacrisab Alcuino refectis.
Pi\eseuli sacris votis memoratur in ara Albinus veniens peregrino vatis ab orbe,
CXIIL His quem direxit proeclara Britannia terris.
Ad aram sancti Bavonis. Suscipit hunc Carorus, hujus rex inclytus orbis,
Hx-c loca sanctificel venerandus Bavo sacerdos, Cum pietate sacrae sophisetum propter amorem.
Discipulusvita Patris condignus Amandi, Ilic uiruta diu camerarum culmina jdssit,
a Ms., cantetur. » Edit., vivetet.
i>Ms., ^MJ. h Hoc pariter et subsequens carmen contuliraus
• Ita hoc carmen inscribitur incod. ms. Sallsb. cum ms. Salisb,
d Sic finitur carmen in eodem cod. ms., continua- » Cod. Sal., meretur.
tur vero in editione Quercetani. i IlildUbaldus. Hildebaklus, Hildeboldus, _Colo-
e Ms., et siccis. niensis archiepiscopus et arcbicapellaous palalii obiit
1 Qu:u hic seqiiuntur, non ad mensam, sed ad lo^ anno 819.
cum, quo fratres ad chorum, ad colloquia, ad sclio- k Sensus obscurus.
luui ire consueveiHiiit,pertin«re videiitur.
7S7 CARMINA. — INSCRIPT10NE9 VARIJE.
Ul cernis, lector, totam renovare per aulain ".
Hic loca reliquiis slaluens aptissima sacris,
Sanctorum requies certos uthaberet honores,
Ut decet in terris vene,rari sancta piorum,
Quos Deus in coelis voluit regnare per oevum.
IX. IN MONAS7ERIIS S. PETRI BALIS-
BUKGENSI ET S. AMANDI ELNONENSI.
CXIX.
b De via duplici ad scholam et cauponam.
Hic tu per stratum pergens subsiste, viator,
Versiculos paucos studiosa perlege mente.
ln via, quam cernis, duplici ditatur honore :
Hrec ad cauponem ducit potare c volentem :
Elige, quod placeat tibi nunc iter, ecce viator,.
Aut potare mecum, sacros autdiscere libros.
Si polare velis, nummos proestare debebis :.
Discere si cupias, gratis, quod quaeris, habebis.
cxx.
d Ad ecclesiamsancti Petri,
Claviger setherius, portas qui pandit Olympi,
e
Pelrus, aposlotico praeclarus in agraine princeps,
Protegat hanc aulara Chrislo donante per aevum, Ante DeLChristi magnum modo state tribuiial,
Quam Pater egregius Hrodbertus f fecerat olim,
Ut foret altithrono laus, gloria semper in ilta,
Septies inque die laudes ubi dicere Christo
Conveniuntpariter, devoto pectore, fratres.
Vos, dum signa sonent, prompti g concurrite cuncti,
Vertice submisso, devola mente venite.
Angelicusquoniam coetus vos spectat in aula,
Et Deus auxilium humilis ferth corde precantis.
Ante altare Dei lacrymas quapropter amaras
Fundile , dulcisona pariler ciim laude Tonanti,
Ut vos conservel pariter pielate paterna..
CXXI.
Ad aram bealw virginis Mariw.
Auxiliare tuisprecibus, pia Virgo Maria,
iEterni regis famulos, regina polorum.
Nomine namque tuo quoniam hoec est ara dicata,
Tristia depellens, nobis et prospera donans '.
CXXII.
Ad sanclum Andream,
Hoc altare suis merilis, defendat ab lioste
Andreas Christi famulus, qui relia raundi
Contenipsit, Christum tota virtule secutus,
De cruce qui sacra felix conscendit i Olympum.
" Hoecde cameratis basilicoe Turonensis oralo-
riis rnlelligit Mabillonius tora. II Annal,, libr. xxvn,
pag. 361.
b Hoc carrnen in edil. Quercelani cum sequenti1
connexum habelur; a quo tam.cn illud ob argumenti
diversitatem separavimus, secuti codicem Salisbur-
gcnsem, hosce versus non habet.
•'-Edit.,qui
portare. Videlur deesse allerum versura i
de via ad scholam.
d Exstat hoc carmen cum decem sequeirlibus in fratrurnque polyandrum,
cod. rns. Salisburgensi, ex quo illa alicubi emeuda- nio. Vide
vimus et singulis titulos adjecimus.
e Edit., maxime.
' Hrodbertus. Sanctus scilicet Rupertus priraus'•
cpiscopus Salisburgensis et conditor mouasterii san-
cli Pelri ibidem.
758
A cxxm.
Ad sanctum Paulum.
Hoecloca sancta tenel' proeclarus In orbe magister ,
Paulus, apostolico numeratus in ordine doctor, •
Vas sophioe electura, coelestisproecosalutis,
Sanguine qui roseo coeli penetravit in arcem k.
CXXIV.
1 In Cwmeterio.
Hax oequata solo vilu.it domus inclyta quondam, '
Non tulit hanc speciem, Christi devotus honore
Arnonus proesul humilis; renovare jacentem
Incipit, et melius totam conslruxerat sedem;
Consecrans summis intercessoribus illam.
Principis egregii primo Michaelishonore,
_ Principis Ecclesiee neenon sub nomine Pelri;
Principis el fratrum proeclari, et Patris Amandi;
Ut sanclum, voluit, polyarfdrum fralribus esset.
Vos in pace Dei chari requiescite, fratres,
Donec ab Klheria clamet pius angelus arce :
Surgite nunc promptim terroe de pulvere, fratres :
Vos vocat advenieus judex de culmine cceli :
Cum meritis aniraas propriis assumite vestras :
Ut condigna suis capiat quis prxmia faclis.
Vosque timete diem horis, precor, omnibus illura,
218 Ql,i iegitis versus operis, dum tempus ha-
[hetis,,
Ut vos inveniat veniens lux illa paratos n.
Atque mei memores, supplex rogo, semper in oi;a
f. Dicite ;, Ghriste tuo,° faraulo pius eslo per svum.
Alcuin B dicor ego, jam vos sine fine valete.
CXXV.
Ad sanctam Mariam.
Hoecdomus Ecclesiis aliis ut mater habelur,
Virgo Dei Christi mater quapropter in isla
Cum Christo colitur, precibus quoeservet ovile
Istud ab hoste piis, llagiiamus, semper ubique. ~
CXXVI.
Ad sanclum Joannem Baplistam.
Hoc Baptista potens teneat altare Joannes,
Martyr et egregius simut Anastasius almus.
Hoc Maximilianus item confessorhabebit,
Nos precibus horum Christi pia dextra tuetur;
CXXVIT.
' j) Ad sanctum Paulnm,
Hac Paulus doctor mundi et Benediclffsin itra,
g Ms., prumptim,
h Ms., humilis est,
i Edit., donis.
i Edit., concessit.
k Edit., in arce.
i Hoc carrnen, judice Mabill. Act. Sanet. Ben,
s;ec. iv, part. i, pag. 63, intelligeridum,est de ora-
torio S. Petri Elnonoe, quod Arnonus instaurayit,
id est, coeraeterium esse
voluit, adjuncto S. Michaelis et S. Araandi palroci-
carmen 29
m Ms., supra
n Edil., prumptim,
a Edit., pacalos.
dicite perpetuo.
P Ms., Alchuine.
759 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Atque Columba Pater » magno veneratur honore b.. A
Nos pietas quoruni preoibus simul adjuvet istic,
Ut nobis tribuat Christus bona e dona salutis.
CXXVIII.
Ad sanctum Florianum.
Florlanus magnis [proeclarus d] in orbe triumphis,
Cyriacusque puer, propria cum matre Julitta
Praesenti pariter Cbrisii celebranlur in aula.,
Hic tibi sit petitor vepise, sp.escerta salutis,
CXXIX
Ilem 'ad sanctnm Joannem Baplistam,
Prsecursor Domini magnus Baplisla Joannes
Atque pius proesul pariter Martinus, et ipse
Nomrnibus sacris ista junguntur in ara,
Ante pedes quorum lacrymas hic funde, viator ».
CXXX.
De sancto Virgilio episcopo Salisburgensi.
Quoe cernis veniens, leetor . . . inclyta tecta '
Virgilius fecit, Domini deductus amore,
Egregius proesul meritis, et moribus almus,
Prolulit in lucem, quem mater Hibernia primum,
Instituit, docuit, nutrivit amavit.
Sed peregrina petens Chrisli jam propter amorem, Mauritiusque simul raartyr mirabiiis ille,
Delicias mundi et patriam contempsit amatam.
Per mare, per terras partes pervenit in istas,
Mulliplicare studens tota virtute talentum,
Doctrina) populis et spargere semina.vitoe.
Vir pius el prudens nulii pietate secundus.
Maximus Ecclesise princeps, et claviger autoe
Gwelestis,Christus proprios huic 8 tradidit aguos; „ Mileset E^clesioesimul Alhanasius almus,
Hanc regat oetherio cleraenter nomine Pelrus,
Cum sanclis pariter, quorum hic corpora pausant;
Qui precibus populum Christl tueantur amicis :
Tcmpora deposcant nobis et prospera vitoe
Proesentis, necnon oeterni et gaudia regni.
INSCRIPTIONES ALIiE LOCO-
RUM SACRORUM,
CXXXI.
Ad axam sanctorum Andrece, Laurentu et
Hippolyti,
Hanc pius Andreas meritis tulabUur, arara,
Et levita simul victor Laurentius ignis ;
Tertius Hippolytus, gladio qui colla,subegit.
Qui sqa concedant preces h suffragia nobis,
CXXXIL
Ad aram sanctorum Pauli, Silvestri e( Leonis,
Hauc aram Paulus meritis vivacibus ornet,
Silvesterque simul romanaj gloria gentis,
Eloquio prudens charissiraus > et Leo papa,
Qui nobis favearrt regni ccele&tisab arce.
a In ms, Salish., omisso Pater, scribitur, Columr
banut.
b Edit.in ore.
e Edit., vera.
d Ex ms. Salisburgensi.
e Hic est finis hujtis in codice Salis-
epigrammatis
burgensi : versus reliqui, qui in editis connectuntur,
ioi desunt, atque etiam alterius sunt argumenti, ut
sequilur.
?C0
CXXXIII.
Ad aram tancti Jacobi apostoli, etc.
Filius hac Zebedei Jacobus congaudet in ara;
Namque Dionysio socits simul illius almis :
Gregorio fuerat Roma qui doctor In orbe J,
Deprecor hos Palres nostram defendere vitam.
CXXXIV.
Ad aram beatw Virginis et atiorum sanctorum.
Hic regina. Dei genitrix pia virgo Maria;
Hic quoqiie virgo sacra tecum veneratur Agathes,
Nomine magnifico votis adesto precantum.
Et Petronilla patris proeclari filia Petri: .
Sulpitius proesul proeclanis in urhe Biturca,
Tuque Leutgarius martyr simul atque sacerdos,
] Presbyter egregius nec non Gislarius urnam
B
Defendant precibus semper prsesentibus istam.
cxxxv.
Ad aram sanctoram Joannis evangetistw, Hieronymi
et Mauritii.
Hoc altare tenet Christi sijiistra Joannes,
Presbyter Hieronymus floctor clarissimus orbis,
Hic, rogo, vota ferant ccelesti nostra Tonanti.
CXXXVI.
Ad aram sttnctorv.m Thomw apastoli, Aniani et
Athanasii.
Hic Thoraas colitur, teligit qui vulnera Chrvsti;
Urbis et Anianus proesul pius Aurelianoe,
Qui paciter pleby-mChristi tueantur ab hoste.
CXXXVII.
Ad aram sanctornm Jacobi, Germani et
Vedasti.
Hac Domini frater Jacobus veneratur in ara,
Ut Christi pariter proesulGermanus amatus.
Tertius est junctus Vedastus episcopus almus,
Adjuvet hic horum nos intercessio semper.
CXXXVIH.
Ad aram sanctorum Hrodheroti, Berti et
Ansfridi.
Tres Patres summi, meritorum pondere magno,
Hoectenet ara simul, Hrodherolum nomine clartim,
Pontificemque proeclarum Berlum nomine dictum,
*| Jungitur A^nsCridusistis. et tertius almus.
2,19 CXXXIX.
Ad arqm sqnctorum Philippi, Marcelti et Medardi.
Diseipulum Christi teneat hoec ara Philippum,
Nec non Marcellum sanctum simul atque Medardum,
Pontifices claros sanctis vi.rlutibus ambo .
Auxilio duplici sint hic nohis dona salutis.
f Hoecde basilica cathedrali Salisburgensi a Vir-
gilio erecta intellrgenda videntur, quamvis idem*et.
alia templa pulchro molimine erexerit. Vid. iltiui
epitaphium Analect. Mabill. lom. IV, pag. 527.
g Forte, cui.
b Forte, precor ut.
' Forte, clarissimus.
J Forle, urbe.
761 CARMINA.— INSCRIPTIONESVARLE.
CXL.
Ad aram sanctorum Bartholomwi, GervasHet Pro
tasii.
Qui ad lucem fidei nigros converterat Indos
Bartholomoeushabet proesens hoc apostolus altar,
Marlyrio fratres, necnonque parentibus, illi
Gervasius, illi \F., illic] atque Protasius almus,
CXLI.
Ad aram sanctorum Matthwi, Cornelii et Cypriam.
Scriptor evangelicus servet hanc Mattheus aram,
Cornelius proesulRomana et raartyr in urbe,
Et decus Afrorum Cyprianus, martyr et ille;
Ante pedes quorum lacrymas spei fundite, fratres.
CXLII,
Ad aram sanctorum Simonis, Hilarii et Remedii.
Hanc Jacobi frater, hanc Simon aposlolus aram
Exornat, meritis et proesulHilarius almus,
Francorum doctor amatus.
Reinediusque siraul,
Hi pietatis ope nobis suffragia laudant.
CXLIH.
Ad aram sanctorum Thaddwi, Felicis et Samsonis.
fhaddeus egregius... doctorque minister ;
Prcsbyter et, vero diclus cognomine, Felix,
Et Samson fidei decus proefortis honestoe,
Hanc aram pariter meritis, et lecta tuentur..
CXLIA
Ad aram sanclorum Apollinaris, Gregorii et Pan- Michael, ante Deum coeli qui assistit in arce;
cralii.
Proelia qui mundi vicerunt pace Tonantis,
ct mensa in ista:
Martyres magni jungunlur
Doclor Apollinarismartyrque Gregorius almus
Pancratius urbis.
Romanaequepuer...
CXLV.
Ad aram sanctorum Patricii et atiorum Scotorum.
Patricius Cheranus Scotorum gloria gentis,
Atque Columbanus,Congallus, Adomnanus atque,
Proeclari Patres, morum vitoequemagislri,
Hic precibus pietas horum nos adjuvet omnes.
CXLVI.
Ad aram sanctarum virginum Scotiw.
Virginibus sacris procsens hoecara dicata est,
Quarum clara fuit Scotorum vita per urbes.
Brigida sancta femina, Christo simul ita fidelis;
Hoecnobis salutem per suffragia sancta rainislrat.
CXLVIL
Ad aram sanclw crucis.
Aspice, tu lector, nostroepia signa salutis,
Ecclesia; in medio.... mirabile domuu;
Pro mundi vita, mundi jam vita pependit:
Pro servis moritur Dominus, quem sancta voluntas, Marcida qui rtguis humectant imbribus ora,
Viveret ut servus, sempersit cum sanguine servum. Ac genibus lundunt curvato poplite terram :
lloc memor eslo crucem videasque in luinine <>stan- Dura veniam fuso lacrymarum fonte merentur,
[tem,
El mox ante Dei faciem feliciter ora.
Corpore sterne soium, scande sed pectore coelum,
Proque tuis culpis lacrymas efftinde calentes;
« Locus corruptus.
° Ferle, salulis spes.
c Forte, voluptas.
762
A Sit libi certa salus spei b pietate pcrenni,
Qui redimit mundum, immaculato sanguine, totura,
Quique suis famulis clemens peccata remiltit.
Hic quoque sit nobis sacroe spes magna salutis,
Agmine apostolico quoniam hoecara refulsit,
Et simul Helenoemeritis vivacibus almoe,
Quseinvenisse crucis fertur mirabile lignum,
In quo Christus honor mundi, laus, vita pependit
Duin fuit altithronus pro nobis talia passus,
Quid nos hunc famuli debemus ob ejus amorem
Jam, nisi nunc illi nosmet quoque tradere totos?
Sit Deus ille nobis charitas et tota voluntas c
Laus, honor et virtus, potus, cibus, orania Christus.
CXLVIII.
Ad templum sancti Martini, Brictii et Christophori.
B Mariinus proesul loto venerabilis orbe,
Brictius et famulus Christi, pius alque sacerdos,
colitur hac martyr in aula,
Christophorusque.,,.
Hi templi ingressum precibus lueaiHur ab hoste.
CXHX.
In limine templi beatw Virginis, sancti Michaelis et
sancli Stephani.
Hic fessus veniens primo subsiste, viator,
Et regem cceli mox corpore pronus adora,
tibi sanetorum assiste precando,
Auxiliumque
Ut te suscipiant gremio pielatis in urbe.
Virgo Dei genitrix clemens et sancta, benigna;
Levila Stephanus magnus protomartyr in orbe :
Qui te majoris ducant ad limina templi,
C Et tua vota ferant tecura, pele, semper ubique,
Prospere deducanl, reducant ct prospere portis.
Tuque viator ovans Cbristum laudare memento,
Ut te conservet pergentem Christus ubique.
CL.
Ad templum Christi Salvatoris.
Hac colilur Chrislus, mundi salvalor, in aula,
Qui regit imperio pelagum, terramque polumque,
Ipse monasterii hujus loca tota gubernet,
Protegat, amplificet, conservet el omtiibus horis.
CLI.
d In ecclesiamet in laudem beatw virgmis Mariw.
Hanc aulam Domini servat tutela Marioe,
Cui veneranda rudis sacrantur culmina templi,
Et nova consurgunt sacris vexilla triumphis.
0 Hac celebratur honor sacroegcnilricis in aula,
Quoeverum genuil lumen de lumine Patris,
Quem clamant Tilan almo spiramine vates.
Femina proepollens, tu sacra puerpera virgo,
Audi clementer populorum vota precantum,
El crebris precibus delent peccamina vitoe.
Hoec,inquarn, virgo, coelestipignore fceta,
Edidil ex alvo salvantem soecularegem,
Iinperiurn mundi solus qui jure gubernat,
d Carmen lioc inter Walafridi Strabi pocmata edi-
lum esl, ut ojia pleraque Alcuini (Qnercetanus, car-
mine 2).
763 B. F. ALBINl SEU ALCUINlOPERUMPARS VI. 70*.
Ut dudum angelico discit virguncula fatu, ALCujus proestabat defunclis umbra medelam :
Cum Pater altisonus Gabriel misisset ab aslris. Dum sani rursus redeunt ad lumina vitoe, '
Hoecfuit, egregius quam promit carmine vates, Quainvis ante nigroelustrassent limina mortis.
Qui Solymis quondam dives regnavit in arvis : Hic quoque poplitibus, nec non el crure gemello,
220 Hortus conclusus fldrenti in vertice vernans. Claudum restaurat fretus virlute Tonantis;
Fons quoque signatus coelesli gurgitepollens; Et cito sanatis proecepitpergere planlis,
Necnon el turtur ircmulus. Cui proescius infit Quem pritis ad templum geslabat forte propinquus*
Angelus : En sobolem generabis, virgo, perenncm, Hic etiam binos mulctavit morte malignos,
Atque puerperium paritnra puerpera gignens Qui pretium fundi celarunt fraude nefandum.
Filius Aliilhroni faustus vocitctur in oevum• Insuper et raagicum falsi phantasma Simonis,
Spiritus e coelo veniet sanctissimus in te, Funditus evacuans, tetras detrusit in umbras;
Virtus ecce tno confert umbracula cordi. Romanum vulgus solvens errore vetusto,
Patris obumbrabit te, Virgo, celsa potestas, Qui proecelsarudis seandit fastigia lurris,
Quo diclu matri turgescunt visccra fcelu, Atque coronatus lauri de fronde volavit,
Qui genitus miinduin miseranrla labe resolvit, Sed mox oethereasdemittens fructifer auras,
* *' Ceruuus ad terram, confractis ossibus ainbo,
Atque crucilixus polluta piacula tersit.
CLU. Corruit, et Petro cessit victoria belli,
« VersusAlcuinide ecclcsiasancti Liutgeri. Qui cruce confixus gaudens tormenta luebat,.
Hic Pater egregius meritis Bonifacius almis Horrida crudelis passurus vulnera ferri.
Cum sociis pariter fundcbat sanguinis undam, Quem Deus, oelernisornatum jure triumphis,
Inclyla niarlyrii sumentes stemmata sacri. Arblter oranipotens ad coeliculmina vexit.
Terra beata nimis sanctorum sanguine dives ! CLIV.
Transvolat binc victor miles ad proeraiacofeli, Sancti Pauli apostoli.
Ultima cespitibus istis vestigia linquens. Saulus, qui sanctas mulctavit carcere lurbas,
Suadeo quaprop!er, curvato poplile, snpplex, Credulus elTicitur,mutato noniine Paulus :
Tu, quicuuque legis, terris his oscula fige. Plurima frugiferis dispergens semina verbis,
Spcs tibi magna fiat, lacrymas ascendere cooluiu De quo sacra seges mundi succrevit in occa.
Hinc potuisse luas, fultas patronibus b istis, Quem Deus infuliimcoeliclamavit ab arce,
Hic manel ille cruor cuncto pretiosior auro, Quid me persequerisdura cum calce refragans?
Membraque ccelesti rore hic perfusa quiescunt. r; Ergo diem ac noclem ponti sub gurgite mersus,
Adjuvat hinc Paulus doctor, Bonifaciusinde, Magna supernariim meruit spectacula rerum.
Hoecillis quando constat simul auta dicala. Tertia ccelorum raptus fastigia scandit,
CLIII. Atque poliproceres vidit cura mente maniplos.
c De basilicissanctorum apostolorum sancti Petri. Quem pythonissa procax clamavit voce proterva,
Hanc Petrus absiiiam d sanclorum sorte coronat, Spiritus abscessit, Paulo purgante puellam,
Claviger oetlrereus, qui porlam pandit in oetbra, In vacuasque procul fugiens evanuit auras.
Janilor oeterna:recludcns limina viloe. Effebumpuerum, luslrantem tartara raortis
Omnibus hic geminum digcssit dogma per orbera, Suscitat, in proprias anima penetrante medullas..
Quod binis constal descripturn rite libellis •, Nonne magum merito geminis fraudavit occtlis,
Pectore qni patulo Christi proeceptacapessantr Cerneret ut nunquam splendenlem lumine Phoebum?
Ut prius oequoreascaptabat recte catervas, Cruribus atque suris claudum restaurat oegrotum,
Linea squaniigeris extendens vincula tunnis: Quem fortuna prius gressu privavit egenlem.
Sic homiuum cuneos, mundi de gurgite raptos, Sicque Patrem populi f qucm febris torsit anhela,
Dncit ad oeternunicoelesliremige regnum'; Torridus atque calor, frigidus 6 brumale coquebat.
Ut tibi Salvator vera cum voce spopondit, ]0 Nec non extales multa... pcena pudenda h.
Quando piscanlem panda de puppe vocabat. Curavit cilius, Domino tribuente, medelam.
Qui ponti pedibus calcavit cacrulaglauci, Dum sarmenla prius glomeraret Paulus ad ignem,
Se:l mare mergentem turaidis non sorbuit «ndis : Torribus ut pellat brumosis frigida nimis,
Dextera dum Chrisli turgentia mannora pressit, Vipera dira manum lethali dente momordit,
o S. Liittgeri. Id esl, de ecclesia S. Bonifacii a stolorum. CATHF.LINOT in ms. — Non assentior viro
sancto Liudgcro constructa. Hoc carmcn recenset alias doctissimo, cum nulla hujus conjecturae ratio
Allfridus scriplor Viue sancti Liudgeri cpiscopi Mi- appareat; et carmina sequentia de reliquis aposlolis
migardefordensis apud Wcslphalos priuii. MAIIILL. quoeejusdem profecto sunt auctoris, ad illum locum
Acl. SS. Bened.socc. iv, part. i, pag. 24. perlinere haud videantur.
'» Patronibus, a patron vel patrones. Vid. Gloss. e Rile libellis. Duas intelligit Epistolas Petri apo-
Cangii hac voce. stoli canonicas, quoe Christi proecepta et fidei dog-
c Editum est hoc carmen cum sequentibus unde- mata continent.
cim inter Strabi poemata. QUEIICET. carm. 4. ' Leg., Publii.
d Hanc Petrus absidam. Forle ecclesiamTanelen- s Forlc, frigus el,
sem in Anglia, .quam Eadburga alibalissa eodern h Locus corruplus.
pene tempore oeJilicavit in honorem principis apo-
765 CARMINA.— INSCRIPTIONES VARLE.
Sed Paulus gelidum non sensit vulnere virus,
Loedere nec sanctum valuit crudele venenum.
Denique squamosa conteclum pelle celidrum a
Protinus in fiainmas torrendum tradidit atras.
Postqnam complevit labentis tempora viire,
221 Martyrium ruforoquoesivitsanguine sacrum,
Purpureusque cruor b venaruni fonte cucurrit.
Ossa legat lellus quanrvis modo mole sepulcri,
Attamen in proceras ascendit Spiritus arces,
Coetibus angelicis, nimbosa per oethera, ductus.
CLV.
Sancli Andrew apostoli.
Hic simul Andreas lempli tutabitur aram,
Pelri germanus, qui quondam funera tethi
Horrida perpessus, sacrata carne pependit :
Quem Deus Oceani lustrantem fru>tra c pbasello
Ccelitus ascivit gradiens per lillora pouti ;
Protinus Andreas compunctus voce Tonantis
Credidit oeternumsalvantem soecularegem,
Pendula capturaeconieranens relia spretoe,
Et dicto citius Christi praecepta facessit.
Quis numerare valet, populosis oppida turbis,
ltlius eloquio quoefana profana fricabant,
Credula pandentes regi proecordia Chrislo ?
Nempe vicem Domino solvebat calce cruenta,
Dum crucis in patulo snspcnsus stipite martyr,
Ultima mortalis clausit spiraeula vitoe,
Purpureas sumens Christo regnarite coronas.
CLVI.
Sancti Jucobi apostoli.
Hic quoque Jacobus, crelus genitore vetusto
Dilubrum sanclo defendit tegmine celsum,
Qui clamanle pio ponli de margine Chrislo
Linquebat proprium panda cum puppe parentem.
Priinitus Hispanas d convertil dogmale gentes,
Barbara divinis convertens agmina dictis,
Quuepriscos dudum ritus, et lurida fana,
Diemonis horrendi decepla fraude , colcbant,
Plurima hic prasul patravit signa slupendus,
Qure nunc in charlis scribuntur rite quadratis.
Hunc trux HeroJcs, regnat telrarcha tyrannus,
Percussum machsera crudoli morte necavit:
Quempater excelsus, qui sanctos jure triuniphat,
Venit in oethereasmeritis fulgentibus arces.
CLYII.
Sancti Joannis apostoli et evangelislw.
Nec minus interea glomeretur virgo Joannes,
Quem germana simul juiixit concordia Christs,
766
A Dum pandam vetulo linquit cum patre carinam,
Retibus oequoreas claudentem marmore praedas,
Qui prius algosis verrebat coerula remis,
Piscibus insidias ncclens sub gurgile ponti :
Sed clamanle Deo luclantes litlore*lymphas,
Reliferamque navem caro cum fratre relinquit,
Et Dominum sequitur, coeliqui regnat in arce.
Hic fuit egregius Chrisli regnantis alumnus
Omnibus anterior, magno dilectus amore,
Quem rex extorrem, Romoequi regna regebat,
Trusit in exsilium, cymba trans coerulaveclum.
Exsul qua positus rerum spectacula plura
Crevit e in exstasi, ccelcsti numine fretus,
Quoemodo merabranis per mundum scripta leguntur.
Pausatque Epheso f proefatus corpore proesul,
B Preemiasumpturus, cum clanget classica salpix *
Ultima dum priscis labuntur tempora soeclis.
CLVHI. v
Sancti Thomw apostoli.
Hic Thomas Didymus, nomen sortilus Achivum,
Servat sacratum sarta testudine templum;
Vulnera qui tangens crudeli cuspide gesta,
Credidit extemplo salvantem soeclamonarchum :
Quamvis anle foret sociis incredulus almis,
Atque fidem dubio gestarel corde sinislram,
Dum chaas inferni, surgens de morte Redemptor
Linqueret obstrusum, vasta comitante calerva.
Sed mox amhiguum converlit rubra cicatrix,
Discipulo palpanti trucis vulnuscula ferri,
Dum foribus clausis, trepidans qua turba latebat,
C Pacifer intraret Christus Salvator in aulam.
Hunc igitur soboles misit veneranda Tonantis
Eoas gentes almis convertere Biblis h
Plurima magniiicis patranlem signa triumphis.
India tuvn sacris coluit simnlacra nefandis,
Doctrinis velerum slolidis instructa parenlum ;
Sed confusa fide in Tboma lucrante salulem
Credidit in Christum, coeli qui sceptra gubernal.
Deni;;iie transacto proesentis lempore vitoe
Protinus oelhcreum Thomas lnstravit Olympum,
Quem fani flamen veteris cultorque sacelli
Sanguine rorantem rigido transverberat ense,
Praemia sumplururn, cum tellussponte dehiscet,
Omuia de priscis »:t surgent corpora tumbis
CLIX.
Sancti Jacobi apostoli.
Nec non Jacobus, Christi rnatertera i crelus,
Et consobrini felici nomine fretus,

a Forle, colubritm. d Edit., Spnnas.

b Purpnreusque cruor. Auclor sermonis 11 in edit.
Paris. Oper. S. Amhro.ii, pag. 141, et auct. serm.
50, tom. VI Oper. S. Chrysostomi,pag. ^!!7, scribuut
trniicum sancti Pauli capul lacte pro sanguirie ma-
nasse : sed haec nullo antiquo auctore probantur;
et Alcuiiius, uf ex hoc loco probaliir, factum igno-
ravit. Vid. Tillemont. Menioires, lom. 1, not. 80
sur saint Paul, pag. 538, edit. Paris, anno 1701.
c Frustra. Legendum ftnstra, ut infra carmine
163. Flustrum vero esl aqua vel unda crispans,
et dicilur a (luo, /luis. Ducange Gloss., voce Flu-
strum.
c Forte, crevit a cerno.
f Edit., effwto.
s Saipix. Tuba. Vid. hanc vocem soepius apud
Ducange, Gloss.
h Etfit., Billis.
i Matertera. SequiturhicAlcuinusS.Hicronymum,
Vcn. Bcdamet alios, qui Mariam Cleophse, Jacobi
Minoris matrem , veraai beatse Virginis sororem
fuisse credebant, textum S. Joannis cap. xix, 25,
accipientcs sccundum litteram. Vide de hac re cri-
ticos fusius traclantes, nominatim Tilleraont. loc.
it., not. 2 sur la sainte Vierge, pag. 458.
767 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Hanc sedemDomini de summo servat Olympo,
Quem plebs Judoeasoevobacchante tumultu
Pulsum de pinna fullonis fuste necavit.
Quod Christum populis, scandens fasligia lerapli,
Concionaretur crebro sermone sacerdos.
In cujus genibus pellis callosa refertur,
Dum crebris vicibus oraret voce Tonantem,
Poptilibus flexis tundens pavimenta sacclli.
Lanea villosi sprevit velamina pepli,
Linea brumosi sumens mantilia flabris.
Sic quoque flagranlem contemnens corpore nar-
[dum,
Thermarum penitus neglexit pectore pompam,
Non cirros capilis, ferrata forcipe, dempsit,
222 Ncc culter malas vestis lanugine rasit:
CIIJIISvirlutum tanta proeconiaconstant,
Ut vindicta necis, quam dira morte luebat,
Interitus fieret Solyme, populiquc ruina a.
Dum Titus coesar, densa comitante calerva,
Urbem ferriferis vallaret millibus amplam,
Cum genitore simul, Romanis arcibus orto ;
Donec dira fames consumpsit strage catervas,
Moenibusobstruclas et muri carcere septas.
Tempore, quo teherum mactavit femina natuin
Insuper assandum verubus transfixit acutis :
Quem coctum laribus crudelis matcr edebat,
Humanoepenitus naturoejura resolvens;
Horresco referens, Effebi funus acerbum.
Sic vindicta crucis mulctavit clade nefandos :
Sic quoque Jacobi mulctavit passio sontes.
Undecies centena simul cecidisse leguntur
Millia, per miseram, moribundis civibus, urbetn :
Insuper ct centum vendunlur raillia passira,
Quos rigidus ferri neglectus mucro reliquit,
Et famis exlgua perierunt funera stipe.
CLX.
Sancli Philippi apostoli.
Ilic quoque commemorat metrorum coma 1'bilip- Hanc scriptorverax expressit Mallheus otim,
[pura,
Quem pius oethraliditavlt gratla Chrislus;
Barbara qui docult doctrinis agmina sacris,
Credere per Scythiarasalvantem soeculaChristum :
Qui dudura tetra torpebant mortis in umbra
Auctorera lucis tenebroso corde negantes,
Atque creaturoc famulanles ordine verso.
Douec apostolicam hauserunt aure loquelam,
Limpida perpetui cernentes lumina Phoebi.
Omnes certatim merguntur gurgite sacro,
Flagitium sceleris purgantes fonte lavacri.
Inde Asiam properat, sanctis converterc biblis,
Idola qu;e dudum decepta fraude colebat.
Sedula b sed citius pandit proecordiaChristo,
Splendida discipuli dum fantis verba capessit.
Sed fclix Asioeconvertit dogmale regnum,
In qua post obitum fatali sorle quiescit,
« Descriptio cxcidii Jerosolymitani, qiiam Icgasi
apud Joscphum, de Bcllo Judaico.
b Al., credv.ta.
' Al. mirificis.
768
A Cujus hoc templum sacrata tuebitur ara [Al., arcaL
CLXI.
Sancti Bartholomwi apostoti. -
Ultiraa terrarum proepollens India constat,
Quam in tres partes librorum scripta sequeslrant,
Idola quoecoluit paganis dedita sacris. t
Sed Bartholomeusdestruxit lurlda fana,
Effigies veterum confringens jure deorum,
Hebrea quem clamat peregrinis lingua loquelis.
Proles suspcndentis aquas in nubibus atris,
Humida nimbosisdum stillant oethera guttis,
Quot [quem] signat procerum cceleslis dona pro-
[fundi
Ut quondam cecinit Psalmorum carraine vates :
B Ecce latex rorat tenebrosis mibibus aeris.
Post hoecmartyrii mercatur serta cruenla
Et sequitur Dominum psctus cum [Al., in] stigmate
Christi
Cujus hoc templum veneranda tuebitur ara.
CLXH.
Sancti Matthwi apostoliet evangelistw.
Ifaltheus egregium describens dogma salutis,
Hebrea per simplum digessit dictalibellum,
Plurima sanclificis c narrans miracula soeclis,
Quoe modo per «nundum divulgant scripta triqua-
[drura.
Quem Ft«on fiuvius, paradisi fonte rednndans,
Tropiea portcndit pandens mysleria rerum.
Fontis designat Salvatorjurefiguram,
' De
quo quadrifluis decurrunt fluwina rivis.
Quattuor ut quondam, nascentis origine soecli,
Limpidaper latum fluxerunt fiumina mundum ;
Quo rubros ftores, et prata virentia gtebis,
Gurgitibus puris, et glauco rore rigabant :
Sic doctrina Dei fluxit, de fonte quaterno,
Arida divinis irrorans corda scatebris.
Quemque propheta Dei, sacro spiramine plenus,
Humana specie vidit signarier olim;
Quod Christi patres, et avos numeraret avorura ,
E queis Salvator noster cunabula sacri
Sumpserat, in mundo sacrata d piacula demens «
CLXIH.
Sancti Simonis apostoli.
D
Simon Zelotes, nec non Cananeus idem,
Inter apostolicos Petri cognomine funclus ',
Coetusqui docuit gentiles dogma supernum,
Ut celsum peterent ccelesli tramite regnum.
Cnjus in hac aula sacra servabitur ara,
Cum polus et tellus, ac ponti flustra fatiscant
Donec supremis scintillent soeclafavillis,
Et mundi moles, montes, collesque liquescant,
Atque creaturoc, cerarum tluxus ad instar,
Machina succumbat, flamma crepitante, per orbem.
d AL, scelerata.
" Edit., clemens.
' A1., fretus.
 769 CARMINA.— INSCRIPTIONESVARLE. 770
CLXIV. A Qui Dominumlucis, redimentem sanguine secla,
Sancti Judw Thaddwi apostoli. Vendidit, ut cupidus fulvum nuraisma capessit.
Supremus numerum conclaudat Taddeus almus, Matthias idcirco, spreto latrone nefando
Cui cognomen erat proeclarum Bibleus [Libbeus] In Dominofretus numerum supplevit eumdem,
[olim, Junctus apostolieis gratatur jure triumphis.
Quem duxisse ferunt «, Christi cura grammate soe- CLXVII.
[clum b Ad sanctam crucem.
Abagaro, quondam qui regni sceptra regebat: Vexillumsublime crucis venerare fidelis,
Postquam tartareum damnavit morte tyrannum, Qua qui se munit, tristia non metuit,
Et tetris erebi gaudens emersit ab antris, Crux benedicta nitet, Dominus qua carne pependit,
Exin sidereumGbristus ascendit Olympum. Atque suo ctausit funere mentis [F., mortis] iter.
Dicilur hic etiam vulgatb nomine Judas, Hic auctor vitoemortem moriendo peremit,
Cujus proesentilaudes celebrantur in aula : Vulneribus sanans vulnera nostra suis.
Qui nobis binum facundofamine biblum c CLXVIII.
Edidit, antiquas promulgans ore loquetas, Ad temptum sancti Michaelis archangeli.
223 Quas Enoch prisco descripsit tempore vates, B Ante thronum oeternifelix qui regis in oevura,
Ante rapax mundum quara pontus plecteret undis, Michael summa in arce. minister ades ;
Dicens : Ecce venit Dominus cutn millibus almis, Aligerosqueinter soCiosper secla manenlis
Ponere judicium cunctis habitantibus orbem, Luminis, et pacis regna beata canis :
Quos nubes appellat aqua stillante carentes, Protege, quara terris tibi jure dicavimus aulam,
Frigida quas rapidis dispergunt flamina ventis : Optantes precibus scandere ad astra tuis.
Nec non arboribus sterili de stipite natis Igneaque infesti noceant ne tela draconis,
Comparat, autumni quoefructum tempore perdunt. Continuam infirmis pande benignus opem.
Sic quoque spumiferis undarum fluctibus oequat, Quatenus expteto belli proesentis agone,
Errabunda vocans ccelorumsidera sontes, Ad palmam vitoenos tua dextra levet.
Queis servata restat tenebrosis poenaprocellis. CLXIX.
Nempe feras gcntes, et ponli barbara regna, De catenis sancti Petri apostoli.
Judas ad Dominumdoctrinis flexerat almis; His solidata fides, his est tibi, Roma, catenis,
€ujus in Armenia sopitum morte cadaver, Simplicro nunc ipse dedit sacra jure tenere.
Exsurrecturum fatali fine, quiescit: Libera semper eris : quid enim non vincula proestent,
Sed tamen oethereaslustravit spiritus arces. C Quoetetigit, qui ctincta potest absolvere? cujus
CLXV. Hoecinvicta manus, vet relligiosa triumpho
Poetw oralio ad duodecim apostolos supra taudatos. Meenianon ullo penitus quatientur ab hoste.
Jam bis sena simul digessi nomina Patrum, Claudit iter bellis, qui portam pandil in astris.
E quibus Attilhrono conversus credidit orbis. CLXX.
Hos precibus verna d crebris, et pectore fulvo, Sancti Pauli aposloli intercessio.
Ut mihi clementer noxarura pondera laxenl; Oinnipotens genitor, cunctis qui gentibus almumt
Et veniara dantes commissa piacula solvant: Egregio Pauli fundis ab ore jubar.
Quatenus in requiem divina gratia e fretus, Elius nobis precibus da gaudia, regna
Ultimus ingrediar, Christo pugnante, per oethra. Nos cujus monitis poscere celsa jubes.
CLXVI. CLXXI.
Ad templumsancti Pauli apostoli.
Sancli Matthimapostoli.
Hoc sacer observat dilubrum Matthias almum, Qui cruce munitus superas fera proeliamundi,
Unus qui fertur de septuaginta fuisse Felicesque trahis victor ad aslra choros.
Serva [Ed., soeva], Paulc, tui veneranda sacraria
DiscipulisDomini, qui sacrum dogma docebant.
Quem Deuselectum signavit sorle superna, [templi,
Ne latro depopulans vastet ovile tuum.
Dum Judas Scarioth, stropha deceptus iniqua, CLXXII.
Culmen apostolici celsum perdebat honoris, Ad templum sanctotum Stephani et Laurentii
Atque fibras olidas tetro cum viscere fundit, martyrum.
Cura crepuit raedius laqueo suspensus ab alto ; En Stephanus lapides suffert, Laurentius ignes,
« Quem duxisse ferunt. Judam Thaddocum,post b Leg. scedam.
Christi ascensionem, Edessam ad regem Abagarum c Binum... Biblum, id est binum Iibrum, unum
missum fuisse, sanctus quoque Hieronymus credidit tantum exstat apostoli Judoe scriplura, Epistola
(In Matth. cap. x, 4). Alii vero scriplores existimant nempe canonica omnibus fidelibus, in Deo Patre
sanctum Hieronymum non bene dislinxisse inter dilecliset a Christo Jesu vocalis, inscripta; aliud scri-
Thaddoeum apostolum et alium Thaddoeum unum ntum ab Ecclesia receptum iguoratur. Nam Pseudo-
ex 70 discipulis, quem EusebiusHistor. Eccles. lihr. Evangelium, divi Judoe nomine personatum, Gela-
i, c. 13; libr. u, c. 1, a sancto Thoma apostolo mis- sius pontifex improbavit. Mirum si id Alcuinum
sum, paulo post ascensionem Christi in -coelum, ve- latuit.
nisse Edessam memorat ad regem Abagarum. Til- d Forte, veneror.
lemont. J. cit., not. 5 sur saint Thomas pag. 613. ' Leg. divinomunere.
771 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Perque iter angustum regna beata petunt.
Jure micat rutilo levitarum aula colore,
Quos vitoead palmam mors preliosa vocat.
CLXXIII.
Ad aram beatw virginis Mariw.
Virgo Dei genitrix, nostroeregina salutis,
Hic precibus famulis auxiliare tuis.
Hoc altare luis quoniam est venerabile votis>
Virginibus sacris laus, decus, atque salus.
CLXXIV.
Ad ecclesiam et aram beatw Virginis.
Haectibi sancta domus sancta est, sanctissima Virgo,
Virgo Maria, Dei ac genitrix intacta Tonantis.
Perpeluam mundo genuisti virgo salutem,
Quapropter mundus totus te laudat ubique.
En ego quippe tuus famulus le laudo Catncenis ;
Tu mihi dulcis amor, decus, et spes magna salutrs.
Auxiliare tuum servum, clarissima Virgo ;
Vox mea te lacrymis pulsat, mens ardet amore:
Nec non cunctorum precibus hic annue fratrum,
Ad te qui clamant: Virgo, tu gralia plena,
Per te conservet semper nos gratia Christi.
Quisque legas versus dic : Christe, tuere poetam,
Hoecquoque mensa tuo sacrata est nomine, Virgo,
Tu regina poli, campi flos, lilia mundi,
Hortus conclusus, vitoefons, vena salutis.
Accipe clemenler famulorum vota tuorum,
Atque Deo Christo humili rogo redde precatu.
CLXXV
Ad aram sancti Martini.
Hoc altare tibi constat, Martine, dicatum,
Confessor mcrilis magnus in orbe piis.
CLXXVI.
Ad sanctum Joannem Baplistam.
0 Baplista potens, tinxisti in JordaneChristum,
Hic precibus lava crimina nostra tuis.
224 CLXXVII.
Ad aram sancli Aniani.
Hac pius Anianus sacra memoratur in ara,
Confessor Chrisli sanctus in ore sui.
CLXXVIII.
Ad templum et altare sancti Medardi.
Hoec cst aula quidem saricli veneranda Medardi;
Haud minus allare hoc illius esse liquet.
Huc quicunque fide veniat, sua crimina flere,
Ob meritum sancti, hic accipiet veniam.
CLXXIX.
Ad aram sanctorum Quintini et Dionysii.
Hac duo praeclari Patres venerantur in ara,
Quintinus siquidem, sanctus Dionysius atqtte,
Hicconfessor erat Christi, sed marlyr et ille;
Ad Dominum prosil quorum intercessio nobis.
CLXXX.
Ad aram sanctorum Salvii et Amandi.
Salvius hanc aram, magno quoque ... Amando a
Amplectuntur enim menlibus ambobus b
Ambo florentes virtutibus, amboperenni
» Forte, magnusquoquesanctus Amandus.
b Forte, ambo suis vel piis.
77*
A Coelorumregno, credimus, ut maneant.
CLXXXI.
Ad ecclesiamet aram sancti Mauritii
Victor ab hoste redit, divino munere clarus,
Dura [F., cum] legione sacra, viclor ab hoste redit.
Proelia pace Dei Mauritius ardua vicit,
Exsuperans mundi proelia,pace Dei.
Hoec domus, ecce, suo titulata est nomine sancta,
Fulgeat et mcritis, tioecdomus ecce suis ;
Cujus honore sacrura et micat hoc altare dicatum,
Gaudeat et populus eujus honore sacro.
CLXXXH.
Ad aram sancti Joannis Baptistw.
Ara dicala tibi micat hoec, Baplista Joannes;
Laudibus hanc dignis semper memor esto colendam.
" Qui Dominum sacris meruisti tingere in undis,
0 felix I precibus nostras hic ablue culpas.
CLXXXHI.
Ad sacellum sancti Martini.
Hoc defcnde tuis precious, Martine, sacellum
Sancte, piis, simul et nostras dignare rogatus
Exaudire, Pater, varios ac deprime fluclus
Cordis, ut oeteruamvaleamus carpere vilam
CLXXXIV.
Ad ecclesiam sancti Stephani martyris.
Hsec (domus) oeterna micat Stephano protomartyre
[magno,
Qui veniam inter veniam c Iapidantibus illum
Deposcit; Christi sacra est exempla secutus.
., Adjuvat ecce suis precibus plus marlyr amicos.
L CLXXXV.
Ad templum sancli Pelri apostoli.
Petrus apostolico conservet nomine semper,
Prseolarus princeps, tecta sacrata sibi.
Qui clavem coelimanibus deportat honeslis,
Clementera nobis pandat ad astra viam.
CLXXXVI.
Ad aram sanctorum archangelorum.
Hanc regat omnipotens Michaelangelus aram,
Per quem viclus erat perfidus ille draco,
Etprocul ejecvuscelso de culmine coeli
Qui culpare cupit semper in ore pios.
Jungitur huic Gabriel, socius venerabilis, aroe,
Qui virtute pia fulget in arce poli.
j) Cujus ab ore sacro mundi generare salutem
Didicit oeternum, virgo Maria, Deum,
Additur his Raphael, oculos qui forte Tobiae
Sanavlt, natum duxit et ille suum.
Hos tres hic precibus nostris astare precamur,
Audiat ut famulos Christus ab arce suos.
CLXXXVII.
Ad aram sancti Joannis Baptistw.
Hanc Baptista potens meritis lutabitur aram,
Qui Dominum Christum tinxit in arnne sacro.
Hic electus erat matris de venlre; Tonantis
Vox Verbi, el nostrae praeco salutis eral.
Hic fuit egregius Christi paranymphus in orbe, .
c Forte, indignis venia.
773 CARMINA.— INSCRIPTIONES VARLE.
Iste Dei digitis agnum monstravit adesse,
Sanguine qui mundi crimina cuncta tulit.
CLXXXVIII.
Ad aram sanctorum Stephani et Pauli apostoli.
Hac Stephanus colitur magnus protomarlyr in ara,
Grandine qui lapidum regna beata petit.
Et precibus cujus, nimium mirabile dictu,
Saulus erat subito Paulus in orbe piis.
Bestia mane rapax, spolia quoe vespere tractat,
Iste preces nostras adjuvet ipse suis.
CLXXXIX.
Ad aram sancli Laurentii marlyris.
Quem nec flarama vorax vicit, Laurentius aram
Sanguine conservet hanc, rogo, martyrii.
Iste Dei Christi mandata implevit amore,
Pauperibus tribuens, quidquid habebat inops.
Divitias sxcli contempsit habere caducas,
Perpetuas Christi ut possit habere polo
cxc.
Ad aram sanctorum Quintini et sociorum martyrum.
Hoc altare pius servet Quintinus ab hoste,
Sanguine qui sacro regna beata petit.
Huic quoque junguntur laicorum turba piorum,
Qui petiere polum, sanguine martyrii.
CXCI.
Ad sanctos Mauritium et socios marlyres.
Hoecloca Mauritius merilis vivacibus ornet,
Egregius martyr cum legione sua :
Quorum mira fides animi, et constantia mira,
Commeruit laudes semper in orbe pias.
CXCII.
Ad aram sanctorum Dipnysii et sociorum martymm.
Pontificalis apex servet Dionysius aram
Hanc, rogo, cum sociis martyribusque aliis.
Quorum scriba tenet ccelesti in arce libeltos,
Ante Dei faciem nomine perpetuo.
CXCIII
Ad aram sanctorum Germani el aliorum.
Confessor fidei meritis et nomine clarus
Germanus proesul,pastor et ipse pius :
Cui confessorum hac jungitnr agraen in ara,
Nos precibus quorum servet ubique Deus.
CXCIV.
Ad aram sanctorum Mariini el aliorum.
Hacsacratus amor[F., honor] Martini fulgetinara, D Hic pariter fulgent sapientes qiiinque puelloe,
Quem colit Europa, quem simul orbis amat.
Agmina sacra cui raagna junguntur honore
Sanctorum pariter, per pia vota fidei.
225 cxcv.
Ad aram sanctorum Remedii et aliorum.
Hanc Pater egregius, doctorque Remedius aram
Cuin sociis viloe, servat ubique suis.
Quospia cura simul mensa satiavit in ista,
Qui erexit illam, quique dicavit eam.
CXCVI.
Ad ecclesiamsancti Benedicli abbatis.
Hoec, Benedicle, tibi, pius abba monacbus,
Confessor vester, tecta dicata mancnt.'
774
\ Turba monachorum celcbrat te sancta per orbem,
Quortim vita fuit famine scripta tuo.
Te quoque sancla cohors fratrum specialiter istic,.
Assiduis precibus, laudat, honoral, amat;
Iloec quibus aula patet nocturno temporc semper,
Hic orare docet, fundere el hic lacryinas.
Horum, sanctc Pater, precibus hic semper adesto.
CXCVII.
Ad aram sanctorum Hieronymi et aliorum.
Totius Hieronymus doctor mirabilis orl is,
Cum sociisque suis, haecloca jiancta tenet.
Nomina quisque legas, titulis perscripla piorura,
Hos rogito precibus pronus adesse tuis.
CXCVHI.
Ad aram sancii Gregofii papw,
.,
Gregorius '.loctor, pastor, patriarcha, sacerdos,
Romaiti quondam proesul in urbe pius :
fiic precor ore ferat fratrum pia vola Tonanti,
Cum Palribus qworumhic nomina scripta vides.
CXCIX.
Ad ecclesiamubi sanctorum reliquiw colunlur.
Qui coeli cupiet portas intrare patentes,
Sa'pius h.mc pedibus intret et ipse suis.
Haecest perpetuoe venienti porta salulis,
Hoc est lucis iter, et via jam vcnioe.
Haec domus alma Dei, hic sunt thesaura Tonantis,
Sanctorum multoerelliquioeque Patrum.
Idcirco ingrediens, devota mente, viator,
Slerne solo merabra, pectore carpe polum.
Q Hic Deus, hic sancti, tibi spes, hic terra salntis
Sit conjuncta tuo pectore firma fides.
CC.
Ad sanctum Michaelem archangelum.
Hic precibus nostris Miihael archangelus adsit,
Magnus in arce poli pfinceps, Christique minister
[Ed., magister]
Adjuvet ille preces sanctorum semper ubique,
llle suis precibus nos hic conservet ab hoste,
Invigilare Dei faciet et laudibus islic.
CCl.
Ad aram quamdam.
Hac sedet arce Deus jutlex, Genitoris imago :
Hie seraphim fulgenl Domini sub amore calentcs;
Hic inter cberubim volitant arcana Tonantis ;
^Eterna in manibus portantes lucc lucernas.
CCll.
Ad aram sancli Petri apostoti.
Claviger xthereus, portas qui serval Olympi
Petrus apostolicus, princeps et pastor ovilis.
Perpetui Regis, sibimet hoeccontecta [ara] dicala cst,
Assiduis precibus totum conservet in aevum.
CCIII.
Ad aram bealw Virginis.
Virgo Maria Dei genitrix, caslissima Virgo,
Lux et stella maris, nostrcc regina salutis :
Hanc aram merilis semper vivacibus ornct, '
Quacsacrata suo condigno coustal honorc.
775 B. F. ALBINISEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 756
CCIV. A Ecce columba pia pacis tibi portat olivam :
Ad aram tancti Pauli aposloli. Alba columba redit eorvo pereunte nigello^
Nomine namque tuo, doctor clarissime mundi, Pcrge foras et educ et cuncta animalia tecum.
Paule Deo Christo ccelovocatus ab alto : Est pater hic Abram patriam dimittere jussus,
Hoecproesenstitulis vitae sacrabitur ara, Hic Sarri lalitans casuke postostia risit.
In qua magna salus vcnit, spes certa salutis. CCIX.
ccv. De quadam ecclesia.
De dedicalione ecclesiwGorziensis. Qui regit imperio pelagum lerramque polumqu»
Ista domus Domiho Christo, sanctisque dicata est, Hanc regat ipse suis donis cceiestibus aulam :
Ardentis Juli, quinis et Idibus [Ed., indibus] olim. In qua cullus, honor, laudeset gloria Christi,
Hanc pius archipater, Metensis gloria plebis, Semper in oeternummaneat pietatis amore.
Hrogandus « proesul, magno sacravit honore. CCX.
CCVI. De Christo salvatore mundi ". .
Oratio ad Christum. Virgo Maria nitet, nullo temerante pudorem,
Da tua Celsithronusnobis suffragia semper, Post partum Pueri, virgo Maria nitet.
B Filius hic hominis fit maxima quoestio mundi,
Exaudire preces famulorum, Christe, tuorum,
Qui tibi vota ferant devoto pectore taudis, Nobiscum Deus est, Filius hic hominis.
Perpetuam tribuens clementi munere vilam. Hic homo, qui Deus est, spes est anliqua priorum,
Quisque Deo lacrymas.... hanc fundis ad aram, Spes in fine piis, hic homo, qui Deus est.
Esto memor nostri, cecini qui earmina Christ», Aspera mors populi ligno deducta cucurrit,
Exaudire preces famulOrum,Christe, tuoru», Aufertur ligno aspera mors populi.
Qui tibi vota ferant praesenti laudis in ara, Lumen adesse Dei persensit Tartarus ingcns,
Et da ccelestisnobis pia dona salutis. Nec credunt homines, lumen adesse Dei.
Sis memor Alcuini, lector, rogo, carminis hujus. Mors fera per hominem miserum sibi subdidit orbem,
Tu mihi dulcis amor semper soror inclyla salve, Subdita congemuit mors fera per hominem.
In precibus fratris sis memor ipsa tui. Suscitat ecce genus morti, pater ille pntfanus,
Delicias soecli,pompas, gazasque caducas, Ad vitam Christus suscitat ecce genus.
Mente, manu, lingua spernere disce tua.
Sit tibi Christus amor, virtus, laus, omnia Christus, ADHORTATIONES
Permaneat.... et semper in ore sonet,
CCYII. VERSUSMORALES.
Ad aram ab Hildebaldo ornatam. CCXI.
Ductus amore tuo magno, mitissime Christe, Adhortatio ad noclurnas laudes.
Atque tuo pariter, sanctissima virgo Maria, Surgite vos, fratres, taudes et dicite Christo,
Atque tuo, meritis praeclare, Medarde sacerdos, Hoecest apta domus nocturno tempore vobis.
Jusserat hanc aram pulchris ornare metallis Pervigiles precibus jam vos insistile sacris,
Hildebaldus b ovans, humilis pater atque sacerdos, Credimus auxilium proestare petentibus islic
Pro quo, leclores tituli, exorare rogamus. Angelicos ccetus, noctis qui tempora servant,
CCVIII. Quique ferant Chrislo fralrum pia vola benigne,
Ad picturas patriartiiarum Adam, Noe et AbfaliaiAe. Hic vos inveniant vigilantes semper honeste,
Hic Deus omnipotens Adam de pulvere plasmal, Atque pia mente Regem taudare supernum.
Accola hic factus paradisi primilus Adam. CCXIL
226 Nomina pone Patercunctis animantibus Adarn. Adhortatio ad excutiendumsomhunl.
Costa viri matrem pausante protulit Adam. Surge, precor, juvenis, vigeas dum corpore sano
Ilic seducla fuit mulier, seductus et Adam. p Et tibi pande viam precibus ad regna polorum:
Has cherubim porlas flaramisdefende beatas. Nec dederis sensus tota, rogo, nocte sopore.
Perge foras Adam et felicia regna relinque. Assiduus gelidaesohinus est mortis imago :
Terra libi tribulos pro crimine germinet Adam. Longa quiescenli facient tibi fata sepulcrum :
Livor cdax fratris qui justum perculit Abel d Arles nam hostis habet antiquus mille nocendi.
Hic Noe dilectus Dominosibi fabricat arcam : Pervigil idcirco magnum tibi conde triumphum,
En natat in liquidis, mundi cura civibus, arca. Ut pia te Christi conservet dextera semper.
« Hrogandus. Id est, GrodegangusMetensisepisco- Bened. tom. II, pag. 407, n. 14. — Vide supra car-
ptis, qui ecclcsiam monasterii Gorziensis dedicavit,, men ll5.
et reliquias sancti Nazarii ibidem collocavitv Id. Jul.,, c Hanc inscriptionem decerpsimus ex longiori
anno 765. Vide Mabill. Annal. Ben., tom. II, paa. epigrammate 199 editionis Quercetani, cum nec
208, n. 6. antecedentibus, nec cum consequentibus ver-
b Hildebaldus. Illeabsdubio Coloniensisepiscopus,, cum sibus ibidem ullam habeal connexionem ; et cumil-
a quo Carolus Magnus sacramentum Dominici cor- lis non fuerit conjuncta, nisi ex incuria scriptoris.
poris et sanguinis pekiit, ut exitum suum confirmarelt d Edit., id justum perciilil Adam.
e Ex cod. ms. Sabsb '•&$#"'
jamjam moriturus etpostera die obiit. Mabill., Annal,
TT CARMINA.— AD VARIOS.
CCXIH.
Memoria mortis.
0 mortalis homo, mortis reminiscere casus.
Nil pecude distas, si tantum prospera caplas.
Oiniiia, quoecernis, variarum gaudia rerum,
Umbra velut tenuis vcloci fine recedunt.
Praecavenon felix ne te, dum nescis et audis,
Quassans proecipiti dissolvat turbine finis.
Porrige poscenti victum, vel contege nudum,
Et te post obitum sic talia facta beabunt.
CCXIV.
De contemptu divitiarum.
Diligepauperiem, raordaces effuge gazas,
Nam reddunt cupidis, post carnis dulcia, ftammas.
Quamvis perspicuus auro gemmisque nitescas,
et
Pauper exiguus ibis, el nudus ad uinbras.
Id solum tecum post mortis fata manebit,
Quod bene, quod juste, quod recte feceris ipse.
CCXV.
De exoranda divina clementia°.
Non est quippe Deus pcenis culpandus in istis,
Sed nostra in melius vita ferenda cilo :
Et pia flectendaest precibus clementia nostris,
Quatenus a nobis transferal ipse plagas :
Atque suis clemens proestet solatia servis,
Tempora concedens prospera cuncta quibus.
Hymnidicas loetalaudes ut mente canamus,
Celsithroni cuncti semper ubique simul.
Laus cui, cullus, honor, virlus, benedictio, carmeu,
Semper in oelernum gloria magna Deo!
INSCRIPTIONES
VAHIORUMLOCORUM.
CCXVI.
In refectorio fratrum.
Hic patriarcta pius sedeat summusque sacerdos,
Sit cui larga manus, placidum cor, verba serena :
Per cujus dextram benedicat dcxtera Chrisli,
Fratribus appositum quidquid defertur edendum.
CCXVII.'
Ibidem.
Haec est sancta domus, pacis locus, aula salutis,
Quam super o! seraper maneat benedictio Christi.
In qua multiplicet fratrum convivia large,
Qui quondam populi, ccelestimunere dives,
Panibus ex quinque satiavit millia quiuque.
CCXVIII.
lbidem.
Sit germanus amor, fratres, vos interubique,
Sit pax, purafides Christi, concordia dulcis.
Chrislus in ore sonet, habitetque in pectore Christus,
Sit cibus et potus Christus, sit vila salusque,
« Hoc quoque carmen ex codice ms. pervetusto
Salisburgensi descripsimus, ubi cum priori Alcuino
tribuitur.
b Ms., Hic pariter fralres.
c Hoc carmen in edit. Quercetani finem facit car-
minis 198, ad quod tamen minime perlinet. Qua-
propter illud hoc loco sub singulari titulo dediiuus.
Vide supra carmen 106.
PATBOL. CI.
778
A CCXIX.
lbidem.
Hicpatres, fralrcs b, Domini cum lauditus intrent,
Quos pariter Doininus totuin conservct in oevum:
Et pariter pascat nitido cum pane salutis,
Et pariter donet coelestisfcrcula vitoe.
227 ccxx.
Ibidem.
Qui de rore dapes dedit, et de pclra bibendum,
Qui convertit aquas liquidas in vina Falerna;
Qui siccispelagi pedibus superainbulat undas
Augeat ipse suis famulis sua dona beniguus.
CCXXI.
Ad fornacem c.
« Si mea dona tibi cupias, nimbose viator,
Daprior ecce tua, sic tibiprende mea.
Est mihi venter edax, calido qui pascitur igne,
Vertice sub quadro fumidus exit odor.
Ad rae mox [Ed. vox] hospes gelido fugit imbre De-
[cembri,
A me qui Augusto florida in arva fugit.
CCXXII.
Ad fornacem iterum d.
En, ego pulchra foras sum, sed magis utilis intus,
Est calidus venter, ferilur dum frigore vertex.
Avidus hospes ainat gelidoeme tempore brumce,
Qui calida cestate spernit adesse inihi.
Os in venlre uiihi est, quadrato in gutture uares,
Qui spiratfumum, duni calet ille foco.
VERSUS AD VARIOS.
CCXXIII. »
Ad Leonem III papam.
Semper in «lernum valeas, sanctissirae papa,
Tu Leo, tu victor proles amala Dei.
Doctor in orbe pius, Christi clarissinia salpix (/. e.,
[tuba),
Et caput Ecclesioe, lux, decus alque pater.
Justitise cultor, veroeet pietatis amalor,
Pauperibus clarus honore pio.
Notus in orbe prncul, meritorum laude venustus,
Virtutum titulis nomen amoris habcns.
Sis pius et mitis, Christi pro, pastor, amore,
Angelicis opibus quos [F., ovibus quas] tua dextra
Te Deus aeternus longoevotempore sanum [regit.
Protegat, exaltet prosperitate bona;
Et tibi perpeluum concedat in arce polorum,
Cum sanctis regnum : jam sine fine vale!
CCXXIV.
Pia vota pro urbe Roma et Leone papa e.
Salve, Roma potens, mundi decus, inclyta raater,
d Hoc carmen in edit. Quercelani initiura est
carm. 199, quod cum sequentibus vcrsilius nullam
connexionem habet; atque hinc inde detraclum sub
hoc titulo posuimus. Vide supra carmen 208 et infua
carmen 260.
e Lectiones differentes ex cod. ms. Salisburgeusi
adnotaviraus.
25
779 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Atquc tui tecum valeant iri sseculanati.
Et caput orbis honor, magne [Ms. Sal., magnus]
[Leo papa, valelo : Utlaus et merces maneat tibi, sancte sacerdos,
Tu quoque justitioe sceptrum, lux [16., lex] sedis,
[honoris Dogmata divinoe legis renoventur ubique
Perpeluus [Ib., perpetuis] valeas Chrislo donante
[triumphis. Hoc opus anliqui Patrcs fecere per orbem,
Claviger octherius, doctor simut inclytus orbis,
Te precibus pariter conservet semper ubique :
ED,quos Roma tenet circum sua moenia, sahcti
Vos precibus pariter sanctis tueantur ubique.
0 Patres, poputus, Romanac gloria genlis ,
Semper in oeternum, Domino miserante, valete!
CCXXV.
Ad Leonem sedis apostolicum a.
Pontificalis apex, princeps, patriarcha, sacerdos,,
Proesul amate Deo, sanctorum sancte magister ,
PastOr apostolicus, magnus Leo paDa, valcto.
Lux, decusEcclesiae, Romanoegloria genlis,
Et patrio patrioe populo spes magna salutis :
"Egreglus doctor, meritis et nomine clarus,
Virtutum titulis toto proeclarus in orbe.
Te Deus oeternus, mundi milissimus auctor ,
Salvator generis humani, maximus hoeres,
Trotegat atque regat longaevotempore sanum :
Atqu^tibi tribuat felicia tempora clemens :
AugCat et numerUm populi, per dogmata verbi
Ut mulliplicia leetusmercede laboris,
'Ceisittironi vifleas faciem sine fine beatam,
Principi apostolico P.etro conjunctus inoevum,
Arce poli Christo lsetus in laudibus almis.
Tu rege doctrinis munla laus b regna per orbem.
Charta tua currat, signa'ta ilThomine sacro,
Per terram, pelaguSj regiohes, regna, per urbes,
Exhortans satrcto cunctos termone legentes.
Seraina ne vitoemacuient zizania mortis,
„ Oescat xb ore tuO ccelorum candida messis,
Unfle Dei populus vivat feliciter omnis :
Gaudeat et teneat tecum ccclestia regna
in
Semper seternum, summo donante tonatite.
Vive Deo felix, fetix et vive per acvum,
Aurea luxmundi, terroesaLportasaltrtis,
Et decus Ecclesi*, gemmismie corofta refurgeris.
Sis meinor Albini, mCmoret te gratia Ghristi,
Quoe te conservet, priesul sanclissime, serhper.
CCXXVI.
Ad Leonem apostoticum urbis Romw.
Pontificalis apex, et prinms in orbe sacerdos,
Pastor apostolicus, papa valeto Leo.
Sancte Pater, patrise proeclari et culmen honoris,
Dignus in urbe sacra, doctus in orbe procul.
Jhstitiae cnltor, sanctoeel pietatis amalor.
Firmus in ofiiciis, verus in eloquiis.
tu decus Ecclesioe,mundi laus, gloria cleri,
Exemplum vitoe, forroa salutis ope.
«Ita Quercetanus.
b Locus corruptus. Forte, mundana.
c Versus corruptus.
7W
A Te Deus oelernus, multis feticiter annis,
Concedat sacrum multiplicare grcg.jm.
Tempore perpeluo pacis in orhc sacro.
Per le, perque tuum, sancte Pater , studium
Quorum dicta raodo pagina sacra canit,
Et virtutis honos lato celebratur in orbe;
Coelestisquorum nomina charta tenet,
Et laus perpeluo decantat carmine mundus,
Principibus structa est talibus Ecclesia.
Hoc opus, hoc studium, magni estpastoris inorbft,
Nempe lalenta sibi multiplicare data.
Totus hora quidem properat mundic
228
^ Ut quondam vates praecinuere sacri.
Et judex vigilat hominum supcr acta supcrnus,
Utcunctos propriis judicet ex meritis.
Tunc famulus sumet meritorum dona fidelis ,
Loetuset intrabit gaudia sumrna Dei.
Tu quoque sancte Pater, laudem inter hos habebi»
Sanctorura cives, clarus in orbe poli.
Ut tunc esse bonis felix merearis in.,...
Nunc durus tibi sit nullus in orbe labor.
Pcenarum genera spreverunt omnia sancti,
Cum Christo ut caperent regna beata poli.
Horum sancta sequens felix vesligia pastor,
Doctrinis mentis cum pietate sacris :
Ut te perpetuis ccelorum gloria donis
Cum Christo et sanctis accipiat, teneat.
"C Hiserat hunc puerum veslrae pietatis amator,
d fnufiera parVa gerens.
Preesul EaritbaWrts
Quem tua suscipiat bonitas, obsecro, ienigne,
Et [est] famulus vester, filius atque meus.
Eoclesioemagno papoeet pastore Leoni
Albinus chartam miserat hanc famulus.
CCXXVH.
Ad Carolum Magnum.
Ad nos quippe tuus famulus veniebat Homerrts e,
Nuntia laeta ferens David ab ore tuo.
Fecerat et Flaccum gaudentem in pectore vestrum,
Deque salute tua, de sobolisque tuae.
0 rhihi dulcis amor, dulcis prsesentia Christi,
Dulce tuum studium, et dulcis ab ore sonus,
Tuque tuique simul per ssecula semper amici
** Pervaleant, vigeanl, David ubique vale.
Hunc iterum puerum vestroe pietate remisi,
Serviat ut nobis [F., vobis] carmine, corde, raanu.
ccxxvm.
Ad eumdem, de studiis in aula regia.
Venerunt apices vestrae pietatis ab aula,
"0 dilecte Deo, David dulcissime, Flacco;
Portantes vestroe ndbis pia dona salutis,
Quam Deus omnipotens semper superaugeat, Dpto.
TH laBs, spesquc tuis, tototu gaudiategno :
Tu decus Ecclesiae,reclor, defensor, amnlbt i
d Prwsttl Eantbaldus. An Eanbatdus
fle quo atibi soepius? , <ej>|S(Xg»jl8
Eboracensis, "is£""""!'
e Id est Angilbcrtus. ",£$'
 CARMINA.
731
misisti sorte ministros
Tu dignos equidem
loca noia capcllae.
Ordinibus sacris, jam per
Christi sua jura lenebunt : Omnis ubique simul populus respondeat : Araen I
Ecce saeerdotes
sibi rite ministri,
Oflicialc decus servenl [servant]
suo sub principe cerlo.
.Nathaneique gaudent
Accurrunt medici mox Hippocralica iecta ,
Hic venas fundit, herbas hic miscet in olla :
llle coquit pultes, alter sed pocala proefert;
Et tamen, o medici! ounctis iiupendite grates
. [F.,gratis,]
Ut manibus veslris adsit benedictio Christi :
Hoecmihi cuncta placenl, iste est laudabilis ordo.
Quid Maro versificus solus pcccavit in aula?
Non fuit illc Pater jam dignus habere magistrum ,
Qui daret egregias puerisper tecta cameuas.
Quid faciet Belcel hiliacis doctus in odis ?
Cur rogo non tenuit scholam sub nornine patris?
Quid faciet tardus canuto vertice Dranc*s ,
Consilio validus, gelida est ceu dexlera tiello?
Zacheus arborera conscendit parvus m allam ,
Ut videal lurbam scriptorum currere circuwi,
Litterulis, charlis, miseris solatia prsestat.
Non tangat, caveat, puerorum sportuia dextras
Jam tenet ordo suum proprie nunc quisque magistrum. In hoc se sludio sapientes esseputantes,
Presbyter egregius toip sub peclore plenus,
Iste sacerdotes factis et voce gubernat,
Ante illos gradiens, clarissima forma salutis :
Ordo miiiistrorum sequitur te Jcsse magislrusst.
Vox tibi forte souat Christi taurina per aulam,
Ut decet ex allo populis pia verba legcnti.
Candida Sulpicius post te trahit agmina lector,
Hos regat, et doceat, certis ne accentibus errent.
Instituit pueros Idithun modulamine sacro,
Utque sonos dulces decantent, voce sonora.
Quotpedibus, numeris, rbythmo stat musica, discat, Dulcis Homere, vale, valeat tua vila per aevum,
Noctibus inspiciat coeli mea filia stellas,
Assuescatque Deum semper laudare potentem,
Qui ccelumstellis ornavit, gramine terras,
Omnia qui verbo mundi rniracula fecil.
Fistula liiuc Flacci proprium tibi carmen, Homere,
Jam faciet, tu dum sacram redieris in aulam.
Perpetuum valeat Thyrsis simul alque Menalca,
Ipse Menalca coquos nigra castiget in aula,
Ut calidoshabcat Flaccus per fercula pultes.
Et Nemias Groco infundat sua pocula Baccho,
Qui secum tunnam a semper portare suescit.
CCXXIX.
Ad eumdem b.
Omnibus alma salus pueris sit atque puellis,
Regia progenies valeas per saecula longa :
Vivere quam Christus multis feliciler annis
Concedat, tribuens oeterniet gaudia regui.
Christe, salus mumii, laus, gloria, vita, Redemptor, Qui terrena dedit, tribuat ccelestia regua,
Temporibus cunctis, annis atque omnibus horis,
« Tunnam. Tunna vas aquae, vini, cerevisieeet al-
;ierhis liquoris copax.... liis verbis Alcuinus iunuit
pincernain regium. Ducange Glossarium, V. Tvnna.
b ln edit. Quercetarii prioribus hisce versibus,
qui fortassis pars sunt carininis 228 antecedenlis,
— AD VARIOS. 782
j k Dilectum David conserva in ssecula multa;
Ut gaudens vivat felix, et prospere regnet.
Clementer mitis populo miserere misello :
Grex est quippe tuus, tu paslor amabilis illi,
Mercedem tribuet tibimet per soeculaChristus.
Nunc valeas iterum et semper in soeclavaietot
CCXXX.
Ad eumdem.
<tumrutilat roseis auriga quadrigis
Splendida
Perfundens pelagus luce nova liquidum;
Discutit ex oculis nocturnos pollice soranos,
Mox senior strato prosilit ipse suo:
In campos veterum procurrens, carpere flores
Reclilocos, ludo spargeret ut pueris :
J'
Quos tibi, dulcis amor, David, clarissime consul,
Obtulit, ut pietas vestra probaret eos.
229 Tradere jam pueris fierent si judice digni
Te, decus o sophise, condere corde, tuis.
Tu defende, prccor, solita pietate poetam .
Qui direxit ovans munera pauca tibi.
Sunt equidem plures , cupiunt qui carpere fiicta
Saepius atterius, quam sua ferre foras :
Natorum valeant si maculare melos.
Talibus occurrat tua, rex, sapientia dives s
Defendens Flacci paucula dicta senis.
Sint Patris Entelli memores, juvenisque Daretis ,
Ne laus, quam qusrant, detrahat ipsa magis.
i Impleat seternis Christi te gratia donis ,
Q JUusalque decus, rex sine fine vale !
CCXXXI.
Ad eumdem, et Angilbetium.
Sempsr in eelernum, dulcis Homere , vale 1
Pectoribus valeat dulcis dilectio nostris ,
In nostris Christus pectoribus valeat.
Lux, via, vita, salus cunctorura Christus ametur^
Sit nobis Christus lux, via, yita, salus.
Semper ubique vale, dic, dic, dulcissime David,
David, amor Flacci, semper ubique vale !
0 mihi dulcis amor, David, per saccla valeto;
Quam te proesentem semper habere velim,
:*Pierio ut tecum liceat mibi luderc versu,
Scandere vel surami sidera celsa poli,
Vel pulchras tecum numerorura discere forrnas.,
Irrepere aut veterum dicta stupenda Patrum,
Aut tractare sacra ajtcrnae praacepta salutis ,
Quoevia te mecum pervehat astra super.
Haecest sola salus, haecest sapientia vera,
Hancqui.... amat, hunc amat ipsa salu§.
Ut felix vivas semper in arce poli.
nectitur carmen alterius metri et longe alterius ar-
^imenti, nempe Descriptio solitudinis et scji&iwCor-
-waricmsis, quod num sit Alcukri meriio dubitatur;
propterea illud ab hoc loco separatura inter carmi»ft
dubiae auctoritalis rejecimus.
 783 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Ipse pius nobis placuit [placeat] super omnia Chri- A Muneribusque datis veniunt ad pocula tcstes ,
[slus ,
Utque dies nostros protegat atque regat.
CCXXXII.
• Ad eumdem Carolum.
Carmina dilecto faciat mea fistula David,
Laurigero David carmine dignus erit.
David araor populi, David laus, gloria plebis,
Atque decus regni, spesque corona suis.
Ite per Hespericas, musoe, concentibus urbes
Ctamantes : David semper ubique vale !
Terra, polus, pelagus re?onent hoc voce sonora,
Dicat et orbis : honor sit cui vita, salus.
Hoc oplent precibus simul agmina sancta polorum,
Hoc tribuat clemens Christus ab arce poli.
Utvivat, regnet multis feliciter annis,
Ad laudem populi, David in orbe pius.
Transacto et felix praesentis tempore vitoe
Cum Christo teneat regna beata poli.
Ad te nunc, David, referat mea fistula voces,
Quas, precor, ut solita jam pietate legas.
Te raea mens sequitur, sequitur quoque carmen
[amoris,
Decantat, laudat, nocte dieque simul :
Atque pie Patris Martini pronus ad aram,
En pOscit lacrymis prospera cuncta. mihi [F., tibi].
Tecum, sancte Pater, pergat raiseratio semper,
Justitiacque decus, et pietatis amor.
Gaudeat ut populus, te jam veniente, per urbes,
Totus ubique simul, cum'senibus juvenes.
Hoc [F., huc] tua perveniat bonitas paler optime 230 Ut te suscipiat victorem Francia gaudens,
[regni,
Ut tua permaneat Iaus, honor atque decus.
Tu pater es patrioe, preeclari et pastor ovilis ,
Te timeat pravus, te pius omnis amet.
Nec tibi subripiat quorumdam prava voluntas,
Qui sua forte volunt, nec tua, nec Domini.
Roma caput mundi, primi quoque culmen honoris,
In qua gazarum munera sancta latent;
Quae modo disrupto plangit sua viscera foetu,
Per te sanetb saucia membra cito ,
Ut pater ct populus concordi pace regantur,
Ut mens una fiat, quos habet una fides,
Quos genuit Christo, Chrisli confessus amorem ,
Claviger oetherius Petrus in orbe pius :
Ne turbata fiuat per mundum fluminis unda ,
Unde solebat aqua pura manare prius.
Plurima nempe tibi sunt emendanda per orbem
0 rex, o rector, o decus Ecclesiae!
Simoniaca quidem pululat raale pestis in orbe;
Muneribus dantur mystica dona Dei,
QuaeDeus aeternus cunctis impendere gratis
Jusserat, ut gratis accipit ipse dator.
Slat quoque judicium causaesub munere dantis ,
Sportula justitiam vertit in ore senis ;
a Hoc carmen Alcuinus, dum jam aula relicta m
monasterio suo Turonis moraretur, ad Carolum Ro- positum, huc revocavimus. EDIT.
mam , ad dissidia ihidem «omponenda, abitumm
scripsit, prout contextus <'-oeel; nempe anno 800. tolam vero aulam vota sua pro illius prwptfWlfc
b rortv, tanentur.
78*
Impia jam puigat ebrietasque reura ;
Opprimit et miseros quorumdam ssevapolestas ,
Impleat ut saccos dives ab ore suos.
Impune discurrunt facientes furta latrones,
Ultores scelerum sunt etiara socii.
Talia compescat tua, rex, veneranda potestas ;
Rectorem regni te Deus instituit.
Grex est quippe luus populus, tu pastor ovilis
Nobilis, egregii, magnus in orbe pater.
Ut tua nobilitas , sic et sapientia cunctis
Praecellat, virtus, laus, honor atque decus.
Ad te respiciunl famulorum vota tuorum ,
Quid tua exspeclantes mens pia proecipiat.
" Ipsa caput mundi spectat te Roma patronum ,
^ Cum Patre et populo,
pacis araore pio •
Quos revocare quidem studeat tua sancta voluntas
Ad pacis donum, per pia verba Dei
Erige subjectos, et jam depone superbos,
Ut pax et pietas regnet ubique sacra.
Pastor apostolicus, jam primus in orbe sacerdos,
Per te cum populo gaudeat ipse Pater :
Rector et Ecclesioe per te, rex, rite regatur;
Et te magnipotens dextra regat Domini,
Ut felix vivas, lato regnator in orbe,
Proficiens facias cuncta Deo placita.
Angelus aethcria veniens ccelestis ab arce,
Qui tecum maneat, nocte dieque simul,
Prospere qui semper te, rex, deducat euntem,
p ,' Et redeuntis itcr protegat atque regat.
Obvia palmatis et manibus veniat.
Hoc tribuat Christus mundi mitissimus auctor ,
Ut veniens venias, David amate, cito.
Hoc mihi cunctipotens donet clementia Christi,
Ut videam faciem laetusin orbe tuam.
0 pater, o pastor,rTector, spes alma tuoruni,
*
Sit tibi vita, salus, sit sine fine, vale !
CCXXXII bis.
c Ad eumdem d.
Surge, meo domno dulces fac, fistula, versus.
David amat versus, surge, et fac, fislula, versus.
David amat vates, valorum est gloria David ,
Quapropter, vates, cuncli concurrite in unuirt,
!<i Atque meo David dulces cantale camenas.
Davidamat vates, etc, ut supra.
Dulcis amor David inspirat corda canentum,
Cordibus in nostris faciat amor ipsius odas.
Vatis Homerus amat David, fac, fislula, versus.
David amat vates, etc, ut supra.
Inclyla dulcisono taceas ne tibia plectro,
Nomen in ore tuo resonet per carmina David,
IUius atque tuum repleat dileclio pectus.
David amat vates, etc, ut supra.
David amat veterum sacratos noscere sensus,
c Carmen Iioc, apud Frobenium inter ADBENDA
d Hic titulus carminis cst in ipso cod. ms«;jW
dirigit.
,« CARMINA.- AD VARIOS.
Divitiasque senum gnaro percurrere corde,
Scrutarique sacrae gestit secreta sophiae.
David amatvates, etc, ut supra.
David habere cupit sapientes mente magistros,
Ad decus, ad laudem cujuscunque artis in aula.
Ut veterum renovet studiosa mente sophiam.
David amat vates, etc, ut supra.
Fundamenta super petram quoque ponit in altum,
Ut domus alma Deo maneat firmissima Christo.
Felix sic lapides posuit... dextera primum
Inclyla celsithrono fierent ut templa Tonanti.
Auxilietur opus Christi clementia sanctum!
Auxilienlur opus coelestes, quoeso,ministri,
illud.
Sanctorumque simul numerus, precor, adjuvet
David amat Christum, Christus est gloria David.
Surge, meis charis dulces fac, fistula, versus.
Inclyte cur taceam juvenis te, Carle, » camenis?
Tu quoque magnorum sobolis condigna parentum;
Tu decus es auloe, regni spes, indolis alraoe.
Quapropler laudat omnis te fistula valUm.
Surge, meis charis, etc, ut supra.
Tu quoque sacra Deo virgo, soror inclyta David,
Carmine perpetuo noslro jam, Gisla, valeto.
Te, scio, sponsus amat ccclorura gloria Christus,
Nam cui tu soli semper lua membra dicasti.
Surge, meis charis, etc, ut snpra.
Rolthrud carmen amat, mentis clarissima virgo.
Virgo decora satis, et moribus inclyla virgo.
Curre per albentes campos, et collige flores
Ex veterum pratis pulchram tibi pande coronam.
Surge, meis charis, etc, «t supra.
Virginis egregiaeBertae nunc dicite laudes,
Pierides, mecum, placeant cui carmina nostra
Carminibus Musarum... digna puella est.
Surge meis charis, etc, ut supra.
Tibia vos laudet pariter nunc nostra, puellae,
Prajfragiles annis, maturaein moribus almis,
Praepulchramspeciem vitoejam vicit honestas.
Surge, meis charis, etc, ut supra.
Cur te non memorem, magnee Primicerius b anlae, David amat Christum, ut supra.
Aaron quippe prius magnus sub Mose sacerdos *
In te nuncnostrum c subitoreviviscit in aula.
Tu portas Eflblb, sacrum altaribus ignem,
Ore poli clavem portas manibusque capellae.
Tu populum precibus defendis semper ab boste.
Surge, meis charis, ctc, ut supra.
Thirsis amat versus, dicamus carmina Thirsin,
Ardua quippe fides canuto verlice fulgot.
Fulget amor Thirsin quaproptcr peclore nostro.
Almafides Thirsin faciet quoque Davide charum.
Surge, raeis charis, elc, ut supra.
Vidus [madidus] imbrifero veniet de monte Me- Has tantum paucas balbutiat ore camenas :
[ nalce
• Carle, filius Caroli Magniprimogenitus : Rotrud
et Berta illius filiae.
b An Angilbertus?
c Forte, nostra.
A Forle, vatorum, ut
supra vers. 5.
e Juli. Iia co!.; fortassis Caroli vcl Pippini. Ad
786
A Ut legat hos versus aulaecondignus amore :
Dignus araor rutilat vato d in corde Menalce.
Surge, meis charis, etc, ut supra.
Chartula curre modo per sacra palatia David,
Atque humili cunctis charis fer voce salutem,
Basia dans dulci molimine semper amicis, '"
Atque mei David pedibus prostrata camenas
decies dic mille '
Mox expande luas, salutes,
Atque pedum digitis da basia dulcia sacris.
Sic te verte meis [charis] proferre salutem,
Atque puellarum cameras percurre canendo,
Et pete castra... primo clarissima Julie,
Et dic mullimodas juveni per carmina laudes r
Et sic ad sacram citius tunc curre '
capellam,
Pacificam utque feras cunctis in ore salutem.
B Et quicunque tibi occurrat.per strata fidelis,
Vir, pater aut frater forsan, juvenesque senesque,
Semper in ore feras sacratam pacis olivam.
Dic : Homerus amat vestram per soecla salutein r
Vos Deus omnipotens semper conservet ubique, ,
Te quoque Christus, David, couservet in aevum.
David, amor noster, David super omnia cbarus,
Davidamat vates, vatorum est gloria David.
David amat Christum, Christus est gloria David.
Post hoeccharta cito hortos percurris amoenos,
Cum pueris quam jam habilare solebat Homerus*
Cerne salutiferos pulchro de gramine flores,
Si bene se eant, crescant si germine loeto.
Si non bostis edax inimico pollice rumpat.
Undique cingantur firmissime sepibus illu
^ Si domus, et pueri vigeant, si tecta
domorum,
LoetaDeo laudes facies, si prospera cuncta
Invenies, et dic pueris : servate fideles
Castra, precor, veniat ad vos dum vatis Homerus;
Ne vcl flamma vorax, vel fur devastet in istis
Jam septis quidquam , summo miserante Touante.
» Vosquevalele, mei pueri, pia chara poetae,
Et portate meo dulci mea carmina David.
Davidamat vates, et reliqua ul supra.
CCXXXIII.
Querelw ob negatum hospitium ad eumdem.
Nix rtiit e coelo, gelidus simul irruit imber ,
p
Non fuil Albino, specta f paulisper in urbe
Qui cum dixisset, donec pertranseat imber ,
;
Et calido pectus paradi fronte 6 refirma.
Tristis abit senior jcjuno ventre poeta ;
Et pneri tristes planxerunt carmine Flaccum.
Frigida quapropter laccat sibi fistula carmen ;
Carmina non curat David, nec Delia b curat.
Julium et Luciam direclum cst carm. 256, col. 796.
f Sensus est : qui dixisset :
Exspecta paulit-
perE, etc.
Locus
b Delia. corriiptus.
IIoc nomine compellat filiam, ut videtur,
Caroli in scquenti carmine.
787 B. F. ALBINI SEU ALCOINI OPERUM PARS VI.
Duin redeunt iterum caliili bona tempora Phtebi,
Mox pristina redit virtus in carmine Flacco,
Tunc ruct in David Musarum loetiorodis :
Nunc pax, vita salus David, tuncproelia Musis.
CCXXXIV.
Ad filiam forte Caroli Magni.
Nec tu quippe tUum curasti, filia, Flaccum •
Vester aM* toto tremuluS, en corpore vates,
Virgilii resonans tacito vix carmine versum :
Me circum Validusvenlus, nix, undique nimbus.
Hanc tafttitt iBJuriam poteris purgarc pfecando.
Si Regenberetam » possit servire b magistrum,
Serva, si« vestr* patf ono et praesufemagno
Viribus « ttiariHilus,sccnri, trulaque, palaque
Coetettimrba sui popuhrm c mox pergat in hostem,
Ille opeii hwistat eanuto vertice tantum ,
VK wngoJ^rteiens valeas, mea Delia, semper.
CCXXXV.
Ad eamdem.
Quaftcupis, ut veniat, venias nec charta cavelo ,
Ne musas mergat sospita dira tuas.
Dum Moses pelagus virgae divisit in ictu ,
Dic semel aut bis si percutit ipsc sinum.
Mimera muneribus David superaddidit Albio
Munera rouneribus Christus superaddat et ili:
Cafmiha carminibus binas superaddat et illi:
Omnia dona bonus semper Deus augeat illi;
Et te florentem faciat, mea filia, donis :
Atque mei David sobolis charissima donis
Floreat aeternis : cuncti florete fideles.
Jam salvete, valete, vigete et avete, valete!
CCXXXVI.
Vota pro familia regia.
Delia doctisono se d grammatica plectro
Floreat ut studiis pectus ubique Unsm.
Vita salus cunctis , Domino donante, puellis ,
Perpetuumque B in tempora longa fiat
Felix quippe Pater, flores qui germine tales
Egregiis mundi progenuit tilulis.
Dextra Patris summi natas, natosque,patremque
Conservet pariter, protegat atque regat.
CCXXXVII.
AUbcufioad Musas in gratiam regalis pueti f.
Pergite, Pierides, musali pollice flores
Carpere, qui tiquidis crescunt prope fontibus amuis:
Regali ut juveni faciatis serta salutis.
Ut variis totus fulget virlulibus ille,
Nobilitate cluens, laudabilis orbe, paterna;
Sic vos florigeri decurrite prata decoris :
Vertice Castalidumjuvenali et pangite sterama,
Fulgeat in roseo vertex virtutis honore.
Ulic et sophiaeclarescat lilia condens.
» Regenberctum.Regimbertumhujus nominis ma-
gistruru exstitisse sub initium soec ix, in monasterio
ganct-Gallensi Mabillonius refert tora. II Annal. .
pag. 284.
b Forte, possis servare.
« Forte, populi.
* Hiat sensus.
788
A Juslitiee violis variet per tempora fulgor,
Et crocea rutilet verccunda modestia vultu.
Talibus bis juvenem sertis ornate, Camehae.
Ecce tuas aures, juveniim clarissimc, donis,
Versifico volui pauxillum tangere plcctro,
El tibi perpetuam Musis mandare salulem.
Florigeris utinam vigeas per soccula sceplris,
-
Atque Deo junclus teneas cceleslia regna.
CCXXXMII.
De Richbodonead Angilbertum,
Obtulit altithrono parvus munuscula scrvus
Richbodo 6, quaecernis, Iector, in aede sacra,
Ob scelerura veniam, ob viue cceleslis ainorem;
Pro quo quisque tegas, fundc preces Domino r
Pro te, proqne tuis quas fundes, frater amate ,
* Ad haec, dum venias, limina sacra domus,
Christus ab oclherea clemens exaudiat arce ,.
Te faciens, lector, corde rcdire doraum.
Te rogo , sancte Pater, supplex per carmina nostra
Sis memor et nostri, te, rogo, sancte Pater •
Dulcis Homere, prccor, Flacci memor csto poetoe,
Sis memor ut Samucl, dulcis Homere, precor.
Auxiliare senern nostros, rogo, tu per amicos ,
Est tocns insenos h auxiliare senem
Est raihi certa fidcs de te, charissime fraler,
Cum Christo et sanctis sit tibi certa saltts.
Pro mundo moriens hic mundi vita pependit,
Abluit omne hujus sanguinis unda nefas :
Dum caput inclines mundum super erigit astra ,
Et rairum saeclis, mors tua vita fuit.
^
**
Agnus at>hoste saccr, populum qui per mare duxit,
Nunc melius mundum salvat ab bosle suum.
iEneus en serpens, populi qui vulncra sanat,
Nunc tu peccator aspice racnte pia.
ccxxxvm Ws.
Flaccus ad Homerum [Angilbertum\.
Dum suetas soleat Cycnus servare camenas ,
Cuculus ct proprios novil babere sonos.
Dum mave, dum fontes,propriuni dum siclcracursum
Quaequesuum servant, sub moderantc Deo,
Carmina cur taceat subito sua Flaccus Homero ,
Filius alque patri cur taceat subito ?
Heu, cur muCasilent ora jam vocis egena,
Mellifluosquondam quae cecinere sonos ?
«Nos venerandus amorpacis per fcedera junxit,
Quera pax nostra Deus pcrficiat, vegctet. *
Pacificos Deus in numerum sibi prolis adoptat,
Quisquis amat pacem, est filius ipse Dei.
Rancor araarus abi, redeas concordia dulcis,
Hic fugiens pereat, illa tenens maneat.
0 tu dulcis amor, qua le nunc parle requiram ,
Cum [F., Num] natus propnum possit odisse
''' .. [patrem.
e Deest aliquid.
* Forte, Pippini aut alterius filii Caroli Magni,
s Richbodo.Cognomenlo Macarius, ad qnem Ah
cuinus scripsit epislolas 169, 170, 171, 172. AJjtB ,
etiam jam inonuimus nomine Horneri compeUari*^-
• -'•' .
gilbertum.
k Vox corrupta; forte, insenes seu non senes.
 7139 CARMINA.-^ A# VAWO&
Sed citius redeat, odium qui pellere possit,
Jungatur patri natus et ipse suo.
Carmina tunc poterit jam dulcia Flaccus Honiero
Pangere versifica, qui uiodo pauca canet.
Christus ab alto Deus nostrum conjungat amoi.em,. Qui bibulas proni monitis coelestibus aures,
Tu , nate , vakas, dulcis Homere meus.
CCXXXIX.
M Paulinum patriarcham Aquileiensqm..
Tinge tuos calamos, ohaiitas, in gurgite Chrisli,
Atque meura peetus iraple tt coelestibus odis,
Ut dignas b yaleam Pauunc- dicere grates,
Mellifluisnostras rousis qui impleverat aures ,
Et memor unaaimic tongum post tempus aroici
231 Carmimbus sacris repetens : Albine, valeto.
Quam festiva dies fuerat, cum pagina nobis
Laeta d fuit titulis optateeinscripla sahitis!
Omnia dicta mihi charitatis melle manabant.
Quo se divertit loetusrelegentis ocellus,
Cemit ubique suoesemper nova gaudia mentis;
Maximejam gaudens in prosperilate pjterna,
Quera Deus oeterno conservet tempore sanum.
0 lux Ausonioe,patrioe decus, inclytus auctor,
Justitioe cultor, sacroe pietatis amator,
Te mea mens ardet sacris constricla catenis,
Diligit, exquirit, compleclitur, attrahit, ambit;
Pectoris octerna secumque recondet in arca.
e CCXL.
' Ad eumdem Paulinum.
Hic Paulinus ovans toto requicscat * in oevo,
Hocque cubile pater dignus dignetur habere.
Invidus hoc templum nunquara pertranseal hostis,
Ne charos animis subito disjungat amicos,
Quos Christi cbaritas charos conjunxit amioos.
CCXLI.
Ad eumdem.
0 Pauline Pater, pastof, patriarcha, sacerdos,
Vitoepars melior, nostroe pars inclyta vitoe!
Sis memor Albini sacris altaribus astans,
Et dulces inttr lacrymas, super ora flucntes,
Dic : Miserere Deus nostro clementer amico,
Criminibusque suis veniarn largire benignus,
Ut te cum sanctis liceat laudare per oevum.
Omnipotens Palris virtus, sapienlia Christus,
Obsecro te supplex toto de pectore pauper;
Ut tua conservet Paulinum dextera semper,
Protegat, atque regat, virtutum floribus ornet.
» Ms. Sal., comple.
b Ms. SaL, dignus.
c Ms. Sal., una mimi.
d Ms. Sal., Lecta.
• Sequentia duo carmina in cod. ms. Salisb. ex
eiiam nonnulla menda correximus, cum proecedenti quo
absque divisione connectuntur.
f Cl. Catelinothoc carmen censuit esse
epitaphitim
Paulini. Aliud dicendum, si versus isti pars sunt in editis enira ita meudose sonabat:
prioris carminis, prout sunt in cit. codice Salisbur-
gensi; quaproplcr voces Hic,... hocque cubile... hoc
lemplum interpretor de pectoris arca, qua se Pauli-
nura recondidisse ait in versu ultimo carminis prio-
Ws. Cl. Madrisius Op. sancti Paulini, in ejus Vita 243, ait, in hoc
cap. 13, num. 11, pag. xxxvm, hos versus ita inter- Paulino proiwni,poemate oenigmaaliquod solvendum
pretatur, ut sensus sit: < Utinam Paulinus hic (id
W
j^Tuque Maria, Dei Genitrix, sanctissima_Virgo,
Prospera cuncla meo Paulino posce^precamur,
Ut vigeat, valeat Christi repletus amore.
Vos quoque, chara siraul sanctorum turba Tonantib.
EcclesioePatres, habuislis semper apertas,
Et nunc cum Christo ccelcstia regna tenetis;
Fundile proque mei Paulini, posco, salule
Cum pielate preces summo super omnia regi.
Ut vigeat, valeat Christi proecepta secutus.
Et vos Ecclesioe[sanctoe] sanctissima proles
In commune precor prostrato corpore terris i
[Utque mei curam Paulini habeatis in oevumi j,
Illius et vitam precibus commendite Christo,
Ut vigeal, valeat longaevotempore sanus.
$ Angelici faciem coetjjsqui cernitis almam
Perpetui Patris coelesti in culmine semper,
.Expansis manibus humili sed pectore posco,
Vos quoque Paulinum precibus defendite vestris,
Ut gaudens regnet, vestro sociatus honori,
iEternisque Dei vobiscum laudibus adsit,
Fiegna beata tenens, felix sine fine, polorum.
Hos fogo versiculos habeas, Pater optirae, tecum,
Ut tua inens memoret laeto pro carmine natum k
Sit tibi Christus amor, virtus, decus, omnia Christus,
Sit via, vifa, salus, spes et laus, gloria perpes,
Semper in ore sonet, maneatque in pectore semper,
Ut tibi cum sanctis tribuat coelestia regna:
Qua memor esto tui nati, te posce per illum,
Qui le perpetuam cceli deducat in aulam.
C Et nunc et semper, mi mi Pauline, valeto.
Carminis hic finem lscrymis faciemus obortis l
Sed nunquam sacri finem faciemus amoris.
CCXLU.
Ad eumdem.
Fer festina Patri Paulino charla salutem,
Dic, Pauline Pater, dulcis amice m, vale.
Janua parva quidem, et parvus habitator in oedeest,
Non spernas nardum, lector, in corpore parvum,
Jam redolet nardus spicato gramiue raultum.
Me lapis egregium portat tibi corpore parvo.
Parva quidem res est oculoruin, ccrne, pupilla;
Sed regit imperio vivacis corporis actus :
i Sic regit ipse dcmum totam sibi Nardulus istam,
U
Narduto n, dic lector pergens, tu parvule, salve.
est, in ecclesia Martiniana) requiescat, ibique se-
eligere dignetur; ut in eadem tumulalus
Eulturam
asilica cum Alcuino resurrectionem exspectet. »
Sorania !
8 Edit., requiescit.-
b Ms. Sal., Tonanlem.
> Edit., prostrata corpore sanus.
i Hunc versura ex cod. ms. Salisb. ita rcstituimus;
*
AngelicifaciemcharamPauliuibabeatisuisrg»
k Edit., nutum.
I Edit., amalis.
m Cl. Madrisiusloc. cit. Append. 1,
poemat. 4, pag.
II Forte, Nardule.
791 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VI. 791
CCXLIII. jA Inventum ul valeat, milleno carmine canta,
Ad Theophylaclum". Albini officio • dic vale perpetuum. '
Theophylacle Pater, sophiae tu doctor honestus, Dic: Memor esto tui semper, Pater alme, magistri,
Laudibus egregiis clarus in orbe procul. In precibus sacris, per loca sancta Palrum.
In regno inagnus, clarus in orbe videris b : Dicquoque, dicsupplex.dic, quoesoi, sanctesacerdos
Dona tui cordis sunt nova, vel vetera. Justitiam seqnere semper in orc tuo.
Urbs, capul orbis, habet te maxima Rorna magistrum, Non tibi blanditioe srecli non vana voluptas k,
Verba salulis habcs semper in ore tuo. Non timor aiit terror cordis in antra cadat:
Omnibus es mitis sancta pielate magistra, Plena salutiferi sed jam fiducia verbi
Qnae solet egregium cor habitare tuum. Possideat plenum pecius araore Dei.
232 In (Iua uieque, prccor, gremio charitalis ami- Judicium promat justum Jua lingua, sacerdos,
[cume, Ut Christo placeat, quidquid in ove sonas.
Sim licet ignotus, suscipe, sancte, tibi, Spirilus e ccoloveniens tua peclora, prasul,
Nam Scriptura canit vero paradigmata d sancla Loelificet,habitet, sanctificet, repleat.
Carmine, quaelaudes concelebrat sophiae. Plus oeterna Dei Christi est metuenda poteslas,
Sic [novus e] ut mustum tecum*veterascet amictts, " Quam terrena quidem, quoe velut umbra volat.
Sic boJie dulce bibis, dulcis amicus erit. Omnipotens judex, justis qui praimia proestat,
Dixerat et Paulus, doctor clarissimus orbis, Del tibi verba pioepacis in ore tuo.
Cuncta probale prius, quoeque tenete bona. Tempora sunt nimium variis nunc plena perrclis,
Obsccro te snpplex animo, me spernere noli, Quoequond#m sancti proececinere Palres.
Sed solita fratrera me pietate proba. JEtates hominum, mores mutantur et actus,
Larga quidem charitas Christi solet csse per orbem, Utque momenta quidem, vila cito fngiet.
In gremium mullos congregat illa suum, \ec redit ipsa dies, raensis, nox, hora vet annus,
Qui in chaiitate manel, portat in peclore Christum, Sed fugiens fugiet, fontis ut unda fluens.
Vcra qnidem charitas est Deus omnipotens. Tristia se lxtis immiscent tempora noslris;
Qui prodcsse potcst, non est spernendus amicus ; Utque vices faciunt noxque diesque suas,
Vel prodesse valet, alter amicus ei. Gaudia jam veniunt, veniunt et tristia slatim :
^rofuit ut Christus jam vulnera dira gement-i, Non esl qui fuerat, transiet omnis homo.
In curam nummos protulit atque duos. 0 Pater, idcirco facies, dum tempus habebis,
ifac pietate, precor, me tu tibi suscipe fratrem, Menle, manu, Iingua, quaeque Deo placeant.
In Christo fratres gratia nos genuit. Ore sonet Christi laudes et vera loquatur,
[Inclyta nos fratres una fides genuit]. Et lotum redolet pectus amore Dei.
Suadeo quippe tibi, doctor clarissime mundi, Tolius atque bonis instent jam corporis actus,
Ut doclrina sacro currat ab ore tuo. Membra simul placitis nocte dieque Deo.
Chartula scribatur vitae, mittatur f ubiqiic, Ut totus ptaceas magno tu judice Chrislo,
Proetitulala pio nomine apostolico. Ut te conservet semper ubique Deus.
Sic tua laus crescit; merces sic magna manebit Posco, memento tui, procsulpraeclare, raagistri i,
Paslori summo sedis apostolicae. In precibus, lacrymis per loca sancta sacris m
Cnjus amore pio commenda mc, rogo, frater « Ut veniam mitis prsestet cui Christus ab arce,
Commendet Christo ut me pater ore suo.' Qucegessit sceterura vita nefanda, precor.
Vos pariter patres semper sine fine valete, Tu sine fine vale, pastor, patriarcha, sacerdos,
Dexlera vos Chrisli protegat alque regat. Sit tibi Christus amor, Iux, via, vita, salus!
CCXLIV, CCXLIV bis.
b Ad Aquilam (Arnonem)episcopum Satisburgensem. Ad Aquilam.
Pcr montes, campos Aquilam, mea chartula, queere, U Tingue semel calamum charitas in gurgite Christi
Ponlilicem magni nominis et meriti; Fac paucos Aquilaeversiculosque meo :
» Exstat boc carmen in cod. Salisburgensi, cujus d Ms. Sal., paradigmate.
leclioncs variantes annotavimus. Duos, qui tempore • Edit., nobis velerascat.
Alcuini vixerunt, reperio Theopbylactos, unum epi- f Ms. Sal., mittetur.
scopum Tudcrti, legatum Adriani I papoe, qui con- 6 Ms. Sal., me tu commenderogamus.
cilio Calchutensi anno 788 praefuit, et ad concilium 11Carmen isthoc ad Arnonem Salisburgensem ar-
quoque Francofordiense anno 794 missus fuit. Alte- chiepiscopum, qucm Alcuinus Aquilam cognominare
rum sedis apostolicoenotarium, qui scripsit litleras solet, pront in cpistolis vidimus, exhibeinus ex cod.
Paschalis^I papacpallium Barnardo Viennensi anti- ms. bibliothccoe nostroe S. Emmerami; unde illud
stiti concedentis anuo 817; de qno MabilloniusAnnal. etiam Cl. Mabilloniiis descripsit, et inter Analecta
tom. II, pag. 441, num. 71; ct Appcnd. soec.iv Bened. Velera retulit, pag. 348 edit. recentioris.
pag. 566. Huic posteriori, quem scribw docto, per i Ms., Albino filio.
quem chartula vitw scribatur prwtitulata nomine upo- j Ms., lacrymis dic.
stotico, comparat Alcuinus, preesens carmen maxime 1;Ms., volnntas.
convenire videtur. i 7'ui ... Magistri. Inde suspicare licet, Arnouemj
b Ms. Sal., cwlorumscriba videris, Alcuini fuisse discipulum.
' Ms, Sal., amictum, <"Ms., sancta Patrum,
 793 CARMINA.— AD VARIOS. 794
Cujus amore calent Patris proecordia tota, A CCXLVIH.
Omnibus atquc horis nomen in ore sonat. Ad quemdamepiscopum.
Cui Deus oeternumtribuat per ssecula salve, Prsesul amate, precor, hac tu diverte, viator,
Protcgat, exaltet, fructificet, vegetet. Sis mcmor Albini ul proesul, amate precor.
Qnem mea raens ardet sacris religata catenis, 0 mea chara domus, habilatio dulcis, araala,
Ambit et exquirit, diligit et memorat. Sis felix semper, o mea chara domus.
Tertius Albinus vobis jungatur amicus, Sophia sancta Palrum tectis servatur in istis,
Et lacrymas resonel inler in ore sacras. In te discatur sophia sancta Patrum.
Quippe triplex funis facile non rumpitur unquam, Tu valeas, vigeas donis [his] inclyla semper,
Sic quoque tres inler firma viget charitas. In sophioecultu tu valeas, vigeas.
Tres ubi sunt pariter collecti in nomine Christi, Rustica lurba tuo habitet sub tegmine nunquam;
His astat medius Christus ct ipse pius. Sit procul e tccto rustica turba tuo.
Hoc memorate, viri, lofumque valete per oevum, Protegat atque regat Christi te gratia semper,
Vosvideara Isetos mox, miserante Deo. Cum sociis pariter, protegat alque regat.
Corporis et capitis omnes tnnc certe capilli CCXLIX.
Pierio plectro carmina loeta canant. H Ad eumdem fortassis.
Orpheus aut Linus, nec me Maro vincit in oilis Proesul amate, precor, pergat baecchartula tecuni,
Dura manibus cingam pectora vestra meis. Sis memor ut Patris, proesulamate, precor.
CCXLV. Tu mihi dulcis amor, fili per ssecula salve,
Ad quemdam episcopum. Christus in oeternumsit tibi dulcis amor.
Incolumem Christus, charissime, tc mihi, proesut, Semper in ore tuo resonent pia verba salnlis,
Laus Christo resonet semper in ore tuo.
Conservet mitis semper ribique, precor
Tu mihi dutcis amor, cordis tu carmen in ore, Pectore, mente, manu miseris solatia proesta,
Tu memor eslo mei, tu sine fine vale ! Semper ama Christum, peclore, mente, manu.
Omnibusesto pater, pastor, patriarcha, sacerdos,
CCXLVI. Pauperibus, miseris, omnibus esto pater.
Ad quemdam episcopum. Sis decus Ecclesiae,cunctis el forma salutis
Nulla manus discingui a ni tua proesul Et caput et custos, sis decus Ecclesioe.
Salve b pater sancte, et lege tu feliciler illam Gratia summa Dei tecum comiletur ubiqtic,
Succinctum c solvat, cupiat qui abscondita scire, _ Augeat et meritis gratia summa Dei.
Nulla tamen dextra ni tua, sancte Pater. '
Dic rogo perpeluum pueris, puer inclytc, salvc
CCXLVII. Albine quoque k vale dic, rogo, perpeluum.
Ad Macarium episcopum^. Loela dies veniat nobis, sub nomine noslro,
Hoectibi, Macari, devovi munera paslor, jEterna et vobis laeta dies veniat.
Cum Christo et sanctis tu sine fine vale ! Sit tibi cura mei, curet le Christus ubique,
Sis memor Albini, memoret te gralia Christi, Est mihi cnra lui, sittibi cura mei.
Et lu nigre meus e, candidus esto Dei. CCL.
Cur, mi nigre, taces, de te nunc nescio quid...' Ad Maurum.
Aut tamen ecce tibi sit Deus omnis amor e Has tibi, sancle puer Benedictil Maure camcnas
Sit tibi et potus dippeus rex L, vita salusque, Albinus vales versiculis cecinit:
Laus cujus resonet semper in ore tuo. Valde optans animo libi prospera cuncta fideli,
Ut tibi mandavi, Bergenses » instrue nostros, Ut felix vivas semper ubique Deo.
Et tecum discat, qui tibi perplaceat. Pro quo funde preces solita pietate Tonanli
233 H960 proecepla decem, vobis quae chartula J Conservet famulura ut Christus ab hoste suum.
[cantat. -0 CCLI.
Nocte dieque pio corde tenete, precor. Ad quemdam amicum.
Saepius et nosmet memorantes dicite, quoeso* Tu quoque non meritis, crispis sedcalve capillis,
PauperisAlbini, Christe, memento tui. Ul valeas, vigeas tcmpus in omne, precor. *
» Forte, discingat chartam. tem coenobium,quod Berg appellatur apud Broworum
b Forte, Solve. in libro Trevir. Antiq. octavo; ubi Lotharius rex
c Succinctum, id est, epistolam. Huc, puto, perti- hunc locum Hungero episcopo Trajecti inferioris do-
net, quod B. Alcuinus iri epist. 187 de Cinclo ex nasse perhibetur anno regni sui tertio. De boc ino-
Epicteto attulit. nasterio Alcuinum hic agcre conjicil Mabillonius
d Hic Macarius est Richbodus episcopus Treviren- Annal. Bened. tom. II, libr. xxvi, pag. 323, nuni. 52.
sis, de quo vide supra. i Chartula. Ha:c intercidit: nisi sil illa De decem
e Nigre meus. Nigrum quoque, sed Magum simul verbis Legis supra tom. C, col. 567.
Alciiinus appellat Adalberlum epist. 91. k Forte, Albinoque.
f Forte, quidquam. 1 Puer Benedicti. Sic etiam inscripta esl Alcuini
EEJit., amator. epislola 150 : Benedicto sancti Benedicli puero
h Sensus corruptus. Mauro. Ita semelipsuin Rabanus Maurus nomiuat in
t Bergenses. Exstal in pago Mosao ad Roram flu- suo ad sanclum Martinum carmine,quod est terliuro,
vium, ad Roraemundam Mosoeaquis sesc immiscen- inter ejus poemata tom. VI, pag. 202.
H& B. F. ALBINI 8EU ALCBINl OPERUM PARS VI.
Dum lacrymas DorainoBenedicli fundis in aula,
Sis mcmor Albini, dulcisamice, tui.
CCLII.
Ad atterum amicum.
Tu quoque, Nave », vale, major libi menle lideli,
Inter sacra precor, verba memento mei.
Parvula nilque nocent librorum membra ministra,
Si mens atla petit grandis araore Dci.
CCLIII.
Ad plures amicos.
Vosque valete, viri fralres, Patresque fideles,
VosDeus omnipotens protegat atque regat.
Vos mandata Patrura tola virtute priorum.
Conservatc, precor, pectore, mente, raanu.
h
Obsecro meque piis precibus commendate Chrislo .
Ut scelerum veniam donet ubique rnibi.
CCLIV.
Ad sancium Benedictum.
0 Benedicte, vale, mouacborum maxirae pastor,
Quos gencras verbis, hos rege jam precibus.
Judicis ante thronum doctorum quisque cohorles
Deducet proprias, quas genuit Domino :
Tunc quoque tu monachos deduxeris ante tiibunal
Celsilhroni regis, alinipater, proprios.
Auxiliare tuis precibus quapropter ubique :
Grex uumero crescat, pastor amale, luus.
Jara grcgis ex numero pastoris gloria crescit,
Conserva raeritis ecce, tuos famulos.
CCLV.
Ad quemdam amicum.
Pectusamor nostrum penetravit flamma
Atque calore novo semper inardet amor.
Nec mare, nec tellus, montes nec silva vel alpes
Huic obstare qneunt, aul inhibere vtam :
Quo iiiinus, almePaler, semper tua viscera lirrgat,
Yet laerymis lavet pectus, amate, tuum.
Cur tu julcis amor fletus generabis amaros,
Etde melle pio pocula c amara fluunt?
Sic tua jam, mundus, misccnlur dulcia amaris,
Adversis variant prospera cuncta cito.
Oir.nia trislifico mutantur gaudia luctu,
Nil cst perpetuum, cuncta perire queunt.
Te modo quapropter fugiarnus pectore toto
Tu quoque nos, mundus jam periture, fugis :
Deliciasquepoli, seinperque manentia regna
Quseramus, toto pectore, mentc, manu.
Felix afcla poli nunquam disjungit amicum ;
Semper habet, quod araat, pectus amore caleiis.
Huc properare, Pater , precibus rape me, rogo,, Vel coluber, regulus, serpens prosternit eunlem.
[tecum,t Sed bene securus poteris percurrere stratam.
Qua uoster nunquam dissociatur amor.
Aspice loetificogratanler corde, precamur,
Parvula, qnoemagnus munera misit amor.
Nam duo preemitislaudaverat aera magisler,
Quoeinjecit tempti vidua nuda gazia.
• Forte, Nate.
i» Sacpiusalibi, commendite.
« Edit., coputa.
796
/A Omnibusest donls mclior ditectio sacra,
Alque fides firma, quoeviget atque raanet.
Tc divina, Pater charissime, dona sequantur,
Praeveniantque simul semper ubique. Valef
CCLVI.
Ad Julium et Luciam.
Te Deus omnipotens conservet semper ubique,
Julius o juvenis, spes amor atque decus !
Lucia vive Deo felix, clarissima virgo,
Seinper in eeternum, Lucia virgo, vale.
234 Et mea per versus valeat Mathematica dulces,
Femina verbipolens, lu sine fine vale.
CCLVH.
Ad amicum abeuntem.
B Angelus e coeloveniens comitetur euntes d
Semper, abito tuas, dulcis amice, vias.
Te mea mens sequitur, magno cnm cordis or.iore,
Exoptans animo prospera cuncta tibi.
Qui mihi te, frater, Chri-tus concessit amicum,
Conservel sanura Christus ubique Kviv :
Efficienscitius pariler natumque, parentem
Congaudere simul prosperilate bona.
Quod raodo non vidi te, tc, dulcissime frater,
Conlestor vere, cor dolet hoc nimium.
Quam prope, nescivi, te nos spectando mar.eres,
Nunc nisi gaudens non rnihi dixit homo e.
Me tamen ecce, precor, prxsentem semper habcto,
Ut te proesenlemsemper habebo, Pater.
Sit tibi, sitque mihi proesens Dcus omnibus lic/ris,
C Sit pius et clemens, gloria, vita, salus.
Quos charitate pia terris conjunxit aniicos,
Gaudentcs pariter jungat in arce poli.
Hos, rogo, versiculos tecum fer, fratcr amice,
Sis raeinor Albiniut semper, amice, tui.
Per campos, colles, silvas ct fluinina pergens,
Semper iter Christus protegat eccc tuum,
Sanctorum precibus semper sine fine valeto,
Et nunc et seuiper, dulcis araice, vale !
CCLVIII.
Ad eumdem fortassis.
Curre viam, frater, angustam f, tramite pulchran»,
Qu«te sub tectis Dominideducal in aulam.
Nec tibi forte pedes cceno sordcnte rcspargit,
Nec tibi coeruleuscrines infuderit imber.
Nec vis ventorum turbat, nec grando procellis ;
Nec timor, ut tollant vestes, ncc fauce lalrones,
Nec leo, nec tigris aper ambo visuntur
Laus divina tibi resonet quapropler in ore,
Utque pium placido Chrislum tu pectore porta:
Ille tuos gressus, sensus, et v.rba gubernet,
Dux, via, rector, amor tibi sit, protector ubique
Incolumem ducat tc, leque reducat euntera.
d Forte, euntem. ,e
• Locus corruptus.
' Ms., Angusto. ',,a£
""':':
797 CARMINA.— AD VARIOS.
CCLIX. A CCLXI.
a Ad amicumabsentemsuspiria.
Dulcis amor lacrymis absenlem plangit amicum,
Quem longinqua negat terra viJere oculis.
Rara fitles bominum charos effecit amicos,
Milliamulta cient pectore, solus erit.
Argento melior, fulvopretiosior auro,
Omnibus et gazis ctarior iste nitet.
Quem cupit et quoerit mentis sibi tota voluntas,
Ut habeat, teneat, diligatatquc colat.
iste eris ecce niihi inagnoconjunctus amore,
Tu requies mentis, tu mihi dulcis amor.
Te Deus oeternoconservet tempore semper,
Tu memor Albini seniper ubique vale.
CCLX.
1 Ad EboracensesFratres.
Nunc cuculus ramis etiam resonavit in altis;
Florca versicolor pariet nunc germina tellus.
Vinea Bacchiferas tradite de palmite genimas,
Suscitat et vario nostras modulamine mentcs
Indefessa salis rntilis luscinia ruscis.
Et sol signiferi niedium transcendit in orbera,
Et Phoebusvicit tenebrarum regna refulgens;
Atquc nalans ad vos pelagi Irans ocquoramagni,
AlbiniPatris deportat charta salntem ;
MoenibusEuboricaehabitans tu sacra jnventns.
Fas idcirco, reor, comprendere plectra Maronis,
Somnigeras subito te nunc ex ore d camenas,
Carminibusdue sacris naves implere frenosum e.
Talia namque placent veslro quia munera Patri,
Qui nunc egregias regalibus insonat artes
Auribus, et Patrum ducit per prata sequentem,
Pnepulchro sophiaeregnantem stemmate celsoe.
Tu quoque, tu Palri nimium dilecta juventus,
Tu sobolesvitae, patrioelaus et decus omne,
yEtheriis sophicefeliciter ulere donis;
Ut tibi permaneat merccs et gloria semper.
Ebrius injiciat vobis neu vincula Bacchus,
Mentibusinscriptas deleat neu noxius artes :
Nec vos Cretensis depellat ab arce salutis
Improbus ille puer, stimulis armatus aculis.
Nec vos luxivagusraptet per inania mundus,
Vortice submergens vitalia pectora nigro :
Sed preecepla sacroememores retinete salutis,
DulcisonoChristum resonantes semper in ore.
llle cibus, potus, carmen, laus, gloria vobis
Sit, rogo, qui vobis tribuat felicia regna,
Atquesuis sanclisjungat per oethera semper.
a Ex COQ. mss. Salisburgensi.
b Versus hoc carnien in editione Quercelani proe-
cedentes, separatim dedimus supra num. 208 et 222,
ubi videas nostram adnolationem. Pertincre vero vi-
delur ad annum 781 quo scholeePalatinse proefectus
fuit? Vid. notas epist. 162.
e Ms., trudil.
d Ms., excire.
e Ms., Fresonum.
{ Diflerenleslectiones addidimus ex cod. Salisb.
De Saxombus, absoluto post 33 annorum spatiiun
798
f Ad genlcmGothorum.
Gens sacra Gothorum, sanctus s, sine fine valeto,
Electus Dominopopulus, olebs inclyta salve.
Victricibus h gentes vicisti maxime bellis
Quam multas quondam, hostes modovincite Christi
Per clypeum fidei, per fortia tela safulis.
Auxiliator erit vobis Deusalmus ubique,
Si jam firma fides habitat sub peclore vestro,
Atque opus egregium sequitur bona dona fidei.
Has, rogo, litterulas ptacido percurrite sensu.
Quas modo direxit vobis dilectio sancta.
Prospera cuncta Deus Gothisconcedat Olympi,
Omnibus oeterni tribuens bona gaudia regni :
Inque piis precibus memores estote, rogamus
*»Albini semper, scripsit qui talia vobis.
235 ^os Deusoronipotenstotum conservet insevum,
jElernum tribuens * vobis per stecula regnum
CCLXIL
J Ad filium profugum.
Cur, rogo, nate, tuo patri irasceris amate;
Longius optatum mox modo carpis iter?
Et tu tristis abis, palrem tristemque relinquis
Ut sccleralus : ego judicor ecce reus.
Irattts calido quidquam r,ec pectore dixi;
Mandavi phicida dicere verba tibi.
Utere ceu propriis rebus feliciter illis,
Sunt mea quippe tua, sint tua quoesomea.
CCLXIII.
n Ad discipulum.
En tuus Albinus, saevisereptus ab undis,
Yencrat, altithrono nunc miserante Deo,
Te cupiens apel-peregrinus-larc camenis
0 Corion, Corion! dulcis amice satis.
Quidquid tu volitas per magna palatia regum,
Ul ludens pelago aliger undisono :
Qui sophiaelibros primis lac ore sub annis
Suxisti, et labris ubera sacra tuis.
Dum tibi dum major per tempora creverat eetas,
Tunc solidos sueveras sumere corde cibos.
Fortia de gazis veterum et polare Falerna;
Sensibus et fuerant pervia cuncta tuis.
Quidquid ab antiquo invenerunt tempore Patres,
Nobile cuncta libi pandit et ingenium :
j%Ac divina tuis patuit Scriptura loquelis.
jEdibus in sacris dum tua vox resonat.
Quid tua nunc mernorem scholastica carmina vatis,
Qui cunctos poteras lu superare senes.
Yiscera tota tibi cecinerunt, atque capilli;
Nunc tua lingua tacet; cur tua lingua tacet?
behV, ad fidem conversis ista intelligi vult, ntilla
quidein adducta ratione, Cl. Catelinot in ms. Mihi
vero quam simillimum est, Alcuinum ad populospro-
vincioe Gothioe, Saracenis conlerminoe,et a Carolo
Magno dcvictsescripsisse, atque eos adversus hostes
sibi vicinos animasse.
8 Ms. Sal., Gensbona Gothorum semper.
h Ms. Sal., prwclaras.
» Eilit., tribuet.
i Forte ad Osulfum, cujus infelicem Iapsum \uff&
in epistolis 206, 207, 208.
799 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VI. 800-
Ncc tua lingua valet forsan canlare camenas? A Vir pietate potens, hurailisque, modestus, honestus,
Atque, reor, dormit lingtia tibi Corion. Devotus nimium pastor, honore Dei.
Dormit et ipse meus, Corydon-,scholasticus olim, Hic pius ecclesiam sancti construxit Amandi,
Sopitus Baccho.Vaetibi, Baccbc Pater! Cunctaquejara renovans clauslra monasterii.
Tu quia tu quoerissensus subvertere sacros, CCLXVI.
Atque meum Corydon orc tacere f.icis. d Epilaphium Fuldradi abbatis.
Ebrius in teetis Corydon aulensibus errat,
Presbyler egregius valde, et venerabilis abba,
Nec memor Albini, ncc mcmor ipse sui.l Strenuus actu, opere, pectore, mente pius.
Obvia non inisit venienti carmina Patri,
Ut canerent salve : tu tamen, ecce, vale! Corpore Fulradus tumulo requiescit in isto,
Notus in orbe procul, noster in orbe Pater.
Rusticus est Corydon, dixil hoc forte propheta
Inclytus iste sacroefuerat pastorque e capellae,
Virgilius quondam, rusticus est Corydon. Hic decus Ecclesiae,promptus in omne bonum.
Dixerat asl aller melius sed Naso a poeta,
236 H*0 donius alma Dei magno est renovata de-
Presbyter est Corydon, sit cui semper ave!
lcore,
CCLXIV. Jt cernis,lector, tempore quippe suo.
b Ad alium discipulum. » Iste pios Patres magno dilexit amore,
Nunc bipedali Chare fidelis,' Reliquias quorum haeedomus alma tenet.
Carmine laudes Credule nate, Credimus idcirco ccelosocietur ut illis,
Credule dulces Piimus amore,
Mi tibi nate Atque paterno In terris quoniam semper amavit eos.
Chare canemus. Discipulatus CCLXVII.
Certovalclo! Dulcis amore.
Semper ubique Tuque sopbioe Epilaphium Maginarii abbatis.
Sit tibi Christus Scrinea sacra, Hic sit sub pedibus tibi, Maginare, magistri f
Pax via virtus : Arca fidei, Jam sacra mundanis temporibus requies.
Plenus amore Et luba vitte,
Procco Te pius ille Pater teneris nutrivit ab annis,
IHiuscsto, salutis,
Ecce precamur. Primtis in aula. Tu quoque successor ejus honoris eras.
Te quoque semper Vox tua plebi Hoc, heu! per parvum rexisti tempus ovile,
Protegat ille Pandat Olympi Floribus in mediis mors mala te tulerat.
Omnibus horis, Ostia snrama,
Lucisque templum, Sed quem Christus amat, illi mors nulla nocebil;
Atque inomenlis;
Ut tibi nullus Laus ubi Christo Post mortem melius vivit in arce poli.
Laedere possit. Personel alma. „ Moribusin suis Bquapropter vivite Christo,
Curva seneclus Hoc, rogo, carmen
Certe propinquat, Ore caneto, Qui legere b vultis carmina nostra, precor.
Signaque vertex Mente teneto, Obsecro meque piis precibus commendite Christo,
Candida raonstrat, Et memor esto Ut merear cives [Loco civis] urbis adesse Dei.
Ultima fata Obsecro Patris;
Forsan adesse : Sisque bealus CCLXVIH.
Esto paratus, Semper in ecvtim. i Epitaphium Pauli monachiS. Martini Turonis.
Ecce precamur, Te coraitelur Tu quicunque cupis requies cognoscere fratrum,
Obvius ire Gratia Christi,
Gloria coeli, Et loca, quo quisque spectat ab arce Deum :
Omnipotenti,
Pectore gaudens. Perpete vita, Nomina curre legens lacrymosis scripta camenis,
Pax tibi semper, Pax tibi semper. Perleclisque siraul funde preces Doiniuo.
Ut pius omnipotens animas defendat ab hoste,
EPITAPHIA. Felicem tribuens pacis in arce diem.
CCLXV. Et cum pervenies ad haecmea carmina, quaeso,
c Epitaphium Gisleberti episcopi. Dic supplex : Paulo jam miserere Deus!
Hic Gislebertus preesul requiescit humatus. Et Martine, decus mundi, Pater optime noster,
Corpus terra tegit, spiritus astra pelit. D Auxiliare piis, te precor, et precibus.
* Edit., Nassa. num. 43 , legit custosque, et melius; nam Fulradus
b Ex cod. nis. Salisburgensi. fuit capellanus Pippini regis et filiorum ejus. Plura
c Gisleberlus abbas Elnoncnsis seu S. Amandi,, de eodem lege apud eumdem.
factns episcopus Tomacensis et Noviomensis, regi- f Magistri. Sensus est : Hic tibi, Maginare, sub
men qunquc pr:cfati monasterii (quod tumvere abba- pedibus tui magistri Fulradi sit requies. Magiuarius
tibus ad episcopatum assumptis in more positumi nimirum Fulradi fuit discipulus, poslea eidem in re-
erat) relinuisse videlur, ut notat MabilIoniustom.il1 gimine monasterii Sanct-Dionysiani suffeclus; et
Annal. Bencd. libr. xxv, num. 31. Obiit anno 782,, pnst breve tempus octo annorum anno 793 e vivis
x Kal. Junii sepultus in ecclesiaS. Petri ad dexterarai sublalus sub pedibus sui magistri requiem seu lumu-
presbvterii partem. BOUQUET. Script. Rer. Franc, lum adeptns est. MABILI,. tom. II Annal. libr. xxv
tom. V, pag. 410. num. 43, pag. 270.
d Fulradus abbas S. Dionysiiprope Parisios obiilt g Leg., in sanctis.
anno 784. Ejus corpus sepuilum est in ecclesia Dio- h Ms. add., hwc.
nysiana; deinde translatum in cellam Lebraben- i Mabill. Annal. libr. xxvi, pag. 521. Epitaphium
sem, de Lievre. BOUQUET. Script. Rcr. Gall. tom. V., hoc valde scabrosum appellat. De hoc Paulo mona-
pag. 410. cho proeter ea, quaebic narrantur, nihil innotuit.
• Pastorque. Mabillonlustom. II Annal., libr. xxv,i
801 CARMINA.— EPIGRAMMATA, ETC.
Cujus eram vivus semper devotus amore,
Inque Dco Christo spes mihi sacra fuit.
Paulus eram dictus Martini famulus a almi,
Transcursi modicum tempus in orbe raeum.
Me primum felix Burgundia matris in alvo
Viderat effusum, et fletibus irriguum.
Mox Martinus amor rapuit me inclytus auctor
Post teneros annos in famulum sibimet.
Perque suos servos venerandos, alque magistros,
Scripturis memet imbuit atque sacris.
Septenas vixi decadas novus hospes in orbe,
Fraterno junclus semper amore fui.
Languidus, oegrotus solvebam debita donec,
Atque wtus anima liquerat ipsa suos.
Fraternis fueram manibus mox conditus ista,
Hic mihi perpetua est domus et requies;
Omnipotens animas jubeat remeare quousque
Ad cineres iterum, tunc ero Paulus ego.
Nunc fratres animam precibus commendite Christo, Spiritus oelheriam loetus migravit ad aulara,
Vosque valete mei semper ubique Deo.
CCLXIX.
Epitaphium cujusdam.
Hoc rogo pauxillum veniens subsiste, viator
Et mea scrutare pectore dicta luo.
Ut tua deque meis cognoscas fata figuris^
Vertitur o! species ut mea sicque lua.
Nunc quod es, fueram, famosus in orbe viator,
Et quod nunc ego sum, tuque futurus eris.
Deliciasmundi casso sequebar amore,
Nunc cinis et pulvis, vermibus atque cibus.
Quapropter potius animam curare memento
Quam carnem, quoniam hoecmanet, illa perit.
Cur libi rura paras, quem parvo cernis in antro
Me sopitum, requies sic tua parva fiet.
Cur Tyrio corpus linas b vestirier ostro,
Quod mox esuriens pulvere vermis alet.
Aspice, qui quondam gemmis fulgebat et auro,
Hic jacet in tumulo stercore sordidior.
Ut flores pereunt, vento veniente minaci,
Sic tua namque caro gloria tota fuitc.
Tu mihi redde vicem lector, rogo, carminis hujus,
Et dic : da veniam, Christe! tuo misero.
CCLXX.
d De magni quondam meriti episcopo
Nobilis iste fuit magna de gente sacerdos,
Sed magnis multo nobilior merilis.
Vir fuit in populo dictus cognomine.... °
Moribus egregius... f peramabilis omni.
Vir fuit iste Dei patiens, moderatus, honestus,
Moribus egregius et iu omni strenuus actu;
Cofde pius, humilis, mitis, rigidusque superbo,
a Edit., frimbibus.
b Forte, sinas.
c Forte, fugit.
d Compara hoc carmen cum capp. 24 , 33 et
34 Vitoe metricae sancti Willibrordi supra col. 720
et 722, ex quibus hocce consarcinatum est.
e Ms., cognomineWilbrord.
f Ms., egregius populo.
* Edit., ludus remetum.
h Malum, peccatum.
804
A Solator miseris, et inops sibi, dives egenis:
Qui postquam vitae, meritis perfectus, in annis
Bis octena scius complevit lustra sacerdos,
Ter quater et menses, mensis jamjamque Noverabris
Idibus octonis cceli migravit ad aulam,
Costibus angelicis junctus, coelestibus hymnis
Collaudans Christum, semper sine fine beatus.
Qui meritis magnus crescebat honorificusque
Iste erat eximius doctor, proesulquepreclarus
Splendescens nostro lucifer ore novus.
Et quos caeca prius populos caligo tenebat,
Irradiat summi luce poli supera.
Vir fuit isle Dei patiens, moderatus, honestus,
Moribus egregius, mitis, et ore pius.
Plurima qui postquam perfecto dona labore
B Commeruit, Christo perficiente, sibi,
Mox meritis, annis, tota et pietate repletus,
Tranquilla multura in pace quievit ovans.
Gaudia cura sanctis jara sine fine tencns.
EPIGRAMMATA ET JENIGMATA.
237 CCLXXI.
Vates vivens post mortem.
Vivere post mortem vales vis nosse viator?
Quod legis ecce Ioquor, vox tua nempe mea est,
CCLXXH.
Balneum aquw calidw.
Nudus erat hospes, placeat cui'ludere mecum g,
Atque fovere meo corpora fonte sua.
Qui piscis quondam gelidis generavit in undis,
G Nunc calidus homini forle minister erit.
Nunc ligno vehitur, quondara qui ligna vehebat,
In pratis currens, stat piger in domibus.
Dum nudus veniat.calidam pius hospes in autam,
Fontibus ut lavet hic sua membra meis;
Obsecro, ne videat, proprios avertat ocellos,
Contexit primi quod rea dextra patris
Hoc natura docet, hoc et persuasit honeslas,
.Ut.tibi sjt facies semper honesta puer.
CCLXXIII.
» JEnigmata.
Causa necis fueram, tamen et nil uuncupor esseh,
Ordine quisque legat recto me, comedet et me ',
Me super ille equitet i, transverso qui legat ore.
JJ Sex mihi litterulae sunt, et praeclara potestas k,
Disrurapis nomen medio de tramite totum,
Pars colet ina Deuml, hominem pars altera signat*
Littera toltatur faciet mox quarta venenum D.
Est vir jam totus canuto vertice sanus °,
Materna effectus prima pereunte P figura.
Post primam binoepereunt, erit horrida scrofa 1.
i Malum, fructus.
j Mutam, animal.
k Virtus.
i Tus seu Thus.
n» Vir.
n Viius.
0 Sanus.
r Anus.
i Sus.
803 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VJ.
CCLXXIV.
JHnigma aliud-
a
Presbyter integro celebrsivii nomine missam.
Littera toltatur, prxslal convivia Paschae b.
Atque minister erit, tollalur tertia, mensoec.
Quartaque tollatur, miscct mala verba venenis d.
Fur erit, addatur extrerais priraa duabus e.
Tertia cum priraa lollatur liltera, mirum!
Decrepita { accurrit nixa dotrada B per oedes.
CCLXXV.
Altud wnigma h.
Tu, qui pergis iter per sacra palatia, lector,
Dic, dijoquoe raoveant totas monosyllaba lites?
Dic, duo quoesanctam rumpant pronomiaa pacem?
Dic, duo quee faciant pronoraina nomina cmictis?
Omnia dic quoesunt verbi, quae syllaba fiiiget?
Qualiter et • tecura loquitur, qui non fuit unquara?
Haeclege, solve cito, aut laurura persolve poetaj i.
CCLXXVI.
De luscinia.
k 238 Si vivat, redeat, nidosque recurrat ad almos,
Qy% te detraxeris luscinia ruscis,
Illa mcaefuerat invida laetitiae.
Tu meadulcisonis iraplesti pectora musis,
Atquc animum racestura carmine mellifluo.
Quapropter veniant volucrura simul uudique costus, Carmina si curas, cuculus, dum currere possis,
Carmine te mecum plangere Pierio.
Spreta colore, tamen faeras non spreta canendo,
Laja sub angusto pectore i vox sonuit.
Dulce melos iterans vario modalamine musoe,
Atque Creatorem semper in ore canens.
Noctibus in furvis nusquara cessavit ab odis
Vox veneranda sacris, o decus atque decor!
Quid mirum, cherubim, seraphim si voce TonanJ.em Plangite nunc cuculum, cuculum nunc ptangite
Rerpelua laudent, dura tua sic potuit?
Felix o nimium, Dominum noctcque dieque
Qui stiulto tali sempcr in ore canit!
Non cibus atque potus (somnus m) fuerat tibi dulcioi
[otlis Plange tuos casus laeryrais, puer inclyte, plange:
Alterius volucrum nec sociale jugum.
Hocnatura dedit, naluraect Conditor almus,
Quem tu laudasli vocibus assiduis : •
Ut nos «istraeres n vino somnoque sepultos,
Somnigeram mentis rumpere scgnitiem;
Quod lu fecisti, rationiset inscia seasus,
Indice natura nyobilionesatis :
Sensibus hoc <omnes,niagna et ratione vigenj^es
iGessissent aliquod tempus in orc. sup!
» Magnus.
b Agnus.
c Manus.
d 'Magns.
e Mus..
f Edit., Darepita anus.
e F., dolabra.
h Quod solvendum aliis relinquimus.
' Edit., Qualilas ut.
i Edit., Portw.
k Ms., qum te dexlra mihi rapuit.
1 Ms., angusto gulture.
"» Vox somnus redundat.
" Edit., inlustraveras.
801
A Maxima laudanli merces in saeclamanebit
jEtcrnuiu regem per-pes in arce poli.
CCLXXVU.
0 De Cucuto,
Plangamus cuculum, Daplrain dulcissime, noslrum,
Qucm subito rapuil seeva noverca suis.
Plangarnus pariter querelosis vc-cibusillum,
Incipe tu senior, queeso, Menalca prior.
Heu! cuculus nobis fuerat cantare suetus,
Quaete nunc rapuit hora nefanda tuis?
Heu! cuculns, cuculus, qua te regione reliqui,
Infelix nobis illa dies fuerat:
Omne genus hominuin cuculum cuni plangat ubique,
Perditus est; cuculus, heu ! perit ecce mcus!
R Non pereat cuculus, veniet sub tcmpore veris,
Et nobis veniens carmina loeta ciet.
Quis scit, si veniat? Timeo est submersus in undis,
Vorticibus raptus, atque «ecalus aquis.
Heu mihi 1si cuculum Baochus dernersit in undis
Qui rapiet juvenes vorliec pestifero.
Nec corvus cuculum dissecet «jngue fero.
Heu! quis te, cuculus, nido rapk eoce patemo?
Heu ! rapuit, rapuit, nescio si veniat.
Te Daphnin juvenis optat habere tuus.
Tempus adest veris, cticulus, modo rumpe soporem,
Te cupit et senior atque Meitalca pater.
En tandem P nostri librorum prata juvenci,
Q Solus abest cuculus, quis, rogo, pascit eum?
Heu! male pascit eum Bacchus, icor, impius ille,
Qui sub cuncta cupit vertere corda male.
[cuncti,
Ille recessit ovans, hens redit flle puto.
Opto tamen flentem cuculum habeamus at illum,
Et nos plangamus cum cuculo pariter.
Et casus plangunt viscera tota tuos.
Sr non dura silex genuit te, plange, precamur,
Te memorans ipsum plangere forle potes.
Dulcis amor nati cogit deflere parentem,
Natus ab amplexu dum rapilur subilo.
Dum frater fratrem gerraanum perdit amatum,
P Quid nisi jam facial seroper ,el ipse fleat?
Tres olim fuimus, junxit quos spiritus unus,
Vix duo nunc pariter, tertius Ulefugit.
0 Hos versus Mabillonius eruit ex codice ms. El-
nonensi in JJelgio, atque edidit in Analectis pag. 409
novae editionis, ubi hoecadnotavit: « Cuculus, Me-
nalca, Daphnin seu Daphnis nomina sunl supposita
pro veris, qualia de more usurpat Alcuinus; el Theo-
dulphus episcopus Aurelianensis, qui in tib. m, carpi.
3, Menalcam poetamlaudat; et carm. 1 regiaemensae
proefuisse innuit. Daphnis discipulus fuit Alcuini, is
cui ipse expositioiiem in vers. Cant. Cant. Sexaginta
reginw, etc, dedicavit. i De Cuculo nihil aliud sucr
currit, nisi quod existimo eum esse filiura prodigum,
cujus interaperaniiam et casum eliam plangit in epi-
stolis 75, 207 et 208.
P Forte, tondent.
 CARMINA.— EPIGRAMMATA,ETC. 8«b
803
Heu! fugiet, fugiet, planctus quaproptcr amaru j Per varios casus mortalis vita cucurrit,
A
Nunc nobis rest.it, cbarus abit cuculus. Diversosque dies omnis habebat homo.
Carmina post illum raittamus, carmina luctus, Fatali cursu miscentur tristia loetis;
Carmina deducunt fortc, reor, cuculum. Nulli firma fuit rcgula lselitiee.
Sis semper felix utinam, quocunque recedas, Nemo dies cunctos felices semper habcbit,
Sis memor et nostri, semper ubique vale! Nemo sibi semper gaudia certa tenet.
CCLXXVIII. NU manet oeternum celso sub cardine cceli,
« De gatlo fabula. Omnia vertuntur temporibus variis.
Dicta vocatur avis proprio cognomine galtus, Una dies ridet, casus cras altera planget,
Nuntiat hoec lucem, terrarura decutit urabras; Nil fixum faciet tessera loetatibi.
Tempora discernit, lumbis succingitur, hujus Prospera conturbat sors trislibus impia semper,
Subditus imperio gallinarum regitur grex; Alternis vicibus ut redit unda raaris.
Hunc laudans Deus intellectum dicit habere, Nunc micat alma dies, veniet nox atra tenebris,
Qoippe sub obscuro dirimat qui tempora peplo. Ver floret gemmis hiems ferit hocque decus.
Proh dolor! hunc longe properanlem septa viarum Sidereum stellis culmen dcpingitur almis,
Arctarant quondam, dum tentat pabula rostro : ** Quas nubes rapittnt imbriferaesubito.
Ergo cibos solus dum qucerens compela lustrat, Et sol ipse die media subducitur ardens,
Heu jactans, audaxque nimis, multumque superbus Cnm tonat undosi auster de vertice poli.
Insidiante Iupo excipitur; quo pondere pressus Soepius excelsos feriunt ut fulgura montes,
Protinus hanc evadendi sibi repperit artem : Summaque silvarum flamma ferire solet;
Soepemeas tua fama, lupC proefortis, ad aures Sic major magnis subilo soepissiraerebus
Venit, ct ignoto monuit ruraore, quod altum Eveniet casu forle ruina malo.
Vox tibi magna sonum claris concentibus edat; Hscc exempla dedit pcriturus et undique mundus,
Nec tantum doleo inviso quod devoror ore, ©ivitiis florens, qui perit in pelago.
Quantum quod fraudor liceat ne discere de te Voce prophetarum pariter per quatuor orbes,
Credere quod licuit. Cujus fera credula vocis, Jara praedicta vides subruta regna modo.
Oblataequelupus larulis tumefactus amore, Nobilis urbs regni et prima potentia reguro
Infernale aperit gutlur, faucesque voraces Perdidit, o Babylon! Chaldea regna potens.
Pandit, et immensoereserat penetrale cavernoe: Egregium bello et raagnis te, Persa, triumphis
Sed celer eripitur lucis proenuntiusales, i- Obruit, heu! jaculis femina sola suis
Ac saltu volatjel ramo citus arboris hoeret. Victorem mundi medio sors, ecce secundis
Mox igitur subita jam Iibertate potitus, Rebus Alexandrum lndia c flore tulit.
Excelsusque sedens his cantus vocibus edit: Roma caput mundi, mundi decus, aurea Roma,
Decipilur merito, frustra quicunquc superbit, Nunc remanet lantum saevaruina libi.
Et capilur falsis cariturus laudibus escis, Gloria Castrensis gladiis oequata reraansit,
Ante cibos Vocesdum spargere tenlat inanes. Lutea pars digilum sola videtur iners.
Respicit haec illos, qui cum sin't fabula, nacti Quid te sancta canam David (urbs) inclyta regis
Jure salutis opus, privantur fraudibus atris In mundo nullis ocquiparanda locis?
Attendendo cavis falsas rumoribus auras. In te templa Dei, cultus, laus, gloria, virtus,
CCLXXIX. In te mansit ovans sancta propago Patrum.
Commenaatitia cujusdam fratris. 239Duro tua, quis teneat tacrymas , nunc ultim?.
Qui legat, Alcuinum, dicat, rogo, Christe, tuere. [cemit;
Vos dilecta cohors patris generosa propago, Gens inimica Deo jam tua tecta tenet.
Accipite hunc fratrem, misi quem mente benigna. Heu! Judoea tuis habitator in urbibus errat
CCLXXX. j) Rarus, in antiquis laus tua tota perit.
1 De rerum humanarum vicissitudineet clade Lindis- Nobile jam templum , toto et venerabile in orbe,
farnensis monasterii. .Quod Salomon fecit, Chaldea Uammavorat.
Postquam primus homo paradrsr liquerat hortos, Dejicit hoc iterum Roraana potentia bellis,
£t miseras terrae riiiscr adibat opes; In cineres solvens mcenia tecta diu.
ExsHioquegravi pcenas cum prole luebatji Ecce relicta domus Siloe per soeclaremansit,
Perfidioequoniam furta [F., fata] maligna gerit: In qua sancta Dei arca potentis erat.
a Hoc carmen ex cod. ms. S. Emmerami ediditt immani feritale
MabilloninsVet. Analect. novcecdit. pag. 409. conficiunt; tum in 'Liiidisfarnensem
b Scripsit Alcuinus hoc carraen, prout ex con- insulam calcant invecti, ecclesiam invadunt, sacra omnia
textu -elucescit, ad Higbaldum episcopum et fratress pollutis vesligiis, altaria suffodiunt, pretiosa
quseque rapiunt et auferunl. Quin etiam e fratribus
ac
ecclesioe monasterii Lindisfarneiisisoccasione diree e alii inlerfecti, a-liiin allum demersi, quidam captivi
cladis a Danis paganis, anno 795 e GermanioeAqui- adducti aut nudi projecti.» Ita Mabilloniuslib. xxvi
lonaris plaga in Britanniara effusis, illatae; «Uli enimI Annal. Bcned., pag. 308, num. 26 ex Turgoto in libro
bac illac discurrentes cuncta vastant, rapiunt, autt secundo de Historia Dunelmensi. Vide etiam notas
incendunt, atque loca sacra violantes, sacerdotcs ett jpist. 9 ad Lindisfarnenses.
clericos, chorosque monachorum ac sanctimonialiuml c Forte, invida, sors nempe.
807 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Sic fugil omne decus, hominis quod dextera fecit, A Quid jam plura canam? Marcescit tota juventus,
Gloria soeclorumsic velut umbra volat.
Ut sitiens liquidas frustra sibi somniat undas,
Sic gazas muudi dives [dites] habebit inops.
Temporacur tantum lucta longinqua retexam,
Et veterum miseros carmine plango dies?
Dum praesens dies patitur pejora per orbcm,
Et misera mundus nunc ditione dolet.
Asia Iata gemit paganis pressa catenis,
Quam premit et spoliat gens inimica Deo.
Africa jara servit pars magni tertia mundi
Prohdolor! heu! tota pestiferis dominis.
Hesperioepopulus, quondam gens inclyta bellis,
Invisis sceptris servit el ipsa modo.
Quidquid habentpulchri, Domini vel templa decoris, Qua tua te nunquam fallit spes, advena mundi,
Vaslavit, rapuil ethnica dextra sibi.
Hoc generale malura relevet speciale per orbem,
Quod patitur solus quisque, ferat levius.
Jam domus alma Dei, princeps qua corpore pausat Loetus in oeternum Christo sociabere civeis,
Petrus, apostolica primus in arce Pater ;
Perfidioeraanibus fertur vastata fuisse,
Dura pretiosa domus impia dexlra tulil.
Planxerat Italia Golhorum temporc tulo [F., tota]
Vastavit templa hostis ubique Dei:
Et natat effusussanctorum sanguis in aula,
Qua prius almus honor omnipolenlis eral.
Hunorura gladios ter ternis senserat annis
Gallia tota, suis exspoliala bonis.
Ecclesias, urpes, vicos, caslella, sacratus
Cum populis pariter, ignis edax rapuit.
Talia cur, Jesus, fieri permittis in orbe,
Judicio occulto, non ego scire queo.
Alia [Altera] vita tuis servatur in arce polorum,
Qua pax alma viget, proelia nulla fiunt
Aurum flamma probatjustos tentatio mundat,
Purior utque anima sidera celsa pelat.
Hoecesl vila viro juslo, tentatio lota,
Auribus cecinit pagina sacra tuis.
Quemque Pater nalum puro complectit amore,
Soepiushuic tristi dura flagella dabil:
Sic Deus omnipolens sanctos per saeva probavit
Verbera, post reddens prsemia loeta polo.
Non vos conlurbei, sancti, inconstantia, fratres,
Ha;c mundana quidem gurgitibus variis.
Sic fuit atque fiel saecliversatilis ordo,
Loetitioenunquam sit cui certa fides.
Qui jacet in leclo , quondam certabat in agris
Cum cervis, quoniara fessa senectus adest.
Qui olim Syrano loetus recubabat in ostro
Vix panno veteri frigida membra tegit.
Longa dies oculos atra caligine claudit,
Solivagos atomos quoe numerare solet.
Dextera quoegladios, quoefortia tela vibrabat,
Nunc tremit, atque ori porrigit segre cibum.
Clarior ecce tuba subito vox faucibus haesit,
Auribus apposilis murmura lausa * ciet.
« Vox theodisca; Leife, murmura tenuia.
b Edit., lucrifacere.
808
Jam perit atque cadit corporis omne decus :
Et pellis tantum vacua vix ossibus hoeret,
Nec cognoscit homo propria membra senex.
Quod fuit, alter erit; nec erit ipse, quod ipse :
Fur erit ipse suus temporibus variis.
Sic ventura dies mentes mutabit et artus,
Atque utinam melior proficiat meritis !
Quapropter potius ccelestia semper amemus,
Et mansura polo, quam peritura solo.
Hic variat tempus, nil non mutabile cernis ;
Illic una dies semper erit, quod erit.
Quo tu, quaeso,raeus mentera, rogo, dirige Iector;
Illic invenies quod cupiet tibi cor.
" Aspicies patriam, quam tuus optat amor.
Invenies veniens illic bona gaudia vitae ,
Perpetuse, qure tu semper habere potes.
Ille manet semper, tu quoque semper eris.
Quid tu pertristis aurum te perdereplangis?
Est auro melius lucrificare b Deum.
Quid species vanas lacrymosis, nate, querelis
Persequeris; haec tu cur peritura cupis ?
Talia jam mundi, non Christi luget amator,
Sit, rogo, non aurum, sit tibi Chrislus amor.
Ad vos, o fralrcs, vertam, mea cura, camenas,
ASoquaret paucis vos modo versiculis.
Vos regale genus, soboles veneranda parentum
Sanctorum, qui vos jam genuere Deo.
p
Ulorum bibulas meritis c ccelestibus aures
Nunc adhibete pio peclore, mente, manu.
Ut sanctum precibus conservet semper ovile,
Pectore concordi quod staluere Deo.
Horrida non frangat vestras tentalio mentes,
Impia quam vobis gessit iniqiia manus.
Sed magis ad studium vitoemelioris abundet,
Incitet et mentes semper adesse Deo,
Erigit allisos, qui vutnerat alque medetur :
Qui ferit alque sanat, conterit atque levat.
Nocte dieque simul precibus insistite sanctis,
Ut vos conservet Jesus ubique pius.
Et si quoeplaceant concordi addiscite corde,
Atque impletemanu, quod pia mens cupiat.
rv Sic landem vobis clypeus descendit ab alto,
Et Domini dextra proteget atque reget.
Vos estote Patrum memores, queis semper ab alto
Venerat auxilium, dante Tonante, pium.
Jam Moyses raelius precibus quam exercitus armis,
Extendens pabnas proelia sacra regit.
Plurima pro lacrymis slernuntur millia morte
Ezechieeregis pestiferi populi,
Huic quoque ter quinos clemens Deus addidit annos,
Pro prece, quam moriens fundit ab ore Deo;
240 Vobis nota canam, fratres, quee fecerat olim
Ecclesije nostroepontificalis apex:
c Forle, monitis.
809 CARMINA.- EPIGRAMMATA,ETC. 810
Precsulis egregii precibus se flanima fetorsit A > Munera; credo, pium munus et ipsa fuit.
Ledani a quoridanHBebban ab urbe procul. Felix ipsa dies illis, si tristia nObis
Composuit precibus Eadberth, minitantia «rortcm Pectora fecisset; sic petiere polum \
Flabra, pius proesulvester et ipse Pater. Et sanctis socii facti sic sanguine sacro,
Magnus et ipse Pater, prsesul. pastorque sacerdos Qui se snb Christo subjieiunt gladiis.
Cudbertus, vestroejam decus Ecclesioe Hos puto quapropter nobis non esse gemendos,
Quanta piis precibus, Domino donante, peregit, Quos melior ccelo vita sibi rapuit.
Non opus est nostris dicere versiculis ; Desine quapropter lacrymis hos plangere-,prsesul,
Dum prius heroicis praeclarus Beda iriagister Quos sibi perpeluo Chrislus habet socios :
Versibiis explicuit inclyta gesta Patris ': Teque magis facias tota virtuteparatum,
Laudibus ac cetebrat quem tota Britannia crebris-, - Ut quo pervenias tristia nulla fiant.
Et precibus rogitat se auxitiare piis. Inclyla perpetuam proeslalpatientia vitam,
Hi simul atque alii, si si proeceplatenetis, Ul vox veridica promiserat ipsa Deii,
Illorum [et] fixuin est semper amare Deum c, Fcr patienter onus Christi tu triste sacerdos,
Instanter precibus veslrum tueantur ovile, Job exempla dabit motor et ipse sibi.
Hostibus expulsis moeniavestra fovenU jg Miles e't Ecclesise Paulus per mille triumphos,
Posteriora vobis meliora prioribus esse Qui sua non doluit vulnera, rnente potens.
Legistis fratres : sic quoque vestra fient, Quis sine vel miles capiat certaminc paimam,
Bella nefanda dabuntpraemia magna suis.
Sj vos in Dominum speratis peclore, qui post
Jam majora solet verbera dona dare. Per gtadios, mortes, pestes, per tela-, per ignes,
At tu, sanctorum Praesul d successor avorum Martyrio sancti regna beata pelunt.
Qui pascis populum, qui loca sancta tenes : Slemmate jam gaudet belli, qui stemmate vtncit,
Es magno, ut video, curarum pondere pressus ; Proelia post tefroe, regnat in arce poli.
Quod tam dira fuit tempore plaga tuo; Si tjuid displicuit Christo jam cmicta videnti,
Tecum plango tuos casus, charissime frater v Moribus in vestris corrigite hoc cilius.
Ora fluunt lacrymis, pectora mcesta dolent. Ut pius egregium conservet pastor Ovile,
Soepiusingeminans, tanto e sub raurmure mccum, Ne rapidis capiat hoC lupus insidiis.
Omnibus, heu! quara sit illa delenda dies, Non est quippe Deus poenisculpandus in istis,
Qua pagana manus, veniens a flnibus orbis, Sed nostra in melius vita fereuda cito.
Navigio subito littora noslra petil; Et pia fleclenda est precibus clementia nostris,
Exspoliansque Patrum veneranda sepulcra duorumf; G Quatenus a nobis transferat ipse plagas :
Nec nOiifcedavit templa dicala Dei. Atque suis clemens proestet solatia servis,
Atque Dei Christi mundissima vinea Sorech Tempora concedens prospera cuncta quibus.
Vulpinis subilo dentibus esca fuit; Hymnidicas loetalaudes et mente canamus
Et lapides subito pereunt altaria circum Celsithroni cuncti semper ubique simul.
Quapropter cithara plus gemit ecce mea. Laus cui, cultus, honor, virtus, benedictio, carmen,
Victima facta fuit, Domino quee ferre solebut Semper in oelernum, gloria magna Deo.
» Ledani. Legendum Aidani, seu Edani (quo no- Caaisius edidit Lect. Antiquaruro edit. D. Basnage
mine vocatur carraine seq. vers. 692) episcopi Lin^ tortn H, pag. S et seqq. Ad sanctum Eadbertum per-
disfarnensis, de quo idem, cujus hic meritio fit, mi- tinere sequenles illius carminis versus credidit Hen-
raculum refert Ven. Beda lib. ni Hisloriaft cap. 16 schenius in Vita sancli Eadberti, Act. SS. tom. II
hoc modo : i Terapofe episcopalus ejus hostilis Marlii pag. 108, Edit. Venet.
Merciorum exercitUs, Penda duce, Nordhumbrorum N. 40. MorborumfuginntIabes,furor impius alri
regiones impia clade longe lateque devastans, per- Dajmouisabsistit.
venit ad urbem usque regiam, quoeex Bebboc quon-
dam reginoevocabulo cognominatur, camqiie. ,ii. Gerte haeccum prxsenti Alcuini testimonio bene con-
flammis absumere conatus esu. i... S. Aidanus , p veniunt. Desunt vero sancti Eadberti Actus, quos olim
cum ventis furentibus gtobos igneos ac fumuih supra S. Beda de eodem versu scripsisse memorat, loco ci-
muros urbis Cxhalare (ex insula Farne) conspiceret, tatOi his verbis :
fertur elevalis oculis manibusque cum lacrymis di- Versu memoraliarul olim
xisse : Vide, Domine, quanta mala fecit Penda. Quo lllius ege}{iosrefereiisamistlLisactus.
dicto slatim mutali ab urbe Venli in eos, qui accen-
derant, fiamraarUiriinbendia fetofserunt, ita ut ali- e Ita hunc versum emendari posse credidimiis ,
quilsBsi, omnes territi impugnare ultra urbem ces- cura in editione Quercetaiii inendose legeretur :
sarent, quam divinitus juvari cognoverant. i Porro Illorurhdxos est semper amoreDei.
Bebbamhodie esiBamborrow , Latine Camborra in
Nortbumbria, sita e regione insulooLindisfarnensis, d At iu saliciorum prwsul, etc. Hugibaldum abs
quaehoilie nomen obtinet Holyland seu Insuta san- dubio compellat, qui tempore illius cladis rexit EG-
cla. La Martiniere, Grand Dictionnaire, verb. Bam- clesiamLindisfarnensem,uli conslat ex epistota 9 ad
borroiv et Lindisfarne. eumdem et omnem congregationem Lindisfarnensis
b Eadbert, qui anno 688 faclus episcopus Lindis- Ecclesioe scripta. Vide etiam epistolam 11 ad jlidU-
farneiisis, mortuus est anno 698 sexlo Maii. De co reilum regem, etc.
Ven.Beda agit variislocis, nempelib. iv Hist. Genlis e Leg., tacito.
Anglorum cap. 29, et in Vila sancti Cuthberti cap. 1 Forle, tuorum.
11 ct 12. Item in allera Vila carmine scripta, quam
PATKOL. CI. 20
Sll B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERIIM PARS VI.
CCLXXXbis.
" De ConversioneSaxonum.
Quinlus erat mundi tristis ab origine limes b
Expletus, morbo nimium tabefaclus acervo c
Quatluor horribilis metas dum torquerit orbis :
Dumquc diurna rotans redeuntia soeclaredirent,
Quaepatrihus promissa darcnl fulgenlia regna.
Post capit [caepil] sextus felix se volvere cjrdo,
Qui meruit lamlem proedictumgerminis alti
Advenlum, antiquis multisque capessere sseclis.
Qui Genitor solio clemens prospexit ab alto
mundum, dura sub morte
Pouapiferum jacentem,
Et genus humanura, ex limo quod feceral olim,
In baralbri cernens foveam mersisse profundain.
Tunc paier omnipotens, rerum gratissimus auctor, »B Ad pestiferum
Ille pius sator, superam qui temperat axem,
Progcniem sanctam praecelsa mitis ab arce
et cinxil lux aurea mundum
Misit, extcmplo
Horrida probrosocdempsil qui crimina mprtis,
Et facinus mundi Jordauis lavit in undis,
oslro.
Signavitquc pios pretiosi sanguinis
Sic quoquc fellivomi praedam de fauce chelydri
et
Ahslulit,, quoquidi (sic) calidas spoliavit arenas,
Victor ovans rediit, patriam remeavit ad arcem.
Jam scptingcntos finilos circiter annos
Et septem decies, ni fallor, supra relicli,
Ut tradit septem priscorum calculus index,
Adsunt proesentis defluxu teinporis anni.
Quo Carolus nono regnal feliciter anno d ;
ln quo Saxonum pravo de sanguine creta
Gens nicruit regem summura cognoscere coeli,
Sordida pollulis quae pridem dura sacellis,
Ponebat, rapidis bustim e depasla caminis
Rite crucnialas lauros mactabat ad aras.
Et demonuni cultus colla inflectendo ncfandos,
Suppliciter venerans proceresque Deosque Penates,
Barbarica rabie fluxas grassante medullas,
Pro rerum fortuna plebs iniseranda rogabat.
Hoc genus indocileChristo famularier allo
Ignorans, Dominum nam corde credere nolens,
Ob causam nostroein mundum venisse salutis.
Hanc Carolus princeps gentem , fulgentibus armis
Fortiter adcinctos f galeis cristatus acutis,
Arbitris s eetcrni mira virtute jubatus b,
Per varios casus domuit, per millc triumplios,
Perque cruoriferos urabos, per tela duclli,
Per vim virtulum, per spicula lita cruore
Contrivit, sibimet gladio vibrante subegit;
Traxit silviculas ad coaliregna phalanges,
Moxquelupos soevosleneros mutavit in agnos :
Raucisonos tir.ctos furva nigredine corvos
Vertit in alhifl.iassubito jamjamque columbas,
» Carmen ex codice collegii S. Pauli depromptum ; 780, multi Saxones
forte Alcuini, nuiltis tameu niendis obsilum. — Ex
ADDEMHS apud Frobeuium, ad cal.crn lomi sccundi,,
huc rclatum. EDIT.
•' Forte, quinta wtas.
c Lcg., tabefactns acerbo.
* Anno 771, Carolus solus rcgnum suscopit; annoo
812
/ AlipedesGripbes subito, Ilarpyiasquc volucres
A
ln placidas convertit aves, dirosque molossos
Transtulit in molli teclas lanugine damas :
Saltigerosque tigres, fulva cervice leones,
Haud secus ut pecual propriore clausit ovili.
Postque salutiferi perfusos rore lavacri,
Sub Patris et Geniti, sancti sub Flaminis ahni
Nomine, quo nostroeconstat spes unica vitoe,
Christicolasque rudes ad ccelisidera misit:
Chrismatibus sacro inunxit baptismate lotos,
Quo jara fumiferas valeant transcendere flammos,
Progeniemque novam Christi perduxit in aulam.
Porro celsithronus judex cum factor Olympi
(fenerit, ultricibus mundum damnare favillis,
Et vas ccelesti fulraine fractis '
Stygias raptim vincum retruscrit umbras,
Fulvereoque globo vcrsutum coxerit anguem,
Quo sine line dolens picea marciscat i in olla,
Cunctorum merituni trilibri tunc Jance librando,
Lactea dona bonis, seu tristia jungit amaris,
Principis interea clemens pro muncre tanto
Proestet, ut astrigeri potiatur preemia regni;
Dulcia melliflueedegustet pascua vitac:
Pascua, qux noster jam dudum jure Redemptor
Ccelicolisquedare proprio promisil ab ore.
CCLXXXI.
POEMA
DE
°/-
POSTIEICIBUS ET SANCTIS
ECCLESIJE EBORACENSIS. .
Ex cod. ms. monasterii S. Theodoriei propt
Rhemos.
241 MONITUM PRJEVIUM.
Anctorem hujus poematis anonymum vocat cete-
berrimus Mabiltonius,qui iltud e cod. ms. monasterii
S. Theodorici op^ D. Cbristophori Daiibin sodalissui
eruil, atque illitis fragmeivtum,omissisiis quse a ven.
Beda mutuatasunl, inseruit Act. SS. Bened. sscc.nr,
part. ii, pag. 558 el-eqq. Inscriplio cuim poemalis,
Oraissoaucloris nomine, in praefatocoJice haecerai:
Hisloiia Anglica carinine heroico a quodam sapiente
facta.
Integrum vero poema postea a Mabillorvioac-
1 ceptum, de auctorc nihitdiibilans, sub iiomineFlacci
D
Alcuini ediiit Oxonire1691 Tbomas Gale Hist. Bri-
tannicoe, Saxonicoe, Anglo-Danicic Scripl. pag. 703
el seqq. < Quainvis enini bujus opusculi velauctoris
illius apudbiogr^phosnulla mentio lint, nesciri tamen
auctor ipse se noluit, > inquil laudatus cdilor in
proefalione; < nam versibus 1515,1530, 1552,bene
perpensis, elicies Alcuinumfuisse patrem hujus libel-
li, nc quid de stylo et teniporis consonanlia, aliisque
indiciis prolixius disserlare necesse habeam. >
x referunt. baptizali sunt, prout annalistac
e Locoustim. Ducangc, voce, Bnstus.
f Forte, accinctus.
6 Loco Arbitri.
h Forte, juvalus.
' Forte, fractum.
i Loco , marcescai.
 813 CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC. 814
Eadem pene s:nlenlia est viri doctissimi D. Rivct iA esse mysteriorum Christi, el laborare vice mea in
cx congrcgatione S. Mauri, tom. IV Historire litlc- ecclesia ubi ego nutrilus et eruditus fueram; et
rarise Francire, pag. 333, ubi opinionem Oudini, qui prwesse thesauris sapientiw, in quibus me magister
tora. I de Script. Eccles., pag. 1923, auctorem hujus meus dilectus Helbrechtus (^lberlus) anhiepiscopus
carminis Fridegodum ex ea solum ratione facit, quod hwredem retiquit. i Concordanl quaj narrat aticlor
proesenspoemaduriori, quam alia genuina Alcuini, Vitae, cap. 4, ubi scribit Alcuinum post obitum
stylo exaralum viriealur, ila solide relulat: < Sola Hechberti seu Egberti, atium Patrem et raagistrum
libellnm istum Elcbertiim, seu jElbertum accepisse, sub quo ila
styli, inquit, durities haud sufficit mnisi
Alcuinodeberi quispiam inficietur, eidem plura eruditione profecit, ut reliquos discipulos sapientia
poemata multo dunora, qu;c taraen illius csse nerao ac virkute prsecelleret; quorum tamen propterea in
dubitat, eripere volueril : nonnulloe enim in illo oc- se concitatam invidiam humitilate ac mansuetudinc
curriint eleganlioe, quas in aliis nostri poetoe carmi- ita fregit, ut eum poslea etiara secundum ab JElberto
nibus vix rcperias. Nihil quoque in boc opere circa magistrum habere gauderent. <
hisloriam occurrit quod non conveniat eetali Alcuini; Ex his igitur argumentis adeo mihi perspicuum
plura vero ibi auctor de se narrat, quse plus quam esse vidctur, poema praesens Alcuini genuinum par-
quinquaginta annis prius evenerunt, quam Fridego- tum esse, ut eliam neminem futurum esse confidam,
dus ille, qui primum post medium soeculi sequentis cui de ea re dubium relinquatur.
seu rx scripsit, raereri potuerit nomen poetoe: quod Celeberrimus Mabillbnius hanc de Pontificibus
facile demonslratur ex iis quoenoster narral a versu Eboracensibus historiam scriptam fuisse circa an-
1515, usque ad versum 1595. i Ita solide D. Ri- ]B num 785 existimabat: D. Rivet vcro, Hist. litter.
vetus. Francioelom. IV, pag. 333, illam differri vult ad an-
Et certe postquam ibi poeta noster narrasset, duos num 796, qtio nempe obiit Eanbaldus cpiscopus Ebo-
fuisse jElberli episcopi Eboracensis discipulos, qui racensis, de quo ullimo hic agilur; ct quatuor annis
oedilicium,illius mandato cceplum, cnrarunt, iraum poslquam anno 792 ex Angba in Galliam rediit Al-
Eanbaldumet alterum Alcuinum, ulteriusrefert quod cuinus : quod ipsum is viro docto insinuare videtur
priori, nimirum Eanbaldo, tradiderit pontificale de- iilis verbis vers. 1592 et scq.
cus; alteri vero, ulique Alcuino, charas super orania . . . Dumqualtuorannus
gazas librorum, seu curain bibliothecoe: alque hunc Dividiturvicibus...
ipsum semet esse, qui proprium suum nomen, utpote Sed fallilur vir
veriauctoris, fronti hujuspoematispreefixerit. Cujus, optimus, neque enini Alcuinus ibi
ir.quit versu 1529 (discipulinimirum, cui cura libro- quidpiam scribit de obitu Eanbaldi, sed soluin de
rum ab jElberto commendata fuerat), obitu et sepultura jElberti magistri sui, quem ibi
deplorat, et cujus memoria nunquam excidet, in-
Ciijussi cnras propriumcognoscerenomen, quit,
Fronle sua sialnn prsesentiacarminaprocient.
Dumsol noxquesihi cedunt: dum quatiuorannus
Et hoecquidem sola adeo pefspicua sunt, ut iisdem Dividitur vicibus, crescuntdumgermina terris, etc
beneperpensisniillus dubilandi locussupersit, poema
proesens ad beatum Alcuinumtanquam verum aucto- POEMA.
rem perlinere : quse nihilominus hoc quoque ratio- |c
einio, ex aliis hujtis poemalis narralionibus, ex AI- Cbriste
cuini epistolis et ejusdem Vita deducto, confirmari Deus, summi virtus, sapientia Patris,
possunt. Etenim auctor poematis se Eboraci natum, Vita, salus, hominura factor, renovator, amator,
nutrilum el educalum profitetur. Vers. 16 et seqq.: Unica lingua Dei, donorum tu dator alme;
. . . Patrj.f quoniammpnsdicere laudes, Munera da mentis, fragih da vcrba poeta?;
Et veieres cunaspniperatpn ferre paruniper, Irrorans stolidum vivaci flumine peclus,
Euboricwgratis praclara; versibusurbis.
lit mea lingua queat de te tua dicere dona.
Vers. 1648et seqq.: Te sine nulla valet dignum qtiid dicere lingua.
Ha?cego nautarudis leneris congeslacarinis. Vos quoque suppliciter cives contestor Olympi,
l'er pelaj{iflucluset per vadacoecaguberuans, 0 Sancti, populus fortis, gens diva Tonantis,
Euboricwad poiliimcoiumcrciajiire reiiuxi,
t l pote qnaeprnpriumsitii me mitrivii aliiiniium, Victrices aquilas cceli qui fertis in arcem,
Imliuiiet priniisulcuuquevemiler ab aiinis, el'\ jElhereo regi regalia dona ferentes,
Id ipsum de se profitetur Alcuinus in epistola 6, Qui vestri causa sacralum sponte cruorem
quse est ad fratres Eboracensis ecclesioe,ubi ita scri- Fuderat in lerris, ut vos salvaret ab
bit : < Vos fragiles infanlix meaeannos materno fo- umbris,
vistis affectu, et lascivum pueritise tempus pia susti- Inque Dei Patris secum deduceret aulain ;
nuislis patienlia, etpaternoe casligationis disciplinis I* Mecum ferte pedes [Forle, preces] vestris
ad perfectam viri edocuistis setatem, et sacrarura componite
erudiiione disciptinarum roboraslis. i [carmen
242 Proeierea auctor poematis discipulus fuit IIoc precibus : palriee quoniam mens diccre laudcs,
jEllierti episcopi Eboracensis, qui cidem tradidit, Et veteres cunas properal proferre parumper,
vers. 1525 : Euboricoegratis proeclaroeversibus urbis.
Cliarassuper oiuniagazjs Hanc Rqmana manus muriset lurribus altam
Librorum.
Fundavit prirao, comiles sociosque laborum
Et vers. 1532:
lndigenas tantum gentes adhibendo Britannas.
Huic sophitespecimen.stiiriium.sedemqiie, lihrosqnu (Nam tunc Romanos fecunda Britannia reges
Lindijue <|Uos clams lollegoral ame magisler. Sustinuit merito, mundi qui sceptra regebant)
Has librorum gazas sibi ab eodem jElberto cora- Ut foret emporiura terrse commune
missas fuisse Alcuimis aperlis verbis declarat in Et fieret ducibus marisque;
secura potenlia regni,
epist. 56, ad Eanbaldum : < Laus, ait, et gloria Do-
mino Deo omnipoteiili, qui dies meos in prosperitate Et decus imperii, lcrrorque hoslilibusarmis;
bona conservavit, ut in filii mei charissimi exalta-
lion? gauderem... qni dignus haberelur dispe:isalor Vers. 26.
815 B. F. ALBINISEU ALCUIM OPERUM PARS VI.
Essel ab cxtremo venientibus hospita portus
Navibus oceano, longo sua prora remulco
Navita qua properans, ut sistat ab aequore fessus.
Hanc piscosa stiis ufldis interluit Usa [Angt., Owse], Plurima perpetuse dispersit semina vitee.
Florigenos ripis preetendens undique campos.
Collibus ct silvis tellus hinc inde decora,
Nobilibusqnc locis habitatio pulchra, salubris,
Ferlilitatc sui inultos habituf a colonos.
Que variis populis et regnis undique lecti
Spe lucri [Mab., certatim] veniunt, quaerentes divite De quibus oequoreipotus hausere Britanni
[terra
Divitias, sedcm sibimet, lucrumque, laremque.
Ilinc Romana manus, turbatis undique sceptris,
Postquam sccessit, cupiens depellere saCvos
Hostes, Hesperise regnum sedemque tueri;
Urbis tunc tenuit sccplrum gens pigra Brilonum.
Quee ferecontinuis Pictorum pressa dudlis,
Servitii pondus tandera vastata subivit;
Nec valuit propriis patriam defendere scutis,
Vel libcrlalem gladiis rcvocare paternam.
Est antiqua, potens, bellis et corpore proeslans,
Germanioepopulos gens inter etexlera regna,
Duriliam propter dicli cognomine Saxi.
Hancplacuit ducibus regni conducere donis,
Ut forct auxilio palriae, pavor hoslibus atqne.
Orefavct vulgus clainosomobile stalim,
Et bona collaudat patrum consulta suorum,
Alria gazarum ruinpunt rcgalia, genli
Millere dona parant ignoloc, quo magis illa
Annuat, ul placilaeferiant sibi foe.lcra pacis.
Asl indigna vident lantis cxenia votis;
243 Legatos exire jubent, vada salsa carinis
Jam sutcare citis, dulci formidine vota .
Ingcminant lacryrais : quoniam sic ipse montbat
Libertatis amor, palriee spcs ac redimcndse.
Quid jam [Cod. Rhem. quid tibi] plura canam? Pro- Jara patrias, populi procerumque favore receptus.
[perans exercitus, ecce
Vencrat undosi veclus trans cequoraponti,
Subsidium sociis refcrcns, bostemque nefandum
Expulit, et vicit multis pcr belta Iriumphis,
Donec Picto ferox timido simul agmine fngil,
Contentus propriis sese defendere in oris;
Ihec inter majora dari stipendia poscil
Exlernus sibimel miles : hocccausa duelli
ln sociam fuerat gentem converlere ferrum,
Et seguem popubr.n palrio depellcre rcgno.
Hoc pielale Dei visura, quo.l gens 6celerata
0!i sua de tervis.patrum peccata perirel,
Intrarelque suas populus felicior urbes;
Qui servaturus Domini proecepia fuisset.
Quod fuit affaliin factum, donante TonanU.
Jain nova dum crebris viguerunt sceptra triiiniphis,
Et reges ex se jam coepit habere potcntes
Gens venttwa Dei. Rexit luiic leraporis almus
Vcrs. 78.
* Eduin, alias E Ivvinus,Allx filius, rex Northum-
brioe. Allord. aiino 017, num. 7 ct scq.
h Pulsus in exsilium, ab EthcLriJo rege. Ven.
BeJa Hisl. Eccl. Gentis Angl. li::. n, cac 12.
816
A Gregorius praesul, loto venerabilis orbi,
Ecclesioesedem Romanoe, maxiraus alque •
Agrorum Christi cuttor, devotus ubiqne,
Vomere nec solum Latios cOnfregerat agros,
Sed bonus atque pius pcregrini cultof agelli,
Oceani tumidos ultra sulcavit aralro,
Pectora divini fluctu gentilia verbi
Arida mellifluis perfundcns arva fluentis :
Jam sibi perpetuae,Christo donante, salutis.
Eduin a interea veterum de germine regum,
Euborica genitus, dominus per cuncta futurus,
Pulsus in exsiliuM b fugit puer invida regna.
c
ft Orama genlilis qua viderat ipse supernum,
Nocte soporata, solus dum tempore quodam
Anxia cOrda gerens curis, loca congrua adivit,
El tacitus seilit sublustri lumine Iunae:
Vir stctit ignotus habitu, vultuque rcpente
Ante oculos juvenis, verbisque affatur amicis :
i Quoete dura coquit, juvenum fortissime, cura?
Rex Deus ooternus cceli qui sidera fec't,
Qux tu pulchra vides solatia dat tibi certa.
Ecce tuam vilam quoerenti servat ab boste;
Insuper imperium lalum tibi terminat undis.
Rex Dcus ille tibi totUm sit semper in sevum:
Imponensque tuo crpiti pro fcedere dextram :
HseCtibi, dixii, erunt nOstfi signacula pacli. i
Nunlius his dictis subilo disccssit ab illo,
_ Cui vigor affalim venas decUfrit in omnes,
Pulsa procul fugiens et desperatio fibras
Liqucrat. Evcntus venientis dicta probavit
Hospilis : occubuit slatim rex ense nefando
Invidus imperii vitaesimul illius atquc.
Tunc jilvenis rediens inlravit amabilis urbes
Qui mox accipiens sceptri regalis honorem,
Quxsivit proprioe genli bona, largus in omnes,
Nec per sceptra ferox, sed de pietate benignus,
Factus amor populi, patrioepaler, el decus auloe.
Assiduis superans hoslilia castra triumphis,
Imperioque 9uo genles superaddidit omnes,
Finibus atque plagis, qua lenditur insula longe,
Jamque jugum fegis prona cervice subibant
D Saxoniim populus, Pictus, Scotusque, Britannus.
Interea placida regni dum pace tribunal
Rexerat armipotens, sopitis undiquc bellis,
Juslilix validis populos frenabat habcnis,
Nec rapit arma furor, legum sub pondere pressus,
Ultrices timuil capilis quia quisque secures,
Provida ni tolo servaret pectore scita,
Qux posuit populis rector servanJa subaclis.
Accipit uxorcin australi de parte fidelem d,
Moribus egrcgiam, palrumque ab origine clafahi,
Vers. 131
< 'apaixoti id est, visum, ut in Vila sancti WiJii
brordi, cap. 2,
d Edttburgam Ethelberti regis Canlii filiam. s/^j
foid. anno 616, nttm. 9 et alibi. BeJa lib; n, c.#^
 fHmtlNA. _ DE PONflF. ET SS. ECCL. EBORAC.
Omnibns el sanclac fiJei virltiiibus almam,
Cui dalur antistes vitce servator honesioe,
Noraine Paulinus, civis clarissimus urbis
Romauoe,magno meritorum fretus honore,
Qni fuit ore simul verax et pectore prudens,
Justitiae cultor, verus pietatis amator,
Catholicus doctor, coelestia dona ministrans
Gentibus aequoreis, solis ceu lucifer ortum
Prsecurrens, tetras tenebrarum discutil umbras,
Atque diem monstrat mundo venisse serenum.
Sic pater ille pius, divino lumine verbi,
Expulit humanis tetricas de cordibus umbras.
Quique die quadara eonstanti pectore regem
Aggressus retulit signum, quod diximus olim «.
Nocte sub obscura juvenem vidisse pateinis
Finibus expulsum, posuitque in vertice dextram.
Territus agnoscens proedicteesigna salutis
Rex, sotio supplex statim descendit ab alto,
Et ruit ante pedes venerandi antistitis, atque
Orania nunc faciam, dixit, queecunquespopondi,
Atque Deum coeli credens venerabor ubique,
Qui mihi concessit vitam, regnique coronam;
Namque erit ille mihi solus Deus omne per oevum. Pallia pontificesque in ea vestire sacratos.
Sed modo dic nobis sit qualiter ille colendus?
Cui prompto gaudens respondit episcopus ore :
« Foeda procul fugial primum cultura deorum,
Ncc pecorum sanguis falsis plus fumet in aris,
Nec calidis omen fibr-isperquirat aruspex,
Nec cantus volucrum servet vanisSimus augur,
Omnia sternantur fundo simulacra deorum. i
Hinc pius antistes fidei mysteria ccepit
244 Testificare palam constanler in ordine cunctis, Illicitans d servare lideni donisque minisque,
Donec ipse fidem concepit pectore loto
Rex pius, el populo persuasit credere Christura.
Ecce sacerdotum Coefi>>tunc temporis auctor,
Errorumque caput fuerat, cui rex ait: « Eia
Arripe tela tibi prius inconsueta sacerdos
El jaculo celsum primus tu pollue fanum;
Qui fueras scelerum doctor, nunc esto salutis. i
Annuit his dictis senior, paucisque respondit:
< Hactenus incerto mea stamine vita pependit,
Obroji et dubiis animum caligo lenebris,
Exhinc certa sequar, cupiens agnoseere verum,
jElernumque Deum; vel sistit vita futura ;
An tormenta malis, maneant an preemia justis. •
His rapuit dextra dictis hastije minaci,
Atque marem conscendit equum non more sueto,
Cui per colla juboe volitant, tumet ardua
cervix;
Pectore sublato velox fodil ungula terram,
Impatiensque morae quatiebat morsibus aurum,
Terribilis qualis curvo fit Parthus in arcu
Vcl si longa leves vibrat hastilia in auras,
Talis et ipse petit jaculo fastigia fani;
0 nimium tauti felix audacia facti!
Vers. 186.
o Supra vers. 94 et
b ApudBedam seq.
Coift vocatnr, 1. cit. cap. 13.
.c Anno xi regni. Ita etiam Beda cap. 14 ubi addit cap. 20.
lusse inniim 627. Ergo regnum capcssivit aimo616.
818
A Polluit ante alios, quus ipse sacraverat aras.
Plena fides patuit, ncc adhuc in fonle lavatus,
Explevit virtutis opus pietate fideli.
Turba salutiferum sequitur mox tota magistrum,
Viribus unanimis sternunt cseduntque sacellum :
Tunc erecta ruit fani struclura profani,
Funditus in cineres eliam distructa fatiscit.
Adfuit interea tempus Paschale per orbem,
QUQrex cum populo statuit baptisma subire,
Euhoricoecelsis etiam sub racenibus urbis;
In qua tccta Deo jussit cito parva locari,
Sumeret ul sub eis sacram baptismatis undam.
Dum fesliva dies illuxit temporis almi,
Cum natis, ducibusque simul, cum plebe sequenti,
. Undecimo regni c Christo sacratus in anno esl
** Fonte salutifero,
proefatoein moenibus urbis,
Cujus abhinc culmen subliraius extulit ille,
Melropolimque sui statuit consistere regni.
Sic quoque Gregorius proesul decreverat olim,
Seraina dum vitse Roraana misit ab arce
Gentibus Anglorum, confestira praecipit urbcm
Hanc caput Ecclesiis et culinen honoris haberi,
Sic pius antistis primum Paulinus habebat,
Qui Domini legem medilans in nocte diequc,
Scdulus in populos sparsit preecepta salutis .
Pluriraa quapropter convertit millia Christo;
Et fidei flammis virtutis et igne coruscans,
Frigora bis ternis borealea depulit annis,
r,
( Rex quibtis egregitts regnaverat Edwinus idein,
Disposuitque suas justo moderaraine leges,
Ecclesiasque suis fundavit in urbibus amplas :
Ex quibus Euboricoe solidis suffulla coliulinis
Nobilis illa manet celso speciosa decore,
Qua slatione sacra fuit ille Iavatus in unda,
Quamque diu vixit, Christi proecepta tenebat.
Illi quapropter clemens raeliora parabat
Tradere regna Deus, luci sociata perenni;
Nam sibi preescriptoemortis dum venerat hora,
Belliger oecubuit subito socialibus armis,
0 res caeca nimis terreno fidere regno,
Quod precceps fortuna rotat, fatisque malignis
Verlitur, et variis semper motatur in horis.
Ecce decem et septem postquam regnaverat annis,
£
Edwinus occubuit e regum clarissimus ille.
Post quem non habuit proeclara Britannia talcm.
Hoc tamen omnipotens fieri non passus inulluni est,
Sed dedit Oswaldum regis regnare nepotcm '.
Qui subito veniens externis exsul ab oris,
Firmiter invictee fidei confisus in armis,
Agraina parva trahit properans et pergit in hoslem
Vastantem patriam, ferro flammisquecremantcnt,
Millibus innumeris, spoliis nimiumque superbum.
Vers. 240.
" Forte, incutcans.
e Edwinus occubuit iv Id. Oct. 633
Beda, 1. cil.,
f Beda lib. in, cap. 1
seqq.
819 B. F. ALBINI SKU ALCULNIOPERUM PARS VI.
Sed pius Oswaldus numero non terrilus ullo
Alloquitur propriam constanti pectore turmam :
< 0 quibus est semper bellorum vivida virlus,
Nunc, precor, inviclas anirais assumite vires,
Auxiliumque Dei cunclis proestantius armis
Poscite corde pio, precibus, substernite vestros
Vultus ante erucem, quam vertice montis in isto
Erexi, rutilat Chrisli quoe clara tropoeo,
Qure quoque nunc nobis proestabit ab hoste trium- Incorrtipta, precor, maneat manus ista per oevum
[phum. i
Tunc ctamor populi fertiir super astra precanlis.
Et cruce sic corara, Duminumque Deuroque polen- Stipite suspendunt: veniens rex illius hoeres
[tem,
Poplitibus flexis, exercitus omnis adorat.
His etiam geslis promptus processit in hostem,
Caedibusirruinpens hoslilia castra cruentis.
Ut leo cum catulis crudelis ovilia vaslat,
Et pecus omne ferus mactat, manditque trahilque;
Haud sccus Oswaldus rex stravit ubique phalangcs Cujus quanta fides fuerat vel vis merilomro,
Barbaricas victor gradiens per tela, per hostes,
Coeditet inculcat, fugientes atterit alas.
Proevenil Oswaldi sternendo exercitus hostes,
Sanguineos campis rivos post terga relinquens,
Donec ipse luens cecidit Cadwala nefandus
Perfidiae poenas, moriens in strage suorum,
Claraque magnifico.cessil victoria regi.
Hoslibus occisis regnum sanctissimus Qswatd
veterum avoruro.
lngrcditur, lieros condignus
Vir virlule polens patrioe tuiator, amator
Moribus egregius Christi mandala secutus,
Pauperibus largus, parcus sibi, dives in omnes,
Judiciis verax, animi pielale benignus,
Excelsus submissus mente sed
245 meritis, ipsa, Tabida paralysis gelido
Ilostibus horribilis cunctis jucundus amieis,
Ut bello indomitus, sic pacta in pace fidelis.
Invaluit postquam sceplris et culraine rcgni,
Exstruit ecclesias donisque exornat opimis,
Vasa minislcriis praestans pretiosa sacratis
Argcnto, geramis aras veslivit et. auro,
Scrica parictibus tendens velamina sacris,
Auri blateolis pulchre distincta coronis,
Sanctaque suspendit varias per tecta lucernas,
Esset ut in templis cceli stellantis imago,
Christicolasque greges duxit devotus in illas,
Ut fierent Domino laudes sine fine canentum.
0 pietas, o celsa fides! Nam quidquid babebat,
Prodigus in Domini gazarum sparsit honorem :
Quaproplcr litulis virtutum claruit, alque
Signorum celebri fama est vulgatus ubique,
Quae modo per mundura chartis inscripta legunlur
Quarum pauca libet lyrico nunc tangere plectro,
El partes cantus calamo currenle referre.
Temtjore nam quodampraesulsanclissimus[^Edan a] Pulveris ac pannura posta suspendit, in alta.
Vers. 291.
" Edanus seu Aidanus, de qno plura Beda I. cit.
cap. 5 et 6.
i> Oswi seu Oswinus, successor Oswaldi. Vide
carmen anlecedens ad Liiulisfarnenscs, Bcda cap. 4.
820
A Cum rege et populo Paschalia fesla peregit,
(Ejus rex monitis nam omni servivit in actu)
Plurima per plateas inopum tune turba iacebat,
A rege stipem rogitans clamore frequenti.
Ingrediens recubat jam et rex simul atque saeerdog,
Argenlique prius pensantem plurima discum
Pondera, cum dapibus statim direxit egenis ;
Vidit ul hoc prsesul, dexlrameomprehendil, et infit:
Quod fttit et factum ; sancto nam rege perempto,
Genlili gladio proecisam a corpore dextram
Oswi b germanus germani et sanguinis ultor,
Arripuit dextram, Bebbamque ferebat in urbem,
Argenti condens loculo sub culmine lempli,
B Quod prius ipse Deostatuil sub nomine Petri.
Hactenus integram fore signo est ungula crescens,
Flexilis et nervus, viridis caro, forma venusta.
Post mortem nituit magis aemagis undique signis
Namque ubi pro patria pugnans a gente peremptus
Pagana cecidil, fiunt de pulvere multa
Signa salntifero c. Quidam dum forte viator
Egit iler juxta fuerat qua scanima &duelli,
Cujus equus subito totis lassescere merabris
Cceperat et frendens ore spuinare cruento,
Ai,que ruens campo votvi inoriturus in illo,
Inque locum versans venit, qua rex pius Oswald
Oocubuit quondam, lunc statim corpore sano
Exsurgcns avide carpebat amcena vireta.
(ntellexit eques quidquam praistantius illo
Esse loco, titulum poncns equitabat ab inde
Hospitiura veniens quo tenderat; ecce pnetla
languore jacebat,
Ultima congciiiinans miserse suspiria vitoe;
doinus neptim palris turbata geraebat,
Cumque
Suggeril hospes.eam duci qno forle caballus
Sanatus fuerat; carroque imposta puella
Ducilur, ut jussit, monstrans loca sancta viator,
Et sita corpus humi paulum dormivit ibidem,
Evigilansque suam persensit adesse salutem.
Inde petivit aquam, faciem sibi lavit, et ipsos
Composuit crines, caput et velamine texit,
Ductoresque suos alacris deinde secuta est.
_ e AHer iter faciens proefataeper loca pugnae,
Ecce loci spatium campo jucundius omni
Unius inspexit, viridique venuslius herba.
Haecreputat secum : cecidil vir sanclior istic,
Arbitror idcirco prodest haecterra saluti.
Atque ligans panno tulerat de pulvere secum,
Venitctad quamdam lassescens vespere villam'
Plebs epulare; casam villoe tuno venit in unam,
Qua quoque susceptus veniens intraveral hospes,
Vers. 345.
« Beda cap. 9.
d Scamma. Graecedy.a.u.y.«,arena ubi athtelaeIn-
ctantur. Isir,oRus. Vid. Gloss. Cangii, sub hac voce.
e Beda cap. 10,
821 CARMLSA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC.
Contigll ut subito flamniis Volitantibusallum
Ignis edax culmen raperet, ncc viribus ullis
Exslingui valuit, donec incendia totam
Consumpsere domum, nimium res mira sed aclaesl
Pulvere sacralam postam timet igneus ardor
Tangere, sed penitus flammis intacta remansit.
Qua virtute qtiidem visa stupor omnibus ingens
Incubuit statim, tunc cognovere, quod ille
Pulvis erat sacro regis cum sanguine mixtus
Oswaldi, multis fuerat qui causa salutis.
u Claruit his signis postquam locus iste peractis,
Ecclesiis Christi jucunda et reddita pace,
Regis Edetredi regina Osllifrida fidetis,
Quse fuil Oswaldi sancti jam filia fratris,
Curavil sancti saeris inducere tectis
Relliquias patrui, dignoque recondere honore.
Ossibus allatis, stupuit miraculaiate
Accola Lindissoe, cernens super itta columnam
Ossa viri sancti lumini ad fastigia cceli
Lurainis eetherei tota fulgescere nocte.
Major relliquias quas tiinc auloea legebat;
Nam priscis odiis assumere primilus ossa
Inque raonasterium soevideferre uegantes,
Nocte manere foras illa fecere cotoni;
Sed dum divini viderunt luminis ignem,
Quoeprius abnuerant, secum retinere rogabant;
Maneque sarcophago condentes lota parato,
Ecclesise tulerant magno sub culmen honore,
246 Divitias lerriscurantes condere vivas.
In quo multa Ioco fiunt nunc usque patroni
Ob meritum tanti in languentes dona salutis,
Sanctae si fidei virtus comitatur eosdem.
E quibus hoc unum properanti tangere plectro
Sufficit, ut eredas devotus coelera, lector;
1 Febre puer quidara jacuit per tempora longa,
Ccenobio languens citius morilurus in illo.
Ecee die quadam miser ad loca sancla sepulcri
Ducitur, Oswaldi meritis ne tangeret illum
Febris acerba, fiJesnamprsecipit omne quod orat:
Credidit ut langttens ad sua tecta cucurrit
Corpore sanato properans et pectore laeto,
Morbida nec audet plus illum tangere febris.
Poslea rex fetix ornaverat Offa sepulcrum
Argenlo, gemmis, auro, multoque decore,
Ut decus et specimen tumbae per soccla maneret,
Proemia pro modico sumpturus magna labore,
Nec non terra micat coelestibus inclyta signis,
Corporis, ut dixi, quoesancti lota lavacro est,
Sumpsit et effectum vincendi tela maligni
Doemoniset sanos vexatis reddere sensus.
c Abbatissa quidem quoedam loca sancta videre
Advenil, sese et raeritis committere sancti.
Jamque domum rediens tulerat de pulvere lerree
Ablulis sacram quae ex ossibus hauserat undam ;
Terapore transacto veniebat hospes ad illam,
Doeraonequi fueral nocturnis saepius horis.
Vers. 401.
» Bedacap. II.
h Bcda cap. 12.
e Beda cap. II.
8-22
A Vexari solitus : clamoribus, ecce repente
Cceperat horrcndis frendcns loca lala replerc,
Morsibus ct ftircns semet lacerare nefandis.
Et cum nullus eum poluit constringere vinclis,
Vel miscri SMVOS flagris compescere motus,
Hsecabbatissoe quidam narrare cucurrit.
Illa videns miseros rnolus, vocesque furerilis,
Jusserat aflerri sacro cum pulvere capsam.
Et cum virgo ferens veniebat, et atria tecti
Intraret, subito tacuit furiosus, et omnes
Composuit mottts, somno quasi membra dcdisset.
Quisquc rei astantes speclabant exitus essel.
Post horoe spalium vexalus, ct ipse resedit,
Suspirans graviter, sanus tum sensibus, inquil,
Redditus, et vaguas fugit vagus liostis in auras.
g Miranturcuncti stupidis hinc inde loquelis,
Incotumemsubito cernentes corpore toto,
Ossibriset nervis, nec non et mente vigenteni;
Inquirunt subitoe causara mirando satutis,
Qui respondit ovans: < Ut venit virgo locellum
Portans, et pedibus tetigit hoecatria, stalira
Discessere procul, qui me torquere solebant
Daernones,ut fugiunt veniente luce tenebroe. i
Cui portanda data est secum pars pulveris alnii;
Ac post talis ei fuerat vexalio nunquara.
d Te quoque sancta, potens virtutibus, inclyta nmltis
Crux veneranda eanam, nequeam si promere dignijs
Laude tua versus. Rcparasli perdita priJera,
Nunciterum per te cedit victoria regi
OswalJo, ut quondarn paucoe ceciuere cameuoe.
C Exin mirificisfulsit tua gloria sigms ;
Ad le tota fide famosa Britannia curril,
Quserere pro variis sibimet meiticaniina morbis.
El spe ad te etiam venientem fallere nescis ;
Naraque salutis opes redeuiites soepereportant.
Non ego ruricula possum pefcurrere plectro
Omnia, multoties quse per le signa geruntur,
Et pecora atque hpraines, cliam juvenesque senes-
[que;
Denique proecisscdc te ducuntur ubique
Particulse, per quas fiunl pia dona salutis.
Suflicit e cunctis hoc solum dicerc signum :
Frater erat quidam casu confracius acerbo,
Infractique dolens penitus gemit ossa lacerti.
Curaque dolor niinius succreverat et tumor aniens
D Pectoris ingeminat Iacrymans suspiria fessi,
Decrnco cufquidara veteres jam vespere muscos
Attulit, in gremium sibimet quos projicit oeger :
Cumque iret cubitum oblitus deponere muscum,
Nescius in gremio somno proeventus habebat;
Evigilans medio morbosus tempore noctis,
Eccc aliquiil gelidi lateri sibi sensit adessc,
Admotaque manu sanum se forte fuisse
Repperit, alque nihil fractura scnsit ab illa.
e Inclyta fama viri, nec solum jurc Brilannos
Illustratpopulos, trans insuper oequoraponti,
Vers. 456.
Beda cap. 2, libr. m.
e Beda cap. 13.
823 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI.
Aspefsit radios, quibus et Gcrmania fulsit:
E quibus et quoedampopulosa Hibernia sensit.
Sed nobis signum vero inler multa relatu
Hsc uarrare placet; diroe dum tempore pestis,
jEquoreos populos lata quee cladc peremit,
Scolornm genere scholaslicus acer in arlo,
Hoc fuerat morbo patria percussus in illa,
Librorura studio doctus, sed nulla futuroe
Cura fuitmisero vitoe, sibi cumque videret
Mortis adesse diem, magno trepidare tlmore
Cceperal, ob merita scelerum, ,ne ad tartara dira
Mortuus inferni raperelur, voce gementi
Alloquitur socium : < Frater, mihi raortis amaroe
Arliculus properat, citiusque ad tartara ducar,
Perpeluae mortis, quia jam non tempore parvo
Criroinibus tanluin penitus servire solebam.
Proh dolor! haec propter novi feraiia flammis
Tartara parta mihi. Totis mihi sensibus est hinc,
Si velit Oranipotens misero concedere vitam,
Viribus annisis mores mutare malignos.
Nec tamen esse mei meriti scio vivere tantum,
Ni mihi ooncedat vitoe modo munus amatae
Sanctorum meritis miserantis gralia Chrisli.
Audlvi quondam celebri rumore referri
Oswaldi regis laudes. virtulibus amptas.
Tu quia de generc es Saxonum eoltega natus,
Forsau habes ejus quidquara modo relliquiarum? i
Cui socius statim fidam profatur in aurem :
247 ' ^ars invenla sacri est mecum de stipite ligni, Nec mora, quin mediis se immiserat hoslibus atulax,
lnfixum fueral caput occisi illius in quo;
Et si firma lenes fidei tu pectora, credens
Per tanti pietas meritum divina patronr
HujIIs adhuc vilaedonat libi leropora longa;
Insuper aeternsepraeslabit gaudia forsan. i
Nec mora, quin loto dixit se credere corde.
Tum benedixit aquam socius, paitemque sacrali
Roboris immitlens segro dedit atque bibendam.
Qui mox convaluit, morlique ereptus ab illa est.
Ex hinc incolumis multo jara tempore vixit,
Ad Dominumque suara vitam converterat omnem
Magnificasque Deo laudes referebal ubique,
Et Domini famulum magno celebrabat honore.
« Sanctus ter ternis Oswald feliciter annis
Imperio postquam regnorum rexit habenas,
Ipse (sic) quas retinet faniosa Britannia gentes, P' Namque suam gentem rex hostibus eruitacris,
Divisis linguis, populis p r nomina patrum ;
Alque annos postquam ler denos vixit et octov
Auguslas sacra Nonas jara morte dicavil;
Ascendit meritis ccelestia regna coruscis,
Oswi germano terrestria regna relinquens.
b lnlerea oblinuit multo jam sceptra labore
Principio, proprlae rector novus Osui gentis;
Impugnatus enim fuerat hinc inde vicissim
Sicpius externis procdantibusundique fines.
Insupcr a propriis perpessus bella propinquis,
Qui crudele manu laceKibant viscera regni,
Vers. 512.
» Beda libr. i,U,cap. 9.
fcBeda 1. cit., gap. 14.
824
A Cognato implenles sceleratas sanguine dextras;
Nec metuunt patrias gentilia caslra per urbes,
Invidia cogente fera, deducere ; vel sic
Viribus externis conantes sternere regem.
c Cui fuil ante alios primis infeslus ab annis
Hostis rex Pendan, fortis virtute doloque,
Qccisor fratris, regni et vastator acerbus ;
Qui ter dena sibi conduxit millia bella,
Ter denosque duces tolidem deducere turmas
Disposuit, quorura certus fuit usus in armis.
Hac vastare manu veniensque evertere regnutn,
Mceniadestruxit, homines mucrone peremit.
Imbribus exundans torrens ceu montibus allis
Sternit agros, segetesque rapit sylvasque recidit;
Sic dux ipse ferox devastans omnia pressrt,
B Dans simul in pessum pueros, juvenesque senesquc
Nullus eum sexus, vel nulla retraxerat aHas
Ad pietatis opus ; nullo quia jure pepercit.
Sed rector, cui cura fuit defendere gentem,
Seque suosque simul Cbristi lutarier arrais,
Legit et ipse viros fortes, atque agmina tanta,
Venerat haud trepido contra rex pectore proniptus ,
Milite cum raro, primo sed nomen Olympi
Fletibus et votis conslanti corde poposcit.
Hi,sactis etiam hosliles ut vidit ubique
Innumeras. acies latis discurrere campis,
Has conlra opposuit parvum licet impiger agraen,
Millia triua ciens tantum, sed prorapta duello
Proturbans acies, Christi testudine freius.
Mox timor impaclas populorum dispulit alas,
Qui pugnoeimmemores, armis telisque relictis,
Tuta fugoepetiere loca, et sua signa revetlunt.
Paliantum cuneos victor rcx caedit ubique,
Horrisona increpilans fugientes voce phalangas.
Arma cruore natant, mutantur sanguine fontes;
Fugit et ipse siraul, tanta vix ctade coactus
Dux Pendan, cernens ceedes stragesque suorum:
Nec laraen evaluit fugiens evadere mortem,
Sed gladio cecidit victrici occisus et ille.
Curritur ad pracdam passim, et laus digna Tonanti
Redditur eeterno, semper qui liherat omnes
In se sperantes clemens, et salvat ubicfiie.
Hoc erat hoc etiara multis satis ulile bellum :
Merciorum fidei sceptris et subdidit almis,
Sacrato faciens baptismalis amne lavari;
Perque illum, donahte Deo, ditatur uterque
Magnificopopulus coetestis mtraere doni;
Ille hceres patrise factus, hic civis Olympi.
Ambo gentiles gemino micuere triimipho,
Doemonisille jugo, terreno hic hoste solutus.
Plurima continuis domuit post regna triumphis
Oswi, nobiiiter patrias et rexit habenas,
jEquoreasque sibi gentes hinc inde subegit,
Has tcrrore premes, illas mucrone coerccns,
Vcrs. S68.
c Boda 1. cit., cap. 24.
825 CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBQRAC.
Victrices aquilas.per regna ferebat ubique,
Legibus ille eliam fuerat justissimus aequis,
Invictus bellis, nec non in pace fidelis.
Donoriim largus miseris, pius, omnibus oequus;
a Imperium retiuens septenos nam quater annos,
Coraposilis rebus felix in pace quievit,
Egfredo tradens proprio diademala nato,
Egfredo moriens regalia sceptra relinquens.
Tempore nam micuit Wilfridus episcopus b illo,
Qucm Deus pmnipolens infudit luce superna,
Errorum tetricas terris ut pelleret umbras,
Per loca perpetuoe quapropter mulla satutis
Gentibus et fiopulis doclrinae lumina sparsit.
Ulius australis studio Saxonia Christum
Credidit, et claro perfusa est lampade vitee.
Nec solum populos animoe de morte maligna
Illos antistes doctrinis eruit almis,
Sed nece de praesente simut salvavit eosdem,
Temppre conliguis illo nam sub tribus annis
Non ros, non imber sitienles irrigat agros.
Arjda flammigeris tabescit lerra sub astris,
c Et viclum pariter hominique feraeque negabat,
Atque famem sequitur morientum cladis acervus,
248 Praecipilesque ruunt multi de rupibus altis,
Ast alii rapidis sese mersere sub undis,
Ut sibi praeriperet longum cila mors cruciatum,
Ipsa namque die, quo gens susceperat illa,
Doctrinis imbuta sacris, baptismatis undam,
Descendit plttvia, et telluribus aura serena,
Et terrae rediit specimen viridantibus arvis,
Florigero campi montesque ornantur aniiclu :
FVugifcragricolis laetantibus inditur annus ,
Inque Deum carnes cunctorum cordaque vivum
Exsultaverunt, (cecinit sicut antea David)
Cerlius aeternisinhiantes pectore douis,
Quo sumpsere prius sibimet terrena per illum.
Hic quoque compulsus Romam properabat adire, , Hanc petit intrepidus Christi bellalor opiinus,
Sed prius est ventis Fresonum vcctus in oras,
d Atque ibi mox populi convertit millia Christo,
Plurima perpetuoe demonstrans dona salutis.
Et quocunque pedem inovit, pia semina sevit,
Pectora perfundens arentia rore superno,
Inclyta coelesli coraptevit et horrea fructu ,
Et cclebri fama Iaetolaudatur in orbe.
Dum pius illud iler gestit complere sacerdos ,
Ecce repente fuit morbo perculsus acerbo,
Perque dies multos valido crescente dolore,
Venit ad extremum confecto corpore finem ,
Bis binosque dies sensu sine corporis oinni
Exanimis jacuit pene, et spiraminis extors,
Voce carens, membrisque stupens, in pectore lantumn Ne lupus insidians Christi deroderet agnos.
Frigida vix tenui duxit suspiria flatu.
Discipuli socii stabant hinc inde geraentes,
Vers. 621.
« Beda libr. iv, cap. 5.
h Wilfridus Ep. Cujus vilain vide apud Mabill.
Act. SS. Bened. soec. m, part. i. Vid, Beda I. cil. , Beda, tom. V Operum, Patrologiaetom. XCIV. Mabitl.
cap. 3.
c Beda libr. iv, cap. 12.
826
i Lugentesque sui funus lacrymabile Patris.
A
Ecce! die quinta subito Pater ipse resedit,
Atque levans oculos, socios corispexit et infit:
< Quid juvat atroci tantum indulgere dolori;
Cui vult omnipotens poterit mitescere judex,
- Extremamque novum vtyam convertere in orlum.
Naraque suum clemens legatum misit ab astris,
Qui steterat niveo nimium preeclarus amiclu,
Et mihi flammlgero praedixit talia vultu:
Me pius Altithronus Michaelem misit Olympo ,
Dicere, quod morbo nunc confortaberis isto,
Pro merilis sanctoeMatris precibusque Mariae,
Quee gemilus, lacrymas, sociorum et vota tuorum
Auribus e solio coelesli audivit apertis,
Deposeens libimet vitara simul atque satutem.
B Esto tamen quarlo veniente paratus in anno,
Ipse ego lunc iterurn veniam te visere, nam tu
Tempore tranquillo patrioe morieris in oris. i
Angelicos sequitur monitus mox vita salusque,
Nec non expletos post quattuor exitus annos,
Preesulis egregii proedicto est fine secutus.
Sic et in ecclesia, quam Petri erexit houore,
Hripensi est positus, felix in pace sepultus.
Vir quoque temporibus sanctus fulgebat in illis,
Angelicam Cuthbertus e agens in corpore vitatii,
Qni fuit a puero signis insignis apertis ,
Moribus et meritis stalim succrevit honeslis;
Atque manens monachus primaevo tempore clarus
Doctor aposlolicus fuit, hinc et presbyter almus,
p El loca fructlferis replens inculta viretis,
Fontibus oeternis sitientia prata rigabat;
Divina et cunctos formans virtute sequaces,
Dogmatis aelherei radios spargebat ubique,
Discutiens tenebras errorum, luce serena.
Est locus Oceano dictus cognomine Farne,
Insula fonlis inops, frugis et arboris expers;
•
Contemplativos cupiens et carpere flores
Ipse Deo soli solus servire sategit,
Ne mundanus honor mentem mutaret alacrem.
Hic Eremita sacer non parvo tempore vixit,
Soepiusangelicis felix affatibus usus,
Toxica mortiferi vincebat lela draconis.
Attamen abstractus multis rogitantibus inde,
j\ Tandem consensit secretam linquere sedem,
Pontificisque gradum, populis et rege coaclus,
Quandoque suscepit cunclis orantibus illum ;
Nobiliter binis digne quem rexit in annis ,
Plurima conquirens animarum Iucra Tonanti,
El bene comroissum sibimet servavit ovile,
Sed mox mundani culmen vitavit honoris,
Ipse petens iterum solili secreta cubilis;
Vers. 674.
d Beda libr. v, cap. 20.
I. e Cuthbertus Ep. Vila et miracula illius cx vcn.
soec.ii Bened. part. i.
827 B. F. ALBINISEU ALCUIM OPERUM PARS VI.
Alque ibi preescnlisspectaverat ultinia vitae,
QuaequcDei faiviulisacrala esl insula mnrte.
Nam locus ille nitet signis hucusque coruscis,
Ex quo pontificis linqucns ergastula carnis
Spiritus alta pelens scandit super astra polorum
Nec non et claris fiunt miracula rebus,
Facla loco sacrum pausat quo corpus huraaluui,
Cujus tota fuit coelestibns inclyta signis,
Usque diem raortis, priraaevotempore vita.
Omnia quae dudum procclarus Beda sacerdos
Prosaiee primuni scripsit sermone magister,
El posl heroico cecinil miracula versu a.
Qualiter angelicos raonilus raedicina secuta est,
Dum tumor in tenero succrevit corpore fervens.
Aut quomodoipse puer ventis per caerulapuppes
Jactatas precibus revocabat ab oequorequinas.
Qualiter aut animam ferri super astra videbat
Praesulis ^Edani, teneros dum pasceret agnos.
Ccelicolamquoraodo terreno pane fovere
Dum cuperet, mcruit ccelestes sumere ab illo.
Ut belluaegelidum villo flatuque fovebant,
Cernenlem fratrem morbo culpaque relaxat.
Utque precando famem projectus ab eequorc naulis
Abstulit, et certum proedixit adesse serenum.
Aut quomodo ex aquila delato pisce cibandum
Se sociumque suum proedixit, et est ila factum.
249 Aut quomodo ardentes avertit ab xdibus ignes, Regia bissenos pariter jam sponsa per annos,
Incum!;cns precibus, juvenum quos dextra nequibat. Intemerata tamen pennansit virgo per oevuro,
Deemoniacaquidera vel qualiter uxor ab illo
Sit sanala, prius quam tecla rogantis inisset.
Dicmonesaut quoraodo sanctus de Farne malignos
Expulerit, juxta f.iciens sibi tccta manendi.
Ex sicco ut liquidam poduxit cespite lympham,
Quse ad votum Patris proestabal in ore saporem.
Qualilcr ipse sibi messem sevisset in agro,
Et volucres verbo tantum pepulisset ab illa-
IIt mare cum belvis sancto servire solebat.
Plurima vcridico praedixit el ore futura,
I)e se, dcque aliis, quaepracscius anle videbat.
Qualiter uxori comitis, cui miscrat undam
Sacram, restituit depulsapeste salutem.
Cbrismate sic quamdam sanaverat ipse perunctam
A morbo laleris capitisque dolore puellam.
Ut bencdictus item delatus panis ab illo
Iramissis lymptiis quemdam sanaverat tegrum.
Qualiter aut juvenem moriturum forle viator
Reppcrit, orando cui reddidit ipse salulem.
Ut pius atque Pater, morbo vastante Britannos,
Pncdixit inatri nalique domusque salulem.
Qualitcr aut animara pasloris ab arbore lapsi
Angelicosccelocoetusinferre videret
Atquc suum oegrotans curaverat ipse ministrum,
Profluvii ventris fuerat qui talie gravatus.
Qualiter undecimo post mortem corpus in anno
Intcgrum fuerat tota cum veste repertura.
Vers. 729.
a Ven. Beda, ibidem. Mabill. saec.n Bened. parl. j.r.
t>Adiltruda apud Bedam Edildrida, cap. 19, libr.r, nienlioncin facit in cpist. 153.
|\ Ilist. Ecclcs.
828
/ Daemoniacusbomo, supra quem funJilur unda,
A
Sanatur, sacros Patris quae laverat artus.
jEgra trahens quidam suspiria qualitcr orans
Illius ad tumulum morbo sanatus ab illo est.
Languidus utquc oculis tangens oraria vasis,
Illius ex visu dolor et caligo recessit.
Calceamenta Patris resolulo corpore quidam
Induit, et sanis perrexitgressibus inde.
Qualiter infirmi curentur tegmine, sub quo
Spirilus aslra petit sancti terrena relinquens.
Haecbreviter tetigi, ne tota tacere viderer
Inclyta rurali perstringens carmine gesta.
Haecquoniam cecinit plenis cum versibus olim
Proeclarus nitido Beda sermone magister;
Ni praevenissetnostras prius ipse camenas,
"J
Inciperem tyricas omnes extendere fibras.
Non Pana rogitans, Phcebi nec numen inane,
Sed tua cum toto suffragia corde precarer,
Ut mihi rorifluam donares, Chrisle, loquelam,
Ail narranda pii digne proeconiaPatris.
Belliger Egfridns postquam hinc inde triumphos
Gesserat, et gentcs domuit sub marte feroces,
Accepit sponsam Adiltrudam b nominc diclam,
Nobilium genitam regali slirpe parentum,
Nobilior longe casta quaemente raanebat.
Nam licet illa foret thalamo conjuncta superbo,
Inter jura thori vincens incendia carnis.
„ Virginis alma Gdes, regis patientia mira !
Vincitur hic precibus, sed amore Tonantis et illa-
Ambo sacris fiilei ferventes ignibus intus,
Permansere simul conjux cum conjuge casti.
Quamque integra foret vivens in corpore virgo,
Post morlem Dorainus signis patefecit apertis;
Nam caro sex denos etiam tumulata per arinos,
Incorrupta quidem tota cum veste reperia est.
Corpus erat vegetum nervis etflexile totum,
Et facies rutilo fulgebat sancta decore.
Et quod jurc magis mullum mirabile dictu est
Ante dies morlis binos in corpore vulnus,
Quod medicus fecit nimio cogente timore,
Apparet sanum, tenuissima visa cicatrix,
Ulceris obtendens veteris vestigia tanlum.
j, Vestis item, sacros quee lexit virginis artus,
Expulit atrocem de obsessis socpechelydruiu.
Nec non luinba prior, tenuit quaevirginis almae
Sacrosancta sinu sub terris membra recepla,
Exsliterat multis oplatee causa salulis,
Atque oegris oculis praestavcrat ipsa mcdelain.
Islius ergo sacroeproedictus Beda puellae
In laudem fecit praclaris versibus hymnum c,
Quapropter tetigi parcis hoec pnuca libellis,
Ut pote commemorans veteris provcrbia dicli,
Tu ne forte feras in silvam ligna viator.
Vers. 784.
c Hymnum. Bcda cap. 20 cujus Alcuinus etiam
829 CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC.
Tunc quoque forte fuit quiddam memorabile gcstum, A Praecipiens gentes Scotorum coedecruenla
jEstimo quod multis prodesse legentibus ista,
Si tamen hoecquisquam reputabit digna legendo.
Exstinclus regis frater fuit jElfwine a bello,
In quo miles item quidam prostralus in armis
Nobilis b occubutt crudeli strage peremptus,
Exanimisque diem duxit cum nocte sequenti;
Qui tamen, exslinctos anima redeunte per artus,
Redditus est vitse, et sumpta virtute valescens,
Atque ligans sibimet refluentia vulnera, festo
Ccepit abire gradu, sed captus ab hostibus, atque
Ad comitem qucmdam c reflexo est calle reduclus;
Cui comes instiluit de se narrare quis esset,
Ille lamen metuit clara sestirpe fateri
Progenilum, dicens : Pauper sum et ruslicus unus,
Atque maritali vivebamjure Iigatus.
Qtiem coraes accipiens primo curare sategit;
Ne tamen aufugeret, vinciri jussit; at ille
Vinciri nunquam potuit, nam cuncta resolvi
Vincula sponte sua mirando more solebant.
Haccdura cernebant stupefactis menlibus hostes,
Artibus ex magicis seu scriptis esse putantes,
Soepiusaddebant priscis nova vincula vinclis.
Hoc comes admirans secrete convocat illum,
Et cur non pnsset vinciri, inquirit ab illo,
An prius aut magicas didiclsset forsltan artes?
Nosse nilrl stuJiis se ex talibus ille faletur.
250 Est m'bi sed frater d devoli pectoris, inquit,
Quem scio, quod Christo pro me solenuiiacantat
IKssarum, quoniam me putat esse peremptum.
Et si forle animain nunc altera vita leneret,
illius illa preces propter missasque frequentes
Libera, cre.Io, foret, pcenasque evaderet oranes.
Tunc cognovit eura responsis ille receptis
Dux fore prxclara genilum de stirpe parentum;
Et quamvis sibimet visus sit jure necandus,
Eripit hunc morti, cuidam sed vendidit illum,
Qui quoque tentat eum diris vincire catenis,
Nec potuit, quoniam proedictomore solutus,
Liber ab impositis remanebat corpore vinclis.
Soepius hoecequidem sed prseslilit hora diei
Terlia, qua frater missarum dona solebat
Corde offerre pio; Dorninus dum talia cernit
Mira, facullatcm dat ei sese redimendi.
Liber et ille redit pretii sub jure redemptus,
Atque domum repetens narraverat omnia fratri,
Sed referente illo cognovit tempora fvater
Illa, quibus vindis resolutum se refereb.;t,
Hseceadem ficri, quibus et solemnia semper
Missarum celebrasse Deo sese recolebat.
Praefuil Egfridus e regno fcliciter annis
Ter quinis faciens victricia bella, quousque
Agininibus nrissis animo trans oequorasocvo,
Vers. 837.
a JElfwine. Apud Bedam libr iv, cap. 22.
b NomineImroa. Beda, ibidem.
c Ad comilem regis Edilredi. Apud Bedam.
ACui nomen eratTunna, presbyteretabbas. Beda. perWilfrido et Bosa episcopis. Ven. Beda, libr. IVHist.
e Egfridus rex Northumbriae obiit anno 685. Be- Angl. cap. 12 ct 23.
da libr. iv, cap. 26.
830
Vaslare innocuas, Anglis et semper amicas,
Moxadversus eum Pictis bellantibus, ipse
Occubuit victus misera cum clade suorum,
Imperii linquens Allfrido { regmina fratri,
Qui sacris fueral studiis imbutus ab annis
jEtatis primoe, vaiido sermone sophista ,
Acer et ingenio, idem rex simtil atque magister.
ProcfuitEcclcsiaevenerandus Bosa B sacerdos,
Condignis gradui meritis tunc temporis alto,
Vir monachus, praesul, doctor moderatus, honestus,
Quem divina sacris virtutum gratiaserlis
Compserat, et multis fecit fulgescere donis.
Plurima quapropter congessit Iucra Tonanli,
Rctia mundanas immittens sacra per undas,
B jEquoreas Christo praedas ad littora traxit. .
Vir sine fraude bonus, divespieiate superna,
Inque domo Domini fulsit ceu lucifer ardens.
Hic Pater Ecclesiaecultum decoravit, et illam
Morilmsa plebis penitus secernit; et uni
Dcservire Deo statuit, simul omnibus horis.
Ul lyra continuo resonaret mystica plectro,
jElhereas Doraini decantans laudibus odas.
Voxhumana quidem superum pulsaret Olympura,
Omnia dispensans alternis tempora causis,
Leclio nunc fieret, sed nunc oratio sacra,
Quisque Dei laudes prxferret corporis usu.
Jusserat hunc raptiin complere negolia carnis,
Omnibus ut fieret parvus sopor, esca sub aclu.
Non terras, victusque, domus, numuiismala, vesles,
C Nec quidquam proprium sibimetjara vindicet ulius;
Omnia sed cunctis fierenl communia semper.
Qui lerrena sibi, f ccelorum vel pelit haeres,
Gaudia, f qui cunctis fieret comraunia regni.
Hicpius antistes magnis virtutibus Iiujus
Implevit postquam prsesentis tcmpora vitoc,
Transit in setheream loetusfeliciter aulam.
Visio temporibus memorabilis acta sub isdem,
Ut rcor in nostro sic erit si carmine scripta,
Proderit aeterna multis de morte vocandis,
Posset ut ergo animas vitiis sanare peremplas.
Mortuus, eccc diu surrexit corpore quidam h,
Multaquequoevidit memoratu digna ferebat,
E quibus hic nostris addemus pauca camenis.
D Ergo domum propriam communi in plebe maritus,
Alque snam rexit jtisto moderamine vitam,
Qui post taclus erat raorbo jam carnis accrbo,
Perque dics mnllos, valido crescente dolore,
Infirmus recubaiis extrema pericula <lii-x.it;
Mortuus ac tandem primo sub tempore nociis.,
Ejus in cxtrema respirans parle revixit,
Alqtie resurgendo cunclos simul inde fugavit
Funeris exsequias peragentes nocte sub ipsa.
Vers. 890.
f Allfridus successit fratri suo anno 685.
s Bosa, episcopus Eboracensis. Egfrido
Vide Flores Hist.
Matthoeum West-Monasteriensem collectos de
t Drithetmus iiomine. Beda, libr. v cap. 13.
831 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VI.
Plus scd amore vigens conjux ibi sola rcmansit,
Quam nimium pavidam rediens a morle maritus
Coeperat horlari, reliquis fugientibus illinc :
< Quoemibi fida satis remanes ex oranibus, inquil,
Te rogo, ne metuas nunc me, dulcissima conjux,
Vivo cquidem, vere surrexi a morte remissus,
Sed mihi Ionge aliter nunc altera vita sequenda est,, Quocmagis accrescens properansque fugaverathostcs,
Gaudia vel luxus meroe daronare necesse est. i
Nec mora, diviliis mox omnibus ille reliclis,
Jura monaslerii devoto est corde secutus,
Atque ibi tara duro dorauit sub pondere corpus,
Ut ifacilecx vita pqssent cognoscerc cuncli,
Quoevcl quanta prius ductus de corpore crevit.
Ist,o namque modo quae vidit ferre solebat.
i Splendidus , inquit, erat, qui me de corpore duxit,, Sed prope dum verrimus,quo, quali nescio certe
Et contra sestivum solis processimus ortum,
Quo ad latam vallem devenimus atque profundara,
Cujus in oblongum extensa est sine fine vorag»,
Qua;lalus horreqdum flammisferventibus urunt,
Alque aliud habuil glaciali grandine plenum;
Hoecanimabus eral hominurn Linc inde repleta,
Qusenirais exustoedum flammas ferre nequibant,
Frigoris in medium misere mox prosiliebant,
251 Cumque ibi nec poterant requiem reperire,>, Hoecego conspiciens mecum meditabar, an esscnt
[vicissim
Flammivomum flentes iterum ferebantur in ignem,
Haecccrnens mecum meditabar, forte quod esset
Pcena infernalis, quam ssepe audire solebam.
Ductor et ille mibi meditanti talia dixit:
Non, ut ipse putas, islhic infernus habetur.
Cumque haecaspicerem, pavidum me duxit in ante-.. C. Vox quoque cantanlum resonat dulcissima ibideni,
Tunc subito vidi tenebris loca cuncta repleri,
Inlranlesque illas densatsenoctis imago
Nos circa incubuit, nec quidquam cernere praeter
Ductoris speciero potui vestcsque nitcntes,
Et sic ingressi sola sub nocte per urobras,
Ecce repenle globi flammarum valdc tetrarum
Siculi de puteo surgunt iterumque residunt;
Tunc aberat subito ductor solusque remansi,
In mediis posilus trepidus slupidusque tenebris.
Cumque globi flammoepeterent alta, atque vicissini1
Motibus alternis repetebant ima barathri,
Omnia flammarum fastigia cerno repleri
Spiritibus hominum miseris, qui more favilloc
Cum flammis pariler scandebant, atque cadebaut,
Sed nimius fetor late loca cuncta replebat.
Longius hsec cernens circumstetit undique lerror,
Ut pote quid facerem, possem quo verlere gressuro, i
lnscius, aut misero qui finis forte raaneret.
Audio tum subito sonilum post terga gementum,
Nec non ceu vulgi capto super hoste cachionum ;
Qui prope dum veniunt hosles agnosco malignos,
Ad pcenas animas iilirlant.esquinque trahentes,
Cura quibus in medii descendunt ima baralhri.
Flammivomo e puteo quidam deinde maligni
Dacmonesascendunt, oculis flammanlibus, atque
Mecircumsteterant, putidutn de naribus ignera
Oreque spirantes ignitis, meque miiianlur
Vcrs. 947.
852
j Prcndere forcipibus; nec me conlingere tantum
A
Jam poterant, quamvis raullum terrere valerent.
Tunc ego conclusus tenebris et ab hoste coactus,
Circumspexi oculis, aliquid si forte veniret
Auxilii, quo jam salvarer ab hoste cruento.
Tunc mihi post tergum fulsit quasi stella per umbras,
Dux erat ille meus veniens cum luce repente,
Cujus in adventu fugerunt dsemonesatri.
Hinc converlit iter brumalem solis ad ortum,
Noctique ereptum nitidas me duxit in auras,
Ante ubi nos murus subito comparuit ingens,
Qui sine finesui sic visus tongus et attus,
Nullus ut extenso videretur terminus illi.
B Ordine, nos fuimus stantes in culmine muri.
Ecce ibi campus erat magnus pulcherrimus atque,
Cujus tantus erat fragrantis nitor odoris,
A me fctorem raox ut depelleret omnera :
Etlux tanta sacrum perfuderat undique campuro,
Vinceret ut lucem solis simul alque diei.
In his ergo locis laetas habitare videbam
Sanctorum turmas, sedesque tenere beatas.
Regna superna poli cunctis promissa bealis.
Hoecmihi volventi respondit ductor, et infit:
Non, sicut ipse putas, isthic sunt regna polorum.
Fulget in ante novx major roihi gratia lucis,
Quoenimio superat lucem fulgore priorem,
Nam tunc illa prior vere tenuissima visa est.
Et cum luce fuil miri fragranlia odoris,
Ut mihi propter eam parvissima prima putata est.
Quo nos dum laetus sperarem intrare, rcpente
Substitit ipse meus ductor gressumque retorquet,
Mequevia, per quam nos veniraus, inde reduxit,
Intrantesque iterum campi toca pulchra prioris,
Omnia quaevidi, si scirem forte, requirit:
Nesciocui dixi, statimque hoec addidit ille :
Vidisti vallem flammis et, frigore plenam,
In qtta nunc animaepcenis purgantur acerbis,
Ac redeunt iterum purgatoe ad precmia vitee.
At vero puteus putidum qui eructuat ignem,
Est os inferni, ruerit nam quisquis in illum
Forte seraet, nunquam post haec salvabitur inde.
** Floriger iste locus, querapossidet alba juventus,
Est requies in qua spectant ccelestia regna,
Quibona gesserunt, quamvis ex parte minus, quam
Postulat alma fides: namqui perfectus ubique est,
Ut moritur, statiiu coelipenetrabit in aulam.
Pertinel ad cujus vicinia fulgidus ille
Luce locus nimia, miri quoque plenus odoris,
De quo cantantum suavissima vox resonabat.
Tu quia nunc iterum debes assumere corpus,
Atque homines inter, moritura vivere vila,
Corrige, queeso,tuos mores et verba vel actus,
Ut tua in his sancla reputetur mansio turmis.
Hsecubi dicebat, quomodo scd scire ncquivi,
Vers. IWh,-,
833 CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC.
Indulura proprio slatim me corpore vidi. •
Nec gens clarorum genitrix hoec nostra virorumt Contra prsevalidosferebantur fluminis ictus,
Quos genuit, soli sibimet lunc ipsa tenebat
Intra forte sui concludens viscera regni,
Sed procul ex illis multos trans oequora misit,
Gentibus ut reliquis prxferrent semina vitoe.
E quibus ille fuit dictus cognomine Sanctus
252 Egbereta antistes, primis aetatis in annis
Qui liquerat patriam patrioe ccelestis amore,
Et peregrina petens Scotis jam maxima vitoe
Tunc exeropla dabat doctrinaelampade fulgens,
Actibus instituens, verbis quoscunque docebat,
Pauperibus largus, sibimet sed semper egenus.
Sic bonus egregiaeduxit moderamina vitee,
Usque diem mortis clara pietate coruscans.
Cui fuerat socius meritis el moribus aptus,
Et comesexsilii Wibert b proeclarus in omni
Relligione satis, sed post divistts ab illo
Theoricara solus vitam districtus agebat.
lade suaegentis monachis construxit ovile
Egregium, vitoemeritis et moribus illud
Exornans ovibus Chrisli studiosus alendis,
Ipse per angustam quas recto tramite callem
Duxit ad astherei devotus pascua regni.
Claruit idcirco signis, et raore propbetee,
Multa futura videns mansit pracclarus ubique,
Postea ccelestis penetravit gaudia viloe.
Ast alii ratibus vecti trans eequor Eoura
Paganum petiere solum, qua verba salutis
Spargere tentabanl in agrestia corda serendo.
Ut fuit egregius Wilbrordus episcopus c ille,
Plurima qui populi Fresonum miltia Christ*
ALucratus monitis fuerat coelestibus,atque
Pontificale decus multis ornavit in annis,
Ecclesiasque Deo plures construxit ibidentt
Presbyteros in eis slatuens, verbique ministros,
Omnia perficiens felix in pace quievit.
Illius ecce duo fuerant exempla secuti
Presbyleri, nimio accensi fervore fidei;
Nominis unius Herwaldus e uterque vocatus.
Par opus ambobus vitoesed et exilus unus.
Albus hic, illc niger, distantia sola capitlis ;
At niger in libris fuerat studiosior albo.
Ergo hi Saxonum paganoecompita plebis
Intrabant, aliquos si Chrislo acquirere possenl;
Sed dum forle novos mores habitusque fidei
Agnoscunt miseri, metuunl ne funditus omnis
Jam caderet citius veterum cultura deorum.
Hossubito raptos crudeli morte necarunt:
Albumsed trucidant statim mucrone cruento,
Longa sed exquirunt duro tormenta nigello,
Atque peremptorum Rheni sub fluminis undas
Vers. 1057.
a S. Egbertus ep. Beda, libr. v, cap. 10 et cap. part. i, pag. 671. Observat. prxv. num. 1.
23. Vid. eiiam MabilloniumAct, SS. saec. m, part.
i, pag. 487 et seqq. De S. Egberto el Wicbcrto men-
tionem quoque facit Alcuinus in Vita S. Willibrordi
cap. 4.
b Wibert, forle Wicbert. Vid. Bcda, libr. v, Hist.
cap. 10, et Mabill. Vita S. Wigberti Act. ssec. m,
834
A Corpora projiciunt, quoesed mox ordine miro
Milliaet usque suos socios undana natabant.
Ast quocunque loco veniebant corpora nocte,
Maximus l.inc lucis radius super astra refulsit.
Lumen et hoc illi, qui sanctos ante necabant,
Aspiciunt omni semper fulgescere nocle.
Alter ab his noctu sociorum visus at uni est,
Corpora, cui dixit, stalim reperirc potestis
Nostra, ubi de ccelislucem radiare videtis.
Visiotunc socios talis nec illa fefellit,
Corpora namque locis sic sunt inventa sub isdem,
Martyribusquepiis digno conduntur honore.
Ast alii alque alii proefata ex gente rainistri
Sermonis fuerant illis in partibus orbis.
B E quibus egregii Suidbert Viraque sacerdos
Temporibus fulsere suis, qui culmine clari
Yirtutum fuerant, nostro quos carmine cunctos
Tangere non Iiuuit. Nunc namque revertere Musam
Urbis ad Eu-boricaefas est, procul unde recessit,
Ponlifices summos ; seriemque relinquere regum,
Qui post AWfridum f variarunt teiupora regni,
Imperio functum denis simul atque novenis
Orbibus annorum, qui post sub tempore pacis
Appositus patribus suprema sorle quievit.
Interea Bosa felicia regna petente
Accipit Ecclesioeregimen clarissimus ille
Vir pietate, fide, meritis et mente Joannes,
Ponlificalis apex, priscorum formula Patrum.
Flumina doctrinoe fundens e pectore puro,
E quibus intente vivacia prata rigavit;
(guem virtutis honor signis corailatur apertis,
Quorum pauca libet nostris meroorare caraenis.
* Dura Pater ipse pius jejunia sancta gerebat,
Parvula septa viris repetit coraitalus bonestis;
Posset ut aethereosanimo decerpere flores,
Et Domino propriae decimas persolvere vitae,
E queis divitias ccelo reperiret opimas.
kitrans crgo locum dislrictis usibus aptum,
Tunc inopesjussit per proxima compita quaeri,
Per se pauperibus viclum ut deferret egenis.
Tunc oegerjuvenis mutusque adducitur illi,
Promere qui nullis polerat jam verba loquelis,
Cui caput horribili fuerat scabrigine lectura,
U Et pro crine cutis maculis vestita remansit,
lluic pius antistes casulam congessit egeno,
In qua susciperet stipem miser ille suetam.
Postque dies septem transacti teniporis iltum
Jusseratadducj, mutamque ostendere linguara;
Cui crucis impressit sanctoesiguandofiguraro,
Atquc diu tacitam jussit proferre loquelam.
Qui diclo citius Patris praecepta seculus,^
Vers. 1109.
c Wilbrordus ep. Alcuinus in Vita-supra.
d Beda, libr. v, cap. 11.
e Herwaldi seu Heuwaldi duo, albus el niger,
marlyres. Vid. Beda, libr. v, Misl. Angl. cap. II.
f Vide Alfort. ad annum 705, riiiin. 5.
6 lifJa, libr. v Hist. Angl. cap. 2.
835 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VI.
,Ore loquens promplo taciturna silentia rupit,
Et pleno est pcnitus mutus sermone locutus.
Atque die tola, pariter cura nocte sequenli,
Non cessavit ovans varias proferre loquelas,
Atque suoementis secretas pandere causas;
Et cum vocc cutis pariler jam sana reversa est;
Re.ldunturque novi crispalo crine capilli;
Pulcherque est juvcnis factus, promplusque loquela. Cui Dominus gaudens quod jam potare valeret,
Sicque domum propriam gaudens sanatus adibat.
253 " Necmcminisse aliud loedet,laudabile signum, Ut bibit hunc, statim sanus surrcxit, et ibat,
Dum lustrat paslor vigili tutamine mandras b,
Sanctarum venit faraularum visere cellam,
De quarum numero recubat virguncula quaedam
Vena cui nuper mcdio est incisa lacerto,
Et manus obstipuil nimio crassante tumore.
Ergo videbalur citius moritupa puella;
Hanc sed restituit Domini virtute saluti
Antistes sanctus, qui tecta, a matre rogatus,
Virginis intrabat, recubamque ex more salutat,
Alque preces fundens manui benedixerat oegrae.
Invaluit statim fugiente dolore puella,
Inque raodum mirura tolo de corpore tola
Cum redeunte foras secessit proesulepestis.
Protinus Altithrono magnis erepta periclis,
Virgo canit laudes raultos victura per annos.
c Huic aliud siniili successit in ordine signum.
Ecce comes quidam venerandum jure Joannem
Advocat, ecclesiee Domino qui tecta dicaret.
Uxor erat cujus multis infirma diebus,
Quadraginta jacens nocles depressa dolore,
Algida, nec valuil sese relevare cubili;
Lurida cui gelidus pallor prcetexerat ora,
Naribus alternis tenuis vix flabat anhelus.
Huic pius antistes benedictam miserat undam,
Qua prius ecclesiam DominOsacraveral illam,
Ut potaret eam, atque dolentia membra linirel.
Quod dum fecisset, sequitur medicina per arlus,
Atque salutifero morbi periere sub haustu,
Venit et optatae virtus concessa salutis,
Surgit et e strato statim tunc femina sospes,
Atque sacerdoli renovatis viribus almo
Pocula deportat, cunctisque irapigra ministrat.
Reddidit atque Deo proprio curo conjuge grates.
d At comes hunc alius diverso tempore scisci
Fecil ad ecclesiam Dominide more dicandam,
Cujus forte puer mortali peste subaclus, i
Mortuus ex omni membrorum parte remansil
Spiritus, excepto quod pectora fessa movebat,
Frigida vix tenui geminans suspiria flatu,
Funeris exsequias cui tunc cornes ipse parabat,
Et loculus juxta stabat, quo corpus humandum
Mox fuerat, vitoequoniam spes nulla manebat:
Pro quo pontificem lacrymans dux ipse rogabal,
Ut dignarelur puero benedicere proesto,
Vers. 1163.
a Idem ibid. cap. 3.
b Mandras, id est, monasleria. Vid. Cangkim.
c Beda, cap. 4.
A Ibid. cap. 5.
856
A Atque preces Domino pro hujus fundere vita.
Nec quod plena fidei rogitabat, jure negabat,
Vir pius et clemens, statim scd visitat aegrura,
Et benedixit eum, rediens ex more salutat :
Mox revalesce, puer, dicens, viresque resume.
Post haeccura praesul vel dux prandere sedebant,
Postulat infirmus sitiens sibi pocula ferri,
Mox calicem vini benedictum a preesuie mlsit;
Intravitque domum quo dux et prsesul edebant.
Cumque illis bibere et vesci se velle profatur,
Polat editque sedens laetus laetantibus illis,
Post haecet multis vivebat sospes in annis.
e At quoque proesul iter per quamdam cursilms
B [aptara
Planitiem campi, cum clero gessit equester;
Tunc juvenes ardent cursu contendere equorum,
Sed pius antistes vetuit specialiter unum
Ex sociis, ludo ne se misceret inaiii,
Hle tamen contra vetitum pelulanter babenas
Solvit, equo fidens, mediumque erumpit in eequor;
Ergo cavum quoddam dum fervidus ille caballus
Transilit, el valido juvenis conamine lapsus
In lapidem cecidit, qui forte «qualis arenoe
In medio campi latuit sub cespite tectus,
Nec lapis alter erat campo repeftus in illo;
Iluic caput atque manum casu collisit acerbo,
Verticis et solvit juncturas, atque cerebro
« Quassato, cunctis jacuit jam sensibus expers :
Et morlbundus erat motu sine corporis ullo.
Seplima nerape fuit tuhc circiter hora diei,
Semianimisque domum sociis defertur ab ipsis.
At vigil in precibus perstabat nocte sacerdos;
Venit ad infirmum primo sed mane reversus,
Imposilaque manu capiti benedixit eumdem.
Alque illum proprio compellans noraine clamat;
Ergo gravi veluti de somno surgeret ille,
Recludens oculos Patri respondit amato,
Convaluitque cito, recreatis viribus, atque
Cras eqnitavit ovans caro cum proesulepergens.
Mulla alia, ut referunt, hic fecit signa Joannes,
Quoemodo non libuit brevilatis jure referri.
Diximus hic tantum, posuit quoeBeda roagisler
Indubilantc fide, texens ab origine prima
Historico Anglorum gentes et gesla relatu.
Consenuit postquam proefatusepiscopus ille,
Tunc alii vivens sedem concessit honoris,
Atque monasterium devoto corde petivil,
Condignamque Deo vitam complevit ibidem.
Juraque tunc tandem terroe peregrina relinqucns,
Est patriaeproprius ccelesti reduilus hsercs {.
s Presbyter egregitts successit jure Joanni
Wilfridus, hoeresPatri dignissimus almo.
Vers. 1216.
e Ibid. cap. 6.
«Anno721.
g Beda Hist. Angl. cap. 3;'Mabill. libr. xx Annal.,
niim. 22; el saec. m Bened. part. n, pag. 560. Inde
 837 CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC. 858
Qui prius Euborica) fuerat vice-domnus et abbas : A Inque Dei domibus mulla ornamenta paravit.
Postea sed magno meritorum cnlmine frelus, Illas argento, gcmmis veslivit el auro,
Pontificis summi condignus sumpsit honorem, Seiica suspendens peregrinis vela figuris.
Ornavitque gradum merilis el moribus almis. Sacravitque probos altaribus ipse minislros,
Plurima nam titulis sanctoeomamenta venustis Ordinibus variis celebrent qui festa Tonantis,
Addidit ecclesioe,rulilo qui vasa decore Davidisque alios fecit concinere canna.
Apta ministeriis argentea jure sacratis Qui Domino resonent modulatis vicibos hymnos.
254 Fecit, et argenti laminis altarc, cruccsque Cujus frater idem Tyrio nutritus in ostro,
Texerat auratis : nolensque abscondere gazas, Sumpserat jEdbertus gentis regalia sccptra.
Prudens proesuleas divino impendit honori. Qui dilatavit proprii confinia regni,
Haecpius Euborica faciens anlistes in urbe, Soepiushostiles subigens lerrore phalangas.
Ecclesias alias donis ornavit opimis, Tempora tunc hujus fuerant felicia gentis,
Nec minus ille pio curam de corde gerebat, Quam rex et prxsul concordi jnre regebanl;
Multiplicare greges, Domini prcccepla secutus, Hic jura Ecclesioe, rex file negotia regni :
Doctrinocmonitis, exemplis alque coruscis. , Hic ab apostolico humeris fcrt pallia missa;
Hos mentis dapibus, illos sed carnis alebat: B Ille Ievat capiti velerum diademata patrum;
Hos fovet oetheriis, itlos carnalibus auget, Forlis hic, ille plus; hic strenuus, ille beniguus,
Ore manuque simul, donorum largiis utrisque, Germanae pacis servantes jura vicissim,
Rem pielatis agens duplici modcramine rector; Ex alio frater fdix adjutus uterque.
Oranibus acceptus, venerandus, honestus, amalus. Rexit hic Ecclesiam triginta et quatuor annis «,
a At sua facta bonus postquam compleverat illo lHe annis tcnuit ter septem sceptra parentum.
Paslor in Ecclesiis, specialia sepla pelivit, Ambo felices meritis in pace sepulti.
d Temporibus primis praefali praesulishujus,
Quo servire Deo tota jam mente vacarel:
Contemplativseseseque per omnia viloe Prcsbyter eximius meritis, cognomine Beda,
Dans, mundi varias curasque reliquit inanes. Astra petens, clausit praesentis lumina vitoe.
Et quamvis ipso resideret corpore terris, Qui mox a puero libris intentus adhoesit,
Altaraen ex omni jam mente manebat Olympo, Et toto studiis servivit pectore sacris.
Pervigil exspectans ccelestis praeraia vitee, Ut pole septennem quem fecit cura parentum
Tempore quae certo, vita praesenteperacla, Arcla monasterii Girvensis clanslra subire,
Sumpserat angelicis ccelotransvectus in ulnis. Cui jam preeclarus Ceolfridus » praefuil abbas;
Hic pastoralis posuit dum pondera curoe, C Qui peregrina petens Chrisli deductus amore,
Tradidil Ecgberto venerandeejura cathedroe, Mortuus est exsul Linguanee in finibus urbis,
Quem sibi pontificem fecit succedere summu.Ti. Atque ibi condigno felix tumulatus honore est.
Hic fuit Ecgbertus regali stirpe creatus b; Cujus corpus erat post tempora mutta rcpertum,
Nobilium, coram soeclo, radice parentum, Integruin penitus, patriamque exinde reduclum.
Sed Dominocoram meritis proeclarior almis. Ergo monasterio Beda nutritus in iflo,
Dives opum terrae, miseris quas spargit egenis, Ornavit teneros praeclaris moribus annos.
Ditior ut fieret, coclodum colligit illas. Discere namque sagax juvenis, seu scribere seraper
Qui curas inopum devotus semper agebat, Fervidus instabat, non segni mente laborans :
Pauperibus tribuens devoto pectore gazas, El sic proficiens, est factus jure magister.
Quas lerris perdens, sibimet condebat Olympo. Tlurima quapropler preeclarus opuscula doclor
Hic eral Ecclesiocrector clarissimus, alque EJidit, explanans obscura volumina sanctoe
Egregius doclor, populo venerabilis omni, Scripturoe, nec non Melrorum condidil artem;
Moribuselectus, juslis affabilis, atque De quoque Temporibus niira ralione volumen,
Efferus in pravos, mitis simul atque severus. - Quod tenet astrorum cursits, loca, tempora, legcs.
Sacris divisil vicibus noctesque diesque, Scripsit et Hisloricos claro sefmone libellos,
Impiger assidue spatiosis noclibus orans, Plurima versifico cecinit quoque Carmina plectro.
Missarum celebrans solemnia sancla diebus, Actu, mente, fide veterum vestigia Patrum
Vers. 1264. Vers, 1312.
discimus in Ecclesia Eboracensi pracler episcopum e Beda de sex oetatibus mundi ad annum 4671.
. exslitisse abbalem, qui monachis eam occupautibus i His temporibus, ait, mtilti Anglorumgentis nobiles
preeerat. MARILL. et ignobiles... deBritannia Romam vcnire consueve-
a Mabill.libr. xxi Annal., num. 17. rant, inter quos etiam reverendissimus abbas meus
b Hic Ecgbertus. Mdberti, qiiem alii Eadbertum Ceolfridus annos natus sepluaginta qualuor, cura es-
nominant, regis Northaiiumbrorum frater Wilfrido set presbyter annis quadraginta septern, abbas an-
dignitatem abdicanli in sede Eboracensi successit tem trigirita quinque. U'i Lingonas pervenit, ibi de-
anno 732. Mabill. Annal. libr. xxi, num. 17; Alfort. functus, atqne in ecclesiabeatorum Geminorum mar-
ad annum 738. lyrum sepultus est. i ViJc Mabill. Act. SS. Ben.
c Obiitanno766. MabilI.libr.xxivAnnaI.,num.H.
d Anno 735. Mabill. libr. xxi Annal., nuni. 29, saec. ii, part. i, pag. 1009 el seq. Annal. libr. xx,
num. 11.
pag. 99 in fine, et soec.III Bencd., part. II, pag. 562.
839 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS VI.
Semper dum vixil, direclo est calle secutus.
a Hujus vita quidem qualis fuit ante magislri,
Claro post obitum signo esl patefacta salutis.
jEger enim quidam Patris dum cingitur almi
Relliquiis, penitus peste est sanalus ab illa.
Te quoque Pierio tangentes, Balthere b, plectro,
Et libi, sancte, locum nostris in versibus islum
255 Signantes peliraus, placida tu mente teneto,
Et rege nunc nostram pelagi per caerula cymbam
Inde monstra maris, scopulosas inter et undas,
Ut possit portum porlans attingcre tutum.
Esl locus undoso circumdatus undique ponto,
Rupibus horrendis proerupto et margine septus,
In quo bellipotens terreno in corpore raile3
Saepiusaerias vincebat Balthere turmas,
Quaesibi mullimodis variabant bella figuris.
Qui taraen intrepidus hostilia castra relisit,
Tela malignorura, semper crucis arma bealv
Belliger opponens, galeam scutumque fidei.
Vir pius ille quidem quodam dum lempore solus
Incubuil precibus, meditans ccelcstia tantuin :
Horribilem subito strepitum simul atque fragbrem
Audivit, veluti vulgi erumpentis in hostes.
Tunc anima ex superis cujusdam nubibus ejus
Antc pedes cecidit, nimio tremefacta timore ;
Quam raox turba minax ingenti horrore secuta Cst, Mundanos facias, portumque intrare salutis.
Cum variis miseram poenis torquere voleulum i
At Pater ille pius placidis amplexibus illam
Ampuit gremio, statimque inquirit ab illa,
Quoccsset, Cur fugerctt facerct vel quoe mala ? Cui ** Ul cum rege Deo ccelestes posset habere.
[tunc
Respondit: < Levlta fui, sed raente raaligna
Feniinea amplexus manibus sum pectora tantum,
Et culpam erubui vivens in Cafne fateri.
Nunc idcirco feri duris incursibus hostes
Per triginta dies meme torquere sequunlur.
Nec caplala fui, sed nec secura remansi. i
Tuuc lerrebat eum clamans ex hoslibus umis '
< Non hodie effugies, nec si tencaris in ulnis
Petri, sed merilas patieris, pessime, poenas. i
Sanctus at irascens Petri convicia propter,
H;ecail : < Ecce minor meritis sum centies illo
Piincipe apostolico ; sed de pietate Tonantis
Confidens, dico libi, trut et seeve tyranne,
Non hodie portabis eam sub tartara tecuin. i
Tunc pius intervcntor humo prosternitur, atque
Cum lacrymis Domino pro culpa supplicat illa.
Nec prius ille preces desistit fundere sacras,
Quam propriis aniraam ferri vidisset ocellis
Vers. 1560.
a Mahill. 1.cit. pag. 100.
b CuncwlsiLindisfarnensis episcopi ahno xvn pon-
tificatus; regni voro Eadberti Norlhumbrorum rcgisi
xx. < Vir Dorainiet presbyter Ballhertis, qui vitami
anochorcticam in Timngabaiii duxerat, viam sancto-
rura Patruin ingressus est, migfando ad eum qui se;
reforraavit ad imaginem lilii stii, pridic Nonas Mar-
lias, i inquit Turgotus in Libro de Ecclesia Duncl-
mensi; el quidem anno 756 ex Hovedeno. Colitur ini
Faslis BeueJictinis die 27 Nov. Re!iquia; Dunelmurai
840
A Altius angelicas coeli super astra pcr ulnas.
Par quoque jara veteri signumqueoequabilesigno
Hoc de Patre pio gessit clementia Christi.
Nam velut oequoreasPetrus calcaverat undas,
Sic huic evenit; gradiens nam tempore quodam, ,
Rupis in excelsseproerupto margine, casu
Contigit, ut caderet: sed fluctibus ille marinis
Suffultus, graditur siccis super oequoraplantis.
Et ceu rura soli premeret, sic ambulat urtdis :
Jam nisi quod levius susceperat unda ruentem,
Quam si dura virum accepissent arva cadentem.
Dura ruit, unda fluit, casus ne lsederet illura.
Gressibus arva manent, illum ne mergerel eequor.
Ambulat ergo freto solido, ceu tramite terrae,
Donec ad undivagain pervenerat ipse carinam :
" Quam mox ascendit securo calle pedeslef;
Non in vesle liquor, non soccis haaserat liuroof.
Quod natura negat, hoc dat tua dextera, Christe,
Unda tuo jussu pelagi fit pervia juslis :
Terra sed e contra vindex fit gurges iniquis.
Suffert isla humiles, dum devorat illa superbos.
Nunc te sed petimus devoti, Balthere sancte,
Ut sicut unda tuum portabat ab oequorecorpus,
Te sanum penitus revehens ad littora nola :
Sic precibus nostras animas evadere fluctus
Claruit his etiam venerabilis Echa c diebus
Anachoreta sacer, eremi secreta secutus,
Terrenos fugiens jam corpore castus honores,
Angelicam tcrris vitam devolus agendo,
Multa prophetali proedixit mente futura.
De quo plura vetat narrari Musa recurrens
Carminis ad finem, propriique ad gesla magistri;
Qui post Ecgbertnm venerand* insignia sedis
Suscepit, sapiens jElbertus d nomine dictus,
V;r bonus et justus, largus* pius, atque benignus ;
Catholicoefidei fautor, proeceptor, amator;
Ecclesieerector, doctor, defeusor, alumnus,
Justitioe cultor, legis tuba, proeco salulis,
Spes inopum, orphanisque pater, solator egentum.
Trux rigidis, blandusque bonis, durusque superbis :
Foriis in adversis, bumilis fuil inque secundis.
Menle sagax, non ore loquax : sed strenuus actu.
Cui quantura crevit cumulati culmen bonoris,
Tantum mens humili sese pietate subegit.
De quo versifico paulo plus pergere gressu
Euboricoemecum libeat tibi, quoeso,juventus.
Hic quia ssepe tuos perfudit nectare sensus,
Vers. 1409
translaloes;Cc.xi. Lege Bollanilumad diem 6 Marlii.
ubi situs monasterii seu eremi S. Baltheri in Scotia
reponitur. MAMLL.
c De isto Echa anachoreta nibil alibi reperire po-
tui. MAIULL.
<! JEiberlus episcopus succcssit anno 766'; Hove-
den Amial. part. priori, pag. 403. Mabill. Annal.
libr. xnv, num. 11 et 12, obiit anno 780. Idemlibr.
xxv, ntim. 11. Vidc etiani Alfortum ad annum 766
et 767.
811 CARMINA.— DE PQNTIF. ET SS. ECCL. EBORAC. 84*
Mellifluodulces eruclans pectore succos, A Inde domum rediens, a regibus atque iribunis
Quem mox a primis ratio pulcherrima cunis Doctor honorifice summus susccptus ubique est.
Corripuit, rerum suramanique vehebat iri arcem, Ut pote quem magni reges retinere volebant,
Doctrinoepandens illi secreta sophise. Qui sua rura fluens divino rore rigaret.
Hic fuit ergo satis claris geniloribus ortus, Ad sibi sed properans proefinitafacta magister,
Ex quorum cura studiis mox traditur almis, Dispensafite Deo, patriac prodesse, redibat.
Atque monasterio puerilibus inditur anuis, Nam proprias postquam fuerat delalus in oras,
Sensibus ut fragilis sacris adolesceret oetas. Mox pastoralem compulsus sumere curam,
De puero nec cassa fuil spes tanta parentum. Eflicitur sumraus, populo rogitante, sacerdos
Jam puer egregius crescebat corpore quantum, Ofliciumque suis merilis decoraverat almis,
Ingenio tantum librorum proficiebat. Ordinis atque bonus pastorque repertus ubique est.
Sic meritis crescens annis et mente sagaci, Namque tuebatur divinum cautus ovile,
Jam levita sacer condigno est ordine factus. Ulla ex parte lupus Cbristi ne laederet agnos,
Hunc bene dum felix adolescens gessit honorem, llle quibus sacri proestabat pabula verbi;
Jura sacerdotii juvenis suscepit honestus : Ne sitis atque fames ullo vexaret acerbo.
Cresceretut gradibus, meritis qui creveratalmis. " De gregeque errantes eremi per devia vastae
256 Tunc pius et prudens doctor simul atque sa- Ad Doraini caulas huroeris revehebat amicis:
[cerdos, Nolentesque sequi placido sermone vocantem
Pontificique comes Ecgbert conjunctus adhsesit, Insequitur juris terroribus atque flagellis.
Cui quoque sangukieo fuerat jam jure propinquus. Nec regi aut ducibus justus parcebat iniquis.
A quo defensor clero decernituromni, Sed neque decrevit, curarum pondera propter,
Et simul Euborica praefertur in urbe magister. Scripturas fervens industria prisca legendi;
Hle ubi diversis sitientia corda fluentis Factusulrumque.sagaxdoctor, pius alque sacerdos;
Doctrinaeet vario studiorum rore rigabat : Sensibus hos augens, iflos et moribus ornans.
His dans grammaticae rationis gnaviter artes, Nec Pater adveniens in tantum culmen honoris,
Illis rhetoricee infundens refluamina linguee : •Vestibus atque cibis vetercm mutaverat usum:
Illos juridica curavit cote polire, Deliciosa nimis fugiens, n«c vilia valde
Iilos Aonio docuit concinnere cantu ; Sectatus fuerat, meiiio moderamine gaudens.
Castalida instituens alios resonare cicuta, Nec minus interea vario ornamenla decore,
Et juga Parnassi lyricis percurrere plantis. Addidit ecclesiis, fidei fervore repletus.
Ast alios fecit proefatus nosse magister Na-.nqueut bellipotens sumpsit baplismatis undara
Harraoniam cceli, solis lunaeque labores, Edvin rex a, praesul grandem construxerat aram,
Quinque poli zonas, errantia sidera septem, Texit et argento, gemmis simul undique et auro,
Astrorum leges, ortus, simul alque recessus. Atque dicavit eam sancti sub nomine Pauli
Aerios motuspelagi, terraeque tremorera, Doctoris mundi, nimium quem doctor amabat.
Naturas hominum, pecudum, volucrumque ferarum, , Hoc attare farum b suprasuspenderat ajtum,
Diversas numeri species, variasque figuras. Qui tenet ordinibus tria grandia vasa novenis:
Paschalique dedit solemnia certa recursu, Et sublime crucis vexillum erexit ad aram,
Maximc Scripturae pandens mysteria sacroe. Et tolum texit pretiosis vajde metariis.
Nam rudis et veteris legis palefecit abyssum. Omnia magna satis, pulchro molimjne structa,
Indolis egregiaejuvenes quoscunque videbat, Argenlique meri compensant pondera multa.
Hos sibi conjunxit, docuit, nutrivit, arnavit; Ast altare aliud fecit, vestivit et iliud
Quapropter plures per sacra volumina doctor Argento puro, pretiosis atque lapillis :
Discipulos habuit, diversis artibus auctos. Martyribusque crucique simul dedicaverat ipsum.
Non semel externas peregrino traraite terras JJ Jussit ut obryzo non parvi ponderis auro
Jam peragravit ovans, sophiaedeductus amore ; AmpuIIamajor lieret, qua vina sacerdos
Si quid forte novi librorum seu studiorum, Funderet in calicem, solemnia sacra celebrans.
Quod secum ferret terris reperiret in illis. Ast nova hasUieaemiroestructura diebus
Hic quoque Romuleara venit devotus ad urbem, Preesulis hujus erat jam coepta, peracta, sacrata,
Dives amore Dei, late loca sancta peragrans. Hoecnimisalla domus solidis suffulta columnis,
Vers. 1458.
Vers. 1580.
a Edvin rex. De Edvino bsec
intelligas rege Nor- transpositis verbis ita intelligas, quod Edvin rex
thanumbrorum, de quo Ven. Beda, libr. 11Hist. Ec-.. grandem e hgno construxerit aram,
cles. Angl., cap. 14, haec narrat: < Baptizatus est; jErbertus quam prxsul
aulem (Eduinus rex) Eboraci die sancto Pr.schas gento, auro post integrum demum seeculmn texit ar-
pridie Iduum Aprilium (627) in ecclesia sancti Petri Pauh, mutato gemrnisque, atque ob amorem s:>ncti
titulo sancli
apostoli, quam ibidem ipse de ligno, cum catechi- dedicavent. Vjde de hoc Petri, illam illius honori
aaretur, atque ad percipiendum baptisraa imbuere- 194 seqq. rege plura supra
r vers.
tur, citato opere construxit. » Haec Bedaenarratio b Farum, id est candelabrum.
difficulter cum ista nostri poetee combinatur, nisi
PATHOL. CI. 27
843 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VI. 844
Suppositse qua; stant curvatis arcubus, intus l Artis grammaticae vel quid scripsere magistri;
A
Emicat egregiis laquearibus alque fenestris, Quid Probus atque Focas, Donatus, Priscianusv£»
Pulchraque porticibus fulget circumdata multis, Servius, Euticius, Pompeius, Comminianus.
Plurima diversis retinens solaria tectis, Invenies alios perplures, lector, ibidcm
Quoetriginta tenet variis ornatibus aras. Egregios studiis, arte et sermone magistrps,
Hoc duo discipuli templum, doclore jubente, Plurima qui claro scripsere vplumioa sensu :
jEdificaverunt Eanbaldus et Alcuinus, ambo Nomina sed quorum praesenti in carmine scribi
Concordes operi dcvola mente studentes. Longius est visum quam plectri postulet usus.
Hoc lamen ipse Patersocio cum proesule a templum, His ita dispositis coraplens sua tempqra summub
Ante die decima quara clauderet ullima vitoe Antistes, totus raerilis maturus et anriis,
Luinina praesentis, sophioesacraverat almae Post annos binos, menses simul atque quot annos,
Ergo ministrator clarissimus ordine sacro Ex quo septa sacer proesul secreta petivit;
Prsesul perfectus ; meritis plenusque dierum, Discipulis cpram pastor, patriarcha, magisler,
Tradidit Eanbaldo b dilecto taetusalumno Transit ad aetheream loetus feljciter aulam.
257 Ponlificale decus, sibimet secrela petivit Hanc tamen hanc citius lugubris, mea fistula, par-
Sepla, Deo soli quo jam servire vacaret. B
1 [tem
c
Tradidit ast alio charas super oninia gazas Desere, ne pereas lacrymarum gurgite mersa,
Librorum nato, patri qui semper adhoesit, Dum properas portum velis hucusque secundis,
Doctrinoe sitiens haurire fluenla suetus : Quid memorare studes nobis mceslissima fata?
Cujus si curas proprium cognoscere nomen Cum subito ante oculqs cunctis mors invida nqstros
Fronle sua statim praesentia carmina prodent d. Lumina supremo clausit veneranda sqpqre
His divisit opes diversis sortibus; illi Ponlificis sumrai, nostri patris atque magistri.
Ecelesioeregimen, thesauros, rura, talenta : 0 nobis! o nigra dies! o clara sed illi!
Huic sophioespecimen,studium, sedemque, Hbrqsojie. Nos sinepatre dies orphaoos ilje reiiqjirit.
Undique quos clarus collegerat ante magister, Flelibus, exsilio durqque labqre gravatos.
Reddidit ast illum patriae Putrique supernp,
Egregias condens uno sub culmine gazas.
IUic invenies veterum vestigia Patrum, Flelibus, exsiliq duroque labqre so.lutuni.
Jam cui Christus amor, pqlus, cibus, omnia Chri-
Quidquid habet pro se Latio Romanus in orbe
Groecia vel quidquid transmisit clara Latiois : [stus;
Hebraicus vel quod populus bibit imbre supernq, Vita, fides, sensus, spes, lux, via, gloria, virtus.
C Qui decimo et quarto summi donnivit in anno
Africa Iucifluo vel quidquid lumine.sparsij.
Quod Pater Hieronymus, quod sensit Hilarius, atque Ordinis accepti, octayo sub sole Nqvembris B, .
Ambrosius praesul, simul Augustinus, etipse Dum gravis illa dies sexta fulgebat iu hora.
Sanctus Athanasius, quod Qrosius erJit avitus e : Ejus ad exsequias magnum concurrerat agmen,
Cum clero praesul, popuius, juvenesque, senesque,
Quidquid GregOrius summus docet, et Leo papa;
Basilius quidquid, Eulgentius atque coruscant. Patris honorifice ciirantes condere corpits.
Cassiodorus item, Chrysostomus atque Joannes. 0 Pater, o pastor, vitee spes maxima nqstree,
Te sine nos ferimur turbata perocquora mundi,
Quidquid et Allhelmus docuit, quid Beda magisfer
Te duce deserti variis involyimuf undis,
QuoeVictorinus scripsere, Boetius : atque
Historici veteres,Pompeius,Plinius, ipse Incerli qualem mereamur tangere pqrtura.
Acer Aristoteles, rhetor quoque Tullius ingens. Dum sol noxque sibi cedunt, dum quattuqr annus
Quid quoque Sedulius, vel quid canrt ipse Juvencus, Dividitur vicibus, crescunt dum germina terris;
Alcuinus f et Clemens, Prosper, Paulinus, Arator, Sidera dum lucent, trudit dura nubila venljis;
Quid Fortunalus, vel quid Lactantius edunt. Semper bonos, nomenque tuum, laudesque ' mane-
Quod Maro Virgilius, Statius, Lucanus et Auctor : [bunt.
Vers. 1553. Vers. 1595.
a Eanbaldo, qui viventi et resignanti jEIberto 8 Hovedenus ad annum 780 Atberti seu ^lberti
successit anno 778, mensis Sept. initio. Vid. infra episcopi Eboracchsis obitum ad hiinc anntim memo-
vers. 1564 et 1582. Tat.quod quidem exhoc loco confirrmatur. Superins
b Primus hic est hujus nominis Eboracensis epi- enim ad vers. 1396 ex eodem Hovedeno, Mabillonio
scopus; cui anno 796 successit alter Eanbaldus, adl et Alforto notavirhus, jElbertum sedem illam epi-
quem scripsit Aicuintis epist. 56. scopalem adiisse anno 766. Huic vero arind si qUa-
c Leg., alii, nempe Alcuino. tuordecim, quibus post adeptam dignitatera, leste
d Poeloe quidem nomen haud*apparet in ms. cod.' poeta nostro, supervixit, addanlur,prodit anhus 780.
monasterii S. Theodorici, ait Mabillonius; Alcuini Superius quoque vers. 1563 et seqq. dicitur, beatum
vero noroen huic carmini fuisse proefixumvel ex hoc jEIbertum, postquam relicto episcopatu in srifitudi-
solo loco satis erui potest. nem secessit, et Eahbaldo discipulo suo pontificale
e AL, aculus. decus tradidit, duobus adhuc annis ac totiJem meh-
{ Alcuinus. Hinc Oudinus conjicit Alcuinum noni sibus vixisse. Hinc igitur colliges, hunc iElbertj
esse hujus poemalis auctorem, qui utique se viven- secessum el EaribalJi ofdinationem contigisse anno
tem sanctis doctoribus non accensuisset. Ast ego loco> 778, mense Septembri. Vid. Mabill. libr. xxy &U-
Alcuinus, Alcimus vel Alcinous legendum existimo. nal., pag. 255, num. 11.
•HK CARMINA.— DE PONTIF. ET SS. ECCL. EBORAC.
Hic fifJOdura volui certo te fine, Thalia,
Claudere, res nostris occurril gesta diebus.
Fessa licet paucos quapropler adbuc cane versus Per pelagi fluctus per
mei causam succinge parumper,
Atque pueri
Cui quoque preesentemtestem me contigit esse.
fuit nutritus in urbe
Ergo qiiidam juvenis
Euborica, simplex anirao, sed fervidus aclu :
Quique meaerexit puerilis lempora vitoc
Consilio, solus quadam qui nocte suelis
Insistit precibus Christi Genitrieis.in aula.
Tunc lux alma domum subito repleverat illam,
Et cum luce simul venit vir vestibus albis,
Fulgidus aspectu, slatu sublimis honesto,
Et blandis juvenem nimio terrore cadentem
Elevat alloquiis, librumque ostendit aperlum.
Perlegit hunc juvenis, dixit cui codice clauso
Candidus ille : Sciens iterum majora videbis.
His diclis, subilo liiiidus disparuit hospes.
258 Hiuc quoque post aliquos non longo tempore Per loca sancta tui sanctorum, nate, fidelis
[ menses
Percutitur juvenis currenti peste per artus,
.dEgrotusquediu dubia sub morte jacebat,
Angustis retrahens perituram naribus auram;
Inque meis recubans manibus, tunc spiritus ejus
Est raptus subito, corpusque remansit inane.
Post spatium rediens, iterum sed roembra movebat,
Et mihi narrabat, quidam quod duxerat illum
Ad loca pulchra nimis, multos ubi vidit ovantes,
Ignotos notosque simul, sed maxime sanctoe
Illius EccfesioeIsetosagnovit alumnos.
Qui mox suscipiunt placidis amplexibus illum,
Et secum penitus semper retinere volebant,
Sed cfto ductor eum converso calle reduxit
Ad proprium corpus, dicens, quod solis ad ortum
Jam melius habiturus eris; de fratribus alter
Sed hodie moriturus erit, cujusque paratam
Vidisti sedera. Juvenem nec sermo fefellit.
Nam cito convaluit, dum sol rutilabat ad ortum;
Ante diem medium fuerat sed morhius alter.
Hle tamen juvenis parvum post tcmpus, eodem
Anno percutitur populantis peste doloris,
Atque mihi stalim morbo proedixit in illo :
Hac lue jam moriar, cito carnis claustra relinqnam.
Nec secus evenit, quoniam vis magna doloris,
Crevit, et extremam juvenem deduxit in horam.
Qui tenui moriens animam traducere flatu
Dum coepit,fuerat vigilans e fratribus unus,
Vir probus et verax, vidit qui culmine ab alto
Descendissevirum facie seu veste coruscum,
Et posuisse suum mox os morientis ad ora,
Blandius amplexus manibus quoque membra cu- Quod preestare precor nobis, pia
[ bantis :
Re|jessasi{'ae..aDiniamsolvens de carcere carnis
Vers. 1646.
a Vide epist. 224, ad Friduinum; nec puto huno, abbatem Gerwicensem, qui idem videri possit cam
diversum esse ab eo qui hic appcllatur FriducinuS. isto
b Hoccarmen descriptum ex cod. ms. Harleiano, iitum vero ut Patrera veneretur.
de quoplm-a jam dixinrus:Vide tomi I col. 137. Indei
quoque extraximus epistolam 224, ad Friduinuin
846
A Evexit volilans secum super astra polorum.
Haccego nauta rudis teneris congesta carinis,
et vada caeca gubernans,
Euboricaead portum commercia jure reduxi;
Ut pote quoeproprium sibi me nutrivit alumnum,
Imbuit et primis utcunque verenter ab annis.
Haecidcirco cui propriis de Patribus, atque
Regibus et Sanctis ruralia carmina scripsi.
Hos pariter sanctos, tetigi quos versibus istis,
Deprecor, ut nqstfsra mundl.de. gurgite cymbam
Ad portum vitoemeritis precibusque ubernent.
ccLXXxn.
«-Ad Friducinum.
Chartula percurrens Friducino b fer mea salve
? Perpetuum wsAo,pacis in ore tuo.
Dulcis amor Patris, valeas dic semper ubique
Cum pietate sacra et.prosperjtate hona.
Sis memor Albini semper in ore pacis.
Esto pius, mitis, cauto moderamine pergens,
Consilio prudens, et pietate potens.
In sermone quidem verax, et corde fidelis,
Collaudans Christum oris in officio.
Sedulus in precibus, sanctorum maxime templis
Ne te proetereat ullius auxilium.
Sobria cum sociis faciens convivia justis,
Pauperibus largus ceu miserisque pater.
Prohibeas propria sceleratis castra rapinis,
_ Ne cuiquam tulerint vi sua forte tui.
Sanctus ait: Justum non vidi nempe relictum,
Ejus egens semen non ego pane sacro.
Paupcris ad thronum clamor conscendit Olynjni^
Audiet et Chrislus illius ipse preces.
Non tua mensa precor furtis vel forte rapinis,
Vel miserum spoliis ipsa domus redolet.
SoepiusAltithroni tibi sit conviva sacerdos.
Et Christi famulus, vel raiser atque vagus;
Quam verbosa malis persona adsueta Ioquellis,
Auribus mgemluans verba nefanda tuis.
ccLxxxin.
Ad Quemdam.
Musa volans veniat Monic magnq ferre salutem
P Cui Deus aelernum tribuat per seeculasalve :"
Quem precibus Chrlsto sanctorura turba per qrbem
Assiduis Domino commendet sancta precamur.
Ut sanus veniat, venientc tempore, natus'."""
Albini Patris, praeclaram Iaetus ad urbem,
Qua sanctus sancto Martinus corpore pausat.
gratia Christi.
Sed tu, nale, Deo placidis servire memento '' ~
Moribus, ut roitis semper te protegat ille;
Prospere per terras ignotas ducat euntem,
Friducino, nisi quod hunc natum fidelCmvocet,',•
c Forte, Monna, ad quem est epist. 183.
847 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. 848
Gaudentem nobis clemens iterumque reducat. A Noxius et niniium jam pendet in arnore fructus,
Quo pergas, vel quid facias circuraspice caulus, Incautus quorum mox inrirmabitur esu.
Sis meraor atque tuam propriara servare salulem. Sit quoque lingua tibi verax et scrmo salubris;
Noli, nate, precor, multo te perdere vino, Sit cibus atque potus multum moderatus in ore.
Non escis, ille est quoniam sat pestifer orbis. Sit vigil in precibus pectus et pura voluntas,
Ex esca el polu morbi generantur amari. Laudibus in Domini sanctorum per loca Patrum.

BEATI FLACCI ALBINI

SEU

ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI

~
OPEuUM PARS SEPTIM. OPP. DMSCMA.

263 PILEFATIO.

Haud, puto, oegre ferent viri eruditi quod inter haec genuina beati Alcuini opuscula noh reperiant librum
illum incomplelum de septem Artibus, quem tamen cl. Quercelanus scriptori nostro ex fide veteris codicis
Jac. Sirtnondi attrihuit, et suoeeditioni a pag. 1246et seqq. inseruit. Enimvero adeo perspicuum mihi vide-
tur, nihil liujus libfi ad Alcuinuin noslrura pertinere, ut in ipsa statim Praefatione illi proefixaverus se
auctor manifestet proJalque, is ipse nimirum, qui scripsit librum divinarum Inslitutionum : < Superior
liber, inquit, Dominopraeslanle complelus, Inslitutionum videlicet divinarum continet Leclionum; hic tri-
ginta tribtis lilulis noscitur comprehensus .... NIIBCtemptts est ut 264 a,iis septem titulis saecularium
lectionum procsentislibri textuin percurrere debeaisas; «estvero oranium eruditorum cOnsensu.etomnium
codd. mss. fide, verus divinarum Institutionum et simul soeculariumleclionum, septem titulis, nimirum de
Grammatica, de Rhetorica, de Dialectica, de Arithmetica.de Musica, de Geometria, deAstronomia.compre-
hensarum, auctor Magnus Aurelius Cassiodorus Senator, quod pluribus argumenlis demonstratum dedit
doctissiraus congr. S. Mauri monachns D. Garetius Oper. Aurel. Cassiodori, in Prcefatione, pag. 10, edit.
Venct. anni 1729 a. Cum igitur hic Liber de septem artibv.sinscriplus (cujus quidem non nisi duo priora
capita, eaque admodum mutilata exhibet Quercetani editio) partus sit beato Alcuino certissime supposilus,
et apud Cassiodorum integer exsiel suo vero parenti asserlus, illum, non invitis, reor, viris eruditis, a ge-
nuinis Alcttini opusculis rescindendum censuimus.
Iuitiiim igitur hujus parlis capimus a Dialogo de Arte grarnmatica, quem excipiot libellus de Orthogra-
noviterrepertus; hunc sequitur Dialogus de Arte rhetorica, et alius de Dialectica; cui subjungitur
lispulatio Pippini cum Albino scholastico : quibus demum addimus quasdam lucubrationes, et fragmenla
Ehia
de Cursu et Sallu lunaeac Bissexto, quoeex codd. mss. eruimus, et Alcuino tanquam vero auctori, ob ra-
tiones in Monitis praviis proferendas, tribuimus. Dolendum profecto reliqua quoeAlcuinus de .Arithmetica,
Geometria, Musica, Arte raetrica et Astronomiacertissime scripsit, ut plurimum periisse. Certe Alcuinum,
poslulaiite imperatore Carolo, non tantum de Grammatica et Dialectica, sed etiam de Musica scripsisse,
Vitae illitts scriptor teslatur. Institutiones quoque Artis arithmeticae ac Astronomioe eidem imperatori non
ore tantuin tradidisse, sed etiam calamo exarasse, ex initio Dialogi de Rhetorica colligi posse videtur, ubi
Alcuiuus Carolum iia loquentem inducit : < Ex quo mihi paucis luis responsionibus januas rhetoricee artis
vel dialeclicaesubtilitatis claustra aperuisli, valde me in ejus rationes fecisti intentum; maxime, quia me
in cellaria arithmeticw disciplinocpri Ue sagaciter induxisti, vel astrologiw splendore illuminasti. » Quae
verba sane innuunt, Alcuinum, antequam hunc de Rhetorica Dialogum scripsisset, similem quoque de Ari-
tnmelica et Astronomia confeciss«. Demura inter scripta Alcuini a Trilhemio libro u de Viris illuslribus
ord. S. Ben., cap. 26, recensetur liber de Arte metrica; et sane ipse Alcuinus discipulis suis Franconi et
Saxoni promitlit, pleniorero se de metrica ratione informationem datnrum. < Plenius hoec (respondet ad
quaestionemde communibus syllabis) vita comite in metrica ratione vobis, lilii, monstravero. » Etpaulopost:
< Aptius hoecin illa metrorum subtilitate intelligetis ; quia pedes et accentus nisi ex brevibos longisque svl-
labis nequeunl intelligi. » Verum haecomnia vel rerum edax tempus consumpsit; vel in necdura perquisi-
tis forulis etiaranum forte delitescunt, a feliciore manu aliquando reperienda. .
Interim ex his qu« nunc ex codd. variis mss. in lucem proferimus mullo emendatiora, quam unquam
prodiere, attentus lector intelliget, B. Alcuinura non in exegeticis solumdogmaticisquescientiis, sed in pro-
fanis quoquc liiteris et liberalibus artibus apprime versatura, imo inter oevi sui doctores facile primum
fuisse : < Omnibus enim, ait Canisius, omnia factus est, theologis theologus, dialecticis dialeclicus, musicis
musicus, rhetor rhetoribus, grammaticis grammaticus, atque adeo puer pueris, ut omnes lucrifaceret. >
Quod ipsum de semet preedicat in epist. 43, ad Carolum, ita scribeus : < Ego Flaccus vester . .. aliis per
tecta S. Martini sa.iclarum mella Scripturarum ministrare satago; alios vetere anliquarum disciplinarum
mero inebriare sludeo ; alios grammaticoesubtilitatis enutrire pomis incipiam; quosdam siellarum ordine,
ceu picto cujuslibet magnocdomus culmine, illuminare gestio; plurima plurimis factus, ut plurimos adpro-
fectum sanctce Dei Ecclesioeet ad decorem imperialis regni vestri erudiam. »
» Patrologioetora. LXIX et LXX.
849 DIDASCALICA.- GRAMMATICA. 85«

OPUSGULUM PRIMUM.

GRAMMATICA.

265 MONITUMPRJEVIUM. A occurrit, discernere valent: coeterumsine lucis ac-

cessu in tenebris manere notissimum»est. Sic aiiimi
Praesens opusculum ex bino dialogo constat; primus
acceptabilis est sapientiee, si erit qui eum illu-
intermagistrum et discipulos, qui quasi preelimina- vigor
risinslruclioest ad veram sapientiam acquirendam, strare incipiat. — MAGISTER. Bene siquidem, filir,
ad quam per grammaticam, rhetoricam, dialecticam, comparalionem oculoruin et animi protulistis. Sed
arithmeticam, geometriam, musicam et astrologiam, quiilluminat omnemhominemvenientemin hunc mun-
veluti per gradus ascendenduin esse magister doce.t;
dum (Joan. r, 9), illurainet mentes vestras, ut in ea
atqueideoliuic,primo dialogo in cod ms. Frisingensi
singularis haec proemittitur inscriptio: Disputatio de proficere valeatis philosophia, quae nunquam, ut
vera philosophia. deserit possidentem.
Alter dialogus, qui proprie de Arte grammatica dixistis,
est, tres habet interlocutores, magislrum nerape Dis. Scimus, magister, scimus certissime quod afr
Franco-
duosque pueros, unum Saxonem, alterum fecerit eo postulandum est qui dat aftluenter et nulli impro-
nem. Quanti hancbcatiAlcuini grammaticam
celebris ille Notkerus Balbulus, ex illius ad Salomo- perat. Nos tamen morulis quibusdam instruendi stt-
nerasuum discipulum, postea Conslantiensis Ecclcsi;c mus, et quasi infirmi lardiore gressu dueendi, qao-
episcopum, verbis oestiraaripotest: < Albinus, inquit, usque aliquid fortitudinis accrescat in nobis. Ignem
talem grammaticam condidit, utDonatus Nicoma-
siquidem silex naturaliter habet in se, qui sotet
chus, Dositheus, et noster Priscianus in ejus compa-
ratione nihil esse videanUir a. » Sed hoc quidem elo- exire ad ictus. Naturale itaque est menlibus liumar
gium nimiura esl; videri laraen possit, hanc multis
gram- nis scientiae lumen, sed nisi erebra doctoris inten-
aliis tione
maticam ratione methodi, qua tractatur,
utilitate prastare; quodjudiciumest D. Riveti, Hist. — exculiciur, in se quasi scintijla in silice lateK
Lit.Francioe tom. IV, pag. 317, num. 21. De eadem MAG.Est equidem facile viam vobis demonstrare:
grammatica, de egregiis doctrinis in illa repertis, de- sapientioe, si eara tantummodo
et et eru- propter Deum, [pro-
queduobuspuerisSaxone Franconecopiose rerum sckntiam], propler puritatera antinar„
dite commentatusest illustrisD. Joan. Guilielraus de pter
Berger, eloquentiae professor puMicus, bina disserla- prjpter veritatem cognoscendam, eliam et psopter
tione deEruditione Saxonis Caroiini, Vitembergaeha- seips:,imdiligatis; et non propter humanamlaudem,
bita anno 1741; cujus copiam mihi fecit virceleber- vel honores seeculi, vel etiam divitiarum falfeces vo-
rimusatque ob singularemeruuitioniscopiam claris-
6imus D. Christ. Adolphus Klotzius regi Borussiaea luptates, quoe omnia 266 quanto plus aman.tur,
consiliis aulicis. tantolongius aberrare faciunt a vero scienlioelumine.
Prim.us hoc opusculum in publicum produxit Ca- ista quoerentes: velut ebrius domuro, quo traroitc re~
nisius tom. V Lect. Antiq., pag. 988 et seqq., vertatur,
et apud Basnage, tom. II, part. i, pag. 506. Posl- ignorat.
hac illud Collectioni veterum grammaticorum Put- Dis. Fatemur scilicet nos beatitudinem ainas'se:
scbii, quaeanno 1605 Hanoviseprodiit, insertum fuit. « sed si qua possit in hoc soeculoesse ignoramus. —
Hic vero . banc beati Alcuini gramraaticam ad
MAG.Est enim mentibus hominum veri boni natura-
codd. mss. vetustissimos et optimae notae Frisin-
liter inserta cupiditas: sed ad falsa qusedam pluri-
gensem et S. Emmerami diligenter eruendatam ex-
niberaus, sublatis plurimis mendis, expletisque la- mos eorum devius error abducit. Quorum quidem
cunis in edilione D. Quercetani exstantibus, queeom- alii maximam felicitatem divitiis abundare credunt
nia, raore nostro, his [ ] signis conclusa significamus. [Al., credentes], alii honoribus
gaudent, alii potentia
DISCIPULI. MAGISTER. congratulanlur, alii voluptatibus delectanlur, alii lau •
DISCIPDLUS. Audivimus, o doctissimemagister! sa> dibus i.nbiant. Quoe diligentius considerata tantis.
pius te dicentem quod philosophia esset omnium vir- implicantur catamitatibus, ut vix aliquid beatitudi-
tutum magistra, et haec sola fuisset quee inter om- nis habere videantur. Hoec «nim sibi somniante»
nes soeculidivitias nunquam miserum sepossidentera' veram ajiqui felicitatem fore existimant, et dum eos
retiquisset. Incitasti nos , ut vere fatemur , hisi ad verum bonum naturalis inlentio ducit, niulliplex.
dictis ad tam excellentis felicitatis indagationem, tamen error propter ignoranliam abducit. f
scire cupientes quoe esset hujus magisterii summa, Dis. Quis sanum sapiens hoec esse transitorla
vel quibus gradibus ascendi potuisset ad eam. ignorat ? «amen hirjus vitoe viatorem horum abun-
jEtas[enim (EejtC,igitur)] nostra tenera est, et tei D dantia adjuvari quis nesciat ? — MAG.Moderatus
non dante dexteram sola surgere satis infirma eorumusus adjuvat.nimius gravat. Unde philosophi-
est. Animi vero nostri naturam esse intelligimus cum illud valet elogium: Ne quid nimis.
in corde, seu oculorum in capite. Oculi itaque si . Dis. Nolum est, orania nimia nocere. Sed usque
splendore solis, vel alia qualibet lucis praesentia ad quem finem eorumest, quaepaulo ante numerasti»
asperguntur, perspicacissime, quidquid obtutibus a.bundantia petenda? — MAG.Quantum necessitas
» Pezius, tom. I Thes. Anecdot., pag. 8,
§&[ B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 852
corporis exigit, et quantum sapientix expostulat A j tatera vestram infra infimaquaequedetruditis. Quanto
studium. melius est interius ornari, quam exterius, animam
Dis. Perfectorum esse arbitramur hujusmodi ra- perpetuam splendorepolire.
tionis frcnis animarum cursus coercere. — MAG.Ad 267 Dis. Quaesunl animoeornamenta [perpetua]?
hanc scilicet perfectionem, dura oetas floret, dtttn — MAIJ.Primo omnium sapienlia, cui vos maxime
animus viget, vos, fflii, coliortor. studere cohortor [Ms., suadeo].
Dis. Duc, age, et reduc per divinae vias ratioTiiS, Dls. Unde scimus sapientiam esse perpetuam? Et
et ad hujus cacumen perlectienis transfer. Nam, si heecomnia quae ante numerasti, trahsiloria sunt,
licet impari gcessu, te ductorem sequimur. — MAG. cur non et horum scientia pertransit ? — MAG.Ani-
Quid horao, rationale anirnal, meliore parte immor- mam pulatis esse perpetuam?
talis, tui Conditorls imago , quid propria perdis ? Dis. Non solum pUtamus , sed etiam certissime
quid aliena petis? cur infima^quaeris et summa re- scimus. — MACfetne sapientia decus et dignitas
linquis? aniraoe?
Dis. Quae sunt propria, vel quae aliena ? — MAG. Dis. Est vere.— [» MAG.Quomodoabsque sapien-
Aliena'sunt, quoeextra quaeruntur, ut diviliarum con- tia, decore suo, antma feliciter polerit esse perpe-
gregatio: intra, sapienliaedecus. Igitur tu, o homo! B tua? Nonne absque ratione est, animara absque de->
si tuiipsius compos eris, possidebisquodnecunquam core et dignitale sua esse perpetuam?] Consequens
amittere dotebis, nec ulla libi fortuna auferre valebit. videtur utramque esse perpettiam, animam scilicet
Quid igitur, o mortales, cxtra petitis, dum intia ha- e't sapicntiam. Videtlsne quotlbet casu saepissimedi-
betis quod quaeritis ? vitias habentem deserere, et omnes soeculihonores
Dis. Felicitatem quaerimus. — MAG.Bene quoeri- multotiesminui?
tjs, si manentem quseritis, et non fugientem. Vide- Dis. Videmus itaque iit ne regni quidem potentia
Us quam multis amaritudinibus terrena felicitas perduret [Ms., uti perdurat]. — MAG.Quid divitise
aspersa est, «nioenulli vel tota proveniet, vel flda sine sapientia ?
permanet, quia nil non rautabile praesentis vitoe in- Dis. Quod corpus sine anima, Salomone dicente :
Veniri potest. Quid pulchrius luce ? et haectene- Quid prosunt divitiw stullo, cum sapientiam emere
bris succedentibus obfuscatur. Quid floribus venu- non possit (Prov. xvn, 16) ? — MAG. Nonne hacc
Slius oestatis? qiii tamen biemalibus frigoribus pe- est, quae humilem exallat, et erigit de stercore
reunt. Quid salute corporis suavius ? et quis hanc pauperem, ut sedeal cum principibus, et soliura glo-
perpeluam habere confidit ? Quid tranquilla pace ju- _ rije teneat ?
cundius? et tamen saepe hoectristi discordiarum fo- Dis. Est quidem, sed quam speciosa in habefldo,
mile irritatur. tam laboriosa in acquirendo. — MAC.Quis miles
Dis. Hoecomnia sic se habere, sicut dicis, non du- sine ceriamine coronabitur? Quis agricola sine la-
bitamus. Sed quorsum ista? — MAG.Ut ex majori- boreabundat panibus? Nonne vetus proverbium, ra-
bus minora cognoscatis. dices lilterarum esse amaras, fructus aulem diilces?
Dis. Quonam modo? — MAG.Si ccelum terraque IgitUr et noster orator in Epist. ad Hebr. idem
snis semper vicissitudinibus mutanlur, gcneralis om- probat. Omnis quklem disciplina in praesenti nrjn
niura [mortalium] pulchritudo et utilitas; quanto videtur esse gaudii sed moeroris ; poslea [vero] pa-
magis cujuslibet rei specialis dclectatio transitoria catissimum fructum cxercitatis in ea affert justitiee.
esse necesse est? Et cur ea amari debent quoepe*- Drs. Duc, age, quo libeal', sequimur libentef,
manere nequeunt? Quid vos horaines de [uominis quia spes prtciiiit solet laborem relevare. Omnis
\Edit., hominis)] laude, de honoris dignitale, de di- quippe qui aral, in spe arat percipiendi fruclus.
vitiarum congregationecogitatis? Legistis Crcesidi- Fertur itaque, dtim Diogencs raagniis ille philoso-
vitias, Alexandri famara, Pompeiihonorcra? Et quid phus omnes suos a se expulit dJscipulos dicens:
haec periluris proderunt ? dum quisque illorum im-• p Ite, qnoefite vobis magistrum, ego vero [inveni]
niatura morte cum magno quoesitamlabore citepef- mibi, el solus Plato adhxsit, et quadam tlie liitulen-
didit gloriam, minuitque quodammodopropriee in- tis pedibus super exstructum magistri Iectulum cii-
tegritatem scientiae[Jlf<.,justitioe],qui exalienis sibii Ctrfrit assidcre doctori, quem Diogenes baculo fefire
sermunculis laudem quoerit. Quid de divitiis congre- minftabatur; cui puer inclinato capite respondit:
gandis sludetis, quoevel deserunt, vel deserunlnr?'. Nullus est tam durus baculus, qui rae a tno segre-
quae effundendo quam servando melius ditant [Ms.,, gafe possit latcre. At si [Ms., Si ergo| ille amore
nitent] ? Siquidem avaritia odiosos, claros largi- saecularis sapientiaeflagrans, ccelestisvero, quee ad
tas facit. Quarum abundantia nonnisi ex aliorum iu- vitam duCitperpetuam, ignarus, sic ardenter ma-
digentia [}Is., indulgentia] congeritur. Quid hono- gistrum sequipersistebat, qUantomagis nos tua, ma-
iresfomenla superbisj quaeritis? Nonne unus est om- gister, ingredientem vel egredientem vestigiasequi
niiim Pater? Et cur injuriam facitis Conditori vestroj debemus, qui non solum litterario [Ms., litleratorio]
ijejora amando, et melioraamillendo? HJe genus hu- nos liberalium studiorum itinere ducere nosti, sed
manum terrenis omnibus proestare voluil, vos digni- etiammeliores sophieevias, quoead vitam dtictt seter-
* Heecrestituta sunt ex cod. ms, Frisingensi.
855 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 854
nam [pandere] poteris? — MAG.Divina nos praece- A metica, geomelrica, musica et astrologia. Per hois
dat gratia, et in thesauros spiritalis deducat sapieh- enim philosophi sua contriverunt otia atque nego-
tiae, in qua divinaeubertatis fonte inebriafi [possi- tia. Iis namque consulibus clariores effecti, iis re-
tis], ut silin vobis fons aquaesalientis in vitam oeter- gibus celebriores , iis videlicet aeterna mernoria
nam. Sed quia Apostolopreecipiente legimus: Om- laudabiles : iis quoque sancti et catholici nostrfc
nia vestra honesta cum ordine fiant, vos per quos- fidei doctores et defensores omnibus haeresiarchis iu
dam eruditionis gradus ab inferioribus ad supe- contentionibuspublicissempersuperioresexstiterunt.
riora esse ducendos reor, doi.ec pennoe virtulum Per has vero, filii charissimi, semitas vestra quo-
paulatim accrescant, quibus ad altiora puri oelheris tidiecurratadolescentia, donecperfeclior selaset ani-
spectamina volantes dicere valeatis : Introduxit mus sensu robustior ad culmina sanctarum Scripfu-
nos rex in celtaria sua, exsuttabimus et twtabimur i'n rarumperveniat. QuatenushiBcindearmati veracfidei
eis (Cant. i, 3). defensorcs et veritatis asserlores omnimodis invinci-
Dis. Da dexterara, magister, et nos ab humo impe- blles efficiamini ".
ritiae eleva, et in gradus sophiae nos tecuni consti-
tue, in quibus te ex morum dignitate, ex verborum SAXO, FRAINCO, DISCIPULI; MAGISTER.
veritate saepius consistere agnovimUs, quo tc re- B Fuerunt in schola Albini magistri duo pueri, unus
rum ratio pulcherrima ab ineunte, ut audivimus, Franco, alter Saxo, qui nuperrime spinela gramma-
aetate p^rduxit; et si poelicis licet aures aceom- ticoe densitatis irruperunt. Quapropter placuit illis
modare fabulis, nobis rion incongruum videtuf, paucas litteralis [Ms., paucis litterulis] scientioe re-
quod asserunt, epulas deorum esse rationes. — gulas memorise causa per interrogationes et respon-
MAG.Verius, o filii! dicere potestis, rationes esse siones excerperc.
angelorum cimim, animarum decorem, quam epulas At prior illorum Franco dixit Saxoni: Eia, Saxo,
deorum. me interrogante responde, quia tu majoris es octalis.
Dis. QuoquOmodo haecdici debeant, primos pfe- Ego xiv annorum; tu ut reor xv. Ad heecSaxo fe-
camur nobis sapienliae ostendi gradus, ut Deb do- spondit: Faciam; ila tamen, ut si quid altius sit in-
nante et te edocente ab inferioribus ad supefiora terrogandum, vel ex pbilosophica disciplina pfoferen-
pervenire valeamuS. — MAG.Leigimus, Salomorie dum, liceat magistrum interrogare.
dicente, per quem ipsa se cecinit [Sapientia] : Sa- Ad hase magister: Placet, filii, propositio vestra:
pientia wdificavit sibi domum, excidit columnas et libens annuo vestrae sagacitati. Et primum dicito
ieptem (Prov. IX, I). Quaesententia licet ad divinam unde [primum] vestram convenienlius disputationem
pertineat sapientiam, quoe sibi in utero virginali G esse aibitramini incipiendam ?
domum, id est corpus, oedificavit,hanc et seplem Dis. Unde, domine magister, nisl a littera? —
donis sancti Spiritus Gonfirmavit : vel Ecclesiara, MAG.Bene aibitramini, si non philosophioe memo-
quee est domus Dei, eisdem donis illuminavit; ta- riara paulo prius fecissetis [Ms., fecissemus]. Unde
men sapientia 268 liberalium lillerarum septem co- a voce, cujus causa litterae sunl inventae, inchoan-
lumnis cohfirmatur; riec aliter ad perfeclam quem- dam disputationem constat [Ms., censeo]: vel magis
libet dcducit scienliam, nisihis septem columnis vel primo omnium interrogandum est, quibus modis
etiam gradibris exallelur. constet disputatio ?
Dis. Tandeni aliquando pande quod promisisti, et Dis. Et a te, magister, suppliciter rogamus ex-
"propler fragilitalem nostrae oetatis nos raollioribus poni. Nam nos nescire confitemuf quibus modis
incipe lactare, ut ad solidiora, crescente aetate, faci- constet disputatio. — MAG. Tria sunt quibus om-
lius perveriiamus. — MAG.Divina preeveniente etiam nis collocutio disputatioque perllcitur, res, intel-
et perficicnte gratia faciam quod rogastis, vobisque lectus, voces. Res sunt, quae animi ratione perci-
ad videndum ostendam [Ms., oistendero] septem phi- pimus. Intellectus, quibus res ipsas addisciraus.
Iosophioegradus, per eosdemque Deodonante et vita Voces, quibusresintellcctasproferimus; cujuscausa,
comilepronostfafum portione viriumpenes lemporis utdiximus [Ms.,utpriusdixi], litteroe inventoe sunt.
et oelalis opportunrtatem ad sublimiora speculativoe Dis. Sed quia disputalionis modos dixisti, vocis
'scientiaededuxero^ differentias ut exponas, precamur. —MAG. Quatuor
Dis. Duc etiara, duc et tandem aliquando de ni- sunt differentiee vocis: articulata, inarticulata; lit-
dulb igiiavise in ramos tibi a Deo datae sapientioe terata, illitterata. Articubta est, quaecopulata atque
cbmpbhe; uide aliquod vefitatis luraen cernere va- coarctata cum sensu profertur, ut: Arma virumque
leamus : et quos toties promisisti, septenos theora- cano. .. Inarticulata, quaea nullo sensu proficiscitur,
stlcae[Ms. forastice] discipllnsegradusnobis ostende. ut crepitus, 'mugitus. TLiftefata, quee scribi potest;
— MAG.Sunt igitur
gradus, quos quaeritis, et uli- illitterata, quoescribi non potesii.
nam tam ardentes sitis semper ad [ascendendum Dis. Unde dictavox? — MAG.A vocandb. Ecce
(Edit., discendura) ] , quam curiosi modo estis ad habetisquoe interrogastis.Nunca littera incipite, filii.
videndura: grammatica, rhetorica [dialectica], arith- , FRANCO. Dic Saxo prior, unde liltera sit dicla ? —
°
/P cod. ras. Reg. Parisiensi sequcnti Dialogohic praefigitur titulus; Alcuini Opuscutum, quoU vocatur
Enc/iiridium, feliciler incipit.
855 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS Vn. 856
SAXO.Ut reor, littera est quasi legilera, quia legen- A cum in principio syllabae aliis vocalibus junguntur.
tibus iter proebet. Ut: janua, vales, jecur, veritas, Jonas, votum. Vel
269^B-^a definitionem quoque.—SAXO.Lit- si sibi ipsis anteponuntur, ut : Juno, virgo. Fiunt
lera est pars rainima vocis articulaloe. quoque hoeipsoemediee,quando y Groecocvocalis so-
Dis. Habet et, magister, alteram definitionemlit- num habent [ul t ], quando pcst u loco consonantis
tera ? — MAG.Habet, sed in eumdem cadentem sen- posita [ Ed., positae] sequenle d, vel m, vel r, vel t,
sum. Liltera esl individua, quia sententias in par- vel x : video, vim, virtus, vitium, vix. V eumdem
tes, partes in syilabas, syllabas in lilteras dividimus. habet sonum, id est y, cum inter q et aliam voca-
Litteroe vero indivisibiles sunt. lem, vel post g et aliam vocalem in eadem syllaba
Dis. Unde litterae elementa dicuntur? — MAG. [constituitur], ut : quisque, pingue, lingua. Est qno-
Quia sicut elementa coeuntia corpus perficiunt, sic que ubi t pro duabus ponitur consonantibus, ubi in-
hoeconglutinatec litteralem vocem componunt. ter duas vocales ponitur, ut: Troja, Maja. U quoque
FR. Da, collega, diVisionem lilterarum. — SAXO. loco duplicis digammaein quibusdam locis accipitur,
Sunt aut vocales aut consonanles. Item consonantes ut cupii, brevis i; Cupivi, longa t. Et ubicunque v
dividuntur in scmivocalesct inutas. loco consonantis ponitur, semper pro digamma ha-
* t
Fn. Rationem pone singulis divisionibus.— SAXO.B benda est.
Vocales per se proferuntur et per se syllabam fa- FR. Habentne aliquoe ex consonantibus aliquas
ciunt. Consonanles ne.c per se edici possunt, nec singulares potestates? — SAXO.Habent. Primo qnod
per se syllabam facere. unaquaequesuam habet potestalem, sicut et nomen
Dis. Habentne, magister, alteram rationem cur et figuram; sunt aliquae ex illis liquidoe,quoeet vim
dividantur? — MAG.Habent. Vocales sunt sicut consonantium amittunt. Accentus quoque soepe in
animac, consonanles sicut corpora. Anima vero et se prosa mutant.
movet et corpus. Corpus vero immobile est sine FR. Quoesunt illse?—SAXO. L, R, M, N. Sed etS
anima. Sic sunt consonantes sine vocalibus. Nam quoque singularis est poteslatis. H quoque aspira-
scribi possunt per se; edici vero vel potestatenu ha- tionis nota. X vero et Z duplices sunt. Sed has ra-
bere sine vocalibus nequeunt. tiones metricoesubtjlitalis esse reor, in quibus nec-
FB. Unde dictoe sunt vocales et consonantes? — dum eruditi sumus. Ideo noli me de illis plus inter-
SAXO.Vocales dictoe sunt, quia per se vocem im- rogare, sed feslinemus ad syllabas.
pleant nulla adhaerente consonante. Consonantes DE SYLLABA.
vocatoe sunt, quia per se non sonant, sed vocalibus .
C FR. Syllaba quid?— SAXO.VOXlitteralis sub uno
consonant. accenlu et uno spiritu prolata.
FR. Quae est differenlia inter seraivocales et mu-
270 Fft- Quot Htteris fiunt syllabae?— SAXO.Ab
las? — SAXO.Quantum enim a vocalibus superan- una
incipiens usque ad sex : a, ab, abs. Mars, stant,
tur semivocales, tantum semivocales superantmu-
tas. Nam a vocalibus incipiunt et in se desinunt: et stirps. FR. Habet syllaba sensum per se? SAXO.Non ha-
majori euphonia sonant, et seepiusdictiones semivo- bet, nisi plena dictio per unam syllabam constet, ut
catibus quam mutis, propter euphoniam, id est, so-
ars, do, dic, et alia.
noritatem, finiuntur. Mutoevero a se incipiunt et in1 FR. Syllabaequotaccidunt [AL, accedunt]?—SAXO.
vocales desinunt et deformius sonant.
Quatuor : tenor, spiritus, tempus, numerus. Accen-
FR. Ut reor, in Donato legimus, tria accidisse lit-
tus; acutus, gravis, circumflexus; in dictione cer-
tcris : nomen, figuram, potestatem. De nominibuset
Uis, absqne dicliono incertus; non potest tamen
figufis non est opus dicere, sed de potestate velim' sine eo esse. Spiritus; asper vel lenis. Tempus i
dicas,el primo vocalium. — SAXO. Vocalessuntapud vel n [Jlfs., unum vel
Latinos quinque. Nam y litteram sextam vocalera,' duo]. Numerus lilterarum.
FR. Quomodohabet syllaba unum tempus vel duot
causa Grajcorum nominum, assumpsere Latini, sic-""] —
SAXO.Brevis syllaba unum habet, longa duo.
ut et 2 consonantem. Itaque vocales et per se , ut
FR. Quomodo fiunt breves vel longae? — SAXO.
dictum est, faciunt syllabas; plenas quoque soloe
Breves fiunt natura et potestate c [longoenalura et
positoeexplent partes; A, ut:
Amihinon teneras glaciessecet asperaplantas"! positione]. Brevis est natura, dum raptim vocalis
enuntiatur, ut: pater. Longa, dura moratur vox,
E, ut : ut: maler. Vel dum duoe vocales in unam concur-
Sitienssimulebibit «mnero. runt syllabam, quod diphthongon vocant : et sunt
0, ut: tales compositionesquinque : w, ce,au, eu, ei.
0 »i Gallorumvictorremeassetin urbem ! FR. Uhde dicitur diphlhongos?—SAXO. Quasi
/ quoque verbum est: dualis vox. Nam quoties duarum vocalium voces in
unam syltabam et in unam vocem coeunt, diphthon-
I, decus, i oostrum b
melioribusutere fatis !
gos dicitur.
Sed I et U transeunt in consonantium potestatem, i, FR. Quot modis fiunt syllabocpositione Iongaef —
» Virg., x Ecl., 49, Ah! tibi ne teneras, etc. « Cod. ms., Brevesfiunt natura vocalium.
>»Virg., vi jEn.. 546. irt,
m •
 857 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 858
SAXO.Sex. Cum correpta vocalis in duas desinit A MAG.In xxvi. In vocem, in litteras, in syllabas, par-
consonantes, ut: ast. Aut in unam duplicera, ut: tes, dictiones, orationes, definitiones, pedes, accen-
dux. Aut in unam desinit consonantem et excipitur tus, posituras, notas, orthographiae [Ms., orthogra-
ab altera, ut: arca. Aut excipitur ab x duplici, ut : phiam ], analogiae, etymologiae,glossas, differen-
axis. Aut j loco consonantis posita, ut: Troja. Aut tias, 271 barbarismum, solcecismura, vitia [Ms.,
desinit in consonantem [et] excipilur ab t, vel u, vitium], metaplasmura, schemata, tropos, prosam,
loco consonantis posita, ut: advena, adjutor. metra, fabulas, historias.
FR. Si [Pro an] necesse est unamquamque sylla- Dis. De istis singulis, antequam ad partium ten-
bam longam esse vel brevem ? — SAXO.Sunt syl- damus disputationem, aliquam cognilionem edissere
laboe[quoedicunlur] communes. QUMad votum poe- nobis, magister, per singula currens. — MAG.Jam
tarum possunt vel breves vel longx esse. Sed hx£, de voce, littera et syllaba in superioribus habuistis.
quia ad metricos pertinent, relinquamus. Dictio esl pars minima vocis constructoe, plenumque
FR. Magis interrogemus magistrum, ne ignari si- sensum habenlis. Oratio est ordinatio dictionum,
mus hujus quoque rationis. congruam sentefitiam perfectamque demonstrans:
Dis. Dic nobis, magister, qua ratione vel quibus et est oratio dicta quasi oris ratio. Definitio est bre-
modis communes possunt esse syllaboe?— MAC.NO-B vis oratio, unamquamque rem propria significatione
vem modis fiunt syllafcoe communes. Cominunes coocludens, ut: homo est animal mortale, rationale,
sunt, cum correpta vocalis in medio verbo excipitur risus capax. Scire igilur debetis quod definitio ad
a duabus consonantibus, quarum prior muta quoeli- omnes disciplinas et res pertinet. Pes est syllabarum
bet est, vel f seraivocalis : poslerior liquiJa, ut : composilio et temporum certa dimensio [Afs., dinu-
Tenebrm, pharetra, refluit. Aut, cum correpta voca- meratio]. Pedes dicti, eo quod ipsis [Ms., per ipsos]
lis in consonantem desinit, excipitur ab h, ut : vir melra ambulent. Accenlus est certa lex et regula
humilis. Aut cum aliqua syllaba in brevem desnit ad levandam ct comprimendam syllabam. Positurat
vocalem, et excipitur a duabtis consonantibus, qna- sunt puncti ad dislinguendos sensus. Notw suftt fl-
rum prior est s, ut: alba smaragdus. Aul cum post gurae quaedam, vel ad brevianda verba, vel sensus
[pedem (Ms. pedes duos) quemlibet] ui.a brevis re- exprimendos : vel ob diversas causas eruistiluloe, ut
raanserit syllaba de verbo, ut: in Scriptura sacra obelus -4- , vel asteriscus *. Or-
Omniavincit amor, et nos cedamusarooria thographia est recta scriptura, ut puta ad proeposi-
tio d accipiat; [at conjunctio i\. Analogia est simi-
Aut cum pars aliqua in diphthongon desinit, et lium comparatio, ut incerta cerlis probentur.
Ety-
excipitur a vocali sequentis verbi, ut : Insulw Io- C mologia est origo et ratio vocabulorum, ut: a re-
nio... Autcum productam vocalem in eodem verbo gendo rex, et ab humo homo dicitur. Glossa est
mox alterius syllaboesequitur vocalis, ut: fidei. Aut uuius verbi vel nomftiis Intcrprelalio, ut : catus, id
cum pronomen littera c terminaturo est, et a vocali est, doctus. Differentia est distinctio duarura rerum
sequenlis verbi excipitur, ut: hoc est. Aut cum cum irilerpretatio.ne, ut: rex dicitur, quia mode-
correptam vocalera in una parte z duplex sequitur, stus est; tyrannus, quia crudelU est. Barbarismut
ut: gaxa. Item novissima syllaba in melro semper est una pars vitiose dicta, ut vulgare proverbium
indifferens est, et voluntali poetae subjecta est. Est est: maloe arboris nodo malus cuneus quaerendus
quoque, quando in tribus consonantibu» Bt, com- est. Solwcismus est oratio vitiose composita. Vitia
munis syllaba, dum in brevem vocalem desinit syl- sunt, quoe in eloquiis cavere debemus el sunt vu.
laba et excipilur ab s sequente muta et liquida, ut
' Metaplasmus est metrica licentia, vel necessilate
Horat. : immutata regula loeutionis. Schemata sunt orna-
Linquimusinsaniridentes pramia scribseb. menta etoquii et habitus, q-uibus sententiaevestiun-
Plenius haec,vita comite, in metrica ratione vobis, tur. Tropus est diclio translata a propria significa-
filii, monstravero. tione ad non propriam similitudinem, ornatus ne-
Dis. Quid vis, magister, an de pedibus et accen- ** cessitatisve causa. Prasa est recta locutio absque
tibus ordinem Donati magistri sequentes interroge- metro et versu composita. Melra vocata suot, quia
mus? — MAG.Amplius [ilfs., Aptjus] hsec quoque in certis pedum mensuris terrainantur. Fabulw res
illa metrorum subtilitate intelligetis. Quia pedcs vel suirt fictoeludendi causa vel cujuslibet significatio-
accentus, nisi ex brevibus longisque syllabis ne- nis. Historia est narratio rei gestoe. Ecce habelis
queunt intelligi. Unde ad partes vos [convertite definitiones breves singularura specierum. Nunc ad
(Edit., convenite) ]. partes conveftite vos.
Dis. Prius, si placeat, raagister, unde grammatica Dis. Faciemus ut jubes. Atlamen singularum par-
sit dicta vel quod sit ejus officiusi, pande nobis. — tium
proprietates prius breviter ut pandas nobis,
MAG.Grammatica est litteralis scientia, et est custos
flagitamtts. — MAG.Vestra curiosilas modum non
recte loquendi et scribendi; quoeconstat natura, ra- habet.
Jdeoque modura m?,nualis libefii excedere
tioue, auclorilate, consuetudine. vullis. Proprium nominis est subslantiam vel quali-
Dis. In quot species dividitur grammatica? — tatem vel qusratitatem
significare : et vroprium est
Virg., x Ecl., 69. bHorat., i, serm. 5, 35.
 859 B, F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUM PARS VII. 860
pronomtnis pro nomine poni proprio et certas signi- A FR. Appeltativorum species quot sunt? — SAXO.
ficare personas. Verbi vero proprium est actionem Multaesunt: alia corporalia, ut :homo, terru, mare.
vel passionem sive utruraque cum modis ct tempo- AHa incorporalia,, ut: pietas, dignitas, justilia. Alia
ribus significare. Proprium adverbii est cum verbo principaiia, ut mons, schola. Alia derivaliva, ut mon-
poni, et sine eo perfectam significationem rion ha- tanus, scholasticus. Alia comparaliva, ut fortior,
bere, ut : bene lego. Panicipii proprium est tempus fortissimus. Alia denominativa, ut sahctus, sanctitas;
habere et casus; ideo a quibusdam vertmm casuale sapiens,sapientis. Alia dimrauliva, ut fex, regulus.
dicitur. Proprium conjunctionis est cum omnibus Alia homonyma, ut nepos, acies. Alia synonyma, ut
parlibus modo preeposita, modo postposita jungi et gtadius, ensis, mucro. Alia adjectiva, quaepossunt in
conjungere parles. Proprium prwpositionis est anle- laude vel viluperalione poni, ut justus homo, inju-
poni casualibus semper separatim. slus homo. Alia in medio posita, ut magnus. Dicimus
DE NOMINE. magnus imperator, et magnus latro. Heecet acciden-
tia soepefiunt, ut niger corvus, allum mare. Alia ad
FR. Eia age, Saxo, ingrediamur disputationem [aliquid dicta (Edit., ad aliud) ] ut filius servus. Di-
nominis per ordinem , et primum dic, quid sit no- cendo [enim] filium et servuin, patrem significamug
men? — SAXO.Nomen est pars orationis, secundum B I et dominum. Alia quasi ad aliquid, ut dies, nox?
graniraaticos, quae unicuiquc corpori vel rei com- deilera, sinistra. Nam quaravis unum horum inter-
raunem vel propriam qualitalem distribuit; et est eat, polest tamen alterum manere. Non sic de filio
nomen dictum quasi notaroen, eo quod hoc nola- et de servo. Alia sunt gentem significativa, ut Grm-
mus siugulas subslantias vel res, communes, ut : cus, Hispanus: alia patriam, vARomanus, Thebanus.
Homo , disciplina; vel proprias, ut : Virgilius, Alia inlerrogativa, ut qualis, quantus, quot? cum
arithmetica. Interrogemus tamen, o Franco, magi- suos servant accentus. Alia relativa, ut tantus, talis,
strum philosophicam definitionem nonlinis. tot. Alia coltectiva quoa in singulari numero multa
MAG.Nomen est vox significativa secundum pla- significant, ut populws, plebs. Alia dividua, ut 6»'nt,
citum, sine tempore, delinilum aliquid signifieans temi, centeni. Alia factitia, id est, de sono facta, ut
in nominalivo, cum est aut noh est, ut : homo est, tintinnabulum, turtur, clangor. Alia sunt generalia,
homo non est. In [aliis] casibus licet addas est vel quoe in diversas species possunt dividi, ut animal,
non est, nihil lamen cerlum significat, si non appo- arbor. Alia specialia, ut homo, vitis. Alia ordinalia,
nas quid sit vel quid non sit. Ut: hominis est, homi- ut primus, secundus. Alia numeralia, ut «n«m, duo,
nis non est. Secundum placitum, id est compositio- tres. Alia absoluta, ut Deus, ratio. Alia temporalia,
nem singularum gentium sunt nomina 272 com" « ut mensis, dnnus. Alia locajia, ut propinquus, lohgin-
posita, ut quod Latine dicis aurum, hoc Greece quus. Alia patronymica [Ms., patrimonica], ut Sci-
Xpwibt dicitur. Una est substanlia, sed diversa no- piades a Scipione, Thesides a Theseo. Ha?c seepe ab
mina. avis fiiint et a conditoriblis, ut Iliades, JEheades.
FR. Quot accidunt nomini? — SAXO.Sex, secun- Surit alia possessiva, qriae aliquid ex his significant
dum Donatum: qualitas, comparatio, geniis, nume- quae possidentur", ut Evandrins ensis, et regius ho-
rus, figura, casus. SeCUndum Priscianuin, quinque; nor. Hoec cum genitivo pfincipali interpretantur
quia ille qualitatein et comparatioriem simnl, species [Ms., Hoec genitivo principali deserviunt], ut Evan-
nominavit, quia sunt omnia nomina propriw speciei, dri ensis et regis honor. Sunt et ajiee species, quas
vfil appellativW: principalis vel derivativw. Proprite, Donatus ponit, sed illoein his reperiiintjir, ut qualilas
ut: Julius. Appellativoe, ut : Mons. Principalis, ut: et quantitas. In adjectivis et accidenlibus inveniun-
Ju4ius, Mohs. Derivalivoeut: Julianus, Montanus. tur bonus, magnus [et] medieesunt significationis.
In quibus, id est [ilfs., idem] derivativis compara- FR. Comparatiories noftiirium uricte vdniunt? —
liones nominum imposuit. SAXO.A norainibus adjeclivis et accidentibuS alibii-
FR. PropriOrum riominum species quot surit? — . jus substantiae, qualitaiem vel quantitalem aihiriiisi-
SAXO.Quatuor: prwhomen, riomen, cognoriien,agno- **gnificantibus vel corporis, quae posSunt vel incre-
:. men. Prwnomiria siint, quoedignitatis vel differentioe , riienta vel detrimenta sumere. Homo vel lapis, sub-
causa propriis nominibus proeponUntur,ut : Ariicius stantia est. Horao prudens et prudentior; lapis rrik-
Boetius : AniciuSa ftobilitateetlibertate generis di- gnus et major dicitur. Et sempef comparativus com-
citur. Differeritioe, Ut Lucius Cornelius et Publius: munis est generis, ut hic et hoecpruderitiof. Et neu-
Cornelius. Notanturque praenomiriavel singulis litte- trum in ius, ut hoc prudentius, facit. lnventtur et
ris vel binis vel ternis. Singulis, ut : M., Marcus. compafativus pro positivo poni, ut Vifgil. (Mh. v,
Binis, ut: Cn., Cneus. Ternis, ut : Sex., Sextus., 301):
Nonten est unius cujusque proprium, ut: Paulus. ... ComitesseniorisAcfcstoe,
Cognomenest cognationis vel familiae communc no- pro senis. Est quando minus positivo singulari [Ms.t
men, ut Scipio. Nam ab ejtis nomine omnis cognatio, posilivum singularem] significat, et nulli comparH-
illa sic dicebatur. Agnonien, quod ab aliquo eventu, tur ut Virgil. (^"n. i, 322) :
sic dicitur, ut : Africanus, quia Africam vincebatt Trisiioratque oculostacrymissnffusanllentas,
[F., vicerat]. Tristior hic ex parle significat tfislem. Fiunt et a
g6I DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 863
Non sum tam avidus quam tu invidus, qui.
comparativis dirainutiva, ut majusculus, minusculus; A FR. —
absolute ut caeterae nulla vis aperire, nisi interrogatione coactus.
sed non [Ms., absolutae]273
vis: ego non ero segnis re-
diminutiones, sed ad aliquid respiciunt, ut Terent. SAXO.Interroga quoe
(Eumch. III, 3, 21) : spondere.
DE GENERIBUS.
Tbais paiilo,quam ego sum,majusculaest.
FR. Nunc, ut oestimo, ordo accidentium nominis
FR. Cujus generis superlativus fit [Ms., sit]? —
a generibus ihquirere. Uiide genera dicta
SAXO.Superlativus mobilis est per tria genera. Pru- poscit — SAXO.Genefa dicta sunt
sinl, primo velim scire.
dentissimus, a, um.
FR. SupeiJalivorum quot sunt species ? — SAXO. a generando. Quapropter proprie genera sunt, quoe
id Cst, masculinum, femininum.
Octo : simus, rimus, in quas pleraque desinunt su- generare possunt:
Nam neutrum et commune magis vocis qiialitate,
:
perlativa limus, ximus, timus, tremus, imus, nimus,
natura sunt,
utsanctissimus, pulcherrimus, simillimus, maximus, quam una dignoscuntur. Epiccenapromiscua
et sub voce profertur [Ms., proferunl] ihasculi-
ultimus, extremus, [primus] minimus; e longam, femininum.
dum ubique t penultima corripitur, prscter, primus num et —
FR. Quid est inter commune et epiccenum?
et imns.
FR. Comparativus et superlativus quibus jungun- SAXO.Quod commune modo masculino, modo femi-
tur casibus? — SAXO.Ablativo utriusque numeri nino arliculo, prout constructio orationis eget, jun-
jungitur comparativus, ut, Hector fortior Diomede gitur. Epicoenon semper uno articulo profertur, et
naturce animalia una voce et uno articulo
fuit, et audacior Trojanis. Superlativus genitivo plu- utriusque
rali, ut, Hector fortissimus Trojanorum fuit. Inve- significat.
nitur et [in] singulari jungi [genitivo (Ed., generi)] FR. Num omnia nomina certi snrit generis?—
cum ipsum singulare nomen multitudinem significat, SAXO.Nequaquam. [Mulla enim dubii generis.]
FR. Unde sunt dubii generis nomina'? forte diffe-
Ut, Hector forlissimusest Trojanw gentis. Est,-quando
se et nulli sed rentiae«cauSa ? — SAXO.Non differentioe, nec aliqua
superlativus per ponitur comparatur ;
tum pro valde adverbio accipiendus est; ut: fortis- necessitatis causa, sed sola auctoritate vetcrum, ut:
simus fuit Hercules, id est, valde forlis. hic et hwc finis, cortex, silex, margo, cardo, fornax,
FR. Memini te, Saxo, dixisse quod aliqua nomina [cinis,] frutex, frons, vesper, humus, artus, limes
:
appellativa essent diminutiva. Num a proprijs nomi- [Edit., arcus, limus], latex. Hic et hoc sal. Cato
nibus possint fieri diminutiva ? — SAXO.Possu.nt, ut Ex sale, qui apud Carlhaginenses fil. Africanus:
a Sergio Sergiolus; ab Anlonio, Antoniaster. _ Quidquid loquitur, sal merum [Ed., nerumj est.
FR. Quot modis diininutiva fiunt? — SAXO.Tri- 274 FR- Qusc sunt uxa noinina ? — SAXO.Quee
bus raodis. Aut necessitatis causa, ut a rege regulus, in alterum genus transire non possunt, ut, pater et
hoc est, parvus rex, ut Sallust. Poslquam reguli mater.
coire [Ms., convehere] in unum. Aut urbanitatis FB. Qriaesunt mobilia ? — SAXO.Quaemoveri pos-
sunt et in aliud trarisirc genus. Alia ex propriis no-
causa, ut Jttvenalis (Sat. 98):
minibus, ut: Marcius, Marcia. Alia ex appellativis,
.... Malimfralerculusesse gigantum. Ut: Bonus, bona, boiiiiin.
Aut adulationis causa , ut [in puerulis dicitur Ser- FR. Quot litteris raascalina finiuntur noniina ? —
giolus (Edit., pueris Sergiolis)]. SAXO.Septem : a, o, l, n, r, s, x; ut : scriba, Ci-
FR. Formae igitur dirninutivofum quot sunt ? — cero, sol, flumen [Ms., flamen], Cwsar, bohus,
SAXO.Masculini generis xi: culus, ulus [Ms., illus], rex.
olus, ellus, xillus, illus, ulus, cio, aster, [leus, tulus]. FR. Feminina quot? — SAXO.Eisdem, ut: Roma,
Ul: Agniculus, tantulus [Ms., tantillus], capreolus, virgo, Tanaquil, Siren, mater, civitas, pax.
agnellus, pauxillus, codicillus, homulus, homuncio, FR. Neutra quot ? -^- Saxo. Duodecim, o, e, i, «,
parasiiaster, aculeus, nepotulus. _/, m, n, r, s, c, t, d; ut: Poema, riiare, gummi
Feminini generis vn : cula, nla, ola, ella, xiita, cornu, mel, regnum, nurhen, tuber, sidus, lac, caput,
illa, ulla. Ut : Aghicula, sylvula, unciola, capetla, aliquid. [Communia, uti triuin generum, desinunt in
maxilla, anguitla, ulla. t, m, r, s, x; ut: hic et hwc et hoc frugi, netfuam,
Neutrorum vn Sunt formoe. Culum, utum, otum, par, prudens, audax.]
ellum, illum, xillum, ullum. Ut: Corpusculum, capi- FR. Quoraodo possura scire cujus generis sit no-
tulum, laureolum , lucellum, villum, vexitlum, ut- men quodlibet. — SAXO.Singulee vero terminatio-
lum. nes habenl regulas preefixas, quot genera possint in
Fiunt et diminutivorum diminutiva tertio et quarto eis esse. Sed lbngum est hoc et huic nostrae puerili
gradii, ut: Paulus , Pdutulus ; et pauxillus, et disputationi onerosum edicere.
pauxillulus; homo,homUncio,homunculus, homulus, FR. HOCest, quod pridera dixi. — SAXO.Quid-
homultutus. nam ?
Ecce, France, de appellativis speciebus habes FR. Quid? nisi quod invides meoeperitioe. — SAXO.
abunde, ut reor, licet nUllus tuoeaviditali possit sa- Neiraaquam, fratef; sed tiiae avaritiee modum im-
tisfacere. ponerc voltti.
863 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUMPARS VII. 864
FR. Modum meoeavaritiae et non tuee tenacitati, A bunal, vectigal et sal, quod masculinum et neutram
imponere vis. — SAXO.Eia, perge, quo velis se- invenilur. Si barbara fiunt, masculina sunt, ut Atuii-
quar te. bal, ctc. In el neutra. Mel, fel. In il unum masculi-
FR. Pergam interrogando, tu sequere respon- num, pugil; ur.um femininum, Tanaquil. Unum
dendo. Et primum dic in quo sit maxima nominis commune, vigil. Unum neutrum indeclinabile, nihil.
difficultas? — SAXO.ln generibus et declinationi- In ol unum masculinuro, sol. In ul finita duo mascu-
bus. lina, consul, prwsul. Unum commune, ut: exsul.
FR. Decliriatio in quo agnoscitur? — SAXO.In In am unura commune, ut hic et hwc et hoc neqnam.
terminatione genitivi casus. Et hoecorania juxta terlium flectuntur ordinem [Al.,
»FR. Quot sunt terminationes genitivi casus? — tertiara... declinationem]. In um omuia neulra sunt
SAXO.Quinque. Atque ideo quinque sunt nominam et secundoedeclinationis, ut temptum, templi. In eu
declinationes. novem sunt masculina : lien, rien, flamen, peeten,
FR. Dic singulas. — SAXO.Prima in w, ut: hic tibicen, fidicen, liticen, tubicen, cornicen; coetefa
poeta, hujus poetw. Secunda in t, ut: hic doctus, hu- omnia neutra sunt, ut cavmen, flumen; et omnia ter-
jut docti. Tertia in is brevem, ut: hic paler, hujus tioe declinationis. In ar fimta sunt tertioe declinatio-
patris. Quarta in us produclam, ut: hic senatus, B nis et neutralia, ut torcular, pulvinar. Exceptis : liie
hujus senatus. Quinla in ei divisas, ut: hic dies, hu- [Al., his] Cwsar, Jar, et Nar, fluviinomen : et com-
jus diei. munis generis, ut hic et hwc et hoc par, et quaeex
FR. Nomina in a [finita] cujus generis vel decli- eo composita sunt: impar, dispar, compar. In er
nationis sunt? — SAXO.Omnia [nomina], si Latina finita, exceptis : hwc mater, hwc mulier: etbisneu-
sunt, primoe[declinalionis sunt] ct trium generum, tris, Juber, papaver, [tuber,] cadaver, laser, siler,
masculini, ferainini, communis. iter, cicer, siser; et communibus his, [pauper (Ed.,
FR. Discerne quae pertineant ad hoc vel illud ge- paucis)] uber, celer, alia omnia masculini sunt gene-
nus. SAXO.Hominumnomina in a desinentia mascu- ris ; alia spcundae, ajia terliae declinationis, quorum
lini sunt generis, ut: Sylla, Seneca. Aliariun vero declinatio facile ex obliquis casibvs intelligi potest.
reriim propria feminina sunt, ut: Roma, Ilia [Ms., Et ideo de declinatiomun diversitate minime labo^
Itatia], curia. Et omnia appcllaliva feminini liunt randuin censeo.
[Ms., sunt] generis, ut: regina, justitia : nisi hoec Fn. Fac ut placet. Ex me enim po?,sumdeclinatio-
quoead officiavirorum perltneul, ut: lixa, scriba, nes, utdixisl,', experiri. — SAXO.In tr unum ma-
collega, et quoeaGreecis sumpsimus nmtatione s fina- _ sculinum, hic- vir ; et ex eo composila, ut, semivir,
lis in a, ut poetes, citharisles; nos poeta et citharista duumvir, levir [AL, tjsvir]. Et unum neutrum, ut hoc
dicimus : et quoe a verbis composila sunt, vel deri- ir [medietas palmae] indeclinabile : et sunt secundoe
vativa sunt, communia sunt, ut: hic et hwc agri- declinalionis. In or desinentia sequuntur formam
cola, rurigena, advena, patricida, conviva, et his si- tertioe declinationis, et sunt masculina, propria vel
milia. apuellativa, ut : Heclor, orator, furor, doctor: ex-
FR. Aliarum proseqliere vocalium regulas. — ccptis tribus feminmis, soror, uxor, arbor: et neu-
SAXO.Faciara. In e omnia tertioe declinaticnis et tris his : Ador, marmor, w-quor, ebor, olor, femor,
neutri generis, ut: hoc monile. In t neutrum; hoc cor : el commune, hic et hac auctor, discolor, con-
gummi. In o finita omnia tertiae sunt declinationis, color; hic tt hwc memoret immemor; et omnja com-
sed diversi generis. E antecedente o mascuiina pro» paraliva or finita communis sunt generis, ut hic et
pria sunt, ut: Labeo, ganeo, aleo. I anlecedente o, hwc doctior, melior ; excepto uno, hic senior. In ur
quando sunt verbatia, feminina sunt, ut: oratio, unum secundoe [declinationis] invenitur : hic satur
actio, conjugatio, elc. G vel d preepositiso, sltnula* et facit satura feminino. Mastulina vero, hic astur,'
tur o in t in obliquis casibus, feminina sunt, ut: turtur, vultur. Commuoia, ut hic et hwc augur et
virgo, uligo, dulcedo, cupido, quod et masculinum n fur. Alia orania neutra sunt, ut guttur, stdphur, mur-
est, quando proprium est. Excipiuntur : hic, ordo, mur, jecur ; et tertiee decliiiationis. In as terminata
cardo, mango, margo, prwdo, cudo, spado ; et com- feminini sunt generis, ut hwc dignitas, pietas, exce-
munia, ut: homo, latro. Item : duo, ambo, octo, ptis, hic as, assis, mas, marit, vas, vadis ; et hoc vat
pondo communia [sunl]. El Juno et caro feminina vasis: et hoc fas et nefas et omnis generis nugas [Al.,
[suut]. Alia omnia masculina sunt, ut: stellio, Ci- pugax]; et omnia tertis declinalionis. Sed inve-
cero, carbo, sermo. In u neutra sunt et quart* de- niuntur propria primaedeclinationis, ut hic JEneat,
clinationis, ut : cornu, genu, gelu. Et sunt aptota in Lysias. Et tertite quoque [declinationis] patrise no-
singulari numero. mfna, hic Mycenas, Capenas, Arpinas. In es corre-
FR. Placet quod dicis, licet III [At., vi, seu vi, id1 ptam terminala, si naturaliter de mare et femina
est violenter]dicas. Sed consonantium regulas pande: significaiio potest esse, comraunia fiant [Al., fiunt.],
per te, me tacente et probante. — SAXO.Fiat. Ini ut hic et hwc hebet, id est, tardus. Sic leres, comes,
e neutra duo, ut: Lac, alec. ln d neulra, ul: quid,, dives, sospes, hospes, prwses, deses, obses, supfrstei,
(/Ui/d',aliud; quae nomina esse multis modis ratioi quadrupes, sonipes. Alia vero omnia, id est, quaj nul-
probat. In al, 275 s>Lalina, neutra sunt, ut: tri- lam naturalem communionem [Al., naturam con>>
«65 DIDASCALICA.- GRAMMATICA. 866
ut lepus leporis. Igitur quartoe declinationis femi-
munem] cum feminis habent, masculina sunt, ut sti- A
tantum sunt: anus, manus, porticus, tri-
pes, limes, fomes, cespes [meridies]; exceptis in ges nina heec vero a ver-
syllabam desinentibus, e in genitivo servantibus, ut bus, domus, nurus, socrus, quercus. Quee
hwc seges segetis, teges et abies : et omnia tertioe bis vel nominibus parlicipalibus [Ms., principalibus]
sunt dectinationis. Alia in es productam desinentia, veniunt, masculina sunt, et quartae declinationis: ut
si propria fiunt, masculina erunt, ulHercutes, Ulixes, hic status, hujus status, a sto ; hic ductus, a duco;
et uerres appellativum, cum porcum significat: et consulatus, a consule; tribunatus, a tribuno. Item
communia, ut hwres, locuples. Alia vero omnia fe- s vel x antecederitibus us masculina et quartee decli-
minii.a sunt: quoedam tertiee, ut c<rdes, strages, nationis sunt; ut Wsus, melus, sexus. Item penus, et
vulpes, apes; quaedamvero quintoe [declinationis], specus tam masculina quam feminina, et neutra. In-
ut facies, effigies,spes, res, fides : et omnia in es pu- venitur etiam secundoe, tertiae et quartoe declinatio-
rum finita quintoe sunt declinalionis, preeler quies, nis. Invenitur etiam in usu : [hic et hwc acus] et hoc
abies, paries: et omriia consonante proecedente ter- acus, hujus aceris, purgamentum frumenti. Pus et
tiae sunt declinationis, proeter, spes, fides, res. In is virus indeclinabilia sunt.
In x litteram, quacunque vocali vel consonante
[lerminata] omnia tertioe declinationis sunt: sed in
is, terminata, si n vel c ante is habent, vel si una B antecedente eam, omnia tertioe sunt declinationis,
syllaba supercrescunt in genilivo, omnia masculina sed diversorum generum. Ut tamenbreviterdicam,
sunt, ut hic panis, piscis; hic lapis lapidis: exce- omnia accidentia x littera finita, communia sunt, ut
-
ptis : hwc bipennis, et hwc cuspis, cassis cassidis, hic hic et hwc et hoc audax, aurifex, velox. Item appel
et hwc canis. Inveniuntur quoque pauca, licet his re- lativa ad ulrumque sexum hominum pertinentia
gulis non subjaceant, masculina, ut hic fustis, ensis, communia sunt, ut hic et hwc conjux, dux. Quae
postis, anguis, unguis,collis, follis.corbis, vectis, men- vero ad solos mares pertioent, masculina sunt, ut
sis, torquis, axis, orbis. Si fiunt vero adjectiva vel rex: et quee ad solas feminas, feminina sunt, ut pel-
derlvaliva vel ad homines solos perlinentia, semper tex. Propria masculina sunt, ut hic Ajax, Pollux.
communia fiunt, ut hic el hwc fortis, suavis, dulcis, Item quse una syllaba accrescunt in genitivo ma-
exsanguis, exanimis, civis, hostis, wdilis : alia 276 sculina Sunt, ut hic vertex, apex, [varix] latex, cor-
orania ferainina sunt, ut, hwc avis, classis , culis; tex, codex, pollex, calix, fornix, et reliqua. Femi-
et tertii ordiuis [id est, declinationis] cuncta. In os nina vero sunt haec, fornax, silex, ilex, carex, salix,
feminina tria, cos, dos,glos. Communia quinque, cu- radix, cornix, filex, merelrix, cicatrix, velox. Item
stos, sacerdos, bos, compos, impos. Neutra duo, os omnia verbalia feminina sunt, ut viclrix, genitrix,
oris, os ossis. Alia omnia masculina, mos, flos, ros, C nutrix [AL, nalrix, quod et masculinumest]. Item mo-
nepos, lepos : et tertioe declinationis omnia. Us tam nosyllaba omnia feminina sunt; ut pax, lex, pix,
multiptex est in generibus et declinationibus, ut nox [AL, nux], lux, arx, falx: excepto rex et hie
nnllatenus tibi, o France, sub angustia hujuS nostri grex, et hic et hwc dux. In t finitum unum invenitur
lusus ejus possira pandere diversitates. Nam trium neutrura, ut caput: et ex eo composita, sinciput, oc-
declinationum est, secundee, tertiee, et quartoe. Ge- cipui.
neris quoque masculini, ferainini et neutri, commu- Queenomina in duas desinunt consonantes, si sint
nis et omnis et epicceni. [Al., fiunt] accidentia, trium generum omnia, ut hic
FR. Pande tamen aliquas de eo regulas. [Nam] et hwc et hoc expers, prudens, inops, cwlebs, prin-
Pauca masculina, ut Mavors, Aruns.
saepe, dum solem non habemus, ad effugandas no- ceps, parens.
cturnas tenebras, laternis utimur. — SAXO.Ergo in Pauca feminina, ut Atems,cohors, adeps. Monosyllaba
us masculini generis propria vel appellativa, mobilia in duas desinentia consonantes maxime feminina
vel fixa, secundoesunt declinationis. Propria, ut Te- sunt, ut ars, fors, gens, mors, tens, frons, pars, sors,
rentius Terentii; Marcius Marcii. Mobilia, ut bonus scrobs, styps, trabs, urbs, puts. Exceptis : hic mons,
boni; sanctus sancti. Fixa. campus campi, hortus pons, fons, dens, Mars. In aus, feminina : laus,
horti, fumus fumi. Et tria feminina : hwc colus, al- fraus. In ws, masculinum, ut prws prwdis. Neu-
vus, humus : item feminina arborum nomina se- trum, ut ws wris. Vix tandem aliquando fenore me
cundaesunt [declinationis], hwc pirus, prunus, pinus, solvebam gravissimo.
fagus fagi, elc. Item neutra tria : hoc vutgus, virus, FR. Sed gratissimo. Quapropter ad numeros trans-
pelagus. Alia neutra in us finita omnia tertiee sunt eamus. — SAXO.Fiat.
declinationis, ut jus, juris: [thus], munus, pondus,
corpus, peclus. In us productum feminina, omnia 277 DE NUMERO.
tertiae sunt [declinationis], et una syllaba in genitivo FR. Numerus quid est? — SAXO.Dictionis forma,
accrescunt: ut salus salutis, tellus telturis ; u pro- discretio quantitatis [AL, distinctionis forma, quao-
Jucta in obliquis, excepto palus paludis, Venus titas discretionis].
Veneris; et uno [Edit., unum] omnis generis, ut FR. Numeri nominum quot sunt?—SAXO. Duo.
hic et hwc et hoc vetus veteris ; et paucis communis Singularis, ut homo. Pluralis, ut homines. Sed sin-
generis, ut hic et hwc ligus liguris ; grus gruis; sus gularis numerus finitus est; pluralis infinitus est.
tuit: et epiccenon, mus muris; et uno masculino, Cum dico homo, certum est, unum me significasse.
 »67 . B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. '«fi*
Cum homines dico, incertum est de qttot, nisi ad- A per, [et] solubilia dcbent esse in mtegras dictionear •
dam, decera, cenlum, mille, vel quotlibel : nara a sivc ex integris, sive ex corruptis componantur, 'uT
duobus ad innumerabiles extenditur significatio. respublica; ex duobus corruptis, ut, parricida, ei
FR. Quae dictiqnes habent nuineros?—SAXO.Quoe parente nomine, et cwdere verbo. JllaananimittM
personas halient: id cst, nomina, pronomina, verba, [Edit., magnanimus] si dico, a magno et animitati
pariicipia. Ul, vir, viri. Ego lego, noslcgimus. Hic csse compositum non polest esse, quia animitas [J/s.,
tegens, hi legentes. Ideo [autem] inflnita verba et im- nimitas] intelligibile non est r ideo necesse est ut a
pcrsonalia carent nuraero, quia non habcnt per- composito, id est magnanimo, sit derivatum inagna-*
sonas. nimilas.
FR. Nunquid adverbia non habent numeros ? — FR. Quot modis componuntur nomina? — SAXQ.
SAXO.Habenl : sed inler accidenlia adverbii nume- Quatuor. Ex duobus integris, ut jusjurandum. Ei
rus non ponitur : et indeclinabiles sunt numeri ad- duobus corruplis, ut parricida. Ex integro et corru-
verbiorum : et ad singularem el [ad] pluralem dictio- pto, ut inimicus. Ex corrupto et integro, ut efferus.
nera oequepbnitur, ut : ter feci, ter fecimus. FR. Cum quibus partibuscomponunturnomina?—
FR. Quid lum interest inler numerorum nomina SAXO.Cum omnibus proeter interjectionem. Cum no-
indeclinabijia et inter adverbia?—SAXO. Quod ad- B 1 mine [Edit., nominibus], ut paterfamilias. Cum prb-
verbia et singutaribus et pluralibus similiter jungun- nomine, ut illiusmodi. 278 Cum verbo, ut Lucifer.
tur. Ut : millies dixi, et millies diximus. Nomina Cum advcrbio, ut satisfactio. Cum participio, utp/e-
vero non rilsi pluralibus, ul, miile homines diximus. biscilum. Cum conjunctione, ut uterque. Cum pra?po-
FR. Sunliie aliqua noraina quoe una litteratura sitione, ut perfidus.
utrosque habcnt liumerqs? — SAXO.Sunt. Nam in FR. A quot dictionibus componuntur nomina? —
prima declinatione [genitivus etdativus singulares SAXO.A duabus, ut septentrio. A.tribus, ut inexpu-
[Ed., generis dalivi singularis] una voce cum nomi- gnabilis. Vel a cbmpluribus [Jlfs.,"ab amplioribus], ut
nalivo et vocalivo plurali proferuntur : ut hujus ct cujuscunquemodi.
Autc poetw, [ut hi et o poelw]. Et in om.nitus hoc FR, Quomodo declinantur cqmposita nqmina ? —
idem invenies declinationibus saipis^iine. In secunda: SAXO.Si ex nqrmnativo et obtiquo casu componun-
ut hujus docli et'/ii docli. Tertia, hwc cwdes, et hw tur, ea parte qua noniinativus casus est, declinantur
cwdes. Quarta, hic fluclus et hujus fluclus : hi et Iws [ham alter casus non declinatur], ui hic tribtinusple-
et o fluclus : us producta in omnibus liis casibus. bis, Imjus tribuniplebis, huic iribunoplebis; Si ex duo-
Quinta, ut, hwc res, et o res : hw et has et o res. In bus nominativis, utrinque declinanttir, ut hoc jusju-
"
pronominibus quoque et participiis invenies voco randum, hujusjurisjurandi, huic jurijurando. Sin ex
comraunia, iittWt, isti, ipsi, dativi singularis etnomi- duobus obfiquis componuntur, maiient, ind.eclinabi-
nativi pluralis. Iri participiis mobilia omiiia in eadcm lia, ut hujusmodi, istiusmodi, ejusmodi. Componun-
yoce habent femlnina in singuiari nominativo et ncu- tur quoque singularia cum pluralibus, ut orbis lerrw
tralia in plurali, wihwc victura femina, et hwc viclura et orbis terrarum. PossHnt tamen lioeceadem compo-
animalia. In verbis vero ritilla vbx est quae eadem sita eti^m sepafata esse, si iliversos accenlus his de-
possit csse in singulari numero etplurali. deris, ut res publica, vel si conjunctibnem interpo-
FR. Unde aliqua nomina, sicut in Donato legi sera- nas, ut tribunusque plebis.
pcr singuiafia sunt, et alia semper plufalia?—SAXO. FR. Accentus compositaefigurae qpjoinodqfrant? —
Natura, vet usu. Natura, iit propria, quaenaturaliter SAXO.Per qrones casus et per omnes composiliones
individua surit, ut Hector, Achilles; sol, luna, Ilalia, semper sub unb accentu proferuntur, utjusjurandum,
Sicilia. Usu, ut sanguis-, pulvis, tux, vita. Item quaei jurisjurandi, cujuscuxquemodi. Verte te, France, ad
ad pondus vel merisuram pcrlinent, singularia sunt, casus, quia de figuris habes quod quoesisti.
ut aurum, triticum, etc. Simiiiter nalura vel usui FR. Vertam, et laetus vertam, quia placitas mihi-
quaedam sunt semper pluralia : natura, ut Gemi/ii, met rationes protulisti de figuris.
•pisces, in coelo. i: .; nt
;i:-. Usu, .', arma, r .i."... Ka-
. . , r.:'nundinw,
Iil ,u . mwnia,
lendw. Nam per qmnia genera mvenies quaedara DE CASIBUS.
semper singularia, quaedaih semper pluralia, quae' Primo mihi explana unde casus dicatur SAXO.
, studio brevitatis n6bis preetermittenda esse reor. Casus utique a cadendo dicitur, quia ab hoc sensu
cadit in illum, vel ab hac terminatione cadit in illant.
DE FIGURIS.
FR. Scio sex esse cas«s; sed singulorum interpre
FR. Fiat ut vis, etsi non libens, tamen consentio. taliones velim pandere te, o Saxo. — SAXO.Bcne
Scd de figuris disputemus. Et prirao dic quid sil in- vis. Pnmus nqmraativus, quia per ipsura nominalio
ter figuratas dictiones et derivativas? — SAXO.Quod1 fit. Iste dicitur et rectus, quia primus a natura na-
figurataedictiones aut simpliccs sunt, ut magnus; autt scitur, et ab eo facta inflexione nascuntur alii. Deinde
compbsitoe,ut mdgnanimus. Derivalivaeautem a sim- genilivus, quia per ipsum genus significamus, ut genus
plici nomine derivantur, ut a pio pictas;"aut a com- est Priami Hector. Iste quoquc appellatur possessi-
posilo, ut a magnanimo magnanimitas, qax decom- vus, eo quod possessionem semper per ipsurii signi-
posita dicuntur. Composita [enim] inlelligibilia sem- licamus, ut, Priami regnum. Post hunc dativus est,
869 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 870
et
qui a dando dicitur, significans aliquid pos dare, A, nominativo] ablalivus in a [longam] desinunt. Ut
ut, do tibi illgm rem; qui et mandativus [Ms., cora- hic poeta.; genitivo, hujuspoetw; dativo, huicpoetw;
mendativus] dicitur, ut, commendo homini illam hunc poetam; o poeta, ab hoc poetd. Nominativus et
vem. Quarto loco est accusativus, qui et causativus, vocativus pluralis in w [diphthongon]. Genilivus in
ut, accuso hominem. Tum vocativus, qui et salutati- arum. [Accusativus in as.] Dativus et ablativus in
vus vocatur [Ms., salutatorius dicitur], ut o JEnea, ts (nisi sit discernendi generis causa,'ut deabus, fi-
et salve JEnea! Novissime ablativus ponilur, qui et liabus, natabus, equabus)hi poetw, horum poetarum,
comparativus, significans aliquid absumi vel compa- his poetis, hos poetas, o poetw, ab his poetis.
rari: ut, anfero ab Hectore gladium; et, fortior He- Secuudaedeclinationis genitivus in i desinit. Dati-
clore Achillesest. vus el ablativus in o productam. Accusativusin um,
FR. Ordinem quoque, cur sic positi sint, profer. — nisi sint neutra, quorum accusalivus ubique sequi-
SAXO.Nominativus primum sibi locitm usurpat, quia tur suum norainativum, seu in singulari numero,
priraum natura hunc protulit. Genitivus secundum, seu in plurali. Vocalivus similis esl nominativo in
quia naturale vinculum generis possedit, omnesque illis omnibus [Ms., nominibus] quae in m vel r de-
obliquos generat. Dalivus tertium, quia magis amicis " sinunt; si vero in ius noraina desinunt propria, vo-
convenit. Accusativus quartum, quia ad inimicos cativus in i, ut Virgilius, Virgili [Unit]. Si [aulera]
seepiusprofertur. Deinde vocativus, quia imperfectior nominativus in us, vocativus in e desinit : ut hic
est aliis sensu : et ad secundam solummodopertine* magnus, magni, magno, magnum, o magne, a magno.
personam, dum alii casus ad omnes personas jun- Nominativus et vocativus plurales, nisi in neutro,
gunlur, ut, ego homo sum, tu homo es, ille homo est. per t finiuntur. Genilivus in orunt [Ms., in rum],
Mei, tui, illius hominis est. Mihi, tibi, illi homini da. Dativuset ablalivus in is, accusativus in os. Hi ma-
Me, te, illum hominemaccuso. A me, a te, ab illo ho- gni, magnorum, magnis, magnos, o magni, a magnis.
mine hoc protuli. Solus vocalivus dicit : o homo veni. Terlioe dcclinationis genitivus in is. Dativus in t.
Sed ablativus, qui novissime repertus est, novissime Accusativus inem ; in paucis in im, ut, turrim, si-
ponitur. iim [resftm, puppim]: vocativus srailis est nomina-
FR. Num omnia nomina per omnes casus decli- tivo. Ablalivus in quibusdain per e correptam, ut: a
nari possunt? —SAXO.Non possunt, quia sunt no- patre : in quibusdam per t; ut, Tiberi [Ed., Liberi].
mina quoe nominalivum solum habent, et dicuritur In quibusdam per e et i, ut, a feliceet felici. Hic rex,
aptota, ut fas, git, pus, ir. Sunt quae nominativum regis, regi, regem,rex, a rege. Nominalivus et accusati-
non habent, ut, Jovis, Jovi, Jovem, d Jove. Stint alia „ vus [et vocativus] plurales inesproductam, In paucis
in quibus tres tantum obliqui inveniuntur; frugi, acctisativus [F., nominativus] in is, ut turris. Geni-
frugem, a fruge. Alia, in qujbUs duo, ut vicem, a tivus in um, in quibusdam in ium, ut turrium. Dati-
vice. Alia, in quibus unus, ut sponfe, cwpe. vus et ablativus in bus, ut, hi reges, regum,\regibus,
FR. Quot formoecasuales sural?— SAXO.Sex sunt reges, o reges, a regibus.
nomina monoplota, quoe una terminalione pro omni Quartoe declinationis genitivus singularis in us
casu funguntur, ut gummi, nequam. Sub qua regula productam. Dativus in ui. Accusalivus in um. Voca-
sunt etiam nomina litterarum et numerorura a qua- tivus similis est nqminativo. Ablativus' in u produc-
tuor usque ad centum. Diptota sunt, quoe duos casus tam. Ut, hic senatus, hujus senatus, huic senatui,
diversos habent, ut sors, a sorte : vel omnes duabus hunc senatum, o senatus, ab hoc senatu. Nominatj-
tantum diversitatibus discretos, ut cornu omnes ca- yus et accusativus et vocativus [plurales] in us pro-
siis habet in brevem [Ms., habent, tres in brevem u, ductam. Genitivus in uum. Dativus et ablalivus in
et tres in longurau]. Alia triptota, qualia sunt neutra bus, ut, /it senatus, horum senatuum, senqtibus, se-
in secunda declinatione, quoetres diversitates 279 natus, o senatus, a senalibus.
Casuumhabent, ut templum,lempli, lemplo, et omnia Quintoedeclinationis genitivus et dativus singula-
rieutra pluralia per omnes declinaliones, sidera, si-: D ris in ei divisas. Accusativus in cm. Vocativus simi-
derum, sideribus. Aiia letraptola, qualia sunt omnia lis est nominativo. Ablativus in e profertur [Ms., in
in r [Ms., er] desihentia securidae declinationis, ut e productam]. Ut, hwc res, hujus rei, rei, rem, res,
puer, pueri, puero, puerum. Alia pentaplota, qualia a re. Nominativus el accusativus et vocativus plu-
sunt masculina sectindaedeclinationis in us finila, ut rales in es. Genitivus in«m [Ms., in rum]. Dativus et -
doctus, docti, doclo, doctum, docte. Hexaptota sunt, ablativus in bus: ul hw res, rerum, rebus, res, o res, a
quoesex diversos habent casus, ut est: unus, unius, rebus. Num, France, adhuc sal habes de nomine?
uni, unum, une, ab uno. FR. Sat habuissem, Saxo, si non ciniphes quae
FR. Ne sit tibi onerosum singulorum casuum ter- sunl in domo magistri aures mihi quoestiunculissuis
minationcs per omnes quinque declinationes mihi implessent. Tarnen si placet transeamusadalia. Illas
exponcre. — SAXO.Longiorem me facis multis injer- quoque modo exculiam. Tu transi quo velis, sequar
rogationibus. te quo vadis.
FR. Quid si utiliorem in necessariis regulis? — DE PRONOMINE.
SAXO.Primoe declinationis genitivus et dativus in w FR. Pronomen quid esl? — SAXO.Pars orationis
diphlhongon : accusativus in am. Vocativus [similis cum casu positum [Ms., posita] nominis vice, ne
87| B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VII. 87»
siepius iteratum nomen fastidium faciat [Ms., face- A. jj ce, illice, quoJ per apocopcn profertur illic, ultima
ret] audienti vel legenti : et finitas recipit personas. [syllaba] circumflexa.
FR. Pronomiui quot accidunt [Ms., accedunt] ? DE NUMERO.
— SAXO.Sex : Species, persona, genus, numerus,
FR. Numeri pronominum quotsunt?—SAXO.DUO.
figura, casus.
sunt? — SA- Singularis, ut isfe. Pluralis, ul isti.
280 FR- Species pronominum quot Suntetnumero communia, ut sui, sibi, se, a si,
xo. Duoe.Quia sunt pronominaaut privaliva, autde-
rivativa. quoenominativo carent, quia si esset hi vel st nomi-
dubitationem fecisset inter hi aliud prono-
FR. Primitiva quot sunt? — SAXO.Octo. Ego, tu, nativus,
is. men, et st conjuctionem a. Vel quia transitio vel
sui, ille, ipse, iste, hic,
personee in nomine non potest esse,
FR. Derivativa quot sunl? — SAXO.SepSem. Meus, reciprocatio sui semper habet: Reciprocatio, ut, sui memi-
vestras. quod
tuut, suus, noster,vester,noslras, nit. Transitio, ut, suo servo loquitur.
FR Unde hcec [pronoroina] derivantur? — SAXO.
A genitivis primitlvorum. A mei ineus, a fui tuus : DE CASIBUS.
a tui suus : a nostrum noster et nostras : a vestrum FR. Casus pronominum profer. — SAXO.Casus
vester et vestras. Haec sunt quindecim pronomina *» J pronominura sunt ul nominum, nisi quod prima per-
in quibus nulla dubitatio est. sor.a et terlia plus quinque casibus habere non pos-
FR. Personee pronominum quot sunt? — SAXO. sunt, quia vocativus in eis fieri non
potest, qui pro-
Tres. Sed priina persona et secunda singulas habent prius est secundoepersonae, 281 excepto meus pos-
voces, quia proesentes seraper sunt inter se, ut: e<jo, sessivum [Ms.,possessivo], quod mi facit vocativum,
tu. Tertia vero sex habet voces, quia tertiarum per- duas breves e e in [unam] t longam euphonioecausa
• sonaruin plurimoe sunt diversitales, ut, sut, ille, convertens.
Cujus pluralis quoque vocativum habet:
ipse, iste,hic,is. Et tertia persona modo praesensest, o noster.
ut iste ; modo absens, ut ille. FR. Quot formx casuales fiunt in pronominibus ?
DE GENERIBUSPRONOMINUM. — SAXO.Sunt pronomina monoptola, ut eccum, el-
FR. Genera pronominum quot sunt?—SAxo.Quin- lum, mecum, tecum. Alia triptota, ut s«i, sibi, se,
suum [EJit., mecum, tecum, secum].
que. Masculinum, ut, hic; feraininum, ut, hwc; meum, luum,
neulrum, ut, hoc; commune, ut, nostras, vestras; • AJiatelraptota, tuus, suus, illud, istud. Alia pentapto-
trium generum, ut ego, tu. Et omnia pronomina ne- ta, ille, ipse, iste. Nam sexlaptota non inveniuntur
cesse est tria genera habere, vel in una voce confu- pronomina.
C FR. Dum pronomina casus habent et numeros,
sa, ut, ego, tu; vel in diversis distijicta termina-
tionibus, ut meus, mea, meum. Quia pro uniuscujus- necesse est eos habere et declinationes, quarum re-
gulas ut edisseras flagjto. — SAXO. Improbus es
que reipropriis accipiunlur noininibus[pronomina].
scrutator.
DE FIGURIS. FR. Quin [Jlfs., Quia] tu tenax es largitor.—
FR. Figuram pronominum dic. — SAXO.Sunt SAXO. Quatuorsuntdeclinationes pronominum.Prima
pronomina simplicia, ut iste, hic. Sunt composita, est quoe in tribus primitivorum personis cernitur,
ut tsfic, quod ex iste et hic componitur. Idem com- cujus genitivus et dativus in t, accusativus et abla-
ponilur ex ts pronomine et demum proverbio; et tivus in e produclam, ut, ego, mei, mihi, me, a me.
est numero comraune, ut idem vir et idem viri: in Tu, lui, tibi, te, a te. Sui, sibi, se, a se. Primoe et
raasculino t producta, in neutro t correpta : el ejus secundoepersonoeplurales, norainalivum et accusa-
feminiuum eadem. Geminatur quoque ejus compo- tivum in os; genitivum in um vel in t; dativum et
silioinneutro, et dicilur idem tdem [Ms., identidem], ablalivum in is; ut nos, nottrum vel nosfrt, nobit,
id est, idem et idem. nos, a nobis. Simijiter et vo». Tertia persona non
Coraponuntur pionomina cumadverbiis, ut eccum, habel nominalivum, et per cocteroscasus communis
id est, ccce eum! ellum, ecce illum. Et cum proepo- u est numeri, YAest sui.
silione, sed per anastrophen, ut mecum,tecum,secum; FR. Unde personoe intelliguntur pronominum ?
et cum nomine, ut hujusmodi, isliusmodi. — SAXO.In primis syllabis : in extremis casus et
FR. Unde est illa compositio : egometet hujusce ? numeri. Secunda declinalio est in reliquis quinque
— SAXO.Non esl Compositio, sed paragoge, id esl, primitivis, quorum genitivus in ius, dativus in
i,
adjectio syllabee. Et suntquatuor ejusmodi adjectio- desinit per tria genera : praeter huic solum, ne hui
'nes, mef, ce, te, pte, ut, egomet,tute, meaple, hujus- interjectio puteluf. Accusativus autem et ablativus
a Cod. ms. S. Emmeraini bic ita pergit, etfinitt a se vel ab alia non
indiget nominalivo casu, sedeo
hunc articulum : t Idco, quia quoties hoc pronomeni cui solet jungi verbum quod actum demonstrat, id
ponitur, ostcndit lertiam personam vel ipsain ageres est, geniiivo, vel dalivo, vel accusativo, vel ablati-
simul el pali a se, ut: pwnitet illum sui,invidel sibi, vo, quos el habet hoc pronomen. Ipsum enim verr
accusat se. Vel et ipsam agere el aliam extrinsecus> bura agentis personae in se nominativum habet. Stt
in eam, ut : rognf uf sui causa facias; petit ut sibii enim dico : Rogat te ut ad se venias,sinedubromlei-
concedas ; ptecalur\ul se cuslodias. Quod cum fit, ligis in eo quod dixi, rogat, simul et ille, qul.«tt
id est, quando eadem persona et agit et palitur, velI nominalivus. •
873 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 87*

singularis, et omnes casus plurales in masculino ct A — inquisitiones verbi. Tu te ad responsiones para.

neutro secundae declinationis, nominum terminatio- SAXO.Faciam.
nes servat; in feminino [vero] primce. Ut ille, il- DE VERBO.
lius, illi, iltum, ab illo. Et pluraliter : Illi, illorum, FR. Primo omnium verbi definitionem dic mihi.
illit, itlos, ab illis. Illa, illius, illi, illam, ab illa. [Et — SAXO.Magis interrogemus magistrum, quoe sit
pluraliter] Illw, itlarum, illis, illas, ab illis. Illud, verbi definitio secundum pbilosophiam.
illius, illi, illud, ab illo. [Et pluraliter] Itla, itlorum, Dis. An habet, magister, juxta philosophiae ra-
illis, illa, ab illis. Sic et reliqua quatuor declinan- tionem hocc tam principalis pars definilionem pro-
tur; nisi hic et hwc et hoc, [quod] c per omnes priam, veluti nomen [liabet]? MAG.Habet sublilem
singulares casus assumit, proetergenitivum. definitionem et nobilem, et est hujusmodi: Verbum
Tertia declinatio est pronominum in quinque de- est vox significativa secundum placilum, cura tem-
rivativis, quae secundum regulara nominum mo- pore, definitum aliquid significans etaccidens [Edit.,
biiium in utroque numero declinantur : in mascu- accedens].
linoetneutro secundam,infemininoprimam sequens Drs. Expone, pater, hanc nobis definitionem. —
declinationem. Et sunt baec : meus, tuus, suus, MAG.Dum dico, lego, actum significo legenlis :
** quem actum alia Groecus significal voce; et ideo
noster, vester.
Quarta declinatio est communiura : et declinan- verbum secundum placitum est : lempusque attra-
tur sicut in duobus reliquis, quee sequuntur tertiae hit. Definitum, id est, certum aliquid significat:
declinationis nomina. Ut, hic et hwc nostras, ve- et accidens; accidit enim aclio vel passio homini.
ttras : et hoc nostrate, vestrate; nostratis, vestra- Sed vestramvos intrate disputationem; hoecalias.—
tis ». Dis. Fiatut jubes.
[ (Ex ms.) FR. Quare non declinantur haec pro- FR. Profer, Saxo, proprietatem verbi. — SAXO.
noroina : Eccum, eccam : ellum, ellam ? — SAXO. Verbum est pars orationis cum temporibus et
Quia ex obliquo et indeclinabili parte componuntur.] modis, sine casu, agendi vel patiendi significa-
Ecce habes quaevi extorsisti. tivum.
FR. Melius est vi extorquere, quam non habere. FR. Si verba actum vel passionem significant,
— SAXO.Non ideo quod
Dic tamen de o, qui vocativo casui in nominibus et unde dicuntur neutra ?
actum vel passionera [non] significent [Edit., ne
pronominibus et participiis jungitur; est pronoraen,
an non? — SAXO.Non est pronomen, sed adver- significent], sed ideo quia unum horum signifi-
bium vocandi vel optandi; ejusdem significationis cant. Nam activa in nostro actu alterius passionem
dum dicis, heus juvenis , et o juvenis. Et nulli alii significant, [ sicut et passiva in nostra passione
actum alterius significant]. Nam dum dico : amo le,
personoepotest jungi, nisi secundae.
patiaris [Ms., pateris] actum meum, id est, quod
FR. Memor esto, dixisse te quindecim pronomina amo le. Et dum dico : amor a
te, patior ego actum
esse. Sed quid est quod Donatus intcr pronomina
tuum, id est, quod tu amas me. Neulra vero unifor-
posuit, quis, qualis, talis, quot, tot, quolus, totus, miter signiflcant, vel agentem;ut ambuto, curro,
[quantus, tantus]t — SAXO.Memini me dixisse prandeo; vel patientem, ut ardeo, veneo,
vapulo.
quindecim esse pronomina, in quibus nulla dubitatio Sed et casibus non egent, quibus activa vel
esset. De istis enim quae ponis, dubitatio est an passiva
egent. Nam acliva accusativo casui junguntur, ut
sint pronomina, an nomina. Priscianus Latinee elo- amo te; et genitivo, ut memor sum lui; et da-
saepe
quentiae decus nomina interrogativa vel relativa vel tivo, ut dico tibi. Passiva ablativo ut
redditiva ea omnino [Ms., nomina] dicit, et prono- umor a te. Neutra absoluta sunt et junguntur,
per se [plenum]
mina negat esse posse, quia finitas personas non sensum
significant, ut vivo,spiro, pergo.
habent, quod proprium est pronominis cum casu FR. Verbo quot accidunt? — SAXO.Septem. Si-
juncti: sicut et alia novera nomina mobilia quidam gnificatio, quae et genus dicitur, tempus, modus,
errore seducti pronomina dicunt esse, quia pronomi- p
species, figura, persona, numerus.
num declinationem habent, id est, unus, ullus, nul- Significatio verborum proprie in actione vel in
lus, solus, totus, alius, alter, uter, neuter: quos passione est, quoe secundum analogiam duabus ler-
niultaelectionis ratio revincit. minantur litteris, o et r. In o activa et neutralia. In
282 An meus, luus, suus, nomina dicenda sunt; r passiva, deponentia et communia. El hoecsunt ge-
quia per omnes casus nominum sequuntur declina- »era verborum quinque.
tionem? Quantum ad puerilem nostram disputa- Activa sunt, quae semper actum significant, ut,
tionem pertinere visum est, de pronomine habes amo te. [Passiva sunt, quee semper passionem si-
sufficienter. Sed totum te transfer ad verbum. gnificant, ut, amor a te] : lamen si quis altius con-
FR. Placet quod habeo, licet plus indiguissem. sideret et in activis verbis passionem, et in passivis
Attamen totum me, ut suades, transferam ad actionem, sicut supra diximus, inveniet. Neutra
» Cod. ms. : < Quarta declinatio est in duobus re- nostras, ethoc nostrate, noslratis. Similiter et ve-
liquis, quoesequuntur et declinantur, sicut commu- ttrat.
nia nomina tertise declinationis; ut, hic et hwc
PATROL. CI. 28
875 B- F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 876
uniformiter semper profernntur, id est, aut actum A j teritum el futurura. Quamvis itaque praesenstempus
solum, aut passionera solum significant. Actura, ut, instabili motu naturaliter exsolvatur [ Ms., volva-
manduco, curro [Ms., ambulo] : passionem, ut, va- tur], et pars ejus jam praetereat, parsque sequatur,
puloatc, [veneo a te]. Sunt quoque neutralia in- tamen ad ordinationem [ Edit., ornalionera] dive-f-
trinsecus in scipsis habenlia passionem, et non ab sorura gestorum tempora dividinvus.
alio cxtrinsecus, ut, rubeo, ferveo, caleo, wgroto, FR. Num in omnibus modis omnia tempora inve-
ruo. Deponenlia quoquc unam semper habent signi- niuntur ? — SAXO.Nequaquam. Nam imperativus
ficationem, autactivam, ut, sequor te,prwstolor le : naturali necessitate non habet praeteritum. Quia ea
vel sine adjectione casus.ut, luctor, loquor: autpas- sola imperamus quae in praesenti sunt vel in futuro.
sivam,ut, nascor a te, patior a te, mereor a te. C.ctcrum indicativus et subjunctivus per omnia tem-
Communia duas habent in una voce significationes pora currunt. Optativus quoque et infinitivus, licet
agentis ct palientis, ut, osculor te, osculor a te. confusa voce, in quibusdam tamen omnia babent
Fu. Quot modis declinantur verba. — SAXO.DUO- tempora, ut utinam legerem nunc el heri; et utinam
bus modis. Nam neutra activorum, deponentia et legissem ante, anle, el anfe quinquaginta annos. ltem
communia passivorum regulam in declinatione maxi- legere me volo et volebam: et legisse me volui et
mc seuuunlur. Sunt proeterea neutra passiva, quae • volueram,
in prxlcrito perfecto et plusquamperfecto passivi FR. An in omnibus verbis hoec quinaria tempo-
declinationemhabent. Et sunt hoec sola : Audee, au- rura divisio invenitur? — SAXO.Non. Quia sunt
sus sum. [Gaudeo, gatitsus sum. Soleo, solitus sum]. verba quae rationem tempqrum non servant, ut in-
Futo, fisus sum. Fio, factus sum : et si qua ex his choativa verba in omni praeterho perfeclo et plus-
componuntur. Sunt alia passivo neutra superiori- quamperfecto deficiunt. Item omnia impersonalia,
bus contr.iria ; Compereor, mereor, divertor; faciunt quae a se nascunlur, in futuro inlinitivi deficiunt,
enim practeritum, compeiti, merut, diferft. ut prentfere,pcenitidsse; et pleraque neutra.in ftituro
283 ^R- Nunquid certas habent semper vcrba infinitivi deficiunt, ut horrea, horrete, horruisse.
significationes? — SAXO.Ncquaquam semper cer- Nain pwnitum ire non dicimus, etc.
tas. Sed alia sunt quoe una voce vel conjugatione Sunt quoque verba quae proeleritum tempus non
diversas habent significationes, ut colo , pro diligo, habent, nisi ex aliis sumantur [ Ms.ysumatur ] ver-
et habito, et aro accipitur. Commitlo, pro credo et' bis. ut percutio, percussi: ferio non habel proeleri-
commendo.Condo, pro wdifico et celo. Gratulor pro1 tum, nisi dicas, peraisst. Sic sfafuo, statui; sisto,
gaudeo et gratias ago ponitur. Sunt alia quae cum _ sfafnt; sustollo , sustuli; et suffero, sustuli; tollo ,
conjtigatione mutant significalionem.Haecin secunda tuli; et fero, fers, fert, tuli facil; iusanio, insanivi,
persona discernitur : ut mando, mandat, a man- cl fureo insanivi; eerno, crevi, et cresco, crevi facit.
dando ; mando , mandis, a manduco , [ Ms., man- Item quoque inchoaliva et medilativa non soiura in
dendo ]; fundo, fnndas, a fundando; fundo, fundis, prrcterito, sed etiara in fuluro infinilivi deficiunt:
a fundendo ; voto, volas, a^landa; volo, vis, a vo- tepescere, parturire. Ilcm verbis in or desinentibus
luntate [Ms., volendo]. Sero, serai, seravi; sero, se- desunt lempora proeterita perfecta [ et plusquara-
ris, sevi; lego , legas ; et lego, legis ; dico ,. dicas ,> perfectum] et futurum conjunctivi [ Ms., subjun-
brevis di; dico, dicis, longa dt; appello et competlo, ctivi], sed per participia [Ms., participium] [ prae-
compellas, id est, clanio, acclamo ; appello, appel- teriti teraporis] ct verbum substantivum sum decli-
lis, id est, applico; repello, compelto,id cst, cogo. nanltir, ut amatus sum , amatus fueram , amatus
HKC,France, de varia verborum signiQcationedicla1 ero , etc
suflicianl; nunc ad tcmpora curro [ Ms., curre ]. DE MODIS VERBORUM.
Fn. Fiat. Primo dic mihi, unde diclura sit lem- FR. Modi verborum quid [AL, qui ef quot] sunl?
pus ? — SAXO.A temperamenlo. Quia omnia mor- — SAXO.Modi sunt diversa; inclinaiiones | Ms., de-
talia tcmpus habent. j) clinaliones] animi, varios ejus affectus demonstran-
Fn. Tcmpora quot sunt? — SAXO.Tria secun- tes. Et sunt quinque : indicativus, qui et definitivus,
dum uaturam : proeleritum , ut legi; praeseiis, ut1 quo indicamus vel definimus quid agatur vel patia-
lego ; ct futiuum, ut legam. Quadam lainen neces- tur a nobis a ; qui ideo primus ponitur, quia perfe-
silale proeterilum tempus in tres dividilur distan- ctus est pcrsonis et temporibus . et alii rnodi ex co
tias ; quia quoedam sunt quae multo ante dicimus5 regulam sumunt. Vel quod ex eo parlicipia vel no-
transacta , ut tegeram. Aliquando quoedam quae B mina vel verba derivantur ; ut a duco, ducens : a
panlo ante, ut legi heri. Quaedaminchoala [ Al., in- duxi ductus, et dux : a ferveo, fervens, fervesco,
choativa] sunt, sed nondum perfecta, ut legebam. fervor.
Et iJeo quinque tempora annumerabiraus iu verbis. 234 Iritperalivus est, quo imperamus aliis, ut
FR. Quod borum lerapus [ Ms., teroporum] in1 faciant vel patiantur. Et est per se absolutus, nec
wrbis principalem inler caelera tenet locum ? — [ per se ] alterius indiget partis ad significandum;
SAXO.Praesens, quia in ipso sumus, dum loquimurr et ideo secundum tenet locura in modis. Et hoc
de praeterito et futuro. Et a prasenti ducunlur proe- oranles saepissimeutimur; ut:
» Soloccophanesindulgenda saeculiilli. BASNAG.
 877 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 878
Musa,niihi causasmemora... A as; merso, as; nexo, as; et fiunt [ Ms., sunt] sem-
Deinde optativus, per quem optamus. Qui ideo ter- per neutra [ sicut et] inchoativa.
tius in ordine ponitur, quia inferior est qui optat Meditaliva in urio desinunt et quartoe [ tantum
quam qui imperat; et adverbio optandi indiget ad (Ms. om. tantum)] conjugationis sunt; ut, leclurio,
.coinplendum senstim, ul, utinnm legerem. is ; esurio, is , quod ab edo derivatur.
Quarlo loco subjunctivus ponitur et jure. Eget Sunt aliae quoque species derivativorum ; ut, a
cnim non modo adverbio vel conjunctione, verum video, viso, id est cupio videre; a facio, facesso ; a
etiam allcro verbo, ut perfectum significet sen- capio, capesso; a lacero, lacesso; ab arceo, arcesso;
sum. Unde et subjunctivus dioilur; ut Virgilius ab acceo, accesso. Quaefrequentativa non esse con»
( Eclog. ni, 77 ] : jugalio ostendit. Sunt quoque alia per diminulionem
Cumfaciamvitula[Afs.,vitulam],pro frugibirsipse derivativa [ Ms., derivata ], ut a sorbeo, sorbillo ;
[venilo. a garrio, garrulo ; a calvo, calvillo. Item a nomini-
Et omnibus aliis modis sociari potest; ut dum le- bus derivativa fiiint; ut, a patre, patrisso ; a grwco,
gerem, scripsi : et, dum legam, scribe; et, dum le- groecisso.lmpersonalia quoque pene omnia ab acti-
gerem, utinam scriberem. vis [ £dt'f., adjectivis J vel neutralibus derivativa
Inftnitivus est, qui el personis et nymeris deficit, B sunt; ut, a lego, lcgitur ; a sfo, stalur. Inveniuntur
et eget uno ex supradictis quatuor moJis, ut ple- quoque et ab adverbiis verba derivari; ut a peren-
nuro aliquid significet, ut, legere propero, legere die, perendino ; et a cras, procrastino; et ab intus,
propera, ulinam legereproperarem, cum legere pro- inlro intras, [intravi].
perarem. 285 DE FIGURIS VERBORUM.
Impersonale verbum a neutris activae significa- FR. Figuratas verborum compositiones, precor,
tionis vel ab activis nascitur, ut currilur, vivitur, — SAXO.Sunt verba simplicia, ut cupi»,
legitur, amatur. Et per omnes modos et personas et expone.
taceo. Et [sunt] coniposita, [ut] concupio, conticeo.
tempora et numeros, junctis pronominibus rite de-
clinantur [ Ms. declinatur] : currilur a me, ate,ab Sunt et decomposita, id est, a composilis derivata
illo; currilur a nobis, a vobis, ab iltis. Preeterilo im- et [Edit., derivativa], ut concupisco, conlicesco. Sunt
Praeterilo le- ex tribus partibus composila, ut perterrifico.
perfeclo, legebatur[a me]. perfecto,
etum est [vel lectum fuit a me]. Praeterito plusquam- Sant ct quaemutant in compositione conjugationera,
lectum erat. Sic ut: do, das, facit reddo, iredtdis;facio, facis, ampli-
perfecto, Futurum, legetur [a me].
et per alios modos. fico, ampliftcas. Sunt composita, quorum simplicia
in usu non sunt, ut offendo, aspicio, aperio, refra-
FR. Quid est intcr impersonale et infinitivum? —' [J
Fenda, [enim], et spicio, etperio, et fragor non
SAXO.[Quod] infraitiva [voluntariis] verbis jungun- gor.
volo. ut repcri. Sunt quoe genus mutant in compositione :
tur; ut: legere lmpersonalia proiiomiiiibus;
a me. Sperno, spernis, activum; aspernor, aspernaris, de-
legilur neutrum; assintior, deponens.]
FR. Quot forraae sunt lmpersonalium ? — SAXO. po;iens. [Sentio,
— Quatuor. Aut in tur, aut in af, aut in it, aut in Sedeo,sedes,neutrum; insidior, insidiaris, deponens;
obs.deovero et adsideoactiva sunt. Eo et facio neu-
et exeunt: ut, sfafur, restat, conlingil, pudet. Sed
tra sunt; adeo, subeo, perficio, conficio, et ex eis
quoe in e/ exeunl, alia a verbis veniunt, ut miseret.
coraposita activa sunt; faciunt [enkn] adeor, subeor,
Alia a se oriuntur, ut pudef, pwnitet, decet.
— perficior, conficior. Ex facio quoque neutro, versifi-
FR. Quoe sunt supina et parlicipialia ? SAXO.
voces ut: cor, versificaris, el gralificor, gratificaris, deponen-
Quiuque sunt ejusmodi ; legendi, legendo, tia nascuntur. Complecto,activum;
teclu. Priscianus oninino amplector, de-
legendum, lectum, Quas
et ponens. Componuntur verba cum nominibus, ut-ab
nomina vult esse, quia temporibus carent, per-
et amplo et facio, amplifico,ex quo parlicipium ampli-
sonasnon discernunt, preepositionibusseparalis ficans: et cum altero verbo, ut calefaeio, id
est,
junguntur ; ut, ad legendumvado, vel legendovenio. tfcalere facio; vel cum adverbio, ut, benedico; vel
FR. Intenlus sum de specierum ratione audire cum tit indico, subeo. Sed praepositio-
prxpositione,
maxime, quia hoc accidens verbi Donatus dimisit. nibus per compositionem
-— SAXO.Non dimisit, sed in formis attigit. Nara junguntur semper sicut
nominativo casu [Edit., casui], ctijus vim ubique
species verboiiun du;c sunt: una principalis, quam obtinent verba per omnes personas, ut,
Douatus perfcclara formam nominat; ut, lego. Al- facio ego,
facis tu, facit ille, nisi imperaliva secundaepersonte,
tera derivativa, quam ille meditativam , frequenta-
tivam , vcl [Jl/s., et] inchoalivam dicere voluit; ut, [quae]vocativuin [Ed., vocem] adsciscunt, ut scribe,
Virgili : lege, Terenti.
a lego, lecturio et lectito. Et a ferveo, ferveco. Et
hoec, id est inchoativa, semper in sco desinunt et DE CONJUGATIONEVERBORUM.
tertiae sunt conjugationis ; ut, culesco, calescis; FR. Ecce de figuris habeo. Sed conjugationum di-
vesperasco, vesperascis. Et preeteritum non habent stanlias dio mihi. Et primum, unde dicta sil con-
tempus, nec participia futuri lemporis. jugatio, expone. — SAXO. Conjogalio dicta est quod
Frequentativaprimoesunt conjugationis,ut in tito, in unam declinationis rationem plurima conjungi
vel te, vel so, vel xo desinunt; ut, leclilo, as; dicio, verba. *
879 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS VII. 880
FR. Conjugalionesquot sunt? — SAXO.Apud Grae- A optativo coramunia. llem optativi, futurura et sub-
cos decem [Jlfs., decim, non male, sed anlique; unde junctativi [Ms., subjunclivum] preesens : Amem, et,
undecim]. Apud Latinos quatuor. Et corura quoein et, emus, etis, ent. Secundum tertiae conjugationis
o prima persona desinit,' sed secunda in as finitur, proesens et indicativi futurum, primae et secundoeet
ul amo,amas, sto,stas,haec prima dicitur. Et secunda quartoe in eo desinenlis, et subjunctativi praeterilum
in es, ut moneo, mones. Tertia in is brevem, ut tego, perfectum et fulurum, nisi iu tertia persona plurali,
legis. Quarta in ts longum [Ms., longam], ut munio, u mutant in t, ut lego, legis, legil, legimus, legitis,
munis. Eorum verborum, qttac in or prima persona legunt; amabo,is,it, imus, itis, unt; docebo, bis, bil,
finilur, et in aris secunda, priuia est conjugatio, ul bimus, bitis, bunt. Subjunclativi proeterilum perfe»
amor, amaris, criminor, criminaris, luclor, luclaris. ctura : Amaverim,is, it, imus, itis, int. Item : Ama-
Secunda in eris producta penultima [AL, pene ul- vero, is, it, imus, itis, int. Et quartee : Ibo, ibis, ibit,
tima], ut doceor, doceris, reor, reris. Tertia in erit ibimus, ibitis, ibunt. Horum autem omnium verbo-
correpta penultima, legor, leg;ris, sequor, sequeris, rum, quae bina [AL, trina] distinclione a secunda
Quarta in tris producta penultima, munior, muniris, persona declinantur, prima persona aut in o, aut in
molior, moliris. am, aut in em, aut in im desinit.
FR. Num singula verba certas habent conjugatio- *» FR. Quoroodoprapteritum perfectum et imperati-
nes? — SAXO.Sunt vcrba in prima persona confusa : vus declinanda sunt? — SAXO.Omne proeteritumper-
in secunda vero sensu et [certa] conjugatione dis- fectum, si juxla rationem declinatur, in t mittit pri-
cernuntur, ut dico, dicis, et dico, dicas; voto, vis, mam personam; in secunda in sft, syllabam; tertiam
etvolo, volas; fundo, fundds, fundo, fundis; mando, in if, et pluralem numerum in tmus, in istis, in erunt
tnandas, mando, mandis [Ms., mundo, mundas, mun- vei ere, tonga e, mittit.
do, mundis]. Sunt quoedaiue contrario unius signi- FR. Imperativi finales litteras deprome. — SAXO.
ficationis, sed diversoe conjugationis, ut denso, den- Omne imperativum singulare primaro, natura ab-
tas, et ienseo, denses; strideo, slrides; strido, slridis; dieante, personam non habet et vocativo casui jun-
ferveo, ferves, ([iude] fervesco, cis), fervo, fervis; gitur, quia proesenti imperat in secunda persona,
cieo, cies ; cio, cis; dureo, dures, unde duresco el quoein prima conjugatione a longa finitur, ut ama;
duro,duras; tueor, tueris ; tuor, tueris, penultima in secunda e quoque longa, ut ave [Ms., habe]; in
corrcpta; futgeo, fulges; fulgo, fulgis; excelleo,excel- tertia e brevis, ut lege; in quarta t longa, ut audi.
les;excello, excellis; sono, sonas; sono, sonis; uno, Quse ubique, in verbis vel nominibus, t in fine po-
unas; unio, unis. sita produciiur. Terlia persona in prima conjugatione
FR. Quot modis declinantur verba? — SAXO.QUO-C in et: in ceeteris conjugationibus in af, ut amet, ha-
rum rationabiliter prima persona in o desinit, tribus beat, legat, audiat. Prima persona in numero plu-
modis declinantur, absque proeteritoperfecto indica- rali in mus; in secunda in te; tertia in enf, in prima
tivi, et imperativo et infinitivo. Nam juxta proesens conjugatione; in caeteris ant, ut amemut, amate,
teinpus trium conjugationum per omnes modos el ament; doceamus, docete, doceant, etc, ubique pen-
terapora decliuari solent verba, nisi preescripta. Proc- ulliroa primae personee et secundoe longa, absque
teritum vero impcrfectum et plusquamperfectiwi tertiae conjugationis secunda persona, quod esl, le-
primoe conjugalionis : item secundoe el tertiae, el gite. Futiirum imperativi in to secunda persona, ut
quartae oplativi, futurum et preesenssubjunctivi [Ms., amato, habeto, legito, audito, longa penultima abs-
subjunctalivi] secundum primce praesens tempus h que terliac conjugationis [Ms., absque tertia decli-
ultimis liltcris semper declinanlur, ut amo, amat, natione]. Tertia persona futuri similis est ubique
amat, amamus, amatis, amant; amabam, amabas, proesenti: tertia persona et prima pluralis numeri
amabat, amabamus, amabatis, amabant; amaveram, similis quoque est plurali praesenlis. Secunda per-
amaveras, amaverat, amaveramus, amaveralis, ama- sona pluralis in lote, ut amatote, habelote, legitote,
verant. Optativi, futurum et preesens subjunctivi : ». auditote. Tertia finit in nfo, ut amanto, docento, le-
Doceam, doceas, doceat, doceamus, atis, ant. Secun- gunlo, audiunto.
dura praesens tempus secundoe conjugationis 286 FR. De infinitivis dic. — SAXO.Omne infinitivum
futuri indicativi [Ed., secundum conjugationem fu- praesens in re, et proeteritum in se, et futurum in ire
turi iudicat]. In lerlia et quarta omne proesens ei vel esse in omni conjugatione desinit, ut amare,
proeterilumoptativi.etsubjunctativumproeterilumim- amasse, amatum ire, vel amaturum esse.
perfectum longae[Ed., longam] in penultima, et plus- FR. Quid de quinque gerundiis [AL, gerendivis]
quair.perfeclum in oroni conjugatione, primaequoqui sentiendum est? — SAXO.Quid aliud, nisi ut prius
optativus, futuruin et subjunctivum praesens (ut le- dixi, quod omnino, secundum Priscianum, noraina
yam, leges, teget, emus, etis, ent; doceo, ces, cet sunt. Nam praepositionesseparatas accusativos casus
cemus, cetis, cent), " sic declinanda sunt: Amarem et ablativos [Ms., accusativi casus et ablativi] acci-
umares, amaret, amaremus, retis, ren ; amavissem pitrat ut [ad] amandum, in amando, quod verbo
set, set, emut, etis, sem, quae sunt subjunctalivo e ' non potest accidere.
« » Parenthssibus incluta alio pertinere videntur,
m DIDASCALICA.— GRAMMATICA. m
FR. Quidtamen distat inter, amandum, amando, et A jungere sibi nisi*tertiam, ut, tu et itle facitis. Tertia
amatum, amatu ? — SAXO.Quod amandum necessita- vero nec primam nec secundam, sed alteram ter-
tem amoris significat; amatum initium amoris. Si- tiam, ut, iste et ille faciunt. In imperativis prima
militer amando in ipso amore; amatu pro ama- persona singularis non potest esse, quia naturaliter
tione, id est, pro ipsa re accipitur imperans, ab eo cui imperal dividitur. Infinila [Ms.,
FR.Passivi [Ed., passim] regulas pande mihi. — Infinitiva] quoque et impersonalia et gerundia carent
SAXO.Pandam breviter, ne prolixior sim, quam huic naturaliler personis.
pueriiiludo deceat (Sic mss.). Omne passivum ex ac- DE NUMERO
tivo [suo] sit ubique per omnes conjugationes. 0
finita vel m in activis tempore praesenti et praeterito FB. Numerum verbis accedentem [Ms., acciden-
tem] pande. — SAXO.Numerus singularis, ut lego,
iniperfecto, et futuro assumunt r in passivis, ut
ut legimus, accedit verbo veluli omnibus
[amo, amor] amabo, amabor; amato, amator; pluralis,
amanto , amantor ; amabam, amabar; amarem , partibus casuatibus : sed in verbo sub una voce nun-
amarer; amem, amer; legam, legar, etc. Caeteree quam singularis et pluralis invenitur numerus sicut
in coelerispartibus, ut dies, res, nominativus singu-
personae secundum preediclas regulas trium con-
n laris et pluralis; isli, illi, dativus singularis et no-
jugalionum praesentis temporis dcclinantur. Nara
secunda persona in ris vel in re desinit, tertia in minativus pluralis. Sciendum quoque est tibi, o
tur; et prima in plurali in mur, sccunda in mini, France, quod quaecunqueverba personis deficiunt,
lertia in nfur. Omniummodorum pneteritum [Edit., semper et numero defecliva fiunt, ut impersonalia
et infinitiva. Ideo pronominibus additis assumunt
praeter] perfeclum et plusquamperfectum et subjun-
ctivi fulurum per participium pneteriti temporis, et personas et numeros, ut, legitur a me, a nobis :
sum subjectivum verbura declinatur, 287 ut thtatus legere te volo, et legere vos volo.
sum, vel fui: amatus eram, vel fueram. Optativus: FR. Sed quia defectiva esse verba introduxisti,
amatus essemvel fuissem.Subjunctivus : amatus sim subilo defectiva per singula accidentia opus babeo
vel fuerim; essemvel fuissem. Futurum : amutus ero ut pandas mihi, maxime quia Donalus magister noster
vel fuero. Passiva imperativi secundaepersonoeproe- haecvalde ohscure et breviter teligit. — SAXO.Non
sentis [temporis] in omni conjugatione similes acti- sum tibi debitor irralionabilium, sed rationabitium,
vis infinitivis, ut amare, docere, legere, audire, pen- et eorum quaeregulis subjaceant. Altamen, uti scias
ullima longa, nisi tertia conjugatione. Tertia vero in non me invitliosum esse in te, sicut nec te fastidio-
fur exit, prima pluralis in mur, secunda in mini, sum intelligo, pandam aliqua ex illis. Tribus cnim
[quod in indicativo et imperativo similiter proferlur C raodis verba, vel [Ms., velut] aliae partes [Bunt] de-
(Edit., quod imperativus et infinilivus similiter pro- fectiva?; aut naturoe necessitate, aut fortunae casu,
feruntur)] in prima conjugatione. Tertia pluralis inL vel differenlioecausa. Naturaenecessitale, ut, si veli-
prima, in enfur; aliis in antur: et futuri temporisi mus raasculinum dicere ab eo, quod [cst] nupta,
secunda persona in tor, et tertia in fur: et pluralisi nuplus : vel a puerpera, puerperus, repugnat ipsa
prima in ur, et secunda in minor, et tertia in ntor, ut; rerum natura : vel inconsonantioecausa; ut, si veli-
amare, ametur; amemur, amaminor, amentor : ame- musa cursoreursfriorfacere femininura,sicul a victor
lor, ametur; amemur, ameminor, amentor. Infinilivai tiicfria;,inconsonura [est]. In fortunoe casu, iuusitata
passiva semper int proesentistemporis, ut amari, doce- et turpia vitantur, et quibus auctores non ntimtur;
ri, legi, audiri. Et proeteritumper parlicipium neutralei quomodo a do dor secundnm regulam dici potuit;
etesse vel fuisse,ut doctum essevel fuisse. Et futurum sed quia in aucloribus non invenitur, recusamus
in iri, ut amatum iri. Ecce habes, France, quod dicere. Differentioequoque causa plurima vitanlur,
queesisli; sed tua curiositas te facit non amatumi ut, fero, fers, fert per syncopam sine t littera in se-
iri. cunda et tertia persona profertur, ne si feris, ferit,
Fn. Nec tua te indivia gratum iri. — SAXO.Caute! dicas, a ferio putetur venire. Sic edo, es, est, et,
ne audiat qui flagellare solet. Sed prosequere cae- " volo, vis, vult, differentioecausa anomalam habent
tera. litteraturam. Et volo naluraliter imperativo modo
FR. Ut reor, ordo accidentium deposcit personas caret, quia imperata necessitalis sunt, non volunta-
verborum investigare. — SAXO.Personae verborum tis. Sic fac, duc, dic, fer, placuit auctoribus per apo-
tres sunt. Priraa est, quoede seipsa loquitur et alias copam proferri differentioe288 causa, ne si face,
ostendit. Secunda, ad quam loquitur. Tertia, de qua duce, dice, fere, diceremus, aliud signilicare putare-
loquilur. Nisi enim sit prhna, quoe profert ser- mus. Ilem multa non dicuntur, quia in auctoribus
monem, alioeesse non possunt. Et primoe quidem non inveniunlur, de quibus per singula accidentia
et secundoe verborum personoe finitae sunt; proe- aliqua luoepandam aviditati.
sentes enim demonstrant. Tertia vero infinila est, Na:n quwso non habet alios modos nisi indicali-
itaque eget plerumque preenomine, nl definialur. vum; personam priinam in utroque numero, et [que-
Et prima quidem potest sibi et secundam et ter- sere] intinilivum. Item ovat el inftt, non habent nisi
tiam conjungere, ut, ego et tu, et nos facimus : lertiam personam; et ovansparticipium. Item ausim,
ego et ille facimns. Sccunda vero non [polest] con- id est, auctoritatem habcam : elinquam, conlra mo-
 883 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VU. 864
rem in prima persona proferuntur. Salve et salvete A fuerant. Futuro. Ero, eris, ent. Plural. Erimus,
iinperaliva tantum secundam personam habent. eritis, erunt. Imperalivomodo tempore proesenli,ad
Item, cede pro da [Ms., dic]. Cefe [Ms., Cedite]pro secundam et terliam personam : Sis vel es, sit. Plur.
date. Terentius : Cete patri meo, id est, dale : Et Simus [estote vel] sitis, sint; et sunto et sunlole.
ave, pro gaude : et avete pro gaudete secundsepcr- Optativo modo tempus prwsenset Prwteritum imper-
sonoesunt. Item faxo, pro faciam futuri tcmporis est fecl. Ulinam essem, esses, esset : Plural. Essemus,
tantum indicativi modi, et facit :faxo, faxis, faxit; essetis, essei,t. Prwterit. Perfecl. et Plusquamper-
faximus, faxilis, faxunt, id est, facient.Ilem : facesso fect. Fuissera, fuisses, fuisset. PLural. Fuissemus,
ct cavesso, et viso, desiderativa sunt, non frequcn- Juisselis, fuissent. Futurum. Sim, sis, sit : Plural.
tativa, quia primae non sunt conjiigalionis.Facesso, Siraus, sitis, sint. Conjunctivomodo tempore prw-
id est, desidero facere. Capesso, desiJero capere. senli: cum sira, sis, sit. Plurul. Simus, silis, sint.
Vito, id est, desidero videre. Item sts, id est, si vis : Imperfecto : Essem, esses, esset. Plural. Essemus,
etsodes, id est, si audes, sccundaepersonoesunt. Uem essctis* essent. Perfectum. Cum fuerim, fueris, fue-
feret, pro esset, et forent pro essent: et fore pro esse rit. Vlur. Fiierimus, fueritis, fuerint. Ptusquamper-
invemtur. Item aio et metoin multis deiiciunt. Nam fectum : Gumfuissem, fuisses, fuisset. Ptural. Fuis-
aio, ais, ait: et aitis, aiunt, facit; in prima plurali B semus, fuissetis, fuissent. Futurum. Cum fuero,
deficit : et ait proeterilumperfectum : sicut metoin- fueris, fuerit. Plural. r^uerimus, fueritis, fuerint.
flnitivum meterefacit. Sunt, quse idem habent pra> Infinitivo modo, numero et personis, tempore proe-
sens et proeteritumimperfectum [AL, perfectum], senti: esse. Prwterito ."fuisse. Futuro; esse, ef ire,
haec sola : odi, novi, memini, cwpi, pepigi, boecin et fore.
imperfecto [AL,imperativo] deficiunt proelermemini 289 Cujus proesensparticipium veteres ens pro-
quod mementoet mementotefacit; et in futuro et in- ferebant, unde componilur potens. Nam futurum
fiuitivo modo et in supinis, nec non in participiis, magis a fio verho videtur nasci. Potest tamen et a
utrisque temporibus [AL, utriusque temporis] defi- fui esse existimari. Sic enim declinanda snnt ex eo
ciunt, proelerodi, quod [in figura composita] duo eomposila : Prosum, adsum, desum, obsum, [inter-
participia [proeterili temporis] facit : exosus, per- sum, prwsum,supersum].Et exeis [lantum] duopar-
osus. Sunt passiva quoqueetdeponentia, quoeinprae- ticipia procsentis temporis [simt], id est: -prwsens
terito deficiunt, nisi aliunde ad supplementum de- et absens.
clinationis assumatur proeteritum. Ut, feror, ferior, Fero verbum discretionis causa per syncopen ab-
tollor, potcor, urgeor; faciunt enim proeterilum, _ jicit» in secunda et lerlia persona, propter ferio
lalus sum, ictussum, sublatus sum, postulatus sum, verbum, quod ferio, feris, ferit, facit. Fero, fers,
eonvictuttum. Hem deponentia : vescor, fruor, me- fert. Plurat. Feriinns, fertvs, ferunt. Imperfeclum.
deor, liquor, reminiscor [Edit., remuneror], faciunt, Ferebam, ferebas, ferebat. Ptural. Ferebamus, fere-
pastus sum , potitus sum, medicatussum, liquefaclus batis, ferebant. Prwteritum perfecl. Tuli, tulisti, lu-
tum, recordatus sum. lit. Plural. Tulimus, tulistts, tulerunt vel tulere.
Sum verbum, quod ineequalemhabet declinatio- Prwteritum plusquamperfectum. Tuleram , tuleras,
neiii, sive in simplici parlicipio, sive in composilis tulerat. Plur. Tuleramus, tuleratis, tulerant. Futu-
praesentistemporis deficit, nisi in duobus ab eo com- rum. Feram, feres, feret. Plur. Feremus, feretis,
positis, id est, absum et prwsum, quod facit, absens ferent. Imperativus. Fer [vet]feras, ferat. Ptur. Fe-
et prwsens. Possum, potes, postest, mutant s in f eu- ramus, ferte, ferant. Futurum : Ferto [velferas],
phoniaecausa. Et prosum, prodes, prodest, assumil d, ferat. Et Plur. Feramus, fertole, ferant. Optativus.
hialus causa devitandi. Volo vero et malo ct ex eo [Utinam] ferrem, ferres, ferret. Plural. Ferremus,
compositura [Ms., coraposita], id est, magis volo, ferretis, ferrent. Plusquamperfect. Tulissem , tulis-
naturalinecessitaleimperativo carent, quia imperala ses, tulisset. Plural. Tulissemus, tulissetis, tulis-
nccessilatis sunt non voluntalis, quod tamen in alio -. sent. Fufurum. Feram, feras, ferat. Plural. Fera-
suo composito habet, id est, nolo; facit enim noli et mus, feratis, ferant. Conjunclivi [modi temp. prws.
nolite. cum] feram, feras, ferat. Plural. Feramus, feralis,
FR. Pleniorem tamen declinationemhorum qua- ferant. Imperfectum. Ferrem, ferres, ferret. Plural.
luor verborum, ut reddas mihi, deposco; id est, sum, Ferremus, ferretis, ferrent. Perfect. Tulerim, tule-
fero, edo, volo.— SAXO. Inusitata est in multis tocis ris, tulerit. Plur. Tulerimus, tuleritis, tulerint.
illorum declinatio.Attamen ul in magistrorum exem- Plusquamperfect.Tulissem, tulisses, lulisset. Plur.
plis eorum reperitur ratio, pandam. Sum verbura Tulissemus, lulissctis, tulissenl. Futurum. Tu-
neutrale est, quod declinatur sic : Sum, cs, est : lero, tuleris, tulerit. Plur. Tulerimus luleritis,
Plural. Sumus, estis, snnt. Prwteritum imperfect. tulefint.
Eram, eras, erat. Plural. Erainus, eralis, erant. » Edo verbum inaiquale,cujus secunda et terlia
.PnEferifumperfect. Fui, fuisti, fuit. Plural. Fuinius, persona, causa differentiai, per concisioneiiiprofe-
fuistis, fuerunt, vel fuere. Prwterit. Plusquamperfect. runlur. EJo.es, est. Plural. Ediraus, estis, edunt.
Fueraui, fueras, fuerat. Plural. Fueramus, fueratis, Prwteritum Imperfect. Edebam, edebas, edeoat
* Infinilivusdesideratur.
885 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 880
Plur. Edebamus, edebatis, edebant. Prwteritum .\ — SAXO.Vincit: quapropler eamus viae quod [Ms.,
perfect. Edi, edisti, edit. Plur. Edimus, edistis, viam, quoe]restat.
cderunt veledere. Plusquamperfect.Ederam, ederas, DE ADVERBIO.
ederat. Plural. Ederamus, ederatis, ederant. Fufu- FR. Tandem, Saxo, diu obscrata ora reclude, et
rum. Edara, edes, edet. Plur. Edemus, edetis, edent. hucusque clausas adverbiorum regulas enuclea raihi.
— SAXO.Faciam, France. Adverbium est pars ora-
Imperativus. Es, edat. Plur. EJaraus , este, edant.
Futurum. Esto, eJat, Plural. Edamus, estote, edant, tionis semper verbo cohoerens:el hoc agit verbis ad-
vet edunto, eduntote. Vptativus. Essem, esses, esset. ditum, quod adjectiva nomina appellalivis adjuncla .
Plural. Essemus, esselis, essent. [Prwterito perfecto ut, prudens homo prudenter agit, felix vir feliciter
et plusquamperfecto].Edissem , edisses, edissct. Plu- vivit.
ral. Edissemus, edissetis, edissent. [Fufuro]. Edam, FR. Adverbio quot accidunt? — SAXO.Tria : spe-
edas, edat. Ptural. Edamus, edalis, edant. Conjun- cies, significatio, figura.
clivo [niodo].Edam, edas , edat. Plural. Edamus, FR. Speciem pande. — SAXO.Quia sunt primi-
edatis, edant. Essem, esses, esset. Plurul. Essemtts, tiva, aut derivativa. Primitiva quidem sunt, quoe a
essetis, essent. EJerim, ederis, ederil. Plural. Ede- se [ipsis] nascuntur, ut, non, ita, ceu. Derivativa,
rimus, ederilis, ederint. Edissem, edisses, edisset. B quoeab aliis adverbiis nascuntur, ut, a clam, clancu-
Plural. Edissemus, edissetis, edissent. Edcro, ederis, lum : et a prope , propius. Et ab aliis partibus ora-
edorit. Plur. Ederimus, ederitis, ederint. Inftnitivi tionis, ut a nomine Latinus, Latine : Tullius, Tul-
modi tempus proesens : Esse. Similiter proeteritum, liane. Averbo : a parco, parcius. A nomine et verbo:
esse. Futurum : esum iri, vel esurura esse. Imper- a pede ct tento, pedetentim. A pronomine, uta me,
sonale : Estur [Ms., editur] [Prwlerito imperfect.] niecura [Ms., meatim]. Ab t//e et hic, illic. A proepo-
edebatur. [Prwterito perfect.] esura est, vel fuit. sitione, ut ab ex, extra.
[Piwferifoplusquamperfect.]esiimerat velfuerat. Fu- Fr. Nunquid adverbium per se positum plenum
turum : edetur. Supina : Edendi, edendo, edendum. polest habere sensum? — SAXO.Nonpotest, nisi
Esurri, esu [AL, Essura, essu]. verbo vel participio jungatur [Edit., legatur], ut,
Volo quoque verbum neutrale per syncopen prola- bene lego, bene legens.
tum in secunda et in terlia persona, et in imperfecto FR. Possuntne alioe parles pro adverbiis poni?
[Ms., imperativo] deficit. Volo, vis, vult. Plur. Vo- — SAXO.Possuut. Nam nomina per diversos casus
lumus, vultis, volunt. Volebam, volebas, volebat. pro adverbiis ponuntur.
Plur. Votebamus,volebatis, volebant.Volui, voluisti, FR. Da exemplum. — SAXO.Genilivus pro adver-
voluit. Plur. Voluiraus, voluistis, voluerunt, velvo- **bio ponitur, ut Romw, ut Cicero : Romwne sit. Dati-
luere. Volueram, volueras, voluerat. Plural. Volue- vus : vesperi,sorti. Virgilius (Georg. iv, 165) :
ramus, volueratis, votueranl. Volam, voles, volet. Sunt quibusad portam(AL,portas]ceciditcustodiasurti.
Plur. Volemus, voletis, volent. [Optativo]. Vellem,
Accusativus : Romam pergo [vel]- Athenas. Teren-
velles, vellet. Plural. Vellemus, velletis, vellent. Yo- tius :
luissem, voluisses, voluisset. Plural. Voluisseurus,
Quidta, indocte,Athenas?
voluissetis, voluissent. Velim, velis, velit. Plural.
Ablativus. [Unde] Virgilius (EcL, vn, 1) :
Velimus,velitis, velint.Vellem, velles, vellet. Plural.
Vellemus, velletis, vellent. Voluerim , volueris, vo- Fortesub arguta consederatilice Daplrais.
luerit. Plur. Yoluerimus, volueritis, voluerint. Vo- FR. Quoinodo discerni potest utrum nomina sint
luissem, voluisses , voluisset. Plural. Voluissemus, sic composita, an adverbia?— SAXO.Cum nomina
voluissetis, voluissent. Voluero, volueris, voluerit. loco adverbiorum accipiuntur, manentindeclinabilia,
Plur. Voluerimus,volueritis,voluerint. Infin. [modo], licet diversis jungantur casibus, ut, sublime volans,
prwsens: Velle. Prwteritum : voluisse. Participium sublimevolantis, sublime volanti, etc. Si vero nomina
prwsens : volens. sunt, declinantur, ut, hoc sublime volans, hujui
Sic decliuandasunt: Nolo.non vis, non vult; nisi sublimis volantis, huic sublimi volanli, elc.
quod nolo imperativum habet, ut, noli, nolite. Malo, FR. Num alioeparles pro adverbiis ponuntur ? —
mavis, mavult, et reliqua. Immitis es in me, 290 SAXO.Ponuntur. Nam vel conjunctio, et, per, et ex
France. Ecce quale onus imposuisti mihi, ducensme proepositiones,pro vatde accipiuntur, ut Cicero : Vel
per aspera et spinosa. Dimitte me tandem aliquando magnum beltum, pro valde magnum. Excelsus, pro
respirare. valde celsus.
FR. Dimiltam, et juxta Virgilium (Eclog. ix, 65): DE FIGURIS.
Egobocte fascelevabo. FR. Figuree adverbiorum quot sunt? — SAXO
— SAXO.Etsi hoc levas, timeo ne aliud imponas. Tres. Simplcx, ut, diu. Composita, ut, interdiu. De
'
Fa. Nolitimidus esse composita, id est, quoea compositis derivantur, ut,
ab indocto, indocte, a misericorde, misericorditer.
Laboromniavincit
Improbusa. FR. Significatio adverbiorum quae est [Ms., qnot
a Virg. i Georg. 145.
88? B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 8»
species habet]? — SAXO.Significatio adverbiorum A que perparce. Sic quoque jurativum est. Virgilius
diversas species habet. Sunt enim [Ed., autem] (Eclog. ix, 30) :
teroporalia, ut pridem, nuper, nudiustertius. Sunt Sic quoqueCyrnseas fugiantexamioataxos.
qux proesenstanlum tempus significant, ut, nunc, Alia optativa, ut, utinam, quod compositum est ex
prwsto. Sunt, quae proeterilum, ut, heri, hesterno. uti et enim [AL, nam]. 0 etsi. Virgilius : Adsts o
Suut.quae futurura, ut cras, perendie. Sunt alia com- tandem. Idem (Mn. vi, 187):
munia diversorum temporum, ut, olim, dudum^ Si nuncse nobisille aoreusarboreramns
[quondam]. Pracleriti, utHorat. (Sat. 1,i, sat. 8): Ostendat.
Olim(runcuseramficulnus,iuulile liguum. Alia hortativa, ut, eia, aie [AL,<tge]. Alia remitsiva .*
Proesentis, ut [Virgilius (Georg. n, 403) ] : pedelenlim,pauiatim, sensim. Alia congregativa, loci
et temporis communia, ut, simul,una; in eodem
Acjam olimseras posuitcumvineafrondes.
loco et eodem terapore. Alia discretiva,ut, seorsum,
Futurum idem Virg. (Mn. n, 207): secus, separatim , secreto, utrinque [divise]tingilla-
... Forsanel haecolimmeminissejuvabit. tim, bifariam, omnifariam. Alia , stmt/tfudints, ut,
Dudum : proeteritum , [ut Terentius (And. III, ceu, quasivelut, velut,veluti, sic, sicuti, ut, uli. Alia
" ordinalia, ut, deinde, continuo, protxnut, prwlerea.
iv, 3)]:
Ego iludumnonnihilveritus suin. Alia intensiva, ut, valde , nimium, prorsut, penitut,
Proesentis[Virgilius (JEn. n, 105)] : omnino.Alia comparaliva, ut, magis, mtnus. ociut,
audire sat esl; jam dudum somile poerus. quod a Graecoderivatur «xu;.
Uque FR. Nunquid, quoe ab aliis derivantur, prirailivo
:
Quondam; proeteritum Quondam fuit ista in hac mm significationem vel qualilatem servant? — SAXO.
republica virtus (Cic. i CaliL, 5). Praesens Virgilius Servant utique, ut a Tullio, Tulliane; a
corpore, cor-
(Mn. n, 367): poraliter; ab alio, aliter; a grwco, groece; a viro,
Quondameliam victisredil in prsecordiavirlin. viriliter.
Futurum : Tempus erit quondam *. Similitef ex eo FR. Prosequere. — SAXO.Alia sunt numeralia, ut,
composila ; aliquando, nequando, quce in penultimo ab uno semel; a duobus bis, quoe sola inoequaliter
[Ms. antepenultima] accentum habent, ne duee par- proferuntur. Coeterivero numeri a vocibus suis fa-
tes putentur. Sed quando, et quomodo, 291 ubi > ciunt adverbia, ut, a fres, ler; a quatuor, quater; et
unde[K\.,unde],qua, quo, interrogativa acuuntur; sic dectes [mtMtes].Alia demonstrativa, ut, en, ecce.
relativa gravantur per omnes syllabas: et sunt [eo- Alia interrogativa, ut, cur, quare, quamobrem. Alia
rum] differentieequatuor. Quoad locum. Ubi, in loco. negativa,ut, non, haud, nunquam, minime est, quando
Unie, de loco. Qua , per locum. Quando quoque duoepartes pro his accipiuntur, ut, nulto modo, nul-
pro causali conjunctione accipitur; Virgil. (JEn. latenus.
i,265): FR. Nunquid adverbia, synonyma vel polyonyma
Hic tibi, faborenim, quandobaecte curaremordet possunt esse? — S.txo. Possunt. Sunt synonyma, id
(Ms., momordit). est, dum multocvoces unam rem significant; ut, en
Quandopro quoniam posuit. Sed et alia sunt locatia ecce. Et pene in omnibus significationibus invenies.
qualuor differenlias habentia. Ad locum : huc, illuc. Polyonyma, ut, ubi, quo, qua, quomodo, quoe sunt
In loco, hic illic. De loco : hinc, illinc, inde, et ex eo infinitiva, et interrogativa et relativa. 0, quoque di-
composita : subinde, perinde, exinde, proinde, quoe versas habct significationes. Est adverbium vocandL
omnia pcnultimara [Jlfs., antepenultiraam] acuunt. Virgilius (JEn. i, 528) :
Per locum : hac, illac, Sunt quoque a versum et nb- 0 regina, novamcuicondereJupiler urbem.
raine et pronoraine composita [Ms., sunt quoedam Est admirandi. Juvenalis
unam loci significationem habentia. Ad Iocum, ctc.]. (Sat.,x, 157) :
0 qualisfacies
Ad locum : Horsum, deorsum, sursum, sinistrorsum,
dextrorsum. Italiam versum. Etquorsum, idest, quo Est indignandi, ut, 0 tempora! o moret! Est et op-
versum. Alia dehortativa, ut, ne, quod pro neque, tandi. Virgilius :
cl pro non, ct pro valde accipitur. Cicero : Ne dici Adsisotandem(Afs.,tantumt.
quidemopus est, pro, neque dici. Terent. Ne dicam In aliis quoque multis adverbiis invenies multas
dolo, pro, ndn dicam. Idem : Ne illa itlum haud mo- significaliones in una eademque voce; quomodo
vit, pro, vatde illa. Alia confirmativa: profecto, sci- etiam a contrario in diversis vocibus unam significa-
licet, quippe, videlicet, nempe. Inveniunlur quoque tioncm, ut, aliquando, olim, dudum, cito, propere
duoepartes pro his poni, ut, quidni, cur ne, sic ett, [Ed., prope], ceteriter, aclutum.
quid istic. Alia, juraliva, ut, wdepol, acattor,[er- FR. An convenienlius proeponuntur adverbia, vel
cle], medius fidius. Per quoque proeposilio pro his subponunlur? — SAXO.Manifeste aplius proeponun-
accipitur, ut Virgilius (Mn. x, 596) : tur, quoniodoadjectiva noraina, ut, bonus nomobcne
Pcr te, per qul te lalem genuere, parentes. agit; 'ortis imperator fortiler pugnat. Tamen prsepo-
Est quoque per cnnfirmalivum. Terentius : Tu quo- stere lnveniuntur poni multa, preeter monosyllaba,
• Virg.
apud Priscianum
889 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 880
et scribo , doceo et ditcis. Si
ut, non, dum, e», cur. Demonstrativa quoque el in- Adicendum; sed, lego
loco prioris vcrbi ponas, bene sine con-
terrogativa ethortativa, et simililudinis, vocativa et participium
docens discis.
oplativa adverbia preeponunlur, ut, en, ecce, cur, junctione profertur, ul, legens scribo,
invenlum est, ut in nominativo et
quare, eia, age, eeu, ouast, heus, utinam. En habes, Igitur parlicipium
France, de adverbio satis^ vocativo sine conjunctioneproferatur cum alio verbo,
FR. Non satis; pausemus tamen ad horam. ut, legens doceo, pro, lego et doceo : et, legens fac,
—-SAXO.Pausemus. pro, lege et fac, quoepositio intransitiva esl. hoc est,
ipsam ostendit in se manere personam. Obliqui vero
DE PARTICIPIO. casus participiorum ad hoc sunt utiles, quod non so-
292 FR. Surge, Saxo.—SAXO.Quid vis, France? Ium sine conjunctione proferuntur, sed etiam ad alias
FR. Ut regulas participiorum pandas mihi velim. transeant personas; ut, docentis potior, docenti re-
— SAXO.Pandam. Sed illa pars parum quid habet spondeo, docentem audio,ilto docentedidici.
obscurilatis. Tamen si quid opus habes, interroga. i FR. Quot accidurit participio [AL, accedunt parli-
FR. Primo interrogandum reor, unde parlicipium cipiis]? — SAXO.Sex. Genus, casus ex nomine, si-
dictuin sit. — SAXO.Participium dictum est, quia gnificatio, tempus ex verbo, numerus, figura ex
B
partein nominis partemque verbi tenet, et medium utroque.
inter ea locum habet, et semper in derivatione est; FR. Quot genera habet? — SAXO.Quatuor. Mas-
quod nulla alia pars orationis habet, dum atieepar- culinum, ut, amatus. Femininum, ut, amata. Neu-
tes primitivas habent species, unde derivantur, ut, trum, ut, amatum. Omnis generis,,ut, hic et hwc et
a rege, regalis : a mei, meus : a ferveo, fervesco; a hoc amans. Nam commune duum generura et epicce-
prope, propius : ab ex, exlra. Participia vero sera- nomena [AL, epicenon] in parlicipio inveniri, na-
per a verbis derivantur, et coraparalionem non pos- tura ipsa prohibet. Cum enim verba, ex quibus na-
sunt habere, Si comparantur, transeunt in noraina : scuntur participia, pariler omnibus jungantur gene-
ut, amans ab amo verbo veniens. Si facis amans, ribus,ut, legil vir, legit femina, legit mancipium :
amanlior, amanlissimus, nomen est, carens tem- necessario participium', quod ex eo proficiscitur,
pore. eisdem generibus associatur. Et omne parlicipium
FR. Sed unde agnosco an nomen sit vel partici- in ans vel in ens, proesens et proeteritum imperfectum
pium talis dictio? — SAXO.EX casuum circumstan- sive trium generum est; ut, hic et hwc et hoc lau-
tia. Nam participium casum sui verbi sequitur, ut, dans, docens, legens, audiens. Si vero in us iiniun-
amo illum, amans illum. Noraen vero si fiet, casum tur, proeterita vel futura, mobilia sunt per tria gene-
verbalis [AL, verbialis] nominis sequitur, ut, ama- C ra, ut amatus, amata, amatum. Amaturus, amatura,
tor illius, sic dicimus: amans illius. Vides quod par- amalurum.
ticipium accusativo, noraen genitivo jungitur. Sed et • FR. Casus participiorum expone mihi. — SAXO.
participia terapus signiiicant. Casus participiorum sex sunt, sicut et nominum. Nec
FR. Nunquid non quaedam nomina quoque terapus sunt inventa participia in aliquo casu deficientia,-si-
significant, ut annus, raensis, dies, hora, el alia cut 293 nec nomina mobilia vel ln duas desinentes
roulta ?—SAXO.Significant. Sed interestquod nomina consonanles. Quee enim deficiunt, fixa sunt; ut, fat
illa nihil aliud significant, nisi ipsum tempus per se: [dtftone] fatio.
participia itaque actionem vel passionem in quolibet FR. Quoraodo declinantur participia?— SAXO.Ad
tempore fieri demonstrant, non ipsum tempus : Et similitudinera nominum in ens desinentium, vel in
quod participium exsequitur casus, quos et verba, ex us mobilium.
quibus nascuntur : et quod verborum significationes FR. Tempora participiorum qualiler currunt? —
haibent, et quod pro verbo ponuntur. Unde quidam SAXO.Participia conjuncta habent, sicut verba infi-
participium verbum casuale nominant; quia quod nitiva, id est, proesenstempus [Fdtf., praesentis tem-
verbo per se deest, id est casus, possidet in partici- poris] et proeteritum imperfectum. Item proeterit.
"
pio. Ideo in constructione per obliquos casus, ubi perfect. et plusquamperfect. pariter, ut : legent
verbum jungi non potest, participium loco verbi su- scribo, legens scribebam; lectus fui, lectus fueram.
bit; ut bonus [homo] loquebatur : boni hominis lo- FR. An ex omni significatidne verborum omnia
—
quenlis orationem audivi; bono homini loquenti re- tempora inveniuntur in parlicipiis ? SAXO.Nequa-
spondi; bonum hominem loquentem audivi; lu bone quam. Nam cum quinque sinl verborum significatio-
homo loquere; a bonohomine loquente didici. [Et] ex nes, activa, passiva, neutra, communia, deponentia;
eo nominativus et vocativus recli casus nominantur, participia ab activis quidem et neutris praesentis
quia per se verbis jungi possunt. temporis inveniunlur et futuri; ut amans, amalurut:
FR. Quam utilitatem habet participium in nomi- stans, slalurus : sed praesentis participiura et sub-
nalivo et vocativo, si sic verbi loco obliquis junga- stanlivum verbum sum, proeteritum perfectum pro-
tur?— SAXO.Quod verba sine conjunctione in no- feriinus; ut, antans fui,fuisti, fuit, pro, amavi,
minalivo et vocativo conjungere potes. Nam diversa amavisti, aruavit; et sic per omnes modos iu tem-
verba sine conjunclione recti [Afs., recie] jungi non pore praeterito perfeclo et ptusquamperfecto. Itaque
possunt, ut, lego, scribo; vel doceo, discis, non est quod deest naturaliter simplici dictione, impletur
891 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS vll. 8M
juncturoe ratione. Inveniuntur tamen in quibusdam.A amans : habeo, habes, haoens, iriterposita n secundse
neutris parlicipia praterita, ut, a cwnoccenatus : a personac ultimis litteris. In tertia et quarta conjuga-
prandeo pransus : a placeo placitus : a nubo nupta : tionc o convcrsa in ens fiunt parlicipia, 294 ul>
a pafeo passus. Virgilius (Mn. i, 484) : lego, legens; audio, audiens. Pra:leriti temporis par-
CrinibnsIliadcs passis, ticipia et ftituri veniunt a supino verbo u finito, aJ-
id est, dispersis. Fit qttoque a patior passus : a juro dita s in proeterito; rus in futuro : ut, amatu, amatus,
juratus : ab adtuesco adsuelus : a titubo titubatus et amaturus : cwnatu, ccenatus, coenaturus : criminalu,
talia multa; ut, discessus, interitus, obilus, occasus, criminalus, crimiuaturus :/ocutu, loculus, loculurus.
potus, enectus [Ed., senecftis}.Neutra quoque pas- Mortuus solum a morior duo u habet. Passiva [Al.,
siva, quae quinque sunt, trium temporura lialtent participia] vero futura veniunt a genitivo participii
parlicipia; ut, gaudeo, gaudens, gavisus, gavisurns : prxsentis temporis, tis in dus conversa, ut, amans,
audeo, audens, ausus, ausurus : soleo, solens, solitus, amantis, amandus.
soliturut : fio, ficns , faclus, fulurus; differenlia; FR. 0 si voluisses colligere difficilioraverba cum
causa, ne si facturus dicerclur, a facio verbo putare- praeterilo perfecto et [Ms., a] supino et participio,
tur quod vim activam habet, cujus passivum fio est. quam necessarium esset! — SAXO. Necessarium esset,
Fido quoque, ftdens, fisus, fisurus facit. A passiva B sed modum nostri ludi excederet.
significatione duo quoque veniunt participia, praete- FR. Tamen aliqua profer [diflicilioraverbaj : coe-
ritum et fulurum; ut, amatus, amandus; pro cujiis tera facilius conjicio. — SAXO.Faciam. jlmo, amas,
proesenli socpenecessitatis catisa auctores proelerito amavi, amatum, amatus. Necto, nectis, nexui, nexum,
uti inveniuntur. A coiuniuni verbo qualuor nascun- nexus, et ex eo freqttentativum nexo. Et do, dedi,
tur participia; et non mirum, quia activam habetsi- datum, dalurus, a brevi ubique. Oro, oruvi, oralum,
gnificationem et passivam commune verbum. Et idco oralurus. Seco, secui, sectum, secturus. Neco, necui,
utriusque signilicationis habet participia; activoe,ut, nectum, nectnrus : a neco quoque necafum invenitur,
criminans et criminaturus : passivw, ut, criminalus sed necatus, ferro occisus, dicitur; neclus vero alio
el criminandus. Sed criminatus in utraque invenitur quolir.et modo. Plico el plicavi, et plicui facit: ideo
siguificalione. Sciendum est tibi, o France! quod et plicatum et plicitum invenitur; ita et ex eo com-
oinnia parlicipia in dus desinentia eadem possunt posita : explico,duplico, implico,dupliciter proferun-
esse et noroina. tttr. Nam lavi el cavi et favi differentioecausa a lon-
FR. Et quoroodo possurn, o Saxo! scirc, an sint gam in au mtttant, ut, laulu ct tautus; cautu el cau-
nomina vel participia ? — SAXO.Dum nomina sunl, tus; faulu et fautus faciunt, quia lalum, el catum et
amittunt tempora, ut olim tibi dixi : ut, docendus C falum alias habent significationes. Sfo, sfas, slatum,
sum participium est : ad docendam rhetoricam veni, stalurum , longa a ctim in nominibus [AL, omnibus]
nonien est. A dcponenti trium lemporum veniunt ab eo derivatis ubique brevietur, ut status, stabilit:
participia; proesenlis et proelcritiiraperfect. sequens: ul Lucanus (x, 240) :
proeleriti perfect. et plusquaraperfect. secutus : fu- .... Quorumstata temporaflatus.
turi, seculurus. Sed apud anliquos ex hujusniodiver- Juvo, juvi, jutum, longa u. Unde adjutus. Sterno,
bis participia praeteriti teroporis tam activam quam stravi, slratum, stralurus. Edo, edi, esum,esurus; ex
passivam significationem habcntia inveniuntur, ut, quo esurio [esuris]. Eruo, eruis, erutum, eruturus.
meditatus, auxiliatus, amplexalus , adminiculatus) Cio,civi, citum, citurus. Moveo,movi,motum, molu-
utriusque signiticalionis possunt esse. rus. Sedeo, sedi, sessum, sessurus; quod geminat s,
FR. Numeros parlicipiorum profer. — SAXO.NU- ne duac partes putentur. Feveo, fovi, fotum, foturus.
meri parlicipiorum duo sunt. Singularis, ut, currens. Facio, feci, faclum, facturus.
Pluralis, ut, currentes. Et sicut non deficiunt casi- Et observandum est libi, o France, quoJ pene in
bus, sic nec numcris defectiva invenies participia. omnibus verbis quoe minuunt syllabas in praeterito
FR. Figura participiorum unde veniunt? — SAXO. perfecto, semper penultiraas producunt, licet in proe-
A verbis semper, ut ab efficio,cfflciens: ab intelligo, senti correploc essent.
intelligens. Nara per se nunquam componitur parti- FR. Unde boc fit? — SAXO.Ul compensent tem-
cipiura, nisi prius componatur ejus verbum. Si enimt porihus quod deest in syllabis, ut, sero, sevi, satum,
ipsa coniponuntur per se, transeunt in nomintimt saturus, undc scrtus. Sino, sivi, situm, siturus. Pono,
viin; ut, noceo,nocens; innocens nomen est, innocen- posui, positum, positurus. Lino, livi, litum, liturus.
tior faciens : sapio, sapiens; insipiens [insipientior]\ Eo, ivi, itum, ilurus. Rideo, risi, risum, risurus. Vi-
nomen est. Simplicia enim eorum possunt el nominai deo, vidi, visum, visurus. Ardeo, arsi, arsum, arsu-
et parlicipia esse : composila vero tantum norainoi rus. Mordeo, momordi, morsum, morsurus. Pendeo,
esse. pependi, pensum, [pensu] pensurus. Tondeo, totondi,
FR. Meminite dixisse orania parlicipia esse deri- tonsum, [tonsu] tonsurus. Spondeo, spopondi, spon-
vativa a verbis. Velim scire a quibus temporibus \e.1 sum, sponsurus : quod s in sccunda amittit syllaba.
modis sint derivata? — SAXO.Ab indicativo lnodt) Candeo, sludeo, frondeo [Ed., fundo], splendeo,fa-
prsesentistemporis fiunt participia praesentia, etsem ciunt supina : candilum, stnditum, fiondilum. splen-
per in ans vel in ens desiuunt, ut ab amo, amas., ditum, licet rarissime a neutris secundoeconiugauo-
 893 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 894
nis supina vel participia invenias; ut caleo, lepeo,, A j commenlum: adipiscor adeptum. Tundo, tutudi, tun-
Iwrreo, rubeo, palleo, et ceelera lalia. Sed non estt surus. Rado, rasi, [raswm] rasurus. Credo, credi-
opus tibi ut quadriformr Iramite per singula verbal tutn, crellilurus. Cado, casum a producta. In oinni
curram. Poteris ex supinis participia intelligere vel1 enim supino et participip praeterili temporis a pro-
ex parlicipiis supina. ducitur in penultinia, exceptis datum et statum, et
FR. Fac, ut placeat tamen, ut obscuriora semperr satutn. Fhido, fidi, ftssum, fissurus. A comedoquo-
pandas. — SAXO.A pateo, patui, passum nascitur. que comesum et comesturn invenilur. Ostendo,
Meio, mixi, miclum, et, mingo, minxi, mictum, ni ostenlum vel oslensum, ostensurus. Mergo, mersi
euphonioe causa amittens : et inde miclurus. Flectot mersum, mersurus. Tergo, tersi tersum, tersurus.
(Ms.,/7e.ro),[flexis]flexi, flexus, flexurus. Fluo, fluxi,( Pungo, pupugi vel punxi, punctum. Ago, egi, actum,
[fluxum], fluxurus. Obsoleo, obsolevi,obsoletum, ab, aclurus. Pnngo, pepigi, pactum, et ex eo impingo
obs et oteo compositum, [non] a soleo. A careo, cas- [impegi]. Fingo, ftnxi, ficlum. Stinquo, stinxi, stin-
sus, cariturus invenitur. Habeo [habui] habitum, ha- ctum; et ex eo exslinguo. Ango, [anxi] anctum, an-
bilurus. 6'ado, cecidi, casum, casurus. Cedo, cessi, xurus. Cogo, coegi, coaclum. Veho, vexi, veclum.
cessum, cessurus. [Fodio] fodi, fossum [fossurus]. Psallo, psalli facit, cujus nec supinum nec partici-
Dedi, datum : credidi, creditum; cupio, cepi, captum; B I pium legi. VcfVo,t>u/st, vtdsum. Pello, pepuli, pul-
cwpi, coeptum, cujus proesens cwpio in usu non est; sum. Ato, alui, alitus vel a/f«s. Tollo, susluli, subla-
sanivi, sapitum; peperi, partum, pariturus, et ex eo tum, sublaturus. Como,compsi, comptum,complurus.
parlurio; orior, orlus, orturus [AL, orilurus] : et Demo, dempsi, demptum [dempturus]. Sciendum est
morior, mortuus : hoc solum per duo u profertur tibi quod hujusmodi posilionibus Iitlerarum ubique
[moriturus]. Q«afior,quassum, unde frequentalivum, intcr m et (tun p ponendum est.
quasso, quassas. Percutio, percussi, percussurus, per, Vomo, vomui, vomitum.Premo, pressi, pressum,
duo s. Uro,ussi, ussurus; farcio, farsi, farsum, far- pressurus. Cano, cecini; ex eo, occino, occinui, oc-
surus; sarcio, sarsi, sarsura, sarsurus ; potior, [poti- centum. Succino, succentum.Temno, tempsi, templum
tus], potiturus; [arguo] argui, argutum, id esl, con- [AL, contempno,contempsi,conlemptum].Creo, crevi,
victum, argulurus. Ruo [ruis], ruitum [Ms., rutum], cretum; ex eo et do verbo, credo componitur, quasi
ruiturus; toquor, locutum, locuturus. Fruor, fructura certum do. Lino, [tini et] livi; vel linio, litum, liturus.
facit, sicut, struo, structura, 295 slructurus. Ca- Scienduraestquodtam [Ms., tamen] litum et itum, et
luo, id est decipio, calui, caluitum [Ms., calutum] ex eo composita, obitus, prwteritus, etsilum, et queo,
secundum regulam debet facere : cx eo derivatur ca- -, quitum,elA cio, cilum, anequeo, nequitus, corripiunt
Iumnia. Neo, nevi, netura, nelurus [Al., neutura, ** penultimas, quoJ in aliis supinis et parlicipiis, quoe
neuturus]. a praeteritis in t>iterminantibus non invenics ; ut,
Sciendura quoque tibi est quod saepe ea verba amavi, amatus; movi, motus; cupivi, cupitum; nevi,
mioein praelerito perfeclo v consonantem assumttnt, netum. Rumpo, rupi, ruptum. Verro, [versi vel] ver-
in secunda et tertia persona syncopam patiantur, ut, ri, versum, versurus. Quwro, quwsivi, quwsilum.
' neo, nevi, neuisft vel nesft. Amo, amavisli, vel ama- Reor, ratus; exsero, exserui, exserlum, exserlurus
sti : et in plurali [amavistis], vel amastis, [amave- [Ms., Exero, exerni, exerlum, etc.]. Melo, messui,
runt] vel amarunt. Illa vero quae in proesenti v ha- messum, messurus. Mitto, misi, missum, missurus
bent consonantem, non possunt in proeterito synco- per duo ss, cum misi per unum debeat scribi. Pefo,
pam pali; ut, lavo, lavasti; nemo dicit, lasti vel la- petivi, petitum, longa penultima. Texo, textti, textum.
slis, vel larunt. Ico, ici, iclum, iclurus; [vel] brevis Nexo, nexui, nexum. Farcio, farsi, farlum; uiide
t in proesentiet praeterito; [vel] longa, ut, quievi, furtores : sicut a sarcio, sarsi, sarlum, sartores. Sen-
quieturus. [Ltnquo] liqui, liclu, liclurus; et ex eo, tio, sensi, sensum. Raucio, rausi, rausum. Sepio,
reliqui, [reliclum] relicturus. Vinco, vici, viciurus. sepsi, septum. Vemo, veni, ventum, venturus. P.ario,
Cresco,crevi, cretum, creturus. Scio, scivi, scitum, r. n pejteri, partum,parlurus. Scio, scivi, scilum, penut-
scilurus; et ex eo scisco. Nosco, novi, notum, notu- tima ubique longa, ut auditus, munitus, arccssilus;
tus. Ignosco, ignoturus. Pasco, pavi, pastutn, pnslu- nisi in proenominatis [Ms., preenoiatis]. Sepelio, se-
rus. Disco, discilum, disciturus. Parco, parsn, par- pelivi, sepullus, sepulturus. Salio, salni [Ms., salivi],
turus. Paciscor, paclum, pacturus. Proficiscor, pro- sallum. Satio a sale, salivi, salsum, salsurus; Parti-
fectum, profecturus. Expergiscor, proeterilo, exper- cipium quoque ex eo prxteritum est, salitus et sal-
rectus [Edit., espergifus sum], experreclu, experre- sus [vel salhis]. Ambio, ambivi, ambitum; et ex eo
cturus. Nanciscor, nactus sum, naclum, nacturus, nmbiius nomen, correpta penultima
absque n. Pangor, paclus, pacturus. Fingor, ficlus, 296 FR- Cur hoc ? — SAXO.Quia ambio ab eo
ficturus. Tangor, laclus, taclurus. Jungor, junclus, verbo compositum est. Nam verbalia nomina a se-
juncturus. Fnngor, functus, functurus. Plangor, cunda venienlia conjugatione penullimam liabenl
planctus. Angor, anctus; proeteriti participium fa- brevem; ut, habitus, monitus. Memorandum quoque
ciunt. Sic et ulciscor, ultus : Irascor, iratus : Defa- tibi est, impcrsonalia supinis et participiis defecisse,
tiscor [Ms., deficiscor],defessus, id est, fatigalus ; nisi raris; ut a pwnitet pcenitens, unde et pwnilen-
liam a deftciodefectus fit participiura. Comminiscor tia; et a ticet licentia et licitus : et a tibet, libens.
805 B. F. ALBINI SEU ALCUINTOPERUMPARS VII. 896
DE CONJUNCTIONE. A Sunt quoque conjuncliones dubitativw, ut: ue, nec,
FR. Nunc ordo parliura flagitat ut de «jpnjunclio- anne. Virgilius (Mn. m, 39; xi, 126):
ne dicas. — SAXO.Conjunctio est pars oratiouis in- Eloquarartsileam....1
Jusuiucneprius mirer, belline labores?
et
declinabilis, conjunctiva significativa [Ms., consi-
aliarura partium vim et ordinationem Sunt [Ms., fiunt] eoedem interrogativw, ut (Mn.
guificativa],
demonstrans. x, 668) :
Tautonerne criminedignum
FR. Quomodo vim et ordinationem demonstrans ? Duxisti1
— SAXO.Vim, quando aliquas res simul significat, Fiunt et electivw, quando ex diversis rebus aliquid
ut, et pius etfortis fuitMneas. Ordinationem, quando eligitur, ut: Divesesse volo, quam pauper. Fiunt et
consequenliam aliquarum demonslrat rerum; ut, adjunclivw, cum verbis subjunctivis adjunguntur,
si ambulat, movetur; sequitur enim ambulationem ut : st, cum, ut, dum, quatenus. Ut : Si venias,
motus. facio :
FR. Quot accidunt conjunctioni ? — SAXO.Tria : Cumfaciamvitulapro frugibus,ipsa venito*:
figura, et species, et ordo. Figura simplex, ut: af, Ut prosit tibi, facio :
et, sed. Composita, ut: atque, etenim, sedenim.Hoec Multaquoqueei bello passus,duracondereturbem l;
enim ex accentu composita esse noscunlur. Quatenut id libenter facio. Possunt et hoeipsaecau-
FR. Da specierum quoque rationem. — SAXO. sales esse.
Species, quas Donatus potestatem nominat, secun- FR. Sed unde sciam ad quara speciem pertineant?
dum eum quinque sunt : copulativa, expletiva, cau- — SAXO.Adjunctivoecum dubitatione proferuntur :
salis, disjunctiva, rationalis. Secundum Priscianum causales cum affirmatione, ut: Eris doctus, si legas.
plures. Sedhoe quinquespeciesprincipalessunt, alias- 297 Sunt, uuae diminutionem significant, ut (Mn.
'
que in se continenles species. »iv, 327):
FR. Pande singularum exempla specierum. — Saltem,sl qna milii(soboles)de tesuscepta fuisset.
SAXO.Copulativw sunt, quae copulant tam verba, Fiunt et continuatw [Ms., conlinualivw]; ut: ti
quam sensus, ut: et, que, at, atque, ac, ast. Disjun- ambulat, movetur; continuat enim ambulationem
ctivw sunt, quae quamvis dicliones jungant, sensus motus. Hoect aliae species in Prisciano reperiuntur,
[A/. sensu] lameu disjungunt, et unum e duobus ipiae tamen incidere possunl in praedictas quinque.
csse signilicant, ut: vel, ve, ne, nec, neque, [aut]. Sed nunc hoec habeto de conjunctionibus.
Expletivw sunt quae vel bonum vel raalum explent DE PR/EPOSITIONE.
sensura, ut : quidem, equidem, saltem [AL, saltim], C ( FR. Proepositioquid est? — SAXO.Pars orationis
videlicet, quanquam, quamvis, quoque, autem, porro, indeclinabilis.
scilicet, tamen. Causales sunt, quoe causam antece- FR. Quid habet officii? — SAXO.Ut aliis prae-
|
dentem significant, ut : doctus sum, nam legi; si sol
ponalur partibus vel appositione, vel composi-
est, jam lucet. Causa enira luminis sol est. Et suat tione.
bsec : Si, etsi, etiamsi, tiquidem, quando, quandoqui- FR. Apposilionequomodo ? — SAXO.Quando foris
dem, quinetiam, qualenus, sin, seu, sive [neve], nam- apponitur diclioni; et hoc, nomine vel pronomine;
que, ni, nisi [nisi si], enim, elenim, ne, sedenim,1 casu accusativo vel ablativo, ut : ad hominem; vel,
interea, quomobrem, prwsertim, ilem, itemque, cete- ab homine : ad illum, ab illo.
rum, alioquin, prwterea. Rationales sunt, queeratio- FR. Quomodoper compositionem?—SAXO.Quando
nem rci reddunt, ut: tfa, itaque, quoniam, enim, et- cum aliis partibus
[componitur] in unam diclionem,
enim, enimvero, quia, quare, quapropter, quoniam,• ut nomine [Ms., nomini], per omncs casus : ut, in-
quidem, quippe, ergo, ideo [igitur], scilicet, propter- doclus, indocti,indocto,indoctum,indocte, ab indocto.
ea [videlicet]. Pronomini non componitur. Verbo componitur, ut,
FR. Ordo conjunctionum m quo est? — SAXO. • induco, derivationem vel con-
expleo. Participio per
Quia aliae sunt, quoe seraper prseponuntur, ut: at,' 1 sequentiam compositorum verborum, ut, inducent,
ast, aut, ac, vel, nec, neque, si, quia, quatenus, sin,» explens. Adverbio quoque per compositionemjungi-
seu, sive, ni [nam]. Alioe supponuntur, ut: quidem,> tur, ut, perinde, abhinc, deinceps. Nam et [in] seipsa
quoque, autem. Alioe pene omnes indifferenter et1 [Ms., in semelipsam] per compositionem nectitur,
proeponict suppom possunt, ut: ergo, igitur. Inve- ut, impcritus [Ms., imperterritus]. Loco etiam con-
niuntur quoque saepeconjunctiones in aliarum con-~ junclionis causalis [Edtf., casualis] solet accipi, ut,
junctionum polestatem transire, ut : vel dislinclivaa pet desidiammalitiw nascuntur, id est. causa desidice;
conjunctio pro copulativa ponitur, ul Terentius.... similitcr propter et ob poni possunt.
Vel rex, pro, etiam rex. Inveniuntur quoque aliae B FR. Si unquam supponuntur proepositioncs?—
partes pro conjunctione poni; nomina, ut: quaa SAXO.Etiam, sed raro. Et hoc euphonioecausa, id
causa? qua gratia ? quam obrem? Verbum, ut; quam- est, [bonoe]sonoritalis, ut in pronominibus, mecum,
vis, et licet pro quanquam Virgilius (Mn. xi, 348):'• tecum, secum, nobiscum, vobiscum. Sed et poetica
Dicamequidem,licet arma mihi,morlemquemiaetur. r. auctoritate in metris praepostere poni eas invenies,
* Virg., Eclog. III, 77. i> Virg. j-En., i,9.
897 DIDASCALICA.— GRAMMATICA. 89*
— SAXO.Dicam. Ad juxta
ut: Marta omnia circum, et ibi finalis syllaba acuitur, jA ge te [AL, succingere].
ne noraen putetur. significat.in compositione, vel apposilione, ut, ad
FR. Habent praepositiones accentus per se? — currum, pro, juxta currum; ad Trojam, pro, juxta
SAXO.Habent acutum accentum in fine, tam apud Trojam. Significat quoque contra; ad illum mihi
Grsecos, quam apud Latinos; qui tamen in gravem pugna est, hoc est, contra illum. Accipitur et pro
semper vertitur, quia proepositio ubique sequenti usque : ad bellum Persicum, hoc est, usque bellum.
dictioni seu per appositionem, seu per compositio- Ob et pro et conlra et circum significat; ut : haud-
nem adnectitur, et quasi una pars cum ea profertur. quaquam ob meritum, id est, pro merito. Ob unius,
Inveniuutur quoque proepositiones in media poni contra unius : obdmbulo, circumambulo. Per est et
dictione, ut, qua de re, quam ob rem, qua in parte. localis, ut : Per medium forum. Est et temporalis,
FR. An omnes praepositiones componuntur? — ut : Per medium diem. Est et jurandi, ut:
SAXO.Quaedamsunt, ut nunquam componantur, ut, Per te, per qui le talem genuere parentes °.
apud, erga, citra, circa, extra, infra, juxta, pene [Al., Adverbii quoque valde vim obtinet [Jlfs., continet].
pone], prope, secundum, uttra, supra, circiter. Quoe- Terentius: Perscitus puer, id esl, valde scitus. Abne-
dam sunt quocnunquam separantur, ut, con, di, dis,
B gationem quoque significat in compositione, ut,
re,se, an [Ms., am]. Aliae pene omnes componuntur Post componitur et separatur, et Io-
et separantur. Et aliaesunt quoe in compositione col- perftdus.
cum significat. Virgilius (Georg. ni, 213) : Post
lisionem patiuntur a consequenti vocali, ut, coago, monlem
Alioesunt consonan- oppositum. Significat et tempus, ut, pott
coarguo, coarto, cowquo. quoe multum tempus. Cis localem habet significatio-
d
tem pro sequentivocali assumunt, ut, emo, redimo;
nem, ut, cis Alpinam Galliam. Et pro ultra acci-
ago, redigo; prodes, prodest. Quocdam syncopam pa-
pitur, ut, cis definilum tempus, hoc est, ultra. Et ex
tiuntur, ut, supra pro supera, earfraproextera, infra-* eifra. Trans componitur et separatur, ut, transfe-
Sed et diversis modis in eo,
pro infera. proepositiones
ro, et trans Padum. Et in compositione saepe n et *
compositionibus alias partes corrumpunt, et ipsae
soeoiusest. auam in- amittit, ut, traduco, trado, trano. Et pro superjjoni-
corrumpuntur, quod exemplis
Uir; ut, transgressus, id est, supergressujfj^^tW^Ie^S
digeat. cum significat, ut, apud Numantiam. finte' locijni et
FR. Possuntne praepositiones in alias transire par-
tempus significat, ut, ante januam, ante,'annum. De-
tes? — SAXO.Possunt.
— rivantur ex eo antiquus, antiquarius, noriiina. Citra
FR. Da exempla. SAXO.Posf, praepositio est.
pene eamdera significationem habet qtiam cis, nisi
Virgilius (Georg. m, 213) : C quod propriis nominibus cis, et appellativis xitra,
Posl montemoppositum;
transit in adverbium. Idem (Mn. i, 140): saepiusproeponi solet: cis Rhenum; cis Alpes : citra
forum. Et a cis, citra derivatur; a citra, citer, cite-
Post mihinonsimilipoenacommissalueti». rior, citissimus. Circa, loci et temporis, pro juxta
Ante praepositio. Virg. (Georg. i, 125): ponitur [Ms., positum invenitur], ut circa templum,
Ante Jovemnulli subigebantarva coloni; et circa viginti annos. Circum componitur et apponi-
transit in adverbiura : tur, ut, circumfero, circum mare. Circiler ad teiupus
solum pertinet, ut, circiter Kalendas Januarias. Erga
Ante, et Trinacriatentandusremus in unda. non componitur, et affectum significat, ut, bonus ett
Sic supra, contra, prope, transeunl in adverbia.
FR. Si aliae partes in proepositiones transire pos- erga propinquos. Contra separatur et componitur :
sunt?—SAXO.Possunt. Nam adverbia seepetranseunt contra adulterium, et conlradico. Extra apponitur,
in proepositiones, ut : pridie Kalendas. Pridie hoc ut, exfra me. Inter, utrumque, ut, infer amicos, in-
loco proeposilio est. Subtractoe quoque nominibus tervallum, interpres, cujus simplex in usu non est.
Et ab in inter et intra nascuntur; a sub subter, a pro
quibusdam loco adverbiorum faciunt nomina accipi, a cis citra, ab exexlra, a prw proeter. Juxta
ut, domo venio, pro, a domo. Et: domum eo, pro, ad V propter,
domum. pro prope ponitur, ut, juxta te, id est, prope te. Se-
FR. Separatee proepositionesquibus casibus iun- cundum duas habet significationes : proxiraitatem et
oemulationem : secundum eum sedeo, et secundum
gunttir?— SAXO.Accusativo etablativo. mores ejus vivo. Heecde proepositionibus accusativi
298 FR' Accusativi preepositiones quoe sunt?—
SAXO.Monosyltabeehee : Ad, ob, per, post, cis,trans. casus, quoe difficiliores videbantur, dicta tibi suffi-
ciant.
Dissyllabae: Apud, ante, citra, circa, erga, extra,in-
ter, intra,juxta, prope, pone, prwter, propter, ultra, FR. Sufficiunt. Sed ad ablativum te totum fer.—
usque, penes. Trissyllabae: circiter, adversum, secun- SAXO.Ablativi proepositionesmonosyllabeehoe sunt:
dum. A, ab, abs, e, ex, de, pro, prw, cum.
FR. Numsinguloe certashabent significationes ?— FR. Quare non addidisti, clam ? — SAXO.Quia
SAXO.Non certas, sed diversas. Sed longum est ea- magis adverbium est, qualitatem
significans, [et] di-
rum siguificationesexplanare. minuiturconlra proepositionumnaluram ; clam, clan-
FR. Dictaraen, etquanta brevitate possis, succm- culum. Et sine casu proferri
potest, ut, bona apertt
» Virg., jEn. x, 597. facit, mala clam.
 699 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VU. 900
FR. Sequere cseteras.—SAXO.Dissvllaboe: coram, A et ubsquencgativa sunt, ut, sine homine, et, absque
patam, sine, absque, tenus. homine. Et sine anleposita gravatur, ut; sine timore.
FR. Potestates singularum cxpone. —*SAXO. A et Postposita acuitur, Virgil. (Mn. x, 31):
ab et abs et e et ex eamdem fere significationis vim Si sine pace tua.
habent. Nam et locales, et temporalcs, et ordinales Tenus postponitur, ut
kactenus, et genitivo quoque
simililer inveniunlur, ut, esf a domo, a die, a te; jungilur, ut :
sic et coetera. Sed a et e srepius consonantibus proe-
... Crurumtenus a meuto paleariajpendent».
ponuntttr, ut, a lemplo, e.cutmine. Alia utrumque
et vocalibus et consonantibus, apposilione et compo- Ecce habes proepositiones.
sitione junguntur, ut, aitfo, ab illo,abduco, ab hora. FR. Habeo utcunque : sed nonhabeo utriusque ca-
Et sacpc b euphonioecausa in aliam mutabitur litte- sus quatuor communes. — SAXO.Quid de illisquae-
ram ; in r, ut, arripio; in u, ut, aufero;'ms, ut, ris, nisi quod Donatus dixit, quod accusativa sunt t«
dum ad locura ire atiquem : tum ablativum,
asporto. Ex quoque pro exfra poni invenitur, ut, etsub, cum in loco esse aliquem significant [Ms., significa-
excludo, pro cxtracludo : Exsul, [id est], extra so-
lum. Modo pro vulde [adverbio], ut, excelsus, id est, mus], ut, in urbem vado, in urbe sum. Sub culmen
valde celsus. Modoprivativum est vel inlensivum vel B eo, sub culminesum.
FR. HOCplacet, sed plus queero. — SAXO.Quid a
perfectivum, ut, ea;s(t'rpo,extendo, expleo. E in com- me
posilionc privativum est vel intensivum et pro extra quoeris, si tibi Donatus non suflicit?
FR. Non a te tanta quaesissem, si Donatus mihi
accipitur,ut, enodestrunci, enarro, edueo. Derivatur suffecisset
ab abs, absque. Nam que, quando 299 vim el signi- [Ms., sufficeret]. — SAXO.Nam in, si pro
ficationem conjunctionis non habet, syllaba est, non contra vel ad : et sub, si pro anfe vel pro per poni-
accusativo jungittir, ut, in hostem, hoc est, con-
pars oralionis, quomodo in ubique, undique, denique, tur,tra hostem. Et, in puppim rediere rates, pro: ad pup-
itaque, utique, uterque, plerumque, et ideo accentum
non mutanl. De priraa syllaba additio syllabica est, pim. Sublucem exornant(AL, exponans)calaUusb,
non conjunctio, ut in pronomine ce et met, et fe. De
memorativum est, et intensivum, et privativum : da pro, ante lticera. Et:
homine, detraho, desum. Proin appositione et com- Subnoctemcura recnrsatc,
positione localis [est] et temporalis : pro tempto, pro- pro, per noctem. In modo in composilioiieprivativum
video. Et loco e et super, vel anie, vel ad vel in acci- est, ut, injustus, improbus ': modo intensivum, ut,
incuso. Sub est et localis, ut, su6eo, subpono.
pitur : Prominet, [pro eminet, vel pro] supereminet. 2 imprimo,
Pro curia signa sociis dare, id est, ante curiam. Est et diminutivum, ut, subrideo, id est, paululum
Virgil. (Mn. v, 500) : rideo; subtristis. Et in sequentem mutat b consonan-
Tumvaliilisflexosincurvantviribusarcus tem, si c, vel f, g, m, vel p sequitur, ut succumbo,
Pro se quisque viri, suffero, suggero,submitto [Forte, summitto],suppono.
id est, ad suas vires. Pro testimonio, id est, in testi- Supcr, si pro supra pouilur, accusativum est, ut,
monium. Et pro interjeclione accipitur, ut, proA do- Saevasedens super arma d,
tar, et circumflectitur. Prw in apposilione vel com- id est, supra. Si de vel tn signilicat, ablativum
positione invenitur, et, ad vel ob vel super, vel valde est, ut :
vel ari.e significat. Terent. : Contempsi itlum hic prw Multasuper Priamo rogitaos •.
me, hoc esl, ad coniparationein mei. Item : fit misera hoc est, de Prianio. Item :
prw amore, id est, ob amorem. Prwsideo [id esl] su- Frondesuperviriiii ',
persedeo. Prwvalidus, valde validus. Prwdico, ante id est, in viridi. Item saofer accusativum est, ut
dico. Cum praepositiocst copulativa, ut, cum ducibus sufcferterram. Item ablativum, subter densa testu-
vado. Et nunquam componitur, quia con in cjus loco dine.
in compositioue ponitur; ut, concurro, conlraho. Et in FR. Unde dicuntur quoedampraepositiones toque-
sciendum est quod con et in tunc mulant n in »t, larcs? —SAXO.Quia semper in compositione loque-
quando b vel m vel p sequilur, ut, comburo, imbuo, lis, id est diclionilius, componuntur, cl sunl sex : di,
comnrinus, immunis, compello,impello. Tunc n con- dis, re, se an [Ms., am], con, ut, diduco, dislraho,
vertunt iu sequentes consonantes, quando / vel r se- recurro, recubo, amplector, congero[Ms., congre-
quilur, ul, collido,illido, corripio, irruo. Cum quo- dior]. Di quiilem ct dis separativa sunt, et eamdem
que postponitur quibusdam pronominibus euphonioe signilicationcmhabent quomodo ab et abs. Ut, divi-
causa, ut, mec.um, tecum, secum, nobiscum, vo- do, distraho. Et dts componitur, quando sequiturc,
biscum,et antepenullimain his elevatur; aliis postpo- f, p, s, t et t Ioco consonantis, ut, discurro, differo,
sita acuitur,ut, quocum,quacum,quicum,quibuscum. diffundo, s in /Tmutataeuphonioecausa; dispulo, dis-
Coram ad personas pertinet, ut, coram me, le, se. sero, dislralWfdisjungo. Inaliis consonantibus di proe-
Palam ad omnia accipitur, ut, palam omnibus. Sine ponitur : diduco, digero, diluo, dimitlo, diruo; et ubi-
« Virg., Georg. m, 53. <>VirgiL, jEneia. i, 295.
i>Ibid., 402. o lbid., 750.
c Virgil., jEneid. i,666. ' Virgil. Eclog. i, 81.
001 DIDASCALICA.— DE ORTHOGRAPHIA.— MONITUM. 902
que dt producilur, praeter dirimo, disertus. Revidetur ^ Quantas me audisli incondita voce proferre, dum
a retro per apocopam factum, sicut ipse sensus pro- ante pedes magislri jacui?
bat. Quid est respicio, nisi retro spicio : revertor, FR. Audiviet tiinui, niotumque animi inexclama-
retro vertor? 300 Se separativa est, ut, separo, tione vocts intellexi. Atlamen rcor diversas esse in-
sejungo. Est et abnegativum, ut, secus. Et a se, seor- terjcclionum significaliones, sicut diversi sunt molus
sum; sicut a de deorsum, et a super sursum adver- animi. — SAXO.Sunt, ut dicis. Et aliacsunt gaudii,
bium venit. Am circum vel circa significat, ut, am- ut, Evax. Alioe risus : Ila, ha, he. Aliae respuendi,
plector, amputo, ambio : In quo etiam additio b con- ut, Phy, choe. Alioehortandi,ut,£m. Alieeilludendi,
sonantis fit [Ms., addito b consonante], propterm. ut, Euge. Alioedoloris, ut, Vw,heu, ei. Ut: Heimihi,
Con pariter significat, ttt, [coneo], et loco cum prae- qualis erat! Alioe exsecrandi, ut, Ah! [Virgilius
positionis ponitur, ut, concurro, conjungo. Ecce ha- (Ecl. i,15)] •.
bes de praepositione, quantum brevitas disputationis . . .. Ahsilicein nuda connixareliquit.
sinebat. Alioeliuioris, ut, af af. Terent. (Eun. IV, vm, 18) :
FR. Habeo quodplacet. Sedparvum [AL, parum] Atat niiiii liomoformidolosuses.
viae, quod restat, peragamus [Ms., pergamus]. — Alioe admirandi, ut, Papw [Ms., Pape]. Terenl.
SAXO.Pergamus. Et tu more tuo praecede interro- g (Eun. II, n, 48) :
gaudo; sequar ego respondendo. Papoe!hoecsuper ipsamThaidem?
FR. Quid de accentibus earuni dicis? — SAXO.
DE INTERJECTIONE. Quid aliud, nisi quod incerti [sunt] et pro affectus
FR. lnlerjectio quid est? — SAXO.[Est pars ora- qualitate longius et brevius, acutius et gravius in-
tionis...] Heu! quid interrogas de interjectione? condita voce proferuntur ».
a Paucula retiqua in suo ms. desiderari existima- bis terminantur uterque, quo usus sum, codex, Fri-
banl Canisius et Quercetanus, quoe ex aliis rass. es- singensis et Sanct-Einineramianus.
sent restituenda. At enim eodem modo et iisdein ver-

OPUSGULUM SEGUNDUM.

DE ORTHOGRAPHIA.

301 MONITUMPRJEVIUM. C stylo Alcuini aut oevoillius repugnet: quin imo inulta
Beatum Alcuinum de Ortbographia scripsisse di- hic inserta sunt quee Aicuinus etiam alibi asseruit.
serte testatur Viloeillius scriplor. Similiter Trithe- Sicin Expositione psalmi cxvm, vers. 147 (Tomo I,
mius, libro xi de Viris illustribus 0. S. Ben., cap. Col. 615), ait: < Immaturitas nocturnura tempus est,
26, et Joannes Baleus Anglus, Cent. xi Script. Brit., quod non est maturum, id esl opportumiin, ut agant
inlcr Opera Alcuini recensent librum unum de Or- aliquid vigilando; quod etiarn a vulgo dici solet hora
thographia. Latuit vero hoc scriptum omncs etiam importuna; > quoe verba etiain infra IiabenUir sub
solertissimos bibliothecarum veterum scrutatores ad litt. I. Similiter in Exposiliune psalmorum gradua-
hoc usque tcrapus; ncc quM illius forma, melhodus - lium, v. 5 (Col. 620): < Incola, inquit, est, qui tcr-
aut conditio esset, quisquam novit vel prodidit; ram alienam colit;» quod nomen eodem modo infra
adeo, ut celeberrimus Cave illud inter" deperiiita re- sub eadem litt. I exponit: < Indigena, inquit, inde
censere non dubitaverit. Nos, cum vetustissimum naius; incola aliunde veniens.»
codicem ms. bibliolhecas illuslrissimi metropolitani His ergo rationibus persuasi, hoc de Orthographia
capituli Salisburgensis, numero 71 subnolalum, et opiisculum tanquam geiiutoum Alcuini felura primo
circa inilium soec.ix exaratum evolventes incidere- vulgamus ex binis codd. rass., uno Regio Parisiensi,
mus in opusculum orthogTaphicum, inter genuinas qui lamen in fine mutilus est, ut infra sub litt. R
epistolas Alcuini ibi descriptas comprehensum, opi- adnotamus; aliero Salisburgensi, adclitis leclionibus
nari ccepimus idipsum esse opusculum beati Alcuini nonntmquam differentibus. Curnque Ven. Beda simi-
hucusqiie desidenitum. Nec opinio, ut conQdimus, liler libruni de Orthographia scripserit tom. I Ope-
nos fefellit; idem namque opusculuiri aeque vetusta U rtun, edit. Basil. (Patrologiw tomo XC), etAlcuinus
manu sctiplum sub nomine Aibini magistri ab ami- inde iioimiilla niiiliiaveril, non oinittemus ca quae
cis ac sodalibus nostris San-Maurianis repertum ftiit Ven. Bedoesunt, bis [ ]notis distinguere. Credam li-
in libliotheca RegiaParisiensi, in cod numero 4841 brum de Orlhographia, qui exslat in Anglia Canta-
notato, cui cur fides non adhibeatur, nulla planc brigiie in collegio Corpoiis Cbristi, relatum a Thoma
causa aut ratio succurrit. Enimvero cum certum sit Tanncro, Bibl. Britaniiico-Hibernica, pag. 21, non
ex Vitae scriplore pene coeevo,Alcuinum de Ortho- esse alium quani quem hic vulgainus, cum idem ha-
graphia scripsisse; de hac vcro arte exstet in lau- beal cuni nostro initium, scilicet Mternus, wtas per
dato codice ms. Regio ejusdem pene oetatis opuscu- oe diphthongon,elc. Sed illius videndi nulla nobis via
lura de Orthograpbia, Albino magistro seu Alcuino patuit.
inscriptura, quis jam vel leviter hoerere possit quin
idem huic scriptori tanquam vero parenti sit altri- LITTERA A.
buendum? Accedit quod niliil ibi reperiatur quod
« Ms. Reg.: MELEGATANTIQUAS VULlQUIrROFERRE LOQUELAS,
MEQUINONSEQUITUR, VULTS1N£LEGELOQUI a.
.... Cupiatqui scire loquelas,
Mespernensloquitur mox sine lege Patrum. Mternus, wtas [per w diphthongonl wquitas, wvum
903 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 904
mquus, id est, justus per duo u. Sed tamen heecora- A , numerus quoque syllabarum crescit. Similiter enim
nia per w diphlhongon scribenda sunt. Equus si ani- [Ms. Reg., Simili enim] vocali vocalis adjuncta non
mal significat, per simplicem e scribi debet. [Aula solum non cohoeret, sed etiam syllabam auget, ut, in-
Latine domus regia est, et per a scribitur. Aute per genuus, arduus, exiguus, et vacuus, quod per c non
simplicem e, Graece atrium dicitur. Ideo in psalmo perq scribendum est. Eadem divisio in verbis quoque
ubi legimus : Adorate Dominum in aula sancta ejus est, ut, metuunt, statuunt, tribuunt, acuunt, quod per
(Psalm. xxviii, 2), non palatium aulae noinine, sed c quoque non per q scribendum est.
atriura Groecovocabulo debet intelligi.] Aulea per e Aspiro, aspicio, sine d scribenda sunt per simpli-
si tentoria significat. Unde et in Isaia juxta LXX in- cem s [Ms. Reg., Asspiro, asspicio per duplicem s],
terpretes : Dilata locum tabernaculi tui, et AULEASlicet cum ad praepositionecomposita sint, quia perit
tuat confige. Actuarii cum u, id est, diversis actibus ibi d. Apparet, quod videtur, per p. Adparet, quod
occupati dicuntur. Actarii vero scriptores actorum obsequitur per d, non reguleeratione, sed discretionis ,
appellantur [Jl/s. Reg., Actuarius... dicilur]. causa. Arbor, omne lignum dicitur. Arbusta, non nisi
302 [Ante praeposilio multa siguificat; nam et fructifera.
tempus significat, cum dicitur: Anfediem festum Pa- Avena, si ad germen, sine h per v scribendum est.
schw (Joan. xm, 1). Et preesenliaro,significal, ut: B Habena, si ad fetinacula jumentorum, per k et b
Anfe conspectum gentium revelabit justitiam suam scribitur. [Advocaturdaturus patrocinium. Evocatur
(Psal. xcvn, 2), id est, coram gentibus. Et dignila- praebiturus obsequium. Invocatur proestaUirusauxi-
tem, ul: Posuit Ephraim ante Manassen (Gen.XLVIII, lium. Adportare est aliquid adferre. Asportare, au-
20). El: qui post me venit, ante me factut est (Joan. ferre aliquid. Comportare simul portare in unum lo-
xv, 27), id est, mihi preelatus.] cum. Deportare deponere. Exportare tollere.]
Album iiatura; candidom cura facit. [Armarium,
Arguo, argui et argulum, id est, conviclura, fa- ubi
ciunt argulurus. Amo, amavi, amasli faciunt, et saepe quarumcunque arlium instrumenta servantur.
ubi tanlum tela armorum. Accedit,
illa verba, quae in proeterito perfecto II consonantem Armamentarium,
e ab ambulando. Accidit per i ab eventu.]
assumunt, in secunda et tertia persona syncopam perAnfe
proepositioinlerdum integrum [Ms. Reg., in-
patiuntur, ut, neo, nevi, nevisti vel nesti. Illa vero
tegra] roanet, ut, antecedit, antevenit. Interdum
quoein proesenti u habent consonantero, non possunt mutatione e in t litteram corrumpitur, ut, anticipat.
in proeterito syncopampati, ut, lavo lavasti [Ms.Reg.,
A et ab et abs prsepositiones unius significationis
lavisti], nemo dicit: lasti, vel lasti sunt. Adipiscor ade- ut a me, ab homine, abstuli. Sed ab saepissimc
ptus sum facit. Accusso per duo c et pei duo s scribi C sunt,
debct. Accedoper duo c. Saepe ab euphoniee causa scribitur, cum sequens verbum a vocali incipit, ne
in sequentem mutabimus [Ms. Reg., mutabitur] con- dictio multis consonantibus oneretur, ut, ab uno. Si
vero a consonante pars orationis incipit, a solura po-
sonanlem, ut afficio, affluo, allido, ammoneo, annuo,'
a Abs tamen in composilioneseepius
appono, arripio, assumo. Alligo per duo /. Annuo per natur, ut, fratre.
duo n. Apparo [Ms.Reg., appareo] per duo p. Attuli propter euphoniam integra manet, ut abs te, abscondo,
melius ab vel abcondo; sicut melius
per dun f scribi debent. Al si conjunctio est per t[ sonat absonat, quam abste,
scribendutn est; si praepositio,per d. Afaueitem con- urbe, quam urbe.
junctio coroposita per t siiniliter scribendum. Apud< 303 Avunculus per duo u, quia ab avo diminuti-
praeposilioin d finiatur. Ab artu artubus; ab arte, vum est, uo syliaba in uun conversa. Atvus, cuni
arlibus. Similiter ab arcu arcubus; ab arce arcibus, ventrem significat, per u digammon, cura vero co-
dicendum est. [Mger animo; Mgrotus corpore: lorem [Ms. Reg. addit: quod est albus], per b scri-
ulrumque per diphthongon scribitur]. Alibi, alio, bitur. Ara cum altare significat, sine h aspirationc;
loco. Alias, alio tempore significat. Aer dissyllabum( cum vero cubile porcorum, cum aspiratione scribi-
est, et non habet pluralem numerum, nisi aera tan- tur. Mmulus et wdituus et wrumna omnia per diph-
tum. Ms monosyllabura est. Aufero, id est, abfero, l> thongon scribuntur. Mquimanus per w quoque, id
b in u raulata. est, ambidexler, qui utraque manu utatur pro dex-
tera. Avarus, si vitium significat per u. Si gentem
Ad proeposilio corrumpitur, si sequens verbum a
addit: quod est Abari] per b scribatur.
consonante incipit, ut: apponit, ammittit. Allium et [Ms. Reg.
Acclamo per duo c, id est, cum falso aliquem ac-
dotium per t scribenda, ut, Virgilius (Eclog. n, 11):
cusso. Reclamo, aliquem exeuntem vocitans. In-
Allia serpellumque.Acer facit pluraliter acria [Ms.
Acris facit acres. clarao, et succlamo, murmurandi est; perclamo [Ms.
Reg., acri]. pluraliter
Reg., prodamat], laudandi vel deprecandi exaltatio;
[Audacter Latinum est; sed audaciter melius, qnia1 declamo [Ms. Reg., proclamo] rhetorizandi. Ex-
noniina x littera terminata in adverbiis r et i assu- clamo, quando pro viribus vocem exalto. Alea si
munl, ut, afrox, atrociter; ferox, ferociter. Accersit,• ludum significat per e; si ab alius atia venit, per t
qui evocat. Arcerstf, qui accussat.] legilur.
Acervus,per u, cujuslibet rei congeries est, fortej Amittit perunumnt,id est, relinquit. Ammittit
lapidum vel frugum. Acerbus per b iramaturus autt per duo m, id est, assumit. Ideo inmissa dicendum
aspcr. Alia sunt quse per duo u scribuntur, quibusi est, ammitte te, vel admitte [Ms.Reg., inmista did-
 905 DIDASCALICA.— DE ORTHOGRAPHIA. 906
wus ammiti, ut admitte]. Affatim per duo f, id est, A canis dicitur. Cwnomiaper dipbthongon w commu-
statim, vel satis. Aggerper duo g scribendum est, ncm muscam, id est, omnis generis muscara signat
quando stratam significat; si autem campum, ubi \Ms.Reg., significal], quia cwnonGroece coramune
seminari potest, per unum g. dicitur; nndc cwnobium [Ms. SaL, ccenubium]com-
|- Accentus per duo c, ubi (vox levatur [Ms. Reg., munis habitalio appellatur. Carduus trium syllaba-
rum cst, sicut arduus, fatuus, mortuus. Cuspis, cus-
elevatur] in verbo. Angor, id est, angustiara palior,
non cuspes. Cotnmodamusquoerecipimus, per
per n et g scribendum est. Mripedem, id est, velo- pidis,
cem per a et e divisas' dicendum est. AMecfiper duo duo m scribaiur. Mutuamus, dum oequalia recjpi-
/, id est, electi, inde aKeaifdicitur. Allicit, id est, in- mus. Commimisper duo m, eminus pcr tinum m.
vitat, similiter. Altilia, quasi alatilia, idest, aves Comminus cum gladiis pugnamus; eminus cum lan-
saginatee.Affontfus per duo t, id est, intentus vel ceis; quia illud a mami non recedit; hoc e manibus
emittitur. Collocut per duo / scribitur.
stupore diffusus.Attingit per duo f scribalur.
LITTERA B. 304 Cerno, et crescoel glisco in unum proeteri-
tum veniunt, quod est eret>i.Cupio cupivi
Benedictioet oratio t debent babere in pene ultrrua facit perfectum et cupii. Casses retia dicuntur, per duo s scri-
syllaba, non c et alia similia. B in s mutatur sequen- B bitur. Comediacarmina
tibus f et c, ut, sustulit, suscipit. Benificus ab adver- sunt, quae in conviviis ca-
b a ve- nueitur, pcr e simplicem scribitur.
bio bene compositum per scribatur, veneftcus Comburo, comparo, componoper m ct non per n
ueno per u. Bis adverbium per b, vis nomen per u scribuntur: sic
scribendum est [Ms. Reg., scribitur, ut haecvis, hu- complaceo,commoratus,comprehendo,
comtnodat, computrescit,commendat, commune, com-
jus vis, huic vi]. Bite si fel significat per b, si ab- plures et tolia (Ms.Reg. addit:
jectum aliquid, quod est t>t'/e,per u scribendura est. Camelus per unum /. Celo, celas, permscribendasunt].
Berna si domi genitum significat, id est, oiifOrENHC idestabscondo, per
si ut uerna simplicem e. [Cwlo, cwlas, cum picturara significat,
per b scribendum est; tempus, tempora, pcr w diphlhongon scribendum est. Unde
auctores voluerunt. Berbena svl- melius
per u scribi utraque inlelligitur cwlum a pictura siderum, quam a ce-
laba a b incipiat. lando mortalibus arcana dictum. Circa ad visibilem
[Behebub, non BelzebuL Beliat, non Beliar dici malcriam vel locum pertinet. Erga ad animum
debet. Baptismusbaptismi genere masculino, et ba-
spectat, maxirac ctim aliquera propensiorem affe-
et
ptisma baptismatis, baptismumbaptismi [Ms. SaL, ctum generat proximorum.] Circum ad tempus re-
baptismus, baplisma. etc.] invenitur. ferlur.
B littera contra f non sonat, sed in eam transil)G Cis localem habet
non sub- significationein, ut : cis Atpi-
in compositione, offuiut obfui; sufferopro nam Galliam : et pro ultra accipitur; ut: cis prwfi-
fero. B quo in s transire solet mullis in locis, ut, nilum
et tempus, hoc est, ultra; ex eo citra. Citra eam-
sustuli, suscipio, susteneo, suspendo; pro subtuli, dem pene significationem habet quod cis. Nisi quod
subcipio, et subteneo, et subpendo. Bes sive bisse,
viu uncias b scribendum est.Bt- propriis nominibus cis; et appetlativis citra soepius
quod significat per
a b proeponisolet. Cis Rhenum; cis Alpes; citra forum, et
mus, quasi bihiemis, et inde bimatus derivatur, a cis, cilra: a citra, ciler, citerior, citissimus.
incipit; el biennis quasi duorum annorum. Benivolus
Circiter ad numerum solum pertinet, ut : circiter
et benignus, et beniftcus, licet a bene adverbio sit
tria millia, vel circiter horarum decem. Carcer ubi
compositum, tamen per t non per e in secunda syl- horaines clauduntur. Carceres undc
laba scribitur : similiter et malivolus, malificus; sicut quadriga; exeunt.
a pace pacificus. Ceptf per simplicem e a capiendo. Cwpit per di-
Bibo a potu per duo b et facit preeteritum bibi. Vivo pbthongonojdeincipiendo. Crepfaperdiphthongonte;
a vila per duo v et ambo consonantes, et facit pree- incepta per simplicem e. Con preepositio si ad verba
a vocalibus incipientia accedat, n consonantem per-
teritum vixi. Bivium, ilcr duplex, prima syllaba a b
dit, ut, wquo, cowquo; eo, coeo, et reliqua. Si autem
ineipit, secunda ab u consonante. Brevis, secunda syl- ad verba a
laba per v, inde breviter. Balteum, cingulum, per e digamuron incipientia, non perdit n litte-
scribatur. Beo, beas; inde bealus : sicut meo, meas, ram, Ut, volo, convolo; vinco, convinco. Coquus, co-
inde meatus: et creo, creas, inde crealus. qui, prima syllaba pere; secunda per q. Non enim
diciraus quoquere, sed coquere. Conjunx [Ms. Reg.,
LITTERA C.
conjux] secundum anaIog(am per n scribendum est,
Causa per unum s scribatur. « Circum praepositio ut conjunx; sed euphonioecausa n tollituret dicimus
quibusdam in locis m amittit, ut circuire; in quibus- conjux. C scquente, nullus vocalis [Ms. Reg., nulla
dam servat, ut circumvenit: in quibusdam postpo- vocalis] aspiratur, ut acies, ecce, oculus.
nitur, ut Virgilius: Maria omnia circum. Cavernaper Cwlebs,qui sibi iler facit ad coelum; et cwlebscce-
u; taberna per b scribatur. lestium ducens vitam; et cwlicola, qui ccelum colit,
Cana, si locum significat pcr unum n, si germen, ut angelus. Heec per w diphthongon scribenda sunt.
id est, canna per duo n scribatur. Cynomia, si per y Cowtaneus, quasi compar oetatis, et per w di-
scribatur, caninam muscam signiticat. Ctmos, Groece Dhthongon scribitur. Cado, cecidi, a cadendo per et
* Vide grammaticam de proepositionibus.
PATROL. CI. 29
907 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VH. m
Cwdo,cwcidi, a percutiendo pcr w diphlhongon scri- A extra solum est. Exultat melius sine s scribitur, quia
bilur. Cedo, cessi, a declinando, per e scribilur. Ca- x ex c et s constat. Mquor asquora per w dipbthon-
luo, id est decipio, per u scribitur; Calui secundum . gon scribi debet, quia ab aqua est nomen iacium.
rcgulam dcbct tacere, ct exinde calumnia derivalur. [Exprobrat, qui commemorat quaepraestat. Ob-
LITTERA D. probrat, qui obprobrium [Ms. Reg., opprobrat, op-
Diteclumab electione per di. Nam diligi affeclio- probrium] olijcctat, hoc est vitiura.] Exspectat per i
nis cst, inde dilectio et diligo [Ms. Reg., Nam diligi scribatur. Exspeclalur, id est, venlurus: spectatur,
alfectionis cst; deligi judicii]. Deligi per de; deligi qui videtur vel probatur [per s]. [Exerctfus labori-
judicii esl. Deliclum, idest, peccaluro, in prirna syl- bus; exercitalus studiis [sine s]. Exstruere est in
hba per e, in secunda per t scribcndum est. Dileclus, altum struerc [Ms. Reg., Exstruere est inlellecluiu
id est charus, rautato ordine i iu prima syllaba, el e statuere, mendose]; instruere aciem vel actiouem :
in secunda debet scribi. Delectalio et delector, et adstruere, adfirmare; conslruere, in struendo con-
qux dcclinantur ex eis, per e scribenda sunt, et in jungere; substruere aliqua supraposita sublerstruere.
Eorundem et earundem euphonioe causa per n non
prima ct in secunda syilaba.
Deus per solam e. Dwmon per w diphthongon scri- per m scribenda sunl]. Ex proepositioad f litteram
bilur. Decus honoris est; decor formoe.Descendoper B fdrmatur, ut effluo, effodio, efficio,rellqua; et hoec
edicilur. Desperutusper e. Dispersusper t. Deficiscor, ideo per duo f scribenda. Ex procposiliosequenlibus
defeclus sum facit. De memoralivum est, et inlenti- *, d, g, l, m, n, liltcris et tt et t loco consonantium,
vuin, et privativum; de homine; detruho; desum. De x litteram amitlil, ut: ebibit, edidit, egessit, etusit,
enervavit. Sequente vero f in eandem x mu-
procpositioaul plena in compositionibus ponitur; ut emicuit,
deducere, demonslrare, delrudere. Aut correptione e tat, ut effundo. Expecto, quod est pectino, sine *
littera corrumpilur, ut deorsum. Nam quando e lit- scribendum est. Exire sine s, ire euim est simplex,
tera in t transit; ut, et quoecunqueex hoc formantur, ut exitus, exitium,
exitiale. Exscindo, exsculpo, exstruo per s scribenda.
Aera dimovittenebrosumetdispulit umbrasa ;
Exshto similiter: sistere enim per s dicimus. Exa>-
non cst a proepositione de, sed a dis, ut, distraho, men sine s.
Exiguw similiter scribendum sine s.
disperio [Ms. Reg., dispertior]. Ex pro extra invenitur poni, Ut exctudo, extracludo.
id
Dissertus, est, cloquens, per di scribitur. Deser-
Exsul, extra solum. Modo pro valde, ut excelsus
tus, id est derelictus, pcr de. Delator, qui deferl ad
de cum tar- pro valde celsus. Modo privativum vel intenti-
accusandura per praepositionem.Dilator, vum vel perfectivum, ut exsiirpo, exlendo, expteo.
darc significat, per dt praeposilioneni scribatur. De- G
luit, id est purgavit, per d'e. Diluit, id est imperat, LITTERAF.
perdi scribilur. Deduco.de amice producendo, perde. Formosus sine n in secunda syllaba scribendura
Diduco autera, id est distraho, per di. Didymusprima est, ut harenosus, frondosus, aquotus, herbosus. Par-
syllaba per i, secunda per t/. Discedopcr t scribendum ticipia vero habent n, ut, tonsus, tunsus, pransut,
est. pensus. Feriw quoque non ferew scribendum est.
Di quidem, et dis separativa sunt, et eamdem si-, , Flavus, prior syllaba ab f; sequens ab u incipiat.
gnificationem habent, quomodo ab et abs, ut: divido, Fides fideiprima syllaba brevis. Fides, fidis, de chorda
distruho. Et dis componitur, quando sequitur c, f, p, utraque longa. [Fidus de amico dicitur. Fidelis de
s, t et t loco consonantis, ut discutio, differo, dif- servo. Fidus, fidissimus, comparalivum non habet,
-sed pro eo dicendum est: magis ftdus, minus fidut.
fundo, s in fmutata euphoniaecausa, ut disputo, dis-
Fastus de superbia facit fastuum genitivum plura-
spero [Ms.Reg., dissero], dislraho, disjungo. 5n aliis
consonantibus di preeponilur, ut diduco, digero, di- lem. Fastus de libris fustorum facit. Fungi agere
luo, dimitto, diruo; et ubique dt producitur, proetei est; defungi, peragere. Fremor est murmur homi-
dirimo, disertus. num : Fremitus ferarum est. Furvum nigrum dici-
305 LITTERA E. J) mus. Flavum rubeum dicitur. Fulvum cerle aurum,
E in corapositione privativum est, vcl intentivum, cui ad decorem splendoris sui nigelli aliquid adda-
tur [Ms. Reg., additur]. Foros masculinum, tabula
ut, enodes trunci; enarro. Ecquid in prima syllaba
navium est, ubi remiges sedent, et semper pluralis
per c scribatur, iiuoniam significat enquid, n in c
comersa. Edo ab edendo facit es, esf. £sfo, ecce, est]. Fedus, quod est deformis, per simpticem e
consentio. Expergiscor et experior faciunt proeteri- scribitur. Fwdus, quod est pactum, per w diphthon-
tuin expertus sum. Exsitium s dcbet habere. Item a gon. Falso nomcn ablativi casus, et verbum primoe
transitin flitteram, ut efftuo, effodio, effero, efficio. conjugationis, et adverbium est. [Flagitia, quoe in
Exuviw pcr u. Excubiw per b scribantur. Exsequii Deunipeccamus: Facinora, qme in hominem. Fimut
per q scribcndum cst. Emporium siu3 /t, Latinc, et fumus; fames et fenum, et fel pluralem numerum
mercatus interpretatur. Emolumentum [Ms. Reg., non habent].
Emoiumenlum] per e scribilur. Mmulatio per a', Fulcio et fulgeo eundem habent perfectum fulsi.
scribendum est. Exsul addita s dcbet scribi, quiat F Jitlera in specicm figurata est cujusdam liltera?,
• Virg. /£u., v, 839.
909 DIDASCALICA.— DE ORTHOGRAPHIA. 910
quse digamma nominatur, quia duos apices ex gam- A i rcmanente in novissiina syllaba. Hiems sine p
ma littera liabere videatur. Ad hujus soni similitu- scribi debet, licet sumpsi per p scribatur, propter psi
ninem v consonantem loco ejus nostri posuerunt, ut Groecam litteram, cujus potestatem p et s in Latino'
tiofum, titrao; pro fotum, firgo. habent.
Festucam, non fistucan^dicito. Forfices secun- Haurit per h scribi debet; audit sine h. [Herbcscit
dum elymologiara si a filo dicuntur, f ponitur, ut ager, cum herbam generat; sicut adolescit, et pu-
forftces, quee sunt sartorum. Si a pilo per p, ut for- bescit, cum spicoeproximat [Ms. Reg., proximant].
pices, qux sunt tonsorum. Si ab accipiendo per e, H aspiratio ante vocales omnes poni potesl; post
ut forcipes, eo quod formum capiunt, quae sunt fa- consouantes autem quatuor tanturnmoJo ponitur,
brorum. Formum emm antiqui dixerunt qualidum c, t, p, r, ut habeo, heres, hiems, homo humus,
[Ms. Reg., catidum]; unde et formosus [Faris, fa- Chremens [Ms. Reg., Chremes], Tharso, Philippus,
lur, a fando; et non habet primam personam]. Filex Rhodus. H ideo vocalibus exlrinsecus adscribitur,
dicitur, qui felicitatem dat. Felix, qui felicitatem ut minus sonet; consonantibus autem intrinsecus,
accipit. Filex, per quern datur felicitas. Fingo, finxi, ut plurimum sonent. Habena, quoeregit per b cum
fictum, ficturus facit. F.indo, fidi,fissurus facit. Figo, aspiratione; avena, quoe significal libiam vel stipu-
fixi facit-306 Fundo, fundas, a fundando. Fundo, Blam I per v sine aspiratione. Hiscit, id est, os aperit.
fundis,&fundendo.Ferio et percutiounum habent proe- Hippocrila Gnece, in Lalino siraulatcr. Ilippo enim
teritum, id est, percussi, et hoc per duo s scribendum, Greecefalsum, ckrisi? judicium interpretatur.
sicut uro, ussi. Fero, fers, fert facit,difierentioe causa, LITTERA I
in secunda et tertia persona, ne si feris, ferit dice- Inclytus Groecum nomen est; nam clyton quod
retur, quod a ferio, feris, ferit putaretur venire. Greeci, Latine gloriosum dicunl. ldiola Greecum est,
Fero et tollo faciunt proeleriUim luti. Furio el tn- Latine imperilus. Intervallum per duo / dicitur.
santo unum habent praeteritum, insanivi. Facio im- Inleiipretor per siraplicem e et omnia, quoe ab ep
perativum facit fac, differentioe causa, ne si face di- sunt, scribuntur. Jnfer praeposilio in una voce se-
ceres, quod a noraine putaretur venire, quod est quente [lego] mutatur in /, ut intellego; in aliis iu-
fax. Similiter ,dic, duc et fer [differentioecausa] per tegrum manet, ut interilUs. Id pronoraen ab eo,
apocopam proferuntur; nam si dtce, duce, fere dice- quod est, is, ea, id, per d scribitur. //, quod iit ab
remus, aliud significare putaremur. eo, is, it, per t scribatur. Jacet, qui cadit. Jecit, qui
LITTERA G. initlit quodtibet missile. Impar per m scribendum
[Gaudium animi est laHiiia; exultatio etiam ver- est. Jmpleo per m non per n. Ipsum neutri generis
borum atque membrorum.] Gnatus per gein scri-. C dicendum est, non ipsud, ut illud, istud, quomodo
bendum, sicut gnavus, quia el in compositione ipsamL [Ms. Reg., quoniam] veteres nominativum masculini
retinet g [Ms. Reg., ipsa relinetur g], ut agnatus,, generis non ipsud, sed ipsus dicebant. Unde in
ignavus. [Gremium interius; sinus exterius esl. Evangetio : Omnia per ipsum facta sunt, id est, Ver-
Gith monoptolon et pluralem numerum non habet; bum. Identidem per n in priori loco scribendum,
est autem neutri generis, el per omnes casus decli- licet sit ab idem et itidem compositum.
Intexit si pcr e, seduxit significat; si per u mlu-
natur]. Gnarus, id est, doctus, perfectus, sciens.
Gnavus, fortis, agilis. Garrit, subtiliter murmurat. strationem. Incestum scribendum est, licet veniat
Garrulus, verbosus, loquax. Geslit, vult, cupit, optat, ab incasto. Innixus, procumbens. Innexus ligatus
desiderat. Geslat, id est, portat. Gloriosus a fre- dicitur; indegena, inde natus; mcola, aliunde Ve-
quenlia clarilatis dicitur : pro c, g, littera commu- niens ; intempestivum veteres dixerunt inoportu-
tata est. Grandwvus, quasi grandis aevo, ideo per itum; tempestivumoportunum; oporlunum a tempore
duo u scribitur. Gratulor pro gaudeo, et gratias dicitur.
Sic *inmaturitas noclurnum
ago. 307 tempus est, quod
LITTERA H. non est maturum, id est, oportunum, ut agatur aliqUid
Habeo a tenendo cum aspiratione scribitur; abeoi vigilando, quod etiam vulgo dici solet. hora inoor-
a recedendo sine aspiralione, et esl corapositum ai tuna *«.
duobus integris ab et eo. Hiaius, oris apertio cumi Juvenis, juvenior, superlativum non Iiabet, ut «*-
aspiratione. Chiatus per c et k vas significat. Hym- nex, senior. Solent autem juvenis et seniorad se in-
nus per h scribendum est. [Ili et /its«pronominaperf vicem dici raajor et minor. Inpingo facit praeteritum
unum t scribuntur.] Haud, quod [Ms.Reg., quando]] perfectum inpinxi et tnpeat. lra repentino animi
adverbium cst neganui, d litiera terminatur, ett motu nascitur. Iracundia perpes est vitium. Invidut,
aspiratur in capite ; quando aulem conjunctio dis- qui invidct dicilur. Invidiosus, qui invidiam sustinet.
junctiva est, ut aut per t litteram sine aspirationei In procpositio si composita sit, et p aut b vel m se-
scribatur. Hujusce per c litteram scribendura est; ; quatur, n in m convertit, ut improbus, imbuit, im~
antiqui enim pronoiuinibus ce addebant, ut hicce, ', tnufaf, tmpius. Quolies vero g sequitur, illam m
illicce, isticce. Unde sublracta eaiiem novissima syl-- amittii, ut ignarus, ignotus, nam gnarus et notu»
laba ce relictura est hic, iltic, istic. Acccntu taraena simplices sunt.
• Verha asteriscis conclusahabeutur supra, tom. I, in Expositione psalmi cxvm, v.
147, col. 615.
 9« B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS VII. 91*
LITTERA K. A societur]. Magister, major in stalione|; nam isteron
Kartago et Kalendw per k scribenda sunt. Cjetera Graecestatio dicitur.
per c melius. LITTERA N.
LITTERA L. Nobilis, mobilis, debilis, habilis, per 6 scribenda
Libersive codicem, sive libertatem, sive corticem sunt. Nanctus, id est inwentusvel adeptus-, per n et
significet, omnia per 6 scribuntur. Largitas humani- c scribi debet. Nacturus participium futuri temporis
tatis cst; largitio ambilionis. Libidinosus a libidine per c solum. IVawfaet JVauta utrumque recte dici-
per 6. Lividus a livore per ti scribendum est. [Lepus tur. Nummularius [Ms. Reg., Nummolarius] per'duo
aiiiin.il est; teposjucunditas voluptatis. Unde et gra- m, quod est nuramorum largitor. Nummisma simi-
tura aliquid Iepidum dicimus.] Limen a?,diumest; liter per duo m, quod est numrai percussura. Navus,
times regionum. Loqui honiinisest; obloqui obtre- quod est strenUus vel efficax, penduo « scribendum
ctatoris, sicut objecit, obponit [Ms. Reg., obicit, op- 308 est. [Nimis dicitur, quidquid plus fuerit quam
ponit]. Adloqui [Id., Alloqui] persuadentis est hor- oporlet. Nam parvum est, quod minus est quam
tantisque vel jubentis. Eloqui oratoris est. opertet. Horum in medio modus est, quod dicilur,
Laurenlius et alia noraina quae nominativum ca- R satis est. Sed aliquando Latina lingua hoc verbo sic
sum singularem in tus mittunt, genitivum singularem abutitur, ut nimis pro eo, quod est valde, ponatur,
et nominativum pluralem in duplicem ii habent; veluti positum invenimus in litteris sacris. Nam ct
vocativum singularem in simplicem t aut te, ut liic in psalmo : Tu prwcepisti mandata custodiri nimis
impius, hujus impii, o impie. Luceo et lugeo in unum (Psal. cxvin, i), id est valde.]
perfectum deveniunt, ut luxi. Lino facit perfectum [Nullus est lam m re quam in persona. Nemo in
linui et linivi. Lwtus per w diphthongon scribitur, persona dicitur, ut ne homo [Jlfs. Reg., ut nemo
quia loetiliaa latitudine vocata est. Leprosi a pru- homo]. JVotitdeclinatur sicut odt et memini. [Nubit
rilu nimio ipsius scabiei dicti sunt, ideo per p scribi femina viro; vir autem ducit uxorem. Mulier nubit,
debent. Lego, legas, ab elegendo. Lego, legis, a te- quia pallio obnubit caput, genasque]. Nubo cum vo-
gendo. Loquor, loqueris, loquitur per q scribenda calis sequitur, b debet esse; cum consonans p, ut
sunt; loculus veroeupbonioe causa per c et simplex u nup'si. [Nihil adverbium est; Nihili nomen est; homo
scribatur. enim nullius momenti, nihiti dicitur]. Navigium om-
LITTERA M. nis classica profectio dicitur. Nauta est Omnis qui
laborem facit navigandi. iVauis, ablativus in t"et in
:
Jfuntmenfum a muniendo [monumenlum] se- e mittitur ad
Jlft7/e duo /, licet milia ^Q [Jlfs. Reg., ablativum in t et in e miuit].
pulcrum pertinet. per per non malum significat, sed inutilem. Negle-
f scribatur. Malum si fruclum Nequam.
unum sigiiificat longa
gens per g scribendura est, quasi nec legens, c in g
a [Ms. Reg., longa est ma]; si nequitiam,brevem conversum. Narro, narratio per duo r scribitur. jVt-
dicito. Matus quoque, id est arbor navis longara a
hil et nil ulrumque dici potest.
dicito. Malut boroo brevem a debet habere [Ms.
habet a Machina c et h scri- LITTERA 0.
Reg., brevem lit.]. per
benduro, id est argumentum. Jlfaefe, id est magis [Otea ipsa arbor est, fructus o/tt>a,succus oleum].
aucte. Mollis si a mollitia per duo /. Molis [Ms.Reg., Obaudiensab aure, eo quod audiat imperantem; ideo
Moles] si ad pondus, per unum / scribatur. Mane, per au scribendum est. Ob preepositio inlerdum po-
dii infernales dicuntur. Mane sine «, diei initium. nitur plcna, ut est, obire, oberrare. Interdum in
Marsuppium per duo p scribendum est. Mas primiti- eamdem litteram transit, a qua sequens sermo inci-
vum est; Mares [Ms. Reg., mascutinum; fort. ma- pit; ut offulsit, ommutuit, opposuit. Sequente vero
v loco consonantis integra man^t, ut obversus, obvius.
sculus] diminutivum. Machwra per c eih, idestgla-
dius. Maceria, id est murus, per simplicem c. Mando, Onus si de onere venit, per o solam; si de honore
mandas, a mandando. Mando, mandis, a mandu-. " per /t scribitur. Oblatrat per b scribendum est. Ob-
cando. Metalla per duo / scribitur. Mulceo et mulgeo stat per 6; opfaf per p scribitur. Obstupui, obstupeo,
unum habent perfectum [Ms. Reg., in unum perfe- obsum, obstrepo, b ad priorem syllabam, t ad secun-
ctum veniunt] mulsi. Menda deceptio vel fraus, inde dam pertinet. Optfus nomen, et suotfo atque oMfer
mendax vel mendacium. adverbia ab ob et sub praeposilioaibus incipiunt.
Mars et Jtfatiorsunum est, unde et Mavortta [qui- Obsolevits quidem habet, sed non ipsius verbi, scd
dara dici volunt]. Manuviw, oblivium, diluvium, stia- preepositionis,quoeest obs, sicut ab et abs. Obsolevit,
id est inveteravit. Obnixus, id est conabundus per t.
vium, lividum, [favius] flavius, avidus, fluvius, civi-
id
las, exuviae per v consonantem et i brevem profe- Obnexus, est obligatus, per e scribendum est. Oc-
runtur. Matlheus et Matlhias per duo t, quod Graeci casus per duo c et per unum s.
per T et 6 scribunt. Malo, id est magis volo; et nolo, LITTERA P.
id est ne volo per unum /. Matle et velle et nolle per Pascha et Phase unum est. Parascheve per u de-
duo L Mitto per duo f et ideo in preeterilo perfecto bet in novissiraa syllaba scribi. Patriarcha h debet
per duo s scribalur, id est, missi. Magnus, g se- babere, id est princeps patrum. [Patrium a patria
ouenti syUabajungitur [Af*. Reg., sequenti syllab» dicitur. Paternum a patre dictum est. Papaeer per »
 915 DIDASCALICA.— 0E ORTHOGRAPHIA. 914
scribendum est]. Pandectes, id est omnia ferentes. A dicimus, rion prestutari. Prehendo et Prendo utrum-
Ideo Vetus et Novum Testamentum, si insimul scri- que dici potest. Preftum per e simplicem. Precari
bitur, Vetus et Novum insimul Pandecten dicitur. est rogari [Ms. Reg. est rogare], deprecari excus-
Pangor, pactus sum facit praeteritum., Parumper, id sare, vel purgare, utrumque per e simplicem; ut
est parum proeposlerata m^aepositioneper; sicut pu- Virgilius (Mn. xn, 951) :
betenus ablata s per apocopam. Pario,peperi, partum Equidemmerui, nec deprecor, mquit.
facit supiuum verbum, inde pariturus. Parco facit Prwmium cum
laboris. diphthongo w. Aliler prowmium prse-
praeteritum parsi [et peperci]. Patiens sum fatio dicitur. Prwgnantem cum scribis, adnectis g se-
Plenus sum bonorum et bonis. Patitdus et avidus per cundae
syllaboe,aut scripto divides et alia hujusmodi,
v scribenda. Pavus, pavi, et pauo, pavonis. [Pwnitet ut magnus, dignus,
pignus. Primiliw pluraliter tan-
me muneris. Pigel me perfectionis. Pudet me amo- tum dicuntur, sed aliquoties singulariter intellegen-
ris. Pecfo caput, non pecftno. Pexum, non pectina- doe. Privignus per detractionem c litterac dici
po-
tum.] Pene proepositio; et penes adverbium per sim- test, iiitegrum enim ejus privigenum reor.
pliccra e scribantur. Pennas avium. Pinnas murorum. Probo verbum duplicem significationem habet;
Pefo, expelo sine s scribi debet. Peteredium abjecta probamus enim quoe
elegimus, id est adprobamus.
h in composilione a petendis haeredilatibus dicilur. Probamus, sunt templamus, ut, proba
quae qualia
[Perlinacia maloerei dicitur, et constanlia bonae.] me Deus. Pro praepositio, cum sit naturaliter longa,
Pefcussum corpore : Perculsum animo dicimus. interduin in compositione corrumpitur [Jlfs. Reg.
Percutio, percussi per duo s, inde percussurus. Per- corripitur]; partim correptione, ut proavus;
partim
jurus est qui male jurat. Pejurus, quasi pejus jurat, assuipptione litteroe d, ut prodest, proditus, prodigus.
in verbo r non habet [Jlfs. Reg., pejuro enim verbura Iuterdum integra est et
ipsa pars, cui conjungitur,
r non debet habere; est enim quasi pejus juro]. Phw- ut procuro. Sequentibus t et v loco consonantiumi
bus, id est Apollo, ita scribilur, ut post p sequatur nunquam litteram perdit; aut rautat; ut providens,;
h. Phwbus sol dicitur, Phwbe vel Phwba luna, ntrum- aut assumit, aut corrumpitur, ut projectus. Protinus
que per p et k scribenda sunt. Pignora filiorum et per t teraporale est, id est slatim :
affectionum. Pignera rerum. Plagiarius, id est se- Protinus jEneas coepitceleri ceriare sagitta *.
ductor. Plaustrum, capislrum, clauslrum, vestrum,
et talia tres vocale Protenus per e adveibium locale est, id est, porro
rastrum, consonantes, sequente,
in unam syllabam jungenda sunt. Pluris dicimus, tenus, ut: Cum protenus utraque lellus una foret.
Pro in vel compositione localis et tempo-
quod majore summa taxatur. Plures vero de multi- ralis appositione
tudine. Plures comparativus gradus est, cujus posi- C [Ms. Reg. vel temporalis est]. Pro templo, pro-
tivus multi. Poderis per o et e, id est tunica talaris, video; et loco e et super, vel ante, vel ad vel fa
ut prominet; id est, supereminet. Pro
qua sacerdotes in veteri lege utebantur. Pwna, quod accipitur,
est subplicium per o et e scribitur. [Pono aliquid curia sociis signa dare, id est, ante curiam. Yirgi-
simpliciter statuens. Dispono aliquid [operis] impen- lius (Mn. v, 500):
sioris vel consilii facturus. Est autem [Ms. Reg., Est Summisinctirvantviribusarcus
Fro se quisqne viri;
etiam] disponere fcederis ineundi]. Potior, 309 P°-
titus sum, et perfruor, perfructus sura. JPofiusper o [id est, ad suas vires]. Pro testimonio, hoc est, in
scribendum est, non per u, quia a potes [Ms. Reg., teslimonio. Et pro interjectione accipitur, ut Prt
a potis] venit. [Potior fructus et fructu dicitur apud dolor! et circumflectitur. Pulmentum et putmenta-
antiquos: Polior hanc rem. Potior, potissimus [facit]. rium dicilur. Pudoris per u et o scribendum est :
Potamus eum,'cui potum porregimus [Jtfs. Reg., por- [poderispero ete, id est, tonica [L. tunica] tala-
rigimus]. Pometa dicimus, ubi poma nascuntur; ris, qua sacerdoles in vetere lege utebantur].
Pomaria ubi servantur. Postulalur aliquid honeste; LITTERA Q.
Poscitur improbe]. Postumus abjecta h [Ms. Reg., Quwstor a quoerendo, quasi quoesilor per os di-
u
Posthumus abjecta h; f. L, adjecta] in compositione, phthongon scribatur. Quwslus lucri, per w diphlhon-
est enim post bumatum, id est post sepultum patrem gon. Questus [Ms. Reg., Querimonia] Iacrymarum
natus. pere. Quanquam prior syllaba n habere debet, non
P in temporibus verborum per b commutatur; ut m. Quantus et tantus per n euphoniae causa, venit
scribo, scripsi; labo, lapsi; nubo, nupsi. Prweo, illi et enim aauamfuset tamtus. Quanlus,quammagruisdi-
alios. Prwdico, ante dico. Prw in appositione vel citur. Quere/a per unum /, sicutsuadela, tutela, cdn-
compositione invenitur, et ad vel ob vel super vel dela, corruptela. Quatenus adverbium Ioci, id est,
vaide vel anfe significat. Terrentius : Contempsiillum quousque, per e. [Quatinus conjunctio causalis ,
hic prw me, hoc est, ad comparationem mei. Item : id est, uf, per t scribatur. Quwritur, de inquirenda
Fit misera prw amore, id est, ob amorem. Prwsideo, per w diphthongon. OuerifurpIde plorando, per e.
supersideo. Prwvalidus, valde validus. Prw praepo- Queremonia, per duo e. Queror de te, tibi de illo.
sitio el proeterea per w diphlhongon scribenda. Pre- Item conqueror. ]
tto per o scribendum, non per u •' undc prestolari Qui syllaba per q et« et t scribitur. Si divjditur.
• Virg., jEn, v, 485.
915 B. F. ALBINl SEU ALGBINIOPERUM PARS Vn. fts
per c et u eti scribenda est. Quid pronomen per i A j R sequente i vocalem semper aspiratur, ut Mrctis,
scribendum est. [Qukquam et quicquid in medio per hirquittallus, hirpinus, hirsutus, hirtus, hirtuleitt,
c nonper d scribenda. ] In compositioneplerumque Hirrus proprium >>,nisi aut monosyllabumsit, ut ir;
d iu c commutatur [Ms. Reg., conversa mutaturL ut aut ex motn verbi, ut eo, is, irem : Iris, id est, ar-
iu praepositionibus,accedo, accumulo. Qutfverbum, euS; aut nisi a post r semiatur; tunc enim non aspi-
quod fit a queo, quis, quit per t. Quot, quando ratur, ut Lra, iratus.Jracundus, irascor, et quidquid
numerusest, per t; quando pronomenper d scri- afr eis fit. R sequente o vocali non aspiratur, ut or-
bendum est. [Quoties et foftes sine n [scribi debet]. bus, si vero alia r sequatur, aut t, tunc aspiratur, ut
Qitorumfam.sicuteorundemper n nonper m scriben- Horreo, horror, hortus, holerum, Hortentius. Notatur
dum est. Quovadis, ad quem locum significat. Qua hordeum. Rhythmus Groece, Latine modulatio di-
vadls, qua via dicitur. Quo aliquando pro ubi poni- citur.
tur. Augustinus: Invenis domum famosam, quo boni LITTERA S.
habitant, id est, ubi habitant. Quotus cujus oetatis, [Salutare consilium est : ita salubre non nocet;
unde et quola 310 'u"n dicitur. Augustinus : Quo- salutare prodest. Salubre ad locum refertur et ad ci-
tnsquisquein hac vita existere polesl,qui non convin- bum. Swvus,swvio,swvi,swvistiperojdiphthongon. Sa-
eatur esse peccator. Id est, in qua xtate ; quo dierum *» ' gena per ecum retiam [L. retia] slgnificat.Saginaper t
vel annorum numero.] Quotidie adverbium numeri cum pastum et pinguedinem.] Salet masculini gene-
per a et u scribendum est, non per c, ut quot diebus. ris et neutri dici potest. Sartrtx vel sertrtas, qui sar-
Cotidie [adverbium continuationis] per e et simpli- cit dicitur. Sarcinator, qui sarcinas servat. Sat per f
cem o dieilur et scribitur, non per q, quia non a scribitur, quia per apocopum a satisfit. Saturitas in
quota die, sed a continenti die dictum est. Q littera cibo; in ceteris vero satietas dicitur. [Sanguis dici-
tunc recte ponitur, cum illi slatim u sequitur, et tur dum manat; effusus vero cruor dicitur]. Scio,
aliae quaelibet pluresve vocales litterae conjunctoe tcivi, scitum, sciturus facit, etex eo scisco. Scribo
fiierint, ita ut una syllaba sit. Coeteraper c scribun- per b. Scripst per p scribendum, quia b transit p in
tur. praterito tempore. [Secturus non sectaturus (L. se-
LITTERA. R. caturus) a verbo seco.] Sed antiqui sedum dicebant,
[Radius masculini generis est; non radium neutri. ideo sed per d scribendum est. Sedeo, sedi, inde ses-
jHegtuw,quod regis fuit, dicitur. Regale, quod regi surus per duo s. [Seantfiesvilii est; segnilia frigoris].
[Bed., rege] dignum est. Recehs feci dicimus, non Sensus nomen est quartoe declinationis, et partici-
recenttt, utentes nomine pro adverbio.] Re praepo- « pium est praeteriti temporis a verbo passivo, quod
sitio non tantum plena praeponiturquibusdam parti- est sentior, cujus etiam perfectum est, sensus sum,
jjus orationis; ut removet,refricat, respirat; sed et d sensus es, sensus est; non sentitus.
Jitteram assumit, ut redoiere, redire. Sed interdum Seepeb in praepositionesub euphoniaecausa in se-
littera d geminatur, quoties ab ea sequens incipit quentem mulabilur consonanlera,ut suffero,suggero,
syllaba, et una pars oralionis [Ms. Reg. et una syl- summitto, suppono; socpeintegra manet, si sequens
laba] expletur; ut reddere dicimus geminala d; re- syllaba a vocali incipit, ut subaudio, subesse, subire,
ducere autem simplici. Redoleo, unguentum dicitur. subsistere, subala. Sanies, soccordia, sitis; et in neu-
Jte preepositiosxpe cum ad consonantes accedit, ge- trosulphur, scrupulum, sinape, siler, singulariter tan-
miuat illas, quod plerumque apud antiquos est; ut tum dicuntur. Sed Virgilius (Georg. m, 449) : Sul-
tado reccido, tulirettuli, pello repello, do reddo, lego phura viva; et Terrentius masculini scrupulus 311
reltego. Reliquiwper q scribendum esl, et per unum retulit. Sero, seras, seravi a claudendo, quoeveniunt
/, licet Virgilius (Mn. i, 34) poelica licentia dixisset: a sera, id est, vespera; et quia sero, id est, vespere
ReltiquiwDanaum. civitatum obclauduntur portoe, et inde serae, id est,
Re prsepositiod litteram exlrihsecus accipit, cum vectes, quibus portae vel hostioe [L. ostia] urbium
ad vocalem incipientem verbi alicujusaccedit; quam £ obfirmantur, ut in psalmo : Ouontatn confottavit se-
d non accipit, si ad u consonantem accedat; ut ul- ras portarum tuarum (Psalm. CXLVII, 13).
cero redulcero, ago redigo, eo redeo; voco revoco, Sero, seris, sevi, a seminando. Sero rumbres, id
vinco revinco. [JRoiorarbor est; Robur virtutis. JRu- est, devulgo. Servile, civile, et o/ttieper v scribenda
bor coloris]. Roseum per e. Roseaceummixtum. JR sunt, t longa ante /. Servus et swvus per duo u, ita
serquentibusa, u, vocalibusnon aspiratur; ut arcus, trt prior digammon sit, sequens vocalis. Simililef
urlica,urna; notatis aspiratur, ut hara, harena, ha- farvus, pravus et corvus. [Serafium multitudinis
rundo. R sequente e vocalem leviter effertur, ut erusi servorum est. Seretfus condicio serviendi. Sed vete-
eruum, ergon. Si post r sequatur b vel n vel s vel e> res indifferenter servitium pro serviendo posuerunt.
longa, tunc graviter proferlur; ut herba, herbidus,, StmtVtssum tui moribus. Similis sum tibi facie.]
herbilis, herbotui; proprium hernw, unde est: IIer-. Sicut primus e multis; et prior ex duobus'; ita pos-
nica taxa colunt «. Hersilia, heredes, heredium, He-. tremus de multis, et posterior e duobus. Solemne,
renius proprium, et Hercules. eo quod solet in anno per unum /. Sed et m se-
* Virg., j£n. vii, 684. 5>Hic finitur cod. ms. Regius Parisiensis. Caetera
ibi deficiunt.
917 DIDASCALICA— DE ORTHOGRAPHIA. 918
quenti syllaba secundum Priscianum jungi debet. A vencum terga fatigamus hasta. Quia quod hominum
[Sol in utroque numero declinatur; sed singulariter •fuit, animabbus imposuit, et est cacosyntheton.
sol ipsum luminare significat; at soles ipsos dies Tinguere dicendum est, non tingere. Temetitas
nominamus, in quibus sol totum inluminat polum. sine consilio; audacia post consilium. Temperantia
Nonnulli tamen veterura ipsa carmina soles nomi- animorura; temperatio rerum; temperies aurarum.
navere, sicut Oratius exorsus est; soles meos omni Turbo si sit proprium, turbonis facit; si appellali.
ecclesiwvestrw commendo.Et Maro (Eclog. ix, 52): vum turbinis; nam sive ventus, sive quo ludunl
pueri, hic turbo dicitur. Virgilius (Mn. vn, 370):
Saepeego longos Torlosub verbere turbo.
Cantandopuerurarneminime condaresoles.
312 [Teloneum non theloneum, id est, per t siiw-
Solium proprie sedis regalis est, unde Graecebasili-
plicem : non aspiratione addita. Est autem Graece
cos thronus vocatur. Somnio, non somnior; som-
telon, Latine vectigal.] Traho, veho in proeterito
niavi, non somniatus sum. in x convertunt, ut frasc-t,vexi. Alia
aspirationem
[•Sors,sortis; et sors sordis dicitur. Unde Ambro- projiciunt aspirationem; dicimus enim prehendo,
sius: Mundet vassa, ne sors aliqua vini gratiam deco- et
prendo; vehemenset vemens; nihil, nil, etnihili.
lorel. Tamelsi negant quidem sorrfemnominativura R Hercule. et
ercle, quod est adverbium >urandi.
singularera babere]. Spondeo, spopondi in secunda
syllaba s amittit, velut Prisciano placet. [Sterceratos LITTERA V.
agros non stercoratos dicas, quibus stercus ad fe- Vinea, si arborem significat, in prima syllaba **
cundandum infertur.] Studio tibi fcci, id est, dum debet habere; et in secunda e, si ad indulgentiam
studeo tibi. Studio tuo feci id, te studente. [Sumi- pertinet, prima syllaba e, et secunda i habeat, ut
mus, cum ipsi accipimus ab alio. Sic cum damus, est t>ent'a.Urgere debemus dicere, non urgucre.
dicendum accipe; cum permitlimus ipsi tollere, di- Virgilius : Urgentur pwnis. Item : Urgere tela manu.
cendum est sunte.] Sumpsi per p scribendum; siini- Vaccas, si animalia significat, per v; si flores lauri,
Hter et sumpturus. Supervus, qui super vult videri id est, baccas per 6 scribatur. Vallis et vallum per
quam est. Supter per p non per 6 scribitur. [Supter v scribendum est. Ballistra et ballena per b. Vaha,
est, quod re aliqua superiore premitur. Suptus, quod est ostium, per v. Balba mobile nomen, bal-
quod demissum altius non tangilur. Super est, quod bus, balba, balbum. Quod est tardiloqua, per b scri-
eminet; supra, quod substratum aliquid habel]. batur. Valde adverbium a valido nomine veniens,
Supplico divinae pietati, per duo p. Suppeltex per ^1 «ade valde corrupte dicitur, per v scribendum est.
duo p scribitur. Syriam, Syracusas, symbolum, sicut Veltus, si lanam significat, per v; si bellus, id est,
etin veteris libris, sic in nostrispert/ scribi oportet. pulcber, per b scribatur. Ver et t>t'rper v scribenda
sunt. Vel, si conjunctio est, per «; si buraorem
LITTERA T. significat, per f, si idolum, pcr b scribendam est.
Totidem per t scribitur, quia a tot numero adver- Verbera, prior syllaba ab v; posterior a 6 incipiat.
biali venit. Trans preepositiointerdum plena est, ut Ulciscor, ullus sum facit. Volo, votas a volando.
transtulit, transeo, transaclum. In quibusdam nets Volo, vis a voluntate, quod imperativum naluraliter
admiltit, ut traducit, traicit. Tabula et fabuta per b non habet; quia imperata necessitatis sunt, non
scribantur. [Testor, aliquid confirmans senlentia. voluntatis. [Vis duplicem significalionem habet, et
Contestorcum quadam auctoritate affirmans. Prote- virtutis videlicet, quod Grace A'TNAMIG dicilur; et
stor manifesta cavenda denunlians. Obtestor aliquem violeutiee, quod GroeceBUN vocaiur. Verbexvobis,
jurare compellens. Attestor aliquem ad testimonium ab v incipiendum est, et facit genetivum verbeces,
vocans, qui sit dignitate vel auctoritale eminus [L. longam e in secunda syllaba. Dum vertex, cordcx,
eminens]. Detestor aliquid execrandum respuens. codext brevem habent in obliquis casibus, ut verli-
Triumphat hostcm, qui superat. Triumphat nos Deus, _ cis, corticis, codicis et cxtera talia.
eum superandi hostes auxilium tribuit. [Ulterior et ultimus positivum gradum non ha-
Transmigro verbum duplicem significationem ha- bent.] Veniunt, qui vendunt; veneunt, qni vendun-
bet; transmigro enim, cum de loco ad locum iter tur. Velocitas pedum et corporum; celerilas ani-
facio. Item transmigro dicitur, cum additamento morum et factorum. Ulcus, quod nascilur. [Vulnut,
accusativi casus, id est, cum aliquem de loco ad quod per alium fit. Urgeo, non urguo. Virgilius:
locum transfero, ut: Nabuchodonosortransmigravit Quibusve urgentur pwnw. Ungo, unxi; quomodo
Judoeosab Hierusalem in Babyloniam. Transmigrans pingo, pinxi, uterque sine u; attamen ad nomen
participium seque dupliciter, et de loco ad locum derivativum addit; ut pinguis unguine]. Vutva,
transiens aliquis; et alium de loco ad locum trans- malva, stiva per v loco consonantis scribentur.
ferens iutelligitur.] Tunc temporis adverbiura est; Valde, per detractionem i litteree hoc adverbium
tum ordinis. [Terga hominum sunt tantum, singula- dictum est, quasi valide.Valide enim integra dictio.
jfiler tergum. Tergus quadripedum, pluraliter facit Villus estvesliroentuni; villa possessio.
tergora, id est, coria.] Ideo in exemplo quod gram- [Vas, vadis, de fenore, genere mascuiino. Vas,
maticus posuit, vitiosa compositio est: Versaqueju- vassisde vasculo neutrum], utraque per v, fas per f
919 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. • 920
indeclinabile; unde fasti dies, quibus jus fatur. A ideo evangelista dixit: Vespere,quw lucescit inprimu
Vesper incerti generis est, ut Prisciano placet; sabbati.

OPUSCULUM TERTIUM.

DIALOGUS DE METORICA ET VLHTLTIBLS

313 MONITUMPRJEVIUM. B in 4°, quam tamen Collectionem non vidimus. Cl

Dialogus seu dispulatio Caroli Magni et Albini, bus Quercetanus cum uno cod. ms. et cum his editiont-
de Rhelorica et Virtutibus, primo, quantura sci- suam contulit, plurima tamen raenda reliquit,
mus, prodiit Hagenox, cum altero Dialogo inter quee nos sustuliinus opc meliorura rass. bibliothe-
eosdem de Dialcctica, opera Menradi Moltheri, lypis carura S. Emmerami, Frisingengis, gymnasii civi-
Joannis Seccr, anno 1529, in 8°, quem libellum talis Ratisbonensiset aliarum; quorum fide carmina
habui ex bibliotheca Hanoverana beneficioviri illus- quoque illi adjuncta in suum ordinem restituimus.
tris et magni, post fata etiam, intcr eruditos no- Alcuinus in hoc libelloeo unice respicit, ut tradat
minis D. Ludovici Schcid; quoolim usus est celeber- proecepta agendi causas civiles in foro contensioso.
riraus Baluzius, prout colligere est ex his proprioe Unde nobis innotescit quaenam sit ars illa, in qua
inanus, primae paginoe inscriptis verbis : Stephanus asapientissimus lot populorum rector Carolus Magnus
Baluzius Tutelensis. In bibtiothcca Thuana, tom. II, magislro suoAlcuino polissimum inslrui voluerit;
pag. 255, recensetur alia editio anni 1565, in 4», nerape ars causas varias partium litigantium recte
Duaci, perMatthaeumGallenum sub hoc titulo: Insti- justequCcomponendi, atque omnibus ad legum api-
tuliones rheioricw. Porro rursus aliam editionem Pa- ces justitiam administrandi. Paulo ante finem tractat
risiensem anni 1549 adducunt Caveus et magna Bi- de virlutibus, brevissime quidcm, sed nervose,
bliotbcca Ecclesiastica, verbo Alcuinus. Deinceps ostendens sludia profana dirigi oportere ad virtutis
idem opusculum insertum est Collectioni veterum sludium, et hoc ab illis impediri non debere.
rhetorum, impressoeParisiis apud Drouart et Pcrier,

Qui, rogo, civiles cupiat cognoscere mores

Hsec praecepta legat quae liber iste tenet.
Scripserat haec inter curas rex Carolus aulse,
Albinusque simul; hic dedit, ille probat.
Unum opus amborum, dispar sed causa duorum ;
Ille Pater mundi, hic habitator inops.
Neu temnas modico, lector, pro corpore librum ,
Corpore praemodico mel tibi portat apis [Ms., apes].

CAROLUSREX C valde me m eas rationes fecisti intentum;

ET
ALBINUS MAGISTER.
CAROLCS. Quia te, vcnerande magister Albine, Deus
adduxit et reduxit *>,quaeso, [ut] liceat mihi te de
rhetoricoe rationis proeceptisparumper interrogare.
Nam te olim raemini dixisse, totam ejus artis vim in
civilibus versari quaestionibus. Sed, ut optime
nosti, propter occupationes regni et curas palatii
in hujuscemodi quoeslionibus assidue nos versari
solere, et ridiculum videtur cjus artis proecepta
nescisse, cujus quotidie occupatione involvi necesse
est. Verum ex quo mihi paucis tuis [Edtf., paucis-
simis] responsionibus januas rhctoricae artis vel ~
dialecticoe subtilitatis claustra partira aperuisti,
• Codd. Mss hunc titulum habent: Disputatio de
Rhetorica et de Virtutibus sapienlissimi regis Caroli
et Albini mugislri. Iidem codices proemittuntcarmen,
cujus initium : Qui, rogo, civites, etc, omissis ver-
sibus a Querceiano hic c\ ms. quodaui addilis, qni
ad catcgorias pertinent, et a nobis exhibentur iufra
maximfc,
quia me in cellaria arithmeticae disciplinaepridie sa-
gaciter induxisii, vcl astrologiaesplendoreilluminasti.
314 ALBINUS. Deus te, domine mi rex Carole
[Jlfss., Karle], [omni] sapientioelumine iltuminavit et
scientioeclarilate ornavit, ut non solum magistrorum
ingenia prompte subsequi, sed etiam in multis velo-
citer praecurrerepossis; etlicet flammivomotuoe sa-
pientiec lumini scintilla ingenioli mei nil addere
possit, tamen, ne me aliqui inobedientem notent,
tuis promptulus [Ed. promptis] respondebo quaestio-
nibus; et utinam tam sagaciter, quam obedienter.
• CAR. Primum
mihi, magister, hujus artis [vel
studii] inilium pande. — ALB.Pandam juxta [Jlfss.,
penes] auctoritatem veterum. Nam fuit, ut ferlur,
quoddam tempus, cum in agris homines passim
in Monitoproevioad Dialecticam Alcuini.
•>Adduxit et reduxit. Ex Anglia nimirum circa
.innum 781 post legationemRomanam, et reportalutu
im]e, palliura pro Eanbaldo archiep. Tunc enimiq
aulft Caroli Magni has artes docere coepit.
 921 DiDASCALICA.— DIALOG. DE RHET.^ET YIR.T. m
bestiarum more vagabantur, nec ratione animi quid- A dere; ulliraum ac sumraum, quod memoria com-
quam, sed pleraque viribus corporis administra- prehenderis, pronuntiare.
bant. Nondum divina religio [Jlfss., divinoe religio- CAR.Si rhelorica in causis et quoestionibuscivili-
nis], nondum huinani officii ratio colebatur, sed bus versatur, necesse est, ut mihi videtur, causas
coeca et temeraria [dominatrix] cupiditas ad se ipsas certa habere genera, quae voluissem scire, et
explendam viribus corporis abutebatur. Quo tem- exemplis niihi monstrari. — ALB.Ars quidem rhe-
pore quidam yir magnus et sapiens cognovit, quae toricoc [Mss., rhetorica] in -tribus versatur generi-
materia et quanta ad maximas res opportunitas ani- bus, id est, deraonstrativo, deliberativo, judiciali.
mis inesset hominura, si quis eam posset elieere et Demonstrativum genus est, quod tribuiter in alicujus
proecipiendo meliorem reddere. Qui dispersos homi- certae personae taudem vel vituperium [Jrfss., vilu-
nes in agris et in tectis sylvestribus abditos ratione peralionera], ut in Genesi de Abel et Cainlegitur :
quadam compulit in unum locum, et congregavit Respexil Dominus ad Abel et ad munera ejus; ad
eos in unum, atiquara quietem [ilfss., in unam quam- Cain autem et ad munera ejus non respexit. Delibe-
que rem] inducens utilem atque honestam; primo ralivum est in suasione et dissuasione, 315 ut in
propter insolentiam reclamantes, deinde propler secundoRegumlibrolegimus, qualiter[itfss., legitur,
rationem atque orationem studiosius audientes, ex B quomodo] suasit Absaloni Achitophel, ut David pa-
feris et immanibus mites reddidit et mansuetos. Ac trem perderet; [et quomodo] Chusai dissuasit [consi-
inihi quidem videtur, domine mi rex, hoc nec tacita lium ejus], ut regem salvaret. Judiciale est, in quo
[Edit., tanta], nec inops dicendi sapientia perficere est accusalio et defensio, ut in Actibus legimus
potuisse, ut homines a x:onsuetudine subito conver- Apostolorum, quomodo Judaeicum Tertullo quodam
leret, et ad diversas vitoerationes traduceret. oratore Paulum accusabant apud praesidem Felicem;
et quomodo Paulus se defendebat apud eunidera
[QUID SIT RHETORICA?]
[preesrdera]. Nam in judiciis seepius, quid aequum
CAR. Unde dicta est rhetorica? — ALB. 'AIVOTOU sit, quoeritur; in
demonstralione, quid honestura sit,
pmopsia, quod est, declamo, oro, dico id
[Mss., est, intelligitur; in deliberatione, quid honestum sit et
copia lucutionis]. —CAR. Ad quem finem spectat? ulile, consideratur.
— ALB.Ad bene dicendi scientiara. DE PERIOCHIS.
CAR.In quibus versatur rebus? — ALB. In civili- CAR.Qttot habet causa circumstantias? —ALB.
bus [id est, doctis] quaestionibus, quoenaturali ani- Plenaria causa septem habet circumstantias, videli-
mi ingenio concipi possunt. Nam sicut naturale est cet, personam, factum, tempus",locum, modum, oc-
omnibus se tueri et alium ferire, etiamsi arrais et C casionem, facultatem. In persona quoeritur quis fe-
exercitatione hoc non didicerint, ita naturale fere cerit; in facto quid feceritj; in tempore, quando fe-
est omnibus, alios accusare et seipsos purgare cerit; in loco, ubi factum sit; in modo, quomodo
\Mss., defendere], etiarasi exercitatione hoc non fieri potuisset; in occasione, cur facere voluisset;
didicerint. Sedutilius et promptius uluntur oratione, in facultate, si ei suppeditaret potestas faciendi. Per
qui disciplinis instruuntur, et usu exercentur. Nam has enim circumstantias et confirmari potest causa
omnibus nalurale est loqui, attamen mullum excellit et infirmari. Frustra enim in controversia
queeris
alios qui per graramaticam loquitur. quid factuin sit, si persona facientis deerit. Et ite-
CAR. Bene dicis, magister; eliam omnis vita no- rum personam frustra ostendis, si factuni non aderit
slra disciplinis proficit, et usu valet. Quapropter personae.. Ilem tali in loco [vel tali] tempore talis
[hujus] rheloricx disciplinae regulas nobis paude. res fieri non potuit, [item non eo modo fieri potuit],
Nam quotidiana occupationum necessitas cogit nos ut asseris, nec ideo facere voluit, nec talis homo
exerceri in illis. Et primum, quee[Jlfss., quot] sint talem habuit potestatem, ut hoc facere
potuisset.
illius artis partes dicito. CAR. Loci controversiaruni quot sunt?—ALB.
DE PARTIBUS EJUS. n Loci controversiarum, quos rhetores status causa-
ALB.Artis rhetoricee partes quinque sunt: inven- rum appellant, id est, ubi quoestio consistit et pri-
tio, dispositio, elocutio, meraoria, pronuntiatio. In- inum non convenerit inter partes, sunt rationales,
ventio est excogitatio rerum verarum ac verisimi- aut legales.
lium, quK causam probabilem reddant. Dispositio CAR. Quot sunt rationales? — ALB. Quatuor, vi-
est rerum inventarum in ordinera distributio. Elo- . delicet facti, aut nominis, aut qualitatis, aul trans-
cutio est idoneoruni verborum ad inventionem ac- lationis.
commodatio. Memoria est firma animi rerum ac ver- CAR.Singulorum exempla profier. — ALB.Prima
borum ad inventioncm perceptio. Pronuntiatio est est facti ipsius controversia; ut est: Fecisti; non
ex rerum et verborum dignitale vocis et corporis feci. Et hoecprima controversia, quee in facto con-
moderatio. slal, dicilurconjecluralis constitutio, quia conjecturis
Primum est enim invenire, quod dicas; deinde res explorauda cst si fecisset, an non. At cuin de fa-
quod inveneris, disponere; tnm quod disposueris, clo convenitiiilerlitigatores.lunc saepenominis con-
verbis explicare; quarto quod inveneris et dispo- troversiam introducunt, quiaaccusator augerecrimeu
sueris, et oratione veslieris, memoria comprehen- exnomine nitilur, et defensor minuere; ut, si quh)
qc« B. F. ALBLNISEU ALCUINI OPERUM PARS YH- 924
sacrum e loco privalo subripuerit, utrum fur sit no- A pervehitur]. Ille, qui in gladium incubuerat, leviter
minandus, an sacrilegus ? Defensor ait, furem esse, saucius, ex vulnere recreatus est. Navem cum onere,
quia fur quadruplum solvit: accusator sacrilegum, [horum trium] juxta scriptam legem quisque suam
quia sacrilegus capite pleclitur. Et [haec] consti- dixit. Et hic ex scripto quoestio nascitur, cujus sit
tutio diffinitiva dicitur; quia quid sit fur, et quid sa- navis, diffinitionibus adhibitis , quid sit relinquere
crilegus diffiniendum est ratione; et Yidendum, navem, et quid remanere in navi?
in cujus difBnitionem cadat, qui sacrum de pri- Item ambiguitas saepe in scriptalege facit quse-
vato loco subripuerit. Si vero inter accusatorem et stionem, hoc modo : Meretrix coronam non habeat;
defensorem convenit de facto et de nomine facti, si habeat, publicetur. Hic ambiguitas in scripto est,
tunc quaerenda est aesiimatio facli, id est, quale sit an meretrix, vel corona publicanda sit.
factum, justum an injustum, utile an inutile. Et hoec Ex contrariis quoque legibus seepequoestionasci-
constitutio generalis dicitur, cujus hoc sit exem- tur, dum de una re aliter alia lex cavet, aliter
plum : Quidam dux Romanus, cum obsideretur ab altera. LEX: Qui tyrannum occiderit, rem quam vd-
inimicis, nec ullo modo evadere potuisset [Jf*., po- let prwmii loco a magistratu roget, et accipiat. Altera
tuit], pactus est cum hostibus, ut arma daret. LEX : Tyranno occiso [autnone] eftam proximi co-
Armis [vero] datis salvum eduxit exercitum. Accu- B * gnatione occidantur. Alexandrum, qui in Thessa-
satur a quibusdam reus esse majestatis. Hic de fa- lia tyrannidein occuparat, Thebe uxor sua noctu
cto et de facti nomine convenit inter ambas partes; occidit. Hoecfilium suum, quem ex tyranno habebat,
sed quale sit factum quoeritur , hoc modo: Utrum sibi in praemii loco deposcit. Sunt qui ex lege occidi
satius esset amittere milites , an ad hanc conditio- puerum dicant oportere : sunt qui dicant reddi opor-
neiii turpissimara venire? Cujus constitutionis plu- tere matri loco proemii. Res in judicio est. Et hic
res sunt partcs, de quibus dicemus infra. In quarta considerandum quee lex ad majorem utilitatem per-
constitutione, quam translationem [Ms., translati- tiiieat; etquaeprius sit[Ms., esset] scripta; etquos
vam] nominamus, quaeritur, an facere rem debcat, quoequehabuerit legislatores.
qui fecit, aut eo tempore, aut eo modo, aut loco, aut Ex scripto et sententia controversia consistit, cum
cum illis cum quibus fecit? Ut si Orestes accusetur alter verbis ipsis quae scripta sunt, utitur; alter ad
Clytemneslram [Ms., Clemestram] malrem suam oc- id quod scriptorem sensisse dicit [Jlfs., dicet], om-
cidisse : non juste filiura occidisse matrem, licetilla nem adjungit dictionem. Ut lex est, quw vetat noclu
occiderit Agamemnonem patrem suum regem Groeco- portas aperiri. Quidam aperit et amicos in oppidum
rum. Hicquoeri debet per translationem, juste fecerit. suscipit [Ms., accipit], ne ab hostibus opprimeren-
C tur, si foris mansissent. Aecusator sotam attendit
[Ms., fecisset], an non?
CAR.Statu causae invento , quomodo tunc status lilleram; defensor sententiam : scriptoreinlegis pro
inimicis claudi portas oppidi, nou pro amicis jus-
ipse considerandus est? —ALB. Constitutione causae
sisse. Fiunt per ratiocinationem vel diffinitionemle-
reperta statim ptacet considerare , utrum quoeslio
causae siraplex sit, an conjuncta. Simplex est, quae gis quaestiones, dum alia ratione alter scriptum in-
unara in se conlinet quaestionem, hoc modo : Corin- terpretari nititur, alia alter : vel si diterso modo
thiis bellum indicam [Jfs., indicamus], an non? scriploris sententiam conantur definire. Et ejus-
Conjuncta est quaeslio, quee ex pturibus qusestioni- modi, ut dixi, ex scripto fiunt queestiones.
bus constat, hoc pacto : Utrum Carthago diruatur, an, CAR.Perspecto controversiee loco, secundum quod
Carlhaginensibus reddatur, an eocolonia deducatur?> dixisti, an in ratione sit, vel in scripto, quo tune
310 CAR.Sed legales nunc constitutiones exem- animus ferendus est? — ALB. Videndum est, quse
plis confirma. — ALB. Considerandum est [sicut jamt quaestio, quee ratio, quoe judicatio, et quod firma-
dixi], in ratione, an in sciipto sit controversia? Nam, mentum causoe sit.
scripti controversia est ea, quae ex scripta lege na- CAR.De singulis dicito. — ALB. Qumstioest con<-
Scilur, hoc modo. LEX : Qui in adversa tempe-] . n stitutio, in qua causeedisceptatio constat, hoc modo:
state navem reliquerint, omnia amittant, et eornm, Nonjure fecisti; jure feci. Ratio est, qua utitur
sint onera et navis, qui in ea remanserint. Duo qui- reus, quare jure fecerit [Ms., fecisset]. UtOrestes,
dam, dura in alto navigarent, cura allerius navis , si accusaretur matricidii, non habet defensionem ,
[et] alterius onus esset, rtaufragum quemdam natan- nisi [hoc], dicat, jure feci; illa enim patrem meum
tem misericordia moti in navem sustulerunt. Postea, occiderat. Judicatio est ex ratiune deducta. Summa
cum atiquanto plus ipsos quoque tempestas vehe- [Edtf., Sumam] hujusmodi: Rectumne fuerit ab Ore-
menlius jactare coepisset [Ms., ccepit], usque adeo , ste matrem occidi, cum illa Orestis patrem occide-
ut dominus navis, cum idem gubernator esset, in^ rit? Firmamentum est firmissima argumentatio defeu-
scapham conscenderet [Afs., confugerel], quoereli- soris, ut, si velit Orestes dicere, ejusmodi animum
gata navi cohserebat,et inde, quantura potuit, navi opi-[. matris [Edit., matri] [suae]fuisse in patrem, in seip-
tulabatur. llle autem, cujus merces erant, in gladium n sum, in regnum, in omne genus suum,*ut ab ea pce-
ibidera in navi incumbit [Ms., occumberet]: naufra-L. nas liberi sui potissimum expetere debuissent.
gus vero ad gubernacula accessit, navem regebat.;. CAB.De generali constitutione prius dixisti, quod
Sedata tempestate, navis in portum pervenit [Jtfs.,, plures partes haberet [Edil.,
quae pluribus partibus
925 DIDASCALICA.— DIALOG. DE RHET. ET VIRT. 926
constat]. nias rogo,ut pandas mihi, magister, exem- A sed [post] accusatur reus majestatis. Intentio est:
plisque confirmes per singulas, me tacente et pro- Non oportuit arma relinquere. Depulsio est: Opor-
bante. — ALB.[Faciam]. Illa controversia, qnoe[de- tuit. Quwstio est : Oportueritne ? flafto est: Milites
Qionslrat] quale sit illud factum,quod reo objicitur, enim omnes periissent, si hoc non fecissem. Infir-
^nustiUitio generalis vocatur, et habet partes duas , matio est: Non ideo fecisti. Ex quibus Judicatio est:
judicialem et negotialem. Negotialis est, in qua , Periissentne? Et, ideone fecisti? Comparatio : An
(juid juris sit, ex civili more et eequitate considera- inelius essel ad hanc turpissimam conditionem veni-
Mt. Cui diligentisepraesunt judices, et habet iu se re, vel milites perire ?
implicatam [Ms., implicitam] controversiam civilis Relatio criminis est, cum reus id quod arguitur,
juris, hoc modo : Quidam, dum filium 317 non na" confessus alterius se inductum peccato, jure fecisse
buit, pupillum sibi fecit hoeredem: sed pupillus ante demonstrat. Ea est hujusmodi: Horatius occisis tribus
mortuus estquam hoereditas in potestatem ejus ve- Curiatiis [Jtfss., Curiatibus], et duobus amissis fratri-
nisset. Fit controversia a secundis haeredibus patris : bus, doraum se viclor recepit. [Is] animadvertit so-
Nostra est possessio. Intentio est propinquorum pu- rorem stiam de fratnrm morte non dolentem [Mss.,
pilli: Nostra est pecunia, de qua testatus non est non Iaborantem]; sponsi autem nomen Curiatii [iden-
propinquus noster. Depulsio est: Imo nostra est, qui B tidem] appellantem cum gemitu et lamentatione,
hoeredes testamento patris sumus. Quwstio est ratio indigne passus [F.dit., vidit hoc indigne ferens], vir-
[Ms. , raftonis] : Pupillo enim pater testamentum ginem occidit. Accusatur. Intcntio est: Injuria so-
scripsit, quare, queeejus sunt, nostra fiant necesse rorem occidisti. Depulsio : Jure occidi. Quwstio: Ju-
est. Infirmatio rationis: Imo pater sibi scripsit se- rene occiderit ? Ralio : Illa enim hostium mortem lu-
cundum hoeredem? non pupillo; quare testamento gebat, fratrum negligebat, me et populum Romanum
illius vestra esse hoereditas non potest. Judicatio : vicisse moleste ferebat. Inftrmatio : Tamen a fralre
Possitne quisquam de filii pupilli re testari |[Edif., indemnatam sororem necari non oportuit. Ex quo
filiis pupilli retestari], an haeredes secundi ipsius Judicatio fit: Cum Horatia fratrum mortem neglige-
patrisfamilias, non filii quoque ejus pupilli hseredes ret, hostium lugeret, fratris et reipublicse victoria
sint? non gauderet, oportueritne eam a fratre indemnatam
Judiciatis est, in qua sequi et iniqui, [et] proemii occidi ?
autpoenoe ratio quoeritur. Hujus partes duae sunt, Remotio criminis est, cum ejus intentio facti, quod
absoluta et assumptiva. Absoluta est, quoe in se ab adversario infertur, in alium aut in aliud crimen
continet juris et injurite quaestiOnem, hoc modo: dimovetur. Id fit bifariam [Mss., bipertito]. Nam
Cum Thebani Lacedoemonesbello superassent, et fe- ** tum causa, tum res ipsa removetur. Causa [Forte,
re mos Groecis[Mss., Grais] est, ut bello inter se ge- causw] remotionis hoc nobis exeraplo sit : Rhodii
sto [Mss., cum inter sebellum gessissent ut], hi qui quosdam legarunt Athenas. Legalis quoestores sum-
vicissent, tropeeum aliquod in finibus slatuerent, vi>- ptum quem oportebat dari, non dederant; legati
ctoriaemodo ia proesentia [Mss., praesentiara] deela- profecti non sunt. Accusantur. Intenlio : Proficisci
randae causa, nOn ut in perpetuum belli memoria oportuit. Depulsio : Non oportnit. Quwstio: Oportue-
maneret, seneum statuerunt tropaeum. Accusantur ritne ? Ratio est: Sumptus enim, qui de publico dari
apud commune Groeciaeconcilium. Intentio est: Non solet, his a quoeslore non est datus. Infirmatio : Vos
oportuit. Depulsio est: Oporluit. Qtta;sftoest: Opor- tamen id, quod publici vobis erat negotii datum, con^
tueritne ? Ratio est: Eam enim ex bello gloriam vir- ficere oportebat. Judicatio est: Cum 318 lisr qui
tute peperimus, ut ejus aeterna insignia posteris no- legati erant, sumptus qui debebatur ex publico non
stris relinquerentur; statuimus tropaeum. Infirmatio daretur, oportueritne eos conficere nihilominus ne-
est: Attamen eeternuminimicitiarum Graecosde Groe- gotium legationis ?
cis [Jlfss., Graios de Grais] raonumentum statuere Ipsius autem rei fit remotio, cum id quod datur cri-
non oportet. Jttdteafto est: Cum summoevirtutis ce- -. mini, negat, neque ad se, neque ad ofiicium suum
lebrandoecausa Groeeide Greecis[Mss., Grai de Grais] reus pertinuissc : nec si quod in eo sit delictum, si-
seternum inimieitiarum monumentum statuerunt, re- bi attribui oportere. Porro id causoe genus est ejus-
Cte an non fecerint? modi : Id eo foedere quod factum est quondam cum
Assumptivaest, cum ipsum factum probari non po- Samnitibus, quidam adolescens nobilis porcum susti-
test.sedaliquo foris assumpto argumento defenditur; nuit jussu imperatoris; foedere autem hocin senatu
cujus partes sunt quatuor. Coraparatio, relatio cri- improbato, et imperatore Samnitibus dedito, quidam
minis, remotio criminis, confessio [Mss., concessio]. in senatu eum quoque dicit, qui porcum tenuit, dedi
Comparafto est, cum aliud aliquod factum, rectum oportere. Intentio est: Dedi oportere. Depulsio est :
aut utile ostenditur [Mss., contenditur], quod ut fie-• Non oporlet. Quwstio est: Oporteatne ? flafto; Non
ret, illud quod arguitur, dicitur esse commissum, ut enim meum fuit officium, nec mea potestas, cum et
in exemplo, quod pamo ante positum est [Mss., po- id oetatis non habui, et privatus essem, et summa
suimus]. Cum dux Romanus ab bostibus obsideretur, cum auctoritale et potestate iroperator mandavit,
nec ullo pacto evadere potuit, nisi [pacaret, ut] ho- qui videret, ut salis honestum foedusferiretur. Infir
stibus arma daret; armis datis milites conservavit; matio esl: Quoniam particeps factus es in.turpissiuif
927 B. F. ALBLNISEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 991
foedere, summeereligionis dedi te convenit. Judica- A deprehensa sit, publicetur. Cura magna in alto tem-
tio est: Cum is qui polestatis nihil habuerit, jussu peslas esset, vis ventorum, invitis nautis in Rhodio
imperatoris in fcedere et in tanta religione interfue- rum portum navem coegit. Quaestor navem populi
rit, dedendusne sit hostibus [nec nej ? Hoc genus esse dicit [Mss., populi vocat].- Navis dominus negat
causae cum superiori diffcrt, quod in illo concedit se publicari debere. Intentio est : Rostrata navis in
reus, oportuisse facere id quod fieri dicat accusalor portu deprehensa est. Depulsio: Concessio. Ratio:
oportuisse; sed alicui rei aut homini eara causam at- Vi ct necessitale sumus in 319 portum redacti
tribuit, quee voluntati suee fuerit irapedimenlo : in [Jfss., coacti]. Infirmatio est: Navem ex lege tamen
hoc auiem non accusare alterum, nec culpam in populi esse oportere [Jfss., oportet]. Judicatio est:
alium transferre debet, sed monstrare eam rem nihil Cum rostratam navem in portu deprehensam lexpu-
ad se, nec ad suam polcstatem, neque ad officium blicavit; cumque haecnavis, invitis naulis, vi tempesta-
suum perlinuisse, aut perlinere. tis in portura conjecta sit, oporteatne eam publicari ?
Concessioest, per quam non factum ipsum proba- Deprecatio est, cum et peccasse et consulto pec-
tur ab reo, sed ut ignoscatur id petitur; cujus partesi casse reus se confitetur; tamen, ut sibi ignoscatur,
sunt [duae]: Purgatio et deprecatio. postulat: quod genus perraro potest accidere, in
Purgatio esl, per quam cjus qui accusatur, noni B * quo non defensio facti, sed ignoscendi postulatio
factum ipsura, sed voluntas defenditur : et habetpar- continetur. Hoc genus vix in judicio probari potcst.
tes tres : Imprudentiam, casum, necessitudinem. Im- Ideo concesso peccato difficileest ab eo, qui pecca-
prudentia est, cum scisse se aliquid is qui arguitur,, torum vindex esse debet, ut ignoscat, impetrare.
negat. Exempli gratia : Apud quosdam lex erat, ne! Ecce habes de locis quaeslionumet de stalu cau-
quis Dianeevitulum immolaret. Nautae quidam cumt sarum, et de partibus institutionum : quse omnia
adversa tempestate in alto jactarentur, vovebant, sii quotidiano usu, natura pandente, agnoscis.
co portu quem conspiciebant, potiti essent, vitulumi CAR.Agnoscam, si naturarum Conditor me adju-
[ei Deo], qui ibi esset, se immolaturos. Casu erat ini verit [Edtf., adjuvet]: et tamen habeo quod abs te
eo portu fanum Dianoe,cui vitulum immolarenon li- quaeram. — ALB.Quaerequod placeat; pergam quo
cebat. Imprudentes legis, cum exissent, vitulum im-- me ducis.
molaverunt. Accusantur. Intentio est: Yitulum iin- DE PERSONIS.
molastis ei Deae[Mss., Deo], cui non licebat. Impul- CAR. Quot personoe solent in judiciis esse? —
sio est in concessione deposita. Ralio est: Nescivii AI.B. Quatuor. Accusator causee, defensor causae,
non Iicere. Infirmatio :Tamen, quoniam fecisli, qtiodI ,p testes [Edtf., testis], judex.
non iicebat ex lege, supplicio dignus es. Judicatio) CAR.QUOquisque utitur officio?— ALB. Judex
est: Curaidfeceritquodnonoportuerit,etidnonopor- - sequitate, testis veritate, accusator intentione ad
tere nescierit, sitne supplicio dignus ? amplificandamcausam, defensor extenuatione ad mi-
Casus autera infertur in concessionem,cumdenion- nuendam causam; nisi forte in Iaude vel prsemii pe-
stratur aliqua fortunoevis [Edit., fortuna ejus] vo- titione sit causa posita : tunc converso [Edit., e con-
luntati obslilisse, ut in hac re: Cum Lacedoemoniis i verso] [ordine] accusatori extenuatione, et defensori
lex esset, ut hostias nisi ad sacrificium quoddam re- amplificatione ulendum est.
demptorpraebuisset,capitaleesset, is qui redemerat,, CAR.Quot modis fit amplificatio vel extenuatio
cum sacrificii dies instaret, in urbem ex agro agere5 causae?—ALB. Duobus. Ex iropulsione vel ratioci-
hostias coepit: cum subito magnis commotus tempe- natione. Impulsio est, queesine cogitalioneper quam-'
statibus fluvius Eurotas, is qui Lacedoemouiamproc- dam affectionem animi facere aliquid bortatur, ut
terlluit, ita magnus et vehemens faclus est, ut eo> amor, iracundia, aegritudo, vinolentia , et onmino
traduci victimae nullo modo possent. Redemptor,, omnia in quibus aniuius ita videtur affectus fuisse,
suaevolunlatis ostendendaecausa, hostias omnes ini ut rera perspicere cum consilio et cura non potue-
litlore constituit, ut qui trans flumen essent, videre: •H rit; et id, quod facit, impetu quodam animi fecerit
possent. Cum omnesstudio [ejus], subitam fluminis3 potius quam cogitatione. Ratiocinatio autem est dili-
magniludinem scirent fuisse impedimenlo, tamenl gens ct considerata faciendi aliquid aul non faciendi
quidam euin capitis damnabaat [Mss., arcesserunt]. excogitatio. Ea dicetur inlerfuisse tunc, cum faciendi
Inlentio est: Hostiae,quas ad sacrificium afferre de- aliquid aut non faciendi certa de causa vitasse, aut
ouisti, non praestofuerunt. Depulsio : Concessio.Ra- secutus esSe aniraus videbilur: si amicitioe causa
lio : Fluraen enim subito accrevit, et ea re traducii quid factum dicitur; si inimici ulciscendi; si metus,
non potuerunt. Infirmatio : Tamen, quia quod lexs si glorioe, si pecunise, denique, ut omnia generatim
jubel, factum non est, supplicio dignus es. Judicatioa amplectamur, alicujus retinendi, augendi, adipiscen-
est: Cum in ea re contra legem redemptor aliquid1 dive commodi; aut conlra rejiciendi, diminuendi,
feceril, qua in re sludio ejus subita fluminis magni- devitandive incommodi causa.
ludo obstilerit, stipplicio dignusne sit: CAR.Qualiter accusator vel defensor impulsione
Necessitudoaulem infertur, cum vi quadam reuss seu ratiocinatione uti debet? — ALB.Ergo accusa-
id, quod fecerit, fecisse defenditur, hoc raodo : Lexc tor, cum impulsionc aliquid factum esse dicet, ilium
est apud Rhodios, ut si qua roslrata navis in nortux impetum et commotionemanimi, affectionemquever-
0-20 . DIDASCALICA.- DIALOG. DE RHET. ET VIRT. 930
bis et sententiis amplificare debebit, et ostendere A . ut benevolus, attentus, docilis efficiatur.auditor. Sed
effici possit, vetim scire.
quanta vis sit amoris, quanta animi perturbatio ex quonam modo hoc [idem]
iracundia fiat, aut ex aliqua causa earum, quae im- — ALB. Quatuor ex locis benevolentia comparatur.
ab adversariorum, a judicum persona, a
pnlsum aliquem (ad) id fecisse dicet [Edit., qua... A nostra, et officiissine
dicit], ut non mirum videatur, si quod ad facinus, causa. A nostra : si de noslris factis
tali perturbatione commotus animus [Edit., quis... arrogantia dicemus; si crimina illata et aliquas mi-
animi ] accesserit; et exemplis confirmare ante nus honestas suspiciones injectas diluemus; si quse
actis , qui simili impulsu aliquid simile commi- incommoda acciderint, aut quoe instent difficultates
sere. proferemus; si prece et obsecratione humili et sup-
Cum autem non impulsione, verum ratiocinatione plici utemur. Ab adversariorum autem persona ; si
aliquem commisisse quid dicet, quid commodi sit eos aut in odium, aut in invidiam, aut in contem-
secutus, aut quid incommodi fugerit, demonstrabit', ptum adducemus. In odium adducemus [Jfss., addu-
et id augebit quam maxime. Ut si gloriae causa, centur], si quid eorum spurce, superbe, crudeliter,
quantam gloriam se consecuturum existimarit. Item malitiose factum proferelur; in invidiam, si vis eo-
si dominalionis, si pecunioe, si amicitiae, si inimici- rum, potentia, pecunioe, divitiae, cognatio proferen-
tiarum, et omnino quidquid erit, quod causse pro- R tur; atque eorum usus arrogans, et intolerabilis; et
desse dicet, id suiume augere debebit. quod his rebus magis videantur quam causoe suoe
Defensor autem ex contrario. Primum impulsio- confidere; in contemptum adducentur, si eorum
nem aut nullam fuisse dicet; aut si fuisse concedet, inertia, negligentia, ignavia, desidiosum studium et
extenuabit, et parvulam quarodam fuisse demonstra- luxuriosum otium proferetur. Ab auditorum persona
bit; aut non ex ea solere hujusmodi facta nasci do- benevolentia captabitur, si res ab iis fortiter, man-
cebit. Ratiocinationis autem suspiciones infirmabit, •suete, sapienter gesteeproferentur; nequaquam au-
si aut commodum nullum fuisse, aut parvum , aut tem assentationis esse hoc significetur, si de iis,
aliis magis esse, aut nihilo sibi magis [il/ss., majus] quam honesta existimatio, quantaque eorum judicii
quam aliis; aut incommodum sibi majus quam com- et auctorilatis exspectatio sit, ostenditur. A rebus,
modum dicet, ut nequaquam fuerit illius commodi, si uostram causam laudando extollimus, aliorum
quod expelitum dicatur, magnitudo; aut cum eo causam per contemptum depriraemus.
incommodo, quod acciderit, aut cum eo periculo, Attentos autem faciemus, si demonstrabimus ea
quod subeatur, comparandum : qui omnes loci simi- quoe dicturi sumus, magna, nova, incredibilia esse;
liter incommodi quoqne vitatione tractabuntur. aut adomnes, aut ad eos qui audient, aut ad aliquos
C illustres homines, aut ad deos immortales, aut ad
320 *>EOFFICIO PERSONARUM.
summam reipublicoepertinere : et si potlicemur nos
CAR.Quia personas causarum dixisli, dic ob- brevi causam nostrara
secro et loca singutarum personarum. — ALB.Di- nenius demonstraturos, atque expo-
licet hoc non tantum ad artis judicationem aut judicationes, si plures fue-
cain, praeceptapertineat rint.
[Edtf. hacc... pertineant], quantum ad officii deco Dociles auditores faciemus, si aperte et breviter
rem. Judex in tribunali, causa in medio ante eum suminam causoe
ad laudem vel ad poenam posita, ut forte patriae de- stat exponemus; hoc est, in quo consi-
controversia? Sed qui bene exordiri volet,
fensio vel proditio. Accusator ad sinistram. Causae
necesse est, ut suoe causoe genus diligenter
defensor ad deitram. Testes retro [Edtf., quoque]. primo
CAR.An insignia [sua] singuli ex illis habent? — agnoscat.
CAR.Quot sunt causarum genera?— ALB. Quin-
ALB.Habent. Judex sceptro sequitatis armandus est,
accusator pugione matitiae, defensor clypeo pietalis, que. Honestum, admirabile, humile, anceps, obscu-
rum. Honestum causee genus est, cui statim, sine
testes tuba veritatis.
oratione noslra, favet auditoris animus. Admirabile,
DE PARTIBUS ORATIONIS.
j. a quo est alieuatus animus eorum qui audituri sunt.
CAR.Etiam ex his omnibus causee adjacentibus Humile, quod negligitur ab auditore, et non magno-
circumstantiis repertis, quid tunc quserendum est, pere attendendum videlur. Anceps, in quoautjudicatio
magister? — ALB.Quid, nisi singulee totius causse dubia est, aut causa et honestatis et lurpitudinis
partes. particeps, ut benevolentiam pariat et offensionem.
CAR.Quae et quot illoe sint, audire desidero. — Obscurum, in quo aut tardi sunt auditores, aut diffi-
ALB.Sex [enjra] sunt partes, per quas ab oratore cilioribus ad cognoscendum negotiis causa est
impli-
ordinanda est oratio. Causoe exordium, narratio, cata.
confirmatio, parlitio, reprehensio, conclusio. 321 CAR.— An semper perspicue exordiri de-
CAR.Quid est exordium? — ALB.Oratio animum bet orator? — ALB.Aliquando perspicue, aliquando
auditoris idonee comparans ad reliquam dictio- per circuitionem. Perspicua oratio est, cui mox
nem aniraus auditoris favet, ut (in honesto genere
CAR.Quoraodo [hoc] efficitur? — ALB. Primo, ut causoe [Edit., causa] est. Illa vero quse per cir-
benevolum, attenlum, docilem eflicias auditorcm. cuitionem [ Jfs. , circuitum ] iit , clam subit
GAS. Ut mihi videtur, hoc summe curandum est, animum audiloris, ut in humili, ancipiti, vel obscuro
«31 B. F. ALBINISEU ALCUJM OPERUM PARS^VIL m
causoe genere faciendum est. Sed et hoc sciendum A i tis est, dcmonstraturos nos dicamus. Hoc modo os-
est, quod exordium sententiarum et gravitalis plu- tendara adversarios quod arguimus [Jfs., arguamusl
rimum debet haibere, el omnino omnia, quoead di- et potuisse facere, et voluisse, et fecisse, cum fecis&e
gnilatem pertinent; ostentationis vero et concinni- salis sit oslendere.
tati5[Afs.,concinnitudinis]minimum, propterea quod CAR.Nunc ad confirmationis prsecepta te verte,
ex his suspicio qusedam artificiosoediligenlise nasci- magister, quae maxime omnibus, reor, necessaris,
tur, quoe maxime orationi fidem, et oratori adimit ut suam quisque sciat confirmare causam; et lieftt
auctoritatem. voluntarie faciat, tamen non satis digne, nisi pr«ft-
CAR.Ecce habeo, quo modo exordiri debeat causa. ceptis et usu, agi polest. — ALB.Ita est, Dominemi
Nunc narralionis textum expone. — ALB. Narratio rex, ut dicis. Nam omnes arguraentaiiones ad con-
est rerum gestarum [aut ut gestarum] expositio, firmalionum tendunt rationes. Sed tam grandis est
quae tria debet habere, id est, ut brevis, ut aperla, argumenlorum sylva, ut vix sub brevilate hujus dia-
ut probabilis sit. Brevis erit, si unde necesse est, logi noslri aliquia aperiri possit.
inde initium sumat, et non ab ultimo repetetur; et CAR.Tamen stringe paucis plura. Nam saepe una
si, cujus rei satis erit summam dixisse, ejus parles clave mutloe thesaurorura gazeeaperiuntur. — ALB.
non dicentur. Nam ssepe satis est, quid factum sit' B Faciam quod [Jfs., prout] possum. Confirmalio est
dicere, ul ne narres quemadmodura sit factum ; et si argumenlalio, qua tuee causoefidem et auctoritatem
non longius quam opus est in narrando procedetur; comparas, quee duobus modis fit: aut ex persoriis,
et si nullam in rera aliam transeat [Jfs., transiet] aut ex negotiis. Ex personis quidem has res attrJbu-
oratio; et si ita dicetur, ut nonnunquam ex eo quod las pulamus : Nomen, naiuram, vicium, fortunam,
dictura sit, id quod non sil dictum intelligatur; et si habilum, effectum [Jfs., affeclionem], studia, consi-
non modo id quod obest, verum etiam id quod nec lia, facta, casus, orationes. Nam ex iis singulis ar*
obest, nec adjuvat, prseteribilur; el uon minus re- gumenta possunt fieri, prout se commoditas causse
rum non necessariarum, quam verborum multitu- affert [Ms., offert].
dine supersedendum est. Aperta autem narratio po- 322 CAR-Elsi brevitati studes, tamen hsec plene
terit esse, si ut quidque priraum gestum [Jfs., erit], [Jfs., plenius] desidero. — ALB.EX nomvnefit ar-
ila primum exponetur, el rerum ac lemporum ordo gumentum boc rnodo, ut si dicamus idcirco aliquem
servabitur, ut ita narrentur res, ut gestse sunt [Ms., callidum vocari, quod sit temerario et repeotino
erunl], aut [ul] potuisse geri videbantur. Hic erit consilio; ut sacrocScripturae [quoque] utamur exem-
considerandum, ne quid perturbate, ne quid contortc plo: nam Esau de fratre suo [Jacob] dicit : Rectt
dicatur; ne [quam] in aliam rem transealur. Proba- ^* vocatur nomen ejus Jacob (id est, supplantaior); en
bilis erit narratio, si in ea videbuntur inesse quae altera vice supplantavil me.
solent apparere in veritate; si personarum dignita- In natura, sexus, natio, patria, cognatio, setas
tes servabuntur; si causoe factorura exstabunt; si considerantur. In sexu, vir an mulier? In natione,
fuisse facultates faciendi [Jfs., faciundi] videbuntur; Groecus an Barbarus? In patria, Atheniensis an Ro-
si teropus idoneum; si spalii salis; si locus oppor- manus? In cognatione, quibus majoribus, quibus
tunus ad eamdem rem, qua de re narratur [Ms., consanguineis sit editus. In aetate, puer an adoles-
naxrabitur], fuisse ostendetur; si res [el] ad eorum cens; natu grandior, an senex. Itera soepeex com-
qui agent naturam, [et] ad vulgi ruraorem, et ad eo- modis vel incomraodis naturae conjectura sumenda
rum qui audiunt [Jfs., audient] opinionem accom- est, hoc modo : Valens an imbecillis, longus an br&i
mbdabitur. Vis,formosus an deformis, velox an lardus, acutus
CAR. Ordo deposcit, ut oe partitione dicas. — an hebes; memor an obliviosus, dolosus an simplex.
ALB. Dicam. Partitio est rerum ad causara ipsara Et ex convictu [Ms., victu] multoetrahuntur sus-
pertinentium divisio, quoerecte habila perspicuam piciones, cum, qucmadmodum et apud quos, et a
et illustrera totamorationem efficit,,quseduas habet. _. quibus educaius et cruditus sit, quseritur; et quibus
partes. Una pars e&t, queequid cum adversariis con- convivat, et qua ratione vitoe, et quo more dome-
veniat, et quid in controversia relinquatur, osten- jstico [vivat].
dit: ex qua certum quiddam destinatur auditori', in Ex fortuna soepins [Jfs., saepej argumentatio
quo animum debeat habere occupatum. Altera estj, nascitur, cum servus an liber, pecuniosus an pau-
in qua rerum earum, de quibus [erimusj dicturi, per, nObilis an ignobilis, felix an infelix, privatust
breviler expositio ponitur et distributio, ex qua con- an in potestate sit, aut fuerit, aut futurus sit, consl-
ficitur, ut certas animo res teneat auditor. Nam ett deratur; aut dcnique aliquid eorum quseritur, qusr
baec pars babere debet brevitatem, absolutionem,, fortun.c esse attributa intelliguntur.
paucitalem. Brevitas est, cum, nisi necessarium,, Habitus autem in aliqua perfecta et constantj
nullum assumitur verbum. Absolutio est, per quami animi aut corporis absolutione consistit. Quoin ge-
omnia, qua>.incidunt in causam, genera, de quibus> nere est virtus, scientia, et quoe contraria sunt; r«
dicendum est, amplectimur in partitione. Pauctfass ipsa et causa posita docebit, et quid hic quoque tocus
est, quoeeas res tantum ponit in partitione, quse ne- suspicionis ostendat.
cessari» sunt diceud» iterum; et ne plura quamsa- Nam afifectionisquidem ratio perepicuam solet
955 DIDASCALrCA.— D1AL0G. DE RHET. ET VIRT. $U
has [eum] aut imprudentise [necessitu-
prseseferre coiijecturam; ut amor, iracundia, mole- A dines erunt,
stia, propterea quod et ipsorum vis inlelligitur, et dine], aut adolescentiaepersuasione perpetrasse; aut
quae res harum aliquid [Jfs., aliquam rem] con- aliquorum invidia fictas, aut falsa opinione illatas
sequantur, faciles cognilu simt. esse dicendum erit. Si autem nullo modo vitoeturpi-
Studium autem, quod est assidua et vehemens tudo, aut infamia leniri potest oratione, negare opor-
aliqua ad rem applicata magna cum voluptate oc- tebit, de vita ejus aut raoribus quoerendum [Jfs.,
cupatio, facile cx eo ducitur argumentatio", proul quoerere], sed de uno crimine, de quo arguatur.
res ipsa in causa desiderabit [Edit., desiderabitur]. Quare anteactis omissis illud, quod instat, agi opor-
Item ex consilio suraitur aliquid suspicionis ; nam tere.
consilium est aliquid faciendi [Ms., faciundi] velnon CAR. Dixisti, quod alia argumenta a personis,
faoiendi exGogitata ratio. alia a negotiis sint. Haecenim, quse modo dixisti,
Facta autem et casus et orationes ex tribus tem- a personis sunt. Superesl, ut ea, quse a negotHs
poribus considerabuntur; quid fecerit, aut quid ipsi sunt, dicas. Et primum, quid negotium noinines
acciderit, aut quid dixerit; et quid faciat, quid ipsi [Jfs., ncgolia nominas], dicito. — ALB. Negotium
accidat, quid dicat, aut quid facturus sit; quid ipsi est ipsum faetum, in quo inter accusatorem el de-
casurum sit; qua oralione usurus sit. Ex quibus R fensorem controversia est. Cum vero ex negotiis
facile erit videndum quid afferant ad confirmandam argumenta sumcnda sunt, tria consideranda sunt.
conjecturam suspicionis. Primo, quid sit ante rera, quid in re, quid post rem?
CAR.Sunt haecIocaaccusatori seu defensori com- Ut in facto cauponis [Edif., causoe ponisj. Ante
munia? — ALB.Fiunt secundum utriusque causee rem fuit, quod in itinere illi duo familiariter ibant;
coinniodum. quod simul diverterent ad hospitium; quod simul
CAR.Quomodo? — ALB.Nam accusator ejus vi- cocnarent. /nre:nox, somnus [Edit., somnium],
tam anteactam, quam arguit, vel protervam ejus na- occisio. Post rem : quod solus ierit, quod socium
turam; seu studia malitiosa, vel mores improbos, reliquerit, quod crucntum gladium habuerit. Est
yel facta cruenta improbare debebit, et ostendere, si quoque quartum, quod ad negolium pertinet, id
potuerit, si in simili [Jfs., si in quo pari] ante pec- est, quoe lex sit ejus rei; vel qui sint auclores ejus ;
cato convictus sit; et quara turpis, aut cupidus, aut vel quo id nomine, quod factum est, appellari de-
petulans, aut cruentus esset, ut mirandum non sit beat. Anteenim rera causa faoti consideranda est,
taleiu bominem ad tale facinus proruisse. Quantum id est, an spe lucri, vel causa iniraiciliarum, vel
enim de honestate et auctoritate ejus qui arguih»-, metus, vel amici [Edit., amicitiee] occiderit homi-
detractum erit, tantura erit de facultate totius ejus G nera? nam frustra hominem occidere velle incredi-
defensionisdiminutum. Si nullo ante aclo peccate bile est. Omnino in gestione rei [Edit., re gesta]
reus infamari poterit, orandi [Jfs., hortandi] sunt locus, tempus, occasio, modus, facultas considerari
judices, non veterem famam homiois, sed novum solet, id est, in quoloco, [vel in quo] te.mpore,vel
facinus hominis judicent [Jfs., esse jfidicandum]. per quem modum, vel qua occasione, aut facultate
Nam ante celatum esse, qualis esset; nunc autem occiderit hominem, quoerendum est. Postgestam
manifestum esse ; quare hanc rem ex superiori rem considerabuntur signa quaedara rei gestae, ut
vita non deberi considerari; sed superiorem vitam cruor esedis signum est, et fuga reatus saepe signum
ex hac turpitudine improbandam [Ms., debere con- esse solet.
siderare improbare]. CAR.Commemoratislocis argumentorum et con-
CAR.Si heecorania accusator reo ingerit, quis lo- firmationum, ipsa argumentatio, ut reor, nequaquam
cus defensionis relinquilur ei? — ALB.Relinquitur uniforrais esse potest. — ALB.Non umformis; sed
defensionis idoneus locus ei. Saepe enira uno prote- omnis arguraentatio, quoe ex his locis quos com-
gente scuto multa nocentis repelluntur spicula. De- memoravimus, conficitur, aut probabilis aut neces-
fensor primo, si poterit, debebit ejus vitam esse ho- n saria debet esse. Necessaria est, quaealiter fieri non
nestissimam, fidelissimam demonstrare, aut in rem- potest, ut: Si peperit, concubuit cum viro. Hse
-publicam, aut in parentes, cognalos, arnicos; etejus [Jfs,. Ilaec]vero per complexionem, seu per enume-
bene gesta fideliter ac fortiter, si qua [Jfs., quae] rationem seu per simplicem conclusionem fiunt. Per
-suut, proferenda; et miserum esse, tam insiguia complexionem,in qua, utrum concesseris, reprehen-
bona tam parvo reatu obscurari. Nec hoc ipsum aM- dilur in hunc modum : Si improbus est, cur lueris ?
qua cupiditate vel malitia, seu infidelitate perpe- Si probus, cur accusas? Per enumerationem, in qua
trasse, sed casu et ignorantia, aut alterius sugge- pluribus rebus inductis una necessario confirmatur,
Stione fecisse, nullumque 323 patrioe profectibus hoc pacto : Necesse, aut inimicitiarum causa ab
vel pietate parenlum, vel dignitate [Edit., pietati... hoc esse hunc occisum, aut metus, aut spe lucri, aut
dignitati] morum studere velle [£dt'f., posse], si alicujus araici causa; et si horum nihil est, re-
quolibet parvo '[vel levi] reatu priora bona annul- linquitur, ab eo hunc non esse occisum; nam fru-
-landa sunt; pralerea [et] hoc optimis viris esse per- stra homo occidi non polest. JPer simplicem con-
•uiciosuni, ul malitiosus quislibet bonos audeat insi- clusionem, hoc modo : Si vosme islhuc eo tem-
mulare. Si autem et in ante acta vita aliquseturpitu- poredicitis [boc] fecisse, egoeo tempore [Edit.,
«55 B. F. ALBM SEU ALCUINIOPERtTMPARS VII. 93«
tum] trans mare fuijJdeo id quod dicitis, non modo A optimum virum vishabere; et tu Xenophon uxo-
non feci, sed ne facere potui quidem [Jfs., ne po- rera electissimam [Jfs., lectissimam] roaximevis.
tuerim quidem, facere]. I Quare nisi hocperfeceritis, iit nequevirmelior, neque
CAR.Hoecomnino, ut intelligo, necessaria sunt; femina electior in terris sit, profecto id, quod sem-
sed [et] ut video, diligenter vidcndum est, ne quo per optimum [Jfs., optumuni] puiabitis esse, maxi-
— me requiretis, ut tu marilus sis optimoefeminae,
pacto hoc genus argumentationis refelli possit.
ALB. Est, ut intelligis, Carole [Jfs., omtf. voc. et haec quam optimo marito [Jfs. viro] nupta sit.
Carole]. Hic rebus non dubiis dubia pro':avit per similitudi-
CAR.Hoecargumenta,quoedixisti, necessaria sunt: nem induclionis. Quod si quis sepafatim quoereret,
— ALB. forte non concederetur.
jam probabilia quoque dicito [Jfs., dic].
Probabilia sunt, quaevere fieri solent, ut: Si ma- CAR.Istephilosophusnonfuil Evangelicus. — ALB.
ter est, diligit filium; si avarus est, negtigit jus- Non [fuit Evangelicus], sed rhetoricus. — CAR.
jurandum. Cur credimus ei ? — ALB..Ille secutus [est] suam
CAR.Num probabilia semper vcrasunt? — ALRJ arlem.
Alia vera [Jfs., vero] in opinione; alia in similitu- CAK.Quid adhaec? Sequamuret nos nostram.
dine. In opinione,ut, inferna esse sub terra Simiti', — ALB. Sequere quac velis, sequar te sequentem.
tudo in contrariis et in paribus speclalur. CAR.Qualis debet esse ilta inductio? — ALB.Simi-
CAR. Quomodo in contrariis et in paribus ? — lis semper ei rei, cujus causa inducitur. — CAR.
ALB.In contrariis hoc modo : Nam si iis qui impru- An Iucida, an obscura?—ALB.Videndumest diligenti
denter laeserunt, ignosci convcnit, illis qui neces- cura, ut non inlelligat adversarius, quospectent illae
sario profuerunt, haberi gratiam non oportet ? Ex primee inductiones, et ad quem finem sint perven-
pari [sic] : Namut locus sine portu navibus esse turae; nam qui viderit [Jtfs., videtj, [autj tacendo,
non potest tutus, sic animus sine fide stabilis ami- [aut] negando non sinit longius ire interrogalionem.
cis non potest esse. — CAR.Si negat? —ALB. Ostcndenda est similitudo
324 GAR.An omnis arguraentatio ex his tantum earumquae ante concessaesunt. —CAR. Si tacet?
Iocis confirmalur, ornatur etconsideratur? — ALB. — ALB.Jam elicienda est responsio, aul, quia ta-
Sunt quoque argumentationes, quae per inductio- citurnitas imitatur confessionem, concludenda eSt
nem vel ratiocinationem tractanlur, sed hae magis argumentatio, sicut in concessis.
ad philosophos pertinent. CAR. Quomodoper ratiocinationem confirmanda
CAR.Dic tamen deillis. — ALB.Inductio est ora- « estargumentatio? —ALB.Ula[enim] fit propositione,
tio quK per certas res quoedam incerta probat, et probatione, [vel] assumptione, [et] conclusione.
nolentem ducit in assensionem. CAR.Planiora heec exemplo quplibet facito. —
CAR.HOCmirum videtur, si facere potest, ut no- ALB.Propositio est, ut : Meliusaccurantur [AL, ac-
lens consentiat. — ALB. Audies et forte exemplo curentur] quae consilio gerunlur, quam quae sine
credes. Nam philosophus quidam cum Xenophonte consilio administrantur. Approbatioest: Domusea,
[quondam]et Tejus]uxore iniit disputationem [Edit., quae ratione et consilio rcgitur, omnibus rebus est
inita disputatione], et primum cum uxore ejus ser- instructior, quam [ea] quoesine consilio rationeque
nioiiem instituit : Dic mihi, quseso, Xenophontis administratur. Assumplio est sic : Nil omnium re-
uxor, si vicina tua melius habcat aurura quam tu rum [AL, in omnibus rebus] melius quam mun-
habes, utrum illudne, an tuum malis ? Illud, in- dus administralur. Hic allera probatio inducitur :
quit. Quid si vestem et caeterumornamenlum mu- Nam signorum orlus et occasus, et annuee.frugum,
liebre majoris pretii habeat quam tu habes, tuumne temporum, et dierum mutationes satis mirabili or-
an illius mattes [Ms., malis] ? Respondit, illius. dine et certa vicissitudine disponuntur, quae signa
Age, inquit, [quid] si virum meliorem habeat quam sunt, magno consilio mundum regi. Tuin autem
tu habeas, utrumne tuum virum malis, an illius ? 0 exspectata conclusioproferenda esl, hoc modo: Quod
Hic mulier erubuit. Phitosophus autero sermonem si melius geruntur ea quoe consilio quam quse sine
cum Xenophonte instituit. Quseso, inquit, Xeno- consilio adroinistrantur; [nil autera omnium rerum
phon, si vicinus tuus equum meliorem habeat quam melius administratur quam totus mundus]; con-
tuus est, tuumne malis equum, an illius, ? Illius, silio igitur mundusadministratur[A/., mundus sane
inquit. Quid si fundum mcliorem habeat quam tu optime regitur]. Hoc argumentum adversus eos va-
habes, tuumne malis, an meliorem? Meliorem,' let, qui dicunt mundum casu agi, non consilio regi.
inquit [Ms., utrum tandem fundum haberemalisl CAR. Quid stultius est quara hoc putare ? — ALB.
\ Ulum, inquit, meliorem scilicet]. Quid si'uxorernI Stultus stulta oestimat, cui tamen juxta Salomonem
meliorem habeat quam tu habes, nunquid et illairi respondendum est, ne sibi sapiens videatur.
malis [Jfs., utram malis?] Atque hic XenophorL CAR.Recolo te, magister, inter orationis partes
quoque tacuit. Post philosophus : Quoniam uter- reprehensionemnominasse; sed tantam confirmatio-
que vestrum, inquit, id mihi solura non respondit, num seriem audivi, ut vix videatur reprehensori ali-
quod ego solum audire volueram, egomet dicanl quis 325 locus relictus, quo possit infirmare con-
— ALB.Relinqui
quid uterque yestrum cogitet. [Nam et], tu mulier , firmatam iis argumentis causam.
957 DIDASCALICA.— DIALOG. DE RHET. ET VIRT. 938
lur ei locus infirmandi; sed non nos de ea debe- A — CAR.Hoc maxime velira scire, quomodo id effici
nr.is laborare. Penc omnis causa in seipsa babet possit. — ALB.Ejus prxcepta plurima sunt. [Alia],
loca confirmandi et loca reprehendendi, si demonstramus , iltam rem quam adversarius de-
CAR. Suspensus sum tamen quid de ea velis dice- fendit, diis immortalibus, sapienlissimis bominibus,
re. — ALB.Dicam, etbreviler dicam. Reprehensio senatui, omni populo indignam videri. ltem, si de-
est, per quam argurnenlando adversariorum confir- monstramus adversarii alia facta crudelia, injusta,
malio aut infirmalur, aut tollitur. Haecautem iis- avara , inhonesta, contumacia. Item, si transactam
dem [Jfs., hisdem] ex locis sumilur, quibus et con- ejusvitam moresque improbaraus. Item,quid mali
firmatio; quia oinnis res [pene] unde confirmari sit futurum, si non puniatur. Ilem, voluntario male-
polest, inde el infirmari potest; quod sic evenit, si ficio vel inconsueto veniam non debere dari [Al.,
aut falsum est, unde componitur confirmatio hoc non deberi]. ltem , si superbiam ejus vel arrogan-
modo : Non potest sapiens esse, qui pecuniam negle- tiam ostendimus. Item, ut de se ipsojudex cogilcl,
xeril; multi sapientes pecuniam negiexerunt. Aut vel de suis charis, si quid tale eis acciilisset. Item,
commune , quod nihilominus ab adversariis potest multos alacres exspectare, quid statuatur hac de re,
dici, hoc modo : Idcirco, judices, qtiia veram cau- ut ex eo quod huic concessum sit, silii quoque tali
sam habebam, breviler pcroravi. Aul leve est: Si R de re quid liceat, intelligere possint. Item, indigna-
in mentem non venisset, non commisisset. Aut remo- murtetrum, crudele, nefarium, tyrannicum scelus
tum et longius incipit quam satis est : Si Scipio Ti- non ulcisci; quod remotum sit ab omni lege et oequi-
berio Graccho filiam suaro Corneliam non dedisset, tale, tale factum non vintlicari. Item, in eum qui
hoecsedilio a filiis eorum in populo non accidisset : laederet [Mss., in eos , qui loedere] alios, ncc se de-
quare Scipioni hoc malum imputandum [Jfs., depu- fendere potuerunt, crudeliter facta diccmus, ut in
landum] est. Aut offensum[est, id est], quodeorum, pueros, mulieres, senes, infirmos. Ilem, in peregri-
qui audiunt, laedit voluntalem, ut, si ante avarum nos, inhospites, in vicinos, in amicos atrocia gesta.
fortc accuses pecuniae amorem. Aut adversarium, ltem, ut judex videat, si ipse interfuerit ac praesens
[id est] quod tuoe causae ofiicit, ut, si milites tuos vidcrit. Item, si ostendi potest ab eo faclum, a quo
horlari debeas, copias hostium et forlitudinem lau- minime oportuerit, et a quo, si alius fecerit, prohi-
des. Item, complexio reprehendilur, si converti po- beri conveniret. Ilis et aliis 326 pluribus mpdis,
lest, hoc raodo : Si veretur, non est accusandus, prout se causa', locus, tempus personoeque afferunt,
quia probus est; si [vero] non veretur, scit se in- indignationem vel ofiensioncm in adversarium con-
nocenlera esse , et ideo non est accusandus. Hic, citare debes. — CAR. Bene intelligo de ejusmodi
vereri eum sive non vereri dicas, hoc putat conce- C oratione posse animos audientium ad indignalionem
dendura, ut neget se esse accusandum [Jfs., neges instigari. — ALB.Nam ut dixi, ex his argumenlatio-
esse accusandum]; quod conversione sic reprehen- nibus, quse ex personis et ex negotiis eveniunt, am-
ditur : Imo accusandus est; si veretur, testatur se pliflcaliones et indignationes nasci possunt.
innocentem non esse : si vero non veretur, probus CAR.Possunt, ut certum teneo. Sed quid sit con-
non est, et ideo accusandus est. Item enumeratio re-
si in enuraeratio- questio, et quid efficiat, et quomodo sit perficienda,
prehenditur, proeterilur quiddam edicito. — ALB.Conquestio esl oratio auditorum rai-
ne, hoc modo: Quia habes equum istum, aut emisti
sericordiam captans. In hac primura animum audi-
eum, aut heereditate tibi evenit, aut munere datus
toris uiilem ac misericordem conficere oportet, quse
tibi est [aut domi nalus esl]'. Aut, si horum nihil
multis modis fit, ut quae commodaperdiderit, et in
est, subripueris eum necessc est. Quod hoc raodo incommodis sit: ut in morte filii amor, spes,
si iici ex hoslibus esse quibus
reprehenditur, potest cap- solatium educatio.
tura. His et aliis mullis modis reprehendi possunt , Ilem, quanta bona fecisset ei
tanta mala fecit [Mss., fecisset] sibi. Item, quara
argumenlationes, qui summo studio cavendi sunt qui
oratori magis, quam mihi, propler brevitalem ex- turpes res et illiberales adversarius profert. Itein,
D quam miserum vobis videretur, o judices, si adfuis-
planandi.
CAR. Restat conclusio sola, quam sex partium selis. Ilem, dum bona speravi, venerunt mihi mala.
Item inopia, infirmitas, infelicitas [Jfss., infirmitalis
orationis posuisti extremam, de qua ordo poslulat,
ut dicas.—ALB. Conclusio est exitus et determina- infelicitas] conqueritur. Item, disjunctio parentis,
lio totius causae. — CAR.Quot habet partes? — ALB. filii, amici, fratris, uxoris et suavium personaruro.
Tres. Enumerationem, indignationem, conquoestio- Item, quod raale tractetur ab eis, a quibus non con-
nem. — CAR.Enumeratio conclusionis quoe est? — veniat, amicis, servis. Item, quam misericors cssem
ALB.Enumeratio conclusionis est, per quam res di- in illura. Nara gravitas et auctoritas sermonis plus
spersoe in unum locum coguntur, et reminiscendi provocat [Jfss., proficii] saepe ad misericordiam,
causa unum sub aspectum simul subjiciuntur, hoc quam humilitas et obsecratio. Sed nunc [habes] de
modo : Quidnara amplius desideratis, o judices, cum prima et maxiraa parte rhetoricoe artis, id est, in-
vobis lioc et hoc dixi; hoc et hoc planum feci? ventione. Jarn transearaus ad alias partes.
CAR.Quid efficit indignatio? — ALB. Odium in ad- CAR. Transeamus. Sed primum dic quse [Jfss.,
versarium et [Mss., vel] offensionem in ejus causam. quid] sit sophistica locutio ? — ALB.Si me alius quis
PATROL. CI. 30
959 B. F. ALBINISEU ALCUINTOPERUMPARS VII. 940
de schola palatii tui interrogasset, forsitan [Jfss., A \ sine ambiguo, -nonnimis procul duclis translatloni-
forsan] ostendissem ei. bus, nec interposito hyperbato [Mss., hyperbaton]?
CAR.Cur alteri et non mihi? An fnvides ut hoc CAR.Quomodofacunda ? — ALB.Facunda erit, si
sciam [Jfss., invides me scire] ? —ALB.Non invideo, grammaticce regulas servet, et auctoritate veterum
sed parco et honoro.—CAR. Non video honorem fulciatur. — CAR.Qualiter ad auctorilatem prisco-
mihi esse, dum interrogata negas. —ALB.Licet mi- rum polest oralio npstra pervenire?— ALB.Legendi
hi interrogare te?—CAR. Cur non? Nam inlerro- sunt auclorum Iibri, eorumque bene dicta memorioe
gare sapienter est docere : et si alter sit qui inter- commendanda[quorum sermone assucfacli qui erunt,
rogat, alter qui docet, ex uno tamen, [hoc est] ne cupientes quidem poterunt loqui, nisi ornate].
—
sapientice fonte utriusque sensus procedit. ALB. Neque tamen [AL,enim] utendum erit priscis verbis,
Etiam procedit. Et si alterest, qui interrogat, alter quibus jam consuetudo nostra non utitur, nisi raro,
qui respondeat [Jfss., respondet], tunc tu quidem ornandi causa et parce; sed tamen usitatis plus or-
non es idem qui interrogas quod ego qui respondeo. natur eloquenlia.
— CAR.Nequaquam idem. — ALB.Quid tu? — CAR. CAR.An magis ornatur in singulis verbis, vel in
— tu me conclude-
Ego homo. ALB.Vides quomodo U -conjunctione verborum eloquentia ? — ALB.Utrum-
— l
re potes? — CAK.Quomodo? ALB.Si dicis : non que. Nam in singulis verbis, et-ta
conjunctione ver-
idem ego et tu; et ego homo, consequens es, ut lu borum decus orationis constat.
homo non sis. — CAR. Consequens. — ALB. Sed
habet homo? — CAR.Duas. —ALB. €AR. Si in utrisque constat, de utrisque dic.—
quot syllabas ALB.In singulis verbis duo sunt quse oralionem il-
Nunquid tu duaeillsesyllabse es?—CAR. Nequaquam. aut si sit proprium verbum, aut si sit
Sed quorsum ista?— ALB.Ut sophisticam intelligas lustrant;
translatum. In propriis illa laus est, ut abjecta et
versutiam, et videas quomodo concludi poles [AL, inconsueta
— CAR. V ideo et intelligo, ex prioribus con- fugiamus; eleclis et illustribus utamur,
potest]. in quibus plenum quiddam et consonans inesse vi-
cessis, dum concessi, ut et ego bomo essem, cl ho- in quo consuetudo etiam bene loquendi valet
mo duo syllabaesunt, concludi me posse, ul ego hoe dcatur, In translatis patet ornatus, quem genuit
duoe syllabscSim. Et miror, quam latenter induxisli plurimnm. coacta et angusta, post [autem]
me prius, ut concluderem te, quod homo non esses; necessitas, inopia
duae essem, delectalio et jucunditas celebravit. Num ut vestis
et
post meipsum, quod syllaboe
repellendi frigoris causa prirao reperta est, posl
DE DISPOSITIOJSE. adhiberi coacta est ad ornatum etiam corporis et
Memini te, magister, post inventionem posuisse (C dignitatem; sic verbis translativis inslilula est ino-
dispositiouem; in qua praecepisti[JEdif.,prrccipitur], piae [AL, inopia el] causa, deinde frequentata est
invenlas res oratorem ordinate distribuere. Si hsec delectatione et ornatu. Nam gemmareviles, tuxuriari
quoque alia [Jfss., aliqua] habeat proecepta, pande. messem, fluctuare segetesetiara rustici dicunt; quod
ALB.Non muitaper se babet hsec<parsadse [so- enim declarari vix potest verbo proprio, id translato
lam] pertinenlia prsecepta, quoenon inveniantur in illuslratur. Ea tamen transferri oportet, quoefaciunt
inventionis pracceptis vel elocutionis. Nam et hoec rem clariorem; ut est : horrescit mare [et fervet
rebus et verbis maxime prodest, et ornamentum fi- wstu pelagus]. Nonnunquam etiam brevitas transla-
demque argumentationibus praestat, et laudem ora- tione conficitur, ut, telum manu fugit; imprudentia
tioni tribuit, cum omnia non solum ordine, sed etiam enim teli missi propriis verbis expriral brevius non
momento quodam [atque judicio dispensanda et posset; et quoniam sumina hoec laus est verborura
componenda sunt, prout proesensratio ulilitatis aut translatorum, ut sensum aperiant [Jfss., verbi trans-
decoris aut necessitatis exegerit. Sed quod ad ver- lati... aperiat]
borum dispositionem pertinet, satis plene docetur, CAR.An undecunque licet ducere translationcm ?
cum de elocutione tractabitur [Jfs., tractatur]. De — ALB,Nequaquam, sed tantum de honestis rebus.
rcrum vero dispositione , per singula membra orar "I Nam summopere fugienda est omnis turpitudo ea-
tionis, in invenlionis prseceplis traditum e§t. rum rerum, ad quas eorum animos qui audiunt
DE JEjLOCUTIONE. traliet simililudo; ut diclum est: Morte Africani
CAR.Jam nune nos ordo disputationis ad tioeu- castratam rempublicam et stereus euriw. In ulroque
lionit deduxit iuquisilionem, quae magnam causee deformis cogitatio simiiitudinis. Ilem non sit major
affert venustatem et rhelori dignitatem. Nec te ab translatio quam res postulet, ut, iempettas litis. Aut
hujus tam facile excusas responsis, quam [AL, quoe] contra piinor, ut: [fter lonat], ceu aperlo nare dor-
ex disposUioois proeceptis [te] eruisti. — ALB.Non miensstertit. Est quoque pulcbra transtatio per me-
[me] excuso, sed tuas, domine mi rex, licet tardo tonymiam, cum res per auctorem rei significatur,
pede, non tamen 327 tarda voluntate, sequar in- ut, pro bello MaHem, pro frugibus Cererem. Aut
terrogationes. — CAR. Primo, qualis esse deheat cum virtutes et vitia pro ipsis, in quibus sunt, ap-
elocutio,aperi. — ALB.Facunda debet esse et aper- pellamus, ut: In quam domum luxuries irrupit, mt
ta. — CAR.Quoraodo aperta?—ALB. Aperta erit, avaritia penetravit. Est et synecdocnica<raMl>Jjj|j>> ,.j
si utaris significanlibus etpropriisverbis, etusitatis pulchra, cum ex parte totum aut*x ^'i^lilMHO
941 DIDASCALICA.— DIALCG, DE RIIET. ET VIRT. 942
gnificamus, ut pro tola domo tectum dicamus, aul A iv.olus, qusc non tam artis sunt, quam laboris. Vilia
pro undis mare. quoque, si quoe[Mss., quo] sunt, oris diligenti cura
CAR.Qualis oportet sit vcrborum conjunctio ? — sunt emendanda. Nec verba sint inflata vel anhelala,
ALB.Decensetcompositaetcompacta; utncc silbiul- . vcl in faucibus frendcniia, nec oris inanitate reso-
ca vocalibus, ul: Placida aura adest.Nec aspera conso- nanlia, non aspera frcndentibus dentibus, non bian-
uantibus, ut: Multum ille lugel. Nec ab ultima syllaba tibus l.ibris prolata, scd pressiin et oequabiliter[Jfs.,
prioris verbi sequens vcrbum incipiat, ut: Prima oequaliter] ct leniter et clare pronuntiata, ut suis
mater. Ncc priraa curaullima faciat obscoenitalem,ut: quceqiielitterae sonis enuncientur, et unumquodque
Numerum nunquam intcllexi. Cavendum quoque est, verbum legilimo acccntu decoretur, nec iinmoderato
ne inania verba non rei gercudse [Mss., agendoc], clamore vocifcretur, vel ostentalionis causa franga-
sed structuroe tantummodo implendoe causa profe- tur oralio; verum pro locis, rebus, personis, causis
rantur. Et ut ad summum veniam, sicut reliquarum et temporibus dispensanda est. Nam alia simplicitate
rerum fundamentum est sapientia, ila et in eloquen- narranda sunt, alia auctoritate suadenda, alia cum
tia quoque. Ul enim in vita, ita et in oralione nibil indignatione depromenda, atia miserationeftectenda,
clarius [est], quam omnia sapienter fieri. Quapropler ut sempcr vox et oralio suoecausoeconveniat. Haec
oratori summopere proevidendumest, quid sibi de- R te praecepta ad pronuntiationis laudem deducunt, et
ceat, et suoeconveniat causae, non in sententiis so- tibi honestatem et luce causaefidem efficiunt [Jfs.,
ltim, sed etiam in verbis. Non enim omnis fortuna, efficienl].
non omnis honos, non omnis auctoritas, non omnis CAR.Quid est quod paulo ante corporis modera-
aetas; nec vero locus, [aut] tempus, aut auditor tionem dixisti esse observandara ? — ALB.Dixi quia
omnis eodem aut verborum genere tractandus est, necessarie observandum est, ut recta sit facies, ne
aut sententiarum, setaperque in omni parte orationis, labra dctorqueantur, ne immodicus hiatus distendat
ut vitae, quid deceat, est considerandum. ricUim, ne supinus vuttus, ne dejecli in terram ocuti,
328 DE MEMORIA. ne iuclinata cervix, neque elata aut depressa super-
CAR.Quid dicis de nobilissima, ut rcor, rhetoricoe cilia. Infinitum enim in his quoque rebus momentum
parte,memoria?—ALB.Quidaliud, quain [Jfss.,nisi] est, quia nihil quod non decet, placere potest. Et
quod MarcusTullius dicit, quod Ihesaurus estomnium ut ait M. Tul., Caput artis est decere quod facias.
rerum memoria, quoenisi custos cogitatis inventisque Labra tambere vel mordere deforme est, cum etiam
rebus et verbis adhibeatur [AL, adhiberetur], intel- in efficiendis verbis modicus csse debeat eorum mo-
ligimus orania, etiamsi proeclara fuerint, in oratore tus. Ore enim magis quam labris loquendum est.
peritura. « CAR. Hoec, venerande magister, jucunda esse et
CAR.Suntnc aliqua ejus prsecepta, quomodo vcl honesta fatcor, mihique multuni placabilia : sed, ut
illa adhibenda vel augenda sit?— ALB.Non habemus video et intelligo, jugem exercitationem et quoti-
ejus alia proecepta, nisi dicendi [Jfs., discendi] exer- dianum usum postulant, et ad plenam consumma-
citationem et scribeudi usum, et cogitandi stu- tionem, nisi continua medilatione el instanti exer-
dium; et ebrietatem cavendam, quoc omnibus bonis citatione, non possunt pervenire, sine qua nullam
sludiis nocet maxime; quoenon solum corporis au- disciplinam csse illustrem puto. — ALB. Ita est,
fert sanitatem, sed etiam menlis [Jfs., menti] adimit domine mi rex, ut dicis. Nam exercitalio ingenium
integrilatem. et naluram saepe vincit, et usus omnium magislro-
CAR.Sufliciunt hoecproecepta, si quis idoneus est rum procccpta superabit. Quamobrem invenlio, et
ad haec implenda. Nam, ut video, tam ardua sunt dispositio, et eloculio, et memoria et pronuntiatio
sensu, quara rara.verbis.—ALB.Etiam ardua et utilia. usu acri et exercitaiione intentissima convalescunt
DE PRONUNTIATIONE. [AL, convalescente]. Naturoeenim vicem pene obti-
CAR.Sed ordo meoe interrogationis postulat ut nel consuetudo. Nam in arte qualibet exercitata con-
tua responsio ad pronunliationem procedat, quam _ suctudo confidcntiam constantiamque procreat, sine
quintam partem artis rhetoricee [esse] inprincipio qua nil ars proficit. Qttid enim timidis ar-ma? Amet
nostroe disputalionis mcmini te dixisse, magister. — laudem juvenis, magnumque sciat esse, multis ta-
ALB. Pronuntiatio est verborum dignitas, vocis sen- centibus, solum audiri. Nam licet ipsa vitium sit
sibus accommodatio [AL, accommodataj, et corporis ambitio, frequenter tamen 329 causa virtutum est.
moderalio. Haecenira in tanlum excellit, ut etiam Discat ab adolescentia non reformidare anle multos
secundum senlentiam raaximi Tullii indocta oratio loqui, ut eum nec metus [frangat], nec ultra modum
laudera [tamen] consequatur, si optime pronuntietur reverentia retardet, ut cum omnibus oratoris sit
[Jfss., proferatur]. Et quantumvis expolita, si inde- opibus instructus, animi quoque prastantia et fiducia
center pronunlietur, contcmptum irrisionemque me- oris illi non desit.
retur, nisi forte tibi, domine mi rex, aliler videatur. CAR.Quapropter, ut mihi videtur, illis sermoci-
CAR.Mihi nequaquam aliter. Sed btijiis quoqiie nandi ratio, qui causis civilibus et negotiis sscula»
partis prxccpta sequenda vel vitia cavenda velim ut ribns intcresse oestimandisunt, mox a pucritia multo
indices [Mss., dicas]. — Ar,n. Primo excrccri de!:ct stuuio habcnda est. Vocis quoque [ct verborum]exer-
•vociset spiritus moderalio, et corporis et linguic citatio, ut o.bineunlc oelale assuescat, vocis fiducia
943 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS VII. 944
et verborum copia, et decenli corporis motu, ut sine A intcllexerunt in natura humana, et sumrao studio
formidine faciat in publicis quaesfionibus, quodcum coluerunl. — C.VR.Quid tunc distat inter philoso-
consuetudine ges-it in privalis. — ALB.Vere intel- plmm lalem et Chrislianum ? — ALB. Fides et ba-
ligis et optiinc prosequeris. Nain ut in castris miles, ptisma.
sic in domo orator debet erudiri; ut quod solus exer- CAR.Prosequere tamen philosophicas definitiones
cuerat, inler raultos facere ne [Jfss., non] formidet. de virtutibus ; ct primum dic, quid sit ipsa virtus ?
CAR.Jam quoque necesse esse video, ut domesti- — ALB.Virtus esl animi habilus, naturoe decus, vitse
cus usus cavere incipiat, quod publicus conventus ratio, inorum nobilitas. — CAR.Quot habet partes ?
detrabere possit. Nec eiiiin inbonestis verbis inter — ALB.Quatuor : prudentiam, justitiam, fortitudi-
suos uti debet, qui honestis inter alienos loqui dcsi- nem, temperantiam. — CAR. Quoe est prudentia ?
derat. Cum cnim in omni parte viloehonestas perne- — ALB.Rcrum etnaturarum scientia. — CAR.Quot
cessaria sit, raaxime in sermonibus, quia fcre cujus- habet parles ? — ALR.Tres : raeraoriam, iiilelligen-
qvtemores sermo probat, nisi tibi, magister, aliter liam, providentiam. — CAR.Harum quoque defini-
videatt>--.— ALB.Mihivero dc hac re nil aliud vidcri tiones dicito. — ALB.Memoria est, per quam ani-
potes' , ac ideo consuetudinaria sermocinationever- mus repetil illa quoefuerunt. lnlelligenlia, per quam
ba siot lecta, honesla, lucida, simplicia, plano ore, 1* ea perspicit qurc sunt. Providentia, per quam futu-
vultu quieto, facie composila, sine immoderatoca- rum aliquid proevidetur, antequam fiat.
cbinno, clamore nullo prolata. Nam bonus modus 330 ^An-Justitioerationem expone.—ALB.Justi-
est in loquenio, tanquain in ambulando, cleinentcr tia est habilus animi unicuique rci propriam tribuens
irc, siae sallu, sine mora, qualenns omnia medii dignitatem. In hac divinitatis cultus et humanitalis
nio lcraminis temperanlia fulgeanl, quaeest una de jura, et eequitas totius vitoc conservatur. — CAR.
quatuor virtutibus, de quibus caeteraetanquam ra- Ejus quoqitc parles pande. — ALB.Partira illa est
dicibus proeeiuiit virtules, in quibus est animaeno- ex naluraejure, partim ex consuetudinisusu. — CAR.
bilitas, vilac dignilas, morum honestas et laus disci- Quomodo ex naturoe jure ? — ALB.Quia partes it-
plin;c. lius qusedamnaturoe vis [AL, quasdam natura] in-
CAR.Inlelligo comicum [J/ss., philosophicum]il- serit, ut religionem, pietatem [gratiatn], vindica-
lud proverbium non solum in moribus, sed eliam in tionem, observautiam, veritatem. — CAR.De his
verbis esse necessarium. — ALB.Quodnam? — CAR. singulis lucidius aperi. — ALB.Religio est, quoesu-
JVcquid nimis. perioris cujirsdam naturee, quam divinam vocanl,
DE VIRTUTIBUS. curam ceremoniasque affert. Ptefas, per quam san-
ALB.Esl, et vere est in omni re necessarium, quia J guine conjunctis, patriaeque benevolis officium, dili-
quidquid modum excedit, in vitio est. Iileo virtutes gensque tribuitur cultus. Gratiu, in qua amiciiiaruin
in medio positoesunt, de quibus tuae venerandceau- [Jfss., inimicitiarum] et officiorumalterius memoria
ctoritati plura dicere potuissem, si disputalio nostra et remunerandi voluntas continetur. Vindicatio, per
ad finem non fcstinaret; et si non superfluum vide- quam jus aut injuria et omnino omne, quod obfu-
retur tecum dcvirlutibus agere, qitein virlutum non turum est, defendendo aut ulciscendo propulsatur.
laiitura scienlia, sed etiam ornat eflicientia. Observantia,qua homines aliqua dignitale anteceden-
CAR.NOUtamen le, niagisler, prius dimittam ca- tes cullu quodam ct honore dignamur. Verilas, per
lamum responsionis claudere, quam mihi nomina et quaui ta quoesunl, aut quaefuerunt, aut quac futura
partes quatuor virtutum exponas, quas radices alia- sunt, indicanturfJfs., dicuntur]. — CAR.Quomodo ex
rum esse vivlutum dixisli. Paulo ante intcr nos con- consuetudinis usujustitia servatur ?—ALR.Expacto,
stit.it, serraocinationis exercitalionem esse neces- pari, judicalo [et] ex lcge. — CAR.Plus quaero et de
sariam. In quo melius est habendum sermonis stu- bis quoque. — ALB.Pactum est quod inter aliquos
dium, quam in virtutum excellentia, quoe utrinque, convenit. Par in omnes sequabile est. Judicatum,
et scribenlibus et legentibus multuin prodesse valet? quod alicujus magni viri, aut aliquorum sentenliis
— ALB.ProJcst, ut dicis, domine mi rex, sed inter constitutum est. Lex est omni populo scriplum jus,
ulrumque coarctor. Nam succincta brevitas pauca quid cavere vel quid observare debeat.
postulat, el res ardua plura desiderat. CAR.Nunc fortiludinem cum suis partibus ut de
CAR.Tempcra te inter utruraque, ne aut prolixitas promas etflagito. — ALB. Fortiludo est magnanima
fastidiura, aul brevitas ignoranliam generet. — ALB. periculorum et laborura perpessio. Ejus partes sunt
Primo scien lura est, quod quoedamres tara claroeet magnificentia, fideulia, patientia, perseverantia. —
tara nobiles sunt, ut non propter aliud emolumen- CAR.Harum rationes palefac. — ALB. Magnificentia
tum expetendae sint, sed propter suam solummodo estrerum magnarura et cxcelsarumcum animi ampla
dignitalem amandaesunt et exsequendae. quadam et splendida propositione cogitatio, atque
CAR. Has ipsas res magnopere velim agnoscere adminislratio [Edif., anirai invitalio]. Fidentia esl,
[Mss., cognoscere].— ALB.Eas suntvirtus, scientia, per quam magnis et honestis in rebus multum ani-
veritas, amor bonus. — CAR.Nunquid [non] has Chri- mus in se fiduciaecerta cum spe coliocavit. Patientia
stia>.areligio apprime laudal? —ALB.Laudat et co- est honeslatis aut utililatis causa rerum arduarum
|it—CAR. Quid philosophis cum iis?—ALB. Has aut difficiliumvoluntaria ac diuturna perpessio. Per-
 •
qts DIDASCALICA.- DIALOG.DE RHET. ET VIRT. M6
A vatio spectet?—ALB.Ut diligatur Deus et proximus.
seueranfta est in ratione bene considerata stabilis et A
An aliud aestimas
perpetua permansio.
CAR.Restat [libi] ut de temperantia dicas, a qua CAR.Nil' equidem aliud. Sed quam breve auditu
orta est nobisde virlutibus inquisitio : cujus proprie- est, tam difficilefactu est et arduum. — ALB.Quid
tatem et parlium illius audire exspecto. — AI.R. facilius est quam amare species pulchras, et dulces
Temperantiaest rationaIis[Jfss., ralionabilis] inlibi- sapores, sonos suavcs, odores fragrantes, lactus ju-
dinem atque in alios non rectos impetus [animi firma cundos, honores ct fclicitai.essoeculi?Haecne amare
et moderata] dominatio [£dtf., irapetus moderatio]. facile est animae, quoevelut volatilis umbra recedunt;
Ejus partes sunt: continenlia, clementia, moiestia. et Deuin non araare, qui esl oeterna pulchritudo,
Continenliaesl, per quam omnis mala cupidilas ma- aelerna suavitas, aeterna dulcedo, aeterna fragrantia,
gna consilii gubernatione regitur et deprimitur. Cle- aeterna jucunditas, perpetuus honor, indeficiens feli-
mentia est, per quam injuria et odia miti animo reti- citas? Maxime cum divinoeScripturee nil aliud nobis-
nentur. Modestia est, per quam totius vitae modus cum agant, nisi ut diligamus Deum et Dominum no-
seu animi seu corporis motibus [Edit., moribus] strum ex toto corde, ex tota anima et ex lota mente,
ubique honesti cura servatur. et proximum nostrum tanquam nosraetipsos. Nam
CAR.Honor eximius est coram hominibus hanc' B promissum habemus ab illo, qui fallere ignorat : Ju-
servanti, et laus apud Dominura [Jfss., DeumJ. Sed gum, inquit, meum suave est et onus meum leve. La-
miror nos Christianos, si [illi] philosophi has virtu- boriosiorest enim amor hujus mundi quam Christi.
tes ob illarura tanlura dignitalem vel laudem vitoe Quod enim in illo anima quoerit, non invenit, id est,
servaverunt, cur nos ab iis in multis devio errore felicitatem et aeternilatem; quoniam hoecinfima pul-
declinamus, cum hoec nunc in fide et cbaritale ser- chritudo transit et recedit, vel ainantem deserit, vel
vantibus [Jfss.,observantibus| oelerneeglorioeabipsa ab amanle deseritur. Teneat ergo anima ordinem
veritale Christo Jesu proemia pollicentur ? — ALB. suum.
Plus miserandi quam mirandi sumus, quia plurirai CAR.Quis estordo animae?—ALB.Ut diligal.quod
ex nostris sunt, quos nec terror pcenarum, nec gloria superius qst, id est, Deum; et regat, quod inferius
praemiorum ad virtutum dignitatem revocat. est, id est, corpus; et socias animas dilectione nu-
CAR. Agnosco et sine laciymis non dico multos triat et foveat. His enim sacrificiis purgata atque
esse tales. Attamen rogo, ut, quam breviter possis, exonerala anima ab hac laboriosa et oerumnosavita
edisseras quomodo heeexcclleiites virtutes in nostra revolabit [ad quietem] el intrabit [AL, cmigrabit] in
religione Christiana intelligendee atque observandoe gaudium Domini sui.
sint ? — ALB.Nonne tibi videtur sapientia esse, qua CAR.Magnuin quemdam virum ct vere beatura
Deus secundum raodutura humanse mentis intclligi- pracdicas, niagisler. — ALB.Magnum te faciat Deus
tur et tiraetur, et fulurum ejus creditur judiciurn? ct vere beatum, domine mi rex, et in hac virtutum
CAB.Intelligo [et assentio] nihil esse hac sapien- qnadriga, de qua paulo ante egimus, ad coelestisregni
tia [Jfss., huic sapientiae] excellentius. Et in Job arccin geminis dileclionis pennis sa?culumhoc ne-
recolo scriplum : Eccehominis sapienlia, pietas. [Et qunrn transvolare concedat.
quid pietas, nisi Dei cultus, qui] Graece dicitur CAR.Fiat, fiat, gratia divina donantc. — ALB.Ser-
Qioai^w. [Mss., theosebion]. — ALB.Bene intelligis mo iste noster, qui de volubili civiliurn quoesiionum
et vere. Sed quid libi juslilia vidclur esse, nisi cha- ingcnio [Al., genio] initium habuit, liunc oelernae
ritas Dei ejusque mandatorum observatio ? stabilitatis habeat flnem, ne aliquis nos incassum
CAR.El hoc agnosco. Nihil hac justitia justius, lantum dispuiando itineris peregisse contcnrfat.
irao nullam aliam esse nisi istam. — ALB. Nunquid CAR.Quis est, qui frustra sennocinari audeat di-
non fortitudinem esse cernis, qua bostis antiquus cere, si aut honestarum [cstsoeculi] scrulator [curio-
vincitur, et adversa mundi forfiter tolerantur ? sus] artium, aut excellentium scctalor virtntum?
331 CAR.Cerno equidem, nee aliquid bac victo- n Nain nie, ulfaleor, ad bas inqnisiliones scienti*
ria laudabilius ccstiino. — ALB.An temperantia non amor ahluxil : et tibi graliam babeo, qnod inquisila
esl, quee libidinem refrenat, avaritiam reprimit, non negasti. Ac idco banc tuarum responsionum be-
omnes animi impetus sedatet temperat? — CAR.Est hevolenliam probo, et studiosis profuturam esse ar-
et vere [est, et] omni homini valte necessaria. Sed bitror; si modo raacula livoris legenlem non cor-
adhuc qusero, ad quem finera harum virtutum obser- rumpit.
SCHEMATA
Quo? sequuntur, in cod. mss. S. Emmerami, Frisingensi, aliis , atque in editione Duacensi
anni 1564 figuris reprwsentantur.
I. II.
t , Nstiira
l Vir bonus J' Moribus Disposilio
Oratoris J Artibus Klocuiio
specialis ( . Memoria
diflinilio j Dicetidi ' ( Natura Ilnventio
1'i'onuiiiiatio
f Perilns Doctrina
* esse Uebet j( Usu
M7 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 948

Porro sapientiam vetercs philosophiam vocaverunt, id est, omnium rerum humanarum atque divinarum
scienliam. Hujus philosophiaetres esse partes veteres dixerunt; physicara, ethicam, logicam.
IX.
i Pliysica
Philosopbia < Elliioa
( Logica.
Physis natura ; Physica naturalis, quee de natura omnium rerum ex contemplatione disputat. Ethis, id
est, mos ; Ethica Groece,moralis Latine , quoein actione et in causa recte vivendi versatur. Logos Grsece,
ralio Laline. Logica rationalis; quoead discernendum verum a falsis disponitur.
X.
Astronomia
Aslrologia
Mechanicia(A.I.,mechanica).
Mcdiciua
Geometria
!Arilhmetica
Musica
Arithmetica est numerorum scientia. Astronomialex astrorum , qua oriuntur et occidunt astra. Asfro-
logia est astrorum ratio et natura et potestas, ccelique conversio. Mechanicaest perilia fabricee artis in
melallis et in lignis et in lapidibus. Medicinaest scicntia curationum ad temperamentum et salutem cor-
poris inventa [et locorum]. Geometriacst disciplina mensurandi spatia el magniludines corporum. Musica
est divisio sonorum, et vocum varietas, et modulatiocanendi.
XI.
Logica | In Dialeclicam
dividitur t et Rheloricam.
Dialecticaest disputatio acuta verum dtstinguens a falso. Rheloricwdisciplina ad persuadendum quodque
idonea.
XH.
Jsagogas
In Cttegorias
Topica
In Pcrierraenias
Iin lu Difiinitiones.
333 lsagogw sUntintroductiones ; et suntcarum specics quinque. Categoriw sunt preedicamenta,quse
in decem verbis constant. Topica sunt sedes ct fontes argiimentorum , et sunt numero sedecim.Perier-
rtieniw sunt interpretaliones specierum orationis. Dijfmiiionessunt circumpositiones sensuum, et sunt
quindecim.
949 DIDASCALICA- DE DIALECTICA. - 9S0
XIH.
Ethioa . Prudentiam
dividitur I Juslitiam
in j( Fortitudinem
Temperantiam.
Prudentia in agnitionem veritatis; inducit hominem. Juslitia dilectionem Dei et [amorem] proximi ser-
val. Fortitudo vincit adversa, mortemque conlemnit. Temperantia vitiosas voluptates reprimit, et omnia
moderatur. Heesunt quatuor virtutes principales, quaemores ornant, merita praebent, diabolum vincunt,
coelumaperiunt. Prima intelligit; secunda diligit; tertia victoriam dat; quarta modum imponit.

0 YOSest setas, juvenes, quibus apta toquendi

Discite : eunt anni, more fluentis aquae.
Atque dies, dociles, vacuis ne perdite rebus.
Nec redit unda fluens, nec redit hora ruens.
Floreat in studiis virtutum prima juventus, ;^
Fulgeat ut magno laudis honore senex.
Utere, quisque legas librum, feliciter annis [Mss., istum]
Auctorisque [Mss., auctorumque] memor dic, miserere Deus.
Si nostram, lector, festucam tollere queeras,
Robora de proprio lumine tolle prius.
Disce tuas, juvenis, ut agat facundia causas,
Ut sis defensor, cura, salusque tuis.
Disce, precor, juvenis, motus moresque venustos.
Laudetur toto ut nomen in orbe tuum «.
* Hosversus Quercetanus retulit ad Dialecticam; A S. Gallensi, cum appositis lilteris L et K, quas in-
sed male. Versus enim : Disce luas, juvenis, etc, terpretatur de Carolo et Alcuino. Ast nescio an vir
aperte significant carmen hoc esse exhortatorium celeberrimus recte viderit; suspicor enim ibi eas-
ad discendam rhetoricam ac colendas virtutes; fa- dem notas exstare, quas vidi in codd. mss. supra
ventque omnes, quos consuluimus, codd. mss. Cani- laudatis, prout hic cum ipsis versiuus exhibentur.
sius quoque illos reperit ad finem Rhetoricee in cod.

OPUSCULUM QUARTUM.

DE DIALECTICA.

334 MONITUMPRJEVIUM.
Dialecticam Alcuini una cum Rhetorica jam annO
1529 publicis typis Hagenoeeper Menradum Molthe•
rum prodiisse supra meminimus; quod non adverUt
cl. scriptor HistoriaeLitterarioe Francioe, qui tom. IV,
pag. 317, num. 25 primam illius editionem Canisio
atlribuit. In magna Bibliotheca ecclesiastica recen-
setur simili» utriusque opusculi edilio Ingolstadiensis
B facta anno 1604, in4°, quoe eadem est cum Cani-
siana. Separatim vero et absque Rhetorica ex quo-
dam cod. ms. typis impressa est hsec eadem Alcuini
Dialectica Salisburgi cura viri cl. P. MatthaeiWeiss
SS. theologioedoctoris et Universitatis rectoris, una
cum Introductione ad Logicam sive Organum Aristo-
telis, anno 1629, ex typographia Christophori Kazen-
bergeri. In flne cl. P. Weiss hanc addidit censuram;
951 B. F. ALBlNl SEUALCUINl OPERUM PARS VII. 952
< Animadvertis, credo, lector, Alcuinum cnumera-, A gnum. — C. Primo omnium dic unde dicta sit phi-
tione potins et definitionibus atque exemplis passim losophia? — A. Ab amore
usum, co quod non tam subtilera et accuralam Dia- phia amor est sapientiee. [Nam philoso-
Iecticam (quo nomine extra lycoeum quidquid ad sapientiae].Graeci philon (yiXov)amo-
disserendi ralionem pertinet, intelligitnr) artcm seu rem, sophiam (o-oyiso)sapientiam vocant.
methodum scribere inslituerit, quam ejusdem Dia- C. Dic ejus quoque definitionera. —A. Philoso-
lecticec clementorum qualemqualem traderc cogni-
tionem. i Iloecille. Mihi baud dubium est hanc Al- phia est nalurarum inquisitio , rerum humanarum
cuini Dialecticam, etsi forlassis ininus subtilis videa- divinarumque cognitio, quantum homini possibile
tur quam Logica vulgaris Peripateticorum proxirni est oestimare.Est quoquephilosophiahonestas [Edit.
temporis, mullo tamen ista csse uliliorem.
Nos eara hoc loco exhibemus plurimis locis emcn- honcslitas] vitee, sludiurn bene vivendi, medilatio
dalani ex codil. mss. Vindoboneusi, Frisingensi et mortis, contemptus soeculi; quod magis convenit
S. Einmerami; lectioncs varianles et stippleta in Christianis, qui soeculiambitione catcata disciplina-
texlu inler uncos conclusa more noslro collocavimus. bili similitudine futuree patriae vivunt.
Juvat hnc transcribere qna; ad liuiic librum nota- C. Ex quamateria constat? — A.Scientia et opi-
vitceleberriinus Basnagius tom. II Lect.antiquarum,
pag. 488, not. « Alia dialeclica, inquit, sive alius est nione [Mss., opinatione; et infra, opinatio].. — C.
dc Categoriis liber ex Arislotele ab Albino transla- Scientia quid est? — A. Scienlia est cum res ali-
tus •' apud inc ms. quem Carolo Magnohoc titulo et jB
carinine insciibit : > qua certa ralione percipitur, ul, eclipsis solis luna-
ris corporis objectu est. — C. Opinio quid est?
Alcuinus magister e parlibus Scylhiw deveniens has —
A. Opinio est, cum incerta res Jatet et nulla fir-
Calegorias'ab ArisloleleGrwcorum sermone edilas,
et post ab Augustino Lalinis lilttris elucidatas Ca- ma ratione diffrairi potest, ut, magnitudo coeli, vel
rolo regi Fruncorum cum his versibusdestinuvil. profunditas terrae. — C. In quol [Ms., in quas]
Conlinel iste decem naturx vcrba Ubellus, partes dividitur philosophia ? — A. In tres : physi-
Qiia>jam verba tencnt, reruin ratione stupenda, cam, etbicam, logicam. — C. Hoec quoque latino
Oinne quod in nostrum polerit decurrere sensum. ore exprome [AL, expone. — A. Physica est natu-
Qtii legit, ingenium veterum mirabile laudet, ralis, ethica moralis, logica rationalis. — C. Offi-
Atque suum studeat tali exercerc labore, cia singularum specierum pande. — A. In physica
Exornans titulis vitoe data tempora honestis. igitur causa quoerendi, in ethica ordo vivendi, in
Hunc Auguslino placuit transferrc magistro Iogica ratio intelligendi versatur.
De veterura gazis Groecoruniclave Lalina : C.In quot species physica dividilur?—A.In quatuor:
Quem tibi rex, magnus sopbiaeseclator, amator, arilhmeticam, geometriam, musicam, astronomiam.
Munere qui tali gaudes, modo milto legendiKn. — C. In quot partes dividitur elhica? — A. In qua-
. . . . < Sed Categoriaeillaedecem Augustino tribui tuor quoque : prudentiam , juslitiam, forlitudinem ,
non debent. Et revera Benedictini acutissimee naris temperantiara, — C. Logica in quot species dividi-
in distinguendis genuinis Augustini operibus in ca tur?—A. In
proestanlissima, quam curarunt, editione, non moilo In his duas, in dialecticanret rhetoricam.
Dialccticam et Categorias cx Arislolele desumptas, quippe gencribus tribus philosophiac etiam
scd et Grammaticam ut et Rhetoricam Augustino eloquia divina consistunt.
abjudicarunt, et in appendicem tomi I cura coeteris
operibus spuriis rejecerunt. » C. Quomodo?—A.Nam aut de naturadisputareso-
Nec de versibus hic descriptis cermm omnino esl, lent, ulin Gencsiet inEcclesiaste;aut de moribus, ut
nuiii babeant Alcuinnm auctorcra, quainvis illms no- in Proverbiis et in omnibus
men in fronte praeferat codex quiilam pervetustus sparsim libris; aut de
Sanct-Germanensis his verbis : Prologus Alcuini od logica, pro qua nostri theologicam sibi vindicant, ut
Carolum Auguslumsuper Categorias sancli Auguslini. in Canticis canticorum et sancto Evangelio.
Vide appendices ad Opera sancli Auguslini. C. Theologica quid est? — A. Theologica est, quoe
335 VERSUS Latine inspectiva dicitur, qtta supergressi visibilia
Me lege, qui veterum cupias cognoscere sensus, de divinis et ccelestibus aliquid mente solum con-
Me quicunque capit, rusticitate caret. templamur. Nam et in has quoque duas partes phi-
Nolo meus lector segnis sit, nolo superbus, D losophia vera dividitur, id est, in inspectivam et ac-
Devotiet humilis pectoris antra colo. tualem.
Has rogo divitias sophioenon temnat amator, C. Actualis quoe est? — A. Actualis esl, quac in
Navita quas pelagi portat ab orbe suo. operationibus huic vitoemortali necessariis consistit.
CAPUT PRIMUM. Per hanc igilur raodus [Jlfss., mos] honeslus vi-
DEPIIILOSOP1II\ ET PARTIBUS EJDS. vendi appetitur et inslitula "ad virtutes tendentia
Carolus. Quia menlionem philosophioe in priore exercenlur; per illara vero Deus amatur, spe ct fide
dispulationis nostroe sermone fecimus [Edif. Mol- colitur. — C. Quis est, qui philosophiae[Edit., phi-
theri., quia mentionem in priori disputatione de phi- losophiam] detrahere audeat. — A. Nullus sapiens.
losophia serraone noslro feciinus], videtur coiuii- — C. Vere nullus sapiens. Sed pergamus ad diale-
gnum, magister, ut aliquanto latiore indagatione de cticoeartis inquisitionem [Al., quaeslionem].Et pri-
ea dispnlare incipiamus. — Albinus. Faciamus, si- mum dic, quidsit dialectica? — A. Dialecticaestdis-
cuti tuie videtur [Ms., videatur] sapienliac condi- ciplina ralionalis quaerendi, difflniendiet disserMWig
« Ab Alcuino translatus. Fallitur ex inadvertentia vir doclus. Dicere enim debebat; « ab Awgi^JpRJi
" i!
translattis, quem Alcuinus Carolo Magno... inscribil. >
 955 DIDASCALICA.— DE DlALECTICA. 9S4
ctiam et vera a falsis discernendi potens. — C. Unde A . risibile est, homo est. Et heec circumversio necessa-
dicla est dialectica? — A. Dicta est dialectica, quia ria dicilur. Nec ita rationale circumverti potest.
in ea de dictis disputatur. Nam lecton [\i%i;] dictio Dicere vero possumus : Quidquid homo est, ratio-
dicitur. nale est; nec tamen converso ordine : Quidquid ra-
336 C. Quid est inter dialecticam etrhetoricam? tionate est, homo est ; quia angeli rationales sunt,
— A. Dialectica et rhetorica est, quod in manu ho- non tamen homines sunt.
minis pugnus astrictus et palma distenta [Edit., di- C. Quid est accidens? — A. Accidens est quidquid
stensa]. llla brevi oratione argumenla [AL, et ar- accidit vel recedit praeter substantiae corruptionem,
gumento] concludit; ista per facundioe campos co- ut color candidus vel niger stare, vel jacere, esurire
pioso sermone. discurrit. Illa verba contrahit; ista vel satiari, et caetera talia. Surit quoque accideniia,
distendit. Dialectica siquidem ad inveniendas res quaesic accidunt [Mss., accedunt], ut penilus non
acutior; rhetorica ad inventas dicendas facundior. recedant, ut proceritas vel brevitas in corpore, et
Illa raros et sludiosos requirit; haec frequentcr pro- coetera, quaein singulis quoque membris inseparabi-
cedit in turbas. — C. Quot sunt specics dialecticae? titer aliquolies accidunt, ut curvitas nasi [Mss., na-
— A. Quinque principales : isagogoe,categoriee, syl- ris], latitudo vel anguslia oris rotundilas [Edil., jo-
logismorum formulee[et] diffinitiones, topica, pe- jtf cunditas] oculorum, eequalitas superciliorum et alia
riermeteiae. multa.
CAPUT II. C. Has quinque partes uno quolibet exeraplo con-
DEISAGOGIS. junge [AL, declara]. —A. Genus est, ut animal;est
C. Quoesunt isagogoe?— A. Isagoga quippe La- enim vocabulum generale, commune omnium ani-
tine introductio dicitur. — C. Quid significat intro- mam habentium. Species est, ut homo. Sua enim
ductio ? — A. Introductio est, quoe sensum nostrum quadam specie separatur a coeleris animantibus. Et
per varias divisiones rerum comraunium ad proprie- genus est lotum, ut puta, tota viventia, animalia di-
tatem cujuslibet rei introdueit. cimus; species quidem pars est; ut, pars quoedam
C. Quoesuntpartes ejus? — A. [Quinque], vide- aniraalium homo est. Differentia est, rationalis mor-
licet genus, species, differentia, accidens, proprium. talis; his enim duobus, ut superius dixiraus, differt
— C. Genus quid est? — A. Genus est proprie quod homo a caeteris animantibus. Proprium est [rtdere];
speciebus differt; et quid sit ea substantia, de qua quia ridcre preeter hominem nullius naluraliter ani-
quaeris, communi vocabulo ostendit, ut animat. Per malis est [AL, nullum . . . animal potest]. Accidens
ut in corpore, doctrina in animo. Haec
singulas euim species, id est, hominis, equi, bovis, est, color
leonis et caeterorum, genus est animal, et aequaliter' C enim lemporum varietate et accidunl, et mutantur.
de oranibus praedicatur. 337 Quomodo ex his quinque partibus oratio
C. Quid est species? — A. Species est, quod [AL, plenoe [Ms., plena] sententioe conjungi debet ? —
quae] de pluribus et differentibus nuraero, non spe- A. Ita: Homo est animal rationale, mortale, risibile,
cie, in eo quod quid sit, praedicatur. Nam de So- boni malique capax. Sic etiam in omni oratione sub-
crate, Platone et Cicerone eequaliter homo praedi- stantiali landiu interponere debemus species et dif*
catur. Una [eniin] species hominum est secundum ferentias, quandiu seclusis omnibus, quae idem esse
naturam; sed multi secundum numerum. possunt, quod inquiris, et ad id perveniatur [AL, ad
C. Quid est di/ferentia ? — A. Differentia est, quoe id, quod inquiris, perveniatur], ut proprielas ejus
quate sit hoc vel illttd animal, ostendit. Ut si quee- substantiae certa teneatur, quam deflnire coepisti.
ratur qualis sit homo, dicimus : Animal rationale Heeccommentario [Ms., commentilio; al., commen-
et mortale. In his enim duobus ab omnibus aliis tatitio] sermone de isagogis Porphyrii dicta suffi-
animantibus secernitur. In eo [enim] qttod dicitur ciant. Nunc ordo postulat ad Aristotelis categorias
rationale, segregatur ab omnibus ratione non uten- nos transire.
tibus. Dura dicitur, mortale, in eo ab angelis differt. . CAPUT III.
Angeli enim rationales et immortales sunt; anima- . DECATEGORIIS.
lia vero coetera mortalia sunt, sed non rationalia. C. Sequamur ordinem, et ejus nobis nominis
Homo autem solus ex utrisque constat; hoc habens primo pande etymologiam.—A. CategorioeGreece,La-
cum angelis commune, illud cum caeteris animanti- tine proedicamenta [dicuntur]. — C. Quid significas,
bus. 0 mirura animal! una parte cceleste, et altera dum dicis prwdicamenta ? — A. Dum de qualibet re
terrenum! Ioquor, tum de ea proedico,sicut philosophi voluerunt
C. Quid est proprium ? — A. Proprium est, quan- intelligi. —• C. Quol modis fit illa praedicatio, quam
do uuaquaelibet species naturaliter aliquo certo ad- locutionem, ut mihi videtur, nominare possumus. —
ditamento designari potest, et ab omni aliarum spe- A. Recte tibi videtur. Duobus modis fit locutio no-
cierum communione separari. Ut, soliushominis pro- stra ; aut de substantia, aut de accidentibus. —
prielasest, risibilis [Forfe., risibilem; «/., proprium C. Unde dicitur substantia ? — A. Substantia dicilur,
est risus] esse. Et sciendum est quod singulare sem- quia subsistit, ut [Ms., et] est unaqueequenatura in
per proprium circumverti possc necesse est; ut sua proprietale. — C. Quot sunt accidentia ? —
puta : Quidquid homo esl risibile cst, Et : Quidquid A. Corporalibus naturis novem. — C. Quoe?— A<
 955 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VU. 956
Quantitas, ad aliquid, qualitas, facere, pati, situs, \i fontem dicimus; pro parte quadam utrique rei simi-
ubi, quando, habere [A/., habitus]. His novemjun- litudo nominis videtur adjuncta. Ab uno, cum dici-
ctis ad substanliam, quam Graeciusian vocant, fiunt mus medicinale ferrum, medicinale proeceptum,
decem categoriae. Et inter hsecdecem verba, quid- medicinalis scientia, medicinalis usus; ab uno in
quid homo loquitur, inevitabililer invenitur. Sed cuncla descendunt. Ad unum est, ut, illa potio sahi-
priusquam dc his singulis dispulare incipiamus,omo- bris est, ille medicus salubris est, illa herba salu-
nymorum legem, quae categoriarum sunt inslru- bris est. Hcecenim cuncta [A/., juncta, et conjuncta]
menta, videamus. unum, id est, salutem, videntur altingere.
C. Fiat! Et primum pande interpretationes nomi- C. Quia mihi perspicue nominum varietalem dixi-
num de illis tribus spcciebus, quas in grammatica sti, superest ut quoeslionumrationem exponas, quas
legebamus, id est, omonyma, synonyma, polyonyma. non nisi nominibuset verbis constare posse aestimo.
— A. Omonymaeequivoca,synonyma univoca, po- Ideo has duas partes principales esse natura nos do-
lyonyma plurivoca Laline dici possunt. — C. Eorum cet. Nomen namque substantiam oslendit; verbum,
quoque differentiamaudire exspecto.—A. Omonyma quid quisque faciat, quidve patiatur.
sunt, cum duaeres commune accipiunt nomen, rei A. Tribus ex fontibus Omnesprofluunt quoestiones;
vero interpretatione separantur; ut, homo pictus et "I aut ab his quoe sunt; aut ab his quaepercipiuntur;
homo verus. In his namque unum nomen est, ratio aut de [AL, ab] his quoedicuntur. Una est substau-
vero vel interprelalio diversa. Cum enim dixeris, tiarum; quia [AL, et sunt] sunt omnes res, quas
verum hominem animal esse, quod movetur et ci- nalura peperit. Alteca sensuum ; quia sensu percipi
bura capiat, ct ratione vigeat; cum nihil horum de non possunt, nisi haeres quaesunt, et quarum ima-
picto potes dicere, necessario videantur disparia. gines animo formamus et condimus. Tertia dictio-
Synonymavero sunt, quaeel nomine et sui interpre- num, id namque, quod quis concipit [AL, concepit]
latione junguntur; ut animal est, quod cibum capit, animo, lingua prosequenti demonstrat. Ergo quan-
spirat, movetur et mortale est: hsec enim orania de quam separatim haectria norainentur, mistam tamen
bomine, equo, et bove simililer dici possunt. Polyo- de tribus disputationem debemus accipere. Nam de
nyma sunt, quando multa nomina unam rera signi- proeceptis[AL, perceptis] qui loquitur, et orrginem
ficant, neque ulla differentia vel ratio redditur nomi- rerum trahit, et praesidia orationis implorat. Sunt
niim, cur unam rem tot nomina signiticent, ut, ensts, igitur illa, qaae aut percipimus sensibus corporis;
mucro, gladius. aut mente et cogilatione colligimus. Sensibus tene-
His quoque junguntur heleronyma [Al., homio- mus, quae aut videndo, aut contrectando, aut au-
'
nyma] [multis] aequenominibus res singulas signifi- diendo, aut gustando, aut odorando percipimus.
canlia, sed in his ralio diversilatem nominum dis- Mente cognosciraus, dum quodlibet corpus, ut puta
cernil, velut, homo, mortalis, terrenus. Homo ab hominis vel animalis multis constare ex parlibus in-
huraanitate, mortalis a necessilate morlis, terrenus telligimus; etiam vel crescere vel senescere; modo
a terra, in [AL, ex] qua omnia gignunlur [dicilur]. angi curis, modo securo pectore conquiescere ; sani-
C. Ad quam speciem proprianominapertinent?— tale alias frui, alias dolores perpeti; peritum ex im-
A. Regulariter scire debemus, omnia propria nomina perito, ex indocto doctum.
communia esse posse, et oraonyma vocari, utCicero C. Forle hoccsaprentes propriis nominibus discer-
non unus sed plures : sed sigriis et proprietate qua- nere voluerunt? — A. Etiam. Nam id quod corporali
dara discernendi sunt; quis sit ille et quis alius et sensu discernitur, usian, id est, substantiam dlci
quis tertius Cicero, ut aliura crassum dicas, alterum jusseruht. Illud autem, quod animi tractatu solnra
tenuein; vel longus dicalur alius, alter brevis; can- colligitur, aut [Ms., ac] saepemutatur symbebicos,id
dido colore quis, alter nigro. est, accidens nominari [Mss., nominare] maluerunt.
C. Omoiiymaquot modis fiunt? — A. Duobus.Aut Ustan quoque ypocimenon,id est, Subjacensappel-
enim fortuito fiunt, aut hominum voluntale nascun- T»lare voluerunt. Ulavero quaea€cidunt,«ntypoctmenott,
tur. — C. Fortuito quomodo? — A. Cum quodam id est, in subjacenti [accidentia] dixerunt. Necesse
casu simile quis alteri accipiat [AL, allerius accipit] est vero accidenlia in qualibet esse substanlia. Ideo
nomen. — C. Quomodovoluntate? — A. Cum simi- illa substantia subjacens dicitur; illa vero accidentia
Iitudo nominisex industria imponenlis affigitur [AL, in subjacenti substantia: ut pole, disciptina in ani-.
effragitur]. — C. Si hoepartes plus possunt dividi?— mo, color in corpore, aut de illis novem aGcidentibus
A. Horum autem, quoe ex induslria vel voluntatei quodlibet, quoe superius nominavimus.
nascuntur, quatuor sunt genera : Icon, cata analo- C. Debemustamen ipsa accidentia vel te ipsa tesia,
giam, apems,prosem [Etxuv,*RT'«vRXoyiav, «$>'M(, , vel extra ustsro dicere esse? — A. Alia in ipsa, alia
TTfOff lv]. extra. Intra ttstam sunt qualitas, quantitas et sittu.
338 C. Latino ore hoec aperi. — A. Similitudo,, Haecenim sine ipsa esse non possunt. Mot enim, ul
pro parte, ab uno, ad unum. — C. Exemplis con-- hominem vel equum dixeris, adverti necesse est bi-
firma. — A. Similttudo, ut homo pictus et verus sola» pedalem aut quadrupedalem ; album aut nigrum ,
in sirailitudine copulantur. Pro parle, ut, quo pactoj slantem aut jacentem. Extra ttstan vero sunt locus,
es*e ali-
uriiicipiuiBanimaliscordicimus, ila principium armee tempus et habitus. Nam in loco vel tempore
957 DIDASCALICA.- DE DIALECTICA. 958
quem; vestiri vel armari, ab usia separata sunt. Alia A emensaerit latitudo cura longiludine, epifania dicitur,
sunt communia, id est, intra et extra usian, ut, re- id est, superflcialis mensura. — C. Quid si his duo-
latio, facere et pati. Majus vero et minus, unum in bus altitudinem adjungit?— A. Cuncta hoec tria
se habent, aliud extra se. Item facere et extra et in- mensuree sociata solidum corpus perficiunt cum sex
tra, ut coedere quisque dici non potest, nisi alterura suis parlibus praescriptis, hisque ascribitur secun-
caedat; sirailiter paft: caedicnim vel uri nullus po- dum positionera [loci], Ionge vel juxta. Nam aliud,
tesl, nisi ab altero patiatur [ilfs., palietur]. quod mihi a dextris vel sinistris, ante vcl retro
C. Estne alia horum accidentium differentia? — juxta est; aliud quod longe; verbi gratia : Hic paries
A. Est. Ea enim quae insunt cuique, aut in solo, et prope est; et ille vel ille mons longe.
in omni; aut in solo et non in omni; aut in omni et C. Potest ita de infra et supra intelligi?— A.
non in solo ; aut nec in solo, nec in omni esse ne- Potest. [Sed] sciendum [est] aliud esse naturale
cesse est. Et has quatuor species Greeci vocant; super et subter : aliud vero, quod circa nos est. —
— A.Na-
Enmocepunti,enmonoceupunti,expanti, enmono[Mss., C. Quod est naturale, et quod circa nosest?
Enmonocepanti ... enpunti, ceunomo] ceute, enmono turaliter enim ccelum [semper] supra est et terra
ulipanti. infra, quod migratione nostra mutari [Edtf., pun-
C. Hoec exemplis planiora facias velim. — A. Ut B ctari; Mss., migratio... immutare] non potest. No-
si hominem quis delinire volens dicat, risus esse ca- slrum autem super et subter migratione commu-
pacem; hoc et in solo homine est, et in omni: solus tatur; ut si quis Cum in inferioribus fuerit, ad su-
namque homo ridet, et cunclis ridere naturale est. periora conscendat; aut e superioribus ad inferiora
In solo et non in omni, ut si quis diifiiiiens hominem descendat.
capacem disciplinoe dicat esse ; hoc in solo quidem C. Num omnia ad quantitatem pertinentia his sex
homine inveniri potest, non tamen in omni; neque partibus includuntur ?'— A. Non omnia has circum-
enim omnes disciplinas 339 didicerunt aliquas. positiones habent. Tempus vero et numerus et ora-
In omni et non in solo; ut si quis hominem difliniens tio, licet ad quantitatein pertineant, his tamen non
dicat, id esse hominem quod spirat, quod cibum ca- subjacent claustris. Unum vero et [Mss., vel] decem
piat, hoc in omni quidem est homine, non tamen in et [Mss., vel] centum cum dicimus , ipsum nume-
solo ; nam et pecudes cibum capiunt et feroespirant. rum solum dicentes, non aliquid corporaliter nume-
Nec in solo, nec in omni; ut si quis in hominis dif- rantes, non reperimus in illis dextrum aliquid vel si-
finitione id esse dicat hominem, quod album est; nec nistrum. Similiteretin tempore aut[J)fss.,atque] ser-
in solo nec in omni est, neque enim aut homo solus mone maxime cum hxc cilissime labuntur. Nam tem-
candidus invenitur et non bos aut equus ; aut omnis ' * pus instabili motusemper decurrit, in tanlum, ut di-
homo albus est. ligentius considerantibus pene nihil praesens esse vi-
C. Quoe ex istis speciebus certiorera in usia fe- deatur. Ita et sermo, cum nondum dictus fuerit, non
ciunt diffiniiionem? — A. Duoe.Iasolo et in omni; apparet. Manifestum est igitur haec tria Dositionem
allera, queein soio, non in omni; ut, hominem esse diversarum partium non habere.
risibilem, disciplinaeque capacem. Hae duae species C. Si magis aut minus, quod Groecimulon, ceuton
ad investigandam usian, de qua inquiris, viam mon- [Mss., cecoton.; al., fj«}\),ov ef eWrov] dicunt, quanti-
slrant. Et duoe alioe certum aliquid significare non tas habere potest?—A. Non potest. [Nam] magis
possunt. bipedale vel minus dici non potest; nec magis tres
CAPUTIV. aut minus tres nominare licet. Similiter tempus et
DE QUANTITATE. oratio magis aut minus non habent; sed omnia
C. Decursis igitur breviter partibus, quibus usm quantitatis paria aut imparia nuncupanda sunt. —
possit inlelligi, restat nunc sermo de singulis usiw C. Qttid si magis longum aut minus dicamus?—A.
accidentibus inquirere; et quanlilutem , quam pri- Tunc ad aliquid categoria erit. Nam niagis simile et
mam [A/., primo] posuisti, primum expone. — A. .. minus simile solemus dicere; simile vero cuilibet si-
Nec sine causa illa prima posita est; nara cura ali- mili simile est.
quod corpus viderimus, id, quantum sit, aestimare 340 CAPUT V.
licebit. DEAD ALIQUID.
C. Quomodo quantitas eestimari solet? —A. In C. Verum quia mentionem categoriee ad aliquid
mensura longitudinis, latitudinis et altitudinis; quia fecisti, illius proprietates pande. — A. Faciam, licet
hoectria corpus quodlibet habere necesse est. Hisque extraordinarie [A/., extra ordinem]. Nam post
singulis duae species adjacent. Longiludini, ante et quantitatem qualitas ponebatur in ordine. Ad aliquid
retro; latitudini, dexlrum et sinistrum; altitudini, ergo categoriam vocamus, qua [Mss., quoe] id, quod
sursum et deorsum. His enim sex parlibus omne est, dicitur ex attero, et sine cujus societate esse noft
corpus circumscribitur. possit; et cujus vis omnis ex alterius conjunctione
C. Quid si aliquis solam longitudinem metitur ?— descendit; ut duplum, simpli dicitur duplum; et
A. Longitudo sola sine Iatitudine mensurata gramme majus, minori dicitur majus; et simile, simili dici-
dicitur, id est, linealis mensura.—C. Quid si longitu- tur simile. — C. Et hoc claret, ad aliquid non sua
dini latitudinem metiendoquis adjecerit?— A. Cum vi, sed alterius conjunctiene consistere. Sed »i alid
9f>9 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 960
modo possit diffiniriprofer. — A. Tunc ergo et vere A quid est? — A. Habitus est, quod animus longo
et proprie ad aliquid dicitur, cum sub uno orlu babet tempore; ut virtus et disciplina. Affectio est
atquc occasu et id quoJ jungitur Tet id cui jungilur], mutabilis mentis impulsio; ul repenlina cupiditas
invenilur; ut puta, servus ct dominus, utrumque vel iracundia. — C. Quid est inler viiiulem et disci-
vel simul est, vel simul non est. Etenim cum domi- plinam?— A. Hoc profecto, quod disciplina in ea
num dixeris, necessario existet et servus; cum vero parte animee,quae rationabilis dicitur, tantummodo
dominum tuleris, nec servus apparet. Similiter du- versatur. Virtus vero oranes animoe partes ample-
plum et siraplum alterutrtim se vel interimunt vel ctitur, omnemque [AL, totamque] animam suo im-
osten.iunt. Apparenle enim duplo nascitur siraplum; perio gubernat et regit; ut et iracundiam domet et
duplo pereunte nec simplum [Edit., semiplura] po- cupiditales 341 amoveat, quod disciplina haud
terit permanere : similiter si simplum non sit, nec facere potest. — C. Quot sunt paries animae? —A.
duplum est. At si simplum fuerit, el duplum neces- Tres, r.itionabilis, irascibilis , concupiscibilis. Sed
sario apparebit. hoecalias. Nunc cceptum iter pergaraus [AL, car-
C. Quo numcro vel quibus casibus hoeconjunctio- pam].
nes nominum solent essc? — A. Soepius singulari C. Potentia naturalis quid est? — A. Quoties
numcio, nt siraplum dupli, palcr filii. Scd et alia B quis videtur vel posse vel non posse se aliquid facere
hujusmodi gcnitivo casui; alia [AL, nunc] dativo ; per naturam, ut verbi gralia visis corporibus puero-
pleraque [AL, nunc] ablativo copulari solent. Geni- rucn, dicamus eos in futuro vel cursores vel pugilla-
tivo quidem, ut servus domini; duplum simpli. Da- torcs [AL, pugiles] fore; non quod adhuc hac arte
tivo : Simile simili, par pari. Abhtivo vero : Sen- lcneantur, sed videntur per naturalem potentiam
sibile sensu sensibile. eam posse habere. Sirailiter de sanitate et infirmi-
Si liuic calegoriee alterna conversio accidere po- tate ex corporis qualitate saepesolent medici prae-
tcst?— A. Etiam. Nam ulrumqne ralionabiliter dici dicere.
potest; et servus domini, et doininus servi; et sini- C. Passivee qualitates vel passiones quae sunt ?
— A. Passivee autcm qrialitates sunt aut albedo aut
plura dupli, et duplum sirnpli. Et sciendum est quodI
semper relativa vel simul nasci vel simul cxstinguii nigredo et eorum media, rubor et pallor. Heecenim
oportet, ut subtracto servo dominus non esl; re- non nisi vel animaevel corporis passione nascuntur.
moto domino nec servus apparet. Ita de patre et Ul enirn nigrescat aliquid, corporis passio est; ut
filio. Ac ideo sccundum hanc calegoriaeregulam mi- pallescal vet rubescat, animae, quae cum turpitudi-
randa est Arii, vel magis miseranda, ct ejus quoque: nis verecundiam ferre nequiverit, quasi ad defensio-
sociorum stulla coecitas; asserentes Filium secun-'. G nern sui, copiam sanguinis in exteriores partcs cor-
dura tempus Palri esse posteriorem; dum omnino) poris fundit; eoque fit, ut pudore nimio rubescaraus.
constal secunduin dialecticamsimul consempiternumi Pallor quoque simili animoe passione consistit, cum
esse Filium cum Palre [Mss., Filium Patri]. Et sii perculsa [Al., perculsi] metu niraio ad cordis ulte-
DeusPater (quod nec illorum impietas audebat ne-. riora confugit, eam sanguis insequitur, [adeo], ut
gare) aelernusest, utique et Kilius aeternusest secun- desertum sanguine, quod est in conspectu, corpus
dum dialecticocrationis necessitalem. albescat. Hoe igitur qualitates, si diu perseverant
CAPUT VI. [in corpore], passivee qualitates dicendee sunt; si
DE QCAL1TATE. vero ad breve tempus exstiterint ita, ut cito disce-
C. Nunc qualitalis rationcm expone; et primum, dant, passiones eas potius nominamus
dic, quid sit inter quallalem et quale? — A. Quali- C. Nunc quartam edissere speciem ; et primo
tatem namqtie dicimus, dulcedinem, ausieritatem,, quid sil inter formas et figuras explana [AL, dicito].
albediem, nigredinem. Quale vero intelligitur, quo- — A. Figuroeinanimalibus [AL,animalibus, mendose]
lies album aliquid diciraus, dulce vel austerum. — C. tribuuntur, ut puta, trigonus vel tetragonus. Formae
Videlur eniin qualitatem raagnain haberc commu-- iJJ autem animalibus, in quibus formosos aliquos vel
nionera cumcoeteriscategoriis. — A. Incurrit namques deformes [AL, formosa aliqua vel deformia] asseri-
in coeterasomnes, et ideo difficiliorest; ut puta ini mus. In eodem qtioque qualitatis genere curvitas et
usia invenitur, cum dicimus, homo grammalicus. rectitudo, asperitas et lenitudo, raritas et densitas
In quanto : Alba et nigra epifania [Al., mensura]. inveniuntur.
In ad aliquid : Prudens pater; optimus filius. In fa- C. Si qualitas contrarietatem recipit ? — A. Quae-
cere: Dttre saltat. In pati : Fert forlilcr vulnera. dam recipit et queedamnon recipit. Quis enim dii-
In toco : Obscurus Iocus.In tempore : Calidus men- bitat saluti [Edit., salvo]conlrarium esse languorem,
sisaul frigidus. Injacere: Pronus autsupinus jacet. justitiae justitiam, malo bonum ? E contra vero fu-
In habere : Decenler armatus. sco vcl pallido ; triangulo vel tetrangulo, vel tetra-
C. Quot habet hoec categoria species? — A. Qua- gono contrarium nihil est. — C. Si magis ac minus
tuor, quas Aristoteles genera vocat. Primum genuss recipit ? — A. Recipit omnino, sed non omnis.IfaiB
est habitus et affectio, secundum potentia naturalis,i, magis album vcl magis nigrum dicere possumusj
tertium passivae qualilatcs sive passiones, quar- sed magis trigonum, vel magis tetragonum[Mtti^
lum formae ac figuroe.— C. Habitus vel affectio 0 vcl minus trigonum] dici non rotesl.
Qfi, DIDASCALICA— DE DIALECTICA. 962
C. Si etiam hoequatuor praedictae categoriee pro- A CAPUT IX.
se singulae habeant, velim expo- DErjBlETQDANDO.
prium aliquid per
nas..—A. Habent. Nam usiw proprium est, ut sit C. Quid habes de ubi et quando dicere ? — A. Quid
ubi in loco et quando in lempore si-
singularis alque una numero, et contraria in se sus- aliud, nisi quod
necesse est locum ali-
cipiat, ut puta, homo singularis usia est atque gnificanl ? Nam omne corpus
unius numeri et susceptibilis contrarietatis. Itaque quem, in quolibet tempore occupare ; ut, Romeein
modo sanitalem modo eegritudinem suscipere potest. senatu fui, ante horam terliam, post Martium men-
Quantitati vero proprium est, ut ejus omnia paria sem. Heecin loco et tempore esse debent; non lo-
vel imparia dicantur; ut, iste homo illi honiini par cus et tempus. «
vel impar est magnitudine. Ad aliquid vero proprie- CAPUT X.
tatem habet, ut iu se convertantur, sicuti est servus DEHABERE.
domini etdominus servi. Qualitatis vero singulare C. Restat, ut-de habere incipias dicere, et quot mc-
— A. Oclo habendi
est, ut cuncta ejus secundum qualitatem similia aut dis habere dicamur aliquid?
dissimilia nominentur, ut dulce omni dulci, albo sunt species. Prima est, quoties animo aliquid ha-
album, calido calidum aut simile aut dissimile nun- bemus , ut justitiara, disciplinas, virlutes vel vitia.
cupatur. JJ Sccunda, quoties in corpore habere aliquid dicimur,
CAPUT VII. ut albedinem, nigredinem, varietatem vel coetera
DEFACERE ETPATI. quoeper qualitatem corpori insunt [Edif., insidunt].
Terlia de quantitate descendit, quoties quatuor vel
C. Superest ut de facere etpali, in quibus maxime
quinque pedum habere dicimur [AL, quid habere
verborum ratio constal, quia pariter. esse necesse
dicitur] longitudinem. Quarta, cum non in toto cor-
est, pariter respondeas. — A. Heecduo ex qualitatis
sed in parte corporis aliquid habere firmamur,
fonte videntur descendere. Id namque, quod cali- pore, ut digito annulum, in pede calceos vel colhurnos.
dum lacit, calidum sit nccesse est. Calidum vero
esse Similiter Quinta species est, cum non in corpore, sed circa
quale [Edit., quod] cognoscimus. quod habere aliquid dicimur, ut vcstis atque indu-
calidum fit, a passione qualitatis accipit calorem : corpus
menta orania. Sexta, quoties ipsas corporis partes
et qui docet, cum docet doctor est, et discipulum
ut manus, pedes, caput, aut reli-
facit: uterque:[Ed., utrumque] autem sive doclor habere narramur,
sive discipulus qualis est: et caetera his similia. qua, quae sunt in compage membrorum. Septimus
C. Num in his categoriis contraria inveniuntur ? vero locus est [AL, septima in locum pertinet], quo-
— A. Solent enim genere esse similia, contrarh ties far vel vinum vas aliquod habere dicitur. Octa-
C vus habendi gradus [AL, octava.. . species], est,
qualitate. Etenim calidum, quod frigido proestat ca-
lorem sui [AL, quod frigido obstat caloris vi], sub qui possessionem nostram vel dominium videtur
eodem genere est. Similiter quod dulce est, dulce ostendere, cum aedesvel rus quis habere dicitur.
C. Nunquid non licet nobis dicere, mulierem ha-
non facit, nisi id quod dulce non fuerit. Nam si id
bere marilum ; vel vir uxorem habet, pater filium,
quod palitur, dulce fuerit per naturam sui, 342 a'~ et filius
lerius dulcedinem, quam [iifss., quo] recipiat, non genitorem ? — A. Saneita dici [AL, dicere]
doctores respuunt, atque improprie proferri [Edit.,
habet. I^ecesse est ergo dulce non esse id quod pa-
confirmant. Propterea, quod asserunt non
titur, ut dulcedinem recipiat alienam ; et contraria conferre]
haberi posse, quod habet habentem ; sed rectius
sunl in qualitate dulce et amarum.
dici autumant, esse mulieri virum, vel uxorem viro
C. Quid est, quod dixisti genere esse similia ?
— A. Ignis non potest a melle accipere dulcedinem; esse, patrein iilio esse, faraulis dominum esse ; si-
verbi hujus vim in boc esse conlendunt, ut
aqua vero potest; quia quamdam similitudinem ha- quidem
bent in genere. — C. An raagis an rainus admittunt ? significare non possit, et habere aliquem et ha-
— A. Etiam. Possumusenim dicere, raagis vel mi- beri.
nus docet magister; et magis vel miiius doctus est D C. Ex his omnibus decem preedicamentis unam
mihi conjunge orationem. — A. Plena [AL, perfe-
discipulus.
CAPUT VIII. cta]enim oratio de his itaconjutigi potest: Augusti-
nus magnus orator, filius illius, stans in templo,
DEJACERE. hodie infolatur [Mss., infulatus] , disputando fati-
C. Quid de jacere habcmus intelligere ? — A. Quid gatur. Augustinus usia est; magnus, quantitas ; ora-
aliud, nisi situm et positionem corporis, si jaceat, tor, qualitas ; fllius illius, ad aliquid , slans, situs;
stet, vel sedeat quislibet ? Necesse est enim, omne in templo, tocus ; bodie, tempus; infolatus, habitus;
corpus, quod sex [Edit., in] partibus, ut proediximus, disputando, agere ; fatigalur, pati.
includitur, in quolibet esse loco et quolibet modoin 343 C. Et est prima ttsta his novem accidentibus
locoesse, utautperlongitudinemextendatur, autper subjacens? — A. Nam necesse est magnitudinem vel
lajitudinem diffundatur, ul per altitudinera erigatur. qualitatem in quolibet corpore inveniri, et patrem
Et haec omnia ad situm perlinent corporis, situs et fllium inter duas usias versari; similiter et in
vero ipse localis [Forfe, situm.. . localem] esse ne- loco et in tempore esse cujuslibet corporis est; ve-
cesse est. stiri vero el stare; et aliquid agere vel pati quis
963 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VII. 964
non agnoscit in quolibet corpore esse consideranda? j\ unum esse prius quam duo, quia duo ex uno na-
Et hoecaccidentia non nisi in qualibet subjecta sub- scuntur, non unum cx duobus; et uno pereunte dtia
stantia inveniuntur. esse non possunt; duobus autem pereuntibus, unum
CAPUT XI. tamen permanet. Tertius modus est ordinis, ut in
DECONTRARIIS VELOPPOSITIS. disciplinis prius esl singulariuni [Mss., singularurn]
C. Dum soepiusin nostra dispulatione de contra- discere formas, et nomina litlerarum; debinc sylla-
riis iutroduxisli [A/., mentionem fecisti], contrario- barum conjunctiones cognoscere; tunc vcrborum
rum vel oppositorum velim rationem exponas. — A. sumere notitiam; postremus nobis est orationis
Contrariorum vero genefa quatuor sunt, queeAristo- [Edit., rationis] usus assumendus, propter quera
teles anlicimena [&yTir.it[tsva], id est, opposila cuncta quasi proecurrentia raerabra prius discimus.
vocat. Primu.m genus est, quod diversum vocatur, Quartus modus est, dum feticiores et meliores, prio-
ut sapienlia, stultitia: qtiod genus in tres dividitur spe- res vulgus assolet dicere. Quintum genus est,
cics. Nara sunt quaedamex eis [ Mss., sunt quoedam quando illud prius est, quod ex se [Mss., esse] alle-
ejus], quae medium hahent, ut candidura et nigrum rum facit, ut exerapli gratia, si homo est, recte
medium habent colorem pallidum et fuscum. Sunt eum dicimus animal rationalc, mortale, risus capax.
quoedam quoe sine medio sunt, ut salus, oegritudo : B Sed boc genus prioris, in se converti potest. — C.
Itoritni nihil medium est, quia necesse est unum e Quomodo? —A. Nam quidquid homo est, 344 an'-
duobus inesse corpori. Et sunt quxdam,quee mediurn malest mortale, ralionate, risus capax; item,quid-
habent, sed sine nomine cst medietas eorum, nisi quidaniraal est mortalc, ratiouale, risus capax, ho-
huic, oppositorum negatione, formetur nomen; ut minem esse necesse est. Sed lamen hommem necesse
justum et injustuni habenl quiddam medium, ut est est prius esse; et sic tandem ista definitio vel con-
spula screare, aures purgare, quoe vocabulum non versio vera esse poterit.
habent, nisi dicaraus nec juslum nec injustum. C. Modos quoque, quibus aliquid simul esse dica-
Secundum genus conlrarietalis est relativortim, raus, voluissem audire. — A. Tribus modis aliquid
quaeita sibi opponuntur, ut ad se conferantur, sicut simul esse dicimus, aut tempore, aut natura, aut
duplum et simplura, magis et minus. Et hoc solum genere. — C. Da exempla — A. Tempore, ut duos
genus opposilorum conferatur. homines uno tempore simul esse dicimus, verbi gra-
Tertium genus est, quoeper habitum et privalio- tia Albinus et Homerus. Natura, ut simplura et du-
ncm fiunt; in his namque observari oportet, ut sint plum. Genere, ut animalia,quee specie discernuntur;
utraque in codem negotio, in codera loco, in oppor- p aliud pedestre, aliud volalile, aliud aquatile, quibus
tuno tempore. In eodem negotio sunt coccitas ct vi- omnibus aequaliter animal genus est. — C. Quot
sus; in videndo enim et non videndo consistunt. modis fit differentia? — A. Materia, aut opere, aut
Haecin eodem loco sunt; utrique namque, caecitati in utroque. — C. Pone exempluni. — A. Materia,
et visioni, in oculis locus [est]. In tempore congruo, si sint annuli similes duo, unus aureus, alter argen-
ut calvum non dicere,nis.i si eo lempore, quo capillos teus. Opere, si ex auro dissimiles annuli fabricentur.
habere dcbuerat, non habeat : capillos vero habere, Utroque,\\t siannulus sit auretts et stilus argenteus.
vel non habere sibi oppositum est. CAPUT XII.
Quartum vero genus contrarietatis ex affirmatione| DE ARGUMENTIS.
et negatione, ut Homertis disputat', Homerus noni C. Argumcntorum rationem diversitatemque vo-
dispulat; Macharius currit, Macharius non currit : luissem, utenotares [Mss., enucleares] mihi. Et pri-
quod genus apud dialecticos omnes quaestionespenes mum, ut dicas, quid sit argumentum, flagito. — A.
generare solet. Argumentum est rei dubioeaffirmatio. Et constat ex
C. Si aliquando mala malis opponuntuc? — A. annuntialione [Forte, enuntiatione]. —C. Annun-
Eliam secttndum philosophos, qui virtutes semper tiatio quid est ? — A. Oratio verum aut falsum signi-
medias esse dixerunt, et ex utraque parle habere>J) ficans, in nominalivo casu cum [Hoc est, addito] est
Vilia. Et hoc reor Apostolum siguificasse, dum dicit: et non est; ut : Homo est, bomo non est.
Via regia nobis gradiendum, neque ad dextcram,, C. Quid in aliis casibus? — A. Nihil verum signi-
neque ad sinistram declinandum : ut plus justum,, ficat addito esf [vel] npn est, nisi addantur aliae par-
et minus justum. — C. Quomodo plus justum? — tes, ut, horainis est, ut mortalis sit et rationalis.
A. Plus justum [Jfss., juslo] est severitas; minus5 Item, homini est risus proprium [Edit., proprietas]
jnsto adulatio. Inter quae duo mala mediam justitiami accidens. Ita et [in] caeteris casibus. — C. Scio cum
locaverunt. Similiter inter versuliam, hebetudinem- dico : Homo est, vel, homo non est, verum esse vel
que, prudentiam posuerunt; inter libidinem insensi- falsum. Sed cum dico : Homo vel non homo; homo
bilitatemque temperantia constituta est; inter timi- enim nomenest; sed quid sit non homo velim ut
ditatem et audaciam fortitudo regnat. dicas. — A. Homo nomen est, tit dicis; non homo
C. Quot modis prius dicimus? —A. Quinque mo- inflnitum nomen est; homincrn enim negas, nec ta?
dis aliud [Edif., alius] altero prius dicitur. Primuss mcn quid sit ostendis. ,;
est, cum aliquem dicimus tempore priorcm, id est,, C. Arguracntorum rationes [AL, enumeration^^;
seniorem. Secundus modus est m(ttiero,duradicimus,, prosequere, et quomodo proponantur edissere. —
 965 DIDASCALICA— DE DIALECTICA. 966
A. Aliae igitur sunt proposltiones argiimentorum uni- A mala est, utique grammaticam non legere malum
versales; aliee particulares, aliae singulares, alioe est, quia omnis horao absque grammatica rusticus
jndiulnitee. .— 6. Harum singularum exempla pro- est. Item : Si omnis sapientia bona est, utique phi-
fer. •—A. Universales sunt, ut, Omnjs homo justus losophia bona est, quia philosophia summa sapientia
est, vel : Omnis komo injuslus est. Particulares, ut, est. Et hi sunt syllpgismi conditionales.
Quidam homojuslus est, vet: Quidam homo injustus C. Et qui sunt praedicativi ? — A. Qui simpticiter
est. Singulares, ut, Homerus juslus esl, vel : Home- vadunt [AL, constant], hoc modo, ut. Omnejustum
rus injustus. Indiflinitoe, ut, Homo justus est, vel : honestum; omne honestum bonum: emne igitur ju-
Homo injustus est. slum bonum. Haec [eniin] universalia confirmativa
C. Quomodo hoe appellantur propositiones argu- dicuntur; quia universaliter conduditur, omne ju-
mentorum?—A. Hoeenim sunt simplices, et ap- stum bonum esse. Item : Omne justum honestum;
pellantur categoricae, id est, preedicativae. — C- nullum honestum turpe; nullum igitur juslum turpe.
Unde dicunlur preedicativoe?— A. Quia homo sub- Hic enim ex universali alTirraalionetransjt ad uni-
stantia est, justilia accidens; et preedicatttr de ho- versalem negationem, et confirmat nullum juslura
mine. — C. Quid est inter hominein et justum; esse turpe. Item : Quoddam justum honestum; omne
nonne sunt duo nomina, [et duo termini]? — A. Sunt *»honestum utite; quoddam igitur justum utile. Hic
enim duo nomina et doo termini; et terminus major particularitcr affirmat quoddam justum utile esse.
de termino minori proedicatur. — C. Quomodo? — Item: Quoddam justum honestum; nultum honestum
A. Justitia enim de homine proedicatur, et homo est turpe; quaddam igitur justum non est turpe. Hic
minor terminus. Non enim de solo homine, sed de quoque particulariter per negationem affirmat,
Deo et angelis justitia praedicatur; et ideo major quoddam justum non esse turpe. Horum enim syl-
terrainus justitia est quam homo, quia Iatius patet logismorum multae sunt species. Sed haec [Ms., hae]
[Mss., vadit]; et homo subjectus estjustitiee; et mi- ad praesens sufficiant ad cognoscendum universales
nor terminus subjeclus dicitur; major, quia [Ms., et particulares eonctusiones in afiirmando et ne-
qui] latius vadit, preedicatus terminus dicitur. — gando.
C. Mirum mihi est, quomodo accidens major sit quam C. Qualiter syllogisraus confici debet ? — A. Ex
substanlia. — A. Quid enim, candela vel lux, quoe tribus soepissiraemembris; ita ut ex duabus primis
de candela emicat, major vel melior? C. Utique lux. propositionibus tertia conflciatur conclusio. Ut si
— A. Nonne lux accidens est candelee, et candela quoeratur, an caslilas ulilis sit, dicamus : Qmnis
substantia est? — C. Est, et agnosco in eo accidens . virtus ulilis esl; castitas autem virtus est: castitas .
posse esse substantia melius et majus. Sed prose- igitur utilis est. Ex utilitate igitur et virtute quod-
quere caetera. dam tertium eolligitur et necessario concluditur, ut
A. Sunt enim aliae propositiones argumentorum castitas utilis sit.
hypotheticae, id est, condilionales. — C. Quomodo CAPUf XHI.
conditionales?—A. Quibus conditio aliqua supponi- DE MODISDIFFIMTIONEM.
tur; et sunt duplices, hoc modo, ut Omnis homo, si C. Modo enim velim ut diflinitionum modos
bonus est, juslus esl; ita tandem juslus est homo, et divisiones enuclees mihi. Et primum dicito, quid
si bonitatem habet. Item : Cwlum, si rolundum est, sit diffinitio? —• A. Diffinitio est oratio brevis et
volubile est; ita tandem [Cwlum] volubile est, si ro- lttcida ejus rei de qua quoeritur, naturam ab aliis
tundum est. rebus divisam propria signiflcatione concludens. —
345 C An necesse est, ut priora repetam, C. Quomodo hoec incipere debet [vel] liniri [Edit.,
unum terminum majorem esse, alterum minorem?— diffrairi]. — A. Primum enim hanc per immensum
A. Non, quia seepe accidit eequales esse terminos, tendi oporlet, incipientem a genere, dehinc paula-
ut, homo risibilis est. Nam alia natura risibilis non tim currendo per parles devenire debet ad id, in
est, nisi homo; nec latius risibilis vadit [exten- jg quo solum est id, quod diffinitum est: ut hi qui si-
ditur], nisi ad hominem sotum. gna formant, primo immensum sibi deligunt lapi-
6'. Quomodo discerni possunt, quae sint oequates dem, dehinc paulalim minuendo et abscindendo su-
vel inaequales? — A. Quod aequales oequajiter cir- perflua ad formandos vultus et membra perveniunt.
cumverti possunt, hoc raodo : Quidquid homo est, Sic diffinilio a genere incipiens, depulsa paulalira
risWile est; et Quidquid risibile est, hotno est. Nec generalitate verborum ad proprium demonslrandee
sic ineequates circumverli possunt, ut, Quidquid rei cubile tendit accedere.
homo sit, jnstum sit; vel Quidquidjustum sit, homo C. Da exemplum. — A. Homo est substantla ani-
sit. mata, rationalis, mortalis, risus capax. A latitudinei
C. Quomodo quaelibet res his argumentis conflr- substantiw primo hoec incipit diffinitio; quia quid-l
maripotest aut destrui? —A. Hoc modo : Si omni quid naturarum est, substantia dici potest. Deinde
homini recte loqui bonum est, tum grammatica dicit hominem substantiam animatam; in eo, quod
bona est. Nulli dubium est, quin rectc loqui bonum dicit animatam, secernit eam ab his quoe animam,
esl; ulique grammatica bona est; quia rectiloquium id est vitam, non habent. In eo, quod dicit, rafto-
sine grammatica esse non potest. Item: Si rusticitas nalis, segregat eam ab omnibus rationem non ha«
 967 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VII 988
bentibus. In eo, 'quod dicit, mortatis, dividit <[A/., A Itera quoedam diffinitio est quasi juxta rationem,
separat] eum ab angelis, qui non moriuntur. Et sic id est, cum majoris rei nomine [AL, in homine] mi-
pervenit ad proprielalcm hominis, id est, risus ca- nor res ostenditur; ut, Homo cst minor mundus;
pax, quod solius est bominis. et: Edictum esl lex annua [AL, animi].
C. Cui enim parli dialecticee artis hae diffinitiones
346 CAPUT XIV.
maxirae jungendoe sunt? — A. Topicis.
DESPECIEBUS DIFFINITIONUM.
CAPUT XV.
C. Quot species sunt diffinitionum? — A. Quinde-
DE TOPICIS. :
cim. Sed aliae ex his ad dialecticos pertinent,- aliae
ad rhetores. — C. Illas maxime velim audire, quee :- C. Quee sunt Topica? — A. Argumentorum sedes,
raagis ad dialecticos pertinent. — A. Est enim prin- fontes sensuum, origines diclionura. — C. In quot
cipalis diffinilio,quae substantiam cujuslibet naturee species dividuntur topicorum argumentatioiies? —
propriae [Afss., proprie] demonslrat, qua maxime A. Topicorum, id esl, localium argumentatio triplex
philosophi utuntur, ut: Homo est animal rationale, est, quia sunt argumenta, aut in ipso negotio, de
mortale, sensus disciplinaeque capax; hoec enim quo agitur; aut ex rebns aliis tracta nascunlur; aut
diffinitiopcr species et differentias descendens venit B certe extrinsecus assumuntur.
ad proprium, ct designat plenissime quid sit homo. C. Primam expone.speciem. — A. Tribus modis
Item est species diffinilionis, quoea notitia dicitur, ab ipso negolio, secundum dialecticos, sumuntur ar-
et rem aliquam per actum signilicat, non per sub- gumenta. A tolo, a partibus, a firie. — C. Exemplis
slantiam, ut: Homo est quid [Ms., quod] ralionale confirma. — A. Totum duobus modis dici solet: aut
conceptione et exercitalione naturali praest ani- a gencre, ut, si quoeratur, an justitia utilis sit, fiat
raatibus cunctis; hic enim aclum hominis significat, hujusraodi syllogismus : Omnis tirtus utilis est;ju-
non substantiam. Item in Psalmis : Beatus vir, qui in slitia autem virtus [est] : ergo justitia utilis est. Hic
lege Domini meditabitur die ac nocle : hic enim per autem a toto, id est, a genere, virtute scilicet, quee
actiun significatur quid agat beatus vir. justitiae genus est, comprobatur, jusliliam ulilem
Item est species diffrailionis, quaequalitaliva dici- esse. 347 I(em tolura est, quod ex multis partibus
tur, quae quamlibet personam per qualitatem desi- integrum constat; ut, mundi integritas ex multis
gnat, ut, si quaeratur, qualis sit homo, respondc- conficitur partibus, cujus quoedam pars homines
tur: Homo est, qui ingenio valet, artibus pollet, in- sunt. At si quseratur, si humanoe res divina provi-
ter bonum malumque discernit. Item in psalmis dentia regantur, fiat hujusmodi syllogisraus : Si
propheta oslendit, qualis sit Christus, dicendo: " munius Dei providentia regitur, homines autem part
Speciosus forma prw filiis hominum, diffusa est gra- mundi sunl; humanw igitur res divina providenlia
lia in labiis tuis. reguntur. Hic necesse est intelligi, id parti con-
Itera diffinitio est per differenliam; ut si quocra- gruere, quod toli convenit [£dif., toto evenit]. llem
lur quid inter regem et tyrannum sit, adjecta diffe- a partibus argumenta ducuntur [Edit., dicuntur]:
rentia, quid uterque sit, diffinitur hoc modo: Rex tit si quaestio sit, an sit utilis medicina, dicatur:
est pius et modestus; tyrannus vero impius et im- Si depelli morbos salutemque servari, mederique vul-
mitis. Et in psalmo : Mutuatur peccator et non sol- neribus ulile est, quw sunt partes medicinw, utitis esl
vit: juslus aulem miseretur et tribuit. ergo medicina. Item a fine, quem quidam notam vo-
Item fit diffrailio quaedam per privantiam [AL, cant, fit argumentum; ut, si quoeratur, an juslilia
privationem], ut si quaeratur quid sit subslantia, bona sit, fiat syllogismus talis: Si beatum essebonum
dicatur quod neque qualilas est, neque quantitas, est, etjuslitiu bona est; hic esl enim juslilioefiriis, ut
neque aliquod accidens; hoc enim genere diffinitio- qui secundum justitiaravivat[Mss., quis... vivat,et],
nis et Dens utcunque intelligi polest; dum enim, ad beatitudinem perveniat; et necesse est eam rem
quid sit Deus, nullo modo comprehendere valeamus, bonam esse, cujus finis bonus est.
id est, naturam ejus, ut est, nullus effari potest; sed C. Illa argumenta, quae atiunde attrahuntur, qnot
ex eo, quod non est, secundum philosophos, defi- species habent? — A. Tredecim. Alia a conjugalis
niendus est; ut si dicamus : Deus neque corpus est, fiunt, alia a genere, alia a specie, alia a sirailitudinc,
neque animal, neque ullum elementum, neque sen- alia a differentia, alia a contrariis, alia a conse-
sus noster, neque intellectus, neque aliquid, quod ex quente, alia ab antecedentibus, alia ab adjunctis, alia
his capi possit. a repugnantibus, alia a causis, alia ab effectis, alia a
Item quaedam diffinitio est per indigentiara pleni comparatione. — C. Hoc quoque exemplis lucidius
in eodem genere; ut, si quoeratur, quid sit qua- aperi. — A. Faciam.
drans; respondelur, cui dodrans decst, ut sit assis. A conjugatis.
Item quaedam diffinilio est per laudem, ut: Dnx Primum a conjugatis ducitur argumentum hoc
|Mss.,Lex est animi consilium] est animus, [consi- modo, cum ex conjugalione, id est, derivatione no-
lium] et disciptina civitalis. Et in psalrao : Lex Do- minis vel verbi fiat conjectura; ut, si scripsit, scri-
mini irreprehensibilis, converlens animas, testimo- ptorest; si corapascuusager est.jus est compasc>|gj&
fjjumDqminifidele, sapientiam prwstans parvulis, compascuus enim et coinpascere inter se juncta wt ;
or,Q DIDASCALICA.— DE DIALECTICA. 970
Et Terentius : Homo snm, humani a me nihil alie- A is certe, qui non vitavit, ncc fugit, sed ultro appetit
num wstimo. Et Cieero : Verrem dixiteuerrisse [Ms.„ [Ms., appetiil], descrtor nullo mododici potest. Et:
cverftsse]provinciam, Si honestum est aliquid, turpe non est. Et: Si jure
A genert. factum est aliquid, non potest pro injuria vindicari.
A genere argumentura cst, quando a re gencrali ad A consequente.
speciem aliquam descendilur; ut, Mulierum-genm A consequente, quando positam rem aliquid inevi-
avarum est; nam Eufipila auro vilam viri vendidit tabiliter consequilur, ut VirgiliUs(Mn., i, 531):
[Mss., Etypila, nl., Eriphyle... prodidit]. Et item : Nonnosaut ferro LibycospopularePenales
Si libidinosus, et adulter; si avarus, et fur. Veuimus;aut nipiasa<ililiora vertere praedus,
A specie. Nonea visauimo.El retiqua.
A specie; ut «cumprobarc crudelcin volumus, quoe" Et: Si inulier peperit, cum viro concubuit; peperit:
dam ab eo crtidelitcr facla doceanms. Ilem illud.Vir- igitur, consequens fit, necessc est, quia concubuit
gilii (Mn., vn, 365) : cum viro.
Al iionsic Phryginspeneirat Lacedsem'iia pastnr Ab anlecedentibus.
LedeatnqiieHelenaiuTrojanasvcxil ad urbes* Ab antecedenlibiis arguraentum csl, quando ex his,
Nam Phrygius pastor species est; el si istud ille unus B quoeprius gesta sunl, consequentia approbanlur. Ut
fecit, el iili [Jfs., alii] hoc Trojani generaliter facere Marcus Tullius pro Milone: Cumque ante diem ler-
possunt. Spccies enim semper subest generi, ut ho:nO tinm prwdixeril Ctodius, Milonem perilurum; cum
subest animali. Ac ideo genus lotum dicitur, specios ille non dubitaverit aperire, quid esset facturus, vos
?
pars; ut cnpidilas gemis esloranium libidinum. Pars polestis dubitare quid fecerit Prwcessit enim prwdi-
etiam quoedamcupiditalis, id est species, avarilia. catio [Forle, prwdictio], et secutum esl faclum. Et
A simililudin;. reliqua.
A sirailitudine-arguincnlumest, quando rebus ali- Ab adjunclis.
Ab adjunclis argumenti fidcs sumitur, cum proba-
quibus similia proferunlur, ut ex eo, quod certum
circa rem similem accideril, id quoque, quod du- biliter oslenditur, quid sit ex re quaque venturuin,
bium cst, et in quaestionem venit, comprobetur. In- ut Virgilius (Mn., vni, 147) :
spicitur saepe similitudoin conJrariis; ut : Si hisqui omnein
Nossi pellant, nihilabforecredunt
sua sub juga inilUnt.
Ioeserunt, ignosci convenit, his qui ne- Quiu Hesperiarapeuilus
imprudentes
cessario profuerunl, gratiam habere non oportet. HiC Omnis enira res habet aliquid praecedens, aliquid
contraria sunt, prodesse el noc-jre. Similitudo autem r simul, aliquid subseqtiens : ct ideo cx his omnihus
animorum est, quod ncque ille voluit obesse, neque argumenta colligimus. In adjunctis etiam, ut Cicero
bic prodesse. Fit et per paria, cum non ex contrariis Voluit, maxime quoeritur, quid anle rem, quid cur.i
rebus, sed ex simillimis per natnram probabile c.ol- re, quid post rem evenerit; qui locus maxime ad
ligimus argunientum. Num ut locus in mari sine conjecturam pcrtinet. Anfe rem, apparatus, collo-
portu navibus intutus est; sic animus, qui sine fide quia. ftt re, strepilus pcdum. Post rem, pallor,
cst, arnicis non potest esse portuosus. Fit et in his rubor, et si qua simt similia
rebus, quae sub earadein rationem cadunt, dum ex Locus ab anlecedenlibus, et consequentibus et re-
unius rei raiione alterius quoque ratio comproba- pugnantibus in eo differt a conjunctis sive adjunctis
tur; ut puta, qui filium vendidil, iniquam rera fece- [quod] conjuncta non semper eveniunt; consequen-
rit; et qui emit, iniqne fecerit [Mss., fecil]. tia vero scmper. Ea igitur stint consequentia, quee
A di/ferenlia. rem necessario consequuntur, ul : Si dies est, lucet.
A differenlia fit [Mss., est] argumentum, quando Item, antccedcntia et repugnantia; quidquid enim
per differenliam aliquoeres separantur, ut Yirgilius consequilur quamque rem, id cohocretcum re neces-
(Mn.,x, 581): sario [et quidquid antecedit, iJ trahit consequentem
NonDiomedisequos, non curmmcemis Acbillis. - D necessario]; et quidquid repugnat, ejusmodi est, ut
348 Fit quoqiie differentia, cum in eodcm gcnere colixrere nunquam possit.
species ab alia specie secernitur, ut Marcus Tullius : A repugnanlibus.
Qualis in urbana provincia fuerit Verres, talem in A repugnantibus argumentum cst, quando illud
provincialiesse. quod objicilur reo, aliqua contrarietate destruitur.
A contrurhs Ut Cicero dicit : Is igitur non modo a te periculo
A contrariis sumitur argumentum, quando rcs si- liberatus, sed etiam amplissimo honore ditalus ar-
bimct discrepantes opponuntur; ut Virgilius IMiu guitur, domi suoe te<lnterficere voluissc. llem : Si,
ix, 94) • qua die cxdes ista Romoefacta cst, ego Alhcnis fui,
0 genilnx, quo fatavocis, nnt quid pctis islis ? in coedeinteresse non polui.
Mort.ilinemamilaelicimiimrialecari a;
Kashabeanl; ccrlusqueiiicertapoiicula lustret A causis.
-/Eiieas? A causis argumentum ducilur, quando cx consue-
Jovis [Jupiter] ad Berecynlhiam fertur dixisse. Et: tudine communi res, quoe traclatur, fieri potuisso
Si dcserlor appellandus est, qui liostemvital ac fugit, convincitur. Ut Tcrenlius (And. III, iv, 3) : ;
PATBOL. CI. 3i
97! B. F. ALBINI SEU ALCLTNIOPERUAIPARS' VII. 974
Ego nonnibil (ilfss.u niliilomiUunt)veritus snm, duduniA , trario argumenta esse ducenda ? — A. Pertinent uti-
(»bste cavere,ne faceres, que. — C. Quonam modo? — A. Quoedam enim si-
(Juodvulgusservorum sollicilat(Al., solel) dolis ut me
(deluderes. mililudines a pari dicuntur, queeJam a contrario.
349 Fit quoque hoc modo a causa argumenlum, Qaee vero a paribus, his verbis jungi possunt : Sicut
dum cansain adullerii libidinem esse dicimus; sive islud, sic et illud. Sicut de servo, qui dimissus a Do-
parricidii, avaritiam. Sed et tum Lilius dispulandum mino suum suffocavil conservum, dici potest : Sicnt
est de vi causoe, id est, avaritiae sive libidinis; qua- Dominushuic servo nequam non dimittenti conservo
tcnus si causa lurpis videatur, res quoque inhonesta suo fecit; sic paler vester coeleslis faciet vobis. Et
videatur; ul : Qui lueri faciendi causa venit in tera- reliqua.
plum, sacrilegus est. Non enim res maleficium facit, Item de feneratore qui, cum duobus debitoribus
sed causa faciendi; nec exitu, sed conatu malefacla donavil quod debebant, ab eo plus dilectus est, cui
existimantur. plus donavit. Et de bomine qui habetat duos filios,
Ab effectis. majorem in agro sibi propinquantem; minorem in
Ab eflectis argumentuin est, cum ex his quoefacta longinquo luxuriantem, et innumerabilia hujusmo-
siint, aliquid approbatur, ut Virgilius(Mn., IV, 13): di. De his enim, quanlum similia sunt, ducitur intcl-
Degeneresatiirao?timor arguit B lectus ejus rei, cui adhibentur, insinuandoc.
Nam timor est causa, ut degencr sit animus; quod Quae sunt a contrario, his veriiis jungi possunl :
timoris est effectivum. Si islud, quanlo mugis et illud. Ul ille, qui non pro-
Efficientia sunt, quoevel vi sua atiquid conficiunt, pter amiciliam, sed ut toediocarcret, jam donUe:is
ut ignis incendium ; vel sine quibus efficinon potest excitatur, ut tres panes accommodelamico suu. Si
enim ille molestia compulsus dedit, quanto inagis
aliqua res, ut naves sine trabibus. Efficienlia alia
sunt necessaria, alia non. Huic loco efficientium Deus, qui suos servos diligens hortatur, ut pelamus
causarura junclus locus esl, effectus a causis, id est, [AL, petant], dabit bona pelentibus se? Item iniqui-
eventus; ut enira causa, quid sit effectum, indical; tatis villicus, qui falsatis chirographis providebat sibi
sic effectus, quae fuerit causa, deraonstrat, ut fumus et laudatus est a domino suo; hoc argmnento con-
ignem. Et ideo Cicero loco causarum efficientiam cludendus [AL, concludendum]350 ^t: si laudari
[Edtf., loco efflcientiae]posuit, evenlum vero loco potuit ille a doraino suo, qui fraudera faciebat, quanto
effectorum ; ut si quero [Edif., siquidem] insolentcm araplius placeant Domino Deo, qui proecepta[et] in-
stilula fideliler agunt [AL, servanl]. Sicut etiain de
probaveris, dicas, eliam arroganlera fulurum. Ila
per [Ms. om. pcr] eventum, id cst, eiTecluminsolen- C judice iniquitaiis, qui interpellabatur a vidua, com-
tiac arrogantiamprobas; arrogantiae vero causaui, parationem duxit ad judicem Deum, cui nulla ex
id est, cflicieniiam, insolentiam [AL, arroganlke parte judex iniquus confercndus est.
causa est insolcutia. CAPUT XVI.
A comparatione. DE PER1IIEIIMF.NHS.
A comparalione arguraentura ducitur, quando per C. Periherineniarum subtilitates a tc audire desi-
collationem personarum sive causarum sentoateee dero, de quibus diclum est, Aristotelem in menle
ratio coufirmatur. Et scir.per augendae rei sludct tinxisse calamum, dum eas scriplitabai [AL, scripti-
comparatio; filque tribus modis ; a majore, a minore, tarel]. —A. Subtilitas earum niniia est; sed angu-
a pari. slia nostroe dispulationispauca de eis tangere habct;
A nvajorehoc modo; ut Virgilius (Mn., vn, 335): et tautummodo, quo illse spectent, apenendum vide-
Tu poU;sunanimesarraire in prjcliafratres. lur [AL, est].
in hoc iu C. Illius norainis inlerpretationem primura ex-
Ergo qui fratribus polcs, quanlo magis —A. Perihermenioe dicuntur, qtiasi de inter-
aliis. ltem a raajore : Si adullerum occidere licct, pone.
licel ct loris caedere. pretatione. —C. Quomodode interprctatione?—A.
A minorum contparatione, ut : Si furem iioctur- Oinnis quippe res, quae una est, el uno significari
uum occidere licet, quid [AL, curnon] latronein ? sermone poterit, aut per nomcn, aut per verbum de-
Item a niinore : Si exiguoc pecuniae causa peccare monslratur. C. Quomodo demonstratur vel hoc, vd
non dubilabit, quid cum ilti majus esset proposilum illud? A. Per nomen substantia omniura rerum signi-
lucrum? Certe non abstinuit [AL, non abstineret]. ficalur, ut, homo. Per verbum actio vel passio eujus-
A parium comparatione, ut Virgilius (Mn. x, 81, libet rei oslendilur, ut, hotno curril; homo uritur.
82) : Queeduaepartes oralionis iaterpretantur lotum, quid-
Tu polesjEneammaniliussubduccreGrajum: quid niens concepcrit ad eloqueiidum [Mss., Ioquen-
NosaliquidKniiloscoiitraju#sse nefanduniest? dum.]
ltem a pari : Si quis neget caedema se esse faclam, C. Quid esl, conceperit? — A. Conceperit, id est,
eo quod non ipse percusserit; dicitur ci, nihilum in- intellcxerit; omnis enim elocutio menlis [est] inler- '
teresse ut auctor quis fuissel caedis, an ipse percus- pres; qiia quod raens intelligil, elocutio interpreta-
serit, quia ex utroque in eumdcroexituroscelus vcnerit. tur per catafasin vel apofasin. —
C. Si evangelicoesimilitudines pertinenl, an non, C. Hoecduo nomina, quae induxisti, Laliuo ore .
ad istas species, ubi dixisti a similitiidine vel a con - profcr. — A Catafasis [y.uT«v«.7ii\ est affirmalio; ut,
073 DIDASCALICA.— DE DIALECTICA. 974
Umne currit. Apofasis [«Ko?a.<rt;]est negatio; ut, A ideo hircocervus videtur dici, quia quamdam simi»
homo non currii. litudinem habet cervi, quamdam hirci ? —A. Foitd
C. QuotspeciessuntPerihermeniarum?—A.In se- fie-ripotest, ut ideo dicatur. Sed si hircocervum no-
plem species proediciusphilosophus [AL, ipse Arislo- mino , quod animal tunc intelligis me significare ;
teles] eas dividit, id est, nomen, verbum, oralionein, vel hircum vel cervum [ifss., hircorum vel cervo-
cnunliationein, afflrmationem, negationem, conlra- ruin]?— C. Nechircum, nec cervura ; sed illud ani»
diclionera. — C. Num me iterum per grammaticam mal, quod eo solet nominc significari. — A. Et ideo
ducere disponis? — A. DisponO,sed excelsiore gradu. nihil illud nomen separatum signiflcat, quod ad pri-
Et si interrogas, videbis, quantuin distat dialectica mam naturam pertineat, quam prirno significare in-
[AL, dialecticae]subtilitas a graramatica simplicilate. cipiebat.
Definitio nominis Deftnitio verbi.
C. Noraen quid est?—A. Vox significaliva secun- C. Verbum quid est ? — A. Vox significativa se-
dum placitum, sine tempore, diflinitum aliquid signi- cundum placitum, cum lempore diffinitum atiquid
— C. Intelligo enim ex
ficans, in norainativo casu, cura esf et non est, iu significans, et accidens.
diffinilionis interprelatione , quid est vox
obliquis casibus nihil, cujus nulla pars est significa- " prioris
tiva separata. Ut : Socrates. — C. Lucidius hanc phi- signilicativa, et quid secundum placitum. Et forle
sit cum lempore video, quia verbum solet se-
losophicam diffinitionem explana. A. Nomen est vox quid
significativa. Nara omne nomen aliquid significat, cum tempus attrahere. Sed expone, quid sit diffini-
visibile vel invisibile, substantiale vel accidens. — tum aliquid significans et accidens? — A. Nain
C. [Quomodosubstantiale, vefaccidens] ?—A. Omnis omne verbum certam significat actionem et [AL,
enim natura, quaesubsianlia dici potest; ul Iwmo. vel] passionem, ut, video vel videor. Et cuilibet sub-
Et omni igitur naturae, praeter Dei solius, aliquid ac- stantiocilla aclio vel passio solet accidere, ut, puta,
cidil; ut homini in corpore calpr, in anirao disciplina. bomini videre vel videri.
C. Nunquid non Deo accidit bonilas, juslilia, el C. Si omnia [verba] actionem [Jtfs., aetum] vel
caeleraevirtutes? — A. Non accidit ei bonitas et justi- passionem significant, unde aliqua dicuntur neutra-
tia; sed [AL, quia] ipse est bonitas cl juslitia. ita ct lia ? — A. Non ideo, quod unam ex his non habeant
de aliis virtutibus senlicndum est. significationera ; sed quia uniformiler semper pro-
C. Quid est, secundum placitum? — A. Id est, se- feruntur, id est, vel actum solum, Ut manduco,
cundum composilionemsingularumgentium. Namres curro ; vel passionem, ut, vapulo, veneo. Sed ha:c
eaedemomnibusgeniibussunl; noraina vero diversa, f, alias.
et secundum placitum imponentium composita, ut auri Deftnitio oralionis.
eadem natura Cst apud Graxos et Latinos ; dum illi C. Oratio quid cst? — A. Congrua partium ordi-
hoc Kryson nominant, isti aurum, — C. Quomodo natio, perfectam sententiam dembnstrans, cujus
stne tempore? — A. Quia iionicn terapus non altra- partium aliquid separatum significativura est. —
hit, sicut verba facittnt. C. >*,juomodo separatum significalivum ? — A. Plena
C. Quid eit,diffmilumaliquidsigniftcat?—A. Omne oratio t Virgilius Mneadas cecinit. Virgilius igitUr
enira nomen in norainalivo casu cura verbo substan- ct Mneadas el cecinit hOcctria separata aliquid per
liali sum aliquid certura signiflcat, in affirraatia-ne se significant: Virgilius hominem, jEne&das gen-
vel negatione; ut, homo sum, homo es, Iwmo est. tem, cecinit [actuin].
Atbor non sutn, non es, non est. In obliquis vero casi- Deftnitio enunliatidnis.
bus nihil certum significal, nisi additis aliis partibus C; Quid est enuntiatio? — A. Enunlialio estora-
ab ptenam signilicationem, ut, Hominis istius est li- tio veri vel falsi significativa. — C. Quomodo veri
ber isle; ut, Huic homini da hunc librum ; ut» Hunc vel falsi signiflcativa? — A. Principales sunfspecies
hominem legere fac librum istum, ut, Ab hoc homine orationis, secundum dialecticos , quinque ; sed hocc
librum istum didici. D sola, id est, enuntiativa verum aliquid vel falsum
C. Quid est, cujus nulla pars est significaliva sepa- significat; ut, homo est, vel homo non esl; Socrutes
rata?A. Nam Socrates trisyllabum noraen est; sepa- disputat, Socrates non disputat. Horum enim unum
ratis ycro singulis syllabis, nil per se signifrcal, nec veruin esse necesse est, id est, aut Socratem dispu-
So, nec cra, nec tes. tare, aut Socratem non disputare. Et in hac sola
351 C. Num non domus, si dividitur in duas specie philosophi, qui de veritate rerum vel de falsi-
syllabas, id est, do et mus, significal laraen aiiquid? tate disputaverunt, omhes suas posuerunt contro-
et lalia innumera. — A. Significat enim, sed nihil versias.
ad prioris nominis signiflcationera pertinet secundi C. Num et illocaliae species quatuor ad dialecticos
norainis significatio. Nam tnus animal est per se; non pertinent ? — A. NOn pertinent ad dialeclicos,
et do verbum aliquid aclionis signiflcans : sed utro- sed ad grammaticos.
runique significatio nil ad doinura signilicandain C. Tamen illarum nomina cum exemplis dicito.
pertinet. Interrogativa
<J. Qualiter in compositis nominibus, ul cst liirco- A. Est enim qiieedam species oralionis interroga-
cervus, quod graece tragelaphus dicilur num non liva, ut:
073 B. F. ALBINTSEU ALCUINIOPERUMPARS VII.
• Quole, Mceri,pedes?an, qua(Ms.,el quo) via ducit, ,K
(iu urbem?
Imperutiva.
Est qiioqttc quaedam species orationis impera-
liva
i>Vadeagp, aale, vocaZepbvroset labere pennis.
Deprecaftua.
Est etiam quoedam oralionis species deprcca- re; ut, cwlum
liva, ul:
c Juppitereslo pius, precibussi fleclerisuflis.
352 Vocativa.
Est eliam species quaedam oralionis vocativa, ut:
IIuc ades, o Melilioee.
Sed nulla harum specierum aliquid veruin vel fal- (,
sinn significarc potest; scd sola enuntiativa aliquid
veritatis vel falsitatis oslendit.
Virg. Ecl. IX, 1.
»>Virg. Ma. iv, 223.
* Virg. Ibid. n.
OPUSCULUM
PIPPINI REGALTS ET
DISPUTATIO
CUM ALBINO SCHOLASTIGO.
MOMTUMPRJEVIUM.
Cl. Quercelanus Disputationem quoe scquitur edi-
dit juxla cxeraplar impressum Hamburgi anno 1615.
In codice ms. Salisburgensi 900 annorum eadem
Disputatio cxstat media inter epistolas et carmina
Alcuini, absque tamen auctoris nomine; c quo le-
cliones variantes adnotaviraus.
Pippinus. Quid est littera ? — Albinus. Custos hi-
storix.
P. Quid est verbum ? — A. Proditor anirai.
P. Quisgeneral verbum ? — A. Lingua.
P. Quid est lingua ? — A. Flagellum acris.
P. Quid est aer ? — A. Cuslodia viloe.
P. Quidestvita?—A. Beatorum Uclitia, miscro-
rum mcestilia, exspectatio mortis.
P. Quid cst mors ? — A. Incvitabilis evenlus, in-
ccrta peregrinalio, lacrymoe vivcntium, lcslainenii "
iirmaraentuni, latro hominis.
P. Quid est homo? — A. Mancipium mortis,
transicns viator, loci hospes.
P. Cui similis est homo ? — A. Poino.
P. Quomodopositus esl homo? — A. Ut lucerna
iu venlo.
P, Ubi cst positus ? — A. Inlra scx parietes.
P. Quos? — A. Supra , sulitus ; ante , relro ;
dexlra hevaque.
353 P- Quot raodis variabilis est? — .4. Sex.
P. Qtiibus? — A. Esurie et saturitate; requie eil
labore; vigiliis et somno.
976
Deftnilioaflirmnlioms.
C. Affirmatioquid est? — A. Aflirmalio esi enun-
tialio alicujus de aliquo, ut, Socrates est; vel alicu-
jus de aliqua re, ut, Cwlum volubile est.
Item deftnitio contradiciionis el negationis
C. Negatioquid esl ? — A. Negalio est alicujus ab
aliquo, ut, Socrales non esl; vel alicujus de aliqua
volubile non est. — C. Conlradictio
quid est ? — A. Contradictio est affirinationis et nt:
galionis oppositio. ul: Socrates dispulut • Socrules
non disputat.
Arilhmetica
I/ Phvslca
l njslca Ceonielria
Musjca
I > Aitroiioniia.
v,,., •• /( ( 1'rudentia
)
.PlnlosopUia ,uslllia
J ^1""* } Fortituilo
f l Temperantia.
» r«„i„„ \ Dialectica
L°e,ca } RhetorinA.
* In Cod. ms. Viennensi additur : De Dialectica
ejusque virlulibus regis Curoli et Albini disputatio
finit.
QUINTUM.
NOBILISSIMI JUVENIS
C P. Quid est somnus ?— A. Mortis imago.
P. Quid estliberlashominis? — A. Innocenlia.
P. Quid est caput ? — A. Culnicn corporis.
P. Quid est corpus ? — A. Domiciliumanknx.
P. Quid sunt comoe?— A. Vestes capilis.
P. Quid cst barba ? — A. Sexus discretio, honor
octatis.
P. Quid cst cerebrum ?— A. Servator meraori.-e.
P. Quid sunt oculi ? — A. Duces corooris, vasa
l^ninis, animi indiccs.
P. Quid sunt nares? — A. Adductio oilorum.
P. Quid sunt aures?— A. Collatorcs sondruin.
P. Quid est frons ? — A. Imago animi.
P. Quid est os ? — A. Nutritor corporis.
P. Qilid sunt dentes?—A. Mola [Ms., Moht;]
morsorum.
P. Qnid sunt labia ? — A, Valvocoris.
/'. Qukl est gula ? — A. Devoratorcibi,
/'. Quid manus?— A. Operarii corporis.
P. Quid sunt digiti ? — A. Cbordarum plectra.
P. Quid est pulmo ? — A. Scrvator aeris.
P. Quid estcor? — A. Receplaculum vitae.
P. Quidest jecur?—A. Cuslodia caloris.
P. Quid est fel 1 — A. Suscitatio iracundioe.
P. Quid est splenis ? — A. Risus et laetilioecapax.
P. Quid est stomachus ? — A. Ciborura coctor :
[Ms., eoquator].
P. Quid est ventcr ? — A. Custos fragiliilra.
aj7 MDASCALICA. — DISPUTATIO PIPPINI CUM ALBINO. 978
P. Quid suiit ossa ? — A. Fortitudo corporis. A ras ». Luria duos dics et oclo horas, ei bisse unius
P. Quid sunl coxoe? —A. Episiylia columnarum. horoe.
P. Quid sunl crura ? — A. Columnoecorporis. P. Magisier, ttmeo alluiu irc.— A. Quis te duxit
P. Quid sunt pedes ? — A. Mobile fundamentum. in altum ?
P. Quid est sanguis ? — A, Humor venarum, vj- P. Curiositas. — A. Si timcs, descendam [Ms.,
tae aUraenlum. descendamus]. Sequar quocunque ieris.
P. Quid sunt venae? —rA. Fonles carnis, P. Si scirem quid essct navis, praepararem tibi,
P, Quid.est ccelum ? -r-.A. Sphaera volubilis, [cul- ut venires ad uie. — A. Navis ost domus erratica,
mcn immensum]. ubilibet hospilium, viator sine vcstigiis, vicina [Jlfs.,
P. Quid est lux ?— A, Facies omniura reruin. vicinusj arepoe.
P. Quid est dies,'. — A- Incitamentum laboris. P. Quid est arena? —A. Murusterroe.
P. Quid est sol ? -^ A. Splendor orbis, coeli pul- P. Quid est hcrba ? — A. Vcslis terroe.
chritudo, naturae gratia, honor diei, hararum dis- P. Quid sunt olera ?—.4. Araici medicorum,
tributor. laus coquorum.
P. Quid esl luna ? — A. Oculus noctis, roris lar- P. Quid esl, quod amara dnlcia facit ? — A. Fa-
ga, praesaga tempestatum. B mes.
P. Quidsunt slelhe ? — A. Piclura culminis, nau- P. Qttid est, quod hominem non lassum facit ? - •
larum gubernatores, noctis decor. A. Lucrum.
P. Quid esl pluvia ? —A. Conceplio terrae, fru- 354 f- Qnid estvigilanti somnus? —/1. Spes.
guni genitrix. P. Quid est spes ? — A. Refrigerium laboris, [du-
P. Quid est nebula ? — A. Nox in die, labor ocu- bius eventus].
lorum. P. Quid est amicitia? — A. ^Equalitas amicorum
P. Quid est ventus ? — A. Aeris perturbatio, mo- [Ms., animorum].
bililas aquarum, siccitas terroe. P. Quid est fulesf—A. Ignotoe rei et mirandae
P. Quid est terra?— A. Maler crescentium, nu- certitudo.
trix viventium, cellarium vitae, devoratrix omnium. P. Quid est mirum ? — A. Nuper vidi homincm
P. Quid estmare ?—A. Audacioevia[Ms., audacia stantem , mortuum ambulanlem [Ms., molientem
vitaVj,limes terroe, divisor regionum, hospilium tlu- ambulantem], qui nnnqiiani fuit.
viorum, fons imbrium. refugium inpericulis , gratia P. Quomodo potest esse , pande raihi? — A. Ima-
in voluptalibus. go in aqua.
P. Quid sunt flumina? — A. Cursus indeficiens, " P. Cur hoc non intellexi per me, dum loties vidi
refectio solis, irrigatio terrae. [lnuic ipsum hominera] ? — A. Quia bonoeindotis
P. Quid est aqua ? — A. Subsidium vitx, ablutic es juvenis et naluralis ingenii, proponam libi quoe-
sordium. « jam alia mira ; tenla, sr per teipsum possis conjicere
P. Quid estignis?— A, Calorniraius, Tolus na- illa.
scentiura, niaturifas frtigum. P. Faciam [Ms., faciemus]; lamen ita, si secus,
P. Quid est frigus ? — A. Febricitas mcmbro- quamest, dtcam, corrigas me. — A. Faciam, utvis.
rum. Quidam ignolus mecum sine Iingua et voce locutus
p. Quid est gelu ? — A. Pcrsecutio herbarum, est, qui nunquam aute fuit, nec postea erit ; et
perdilio [Ms., persecutor. . . perditor] foliorum, quem non audiebam, nec novi.
vinculum terroe, fons aquarum. P. Sonmium te [forte] fatigavit magister ? — A.
P. Quid est nix ? — A. Aqua sicca. Etiam, fili. Audi et aliud : Vidi mortuos generare
P. Quid est hiems? — A. jEstatis exsul. vivum, et aura vivi consumpti sunt mortui.
P. Quid est ver ? — A. Pictor lerrae. P. De fricatione arborum ignis jiatus est, consu-
P. Quid est a;stas? — A. Revestio terroe, raaturi- n mens [arbores]. — A. Verum est. Audivi mortuos
tio frugum. mutta loquentes.
P. Quid est aulnmnus ? — A. Horreum anni. P. Nunquam bene, nisi suspendantur in aere. —
P. Quid est annus ? — A. Qtiadrlga raundi. 4. Vere. Yidi ignem inexstinctum pausare in aqua.
P. Quis ducit [eam?] —.4, Nox et dies, frigns el P. Silicem [in aqua significare vis, reor]. —A.
calor. Ut reris, sic est. Vidi mortuum sedentem super vi
P. Quis est aurrga ejus?—A. Sol ctluna. vum, et in risu raortuj mortuus est vivus filfs., mori-
P. Quot habctpatatia ? — A. Duodecim. turvivus].
P. Qui sunt proetores palatiorum ? — A. Aries, P. Hoc coci [Ais., coqui] nostri norunt.—A.
Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scor- [norunl]. Scd pone digitum super os, ne pueri hoc
pius , Arcilencns [Ms., Sagittarius], Capricornus, audiant, quid sit. Fui in venatione cum aliis, in qua
Aquarius, Pisces. si quid ccpimus, nihil nobiscum portavimus ; quem
P. Qnot dies habilat LITs.,nauilantj in unoquo7 non potuimus capere, doniuin portavimus nobis-
quepalalio? — A. Solxxx [dieset dccem semis] ho? cum.
a Vid. cpist. Aleuiiii 83, *
979 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VII, 9S0
P. Rusticorum est hoec venatio. — A. est. Vidi A nunquam mortuus]. Tertius semel natus et bis mor-
qucmdam nalum, antequam essct conceptus. tuus ».
P, Yidisti, et forte manducasti.— A. Manducavi. •P. Primus oequivocus terrae [Ms., meae] ; secun-
Quld [Ms., Quis] est, qui non est, et nomcn habet dus Deomeo ; tertius homini pauperi. — A. Dic ta-
el responsum dat sonanti ? men primas litteras [nominura].
P. Biblos in sitva [Jlfs., Bilos in silvis] interroga. P. i. v. [Ms. IIII,] 12 xxx. — A. Vidi feramam
— A. Vidi hospitem currentem cum domo sua; et volantem, rostrum habentem ferreum et
, corpus
itte tacebat, et domus sonabat. et
ligneum caudam pennalam, morlem portantem.
P. Para mihi rete, et pandam tibi. — A. Quis est, P. Socia milltum. — A. Quid est miles?
quem videre non potes [aui.. . potestl, nisi clausis P. Murus imperii, timor hostium, gloriosum ser-
oculis ? vitium- — A. Quid cst quod est et non est ?
P. Qui stcrtit, libi oslendil illum- — A. Vidi ho- P. Nihil. — A. Quomodo potest csse et non est
mincin octo in manu tenentem, et de oclonis [subi- [Jlfs., esse]?
to] rapuit septem, et remanserunt sex. P. Nomine est, et re non est. — A. Quid [Ms.,
P. Pueri in scholis hoc scitint. — A. Quis est, Quis] est tacitus nuncius?
cui, si capiit^ibstuleris, altior surgil ? B P. Quem manu teneo. — A. Quid tenes manu ?
P. Vide [Afs., Yade] ad lectum luum et ibi inve- P. Epistolam meam [Ms., tuam].— A. Lege feli-
nies. — A. Tres fuere ; unus nusquam [Ms., nun- ciler, iili.
quaiu] natus et semel mortuus. [Alter semel natus,
» Confer Symposii jEnigma 94, et Bonav. Vulcanii pag. 291.

OPUSCULUM SEXTUM.

DE CURSU JET SALTU LUN^ AC BISSEXTO.

355 MONITUMPRJEVIUM. De Bissexto pariter paucs olim se rutiuncutis tra-

Cl. Quercetanus inler Alcuini epistolas, sub nume- ctare ccepisse Alcuinus testalur in epist. 100, ubi
ris 25 et 26 duas ch,artas retutit, quas, cum nihil ha- eliara profitetur se ab illo sapientissinio rege t ex-
berent ibrmae epistolaris, inde eximere et in hunc C plorandas > accepisse < chartulas calculationis lu-
locum transferre, atque illis libellis adjungere pla- naris vel bissextilis praiparationis, in quibus inveni, >
cuit, qui similis essent argumenti, nimirura astrono- inquit, < raliones ditigcntissime exquisitas, acutissi-
mici. Dehisce chartis Alcuinus intelligendus videtur, me inventas, nobilissime prolalas : et quod rnea olim
in epistola 85 ad Carolum ila scribens : « Signorum ctev^liodeBissextopaucisinchuavitraliunculis, vestra
vero partitiones per horas; et quomodo convenirent sagacissima indagatio copiose coraplevit. > Paucas
novemhora lunares quinque diebtis solaribus mcrai- hasce ratiunculas in traclatu quem hic ex ms. Vali-
ni me in alia vobis dirigere epistola. » cano et ad linem illius edimus, contineri co minus
Scripsit vero Atcuinus ad eumdem sapientissimum dubitaraus.,quodastyloAlcuini nibil abludat, etcum
regem plura, quibus scienliam astronomicam pro metbodo coraputandi, qtto in aliis usus est, apprime
modulo sui temporis illustrare conatus est, quocphi- conveniat.
rimam partem, prout jam superius (Col. 847) no- Haud displicebunt, rcor, erudito lectori, quoequi-
taviraus, temporum hominuraque lapsu perierunt. dam sodalium nostrorum in ambas commentatiun-
Hanc tamen jacturam evaserunt bini libelli de Saltu culas Alcuini de Saltu lunae et Bissexto observavit,
lunoe et de Bissexto, qui cum charlula Calculatio- et pro ulriusqtic illustratione et correctione adjecit:
nis de inveuienda luna paschali etiamnum supersunt < Attentus lector, inquit, id generalim advertet om-
atque custodiunlur in bibliolheca Vaticana, quos nes Alcuini de Saltu Itinoecalculationes ad hoc tale
inde accepi a viro erudilissirao, quem jam alibi problcma reduci posse, quomodo, nempe dato incre-
laudavi, D. Petro Francisco Eogginio, ejusdem bi- menlo lunari diurno, vel menstruo, vel anuuo, cal-
bliolhecaeditissimoesolertissimo custode. Exstant bi D culo erui possit dies integra, quae saltus dicitur,
libelli ibidem inler mss. Reg. Suec. sub num. 226, elapso sciticet cyclo decennovenali. Vel vicissim. Id
fol. 18, et in cod. ms. Palatino, iiuui. 1449, fol. 11 a aulcm Alcuinus in diversis hypolhesibus resoivit,
tergo. Neque vero ullatenus dubito, libellos eosdem nunc incrementuin menslruum ponendo qualuor mo-
vere ad Alcuinum pertinere, cum quod illi tribuan- mentorum et duodecimoepartis momenti, ac quin-
tur In iltis codicibus perantiquis, tum quod ipse gentesimoesexagesimoequartae parlis momenti, id est
Alcuinus illos tanquam sui laboris parlus indigitare atomi; nunc qtiatuor moraenlorura et quadraginta
videatur iii cpistolis 82 et 100.In priori ita loquitur : oclo atomorum, elc.; modo incrementa supponendo
< Ut ad inquisita chartulae vestrae respondeam.... in temporis^ modo in ecclipticoepartibus data. Hoc
pauca de ratione multiplici sallus subjieere curabo. vero velcalcuti variandi gratia, vel quod magis arridet,
Primura ponara quod irt doetorum didici libris. Se- docendi causa fecisse censendus est. Ut enim eum in
cundo, quod ratione suadente invesligare valui. Ter- scbola palalii aslronomiam docuisse certum est, ita
tio, quod ex mathemalica quondam audita meini- el pro diversa discipulorum capacitate diyersas inire
nisse potui disciplina. > Et paulo inferius : ( Has vias coactus erat.
vero lunaris saltus supputationes atiquas,. [quas] iu < Non minori perspicuitate de Bissexto agit, ac
alterius chartulae [paginis] dislincte notavi, ut prae- pioblema, prout ibidem ab Alcuino proponitur, cap-
dixi, ex leclione paternorum sensuum scripsi; alias tu facillimum est. Duriores vero calculorum spinas
ex rationis conjectura investigavi; alias ex mathe- Daviili suo hac in materic reservavit, ul videre est
maticorura variis supputationibus collegi. i in epist. 85, quo c«in ct alias socpius fuligiuosas'
 MDASCALICA.- DE cljRSlj ET SALTl] LUN*E>ETC- S83
08j
malhematicorum coquinas intravit, ut in ipse scribii A inlrat hora secunda diei, inclioante bisse illius horoe
epist. 82, et colligi potest ex u-actatu
epislolis proamic in Geminos, et reraanent ibi xn [Forfe, x, scilicetnu-
citalis. Quanquam iu priore de Bissexu mero horav diei xi Kalendarum. Adde his
hac re rotundo]
noii tam calculos quam multorum de opinio- et sunt horoe xxxim.
nes pertraclet, quarum muhte , vt legantur, dignis xxiiu horas dcx Kalendarum,
simae sunt. Manuscripta hoec corrupta quidem sunt Junge his de nono Kalendarura xx horas, ut possis
ac scribarum oscitantia erroribus oppleta, at ho< pervenire ad LIVhoras. Et pervenias [Forfe, perve-
ipsum est dcquo Alcuinus «ivus jam conquestuses
in epistola 84, ad Carolum. nics] usque ad octavara plenam ipsius diei, quando
< Caeteriini elsi paucos habeamus sub nomint exit dc Geminis. Elhabent luec triasignacLxm [For-
Alcuini calculos, plurinios lamen jam editos esse, te, CLXII]horas, et alias duas, quaeex uisse trium
tecto nomine, vix non suspicor ». Certe ii tres signorum adgregata: sunt. Et liunt horae trium si-
traclalus, quos Brideferlus Bedoeschotiasles capi-
li 40 de lemporum Ratione annexuit, et scribend. gnorum CLIV[Forfe, ci.xim].
stylo et calculandi metboJoduciAicuinum356 sapiunt. Die nono Kalendarura hora vigesima prima intrat
Simiti fere suspicione quis posset, si ea, quaeir in Cancrum, et habebis ipsius diei im horas. Has
Glossa apud Ven. Bedam stinttom. H.pag. 83, con-
tulerit cum iis quoe Alcuinus ad Carolum epist. 83 junge ad octavas el vn Kalendas, et habebis horas
et ea quaeapud Bcd. lom. cit., pag. 89 (Patrologia LII. His adde ex nocte vi Kalendarum duas horas ex
tomo XC) cum iis quaeAlcuinus tie RatioiVeluuoe,ei B principio noclis, et bisse lertioe horae : ct per hos
mutla alia. >
Demum in alio quoaam codice ms. Vaticano sul ix dies luna percurril mi signa, additis duabushoris
tium. 1449 Albino magistro tribuitur Calculatio, et bisse tertiae horaeex die decimo. Et intra' in Leo-
quonwdo reperiri possit, quo die mensis vel quota fe- nem terlia parte tertiae horae noctis vi Kalendarum
ria xiv luna Paschw occurrat per dccetnet novem an- xxi borara [Forfe,
nos. Scripla est, prout versus in fine addili testan- Aprilium, et habebis ipsius diei
tur, ad quemdam comitem, cujus dignitatis plures horas]. Adde his XXIIIIex v Kalendarum, et fiunt
Alcuinus aniicos habuit, atque saepiusepistolis hono- horae XLV.Adde el his ix horas ex nn Kalendarum
ravit. Exstat quidem eadem Calculatio in Operibus die, et fiunt horoei.nn. Adde et his trien deciraoeho-
Ven. Bedae, tosn. I, pag. 195, edit. Basileensis anni
1563, inscrtum libclto de Argumenlis lunie; et ile- roe«i intrat iu Virginem inehoanle bisse horoe x no-
rum tora. II, pag. 345 (Patrologiw tomo XC), assuta clis; et remanent xmi lione de uii Kal. Junge has ad
cpistolaead Wicrhedam presbyterum de ^Equinoctio III Kal. quoesimulductaefiunixxxviii. Addebis xvi ex
juxta Anatholium. Verum hanc Appendicem illius
epislolx spuriam esse, atque a mclioribuscodd.mss. pridie Kalendarum, idcst, imhora [Forte, horamdiei
abessc agnoscunt ac testantur critici acutissimi Ma- plenam vel im horas dieiplenas];lieiplena.Et habent
biltonius, Franc. Cbiilletius, Pagius, D, Ceillier et haeesex sigua dies xm, et horas xvi deciraac quartae
alii. Libellum vero de Argumentis luna?ad Ven.Be- diei: horas vero omnes cccxxvui.
dam perlinere merito dubitatur, cum in catalogo
quem de suis operibus vir sanctus circa finera vitoe Ingredilur vero Luna Libroe signum quinta hora
confecit, non rccenseatur. Igitur ex fide cod, ms. die decima quarta, quod est pridie Kal. April. ex
hanc calculationera Alcuinonoslro potius qir.mVen.
Bedoeattribuimus, ut pote scriptain anno 777, ulin qua die renianent horoevm. Has oclo junge ad horas
contextu legitur, quando nimirura Ven. Beda diu*vi- diei Kalcndarum Aprilium, et erunt xxxn. His adde
vere desiit. horas XXIIex mi Nonas, et fiunt horoeLIIII. His adde
Et ita demum finem capiunt beati Flacci Alcuini et bisse horoe vigesimaelertioeejusdemdiei,
quoegre-
opuscuta genuina, quoe reperirc potuimus, omnia, ditur de Libra intrans in
quoeparlim a viro cl. Andrea Qucrcetano priraum Scorpionem, inchoanle
collecta ; et partim post illum ab aliis viris doctis trien ejusdem xxim [Forte, xxm] horae. Et remanet
detecta et vulgata, parlim vero a nobis ex celeber- ibi una hora ex die mi Nonarum. Adde hanc horam
rimis Italiae,G.alliae,Germaniae et Angliaebibliothe-
cis comparata fuerunt. ad III el pridie Nonas, et 357 erunt horoe XLIX.Te-
ne ex Nonarum die ejusdem noclis v horas et habe-
RATIO DE LUNA XV. bis LIIIIhoras in Scorpione et trien vi horoe noctis.
b Luna, verbi gratia, xv Kal. April. bora noclis Deinde in Sagittarium ingreditur inchoante bisse
priraa inlrat in Arietem; xmi Kal. manet in Ariete, et ejusdem vi horoe noctis; elremanentex NonisApril.
vi horisxiiiKalendarum.et bisse, Iioc est, duabus ~ xvin horoe. Has junge ad vin Id. et enmt horoe XLII.
partibus; sexta hora noctis ejusdem xm egreditur Junge liis ex vn Idus xn horas, el habebis LIHIhoras,
de Ariete, et sunt horoeLHII et bisse unius horoe, quibus Luna versatur in Sagittarium [Forfe, in Sa-
quodmansit.in Ariete. Quo numero horarum sem- giltario].
per utere per singula signa. Deinde intrat lertia par- Ingreditur vero prima hora diei incipiente Capri-
te horae septimoenoctis in Taurum, hoc est, xin Kal. cornum, et remanent ibi ipsius diei, vn Idus, horoe
April. Compula inde LIIIIhorasTauro cumbissc suo; xn. Has junge ad vi Idus; et habebis horas xxxvi.
reraanent ejusdem noctis, qua intravit in Taiirum, His adde horas ex v Idus xviu , quod est ejusdcin
trien et v horoe, et xn horoe sequentis dici. Junge dici hora vi. Adde et l)isse horae sepliraoe, quo com-
his XXIIIIhoras xu Kal. April. quod sunt xu, et adde pleto exiet de Capricorno ingrediens iu Aquarium
his ex xi Kalendarum horas xn noclis, et priinara inchoante trien horae vn, et remanent v horoc ejus-
horam diei sequentis, et trien aliud secundoe horoe dem diei. Has adde ad un el HI Idus; et habcbis horas
diei, ut habeat Taurus bisse suum plcnum ex trien, Liii. Adde his unam horara cx pridie Idus, ct trien
quo intravit luna, et ex eo, quo exivit de Tauro. Et sccundae horae noctis, quo exiet de Aquario, ingre-
a Idfjue inter Opera Ven. Bedoc* •>Episl. 25 editionis Quercelanoe.
983 B. F. ALBINTSEU ALCUINI OPERUMPARS VIL 084
diturque n Pisces inchoante bissc horae secundaeA i quodque signtim n diebus, vt horis, ac bissc uiiius
noctis pridie Id. ApriL, et remanent de pridie ld. horae. Unumquodque vero signum habet xxx partes.
April. horoc xxn. Has addc ad Idus, et erunt horoe Si ergo vis scire, quantum spatium hina roorelur in
XLVI. His adde oclo horas ex xvin Kal. Maii, et una qualibet de xxx partibus, surae horas duorum
hahebis horas LIIII. His vcro computatis invenics dierum, quae sunt XLVIH.Adde his vi horas cwa
a xv Kal. April., unde crepidinem construximus hu- bisse, fiunl LIIHhorae, quibus hina moratur in uno-
jus calculationis xxvn dies usque in xvm Kal. Maii; quoque signo. Has LIIIIhoras distrrbue unicuique
in cujus dici noctem vui horac decurrunt. In quibus parti per oequas portiones, dans videlicet slngulis
xxvii diebus et VIIIhoris Luna xn signa pervolat; partibus singulas horas; et remanebunt libi xxun
habenturhorae xxvu dierum, quod svmthoroe DCI.VI, horoc. Has multiplica per pimclos 358 ea fegc,
superadditis vm horis. qua hora habeat quinque punclos, ct ttunt puncti
Si vero vis ad XIIIsignumhinaris cursuspervenire, cxx. Hos parlire per xxx, qualuor invenies ; da uni-
computa a ix hora noctis xvm Kal., in qnani horam Cuiqne parti punclos mr, et remanebit bisse. Hoc
XIIsigna pervenerunt. Computa inde LIIII imras et partire perxL oslenla, quiaplena hora L [Forfe, LX]
liisse; quarum hahes xvi ex xvm Kal. Adde horss habet ostenta, el bisse duaepartes sunt unius hone;
"
sequentis diei, id est, xvn Kal. et fiunt horae XL,et ideo, ut dixi, XLostenta efTiciuntbisse uiiius horoe.
habebis dies ccxv Kal. xxix [Forte, et habebis xvn Da singula ostenta singulis parlibus, ct rcmanent x
Kal. dies xxix]. Adde bis xn horas trigesimoe no- ostenta. Ha3cmirltiplieaper tria, et fiunt xxx et vi-
clis, quoc pervcnit in xvi Kal. ct habebis horas xm debis, quod luna hi spatio rinius horoe et nn pun-
signi plenas. In qua hora xn noctis plena pervenit clorum et unius ostcnti, et teftioe partis uiiiiis osten-
ad coitum solis , in quo duas horas , ut xsliniatur, ti tanliim cursus p^ragit, quantum sol in xxirri horts
versatur. Et videbis quod attera incensio semper et xxx et uiio [Forfe, xx et uno] ostentis.
erit post xii hor. Nam priraa hu}us supputationis re- *>DE SALTU LUNJE.
gula a vespertina hora in Arlete incipiebat, ct rnodo PROBLEMAPRIMUM.
in matutinam horam diei pervenit seeunda vice, De saltu lun* pauca dicainus. De hoc saltu lunoe
Ariete peracto et Tauro incipiente.
priinum est, ubi in Scriptura dc sal-
Novem horas, ait Plinius, in Iuna pro quinque tu lunoeinterrogandum commemoratur? Aut quare saltus dicitur;
diebus compulalis, iU est, tnntum itineris peragit et in
Ioco, et in quo die datarum in anno debet
luna in ix horis , quantum sol in quinque diebus. fieri ?quo Et per quotannos sattus Rinaeproeparatur? E.t
Signum habet unumquodque xxx partes : in unoquo- C, quomodo crescit, et
quantus iri unoqnoque anno,
que signo hina versatur LIIII horis cum bisse suo. et in
Partire LIIH horas in ix, el invenies sex novies. unoquoque mense, diligentius investigandum
esl, et exemplis probandum
Itenisol raoralur in unoquoque signo xxx dies et x De saltu lunee Dionysius commeraoral dicens« :
semis horoc: Parlire xxx per v, et invenies sex quin- t fjltimus annus decennovenalis
cycli epactas [Ms.,
quies in xxx; el sexlam partem signi cujtislibet sol
oepactas ita semper], id est, adjectionos lunares xvm
peragit in v diebus , duni luna sextam pariem signi tuncretinet
[Ms., retinens], primo anno non xi
in IX horis peragit: novem vero diebus cxx partes dies, ut in coeterisannis
solct, sed xn dies accommo-
poragll; itera ix diebus cxx, el ilera ix diebus cxx, dal. Et quia xxx dicrum frne volvimtur, iuilla cpa-
quod suut xxvn dies, per xxitn horas, et partes cta in principio ipsius cycli ponitur [A/„ niitfoeepa-
cccxx, ct;c... poniintur]. > Illum ergo diem xn, qucin Dio-
Videndum esl, quoir.odo conveniant vm horoc,
nysius adjicit super epactam XL, diem saltus sine
quoe supersunt in kma, v diebus qui supersunt in dubio demonstrat; etpropterea dicuntur in illo anno
sole, ut pervenire possit ad totius anni dies; non nullee epacta», quia non sunt congruoe,sed
enim sol his v diebus absque zodiaoo circulo currit. sunt. Per x enim et vin superfiuoe
annos^ xi cpactoesemper
An aliquid addendum sit in cooloC.CCLX parlibus; vel •" additoevidcntur; in illo autem anno, in quo se sal-
v dies dividendi sinl per singulas partes; habent tus
interserit, non xi sed xn epactaerepcrinntur,
enim v dios (:xx horas. An danda sil unicuique par- verbi
gratia, de xvni in fine cycli dccennovcnalis
ti lerlia pars horoe, id est, trien iinuin; nec enina non in xxvmi ascendunt
epactoe,sed i;r xxx.
vin horoelunaris cursus vacuoesunt, dum corapu-
Qui sunt ergo , qui primum istum diem saltus in-
tala est in xxvn dicbus , si unicuique diei additur venerunt et addiderunt?
iEgyplii sine dubio. Inde
tertia pars xnn [Forfe, xxim] partis, ul possit lcgi-
Dionysius dicit: A primo anno, qtii non habet cpa-
limus numerus parlium impleri, boc cst, ad ccci.x ctas lunares, hoc est,
congruas pro eo, quod cum
partes perveuire; sicut in vestra acutissima etbene sint numeri decimi [Leg., cum sintnoni decimi] in-
exquisita suppulalione invenimus agendum esse. ferioris anni x et vni epactoc, addito eliam ab ^gy-
>. DE CURSU LUNJE. pliis uno die , fiunt xxx iJ cst, luna mensis unius
Ltina quippe velocitate sui cursus pervolal unura- integra. llluin ergo unumdiem, quera dicit Diony-
a Videtur essenartem scripti prioris. Edil. Quer- c Dionysius
Exiguus. epist. ad Bonifacium et Bo-
cct. epist. 26. Viefeepist. 100. num, lom. LXVIIPatrologia", col.25.
!>Ex ms. reg. Succ iwm. 226, fol. 18.
985 DIDASCALICA.— DE CURSU ET SALTU LUN.E, ETC. 886
sius ab jEgyptiis additum , dicm saltus sine dubio A eo quod superfluae sunl; tunc enim xn cpactae ad-
dcmonstrat. Hic ergo saltus lunoe, incrementum vel ditee inveniunlur de xvm in xxxn [Leg. xxx. Nam
augmentum dicitur lunarc, eo quod crescit per xvm annocycli ultimo epactoesunt xvmet anno sequenti
annos unus dies in luna. De qno etiam augmcnlo primo, siint xxx, sive potius nullae]; addito ctiam ab
lunari, hoc est, de die saltus Victorius « ostendit di- jEgyptiis uno die ad suas xi epactas.
ccns : < Post xvim annos /Egyptiorum more conti- Quomodo ergo in luna hic dies saltus demonstra -
niiato ordine hoc augmentum lunare accrescit. t Uir: et quomodo crescit in unaquaque lunalione ?
Intcrrogandum est igitur, in quo loco hic sallus Per IIIImomenla crcscit in unoquoque mense, catitius
juxta lalinos ponitur? Sine dubio in xv Decembris et diligentius aniinadvertendum est. Sic demonstra-
\Leg., xv Kal. Dccembris]. tur: Cum enim dicilur luna xxix[.Vs., xvnn] dies et
Deinde scire nos convenit, quomodo hic salttts se- semis, id est, xn boras in se habere, paulo minus
cundum Latinos in epactis, quoe currunt in xi Kal. junior in natttra babctur, quain putatur; et ideo ci-
Aprilis, ostenditur, et eo anno [Forte, et quo anno] tiorprocvenil lunceinceusio, anlequam xxvim dies et
cycli invenilur? ln xvi anno videlicet saltus secun- seinis, id est, XIIhoroe plene finiantur. Certis enira
dum Latinos invenitur : verbi gratia, in illo anno momentis velocior cst lttnoeexstinctio et incensio se-
secundum Groecosxv sunt epactacin xi Kal. Aprilis. B oundum naturam, quam dicitur aut putatur secun-
Et si contingat, ut die Dorainica fiat illa epacta lu- dum artem. Nam im momentis el duodecima parie
naris xv in xt Kal. April. secundum rationem Groe- momenti , et quingentesima qninquagesinia decima
corum, et secundum tradilionem Nicoeniconcilii sa- quarta parte momenti, boc est atorao, hoc augraen-
cratissiinum Pascha tunc celebratur : secundum La- tum ltinare in fine iiniuscujusque'mensis lunaris ao-
tinos aulem non celcbranl Pascha in xv luna, seJ crescit, anlcquam finialur duodecima hora diraidii
xvi. Et sic currunt epacta: apud illos iri illo auno de dici, qui super xxvim dies est. Sic per xvmi annos, id
quarta luna in xvi, sicut in Victorio invenitur h, est, per xn communes et vn embolisnios, qui habent
sallus causa , quia non volucrunt Latini Pascha cc- menscslunares ccxxxv, ille unus diesxxnn horarum,
lebrare in illa epachi Lunoe, in qua Christus passus qui dicilur saltus, paulatim adcrescere solet, usque
cst, hoc est luna [SuppL, xv]. dum prima luna fiat completa in illa hora, qua pu-
359 Quomodo ergo secundum GraecossalUis de- tatur luna exslingui, aut incendi. Aut xv luna in-
monstratur, [et] in quo die datarum invenitur? Hoc venilur in illa die secundum naturam, quando dici-
est, xvKal. M.iii. Secunduin Dionysium sic demon- tur xmi luna sccuniliim artera et secundum ralio-
slralur. Nam quando dixit Dionysius c : < Anno nem epaclarum, sicut diximus in xv Kal. Maii, in
"
priraodecennovcnali lunari xvn, a xv Kal. Maiiusque quo die et decima quarta luna dicitur et decinia
ad Nonas Aprilis, quia communis annus est, fiunt quinta.
dies -.ccLiin. > In illo loco ct in illo die diem salius Si ergo nosse vis, quantum de hoc augmento lu-
posuit, hoc cst, a xv Kal. Maiid. Nara seniper Dio- nari crcscit in unoquoqiie anno per xvim annos ; et
nysius a xv luna anni lunaris, sive communis sive quanlum in unoquoquc mense lunari per ccxxxv
eiubolismus [sit],usque ad xim lunam pascbalem se- menses, diligentius animadverle, quod iu omni anno
quentis anni sic nuraerat. Iste ergo Dionysius xv communi crescit una hora et vin momentis; x enim
Kalendas Maii, secundiim tradilionem angeli, qui menses unam horam faciunt, si enim x quater vel
Pachoinio monacho e divina revelatione monstravit, quatuor decies multiplicaveris, XLmomenta sunt,
in terinino Paschali xun lunam in finc lotiuscycli xv hoc est, una hora : et duomenscs VIIImomcuta effi-
Kal. Maiiposuit; sed tamen secundum rationem na- ciunl; bis enim quatuor vni momenta sunt. Sic in
luroe xv [Leg., xmi, nam sccundum epactas luna est anno communi, qui habet xn menses lunares, una
XIIII,sed per saltum Dionysianum luna fitxv]Iuna hora ad proeparationem saltus et VIII momenla cre-
inveiiiiiir. Pro hoc Dionysius secundum ralionem scunl. Sic per x et novem annos, quasi fuissent oni-
saltus a xv Kal. Maii, hoc est, a xv lunaprimum an- r. nes communes (vn embolismis separatim diniissis,
num cycli decennovcnalis incipit, etsecundum tra- de quibus postea dicemus) crescuntper xvim annos,
ditioncm angeli in xv Kal. Maii posuit terminum, ct xviiu horoe, hocest,horauniuscujusque anni : Item
finemtotius cycli in xv Kal. Maii xim luna. Itein se- viiinioineiitauniuscujusqueanni; sicperxvnn annos
cunduraGroecosin epactis diessaltus in xiKal. April. CLIImomenta efficiuntur, hoc est, IHhoroeet xxxn mo-
demonstratur, quia tunc illo anno in principio cycli menta: simujautcm liunt xxn oraeet xxxn momenta.
nulltc epactae dicuntur, quia non sunl congrux, oro Colligamus ergo moraenta de vu erabolismis, quos
tt Viclorius in Praefat. Paschalis festi apud Pelav. decimo sexto cycli decennovenalis, in quo saltum
tora. H, pag. 504. ponere ait Lalinos: de quo tacet Victorius ; nisi
b Victorius loc. cit. de more Latinorurn haec re- hoecexceptio a regula generali in edilis sit omissa.
censet: < Si autem dic sabbati pleniluniuni esse con- c In epist. II, toin. LXVIIPatrologiae.
tigerit, et consequenti dominico luna xv reperiri, d Petavius tamentom.I, pag. 310, asserit, saltuiu
eadera bebdomada transmissa in alterum diem Do- lunoea Dionysio 30 Julii stalulum, et sic ad Kalen-
niinicum, id est, luna xxn transferri debere [Latini] darium Romanum esse translatuin.
dixerunt. > Ha;ccum narratione Alcuini non concor- c Epist. bcati Cyrilli apud Petavii.tiii,tora. II, p.ig.
dant. Advcrte tamen Alcuinuiu bic loqui de anno 503.
987 B. F. ALBINISEU ALCULNIOPERUMPARS VII. 088
separalira diraisimus, hoc est, im momenta unius- Ai ras, fiunt xxmi horae, hoc est, unus dies lunaris,
ciijusqtie mensis embolisini. Sic ex vn mensibus, qui dicilur saltus, siveincrenientum, velaugnienluin.
hoc cst, ex septeni embolismis xxvin [Ms., xxmil Si ergo seire volueris, quanlum de hoc lunari au-
moraenla colligiiutur; vn enira quater, vel quatuor gmento crescit in unoquoque niense? Hoccst,nu
septies dticti xxvm momenta sunl. Mitte simul et momenta et duodecimapars momenti, et qutdrage-
jxxii momenta, quaeantea habuisli, fiunt simul LX sima seplima pars duodecimxpartis momenli, lioc
moincnta, boc est, una hora et dimidia. Mitte simul est atomus crescit in unoquoque inense.
360 el praedictum numerum horarum, quas antea Interrogandum est igitur, cum diiitur luna accendi
habuisti, hoc esl, xxn, hunt xxm horoeet dimidia, per XXVIIIIdieset dimidium diei, hocestin xn hora,
hoc est, xx monienla. Si ergo per xvim annos, col- sed non tota duodecimeefinita (proeceditenim incen-
leclis IIII momenlis uniuscujusque mensis, ccxxxv sio anle im raoinenta de fine horae duodecimoequac
quater mulliplicaveris, vel quatuor ducenties tricies causa saltum eflicit). IHa ergo incensio diei quo-
quinquiesducli fuerint,DCCccxL efliciunlurmomenta. raodo intelligi polest, ulrum in die, an in nocleluna
Si enim cc quater duxeris, nccc fiunt; item xxx accenditur ? vel qua [hora], vel quo puncto, iramo
quater ducti cxx sunt, siinul autein nccccxxsunt; r>etiam raomento luna accendi dicilur? et utrum sub-
item v quater, xx fiunt, siraul autcm DCCCCXL mo- '° incensio, vel media incensio, vet supcrincensio sit» ?
menta. Hos ergo si parliri volueris per quadragenos, Sacundtim oeslimationem Hebroeoruni tuna dicitur
hoc est, per horas integras, quia XLmomenta unam acccnili postmediam diem, hocest, post vi horaset
horam faciunt, sic partiri debes. De DCCCC tolle no- diinidiamhoram septimoe. Proinde Ilebreeia media
vies xx, remanent vnu ociogeni, hoc est, xvm qua- die iniltum diei sumunt, quia secundum lunam nu-
drageni, qui habent boras xviu. Itera vnn vigeni, in merant, et in media die lunae oetas coramutatur.
[quibus] bis LXXX[MS., in bis LXXXHI , mendose] Inde AnatholiusAlexandrinusdicit: <Oiunisdies in
C.LX sunt, boc est, quatuor quadragcni [Ms., XLIII, lunaecomputalione[Ms.,in luna computationem]non
rursus mendose]qui habenl im horas; mitle simul eodem numero, quo mane initiatur, ad vesperum
et xvin boras xxn fiunt; remancnt xx [Ms., rema- finilur, quia dies, qui mane initiatur usque ad vi
nent cxx] [moraciila]. Mitte illa simul et XL nio- horam et dimidiam, xni [Forf. tuppl., et] adnume-
mcnta, qux anlc habuisli super DCCCC, fiuntLXmo- ratur, eadem ad vesperum xim invenilur. > In hoc
menta. Dimilte XL,hoc est, uiiam horam ; mittcsu- exensploostcndit Analholius, quod lunoeoelas com-
per xxn, fiunt xxm [horac,] et xx momenta rema- rautatur omni die post sextam horam diei in diraidia
nent, boc est, diraidia hora. Sic ergo per xvim an- ri . horoe septimee; et sic putatur eliam in illa hora lu-
nos, sicut antea diximus, crescuntxxm horoe et di- nam accendi. Sed tamen hoecratio sccundum verita-
raidia : remanet dimidia hora, hoc est, xx momenta, tem naturaequomodoprobari potest, investigandum
quaeefTicituret complcturex xn parte inomenti cn- est. 361 Si eniinluna xxx semper fuissct, aut ctiam
jusquc mensis, qui sunt ccxxxv. Et ita in xn mensi- xxviiu, fieri potuisset, ut in una hora, et in eodein
bus, hoc est, in uno anno communi unum raoraon- puncto et momcnlo, codein diei tempore, quo pri-
tum colligitur, ct in xvim annis, quasi tot fuissent mum facta est Luna, semper accenderetur finita tri-
coramunes, seorsum vn embolismos deserenles, sic gesima, vftl etiam vigesiraa nona. Sed cum xxviui
colliguiilur xvnii momenta, remanet unum momen- dies et semis diei, hoc est, xn horas luna in se ha-
tum, quod colligiturexvn embolismisetatomouaius- bere monstratur, illa diei medietas incensionem lu-
cujusquc mensis. Ex mensibus enim einbolisinis vi, nae mulalilem facit : et ideo, si media die Iunoe
dimidium momentura colligilur, hoc est cci.xxxn accensio dicatur, computa xxvim dies a media die
[Supp/. atoini]. ltem ex septimo mense cmbolismo incensionis lunae, usque ad mediain diem vigesimae
colligilur duodecima pars momenti, id cst, XLVII nonoediei. Adde xn horas a media die usque ad rae-
atomi. Si enim dividas inomenlum in xn partes, diam noctem, tunc in raedia nocle illa luna accendi-
XLVIIduodecies ducti, qui faciunt atoraos DLXUH. D tur. Non ergo unis eisdemque articulis temporum
Tene tibi ergo XLVIIatoraos, quos diximus, ex se- vcl coelicliraalibuslunaeaccensio celebratur, et ila
plimo embolismo, id esl, ex xn parle momenti; et naturaliter in unaquaque hora et in unoquoque mo-
collige atomum uniuscujusque mensis per ccxxxv; niento, et in omni parte cceti, super terrara et sub
tot alomos colligis, id est, ccxxxv. Mitte simtil et tcrra, aniiua revolulione immoeliam raenstruo cir-
XLVII,fitint CCLXXXII, hoc est, diniidiuni momenluni. culo luna accendilur.
Colligc cl aliud dimidium moraeiilum,quod habuisli Interrogandum est igitur, quot nomina habet hic
ex vi mensibus embolismis, id est, CCLXXXII, simul saltus ? Hoc est, quinque. Dicitur incrementum lu-
1'uintDLXIIIIalomi, qui faciunt unum momenlum. nare; dicitur etiani augmentum lunare; dicitur mu-
Miltc ergo istud unum momentura ad illa xvim rao- tatio lunaris ; dicitur etiam una luna crescens pcr
inenla, quoe antea habuisti ex xn parte momentii oranes annos; dicitur etiara saltus. Et hic saltus, sic-
uniuscujusque mensis; sicfaciunt xx momenta,hoc: ut dixiraus, in quatuor locis poaitur. Juxla Yicto-
est, dimidiamhorara. Milte islam dimidiaraliorami rium et Latinos in xv Kal. Decerabris ponitur. Sc-
ad alteram dimidiara, quam habuisti super xxin ho- cundum Groecosin xi Kal. Aprilis luna , quoe tunc
a De subinccnsione, etc.videri potcslBrideferlus Bedocscholiastes Opcr. tom. H, pag. 108.
989 DIDASCALICA.- DE CURSU ET SALTU LUNJE, ETC. 9G0
debuit fieri vigesima nona, fit trigesiraa propter sal- A XXIIIIhorse, hoc est, unus dies naturalis, quidicilur
tum. Juxta jEgyptios in vi Kal. Oclobris. Secundum sallus.
Dionysium in xv Kal. Maii. In illa enim die decima 362 b ITEM DE SALTU LUN/E.
quarta luna diciturel decima quinta propter saltum. PROBLEMATERTIUM.
Hucusqiie de saltu lunoe. Si vis scire de saltu lunoe, quantuin in unoquoque
» ARGUMENTUM DE SALTU LUNJE. dic et in unoquoque menst lunari, vcl in uno anno
communi, seu el circulo decennovenali, qui conlinet
PROBLEMASECUNDUM. xviin annos, accrcscit; diligentius aniniadverten-
Si scire volueris, quomoilo dies lunaris, qui di- dum est, quod in una die accrescunt LX-XVI [MS.,
citur saltus, proeparatur [Ms., Sallus proeparalus, LXXVII] atomi : verbi gratia, si nosse volucris, quo-
faciti errore] et crescit per xvir.i annos, et quanliim niodo colligunlur LXXVI atomi, sume im momenta et
de hoc augmento lunari [Ms., lunari, omiff.] in uua- xr.viii atomos, quia lantuin crescit in unoquoque
quaque lunatione, hoc est, in unoquoque mense Iu- incnse lunari, quasi in cyclo decennovenali c.cxxxv
nari per ccxxxv [menses] (lot cnim menses sunt lu- [Leg., quales menses in cyclo .... sunt ccxxxv]. Et
nares in cyclo decennovenali)muttiplica c.cxxxvqua- sic illa nii momenla , et XLVIII[atomi] colliguntur,
ter; sive mi ducenlies tricies quinquies (quia im qui simul TT.cccim atomi [sunt]. Hos divide per xxx
mouienta in unoquoque mense crescunt; propterea partrs, ut scire possis , quantum crescit inunadie;
oiuiies rnenses ccxxxv multiplicanturquater) qui fa- sinedubio invenies inunaquaqueparte LXXVI atomos,
ciunl DCCCCXL momenta. Hunc autem tolum nuine- el supersunt xxim, quoe non colligunlur in illa par-
rum per XLsi parlitus fueris, liunt xxm quadragcni ticula, quae in quinto c. Si enim collegeris
et xx moraenta, hoc est xxm horoe ct dimidia. llla XXIIIIquinque dies [Forfe, quinquies], invenies cxx
autem altera dimidia hora, quoedeesse videUsv,si atomos. Iterum divide [iif xxx partes, et reperies
seire volueris, quomodo colligiliir et quomodo crc- in unaquaque parte im atoraos, ut pleniter dicere
scit, sine dubio ita inlelligitur : non soliini euira im possis, quanlum crevit qninto die. Verbi gratia poni
momenta in unoquoque mense de hoc augniento lu- debel saltus lunoein xi Kal. Aprilis, secundura Grae-
nari crescunl, vcrum etiam duodecimapars moraenti; cos d unus dies xxim horarum, plus quam
insuper et alomus, id est, qningentesima sexagesima rcperis [aliis] annis : ct ita x Kalendas Aprilis, hoc
quarta pars moraenti crcscit in omni mense lunari: est, in cxordio embolismi saltus conatus [Forfe,
ct sic in xit mensibus unum momentum colligitur. saltus causa] crcscunt LXXVIatomi et [Forf.
Intcrim illos alomos dimitlentes, de qtiibus postea *, suppl., et quatuor particulae]. In secundo die CLII.In
dicemus; et ilem per xvim annos, quasi fuissent tertio ccxxvm. In quarto cccim, et ita in quinto
omnes communes, vn embolismos inlerim deseren- C*CLXXXIIII aiomi. Illi im atomi sunt de illa parlicula
tes, crescunt xvim momenta. Unum autem momen- remancntium supradictorum-, et in x dies [diebus]
tum , qtiod deessc ccrnitur, colligitur cx vu raewsi- coltiguntur DCCLXIII [Forf., DCCLXVIH] ; et xx diebus
bus embolismis [et atoruo] uniuscujusque mensis. T DXXXVI, qui faciunt n momenla, et ccccvm atomos,
Ex vi enim mcnsibus embolismis dimidium momen- qui faciunt uiium raomentum etccxm atoraos [Leg.,
tum colligitui*,in quo sunt atorai CCLXXXU ; et aliud qui faciunt dirnidiuin raomenlum et cxxvr atonios] :
dimidiura momenti colligitur ex septimo mense embo- in xxx auiem diebus colliguntur atomi JI.CCCIUI, qui
lisrao [ilfs., embolisini], hocest, xn pars momenti, faciunt nii momenta et XLVIIIatomos interim sup-
in qua parte sunl atomi XLVII.Colligeergo et atomos porlantes : et ita in quinqiie mcnsibus colliguntur
uniuscujusque mensis, qui sunt ccxxxv. Milte simul xx raomcnla, hoc est, diraidia hora ; et in x mensi-
cum XLVH,fiunt CCLXXXH, hoc est, aliud dimidium bus colligitur una hora ; et ita in centum mensibus
momcntum. Milte simul cc ctcc, qualuor centeni colliguntur x horae, et in cc mensibus xx horae, seu
sunt. ItemLXxxet LXXX , CLXsunt; et n et n, nii et in xxxv mensibus colliguntur III horoeet diuii.Iia;
stuit, et ita simul DLXIHIatomi sunt, hoc est, unum y in simtil aulcm fiunthoroe xxmet dimidia. Ilta dimi-
raomentuin", quod additum super xvun, xx mo- dia bora, quocdeesse videtur, si nosse vis, quomodo
menta efficit, hoc est, alleram dimidiara horam. colligitur perxvim annos, computaxLviiiperccxxxv
Mitte illam super xxut horas et diraidiagi , fiunl mcnses (tot menses sunt in cyclo decennovenali). Si

a Hoc scriptum absquc nomine auctoris edidil
Brideferlus Bed;e scholiaslcs tom. II Oper., pag.
145, atque iude ras. Vaticanum correximus. Concor-
dat cum iis, quaesuperius habentur col. 987, 988.
•>In hoc tractatu Alcuinus problema solvit, quo,
dato incrcraento lunari menstruo, incrementa quoe-
runtur singulis quinis diebus competentia; his au-
lem inventis paulatim aseemJit ad incrementum to-
tius diei, qui dicitur saltus, capiendo nempe inulti-
plica. Ms. admodum vitiatum pro posse correxi-
inus.
c Leg. colliguntur in illa parle. Parliculae , quoc
reraancut poni debcnt in quinlo die. Nimirum Al-
cuinus ad vitandam fraclionem *•, quic sinjulis clie-
bus obveniret, quoequesingulis quinque diebus ^
hoc est, 4 atomos etliceret, via faciliore has 4 ato-
mos elapsis singulis quinque diebus addit.
d Forle leg., poni debet saltuslunw xi Kal. Aprit.
secundum Grwcos [quo die epactisadditur] unus dies,
clc. Alcuinum hic loqui dc epaclis inde conjicitur,
quod dicat : Cnus dies plus, quam aliis annis. lloc
enira de solis epactis dici potcst atque intelligi, cura
saltus potius unura diem anno delrahal; epactis au-
tem ob saltum non undecim sed duodecim dies ac-
commodari soleanl, ut Dionysius ail supra col. 984.
991 B. F. ALBIM SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 992
enim duxeris XLVIIIducenties tricies quinquies, si- JA DE SALTU LUN/E PER MOMENTA.
mul fiuiit atomi xi CCLXXX, qui faciunl xx momenla, PROBLEMASEPTIMUM.
hoc est, dimidiam horam. Mitte islam dimidiam bo- Si vis scire diem saltus, quomodo per xvmi annos
ram super xxiu et dimidiam , fiuiit xxim horae, •n momenlis accrescat, computa momenta unius
hoc est, unus dies naturalis , qui dicitur saltus. horx>,id est, XL. Multiplica XL per xxnn, el fiunt
[ Contineiitur ergo in cyclo dccennovenali dics, DCCCCLX. [Parlire] per xvim, et invcnics in DCC.CCLX ,
hoc esl, vi DC.CCCXXXVI, et horaeCLXVI CCCCLXIIII a.] decies novies L, et remanent x. Tenc per singulos
annos L momenia, et babebis unam horam et x mo-
363 b DE SALTU LUNJE.
nienta [vel] da unicuique anno per xvnn annos XL,
PROBLEMAQUARTUM. id est, unarn horam, remanent tibi x momenta sin-
Si vis intelligere sallum lunoe, multiplica ccxxxv annis cycli decennovenalis. Hos mulliplicaper
gulis
quater, faciunt DCCCCXL inomcnla, hoc est, xxm ho- XVIIII.Deciesnovies x fiunt cxc. Adde x moraenla ,
ras et dimidiara. lllam dimidiara horain, quocdeessc
XLVIH atomos quaelibi superfuerunt in priore supputatione , fiunt
videlur, si vis intelligere, [mulliplica] cc. Hos partire per XLIIII, faciunt bis LXXX , quod
per ccxxxv menscs, fiunt simulxi ccLXXx,qui faciuiil sunt IIII borae, xx et xx, quoe supersunt, faciunt
xx moracnta, hoc est, dimidiam boram. Milte ad " XL.Et est una
bora; el has v boras adde ad xvmi
supradictum numeruin horarum, fiunt xxnn horae. lioras, fiunt xxim horae; et est dics integer, qui in
Hucusquc de saltu. XVMII araiis per momenta accrescit.
DE SALTU LUNJE PER PARTES.
364 1TEM DE SALTU LUN.E.
PROBLEMAQUINTUM, PROBLEMAOCTAYUM*.
Si vis scire, quomodo saltus per partes crescal, Si vis scire, ad proprietalcm lunaris saltus perve-
hoc primum intelligere debes, quod partes xv unam ul intelligas , secundum matheraaticos , quo
nire,
boram faciunt. Mulliplica xv per XXIIII,fiunt CCCLX. circulo
[F., quo calculo vel computo] pcr x et viui
Hos partire per xvini, fiuiit CCCXLH, quot faciunt dc- annos subtrabantur unus dies cursuslunae, magis
cies oclies xvim, ct remanent [xvm]. Da unicuiquc libi aUendendum est ad cccli signa et parles singii-
anno circuli decennovcnalis xv partes, id est, unaui lorum
signorum, quara ad horam alicujus dici, hoc
lioram, cl remanent tibi omni anno iu parles de illis inodo :
xvitipartibus. Has inultiplicaperxviiii: deciesnovies dies est.quod sol ilineris per in uno die
Igitur
tria fiunt LVII,et rcmaiicnt xvm partes. Has jungn
[Forte suppl. peragil. Partes enim in uno die, efc.]
ad LVII,in simul fiunt LXXV. Parlire per xv, quia xv in circulo zodiaco dicuntur in divisione siderura,
Q
partes unam horam faciunl, et inveniesin Lxxvquix- sicut nos dicimus dies in divisione annorum; quia
quies xv, hoc est, v horas. Has junge ad xvim, fii.nt diurnus per X'XIIIIhorarum [F., horas] ctirsus Iu-
xxmi horoe, et est unu.i dics integer per xvim an- naris iraus est dies
anni, et una, esl pars ccelipercur-
nos, qui dicitur saltus. rentis [F., percurrenda auf percurrendi], el per
DE SALTU LUN/E PER MINUTA. xvini annos una pars lalis in diminulionem cursus
PROBLEMASEXTUH. provcniel. El si quaerere velis quomodo vel qualiter
Si vis scire,per minuta quomodo saltus crescat , illa diminuiio unius partis pcr singulas solaris cur-
scire debes, quod x minuta boram faciunt.Multiplica sus [F., per singulos solares curstis] in ccelo partes
x per xxiitt viccs, fiunl ccxL.Partire per xvmi.Diio- habet, atque per x et vun annos sol in cursu suo
dccies x ct vnu [seu duodecies novemilccini]facimit ccxxvin racnses habet. Divide illam unam parlem
ccxxvui, et remanent xn. [Deinde scire debes, quod solaris cursus per ccxxvm nienses, et ducentesiina
unum niinutum mi facit momenta c]. Da unicuiqnc vigesiroa octava pars unius partis peragitur.
anno x rainuta, id est, horam integram , et rema- Et si velis ad septiraanas [Ms.„seplemanas semper]
iicnt libi minuta xxxvm. Ilis adde Mi mimita, quac pervenire , computa septimanas xvnn annoriim;
tibi remanserunt cx priore calculatione, fiunt L mi- D sunt enim LII unitis anni. Mulliplica L per xvim ,
nuta. Parlire per x , quia x minuta horam faciunt, fiunt DCCCCL, reraanent tibi duoe hebdoraadoe, quoe
cl L minuta v horas. Hsecadile ad xvm, et habebis singuiis annis supersunt ex L. Multiplicahas pcr x et
XXIIIIhoras, hoc cst, uiium dicm naturalem, qui di- VHIIannos fitint hebdomadoexxxvm. Has adde ad
citur saltus. DCCCCL, fiunt DCCCCLXXXVIII, et adhuc remanent x et
a Haccultima verba nncinis conclusa assuta viJen- el a brevitale illius oevihominibus coramendari ne-
tur, quia quod hic inferliir ex proeinissis raininie. cesse erat. Hinc etiam eolligimus, cur veteres horam
consequilur, ut tentanti palebit. in partes, raiuuta, momenla et atomos divisam esse
b Ven. Bcda docet: < Quod hora rccipiat im pun- voluerint, nerape ut omnis eorum proesertim de luna
ctos, x minuta, xv partes, XLmoinenta et in quihiis- calculatio absque onrai esset fractionuin residuo.
dam lunae computis v punctos. > In hisce crgo divi- c Verba uncinisconclusavidentur interpolata; non
sionibus teraporis Alcuinus noslcr cursmn lunoead enim sermo est de sallu pcr momenta inveniendo.,
proeparationein saltus prosequitur, prout scientia Scd neque ad sequens problema perlinct; ibi eniin
illius :evi el forle palicnlia discipulorum ejus ferc- hor.i ocqualisslatuitur XLinomenlis.
bat. Calculos enira, qui nunc sequnntur de sallu d Calculus priEsciilis problematis prioribus subli-
lunic per partcs,per minula ctmomenta ctafacililalc liorel fortassis ctiaiu obscuriorcsl, alqucabordina
qo3 DIDASCALICA.- DE CURSU ET SALTU LUN/E, ETC. 994
vim dies, qui faciunl hebdomadas duas,ci remanent A hodie el sexto Kalendas cras. Vel propterea dicitur,
sexies , sextas autem duas horas
quinque dies. Adde has duas septimanas ad priorem id est bis sextas
Duoeergo horoebis, qualuor sunt; item nri
computura a, fiunt septimanseoccccxci, et remanent significat.
duo dieset horce xvm. Una hebdomada accrescit scxies ducti xxmr horac sunt, propterea dicitur bis-
in diminutionem saltus, nongcntesima nonagesima sextus, qnia bis scxtas sexics ; nara sextas idco
sexta pars assis est, hoc est,
prima pars unius partis solaris cursus, insuper et dicitur, qui [F., quia]
trien nongentesimoenonagesimceprimoe partis pars. duocuncioc, si in ponderibus rnierprelanlur, aut duas
Si vero ad dies velis pervenire, cl scire desideras horas siguificat.
quanta sit per singulos dies unius diminutionis ra- Qnid ergo efficitbissextum? hoc est tarditas cursus
tio , computa dics xvim annorum ; qui sunt vi solis; inde Auguslinusd dicit: < Breviore autem et
DCCCCXXXVII, et hujits numeri dierum dccennovcnalis vulgari ralione, bissextum retardalio generat solis,
non ad eamdem lincam cceliper CCCLXV dies plene rc-
cycli pars singulis diebus ad diminulionera illius
unius partis [accrescit]. deunlis, a qua recurrit; verbi gratia in aeqiiinoctio
El si ad constellationem maihemalicorum pcrve- vernali, quod juxta jEgyptios xi [Bedat xn] Kal.
nire quis curet, computet horas x et viin annovum , Aprilis die pervenit [Beda, provenit] solem surgcn-
8
et secundum numerura horarum dividat illam unam tem a medio orientis, si diligenler adnotaveris, hunc
anno sequenti, dic videlicet eodem, aliquantulum
partem solaris cursus in uno die, ctibi crit tunc coil-
stellatio mathematica falsa, siqtiidem ralione inven- inferitts oriri reperics, nisi quadrantem adjicias,
xi [Suppl. Kal.] Aprilis aequinoctiumfacturus. Eam-
ta, sed diligenli inquisitionc psrscrutata. Et taraen,
dem tarditatem in ceelcris qiioquc annis servat. >
utdixi-, illa dirainutio illitis uniiis partis in nnmero
horarum invenitur, in quo horoe sunt per.xetvim Unde ergo bissextus efiicilur? sinedubio exqualuor
annos. b Nam xvmi anni habent horas ci.xvin et qua !rantibus,sicut legitur e: Bissextuscxquadrantis
quadragies quinquagies. Quarla pars CCCLHII centies ratione per quadriennium conficitur, dtim sol ad id
ex quo cgressus est, post CCCLXV dies et
scxagies octies. Miltesima pars unius partis solaris ' signum,
cursus in una detrahitur illa unius sol.iris partis, qnarta parte diei sero adjecta reverlilur.
et cursus per diem in zodiaco circulo, sicut s;cpe Iste ergo bissextilis dies quot lioras habet? et
dixiraus, ad diminutionem unius diei plus perxvim utrum in die tantum est, an in nocte? an etiara con-
solct transilire in lunoc cursu, quein diem calculato- tinet diein et noclem ? et illae quadrans, ex quo na-
res saltum nominare voluerunt. seitur iste bissextilis dies, utrum artifieialis an naSu-
Et ne alicui falsum videri debeat, quod in tantas p ralis? Alii putant, qtiod is-te dies bissextilis xn ho-
divisiones partiri possit una pars zodiaci, cogitet ras habuisset, at coeteridies artificialis [F. leg. ut...
magnitudinem solis, ut ferunt, quia major est terra; artificiales], inde legitur f : « BisseXlus cst, per an-
cx magnitudine enim solis conjccturam faciat lali- nos HIIunus dies adjectus ; crescit enim per singulos
tudinum uiiiuscujusqueparlis per sidera singula , et annos quarta pars assis, ac ubi qiiarto anno assem
in se reversus magis miretur opus Dei, quam suo compleverit, bissextilera aimura facit. Dictus enim
innitatur sensu. bissextus, quia bis sexies ductus assim facit, quod
esl unus dies. Quando crgo dixit, quarlam partem
365 Ii\GIPIT DE BISSEXTO c. assis in uno quoque anno crescere, tres Iioras osten-
M; sciraus enim quia assis xu uneias babet, quoc
De bissexto primum nobis interrogandum est, significant xn.horas, quarta,autem pars Cst xii ho-
quare diciturbissextus? aut quid efficit Bissextum? rarum tres tior:c, ct sic eflicitur bisscxlilis dies arti-
aut ciequali materia eflieitur?el unde primum eoepit? ficialitcr ex tribus horis uniuscrausquc anni per an-
ct quantum de illo crcscit in unoquoque anno, et IBOS qualuor ; f.rcs enira quater duCIa xii horas effi-
quantum in unoquoque die, et in unoquoque mensc? ciuiit; et hoc volunt probare per horas lotius anni
et in quo loco et in qua die dalarum ponitur iste bis- rj divisas per vn partes, et qnod superfuerit, dicunt,
sextus? et quis priinus invenit bissextuin ? quod est quadrans, qui efficit bissexlilem dicm, et
Bissextus ergo propterea dlcitur propter bis se.vtas boc dicunt, quod ex ratione Graecorumprovcnit. Di-
Kalendas nominatas; sic enirn dicitur sexto Kalendas vidamus ergo horas tolius anni, ut sciamus, quid
rio slylo Alcuini nonnihil recedit. Fortassis alterius pars percurritur ?Undead parles ecclipticoeadmodum
scriptoris est, queni tamen cum aliis ad Carolum exiguas pervenit, quas constellationes mathematicas
raitterevoluit. Hic veroscriplor ait, quantitatem diei appcllat, et falsas csseait,quiaratione inventac sunt,
iinius non modo.in partibus lemporis, sed eliam , nempe, utaitBeda,tn explorandis hominum geniluris.
inio magis, in pariibus zodiaci et ecclipticae (utruin- a Desuiit aliqua , ita forte supplenda : fiunt septi-
que enim confundere videtur) exprimi posse. Cum mance 990 : adde et dies 4 bissextileset xvm Iwras,
igitursaltus sit una dies in aetatibus lunaenuraeran- fiunt, etc.
dis omittenda, cam per partes eccliplicoeexprimere b Locus corruptus.
conaiur hac usus analogia : Per integrura (qui est c Argumenlum btijiis tractatus in ejus exordio
toto cyclo decennovenali) numerum mensium vel perspicuum est; niodus tractancli iiiem qticm obser-
septimanarum, vcl dierum, imo etiara horarum , ad vat Alcuinus supra de Saltu lunoc.
proeparationem saltus peragitur spatium, quale molu d Potius Beda de Temporum ratione.
propriosolunadiedescribit; ergo unomense vel una c Apud Bedam ibid.
seplimana,vel die, iino etiam hora qnota hirjus spatii ! ApiulBedam de Argumentis lunoe, antemedium.
995 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VII. 996
remaneat super septem partes ; scimus enim, qttnd t\ ilcrum in exordio dici sol in loco eo;Icm atque in
in tolo anno horae sunt vTTTDCCLX,has ergo divi- eodem signo apparebit. Sic ergo fuit in principio
damus pcr vn partcs, quasi pcr numerum septem mundi ille quadrans a media nocte aequinoctialius-
dierum, qui multiplicantur pcr lotum annum, boc que ad mane, illi autem in dies sequentes, id est,
est LII septimanae, et unus dies ; dimilte ergo vu ; xi Kal. Aprilis, x Kal. April., vrrn Kal. Aprilis, di-
quia VIIpartes sunt, hoc est vn miilics, remancnt cunt quod oequalesfuerint, sed sine numero horarum
tibi in DCCLX [Leg. i DCCLX], dimilte DCC,quia sep- inter dies et noctes, quasi LII [F. IH] dies fuissent
tem parlcs sunt; hoc esl ccnlies septem, remanent oequinoctiales,antequam sol fuisset creatus, anle
LX: dimitte DC [L. remanent i i.x : dimilte ncc'|, solis enim creationem primilivoe lucis circuitu age-
sicut antea diximus, remanent CCCLX : dimitle batur, quod nunc per solem agitur. d < Nam praece-
CCLXXX ; quia bis seplem vigeni sunt, remanent tibi dens triduum, ut omnibus visum est, absque ullis
LXXX : dimitle LXHI,quia vim septeni sunt, rema- horarum dimensionibus, ut puta nec dum factis si-
nent xvn : dimitte xmi, qtria bis septem sunt, rema- deribus, eequalilance lttx cst [Bed., oequalilance lu-
nent m. Illas ergo III horas, quee remanent super men tenebrasque pandebat], pallidum diem et tene-
divisioncshorarum totius anni, dicunt esse quadran- hras pandebat. Haecautem ralio ex auctoritate Groe-
tem arlificialem, et sic ex quatuor quadranlibus per B I corum confirmalur. Legitur enim in epistola Maurini
IIII annos unum diem bissextilera, qui habel xn ho- episcopi Alexandrini de his tribus diebus in princi-
ras ; tres enim qualer ducti, xu horas efiiciunt. Sed pio mundi, antequam cssent himinaria. Hinc ipse
tamen hxc ratio suprascripta apud auctores repro- dixil, eadem longilUdofacta est ex potentia Dei tri-
batur. In quadrante enim non dicunt tres horas esse, bus priniis diebus, factis in principio mundij sed sol
sed vi ct illum diem bissextilem non dicunl esse xil addidit cursum dierum, quando illuxit in mundo:
horarum, 366sedxxiiu,quomodo ergo[F. subaud. quarto die luna e contrario dempsit cursum no-
fieri] potuissct, ut illc dies bissextilis xx [F. xxim] ctium, sic ergotraduntauctores,sicutetiaminGenesi
horarum esset sine nocte ? Indc Augustinus (De legitur, quod quarta die sol et Iuna facta sunt, hoc
Temp., n. 8) dicit de hoc quadranle cl de illa die est, in VIII Kal. Aprilis in medio oricntis sol ortus
bissextili: < im quadrantcs faciunt unum dicni, est. llle ergo aniitts ab ortu solis usque ad ortiim
quem necesse est intercalari ex cursu [Aug., ex solis curstim suum plenum non habuit usque ad vi
curso] quadriennio, quem diem bissextilem vocanl, horas additas, hoc cst, unum quadrantem ; et tunc
nc lemporum ordo turbetur. Ipse aulein quadrans vi habuit finem ille primus annus media die; anno se-
horas habet; totus enim dics [Aug., addit: id est] quenti vespere, addilis vi horis, id est, secundus
cum sua nocte xxnn horoesunt, quarum pars quar- L>quadrans ; et sic tertius media nocte, aliis vi additis,
ta, qui estquadrans diei, sex horoe inveniuntur. > id est, terlio quadrante ; et in mi anno, iterura vi
Hic ergo quadrans unde primuin processit, et unde boris additis, hoc esl, quarto quadrante a solis orlu
habet auctoritatem, intcrrogandum est. Hic crgo habuil cursum suum finitum ; et sic discurrit per
quadrans fuit a principio socculi,ex quo factoc sunt tolisn tempus ab initio usque ad finem ; aliquando
creaturoe. De hoc quadrante Hieronymus exposuit eiiira fmem totius anni meiiia tlie facit; aliquando
in tractatu priini testimonii Genesis, ubi legitur : In vespere ; aliqnando meaia nocte ; aliquando orienlc
principio fecit Deus cwlumel terram (Gen. i, 1). Hie- solc. >
ronymus crgodixit. a Dehoc principiomultilractave- Si aulem scire volueris, in quo loco est iste qua-
runt, sed hoc de
principinm cgo exopinor, quo An- drans auno
(tromachus historiographus Judoeorumaliis pervigile praesenti, scias qtiot auni sunt a prin-
scribens illum quadrantem mediatum noctis xi, quia cipio mundi, verbi gratia, vi xxni. Hos divide per
in media nocle factus est mundus, ct in mcdia nocte quatuor partes, quia post mi annos semper pervenit
iterum destruclur. ille quadrans naturalis in illum locum, ubi fuit 3b
hoc est in media die ; dimitte ergo ,TiTTquia
Quomodoergo hic quadrans cognoscitur, utrttm initio,
in die sit, an in nocte inlcrrogandum cst, aut varia- |) quatuor partes oequales siinl, remanent fl xxin ; di-
bilis sit, ct per diem el per noctem ? •>« Sol enim raitte TDC,quia xvi [Ms., xv, mendose]centeni sunt,
cceliambitum [Beda addil annuum] per xn signa remanent ccccxxm. Dimille cccxc [L. cccxx], quia
circuli zodiaci non CCCLXV diebus cursum siium per- quatuor octogeni sunt, remanent cin ; diraitte LXXX,
ficit, sed stipcradditis vi horis adiraplere cursum quia vigies quaternis sunt, rcmanent XXIII; dimille
suum cognoscilur ; unde fit ut si, verl.i gralia, nocte xx, quia [Suppl. quinquies] quaterni sunt, remanent
in ; tunc in media nocte ille annus finitur,
ocquinoctiali[Bed., nunc aequinoclialeni]coeli Iocum
mane oriens sol intraveritc > in principio anni, in 367 H'c erg° qnadrans, quem diximus, in quo
hunc locum aequinoclialem,anno sequenli non manei loco in anno, et in qua die mensis positus inveni-
orienle sole illum annura terminat, sed scquenli me- tur? Scire nos oportet, secundum Groecosin aequi-
ridie, et sic secundus annus finem vespere habebit; ; noctio vernali, hoc est, in xn Kal. Aprilis, sed in
in terlio aulcm anno media nocte, in quarto annoi frae illius diei posilus dicilur. Sed quomods fuit ab
» Locus corruptus. c Aliter nonnibil apud Bedam.
b Beda de Temporum rationc, cap. 56. d_Bedade Tcmporum ralione, eap. i.
997 DIDASCALICA.— DE CURSU ET SALTU LUN.E, ETC. 998
inilio, quando dicunt, quod in illo quadrante noctis», / , calarent diem, eo scilicet mensc ac loco, quo etiam
quando primura mundus factus est, propterea ille apud veleres menses intercalabantur [lieda, mensis
quadrans, de quo nascilur bissextilis dics, in illo intercalabatur], id csl, ante ultiinos [Beda, ante
loco naturaliter in fine anni poni del.cl. Principium quinque uitimos] dies Februarii mensis, idqne bis-
ergo anni secundum Graecosxi Kal. Aprilis est, finis sexlum censuit nominandum. >
ai.tem xn Kal. Aprilis. Secundum Analholium ln hoc exeraplo apparet quod Jtilius Coesarpriinus
Alexandrinum episcopum Laudatioe [F. Laodicioe] bissextura diem nominavit, et proptcrcar bissextus
isle quadrans invm Kal. Aprilis positus invenilur, in vi Kal. Marlii ponitur sccundum Romanos, quia
quia illa die, ut tradunt auctores, sol et luna duo Romani veteres principium anni habucriinta Marlio
luminaria facta sttnt, propterea vm Kal. Aprilis ini- mense, finis aulem anni est in Fcbruario mense, id
lium anni, et initium cycli decennovenalis secun- est, in ViKal. Marlii. Illi aulem v dics qui supcrsimt.
dum Anatholium dicitur b : t Est ergo in primo intercalares dies apud anliquos erant, sicut motlo
anno inilium primi raensis, quod est xvmi annornm apud /Egyptios sunt a vmi Kal. Seplcmbris usquc
circuli principinm, sccundum jEgvptios quidem in IIII Kalcndas Seplerabris. De boc etiam die bis-
mensis Famenoth xxvi die, secundum Macedones sexlili Chorus [F. Horus] j£gyptiorum tradidit di-
vero xxv die, id est, vm Kal. Aprilisc, in qua die 1I cens : < Inscrciidus cst hic dics, anlcqiiam quinlus
invenitur sol non solum conscendisse priraam par- anniis jicipiat. > Quo cxcmplo nianifcste colligilur
tem, verum etiam et quadrantem in ea die baberc, quod in fine anni bisscxlilis dics poni debct, cuin
id est, in prima parle ex xn partibus. H;ec priraa dixit: aiilcquam quinlus incipial.
particula ex XIIparlibus vernale est eeqiiinoclium, Deimle scire nos oportet qiiantum de hoc qua-
ot ipse [F. ipsa] est initium mensium et caput cir- drante in unaquaque die per totum annura, et quan-
culi, et absolutio ctirsus stellarum, quaeplancloe, id luin in unoquoque mense crescit. Iii unoquoque die
cst, vagaedicnnlur, ac finis xn parliculx el totius crcscunl duaepartes momcnli, et sic in tribus diebus
circuli terminus. Manifesta ergo ratione Aiialho- dno momenlacrescunt; et in vi dicbus im moinenla,
lius demonstrat islum qiiailrantem in oequinoclium in XIIdiebus vni momenta, in xim [F. xxivj diebus
vernale, quod est vm Kal. Aprilis secundum Latinos, xvi niomcrita, et ita in xxx diebiis ct in x horis
sed tamen in fine vnn Kal. Aprilis debet fieri, hoc crescunl xx momcnla, hoc cst, dimidia hora, et sic
est, in fine anni secundum Lalinos, quia proptcrea in tribus mensibus trigenis, hoc est, in xc.dicbus et
Latini inilium anni faciunt ab vmi Kal. Aprilis, eo uno die ct vi horis crescit bora et dimidia. In sex
quod illa die luminaria facla sunt sol et Itina, ct sic antcm mensibus trigcnis, hoc est, in binis nonage-
finis anni est vnn Kal. Aprilis; et propterea con- "' nis, ct II diebus et xn horis crcscunt ni horoe. Simi-
currentes solis et bissextilis dics in vmi Kal. April. litcr cl in aliis mcnsibus trigcnis, quasi fuissent lot
positi inveniunlur. > trigcni et duobus dicbus et xn boris, crescunt aHoe
Inlerrogandum est ergo, iste quadrans, de quo tres horac, et sic crcscunt sex horoequadranlis, boc
bissexlus nascilur, in quot locis anni posilus dici- est, quarta pars diei naluralis crescit per xn men-
tur? in v locis, secundumGroecosin oequinoctio,hoc ses, id est, pcr unumqucmquc annum de mi annis,
est, in XII Kal. Aprilis; secundum Analholium fcn ct sic qualuor annis complclis, et quatuor quadran-
VIIIIKal. Aprilis. scd in fine illius diei, boc cst, in- libus colleclis in finc quarli anni, antcquam quintus
tcr VIIIIctvin Kal.Aprilis, sicut diximus; secundinn incipiat, bissexlilis dies pervenit. Hucusque de bis-
Isidorum bissextus dics dicitur in vi Nonas Martii, sexlo ?
ul proptereaBissextus diccrclur, quasi bis vi Nonas,
iJ est vi Nonasbodie, et viNonas cras. Inde Isidorus ITEM ALIUD ARGUMENTUMDE BISSEXTO.
dicit d : < Bissextilisdics a vi Nonas Martii usqtie in Si nosse vis quomodo ille quadrans naturalis
diem pridic Kalendarum Januariarum cursui lunae [Suppl. vi] horaruni, qui per tolum aiinum crcscit,
opponitur [Beda, in luna; cursu apponilur]. > Secun- -. quantum deco in unoquoqiic dieet ttim in unoqiioque
dum jEgyptios autem bissexlus in nn Kalendas sem- mense crescerc intelligitur, ita animadverlere, ct
per [Septembris] ponilur, hoc est, in fine anni se- invcstigare diligcnter dcbes. Si enim dicunt [F. Sic
cundum iEgyptios. jEgyptii enim principium anni ni enim dicuntur ] et investigantur, quo;1 duoe tcr-
Kalendas Septembris babent; secundum Roinanos tioe partes moincnti in oinni dio colliguntur, et ita
autem, et secundum auctoritalcm Julii Cocsaris bis- in tribus diebus n momenla, in vi diebus nii, in xn
sextus in vi Kal. Martii ponitur, inde in Macrobio vm, in xxiut xvi, in xxx autein diebus, et in x bo-
legitur c : < Julius Caesar statuit ut nii anno saccr- ris xx momenla colliguntur, id est, diinidia hora. Et
dotes qui curabant mensibus ct diebus, rinura inler- sic in tribus mensibus trigenis et una die et vi horis

a Videntur aliqua deesse d Discrepant verba Isidori in editione D. du Breul,

'%bVerba Analholii viile apud Euseb., Hist. libro
vn,c cap. 52, pag. 569, edit. Cantabr. 1720.
Ven. Beda xi Kiil. April. legendum esse contcn-
dit. Vide Petavium, tora. I, lib. vi, de Doctr. temp.,
cap. 11.
ubi ita legunlur de Natura Rer., cap. 6, p. 248 : Bis-
sextus unlcm u sexto Kal. Mariii usque ad diem pri-
die Kalendarum Juniarum in lunw cursu appo-
nitnr.
c Apud Bcdara.
g<)9 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VII. 1000
colliguntuv hora una cl dimidia, id cst, i.x momenta. A. divide per seplinarium, et quod remanserit, ipsa est
In vi autem mensibus, et duobus uiebiis, ct xi horoe feria lunoexiui, ct sic facillime ad diem Dominicum
[F. xn horis] colliguntur cxx momenta, hoc est ui pervenies. Menseautcm Martio tene regulares xxxvi,
horoe in augmcnto, et incremento lucis, per dies subtrahe epactas anni illius, verbi gratia, sectrado
CLXXXII et xn 368noras>ct ita simili ratione, et anno circuli deccnnovennlis xi, fitint xxv. Vicesima
investigatione aliae ni boroe, [F. suppl. unde] qna- quinta die mensis ejusilem xim luna adcrit, id est,
drans naturalis efficitur, et [ct videlur redundarc] VIIIKal. Aprilis. Si vero feriam cjusdcm dici requi-
colliguntur in augmenlo, et incremento noclis, ct ras, adde numero prrescripio concurrentes anni il-
tenebrarum a solslitio oestivo iisqne ad solstitimn liusct regulares im in Martio. Hisque in unum col-
hiemale per mediuni anntim, hoc esl, per vi mcnscs lcctis, partiloque per septenarium, et quod reman-
(quasi fuissent omncs oequalestrigeni), ct duos dies, serit, ipse est dies Iiinoexiln, si nihil remanscrit,
et xu horas; et ita in iinoquoque die duoc partcs VII Icria est. Igitur si detraclis epactis, xxx rema-
momenti, in xxx diebus cl x horis xx mnmenta. In nent, lainen quodcunque supercsl, ipse est dies
cx [Leg. xcj diebus, ct in uno die ot vi horis rolli- mer.sis, in quo quartam decimam lilnam reperies.
giinlur i.x momenla, hoc est hora, ct diraidia; ct Ut eo anno, quo nti cpact;c fiunt, absume IIII de
sic in CLXXX, ct duobus diehus, et xn boris ali;c 111"3 xxxv, et rcmanent xxxi; tolle xxx el remanet I.
horee in augmenlo noctis colliguntur, et ila per totuin Prima die mensis xmi luna occurrit, id est, Kalen-
aiinum quadrans naluralis vi horarnm accrcscere dis Aprilis. Si vero deductis epactis, xxx tantum re-
videtur. Tres horoc in augmento luminis a solstitio raanent, trigesima difl mcnsis xim luna evenit,
hiemali usque ad solslitium oestivum. El alioein quod scmel intra xvim accidil annos, quando vi
horoein augmento noclis a solstilio oestivousque ad epacloe ascribuntur, cl in ni Kal. Aprilis xmi luna
solsiilium hiemale. El ila vi horae tiunt, qtioesuper- provenil. Ut te exemplis ad invenienJam inslruam
sunt, et remanent dc cursu solis usque dum pervc- feriam, qua xim luna occurrat, ut puta anno prae-
nil ad eamdem lincam, et ad eumdem locum cceli, senti Dominicoe incarnationis 776 b, sume epactas
ex quo egressus cst, et ainbitum zodiaci circuli per hujiis anni xxvi, detractisque eislerri de xxxv rcgu-
cc.ci.xvdies et vi horas. Uucusque de bissexto pauca laribns, ct remanent viin et ecCe nona die mensis
dixiinus. XIIII luna erit, id est, v Idus Aprilis; junge etrain
« CALCULATIOALBINI MAGISTRI. concurrenles anni procsenlis, id est i ad vim et
fiuntx. His adJe vn, etfiunt xvn, hos partire per
Quomodo possit reperiri quo die mensis vel qtiola fc- vii; bis septem xim et remanent
ria xiin luna Paschw occurrai per decem et novem Q m, terlia feria erit
annos. luna XIIII; quarta, xv; quinla, xvi; sexta, xvn ; sep-
Martius habel regulares xxxvi, et in finem vnn tima, XVIII;prima, xvml, qui est dies Pasclue, vide-
[Beda, et minoresim].Aprilis habcl regulares xxxv, licet qtiarta decima [Beda, v Idus Aprilis] luna; nn
el in finem vn [Beda, et minores vn]. Idus quinta; III Idus sexta decima; n Idus septima
Primo anno circuli decennovenalis xxx est luna decima ; Idus xviu [Beda, xv] xvin Kal. Maias nona
in xi Kal. Aprilis; eodemque anno luna xnii quinto dccima.
die Kalcndarum Aprilis, id est, Nonas Aprilis. Junge Secundo anno posthunc, vn [Sntinf. suntepacloe]
v ad xxx, et sume pro regularibus mcnsis Aprilis co quia plus v sttnt ct minus xv, al Marliuni pertinet
anno, quo XIIIIluna in mensem Aprilem incurrit. Eo xim luna, quam sic requircs : sume regularcs Martii
vero anno, quo mense Martio xim luna inctirrit, mcnsis xxxvi, detrabe ab eis vn . et remanent
Irade Marlio regulares xxxvi. Ex epactis utiqiic fa- xxvmi, vicesima nona die mcnsis Marlii, id est,
cilliine agnoscis, ulrum in Martium an Aprilem xim IIII Kal. Aprilis quarta decima Iuna tibi occurrit. Ad
luna cveniat. Si cnim plus xv aul ininus v cpac.is inveniendam feriam surac easdem xxvim, et adde
liahes, Aprilio [Apud Bedam Aprili] xim luna co:n- eis concurrentes anni illius, id est n, fiunt xxxi : in
putatur, si vero plus v el rainus xv epactis habcs, [j his quoque adjico regnlares im, ct erit omnis summa
Marlio xiin luna deputatur. Tene ergo regulares in xxxv; parlire per v» et vu : quinquies enim vn
Aprilio xxxv, et sublrahe epactas semper ejus anni, fiunt xxxv, et niliit rcraanet, quia septiraa feria erit
ct quod rcmanserit, ipsa est dicsxmi lunee: ut puta; luna quarta decima, im Kal. Aprilis : et quinla III
tertio anno circuli decennovcnalis, xn erunt epactec; Kal. Aprilis ipse est dies Dominicus Paschoe. Eliara
tolle xxu de xxxv, et renianent XIII: tcrlia decimai sic per singulos circuli deccnnovenalis annos sem-
die mensis Aprilis, id est, Idus Aprilis xiin luna oc- per his regularibus, et hac ratione annuis epactarum
currit. Si vero feriam quaeras quartoe decimae lunoe,, detractis diebus, decimam quartam sine errore repe-
adde concurrcnles anni illius numero, qui rclictus! rics lunam et illis regularibus cum cnrrente numero
esl, ut puta islis xm, qui in praesenti sunl: In Apri- pr; scriplo junclis, fcriain quoque dccimae quartoe
lio qiioquc vii regulares : baecomnia collige, et postl lunac sine scrupulo invcstigabis, et sic computatis
«Ex cod. ms. Palitino Vat. n. 14i9, folio II bralionc, ad Wichredam presb., tom. II, pag. ZiH
verso. Exstat apud Berlam tom. I Operum, pag. 195 (Patroiogiw tomo XC, col. 605 et 710).
edit. Bisileensis anni 1565, inscrtum libello de Ar- b Ita etiam apud Bcdam, qni taraen din ante hunc
g;nnc:)iis ltinoeel assutuin cnistolje de PascboeCclc- annum mortuus cst.
1001 OPP. DUBIA. — MONITUM. 1002
feriis quoe supersint septimanoe illius, lunse quoque A Heec, dilecle comes, proprio argumenta labore
actatem crescentis singulis appone diebus, et tunc Descripsi tibimet, tu dic quo munere mecum
simul locum lunseet setatem citissime invenies. Certares hodie, do lalia dum libi fessus.

BEATI FLAGGI ALBINI

SEU

ALCUINI

CAROLI MAGNI MAGISTRI

—
PARS OCTAYA, OPUSCUIA DUBIA,

369 MONITUM PMiVIUM.

Proeler opera quse certis argumentis beato Al- B D. Chiffletius S. J. Et cerle sunt nonnulli celebres
cuino, tanquam genuini ejus partus, asseruntur, scriptores, qui codici tam vetuslo fidem haud dene-
Iwcusque a nobis exhibita, alia nonnulla circum- gandam censeant a. Verumtamen edilores Operum
feruntur partim jam impressa, partim in codd. mss. sancti Leonis I papoetom. I, p. 285, monent Alcuino
eliamnum contenta, quoe quideni eumdem beatum hoc opuscultim adjudicari non posse : tum quod ab
virum auctorem habere non immerito videntur; ra- ejus slylo alienissimiim est; tuin quod rebaptizalio
tiones tamen quibus illi eadem vindicari solenl aut ab Arianis usurpala Alcuini aitali non convenit;
possunt, non adeo perspicuoesnnt, ut non aliquein sicut ncc convenit interpretatio vetus nonnullorum
de vero auctore dubilandi locum relinquant criticis locorum sacrae Scripturae, quae in eodem opusculo
severioribus. Et certe nihil lacilius est quam in ju- adliibetur. Accedit et alia ratio, qua»nos pene cogit
dicio de auctore libri cujusdam reconditee octatis, ne in favorem Alcuini nostri sententiam feramus, et
genuinis parenlis sui characteribus destituti, falli miramur eam neminem eriulilorum hucusque obser-
aut allucinari. Sunt et alia quse ad Alcuinum perti- vasse. Totus nimirum textus hujus Breviarii insertus
ntre diu creilita fuere, posthac tamcn deprehensa est episiohe sancti Benedicti abbatis Anianensis ad
sunt, partus illos aliorum esse vel Alcuino supposi- Guarnariuin filium, cui hoc opusculum mittil suh li-
los. Quapropler cum veritatis intersit ut genuiua ce- tulo : JVufcis[Seu NubecuUv]leslimoniorum 370 ca~
Iebrium scriplorum opera a dubiis ac suppositis tholiccejidei de lncarnatione Domini el sancta et in-
secernantur, religioni nobis duximus ea invicem dividua Trinitate; et de ileratione baplismatis devi-
confundere ac commiscere. In hac igitur parte dubia tunda. Quod celeberrimus Baluzius ex cod. 4510
beati Alcuini opuscula dabimus; in sequenteui vero r bibliotheca; Colbertime edidit libro v Miscell., pag.
supposita amandamus, ordine materiarum eodem, 1, etc. Vel ergo hoc Breviarium ad beatum Benedi-
quo in genuinis usi fuimus, servato. ctum Anian. pertinet, cui tamen seque obstant ra-
Inter dubia igilur rccensemus primo, Confessio- tiones superius ex observatione editorum Operum
nem fldei a viro celeherrimo D. Petro Franc. Chilfle- sancti Leonis allatse; vel cerle Alcuino trihui non
tio S. J. sub nomine Alcuini ex vetusto codice ms. potest, quocum ille familiari amicitia usus est, qui-
editam; cui prsemittimus magni nostri Mabilloniidis- que auctorem ignorare non potuisset, sed cum ho-
quisitionem pereruditam de illius anliquilate et au- nore nominasset. Nobis videtur Breviarium illud seu
ctore, quam in subjunctis notis defendimus adversus nubeculam teslimoniorum vetustioris cujusdam esse
crises levissimas D. Jacobi Basnagii. Secundo loco auctoris a beato Benediclo ad discipulum suum
recensemus disputationem puerorum cum inierro- Guarnarium missum, ut illum praemuniret adversus
galionibus et responsionibus circa varias materias; errores lunc in Hispania exortos aul gliscentes.
veluti de opere sex dieruin, de Dei Nominibus; de Demum eliam ab hoc loco amandamus libellum de
sex oetatibus mundi, etc, descriplam ex antiquissirno Parlibus orationis, quem sub nomine Albini habe-
codice ms. illustrissimi capituli cathedralis Salisbur- mus ex cod. ms. bibl. Vaticanae 1491; quem ad
gensis. Ubi in Monilo proevio rationes proferimus opuscula dubia Alcuini aliquando referre voluimus.
cur iJem opusculum ad Alcuinum pert:nere possit. Codicemenim proefatum falsum auctoris nomen proe-
Tertio recenseinus Proposiiiones ad acuendos ju- ferre nos docuit rara, quoenuper ad manus nostras
venes, ad ftdem cod. ms. illustrissimi monaslerii delata est, Putschii Collectio grammaticoium anti-
Eiusiedlensis. Quarto demum addimus versus quos- n quorum, edit. Hanovia; 1605, ubi idem scriptum ex-
dam seu carmina ex variis editionibus et quibusdam stat pag. 1858, sub nomine Sergii couimentanlis in
manuscriptis. editionem secundam Donati.
Exspeclahant fortassis viri eruditi, si non inter Primo ergo loco damus solidam et eruditam Dis-
genuina, inler dubia sallem exhiberi Breviarium quisitionem Mabillonii, qux exsiat inter vetera ejus-
lllud fidei adversns Arianos, quod primo absqne no- dem Analecta edit. 1723, png. 490. Duo vero hic
mine auctoris publici juris fecit Jacobus Sirmondus, egit vir doctissimus. Primo demonstrat cod. ms. quo
e't exstat Tom. I Oper. var., pag. 224, quod vero Confessio illa lidei sub nomine Albini continetur,
posthac sub nomine Alcuini diaconi in perantiquo adeo anliquum esse, ut aevumCaroli Magni proxime
codice carthusise Portarum deprehendit laudatus altiiigat. Secundo ostendit illam Confessioneui ad
» Vide Hist. lit. Galliae,tom. IV, p. 326.
PATBOL. CI. 32
1003 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1004
Alcuinum magis, cujus etiam nomen proefert, quam j^ rum ac testimoniorum pondere libravit, ut mirum sit
ad alium aliquem illius aevi scriptorem perlinere; virum alias doctum ac eruditum D. Basnagium adeo
nullamque causam seu rationem proferri posse, ob potuisse partium studio abripi, ut illa tomo II Hist.
quam veiusto codicis scriptori, qui Albinum seu Al- Eccles., lib. xv, cap. 7, alleviare conaretur respon-
cuinum auctorem nominat, fides denegetur. Quaa sionibus certe levibus atque iniirmis, quas suis locis
duo momcnta D. Mahillonius tam gravi argumento- diluemus.

DE GONFESSIONE FIDEI,
ID EST DE EJUS ANTIQUITATE ET AUGTORE

2Soau„ itta&UlonU Htgqutettto.

Anno 1656Petrus Franciscus Chiffletius S. J. vir B tilulum recentiori manu et atramento suppositum
doctus, Divione typis mandavit Scriptorum veterum fuisse in locum alterius, flui minio descriptus erat,
de Fide catlioiica opuscula quinque, in quibus pri- utivestigia relicta testantur. Tertium, hujus codicis
mum locum tenet Alcuini Confessio Fidei suw. In scripturam accedere ad jevum Caroli Magni, neque
hoc opere auctor scriptis tradit quid sentiat de Deo saeculo nono posteriorem videri; eamque per totum
uno ct trino, de Incarnalioue ac de sacramentis, de- opus sequalem esse, praeter duodecim extremos ver-
que aliis religionis nostroe principiis, et maxime qui- sus, qui dilutiori atramento exarati sunt. Quartum,
dem de Eucharistia, ubi fidem Eeclesiae catholicae Chiffletiieditionem optime cum exemplari convenire,
clarissime explicat. si minuta quoedamerrata excipias, quae in
lypogra-
Ex hoc opere fragmentum de Eucharislia excer- phica opera cadere necesse est. Hic satis mihi fuerit
psit, qui oflicium sanctissimi sacramenti adornavit agere de titulo ac de antiquitate operis, quae duo
aimo 1659, idque Alcuini nomine praetitulavit : sed potissimum in controversiam veniunt. Anliquitatera
lamcn iu nolis suis varias prolulit conjecturas, qui- primum expedio, de auctoris nomine posteriori leco
bus sincere confitetur movcri se, ut ne opus istud dicturus.
Alcuino constanler ascribat. I.
Hanc duhitationem pro vera atque indubitata sen- C Eaaa probat imprimis characterum elegantia, qua-
tentia exceperunt Calvinistae : quos inter Joannes Iis Caroli Magni aevo recepta erat: lum scripturae
Dalkeus Dissertatione singulari probare conalus est, forma scribendique modus, quod utrumque sseculum
hanc Confessionem non esse Alcuini, sed alterius nonum sapit (a) *. Hoc argumentum, tametsi unum
aucloris sancto Anselmo posterioris, quae Dissertatio sufficiatad demonstrandam istius operis antiquita-
id tamen habet incommodi, quod eo non oeque
poslhuma hoc ipso annoRolhomagi prodiil in lucem. tem;
Leclis argumeulis quse cum in notationibus proe- moveantur omnes. Cum enim non ex communisensu,
dictis, tum in Dallsei Dissertatione, ea de re profe- aut ex ratione, sed ex oculorum judicio et librorum
runtur, visum cst mihi ea omnia facili negotio dilui antiquorum usu atque scientia pendeat; fit ut ei
ac revinci posse, nimirum sola inspectione veteris fidem aegre accommodent sive rei aniiquarioeperiti,
codicis qui Chiffletio usui fuit : siquidem eum Al- si codicem non viderint; sive qui in ejusmodi rebus
cuini autate (ut ipse Cbiftletius censel) manu exara- versati non sunt, eliamsi viderint. Cui duplici in-
lum, adeoque ipsius Alcuini nomine primitus insi- commodo ut occurram, unis codicem Boerianum,
gnitum fuisse constet. Quapropler, quia Confessio qui modo penes nos est, intuendum et examinandum
ista magni momenti est ad illustrandas Eucharistiae offero : alteris exhibeo peritorum virorum testimo-
D
controversias, dedi operam ut prsedictum codicem nium qui de ipsius codicis antiquitale suffragium
nancisci et inspicere mihi liceret : tandemque dili- tulere: quatenus illi credant oculis suis; hi gravissi-
genlia R. P. domini Claudii Bretagne, ia Divionensi morum virorum auctoritati acquiescant. Nam uni-
sancti Benigni coenobioprioris, repertus est in in- cuique in sua arte credendum esse facile concedent
signi bibHotheca illustrissimi Boerii, in supremo aequi rerum sestimatores, quibus solis haec scribo.
senalu Bivionensi praesidis, quse praeclarum hoc an- Utrisque vero insuper hic appono quasdam conjectu-
tiquitatis wupiftuv nobis liberaliter commodavit. ras prohabiiesque rationes, quibus ejusdem operis
371 Accepto hoc exemplari ac djligenter inspe- antiquitas magis illustrari possit.
cto, quatuor adverti mihi penilus conspicua atque Nimiruni istius opusculi scriptor vivebat longe
probata. Primum est, titulum seu inscriptionem ope- ante scholasticorum aetatem, ut probant quaedam
ris, tum in primo folio vacuo, tum in fronte libri sic istius sententiae non satis pro scholasticorum captg
Se habere : Albini Confessio Fidei. Alterum,, hunc accuralae. Qualis est in partis primaecap. 2 in hiBft
His adnolationum signis revocatur lector ad Ani- quam ad calcem hujus Disquisitionis exhibemw*
madversionemFrobenii advcisus CensurasBasnagii, EDIT.
 1005 OPP. DUBIA. — DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 1006
verba: Rogo Patrem per Filium, rogo Filium per A velint, cum omni detestatione analhema illis dico. i
Patrem, rogo Spiritum sanctumperPatrem et Filium, Httjus controversiaefomitem primus excitavit Min-
quod nemo scholasticorumoctate dixisset. Tum quod gcntius quidam in Hispania ; tum Egila ipsius disci-
6>ov<rto?vertit coessentialis; scholaslici dixisscnt, pulus, regnante Carolo Magno , Alcuino vivente.
Consubstantialis. Testis Adrianus papa in duabus epistolis, una « Egilse
Deindesi vixisset auctor post exortam Berengarii episcopo, seu Joanni presbytero. >Allera 372 ' om-
haeresin,cavisset procul dubio ab his erroribus quos nibus orthodoxis episcopis per Spaniam commoran-
Berengariani propugnabant: ex quibus nonnulli as- tibus > directa. In quarum priori haec leguntur :
serebant, panis et vini partem in carnem et sangui- « lllud autem quod alii ex ipsis dicunt, quod prae-
nem Domini transmutari propter tlignos (b), partem destinatio ad vitam, sive ad morlem in Dei sit po-
vero propter indignos immulabilem retineri, testan- testatc. Alii iterum dicunt: ut quid rogamus Deum,
tibus Guitmundo in lib. in de Euchatistioe Sacra- ne vincamur tentatione, quod in nostra est potestate,
mento, et Algero in lib. i, cap. 21. Cum ergo Con- quasi libertate arbitrii? > Eadem verba leguntur in
fessionis auctor (quod eiiam Calvinista; confitentur) posteriori epistola, sed cum additamento in hunc
eam profcssus sit de Eucharistia fidem, quam hodie modum : t Illud quod alii ex ipsis dicunt, quod prae-
nos catholici sequimur; multum abhorruisset ab ea B destinalio ad vitam sive ad mortem in Dei sit po-
doctrina quoe in Berengarianis nonnullis damnata testate, et non in noslra. Isti dicunt: ut quid cona-
est :.ac proinde temperasset hoecverba quaehabentur mur vivere, quod in Dei sit potestate! Alii iterum
in Confessionis parte IV, cap. 7: i Tanta est virtus dicunt: ut quid rogamus Deum, ne vincamur tenta-
hujus sacrificii, ut solis justis, [non] peccatoribus, tione, quod in nostra est potestate, quasi libertate
corpus sit et sanguis Christi. >Quoeverba argumento arbitrii? > Hinc patet apud Hispanos tumfuisse duas
sunt, auctoremante hos Berengarii errores floruisse, factionum partes, aliis slatuentibus duplicem pree-
tametsi alio in loco inentem suam rectc explicat. destinalionem, negantibus aliis:aliis item bonos et
Ad haec,Joannes abbas in libello precum, quem malos mores in humana libertate citra auxilium Dei
in gratiam Agnetis Augusue, vivente Berengario, rcponenlibus; aliis non in nostra, sed in Dei proe-
oondidit, et ex Patrum senlentiis defloravit, quam- deslinantis potestate : sive ita sentirent nonnulli,
plura multorum versuum fragmehta refert ex Chiffle- sive ita sentire crederentur. Certe Adrianopapse hoc
tiana Confessione. Unum superius protuli ex eo li- persuasum fuisse, scilicet esse nonnullos qui dice-
bello, quod fragmentum Joannes ex fine primoe et rent homines a Deo proedestinari in malum, non so-
initio secundaepartis Confessionis istius defloravit, lum ex superioribus verbis conficitur, sed etiam ex
ut in consequentibus amplius declarabo. Atqui non C anlidoto quod opponit Adrianus, adducta sancli Ful-
Confessionisauctor ex Joanne, sed Joannes ex Con- gentii auctoritale in haec verba : « Adverte, quibus
fessione hsecmutualus est: tum quia Joannes omnes impietatis se nexibus ligant, si ad bonum prsedesli-
libelli sui sentenlias derivat ex Patribus, sicut ipse natus sum, contra malum resistere necesse mihi non
profitetur; tum quia Boerianus codex superat Joan- erit : si vero ad malum natus, bonum mihi exercere
nis aetatem, et quidem annis bene ducenlis. nihil proderit. > Eadem fere controversia quinqua-
Denique anliquitatem proedictae Confessiouis ginta post annis recruduit occasione Gothescalci: sed
astruunt sententiae seu dogmata quoedam,quaenon ab eo lempore penitus exstincta est. Ergo Confessio-
nisi sseculonono ventilata sunt (c). Nimirum auctor nis Chiffletianaescriptor vivebat tempore vel Adriani
censet in part. m, cap. 28, catechumenos, si anle papse, vel certe Gothescalci, sane potius tempore
baplismum decesserint, non pervenire ad vitam seler- Adiiani: cum Boerianus codex, qui autographus non
nam. Confessionis Chiflletianaehsec verba sunt: est, ad Caroli Magni tempus proxime accedat.
t Nullum quidem catechuraenum, quamvis in bonis Quae hactenus dixi, manifeste, ni fallor, istius
*
operibus defunctum, vitam aeternamhabere dicimus, operis antiquitatem demonstrant nunc jam de litulo
excepto martyrio, ubi tota baplismi sacramenta com- D agendum est.
plentur. Sanguine enim, vel igne, vel pcenis aliis n.
baptizantur confessores. > Eamdem vero sententiam Nomen auctoris vetus codex Boerianus praefert in
iisdem omnino verbis asseruit Rabanus in lib. iv de hunc moduin : Albini Confessio Fidei. Qui titulus
Universo, cap. 10, quam ex Alcuino prseceptore suo tum initio codicis in folio vacuo, tum in fronte operis
accepissenon immerito videri possit. pfsefixus est. Posteriorem lantum expendo, eo quod
Item ad aevumCaroli Magnipertinet controversia prius altero scriptus videatur, alter vero ad poste-
de duplici proedestinatione, una ad gloriam, altera rioris imitationem et fidem efformatus. Hic ergo ti-
ad pcenam: quo ex dogmate adversarii consequi af- tulus in fronte operis recentiori manu et atramento.
firmahant, ut homines ad malum seu peccatum a Deo ut jam dixi, subslitutus est in bcum alterius, qui
praedeslinarentur (d). Nascenlem hiijus erroris opi- minio scriptus erat. At quis ejus rei auctor, quove
nionem designare videtur Chiffletiana Confcssioin tcmpore id factum sil, non facile est divinare
loco mox citato his verbis :« Aliquos vero ad malum Hac de re litleris pulsattis a me Chiffletius, qui in
divina potestate praedestinatos essc, non solum non cditionem suam hoc cxemplari usus est, respondit
credo, sed etiam, si sunt, qui tantum mali credere se ante annos quinquaginla inventum codicem a
1007 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VIII. 1008
Lugdunensi bibliopola«coraparasse, ac bona fide et Ai quasi naufragus Deo miserante ad portum dejectus
titulum et contextum operis, prout m eo codice ha- (sum) quietis.
hebantur, in editos libros retulisse. Sane omnem 3. Postremo easdem passim sententias, eademque
tioli mali aut fraudis suspicionem a religioso viro, verba reperias in hac Confessione, quae in geuuino
optime de republica litleraria merito, amoliri par ipsius Alcuini libro de Fide sanctae Trinilatis (g).
est. Nam quod pro Albini substituit Alcuini, nihil Confessionem controversam orditur 373 auctor ab
interest ad personam, quaebinominis fuit. Siquidem his verbis :« Adestomihi, verum lumen, Deus Pater
palrio nomine Alchwinus, Latino et ascititio Albinus omnipotens, adesto mihi, verum lumen de lumine,
Flaccus dictus est. Imo vero hoc facit ad removen- etc. > Eadem omnino verba habet Alcuinus in invoca-
dam suspicionem. Si enim editor titulum supposuis- tione ad sanclissimam Trinitatem-inOperum suorum
set, earadem utrobique supposuisset inscriptionem. columna 756 (Patrologia; tomo CI, col. 54). Mitlo
Fuerit ergo aliquis alius, qui incerto tempore recen- alia ejusmodi quamplura.
tiorem litulum veteri libro prsefivit, quod non mala His adde antiquitatem operis superius assertam :
fide, sed cx aequo bonoque factum existimare licet. quod cum Caroli Magni tempore conditum sit, nulli
Nam cur in hacremenlitus sit quisquam, nulla causa potius quam Alcuino, ut jam dixi, assignari potest.
fingi potest. Ergo id fecisse videtur, quicunque est \B Id vero amplius elucescet ex solutione argumento-
ille, ad fidem alicujus veteris codicis, aut forte ipsius- rum, quse tum adversus operis antiquitatem, tum
met exemplaris, cujus fugientes litteras novo atra- adversus Alcuinum adducuntur.
mento restituerit. At sive hoc, sive alio modo id com- III.
roissum sit (quod certe commissum nollem) multa Primum argumenlum in Notis ad officiumsanctis-
sunt in ea Confessionequse ad opus istud Alcuiuotri- simi sacramenti, num. 70, proponitur in hunc fere
buendum inducant. Supponamus enim nullum operi modum : « HaecConfessiomaxima ex parte desumpta
prafixum tilulum; sane probata ejus antiquitale, esl ex Pelagii Confessione fidei, et ex libro Gennadii
nullum Caroli Magnitempore auctorera invenio, quam de Dogmalibus ecclesiasticis, tametsi loca illa quse
Alcuinum, cui hoecConfessio merito ascribi possit. In Pelagianam aut Semipelagia*namdoctrinam sapiunt,
eum siquidem apprime conveniunt indicia omnia quae correcta deprehenduntur. Deinde priores duaepartes
de auctore in ipsa Confessione leguntur. praeclarae sunl et pise; at tertia pars non cohaeret
1. In primis auctor Deura precatur, ut« necessariis cum duatus prioribus, ex quibus multa repetit ad
famulantium obsequiis, et impensa a fratribus reve- verbum, quod in uno eodemque opere nullus auctor
rentia > nunquam extollatur. Quod quidem apprime fecerit. > Huc fere conjecturae illius anonymi redi-
competitAlcuino, cui Elipandus Toletanus episcopus (fj guntur, qui nihilominus fatetur, stylum istius Con-
exprobravit quod viginti tnillia servorumhaberet (e): fessionis accedere ad stylum Alcuini, atque ejus
nec Alcuinus ipse diilitetur in responsione ad Elipan- conditorem vixisse ante scholasticorum aetatem, ac
dum. proinde nihil certi ex his conjecturis confici posse.
2. Deinde, pag. 150, ingemiscit quod amiserit Etsi haecAnonyrai Confessio fere sufficiat ad sol-
< locum dilectaesolitudinis, amicum mceroris, quielis vendas conjecturas quas adduxit, nonniilla tamen
et pcenitudinis, > quem ab ineunle setate semper di- reponere juvat ad ampliorem veritatis confirma-
lexerat. « Idcirco, inquit, in angustia et moerore tionem.
niulto posita est anima mea, tuum super se ignorans 1. Nullus moveri debet quod Confessionis auctor
judicium : quia secretum solilse quietis et opportunae usus sit Confessione Pelagii (h). Siquidem tempore
ad te vacationis, quod semel incautus amisi, denuo Alcuini pro vero sancli Hieronymi fetu agnosceba-
invenire non potui. Hoc aulem opto adhuc, suspiro tur. Id palet, tum ex libri tertii Carolini cap. 1, ubi
etquocro; sed proepedientibuspeccalis meisrepcrire haec Confessio sub nomine Hieronymi adducitur;
non valeo (f). >Eamdem animi sui agitationem ex- tum ex ms. Codice Csesarese bibliothecse, qui codex
primit Alcuinus pluribus in locis, maxime vero in psalmos et cantica, variasque confessiones comple-
cpistola 129, in qua hscc verba : « Fere ante hoc D ctens, jussu Caroli Magni a Dagulfonotario scriptus,
quinquennium occupationes, Deum testor, non ficto atque Adriano papaeoblatus est, testante Lambecio
corde declinare cogitavi, sed vestroepiaeprovidentioe in Cacsareaebibliothecsetom.U.conlinelque inter alia
eonsilio translatus sum in servitium sancti Martini, ipsissimam Pelagii Confessionem cum hoc titulo:
lldei catholic.B et ecclesiasticae sanctioni donante Confessiofidei catholicmsancti Hieronymi. Tum sub-
Deo, proficuum. Non recessit tamen de corde meo sequilur Coiffessioin haecverba : Credimus in Deum
prioris voluntatis affectus, sicul transacto anno ve- Patrem omnipotentemcunctorum visibilium et invisi-
slrse pietati jam proedixi. > Hsec ad Carolum : cui bilium conditorem, etc, quae ipsissima est Pelagii
aliam scripsit epistolam, nimirum 132, de eodem Confessio". Nemini itaque mirum esse debet si Pe-
argtimento. Voti compos factus, alias misit lilteras lagii Confessionem transcripserit in suam Alcuinus,
ad fratres in Gothiae partibus Deo servientes (Epist. qui eam reputabat esseHieronyrai, quem in suis scri-
153): < Ego vero, ait, sxculi tempestatibus turbatus, ptis passim transcribere solet.
casso multis in locis labore desudavi : sed modo Neque mirum quod etiam usus est testimonioHljri
« Vid. part. m, n. 32, quaesane Pelagiana vel
Semipelagiana non sunt.
 1009 OPP. DUBIA. — DE FIDEI CONFESS. MABILLONHDISQUISITIO. 1010
de Dogmatibusecclesiasticis, quem Gennadii Massi- A attinet, si quis rem propius consideret,' ex Chiffle-
liensis, hominis Semipelagiani, felum esse nunc tiana Confessione desumptum sine duhio videbitur.
constat apud eruditos; tum, quia liber iste olira Cum enim hic traclatus Confessionis Christianae spe-
sancto Augustinosuppositus est, relatusque a poste- cimen promitlat, solamque de Trinitate Fidem com-
ris in ejus OperumAppendicem : tum, quia ante an- plectatur; imperfectum sane opus est, si a Confes-
nos octingentos cum honorifica auctoris prsefatione sionis secunda parle, quae de Incarnatione agit,
laudatus est, etiam ab his qui ejus parentem Genna- divellatur. Hinc consequens est ut potius Speculum
dium agnoscebant. Hujus rei luculentus lestis est ex Confessioue, tanquam imperfectum opus ex per-
Adrianus papa primus, Alcuini aequalis, in epistola fecto, quam Confessio ex Speculo, derivatum dica-
ad Carolum Magnumde Cultu sanctarum imaginum : tur. Ad haec Joannes abbas libellum precum orditur
cui probando inter alias Patrum auctoritates etiam a duplici fragmento, quorum unum est in fine partis
Gennadii sententiam adducit his vesbis : « In sacris primoeConfessionis (itidemque in fme Speculi Au-
pradictis conciliis praedecessorummeorum sanctis- gusliniani), alterum initio secundae, iterumque fu-
simorum pontificum hoec oblata sunt leslimonia, id sius in cap. 10 quartoeparlis. Posterius fragmentum
est: sancti Gennadii Massiliensis episcopi, qualiter decerpsit ex Confessione, ac proinde prius, non ex
veneranda sint corpora vel reliquioe sanctorum ca- " Speculo. Denique qui de Speculi tractatu supersunt
pitulo 40 : Sacrorum corpora, et pracipue beatorum codices mss. recentiores sunt omnes. Nec mirum,
martyrum reliquias, ac si Chrisli membra,sincerissime cum post Anselmum seorsim editus sit tractatus
honoranda, etc. QuaeGennadii verba habentur in ejus ipse, uti eliam Dallseus confuetur. At Confessionis
vulgato libro de Dogmatibus ecclesiasticis, cap. 73. Boerianum exemplar Caroli Magni tempore in mem-
Ubi vides non tantum Gennadium, sed eliam ejus branis descriptum, fontem indicat ex quo Speculum,
librum de Dograatibus ecclesiasticis ab Adriano lau- tanquam rivus, manavit.
datum : nec proinde mirum esse quod ab Alcuino in 3. Aliud opponit Dallaeus,nimirum in vulgatis Al-
Confessionesua et liber et auctor itidem laudetur; cuini Operum indicibus nullam fieri menlionem de
neque inde sumi posse argumentum ut hoecConfes- Chiflletiana Confessione. Namque quos indices Chif-
sio delrahatur Alcuino, imo potius ut ipsi asseratur. iletius huc adducit, de alia Confessione Alcuini esse
Nam post controversias Gothescalci occasione exor- interpretandos, quse ab iisdem verbis incipiat ac
tas, jam tum demum suspectus ac Semipelagianorum Chiffletiana (k).
errore infectus probatus est iste Gennadii libellus, ut Ita sit vero : sed quis nesciat quam manci et mu-
patet ex Flori et Ecclesiae Lugdunensis scriptis in tili sint veterum scriptorum calalogi, quamvis ab
causa prsedestinationis. Cum ergo tam Gennadii li- « auctoribus aequalibus ordinati. Opera sancti Augu-
bellum quam Gennadium ipsum magni faciat Con- stini in mimerum retulit Possidius; Anselmi Ead-
fessionis Chifllelianaescriptor, inde consequens est merus; Bernardi abbatis Clarevallensis Gaufridus;
ut isante Gothescalci controversias vixerit. oranes auctoribus aclate pares. Et tamen indices isti,
Neque obstal quod tertia pars istius Confessionis quam in multis deficiant, jam dudum eruditis viris
cum duabus prioribus non satis cohaerere dicatur, et persuasum est.
ex illis nonnulla repetat. Nam in codiceBoerianoduae 4. At, inquit, Dallceus, scriptor ChiffletianusAl-
posteriores partes eadem manu, qua priores duae, cuinum saepius expilat, quod non commisisset Al-
descriptaosunt: et repetitio haecnon nisi recapilula- cuinus. Non enim solent florilegi, vel defloratores,
tio praemissorum est. ex suis ipsi libris, sed ex alienis, ea decerpere quae
2. Alterum objectum, quod ex Dallaeanis primum litteris mandant.
est, indc petilur quod in Chiffletiana Confessione Imo vero hoc maxirae arguit non alium esse aucto-
mulla de verbo excerpuntur tum ex tractatu de Spe- rem hunc quam Alcuinum, ut qui pressius et suis
culo, qui inter notha Augustini opera relatus est, ipsius verbis et sententiis inhxral. Nam si Dallaei
tum ex libro Meditationum eidem Augustino perpe- argumenlatio valeret, Tertulliano abjudicandus esset
ram ascripto : quod utrumque opus recenliorumesse liber ad Nationes (1), qui tolus ex ejusdem Apologiae
temporum Dallaeus contendit. Et Speculi quidem (si tamen alius) verbis et rationibus constat. Quod
tractatum Meditationibusposteriorem esse; Medita- etiam de Augustini nonnullis aliisque aliorum aucto-
tionum vero librum consarcinatum esse post sanctum rum operibus dicendum est.
Anselmum, ex cujus variis opusculis fere confla- Sed video Dallaeum incumbere in nomen florilegi
lus est. seu defloratoris. Verum nego Confessorem (sic loqui
Concedohosce duos libros, id est Speculi et Me- mihi liceat) merum esse florilegum seu defloratorem,
ditationum, sancto Anselmoposteriores esse. At inde cum propria verba propriasque sentenlias fusius
anliquitatis praerogativam sibi vindicat Confessio alienis intermisceat. Opus quidem suum Dejloraiiun-
Chiflletiana, cum codex Boerianus annis minimum culam vocat; al hoc vocabuloprse modestia usus est,
duceutis ante Anselmum exaratus sit, uti superius rationem habensnon tam eorum,
quosseligil, aucto-
demonstravi (i). 374 Et quidem Meditationum li- rum, quam argumenti quod delibat; qui sane loquen-
brum ex Joannis abbatis opusculis fere totuin con- di modus hoc in sensu hactenus familiaris est.
stare paulo ante probatum cst. Ad Speculum 5. Quod subdit Dallaeus,lcvioris est momenti, utj
qtiod
1011 B. F.ALBINI SEU.ALCUINIOPERUMPARS Vffl. 101*
ipse fatelur, ftimirum quoe habet "vulgata Confessio.A stantia, refellere otiosum est, cum istic agat.Alcui-
in part. iv, cap. 7, initio, de panis et calicis obla- nus de naturali rerum statu, omnia vero in Eucha-
tione, desumpta esse ex libro dc divinis OfliciisAl- ristia procter naturam sint.
cuino perperam ascripto. Cur enim potius haec a 8. Ad hsec minutias complurescongeret Dalloeus.
praedictolibro decerpsisse dicatur Confessionisscri- Impriinis quod Confessionisscriptor Patrem Ambro-
ptor, quam libri consarcinator ex Confessionc,nulla sium, Patrem Gregoriumdicat, quos Aleuinussancfos
causa probabilis adduci polest. aut bealos, morc velerum, dicil; et alia hujus mo-
6. Praeterea proedictamConfessionemvexat disce- menti nonnulla, quibus si immorer, nimius sim.
ptator hoc argumento, quod apud Chifllctianum Al- Mirorvero qtiod ex lam lcvi causa \ir doctus ar-
euinura occurrant nonnulla quoea veri Alcuini sen- gtimentum dcsumat. Si cnim cx co qtiod Confessio-
tentiis disccdant. Quippe ille, ubi de eo coelo philo- nis auctor Patrem Ambrosiiira, Palrem Gregorium
sophatur (Confessionisp. m, u. 37 seq.), quod Moyses vocct, aliud dicendus est ab Alcuiiio,qui beatosap-
in principio creatum a Deo fuisse cum terra dicil; pellat; conficiatetiain necessc est auclorcm a seipso
duas quidem profert scntenlias, qtias verus Alcuinus diverstimesse, cum initio parlis qtiartoebeatumGre-
itidera adducit (Inlerrog. 28 in Gen.) : sed cam prae- gorium comniemorct.Sed boecjejuna et exil-iasunt:
fert quam Alcuinus ipse secundo tantum loco, uno B at illud, quod longe gravissimum pulat Dallaeus,vi-
atque altero verbo indicare satis habuit. alia fusius deamus.
exposita. 9. Quippeobjicit nonnullain pracdictaConfessione
Verum et id argumento est utrumque unum et contincri, quae ab Alcuini lemporibus aliena sunt :
eumdem esse auctorem, quod easdem uterque refert quale est illud quod cjus auctor de suo soeculo,-velut
sentenlias. Quod vero auctor in Confessioneunam infelicissimo, fiehililer conqueritur, ac pene tragice
alteri praefert, cum Alcuinus utramque reliquisset in exclamat (Parte m, n. 36): « Oinfelicia tempora no-
medio, id ipsi contigit quod aliis auctoribus soepenu- stra, inquit, qusenec Deum timent, nec vimsacrorum
mero.contingere videmus, cum aliquod argumentum canonum reverentur! Nullus modo sacrilegus vel
retractant. Fit enim ut cum ante accuratum rei pro- criminosus, ne ad sacri ordinis ofliciumaccedat, in-
positaeexamen in diversas flucluassentpartes, postea hibetur. > Tum mox : « Heu miser ego! qualia tem-
re maturius expensa , unam prae altera sententiam . pora mihi contigit videre? > Ilsec, inquit Dallaeus,a
amplectantur, imo aliquando contrariam. Alqui Al- Carolinorum tcmporum fclicitate abhorrcnt, quibus
cuinus in interrogationibus super Genesin leviter se natum non dubito quin Alcuinus sibi gralulatus
tantum propositas diflicultates enodat, et raaxime sit, nedum ut ingratus, tamque oplimo prmcipi ac
quidem istam, quam Confessionisauctor accuratius C Mecocnatisuo invidiosasvoces charlis suis unquam
perpendit. illeverit.
7. Subsequens oppositumcontinet communem lo- En gravissimum illud argumcntum, cujus pondere
cum a Calvinistiscenties recantatum. Fatetur nempe pressus Alcuinus jurc suo cadat necesse cst, si Dal-
Dallaeusvulgataeconfessionis verba, ubi de Eucha- lxo crcdimus. Verum hoc levissimum csse quivis
ristia tractat, valde ad catholicam fidem accedere; facilc concedct, qui naturochumanse corruptum sla-
imo vix posse(quoeDalloeiipsissima verba sunl) vere VJIIIaltenderit. Quanlumvis enim aurea Caroli Ma-
quidemac sincere aliter nisi ex ea explicari. Sed hinc gni lcmpora fuerint, quam multa nihilominusvitia
validnm argumentum sumere sibi videtur, hunc grassata sunt, qusepio cuiquejusti doloris materiam
Chiffletianumhominem plane alium esse a vero Al- prscberepossint. Quis eniin felicior unquam morum
cuino, qui Christi corpus in lerris loto hoc, qnod status fuit quam in primitiva Ecclesia? Ettamen
decurrit, soeculoprocsenshaberi negat. Huc Alcuini quanta flagiliain primis illisChristianis carpit Paultis ?
terba torquet ex Commentario in Joannem , lib. v, Quanta alii istius oeviauclores? Age vero, videamus
cap. 28, ubi Alcuinus exponens hoecverba : Paupe- an Germanus Alcuinus in sinceris scriptis suis Ca-
tes semperhabetis vobiscum, me autem non semper roli oevumab omni labe immune fuisse crediderit.
habebiiis, demonslrat non esse culpandos eos qui ei **Imo vero longe contrarium docet in epistola 162,
inter bomines conversanti de facultatibus suis mini- ad ipsum Carolum scripta : « Vidimus, inquit, ali-
slrarent: « Cumtam parvo tempore ipse apud Eccle- quibus in locis altaria Dei absqueteclo, avium stcr-
siam corporalitermansurus; pauperes autem, quibus coribus, vel cantim miclu fcedata.Quodfacile vestra
eleemosyna fieri posset, in ea semper essent haben- veneranda in Deumvoluntasper episcopos-emendare
di. >Hic vim facitDalloeusin voce corporaliter, quam valet, ut cum honore condigno maneat mensa Do-
majoribus lilteris exhibet. Quasi vero nos jam ca- mini in loco suo, vel portetur in ecclesiam majorem,
tholici omnes id ipsum proferl Alcuinus palam non secundum sanctam sacerdolum Dei providentiam.
pTofileamur, confilentes Christum Dominum 375 Et honorificetracletur seu altare Chrisli, seu con-
secundum externam speciem et conversalionem in secratio corporis et sanguinis illius, et proccipuum
terris esse desiisse, tametsi vere in Eucharistia sub hostrse salutis sacramentum omni veneratione con-
panis et vihi specie residere credamus. secretur, habeatur et cu-slodiaiur. > Quid censes,
Quod de accidentibus subdit Dallseus,nimirum ex Dalloee?negabisne haic a vero Alcuino dicta? Non
veri Alcuini mente ea necesse esse in qualibet sub- ita comparalus es, ut id commillas. An haecleviora
1013 OPP. DUBIA. - DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 101*

putas ? Neque id tibi veniet in mentem. Tametsi enira A in Eucharislia corporeis oculis viderent. Quod nequ«
de Eucharistia non catholice senlias, tamen altaria anteriori, neque Alcuini tempore accidisse Dallseus
et templa religiose traclanda esse ultro ipse fatebe- asseverat: sed hujus generis prodigia nono demurr.
ris; et qui eo usque processerit, ut ea impluvio, ne adulto sseculo, ad Paschasiani, ut putat, erroris conj-
dicam avium stercoribus vel canum mictui obnoxia mendationem spargi ccepta.
reliquerit, violataereligionis reum esse. Atqui id per- Si altercandi occasionem quaerere esset animus,
petrabatur non uno in loco impune aureo illo sseculo, hic causari possem, non constare an Confessionfe
regnanle scilicet Carolo Magno. scriplor hoc Ioco de sensibili corporis Christi in Eu-
Sed ne forte id unum fuisse reponas quod repre- charislia visione agat, an de spirituali aliqua revela-
henderet Alcuinus, audi non jam unum, sed plurima, tione, qua vera Christi in sacramento proesentia con>-
quoe aureo illo saeculo emendanda eidem imperatori firmetur : quales sane revelationes ab auctoribus
significat in carmine 252, ila Carolum affatus : Alcuino superioribus huc adducere non esset opero-
sum. Verum Dallseicoramentarium lubens admitto :
Plnrima nempe tihisnnt emendandaper orbem, at ejus pace dixerim, ejusmodi prodigia longe ante
0 rex! o rector! o decus Ecclesise!
Simoniacaquideinpululatmalepestis in orbe, Paschasii tempus legebantur, nempe illud quod de
Muneribusdantur mysticadonaDei. ™
QuseDcusteternuscunciisimpendere gralis Plegislo religioso sacerdote memorat idem Pascha-
Jusserat, ut gratisaccipitipse dator. sius; quod certe non commenius est vir religiosus,
Statquoque judicium cau<ses ub muneredantis
Sportulajustitiam verlit in ore senis. sed ex antiquo auclorc accepit. Aliud item Alcuini
Huneribusquedatis veniuat ad poculatestes, tempore Paulus diaconus, Casinensis monachus, lit-
Impiatumpurgatebrietasque reum.
Opprimitet miserosquorumdamsaevapotestas, teris mandavit in Vita Gregorii Magni, quod ei acci-
Impleat ut saccosdives ab ore suos. dit in facto matronoe Romame. Sed ante hoc aliud
Impune disciirruntfacieniesfurta latrones,
liltores scelerumsont etiamsocii. item in Vita sancti Basilii Csesareseepiscopi, Amphi-
Talia compescatlua, rex, veneranda potestas, lochio lconii episcopo ascripta, legebatur de Hebraeo
Recloremregni te Deusinstituit.
quodam, cui coramunicantibus Christianis infantulus
I nunc, et ingratura Alcuinum assere, si potes, qui membratitn incidi m manibus Basilii visus est. Hsec,
optimo suo principi et Mecoinatitam invidiosas voces inquam, legebantur ante Alcuini setatem, quoe pro-
ingerere non veritus sit, nedum chartis suis illi- iade prae oculis, cum Confessionem scriberet, habere
nire; aut si non audes, fatere tandem aliquando non potuit.
esse alienum a vero Alcuino, quod memoratae Con- Basilii, inquis, Vita Latinis auribus incognita fuit
fessionis scriptor in sseculisui vitia exclamando in- _ ante Nicolai primi poritificatum, cum scilicet ab.Urso
vehitur. Plura hac de re legesis apud Theodulfum S. R. E. archidiacono Latinitate donata est. Imo
Aurelianensem episcopum in Paraenesiad judices. vero ante Ursi versionem alia legebatur, quoein Vitis
376 10- Alind ex vulgata Confessione opponit Patrum edita est a Surio politiori stylo reddita. Cujus
Dalloeus,quod Alcuini saeculo repugnare contendit: rei certissimum sumo argumentum ex ^EnesePari-
nempe hoc quod de Judseis legitur in parte n, cap. siensis episcopi libro adversus Grsecos, quaest. 2, ubi
3 : « Quibus etiam nec advenarum jure terram pa- Vita sancli Basilii de Grseco in Latinum a quodam
triam saltem vestigio salutare conceditur. > Quae Grwco, vocabuloEveimio, de verbotranslata laudatur.
verba sic commentatur Dallaeus : « Si vel Adriani, Ergo regnante Carolo Calvo, hoc est.medio sseculoix,
vel Constantini, et Christianorum principum qui apud Gallos circumferebatur hoec Vita, qtiam Alcui-
ei in Oriente tribus quatuorve sseculis suecesse- nus legisse potuit.
runt, vel Latinorum denique, qui Judaeam anno Ad hsec Alcuino suppetebat insigne exemplum,
1100 armis quaesitamaliquandiu tenuerunt, tempori- quod refertur in lib. v de Vitis Patrum, cap. 18, ubi
bus vixit, veri speciem habet hsec oratio : ab Alcuini legitur Arsenii dictum de quodam sene in Sciti ha-
vero soeculoaliena est, quo Saraceni in omni Judsea bitante, ut habet ms. codex Corbeiensis; qui cum
imperitabant. > jj secus quam Ecclesia catholica tradit, de Christi cor-
Quid sibi velit hoc commentario Dalloeus, non pore in Eucharistia sentiret; idque non naturale cor-
capio. Si enim Confessio per modum improperantis pus Christi, sed tantum figuram ejus esse crederet;
et corripientis hoecingereret, speciemaliquam haberet tribus Patribus ob eam causam convocatis, el pro
Dalloeiargumentum. Nunc vero de pcenis divinitus senis conversione orantibus, facta re sacra, tandem
Judseis inflictis cum agat hoc loco, nihil continet ad rectam fidem reductus est. « Nam quando positi
quod non usurpare possimus hoc tempore, quo sunt panes in altari, videbatur illis tantummodo tri-
eliara infideles sacris locis dominantur. bus tanquam puerulus jacens super altare. Et cum
H. Afline est huic argumento quod disceptator extendisset presbyter manum ut frangeret panem,
sumit ex Confessionis parte iv, cap. i, ubi scribitur: descendit angelus Domini de ccelo habens cultrura
< Eucharistici mysterii veritatem, id est realem cor- in manu, et secavit puerulum illum;
sanguinem vere
poris Dominici prsesentiam, nonnunquam divina re- illius excipiebat in calice. >Tum accedente sene,«ut
velatione aliquibus manifestatam esse. > Intelligit acciperet sanctam communionem, data est ipsi soli
autem, inquit Dalloeus,quibusdam divinitus conces- caro sanguine cruentata; quod cum vidisset, perti-
sum fuisse, ut carnem et sanguinem pro pane et vino muit et clamavit dicens: Credo, Domine, quia
panis
1015 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1016
qul in altari ponitur corpus tuum est, et calix, tuus A Eucharistia sancivit adversus hsereticos nonnullos,
esl sanguis. Et slalim facta est caro illa in manu qui Dominici corporis et sanguinis sacramentum re-
cjus panis secundum mysterium, et sumpsit illud jiciebant, uti legitur in synodo contra eos Atrebati
cmn honore gratias agens Deo. > Eximium hunc lo- habila, quam propediem typis editurus est noster
cum legisse potuit Alcuinus, sivc ex codiceGrxco, Acherius in Spicilegii tom. XIII. Cum enim idem
qualem Photius laudat, sive ex veisione Pelagii S. cpiscopus in ea urbe diebus Nativitatis et Appari-
R. E. diaconi, qui hunc quintum librum Latini juris lionis Domini de rebus ecclesiasticis tractaret, « re-
fecit. latum est ei quosdam ab Italix finibus viros eo loci
12. Sed jam demura post vexatam variis arlibus advenisse, qui, quamdam novae hxreseos sectam
atque modis Confessionem, veniamus ad palinarc ar- introducentes, evangelicx atque apostolicx san-
gumentum , quo Dallarus sxpe dictx Confessionis clionis disciplinam pervertere tentabant; et quam-
anliquilatem penilus labefactare sibi visus cst; dam juslitiam prxferenles, hac sola purificari homi-
nempe, « quod idem Confessionis auctor de eorum nes asserebant, nullumque in sancta Ecclesia aliud
sentenlia qui realem Dominicicorporis in Eucharislia esse sacramentum per quod ad salutem pervenire
prxsenliam negant, non aliter loqiiitur quam de potuissent. >Hi coram cpiscopo adducti,« referunt se
doctrina publico Ecclesix judicio damnata et inter " essc auditores GANDULFI cujusdam ab Ilalix partibus
hxreses relata, alque ila cum ipsis agit ut cum ho- viri, et ab eo evangelicis mvmdatiset apostolicis in-
minibus sectariis et hxrelicis. > Tum huic rei pro- formatos : nullamque prxter hanc Scripturam se
bandx adducit hunc locum ex Confessionis parte iv, recipere, sed hanc verbo et opere tenere. > Tum
cap. 5 : « Advertejam tandem, o pravissimarum, accuratius interrogati, sacri baptismatis myslerium
mentium perversa doctrina, et noli surda aure et; negant, simulque Eucharistix, Pcenilenlix ct Matri-
incircumciso corde proelerire quod iVicitur: Qui; monii sacramenta. Pro erroribus singulis singula ca-
tnanducat me, suam nimirum, non aliam carnem dc- pitulacondit Gerardus, primum quidemdebaptismo,
monslrat. > Mox paucis interjectis : « Verum quiaj secundum de corpore et sanguine Domini, in quo
longe aliter se habet verilas tanti mysterii, quam tu( hxrelicos compellat his verbis : « Jam nunc his
hmrelico deceptus spiritu arbitraris, recte dicilurr omissis transilum faciamus ad illud sacrum et im-
myslerium fidei, > elc. « Quibus aperlissime, inquitt mutabile Dominici corporis et sanguinis sacramen-
Dallxus, significat fuisse, quo ipse tempore scribe- tum, quod vos ad vestram confusionem, nisi resi-
bat, qui aliter quam ipse sentiebat, de Eucharistiat pueritis, adversum divinam et aposlolicam traditio-
377 docebant, quique hmreseosea de causa damnati; - nem impugnantes evertere tentatis. > Tum ipsius
eranl. > Cujusmodi homines ullos ante Berengariii sacramenti naturam explicans post aliqua hxc sub-
tempus exstitisse negat Dallxus. dit : < Quod quidem sacriflcium dum de pane et
Hoc argumentum colorem quidem habet prae aliis5 vino cum aqua mixto ineffabili sanclificatione, cruce
a Dallxo adductis; sed si fucum detrahas, inane3 et verbis illius in altari coasecratur, dumquc pas-
prorsus, uti cxtera, apparebit. Quod ut assequare,, sionis et resurrectionis ejus atque in coelumascen-
rem propius intueri necesse est ac demonstrare jarai sionis ibidem salutifera memoria agitur, verum ac
dudum ante damnatum Berengarium hxreticos ha- proprium corpus ipsius DominiJesu Christi, et san-
bitos, eoque nomine affeclos, qui secus quam modoo guis verus et proprius efficitur, quamvis aliud esse
catholica Ecclesia tradit, de Eucharislia sentirent. videatur. Videtur namque panis naturalis, sed veris-
Huic rei probandx unus sufflcit Deoduinus, seuu sime eflicitur corpus Christi, sicut ipsa eadem Veri-
Theoduinus LeoJiensis episcopus (m), qui in epi- tate altestante didicimus. > Ex quibus inlelligimus
stola ad Philippum Francorum regem, scripta con-- in syno.io Alrebatensi assertam fuisse Eucharistix
tra Berengarii errorem jam tum primum exoririi veritatem annis amplius 25 anle damnatum Beren-
coeptum,censet Berengarium ejusque sequaces nonu garium. Hunc locum paulo fusius retuli, tum quia
esse audiendos, neque tam pro illis concilium con-- > JJ hxc synodus antehac, si non fallor, incognita fuit,
vocanduin, quam de illorum supplicioexquirendum;; tum quia rebus subsequenlibus illustrandis pluri-
propterea, quod creberrimis SS. Patrum conciliis, ;, nuini conducit.
tum eliam venerabilium doclorum clarissimis senlen- i- Sub idem tempus, hoc est anno 1017, lestante
tiis proscripti damnatique essent eorum errores.». Glabro Rodulfo in Hist. Iib. m, cap. 8, in urbe Au-
Ergo ante Berengarii damnatum errorem creberrimaa relianorum flammis traditi sunt ejusdem hxreseos
concilia catholicam de Eucharislia fidem definierant,
t, asserlores; quorum prxcipui erant Herbertus alqne
ac secus sentiintes pro hxreticis habendos decreve- 5- Lisoius. Horum errores fucatx sanclitatis simulacro
rant, ut censet testaturque Deoduinus. Ex quibus is palliatos detexit Arefastus, qui prxsente Rotberto
conciliis, etsi unum Tolelanum proferat inmedium,i, rege, ut synodi acta probant in Spicilegii tom. II,
plura tamen alia in Eucharistix causa congregala la inler cxtera conlestatus esl ab eis se didicisse, pa-
fuisse manifeste asseruit. nem et vinum, quod super altare manibus sacerdotum
Et quidcm regnante apud Francos Rotberto, id sancti Spiritus sanclificalioneefficividetursacramen*
est anno 1025, indict. 8, Gerardus Cameracensis is tum, converiinon posse in corpus et sanguinemGI^'
atque Atrebatensis episcopus fidem catholicam de le sti. Quod cum illi confiterentur, nec ab eo*WW|
1017' OPP. DUBIA. — DE FlDEl CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIO. 1018
aliisque revocari potuissent, jubente rege extra ur- Ai chasio diserte impactum est ante Berengarii cen-
bem creitMli sunt. Hic nullus canon nullumve de- suram.
cretum cotidi^umIegitur, sed tantum pcena hxreticis Cum Paschasio consentit Hincmarus Rhemorum
inflicta • ob eam videlicet causam quod communi archiepiscopus in prioris opusculi de Prxdestina-
Ecclesioecatholicse prxjudicio proscriptus csset eo- tione cap. 31, ubi loquitur in hunc modum : « Sunt
ruift error, qui verilateis corporis et sanguinis Do- et alia qux vocum novitatibus delectantes, unde sibi
iv>i'niin Eucharislia negassent, atque hujusmodi ho- inanes comparent rumusculos, contra fideicatholicx
mines in hxreticorum classem amandati. Qua per- veritatem dicunt, videlicet: quod trina sit Deitas :
suasione commoti prxdicti hxretici, errorem suum quod sacramenta altaris non verum corpus et ve-
publicis concionibus committere non audebant: rus sanguis sit Domini, sed tantum memoria veri
sed occultis cuniculis furlivisque colloquiis in fidos corporis et sanguinis ejus. > Itaque censebat Hinc-
probatosque quorumdam animos cum inspirabant. marus hujusmodi homines pugnare contra fidei ca-
Tantum apud eos prxvalebat erroris sui prxconce- tholicm veritatem, ac proinde hxrelicos esse
pta damnatio. Eumdemmet errorem (ut id obiter observem) no-
Mitius cum aliis eiusdem farinx hominibus estit tasse mihi videtur Anastasius Bibliothecarius, cum
sanctus Odo Cantuaricnsis episcopus circiicr annum *' ait Nicolaum papam primum fecisse in basilica Sal-
950, quo tempore i quidam clerici, maligno crrore vatoris, qux Cxsarxa dicta, cruces de argento pu-
seducti, asseverare conabantur panem et vinum quse rissimo, « qux pendent ante figuram, sive (uti
in altari ponuntur, post consecrationem in priori apud Baronium ad annum 858 legilur) ante sacra-
substantia permanerc, et figuram tanlummodo essc mentum substanlix carnis ejusdem Domini nostri
corporis ct sanguinis Christi, non verum Christi Jesu Christi. > Quasi diceret, ante figuram substan-
corpus et sanguinem. Quorum enormem perfidiam tialem carnis Domini nostri Jesu Christi, eum ad
beatus OJo destruere cupiens, dum quadam die in modum quo Christus in epistola ad Hebr. dicitur fi-
conspeclu totius populi sacrosanctis missarum solem- gura subslantix Patris : ad quem locum Anastasius
niis devotus intenderet, exprcssis Iacrymis Dei om- hic allusisse videtur. Si vero Baronii lectionem se-
nipotentis clementiam in suo ministerio adfore po- quare, alia, quam prxferendam existimo, inconsulta
stiilavit, qttx ad depellcntlos hominum errores sub- non miniis calholicx fidei favet. Cur enim, quxso,
stantivam divinorum mystcriorum declararet pro- aduitlit substanticc vocem, nisi ut eam opponeret
prietatem. Cumque ad confractionem vivifici panis figurx vocabulo, quo hxretici tunc lemporis abute-
ventum fuisset, confestim inter manus pontificis, Nimirum hxc verba sacramentumsubstanlim
Sbantur?
fragmenta corporis Christi tenentis, sanguis gulta- carnis Christi, opponuntur istis : sacramenlum figurm
tim defluere coepit. > Cujus rei consideralione per- carnis Chrisli; tantumdemque sonant, ac si dixisset
culsi omnes, 378 maximc vero clerici sectarii, Anastasius, sacramentum conlinenssubstanliam car-
errorem suum incunctanter abjecere. Ipse autem nis Christi, non figuram. Alias inanis et absurda
pontifex cuin suis in magna gratiarnm actione laeli- esset ejusmodi vocabulorum geminatio.
tiam egit, « propterea quod omnis error de Domi- Ex his omnibus liquido conficitur tempore Hinc-
nico corpore in pectore suorum abolitus fnissel, nec mari ac Paschasii Radberti, id est paulo post mortem
ullra panem in allari positum verum Christi corpus Alcuini, hxreticos dicios fuisse eos qui de veritate
esse diffiderent, qui verum sanguinem inde manare corporis Christi in Eucharistia dubitassent : ac
conspexissent. > Hxc verba sunt pervetustissimi au- proinde immcrito Joannem Dalixum Alcuino adjudi-
ctoris, qui libellum de ipsius Odonis Vita nondum care Confcssionem Cbiffletianam ea ratione quod
edilum composuit: quem locum Wilhelmus Malmes- hwrcticospiritu deceploshujusmodi homines appellet.
buriensis monachus compendio retulit. Ergo eo Duplici vero ex causa eos ab antiquis hxreticos
tempore, id est medio sxc. x, enormis perfidia error- dictos existimo, nimirum quod eo nomine dignos
que censebatur, si quis de corporis Christi Domini r.. xslimarent eos qui a recepta catholicorum fide rece-
in Eucharistia verilate dubitasset. derent, et quod antiquorum Patrum decretis damnali
Sxculo prxcedenti eadem fuit catholicorum sen- crederentur. Scilicet hxc fuit veterum quorumdaiu
tentia, qui hxreticos appellabant ejusmodi erroris calholicorum persuasio, in concilio Ephesino (n) san-
sectatores. Testis imprimis Paschasius Radberlus in citam fuisse de Eucharislia fidem nostram, atque
libro de Sacramento altaris, cap. 21 : « Nos autem diris addictos qui contrarium dogma secuti essent.
catholice sensum ipsius Domini requirentes, non In hac sententia fuit Lanfrancus, ut patet ex Dia-
hmreticorum nxnias sequamur, sed ejus qui ait : logo adversus Berengarium edito, ubi notat hxreses
Accipite et comedite ex eo omnes. > At novalor erat duas anliquis temporibus ortas fuisse, omnibus ta-
Paschasius?Imo verofideicatholicx assertor: tumquia men tum consentientibus, « quod panis et vi-
hoc nomineeum semper honoravit catholica Ecclesia; nuin in veram filii hominis carnem, verumque ejus
tum quia nonsolcnt novatoreseos qui ase dissenliunt sanguinem converterentur; > sed quis esset ille
hxreticos appellare, sed priscx fidei corruptores. Ve- filitis hominis, aliis in alios pugnantibus. « Quidain
rum hic non agimus de re ipsa, sed de nomine hxre- eniin, inquit, arbitrati sunt hunc oportere intelligi
tico, quod eucharislicx veritatisinficiatoribusaPas- quemlibet honiinem. sive justum sive peccatorem,
1019 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1020
Aliinon nunc esse de turba quemlibet hominem, sed A sertionem, contra majorum traditionem, ac demum
virum justum, sanclificatum, a communi hominum contra reccptam sui temporis fidem corporis Domi-
vila per sux vitx celsitudinem segregatum. » Tum nici veram in Eucharistia prxsenliam negarent?
subdit Lanfrancus damnatas in ca synodo « ulrasque Certe qui adversus Claudium Taurincnsem episco-
has lethales pestes, > decretumque Nestorio in hxc puin de cultu sacrarum imaginum scripsere noni sx-
verba transmissum : « Ad benedictiones mysticas culi auctores Gallicani, eum hxretici nomine afli-
accediinus et sanctiflcamur, parlicipes sancti corpo- ciunt, quamvishiinccullum nullasynoduseo tempore
ris el pretiosi sanguinis Cbristi omnium nostrum staluissct. Nam quod hac de re habitum est conci-
Redemptoris effecti : non ut communem carnem lium Nicxnum n, veluti profanuin tum repudiabat
percipientes, quod absit, nec ut viri sanclificati, et Gallicana Ecclesia. Sic Balramnus eos qui Christum
verbo conjuncti secundum dignitatis unitatem, aut Dominumcommunivia exbeatissimx Virginis utero
sicut divinam possidenlis habitaiioncm : sed vcre prodiisse negabant, ut novteet inaudilm hareseos
vivificatricem, cl ipsius Verbi propriam factam. > auclores non semel suggillat, nullo suffragante con-
Tum addit Lanfrancus concilii canonem iis analhe- ciliorum decreto, propterea quod adversariorum sen-
ma dicentis qui secus sentirent. Ex qnibus neinini tentiam a Scripturx sacrx et Patrum auctoritate
*
dubium esse debet Lanfrancum in ea fuisse persua- I deflectere arbitraretur. Quidni potiori jurc hxreti-
sione, Ephesinos Patrcs de Eucharistix fide adver- cos ChiffletianaConfessiodixeril eos, qui ab Eucha-
sus Novatianos statuisse, eosque pro hxreticis ha- ristix recta fide recessissent, reclamanle non solum
buisse qtii ab ea definitione reccderent. Hic jam sacra Scriptura et Patrum Traditione, sed etiam
non inquiro an Lanfrancus concilii sensum assecu- communi catholicorum consensu? Adde, in isla
tus sit. Certe Ephesini Patres hoc loco veram Chri- Confessionehujusmodi homines non dici hxreticos,
sti corporis iu Eucharistia prxsentiam, si non sed tantum hmrelicospirilu, A est, diaboli hxreseon
dcfiniunl, saltem manifeste suppommt. At permitto Auctoris instinctti deceptos. Quo nomine nolare vide-
Lanfrancum in explicando concilii decreto falsum tur, non quidem hxreticos ullos, qui errorem suum
esse, eique plus quam verba prxseferant tribuisse. in vulgusspargerent, sed nonnullos dubix fidei ca-
Hic tantum expendo quid senserit de mente concilii, ,k tholicos qui, humanis ratiunculis et sensibus plus
cujus decreto Sacramenlariorum errorem sine du- xquo addicti, de hoc divino sacramento non recte
bio damnatum fuisse persuasum habuit. senlirent. Sit ergo hxc nostrx responsionissumma,
Atqui in eadem etiain persuasione fuit Herigerus nempe ante damnatum Berengarium realis, ut vo-
Laubiensis abbas in libello de Eticharistia, qui sine * enmus, in Eucharistia proasenlix impugnatoreshxre-
auctoris nomine a Cellotio cditus est in Appendice seos nota poenisqueaffectosfuisse in conciliis Came-
ad historiam Gothescalci. Cnjus libelli auctorem racensi et Aurelianensi, eosdemque pro haereticis
esse Hcrigerum abbalem Laubiensem, qui anno sxc. x habitos ab Odone Cantuariensi; tum sxc. ix
1007 mortuus est, certis 379 a''as documentis, ab Hincmaro Rhemensi archiepiscopis ; a Pascha-
Deo dante, demonstrabo. Is quippe, inter argumcnta sio Radberlo et aliis. Ad hxc visumfuisseLanfranco,
qux adducit ad probandam Eucharistix fidcin, etiam H&rigero,et ConfessionisChifflelianx auctori, eos
hunc locum a Lanfrancorelatum profcrt ex concilio itidem in concilio Ephesino diris addictos ; ac deni-
Ephesino sub Cyrilli nomine, nimirum Alexandrini, que merito in ea Confessione hmretico spiritu dece-
cujus epistola ad Nestorium, ex qua Herigerus tcsti- ptos dici, quippe qui in fide Eucharislix a sanctx
monium adducit , inter acta concilii Ephesi*i Scripturx Patrumque aucloritate deflecterent, quin
relata est. Quid si Chiffletianx Confessionisseri- etiam a recepta omnium tunc temporis catholico-
ptor, eodem prxjudicio affeclus, eodem modo Ephe- rum confessione.
sini conciliidecretum interpretalus est; atque ob id 13. Imo vero, inquis, nullus, non tantum supe-
ha^relicospiritu deceplos appellavit eos qui de lmjus riorum temporum auctor, sed nec Alcuini tempore,
sacramenti veritatedubitarent? Certe ad hunc locum U hanc de Eucbarislix veritate fidem tenuit docuitve,
manifeste alhidere videtur in hxc verba (Part. iv, qualem ipsa Confessioprofitelur.
num. 5): « Adverte jam tandem, o pravissimarum At hanc objectionem manifesterefellitPaulus dia-
mcntium perversa doctrina, et noli surda aure, in- conus in Vita Gregorii Magni, qui catholicam veri-
cumciso corde prxterire, quod dicitur : Qui mandu- tatem tam diserte exponit, ut nemo clarius hoc
cut me, suam nimirum, et non aliam carnem demon- tempore explicare possit. Sic enim occasione facli
stral. > Cur cnim dixit, su:'.m et non atiam carnem, quod matrona Romana in Eucharistiam perpetravit,
nisi ut excluderet errorem illum quem ab Ephesinis Paulus Gregorium loquentem inducit : « Disce, in-
Patribus damnatum esse putabat ? Hxc ergo causa quam, veritati jam modo credere conteslanti: Panis
est cur hmreticospiritu deceptosappellet hujusmodi quemego do, caro mea cst: et sanguis meusvereeil
erroris sectatores. potus. Sed prxscius Conditor nosler infirmitatis no-
Verum fac scriptorem Chiffletianx Confessionis strx, ea potestate qua cuncta fecit ex nihilo, etcor-
non respexisse ad Ephesinum aliudve concilium,cur ptis sibi ex carne sempcr virginis operante sancto
non potuit hxreticos appellare eos (o) qui contra Spiritu fabricavit, panem et vinum aqua mixtum,
Scripturoesacrceseu Christi Domini manifestam as- manente propria specie, in carneni et sangmnent
1021 OPP. DUBIA.— DE FIDEI CONFESS. MABILLONUDISQUISITIO. 1022
suum, ad catholicam precem, ob reparationem no- jKEucharistia fides, qualem professus est Alcuinus ipse
stram sancti Spiritus sanctificatione convertit. > in Confessione controversa.
Tum subdit Paulus : « Indeque universos jussit divi- 14. Cur ergo, inquis, Paschasius in Patrum testi-
nam precari potentiam, ut in formam pristinam sa- moniis, qux ad senlentiam suam constituendam ad-
crosanctum reformaret mysterium, quatenus mulieri ducit, Alcuinum indictum el illaudalum prxtermisit,
ad sumendum fuisset possibile ; quod et factum est. siquidem hxc ConfessioAlcuini fetus sit ?
Unde sxpe fata mulier plurimum in sancta religione Ncmpe quod Paschasius ab antiquis duntaxatPalri-
et fide proficiens, participatione Dominici sacramenli bus auctoritalem sumit: Alcuinus vero tum, cum
consecrata est, et omnes qui vidcrant, in divino librum suumconderelPaschasius, antepaucos annos
amore et orthodoxa credulitale excreverunt. > Ha- defunctus erat. Deinde multa alia veterum tesiimo-
ctenus Paulus in Vita sancti Gregorii Magni, qux in nia omisit Paschasius, ex sinceris eorum operihus
sxculo i Benedictino typis edita est: quem Iocum facile repetenda: qux quidem opera eadem ratione
adduxitGerardus in prxlaudata synodo Cameracensi. negare posset Dallxus, si ipsius argumentalio quid
Ex quo intelligimus eam fuisse lum de Eucharistia efficeret. Denique Alcuini Confessionem prxtermi-
receptara fidem, panem scilicet et vinum, manenle sit, forlasse quod in ipsius notitiam (qux librorum
propria specie, in carnem et sanguinem Domini con- B tum inopia et difliciliscommunicatio eral) non ve-
verti, atque in ea persuasione orlhodoxam credutita- nisset.
tem fuisse collocalam. Hxc fere sunt argumenta quxDallxuscongerit ad-
versus Confessionisauctorem etantiquilatem, si nou-
Eamdem astruit Haimo,Halberstadensis episcopus, nullas exceperis minutias, quas consulto prxtermisi;
Pauli el Alcuini suppar, in Tractalu de corpore et qualia sunt qux profert de styli dissimilitudine a ve-
sanguine Domini, quem recens edidit nosler Ache- ris Alcuini operibus: cum alii docti viri eamdem,
rius in Spicilegii tomo XII : Hic enim suam, imo cum in ipsa Confessione, tum in sinceris Alcuini ope-
et Catholicorum sui temporis omnium fidem explicat ribus, orationis xqualitatem agnoscant. Hxc, in-
in hunc modum : « Credimus itaque et fideliter con- quam, qux minuta, neque satis certa ipsiDallxo visa
fitemur et lenemus, quod substanlia illa, panis sci- sunt, prudens dissimulavi, ne longius progrederentur
licet et vini, per operationem divinx virtutis, ut jam nostrx concertaliones.
dictum est,idest natura panis et vini, substantialiter Hxc pro modulo dicta sint de hujus operis auctore
convertatur in aliam subslantiam, idestin carnemet et antiquitate; quorum unum ita propugnandum sus-
sanguinem. > Et infra : « Commulat ergo invisibilis cepi, ut allerum tanquam certissimum demonstrari
sacerdos suas visibiles crcaturas in substantiam sux ' J posse confidam. Quod si non penitus asseculus sim,
carnis et sanguinis secreta potestate. In quo quidera vel id mihi satis erit pro fructu operis, quod hanc
Christi corpore et sanguine propter sumenliura hor- provinciam studiosis aperuerim, reperto exemplari,
rorem sapor panis ct vini remanet et figura, sub- cujus sola inspectio operis antiquitatem persuadere
stantiarum natura in corpus Christi et sanguinera potest. Huc erudilorum omnium oculos et judicium
omnino conversa : sed aliud renunliant sensus car- appello, quibus codicem Boerianum inspicere licet,
nis, aliud renunliat fides 380 nientis, » etc. Mitlo sive in monasterio sancti Germani, quandiu penes
plura hanc in rem hujusmodi testimonia, qux jam nos erit; sive Divione in bibliotheca Boeriana, qtio
adduxere eximii perpetumde Eucharistia Fidei de- brevi rcmittendus est.
fensores. Hunc vero Haimonis locum insignem hic Qux de auctore protuli argumenla, sirem penitus
visurii est attexere, ut pote a nemine hactenus pro- non evincunt, saltem maxime probabilem efliciunt.
Iatum : quo luculenliorem nullum ad probandam Ec- Hxc si quis refutare velit, non ita mecum agat, quasi
clesix fidem reperire fas est. Prxdictum vero Hai- hac in re controversix caput constituam : sed
monis tractatum inveni in bibliothecx nostrx sancti Confessionis impugnet antiquitatem, quam potissi-
Germani memhraneo codice sexcentorum annorum, yp. mum defendo. Certe haud multum interest reipubli-
'
qui cjusdem Haimonis expositionem in Epistolas per cxChristianx quis istiusoperis auctor sit, Alcuinus
totum annum in missa recitari solitas complectitur. an alius, si modo eum Alcuini xqualem agnoscant
Insertus porro cst in eo codice tractatus iste post ex- omnes. Neque tamen Alcuini palrocinium deserere
positionem in Epistolam Ccenx Domini, qux Epi- est animus, sed justos controversix limites defi-
stola de Eucharistix myslerio tota est: cujus Epi- nire.
stolx expositionem subsequitur iste tractatus cuia Cseterum, quod in me receperam, hoc loco ap-
hoc titulo : Incipit tractatus Aimonis de corpore et ponendum duxi virorum peritorum testimonium
sanguine Domini. Tum auctor traclatum suum cum de codicis Boeriani antiquitate, ut ii quibus co-
Epistolx prxdictx exposilione continuando in hunc dicem istum videre non licet, horainum in repu-
modum orditur : Sed quoniam hujus Epistolm op- blica litteraria clarissimorum auctoritati acquie^
portunitas offerl ut aliquid de tanto sacramenlo latius scant.
dicalur, etc. Quod quidem hoc loco monuisse vi- TESTIMONIUM.
sum est operse pretium. Itaque, ut modo dicebam, De Boeriani codicis antiquitate.
tempore Akuinirecepta erat ea, quam profitemur, de Nos infra scripli omnibus, qiiorum intererit, nd-»
1023 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1034
tum facimus, visum anobis ac diligenter inspectum j A dem D. Basnagius dixerit de magistro illius artis
memhraneum codicem pervetustum, cui titulus est magno Mabillouio,Cotelerio aut de CaroloCointio, du Fresnio,
recentiori manu rn primarii locum substitutus : nlonium Valesio, Baluzio, aliisque ab ipso in testi-
adduclis. « At enim, reponit Basnagius,
ALBI.NI CONFESSIO FIDEI.Qux ipsissima est Confessio M. Dallxus, in dijudicando stylo velerum auctorum
sub nomine Alcuini a R. P. Pctro Francisco Cbiffle- exercitatus, et qui optime novit discernere opera
vera auctorum a hujus Confessionis supposi-
tio typisedila; testamurque istius codicis scripturam tionem detexit, etfalsis, ralionibus firmavit. > Atqui has
proxime accedere ad tempus Caroli Magni, nec sx- rationes Mabilloniusevertit, et ad antiquilatem co-
culo nono posteriorcm videri. In quorum fidcm huic dicis provocavil; quam, inspeclo codice, viri artis
instrumento subscripsimus Idibus Decembr., anno diplomaticx peritissimi probarunt; Dallxus vero,
illo forte non viso, ex levi suspicione, quod manu
Domini 1674. mouachi falsarii forma veterum characterum eflingi
Subscripseruntin originali: potuerit, impugnavit. Cui ex his magis credendum
videanl eruditi. Certe D. Ceillier, Uistoire des
A. FAURE , Doctor ac socius Sorbonicus. JOANNESsit,
GARNIER, Societatis Jesu presbyter, ac theologia Auteurs sacris, tom. XVIII, cap. 21, num. 18,
professor. CAROLUS LE COINTE, Oratorii presbyier. pag. 342, contestatur, se per decursnm suaeHistorix
DE VVONd'HEROuvAL,camerm computorum audi- deprehendisse, Dallxum in dijudicandis veterum
lor. Du FRESNE DUCANGE , quastor Ambiunensis. Patifum in
gcnuinisoperibus multoiies fuisse deceplum;
HADRIANUS VALESIUS, hislorioqraphus regius. STE- g1 quod Mabillonionemo fatile deprehendel.
niANUsBALUZE (b) Propternon
, biblioihecmColbertinm prmfectus. Confessioiiis dignos. Basnagius ait : « Auctorem
COTELIER, Socielalis Sorbonictr. DBLAUNAY, in su- convenire cuin iis Berengarianis,
premo Parisiensi senatu advocalus. qui dicebant panis et vini partem mutari, partem
non mulari. > Sit ita. Attamen si post Berengarium
scripsisset hic confessor vere catliolicus, temperas-
381 ANIMIDVERSIO set verba qux cilat Mabillonius, ne in suspicionem
erroris Berengarianorum vcniret : ergo Berengario
IN est antiqiiior, quod vult Mabillonius.
CENSURAS CELEBERRIMIBASNAGII, (c) Non nisi smculonono ventilatasunt. Respondet
Basnagius, « hanc doctrinam etiam ad sequentia
Quas adversus prcecednntem D. Mabillonii sxcula transiisse. > Sit ita. Verum Mabilloniusnon
Disquisitionem tulit tom. II Hist. Eccles., loquitur de doclrina, sed de disceptatione circa illam
lib. v, cap. 7, pag. 899 et seq. doctrinam, etillara non transiisse ultra nonum sxcu-
lum aflirmat.
Senserat D. Basnagius qnantum Calvinisticmsectm (d) Vl homines ad malum seu peccatum a Deo
raHonibus noceret, si velusto ac genuino scripto prmdestinarenlur. « Imo, ail Basnagius, hic ipse lo-
insignis cujusdam doctoris (qualem Aicuinum fuisse cus sufficit ad monstrandum quod auctor Confessio-
ipse censet) ostendi posset, fidem eamdcm circa Eu- - nis non potuit scribere tempore Alcuini. Primo
charistiam, quam nunc catholica profitetur Ecclesia, , namque controversia qux in Hispania agitabatur
jam sa-culo vm vignisse. Hinc, postquam breviter anno 790, non tangebat prxdestinationem ad ma-
enarmsset diversas circa Alcuini Confessionemfidei, Iuni. > Atqui hanc langebat, prout Mabillonius hic
a R. P. Chifflelioeditam, opiniones diu ventitatas, probat, et ad quod Basnagius nil respondet. Secundo,
conctudit : « Lis lam longa de scripto in quo tam ail Basnagius, hxc (opinio de praedestinaiione ad
manifeste traditio Ecclesix circa Eucharistiam fir- malum) iu Galliam non penetravit, ubi tunc circa
matur, meretur ut momento saltem illius discussioni gratiam nulla concertatio fuerat : sed primum annis
immoremur. > Pergit deinde et ail : « Permissum 40 vel 50 post obilum Alctiinihxc quxstio iLi agitari
nobis erit asserere, inter argumenta qux Mabillo- cospit. > 382 Verum hxc responsio sane inlirma
nius protulil, ne unum quidem esse quod probet il- esi. Demus vivente Alcuino illam de prxdeslinatione
lamConfessionemesseAlcuini. >Quodsuum assertum ad malum controversiam in Gallia non fuisse agita-
quomodoprobet virMabiltonianm
doclus, inspiciamus. Cilabimus tam ; illius tamen erroris nolilia cur ex Hispania in
loca Disquisitionis qum D. Basnagius vicinam Galliam non potuit penetrare ad homines de
refutare vouit; referemus deinde iltius responsa, qum puritaie doclrinx sollicilos, quam doctrinam Alcui-
demumbreviterdiluemus. nus iu sua Confessionedauinarei? Deinde hxc con-
(;i) Smculum nonum sapit. Respondet Basnagius, troversia, post 50 annos in Gallia agitata, etiam
< quod aucloritas unici codicis ms. tanla iton est, tunc decisa el penitus exslincla fuit, ait Mabillo-
ul aliquid probet, cum monachus aliquis potuerit nius, et exinde infert, Confessionis Chifllelianae
imitari charactercm : et nihil sit facilius quam in scriptorem vixisse vel Adriani papx I vel cerle
judicio circa anliquitatem mss. aberrare. » Verum Gothescalci tempore : sane potius Adriani, cum
sola tle causa sua desperatio hanc in monachos ca- D Boerianus Codex, qui autographus non est, ad Ca-
luumiam suggesserit D. Basnagio. Et si ita ralioci- roli Magni tempus proxime accedat. Cur hxc tam
nari licet, facile everti poterunt plurima antiquitalis leviter prxtergressus est D. Basnagius?
monumenta, quorum non nisi unicum reslatexem- (e) Quod viginti mitlia servorum haberet. « Quasi
plar. D. Basnagius igitur afferre debuisset sux suspi- vero, ail Basuagius, non posset quisqtiam etiam ob
cionis solidas rationes, anlequam monachum, nescio minorem famulorum numerum superbire. »Id pro-
quem, censura notaret. Enim vero monachus ille fecto fieri potest; verum Mabilloniusnil aliud petit
hanc suam Confessionemvel scripsit pro suo privato quam hanc precationem Alcuino apprime compelere,
usu ac devotione : et, cur fmgeret characteres suo et non facile alteri illius temporis quo libellus ex
xvo anteriores? Vel scripsit ad fucum faciehdum demonstratis scriptus est, scriplori.
hominibus sux xtatis (de iis enim qui post aliqua (f) Reperire non valeo. « Alcuinus ergo, respondet
saecula victuri essent, cngitasse quis creilat?). Sed Basnagius, auclor Confessionis hujus censendus est,
illi facile utique delexissent frauilem ex charta ma- qui similes querelas movit? » Nunquid vero ejusmodi
nuque receniioribus. Equidem homines modernos querelx Alcuinum in memoriam revocant? cnm non
facile est aberrare in judicio circa antiquilatem xque alteri illius xvi scriptori ac Alcuino possint at-
mss., homines, inquam, qui in iis traclandis minus tribui, qnx meiis est Mablllonii.
stint exercilati^ et minus arte critica discernendi (g) Lifcro de Fide S. Trinitatis. « Hoc argumep-
spurias scripturas a genuinis informati, et in fcrendo luiii, ait D. Basnagius, adeo pro Alcuinonon pugnat,
judicio minus cauti; id, quod nerao, et ne ipse qui- ut potius serviat Dallxo, qui ex hoc ipso qno4
1025 OPP. DUBIA— DE FIDEI CONFESS. MABILLONIIDISQUISITIOi 1026
Scriptor Confessionis sxpius aliquas sententias ex A (m) Theoduinus Leodiensis. Ad hoc et suhsequen-
AJcuinoproferat, colligit hunc non esse verum illius tia testimonia D. Basnagius respondet, « facta, quae
fetus parentem. > Verum Mabillonius argumentum D. Mabillonius magna cum fidelitate recenset, vera
hoc Dallxi quarto loco supra satis diluit. esse; nihil tamen probare existimat, quia nullum
(h) Nullus moveridebet quod Confessionis auctor eorum est quod non sit 150 annis Alcuino posterius.
usus sit Confessione.Pelagii, etc. Reponit huic ar- Et ex his ipsis, ait, pcrsuademur quod ne nnus qui-
MabillouiiD. Basnagius : « Nunquid nomen dem reperiri possil hxreticus in hac materia ante
ugustini vel Hieronymi Confessioni fidei prxfixum, sxculum decimum.... et qui se opposueruntPascha-
fumento
reddit illam orthodoxam 1 > Minime certe : verum sio Radberto, snamque opinionem publice propu-
tanta nomina, si debita atlentio, quod humanum gnarunt, non fuisse habitos pro hxreticis. > At enim
est, defuerit, facile quempiam in deceptionem agere nunquid ignoravit D. Basnagius Paschasium Rad-
possunt. Quamvis scriptof Confessionis ipsos Pela- bertum, Hincmarum, Haymonem Halberstadensem,
gii aut Cassiani errores haud adoptaverit,.imo, quod Anastasium, quorum teslimonia profert Mabillonius,
fegentibus manifestum fit, aperte illis contradixerit. vixisse ante sxculum decimum, et Paschasium qui-
Pergit vero Basnagius : «Scimus Alcuinum fuisse de- dem pene cum ipso vixisse Alcuino, atque magistrum
fensorem gralix et discipulum sancti Augustini : habuisse beatum Adalhardum abbatem Corbeiensem,
quod solum suflicit ut eam Confessionem illius non in schola Alcuini formatum : librumque de Sacra-
esse judicelur, cui inserla est Confessio Pelagiana. mento allaris, in quo negantes prxsentiam realem
Imo, ait, auctor Confessionis utitur Confessione Pe- seclatores hwreticorum appellantur, prima vice anno
lagii, ut facilius profundat errores Semipela-giano-g 831 a Paschasio fuisse editum? Ergo ante sxculum
rum, quod de Alcuino xslimari minime potest. » decimum, el ipso tempore Alcuini hxretici esse cen-
Ast fallitur vir eruditus; non enim scriptor hic er- seliantur, qtii illi dogmali contradicebant, quos pro-
rores Pelagii sux Coufessioni inseruit; aut ea qux pterea et ipse Alcuinus dicere potuit hmreticospiritu
in illa minus orthodoxa sunt, adoptavit; de gra;ia deceptos. Cur vero contradictores Paschasii non fue-
enim prorsus catholice senlit part. m, n. 31 et alibi rinl pro hxrelicis, ut aiunt, formalibus habili, causa
passira. Quapropter calumniam vere infert D. Basnagius est quod non errarint circa substantiam dogmatis,
nuic scriptori omnium judicio catholico, dum seu circa ipsam realem prxsentiam corporis Christi
nulla reddita ratione scribit illuin Confessione illa in Eucharistia : solum enim reprehenderunt modum
Pelagiana usum fuisse, ut facilius profundat errores inusilaluindicens quo illam prxsentiam exponebat Pas-
Semipelagianorum, quibus tamen ipse multipliciter chasius, corpus Christi in Eucharistia illud
contradicit. Neque vero etiam mirum censeri debe- idem esse quod natum est ex Maria virgine, passum
ret, si Confessio Pelagii falso Augustini aut Hierony- in cruce, et resurrexit a mortuis. De qua re haud
mi nomine insignita, Alcuino imposuisset. Pelagius opus est diutius hoc loco disserere, quod copiose
siquidem errorem suum tam scite obtegere novit, ut prxstitit Mabillonius ipse in Prxfat. Act. SS. Be-
dum Romse publice legeretur, omnes prxsentes cum ned. saec. iv, cap. 1, § 4.
Zosimo papa Confessionem Pelagii orthodoxam esse (n) Jn concilio Ephesino. Ad hxc Basnagius :
censerent, ut norunt historix Pelagianismi non « Sentiens Mabillonius, inquit, debilitatem priorum
ignari. argumentorum, volensque illorum vim reparare
(i) Uti superius demonstravi. « Imo, inquit Basna- p^1 conlugit ad concilium Ephesinum, qiiod prxsentiara
gius, ex hoc ipso quod multa ex Speculo et libro realem stalnisset, et oppositum damnasset errorem.
Meditationum excerpta sint, patet, Cod. ms. Boeria- Sallem Lanfrancus et Anonymus Cellotii Ua credi-
num non esse tam vetustum quam persuadere vult derunt, ait Mabillonius. Verum isdem hos fuisse de-
Mabillonius, sed sxculum xi haud excedit. > Mira ceptos agnoscit et corifitetur. Duo homines isti, per-
profecto responsio! Negat Mabillonius quod aliqua gitBasnagius, nati postslabilitam transsubstantiatio-
ex Speculo et libro Meditationum excerpta sint, et nem, avidi probationum aliquid sibi favens reperire
probat ea qux in Speculo et libro Meditationum si- cupiunt in concilio Ephesino; qui tamen, haud re-
mulque in Confessione habentur, potius ex hac in pugnante Mabillonio, decepti sunt... An ex simili-
illos libellos fuisse derivata, quam ex illis in istam : bus suppositionibus inferrj potest Alcuinum esse au-
nec D. Basnagius ullo verbo probat contrarium; et clorem Confessionis, in qua negantes realein prx-
tamen id quasi confessum assumit, atque quin ali- sentiam traclantur tanqiiam hxretici? > Ast fallilur
quid rationibus. Mabillonii opponat, inferre audet vir doclus; non enim utitur Mabillonius argumento
codicera Boerianum esse Speculo el libro Medita- hoc, ducto ex concilio Ephesino, ad probandum
tionum recentiorem. Quod a viro tanti nominis ne- quod Alcuinus sit auctor Confessionis Chiflletianx,
mo exspectasset. sed ad infirmandum argumentum Dallxi , qui
(k) Ad terlium argumentum Dallmi quod Mabillo- ea ratione Alcuino abjudicat illam Confessionem
nius refutat, D. Basnagius addit: « Si Confessio Al- quod homines prxsentiam realem corporis Chri-
cuini genuina esset, scriptores illi qui tam studiose sti in Eucharistia negantes hwretico spirilu de-
inquisivere veterum testimonia pro reali prxsentia, csptos appellet : et causam reddit Mabillonius, cur
pro sua sententia illam excitassent: et Paschasius D non lantum ii qui aperte sese dogmati ab Ecclesia
certe hoc scuto usus fuisset contra suos adversarios, tunc lemporis receplo opposuissent, sed etiam non-
nec hujus subsidii debuisset, ut fecit, oblivisci. » nulli dubix fidei catholici qui, humanis ralfunculis
Huic argumento jam ipse Mabillonius satisfecit su- et sensibus plus xquo addicli, de hoc divino sacra-
pra N. 14, quod propterea D. Basnagius, prxterita mento non recte senlirent, hxrelici, vel saltem, ut
Mabillonii solutione, repatere non debuit. Chiffletianx Confessionis auctor sese exprimit, hm-
383 (1) Terlulliano abjudicandus est liber 'ad relico spiritu deceptipotuerint dici et appellari. Quia,
Nationes. « Exempluin Tertulliani, ait Basnagius, inquit, velerum quorumdam, Lanfranci, Anonymi
non quadrat; nain liber ad Nationes idem est ac Cellotiipersuasiofuit, in concilio Ephesino sancitam
Apologia, diversx solum editionis, itaut una sit raagis fuisse de Eucharistia fidem nostram, atque diris ad-
expolita et auctior quam altera : cui comparari non dictos qui contrarium dogma secuti essent. Sed isti,
meretur ConfessioChiffletiana, segmentis solum qui- inquis, decepti sunt: Sit ita! Demus vero viros do-
busdam Alcuini conspersa. > Verum librum ad Na- ctos xvi Caroli Magni et inter illos Alcuinum
tiones eumdem esse cum Apologia Terluliiani non- eodeni prxjudicio laborasse : nulla enim causa reddi
dum expeditum est. Lege D. Remig. Ceillier, Hist. potest cur id fieri non potuerit : habel ergo Dallxus
gin. des Auteurs sacres, etc, tora. II, pag. 408, causam ob quam negantes prxsentiam realem hxre-
num. 3. Inlerim tamen ipsemet Mabillonius agnovit tici aut hxretico spiritu decepti ab ipso quoque Al-
posse utrumque cumdem esse, dum ait : si tamen cuino dici potuerint el appellari. Inanis ergo est cri-
alius. sis D. Basnagii. Lege etiam, si libet, de hac defini-
1027 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VIU, 1028
tione concilii Ephesini, quod veram corporis Christi ,A fiunt. Cur vero vir eruditus ea non recensuit verba
in Eiicharistia prxsentiam si non delinivit, saltem Alcuini, qux eodem loco paulo ante citata leguntur,
manifeste supponit, Mabill.Act. SS. sxc. iv Prxfat., ex quibus lides Alcuini de transsubstanliatione clare
cap. 1, §2, pag. 13. satis elucet: Sic el panis, inquit, qui in corpus Christi
(o) Cur nonpotuil hmreticos appellareeos,etc. Agno- consecralur, absque fermento ullius alterius infectio-
scit D. Basnagius quod Alcuinus errorem circa prx- nis debel esse mundissimus.Et iterum : Ex aqua et
senliam realem in Eucharistia potuisset arguere farina panis fit, qui consecratur in corpus Christi;
tanqiiam hxreticum, etsi anlea nunquam ah aliquo aqua ct vinumin sanguinemconsecrabilurChrisli.De-
concilio damnatum.«Verum, inquit, oporlet prius mus ergo Basnagio, per aquam et panem in sacrifi-
ostendere, tempore Alcuini fuisse hxrelicos qui id cio adhibendum Ecclesix unionem; per vinum non-
negassent; nam hoc ipsum, quod hujusmodi lixre- dum consecratum, pariter pro saciiiicio prxparatum,
tici tunc exstiterint, negatur, et quidera optimo jure, sanguinem Domiuicx Passionis, alque per aquam
quia id ne quidem possibile esl : nam-de prxsentia trilico et vino mixlam fidelem populum Christo in-
reali corporis Christi in sacramenlo tunc nemo som- corporatuin ex mente etiam Alcuini in antea a se
niabal. » Credamne D. Basnagium, Mabillonii argu- citalis verbis, non nisi mystice significari, hanc ta-
mcnta, quibus sub num. 13 384 e* Paulo diacono men interpretationem verba paulo ante a nobis ci-
et Haimone Halberstadensi episcopo invicte probat, tata minime admiltunt. Non ettim ita loqueretur,
tempore Alcuini receptam fuisse eam quam auctor quisquis in pane et vino consecratis non nisi figu-
Confessionis controversx professus est, fidem, vel rara corporis et sanguinis Christi exhiberi credit.
lejjisse, vel perpcndisse? Si non legit, oscitantia B Serpentein xneum erigas in figuram Christi cruci-
fmt. Si legit, cur non aUata a Mabilloniotcstimonia fixi; quis dicere velit hunc serpentcm fuisse conse-
elisit anlequam scntentiani ferret, teinpore Alcuini cratum in corpus Christi crucifixi? Nugx ! Demente
de prxsentia reali corporis Chrisii in sacramento vero Alcuini circa realem prxsentiam corporis et
somniassc neminera? sanguinis Christi seu veram transsubstantiationem
Vides, erudite. lcctor, quam ineptx atque infirmx panis et vini, ne ullum dubium siipersit, juvat af-
sint rcsponsioncs, quibus D. Basnagiusargumenta ferre verba illius in epistola 41 ad Paulinum Aqui-
D. Mabilloniipro antiquitate ct auclore Confessionis leiensem patriarcham litleris aureis inscribcnda :
Chiffletianx infirmare voluit, et quam parum is in « Ni; quxso, inquit, obliviscaris in tuis sanclis ora-
iis referendis fidelis ftierit. tionibus nomen amici tui Albini: sed in aliquo me-
Ejusdem farinx est crisis laudati D. Basnagii, morix gazophylacioreconde illud, et profer eo tem-
quam adnexuitepislolx87edil. Canisianx (nunc 90), pore opporluno, quo pauem et vinum in substantiam
ad Lugdunenses, ut Alculnum in partes Calvinianas corporis et sanguinis Christi consecraveris. > Qui
traherct, ubi inter nolas hxc habet: Alcuinus ait: tam pexspicuis verbis, dicam cfim Mabilloniolib. i
« Hujus quoque mysterii sanctificalio nostrx salutis de Liturgia Gallicana, cap. 9, num. 25, in fine, de-
portendit elfectum : in aqua populus inlelligitur cre- trahit fidem, is non veritatisj sed contentionis, sed
denlium : in granis tritici, unde farina efficitur, ut erroris, sed schismatis amator est.
panis fiat, adunatio totius Ecclesix designatur, qux Manent igitur argumenta Mabilloniipro antiqui-
lgne sancli Spiritus in unum decoquitur corpus, ut tate Confesiionis Chiflletianximmota; quod prima-
suo capiti membra compaginentur.ltem in aquis, qux _ rium punctum constituit vir celeberrimus sux Dis-
vino iniscentur, figura, ul diximus, gentium desi- G quisilionis. Manet quoque firma, summa probabililas
gnalur : in vino autem sanguis Dominicmpassionis de auctore prxdicti operis, nimirum Alcuino; quod
ostenditur, alque ila dum in sacramenlis aqua trilico nobis sufficiat, ut prxfalx Confessionilocum demus
vel vino miscetur, fidelispopulus Christo incorporalus inter opera Alcuini dubia.
adjungitur. > Hxc omnia, mquit Basnagius, mystice

38« ALBINI CONFESSIO FIDEI,

QUAM
P. F. CHIFFLETIUS S, J.
Ex codice Lugdunensi, cujus tam antiqua est manus, ut Akuino ipsi aut «equalis videatur
aut saltem suppar, et qui opusculi titulum exhibuit et prodidit auctorem, deseripsit at-
que inter v opuscula Scriptoruui veterum de Fide catholica prirnum edidit Divione
anno!656». -

PARS I.
DE DEO UNO ET TRINO.

I. Adesto mihi, luraen verum, Deus Pater omnipo- D Domine, fides mea, quam dedisti mihi propter boni-
tens. Adesto mihi,verum lumen de lumine Verbura, tatem tuam ad salutemraeam. Invocat te, Deusmeus,
Filius Dei, Deus omnipotens. Adesto mihi, vera casla scientia el suavis amor fidei mex, quam de-
illuiuinatio sancte Spiritus, Patris et Filii unitas, cussis ignorantix mex tenebris ad veritatis intelli-
sanctitas et charilas, Deus omnipotens. Adesto mihi, genliam perduxisli,quain tulta [Leg. sublata] sxculi
o Trinitas, et trina Unitas, Pater, et Filius, et Spi- amaritudine et adhibita tux charitatis dulcedinc
ritus sanclus, unus Deus omnipotens. Invocat te, saporam mihi et mellifluam reddidisli. Invocat te,
« Vlde eumdem editorem in duplici prxfalione opusculohuicprxfixa.
 1029 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS I. 1050
Trinitas beata, vox clara et sincerus clamor fidei A ventem, insuperabilem et orlhodoxam, qux in me
rnex, quam ab ipsis mihi enutriens cunabulis, illu- omne quod tibi placet, per dilectionem et humilita-
minasli semper per inspirationem gralix tux, quam tem operetur, qux nec queat vinci inler verba aller-
adaugens confirmasti in me per ministerium prx- cationis in tempore persecutionis, vel in die neces-
dicatioois matris Ecclesix. Quam dulcis facta est sitatis. Scrulans corda et renes Deus, coram te est
in ore cordis mei! quam suaviter sapit in ipso pa- sanitasel infirmitas mea : illam precor serva, islam
Iato gaudiorum animx mex! quam fortiter, quam sana. Coram te est scientia et ignorantia mea. Ubi
crebro pulsat mentem meam, et movet, monens om- mihi aperuisti, suscipe intranlem : ubi clausisti,
nia sensa spiritus mei, ut tclaudare delectet; quia aperi pulsanli; ut audiens intelligam te, et intelligens
fecisti nos ad laudandum te; sed inquieta est mens diligam te, et diligens laudem te, atque in toto corde
nostra, donec requiescat in te, et increpitans mex ineo desiderem visionem pulchritudinis tux semper.
desidix, ac colligens a dispersione, qua frustatim Audio quid nobis intimare vult Scriptura tua, quam
discindor, dum ab uno te aversus in multa evaneo, sanctificasti et misisti in mundtim. Audio et credo ei;
ut reversusinrae, etsurgens suprame, alquecunclis dicit enim : Spiritus esl Deus, et eos qui colunt eum,
transcensis perveniens ad te, exsultem tibi cordss oporlet in spirilu et veritate credere et adorare (Joan.
"
jubilo, et laudes promam oris officio; quatenus in iv, 24). Sed spiritus incomprehensibilis et incorpo-
meditatione confessionis glorix tuae incalescat cor reus, incommutabilis et incircumscriptus, ubique
meum, et inhiet tibi spiritus meus, atque ardeat tolus, nusquam divisus, secundum ipsius veridicum
meiis mea iu amore tuo, oblita vanitatis et miserias, Scripturx lestimonium. Hoc enim modo discerne-
dum tibi soli intendit, dumque attonita et stupens ris Creator a creatura, in qua sunt, qui et spiritus
adhxret incommutabilitati glorix tux,oculisque fidei dicuntur.
intuetur te, solem justitix, sicul scriptum est : 386 rV- Si ita est, imo quia ita est b,« quomodo
Qiti adhwrel Domino, unus Spiritus est (I Cor. vi). invocabo Deum metun, Deum et Dominum meum?
n. Fugiam itaque, Domine, et libenter fugiara ob- quoniara utique in me ipsum invocabo eura, ctmi
strepenles tumultus omnium vanitatum. Sed q>>:o vocaboeum. Etquislocusestinme.quo veniat inme
fugiam, ut illos declinem, illos calcem sub pedibus, Deus nieus, quo veniat Deus, qui fecit ccelum et ter-
et procul pellam a serenitate jucundi intuilus? Ad rarii ? ltane, Domine Deus meus, est ouidquam in me,
te, qui es solus confugium et unica spes miserorum. quod capiat te? An vero ccelum et terra qux fecisti,
Ad te, gloria mea, et exaltans caput meum. Ad to et in quibus me fecisti, capiunt te? An quia sine te
consurgam de lacu miserix et de luto fxcis : tUii _ non esset quidquid est, fit ut quidquid est capiat te?
inhaeream, prout ipse dederis, suavitas melliflua; Cur ilaque ego peto, ut venias in me, qui non essem,
ut tudulcescasmihi, dulTedononfallax,duIcedo felix nisi esses in me? Non enim ego jam sum in inferis,
et secura. Quxram ergo tc, Domine, invocaiis te; et tamen tu ibi quoque es. Nam etsi descendero ad
etinvocabo te, credens in te; ul quxrens te, inve- iufernum, ades. Non ergo essem, Deus meus, non
niaui te, et invenieps benedicam le, qui benedixisti omnino essem, nisi esses in me. An potius non essem,
nos omni benediclione. Detts meus, una spes mea, nisi essem in te, ex quo omnia, per quem omnia, in
exaudi me, ne faligatus nolim quxrere te, sed qux- quo omnia? Etiam sic, Domine, etiam sic. Quoergo
ram faciem tuam semper ardenter. Tu da quxrendi te invoco cum in te sim? aut unde venies tu in me?
vires, qui invenire te fecisti et magis magisque in- quo enim recedam? quo ibo? extra coelumet terram
veniendi te spem dedi.sli. Illumina, Domine, cordis fortasse, ut inde veniat in me Deus meus, qui dixit:
mei oculura intimx visionis perspicua luce : velafois Cmtum et terram ego impleo (Jer. xxm, 24)? Ca-
enim et cxcus est tetra caligine peccatorum et igno- piunt ergone te coelum et terra, quoniam tu iinples
rantix. IUuminaeum lumine gratiae tux, ut sinceris ea? an iinples et restatj quoniam non te capiunt?
fidei oculis, et puro lumine cordis, inspiciam myste- Et quo refundis quidquid impleto ccelo et terra re-
ria regni tui. Verum quia non est pulchra laus in r»stat ex te? Annon opus habes, ut a quoquam con-
ore peccatoris, et fides sine condignis operibus non tinearis, qui contines omnia : Quoniara qux im-
laudatur, rogo Palrem per Filium, rogo Filium per ples, continendo imples? Non enim vasa, qux te
Patrem, rogo Spirilum sanctum per Patrem et Fi- plena sunt, stabilem te faciunt; quia etsi frangantur,
lium a, ut et omnia vilia elongentur a me, et omnes tu non effunderis; et cum effunderis super nos, non
sanctx virtutes plantentur in me, quatenus acce- tu jaces, sed erigis nos : nec tu dispergeris, sed col-
ptabile tibi fiat sacrificium laudis fidei mex, Deus ligis nos. Sed qux [Aug.%qui] imples omnia, te tolo
meus, et ascendat ad te in odore suavitalis. imples omnia. An quia non possunt te totum capere
III. Obsecro, et misericordiam tuam supplex im- onmia, partem tui capiunl? Et eamdem partera.
ploro, cunctarum fons et origo, largitor et conser- simul omnia capiunt? An singulas singula, et majo-,
vator virtutum Deus, adauge mihi semper fidem ; resmajora, et minores minora capiunt? Ergonc est
fidem sanctam, rectam, et immaculatam; fidem aliqua pars tui major, aliqua minor'' An ubique
eruditam, catholicam et prudentissimam; fidem fer- totus es, et res nulla te totum capit?
° Hxc sapiunl stylum setate scholasticaeUheologix MSx Aug. Confessionum libro i, cap. 2.
autiquiorem
 1051 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1038
V'. » Qtiid ergo es, Domine Deus meus, quid ergo A omnia, invisibilis vidensomnia, immortalis, illocaUs,
[Aug., Quid rogo], nisi Dominus Deus? Quis enim interminus, incircumscriptus, nusquam finitus, inef-
Dius prmter Dominum? aut quis Deus prmter Deum fabilis, inxstimabilis, indicibilis, inscrutabilis, im-
nostrum (Psal. xvn, 32)? > Nemo plane, nemo. Non motus, tangens omnia , investigabilis, metuendus
enim est Deus alius prxler te trinum et unum, nnum atque lerribilis, honorandus atque verendus, *«nun-
et trinum, neque in coek) sursum, neque in terra quam novus, nunquam vetus, innovans omnia, et in
deorsum. Quis tui similis? quis magnificus in sancti- vetustatem perducens superbos, et nesciunt. Semper
tate, terribilis alque laudabilis in omni virtute, sicut agens, semper quietus, colligens et non egens, omnia
tu Deus noster, qui facis magna et mirabilia, et in- portans sine onere, omnia implens sine inclusione,
scrulabilia, quorum non est numerus? Te cuncta omnia creans et protegens, uutriens et perficiens,
magnificant, te omnis spiritus laudat. Te adorant et quxrens, cum nihil desit tibi; amas nec xstuas, ze-
benedicunt cuncta illa beatorum spirituum el super- las et securus es, poenitet te et non doles. Irasceris
norum civium agmina. Tibi mater Ecclesia in toto et tranquillus es, opera mutas, sed consilium nun-
orbe offert preces, et incessanter dicit laudes. Te quam, recipis quod invenis, et nunquam amisisti;
cgo ultimus servorum tuorum laudo et benedico. nunquam inops et gaudes lucris, nunquam avarus et
Tibi mens mea jubilat, tibi omnia ossa mea clamant: B usuras exigis : supererogalur tibi, ut debeas; et quis
Quis siinilis tui, Doinine? Et merilo cuncla quaeope- habet qtiidquam non tuum?
ratus es, tibi Creatori obediunt, serviunt, et tremunt VII. Reddis dehita nulli debens, donas debita nihil
ad nutum luum. Facis quxcunque velis. Tu es enim perdens :» qui solus vivificas omnia, qui creasli om-
vere Dominus solus, Deus invisibilis, inxstimabilis, nia, qui ubique es et ubique totus, qui sentiri potes
incircumscriptus, illocalis, immensus, el incompre- et videri non potes, qui nusqiiam dees, et tamen ab
hensibilis, ubique totus, ubique prxsens, ineffabili- iniquorum cogitationibus longe es; qui necibi dees
ter omnia penetrans, omnia continens, omnia sciens, ubi longe es : quia ubi non es per gratiam, ades per
cuncta prospiciens, omnia potens, et universa guber- vindictam. Qtii omnia tangis, nec tamen xqualiter
nans. Totus in coelo, totus in terra, totus etiam ubi- . omnia tangis; quxdam enim tangis ul sint, nec ta-
que, et non est alius Deus prxler le Deum nostrum, men ut vivant et sentiant; quxdam langis ut sint,
in quem credit et quem adorat mater Ecclesia, apo- vivant et sentiant, nec 387 tamen ut discernant;
stolica ct universalis. Tu es jure colendus et vene- quxdam langis ul sint, vivant, sentiant atque discer-
randtis, timendus et amandus, cum omni semper nant. Et cum tibimetipsi nuuquam dissimilis sis,
devotione,DomineDeus noster; quicumnon essemus, dissimiliter tamen tangis dissimilia. Qui ubique prx-
'
potenter fecisti nos, et cum perditi fuissemus culpa ** sens es, ct inveniri vix potes : quem stantem sequi-
nostra, pietate et bonitate tua mirabiliter recupe- mur et apprehendere non valemus : qui tenes omnia,
rasti nos. Unde confiteor tibi, Rex coeli et terrx, el imples omnia, circumplecleris omnia, superexcedis
honorifico te sacrificio laudis : et quia exteriora omnia, sustines omnia; nec ex alia parte sustines,
munera desunt, totis medullis cordis, qux in me atque alia superexcedis; neque ex alia parle imples,
sunt, vota laudationis reddo tibi. atque alia circumplecteris; sed circumplectendo im-
VI. Sed quia nihil nisi de tuo acceptabile tibi of- ples, et implendo circumplecleris, sustinendo super-
ferri potcst, tu Deus, in cujtis lumine lumen vide- excedis, et superexcedendo sustines. Qui corJa fide •
mus, da quxso luccm in corde, da verbum in ore, lium doces sine strepitu verborum, qui atlingis a fine
da menti coelestem conscendere sedem, da fonlem usque ad finem fortiter, et disponis omnia suaviter
lustrare boni, da luce recepta in te conspicuos animi (Sap. vin, 1). Qui locis non dislenderis, nec tempo-
defigere visus. Et quoniam altera pars sumus cceli, ribus variaris, neque habes accessus et recessus. Qui
altera terrx, unde corpus quod corrumpilur, aggra- habitas lucem inaccessibilem (I Tim. vi, 16), quam
vat animam, et terrena inhabitatio deprimil sensum nullus vidit honiinum, sed nec videre potest. In te
mulla cogitanlem (Sap. ix, 15), disjice terrenx ne- |v manens quietus, ubique circuis totum. Nec enira
bulas et pondera molis, atque tuo, qtixso, splendore scindi vel dividi poteris, quia vere unus es. Nec in
illumina obscuram interioris hominis faciem. Siste partes efficeris, sed tolus totum tenes, totum im-
vagas menles pcr devia multa ruentes. Subde car- ples, tolum illustras et possides. Hoc mysterium mens
nem spiritui, appelitus ralioni, vitia virlutibus, cor- humana concipere non potest, nec oraloria lingua
pus animo, atque tux mc intus exteriusque subde enarrare, neque diffusi sermonis bibliothecarum vo-
per omnia voluntali, ut universis suo bene compo- lumina queunt explicare. Si tolum mundum libri
silis ordine per gratiam tuam et perfecle te diligere, repleant, tua scientia inenarrabilis non potest enar-
et digne te laudare merear, labiis et corde, omnique rari. Quoniam vere indicibilis es, nullo modo scribi
qua valco virlute clamans ad te atque ila dicens : poteris, neque concludi, qui es fons lucis divinx, et
Surame, omnipotentissime, misericordissime, justis- sol claritalis xternx.
sime, sccretissime, prxsentissime, pulcherrime, for- VIII. Magnus cnim es sine quantitate, et ideo im-
tissime, suavissime, invictissimc DomineDeus noster, mensus : bonus sine qualitate, ideo vere et sunraie
stahilis es et incomprehensibilis, immutabilis mutans bonus, el nemo bonus nisi tu solus, cujus voluntas
• b Aug., loc. cit., cap. 7
Aug., loc. cit, cap. 4,
 1033 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS I. 1034
opus est, cui velle posse est, qui omnia quae ex ni- A , Si opera tua ita sunt magna et inscrulabilia, pul-
hilo creasti, sola voluntate fecisti, qui omnem crea- chra atque slupenda, dicant, qui volunt, quomodo
turam tuam absqtie indigentia aliqua possides, et capi poteris tu pulcherrimus Crealor eorum. Con-
sine lahore gubernas, et absque txdio regis, et ni- stat enim opificem omnium longe aliter se habere ,
hil est quod perturbet ordinem imperii lui, vel in quam ea qnx a se fieri voluit : ex pulchritudiue
summis, vel in imis. Qui in omnibus locis sine loco tamen circumscriptae naturx, et mundialium rerum
haberis, et omnia conlines sine habitu, et ubique mirabili specie, pulchritudo tua, qux tu ipse es,
prxsens es sine silu et motu. Qui nec mali auctor quia simplex es, ex excellentia glorix tux, qux cir-
es, quodque facere non potes, qui nihil non poles. cumscnbi non potest, intelligi aliquatenus valct.
Nec unqnam te quidquam fecisse pceniluil, nec il- Quanquam raagniludinem divinilatis lux infinitam
Iius commotionis animi tempestate turbaris, nec to- et incomprehensibilem nullus possil sensus attinge»
tius terrx particula regnura tuum est. Nulla flagitia re, neque etiam illorum quoque supernorum ci-
vel scelera probas aul imperas. Nunquam mentiris, vium; miro tamen modo essentia tua scitur, dum
quia xterna veritas es, cujus unius bonitate facti esse cretlitur.
sumus, et justilia prcnas luimus, et clementia libe- X. Quotiescunque recolo vel audio duas breves
ramur. Nam nihil cceleste, nihil ignettm, nihil ter- B syllabas, et qtiatuor lilteras quibus scribitur Deus
rentiin , nihilque quod corporis sensus allingit, pro ( hoc enim nomen tibi soli, omnipotens , jtire debe
te colendum est. Qui vere es quol es, et non mu- tur), atque intueor tux virtutis magnalia etmirabilis
taris, cui maxime ac specialiter illud convenit, qnod cosmopceix decorem considero, simulque mecum
Grxci dicunl wv, Lalini est; quia semper idem ipse tacitus repulo miserationes tuas, qux a sxculo sunt,
es , et anni tui non deficienl (Psal. xc, 28). Hinc ( mirenlur enim, qui volunt, polentiam tuam, sed
etenim patenler datur intellgi, quia tu Deus noster ego plus slupeo animadvertens misericordias tuas)
quem colimus, Deus verus et Oranipotens es sine profecto his quatuor in litleris et duahus brevibus
duhio: invisibilis, etsi intelleclu pio videaris, incom- syllabis, infinitum quid et incomprehensibile. im-
preliensihilis, etsi per graliam reprxsenleris : inxsti- mensum et inenarrabile mentis intuitu , et sinceris
mabilis, etsi humauis sensibus pie credaiis, sancle fidei oculis pro scire et posse, quod mibi tantillo
cogitens : ineffabilis, etsi humanx loculionis usuali- dignaris largiri, comtemplor. Nunquid enim dux
bus verbis abusive utcunque dicaris; ideo verus et breves syliabx tu Deus noster es? aut duas breves
tantus. Cxlerum quod sciri, quod comprehendi, syllabas adoramus, vel ad duas brcves syllabas per-
quod cogilari, quod dici de le potest, minus est: venire desideramus, qux pene ante desinunt sona-
quod vero incomprehensbile est et iiiimensum, in- re quam cceperunt; nec in eis secundae locus est,
dicibile el infinilum , tibi soli dunlaxal noluin est. nisi prima ante transierit? Manet quippe magnuin
Hoc namque est, quod omnem siiperat scnsum. aliquid, et vere summeque est, quod incompara-
IX. Hoc quoque est, quod te facil xsiimari , et bile et omnium prxcellenlissimum , cunctisque 388
pro certo credi Deum, dum ad perfeclura usqne re- dissimillimum , quod dicitur Deus ; quamvis non
periri non vales, dum totus inlelligi, capive non po- maneat sonus cum dicitur Deus. Verum quia caro
tes. Ita te vis magniludinis el notum nobis ohjicit et nescit spiritum, et invisibiiia a visibilibus nou vi-
ignotum. Et hsec est summa delicti spernentium te dentur ( per fidemenim ambulamus, non per speciem
scire, nolentium tibi Creatori servire. Habent quod [II Cor. v, 7 ]) ; humanx tu, Deus noster, niniis
scientes venerentur, habent quod ignorantes miren- bonus et pius, consulens infirmilati, dignaris te
tur, ha^ient quod timeant, habent quod diliganl. Si nobis iiisinuare, non tua proprictate, sed alia qua-
enim totus nostrx pateres cognitioni, Deus vivus et dam similitudine. Unde et nostrorum qualitatem
verus minime potuisses credi. Ideo falsi reperti membrorum habere describeris, volens passionum
sunt, qui putabantur dii, quoniam sciri per omnia indigna de te ipso ad hoc proferri, ul quia sicut es,
potuerunt, qui et qtiales fuerunt. Asl tu, Deus no- r. te nequimus scire in prxsenti raiseria, per nostra
slcr, mirabilis et polens, qui totam istius mundi ad tua nos trahas; et nos, dum condeseendis nobis,
molcm cum omni inslrumcnto elementorum, corpo- facilius consurgamus tibi. Multis siquidem moJis ad
rura, spirituum, verbo quo jussisti, ralione qua significandum te hominibus , de rebus inferioribus
disposuisti, virtute q"a potuisli, ex nihilo expres- ad te species ducis, quem revera juxia propriam na-
sisti, in ornamentum majestalis et glorix tux. Qui turam, invisibilem constat esse, et incorporeum, in-
tempus ab ipso lunc xvo ire jubes, slabilisque ma- comprehensibilem atque incinumscriptum ; ac per
nens das cuncla moveri. Qui terram mulliplici ger- hoc nunquam alicui apparuisse secundum propriam
mine frucluum, ct coeluinpulchro decorasti lumine essentiam, sed modis quibus voluisti per assumptam
siderum, qiiorum tu solus nomina, signa, potesta- creaturarum speciem ad efficientias causartim.
tes, cursus et tempora nosli. Tu mitis et beuigne, XI. Falluntur itaque Anlhropomorphositaruiuhx-
forlis Zelotes , et Sabaolh inviclissime, visilans reseos sectalores, qui dum legunt homincm ad ima-
peccata patrum in filios usque in tertiara et quartam ginem et similitudinem Dei factum , asserunt slulta
generationein, et faciens misericordiam in mille temeritate, te speciem humanam habere; cum illo
millia his qui diligunt te et timent nomen tuum. in loco credaris mentem, non carneni, ad imaginem
PATROL.CI. 33
 1035 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS VIII, 1056
tuam creasse. Eniinvero nihil dignura humanus de A ipsa Confessione illata sunt; scriptum est enim :
te loquitur ser.mo, quia nec secundum qualitalem Super senes intellexi ( Psal. cxvm, 100).
aut quanlitatera, situm vel habitum, seu motum ali- XIII. Domine Deus noster, Deus vivus et verus,
quid dignc dicitur : et tamen latitudo, et longitudo, nisi tu trinus esses, non diceretur voce Veritatis :
alliludo, et profunditas tibi quodammodo inesse le- Ile, bapliiate omnes gentes in nomine Patris, et Fi-
gitur. Sed latitudo quidem charitalis, qua nosaber- lii, et Spiritu» sancti ( Matth. xxvni, 19). Neque
rore colligis, et contines in veritate : longiludo vero, enim baptizari juberemur, Domine Deus, in ejus
qua nos loaganimitcr malos portas, donec emenda- nomine qul non esset DominusDeus. Et rursum nisi
tos fulurx patrix restituas : altitudo autem, qua tu Trinitas unus procul dubio Deus esses, nequaquam
omnem sensuin et hominum el angelorum immensi- diceretur voce tua : Audi Israel, Dominus Deu»
tate scientix superexcellis : profunditas quoque, qua tuus, Deus unus est (Deut. vi, 4). Ergo nisi tu Deus
damnandos inferius juxta xquitatem disponis, atque Pater ipse, et Filius Verbum tuum Jesus Christus
reclo judicio Judex justus prxordinas. Omnem igitur ipse esset, et donum veslrum Spiritus sanctus ipse
supergrediatur creaturam , et mentis intuitiira ultra esset, non legeremus in litteris veritatis : Misit Deus
omnia dirigat, qui aliquid voluerit de tua prxlibare Filium suum (Cal. iv, 4). Nec tu Unigenite diceres
proprietale, sumina Dei bonitas. Tunc enim homo de Spiritu sancto : Quem mittet Pater in nomine meo
procul positus a vanitate, plenius in veritate tene- (Joan. Xiv, 26); et: Quem ego mittatn vobisa Pa-
tur, quando in corde cjus quidquid est Deus, reli- tre (Joan. xv, 26 ); et alibi: Ego et Paler vnum >u-
quis cunclis ab intuitu dimotis pacifico, et pie cre- mus (Joan.x, 30); et: Qui videt me, videt et Patrem:
ditur et sancte cogitatur. Sed Iicet nemo sit, qui te ego in Patre et Pater in me (Joan. xiv, 9); et: Pater
in hac convalle lacrymarum valeat eflicaciter com- in me manens, ipse facit opera (Joan. v*10). Quid
prehendere fel definire, magnum tamen et mirum enim his verbis aliud nisi trinum et unum Deura do •
valde nostrx xtati datum est scire de te summo ces nos credere, tu magisler veritatis» in eujus pe •
ctore reconditi sunt omnes tnesauri sapientiae et
bono, tua nimirum nobis gratia revelante. .
XII. Quis ante nos, in quos fines sxculorum de- scientix ? Dicis quoque : Mea dottrlna non esl mea
16 ) ; et: Sermonem, quem audisti», non
venerunt, talia et sic manifesta audire potuit vel (Joan. vit,
est meus (Joan, xiv, 24). Res raira! Dic, rogo, Ver-
cognoscere de Trinitate et Unitate, de personis et bum Patris.
subslanlia? de te quidem, Pater Deus, quod sis a Responde, quseso, virtus et sapientia
sumrni principii, sed tu ipse principium de princi-
nullo, et ideo ingenitus dicaris ; de Filio autem tuo,
- non duo principia, sed unum cerle principium.
quia genitus et a te sit, non a se.de Spiritu namque pio ;
sancto, quia proccdens, et a se non sit, sed a te et Dict Verbum semper manens, doce servum humi-
Filio, quorum est Spiritus. Ita tenus, ut sicut tu liler Interrogantem. Quid enim tam tuum quam tu?
Pater ncc genitus, nec procedens dici potes; sic Sed tu lims et non tuus, quia non es a te ipso, sicut
in multis sxpe locis testaris, sed a Patre, cujtis es
Filitis ncc ingenitus, nec procedens ; sic Spiritus
Verbum , non sonabile per syllabas et volatile t sed
sanctus nec ingenitus, nec genilus dici debeant:
semper ens, vivens atque manens; et ideo Verbum,
quatinus personarum proprietas te unum Patrem non desinit prolatum, sed quod permanet na-
cum uno et uno sancto nobis quod
simul Filio, Spiritu tum ; non transitorium, sed xternum : non factum,
patenter ostendat. Quis prioribus sseculis in te unum
sed genitum; nec solura genitum, sed etiam unigeni-
credere Deum, et te confiteri trinum, neque sub- cui ratio adest disponenti, et virtus prsesto est
slantiara separans, neque personas confundens, sic tum,
perficienti, ut pote vero Deo et summo Dornino.
prudenter intellexit, sic palam sapuit, sicque vere 389 XIV. Te quippe unigenitum Verbum Pater
cognovit ? Filius sane tuus missus ad publicum no-
tuo hanc rectx fidei genuit de se ipso, per quod omnia creavit ex nihi-
stni ui de sinu normam eviden- lo : et idcirco indubitanter credimus, quia nisi tu,
tius huic ultimx patelecit xtati. Priusquam creaturx omniscium et cunctipotens Verbum, Deus esses,
D
oslendercs Creatorem, in sola notus eras Judxa nuUomodo per te omnia facta fuissenl. Quomodo
Deus, el in Israel magni nominis tui fama et cultus creatura creare aliquid potest ? Creare certe solus
audiebatur ; sed nunquid sic liquido, aut tantmn , Deus valet, qui creatus non est. Nihil enim, excepto
quantum apud nos sub gratia constitutos ? De Trini- Deo, non creatum est. Absit ab inlellectu nostro, ut
tate vero individua parum quid perpauci tunc sen- aliquid fateamur ex Patre nisi Filium ; et ideo non
scrunt. Legislalorum enim filii, quid de una Trini- nisi Deus nasci potuit ex Deo. Unde mihi te Patris
tate, vel trina unilate scire debeant, digna perculsi Verbum considerare volenti nulla sufficiuut verba,
cxcitate adhuc ignorant; aliud prxter unum Deuin quibus te valeam explicare. Quando autem abunde
confiteri miseri nolentes, et garrientes in nos verbis vel digne loqui potero ? Quis ? de quo ? Homode Deo,
malignis, dum dicitur te habere Filium. Nobis au- opus de opifice, mortalis de immortali, crealura de
tem, qui ex gcntibus venimus, quam multa et vera Creatore, parvus de immenso, temporalis de xterno;
de trino unoque Deo datum sit sapere, probant cor- cujus est venerabilis omnipotentia, qua nos gratuita
da, qux credunt, nec non et ora, qux confitentur; bonitate fecisti: nec minus tamen inenarrabilis gra-
alqiie nihilominus flagella ipsa et mors, qux pro hac tia, qua nos omnipotentissiraa misericordia salvuti.
1037 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFlDEI. — PARS I. 1038
Qui et opus ereatricis omnipotentix gratis fecisti, et At creatum, nec genitum, neque ingenitum, sed ex Pa-
opus gratiae salvatricis omnipotenter implesti: ha- tre Filioque inenarrabiliter procedeniem, et in Pa-
bens nimirum perpetem potestatem, et condendi in- tre, simulque Filio substantialiler permanentem:
condita, et perdita reparandi. Nec igilur ille prxci- atque ita per omnia Deo Patri et Filio xqualem,
ut neque volun-
puus thcologorum, summa profundius cxteris aqui- coxternum, et consuhstantialem,
linis contemplatus obtutibus, scriptitans eructaret: tafe, nec potestate, neque xternitate, neque sub-
In principio eral Verbum, et Verbum erat apud stantia differri possis ab eis, vel praecedi, a quibus
Deum, et Deus erat Verbum; hoc erat in principio procedis. Igitur xternum Patrem sine nativilate,
apud Deum (Joan. i, 1) ; nisi tu Deus Verbum sem- xlernum Filium cum nativilatc, xternum Spiritum
per apud Patrem, semper cum Patre, semper de Pa- sanctum com processione, sine nativilate. Tottim
tre, semper esses in Patre : non sicut vas in vase, Patrem in Filio et Spiritu sancto, totum Filium in
vel civitas apud urbem; sed uti sapientia in sapiente, Patre et Spiritu sancto, tolum Spiritum sanctura, in
veritas in verace, bonitas in bono, xternitas in Patre et Filio manentera. Patrem, Filium, et Spiri-
rcterno; quia nihil aliud in Patris substanlia nisi tum sanctum, unum Deum, omnipolenlem, una po-
Deus, xqualis, et coxternus illi, a quo genitus es, ™teslate unoque regno, una majestate, unaque xter-
esse potes. Obmutescat itaque et cum suis auctori- ' nitate ex tunc, et nunc, et semper ubique regnantem,
bus pereat omnis hxretica pravitas, qua inimica corde credo et ore confiteor.
semper lite nunc subslantiam dividit, nunc personas XVI. Ad hancfidei regulam dirigens intentioncm
confundit. Crescat, rogo, fide, et magis magisque meam, quantum me posse fecistl, Deus metis, quae-
piis fecundelur actibus mater Ecclesia, qux tres sivi te et desideravi intellectu videre quod crcdidi.
deos colere, trinilatem in personis non distinguere, Hujus rei gratia ingressus sura mullarum apothecam
profanum et nimis impium judicat. Hxc deuique cce- deliciarum, quibus pascilur mater Ecclesia : ubi con-
lesiibus erudita disciplinis credit, confitetur et do- sideravi plurima, et ccepi explorare singula. Et cum
cet unam procul dubio substantiam et tres personas, huc illucque anxius avidusque discurrerem, tubonus
sciens omnia qux ad fidei regulam perlinent. adjuvare cupiens desiderium quod dedisli, misisti
XV. Hujus magisterio et doctrina ccelitus inspirata manum pietalis tux, et solvisti nodum arabiguitatis
a puero doctus, corde credo, ore confiteor te, o mex; et ideo delectat me jam valde de te cogilare,
summa Trinitas, virtus una, et indiscreta majestas. de te loqui, laudesque tuas pro modulo exiguitatis
Confiteorte Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, meae desideranti corde depromere ; ut in proesenli
in personis trinum, in substantia unum verum Deum „ quidem miseria solo corpore, tecum autem mente,
u
omnipotentem, visibilium et invisibilium condito- et omni aviditate tenear. Mi Domine, Deus trine et
rem. Non corpus aut in corpore positum, neque ex une, scientix lumen accende in me, per quod te in-
diversis speciebus ammixtum, aut memborum com- telligere tnerCar trinum et unum Deum, sicut es tri-
paginibus effigiatum, sed unius simplicis et incorpo- nus et unus Deus : et ignorantix tenebras magis ma-
rex, invisibiliset incircumscriptx naturx. Te quidem gisque, sicut ccepisti removere a me; ut spiritttalia
verum Patrem, summx bonitatis et totius Dei- spirituaUter videam, quantum possibile est humanae
tatis principium, incircumscriptx et ingenitae maje- fragilitati. Da mihi in via hac, qua te duce gradior,
stalis Deum, ex nullo ducentem initium, sed omni- intellectum, atque inspira mihi et semper doce per
bus initium dantem, credo et confiteor ; non corpo- gratiam tuam, qualiter in te irreprehcnsibiliter sit
rali progenie, neque extrinsecus, non necessitate, credendum, ut te unum Deum essentialiter sapiam,
neque voluntate, sed natura Filium generantem. et incomprehensibiliter trinum personaliter capiam,
« a Confiteoret te verum Filium, ex Patre sine ini- Patrem ingenitum, de Patre unigenitum, de utroque
tio ineffabiliter natum, verum Deum unigenitum, procedentem et in utroque permanentem Spiritum
per quem facta sunt omnia, et verum Patris Ver- sanctum. Nullum tribus anticipationis vel poslerita-
bum ; non factum, non creatum , non adoplativum, . tis intervenire momentum , nec habere indisperti-
sed genitum et unius cum Patre substantix, atque tum iinperium. Non in creandis consilium, regendis
ita per omnia xqualem Deo Patri, ut nec temporc, perficiendisque creaturis auxilium, opusque divinum.
nec gradu, nec potestate esse possis inferior. Tan- 390 Quidquid illic naturale est iiidisruplum ; qr.id-
tumque esse confiteor te, qui genitus es, quantus quid personale est inconfusum. 0 myslerium ineffa-
est ille, qui te genuit. Non autem quia dico genitum bile et prx cxteris inteUectu difficile!
a Patre Filium, divinx et ineffabili generationi ali- XVII. Reliqua vero sacramenta, qux tenentur in
quod tempus ascribo : sed nec Palrem dico ali- Ecclesia tua, Domine, stupenda sunt et veneranda ;
quando incoepisse, nec te ejus Filium. Non enim sed istud tui sacramentum prxcellit universa. Hoc
aliter confiteri possumus xternum Palrem, nisi con- nempe tui individux Trinitatis mysterium, et illud
fiteamur etiam te coxternum Filium. Ex Filio enim ccelestis mensx sacramentum , qux fideles et pias
Pater dicitur, et qui semper Pater fuit, semper ha- animas pascit carne, et potat sanguine, ne esuriant
buisse Filium non dubium est. > Te quoque credo neque sitiant in xternum; fac me, Deus meus, pura
Sj/iriium sancttini, verum Deum, non factum, nec et simplici conscientia praecipueinter cxtera sentire
• Apud Pelagium, initio Confessionissuac.
1039 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1040
et credere, sumere et retinere. Ne sinas, quxso, Do- tV tibi Deo Patri possit convenire, ut aut Filio tuo, aut
mine, fidem in eis meam aliqualenus vacillare, sed Spiritui sancto convenire nequeat. Dicimus te Deum
ita semper de illis pro tua tribuas pietate milii crc- Patrem uaturaliter esse Deum ; sed naturaliter esl et
dere ac intelligere, sicut veritas eorum se habet. In- Filius Deus, naturaliter est el Spiritus sanctusDeus:
tret in cor meum gratia tua, qux sonet sine sono, et non tamen tres Dii, sed unus naturaliter Deus, Pa-
sine slrepitu loquatur tantorum omnem veritalein ter, et Filius, et Spiritus sanctus. Idcirco insepa-
mysleriorum. Luce et dulcedine intus ubique, ct fo- rabilis es sancta Trinitas Deus in personis sensu in-
ris undique perfundat animam meam ilia magistra telligenda, quamvis in voce separabilia habes no-
virtutum et index omnium veritatum: et sic irra- mina, quia pluralem numerura in naturx uominibus
diando et saporando eam, in ipso veritatis ccntro nullatenus recipis. In hoc enim ostenditur personas
siabiliat atque confirmet, ut nec velim nec possim non posse dividi in sancta Trinitate, qux unus ve-
de tantis mysteriis aliter sentire, nisi sicut oportet rusDeus es, quia cujuslibet personx nomen semper
et decet. Mirum est quod gestio dicere, sed lingua ad alteram respicit personam. Si Palrem dico, Fi-
non explicat quod mens optat. Omnipotens bonitas, lium ostendo; si Filium nomino, Patrem prxdico ; si
cujus pietatis aures ipsis pauperum tuorum deside- Spiritum sanctum appello, alicujus esse spiritum ne-
riis patent, intellige clamorem cordis servi tui, et " cesse est intelligi, id est, Patris ct Filii.
fave votis meis. Prxsta, Domine, ut ipso mentis pa- XIX. Tu vcro unitas Deitalis personarum plurali-
lato sentiam, gustem et sapiam hxc ineffabilia sa- tate multiplcx, numerabiliter es innumerabilis, ac
cramenta. Magna enim sunt et mira valdc : et cgo idcirco mensurabiliter immensurabilis, et pouderabi-
parvulus in eorum consideratione deficio, quotiens liter imponderabilis. Non enim summx bonitatis, qux
ad intuenda ea fidei oculos atlollo. Sed quia uno tu ipsees, profilemur originem, ex qua omnia, per
modo utraque nobis necessaria sunt ad salutem, quam omnia, in qua omnia, sed cjus participatione
Deus auctor omnium, invisibilis Crealor, qui cs in dicimus bona omnia. Nam tua divina substantia sera-
substantia summa et una divinitas, alque in perso- per caruit ac caret materia, licet non careat forraa,
nis vera et perfecta Trinitas, te Deum Patrem exoro, quam dum imprimis qtiasi sigilhim rebus singulis,
ex quo omnia, et Filium tuum, per quem omnia, si- eas sine tui augmenti aut detrimenti mutabililate
mulque Spiritum sanctum, in quo omnia. Te Dorai- procul dubio a le facis differri. Quidquid in natura
iium meum, quem unum et verum in Trinitate con- creaturarum est, creaiura tua est, o trina Unilas,
flteor-Deum, quo creati, liberati et illuminati su- etuna Trinitas Dens, cujus omnipotentia omnia gu-
mus, supplex rogo, tantorum avidus mysteriorum, _ bernat, regit et implel qux creavil. Nec ideo te om-
lacta me, nutri me, et in mensuram xtatis usque nia implere dicimus, ut le te coutineant, sed ut ipsa
perfecti viri meam extende exiguitatem, ut solidum potius a te conlineantur. Nec particulaiim imples
hunc et perfeclorum cibum capere valeam. Imper- omnia : nec ullalenus ita putanJum est, ut nnaqnx-
fectum enim meum vident oculi mei (Psat. cxxxvm, que res pro magnitudine portionis sux capiat le ; id
16). est, maxima mnjus, et ininima minus ; dum sis po-
XVIII. Dator omnium bonorum Deus Pater, cui tius ipse in omnibus, sive onmia in te. Cujus omni-
omnia conchidit, nec evadcnrii potentiam
nunquam sine spe misericordix supplicatur, cum potentia
Filio tuo, ct Spiritu sancto, da quod desiderat et a tuam quis adiliim invenire poteril. Qui enim te non
te poslulat anima raea. Quorura enim una est sub- habet placatum, nequaquani evadet irattim. Immen-
stantia, unum est el datum, et adeo una operatio, sitas quippe divinx magniludinis tux ista est, ut in-
unum donum, unaque potestas, ut in ipsa quoque telligaBius te intra omnia, seJ non inclusum ; extra
sed non exclusum. Et ideo intcrior es, ut
personarum proprietate juxta profundiorem intelle- omnia,
cum quxdara unitas sentiatur. Inseparabilis nimi- omuia contineas ; ideo exterior es, ut incircmnscrL
rum naturx tux unitas non potesl separabiles hahere ptx magnitudinis tux immensilate omnia concludas.
Per id ergo quod exterior es, oslenderis esse Crca-
personas, quia sicut Trinitas es in unitate, el unilas D tor. Per id vero quod interior es, omnia guber-
in Trinitate, sic separalionem non potes habere per-
sonarum. Nominantur quidem illx personx ali- nare et regere demoustraris. Ac ne ea qux creala
sunt sine te essent, tu inlra omnia es. Verum ne
quando singulx ; sed ita voluisti te, Triniias Deus,
inseparabilem ostendere in personis, ut nullum ibi extra te essent, tu exterior es; ut omnia concludan-
nomen sit in qualibet persona , quod ad aliam per- tur a te, non locali magnitudiue, sed polenliali po-
sonam secundum relationis regulam non referatur, tentia, quia ubique es prxsens, et omnia tibi prae-
sicut Pater ad Filium, et Filius ad Patrem, vel Spi- sentia; quamvis quidain hoc inlelliganl, quidam vero
ritus sanclus ad Patrem et Filinm vcrissime refer- non intelligant.
tur. Ea vero nomina, qux substantiam vel poten- 391 XX. Hxc et alia multa docuit me mater
liam, vel essentiam tuam significant, vel quidquid Ecclesia, mater sancta, universalis et ortbodoxa,
proprie dicilur Deus, omnibus personis xqualiter cujus me fieri raembrum voluisti per gratiam
conveniunt; ut Deus magnus, bonus, xternus, om- tuam, et de cujus coelesli doctrina me ita certtnn
nipotens, et omnia qux naluraliler de le Deo dicun- atque securum in omnibus pro tua reddere pietate
ttir. Non cst igitur aliquod naturx nomen, quod sic dignalus es, Domine, per assiduam tux inspirstionii -
 mi OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIOFIDEl. — PARS I. 104S
illuminatibnem, ac si multa, qux clausa mysteriis tA dem personae, sed una substantia; sicut lgnis, can-
latent, non per speculum, sed facie ad faciem intue- dor, calor, tria nomina, sed res una : sicut memo-
rer. Docuit igitur, te solum vivum, et verum Deum, ria, intellectus, voluntas, qux separabiliter demon-
non esse corporeum, vel passibilem, aul palpabilem: strantur, et inseparabiliter operantur. Si hoc in
nullam tui partem corporeis oculis posse sentiri: creaturis invenitur, quid de te Creatore intelligen-
nihil de subsiantia tua atque nalura ullo modo esse dumest? Natura quippe summx divinitatis tuse
viola':ile, ant composililium, aut fictum. Nihil in te immobilis est omni modo et immutabilis. Per-
sunt sccundum relationem, non
majus ant inferius habentem; sed per omnem mo- sonx vero mobiles
dum ex omni parte sine deformitate peifeclura, sine juxta proprietatem; et ideo in relatione personarura
quantiiate magnum, sine qualitate bonum, sine Trinitas, in naturx vero substanlia unitas. Unitas
tempore seinpiternum, sine morle vitam, sine in- siqtiidem propter inseparabilem Dcilalis essentiam,
firniitale forlcm, sine mendacio verilatem, sineloco Trinitas autem propler diversilatem nominum. Non
ubique totum, sine situ ubique prasentem, sine ex- enim nomina tantum, sed etiam nominum proprieta-
tensione omnia implentem, sine contraclione ubique tes, hoc est, personas vel, ut Grxci exprimunt,
occurrentem, sine motu oninia transcendentem, \momatrei-,id est, subsistenlias confitemur, hxc ta-
sine stalu intra omnia manentem, sine indigentia B men dicimus de te, Deus nosler, ut potest intelli-
omnia creanlem, sine labore omnia regenleim, sine geniia humana capere. Cxterum quis in hac vila
tui initio omnibus inilium danlein, sine tui muta- positus vel cristaUino pectore sufflciat penetrare tui
tione orania mulahilia facientem, atque semper et ipsius Trinitatis interna mysteria? Quomodo Pater,
ubique sine fine regnantem. Filius el Spiritus sanctus tres personx estis, et una
XXI. Domine Deus une, Deus Trinitas, qux in- natura; quomodo tu Pater diceris ingenitus, Filius
conipiebensibiliter rebus omnibus anleceSis, adeo genilus, Spiritus vero sanclus, nec genitus, ncc in-
cs iueffabilis, iufinila, el incomprehensibilis, ut par- gcnilus, sed procedens dicalur; quomodo Filius de
vissimum sit valde omne, quod de te dici potest. le, Pater, natus est, Spiritus sanctus de te procedit
Multa enim dicimus, sed plene id, quod es, dicere et Filio; quomodo Filius nascendo non procedit,
non possumus, et quia universorum consi»ma«alio Spiritus sauclus procedendo non nascitur; quo-
sermonum ipse es. Cum ergo pervenerimus ad te, modo Filius non de se, sed de te est, nec tamen tui
cessabunt procul dulio multa ista qux dicimus, et est posterior, de quo est; quomodo Spiritus sanclus
nwnebis unus omnia in omnibus, et sine fine dice- de teprocedit etFilio, nec tamen a vobisprxceditur, a
mus unum, laudantes te unum, et in te facti etiam quibus procedit; quomodo tria untim estis, et unim
nos unum; videntes le jugiler sine fine incorrupti- '" tria; quomodoinvicemrelativetriaesiis.essentiaUter
bilem, summe inseparabilem, vereque immutabileaa unum; quomodo trinus et tuius Deus, non loca-
Trinitalem; et in te omnia scientes, et omne gau- liter sed ubique es, et non particulatim ubique,
dium in te perpetualiter mansurum habenles ab sed ubique totus, ubique praesens, sine situ, loco et
omni sanali lauguore et in illam immorlalitatis glo- motu.
riam transformati, cum venerit visio hxc, quae XXIII. Quis ista, rogo, consideret? quis hxc com-
danda facie ad faciem promittilur, quando palam prehendat quantalibet probitate vel scientia praedi-
nobis de cunctis annuntiabitur mysteriis, et fidei tus? Hoc tamen in spe promissionis repositum est,
species, atque spei res succedenl, tunc clarius cer- quia videbimus te, Domine; et tanto unusquisque
tiusqne scientes intuebimur nihil creatum aut ser- perspicacius, quanlo hic vixerit purius; quia mun-
viens in te, Trinitas una. Nihil inxquale, nihil gra- dicordes, teste Scriptura, videbunt Deum (Matth. v,
tia xquale, nihil anterius, posteriusve, aut" minus ; 8). Aperte namque videbitur, cuncta mentis jam
nihil extraneum aut officialealteri, nihil pervasioae detersa caligine, quomodo Filius, qui oriendo est,
aut suhreptione insertum, nihil moribus vel volun- tilii, Pater, de quo oritur, subsequens non est; et
tate diversum, nihil officio singulare, nec alteri ,U quomodo Spiritus amborura, qui per processionem
communicabile, nihil confusum: sed totum perfe- producitur, a vobis proferenlibus non prxitur; quo-
ctura, quia lotum ex uno, et unum, non tamen so- modo et unum divisibiliter tria, et tria indivisibiliter
litarium, quoniara summum bonum, et summam unum eslis. Visa enim claritas, ac in patefactam
sapientiam, et summam benignitatem te (sancte nobis tux majestatis speciem purum amantis mentis
Pater) omnium principium, et veritalem tuam, per intuitum rapiens sublevabit. Sed ipsa claritas natura
quam te intelligimus, nulla ex parte tibi dissimi- est, etipsanatura claritus est. Quxnimirum visio nunc
lem, qux forma est omnium et qux sola implet, fide inchoatur, sed tuncinspecie perficietur, quando
quod appetunl omnia, simulque ipsura ulriusque do- coxternam tibi sapientiam, quam modo per ora docto-
num, quo beata sunt, quxcunque beata sunt in te, rum sumimus in ipso fonte biberimus. Omnia autem
el cum te colimus et adoraraus; unam scilicet et in- sacramenta, et cuncta nobis tunc patebunt arcana.
commutabilem Trinitatem. Non doclorum verbis, non ibi ullis indigebimus my-
XXII. Cum enim tertio repetilur, quod unum est, steriis. Facie ad faciem videbimus te, sed inde, nisi
non numerus coacervatur, sed unum illud esse as- faUor, unde angeli te vident. Quid nos tunc latere
seritur. Gignens, genitus, et procedens, tres qui- poterit, quando tu Deus noster, vita viventium, causa
1045 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS VHI. 1044
causarum, forma formarum, forma formosissima, A humores tumidant, dolores extenuant, ardores ei-
392 forma informata, te nobis clara visione insi- siccant, aera morbidant, escx inflant, jejunia mace-
nuabis? Non enim indignum tibi videtur, cum te rant, joci solvunt, tristitix consumunt, solUcitudo
formam vocamus. Nam tua essentia et species dici coarclat, securitas hebetat, divitix jactant, pauper-
potcst et forma. Non frustra lam speciosissimum tas dejicit, juventus extollit, senectus incurvat, in-
qttam formosissimum in laude tua ponitur. Sed firmitas frangit, mceror deprimit, et post hxc omnia
forma qnx materia caret et motu, tempore et loco, mors inlerimit, universis gaudiis finem imponens,
atqne ideo unum est, et est id, quod est. Reliqua ita ut cum esse desierint, nec fuisse putenlur. Jam
vero non sunt, id qnod sunt. Hxc sola verissime jamque adveniat, Domine, adveniat, obsecro, re-
dicere potest : Ego sum qui sum (Exod. m, 14). gnum illud carens morte, vacans fine, cui nulla
Hxc tanta et talis est, ut de ejus pulchritudinis tempora succedant per xvum, ubi continuus siue
visione nil in hac vita usurpare sibi mens humana nocte dies nescil habere temptis, ubi sunt iili hyra-
audeat, quod solum eleclis tuis prxmium in sttbse- nidici angelorum chori, et societas supernorum ci-
quenti remimeratione reservas. vium ; ubi dulcis solemnitas a percgrinationis hujus
XXIV. Cum ergo ad te pervenerimus, fontem labore redeuntium, ubi providi prophetarum chori,
vitx, et xlernum lumen, et dulcissimam speciem, B et judex numerus apostolorum, atque innumerabi-
ex visione tua erit nobis delectabiliter impressa sitis, lium martyrum victor exercitus, simulquc confes-
simulqtie satietas. Sed longe aberit a siti necessilas, sorum constanlia prxraii sui perccptione consolata :
longc a salietate fastidium, quia et sitientes satiabi- ubi fideles viri, quos a virililalis sux robore vo-
mur,etsatiaii sitiemus. Tudeniquexterna nobis vita, luptas hujus sxculi emoHire non potuit, et sanctae
gaudium et corona eris, lua beata visio erit nostri pariter mulieres, quae cum sxculo sexum yice-
laboris prsemium, ut post mortalitatis hujus lenebras runt: ubi pueri, qui dum essent in carne, annog
accessa tux glorise luce gaudeamus. Videbimus ita- suos moribus transcenderunt; atque senes, quoa
que tux incommntabilitalem essentiee, nt per hanc xtas debiles reddidit, el virtus operis non reli-
et nos efHciamur incommutabiles; sed non sicut quit.
vitles te. ln nobis enim quidquid erimus, poterimus XXVI. Ad liorum omnium sanctara frequeotiam,
nosse: in te autem, qui comprehendi non potes, et tux inspiciendx pulehritudinis mansuram sine fine
quodes, quidquid illud est, qnando possumus nosse? lxtiliam fac me, Deus meus, toto corde tendere,
Et si poterimus, nondum possumus : et tamen cum viriliter currere, feliciter pervenire. Interim dum
poterimus, nunqnid sic te nosse valebimus, sicut in isto maneo corpore, in his semper medilationibus
te nosti Deus? Ipsa quoqne rationabilis et electa mentem meam bonorum insinuator exerce. Munda,
creatura, non sequaliler visione tui potietur. Unus- rogo, cordis intuitum, acue mentis intellectum, ac-
quisque enim pro merceJe laboris sui.- Sed plene cende coslesti igne animum, ut te solum cogitem,
sufficiet quod singulis dabltnr intueri : Quam magna te sohim amem, te solum habeam in corde et in
multitudo dulcedinis lum, Domine! Beati qui habitant ore, qui es futurum nobis sine fine prxmium. Et ut
in domo tua (Psal. xxx,20; xxxw, 5) I Felices qui jam pondus morlalitatis mex lxvius feram, da lumen in
pelagus hujiis mortalitalis transiemnt, et ad porUim corde, da verbum in ore. Aperi sanctarum Scwptu-
perpetnx securilalis pervenire meruerunt. Infelices rarum secreta et profunda mysteriorum regni tui:
nos, qui adhuc in salo hujus vitx circumflantibus da ex amore tui lacrymas, da fidei virtulum-
agitamur procellis, el inter pericula multa variosque que pennas, quibus indutus sursum ad te voli-
casus incerti navem laborantes trahimus. Domine, tem, tt perosus lerram, coclumpetam. Hanc fidem
da nobis te rectore, te duce, inter Scyllam et Cha- de te, per te, in te confiteor, o heata et benedicta
rybdim sic iler tenere per medium, ut integra nave et gloriosa Trinitas! o vera et summa et sempiterna
et salvis mercibus pervenire possimus ad te tutissi- unitas, Patcr et Filius et Spirilus sanclus ! Deus,
mum portum. -p.Dominus, paracletus, charilas, gratia, communf*
XXV. Felix anima, quse terreno resoluta car- catio. Verum lumen, verum lumen ex lumine, vera
cere libera ccelum petit, quse beatis admista spiriti- illuminatio. Vivens vita, vita a vivente, vivificator
bus majestaii tux assistit, qux te incircumscriptiim viventium. Fons, flumen, irrigalio. Unus a se, unus
lumen cernit, qux nullo motu vel morlis vel hostis ab ambobus. Ab uno omnia, per unum omnia, in
afficitnr, qux incorrnptionis perpetux munere Ixta- uno oinnia ; id esl, a se Pater, ab altero Filius, ab
tur. 0 vita vitalis, dulcis el amabilis, ubi non est utroque Spiritus sanctus, a Patre et Filio. "Xtva se,
hostis impugnans, ubi nulla peccati illecehra, sed uv ab altero, wvab utroque : omne autem S>vsem-
summa et certa secnrilas, ct secura tranquillitas, et per in tribus, et omne wvxqualiter in singulig. Ve-
tranquilla jucunditas, et jucunda felicitas, et felix rax genitor, veritas genitus, veritas el procedens.
aclernitas, et aeterna beatitudo, et beata tui sine Una virtus, xqualis majestas, par gloria, una eadem-
fine visio alque laudatio Deus. Ut hsec succedat, et; que essenlia.
mortale hoc indnatur immortalitate, utinam desinat; XXVII. Deus trine et une, Deus omnipolens, apnd
et quam cito finiatur vita ista, quae mors dicenda quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obum-
est, non vita; vita dubia, cseca et eerumnosa; qoam bratio (Jac. i, 17), et ideo apud (e eerstN tempori*
 i045 OPP. DUBIA. — ALBINICONFESSIOFIDEI. -r PARS I 104«
alternatione diei noctisque nequaquam variatur. A meus pius, Rex meus magnus. Te unum Deuin colo,
Deus lux vera, qux sine accessu ea, qux eligis, il- unum omnium naturarum principium, a quo univer-
lustras, et sine recessu ea, qux respuis, deseris, et sitas et inchoatur, et perficitur, et continelur: unum
ideo in te nullus defectus mutabilitatis venit. Deus Deura, a quo sumus, per quem sumus, in quo su-
qui in temetipso manendo immutabilis, sic in se mus, a quo discessimus, cui dissimiles facti surous :
transeunlia condidisti, lit apud te nequaquara trans- principium ad quod recurrimus, et formam quam
i ire possint: et ideo in conspectu tuo tempus non de- sequimur, et graliam qua reconciliaraur : unum quo
fluit.quod apud nos foris decurrit. Deus in cujus xter- aticlore conditi sumus; et simililudinem per quam
nitate fixamanent ea qux non fixa exterius 393 sae- ad unitatem reformamur, et pacem qua unitati ad-
culorum volumine emanant: et ideo xternitas tua hxremus : unum Deum, quo Creatore viviraus, per
dies est una, qux nec fine clauditur, nec inilio aperi- quem reformati sapienter vivimus, quem diligentes
t»r. Deus, qui sine mutabilitate simul cuncta respicis, et quo fruentes beate vivimus. Te laudo, benedico
sine distentione comprehendis; et bona, quxjuvas, atque adoro, tuxque cleraentix et bonitati gratias
et mala, qux judicas, et qux juvans remuneras, et refero pro universis tuis donis ac datis, et pro
qux judicans damnas; in his, qux diverso disponis omnibus beneficiis misericordix tux, qux animx
ordine, diversus non es. Deus, qui opera tua extra B corporique meo largiris, et semper largitus es a
circumdas, et intra reples, supra tegis, et infra fers : puero, et a cunabulis meis, propter te et nomen
et licet sis superior per polentiara, inferior per sus- ttium sanctum. Unde expertus didici, quia tu Deus
lentationem, exterior per magnitudinem, interior noster, Deus es infinitx misericordix, et pietatis
per subfilitatem; tamen superior et inferior es siue immensae, qui servos tuos inter adversa et prospera
loco, amplus sine latitudine, subtilis sine extenua- mirabiliter dirigis atque custodis. Sicque moderaris
tione : et ideo per molem corporis nusquam es, sed vitam eorum in utraque parle, ut adversa prosperis,
per incircumscriptam substantiam et immensitatem el prospera succedant adversis. Confiteanlur ergo
incommutabilis natuix nusquam dees. Sed qtiia tibi, Domine,omnia opera tua, et sancli tui benedicant
longe distas, Creator, a creatura, cogitare quis valet, libi (Psal. CXLIV, 10) : et ut confiiendo resipiscant,
qualiter sis in loco, qui non caperis loco? Omnino non cessent a laudibus tuis ipsi eliara peccatores.
enim in loco esse non potes, quoniam ubique es, sed Quorum unus ego, licet in peccatis pronior, corde
non in loco. Ipse tibi locus illocalis crederis esse, tamen desideranti tuas decanto laudes: si non ea,
Spiritus circumscriptus [ F., incircumscriptus ]. qua debeo dignitate, facio, qua valeo facultate.
Unde difficile invenitur ubi sis, sed multo diffi- Respice, quxso, sereno vultu ad hoc mex exiguitalis
cilius ubi non sis. Quis sine te subsistere vel obsequium, et propitiabili dignatione accipe tantil-
esse potest? Et tamen tecum «on omnes pos- lum sacrificium confessionis fidei mex, ut ad te re-
sunt esse. Omniaenim a te sunt, et per te subsistunt. deat quod a te venit. Non respiciens tantum ad id
XXVIII. Deus vera et infinita beatitudo, a quo, et quod devotus offero, quantum ad ea qux devotissirae
per quem , et in quo beata sunt omnia, quxcunque dicere volui et volo. Quidquid enim dedecet, vel te
vere beata sunt. Deus vera et summa vita, a quo, et offendit, abhorret anima mea. Utinam possem talia,
per quem, et in quo vivunt omnia, quxcunque vere qualia illi hyranidici angelorum chori ! 0 quam
summeque vivunt omnia. Deus bonum et pulchrum, libenter me in laudibus tuis totum effunderem, et
a quo, per quem, et in quo bona et pulchra sunt luculenter in meJio Ecclesix carmen lux glorix in-
omnia, quxcunque vere bona et pulchra sunl. Deus fatigabilis perorarem ! Sed quia ut illi nequeo, nun-
supra quem nihil, extra quem nihil, sine quo nihil. quid prorsus tacebo : vx, Domine, tacentibus de le,
Deus sub quo totum, cuni quo totum, in quo totum. qui ora mutorum resolvis, et linguas infantium facis
Deus a quo omnia, per quem omnia, in quo omnia. disertas (Sap. x, 21)! Verum quia parvulis licet lau-
Deus cujus fldes nos excitat, spes erigit, charitas des tuas vel balbutire, suscipe sacrificium, precor, de
jungit. Deus qui petere jubes, et invenire facis, et, r. manu lingux mcx, de cordis amore.
pulsantibus aperis. Deus a quo averti cadere est, in XXX. Sed ignosce, rogo, Domine, indignissimo
quem converti resurgere est, in quo manere con- et infelici, tecum de te diutius colloquenti servo.
sistere est, Deus quem nescire mori est, nosse vi- . Ignoscepie, quia non temeritate prsesumptionis,sed
vere est, spernere perire est, cui servire regnare est. aviditate tui desiderii huic defloratiunculaeoperam
Deus cujus pietatis ope et bene servit suhjectus, deJi, ut breve et manuale verbum mecum de te
et bene dominatur prxlatus, et ideo sine te neuter semper haberem, ex cujus leclione quoties tepefio,
eorum recto incedit ordine. Deus invisibilis et im- in luum reaccendar amorem. Suinus enim in medio
mense, ineffabilis et xteme, incomprehensibilis et laqueorum positi, et ideo facile a ccelestifrigescimus
incorporee, immortalis et perpetue, incommutabilis desiderio. Unde indigemus assiduo monumento, quo
et ineircurascriple , mirabilis et benedicte, cui esse expergefacti, ad te nostrum verum summumque
et vivere, sapere et intelligere, scire et posse, pul- bonum, cum defluimus, recurramus. Multx denique
chrescere et clarere unum et idem est, oui simplex sunt contemplationes, quibus anima devota tibi ex-
es, et divirtinon potes cruciatur et proficit, sed nulla earum ita me oblectat,
XXIX. Tu es Deus meus vivus et verus, Dominus et mens mea intendit, sicut illa qux de tua agiiur
 1047 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1048
proprietaie. Idcirco necessarinm duxi hunc mihi \ ac sempiterntim.immortalem atque incommutabilem,
solum decernere [F., decerpere] sermunculum , ubi quem nec spalia dilatant, 394 nec brcvitas locorum
de omnipotentia majeslaiis tux, sicut corde creJo angusiat, nec receptacula ulla coarctant, nec volun-
ad jusliliam, ita ore confileor ad salutem , le Deum tasvariat, nec necessiludo corrumpit, nec mcesta
Palrem ingenitum, te Filium iinigenilum, te Spi- pcrlurbanl, nec Ixta demulcenl; cui nec oblivio
rilura sanclum paracletum, sanctam et individuam lollit, nec memoria reddit, nec prxterita transeunt,
Triniialem, unuin Deuin, in magniludine infinitiim, nec futura succeJunl: cui nec origo initium, nec
in virliitc omnipolcnlem , in bonitate summtim, in tempora incrementum , nec casus finem dabit, sed
sapicnlia inxs.imabilem , in consiliis terribilem, in ante sxcula, et in sxculis, el per sxcula in xternum
judiciis juslum, in cogitalionibus secretissimum, in vivis, et est libi perennis laus, et xterna gloria,
verbis veracem, in operibus sanctura, in misericor- summa potcstas, et singularis honor, perpeluum ra-
diis copiosum, erga delinquentes patienlissimum, gnum, et sine fine imperium per infinita, et indefessa
erga poenitentespium. Semper idem ipsum xlernum et immortalia sxcula sxculorum. Amen.

PARS II.
DE VERBO INCARNATO.

I. Superiori quidem sermunculo Confessionisfidei B comperta; quaeco?perunt primitus enarrari per Do-
mex, omnipotens Trinitas, Deus unus, cordis mci minum, te nimirum verba illorum credibilia faciente
Inspector et scrutator, confessns sum oiynipotentiam signis, et portentis, et variis virtutibus, mirisque
majeslalis tux, et majestatem omnipotentix tux : sancli Spiritus distributionibus secundum tuam vo-
nunc autem qualiter humano generi in fine sxculo- luntatem.
rum subvenire dignatus es, puro corde et catholico II. Hxc sane causa est, qua freti, sine ulla susci-
ore confilcor. Tu eniin, omnipolens Pater solus, pimus ambiguitate, quidquid mater Ecclesia univer-
iiusquam legeris missus. De Unigenito autem luo ila salis et aposlolica docet; us:iue adeo, ut pro lan-
scribit Apostolus: Cum venit plenitudo temporum, tortim documenlorum ejus assertione, certa firmati
misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum fide per graiiam tuam, omni tormentorum genere
sub lege [Gat. iv, 4). Cum autem ait : misit Deus mori nou timeamus, scientes pro certo vilam glo-
Filium suum factum ex muliere, salis ostendit quod riosara nobis restare post mortem. Hac siquidem
in hunc mundum missus advenit, cum de Maria corroborati securilate canimus, psaffimus et scribi-
semper virgine natus, verus et perfectus homo in mus alacres avidique, nunc verbo ex verbo, nunc
terris apparuit. Quid igitur est quod de illo Evange- sensu ex sensu, secundum apostolicara traditionem
lista ait: In mundo erat, et mundus per ipsum factus ** mirabile salutis nostrx opus, id est, illud pietalis sa-
est (Joan. 1, 10) ? llluc ergo raissus est per humani- cramentuin, quodmanifestatum estin carne, justiftca-
tatem, ubi semper fuit per divinilatem. Quam scilicet tum est in spiritu, apparuit angelis, prmdicalum est
missioncm opus esse sanctx Trinilatis corde credo genlibus, credilum est in mundo, assumptum est in
ad justitiam, et ore confiteor ad salutem. Cxterum gloria (I Tim. 111,6). Sed hxc dum cogilo, mirari
quia voluit Filius hominis fieri, neutram tamen cre- mecum non cesso illani Judxoriim impietatem, qui
dimtis in alteram substantiam commutari, Trinitatis manum mitlere in Christum Dnminum, non timue-
myslerio q'iartam non addi personam, uniri, non runl verbis coelestibus intonantem, tantisque mira-
confundi Verbi divini hominisque substantiam, ut in culis coruscantem. 0 corda saxis duriora, et brutis
Deum, quod ex nobis susceptum fuerat, perveniret, feris stultiora ! ubi, rogo, erat sensus et ralio mise-
et illud, quod nunquam non fuerat, idem semper, rorum, quanJo ccelestem videbant medicum, infi-
quod fuerat, permaneret. Ipse enim, qui factus non nitam lauguentium turbam gratis sanare, id est,
est, domum sibi mirabili moJo, non explicabili fe- dxmones excutere, cxcos reluminare, leprosos cu-
cit; tempore, non consilio novam, in illo deinceps rare, paralyticos restringere, cadavera vitx resti-
permanentem, nec ullo tempore finiendain. Iste me- tuere, et hxc multaque alia solius verbi potestale
diator Dei et hominum, homo Chrislus Jesus, sed sine mora agere ? Quid cogitabant in cordibus cseci,
homo sine peccato solus manifestavit nomen tuum cum ipsa quoque elementa famulari ei cernerent,
hominibus: his potissimum, quos tu ei dedisti de adeo ut ingressus mare ventis imperaret, procellas
mundo, et atinuntiavit eis omnia, et tanto verius compesceret, ostendens se evidentibus signis tuum
quanto cxteris efficaciusnovit. Hi enim sunt qui con- esse Filium, Deus Pater, et illum, qui a te olim per
stituti sunt principes super omnera terram, quorum vates saluti nostrx multis modis promissus est. Tan-
tuba prxdicationis ad totius mundi aures pervenit. deni gentis perfidx invidia, diris consiliis diutius
Isti namque sicut ab initio viderunt, et ministri fue- agitata, Christum dari sibi in crucem multis extorsit
runt sermonis, tradiderunt nobis per successiones clamoribus. Prx lixerat et ipse iUoshxc ita acturos:
Patnim, multi regni tui mysteria, nunquam ante parum si non et prophetae retro, et tamen afllxo»
 1049 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS n. 1050
cruci, Spirituin cum verbo sponte dimisit, prxvenlo A tiam tuam, talem, tu cui omnia stlnt possibilia, et
carnificis officio. nihil difficile; ut placere valeam coram oculis (uis
III. Eodemvero momento dies media delitescente in veritate. Tuam pie non abhorreo medicinam; sum
sole in noctem mutata est. Tunc Judxi cruce detra- enim valde infirmus. Ordine quo placet, meJere
ctum sepulcroque posilum, magna etiain militaris multis languoribus meis, et excoque scoriam pecca-
custodix diligentia circumscderunt, ne, quia prx- torum meorum ad purum, priusquam abeam, modis
dixerat se tertia resurrecturtim die, discipnli clam quibus tibi videlur. Sed rogavi tuam, Domine, raise-
amolili corpus suspectos fallerent. Verum ad terliam ricordiam, et rogare non cesso, quia hoc nimis de-
luceni concussa repente terra, et mole revoluta, qnx sidero. Mollilicacor meum durum et Iapideum tua
obsiruxerat monumentum, et cuslodia pavore fu- mirabili et potenti unctione. Mollifica,precor, et fac
gata, nullis apparentibus discipulis, nihil in loco, ubi me pcr ignem compunctionis, hosiiam vivam quoti-
positus est, repertum est, prxlcr exuvias sepulturx. die coram te fieri. Respice me, Domine, et miserere
Nihilominus tamen primores Judxorum ab inccepta mei: da mihi effectum pelitionis et desideiii mei:
non cessantes perfidia, loquentes vera pecuniis cor- da capiti meo aquam immensam, et oculis meis in-
ruperunt, ut eum a discipulis subreptum securius funde verum fontem lacrymarum jugiier emanantem,
jactitarent. Juslo judicio tuo, Domine, ut sacrum B ut pro vulneribus animx mex indesinenter diebus
testatur vaticinium : et prius multati sunt inlelli- ac noctibus defleam, donec lempus est acceptabile,
gentia oculorum, auriumque fruge, et postea, sicut donec dies sunt salutis, donec vacat fiere mala qux
videmus, projecti sunt a propria sede, et nunc feci, et quotidie facio; ut per poenucntix laborcs
dispersi, palabundi, et cceli solique sui extorres vita xterna perfruar cum bonis, et ultima portione,
vagantur per orbem sine lege, sine rege, sine sacer- saltem cum illo venerabili latrone, qui per unum
dole, et sine oblatione. Quibus etiam nec advenarum verbum effetUus est hxres paradisi in ipso inortis
jure terra^n palriam saltem vestigio salutare conce- articulo, propter tuam multam misericordiam et
litur. Merito lalia patiuntur, qui Dominum glorix bonitatem.
livore potius crucifixerunt. Igitur Christus vere re- V. Audi, pie, audi preces servi tui, reminiscere
surgens, sed non solus, noluit 395 se m vulgus miseralionum tuaruro, quibus mirabilitcr subventum
edncere, fortasse ne impii errore liberarentur, sed, est humano generi per bonitatem tuam. Quomodo
qtiod creciibiliusest, ut fiJes non mediocri prxmio non amasti, Pastor Lone, qui proprio Filio luo noa
destinata difficultate constaret, cum discipulis qua- pepercisti, sed pro nobis impiis eum tradidisli? Sub-
draginta dies egil, testibus scilicet prxordinatis, ' ditus ille tibi usque ad mortem crucis, unus ille inter
docens eos qux docerent. Dehinc cunctis expletis, J mortuos liber, potestatem habens ponendi animam
coram suis in monte circumfusa nube in coelum suam, et iterum sumendi eam. Pro nobis tibi victor
ascendit. Qnem sicut ascendentem, ita venturum an- et victima, et ideo victor quia victima. Pro nobis
gelica atlestatione prxstolamur. Duo enim prxdicti tibi sacerdos et sacrificium, et ideo sacerdos, quia
sunt adventus : primus quidem, qui jam expunctus sacrilicium. Merito mihi spes valida in illo est, quod
est, in humilitate conditionis humanx; sectindus au- sanabis omnes languores meos per eum, qui sedet
tem, qui concludendosxculo imminel, in sublimilate ad dexteram tuam , et interpellat pro nobis. De-
divinx potestatis, quando decurso hivjus xtatis lcm- sperare ulique potuissem, nisi Yerbura tuum caro
pore, judicare venerit juslos in vilam xternam, im- fierel, et habitaret in nobis. Si enim, cum inimici
pios et peccalores, qui thesaurizaverunt sibi ircimin essemus, reconciliati sumus tibi per mortem Filii
die irx, in supplicium xiernum; snscitatis omnibus tui, qtianto magis nunc salvi facti ab ira peripsum?
ab initio defunctis, el reformatis, atque recensilis ad gralias tibi ago, indulgenlissime Pater, pro sancta
utrinsque meriti expunctionem. incarnatione, passione, morte, resurrectione, et in
IV. Ubi ne peccala mea mtilta, qux nunc latent, ccelumascensione Domininostri Jesu Christi Filii tui.
appareant coram angelis, et omnibus sanctis, da ' Benedico nomen tuum totis prxcordiis, pro illa sa-
mihi, Domine, rogo, locum, spalium, et fructus di- cratissima sanguinis effusione,qua sumus redempti;
gnx pcenitentix. Da cor contrilum et humilialum ; implorans ineffabilembonitatem tuam, ne permittas
da gratiam lacrymarum, da lumen in corde, da vires nos ingratos [esse] tantis beneficiis et indignos tam
in corpore, ut qux agenda sunt, videam, et ad ea multis miserationibus. Sumus enim tui operis pars
implenda, qux dederis videre, fortiter convalescam. non vilis, quos tanto tibi placuit redimere pretio.
Miserere mei, Domine, miserere, ne perdas me, Quis digna admiratione penetrare queat immensum
quxso, cum peccalis, vitiis, culpis et negligentiis pelagus illius summi consilii, quo susceplus homo
meis. Da mihi propter nomen tuum, tu qui justificas ille dominicus unitus est cum Deo , et assumplus in
impios, et vivificas moriuos, et raultos peccatores, Deum, non confusione substantix, sed unilate per-
. et non sunt; rogo, da gratiam tuam, et emenda vi- sonx. Mediator quippe Dei et hoininum Cbrislns Je-
tam meam: meliora actus meos, compone mores: sus, Dominus noster, Deus omnipotens, nequaquam
tolle de me quod tibi displicet, et mihi nocet, et alter est in humanitate, alter in divinitate, sed in
tribue pro bonitate tua, quod nosti tibi placere posse utraque natura unus idemque Deus hoino, homo
et mihi prodesse. Fac me, precor, clemens, per gra- Deus. Nec igitur purus homo conceptus est, nec
1081 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS VHI. 1062
postea, nt Deus esset, accepit, sed ipse Filius tuus, A leneam, quod deforme componam, quod plchrum
manente incommutabili essentia, qux illi tecum et excolam, quod sanum servem, quod infirmum corro-
cum Spiritu sancto est coxterna, assumpsit carnera borem, et omne, quod tibi placet, custodiam perse-
pro nostra salute, in qua xternus ante sxcula possit veranter. Des insuper mibi despicere temporalia, et
oslendi. Unde quamvis aliud sil ex te, aliud ex ma- totis viribus xlerna diligere, ut mortuum mihi depu-
tre, uon tamen alius et alius, ut duo, quod absit, tem mundum, nec gaudcns, nec lugens de tempora-
Filii dicantur: sed ipse xternus ex te Deus Pater, libus, ut nec metuam aliquid temporale, nec diligam.
ipse temporalis ex matre virgine : ipse qui fecit, ipse Necblandis corrumpar, nec adversis concutiar. Rogo
qui faclus est, manens ex utroque in utraque natura tuam, sancte Pater, clemeniiam, in nomine ipsius
unus, nec naturarum copulatione confusus, nec na- Filii tui, circumcide in me omnia vitia cordis et cor-
turarum geminatus distinclione. poris, et da mihi augmentum perfectionemquevirtu-
VI.Qnis sttfliciatmirabile opus tantx misericordix tum. Uluminascnsum et animam meara, ut illud a
ipso mentis intuitu considerare ? Quis non mirelur ? te petam, quod te delectet audire. Doce me, quid
Quis non revereatur ? Qux vox vel lingua valeat cogitare, quid agere, quid loqui,quid tacerc debcam.
debitas rependere laudes ? 0 facilis et immensa pie- Da inibi prudentiam, fortitudinem, justiliam, et lem-
tas ! 0 mira semperque miranda divinaepropitialio- P ' peranliam. Da Liscrelioneinin omnibus, discernendi
nis benignitas! Miror, slnpeo ; sed lxtor, et multas inter dexleram ct sinistram. Da etiam sensum vigi-
gratias ago. Irx et perdilionis filii fuimus, et ecce in leui, et provjJum intellcctum, ut possim inler bona
filiosDei adoptati sumus. Hwredesquidem Dei, cohw- malaque discernere. Aufer a corde meo alienationis
redes autem Chrisli (Rom. vm, 7), :;it Apostolus: senstim, cura in me stuporem mentis, exslirpa de
Caput Ecclesix Christus, Christi corpus Ecclesia ; viscerlbus meis coi.silia iniquitalis, eradica a lingua
Christi ergo membra sumus; unde hoc nobis, el quid inea dctr;'.hendiconsuetudiiiem, mentiendi facilita-
nos ad hxc ? felix anima, qux lantx dignitatem glo- teni, loquendi scurrililalem, et omnes actus vanitalis
rix honestate vilx et morum obtinere meruit, divino mex arte medicinx tux sana.
auxilio vallata in omnibus. Deus ineffabiliset incir- "VIII.Da raihi semper profectnm in purgatissimi*
curoscriptse naturx, inslitutor omniura rerum, et moribus, tene m« virtute omnipotentix tux, et non
Domini nostri Jesu Christi Pater, qui eumdem dile- sinas me voluntate proprii arbjtrii evagari. Juxta
ctum Filium de sinu tuo misistiadpublicum nostrum, tuam providentiam dispone omnem vjtam meam in
suscipere nostram vitam, ut nobis daretsuam, essel- tua voluntate. Animam hanc peccatricem , pro qua
que perfectus Deus ex te Patre, et perfectus homo ex - Christus mortuus cst, non permiltas perire. Frenum
matre: totus Deus, et totus homo, 396 u,lus idem- tuiiiii in maxillis meis pone, et tanquam raansuetum
que Christus, xternus et temporalis, immortalis et animal trahe me post te. Tu enim cuncta qux mihj
moriturus, Creator et creatus, fortis et infirmus, expediunt, nosti. Non diabolo, uon mihi, non mundo,
nulritor et putritus, pastor et ovis, temporaliter lon alii alicuiliceat tua dona subvertere, quia totum
morluus, tccum in aeternumvivens, suis dilectoribusi fragile est quidquid tibi nititur obviare. Fecisti enim
vitx municipatum promittcns dedit, et nobis dixit: mecum a puero miserieordiain multam. Perfice quod
Quodcunquepetierilis Patrem in nominemeo, dabit' ccepisti. Da mihi semper et ubique contra hostem
vobis (Joan. xv, 1G). crudelissimum, pium tux defensionis auxilium, ut
VII. Obsecro itaque, Domine, el te ninns pinmi sicut fragilitatem meam ille invitus non cessat im-
rogo in nomine ejusdem Filii tui dilectissimi, ut desi petere, ita tuis cogatur viribus confusus abscedere.
mihi cum eodem Filio tuo te in nmnibus benedicere'. Prxsla ut sim parvulus in oculis meis, ut coram te
et glorificare: quia quorum una est substantia, unumt inveniam gratiam. Da et adauge mihi semper fidem
est et dalum. Des eliam mihi per illum, et cum illoi firmam, spein inconcussara, charitatem perfectam,
peccatorum omnium veniam, et mandatorumtuorumi humilitatein profundam, patientiam invictissimam,
cuslodiain, dileclionemtuam et fralernum amorem. r> corporis animxque castitatem perpetuam. Da cordis
Contra diobolum forlia humilitatis arma, ct ergat contritionem, et fontem lacrymarnm, da simplicita-
fratres chaiitatera perfectam. Temperantiam cibi,, tem, innocenliam et puritatem cordis, stabilitatem,
potus, atque somni, et lotius libidinis et vaui desi- constanliam et intcgritatem mentis.Davires invictas,
derii contjnentiam, auditum castum, el simplicemi ut victor mei in cunctis existam. Dominetur carni
visum. Puritatem eordis et munditiam corporis. Co- ratio, et rationi gratia tua, ut pon vivam bestialiter,
gitationem mundam, el oris cordisque custodiam ; raptus impetu carnis, sed sit conversatio mea hone-
ut nec cor intus iniquitatem concipiat, nec lingua fo- sla et rationalis. Fac me providum ad omnia et dis-
ras parturiat: ut nec falsaloquar, nec vera taceam,, cretum in cunctis.Tribue mihi nulli occasionemscan-
nec salutifera abscondam, nec mortifera profer.im. dali praebcre,simplicitatem et veritatem diligere, et
Precor etiara ut des raihi assiJuitatem orandi, viress instanter ea, qux pacis et charitalis sunt, sequi.
jejunandi, frequeqtiam legendi, ut prxcepta tua in- Longe fac a me omnem bypocrisim, omnemque si-
fatigabiliter legam, et inexplebiliter diligam, et efli- raulalionem, et fac me tibi in veritate servire
caciter compleam, el quidquid in me pravtim depre- IX. Concede mihi, quxso, bono animo propter te
hendero, per gratiara tuam corrigam; quod rectumi majorum subdi imperiis, et alacri corde ad obedien-
 10S5 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS ffl. 1084
tiam, ad compassionem, ad concordiam sine mora A X. Precor te per Filium tuum, respice me et rai-
concurrere. Excita torporem meum slimulis tuis, et serere mei : exaudi orationem roeam, et da mihi
fac me strenue perseverare in praeceptis et laudibus gratiam tuam propter multitudinem bonilatis tuae,
tuis nocte ac die. Da mihi scientiam humilem qux qux mecum jugiter perseverans, doceat me ince-
xdificat, et linguam eruditam et eloquentem, ut et dere coram te secundum voluntatem luam omnibus
bonos valeam ad meliora exhortari, et malosadtux diebus vitx mex. Hanc pelo, da mihi eam, quae
rectitudinis lineam revocare. Infunde, rogo, cordi me cum amicis pacificum, et cum inimicis reddat
meo per Filium tuum, et da mihi cum eo spiritum tranquillum, qux me a verbo aspero miliget, et ab
sapicntix et intellectus, consilii et fortitudinis, scien- olioso sermone compescat, qux me semper Deum
tix et pietatis, et reple me sancto timore et amore vel qux Dei sunt, cogitare compellal, et oculos ab
tuo. Da irriguum superius el irriguum inferitis. Dona islo vano sxculo avertat : qux mihi omni hora ante
mihi benedictionem de rore cceli, et pinguedine conspectum moriem ingerat, et hic gaudere pro-
terrx. Da ut anima mea ardeat igne ainoris tui. Fac hi' eat; qux trabem ac inolem peccatorum meorum
me mundo penitus exstingui. Concede mihi corcon- considerare me et plangere faciat, et non aliorum
tritum et humiliatum babere coram te. Fac me per delicla velul festucam levissimam perscrutari dimit-
"
gratiam tuam peccata mea omnia flere, anlequam tat : postremo qux omnia muiuli pro nihilo habere,
moriar. Da mihi tota anima et tolis viribus meis ex- et te solum totis silire visceribus Deum nostrum,
quirere faciem tuam semper. Infunde dilectionem usque in finem doceat me, atque potens efficiat;
tuam pectori meo, et scribe dulcem memoriam tui el sicut piissima misericordia luadedisli inihi volun-
in tabulis cordis mei. Illustra me luce coelestis pru- tatem veniendo ad le per illam, sic donare digneris
dentix. Imaginera tuam in me non sinas obscurari, sapientiara et intellectura, virtutem et possibililatem
qux si le prxstante defendatur, semper egregia est. corporis et animx ad tibi semper devotissime in om-
Adsit mihi, quxso, beatorum angelorum pia et fida nibusserviendum.pereamdem benignam magistram-
custodia ubique et semper, et prxsla, ut apud te pro que gratiam luam, sine qua nec cogitare, nec loqui,
me misero, omnium sanctorum agmina intcrcedant, nec agere aliquid boni valemus. Et quia tuus ipse
ut eorum precibus et meritis, pro tua pietate dignus Unigeuitus dixit: Nemo venit ad me, nisi Paler, qui
efficiar promissionibus Filii lui. Concedemihi fragil- misit me, traxerit eum (Joan. vi, 44). Et; Nemovenit
limo, bealorum monachorum patrum meorum imi- ad Patrem nisiperme (Joan. xiv, 6). Obsecro, sancte
tari vesligia. Da mihi eorum mansuetudinem, mode- Pater, et suppliciter rogo, Deus meus, trahe me tu ad
sliam, et lolerantiam, benignitatem, paupertalem, ipsum, et ipse me perducat ad te, illuc ubi ille est in
et longanimitatem, cordis contritionem, et fontem dexlera tua sedens, ubi est sempiterna vita, et sem-
lacrymarum, cibipotusque abstinentiara, cordis la- piterne be;ita xterna securitas, et secura tranquilli-
biorumque niunditiam, spirituale gaudium, et perfe- tas, felix xternitas, xterna feiicitas : ubi est amor
ctum mundi conlemplum. 397 Maxime, Domine, perfectus, et nullus timor, ubi est dies xternus, et
charilatem a te efilagito, humilitatem inquiro, pa- unus omnium Spirilus : ubi tu cum illo, et ille lecum
tientiam postulo, individuas comites fidei mex ; si- in communione sancti Spiritus xlernaliter ac sem-
mul et veram animx corporisque pudicitiam, sicut piternaliler vivis et regnas Deus per omnia sxcula
illis dedisti. sxculorum. Amen.

PARS III.
ITERUM DE DEO TRINO ET UNO, DE CHRISTO, AC DE ALIIS PLERISQUE ECCLESIASTICIS
DOGMATIBUS.

I. Ad jusliliam corde credo, et ad salulem ore D effabiliter natum, « a Verum Deum unigenitum , et
confiteor sanctam et individuam Trinilatem, vir- verura Dci Verbum, non factum, non creatum,
lutem unam, el indiscretain majeslalem. Patrem, et non adoptivum, sed genitum et unius cum Patre
Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum omni- substantix. Atque ita per omnia xqualem Deo
potenlem, coeli terrxque factorem, visihilinm et Patri, ut nec tempore, nec gradu, nec potestate
invisiuilium conditorem , in personis trinum , in possit esse inferior. Tantumque esse confitcmur
substanlia unuui. Verum quidem Patrem summx illum, qui est genitus, qtianlus esl ille, qui genuit.
bouilalis et totius Deilatis principium, incircum- Non autem quia dicimus genitum a Patre Filiuni,
scriptx et ingenitx raajestatis Deum, ex nullo du- divinx illi et ineffabili gencrationi aliquod tempus
centem initium, sed omnibus initium dantem, sum- adscribimus , sed nec Patrem dicimus aliqnando
mur.i bonum, et omnia valde bona creantem, non ccepisse, nec Filium, Non enim aliter confiteri pos-
corporali progenie neque extrinsecus, non necessi- - sumus xternum Patrem', nisi confiteamur etiam
late neqtie voluntale, sed natura Filium generan- coxteruiini Filium. Ex Filio enim Pater dicilur, et
lem. Verum autem Filium ex Patre sine initio in- qui semper Pater, semper habuit Filium. > Verura
a Pelagius. Vide Append. ad Opp. S. Auguslini.
1038 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. lOBb
quoque Spiritum sanctum, verum Deum, non factum, A simul utrique inesse, nisi unum essent Pater et FI-
non crealum, nec genitum, neque ingenitum, sed ex Iius, a quibus xqualiter procedit Spiritus sanctus.
Patre simul et Filio inenarrabiliter procedenlem, 111.Enim vero Spiritus sanctus est Patris et Filii
et in Patre Filioque substantialiler permanentem. vere unitas, et sanctitas, et charitas, quia quod ille
Alque ita per omnia Deo Patri el Filio xqualem, solus relalive dicitur, hoc isti naturaliter ambo sunt,
coxternum et consubstantialem , ut neque volun- Legitur enim Spiritus est Deus (Joan. xiv, 24). Hinc
tate, nec poteslate, non substanlia neque xlerni- liquido palet sanctam Trinitatem, qux unus verus
tate differre possit ab eis, velprxcedi, a quibus Deus est, naturaliter et secundum essentiam Spiri-
procedit. iEternum igitur Palrem sine nalivilate; tum esse. Ergo Pater Deus et Spiritus el sanctus est;
xternum vero Filium cum nativitate, xternum ." Deus Dei Filius et Spirilus est, et sanctus est; Spi-
auiein Spiritum sanctum cum processione sine nati- ritus vero sanctus non magis Spirilus est, quam
vitate. Totum Patrem in Filio et Spiritu sancto, Patei el Filius. Singnlus itaque horum Spiritus, et
totum Filium in Palre et Spiritu sancto, totum Spi- simul omnes unns Spirilus, sicut unus Deus. De
ritum sanctum in Palre el Filio manentem, sanctam Patre quidem, quia Deus est, Apostolus probat di-
videlicet et jndividtiam Trinitatcm , unum Deum cens : Unus Deus et Pater omnium, ex quo omnia
omnipotenlem, una potestate, unoque regno, una B * (Ephes. iv, C; I Cor. vm, 6). De Filio autem quia
majestate unaque xlernitate ex tunc, et semper ubi- Deus est, evangelistarum prxcipuus teslatur dicens:
que regnanlem. Et Deus erat verbum (Joan. i, 1). De Spirilu vero
II. « « Nullus igitur est in hac Trinitate gradus, sancto, quia Deus est, iterum Paulus sic loquilur
niliil qttod inferius, superius dici possit, sed totam probans : Divisiones operalionum, idem vero Deus
Deitalem dicimus sui perfeclione xqualem, ut ex- (I Cor. xn, 6). Ecce Pater Deus, Filius Deus, Spiri-
ceplis vocabulis qux proprietatera personarum in- tus sanctus Deus, et tamen non est triplex numerus
dicant, quidquid de una persona dicitur, de tri- Deilatis in sancta Trinitate credendus, nt fiJelium
bus dignissime possit intelligi. Unde condemnan- quisquam tres dicere Deos audeat, sicut ipse in
tesAriuin, unam eamdemque dicimus esse Trini- quodam de sc Deus testatur loco, dieens : Ego sum
tatis substantiam, et tintim in tribus personis fa- Deus et non est alius prwler me (Deut. xxxn, 39).^
temur Deum. Nec non et impetatem Sabellii Cum enim tertio aliquid repetitur, non numerus co-
declinantes, tres personas cxpressas sub proprietate acervatur, sed proprie unum illum esse asseritur.
distinguinius, non ipsum sibi Patrem, non ipsum Et idcirco Pater, el Filfns, et Spiritus sanctus sub-
sibi Filium, non ipsum sibi Spiritum sanctura esse stanlia unum sunt, personis autera ac norainibus
(
dicentes, sed aliam Palris, aliam Filii, aliam Spiri- C distiiiguunttir. Natura quippe summx divinilatis
tus sancti personam. Non enim nomina lantum, sed immoliilis esl omnimodo, et immutabilis. Persoux
eliam nominum proprietates, hoc est, personas, ut vero mobiles secunJum relationem, non autem juxta
Grxciexprimunt, u7roor«<7si?, ideslsubstantias [sub- proprietatem. In relalione itaque personarum Tri-
sistentias] confitemur. Nec Pater personam Filii, aut nitas, in naturx vero substanlia unitas; sed unilas
Spiritus sancti, aliquando excludit. Nec rurstis Filius propter inseparabilem Deitatis essentiam, Trinitas
aut Spiritus sanclus Patris noinen , personamque autem propter personarum diversitalem, in quibus
recepit : sed Pater semper Pater est, el Filitis sem- singulis quxdam est proprieias, qux ab uno ad
per Filius est, et Spiritus sanctus semper Spiritus alium transferri non potest. Est enim gignens, et
sanctus cst. > Et iJeo Filius certissime non idem genitus, et procedens, tres quiJem personx, sed una
cst in persona qui Pater, sed secundum divinitatem substantia, una virtus et una omnipolentia.
idem est quod Pater. Non enim dicimus Patrem IV. Hucusque confessus sum quod sentio, locu-
398 esse de Filio, sicut Filium de Patre. Pater tus sum, quod credo in summa divinilate, in qna
quiJem a niillo, Filius vero a Patre, et ideo Filius Patrcmet Filium et Spiritum sanctum, trinum unum-
dicilur Dcus de Deo, lumen de lumine; non tamen que Deum, non corpus, aut in corpore positum, aut
duo luinina, vel duo Dii, sed unus Deus, unum ex diversis sprciebus admixtum, vel membrorum
lumen. Rursus iJem est Paler, quoJ Filitts, sed non compaginibus efligiatum, sed uniiis simplicis, incor-
idcm [F. deest qui Filius],quia personx Palris con- porcx, invisibilis, et incircumscriplx natnrx, corde
venit apiissime referri ad Fditim. Spiritus vero san- credo, ore confileor. « b Nihil enim creatum aut
ctus absque dubio iJem est quod Pater et Filius, sed, serviens in Trinilate est credendum, ut vult Diony-
non idem [F. deest qui Pater et Filius], quia sicut, sius fons Arii; nihil inxquale, ul Eunomius; nihil
Pater Filii Pater est, et Filius Palris Filius est, ita quo- gratia xquale, ut Elhius [Aetius]; nihil anterius
que Spiritus sanclus, quiest tertia in sanctaTrinitate posteriusque, aut minus, nt Arius, nihil extraneum
persona, non nisiPatiiset Filii Spiritusest: acperhoc aut oflicialealieri ut MaceJonius; nihil persuasione
PateretFilius unum sunl, quia quidquid habel Pater, [Al., pervasione] aut subrtplione insertum, ul Ma-
procul dubio habet et Filius. Non enira res una duo- nichxus; nihil corporeum, ut Melitoel Tertullianus,
rum substantialis posset ab ambobus procedere, et nihil corporaliter effigiatum, ut ait Anthropomor-
* Pelagius. >>Gennadius de Eccl. Dogmat., cap. 14.
1057 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS IIL 1058
phus; nihil sibi invisibile,ut Origenes; nihil creatu- A Trinitas, neque separala, aut diversa ln natura divi-
ris visibile, ut Forlunatus; nihil moribus et volun- nilas : sed alter in persona Pater, alter in persona
tate diversum,utMarcion; nihil ex Trinitatis essen- Filius, alterin persona Spirilus sanclus, unus natura
tia ad creaturarum naluram deduclum, ut Phuo et in sancta Trinilate DeusPater, et Filius, et Spirilus
Tertullianus;nihil officiosingulare nec alteri commu- sanclus. b Cum hoc ita sit, non tamen Patercarnera
nicabile, ut Origenes; nihil confusum, ut Sabellius : assumpsit, ncque Spiritus sanctus, sed Filius lan-
sed totum perfectum, quia lotum ex uno et unum, tum; ut qui erat in divinitate Dei Filius, ipse fieret
non tamen solitarium , ut prxsumit Silvanus et in homine hominis Filius, ne Filii nomen ad alte-
Praxeas, Pentapolitana damnabilis est doclrina. > rum nomen transiret, qui non erat nalivilale Filius
V. Hactenus quidem de una Trinitate. De gratia Dei. Dei ergo Filius hominis faclus esl filius,
autem, qua sumus redempti, hinc, quod credo, con- nalus secundum veritatem naturx : ex Deo Dei
fiteri secundum traditionem matris Ecclesix inci- Filius, nalus secundum veritatem naturx; ex ho-
piam. Siquidem de mediatore Dei et hominum, vero mine hominis Filius, ut veritas geniti, non adop-
perteetoque homine, Christo Jesu Domino Deo et tione, non appellatione, sed in utraque nativitale,
salvaiore noslro nihilominus recta credere, et vera Filii nomen nascendo haberet, el esset verus Deus
sentire, ad xternam procul dubio perlinet salulem. B et verus homo, unus Filius. Non enim duos Chri-
Quanquam igitur credentes confiteamur Patrera, et stos, neque duos Filios, sed Deum et hominem
Filium, et Spirilum sanctum, unum Deum, Patrem unura Filium confitemur. Quem propterea et unige-
scilicet omnipolentem , sempiternum ingenitum; nilum dicimus manentem in duabus substanliis,
Filium vero ex ejusdem Patris substantia vel natura sicut ei naturx verilas contulit. Non confusis naturis
genitum ante omne omnino vel temporis vel cujusque neque immistis, sicut quidam hxretici [Genn., sicut
initium rei, omnipotenlera, xqualera, consempiter- Thimoliani] volunt, sed socielate unitis.
num, el consubstantialem Genitori; Spiritum quoque VII.Deus ergo hominem assumpsit, homo in Deum
sanctum omnipotentem, utrique, Patri scifcet ac transivit, non nalurx versibililate [Genn. add., si-
Filio xqualem, consempiternum, atque consubstan- cut Apollinaristx dicunt], sed Dei dignalione, ulnec
tialem, hoc est, tres personas, sive subsistenlias Deus mutaretur in humanarn subslanttam , assu-
unius essentix sive natuix, unius virtulis, operatio- mendo hominem, nec homo in divinam, glorificalus
nis, beaiitudinis, atque potestatis, ut trina sit Uni- in Deo [Genn., in Deum] : quia mutatiovel versibi-
tas, el una sit Trinilas, juxta vocis Dominicx verita- litas nalurx, el confusionera, cl diminutiouem, et
tsm. diceutls : Ite, doedz ormiesgoiiies, baptizantes abolitronem strbstaiitrac facit. Nalus est ergo Dei
eos in nominePatris,et Filii, et Spirilus sancti (Matlh. **Filius ex homine non per hominem, id est non ex
xxvin, 11). ln nomine, inqnit, non in nominibus, ut viri coilu, sicut Hebion dicit, sed ex Virgine . car-
et unum Deum per indistinctum divinx substanlix nem ex Virginis corpore trahens, et non de coelo
nomen ostenderet, et personarum discretionera suis secum aflerens, sicut Marcion [Genn. add., Orige-
demonstralam proprietatibus eJoceret; quia dum nes] et Eutyches affirmant: neque in phanlasia, id
tribus unum Deitatis nomen est, xqualitas ostendi- est, absque carne, sicut Valentinus, neque putaliva
tur personarum, nihil extraneura, nihil accidens «n imagine, sed corpusverum : neque sic verum cor-
eis permittit intelligi, ita ut et unusquisque eorum pus, ut tamen non sit caro ex carne, sicut Marcia-
verus perfectusque sitDeus, videlicet ul ex plenitu- ntis, sed verus Deusex divinitale, et verus homo ex
dine divinitatis nibil minus in singulis, nihil amplius carne unus Filius : In divinilale Verbum Patris et
inteUigatur in tribus. Deus, in horaine anima et caro. Anima non absque
VI. Cum veritas ita se habeat, et mater Ecclesia sensu et ralione, ut Apollinaris, neque caro absque
creJat, confiteatur, et doceal, omni remota ambi- anima ut Anoinxus [Genn., ul Eunoinius], sed ct
guitale, « a unum Deum esse Patrem, et Filium, et anima cum ratione sua, et caro cuin sensibus suis,
Spiriium sanctum. Patrem eo, quod habeat Filiura, per quos sensus veros in passione, et ante passio-
Filiuni eo .quod habeat Palrem, Spiritum sanctum nem, carnis sux dolores sustinuit. c Neque sic est
eo quod sit ex Patre et Filio. Pater ergo priuci- natus ex Virgine, ut deitalis inilium nascendo hoino
piuin Deitatis, qui, sicul nunquam fuit non Deus, acciperet, quasi anlcquam nascereiur ex Virgine,
ita nunquam fuit non Pater : a quo Filius natus, a Deus non fuerit, sicut quidam hxreticorum [Genn.,
quo Spiritus sanctus non nalus, quia non est Filius; sicut Artemon et Berillus et Marcellus] docuerunl,
neque iiigenilus, quia non est Pater; nec 399 sed xternus Deus, et horao ex Virgine natus est.
factus, quia non est ex nihilo, seJ ex Patre Dco d Omousius ergo, id est, coessentialis in divini-
Filioque Deus procedens. Pater xternus, eo quod tate Patri Filius, omousius Palri et Filio Spiritus
xteinum habeat Filium, cujus xternus sit Pater. sanctus, oraousius Deo el horaini Filius. Manens
Filius xternus, eo quod sit Patri coxternus. [Spiri- Deus in homine suo in gloria Patris [videtur et de-
tus sanctus aeternus, eo quod sit Patri et Filio co- sideratur videri ab Angetis, et adoralur ab omni
xternus.] Non autem confusa in unam personam .crealura (Gennad., Unus desiderabilis videri ab an-
0 Gennadius, de Eccl. dogm., cap. 1. c Gennad., ibid., cap. 3.
h Gennad., ibid., cap. 2. AGennad., ibid., cap. 5.
1059 B. F. ALBlNl SEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 1060
gelis; slcut Pater et Spiritus sanctus adoratur ab A I illa. Si igitur in nobis invenimus tria separabiliter
angelis et ab omni crealura). Non homo propter demonstrala, inseparabiliter operata, et eorum 400
Deum, vel Christus cum Deo, ut Nestorius blasphe- trium unumquoJque nomen a tribus factum, quod
mat, sed homo in Deo, et in horainc Deus. tamen non ad tria, sed ad trium horum unum ali •
VIII. Hujus namque Domini nostri Jesu Christi qui j pertineret, credamus Patrem, Filium et Spiri
mater beala Maria procul dubio et virgo genuit, tnm sanctum per signa quxdam visibilia, et per
et post partum virgo permansit. Nec blaspheinix species quasdara assumptx creaturx posse et se-
Helvidiiacquiescendum, qui ait : Virgo ante partum, parabililer deraonstrari, et inseparabiliter operarl.
»1011 virgo post partum. Sed integra fide credendura, In nobis enim, quod esl, possumus nosse; in Deo
integritatem tantx virginitatis semper mansisse in- autera, qui nos fecit, quod est, quidquid est,
violatam. Sic eura virgo permanens genuit, ut virgo quando possumus nosse? Et si poterimus, non-
concepit. Dignum quippe fuit, et valje dignum; ut dum possumus, et tamen cum poterimus , nun-
hxc sola feraina, et virgo ante partum, et virgo in quid sic nosse Deum valebimus, quomodo se novit
partu, ct virgo post partum esset, qux incarnatum Deus? Credamus jam ibi, quod non possumus vi-
Verbum Dei peperit, id est, verura Deuin et verum dere, hec hic ad plenum comprehendere. Sol cnim
hominem. Propter quotl eamdem beatam virginem B ; cum unus sit, habet calorem, habet et splendorem,
eeoroxov,id est, Dei genitricem confitemur. Natus sed calore siccat, spleudore illustrat. Si in rebus
e9t ex ea unus alque idcm Jesus Christus verus Fi- creatis hxc et rauita alia inveniuntur, ex quibus,
lius Dei, et idem ipse verus Filius hominis. Con- verbi gratia, divina consultius valeant aliquatenus
subslantialis xqualisque Patri secundum deiiatem, animadverti, stultum est de Creatore ambigere, quia
sed inde minor Patre, unde nobis consubstantialis, creaturas tales facere valuit.
qnia per omnia nobis similis absque peccato. Quam- X. Inveniuntur quoque in creaturls coaeva,inve-
vis igilur Pater non sit nalus de virgine, neque Spi- niuntur et xqualia, sed non utraque simul. In Deo
rltus sanclus, sed solus Filius , nalivitateih tamen enim sunt simul utraqwe, unus Deus et Pater
Filii istam et Pater, el Filius, et Spirilus sancfus oranium, principale nomen divinltatis per se quod
operati sunt ex virgine, nec non et passionem et re- creditur, et quod dicitur Pater, Deus sine princi-
surrectionem ejus, et reliqua cuncla qux ad ejus pio, sine tempore, de seipso genuit Filium, et ex
pertinent htimanitatem. virtute sua protulit Spiritum sanctum. Ideo Filius
IX. Videamus ergo si forte in creatura inveniamus ex Patre, non ex se, sed Patris. Pater Deus, et Fi-
aliquid, ubi probemus aliqua tria et separabiUter lius Deus, sed non idem Pater, qui Filius in perso-
demonstrari, ct inseparabiliter operari. Invisibilia 'G na, sed idem, quod Filius in natura. Spiritus san-
enim ejus a creatura mundi per ea, quw facta sunl, ctus non Patri ingenitus, sed Spiritus ingeniti Pa-
intelleclu conspiciuntur (Rom. i, 20). Licet longe tris. Filius genitus non Spiritus Filius, sed ipse est
distent a summis ima, ab incommiitahilibuscomimi- Filius, super quem a Patre missusest Spiritus san-
tabilia, a creanlibus creata, a divinis humana, ta- ctus. Itaque cuin ingenitus Pater sit, cujus est Spiri-
men in ipsa crealura ima et mulabili, inveniunlur tus, incaute Spiritus sanctus dicitur a quibusdam
aliqua qtix possunt et separabiliter deinonstrari ingenitus. Spiritus sanclus Deusex Patre et Filio,
el inseparabiliter operari, sicut sunt inemoria, in- non ex se, ne duo ingeniti, aut duo Patres a fide-
tellectus et voluntas. Memoria enim retinemus quod libus xsliinentur. Filius Patris, sine initio genitus
audimus, intellectu agnoscimus quod tenemus, vo- ex Palre, non potesl alium genitum habere consor-
lunlate proferimus quod agnoscimus : sed quamvis leni, ut credatur u:iigcnitus, et duo geniti non di-
hxc tria separabiliter nominentur, tamen nomen[ cantur. Pater enim unus ingenitus, Filius unus est
iiiiius ex his tribus tria operantur. Non potest dici genilus, Spiritus sanctus a Patre Filioque proce-
sola memoria, nisi operante voluntate, intellectu et; dens, et utrique coxternus, unus est Spiritus. Quo-
memoria. Non potest dici solus intellectns, nisii " niam unum opus, et unita in Patre et Filio et Spi-
operanle memoria, voluntate et intelleclu. Non po-• ritu sancto voluntatis operatio esl. Pater ingenittis,
test dici sola voluntas, nisi operante memoria , in- Filius genitus, Spiritus sanctus procedens. Sed ille
tcllectu et voluntate. Unum horum nominum triai nascitur, hic proceJit, sicut in Evangeliobeati Joan-
fecerunt, sed lamen hoc unum, quod tria fecerunt,, nis legitur : Spiritus qui a Patre procedit, ipse vobis
non ad tria perlinet, sed ad iintim. Tria feceruntt annuntiabit omnia (Joan.w, 26; xiv, 26). ltaque
nomen memorix, sed hoc non pertinet nisi ad so- Spiritus sanctus nec Patris esse ingenitus, nec Filii
lam memoriam. Tria fecerunt nomen intellectus, sedl genitus existimetur. A Filio enim accepit. Nullus
non pertinet nisi ad solum intelleclum. Tria fcce- ergo a semetipsoaccipit, nisi Pater. Per Filium mit-
runt nomen voluntalis, sed non pertinet nisi ad so- titur Spiritus, qui a Patre procedit. Alius est enim
lam voluntatem. Ila Trinitas fecit carnein Christi,, qui procedit, sed non est aliud quod procedit quam
sed non pertinet nisi ad solum Christum. Tria fece-- id unde procedit. Si persona, quxntur, Deus est, quia
runt de coelocolumbam, sed non pertinct nisi ad1 et Deusest quidquid in Deo aut ex Deoest: ac per hoc
soltim Spirituin sanclum. Tria fecerunl de coelovo- verax fidei confessio, et in personis excluditunionem,
cem, sed non pertinet nisi ad solum Palrem voxt et in personarum distinctione obtinet unitatem.
1061 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEI. — PARS IU. 1062
XI. Ergo Pater Deus ex se ipso ineffabiliter sine A assumpto, in quo temporalitcr naSceretur, viverel,
initio genuit Filium, sicut jam multipliciter dictura et moreretur,atqueresurgeret,congruasalnti nostrx
est, et protulit ex virtute sua Spiritum sanctum. dicendo et faciendo, patiendo et sustinendo, fieret
Filium videlicet,[ier quem crearet omnia. Spiritum, deorsum hominibus exemplum redeundi, qui sur-
per quem vivificaret universa; omnia autem qux sum est angelis exemplum manendi. Ac per hoc,
facta sunt, Filius ex Patre genitus condidit. Uni- cum rebus xternis contemplanlium veritas perfrua-
versa vero qux condita sunt, ex Patre Filioque tur, rebus autem Ortis lides credentium debeatur,
procedens Spiritus sanctus animavit. Sed et vivificat purgatur homo per rerum temporalium fidem, ut
Filius, et creat Spiritus sanctus, quia sicut credimus xlernarum percipiat veritatem.
beatissiraam Trinitatem unius esse Deitatis, unius XHI. Ad hxc autem docenda, quis alius tam ido-
ejusdemque virtutis atque substantix; ita unius ope- neus? Dominus noster Jesus Christus in eo 401
rattonis, n6 lhter Patrem, et Filium , et Spiritum quod virlus et sapienlia Dei est, de Patre ante tem-
sanctum sentiatur ulla diversitas, nisi quod ille Pa- pora natus est, imo semper natus, quia nec ccepit
ter est, et hic Filius est, et ille Spiritus sanctus. nasci, nec desinit. Non autem possumus dicere,
Trinitas enim in subsistentibus personis, unitas vero seuiper nascitur, ne imperfectus esse videatur. At
in natura. Et ideo unus est Deus, quem ita in sancta B vero ut xternus designari valeat et perfectus , ct
Trinitate dividimus, ut in homine uno dicimus ha- semper dicamus et natus, quatinus et natus ad per-
heri ingenium, memoriam et intellectum. Nam in- fectionem pertineat, et semper ad xternitatem , ut
genio invenimus quod didicimus, memoria retine- quocunque modo illa essentia sine tempore, tempo-
mus quod docemur, intellectu advertimus quidqnid rali valeat designari sermone. Quamvis hoc ipsum,
nobis vel videre contigerit vel audire. Quid modo quod perfectum dicimus, multum a'b illius veritalis
faciemus? Nunquid non tria ista una sapientia in expressione deveniamus, quia quod factum non
hbmine possidet? Si ergo homo in una sapientia tri- Cst, non potest dici perfectum, et tamen infirmitatis
num possidet nomen, quomodo non Deus omnipo- nostrx verbis Dominus condescendens ait: Estotd
tensin una divinitate sua Trinitalis obtinet majesta- perfecti, sicut et Pater vester coeleslisperfectus est
tem? Si igitur transitorium verbum oris nostri, cum (Matth. v, 48). In illa itaque nativitate divina ab hu-
loquimiir, pervenit ad omnes totura, et ad singulos mano genere cognosci non poterat, proinde in hu^
totum, omnes habent, et Omnestotum : procedit ad militatem venil, ut videretur : videri voluit, ut imi-
singulos audientium, et non recedit ab eo qui lo- taretur. Qux carnis nativitas despecta visa est
quitur; habent cxteri, et ipse nihil perdidit; sapientibus mundi. Contempserunt namque infirma
creatura est qui loquitur, creaturx qui audiunt, et G humanitatis ejus, Deo hxc indigna judicantes, cui
tantum miraculum fit de verbo hominis in corde, ore, tanto magis homo debltor fuit, quanlo pro illo Deus
et voce, in auribus et sensu ; quis est tam stultus, etiam indigna suscepit. Quia enim non cognovitmun-
qui diffiteri malit, cum audit, quia Deus ubique est, dus per sapientiam Deum, placuil Deo per stulti-
et ubiqtie totus? tiam prmdicationis salvos facere credentes (I Cor. i,
XII. In hac enim vila ad talia niysleria fides pluri- 21). Ac si diceret; cum Denm, qui est sapientia,
mum valet, qaia, sicut scriplum est, Justusexfidevi- neqnaquam per sapienliam suam mundus inveniret,
vit, et fidesest sperandarum subslantia rerum argumen- placuit ut Deum homincm factum per humanitatis
tum non apparentium (Hebr. x, 28) : ac in his qux stulla cognosceret, quatenus ejus sapientia ad nostra
videntur, fides non dicenda est, sed cognitio. Quan- stulta descenderet, et lucem supernx prudenlix
tum autem ad id quod ortum est, xternitas valet, lulo sux carnis illuminata nostra cxcitas videret.
tantum ad lidem verilas. Duo illa sursum sunt, xter- Natus igitur ex Patre sine lempore, ex matre nasci
nitas et veritas : dtio ista deorsum, quod orlum est, dignatus est in tempore, ut per hoc, quod ortum
et fides.Ut ergo ab imis ad sumraa revocemur, atque suum inter initium finemque concluderet, humanae
id, quod ortum est, recipiat xternitatem, per fidem raentis oculis, ortum, qui nec initio sumitur, hec
venieddum est ad veritatem. Ut autem per fidem ad fine anguslatur, aperiret. Ortus quippe divinitatis
speciem tendere nos doceret, venit mediator Dei et ejus ante et post non habet, cui dum semper esse
hominum, homo Christus Jesus, qui dedit semet- est per xtemitatem, dum omne, quod labitur, cir-
ipsum redemptionem pro oinnibus, cum sit ipse cumscribit; intra semetipsum temporum discursus
Chrislus sapientia Dei, per quem creata sunt omnia. claudit. Ortus vero humanitatis ejus, quia et ccepit,
Cumqiie nullx mentes rationales, sive angelorum et desiit, et ante et posl habere a tempore accepit.
sive hominum, nisi parlicipatione ipsius sapientes XIV. « a ln fine enim sxculorum perfectum na-
fiant, cui perSpiritum sanctum, per quem charitasin turx noslrae hominem ex Maria semper virginc sus-
cordibus nostris diffunditur, inhxremus, qux Trini- cepit, et Verbum factura est caro, assumendo homi-
tas unus Deus est, consultum est divina providentia nem, non permutando divinitatem, • superveniente
mortalibus, quorum temporalis vita in rebus orien- in beata Virgine Spiritu sancto, atque obumbrante
tibus et occidentibus occupata tenebatur, ut eadem ei virlute Altissimi. « Non autem, ut quidam scele-
ipsa Dei sapientia, ad unitatem personx sux homine ratissimi opinantur, sanctum Spiritum dicimuSfuisse
* Pelagius.
1063 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1064
pro semine, sed potentia ac virtute Creatoris ope- A / nec hominem tenere credantur. Nos autem ita dici-
ratum. > Scriptum est: Sapientia mdificavitsibi do- mus susceptum a Dei Filio passibile nostrura, ut Dei
mum (Prov. ix, 1), id est, carnem in utero Virginis taraen impassibile permaneret. Passus enim Dei
creavit, aniraa ralionali animatam. Unde merito Filius non putalive, sed vere omnia, qux Scriptura
quxritur, cum opera tolius Trinilalis sint insepara- testalur, id est, esuriem, silim, Iassiludinem, dolo-
bilia cur crcalionem carnis solns operatus esse dica- rem, mortcm, et cxtera hnjusntodi. Secunduraillud
tur Spiritus sanctus ? Sed quia sanctificatio fit per passus esi, quod pati poierat, id est, non secundum
Spiritum, et idem Spiritus sic esl Deus, ut sit etiam illam subslantiam qux assumpsit, sed seciuidum il-
donura Dei, idcirco Spiritus sanctus dicilur carnem lam qux assumpta est. Ipse cnim Dei Filius sccun-
Christi m utero Virginis creasse. ut inlelligamus dum Deitatem suam impassibilis ut Paler, invisibi-
eam sanctificatioiie divinx gralix per donum Spiri- lis u t Pater, inconvertibilis ut Pater. Et quamvis
tus sancti ita crealam, ut et divinum esset opus, persona Filii propria, id est, Dei Verbum, suscepit
ut in unitate personx unici Filii Dei absque ulla ori- passibilem hominem, ita tamen ejus habitatione se-
ginalis peccati sorde ita sit assumpta, ut ex ipsa cundum suam subslantiam Deitas verbi nihil passa
conceptione sandificata, et Dei verbo substanliali- est, ut tota Trinitas, qtiam impassibilem necesse est
terunita, nullumposset deinceps reciperepeccatum. B confiteri. Mortuus est Dei Filius secundum Scrip-
Et in tantum sanctificala est, et divina caro facla, turas, juxta id, quod mori poterat. Resurrexil ter-
ut non solum ipse peccatum habere non posset, ve- tia die, ascendit ad ccelos, sedet ad dexteram Dei
rum etiam in aliis peccata purgare efficacissimevale- Patris, manente ea natura carnis, in qua natus
ret. Nam cxteri homines ad hoc sanclificantur, ut 402 el passus est, in qua etiam resurrexit. Non
peccatis careant. Ilomo autera ille Dominicus ad enim exinanita est in eo humanitatis sttlistaniia,
hoc sanctificatus est, ut peccatum nullo modo in se sed glorificata, et in xternum cum Deitate mansnra.
recipiens, peccatores ex potentia divinitalis juslifi- XVI. Accepta ergo a Patre omnium potestale,
caret. Natus namque est de Spiritu sancto et ex qux in ccelo sunt, et qux in terra, venlurus esl al
Maria virgine : sed de Spirilusancto non sic natus; judicium vivorum ac mortuorum, ut e! justos remu-
esl, tanquam eum habeat Patrem ; de Virgine vero neret et puniat peccatores. > Sed sacramenta in-
Maria sic natus est, ut eam haberet matrem. De\ carnationis, crucis, morlis, sepulturx, et resurrec-
Spiritu sancto, sectindum hominem sic natus est,, tionis, et in coeliiin ascensionis ejus ita sunt inex-
ut non de Spiritu sancto substantiam haheat; de plicabilia, ut nullitis lingux laudibus, sed nec sensu
matre vero natus, ex ejus substantia accepit carnis, „, cujtisquam possint digne explicari. Hoc lantum con-
subslantiam, hoc est, de corpore Virginis traxitpro- venit in crucis conlemplalione nos cogilare, quia
prium corpus, ut sicut in divinilate erat consub- ideo Domintis inter cxteras mortes, ligni suspensio-
stantialis Patri, ila in humanitate fieret consubslan-. nem prxelegit, ut per hunc aboleret primam ligni
tialis Matri, ut incomprehensibilis et invisibilis ha- transgressionem ; ut sicut in Adam per pomi delec-
beret, in quo viderelur el comprehenderetur. tationem facta esl dejeclio, ita in Christo per ligni
XV. « » Ueo sic confitemur in Christo unam, asperitatem fieret ejus erectio. De compositione au-
Filii esse personam, nt dicamus duas perfectas, at- tem ejusJem crucis, ad aidificationem pertinenlia
que integras esse substanlias, id est, Deilatis ctt multa utiliter dicuntur. IHa enim verba Aposioli, ubi
humanilatis, qux ex anima conlinelur et corpore. ail: ln charitate radicali et fundati: ut possitis coni*
Alque ut condemnamusPliolinum, qui solum el nu- prehenderecum omnibus sanctis qum sit latitudo etlon-
dum hominem conlitelur in Chrislo, ila analheiJia- gitudo, sublimitas et profundum (Ephes. m, 17, 18),
tizamus Apollinarem, et ejus similes, qui dicuntt ad crucis composilionem mirabiliter et veracit r
Dei Filium minus aliquid de humana suscepisse na- aplantur. Latitudo quidem crucis est in transverso
lura: ct vel in carne, vel in anima, vel in sensui ligno, ubi figuntur manus, et significantur per eam
assumptum hominera his, propter quos assumptusi p gaudium, atque hilaritas mentis ; sicut per manus,
est, fuisse dissimilem. Quem absque sola peccatii operari. Longitudo vero illud rectum lignum, ubi
macula, qux naluralis non est, nobis confitemwr tolura coipus extendilur ; et intelliguntur per eara
fuisse conformeni. Illorum quoque sirailiter abomi- patientia atque lolerantia, per quam perseveramus
nanda esl blasphemia, qui novo sensu asserere co- in bonis tisque in finem. Sublimitas quoque est hoc
nantur, a tempore susceptx carnis, omnia, qux2 quod super transversum lignum eminet, cui caput
erant Deitatis, in horainem demigrasse ; et rursum,, adjungitur; etsignilicatur per eam exspectatio retri-
quuc humanitatis eranb, in Deum esse transfusa, utt butionis de sublimi justitia Dei, qui reddet unicuique
qtiod nulla hseresis unquain dicere ausa esl, videa- sccundura opera sua. Profundum autem esl illa pars
tur hac confusione ulraque exinanita substantia,, ligni qux lerrx infixa est; et prxfigurat secretum
Deitatis scilicet :t humanitalis, el a proprio stalu* sac-ramenti et pertinet ad occullara gratiam, ex
in aliud esse mutataut qui tam Deum imperfectum inii qua invisibiliter operamur. Igitur cum crucem Chri-
Filio, quam hominem confitentur, nec Deum vercc sli quis tollit, ut sequatureum, teneat latiludineuJ
» Pelagius. Haec videntur quibusdara dicta par- chianos, ideoque post Pelagium illius Confessioiil
tira adversus Nestorianos, partim adversus Euty- adjecta.
rnfiK OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEL — PARS III. 1066
charitatis, longitudincm perseverantix. Habeat etiam A i ptor. Aut quid necesse fuit Deo hominem fieri, nun-
sublimilatem, ut ea qux agit et ad Deum referat, quid non aliter potuit nos salvare ? Potuit utique ut
et pro Deo faciat, patienter et hilariter exspectans Deus, ut omnipotens, si non assumeret hominem,
qux promisit Deus diligentibus se. Teneat quoque redimere nos, sed noluit, quia conveniens erat di-
profundum, ut sciat quia omnia qux recte agit, per vinx justitix, ut deceptum.et perditum hominem,
occultam gratiam Deus per illum et in illo agit. Hoc non fortitudine et omnipotentia, sed consilio et pru-
Filii namque ex servo
quidem senserunt de verbis apostoli multi doctores denlia miseros recuperaret.
alii; sed pater Ambrosius prxstantius aliquid intel- et ancilla nati, quid aliud esse possunt, quam pareu-
ligere voluit, dicens de Deo, quod opera sua extra cir- tes eorum ? Decretum autem est, et divina et hu-
cumdat, et intra replet, supra tegit, et infra fert. mana lege, ut in servitute maneant, qui ex servis
Nam status crucis significat universitatem potestatis nascuntur. Ideo infantes sub originali peccato tenen-
Christi, cujus caput coelum, pedes infernum, dextra tur, ut nati sunt, nisi baptismi gratia liberentur.
et sinistra omnem roundum tenent. At si eam non Hxc denique causa est, qua diabolus in illa nos pa-
erectam sed planam, et xquali tenore libratam te- rentis primi radice supplantans, sub captivitate sua
neas, quatuor plagas mundi monstrare videtur, quia quasi jusle tenuit hominem, qui libero arbitrio con-
Christus cuncta gubernat: tanquam eos, quibus B I ditus, ei injusta suadenti consensit. Ad vitam enim
mundus crucifixus est, et ipsi mundo, a solis ortu conditus in libertatem proprix voluntatis, sponte
et occasu, ab aquilone et mari, a Deo elegi, et vo- sua factus est debitor morlis. Delenda ergo talis
C2LT'I, et per crucem omnes posse salvari. erat culpa, sed nisi per sacrificium deleri non pote-
XVU. Natus igitur Christus est de Virgine, ut rat. Quxrendura erat sacrificium, sed quale sacrifi-
nos renasceremur ex Ecclesix virginis utero. Cir- cittm poterat pro absolvendis hominibus inveniri?
cumcisus est, ut nos circumcideremur vitiis carnis Neque etenim justum fuit ut pro rationali homine,
et spiritus, in exspoliatione veteris hominis. Reprx- brulorum animalium victimx cxderentur. Unde ait
sentatus est in templo, ut nos per ipsam reconcilia- Apostolus : Necesse est ergo exemplaria ccetestium
remur Deo. Baptizatus est, ut nostra lavarentur pec- his mundari, ipsa autem ccelestiamelioribus hosliis,
cala. Tentatus est, ut nos a tentatione diaboli libera- quam istis (Hebr. ix, 23). Ergo si bruta animaUa
ret. Tentus est, ut nos dimitteremur de subjugo dae- propter rationale;animal, id est pro homine dignx
moniacx servitutis. Venundatus est, ut suo nos san- victimx non fuerunt, requirendus erat homo, qui
guine redimeret. Ligatus est, ut nos a nodo maledic- 403 Pr 0 hominibus offerri debuisset, ut pro ratio.
tionis absolveret. Irrisus est, ut nos ab irrisione nali peccante rationalis hostia mactaretur.
dxmonura tolleret. Humiliatus est, ut nos cxaltaret.' " XIX. Sed quid, quod homo sine peccalo inveniri
Exaltatus est in cruce, ut nos ad se traheret. Captus'< uon poterat: et oblata pro nobis hostia quando nos
est, ut nos a mauu diaboli captivos auferret. Exspo- a peccato mundare potuisset, si ipsa peccati conta-
liatus est, ut nuditatem mortalitatis nostrx beata1 gione non careret? Inquinata quippe inquinatos
immortalilate indueret. Spinis coronatus est, ut spi- mundare non posset. Ergo nt rationabilis esset ho-
nas et tribulos primx maledietionis de nobis evel- stia, homo fuerat offerendus : ut vero a peccatis
leret. Felle potatus est et aceto, ut nos faceret ini mundaret hominem, homo et sine peccato. Sed quis
terram lacte et melle raanantem intrare. Postremo ini esset homo sine peccato, si ex peccali commixtione
altari crucis sacrificatus est, ut totius mundi peccatai descenderet? Proinde venit propter nos in utero
deleret. Mortuus est, ut raortis captivaret imperium. Virginis Filius Dei, ibi pro nobis factus est homo.
Sepultus est ut sepulcra sanctorum benediceret. Re- Sumpta est ab illo natura non culpa, fecit pro nobis
surrexit, ut mortuis vitam redderet, et spem resurre- sacrificium corpus suum, exhibuit pro peccatoribus
ctionis suis daret. Ascendit ad ccelos,ut homini non so- victimam sine peccato, qux et humanitate mori, et
lum paradisum, quem amiserat, restitueret,sed ccelo-- justitia mundare potuisset. Hunc ergo, cum post
rura quoque januam aperire.t. Sedet nunc ad dexterami _ baptisma vidit antiquus hostis, mox tentationibus
Patris, ut precibus credentium annuat. Venturus estt impetiit, et per diversos aditus ad interiora ejus
judicare vivosac mortuos,utbonisbona,etmalisma!a i molitus irrepere, victus est, atque ipsa inexpugna-
reddat sine fine. Defecit itaque argumentum diaboli,, bilis mentis ejus integritate prostratus. Sed
quia ad
qui vitulum contra vitulum, hircum contra hircumi interiora non valuit, ad ejus se exteriora convertit,
opposuit, sed agnum immaculatum invenire non po- ut quia mentis virtute victus est, eum, quera deci-
tuit. Hinc miser victus jacet, et viso signo victorixt pere tentatione non valuit, carnis saltem videretur
Christi pallet, trerait et fugit. morte superare, atque permissus est in illud, quod
XVIII. Sed nemo intra se dicat, et quasi contrai ex nobis mortalibus mediator
acceperat. Sed ubi
Deum conqueratur, quia primi parentes nostri pec- potuit aliquid facere, ibi ex omni parte devictus est:
caverunt, et adraittentes inobedientix culpam ceci- et unde accepit exterius potestatem dominicx carnis
derunt in mortem : quid culpx pro hoc reliquis om- occidendx, inde interior
potestas ejus, qua nos te-
nibus ascribi debuit, ut pariter cuncti propter uniusi nebat, occisa est. Ipse
namque interius victus est,
peccatum tenerentursub potestate diaboli ? Ipse enimi dum quasi vicit exterius : et qui nos jure debitores
soltis debuit pati et meritam sentire iram prxsum- mortis tentrit, jure in nobis jus raortis amisit;
PATROL CI, %
1067 B. F. ALBHfl SEU ALCUJNJOPERUMPABS VIII. 10«
quia per satellites suos ejus carnem perimendam A j est, et a nullo ccepit; Deum invisibilem, qaem miU
appetiit, in quo nihil ex culpx debito invenit. Domi- lus carnis oculis videre sufficit; Deum incompws-»
nus eigo noster pro nobis mortem solvit indebiiani, hensibilem, qui omnia comprehendit; Deum imrau-
ut nobis mors debita non noceret. Quamvis igitur tabilem, qui non mutatur temporibus, nee 6eneseft
simplici uaturx diviiiitatis non sit aliud esse, et ipsa xtate, sed semper idem est, qui non in temport
«apientia, qnx divinilatis essenlia est, tamen qtian- ccepit vivere, sed semper vivens nuHum patitur
tum ad faciem spectat, non virlute sed ralione dia- successorem; Deum bonum et justum cceli et terra
bolum superavit, quia ipse anliquns hostis pcr ex- creatorem. Hunc confiteor Deum, sed eumdem eon-
cessum prxsumptionis suae eum etiam perdidit, fiteor Patrem, Patrera f ilii. Nemo enim pater e«t
qucra iniqux persuasionis legc possedit: et dum au- sine filio. Pater ergo per filium est, habens utique
tlacler eura, in quo iiihil sibi compererat, .appetiit, filium, cujus sit pater. Patrem dico viventis verbi,
jure illura, quera quasi justc tenebat, amisit. Pru- virtulis ac sapientix proprix, quod ineSabiliter ante
dentia ilaque et consilio, non poteslate et violentia orania sxcula, imo absque initio ex se genult, Spi-
victus esl, quia dum ad tenlandum solvitur, ab ho- ritusSpiritum, Deus Deum, in quo sunt condita uni-
liitne possiJendo relegatnr, ut inde eurn, qui stib versa, et qux in ccelis, et qux in terra, visibilia et
ipso crat, perderct, unde cura illo, qui super ipsum invisibilia, sicul docet Paulus et consignat Joannes.
est;, congredi prxsumpsisset. Constat ergo, quia Omnia, inquit, per ipsum facta sunt, et sine ipso fa
bomo peccator per homlnera Deum, in quo nulli ctum estnikil (Joan. i, 5). Hunc igitur unum Deum
peccali macula poterat essc, liberatns est. Et ideo Patrem omnipotentera confiteor : in hunc credo,
oronipotens Dcus, qui justus est, et cujus omnia ju- hunc labiis et corde, et omni, qua valeo, virtute colo
dicia jusla sunt, nihil contra suam justitiam fecit, et laudo, benedice atque adero.
dum hominem persuasum per horainera a potestate XXI. Credo et in Jesum Christum Filium ejus
diaboli liheravit. Ita enim ordo nostrse salntis exigit, unicum, Dominum nostrum, Deum de Deo, lumen
ut ars artem falbaret, et qui decepit, deciperetur. de lumine, Deum verum de Deo vero, genitum noij
XX. His ita prsemissis lanquam quihusdam testi- factuni, consubstantialem Patri, per quem omnia
bus reprxsentatis in assertionem fidei mcae, «icut facta sunt, qui propter nos homines et propler nq-
clanio clauiore magno coram Deo ia toto corde stram salutem carnem bumanae naturx, veramque
meo, ita slyh, orisque otficio in auribus Ecclesise li- animam suscepit, conceptus de Spiritu sancto, et
bet diccre, libet exclamare : sic coram Deo creJt; natus ex Maria virgine. In qua §cilicet carne pas -
intts, sic coram bominibus confitemur : Gorde enim p sum et sepultum, et resurrexisse, a mortuis et credo
treditur ad juslipiam, ore auteut fit confes.sioad sa- et fateor:et in eadem carne, qua jacuit in sepulcro,
lutem (Ra.ni. x, 10), ait Apostoloa. Credo Deum, post resurreclionem apparuisse discipulis, et do-
credo Deo, credo in Peum. JJoc eor^teteneo, hpe1 cuisse eos, «(tix docenda eraht: atque coram eis,
ore coufiteor, ho.c 6,criplQlestqr atque confirrco. aKisque multis ascendisse in coelum,et sedere nunc
Depm credo, fluja vjdeo creaturam, et intelligo1 ad dexteram Patris, id est, in xterna regnare beati-
Creatorem. lpse eniii) fccit nos, et non ipsi nos. tudine, unde exspectamus venturum ad judicium
fieo credo, quia de sacrx assertione Scrjpturje,1 vivorum 404 et mortuorum. Hic est Chrislus Je-
'
quam ipse sancliGcavit, et niisil in mundum, njhil sus Dominus noster, Deus et homo, faclor et faclus.
omnino dubito, el de sanctis ejus promissionibus,' Video fidei oculis factorem. In principio erat Ver-
1 bum, el Verbum erat apud Deum, et Deus eral Ver-
qu* iu spe tencntur, in aliquo non diDido,atqt!.esacra
ejus mysleria, qux me latent, non tanquam fast|dio- bum. Hoc erat in principio apud Deum, et Deus erat
sus aspetqor, sed ileyoius veneior, exspectans bnmi- Verbum, omnia per ipsum facla sunt (Joan. i, 1).
Htcr yel liic aliquatenus vel plene in futuro ea mihii Et video faclum, Verbumcaro factum est, el hubita-
revelari. In Deum erodo, ut pole creatura in Crea- vit in nobis (lbid., v. 14). Hunc credo et confiteor
torem, servus in Dominum, homo in Deuro, quia> n verura Deum, et perfectum homineni, ex duabus
ipse coli solus debet et adorari, qui naturalitcr Deus> naturis exislere, et in utrisque consistere in unitale
esl, et (imnipolens est, qui fecit incondila, et fa- personx. ln hunc Crcatorem, et Redemptorem no-
cla gubernal. Scriptum quippe est : DominumDeum1 slrum, qui, cum non essemus, fecit nos, et cum
udorabis, et iUi soti servies(Mutth. iv, 10). Et ange- perditi fuissemus, suo nos rcdemit sanguine, creJo,
lus ad Joannero: Victe,inquit, ne feceris,Deum adora( huic genua flecto, cervicem inclino; hunc colo,
(Apoc. xix, 10). Neque enim beatis spirilibus, ne- laudo, alque atloro, de fidc non ficta, et conscicntia
que sanclis hominibus cultura hacc,et servitus, at-- pura. Hunc amo et ex toto corde desidero : huic
que honor iste debentur, nisi uni DominoDeo. Qua- soli placere cupio : hujus fieri membrum per fidem
liter Deura dc Deo credarn, superiora verba satis» rectam et opera bona totis prxcordiis opto et pre-
-
abundcque demonstranl: iiiinc qualiler in Deum cre- cor, si ipse dignetur. Verum cum fateor me et iti
-
dam, ore catholico dicere cupio. Scriptum est: Cre- Patrcm credere, et in Filium, facta interpositione,
ditii propter quod hcutus sttm : et nos credimus pro-- non clivido, quod absit, substantiam, sed distinguo
>»l#rquod et toquimur (II Cor. iv, 13). Credo in Deum i personas, quia alia est persona Patris, et alisjF •
v
qmnipotenlem, Deum ingeifftum, q«i ottus a nullo3 Una tamen est atque indifferens credulitas r .
«MSO OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSIO FIDEL — PARS III. 1070
et sanctus sapientia et charitas diei possink
mex, licet separatim dicam, crcdo ct crer!o; quia .A Spiritus
iste est charitas et sanctitas et unilas Patris et
indivisa et iascparabilis est Patris et Filii Deitas. Vere
et ideo proprie nuncupatur vocabulo chari-
Idcirco quamvis soltis sit missus Christus, non ta- Filii,
In hunc sanclum Spiritum Deum verum credo,
men solus operatus est mundi salutem. Missioenira tatis.
: et hunc laudo, beoedico, colo, et adoro, verum l«mett
ejus est personalis, operatio vero substantialis non
sicut jam supra dictum est, quod personale est, et sanctificationem animarum, qui est plgmis hxre-
:
communicat alteri personx; quod vero substantiale ditalis nostrx qui illuminet semper mentes nostrasv
ducat nos in omnem veritatem, et faciat ccelesti-
est, indifferens et commune est totitis Tiinilalis. et
Hoc autem vocabuhiin, quod Christus dicitur, non bus inhxrere, atque prxparet dignam mansionem
habetur commune cum Patre et Spirilu sancto, sed in cordibus nostris Deo, gicut promisitDomiivusJesua
solius est speciale cum Filio, el hoc propter carnem. Christus Rederaptor noster de ipsosancto Paracleto.
XXIII. Ex toto igilur corde meo et dulcissimo
Unctns enim interpretatur, sed in assumpta came,
non in assnmentis Verbi .divinitate. Sed taroen quja amore, quo refecta est anima mea super integritat»
carnis etVerbi una est persona, Christus est etiam fidei, per gratiant Doi credo, procul pulsis cuncti»
secundum carnem, Christus secundumanimam, Chri- errorum tenebris, et semper eredere me fateor.
B
stus secundum diviuitatem. Sicut dicimus Chrislum Credo certe in unum Deum Patrem omnipoteBteu*,
descendisse ad inferos, Christnm jacuisse in sepul- et in unum Doniipum J.esmn Christum FUium eju»
cro: et att Apostolus : Mon tentemusChristum, sicut Deum omnipotentem, et in unwn saactum Paracle-
et Spiritum ambortUB,Denm omnipo-
quidam eorum (I Cor. x, 19). Quando per Moysen tum, donum,
educli sunt, quo tempore nondum erat Christus tentem. In hanc sanctam et individuam TriBitatea,
nisi seeundum sempiternam Deitatem. < Eos igitur, qux est virtus una et indiscreta Majestas, efficaeiter
tfui dicunt, erat quando non erat, et priusquam na- et desideranter credo. Hanc labiis confiteor, hane
seeretur non erat: et quia ex nuUis subsistentibus omni, qua valeo, virtute colo et laudo, maguifico,
fectus est, aut ex alia substantia vel esscntia dicunt invoco, benedico, oro atque adoro. Huic stjrvo fl-
esse, aut convertibilem et conimulabilem Dei Filium, dem, huic me tota devotione committo, vivo, et veM-
anatbematizo et penitns respuo. Hps namque con- et omnipoleuti Dco. Cum enim dico Denm, nomeB
demnat catholica et apostplica Ecclesia, a sua se- confiteor essentix, quia nomen est essentix, totitut
gregans societate. > videlicet Trinitatis naturx, non unius tantum per-
XXII. Credo in Spiritum sanctum similiter ut in some. Cum autem adjungo, velPatrem, vel Fitiun,
Patrem et FUium, quia Deus est Spiritus sanctus ' vel Spiritum sanclum, speeialem denuntio personam
ut Pater et Filius. In nullum alium credere nos C singulorum. Nam cum Deo loquimur, illa nomina,
oportet, nisi in Deura. Sicut enim non potest aliud qux ad substanliam ejus perlinent, xqualia sunt
esse generans, et aliud genitus, sed hoc,esJ genitus et communia Patri et Filio et Spirilui sancto. Ilhi
quod generans Deus; sic aluid non potest esse proce- vero, qux personas designant, relativa dicuntur, et
dens Spiritus, et aliud ipse, a quo procedit. Sed hoc proprietates indicant tantuin personarum. Hanc
quod ipse est, hoc cliam ab eo procedit, id est, prxterea veram el catholicam esse confiteor fidem.
Deus de Ceo nascitur, de DeoDeus procedit. Et ideo Hxc est mea, pro qua mori paratus sum. Hanc fidei
non alia, non diversa, sed una eademque fide credo regulam a Domino Apostoli acceperunt, ut in no-
et in Spiritura sanctum, Dominum et vivificantem, mine Patris et Filii et Spiritus sancli credentes ba-
qui ex Patre Filioque procedit, qui cum Patre et Filio plizarent. Per hanc fidem, qui eramus filii mortis
simul adoralur et congloriiicatur, qui locutus est per etdiaboli, effecli suraus filii Dei, lucis et resurrectio-
propheias; qui in columbx specie descendit super nis. Per hanc eripimur de potestate tenebrarum, et
Dominum Jesum Chrislum; qui in igne discipulis transferimur in regnum Filii charitatis Dei. In hujus
apparuit, tribuens eis charismatum dona et oranium fidei professione 405 et virtute, de die in diem
linguarum scienliam. Qui vivificat omnia, qui scru- _ proficere opto, petens a Dominocum ipsis apostolis :
tatur mysleria solus, et profunda Dci: qui lempore Adaugemihi fidem (Luc. xvn, 5). Hanc Christianam
baptismi aniraas credentium et corpora sanctificat. fidcra Novi ac Veteris Testamenti pandit auctoritas:
Hic umis quidem est, sed multiplex in operationibus. et quamvis nomen ipsum Christi vetus intra se
Ipse dividit gratiarum dona singulis prout vult : sine continuerit instrumentum, eumque semper designa-
quo cor stupidura est et sttiltura; sine ctijus virtute verit atlfuturum, quem credimus perpartum virginis
nulla creatura potest ad xternitatem venire : qui et jam venisse, tamen in orbem terrarum ab ipsius no-
universas coelorumpotestates sua Majestate sancli- stri Salvaloris mirabili manasse pr.obatur"adventu.
ficat. Mirabilis doctor, ct potens artifex, qui in fa- XXIV. Hxc autem religio nostra , qux vocalur
ciendo nullara moram agit, qni corda raollificat, Christiana atque calholica, his fundamentis,Christo,
et producit pcenitentibus lacrymas, qui peccatorura ut credimus,revelante, principaliter nititur, asserens
dat remissionem, in quem, si quis blasphemaverit, ex xterno divinam Patris et Filii et Spiritus sancli
non habet remissionem, juxta Domini dictum. Hic exstitisse subslantiam. Patrem a nullo, Filium a Pa-
Spiritus sanctus charitas dicitur; sicut unicum Dei tre, Spiritum sanctum a Pa'tre et Filio procedentem.
Verbum saoientia nominatur, quamvisPater etFilius Qui sit tamen modus processionis istiusmodi, ita non.
1071 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUMPARS VHl. w
possumus evidenler dicere, sicut generationem Filii A stituendus ulterius in illam angettcam«Mgo
non potest humanus animus xstimare. Hxc autem Origenes deliral; sed prxcipitandns cum tote'
ut credantur, vetus ac nova informat instructio , de corpore post judicium in ignem perpetuum, '.
qua velut arce religionis nostrx multi diversa et hu- in xternum male vlvens moriatur sine fine. Ab
maniter, atque, utita dicam, carnaliter sentientes, sola igitur Trinitate, quam solam unum principuim
adversa locuti sunt. Unde nonnulli eorum nec Vetus fateor, et credo, omne quod in coelis, terra, mariqut
recipiunt Testamentum, neque in integro Novum. est, agitur, vel movetur, creaturam esse dico. Malura,
Christiana fides utrumque recipit, credens Patris et ergo vel malitiam a Deo non esse creata, sed a dia-
FUii et Spiritus sancti unam naturam et tres petso- bolo inventa credo. Omnium creaturarum sive spiri-
nas, sed unum Deumet unum principium : in Christo tualium sive corporalium bonam confiteor substan-
Doraino nostro Jesu, qui est verus DeuS, et perfeclus tiam et mali nullam esse naturam. Ex auctore mali,.
homo duas substantias et unam personam. Ergo di- concurrit malitia in cxteros. Unde nihil est natura
vina ex xlerno natura , et in xlernura sine aliqua immutabile, nisi solus Deus, qui non potest aUod
mutabilitate perdurans, sibi tantum conscia volun- quid esse nisi bonus, qui universitatis condilor nih_.
tate, sponte mundum voluit fabricare, eumque cum non bonum fecit. Bona est ergo caro nostra, ut pote
omnino non esset, fecil, ut esset : nec de sua sub- 1l a bono et solo Deo condita, et non est mala , nec
stanlia prolulit, ne divinus natura crederetur , sed mali causa.nec ex bono maloque compacta, sed cum
primum angelicam naturam et informem materiam sit creatione bona,arbitrio animx efficitur vel bona,
creasse perhibetur, sicut scriptum est in libro vel mala; ipsa est, qux stabit ante tribunal Christi.
Job : Ipse est principium viarum Dei (Job. XL, 14), XXVI. Credo sanctam Ecclesiain , apostolicam
ut non esset otiosa Dei bonitas, sed haberet, in qui- atque universalem, et orthodoxam , qux nos hane
bus per mulla ante spatia bonitatem suam ostende- sanam docuit doclrinam. Non in illam credo tanquam
ret. Nec enira putandum est, ut hxc aliunde molitus in Deum, sed eam in Deo, et Deum in ea esse con-
esset, nec tanquatn exstitisset aliquid, quodejusvolun- fiteor; non quasi ipsa contineat Deum, sed potitta
titem existcntia proprixnaturx juvaret; atque esset, ipsa continetur a Deo. Hxc domus Dei, hxc sponsa
et quod neque ab ipso factum esset, et tamen esset, Christi. Hanc dico sanctorum omnium congrega-
quod aljsit ab intellectu fidelium , et Deus avertat. tionem. In hac continentur omnes justi, et qui sunt,
XXV. Ex his igitur qux creata fuerunt, id est, ex et qui fuerunt, et qui erunt. Adhuc dico amplius.
illa informi materia hic visibilis mundus, cum omni- Etiam omnes beatorum spirituum ordines in hac nna
bus, qux in co sunt, et factus creditur et ornatus, , confcederantur Ecclesia , Apostolo nos docente :
scd verbo «oelos produxit, et cuncta creavit, ita ut * Quia in Christo reconciliata sunt omnia , non solum,
cceli coileslia, et terrx terrena coroponeret, dispen- qum in terra sunt, verum etiam qum in cmlis sunt
aan?.. cuique quod suum erat. Verum tales creati (Cotoss. i, 20). Hxc omnia sacra unitas, dicitur d-
tunt angeli, ut sivellent, in beatitudinepersisterent. vitas Dei. Hic Iocus esl, in quo conflatur aurum.
Si autera nollent etiam labi potuissent. Uhde et Sa- Hanc unam Ecclesiamcatholicam et sursum et deor-
tan cum sequacibus legionibus cecidit: sed virtutes sum ubique diffusam in unam colligendam beatitu-
angelicx, qux in divino amore fixx perstiterunt , dinem credo, idest, totam simul in ccelo regnaturam
lapsis superbientibus angelis hocin munere retribu- cum Christo, qui caput est ipsius Ecclesix, quia ipsa
tionis acceperunt, ul cadereomnino nec vellenl,nec esl corpus ejus. Hujus namque corporis factns sum
possiut, habentes a Deovirtutem inconunutabililatis. per gratiam Dei membrum, licet parvulum et infir-
Diabolus itaque non ita faclus est, ut diabolus esset, mum. Hujus consortium et fide et opere firmiter rett-
quia Deus raalura non fecit, sed cum esset a Deo nere usquein finem, et oplo nimis eta Deo postulo ,
factus angelus bonus, per vitium superbix a se ipso qui dator est omniura bonorura. Ergo in hac una
factus est diabolus. Qui cum suis complicibus per Ecclesia sancta raatre nostra catholica, qux in toto
isluni vagaturaerem, insidians saluti fideliura. Inter- n orbe laudat Deum , me sanctorum communionem
nas lantura cogitationes animx, quibusdam forinse- consecuturum esse credo, non in meis meritis , sed
cus deprehendere indiciis, prxsertim ex ipsis con- in Christi sanguine et hujus matris Ecclesiae preci-
sparsionibus animarum, qux in moribus singulorum bus raeritisque confidens. Sunt 406 et alisepseudo-
inveniuntur, non aulcm scirc eum pulo. Solus enim ccclesix dxraonicis deceptx doctrinis non sequentes
Deus secretacordis novit. Malas cogitationes quidem Christum, quamm et scelera et nomina pudet me ac
non semper ex ejus instinctu excitari, sed interdum piget inter sacra verba confessionis fidei meaereferre.
cx nostri arbitrii motu nasci; bonas autem semper Nihil mihi cum illis commune, cunctis eis analhema
aDeodicimus.diabolus enim suggestor malorum est, dico; non mihi conlingat cum illis vel pacificum
non impulsor : substantialiter vero eum illabi animae aliquando habere sermonem. Si locus et tempus pjo-
non crediraus, sed applicatione et oppressione uiiiri. ' poscerit persequi illas et pro scire et posse, -quod
Solus namque creator natura subsistens, incorpo- mihi Deus dabit et dat, sicut hostes Christi impu-
reus, capabilis est su» facturx. Fuit ergo refuga ille gnare nunquam desinam. Divisx enim sunt a cor-
aliqtianJo in contuilu Creatpris gloria et honore cir- pore Christi. lllx quidem errorum nocte tenebrow
f umdatus, sed mox ut elalus, patuit ruinx, non re- ultra et infra, quam ut oporteat, trahuntur a diabqlp,
 - PARS HL
.ft75 OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIO FIDEI. 1074
eorum. Mater vero Ecclesia medium te- A, tam suam Domino protegente ab omni capitali cii-
magistro immunem servarunt. Dico etiam plus , quod
verse virtutis proprium est. mine
net, quod excellentiores fieri possunt in gloria. Hxc est
XXVU. Hxc quidem mater Ecclesia, qux dicitur illis
orbem in una eademque fide diffusa, quidem de sanis ; de infirmis vero hoc senlio, spe-
catholica, per si in
tribus modis probatur existere. Quidquid in ea te- rans dejustissima pietateDei, quod quiseorum
ultimo vitx spiritu admissorum pceniteat, el peccata
netur, aut auctoritas est Scripturarum , aut traditio coram cunclis,.
nniversalis, aut certe propria et particularis instru- suapublica satisfactionelamentationis,
ibi adstant, prodat, pcenitentia ejus recipitur
ctio, sed auctoritale tota constringitur, universali qui
traditione majorum nihilominus tota ; privatis vero procul dubio ab illo qui cor contritum et humilialum
constitutionibus et propriis informationibus una- non spernit (Psal. L. 19), et mortemnon vutt pecca-
etiam \F., etiamsi} eontinuo-
qusequevel pro locorum varietate, vel prout cuique torum (Ezech. m, 11),
bene visum est, subsistit et regitur. Consuetudinis vita exceditur; propositum enim Dei , quo decrevit
salvare .quod perierat, stat immobile. Cxtevum si
quippe sunt diversx, sed una eademque est in ea
fidei orthodoxx integritas. Intra hanc sanctam Eccle- quem movet quod scriptum est, quia Deus nullun
siam, ubi unus Deus rite colitur, et una est fides. crimen vel peccatum [F. deest inultnm] abire pati-
< « Unum tenens confiteorbaptisma, quam iisdem, B tur : si homo non punit, Deus certe punit. Res
sacramentiverbis in infantibus, quibus etiam in ma- pondemus quia est purgatorius ignis , ubi mnn-
joribus, esse celebrandum dico, > atque dicens con- dari poterunt, et sic purgati jungentur illis quJ
firmo. IUos quidem tantummodo baptizatos assero, ad dexteram ponendi erunt. Qualitas et quantitas
qui in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, pcenarum pro pcenilentia, qux agenda fuerat in
in Dei est arbitrio, qui profluentes lacrymas
juxta regulam a Domino positam tincti sunt. In qua vita,
contriti cordis
regeneratione remissionem omnium peccatorum, et zatis iter esse suscepit. Ergo bene agentibus baptt-
salutis: nullum autera catechumenum,
originalium et actualium dari, et animas simulque
corpora baptizatorum sanctificari per Spiritum san- quamvis in bonis operibus defunetum, vitam habere
ctum credo : quem accipimus ex tunc pignus hxredi- xternara dicimus; excepto marlyrio, ubi tota ba-
tatis nostrx, et per quem diffunditur charitas Dei in, ptismi sacramenta complentur. Sanguine enim, vel
cordibus nostris. Deus sacrat aquam, et baptizat, igne, vel pcenis aliis baptizantur confessores.
qui talia tunc in nobis operatur, licet humana my- XXIX. Credo carnis resurrectionem, noa animae,
steria foris videanlur. Baptizatos autem, si post ac- qux licet a sua vita, qux Deus est, deseratur , hoc
ceptam baptismi gratiam lapsi fuerint, rebaptizarii est ejus mori, potest enim bene ab hac morte pei
debere, nequaquam "dicimus, ne invocatio vel con-- C pcenilentiam resurgere, tamen subslantialiler vivil,
fessio sanct» Trinitatis annulletur; sed salvari eos5 et non moritur unquam , et ideo substantix sux non
posse credimus per pcenitentiara, qux multis modisi eget resurrectione. In sola itaque carne credo me
agitur in matre Ecclesia, qux domus Dei est, extrai resurgere, in quo procul dubio moriturus sum. R&-
quam nullam credcre fas est remissionem, ntillami surget certe caro, sed ita immortalis atque spiritua-
justitiam : quoniam extra illam positis , et sacra-- lis, ut deinceps mori non possit. Erit ejusdem na-
menta ecclesiastica, et quidquid boni agi potest, noni turx, sed alterius qualitatis, quia seminatur corpus
proveniunt ad salutem, sed potius ad perniciem. Ex- animale,surgetcorpusspirituale(I Cor. xv,44). i>Onv
tra hanc enim mori diversis crucibus carnis quisi nium hominum sicut et meam confiteor resurrectio,
potest, sed Deo acceptus esse non potest. Hxc quippej nem, sed nnam et semel, siraul oinnes resurgemus.
est locus, in quo conflatur aurura. Non primam justorum et secundam impiorum, sed
XXVIII. Hoc etiam secundum fidem catholicaml unam omnium. > Non aliud novmn corpus pro carne
leneo, quod omnesveraciter baptizati Deo auxiliantes hac resurrecturura, scd hanc ipsam nullo omnino ei
et cooperante, qux ad salutem animx pertinent, pos-- vel membro amputalo, vel aliqna corporis parte de-
sint et debeant, si fideliter laborare voluerint, adim-- fecta. « Tamjustorum, quam injustorum caro in-
j.
plere. AUquosvero ad malum divina poteslate prx- corruptibilis resurget, ut vel pcenas suflerre possit
destinatos esse non solura non credo , sed etiam sii pro peccatls, vel in gloria xterna manere
pra me»
sunt, qui tantum mali credere velint, cum omni dete-, ritis. > Ulrius sexus formam non mutandam credo,
statione anathema illis dico. Deus enim et bonus, ett sed virum in forma viri, el feminam in forma fe-
pius, et omnipotens est, Ergo si mali sumus, nonl minx resurgere. Conditio cessabit, non species na-
illius, sed nostra est culpa, et diaboli, cujtis nefandis5 turalis, sicut scriplum est: Neque nubent, nequenu~
consiliis acquiescimus. Sedillaraprxtereaveramdico ) bentur (Matth. xxn, 50). Non enim vera essct resur-
pcenitentiam, qux admissa deflet, et pcenitenda, ne- rectio, si id quod cecidit, non resurgeret. « 011041
que illa, neque eis similia, pro quibus pcenitudinem l autem 407 dicimus in symbolo, in adventu Domini
gerit, deinceps admittit. Pauci inveniuntur, qui ta- vivos ac mortuos judicandos, non jusios ac peccalo-
liter studeant poenitere. Non autem dubito bene pce- res, ut quidam volunt; sed vivos eos, qui in carnft
nitentes ad illorum perventuros consortium, qui vi- invcniendi sunt, significari magis reor : qui ad hoe

° Ex Pelagii Confessione. i> Genn.,deEccl. Dogm., cap. 6.

1075 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIH. 1**6
morituri creduntttr, ut suscitati continuo cum ante A. :atque obscura, qnx a nemine tegitiir absorata,sieftt
inortuis judicentur a. > Fuerunt quidara catholici, opDrtet,tamen eam ad imaginemDei crcatam, libe-
qui eos, anima in corpoTemanente, immutandos ad re confiteri possumus : imaginemin xternitate; si-
incorruptionem,et hoc eis reputari pro resurrectione inilitu:lincmin moribusinveniri. Suflicitin Ecclesia
ex mortuis, quod mortalitalem deponaut liumuia- credere, animam et a Deo creari, et ab ipso dart.
tione, non morte.creJidcrunt; nos autem credimtls Sed quis alius corpus in utero matris format, et ita
orones, qui in carne vivunt, procul dubiomorituros. per membra coraponit?Hot5autembeatus Job satis
Nulli euim hominum, a prima usque ad hanc , qua exponit, qui dicit: Nonne sicut tac mnhhti me, et
vivimus, setatera, concessum est non raori. Enoch ikut caseumcoagulasti,pelk tl carnibus(Job. x, 10),
et Heliaediflertur mors, sed rtonauferlur. Sic el illis et cxtera, « { Solum liominett dicimtishabere ani-
dicimus evenire, ut raors in Adam dala, omnibus mam substantivam, qlti»et exuta cor^iore vivit, et
<yusfiliis domineiur. Omnes ergo raori, nmncsqtie sensnssuos atque iHgeaiapost mortem viVaciusle-
xesurgere credo, ita ut dicam nos in eadem, qua net. « AnimaliumVeroanimx non suht stibsiantivx,
iuuuus, veritau?merabrorumesse reparandos, quales- quia cum carne moriutttur, et ideo nec ratione r6-
que semel post resurrectionem fuerimus effecti, iu guntur, ut quidarapulaVertmt,sed ad omhiattaturx
perpetuum permansuros. Sed putrescente in terra B D ihcitamento ducnhtitr. > Duabus igitur substantiis
corpore, animamaut in loco lucis aut caliginis re- constat homo, alter mundtis in brevi, habens ani-
servari interim»on dubito.eamqueprotinusincorpus mam et corpus. Corpus qtiidem stios habet Sensus,
resuscitalumredire, ut simul perfroamur vel pceha sed non eos sine aitima movet, quia vita corporises'
vel.gloria. b Post resivrreclionemautem el judicium anima, vita ahlni* Deus.
impios homiiies quasi poenispurgatos miseratione XXXI. Ahima vero ratione vlget, habens in s»
j.udicis.ctsanctorum precibus, seternoc glorix so- libertatem arhitrii ad eligendum quod vult. Bed
ciaci., ut stulti jautant, absit, nt dicam, sed credo liberum arbitrium vitialum est per offensamprxva-
veritali dicenli : Ibunt impiiin suppticiumoHernum ricationis Adx, etadco infirmatum,-iitnequeatrepa-
(Mattlt.xxv, 46). rari nisi per Chrisli graiiam. Nalura siquidem hu
XXX. Intellectuales naturas, quae carne carent, mana, etiamsi in illa integrilate, in qua est condita.
immortales esse dicimus. « » Animas a Deo dari permaneret, nullomodo seipsam, Crealore suo non
cre !o, quas ab ipso faclas non dubito, anathemati- adjuvante, servaret. Quomodo ergo sine Deo potes'
zans eos qui animam quasi partcm Dei, divinx recuperarc qnod perdiilit? Illa enini prxvaricatio.
ilicunt csse substantix. > Deus enim impassibilis ct Adx, et omnis cjus propaginis,libcrum arbitrium
«st, anima vero diversis subjacet passionibus, sicul G « infirmavit, atque dejecit. Nonsolummovtemcorpo-
quotidianus rcrum exitus docet. « d Eorum quo- ris, qux poenapeccati est, sedetiam peccattim,quod
Tjue condemno errorem, qui eas a«tc peccassc, vel est mors animx, per unum hominem in omne genus
in ccelis conversatas fuisse dicunt, quam in corpora liunianumtransissecredo et fateor, sicut dicit Apo-
nrittcrentur. » Si aulem quxritur, unde sit facta, Slolus : Per unum hominem peccalum inlravit ir
Vel quando, vel quomoJo, ncscire me fateor. Nec mnndnin, el per peccntninmors : et ita in omnes ho-
tamen dc creatura aliqua faclam essedlco, ne eam minesperlransiit, in quo bmneshominespeccaverum
Yilioremfaciamcxteriscreaturis, quibus dominacon- (Rom. v, 12). Propter hanc regulain ficlei, etiam
Stituta est, sed corpus tantum per conjugiicopulam parvulos, qui nibi! pcccatorum in se committerepo-
seminari fateor. Creationemvero aniinx solumCrea- luerunl, ideo baplizari in remissionem peccatorum
torem omniiim,qui factor ejus et dator est, nosse. «um matrc Ecclcsiacredo atque perhibeo, ut rege-
Cujus potentix non necessaria est maleria, ex qua, neratior.e mundelitr, quod generatione traxerunt.
quod voluerit, operetur, sed ipsa voluntasmateria Unde non otioso conlemplari. intuitu volo, quod
est eorum qux lieri at.itesse mandaverit, « e Neque wntem vilx prius non adeunt baptizandi, cujuscun-
duas aniraas in uno esse homine credo, unam ani- que sinl xtatis, quam exorcismis, et exsufllitioni-
malcm, qua animetur corpus, et alteram spiritualem, bus cle?icorum spirilus immundus ab eis peUalur.
quse rationem ministret, sicut quidam voluernnl; Tunc vero apparet quomodoprius alligatur fortis,
sed unam eamdemqueanimamin substantiahominis et deindevasa ejus in partem victoris, qui captivam
esse dico, qux et corpus sua societate vituficetel ducit captivitatem, direpta transferuntur.
semclipsarasua ratione disponat. > Hxc et spiritus, h Sic igitur liberum confitemurarbitrium, ut di-
et animus, et mens, et ralio, et intellectus,et memo- oam, nos semper indigere Dei auxilio [Pelagius,
ria,et sensus, cum taraen una sit, dicitur. Quanquain ut dicamus non semper Dei indigere auxilio] :
quxstio super animx origine nimis sit perplexa ettam illos errare, qui cumManichwodicunt homi-
« Gennad. ibid., cap. 8 : « Quodautcm.. .. non c Pelagius.
Splurajustos et peccatores signilicari, sicutDio 'orus d Pelagitis.
putat, setl et vivos eos, qui in carne inveniendisunt e Gcnnad., cap. 15.
creJimus, qui adhuc morituri creduntur; vel iiuinu- * Gciuiad.,cap. 16
tandi stuii, ut alii volunt, ul suscitati, vel reforuiati Bldcin, cap. 17.
cuni ante mortuis judicentur. > >'Pelagius.
t Gcnnad.,cap. 9, cura differentia.
i077 OPP. DUBIA. — ALBINl CONFESSrO'FIDEI. — PARS III. 1078
nem peccatum vitare non posse, quara illos, qui A quid, quod ad veram salutem peftinet, fieri pbsse
cum Joviniano asserunt hominem non posse peccare. absque Deo, confirmat vel cogitat. Omnia sairctorum
Ulerque enim tollit arbilrii libertatem. Nos vero di- merita, et cuncla studia, et opera bona, cogitatus et
eimus hominem semper el peccare, et non peccare verba, ad Dei gloriam laodeinqae refefenda esse
r>osse; ul semper nos liberi confiteamur esse arbi- perhibeo, dicens ctim'Apostolo prosingtilis sariclts :
trii. > In quo tamen Deum ita operari credo, ut Gratia Dei sum id quod sum (I Cdr. xv, 10)'. Neirio
sancta cogitatio, pium coiisHium, omnisque motus aliunde ei placere valet ftisi ex eo quod ipse donave-
bonx voluntatis sit ex eo, qui summe bonus est, sine rit. Gratiam tamerr ejus ornnes fcabere possunt, qo."
quo nihil boni possumus. Nemo enim nisi per Chri- exercere volunt, qtiod credunt. Nos qui filii matris,
stum libero bene utitur arbitrio. Nemo per semat- Ecclesix sumus, pro certo credimns, quia Adairi,
nisi peccasset, non morerelur, sed sine morte cor-
ipsumbonusest.nisi participatione sui ille donet,qui
solus est bonus. poris, cum suis omnibus filiis ad' gloriani cceleslis
regni transferretur. Ideo quia non sterit jftxta Do-
40$ XXXH. FrrmiSSithecWtftnmtrn est, in pfse- roini prxceptum, non ascendit supra se fanquam
varieationieAdseomnes homines hatirrafem pbssifci- obediens, sed cecidit subtus se_ut
inobediens, et
litatem et iftnOcehtiam pef dfdfsse. Et ideo quamVis B traxit secum omnem posteritatem suam fn mbrtem,
ex reeta fide Deufn prOfiteannrrauctofeiri non sblum et in has multas miserias,
bmriium- quas et iriente et cof-
omtwutebonorum affechiufti,atqueoperiim,
ab initfo fidei ad pore quolidie patimur. Redemptib Christi, et ba-
qtfe studiorttm et virtntumV quibus et reliqua sacramenta, qu* tenentrir in Ec-
ptismus
Dema tenditur; et ah ipsius gfatia: bmriia hominis clesia, non ad
bbriuitiet prxsens, sed ad futurum sxculum
merita prseveniri; et pef eiim quidqtiid est
pertinent, et idcirco non liberant rios ab hac poena
desiderari incipfatuf ef fiefi, sed etiarri'Ihitium fidei, Dum enim sumus in cofpore, ingemiscimus
peccati.
ipsumqne cfedulitalis affectum, qub in eum credi- intra nos, duramque ferimus servitutem; sed certam
nros, qui jurstrncatimpium, et ad baptisma perveni- spem habemus, transferri nos in Hbertatem gloriae
mus, fleri per ejus non dubitemtis inspiraliotieni, quat filiorum Dei. Sanguis eriim Cnristi reseravit nobis
voluntas hostra ab infidelitate mutatur ad fidem: januam vitai xternx. Ante ascensionem Dominiom-
non tamen liberum aufefimus arbitrium, sed taiita' nes sanctorum animx in infefho,
tenebroso' quamvis io tran-
Dei ope et gratia liberafi asseririrus, ut de
quillitatis sinu, tenebantur. Post ascensioriera ejus
hicidom, de pravo rectuiri, de languido sarium, de exeunles de corpore, ad* Christum vadiint, et cuin
imprudente sapienset p^fovidumfiat. Si eriira liber- eo sunt in gloria,-quia chirogf aphum IHuda Blbiftino
et
(as non esset arbitrii, neque leges pcenx essent, Ojam delelura est, et nos Uberati sumuS tfe serviti
oeque rnonita Scrrpturarum, et prxdicamenta san- conditione.
cforum fierent. Et rursum, nisi gratia Dei in cordi- XXXIV. Non enim per bdnum naturx, quod
DHShominum, atqiie iti ipso Iibero arbitrio omne , priua in Adam datum fuerat, sed
foret gratia Dei salvl
quod*' bonum e'st, operaretar, qttid opus pfeces facti suntper fidem etiam Patres Veleris Testarneiiti.
ad Deum? Nonne per sacerdotes Domini in omni Qux gratia facit, ut chrisliani simus, et
Parasceves totum muh- accepta fide
Ecclesia catholica, die per facit nos declinare a malo, et agere boritim'; quia
dum postulaliif a Deo, coofantibiis pOpulis, sicut omne dalum optimum, et oninedonum de-
ut ihfidetibus ddne- perfectum
tfaditum est ab hpsisapostolis, sursum est (Jac. i, 17). Medicinalia quxflam Christus
ttir fides? uf Judxis ablato cofdis velamine lux ve- tribuitsacramenta, ul agnosceremus aliud nbbisde-
rifatis appafeat? nt hserefici et schismatici ad ma- beri per naturx mef itum, aliud
pergratix dbnuih.flt
trem Ecclesiam per fidem et caritatem redeant? pro natura nihil aliud nisi pcenxsummilteret,
gfatia vbrb,
fidelibus autem noii sbldriVfuo die, sed et onmfteni-
qux nullis meritis altributa est (quia nec gratia' di^
pore oraluf Deus, ut ipse nos a malo liberet et con-
ceretur, si merilis tribueretur), totum, quocl saldtis?
sfirvet in bono. Verissime ftaque credendum est, afferref. Nullus sanctus et justns itr mortali
rpibd Deus in nobis sine nobis, quod bonum est, ^est,
™
corpore vivens caret peccato, et ideo pro certo illa
ihcipit, sed riobiscumin riobis illud opefari vull; re- verba dominicx orationis credo, ubi dicimus : Di-
quirens anobis proiriptam voluntateiri, etfervens stu- mitte nobis debita nostra (Matth. vi, 12), veraciter
dium, atquc quotidianos labores, ul Ct nos simiis dici in hac vita ab omnibus sanctis, quia in veritate
cooperatores gratix Del. Laboraiitibus enim dafe habent, quod plangant, nec tamcn ex hoc desiniiEt
viffltpfxmia Siia : Sed tanfa est ejus bonitas, ut no- esse justi, cum affeclu teneant sanctitatem. Liberan-
stra velit esse merita, qux sunt ipsius dona. Ad il- tur enim a lege peccati, et justificantur
gratia Dei
lom namqrie recufrendum est, si quid in hobis ex per Jesum Ghristum Dbminnm nbstrum. Nemo cerle
n&stra viderimus remlssiorie lariguescere, qui sanare naturx
viribus, sed proposiii adjumentoper gtatiam
potest languores nostros. Dei adquirit sanctitatem. Unde vx miseris, qiii' dift1
XXXIII. Scd non est lacendum, quod si voluntas siia prxsumunt justitia, et justitix Dei non sunt
prompta esl, et studium fervet, si labor et vires vi subjecti. Signa fieri eliam a malis in Domini no-
gent, Doraini raisericordia hsec omnia fhint. Salis ritine posse, ipsa veritate docente, discimus : sed
stultus est et superbus, qui per naturx vigorem ali- absque signorum virtute sanctum et justum atque
<079 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPAftS VIH. 1080
hominem Dei fieri posse non dubito, si temperatis ,K pio in eo librorum nnmero, quem sanctaecatholtcx
et placidis moribus agat. Ecclesix tradit auctoritas. Historix fidem non eva-
a Bonas dico nuptias, qux auctore Dco concessse cuans credo universa gesta esse, qux scripta sunt,
sunt causa filiomm : exsecrans eos, « vel qui pri- sed juxta doctrinam apostolicamsensum spiritualem
mas cum Manichxo, aut secundas cum Cataphry- in eis intelligere opto. Omnisenim divina auctoritas
gis damnant. >Sed his meliorem esse conlinentiam his modis constare videtur, ut aut historialis modus
assero, si causa vacandi Deo eligatur, spretis cun- sit, qui nihil aliud nisi res gestas annuntiet, aut at-
ctis deliciis. Humilem vero virginitatem, et plenam legoricus, ut non illic possit ordo consistere historix;
laboribus pro Dominocaslitatem corporis et animx aut certe ex utrisque compositus, ut secundumhis»
magnifico atque utrique illi bono praepono,ut pote riam et secundura allegoriam manere videatur. Non-
egregium germen. nunquam et moralis sensus de divinis trahitur scri-
XXXV. b Creaturam Dei omnem, qux ad ustis ci- pturis, qui cum sitoptimumgentis docendi,ademen-
borum a Creatore concessa est, jbonam esse confi- dationem vitae compositionemqnemorum valdepro-
teor, sicut et facta est. Et his ad tempus abstinere ficit. Hxc autem humiliter accedentibus et pie intel-
non pro superstitione religionis, neque abominatione ligentibus, atque veraci corde tenentibus satis ab-
creaturx Dei, sed pro continentia carnis, utile esse 1° undeque relucent. Hxc doctrina ccelestiset prxsen-
perhibeo. Alque his cumlibuerit uti,et cum delecta- tem vitam bonis informat operibus, et post finem
verit abstinere,in hominis poteslale consistere dico. vitx xternam pollicetur gloriam. Prxterea tractatus
Moderari enim usum eorum pro necessitate 409 et illos, et sermones, simulque commentarios omnes,
tempore proprie christianorum est, maxime illorum quos a catholicissirais nominatisque auctoribus novi-
qui virginitalis bono deleclantur, ut facilius vineant mus elaboratos, gratanter lego, et Spiritum sanctum
et naturara corporis integrilate. et pugnam castimo- in eis loquentem attonitus aure cordis percipio, at-
nix pacc. que ex illorum mira scientia, mea insipientia quanta
Pcenitentiam plena fide suscipio, atque honoro. sit, evidentius deprehendo. Necnon et decretapon-
Facultalescum dispositionepauperibus erogari bo- tificum, et concilia illa, qux Romana Ecclesia sus-
num csse confirmo, sed melius in serael donari, ulsic cipit, et laudat (quia universalis Ecclesix documen-
possit cum Christo egere. tum et tutamen snnt) ego veneror, et pro scire et
Sanctorum corpora et praecipuemartyrura reliquias posse meo illa contra hostes eorum defendo. Unde
honorandas, etbasilicas eorura nominibus appellatas, ego maritum duarum post baptismum matronarum,
fidelidevotione frequentandas, ac si membra et loca „ clericum non ordinandura dico; neque illum, qui
Christi, testor et laudo. tinam quidem, sed concubinam, non matronam ha-
Mundum istum, licet multa quasi confusa et in- buit; nec illum, qui viduara, vel repudiatam, vd
ordinata esse videntur in eo, non tamen temerariis meretricem in matrimonium sumpsit; neque illum,
motibus agi, sed divina providentia regi confiteor. qui per ambitionem ad imitationem Simonis Magi
Nihil enim lit in terra sinecausa. Soli recti corde in- pecuniam offert. 0 infelicia tempora nostra, qux nec
telligunt rectorem in omnibus Deum. De minimis Deum timent, nec vim sacrorum canonum reveren-
etiam rebus audio dictum a Doraino, unus passerum tur! Nullus modo sacrilegus vel criminosus, ne ad
non cadit i» terra sine Patre vestro (Matth. x, 29). sacri ordinis officiumaccedat, inhibetur. Si marito
Unum principium credo, et unum summum bo- duarum interdicitur clericatus, qua fconte ille, qni
num, a quo omnia bona procedunt, anathema- furore libidinis per diversi generis inquinamenU
Uzans illos, vel qui duo principia sibi ignota intro- raptatus est, vel diaconus, vel presbyter, vel episeo-
ducunt, ut Cerdo, et Marcion : vel qui contraria nt pus fieri audet? Si usurarius non est ordinandus,
Manichxus, vel qui tria ut Theodotus, vel qui multa et ille, qui membrum sui corporis pro qualicunque
ut Valenlinus. truncaveritcausa, est removendus juxta decreta con-
« « Exsecror eorum quoque blasphemiam, qui di- D ciliorum, quid agendum est de simoniaco et totius
cunt impossibile aliquid homini a Deo esse prsecep- turpitudinis viro? Heu miserego! qualia tempora
tura : et raandata Dei non a singulis , sed ab omni- mihi contigit videre! Decenlius nunc tractantur res
bus in commune posse servari. > usui corporis necessarix, quam sacrosancta my-
<d Illos etiam respuo et condemno, qui Dei Filium steria; juste illud dici nobis potest : Quwritis me,
necessilate carnis mentitum esse dicunt, et eum non quia vidislis signa, sed quia manducastis de par
propter assumptum hominem non omnia facere po- nibus (Joan.yi, 26).
«.uisse, qnse voluit. Eorum quoque hxresem abomi- XXXVIL Has igitur, quas diximus, suscipientes
nor, qui nuUam in futuro meritorum esse distantiam cum omni puritate sanctas Scripturas, peregrinis
asserunt, nosque eas ibi babiluros esse virtutes, quas atque ignotis de Scripturarum continentia fabulis
hic negleximus. > non facile accomraodamus assensum. Doctrina iUa,
XXXVI. « « Novum et Vetus Testamentum reci- qux tantum in secreto sibi placet, et in publicmn
" Concordant sequentia quoad sensum, non verba r- Pelagius. ''•?%
ciim Gennad., capp. 30, 51, 32. d Pelagius. - >'"$&'
i>Gennad., cap. 22, aliis verbis. * Pelagius. . • m-'
 1081 OPP. DUBIA.;— ALBINI CONFESSIOFIDEI. — PARS III. 1082
erubescit exire, absit ut aurium nostrarum intret A bttit, si signaculum Dei similitudinis fuit? < Notan-
cavernas. Hanc talem non solum fugimus, verum dum quoque est, ut ait Pater Gregorius «, quod dum
etiam anathema illi dicimus; cunctos hxreticos sen- viarum Dei principium Behemoth dicitur, vesanum
sus nec audire, nec videre volentes. Omnem doctri- dogma Arii aperta ratione dissipatur. Facturam
nam, qux ecclesiastico canoni non convenit, neque quippe Dei Filium fatetur. Et ecce Behemoth in fa-
consentit, non solum non suscipimus, sed et veluti ctura rerum primus creatus ostenditur. Superest
alienam a fidei veritate damnamus. ergo, ut Arius aut [non] factum Filium praedicet,
Ignorantiam quidem meam confiteri nonerubesco. aut eum post Behemoth conditum stultus putet. >
In divinis libris, prxcipue Veteris Testamenti, plura Angelos in principio essc conditos forsitan et illud,
melatent; pauca valde sunt, qux mihi patere ar- quod beato Job dicitur, demonstrat: Ubi eras quando
bitror. Beatus Moyses, cui Deus et raundi originem ponebamfundamenta terrm, et paulo post, cumme
et humani generis conditionem voluit innotescere, laudarent astra matutina, el jubilarent omnes filii
de his prxserlim, qux a Deo ex nihilo facta sunf, Dei (Job. xxxvin, 4, 7).
hreviter nirais obscureque locutus est. Unde factum XXXIX. Inveniuntur praeterea non spernendx
est, ut mulli multa diversa exponerent. Quibus sane scientix viri, qui neutnim eorum prseferunt, sed
ex parte lectis non mihi satis elucet, fateor, quid a utraque simul a Deo creata esse dicunt, ita ut unum-
Deo primitus fuerit factum. Ideo diffinite non dico, quodque eorum dici possit initium. Qux ratio esse
sicut de reliquis nunc usque, qux ad ecclesiastica probabilior videtur, illis hoc modo diffinientibus :
dogmata pertinent, sed et majorum nostrorum sen- Ante omnem hujus sxculi diem creavit Deus snpe-
sus et sententias pono. Sunt namque, qui credunt, riorem et spiritualem cum suis accolis mundum, et
informem materiam primum factam fuisse, et po- informera totius hujus mundi materiam, juxta hoc
stea angelicam naturam. Quorum unus, ut reor, quod scriplum est : Qui vivit in mternum, creavit
xtate et sapientia vir magnus, incunctanter ita omnia simul (Eccti. xvm, 1). Hoc namque per
scriptum reliquit: «In principio creavit Deus coe- Moysen dicitur juxta historiam : In principio fecit
lum, etterram, etaquam ex nihilo, et cum adhuc Deus ccelumet terram (Gen. i, 1). Nam ideo Moyses
tenebrx ipsam aquam occultarent, et aqua terram tani breviter fecit mentionem superioris mundi,
absconderet, facti sunt angell et omnes coelestes quia de mundo hoc, in quo homo factus est, scri-
virtutes a. > Utinam Moyses hoc ita haberet sine bere decrevit, sufficere credens, si omnem crea-
ambiguitate descriptum, de cujus assertione nemo turx spiritualis et invisibilis statum, atque ornatum
dubitare permilteretur. Sed mecum vehementer ad- ^ uno cceli nomine, quod in principio factum dixit,
miror, cur llle tantus vir, cum manifesta loqui po-"<* comprehenderet : corporalem vero visihilem atque
tuit, ut puto, prx cunctis hominibus, 410 c'e tam corruptibilera creaturam latius ex ordine describe-
excelsis rebus ita maluit.tacere. Hujus videlicet dif- ret; hoc est, tacitis eis, quae altiora quxsitu, et
finitionisPater Gregorius in quodam loco meminit, fortiora scrutatu sunt, illa potius, quae a Deo omni-
quam tamen non affirmandoposuit, sic dicens :«Pri- bus prxcepta sive promissa sunt, cogitanda propo-
ma enim in tempore condita natura rationabilium spi- neret. Unde etiam consulte de casu praevaricatoris
rituum creditur. Quod si ita est, dum terra esset in- angeli et sociorum ejus penitus reticuit, quia hoc
visibilis et incomposita, dum tenebrx essent super nimirum ad statum illius invisibilis et spiritualis
abyssum, venturura diem subsequentis sxculi per lu- creaturx pertinere/arbitratus est. In principio cum
cem sapientix existendo prxveneruntb. > ccelofactam dicitsolam terram, cum quatuor conste*
XXXVIII. Sunt autem et alii qui angelicam natu- esse elementa : et hoc cur, nisi quia ad alia, qua?
ram, quaedignior est et eminentior creatura , arbi- magis necessaria erant, properabat? Neque enim
trantur in ordine conditionis primam. Quorum intel- aquas, nisi a Deofactas simul cum cceloet terra cre-
lectui suffragarividetur illud, quod aDomino dictum dere fas est. Quod si ipse non palam dicit, palam ta-
est de Lucifero: Ipse est principium viarum Dei (Job. _ men significat, cum has a Deo illustratas, atque ad
IL, 14). Quid enim vias Dei nisi ejus actiones acci- jussum ejus ordinatas insinuat. Sed et reliqua duo,
pimus, de quibus per prophetam dicitur : Non enim id est, ignis et aer, quamvis non dicantur, certum
sunt vim mem, sicut vimvestrm (Isa., LV,8). Et prin- est tamen ea in illis, terra videlicet et aqua, quibus
cipium viarum dicitur Behemoth, quia in natura re- indita sunt, ab eo comprehendi. Ignem namque ter-
rum hune creando per substanliam conditor pri- rx interioribus iiisiluni calidi aquarum fonles pro-
mum fecit. Ipse namque primatura inter angelos te- dunt. Qui etiam invenitur in ferro et lapidibus, quse
nuit cum quibus simul conditus fuerat, sicut dicit terrx viscere jam tunc condita latebant. Aer vero in
Propheta : Cedri non fuerunt altiores illo (Ezech. ipsa terra permixtus esse cognoscitur ex eo quod,
xxxi, 8). Qui idcirco peccans sine venia damnatus cum humeclata fuerit et teraperiem solis acceperit,
est, quia magnus sine comparatione fuerat creatus. mox vapores exhalat largissimos. lgitur quale sit
Et rursum idem, qui supra : Tu signaculum simili- ccelum, quod in principio cum terra factum esl, ipse
tudinis (Ezech. xxvm, 12). Quid enim boni non ha- insinuat, cum dicit : Terra autem erat inanis et Vtt-
0 Gennadius in ecclesiasticis Dogmalfbus, cap. h Gregorius, lib. xxvm Mor cap. 14.
10. c Greg. ibid., cap. 24.
1085 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VHI. 1084
cua (Gen. i, S). Utquid enim hxc de terra prxter-, A est; ethoc tanta velocitate divinae virtutis, ut nec-
misso coelointulit, nisi quia nihil tale de ccelointei- dum primum mundi nascentis momentum esset
ligi voluit? Ipsjm.Ast.enim coelumsuperius,quod ab transcensuni.
omni mundihtyus yolubili statu secretum, gloria di- XL. His ita audilis, absit ut sinistrum aliquid
vinx prxsentix manet semper quietum, in quo pcr- mihi suspicari libeat de verbis doctorum , tanta de
fecle omnia disposita semper fuerunt. Nam de nostro suimnis rebus loquentium. Licet Moyses, cum quo
ccelo, in quo posila sunt luminaria huic sxculoneces- Deus locutus est, hxc pene intacta reliquerit. Video
saria, inscquentibus, quomodovelquando sit factum, enim Deo promissum esse iinplelum, qui dicit: Qtit
ipse legislator dcclarat. Non ergo credendum est; credit in me, flumina de venire ejus fluent aqum vivm
ut superius illud ccelum, quod est mortalium om- (Joan. vn, 38). Unde modernos laudo doctores, et
nium conspeclihus inaccessibile, inane creatum sit eorum scripta libenter lectito, qui dum antiquorum
et vacuum, ut terra^qux talis tunc erat, qualis ad- dicta revolvunt, ex multorum lectione radicem veri-
huc sub imo marfs profundo ex parte remanet. tatis rimando inveniunt. Quanto enim siint jiraiores,
Quippe cujtis universam superficiein in lantara lege- tanloperspicaciores, et eo magis florent ingehio, quo
bant alliludiriem aqux, ut ad illos locos usque per- de pluribus fontibus hauseruht. Igiiur ex his tribus,
tihgerent, ubi nunc usque supra firmameiilum ex B qux posuimus, quid Verius sit, ego non indago, ne-
parte resident j&ed [cum] suis incolis mox creatum, que diffinio, cura sim parvissimi hoinulus ingenii,
hoc est, beatk&mis Angelorum agminibus irapietum sed Spiritui sancto relinquo, juxla illud : Si quid re-
est : quos in principio cum cceloesse conditos et siduum est, igne comburetis (Exod. xil, 10). Deus
terra, ac mox conditionem suam , simul et totius namque est ignis invisibilis et incorporeus, qui no-
crtaturx pnmordialis, ad laudera conditoris retu- t»is omnia in illa luce verx scientix revclabit abs-
lisse lcsiatur ipse conditor, qui toquens ad Job dixit: cohdita. Non soltira autera de creaturarum causis,
Ubi eras quando ponebam fundamenta terrm (Job. sed etiam (quod prxstantius est) de ipso creatore illic
xxxviit, 4); et post paulo : curhme laudarent omnes nobis palam annuntiabitur. Conditor enira noster,
filii I)ei (tbid., v. 5). Merilo itaque ccelumccelinon cuin jam nobis per speciem ostendetuf, lunc docto-
inane vel Vacuum esse factuin memoratur : sed nec rum verba sublrahentur. Ipsa »ivificalrix virfus,
tenebris in eo, vel abysso locus remanere ullus per- qux spiritus format angelorum, quomodoDeus prx-
hibetur, quod Dominus Detis semper ab ipso exordio sit electis spiritibus, insinuabit. Quomodo aliquid
illuininal,flpse, qui est lux vera, lucemque habitat nos polerit latere, cum Deus causa causarum, vita
inaccessiliilcm; cujus beatissima visione mox creati viventium, et ratio rationabilium semetipsum nobis
in ccelis coelorum angeli jam pcrfrui cceperanl, in xlara visione manifestabit, jam penitusdetersa men-
qub inox peffecte omnia disposita Spiritus sariclus tis nostrx caligine? Hoc autem est quod Veritas
iilustrabat, non ut in inferioribus ad perfeclum de- dicit: Venithora, cum jam non in proverbiisloquar
ducefe intendebat, sicut sCriptum esl : Spiritus Do- vobis, sed palam annuntiabit vobis (Joan. xvi, 25).
rnini ferebatursuper aquas (Gen. i, _); sua videlicct Palam quippe de Patre se annuntiare asserit, qui
Virtute, habelis ln propria potestate, veluti Creator, per palefactam sux majestatis speciem, et quomodo
quando eas in locum secerneret unum, ut ter*a ap- ipse gignenti impar non sit, et quomodoutrorumque
pareret. Superferri enim dicittir, non positione loci spiritus utrique coxternusprocedat, oslendit. Aperte
sednutu prxceltere disponendis creaturis : in simili- namque lunc videbimus, quomodohoc, quod oriendo
tudinem scilicet fabri, cujus voluntas his, qux fabri- est, ei, de quo oritur, subsequens non est; quomodo
candx sunt, rebus sotet superferri. Illius qiioque su- is, qui per processionem producitur, a proferenti-
perioris et invisibilis crealurx sanctus Basilius in bus non prxitur. Aperte iunc videbiraus, quomodo
libro flexaemeron secilndoila 411 meminitdiceris: et unum divisibiliter tria sint, et indivisibiliter tria
<Arbitramur enim, si fuit quidpiain ante institu- unum. Lingna tunc narrantis Dei Cst, visa clari-
Honerasensibilis hujus et corruptibilis ratindi, pro- tas sublevantis. Unde eos, qui Deuhi dicuht, in
fecto In luce fuit. Nequc enim Jignitas angclorum D illa quoque beatiludinis reglone in claritate quidem
hec omniumcoelestiuinmilitix, vel quid est noraina- sua conspici, sed in natura mininie videri posse,
tum aut incompellabile, aut aliqua rationabilis vir- minor inquisitionis sublilitas fefellit. Isti tales nec
tus vel ministrator spiritus degere posset in tene- angelos suspicaritur Videre Deum. Neque enim illi
bris , sed in luce et lxtitia decentem sibi habitum simpiici et incommutabili essentix aliud est clari-
possidebat «. > Bene ergo dictum est : In principio tas, aliud natura, sed ipsa natitra sua claritas, ipsa
Deus fecit ccelumet terram (Gen. I , 1). Ut aperte claritas natura est, sicut Veritas promittit : Uanife-
detur intelligi, quia utrumque simul ab eo factum stabomeilli (Joan. xiv, 21). Ac si patenter dicat:
fest, quamvis utrumque simul ab homine dici non Qui in vestra rae cernitis, restat ut in inea me na-
possit. Dicit enim psalmographus : Initio lu, Do- tura videatis.
mine, terram fundasti (Psal. ci, 26). Moyses au- XLI. Ergo cum ad ipsUirifontera vilse venerimtiS,
tetn : /n principio fecit Deus ccelum. Unde liquido eritnobis delectabititer iinpfessa sitis atqde satieiis:
col.igitur, quia factura utriusque pariter expleta sed longe abest a siti necessitas, Ibnge a satietale
" Basilius, Hora. 2 in Hexaemeron, paulopost medium. Tom. I Oper., pag. 17
 1085 OPP. DUBIA. — ALBINI CONFESSTOFIDEI. -- PARS IV. 1086
fastidium» qnia et sitientes satiabuntur, et satiati si- A et caste pieque vivehtibus prxparata. Sed seternam
liemus. Videbimus igitur Deum, ipseque erit prae- mortem, qiiae erit diabolb et angclis ejus, ipsi cbr-
niium laboris nostri> ut post mortaUtatis hujus te- pus 412 ipsins effecti per malam operalionem, ha-
nebras, accessa ejus luce gaudeamus. Nec tamen bebunt. Sed si sunt, qtii velint iritelligefe illam itn-
ita, sicut videt ipse, quia eo ipso pondere Circum- mortalitatem et perpetuarti iflCbmmutabilHateiftesse
seribimur, quo cfeatura sumus. Qux nimirum visio hanc vitam seternata, quara Cfedliftils, egb llcet con-
nunc fide inchoatiir, sed tuhc m specie perficituf, tendere nolim, me tamen fliagis deleetat senlife,
quando coseternam Dei sapientiam, quammodoper Deitm esse ha«c vitarti, ex cujns fconlerilplatiofie,et
ora doctorum sumimus, in ipsb suo fonte biberiiflus. societate provenife nobis, quidquid bb"hi eTitrids,
In ipsis ergo ihvisibilibus a Deo conditiSj quse com- dubium non est. IUa enlta semper viveridi feticitas,
prehendi non possunt, diseere valemus, treatorem siimma sine dubio infelicitas «eSsetjisivisiohls diviiise
omnlum qtiarita huihilitale veneremur , ut in hac gloria careret. Sola itatjue Dei mariifesta Visib illa
vita usurpare sibi de Dei omriipotentis specie mens erit nobis prxhiiutn totitis beatittiditils. Inde pteria
humana nil audeat* quod soltim eiectis suis prae- securitas, et secura traiiquillitas, etlrariquifla jucuft-
mium in subsequenti remuneratione serVat* Hxc ditas, et jucnnda felicitas, et felixxtemitas, et setertia
est procul dubio vita illa, qux dicitur xlerna, quam B ihcommutabilitas, ut alierihs hec velimus, riec possi-
eredimus, speramns, exspectamus, et adquam per- mus alitid esse quahi boni, qnam felices. Sicul igt-
venire desideramus, quia dnm sumits in corpore, turunam Trinitatenl, tmam fldefn, uhffm baptisma,
peregrinamur a Domino. In divinis ergo promissio- unam Edclesiarii matfetn, et hhatn Camis fesurre-
nibus nihil terrenum vel transilorhim prreslolamur, ctionem cfedb et cbrifltebr, ita et esse unam vitam
non nuptiartim copulatn, non quod ad cibum vel po- sanbtorum: quia Hla ineffabilis Trihitas, virtus una,
tum pertinet, non regnum Christi in terra futurum, et ihdiscreta majeslas, videndaetil abomnibus sari-
non aliud aliquid caducum et huic vano sseculocora- Ctis. Sed tiico pfxhiia pfb tabore diversa, quia alii
mune, sicut multi hxreticorum docueriint, sed re- ptus, atii nilnus vidcbrint Deunl. Unusquisque lanlo
gnum ecelorum.in promissione tenemus: qnia post Iriagis intuebitiif eum, quantb liic purius vixerit,
.resurrectionem, plenissiiriam recipientes beatituJi- vel aftplihs certaverit. Sed per charitatem, qux
oem, aequales angelis effecti, cum Deo in cuelis re- illic, perfectd efit, sanfcti omnes cUncfa simul bona
gnaturi siimtis sine fine. Revera vivent ctiitiChriSto possidebunt. DictfliUsete contrafio diversa prp modo
in coelo, qtii vixerunt secundum Dei pfxeepta et ju- delictofum supplicia. Uhusest enim geherinx ignis,sed
stitias in hoc murido. Iste enim rcx, virginis fHius, _ miseros in se positoS divefse cfuciabit, aliosquidem
erit nobis jugis cbntemplatio, ac per boc ipse nostra pltts, atios autetn mtntts: uriumquemque vero juxta
delectatio, cibus, latts perpetua, et exsultatie sinie tiieritum, qtibd sibt in pcents debelur. Quid ergo mi-
fine mansiira. Videbimus eum sicuti est, sed tanta ftfm, si unum Deum divefsi diverse videburit, unus-
duntaxat contemplatione, quanta a creatura ad crea- quisque sanctorum sectindUmmercedem proprii la-
turam fieri pOlest; Tnnc Deuserit omnia in omnibus. boris. Plene tamen stifficiet, quod unusquisque ha-
Tunc illa sBperna civitas ex angelis et hotoinibus bebit, nec aniptiuspoteritvelcupiet desiderare. Ille
uha efficietur, habens semmternum beatitudihis prte- liriils denaf ius, qui curictis in vinea*laboranubus dari
mium, Solam conditsorisconjoneiionem, atqtie efe jttsStfSesl, haric uriam sanclbrum significai vitani,
inenarrabilemvisibnem. Haecestxterna etbeata vita fjaaih utiius Dci visionem dlcimus, sanctts oranibus
iUa, quam credit et patienter exspectat matef Eccle- pfo meritis dandam.
flia, qux hic adhuc per fittem arabulat. Hic frtictus a Ad hsinc nimirum securam et semptternam vi-
totius fidei et bohse conversationis. Hxc spe^s,pro- tairi intef reliqua sacramenta Ecfclesix, illud maxime
pter qiiam nascimur, credimus et renascimifr. Pro pertiriet cceleste vWificumquemysterium, quod Do-
pter hanc sancti Dei tantos labores passi sunt. Hitjtis Ttiihus noster Jesus Chrlstus iristiluit, et ipse offerri
«more marlyres inter torinenta constantes, tribneiri n prxcepit in memoriam stii pfb salute nostra. Imo
eum gaudio susceperuht. HujUs vitas respeclUS tbh- Ipsurti sacfamentufn dici posse arbttror vitam xtef-
ganimes reddit Dei servos. nam, qux scilicet htc iricipitur, iliic perficitur. Hic
XLH. Hano vitam nec gentilis habebit, hec JU- enim manducamus Deum, iltic facie ad faciem vide-
daeus incredulus possidebit, sed nec vitiis nec cfi* bimus eum. De
qtio sane mysterio,qux mea sit fides,
Bttinibusserviens Chrisliaiuis, quia solis est fidelibus tacere tibn debeo
* Transitio ad partem seq.

PARS m
DE CORPORE ET SANGUINE DOMINI,AC DE PROPRIIS DELiCTIS.

I. Cxtera quidem superius posui juxta rectam ec- eoram parte*qUid de hoc seritiarh, cbhfitefl bpto, iit
clesiastici dograatis regulam. Nnnc vero in extrema istud opusculura confessionis fkfoimeaehab clahstila
1087 B. F. ALBINISEU ALCUTNIOPERUM PARS Vni. 106.
terminetur. Sed quis ego, vel quantus, ut de tam A, cationes, tanquam de sublimi altare, divinx maje-
miri, ineffabilisqne mysterii profunditate loquar. statis conspectibus offeratur. Si enim esl in domo
^ufficit enim mihi, si fidem, quam corde teneo, illa sempiternx sacrificium landis et sacerdos sem-
/erbis aliquatenus exprimere valeo, ut ipsa confes- piternus, cst et sacerdos sempiternus, est et altare
sio animx mex proveniat ad salutem. Magis vene- sempiternum in coelis, non corporeum, sed ratio
randum est etpavendum, quam discutiendum. Nemo nale et intelligibile, ad quod oblatio ista defertur.
certe comprehendere sufficit, nemo inde digne ali- Unde in ipsa immolationis hora cum astantibus sibi
qnid loquitur. Fide capiendum est, non ratione ministris ccelestibusChristus, ut proposita consecret,
quxrendum, aut inveniendum. Beatus tamen Gre- 413 adesse credendus est. De qua re Pater Am-
gorius, idoneustanti sacramenti interpres, in quodam brosius : < Non dubites, inquit, assistere angelum,
loco aliquid de illo, tanquam de re ineffabili,pene in- quando Christus assistit, Christus imraolatur b. >
effabiliter loquilur: < Quis cnim fidelium, inquit, Hxc est enim vera oblatio, in qua Filius offertur,
habere dubium possit, in ipsa immolationis hora ad Pater reconciliatur. Haec est vera et aeternahostia,
sacerdotis vocem ccelos aperiri, in illo Jesu Christi quia vera et xterna ei est virtus, vera et xterna per
myslerio angelorura choros adesse, summa imis so- eam perficitur salus. Hxc est salutaris victima, plena
ciari, terram ccelestibusjungi, nnum,quid ex visibili- 1» rationis, plena mysterii, qux spirituali ratione celtv
bus atque invisibilibus fieri * ? > Ergo licet ab ho- bratur, fidei puritate exhibetUr. Ut enim corda fide-
mine offeratur, amen sacraraentum hoc res divina lium fierent ccelestia, rationabili oblatione mundari
esl. Et si resdivina est, imo quia ita est.absit ut ali- debuerunt.
quid ibi aliter, nisi divine et spiritualiter intelliga- IH. Per hoc namque mysterium Christo partict-
tur. Ideo quamvis corporeis oculis ibi ad altare pantes, unum omnes sumus in illo; non est mascu-
Dominivideam sacerdotem, panem et vinumofleren- lus neque femina, non servus neque liber. Hanc uni-
lem, tamen intuilu fidei, et puro lumine cordis inspi- tatem in communicatione hujus sacramenti maxime
cio illum summum sacerdotem.verumque pontificem accipimus, quoniam unus panis, uniim corpus multi
Dominura Jesum Christum, offerentem seipsum, de sumus, omnesque de uno pane participamus. Tanta
ctijus carne et sanguine et pascimur, et potamur, enim est Ecclesix in Christo unilas, ui quomodouna
atque abluli et satiali, et sanctificali, unius summx- fides, et unnm baptisma, et unum altare, ita unns
que divinitatis participes efficimur. ubique sit panis corporis Christi, el unus calix san-
II. lpse est cerle sacerdos, ipse sacrificium, et gninis ejus. Illud certe quod legitur : Christus per
idcirco bxc salutaris victima nunquam et nusquam Spirilum sanctum semetipsum obtulit immaculatum
minuitirr vel augetur, deterioratur vel mutatur,' " Deo (Heb. ix, 14), et iUud : Chrislus dilexit no» et
sive justus, sive criminosus sacerdos foris ad altare tradidil semelipsumpro nobisoblationemet hostiantin
accedat, sed semper et ubique sacramentum hoc odoremsuavilatis Deo (Ephes. v, 2), Patri, nobis hoc
idem ideraque manet. Christi enim virtute et verbis in sacramento corporis et sanguinis Filii Dei qnotidie
panis ille et caUxab initio consecratus est. Christi instauratur. Hoc corpus, et hic sanguis, non in spi-
virtute et verbis consecratur semper, et consecra- cis etin sarmentis colligitur, sed cerla consecratione
bilur. Ipse in suis sacerdotibus quotidie loquitur. mysticus fit nobis; non nascitur, cum panis et vini
Illius sermo est, qui ccelestiasacramenta sanctiflcat. creatura in sacramentum carnis et sanguinis ejus,
Sacerdoles funguntur officio, sed Christus maje- ineffabili Spiritus sanctificatione transfertur. Totum
state divinx potestatis operatur. Ipse est enim ille ergo quod in hac ohlatione agitur, mysterium est,
verus Melchisedech, qui sancla sacrificia , qux ille quod simplicis fidei puritate capi debet, non rationis
in myslerio tunc prxfiguravit, per oblationemsui subtilitate comprehendi potest. Aliud enim videtur,
corporis suique sanguinis adimplet, et semper ab aliud mtelligitur. Quod videtur, speciem habet cor-
ipso initio, quo instituit, adimplevit. Ipse ea Spi- poralem, quod intelligitur, fructumhabetspiritualero,
ritus paracleti virtute, et ccelesti benedictione san- divinum scilicet. Altare Christus implet, et prxparat
ctum corpus et sanguinem suum esse perficit. ln D se cibum. Mactatur non occiditur, manducatur non
hac igitur sacrosancta oblatione corporis et sangui- minuitur, reficitnon deficit, manducatus vivit, quia
nis Dominici, communis servitus exhibelur Deo, resurrexit a morluis. 0 res mira et ineffabilis!0 my-
tam a sacerdotibus, quam a cuncta familia domus sterium fidei! Omnes manducant ex eo, sed unus-
Dei. Hxc autem est servitus Dei, quaenulli alii quisque totum manducat. Dividitur per parles, sed
dehetur, nec sanctis angelis, nec sanctis animabus, totus in parlibus. Manducatusab omni populo, sanus
nisi uni Deo vivo et vero. Unde isti in ccelestibus et inleger manet. Totus in ccelo, totus in cordibus
sedibus constituti, nolunt nos sibi sacrificare, sed fidelium, vita manducatur, peccata purgat, mors vi-
Deo soli, cujus et ipsi et nos sumus creatura. Cum vificat, infirma corroborat, sana conservat.
ipsis enim sumusuna civitasDei, cujuspars innobis IV. Hxc namque singulariter victima ab interitu
peregrinatur, pars in illis opitulatur. Hanc partem, seterno animam salvat, qux illam nobis raorlem uni-
supernos videlicet cives, huic inleresse mysterioi genili per myslerium reparat, qui licet surgensa
non dubito, ut per angelica ministeria et suppli- mortuis, in se ipso immortaliter atque incorruptibili-
• Greg. libr. iv Dialog., cap. 58. i>Ambrosius in cap. i, Lucx, n. 28
1089 OPP. DUBIA. - ALBINI CONFESSIO FIDEI. - PARS IV. 1090
ter vivat, pro nobis iterum in hoc mysterio sacrse j locutus'sum vobis, spiritus et vita sunt, sed sunt
oblationis immolatur. Ejus quippe ibi corpus sumi- quidam ex vobis, qui non credunt. Ostendic se ma-
cum ait: Verba, qum locu-
tur, ejus caro in populi salute partitur, ejus sanguis gnum dixisse myslerium,
a fidelibus bibitur. Sed quomodo hoc fiat quis com- tus sum vobis, spiritus- et vita sunt. Cum autem ad-
: Sed sunt quidam ex vobis, qui non credunt
prehendere potest, vel absolvere profunda mysteria jungit
Ostendit istud mysterium non
hujus sacrificii, quod pro absolutione nostra passio- (Joan. vi, 64, 65).
nem unigeniti Filii semper imitatur. Sicut enim sa- esse nisi fidei, et fidelium, qui illa verba fideliter ca-
cramentum sanctx Trinitatis, ita et mysterium Do- piunt, et ideo eis spiritus et vita sunt, quia eos spi-
minicse passionis et mortis, quod hac oblatione ritualiter intellectu vivificant. Fides non habet meri-
frequentatur, xqualiter necessarium ad salutem, tum, cui humana ratio prxbet experimentum. Melior
aequaliter in conscientia pura est suraendum ac reti- est fides, quam ratio, quia ad perfectionem plenam
nendum. Nemo quidem fidelium dubitare debet de non pervenitur nisi per fidem, sicut scriptum est :
tanli mysterii veritate, quae tam multis teslimoniis jVisicredideritis, nonintelligetis(Isa.y\\, 9 sec.LXX),
probataest, et nonnunquam divina revelatione ali- et alibi: Justus autem meus ex fide vivit (Heb. x, 38).
quibus manifestata est. Ego autem omnium fidelium Pauci sunt namque, qui Grmare possunt, quod cre-
minimus, nihil de illo (gratias Deo) in aliquo dubito, I dunt. Unde multi illorum, qui putaverunt se posse,
sed ex toto meo corde credo, et certa oris relatione turpiler 414 erraverunt, dum relinquentes humili-
confiteor, ipsum divinae et vivificae virtutis sacra- tatem fidei, ratione supra se ascendere prxsumpse-
mentum, veram Christi carnem esse, ex qua pasci- runt. Cum certum sit Chrislum immortaliter et
mur, et verum ejus sanguinem, ex quo potamur. Hxc incorruptibiliter vivere in se ipso, quis est, qui ra-
namque hostia corpus et sanguis est, ut beatus Pe- tione capere valeat, quomodo carnem suam det nobis
trus ait : Incontaminali agni el immaculali Christi ad manducandum? Sacrificium enim istud mirabile,
Chrislum non dandum, sed datum, non occidendum
(I Pelr, i, 19). Panis enim ille, panis et vitae xter-
naj; et calix ille, calix salutis perpetuae. Ex his sane sed occisum, non redimendos nos [sed] redemptos,
divinis mysteriis mundamur, et sanctificamur, et nobis in veritate monstrat; sicut veteris legis victi-
unius divinitatis participes eflicimur, quia Deus in mx hxc omnia ventura prxnuntiabant. Sed qui ve-
nobis, et nos in Deo manemus. Audio quid de his rum corpus suum, quod suscitavit de sepulcro, potuit,
ipsa Veritas loquitur, et sine dubio credo ei, quae januis clausis, sine corruptione et aliqua sui laesione
mentiri non potest. Respondit enim litigantibus Ju- introducere ad discipulos, potest utiqtie carnem
dxis, panem concordix ignorantibus atque dicenti- ,' suam dare nobis ad manducandum sine sua lxsione
bus : Quomodopolest nobis hic carnem suam dare ad et detrimento.
manducandum (Joan. vi, 53 seq.)1 Quibus per se VI. Iste est, qui non aperto utero virginis ingres-
ipsum dixit: Amen, amen dico vobis, nisi manduca- sus est mundum, qui cum vero corpore supra mare
veritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sangui- ambulavit, qui pauculas escas transitorias et visibi-
nem, non habetis vilam in vobis. Qui manducat meam les sub dentibus edentium augeri fecit. Quid ergo
carnem et bibit meum sanguinem, habel vitam mter- dubitas, cum ipse dicat tibi : Qui manducat me, et
nam.Caro enim mea vere cibus est, et sanguis meus ipse vivit propter me (Joan. vi) ? Deus est qui facit
vere est polus. Qui manducat meam carnem, et bibit magna et mirabilia, et inscrutabilia, quorum non est
meum sanguinem, in me manet, et ego in illo : sicut numerus. Ne velis, quxso, hoc ratione indagare. Su-
me misit vivens Paler, et ego vivopropter Patrem, et pra te est negotium, nimis excedit vires tuas. Nemo
qui manducat me, ipse vivit propter me. Hic est panis, enim potest cbrporis et sanguinis Christi, pro ma-
qui de ccelodescendit. Qui manducat hunc panem, vi- jestate rei, sacramenta cognoscere. Prxbeant fidem
vet in mternum. mirabilia rairabilibus, incomprehensibilia incom-
V. Adverte jam tandem, o pravissimarum gentium prehensibilibus. Divina operatio, si ratione compre-
perversa doctrina, et noli surda aure et incircumciso j henditur, non est adeo admirabilis. Desiste quxrere.
corde prxterire, quod dicitur : Qui manducat me, Crede mecum tantum, quia Christus nobis quotidie
suam nimirum et non aliam carnem demonstrat. Si ministratur. Christus est cibus et potus Ecclesi».
enim hoc non esset, nequaquam mysterium illud tam Caro cibus, sanguis potus. Cujus? Christi. Audi
mirabile, et ineffabile, atque incomprehensibile dici ipsum dicentem : Hoc est corpus meum (Matth.
posset. Qui Deum credit omnipotentem, credit utique xxix, 26), et: Ego sum panisvitm (Joan. vi, 48).
pum facile posse de re aliqua, quod vult, facere. Si Hoc facite in meam commemoralionem(Luc. xxn, 19).
hoc esset ita, comprehendi sensu et verbis dici certe Hoc ergo agendum, hoc frequentandum commenda-
jiotuisset. Verum quia longe aliter se habet veritas vit Ecclesix, quousque veniat in finem saeculi,
tanti mysterii, quam tu hxretico deceptus spiritu ar- quando erit sanctorum requies; non adhuc in sacra-
bitraris, recte diCitur mysterium ttdei. Non enim hu- mento, quo in hoc tempore consociatur Ecclesia,
mano intellectu comprehendi et subtili ratione per- quandiu bibitur, qttod de Christi latere manavit, sed
pendi valet, sed simplicis fidei devotissima puritate tamen in ipsa perfectione salutis xternae, cum tra-
capi. Unde Dominus de hoc sacramenlo quibusdara detur regnum Deo Patri, ut in iUa perspicua con-
djscipulis non credentibus loquens, ait: Verba, qum templatione incommutabilis veritati,s nullis raysteriis
1091 BrFrALMNTSEU ALCWNI OPERUMPARS Vfll. 1W_
egeamtis. Noli itaque diffldere, neqtte diffiteri, cum A_ Agnnshonorandasacerhic mactaturin ara
CieiUliifin parles; partiimsoninisinest.
cernis creaturam panis et vini de siraplicibus terrx Miiidiluralinar:iro, sanguisbibiluriiuesacratus
frugibus suraptam. Intuere omnipotentiam Dei et Inleger ipse tameiivivit,nbique nianens.
Domini nostri Jesu Christi, qtii corpus et sangninem VIII. Hxc est igitur fiJes mea et spes, qux in me
suum solo nutu efficit sine aliqua mora ex eis. Sed dono misericordix Dei est. Pro qua maxime paratos
non sine causa agi debes credere, quando vinum nos esse debere, beatiis Petrus prxcipit, ad respon-
aqua raistum offerri vides. De latere enim Christi, dendum orani poscenti nos rationem. Hxc est certe
corde teneo, ore profiteor, cum hac vi-
qui vilis est vera, quando transfixum est lancea, fldes, quam
aqua cum sanguine est egressa. IUe sanguis in re- vere me opto, cum ipsa ante tribunal Christi assi-
missionem peccatoris fusus est. Aqua illa salutare stere. Per hanc a peccatis meis absolvi me credo.
temperat poculum. Hxc et lavacrum prxstat, et po- Hxc ut in me, quod bonum est, per humilitatem di-
tum, Hxc sunt enim sacramenta Ecclesix, sine quj- lectionemque semper usque in flnem operelur, opto
bus ad veram vitam non intratur, quia niqiia pietate vehementer, et Domini misericordiam precor. Hxc
et amore timoreque magnp agenda sunt, ct accj- fldes est baculus defcnsionis mex, quo callidos et si-
pienda. Accede fldeliter ad hxc, nlhil discutiens, mulatores in lingua feriam falsidicos, qtii nobis per
quia mysterium est fldci. Accede pacatc, quia sa- IB viam hujus sxculi transeunlibus insidiantur. Hoc est
cramentum est unitatls : fidc et opere unitus es ma- scutum meum, quo venenata animalia et pesliferas
tri Ecclesix. Hoc autera signant panis ex multis de cavemis erumpentes bestiolas repellere valeam,
granis, et vinum ex multis acinis, Accede cum gra7 ac vitare, rie aliquod iii me patens membrum, et de
tiarum actione, quia mysterium est charitolis. protectione fidei nudum, framea hostium, qux ad
VII. Illius panis et caljcis oblatio mortis Christi sxviendum destinatur, inveniat. Hic noster libellus,
est comraemoratio et annuntiatio. Qux non tam ver- hic 415 "^' mcae thesaurus, quem in calholicx
bis quam mysteriis ipsis agitur, per qux nostvisraen- Ecclesix agro bene culto reperi. Hxc est fides, quam
tibus mors illa pretiosa aHiuset fortius commeaidatur. in sinu matris Ecclesix me Christi gratia docuit, et
Ideo hoc sacramentum discipulis ultimum tradidit, ut lianc mihi a tempore baptismi semper augere dignata
memorix tantaecharitalis, qua nos sic amavit, sic sal- est. Sic coram Deo credimus, sic coram hominibus
vavit, illorum et nostris menlibus altius imprimere- labiis confitemur, ut et hominibus cognitio sua fidera
tnr. Accedecasto et mundo corde. Si ceciuisti gra- faciat, et Deo imago sua lestimonium reddat. Hanc
viter, si adhuc aflfectumpeccandi habes, age rructus in statuti legem tu, mi Christe, unica spes, et virlus
dignos poenitcntix. Munda prius conscientiam. Gra- salutis raese, protege semper, atque custodi, ne ille
vari poteris, non sublevari, si immundus accedis. G * durissimus prxdo et rex confusionis
unquam a corde
Tanta est virtus hujus saerificii, ut solis justis [non] meo surripiat.
peceatoribus eorpus sit et sanguis Christi. Mundat IX. In quo videlicet ,fidei m.eae opusculo, quod
peecata, sine quibus hxe vita peragi non potest. 0 pietati tux offero, si minus perite aut parum caute
oacramentum pietatis! Quia Christus prsescivit nos positum est aliquid, ne respicias, quxso, tantum ad
peccaturos post illam, qua nos redemit, salvationem, id, quod dixi, tu inspector cordium, quantum ad id,
iastittiitur hoe ineffabilesacramenlum, cujus sancti- quod dicere volui. Tu scis, Dominc, quem nillalet,
£cati«ne sine intermissione expiaremur. Idco qui- quam pure et fideliter omnia, qux ad rectissimam
busdam provenlt ad remissionem peccatorum, et ad orlhodoxx fidei normam pertinenf, et credere co-
•tigmentum virtutum : quibusdam ad judicii pondus ram te , et confiteri coram Ecclesia tua sancta ex
etmaxiitiam perditionem. Accede reverenter et cum toto corde desidero. Hxc quidem, qux de mea fide
tremore multo, qttia non aliud, sed Christus datur ad digessi, si recte se hahent, tibi, cui debentur, gratias
manducandum. Ne timeas, cum Deum manducas. reddo. Si enim nihil ex nobis boni est, nihil laudis
ipse prxcepit. Cura Christus manducatur, quid aliud, ex nostris bonis dare nobis deberaus. Quod si ex
«juant vita mandueatur? Si manducatur vita, hoc, _ te cuncta sunthona, qui splus es bonus, libi certe
'
quod oon moritur, procul dubio manducatur. Accetie est omne, quod esse potest, bonum referendum. Si
credulus et imindus. Manduca vitam, bibe vitam. vero aliqua re a fidel regula forte discordant ista,
Tunc «iitein hoe erit, id est, vita unicuique erit cor- qux posui, a servis tuis dominis meis paratus sum
pus el sanguis Christi, si quod in sacramento visibi- emendari. Non ila sura amator mei, ut ea quae dixe-
Hter sumitur, in ipsa veritate spiritualiter manduce- rim, meliori sententix prxferre contendam. Nemo
tur, spiritualiter bibatur. Illud bibere quid est nisi est hxreticus , nisi contenlione fiat nxreticus. Ast
viverel Illud manducare, refici est. Scdsic reficeris, qui reprehendi non erubescit, neque corrigi dedi-
titnon deficiat, unde reficeris. Habebis cnim vitam, gnatur, nequaquam dici potest hxreticus. Sed te
et integra est vita. Suscipe DominumJesum tuo men- rogo, doctorum doctor, Domine, ut si tibi aliquid
tis hospitio. Ubi corpHSejns, ibi Christus est vere. vel in corde meo vel in dictis de fide mea displicet,
Hine qaidam tanti mysterii adrairatioiie et amore ple- tu prxcipue emendes, tu doceas, virtus et sapientia
nus hos edidit versiculos Patris. Tu me secundum promissum luum in omnem
0 res miranimisl Quishujus cernere possit ducas veritatem, per Spiritum sanctum tuum, qui
faiina mysterii,qtiod Jesusinstitait? docet sihe strepitu verborum servos suos. Tu nbsti,
.095 OPP. DUBLA.— ALBINJ CQNFESSIO FIDEI, — PARS IV 1004
pie , quia sjcut veritas se habet in oculis luis, qui A mea loquitur, et manus scriptp te&tatur, etiam morfc-
falli "non possunt in veri rectique intuitu, ita de om- bus vita (donec bis fragilibus subsistg jaefHbris)in
nibus et credere et confiteri cupio. Et hoc quoque omnibus et per omniij fateajur.
XI. Cleroentiss/imeet benignissime aiuator bomi-
parum mihi yidetur, quia non solum recje cre lere,
sed etiam bene' vivere opto. Alterum pendef ex al- num Deus, q,uiper Filium tuuin, DQmjnun}nostrum
tero, et unum tihi sine alio pequaquam placere po- ^esum Christum, et cum perdjti fuisspuuis eulpa no-
test. 0 quam pulchra corapago, si utraque simul stra , pietatp etbppitate tua mjrabUiter recuperasti
sint. Ego enim quamvispeccator sim, lamen piopler nos. pratjas ago tibi, et multa^ grajias rpfero ex to-
illa aprea scuta trigint» », xrea facere nolo. Ille xrea. tis pr^pcQrdiis meis, quia mjsisti eumdem Fijium
pro aureis facit, quj reddit tinnilum vocis sine effe* tiumi de sinu tuo ad publicum uoslrum, sglvarc nos
clu Qperis, et cum devqtus vjdpa|ur in numero, reus peccatpres, filios tunc irae pt perdifionis. Gratiag
Lnyenifur cx ppnderis prp^io. Scuium enii» fidfij tibi ago pro saucta ipcarnatiqiu? et natjvjtate ejus,
foripa est, juxta Apostpluuj (Enl^es,vi, 16). Uiute ac gloripsa genitrjce ejus domipa mp», de qua ipse
rqgo pietatera tuam, pjreunicide in me omniacordis carnem assumere dignatus est prqpter ppgtram mh-
e{ corporis vitja. Da mihi aiigniepttjm, perfectio- tem. Grafias tjbi ago prq omnibus pperibps el do-
neraque virtutum. Da mjlji bene viverp, et mulla B curaentis ejus, quorum esemplo juslruinM»?©t infor-
scirp. Facme per gra<ia.m.tuam, semper et,in fifje roaniur ad vitam bQuara agcndam, Gratias tjbi ago
stabilem, et in operp pflicapem,ut fidem tuam, quam pro passionp et pruce ejus, pro ppprphriis el flagellis
lingua mea lpquifpr, et juauus scripto testatur, vjla. ejus, prp sputis et alapis ejus, pro mor(e et rpsuiv
piis apfitius bapisque morjbqs f/atpatur, hip ef uj>iqw& rectione ejus, pro ascensione ejus in ccBlqra, ct sede
nunc et semper pt jn s^cujajit^uiprntu. Amen,^ majestatis ejus ad dexteram tuam. firatws tibj agp
X* Hucusque pmnjpoteijs Deqs. Trinitas, cprdis pro sacratissima elTtisionepveliosi sanguinis ejus,
mei inspector et scrutator, ppolpssus sum omnjpo- quo sumus redempti, et pro sacrosapetp et vjvifice
tentiam majpstatis tuse, et majestalpm omnipotentix mystei jp corppris et sanguiws ejus, quo quotidie jn
tux, essentiam clarjtatjs tux, e{ claiitaieiu essenlix Ecclesia tua saucta pascimur et potamur, ablujmqr
tuae. Nunc autem qua,liter hjjmano generi in finfl el sanctificamur, et unius suuimapquedjviniiatis tuae
temporum subvenire digoatus es, sicut cprde crpdo participes efficimur. Gratias tjut refero, pjissime,
ad jqsljtjajn, ita pre coram Je ©onfiteorad salutem; pro omnibus misericordiis tuis, quibus mii-abUitef
Ut&tgnatnm super »0$ Uimpn vujtus tui Mbi wm nobis pertljiis subvenire digpatus ps per eutudem
fidej tes(jmpuimn reddaf. Tu qujdem Pa+pr Deus p 416 Filium tuum, Salvatorera et recuperatprem np-
nusquam legerjs misstts. De Filio autem tuo ila scri- strum, qui mortuus est propter peccata, et resurre-
bit Apostolus : Cum venit plenitudo lempQris, mitit xit propter vivificatiouem nostraju, et nuuc sedet ad
Deus Filium suum (Gal. iv, 4). (ium, dicit, misit, dexteram tuam, et interpellat pro nobjs : et simuJ
satis ostendit, qupd in hunc mupdqm missus adve- tecum miseretur, quia Deus es.t ex te Patre, coae-
njt. Sed quidest, quod de iUo prsecjpuus evangeU- ternus tibi et consubstantjalis; unde pofest nos in
starura ait: ln mundo erat, et muudus per ipsum /w- perpetuum salvare. Sed et secundum id, quod homo
ctus est (Joan. i, 10). IUuc ergo missus est per hu- est, data est ei a te o.xnmspo^sfctsin ceetoet in ter-
manitatem, ubi sempev ftiit per iliviuitatem. Quant ra, ut»/» nomine Jpw omnegenu ftectatur, cmlestium,
videlicet Filii missionem, mysterus multis jnagnis- terrestrium, et infernoru,m, #t omnis lingua canfiteck
que gravidam, opus esse fofius sanetx Trinitatis et tur quia Dominus. Jesus est (n gtorut tup ( Philip.
cprde credp, et ore confiteor. Dicere igitur quis po^ n, 10 seq.), Deus Pa.ter. BenedicQergp npmon tuum
tesf,, qppmodo et quantum nos amasti, pie Pater, sanctnm, et glorifico ex tQto cprdp meo, pro iUa mi-
qui pro charitate noslra , etiam proprio Filio non rabili et inenarrabili coiijunctiQiiediviuitatis et hu-
pepercisti, sed pro nobts impiis tradidisti illiim? manitatis in unitate personx, ut nop alter Deus, al-
Subditus ille tibi usque ad morterp crucis, pro nobis n" ter hprop, sed unqs idemque foret Deus et horao,
vjpfor et vieliiua datus est, et ideo victor, quia victi- homo et Deus, unus Filius tuus Domiuus noster Jer
ma. Prp nobis tibi factus est sacerdos sacrificicw, Sjis Chrjstus , ex duabus cxistens substaotiis, et iu
et idep sacerdos, quia saprificiura. Merilo mihi spcs ambab.ns seiuper consisteps sine cenfusione.
Valuia in il(o est, quod sanabis omnes langtiores XU. 0 admirabile mysterium I O iuenarrabUe COHH
meos, per euna qui sedctaj dexteram tuaro, et inter- raercium! O naira semperque miranda divinx pro-
pellat pro nobis. Desperare utique potuissem, nisi pitiationis benignitas ! Servi digni non fuinius , et
Keus Verhumttnun caro fieret et habilaret in aobis; ecce, filii Dei facti sumqs! ilwredes quidem Dei, co-
sed desperars jam non audeo, quia cttm iniraici esse- hmredes autem Christi (Rom, vin, 17). Unde lioc
Bius, reconciliali suruus per morfem ejus libi, qtian- nobis, et quid nos ad hxc ? Spd rogo te, clementis-
tp magis nunc salvi facti ab ira per ipsura? In ejus sime Pater Deus, per ipsum sumnium sacerdotem,
norajne tuam misericordiam rogo, fac me per Spi- et verum pontifieem, qui se tibi ebtulit in sacrificiura,
rittim sanctum tuum et in fide stabileia, et in operp poneiis animam suam pro grege sup, per ipsum te
perseveranter efficacem, ut fidem tuam,quamlingua rogo, ne permittas nos esse ingratps tautisbeneficiis.
» Imo trecenta ex D3 Reg. x, 17, et U Par. ix, 10.
1095 B.IF. fALBlNI SEU ALCUINI OPERUM PARS VUI.
et indignos tam multis miserationibus. Infunde coe- A , committere; de temporalibusnec ga-deren&tagereii
litus cordibus nostris Spiritum tuum sanctum, et iac spera in te solo ponere. .-
nos tantum mysterium et inlelligere et revereri, si- XIV. Fac me Deus meus, quxso, semper et in fid. '"'
cul oportet et decet. Fac nos celsitudinem tantx stabilem, et in opere efficacem ; in bonis perseve-
dignitatis piis actibus et bonis moribus adipisci. Da rantem, non a delictis irrevocabilem. Fac me sine
nobis perseverantem in tua voluntate famulatum : et elatione veracem, sine fictione humilem, sine disso-
da nobis tandem bona tua, qtix prxparasti diligenti- lutione hilarem, sine dejectione tristem, sine errore-
bus te. Deus ineflabilis, etincircumscriptxnaturx, in- justura, sine impietate rigidum, sine crudelitate di-
stitutor omnium rerum, et Domininostri Jesu Christi strictum, sine hebetudine bonum, sine effusionemi-
Pater, qui eumdem Filium tuum dilectum de sinu luo sericordem, sine jactantia mitem, sine simultatepa- s
misisli ad publicum nostrum, suscipere nostram vi- cificum, sine insania vigilantem, sine infirmitate je-
tam, ut nobis donaret suam, essetque perfectus Dcus junantem, sine pertinacia constantem, sine timore
ex Patre, etperfectus horao ex matre, totus Deus, et obedientem, sine intemperantia ferventem, sine prx-
totus homo, unus idemque Christus, xternus et tem- cipitatione agentem, sine inquietudine sollicilum,
poralis, immortalis et moriturus, creator et creatus, sine procacitate liberum, sine segnitie mansuetum,
fortis et inflrmus, nutritoret nutritus, pastor et ovis, B sine pigritia quietum, sine indignalione tacitnrnum,
temporaliter mortuus, sed tecum in xternura vivens, sine tenacitate parcum, sine calliditate cautum, sinof
suis dilectoribus vitx municipatum promittens dedit, simulatione sanctum, et sine manifestis vitiis, simu-
et nobis dixit: Quodcunquepetieritis Patrem in no- latisque virtutibus suo semper servitio deditum. Fac
mine meo, dabit vobis (Joan. xv, 16). Obsecro itaque me providum ad omnia, discretum in cunctis. Da
te, Domine, in nomine ipsius dilecti Filii tui, da mihi bene vivere, et multa scire, doctum studerefieri,
mihi sapientiam et intellectum, ut te unum Deum non arrogantem velle videri. Docilem nonnunquam
cum eodem Filio tuo, et Spiritu sancto essentialiter ad scientiam pertinentem.pro tua me facito bonitate.
sapiam, trinumque personaliter capiam. Quidquid Da intelligendi acumen, discendi facilitatem, reti-
naturale est indisruptum, quod personale est in- nendi tenacitatem. Tribue linguam erudilam, etver-
confusum: Verbum autem tuum voluisse Filium ho- borum facundiam cum tanta et tam profunda humi-
minis fieri, neutram lamen in alteram substantiara litate, ut nuUus in me pateal loctis execrandx super-
commutari: Trinitatis mysterio quartam non addi bix. Prxsta legis tuae geminum instrumentum ca-
personam: uniri, non confundi Dei horoinisque sub- pere, duo prxcepta fideliter imptere. Legem Evan-
stantiam. geliis, Evangelia legi et prophetis, nullis controver-
C siis dissidere; sed temporibus congruenlia te mini-
XID. Da, Domine, per ipsum et cum ipso Filio strasee doce.
tuo, quia quorum una est substantia, unum est et XV. Da, Domine, affectum actumque tibi pla-
datura. Da mihi, rogo, non plus minusque sapere cendi consimilem, atque in te perseverandi irrevoca-
velle, quam sat est, non illudere nescientibus, nec bilera desiinationem, et nullara cum infidelibus por-
sapientioribus invidere; tua tibi dona referre, mea tionem; Deum te verum, omnibus quaefecisti, no-
mihi crrata flebililer increpare; qux oderis, odire, bisque ipsis timendum, colendum , amandumque
semper amare toto corde, qux diligis; ex fidejussa 417 proponere; omnium qux fecisti, non le indi-
complere opera, sed fidei non prxferre. Patientiam guisse, sed etiam futuris semperDominum exstitisse;
habere, non duriliam simulationepatientixpalliare; non ad iracundiam murmuratione provocare; tibi,
fortitudinem temperanter non crudeliter exercere; et tuis, in quibus tibi bene placuerit, complacere;
astutum esse, non fieri fraudulentum; obedientemt et ubi non est timor causa tui nominis, non timere;
existere, non prxcipientem velle; simplicitatianimum, pulchris in rebus laudandis creatorem bonorum om-
non hebetudini accommodare; nusquam superbis ce- nium te admirari, et amandis nunquam talibus im-
dere, sed propter te humUibus consentire; innocen- plicari; universa in prxsentibus mutabilia velut pe-
tem fieri, non amentem; piura existere, non inju- ritura despicere, futurx beatitudinis perennibus bo-
slum; malum nunquam amare meum, non arrogan- nis infatigabililer inhiare; hxc prxdeslinatis indebita
ter arguere alienum; me magis in delictis despicerei misericordia impertiri, sed incomprehensibili et irre-
quam proximum; meorumcuram gerere vulnerum,, prehensibili justitia, obstinalis non dari; neminem
non aliorum nequiter fieri curiosum; nec suspicioni- sine fide,quaintra matrem ecclesiam vivimus, posse
bus quemquam judicare, sed rebus; sinceram pacifi-- salvari, sed salvari perdilionis filios non debere.
cis servare pacem, nunquam vel fingere malis; noni Scientia spirituali augeri, non inflari. Velle animam
homines odire, sed malura; nec interire veUe homi- mori salubriter mihi, et vivere tibi; pcenitudinem
nes, sedanimarum necatores, viliis resistere, malo- pro commissis efficaciter gerere, cum multa cordis
rum omnium radicem amputare; flagello, cum irro- contritione et lacrymarura fonte; fugitivos honores
gaveris, non resultare; nec dolere retribulionem ju-- et periluras opesnec quxrere, nec desiderare, sednti-
stitix, sed causam offensx; palientibuscompati, benee litatem, extremitatemque semper amare; necessariis
agenlibus collxtari; cum flenlibus flere, cum gauden- famulantium obsequiis et impensa a fratribus reve-
tibus gaudere; danda vilse necessaria, arbitrio tuo9 rentia nunquam extolli, omnia in cbaritate fadfnda
 1097 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. — MONITUM. 1098
pcrficere, et totum, quod expletur, tibi operalori bo- A quxro; sed prxpedienubus peccatis meis, repenre
norum omniuin Domino, sine quo nil boni facere non valeo. Unde, Deus terribitis in consiliis super
pbssumus, reptitare, filios hominum, tuam sanctam et immcnsam, sup-
XVI. Et quoniam post acceptam bnptisml gratiara, plex et multum tfemens, deprecor clementiam, in
et postfidem, quain tibi promisi, imov quod pejus nomine ejusdem diiecli Filii tui, Ut tu, qui neroincm
est, post acceplam hanc nionachi veslem, multa vis perire> sed omnes salvos facere, non me derelin-
comniisij corde, ore, et opere, et infinita perpetravi quas in manu consilii niei, neque in judicio arbitrii
mala pcr superbiam et concupiscentiam, per iram ct mci, neque in potestate aut tentatione dxmonum,
impatienliam, per fraudem et desidiam, per tumo- neque in errahte judicio, aut noxio consilio homi-
rem et arrogantiam, supplex imploro misericordiam rium, sed pro pietale et bonitate tua, juxta tuam
tuam, Deus Paler, in nomine dilecli Filii tui, propi- benignissimam, qux in sui dispositione falli non
tius esto mihi nuserrimo peccatori, nocte et die, ho- potest, providentiam, dispone nic et ubique, nunc ct
ris et momenlis multum coram te peccanti, et pec- semper, dies vitx mex in beneplacito tuo : et dirige
cata peccalis innumerabiliter addcnti, el ili ipsis per Spirilum sanclum tuum, cor, linguam, aclusque
turpiter mea culpa jacenli. Per ipsum summum sa- meos jugiler secundum tuam voluntatem in tua mi-
cerdotem, et verum pontificeuij qui se tibi hostiam B sericordia, ut te rectore et te duce, te inspirante et
vivam, puram, et iinmaculatam in ara crucis obtnlit le adjuvanle, le incipiente el te perficiente, a quo
pro nobis miseris peccatoribus, Filium tuuni Doini^- procedunt, et per quem perficiuntur omnia bona, illa
aum nostrum Jesum Christum; te rogo, benignis- scmper studcam cogitare, loqui, el agere, qux libi
sime amator hominum Deus> miserere mei, miser- placeant in verilate, et me tandem ad vitam perdn-
rimi et indigni servi tui-, quia non sum sicut iiimi- cant xternam; te miserante, te donante, per eumdem
meri et mulliplices famuli tui, qui tibi ab ipsis cunt- Jesum Filium luum salvatorera et recuperatorem nc-
bulis devotissime servierunt, non declinantes neque strum, qui mortuus est propter peccata nostra, et
ad dextcram nequc ad sinislram. Non siiin sicut illi, resurrexit propter vivificationem nostram.
qui post publica flagilia pcenitendo, tibi meruerunt XVIII. Pcr ipsum summura sacerdotem, et verum
esse devoli. Non sum sicut nonnullx Christianx fe- pontificem, qui se tibi obtulit iu sacrificium, te rogo,
irinx, viris conjunctx, tibi lamen servienles pro respice me, et miserere mei; exaudi oralioncm
scire suo cum summa devolione. Non sum etiam mcarn, et da raihi graliara ttiam propter muititu-
sicut multi illorum, qui in oculis hominum tanquam dinera bonitalis tux; et de prxleritis malis meis in-
mali et perversi videnlur» Heu mihi infelici! Quo- dulgeniiam, de prxsentibus concede mihi emenda-
modo me elala cervice ambulanle, omnes pene dies ** tionemi de futuris culpis jugiter Iargire mihi cuslo-
vitx mex in vanitate consumpli sunt! Quomodo tem- diam alque cautelam. Da locum et spalium, et
pus meum prxterivi in cogitationibus terrenis, et fruclus dignos pcenilentix; da cor contritum et hu-
superfluis! Quid utile iu omnivita mea egi! Miser miliatum, da gratiam lacrymarum, da lumcn in
ego! Vx mihi miserrimo, qui falsum nomen monachi corde, da vires in corpore, da illum ignem, quem
fero, nihil dignum hujus nominis el habitus agens. misisti veniens in terram, et quem vis ut ardeat. Da
XVII. Verumtaraen, Domine, si quid boni forsilan arJere charitatis igne, da Iucere obedientiae splen-
facio, vel fecero tua gratia largicnte, quo fine faciam dore, da fervere dilectionis amore, da inter pericula
hxc, quave districtione a te pensentur, ignoro. Scis inleritum noh habefe, da de periculis feliciter exire,
enim, quem nil latet, quid mihi acciderit propter da ad tuam dulcedinem festinare, da ad tuara visio-
peccala mea : quoraodo in via, qua ainbulabam, abs- nem tranquille venire, da tux visionismanifestatione
conderunt milii laqueum inimici mei. Quibtis mihi perenniter satiari, da te in sxculornm xlernitate sine
per hominem, ul reor, insidiautibus, proh dolor! fine laudare. Jesu Fili David miserere mei, illumi-
amisi locum dilcclx soliludinis, ainicuin mceroris, nans oculos meos, ut videara, quo ad te perveniam;
quietis, et pceiiiliilinis, quein ab ineunte xlate sem- n firmans in te gressus meos, ne transgrediar viam;
pcr dilcxi. IJcirco in angustia et mcerore mullo po- aperiens os meum, ut possim de le toqui, qui dedisti
sita est anima mea, tuum super se ignorans jucli- milii velle lua, utcunque potuerini, loqui. Et quia
cium, quia secretum solitx quietis et opporttmx ad dilectio proximi inhxret dileclioni tux, da mihi
le vacationis, quod semel incautus amisi, denuo in- excrcere utilitatem ejus, quse formet salutem illi, et
vcnire non polui. Hoc autem opto adhuc, suspiro, et perveniat in laudem et gloriam nominis tui. Amen.

DISPUTATIO PUERORUM
PER INTERROGATIONES ET RESPONSIONES.

418 MONITUMPR^VIUM. gensi 900 annorum, notato num. 67, deprehendimus.

Quod loco secundo inter dubia beali Alcuini exhi- Quoniam vero nullum auctoris nomen ibi prxfixnm
bemus opiisculnm in pervetusto codice ms. Salisbur- esset, hxsitavimus aliquandiu an illud beato Aicuino,
PATROL.CI. 35
1099 B. F. ALBIM SEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1100
an altcri illius xvi scriptori csset altribuendum. Nec- Ai cipio operis Conditoris; idcirco si vestrx domina-
dum vero certi quidpiam de illo pronuntiare aude- tioni audire placuerit, in quanlum eo
mus, quamvis rationes haud leves sint qux pro Al- cuncta largiente, qui
cuino pugnant, quas erudilis dijudicandas propo- creavit, conceditur, volumus dc distinclioni-
nimus. bus sex dierum operum in prxsentia vestra aliquid
Primo namquc in coJem codice alia indubitata rationis deducere. Eia condiscipule, quoniam sicnt
Alcuini opuscula continenlur, et post prxsentein
Tractalum eadem manu descriptus habetur ejusdem dixi, et ipse nosli, nec possumus nec audemtis altius
Commcntarius in psahnos pociiitcntiales, etc, cum inilium nostrx protrahete dispulationis, si libi vide-
epistola ad Arnonem archiepiscopum. Secundo stylus tur incipiamus ab eodem principio, et prout Domi-
ct m.c:hodus hi!.jns tractatus stylo ac inethodo Al- nus donare
cuiiii ita similes sunt, ut ovum ovo, quod nemo, rcor, dignatur, disputeraus de dislinctionibus
iiificiabilur, qui in scriplis viri celeberrimi versatus prxfatarum sex dierum suorumque operum. Resp.Nc-
fuerit : nec ullus alius illius xlalis, qua prxsens quaquam disputationem nostram alicubi melius in-
Opuscutiim exaratum esse diximus, aut anterior ali- Cipereposse arbitror, quam ab ipsa prima creatione,
quis scriptor ostendi potest, cui stylus illj metho- et a
dusque magis conveniat. Conlinetur insuper i;i boc prxscripto sacrato et perfecto numero, sicut as-
scripto, sub forma dialogi, brevis illa Commentalio seruisti, qui ex omni parle perfectus est.
in illud Gencsis : Faciamus hominemad imaginemet Inter. Jam quia ita judicasti, fial ita. Sed primum
simiitudincm nostram, quam cl. Quercetanus, de- nI
tracta forma dialogica, post expositionem in Genesin peto, ut dicas, quomodo perfcctus esse eonstet?
edidit ex cod. ms. Sirmondi, ubi cvslabal sub no- Resp. Ideo enim perfectus esse tiicitur, quia partibus
minc Alcuini a. El verosimile nobis videlur, hanc suis completur.
ipsam commenlaliunculain a quopiam pro singulari Inler. Qua ratione? Resp. Ilabet quiiipe unum;
usu suo ex hocce Dialogo extractam fuisse, prxfixo
titulo : Dicta beati Albini levitw super illud Geneseos, quoJ est sexta pars ejus; duo, quod est tertia; tres,
ctc, quod idem factum fuisse suspicor cura aliis quod est medium; unum ergo, duo, et tres sex fa-
scriptis hic inserlis, v. g., De proprietutibusnominnm cinnt, cujus perfectio ita completa est.
qum Deo allribuunlur in Scripiuris, quod inter scripta Inter. Quoniam ab illoprincipio incipiendam dispu-
Alcuini recensei Trithemius libro n de Viris illustr.
0. S. B., cap. 28. Explicationes Symboli et orationis tationem nostram esse censuisti, dic mibi in quo
Dominicw, quas Alcuino tribuit Yepesius Chron. 0. principio ipsam creationem condidisset omnipotens
S. B. tom. III, pag. 426.
At mirum vi.leri cuipiam possit, neminem hujus Deus; in principio temporis, an in principio Verbi
opusculi meminisse, quod lamen xtale Alcuini ac Dei, quod est unigenitus Filins Dei? Resp. Nonin
deinceps ob materiarum, quas pertractat, prxstan- principio temporis, sed in principio Verbi Dei, de
tiam et seleclum roagno tisui esse potuit ac debuil.
Verum hoc ego oscitantix illorum librariorum atlri- quo et beatus Joannes evangelista ait : In principio
buo,qui opuscula beati viri recensentes nudos titulos '.- erat Verbum, et Verbumerat apud Denm, et Deus
dederunt, nulla facta mentione inilii vel finis conten- eral Verbum, omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso
lorum, aut methodi. Daminus
Posscvinus cl aiii inter scripta Alcuini nuinerant : factumest nihil (Joan. i, 1). Unde el ipse
Dialogorum ad cliscipulos librum unum. Speculum in Evangelio interrogantibus : Tu quis es ? Respon-
parvulorum de dogmateeeclesiaslico.Dedogmatibusec- dit : Ego initium, qui et loqnor vobis(Joan. vm, 25).
(lesiasticis librum unum. Senlentiarum librum unum. In hoc ergo principio fecit omnipolens Deus ccehim
Iii Biblioiheca Laurentiana Medicea,pluleo 12, num.
22, tesle MonlcfauconioBibl. Bibl., pag. 270, exsuit et terram, mare et omnia, qux in eis sunt.
post Alcuini levitx ad Carolum imp. dc Trinitate li- Inter. Nunc volo, ut omnes dislinctiones singnlo-
nros tres : Fidei catholicwUecapitidutioper interro- rum operum siipraJiclonim dierum per ordinem
gationes et Responsa. Et suh his lilulis aut uno illo- milii
rum noslrum hoc opusculum seu Dispuialio puero- exponas. Resp. Primo die lux ex nihilo facta
rum per interrogationes et responsiones facile laiere est; 2° firmamentum in medio aquarum; 5" species
potest. Et foriassis hic traclaliis e.-t illc Liber Sen- maris et terrx cum his, qnx terrx ratlicilus inhx-
lentiarum, qtie.n inter scripla Alcuini rercnscnl Tri-- rent; 4°luminaria cceli dc lumine, primo die faeto;
themius, Posseviiius, Helinandiis et alii. Est enim
htijus tractalus lilulus : Incipit Seutenlia prima cte 5° natalia et volatilia de aquis; 6° vero reliqua ani-
wperibus sex dierum. malia de ter.ra; et homo carne quidem de terra, ani-
Ex his, reor, viri erudili juJicabunt, opusculum .. ma autem de nihilo constat, de cum creandus
si non cerlo dubiis sallein Alcuini I quo,
iprxsens, genuinis,
operibus jure a nobis accenseri potuisse. Ex illius esset, Deus ait: Faciamus hominemad imaginem et
initio haud obscurum est, deficere prologum aut epi- simiiiludinem nostram (Gen. i, 26).
slolam dedicatoriam aulographo abs dubio apposi-
•tam. Est vero totum pene opusculum comr>ilatum CAPUT II.
(quod genus scribendi Alcuino nostro familiare csi) DENATCRA HOMINIS.
ex libris Originum seu Elymologiaruin aliisque tra- lnler. Quoniaro creator omnium ad imaginem et
clatibus sancti Isidori Hispalcnsis, quos sedulo nota- simililudinera suam hominem creare dignatus est,
vimus, et ex illis nonnunquam ea qux in ms. depra-
vata fuerant, corrcxiinus. inqiiiramus diligenter, quoinodo aut qualiter ad ima-
CAPUT ginem ejus homo creatus esse dicatur ? Rcsp. Facia-
419 PRIMUM.
IN NOMINE DIVINO TRINO' 1NC1PIT SENTENTU PRlli.VDB nius ut dicis, eo quod necesse cst nobis scire, in
OPERIBUS SEXDIERUM CUM1'UERORl'M 1NTF.R1M)<U- quanluin ab eo conceditur, qualiter ab ipso creali
TIONIBUS ET RESPONSIONIBUS EJUS. stunus, ut ejtis misericordiam magis laudare valea-
Interrog. Et quia huraana fragilitas r.ec audet, nec mus, quia, ut ita dicam, si omnia membra nostra in
polest aliunde exordium suraere rationis,nisi a prin- linguas converli potuiss nt, nullateniis pro solaorca-
» Yide tom. I hujus edit., col. 505.
 1101 OPP. DUBIA. — DISPUTATIOPUERQRUM. HO*
tione, qua nos creare dignatus est, dignas ei laudes A beatitudinem, sine aliis duobus integrum cbnstat.
referre valuisscmus. Inler. Adhuc de eadem re a te audire desidero,
Inler. Consentio per omnia, ut dicis, sed peto hu- Resp.Et ego tibi prout scio, adhuc dicam. Sicul enim
militer, ut qpomodo vel qualiter ab eo creati esse Deus Paler, Deus Filius, Deus Spiritus sanctus est,
fateamur, quantum ex te est, mihi indicare non re- non tamen tres dii sunt, sed tinus Deus tres habens
nuas. Resp. Secundum quod legi, faciara quod pe- personas; ita anima inlellectus, anima voluntas, ani-
tisli. a Tanta dignitas humanx condilionis esse co- ma meraoria, non laraen tres animx in uno corpore,
gnoscitur, ut non solo jubentis serraone, sicut alia sed una anima tres habens dignitates, atque in his
sex dierum opera, sed consilio sanctx Trinitatis et tribus ejus imaginem mirabiliter gerit in sua naltira
opere divinx Majestatis creatus est homo, in quo noster interior homo; ex quibus quasi excellenliu-
ait : Faciamus hominem ad imaginem et. similitudi- ribus animx dignitatibus jubemur diligere condilo-
nem noslram (Gen. i, 26), quod ideo ei prxstitil con- rem, ut quantum intelligatur, diligatur, et quantum
ditor, ut tanto ardentius eum amaret, quanto se mi- diligatur semper in memoria habcatur; nec solus
rabilius ab eo esse conditum intelligerel : ct oe hoc sufficit de eo intellectus, nisi fiat in amore ejus vo-
solum ei concessit, quod consilio sanetx Trinilatis lunlas; nec eliam hax duo sufficiunt, nisi memoria
sic eum condidit, sed etiam quod ad imaginera et H addatur, qua semper in mente intelligentis et dili-
similitudinem suam eum creavit, quod nuUi alio gentis maneatDeus; et siait nullum polestesse mo-
[Leg., alii] ex creaturis donavit. mentum, quo hornonon utatur vel fruatur Dei boni-
. Inter. Verum est, ut asseris, sed qnomoao ad ima- . tate et misericordia, ila nullum debeat esse momen-
ginem suam eum creasset, ut mihi aperias, obsecro. lum, quo prxsentem eum non habeal memoria.
Resp. Primo quidem ad imaginem suam eum crea- Inter. Hxc de imagine hac vice mihi sufficiunt;
vit, quod in nobililate interioris hominis conside- sed qualiter ad similitudinem Dei creati sumus inno-
rare debemus, ut siculi Deus unus semper ubique tesce. Resp. In quantum ipso condilore Iargiente
totusest, omniavivificans.movens, etgubernans, sicut valeo, faciam. Sicut enim Deus crealor, qui nos ad
Aposlolus confirmat. auod in eo vivimus, movemur,et similitudinem suam creavit, estcharilas, est bonus,
sumus (Act. XVII,28), sic anima in suo corpore ubi- juslus et patiens, mitis et mundus, atque misericors,
que tota viget, vivificans eum, movens et gubernans. el cxtera virtutum saiictarum insignia, qux de eo le-
Inter. Dic mihi, si eadem auima, quam interiorem guntur; ita homo c/eatus est, ut charitalem haberet,.
hominem esse dixisli, in quibtisdam majoribus mcoi- ul bonus esset et justus, ut patiens atque mitis, mtin-
bris corporis suisit major, et in minoribus 420 mi~ dus et misericors foret; quas vir.ules quantopltis in
nor? Aut eliam si singubtrem locum in eodera cor- ** nobis habemus, tanlo propius suinus Deo, et majo-
pore teneat, an non? Resp. Nec locura ibi singula- rem nostri conditoris gerimus sirailitudinem.
rera obtinet, nec in majoribus membris major, et in Inter. Si autem, quod absil, uostrum aliquis per
minoribus minor, sed in minimis tota et in maximis devia vitiorum, et ciivorlia criminum ab hac nobilis-
tola: et bxc est imago unitatis omnipotenlis Dei, sima sui conditoris similitudine degener oberiai,
quam anima habel in sc. quid ei futurum esse assens? Resp. Absit, ut hoc
Jnter.Potest eadem anima aliquam Trinitalishabe- fiat! Nam si forsitan evenerit, quid aliud, nisi ul im-
rc imaginem, an non? Resp. Utique polest. Inter. Quo- pleatur in nobis, quod scriplum est : Homo, cuin in
modo?Resp.PrimoenimsictitDeusest, vivit, etsapit, honore esset, non inteltcxit, comparatus est jumentis
ita anima secundum suum raoJum est, vivit et sapit. insipientibus, et similis faclus est iltis (Psal. XLVIII,
Inter. Potcst in hoc aliam hahcre ralioncm? Resp. 15). Qux [Lcg., quis] inajor honor potuithomini esse,
Potest. Inter. Qtiomodo? Resp. Est cnim alia tiini- quam utad simililudinem sui factoris conderetur, et
las rn ea, qtta ad imaginem sui conditoris, perfcctx eisdem virtultim vcslimeiiiis ornaretur, qnibus et
qjiidem et srmmx Trinilatis, qux est in Patre et conditor, de quo legitur : Dominus regnavit, decore
Filio et Spiritu sancto, condila, qux licet unius sit -. indutus est (Psal. xcu, 1), id est, omnium \irtntum
liaturx, tres tamen in se dignitates habet. splendore, et totius bonitatis decore ornatus. Et e
Inter. Qux sunt hx? Resp. ld est, inlellectum, vo- contra quod majus ei potest esse dedecus, aut infeli-
luntatem et memoriam. Unde et Dominus in Evange- cior miseria, quam ut hac similitudinis gloria sut
lio : DiligesDominumDeum tuum ex toto corde tuo, conditoris amissa, ad informem et irrationabilium
Hex tota anima tua, et ex tota mente lua, id est, ex brtitorum jumentorum delabatur similitudinem. Qua-
toto intellectu, etextolavoluntate, etex tola memoria. propter, o dilectissime frater! allende diligentws
Inler. Qua ralione hxc sibi conveniunt ? Resp. primx conditionis nostrx excellentiam, et veneran-
Uuiit sicut ex Patre generalur Filius, ex Patre Filio- dam sanctx Trinitatis agnosce imagiiiem, honoremT
que procedit Spiritus sancttis; ita ex inlellectu gene- que simililudinis divinx, ad quam crealus es, nobi-
ratur voluntas, ot ex his item ambobus procedit me- litatem morum, exercitium virtutum, dignilatem
moria. Et hoc fieile inlelligi polest, quia sine his morum meritorumque habere contcnde, ut quanrio
tribus perfecla anima esse non polest; nec horum appareai, qualis sit, tunc sirailis ei appareas, qui te
trium unum aliquod, quantum ad suam pertinet mirabiliter ad simililudinem suam in primo Adam
« Hxc sunl Dicta Alcuiui super Ulud Gcncsis:Faciamtts hominem, etc, t. I, col. 565, omissa forma dialogi
1103 B. F. ALBINl SEU ALCUM OPERUM PARS VIII. 1104
condidit, mirabiliusque in secundo reformavit °. Hxc A lista ita protulit dicens : Et inclinato capile emisit
de imagine et similitudine habetb. spiritum (Joan. xix, 50). Et idcirco nihil alind est
Inter. Expleta ralione imaginis ad similitadinem spiritum emittere, nisi qtfod et animam ponere. Inter.
interioris hominis, qux cunctis, sicut hucusque retu- Quare dicta est aninia ? Resp. Anima est enim dicta
lisli, prxcedit creaturis, qualis ejus natura sit sccun- propter quod vivit.
dum rationem exterioris hominis, velut quid ipsa Inter. Ojiare vocatur spiritus ? Resp. Spiritus au-
natura dicalur, diligenter expone. Resp. •>Natura tem appellatus est, vel pro spiriiuali natura; vel pro
dicta est ab eo, quod nasci aliquod faciat, gignendi eo, quod inSplret in corpore.
cnim et faciendi polens est. Hancquidam [Ms., qux- Inter. Inter animum el antmam quid interest?
dam] Deum esse dixerunt, a quo omnia creata sunt Resp. Animus idera est, quod et anima ; sed anima
ct existunt. vitx est, animus consilii. Unde dicunt philosophi,
Inter. Quid est genus? Resp. Genus est a gignendo etiam siue animo vitam manerej et sine mente du-
dictum, cui derivativum noinen a terra, ex qua [Ms., rare animam, unde et amentes. Nam mentem vocari
cx quo] omnia gignuntur. Inter. Quomodo?Resp. Ge [volunt] ut sciat, aniraam vero, ut velit.
enim grxce terra dicitur. Inter. Vita unde dicitur? Inter. Mensunde vocatur ? Resp. Mens autem vo-
Resp. Vita dicta est propter vigorem, vel quod vim B cata, quod eminetin anima, vel quod meminit. Unde
teneat nascendi, atque crescendi, unde et arbores et imraemores amentes. Quapropter non anima sed
vilam habere dicuntur, quia gignuntur et crescunt. quod excellit in anima, mens vocatur, tanquam ca-
Inter. Homo unde est dictus? Resp. Ideo enim put ejus vel oculus ; unde et homo ipse secundum
homo cst appellatus, quia ex humo est factus; sicut mentem imago Dei dicitur, Ita autem hxc omnia
et in Genesi dicitur : Et creavit Deus hominem de adjuncta sunt animx, ut una res sit; pro efficienliis
humo [Al., limo] terrce (Gen. n, 7). Abusive autem enim causarum diversa nomina sortita estaniina. Nara
ponitur ex uli-aque substantia lotushoino, id est, el meraoria mens est, unde et immemores amentes.
ex societate animx et corporis; namproprie horao Inter. Qua ratione ? Resp. Cum ergo vivificat cor-
ab humo. pus.anima est;dumvult, animus est; dum scitsmens
Inler. Homo quomodo vocatur Grxce?Resp. Grxci est; dum recolit, memoria est; dum rectum jiidicat,
autem homincm antrophum appellaverunt, eo quod ratio est; dum spirat, spiritus est; dum aliquid sen-
sursum speclct sublevatus abhumoad contemplatio- tit, sensus est: nam inde animus sensus dicitur pro
nem artificis sui, quodObidius [Leg., Ovidius] poeta his, qux sentit, unde et sententia nomen accepit.
Inter. Corpus unde dictum est ? Resp. DictUmest
designat, cum dicit (i Mct. 84) : J enim corpus, eo quod corruptum perit ; solubile
Pronaqneconspeclantaniinaliacselera v
terram,
idere enim atque mortale est, et aliquando solveridum.
Os liominisubbmededit, ccelumque
Jussit, et ereclosad sidera tollerevullus. Inter. Unde dicta est caro ? Resp. Caro autem a
421 Inter. Cur homo aspicere ccelum dicitur ? creando est appellata, Inter. Quomodo? Resp. Cre-
Resp. ldco enim erectus ad ccelum aspicit, ul Deum mentum enim semen est masculi, unde aniraalium ct
quxrat, non ut terram intendat, veluti pecora, qux hom-num corpora concipiuntur ; hinc et parentes
natura prona et vcnlri obedientia finxit. creatores vocantur.
Inler. Est horao simplex, an duplex ? Resp. Homo Inter. Quibus ex causis conslat caro ? Resp. Caro
autem duplex est, interior et exterior. autem ex quatuor elementis compacta est. Inter.
Inter. Quomodo? Resp. Interior homo. amma ; ct Quibus ? Resp. Nam terra in carne est; aer in ha-
exlerior homo, corpus. lilu, htimor in sanguine, ignis in calore vilali; lia-
Inter. Anima tinde nomen accepit ? Resp. A genti- bent cnim in nobis elementa suam quxque partem,
libus [Isid., avenlis] enim anima nomen surapsit, cujus [Isid., quibus] quid debetur compage resoluta.
eo quod ventus sit, unde et ventus Grxce anemosdi- Inter. lnter carnem et corpus quid interest ? Resp.
cilur, quod ore trahenles aerem vivere [Ms., videre] *. Caro enim et corpus diversa significant. Inler. Quo-
Videainur : seJ aperlissime falsum est. modo? Resp. Iu carne semper corpus est, non scm-
Inttr. Qua ratione ? Resp. Quia multo prius gigni- per in corpore caro. Inter. Qua ratione ? Resp. Nain
tur ariima, quam concipi [ore] aer possit, quia jani caro est, qux vivit, idem et corpus; corpus quod
in genetricis utero vivit, et ideo non est aer anima, non vivit, idem non caro [Isid., idem et caro]. Inter.
? Nam corpus dicitur autquod post vi-
quod putavcrttht quidam, quia [Ms., qux] non po- QuomoJo Resp.
luerunt incofpoream ejus cogitare naturam. lam est mortuum; aut sine vita est conditum. Intei-
Intcr. Dic mihi, si idem sil spiritus, quod et ani- dum et cumvita corpus et non caro, ut herbaet ligiium.
ma ? Resp. Spiritum idem esse, quoJ et animam Inter. Sensus corpbris quot sunt ? Resp. Quinquc.
evangelista pronunliat dicens : Poteslatem habeo po- Inter. QuoaioJo vocanlur ? Resp. Visus, auditus,
nendi animam meam, et rursus potestatem habeo tu- odoratus, gustus et tactus.
tnendi eam (Joan. x, 18). De hac quoque ipsa Do- Inter. Qui ex his aperiuntur et Clatiduntur? qui
inini anima passionis tempore memoratus evange- vero sunt patentes ? Resp. Oculi et os aperiunlur et
« Hic liiiiunliiiDicMAlcuiniinOperibusillius.etc., »' Ex Isidor. libr. xi Orig. cap.L
Uiivcii,
1105 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1106
claudunlur ; aures vero et nares p.alentes existunt. A Inter. Unde dicuntur capilli ? Resp. Capilli sunt vo-
Inter. Quare sensus vocantur ? Resp, Sensus sunt cali, quasi capitis pili, facti ul el decorem prxstent,
dicti, quia per eos anima subtilissime totum corpus et ccrebruni adversus frigus muniant, atque a sole
agitat vigore sentiendi, unde et prmsentifl nimcupan- defendant.
tur, quod sint prm sensibus; sicut prx oculis, quae Inlcr. Pili quare vocanlur ? Resp. Dicli sunt au-
prxsto sunt oculis. tem pili a pelle, de qua prodeunt; sicul el pilum di-
InXer. Quid est visus ? Resp. Visus est, qui a phi- citur a pila, ubi pigmentum contunditur.
iosophis humor vitreus appellatur. Inter. Visus unde Inter. Cxsaries tinde appellatur ? Resp. Cxsaries
fit ? Resp. Visum autem fieri quidam asseverant aut a cxdendo esl vocata, ideoque tantum viroruni esl.
extrema xtheria luce, aut interno spiritu lucido per Inter. Quare virorura et non feminarum ? Resp.
tcnues vias a cerebro venientes atque penetratis tu- Quoniam virum decet toiisunj essc, mulicrera non
nicis in aere exeuntes, et tunc commistione similis decet.
inateriae visum dantes. Inter. Quid sunt comx ? Resp. Comx sunt proprie
Inter. Unde dicilur visus ? Resp. Visus est dictus, non cxsi capilJi, et est sermo Grxcus. Inler.. Qua
eo quod vivacior sit cxteris sensibus ac prxslantior ratione? Resp. Comas enim Grxci Caimosa secando
sive velocior, ampliusque vigeat, quantum memoria B [Forte, xof*a?,a XO-TM,seco] nominant; unde et
inler cxlera mentis officia ; vicinior est enim cere- Cyrin tundere [Forte, xeipstv,tundere] dicunt. Inde
bro, unde omnia raanant; ex quo fit, ut ea, qux ad et cirri vocantur ; quod etiam iidem Grxci mallonem
alios pertinent sensus, videre dicamus: veluti cum [Forte, a /*«).Wf,lana promissa] vocant. Inler. Cri-
dicimus : Vide quomodo sonat, vide quomodo sapit, nes unde vocantur? Resp. Crines autem proprie niu-
sic et cxtera. licrum sunt, et dicti crines eo quod viltis discer-
Inter. Auditus quare appeHattir * Resp. Auditus est nuntur, unde et discriminalia dicuutur, a quibus di-
appellatus eo quod vocps hauriat, hoc est, aere ver- visx religantur.
berato suscipiat sonos. Inter. Quid sunt tympora [Ila cod.; teg., teiu-
Inter. Quare dicitur odoratus ? Resp. Dicitur enim pora] ? Resp. Tympora sunl qux calvarix dextra Ix-
odoratus, quasiaeris odoris attactus [7sid., altractus]. vaque subjacent.
Tacto enim aere sentilur, sic et olfaclus, quod odo- Inter. Quare ita vocantur ? Resp. Ideo sic nuncu-
ribus afficiatur. Inter. Gustus unde appeUatur ? Resp. pantur, quia movenlur, ipsaque mobililate quasi lem-
Gustus enim a gutture est dicttis. pora a quibusJam intervallis mutantur.
Inter. Tactus quare vocatur ? Resp. Tactus dictus Inter. Quare dicta est facies ? Resp. Facies ab ef-
esl, eo quod pertractet et tangat, et per omnia mem- figie esl dicta, ubi [Fort., ibi] est enim tota [Isid.,
bra vigorem sensus aspergat. Nam tactu probamus tota facta] figura hominis, el uniuscujusque personai
quidquid cxteris sensibus judicare non possumus. cognitio,
Inter. Genera tactus quot esse dicuntur ? Resp. Inter. Quare dicitur vultus ? Resp. Vultus dictus
Duo. Inten Qux ? Resp. Aul enim extrinsecus venit, est, eo quod per eum voluntas animi oslenditur.
quod feriat; aut intus in ipso corpore orilur, ut sen- Inter. Qua ratione ? Resp. Secundum voluntalem
ti-tur. enim in varios motus mutalur, unde et differuni sibi
Inter. Habet unusquisque sensus propriam natu- utraque; nam facies simpliciter accipitur de unius-
ram, an non ? Resp. Habet quidem. Inter. Qua ra- cujusque naiurali aspectu ; vultus autera animorum
tione ? Resp. Quod enim videndum est, ocults capi- qualitatem significat.
tur ; quod audiendum, auribus ;' quam mollia 422 Inler. Frons unde nomen accepit ? Resp. Frous
et dura, lactu xstimantur; sapor vero gustu ; odor enim ab oculorum foraminibus nominala est; hxc
autem naribus ducitur. imago quxJam animi, mentisque motum specie sua
Inter. Qux est prima pars hominis ? Resp. Priraa exprimit, dum vel lxta vel tristis est.
pars corporis caput. Inter. Quare ita vocalur ? Resp. U Hxc tibi, frater mi, de ratione humanx naltirx hac
Ideo enim datum est ilti hoc nomen, eo quod et sen- vice sufficianl (Hucusque ex Isid.).
sus pmnes et nervi in.de initium capiant, alque ex eo CAPUT III.
omnis vigendi causa oriatur; ibi enim omnes sensus DESPIRITIBUS.
apparent; unde ipsius animx, qux consulit corpori, Inter. Ista mihi sufficiunt, sed si placet, rcverla-
quodammodogerit personam. mur ad rationera spiritus, de quo paulo superius
Inler. Quid est vertix [Ila cod.] ? Resp. Vortix est jam aliquid protulisti, et investigemus, in auantura
ea pars, qua capilli capitis coUiguntur, et in qua cx- Deo permittente valeamus, quot [Ms., quod spiri-
saries verlitur, unde et nuncupatur. tus idem creatbr omniura creasset? Resp. Dilficilis
Inter. Qciidest calvaria ? Resp. Calvaria est dicta res est ad investigandum, sed tamen faciamus, ut
ab ossibus calvis per defectionem, et neutraliter pro- dicis.
jiuntialur. Inter. Dic ergo mjhi, quot spiritus vitales esse
Inter. Quid esl occipitium? Resp. Occipilium est credantur ? Resp. Secundum quod legi, tres spiritus
capitis pai;s posterior, quasj contra capitium, vel vitales. creavit omnipotens Deus. Inter. Qui sunt hi?
quod sit capitis retrorsu.m. Resp. Unus esl, qui carne non le^ilur; alius qui
H07 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1108
carne legitur, sed non cum carne moritur; tertius A j hominem tumentem spiritu; aut sicut dicitur, spi •
vero, qui carne tegittir, et cum carne morilur. ritus superbix, spiritus vanx glorix.
Inler. Ntinc rogo, ut mihi aperias, qui ex hls non Inler. Quomodo ad submissionem? Resp. Ad sub-
carne et carne sed non cum carne roissionem quoque, sicut in bonam partem : In spi-
tegitur ; lcgitur, beati pauperesspiritu (Matth.y, 3).
moritur ; qui vero carne tegitur, et cum carne mo- ritu humilitatis,et,
sit perlin-
ritur ? seu etiam unusquisque eorum ad quam perli- Et Apostolusde sermone Dei dicit, qtiod
ac spirit\s (Heb.
neat creaturam ? Resp. Spiritus namque, qui carne gens usaue ad divisionem animm,
Juxta quem talem modum dicilur et divina
non tegitur, angelomm est; spiritus autem, qui iv, 12).
sicut scriptum est: En pro-
carne tegitur, sed non cum carne moritur, homi- animadversio spiritus,
verba mea
num est; spiritus vero, qui 'carne tegitur, el cum feram vobis spiritum meum, et ostendam
dicuntur Dante Deo
carne moritur, jumenlorum, omniumquehrutorum (Prov. i, 23). Et iterum, iniqui
animalium est. periisse, et spiritu irx ejus esse consumpti, quod
utiquc non proprie dicitur de Deo, sed metaphorice
Inter. Habentur plures spiritus, an non ? Resp. ab humanis motibus translatum est ad Deum.
Utique habentur. Inter. Quomodo? Resp. Dicitur Juter. Inveniuntur alii spiritus, an non ? Resp.
etiara el pars animx, id est, rationabilis mens, qux B ; Scriptum est etiara de sole: Gyrans gyrando vadit
oculus est animx, spiritus. qux capax est donorum spiritus. Vel sicut alia habet translatio :. Lustrans
spitftuum [Forte, splritualium], et divinx inhabila- universu per circuitum pergit spirilus (Eccle. i, 6).
tionts gratiam obtinet parlicipando, sicut Apostolus Sed de his superioribus modis patet veritas, qux di-
ait: Renovaminispiritu mentisvestrm(Ephes. iv, 25). cuntur spiritus; de hoc quoque, quod sol spiritus
Et iteruin : Si vivimus spiritu, spiritu et ambulemus dicitur, non declarat, quare dicatur, teste bealo Au-
(fiat. v, 25). Et item : Vosautem in carne non eslis, gusiino, qui ait: Dicant qui possunt, et reliqua.
sed in spiritu (Rom. vui, 9)^ Inler. His ita expletis, supplico charitatem luam,
Inter. Est tibi aliquid amptius ad requirendum? ut mihi veraciter aperias, si in sanclis Scripturis
Resp. Etiam. Inter. Quid ? Resp. Dicilur quoque plures spiritus sim ausus investigare ? Resp. Utique.
generaliter tota aniraa spiritus, sicut de Domino m Inter. Qua ratione ? Resp. Summus namque conditor
Evangelio scriptum est : Inclinato capiu tradidit et vivificator Spiritus omnipotens Deus propter spi-
tpirhum (Joan. xix, 30). Et Psal. de hominibus : ritalem et incorpoream naluram spiritus dicitur, sicut
Exivit spiritus eorum (Psal. xiv, 4). E.tEcclesiastes : Veritas i.n Evangelio ait: Spiritus est Deus, et eos,
Quis novit, si spirhus filiorum Adam ascendii sur- quiadorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare
sum (Eccle. m, 21). Dicuntur, sicut superius dixi, C I (Joan. iv, 24). Dicuntur enim dona gratiarum spiri-
animx omniura auimalium spiritus, de quibus idem tus, sicut evangeUsta testatur cum verbis Domini,
Ecclesiastes ait: Quis novit, si spiritus jumentorum qui ait:: Flumina de ventte ejus fluent aquw vivm;
descendat deorsum. Et in fine psalmorum, unde jam subjungit: Iloc autem dicebat dc spiritu, quem acce-
diclum est: Omnis spiritus taudet Dominum (Psal. pluri eranl crcdentes in eum (Joan. vn, 38). Hoc
CL,6). In Hebraicoetenim legitur : Omne quod spi- modo Spiritus sanctus menlium liabitator esse dici-
rat, laudet Dominum. Et in Genesi: Omnis caro, quw tur, sicut Apostolus ait: Corporavestra templumsunt
habeal spiritum vitw (Gen. vu, 15). Dicitur enim vo- Spirilus sancli. Et post pauca : Glorificateet portate
calis flatus in homine spirilus, sicut ait Apostolus: Deum in corpore veslro (t Cor. vi, 19, 20). Et alibi :
Natn si orem lingua, spiritus quidemmeus oratxmens Charitas Dei diffwsaest in cordibus noslris per Spi-
autem mea sine fructu est (I Cor. xiv, 14). rilum sanctum, qui datus est nobis (Rom. y, 5). Hxc
Inler. Adhucdc ratione spirituum a te auclire vo- dc spirit,ibushabeto.
ltiissem. Resp. Et ego tibi, prout scio, adhuc dicam. CAPUT IV.
Dicitur quoque flalus ventorum spiritus, sicut scri- » BEDECEM BEINOMINIBUS.
ptum est: Spiritus procellarum (Psal. x, 7 ; et Psal. Q Inter. Prolata raiione spirituum, nunc volo ut di-
CXLVIII, 8). Et alibi: 423 Spiritu vehementiconteres cas mihi, quibus nomintbus in Scripluris sacris
tuives Tharsis (Psal. xivn, 8). Adduxit quoque Do-
[S«pp/., Deus appellatur]. Resp. Decemnomina Deus
minus spiritum super terram, et diminutcesunl aqum habere legitur: Inter. Quse sunt hxc? Resp. Primum
(Gen. VIII,1). Dicuntur et adversarix potestates spi- aputl Hebrtosnomen Dei El dicitur; secundum Eloi;
ritus, sicut scripium est: Spiritus Domini malus ir- terlium Etoe; quarlum Sabaoth; quintum Elion; sex-
ruebat in Saul (I Reg. xvm, 10). Et ilerum : Cum tum Eiei; septiraum Adonai, octavum Ja; nonum
immundusspiritus exierit ab Itomine(Malth. xn, 43). telragrammaton,quod est Jode Jode; decimum vero
Dicitur etiam mottis animi vel ad excilationem, vel Sadai.
aJ subraissionera spiritus. Inter. Nunc rogo ul horum omnium ratiouem at-
lnter. Quomodoad exciiationem ? Resp. Ad cxci» que interpretationem, de quibus dixisti, quare vocen-
tationera namque, sicut dixiraus [Forle, dieimus}, tur, mihi exponas. Resp. Secundumquod legi, faciaui

0 Tritliemius Iib.ude Viris illustribusO. S.B.,cap. nomimim, qu<eDco atiribuuntur in Scripturis librsftt
20 recenset inter scripta Alcuini : De propriclate: unuin.
1109 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1110
a
quod petisti.a Primum apud Hebreos Dei nomen, sic- A lest; sed a faciendo qaod vuU, non patiendo, qtiod
ut dixi, El dicitur, quod alii Deum,alii xtbimologiam non vult; quod si acciJeret, neqtiaquam esset omni-
ejus exprimentes Chyros[Forte, lo-/yp&;],idest, for- potens ; facit enim quidquid vnb, el inJe omnipotens.
tem inlcrpretati sunt, idco quod nulla infirmitate Item omnipotens, quiaipsiusstint omnia, qux ubiqiic
opprimitur, sed fortis est, et sufficiensad omnia per- sunt; solus enim totitis mundi babel imperium.
petranda. Secundum nomen, Eloi, terlium Eloe, Inter. Est licitum, plura nomina Dei inqnirere, an
quodutrumque in Lalinum Deus Jicitur; est autem non ? Rcsp. Licel utique. Inter. QuomoJo ? Resp.
nomenin LatinumexGrxca appellatione translatum ; Dicuntur eliam et alia quxJam in Deum stibslantia-
nam Deus Grxce Theos dicitur, id est, timor, uiule liter, nomina, ut imraortalis, incormptibilis, incommu-
tractum est nomen Deus, quod eum colentibus sit tabilis, xlernus; unde etmerilo cunctx prxponitur
timor; Deus autem proprie nomcn est Trinitatis, creaturx; dicitur eliam invisibilis, impassibilis, sim-
pertinens ad Patrem, et FiliumelSpirilum sanctum; plex, incorporeus, immensus et perfectus.
_d quam Trinitalem etiam reliqua, qux infra Deum Inter. Quare dicitur inimortalis? Rcsp. Dicilur
sunt posita, vocabula referuntur. Quartum nomen eliaro immortalis, sicut de eo scriptum est: Qui so-
Dei dicitur Sabaoth, quod vertitur in Latinum excr- lus habet immortalitatem(l Tim. vi, 16); quia in ejus
cituum, sive virlutum, de quo in psalmo ab angelis B natura nulla esl commutatio; nain omnis mutabilitas
dicitur : Quis est isle rex gloricc, Dominus virtutum non inconvcnienter mortalitas dicilur; secundum
(Psal. xxin, 8). Sunt enim in hujusmodi ordina- quod et anima dicitur mori, non quia in corpus, vel
tione virtutes multx, utangeli, archangeli, principa- in aliquam altcram substanliam mtitaturet verlilur,
tus, et polestates, cunctique ccelcstis militixordines, sed iu ipsa sua substantia, quidquid alio modo nunc
quorum tamen et ille Dominus est; omnes enim snL est, aui fuit, sccundum id quo.l destitit esse qiio.l
ipso sunt, ejusque dominalui subjacent. Quintum erat, mortalis utiqiic deprehenJitur; ucperhoc solus
Elion, quod interpretatur in Latinum excelsus, qui Deus dicitur iminorlalis, quia solus esl iucommuta-
supra coelosest, sicul scriptum est de eo : Excelsm bilis.
Dominus, super cmios gloria ejus (Psal.cxu,4). Ex- Inter. Quare dicitur iiicorruplibilis? Resp. Incor-
celsus atitem dictus pro valde celsus, ex enim pro ruplibilis appellatur, quia corrumpi et dissolvi non
vatde ponitur, quasi eximius, quasi valde eminens, potest, nec divicli;quidquid enim capit divisioriem,
Sextum Eiei, id est, qui esl : Deus enim solus, qui et interitum capil; ille nec dividi potest, ncc inleri-
aeternus, est, et ob hoc qui exordiuro non habel mi, unde incorruplibilis est.
essentix uomen vere tenet: hoc enim nomen ad san- Inter. Unde dicitur incommulabilis? Resp. Incom-
ctum Moysenper angelum est delatum : quxrenSi G mutabilis inde est, quia sempcr manet, et mutari nc-
enim, quod esset nomen ejus, qui.eum pergere prxci- scit; ncc proficit, quia pcrfeclus est, nec deficil, quia
piebat ad populumexjEgyptoliberandum, respondil: xlernus est.
Ego sumqui sum,et dices filiisIsrael,qui est,misit nu Inter. Quomodo estxternus? Rczp. Quia sinctem-
ad vos (Exod. m, 14), tanquam in ejus comparatione. pore est, non enim habct inilium, neque finein; binc
qui vere est, quia incommulabilis est, ea qux coi_- et sempiternus, eo quod sit sempcr xternus.
mutabilia facta sunt, quasi non sint. Quod enim dici- lntcr. Unde dicitur xtemus? Resp. A quibusdam
tur, fuit, non esl; et quod dicitur, erit, nondum est aulcin xternns ab elhere creclitur dictus, quoniam
Deus autem esse tantum novit, fuisse et futurum esse: coclumsedes ejus habetur; uiide et illud: Cwlumcm-
non novit; solus enim Pater cum Filio et Spiritu sau- li Domino (Psal. cxm, 16),et rel.
cto veraciter est, ctijus essentix comparatum essc Inter. Quare dicitur invisibilis? Resp. Quia nun-
nostrum, non esse cst. Untle el in colloquiodicimus; qnam per subslantiam suam apparuii oculis mortalium
vivit Deus, quia esscntia vita vivit, quam mors noi:i Trinitas, nisi pcr speciem subjectse creaturx eam-
habet. Septimum Adonai, quod generaliter interpre- demquc [Isid., ejcisdemqcie]corporex; nam nemo
tatur hominus, quod domineturcrcaturxcunctx, ve potest ipsam manifestationem essentix Dci videre et
424 I- 00"creatura omnis dominatui ejus deservial; " vivere, sicut et diclum estMoysi. Unde et Dominus in
Dominusergo, el Deus ; vel quod dominetur omnibus, Evangelio dicit: Deum nemovidit unquam (Joan. i,
vel quod timeatur a cunctis. Octavum, Ja, quod in 18). Res est enim invisibilis, ideoque non oculo, sed
Deo tantum ponitur, quod etiam in Alleluia in novis- corde quxrendus est.
sima syllaba sonat. Nonuni tetragrammaton, hoc est, Inter. QuomoJo est impassibilis? Resp. Quia nul-
quatuor litterarum, quoj proprie apud Hebreos in lis perturbationibus afficilur, quiluis
Deo ponitur, Jode, id esl, duabus Ja, qux duplicata na fragililas luima-
subcmubil; non enim atlingunt euin ullx passio-
ineffabile illud ei gloriosum Dci nomen efficiunt ;
nes, ut libido, iracundia, cupiditas, timor [Isid., do-
dicitur autem ineffabilis, non quia dici non potesl,
nioeror, invidia, et cxtera, quibusmens humana
sed quia finiri sensu et intellectu humano nullateiius lorj,
lurbatur. Sed cuni dicitur Deus irasci, aut zelari, aut
polest, et ideo, quia de eo nihil digne dici potest, dolere, nostro tisu dicitur. Apud Demn eniin perlur-
ineffabilisest. Decimumvero Sadai, id est, omnipo- batio niilla esl,
apud quem iranquillitas .siiminaest.
tens. Vocatur aulem oinnipotens, eo qnod oinnia po- Inler. Quare vocalur siinplex? Resp. Simplex dici-
" Ex Isid. lib. vn Originuin, cap. 1.
 *»H B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS VIII. 1112
tur sive non amitlcndo quod habet, seu quia non A nobis faciem tuam ac si dicatur : Da nobis
; cogni-
aliud est ipse, et aliud quod in ipso est; sicut in ho- tioneni tuain. Sic et vestigia Dei dicuntur,
quia nunc
mine, cujus aliudestessc,etaliudsapere, naraetcsse Deus per speculum cognoscitur ; ad perfeclum vero
potest, et sapiens non esse; Deus autem habetesscn- omnipotens reperielur, dum in futuro facie ad fa
tiam, habet et sapientiam, sed qux habet, hoc ct esl, ciem quibusque electis prxsentabittir, ut ipsam spe
et omnia unus est, ac proinde 'simplex cst, quia non ciem contemplentur, cujus nunc
vestigia compre-
in eo aliquid accidenlis est, scd et quod esl, et quod hendere conantur, hoc est, queni videre
per specu-
in ipsocst, essentialiter est, excepto quodrclativead lum dicuntur. Nam el situs et habitus, et locus et
qaamcunque personam est. Summum bonum, quia tempus non in Deo proprie, sed per similitudinem
incommutabilis est; creatura vero bonuni, sed non translata dicuntur ; quippe sedere super Cherubin
summum est, quia mutabilis csl; ct dum. sjt quidem dicitur, quod est ad situm ; et: Abyssum tanquam
boniiin, non tamen csse potcst et summum. veslimentumamictus (Psal. cm, 6), quod est ad habi-
Inter. Quare dicitur incorporeus? Resp.Jdeoincor- tura ; et: Anni tui non deficient(Psal. ci, 28), quod
poreus, vel incorporalis Deus dicitur, tit sp.iriliis ad tempus perlinet; et: Si ascendero i» cwlum, tu
credatur, vel intelligatur, et non corpus. Nam dum illic es (Psal. r.xxxvui, 8), quod ad locum manet;
djcilur spirilus, ejus significatur substanlia. 1B et in Prophcla, pjaustri. portaulis fenura, species aj
Inter, Quare immensus appellatur? Resp. Quia ille Deum dicitur : et hxc omnia per figuram dicilur,
cuncta coucliidit, et a nemineconcluditur, sed omnia quia nihil est bprurn ad proprietatem substantix
inlra ejus potentiara coartantur. ejus. Hxc tibi de Dei nomipibus hucusque suflt
Inter. Quare dicitur peripctus? Resp. Quia nihil ciant.
possit ei adjici. Attamen de consummalione alicujus CAPUT V.
facii perfcctio dicitur. Injter. Deus atilem, qui non
est factus, quomodo pptesl psse perfectus? Resp. DESEXiETATIBUS MUMDI, MAJORISVIDELICET ETMINORIS.
Iloc vocabulum ex usu nostro sumpsit humana inq- Inter. Hxc mihi suflkitmt, seJ quoniam a sena-
pia, sicut et reliqua [verba, quatenus id, qupd jnef- rio numero hxc disputatio nostra ccepit initium, in-
/abile est, utcunque dici possit (Ex lsid,)]. quiramus ex parte ralionom sex xtatum mundi; et
Inter. Quareidem vpcatur creator? Resp. Dictus qux earum ratio sit, et quol generationes, vel quot
«st cnim creator pro tolius mundi rebus ab ipso crea- anni in unaquaque earum contineantur, ut breviler
tis; nihil enim est, quod non originem a Deo tra.\e- mihi exponas obsecro. Resp. De generationibus ea-
rit. Ipse et unus, quia div\di non potest, vcl quia ni- rum, prout donante Damino possim, solvam; de
hilaliiidcssepotesl,quodtantmijdemcapiatpolestatis. CJ aunis vero, sicot nosti, diversi diversa sentiuiit, at-
Hxc igitur^ qux de Deo hucusque dicta sunl, ad tamen juxta quod ex ipsis invenire valui, tux fra-
tolam pcrtinent Trinitatem propter unam et coxier- tcnitati rcspondebo. Prima xtas fuit, nisi fallor, ab
riam s,ubstantiam, sive in Patre, sive inFilio ejus iini- Adam usquc ad Noe, continens. generatipnes x,
gepito in farma Dei, sive in Spiritu sancto, quia unus annos secuiidum Hcbrxos IDCLVI.Seeunduin LXX
Spiritus est Dej Patris et Filii ejus unigenitt. interpretes II cc XLII.Secuuda a Noe usquc ad Abra-
Jnter. Nuncvoluissem scire, si ampljcisde nomini- ham, conlincns similiter gencraliones x, annos jux-
pus Dei ausus essem invesligare? Resp. Es uliquc. ta Hebreps CCXLII,juxta LXX vero CCLXXII. Tertia
Inier. Quaralione? Resp. Sunt etiam quxdam vocabu- ab Abraham usque ad David generalioncs xiv, anni
la ex usu noslro ad Deuin sumpta de membris nostris, secundum Hebreos DCCCCXLII. Quarta a David usque
sive de inlerioribus. Et qtiiain proprianalurainvisibi- ad transmigralionetn Babylonix cenerationes xiv,
liset incorporeusest, pro efficiciiliistanien causarun* anni juxta Ilebreos CCCCLXXIV. Quinta denifjue usque
in ipso rerumspeciesadscrtbuntur,utraorelocutionis ad adventum Dornini noslri Jesu Christi secundura
posirx facilius seipsum insinuet. carnera generationes XIV,anni vero juxta Hebreos
Inter. Ut hoc intelligere possim, obsecro, ul mihi . DLXXXVIIII. Sexla siquidein, qux nunc agitur nulla
"
Jndicare non renuas? Resp. Quia omnia videtrecte, generationum vel temporum serie certa, scd ut xtas
dicilnroctilus; propler quodomnia auditrecle.dicitur decrepita ipsa totius sxculi morte finienda. Ecce
auris; pro eo, quod avertjtur, 425 ambulat; pro eo, habes in paucis, qux de xtatibus mundi majoris
quod exspectat, stat; sic el in cxteris horum similibus quxsisli.
ab humanis mptibus\Jsid., meiiUbus,]trahitur simili- Inter. Ista recipio, si tamen dicere voluisses, quot
tudo ad Deum, sieut est obliviscens et niemorans; sint xtates mundi minoris ? Resp. Totidem s:int, ut
hinc est, quod et Prophela dicit : Juravit Dominus reor, quot et majpris.
exerciluum per animamsnam (Jer. LI, 14). Iqler. E\ si totidem sunt, quomodo nominantur ;
Intcr. Quomodo per aniinain jurasse dicitur, cum yel qux est earumralio^ aut quotannis conlinentur ?
Deus aniinara non habet ? Resp. Hoc nostro nar- Resp. Prima earura infantia est pueri nasccntis ad
rat ql]'eclu; sicut et facies Dei in Scripturis sanctis lucem, septem continens anpos ; nam infans dicitur
non caro, sed divina cognitio inteliigiliir, eaclemra- homo prinix xtatis, eo quod adhuc fari, id est, lo-
tione, qiiia per faciem cQnspectam quisque cogno- qui nescit. Secunda pueritia est, pura et necdum ad
acjUir. Hoc ciiim in oratlone Dcp dicitur: Oslende geiierandnm aplsi, tendens usqueadxivannos. Tertia
1113 OPP. DUBIA. — DISPUTATIOPUERORUM. 1114
adotescentia ad gignendura adulta, qux porrigitur us- A hora [Ita cod.; leg. ora] sunt finis maris. fluvio-
que ad xxvn annos. Quarta juvenlus firmissima xta- rum et vestimcnlorum.
tum omnitim, finiens in quinquagesimo anno. Quinta Inter. Quid est dies? Resp. Dies cst prxsentia so-
setas senior est gravitas, qux est declinatio a juven- lis, sive sol supra terras, sicut nox sol sub terris.
lute ad scnectutem, nondum tamcn senectus, sed I-nter. Quomodo?•Resp. Ut enim dies aut nox sit,
sol sil, aut sub terris.
jam nondum juventus ; hxc enim xtas a quinquage- causa est, ut supra terram
simo anno incipiens, in septuagesimo terminatur. Inter. Dies quot horas habot ? Rcsp. Dies lcgitimus
Sexta xlas seneclus, qux nullo annorum tempore xxiv horarum est, usque dum dies et nox spatio sui
finitur, sed post quinque illas xtates quantumcunque cursus ab oriente usque ad alium orienlalem solem
vitx est, senectuti deputabitur. ccelivolubilitate conchidit; nam abusive dies unus
Inter. Quid nohis sentiendum est de hoc, quod Ie- est spatium ab oriente sole usque ad occidentem.
Inter. Dieispatiaquot sunt? Resp. Duo. Inler. Qux?
gitur in psalmo : Et usque in senectam et senium
(Psal. LXX,18) ? Resp. Senium enim pars est ulti- Resp. Interdianum, et nocturnum, et cst dies qui-
ma senectutis dicta, quod sit terminus sextx xta- dem horarum xxiv, spatium autera horarum xn.
tis. Hxc de xtalibus babeto. Inter. Unde dicitur dies ? Resp. Vocatus est auleni
B dies a parte meliore, unde et in usu est, ut sine com-
CAPUT YI. mcmoratione noctis numerum dicamus dierum, sic-
PE RATIONE TEMPORUSI.
ut et in lege divina scriptmrj est: Factum est ves-
Domine, quoniam omnes xtates et omnia sxcula, pere et mane dies unus. Inler. Dic mihi, quibus horis
sicut optime nostis, per diversa spatia temporum secundum consuetudinem uniuscujusquo gentis ra-
transeunt atque discurrunt, si placet, volumus, au- tionem inchoat dies? Resp. Secundum vEgyptios
xiliante Domino de eisdem teinporibus, prout inlel- incipit ab occasu solis ; secundura Pprsas. ab ortu
ligimus in prxsentia vestra aliquid habere dispu* solis ; secundum Athenienses a vi hora diei; secuii-
tationis. dum Romanos vero a media nocte, un.de et tunc
Inler. Dic, fraler charissime, horum temporum galliciitium est, quorum vox diei ostendit prxco-
ralio sub quot capitulis continctur, in quantum nunc niura, quando et mesonictiosalllatiissil. Inter. Unde
ad nostram pertinet disputationem ? Resp. Nisi fal- dioti sunt dies ? Resp. Dies a diis sunt dicti, quo-
lor sub x capitulis consistere ccrnilur. Inler. Qux rum nomina Romani quibusdain sideribus sacrave-
sunt hxc ? Resp. Primtim capilulum est de Chrc- runt. Inter. Qua ratione ? Resp. Primum enim diein
nicx vocabulo, secundura de momentis et horis, ter- a sole appellaveriint, qui princeps esl omnium side-
lium de diebus, quartum de nocte, quintiim de heb- J rum, sicut et idem dies caput est cunctorum die-
domadis, sextum de mensibus, septimum de solsti- rum. Secundum a luna, qux soli et splendore et ma-
tiis et xquinoctiis, octavum de temporibus anni, no- gnittidine proxima est, et ex eo mutuat [Ms., mu-
num de annis, decimura de olympiadibus et luslris. tat] lunrn.. Terlium ab stella Martis, qux vesper
et jubeleis. vocatur. Quartum a stella Mercurii, quam quidam
Inter. Ecce protulisti numerum et nomina capi- candidum circulcimdicunt. Quintum ab stella Jovis,
tulorum, nunc peto ut raihi aperire non renuas, qua quam Fwtonem [Isid., Phaelontem] aiunl. Sextum a
lingua Chronica appellatur? Resp. Certe, frater, Veneris stella, quam Luciferum asserunt, qux inler
quia humiliter petisti ea qux scire cupis, ego aulera orania sidera plus lucis habet. Septiinum vero a
quod intelligo amabililer tibi indicare cupio. a Chro- stella Satnrni, qux sexto ccelolocata xx [Isid., xxx]
nica Grxce dicitur, qux latine temporum series an- annis ferlur explcre cursum suiim.
pellatur. Inter. Qtiare ab his vn stellis dies nommati sunt ?
426 Inter. Quis eam composuit Resp. ? Euse-
Resp. Ideo enim ex his vn steliis nomina dierum
bins enim Cxsaricnsis episcopus apud Grxcos illam gentiles dederunt, quia per easdem aliquid sibi effici
edidit, sed Hieronymus Pater in Latinam linguam existimarunt, dicentes, habere a sole spiritum, a luna
illam convertil. Chronos[^povo;] enim Grxce, Laline ) corpus, a Mercurio ingenium et linguam, a Venere
tempus interpretatur. voluptatem,a Martesanguinem,ajove temperanliam,
Jnter. Tempora in quot partes dividuntur ? Resp. a Saturno humorem talis
; quippe exstitit gentiliura
In sex. Iv.ter. In quibus ? Resp. In momentis, ho- stultitia,
qui sibi finxeruut tara ridiculosa figmenta.
ris, diebtis, mensibus, annis et lustribus. lnler. Quomodo vocatur dies apnd Hebreos ?
Inter. Quid est momentum ? Resp. Momentumest
Resp. Apud Hebreos autem dies prima una sabba.i
minimum sAcne angustissimum tempus a motu si- dicitur, qui apud nos dies Doininicus est. Inter.
derum dictum ; est enim extremitas horx in brevi- Secunda sabbati
quare appellatur ? Resp. Secunda
bus interyallis, cuni aliquid sibi cedit alque suc- sabbati secunda feria, quem saeculares diem lunx
cedit. vocant, Inter. Quid tertia ? Resp. Tertia sabbati ter-
Inter. Hora qua lingua dicitur ? Resp. Ilora Grx- tia feria, quem diem ilh Martis vocant. Inter. Quid
cuin nomen est, et tatnen Lalinum sonat. Inter. est quarla ? Resp. Quarta sabbati quarta feria est,
Qiud cst hora ? Resp. Finis est lemporis, sicul et qui Mercurii dies est a paganis. Inter. Quid cst
• Ex Isid. libr. v Originum cap. 18 et seqq.
U15 B. F. ALBLNlSEU ALCLTNTOPERUMPARS VIII. 1116
quinla ? Resp. Qui.:ta sabbati quinta feria est, iJ est, A, alicubi aliler legitur, non a quota dic, sed a conli-
qtiinta a die Domhiieo, qui apud gentilcs Jovis vo- nenti die colidiedicitur.
catur. Inter. Quid est sexta ? Rcsp. Sexta sabbati Inter. Cras quare appellatur ? Resp. Cras, quod
sexta feria dicitur, qui apud eosdem paganos Vcne- est postea. Hesternum est pridie, et dictum hester-
ris vocatur. Inter. Sabbatum quid est ? Rcsp. Sah- nnm ab eo, quod jam dies ipse sit a nobis cxtraneus,
batum aut septimus a Dominico die est, quem gen- ct prxtereundo alienus.
tiles Saturno dicaverunt, et Saturnum [Isid., Sattir- Inter. Unc!«dicitur pridie ? Resp. Pridie autem
ni] nominaverunt. dictum quasi priori die. Perendie, iJ est, per ante
Inter. Sabbalum quid inlcrpretatur ? Resp. Sab- diem, vel in antecessttm, id esl, prius.
balum autem ex Uebrco in Latinura requics inler- Inler. Unde dicta esl nox? Resp. Nox a nocenJo
pretalur, eo quoJ in eo Deus requievisset ab omni- esl dicta, eo quod oculis noceat; qux idcirco lunx et
bns opeiibus suis. Meliusautem in vocabulisdierum sidcrum lucem habet, ne indecora esset, el ut conso-
de ore Christiano ritus loquendi ecclesiaslicus pro- larentur omnes nocte operantes, et ut quibusdam
ceJit; tamen si quem forle consuetudo traxerit, ut animanlibus, qux lucem solis ferre non possunt, ad
illud exeat ex ore, quod improbat in corde, intel- sufficientiam temperaretur.
ligat illos omnes, de quorum norainibus appellati ft Inter. Alternat:.odiei et noclis cur facta esl? Resp.
sunt hi dies, homines fuisse ; et pro beneficiis [Isid., Noctis autem et diei allernatio propter vicissitndi-
et propter beneficia] quxdam mortalia, quia pluri- uem dormiendi vigilandique efleeta esl, et ut operis
muin potuerunt et eminuerunt in hoc sxculo, delati' Jiurni laborem noctis requies temperet.
sunt eis ab amatoribus suis divini honores, et ir» Inter. Quare facta est nox ? Resp. Aut quia longo
diebus et sideribus. Sed primum a nominibus ho- ilinere lassatur sol, et cum ad ultimum cceli spatium
minum sidera nuncupata, et a sideribus dles suut oervenit, elanguescit, ac tabefactus efllatsuos ignes :
appellati aut quia eadem vi sub terras cogitur, qua super ter-
Inter. Unde dicuntur ferix ? Resp. Ferix autem ras pertulit [Forfe, protulit] lumen; et sic umbra
a fando sunt nuncupatx, quod sit in eis nobis tem- terrx noctem facit. Unde et Virgilius (Mn. n, 250):
ptis dictionis, id est, in divino vcl humano officio Kut Oceanonox,
fari. Sed ex his festis diebus liominum causa insti- Involvensumbra magnaterramque polumqne.
tulos feriatos divinorum sacrorum [Isid., Sed ex Inter. Partes noctis quot sunt? Resp. Septem. In-
iis festi dies instiluti sunt hominum causa : feriati, ter. Qux? Rcsp. Vesper, crepusculum, conticinium,
causa divinorum sacrorum]. ,p intempestiim, gallicinium, matutinum, et diluculum.
Inter. Partes diei quot sunt ? Resp. Tres. Inter. Inter. Quid est vesper? Resp. Vesperum ab stella oc-
Qux sun» hx? Resp. Mane, meridies, et suprema. cidentali vocatum, qux solem occiduum sequitur, et
Inter. Quoraodo mane ? Resp. Mane lux matura el tenebras sequenles prxcedit, de qua Yirgilius (/En.
plena, nec jam crepusculum. Inter. Quare dicitur \, 378) :
mane ? Resp. Maneautem a manu est dictum. Inler. Ante diemclausocomponitVesperOlympo.
Qua ratione ? Resp. Manum enim antiqui bonum di- lnter. Unde sunt tenebrx dictx? Resp. Quod le-
cebant •; quid enim melius luce ? Alii mane existi- neant umbras. Inter.
Quid est crepusculum ? Resp.
mantvocari ab animabus, quarum [Isid., a manibus, Crepusculum est dubia lux. Nam
creperum dubium
id cst, diis, quorum, etc.] conversatio a luna ad dicimus, hoc est, iiiter lucem et tenebras.
terram est. Alii putant ab aere, quia manus, id est, Inter. Quid est conticinium? Resp. Conticinium
clarus atque perspicuus est, quando omnes silent, conticescere cnim silere
Inter. MeriJies quare vocatur? Resp. Meridies cst.
dicta quasi medidies, hoc est, mediusdies, vel quia Inler. Quid est ?
tunc ptirior dies est. Merum enim ptirum dicitur, in est medium et intempestum Resp. Intempestum
inactuosum, quod est tempus [Isid.,
loto enim die nihil clarius meridie, quando sol in D ] inacluosum noctis tempus], quando agi nihil potest,
medio ccelo rutilal, et omnem orbera pari claritate et omnia
sopore quieta sunt. Nam tempus per se non
illuslrat.
iniclligiiur, nisi per actus humaiios. Nam medium
Inter. Quid est suprema ? Resp. Suprema est po- noclis actu caret:
ergo tempestas inactuosa [Isid.,
strema pars diei, quando sol cijrsum suum in 427 intempesta, inactuosa], quasi sine lempore, hoc est,
occasum vertit; et dicta suprema, quod superest ad sine actu, per quem dinoscitur tempus. Unde est:
partcin ullimam diei. Intempestivevenisli. Ergo tempesla dicitur, quia ca-
Inler. Serum quare dicitur? Resp. Serum vocatum ret tempora, id est, actuum [Isid. leg.: Ergo intem-
cst a clausis seris, quando jam nox venit, ut unus- pesta vocatur, quia carct tempore, id est,
actu].
quisque somno tutior fit. Inter. Quid est gallicinium ? Resp. Gallicinium
Inter. Cur dicitur hodie b ? Resp. HoJie, quasi hoc propter gallos, lucis prxnunliatio [Isid., lucis prx-
die : sic ct quottidie, non cotidie, ut sit quot diebus; nunlios] dicttim.
» Bonum dicebant. Mana dies, vox familiaris ve- nara diem amicis apprecabantur. Du
faustamque
leribtis Gallis, (inqtiit Valesius in Nolilia Gallia- Cange voc. Mana.
rum, pag. .r;62)nolos mane salutanlibus, qua bo- h Hxc concordant ctiui optisculo dc Orthographia.
1117 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1118
Inter. Quid est matutinum ? Resp. Matutinum est. /_ principes reipublicx. Narr.hunc mensem majoribus;
inter abscessum tenebrarum et aurorac adventum, et sequentem vero minoriftis Romani consccravcrunt,
dictum matutinum, quod hoc lempus inchoante ma- 428 HIK'eet Junius dicitur. Anlea enim populus in
ne sit. centurias seniorum et juniorum divisus erat.
Inter. Quid est diluculum? Resp. Diluculum qua- Inter. Jtilius et Auguslus unde sunt dicti ? Resp.
si incipiens parva diei lux. lixc ct aurora, qux so- Julius vero et Augustus de honorihus hominum Julii
lem prxcedit. Est autem aurora diei clarescentis et Augusli Cxsarum nuncupati sunt. Inter. Quomo-
exordium, et primus splenclor aeris, qui Grxce Eos do vocabanlur prius ? Resp. Prius cnim Quintilis et
[rjwf] dicitur. Nam nos per derivationem anroram Sextilis vocabantur. Inler. Quaratione? Resp. Quin-
vocamus, quasi Eoruram [Isid., Eororam]. Unde est tilis, quia quintus crat a Martio, quem principem an-
illud : ni testantur esse Roinaui; sextilis vero similiter,
auctorisde vertice Eous. quod sit sextus.
Splendidus fulgel Inter. September unde nomen accepit ? Resp.
Inter. Quare dicitur ebdomada ? Resp. Ebdomada September enim lioraen habei a numero et imbre;
dicta a numero sepem dierum, quorum repelitione quia septimus est a Martio, et imbres habet; sic et
el menses et anni et sxculum peraguntur. Inter. B October, November, atque December ex numero et
Quaratione? Resp. Epta[iirru] enim Grxci septem imbribus acceperunt vocabula, qucm numerum de-
dicunt; hanc nos septimanam vocamus, quasi septem currentem December finil, pro eo quod denarius
luces. Nam mane lux est. numerus prxcedentes numeros claudit.
Inter. Unde appellatur dies octavus ? Resp. Octa- Inter. Kalendx, Nonx et Idus quarc vocantur ?
vus autem dies, id est, primus ad quem reditur, et a Resp. Kalendas autem, Nonas et Idus propler festos
quo rursus ebdomadis series oritur. dies Romani instituerunt, vel propter ofiicia magis-
Inler. Mensis unde vocatus? Resp. Mensis nomen tratuum. Inter. Qua ratione ? Resp. In his enim die^
esl Grxcum de lunx nomine tractum. Inter. Quomo- bus conveniebant in urbibus. Infer. Cur specialiler
do ? Resp. Luna enira mene [JJLVVO] Grxco sermone nominatx sunt ? Resp. Quitlam autem Kalendas a co-
vocatur. Unde et apud Hebreos raenses legitimi non lendo appellari existimant. Apud veteres enim om-
ex solis circulo, sed ex lunx cttrsu enumerantur, nium mensium principia colebantur : sic et apud He-
quod est de nova ad novam. iEgyptii autem primi breos. IJus autem plerique Latinorum ab edendo di-
propter lunx velociorem cursura, et ne error couipu- ctum putant, quod hi dies apud veteres epularum
tationis ejus velocitati [Isid., velocilate] accideret, essesit. Nonx a nondinis vocatx. Nontlinx autem
ex solis cursu diem mensis adinvenerunt, quo tar- iZ sunt publicx convenliones seu mercimonia.
dior solis motus facilius polerat comprehendi. Inter. Solcstilium quare dicitur ? Resp. Solesti-
Inter. Januarius quare vocatnr ? Resp. Jantiarius lium dictum quasi solis statio, quod tunc sole stante
mensis a Jano est dictus, qtii fuit a gentilibus ei con- crescant dies vel noctes.
secratus : vel quia limes et janua sit anni. Unde et Inler. Quare dicitur xquinoctium ? Resp. JEqui-
bifrons idem Janus pingitur, ut introilus anni et exi- noctinm appeUatumest, qtiod tunc dics et nox hora-
tus demonstretur. rum spatio xquali consistunt.
Inler. Februarius unde appellatur ? Resp. Fcbrua- Inler. Soleslilia quot suuf? Reso. Duo. Inter. Qux?
rius nuncupatur a Februa [Februo], id est, Plutone, Resp. Unum xstivum octavo Ka.endaruin Juliarum,
cui eo mense sacrificabatur. Nam Januarium diis su- de quo tempore rcmeare sol ad inferiores incipit cir-
peris; Februarium diis ManibusRomani consecrave- culos. Aliud hiemale octavo Kal. Jan. quo tempore
runt. Ergo Februarius a Februa, id est, Plutone, non sol altiores incipit circulos pelere. Unde et hiemalis
a febre, quod est xgritudo, nominatur. solestitii dies minimus, sicut xstivi maximus inve-
Inter. Martiusundeappellatur? Resp. Martius ap- nitur.
pellatus est propler Martem Romanx gentis aucto- Inier. _Equinoctia quot sunt ? Resp. Duo. Inter.
rem : vel quod eo tempore cuncta animantia agantur 5 Qux ? Resp. Untim vernale, et aliud autumnale, quae
ad marem, et ad concumbendi voluptatem. Grxci Isimrias [iavaspias] vocant. Inter. Hxc xqui-
Inter. QuomoJo aliter vocatur ? Resp. Appcllatur noctia quo temporc fiunt? Resp. Unum est die octa-
aulem idem et Mensis novorum, quia anni inititun vo Kal. Aprilitim. Alterum vcro octavo Kal. Octo-
mensis est Martitis; idem ct November ab indiciis brium, quia annus olim in duas tanttim partes divi-
scilicet germinum, quia in eo viridantibus fructibus debalur, hoc cst, in xstivum et in hiemale; solesti-
novis, transaclorura probatur occasus. tium in duo emispheria.
Inter. Aprelis [Ita cod.] unde dicitur ? Resp. Aprc- Inter. Anni lempora quot stmt? Resp. Qualuor.
lis enim pro venere dicitur, quasi afrondis [Isid., Inter. Qux? Resp. Primura esl ver, secundum xstas,
Aphrodis].Inter. Quomodo? Resp. Grxceciiim Afron- tertium aulumnus, et qitartum hicms. Intcr. Unde
dis [Isid., 'AfpoSLrn] Venus dicitur : vel quia in hoc dicunlur lempora ? Resp. Dicla stint autem tempora
raense omnia aperiunlur in florem, quasi aperilis. a communionis temperamento, quod invicem se hci-
Inter. Maius unde vocatur ? Rcsp. Maius dictus a more, siccilatc, calore, et frigore temperent. Inter.
Maia malie^Icrcurii: vel a majoribus natu, qui erant Qtiomocioaiiler yocantur ? Resp. Dicuntur enini cur-
1119 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. 1120
ricula, quia non stant, sed currupt. Inler. Qua ra- A xxx, aut solstilialis, qui continet xn menses, aut
lione ? Resp. Constat autcm post factum mtindum ex magnus omnibus planetis in eumdem locum recur-
qualilate cursus sohs, tempora in ternos menses fuis- reutibus, quod fit post amios splstiliales plurimos.
se divisa, quorum temporum talem veleres discretio- Jnfer. Quid est xra, vel quis ea constiluit? Resp.
nem faciunt, ut primum mensem ver novum dicitur, .Era singulorum annorum est constituta a Cxsare
secundum aduUum, tertiura vero prxceps. Sic et Augusto, quaiido primum censu exagitato [Isd.,
xstas in suis tribus mensibus nova, adulta, et prx- censum exegit^ ac] Romanum orbem descripsit. In-
ceps. lteiq hjeras nova, adulla, et prxceps, sive ex- ter. Unde dicitur xra? Resp. Dicla est aulem xra
trema. Unde et est illud : Extreme stib casu hiems ex eo, quod oninis orbis xs.reddere orofessus est
[Isid., extremx sub casum hiemis]. rpipublkx.
Intcr. Ver unde appellatur ? Resp. Ver autem di- 429 Inter. Olimpias undedicitur ? Resp. Olimpias
ctum, quotl viret. Tunc enim post hiemera vestitu? apud Grxcos esl constituta apud ElidemGrxcix ci-
tellns herbis, et in florem cuncta runipiinlur. vilatem Eliis agcntibus agonem et qninquennale
Inter. ^Estas unde dicitur ? Resp. JEstas dicilur certamen, quatuor mediis annis vaeantibus ; et; ob
ab xstu, id est a calore; etxstas quasi ustas, id cst hoc Elidum cerlaniinis tempus olimpiadem vpcaver
cxusla et arida. Nam calor aridus esl. I runl, quadripnnip in una olirapiade supputato.
B
Inler. Autumnus unde appellatur ? Resp. AntiiinT Inter. Quid esl lustrum? Resp. Lustrum.cst pente-
nus a tempestate vocatus, quando et folia,arborum tesis, id est, quinquennium, quod quinto anno dici-
cadunt, et omnia maturescunt. tur condi propter olimpiades a Romanis. Adhuc
Inler. Hiems quare dicitur? Resp. Hicrosest ratio enira consules; adhuc non erat xra. Est enira quin-
cmisferii nuncupala [Isid. Hiemem aulcm ratio ... quennale tempus. Jnfer. Quare ita vocatur? Jiesp.
nuncupavil]. Inler. Quomodo? Resp. Qtiia lunc bre- Ideo enim sic vocatur, eo quod censu supci quin-
viori solvitur [Isid. volvitur] circulo. Unde ct hoc quenniura in republica peracto urbs Roma lustra-
tempus brunia dicitur, quasi braxin [hid., lipuyjiu batur.
yp-ipu],id est brcvis: vel a cibo, quod major sit tunc Inter. Jubeleus quid interpretatur? Resp. Inter-
vesceudi appelitus. Inler. Qua ratione? Resp. Ela- pretatur enim reniissjpnis annus, Est enim Hebrai-
citas enim Grxce brutna appeliatur. Uude et inbru- cus et scrmo et numerus, qui septenis annorum
mati dicuntur, quibus fastidium est ciborum. ebdomadibus, id cst, XL et ix annis texitur, in
Inter. Hibernus quare ita vocatur? Resp. Hiber- quibus clangebantur tubx, et ad omnes reverle-
nus autem inter Ijiempm et vernum, quasi hivernus batur antiqua possessio, debita absplvebantur, et
[Isid., hycvernus], qqi plerumque a parle tolara C * confirmabantur libertates. Hunc numerum etiam
hiemem significat. Jnfer. Hxe tempora cui depulan- in diebus Pentecostes et ipsi celebramus post Do-
tur ? Resp. Ascribunlqr cniin singulis parlibus coeli, mini resurrectionem, remissa cul,pa et totius debiti
Jnfer. Quomodo? Resp. Ver quippe orientj datur, cirografo [chirographo] cvacuato ab oraiii nexu
quia tunc ex terris ompia ojiunlur. jEstas vero me- liberi, suscipientes. advenientem in nos graliara
ridiano, eo quo.d pars ejus calore flagrantior sit. Spiritus sancti. I{xc pauca tibi de temporum ra-
Hiems septemtrioni, eo quod frigoribus et perpetuo tione prolata, quousque majora proferanlur, suf-
ficianl.
gelu torpct. Autumnus occiduo, propter quod graves
morbos habet. Unde et tunc omnia folia arborum CAPUT VII
defluunt. fjt autem autumnus abundct niorbis, facit DEVETERITESTAMENTO.
hoc confinium frigoris el caloris ct compugnan:ia iit* Quoniam omuia per diversas temporum sycccs-
tra se contrariorum aerum. siones ab initio creaturx gesta atque conscripta,
Inter. Annus quid esl? Resp. Annus est solis an- maxime in Vetere Testamento narrantur atque le-
fractus, cum peraclis ter centum sexaginla quinque guntur, idcirco si libet, prout nunc occurrit, dispute-
diebus ad eadem loca siderum redit. Jnfcr. Unde di- mus inter nos, qux diversitas atque multiplicitas in
citUrannus ? Resp. Annus dictus est, quia menstbus ^ eodem Testamenlo habcatur.
in se recurrentibus volvitur. Undo et annulus, quasi Jnler. Et quia hxc ita aguntur, dic mihi, Vetus
annuus, id est, circulus, quod in se redeat. Unde et Testamentum quare dicatur ? Resp. Yetus enim Te-
Virgilius(Georg.n, 402): stamentuinvocatur, quia veniente Novo cessavit, sic-
ut ait Apostolus ; Vetera transierunt el ecce omnia
Alrwein se sua per vestigia volviturannus.
facta sunt nova (II Cor. v, 17),
Sic enim apud ^Egyplios indicabatur ante inventas> Inler. Vetus Testamentum in quot libris dinume-
litteras, piclo dracone caudam suam morJcnle, quiai ratur? Resp. ln XLV.Jnfer. Qomodo nominantur?
in se recurrit. Alii annuin dicunt apotilanistai [unai Resp, Genesis, Exodus, Leviticus, Numerus, Deu-
TOOai/av£ouo-0«t], id cst, ab innovatione, renovalurr teronomius, Josue, Judicum, Ruth, Libri Regum IV,
cnira seniper. Paralipomenon, Job, Psalterium, Proverbiorum, Ec-
Jnfer. Quot sunt aliter annorum lempora ? Resp. clesiastes, Canticum Canticorum, Libri Prophe-
Annorum tempora tria sunl. lnter. Qux sunt hxc ? larura xvi, Tobi, Judith, Hesler et Machabeorum.
Resp. Aul enim lunaris cst annus, qui eonlinet dicss Intcr. Prolatis nurocris quid in unoquoquc eo-
H21 OPP. DUBIA. — DISFUTATIOPUERORUM. 1122
rum principaliter continealur, brevi sermone ut B Dei ad eum per turbincm, ct duplex cjus in fine ro-
mihi aperias, obsecro. Resp. Prout Domino donante muneratio.
valeo, faciam. Inter. Quid in libro Psaimorum? Resp. Conti-
Jnfer. Dic ergo mihi, quid contineatur in Genesi ? nentur enim in eo allegorice ac tvpice sacramenta
et resurreclio
Resp. a Continetur enim in eo fabrica mundi, con- signata, sed specialiter nativitas, passio
ditio bominis, catnclismus, divisio tcrrx, confusio Christi.
Jnfen Quid in libris Salomonis? Resp. In Pro-
linguarum, et gesta omniiun Patriarcharum usque
ad ingressionem Israel in iEgyptum. verbiis enim moralia docens per commiinem quera -
dam loquendi usum altiorem inlelligentiam cdidit,
Inter. Quid in Exodo? Resp. Hebreorum servilus, et conservalioncm
niandatorum, vel doctrinx cocle
plaga jEgypti, egressus populi, protectio nubis,
stis institulionem brevibus senteriliis coaptavit. Iu
transitus mavis Rubri, mersus Pharaonis, gloria de-
Ecclesiaste vero rerum naturam discutiens et cuncta
cantalionis [Isid.-, glorix decantatio], congressus in mundo caduca et vana esse rcruiib-
cibus fluenta in dulcedinem versa, reprehendit,
cremi, mannx,
mandata archa lestamenti, que omnium fragilitate perspecta renuntiare mundo
pugria Airialech, decalogi, admonuit. In Canticis Canticorum ca, qux sunt
et dedicatio tabernaculi et oblationis.
g ccelestia vel divina sub specie sponsi et sponsx,
Jnfer. Qnid in Levilico? JJesp. Lex sacrificio-
430 Chrisli Ecclesixque unilalem declarat atque
rum et hostiarum diversitas, indumenta pontificum, animam ad amorem ccelestiumexcitans adpervenien-
ministeria levitarum, ciborum discretio, diversitas dum ad consortium Dei provocat.
populofurti, purgationesque hPsliarum [Jsid., purga- Inter. Quid in Prophetis? Resp. Quanquam multa
tionisque Vel hoslix]. obscura in eis legantur, quxdam ex eis tibi pro-
?
Inter. Quid in NuiriPro Resp. Egressio tribuum ferre non denegabo. Inter. Dic ergo, quid in Esaia
ex ^Egyptb, et XLduafum per eremum mansionu-n debeo inlelligere ? Resp. Occultationem alarum
sacramenta. duorum Seraphin sedenlium iri throno Dei et post
Jnfer. Quid in Deuteronomib? Jiesp. Recapitulatio visionem Judx et Hierusalem adversus cxteras
legis, et omnia, qux inter Faran, et Obeth, etLa- genles, qux in circuitu ejus snnt, [prophetix con-
ban, etAsafolh usque ad Cadesbamx fuerunt a Moyse vertit sermonem, et] secundum qualitatem locorum
populo data [hid., mandata] atque promissa, ma- et diversilatem vilx mala, qux eis ventura essent,
leJictiones peccatofuili et prbmissiones beatitudinis ; denunliat, et post captivitatem Hierusalem ruinain
ibi canit canticum Moyses, ibi dat benedictionem Babylonix comminatur. Deinde necem Philisliim,
filiis Israel, ibi, terra rcpromissionis conspecta, mo- C . vastalionem
Moab, exierrninium .Damasci, ^Egypli
ritur et sepclilur. commotionein, et solitudinem maris deserti, obsidio-
Jnfer. Quid in Jesu Nave? Resp. Tfansilus Jor- nem quoque Edom, fugam et intcrilura Arnbix, ex-
danis filiorum Israel el circumcisio secunda, Snb-
ciJium vallis Sion, subversioncm ctiam Tyri.
v«rsio Chanancorum, et divisio terrx eofum, nec Jnfer. Quid in Hieremia? Resp. Loculio simplex,
non et hxreditas sorte suscepta. intellectus facilis, imitalio corporis, et in passioni-
Jnfer. Quid in libro Judicum? Resp. Peccata ct bus suis imago exprimitur Rcdemptoris, destru-
servitus Israel,exclamationcs populi, et uiiseraliones clio regni diaboli, el xdificatio imperii justitix vel
Dei ad eum. fidei.
Inter. Quid in Rulh? Resp. Histbria MoabitiJis, Inter. Quid in Ezechiel? Resp. Describtuitur cnim
de cujus stirpe descendit David. in eo mysleria tolius Ecclesix, qtuc ex latere Christi
Inter. Qaid in Regum? Resp. Transitus archx forma:a est.
dominicx a Judxis ad gentes, sacerdoliuin Ileli, cl Inter. Quid in Danihele ? Resp. Legitur in eo non
in David imperium rcgis Saulis, gesta regum Judx solum venlura prxdicatio, sed eliain definilio tem-
et Israelitarum, genlium transmigratio quoque ab poris incarnationis vel passionis cx ordine regum :
errore idololatrix Israel in Assiriis, ct adventus Na- D vel numeriim annorura, nec non et regnum Anli-
bugodonosor in Hierusalcm, sive etiam captivi- christi, sive de die judicii vel regno sanctorum, et
tas principum ac populi, et subversio urbis vcl in fine ejus prophetix Susannx [Suppl., historia].
templi. Jnfer. Qtiid in Osex? Resp. Legilur historialiter
Jnfer. Quid in Paralipomenon? Resp. OrJo gene- uliima creJulitas Judxorum in Chrislo, et totius Do-
rationiim et temporum, et sanclarum Scripturarum minicx rcsurrectionis tiies.
eruditio, nec non et quidquid in historia Veleris Jnfer. Quid in Johel? Resp. Ule tantum ad Ju-
Testamenti omissa sunt, aut fortasse non piene di- dam et Ilierusalem vaticinium ferens et [post] vo-
gesta, in isto summatim ac breviter explicata sunt. ltiptuosa convivia ad luctum provocat Hierusalem,
Jnfer. Quid in Job ? Resp. Ejusdem sancti viri excidiumque ejus pronuntiat et vocatiPnem gentium.
damna, funera, vel flagclla, et contumeliosa conso^ Inter. Qtiid in Amos? Resp. Quatuar enim sce-
lantium dicta : lamenta quoque ejus, in qiiibus; lera gentium stib tolius raundi figura describens et
totins mundi deplorat miseriam, consolatio etiami adventum Chrisli omnihus annuntians.
a Isid., libr. Prooemiorum, a quo in multisdiflert.t.
1125 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. 1124
Jnler. Quid in Abdia? Resp. Incrcpatio mystica A tulisti, in quot ordines secundum Hcbreos dtvi-
superbix Edom, prioris vidclicet populi audaciam, duntiir? Resp. In tres. Inter. Quomodo?Resp. !_.
quod Christum occiderit; et futuram salulem Do- legis scilicet, prophetarum et agyographorum.
mini. Inter. Primus ordo legis quomodo accipiendus
Inter. Quid in Jona? Resp. Figuram gerens pas- est? Resp. Primusordo legis in quinque libris ac-
sionis mortisque vel resurrectionis Christi, in nau- cipitur. Jnfer. Qui sunt hi ? Jlesp. Primtis est Bre-
fragio videlicet suo et projectione de navi in mare : sithT quod est Genesis ; secundus Etesmod, quod
nec non et de absorbitione ceti triumdierum ac no- est Exodus; tertius Vaiecra, quod est Leviticus;
ctium, vel quod in Ninive poenitentiam mundo prx- quartus Vagedaber, quod est Numerus; quintus
dixerit. Heliadabarim, quodest Deuteronomius.Hi sunt quin-
Inter. Quid in Michea? Resp. Comminalur Sa- que libri Moysi, quos Hebrei Thorat, Latini Legem
marix iram Domini ob causam simulacrorum : appellant, et hxc proprielex appellatur, quxper Moy-
intcritnmque venturum populo Israhelitico denun- sen data est.
liat, et locum, in quo nascerelur Christus, de- lnter. Ordo secundus qualisest? Resp. Secundus
roonslrat. ordo est Prophetarum, in quo contineantur libri octo.
Jnier. Quid in Naum? Resp. Pronuntiat simula- B Jnfer. Quomodo nominantur ? Resp. Primus est
cra gcnlium exterrainanda, nec non et urbem san- Josue Bennon, qui Laline Jesu Nave dicitur. Secun-
guinum Hierusalem: post cujus interilum pedes an- dus Sopthim, quod est Judicum. Tertius Samuhel,
nuntians pacem, id est, Salvatoris adventum Chrisli qui est Regura primus. Quartus Malachim, qui est
proclamat. Regum secundus. Quintus Esaias. Sextus Hiere-
Inter. Quid in Abacuc? Resp. In principio volu- mias. Seplimus Ezechiel. Octavus Tharesra, qui
minis sui descripsit diabolum cum membris ct mo- dicitur xu prophetarum; qui libri, quia sibi pro
ribus suis : in fine vero pronuntial adventum et pas- brevilale acijuncti sunt, pro uno accipiuntur.
sionem Salvatoris. Jnfer. Qualis est ordo lertius ? Resp. Tertius ordo
Jnfer. Quld in Sophonia? Resp. Prxdicat enim est agyographorum, id esl, sancta scribentium dicta,
contritionem montis Sion, qui esl collis Hierusalein: qui sunt libri novem. Jnfer. Quomodo vocantur?
nec non et aliarum gentiura cvcrsionem, terroremque Resp. Primus appellalur Job. Secundus Psalterium.
diei judicii intonat : et tertium diem resurrectioiiis Terlius Maslolh, quod est Proverbia Salomonis.
Cbristi prophetat, alque in adventum Christi toium Quartus Cwlelh, quod est Ecclesiastes. Quintus
orbem sub unojugo Dominoserviturum annuntiat. Syrasirim, qaod Canticum Canticorum. Sexlus Da-
Inter. Quid in Aggea? Resp. Restauratio templi C nihel. 431 Seplimus Dabreiam'n, quod esl Verba
Domini, et conlrilio gentium vel commotio totius dierum, hoc est Paraliponienon. Octavus Hesdra.
mundi, et adventus Cbristi, seu captivitas populi. Nonus Ilesler, qui simul omnes quinqtie, octo, et
Jnfer. Qnid in Zacharia? Resp. Leguntur enim novem fiunt xxn, sicut superius dictum cst.
in eo visiones divcrsx, qux longum est numerare; Jnfer. Habentiir plures libri Veteris Testamenli,
in quibus eliam diversa inysteria inlelligenda esse an non? Resp. Habentur tilique. Jnfer. Qui sunt hi?
noscuntur. Resp. Quidam autem Ruth; et Cynoth,quod Laline
Jnfer. Quid in Malachia? Resp. Demonstrat enim dicitur Lumenlatio Hiercmiw, agyographis atljiciunt,
in principio voluminis sui odiumJutlxorum in Esau, et xxmi voluraina Veteris Teslamenti faciunt, juxla
el dileclionemminoris pnpuli. in Jacob. In seqtien- xxiui seniores, qui ante conspectum Domni assi-
tibus antem reprobat Judex viclimas [hid., vcle- sliint.
res Judx victiinas], el sacrificium transferre an- Jnfer. Inveniuntur amplius ex libris Veteris Tcsta-
nuntiat; in finem vero adventum Domini el diem menti? Resp. Etiam. Jnfer. QuomoJo? Resp. Habe-
judicii, justorumque prxmia et impiorum pccnas; tur etiam ordo quartus eorum librorum , qui in ca-
Johannis vero adventum primum el Helix secundum none Hebraico non sunt. J«fer. Quomodo vocantur
annuntiat. illi? Resp. Primus est Liber Supientim. Secundus
Jnfer. Quid in Esdra ? Resp. Renovatio muronxm Ecclesiaslicus.Tertius Tobi. Qnartus Judilh. Quintus
Hierusalem et templi, sive altaris; nec non etju- et sextus Machabeorum,qufjs licet Judaei inler apo-
ris sacerdolii reslitutio, seu sancUereligionis culmen grifa separent; Ecclesia tamen Christi inter divinos
mullis opibus genlium et principum Persarum mu- libros honoral et prxdicat «.
neribus perornalum. Jnfer. Transactis nominibuset ordinibus, vel eliam
Inter. Qtiid in MachabcorumLibris est inlelli- quid ex parte in eisdem Iibris continetur, nunc ob-
gendum? Resp. Prxnotant enim prxliainler Hebrco- secro, ul scriptores eorum , qui fuissent, nec non et
rum duces et gentes Persaram, pugnamque Sabba- vocabula, quare unusquisque eorum ita vocetur,
torum et nobiles Macliabeorum iriumphos ; fceJusi mihi aperias. Resp. Vere, frater, magnam et diffici-
quoque amicttiarum cum Romanorum ducibus acta- lem rem a me requiris, quam tamen; prout Domino
que legationum. volente valeo, libi exponam.
Jnter. Hi libri, de quibus aclcnus ralionem pro- Infer. Dic ergo mibi, Yeteris Testamenlilibrorain
o ViJe qux notavimusad libr. i adversus Elipandcimhujusce ton>. col. 254.
 1125 OPP. DUBIA. — DISPUTATIOPUEROP.UM. 1120
auctores qui fuissent" Resp. « Veteris Testamentii A Inter. Paralipomenon.qualingtia appellatur? Resp.
secundum Hebreorum traclitionera hi perhibcntiirr Paralipomenon Grxce dicitur, quod nos prxtcrmis-
auctores. Primus Moysesdivinx historix cosmogra- sorum vel reliquorum dicerc possumtis, quia ca,
ficon in quinque vohiminibus eJidit, quoJ Pentaleu- qux in Lcge nec non in Rcgum libris vel omissa, vcl
cum nominatur. Inter. Quare ita vocatur? Resp. non plena relala sunt, in isto suminalim ac brcvi-
Pentateucus autem a quinque voluminibus dicitur. ter explicantur.
Inter. Qua ratione? Resp. Penta enim Grxce [quin- Jnfer. Scriptor libriJob qtii fuil? Resp. Librum
que] theucosvero volumen vocatur-,ubi et Genesis> Job quidam Moysenscripsisse arbitrantur, alii unum
primus vocatur. Inter. UnJtTGenesis dicitur? Resp. ex propbetis; nonnulli vero cumJcm Job post pla-
Genesis liber inde appellatur, eo quod exordiumi gam sux passionis scriptorem fuisse xstimant, arbi-
mundi et generatio sxculi in eo contineatur. trantes, ut qui certamina spiritalis p.ignx sustinuit,
Jnfer. Exodus unde nomen accepit? Resp. Exodusi ipse narraret quas victorias expeJivit. Prineipia au-
vero exitum ab iEgypto vel egressum populi Israhell tem et fines libri Job apud Hebreos prosa oratione
digeril, et ex ea causa nomen accepit. texta sunt; inedia autem ipsms ab eo loco, qui ait :
Jnfer. Leviticusunde dicitur? Resp. Leviticus ap- Pereat dies, in qua natus sum, usqcic aj eum locum :
pellatus eo quod Levilarum ministeria et diversila- B Idcirco ipsc me reprehendoet ago pwiiitcnliam(Job.
tem viclimarum exsequitur, totusque in eo C-rdoLe- iii, 3 el scqq.), omnia heroico metro disciirrunt.
vilicus admutatur [Isid., adnolatur] Inler. Liber Psalmorum qua lingua dicilur? JJesp.
Jnfer. Numerus [Leg., Numerorura] liber quare Psalmorum liber Grxce Psalterium, Hebraice Nabla,
dicitur? Resp. Numerus liber vocatur, eo quod in eo Latine organuro dicitur : vocatus autem Psalmorum
egressx de .Egypto tribus dinumerantur, et XLac liber, quia unOpropheta canente ad psalterium cho-
duarnm per eremum mansionum in co descriptio rus consonando respoiuleret. Tittilus autem in Psal-
continetur. mis Hebraicis ita est: Hyspysta librum [Isid., Thehi-
Inler. Deuteronomium cur ita appellatus est? lim], qui interpretatur volumen hymnorum. Auclores
Resp. Deuleronomium Grxco sermone appellalur, autem psalmorum , qui ponuntur in titulis, Moyses
quod Latine inlerpretattir secunda lex, id est, repe- scilicet el David, et Salomon, Asaph, jEtlian et Idi-
litio, et evangelicx legis prxfiguratio, qui sic ea ha- thun et filii Core, Eman [Eszrahelitx (Omitt. Isid.)]
bet, qux priora sunt, ut tamen nova sint omiiia, et reliquorum, quos Esdras uno volumine compre-
qux in eo replicantur. hendit. Omnesautem psalnii apud Hebreos metrico
JnJer. Josue a quo nomen accepit? Resp. Jostie carmine conslanl esse compositi. Nam in more Ro-
liber nomen accepit ab Jesu, lilio Nave, cujus histo- C( mani Flacci, et Grxci Pindari, nunc alii iambico
riam continet: scriplorem vero ejtis eumdem Josue currunt, nunc Eszr.ihclitx Alchaico [Isid., uurc cle-
Hcbrci asseruut, in cujus textu post Jordanis transi- giaco] personant, nnnc Sailico nitent, trimetro vel
tum regna hostium subvertuntur , terra populo divi- tetrametro pe;Ie inceJentcs.
ditur, et per singulas urbes, vicos, montes, atque Inter. Libri Salomonis qua ratione consislimt?
conflnia Ecclesix, ccelestisqtieHierusalem spiritalia Resp. Salomon, filitisDaviJ, rex Israhel juxta nume»
regna prxfigurantur. rum vocabulorumsuorum tri» voltuninaediJit, 432
Inter. Judicum unde nominatur? Resp. Judicum qtiorum primum est Masloth [IsiJ., Misse], quem
nominatur a principibus populi, qui prxfiierunt in Grxci Parabolas, Latini Proverbiorum nominant, eo
Israhel post Moysen et Josue, anteqnam David et quod in ipso sub comparaliva similiiudine figuras
ceteri reges exis:erent. Hunc librum eJidijse credi- verborum et imagines verilalis oslenderit; ipsam
tur Samuhel. autem veritaiem ad intelligenJum legentibus reser-
Jnfer. Samuhelis liber, qnare ita appellatur? vavit. Secundum librum Coeleth vocavit, qui Grxce
Resp. Liber Samulielis ejusdem Samuhel nativitatem Ecclesiastes dicittir, Latine Concionalor, eo quod
et sacerdolium et gesta describit, iJcirco et ab eo senuo ejus non specialiter ad unum, sicut in Prover-
nomen accepit: et quamvis hic liber Sanl et DaviJ b':is, sed ad universos gcneraliter dirigatur, docens
historiam contineat, utrique tamen ad Sanwhelera crnnia, qux in nmnJo cernimus, caduca esse et bre-
referuntur, quia ipse unxit Saul in regem, ipse Da- via, et ob boc minime appelenda. Terlium libruni
vid in regem fiiltirum. Cujus libri primam partem Syrasyrin [Isil., sir hysirim] prxnolavit, qui in La-
conscripsit idem Samuhel; sequentia vero ejus us- tinam linguam veititur Canlica Canticorum, ubi per
que calcem scripsit Davicl. cpitalamium carmen conjunctionemChristi et Eccle-
Jnfer. Malachim[Isid., Melachim]cur ita nomina- six mystice canit.
tur? Resp.Malachimliber proindeappellatur, eo quod Inter. Quare dicitur Cantica Canlicorum? Resp.
reges Jutix el Israheliticx gentis, gestaque eorum Dictum aiilem Canticum Canticorum, eo quod om-
per ordinem diger.it leuiporum. MalachimHebraice, nibus canticis prxieratur, qui in Scripluris sacris
Latine regum interpretatur. Hunc Iibrum Hiere:nias habenlur; sicut quxdam in Lcge dicuntur sancla,
primus in unum volumencoegit. Nam antca sparsus quibus majora sunt sancla sanctorum. Horumautem
erat per singulorumre^tim historias. trinm librorum carmina exametris , el pentamctris
» Ex Isid. libr. vi Orig., cap. 2.
1127 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS VIII. 112.
versibus apud suos composita perhibcntur, ut Jose- A / [Ita cod.\ Jesu sacerdotis magni composuit, de quo
phus, Hieronyrausquescribunt. meminit Zacharias. Qui liber apud Latinos, propter
Inler. Librum Esaix quis composuifc? Resp. Esaias eloquii similitudinema Salomonis titulo prxnotatur.
evangclista potius quam propheta , edidit librum Dictus aulem Ecclesiasticus, eo quod totius Ecclesix
suum, cujus omnis textus eloquentix prosa incedit; disciplinx [Isid., disciplina]rcligiosx conversationis
canticum vero cxametro et penlametro cursu [Isid., magnacnra et rationesit editus.Hicet apudHebreos
versu] discurrit. reperitur, sed inter apocrifos habetur. Judith vero
Jnfer. Hieremix quis? Resp. Hieremias similiter el Tobi sive Machabcorum libri quibus auctoribus
edidit lihrum suura cum Threnis ejus, quos nos La- scripti sunt, minime constat. tlabent autem vocabula
mcnta vocamus, eo quod in tristioribus rebus funeri- ex eorum nominibus, quorum gesla scribunt. Hxc
busque a3hibeantur, in quibus quadruplex diverso pauca de Veteri Testamento hac vice libi sufficiant.
metro coraposuitalfabetum, quorum duo prima qtiasi CAPUT VIII.
Saflicometro scripta sunt, quia tres versiculos, qui DENOVO TESTAMENTO.
sibi nexi s;nt, et ab una tantura littera incipiunt, Inter. Ea qux de illo dixisli, sufficiunt, sed quare
hcroicum comma concludunt. Terlium alfabetum NovumTestamentum dicatur, ul raihi aperiaS) obsc-
trimetro scriptum est, cta temis litteris, id est, terni *»
' cro. Resp. Noviim Testamentum ideo vocatur, quia
versus [Isid., iidem versus] incipiunt. Quarlum alfa- innovat; non enim illud discunt, nisi homines reno-
bettim simile primo et secundo habetur. vati ex vctuslate per gratiam et pertinentes jam ad
Inter. Ezechiclis et Danihelis quis? Resp. Ezechiel testamenlum novum, quod est rcgnuin coelorum.
et Danihel a viris quibusdam sapicntibus scripti essa Inler. Ordines librorura Novi Teslamenli qui
perhibentur, quorum Ezechiel principia et fines mul- sunl? Resp. Duo.Inlet\ Qui ? Resp.Primus est evan-
lis habet obscuritatibus involuta. Danihelvero claro gelicus, in quo sunt Matlheus, Marcus, Lucas £t Jo-
sennone regna orbis pronuntiat, et tempus adventus hannes. Secundus apostolicus, in quo sunt Paulus in
Christi manifestissima prxdicatione annotat. Hi sunt xiv Epistolis, Pelrus in duabus, Johanncs in tribus,
qualuor prophetx, qui majores vocanlur, quia pro Jacobus et Judas in singulis, Actus Apostolorum ct
lixa voluraina condiderunt. Apocalipsis.
Inter. Libri xn Prophctarum aucloresqui fuerunt? Jnfer. Auctores hujus Novi Testamentt qui fue-
JJesp. Libri xn Propheianim auctorum suorura no- runt? Resp. Quattior libros Evaugeliorum qnatuor
minibus prxnolanturi qui propterea dicuntur niino. supra nominati singulariter conscr pserunt.
res, quia sermohcs eorum breves snnt. Unde et Q . Inter. Nuiic peto, ut mihi exponas quis eorum
connexi sibiraet invicem in uoo volumine continen- primus, et qua lingua, vel ubi et unde Evangelium
lur, quorum nomina hxc sunt: Osee, Johel, Amosj conscripsisset? Simililer de secundo, lerlio, et quar-
Abdias, Jonas, Micheas,Naum, Abacuc, Sophonias, to facere non renuas. Resp. i> Primus Maltheus
Ageus, Zacharias, et Malachias. conscripsit Evangeliumiiltcris Hebraicis et sermo-
Jnfer. Esdrx libri quis auctorcxstitit? Resp. Esdrx nibtis, in Judxa initians evangelizare ab huraana
liber auctoris sui titttlo prxnotatur, in cujus textu Ghristi nativitate dicens : Liber generationis 433
ejusdem HesJrx Neemixque sermones pariter conli- Jcsu Christi filii David, filii Abraham (Malth.\,\).
nenlur. Ne quemquam moveat, quod unus Esdrx Significans descendisse corporaliler ex semine pa-
dicitur liber, quia secundus, terlius et quartus non triarcharum Chrislum, sicut promissum crat in pro-
habentur aprid Hcbreos, sed inter apocriphos depu- phetis per Spiritum sanctum. Secundus Marcus
lanlur. plenus Spiritu sancto scripsit Evangelium Chrisli
Jnfer. Librum Hesler quis scripsit? J?esp. Hester eloqnioGrxco in Italia secutus Petrum ut discipulus.
libruin ipsa credilur conscripsisse, in quo eaJen»i Is inilium a spiritu prophetali fecit dicens : Voxcla-
regina, sub flgura Ecclesix, Dei popuhim a servilulcs mantis in deserto : Paralc viam Domino(Marc. i, 5),
et morte eripnisse scribitur, atqtie intcrfccto hostes j\ ut oslcnderel Cbrisluni post assumplionem carnis
Aman, qui interprelatur iniquitas, diei celebrilas ini Evangelium prxdicasse raundo. Ipse enim Christus
posteros mitlitur. et propheta diclus cst, sicut scriptum est: Et pro-
Jnfer. Libri Sapientix ct Ecclcsiastici, Judith,, phetam in genlibusposui te (Jer. i, 5). TertiusLucas
Tobix, atque Macbabeorum scriptores qui esse di- interomnes evangelislas Grxcis sermonibus [Jstd.,
ctintur? Resp. Liber Sapientix aputl Hebreos nus- Grxci sermonis] erudilissimus , quippe ut medicus ,
quam est; unde et ipse liliilus Grxcam magis elo- in Grxcia Evangelium scripsit Theophilo episcopo,
quentiam redolct. IIuiic Judei Filonis esse affirmant:: inilians a sacerdotali spiritu diccns : Fuil in diebus
qui proinde Sapicutia noininalur, quia iu eo Chrislii Herodis regis Judw sacerdos quidam nomine Zacha-
advcntus, qui est sapientia Palris , et passio ejuss rias (Luc. i, 5). Ut manife9taretChrislura posl nati-
evidenter expriraitur. Librum autein Ecclesiasticum n vilatem carnis el prxdicalioncm Evangclii bosliam
certissime Jesus filius Sirach Jerosolimiia ncpuss fuisse effectuin pro salute mundi: ipse est enim sa-
• Propier eloqniisimitiludinein.Confer versus poe-- Quorumnuippe priorSaptenfindicituralma.
roalis 6, col. 754. NoUnturJesu uominepcslerior.
Histluojnngiinturper paradiqmulibri b Isidorus, loc. cit.
«M9«» OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORUM. 1150
cerdos, de quo dictum est in Psalmis : Tu es sacer- A A Barnabam scripsisse; alii a Clemente scriptam fuisse
dos in wlernumsecundumordinem Melchisedech(Psal. suspicantur.
cix, 4). Ubi enim Christus advenit, sacerdoliura Ju- Jnfer. Petri quis, aut quot, vel quomodo nominan-
dxorum obmutuit, lex et prophetia cessavit. Quartus tur? Jiesp. Petriis scripsit duas nominis sui Episto-
Joanues scripsit Evangelium ultimus in Asia, inci- las, qux catholicx ideo nominantur, quia non uni
piens a Verbo, ut ostenderet eumdera Salvatorem, tantum populo vel civilati, sed universis gentibus
qui pro nobis dignatus est nasci et pati: ipsura ante generaliter scriptx sunt.
sxcula Dei Verbum esse : ipsum coelo venisse, et Inter. Jacobi, Joannis et Judx quis? Resp. Jacob,
post mortem ad ccelum iterum remeasse. Joannes et Judas suas scripserunt Epislolas.
Jnfer. Nunc volo ut niihi cxponas, quare quatuor Inter. Actuum apostolorum scriptor quis exstitit ?
sint qui hxc gesta conscripserunl? seu eliam, qui Resp. Actus apostolorum primordia fidei Christianx
sinl hi qualuor, qui divino Spiritu, annuntianlc Pro- in gentibus, et nascentis Eoclesiae historiam digerit.
pheta, signati sunt? Resp. Ideo ergo conscriptores Actuum apostolorum scriptorem Lucam esse evan-
gestx(sie)EvangeIiorum qualuor esse dicuntur, quia, gelistara manifcstum est, in quo opere nascentis
dicentePropheta,quatuoranimaliaostensaesselegun- Ecclesix infantia texitur, et apostolorum historia
iur, quorum primum animal leiiens similitudinem IB retinetur. Unde et Actus apostolorum dicitur.
hominis, secundum leonis, lertiura vituli, quartum Inter. Apocalypsin quis, aut quo lerapoie, vel uhi?
vero aquilx. Sed hi quatuor has habenles figuras JJesp. Apocalypsin librum Joannes evangelista scri-
evangelistas essc non dubium est. psit eo tempore, quo ob Evaugelii prxdicationem in
Inter. Isti evangelistx quare quatuor animalibus insula Palhinos traditur religatus [Leg., relega-
assimilati sunt? Resp. Quia per quatuor raundi par- tus]. Inler. Apocalypsis qua lingua dicitur, vel quid
tes iides Chrislianx religionis eorura prxdicalione interpretalur? Resp. Apocalypsis autem ex Grxco,
disseminata cst. in Latinum revelatio interprelatur. Jnfer. Revelalio
Inter. Quare dicuntur animalia? Resp. Quia pro- quid est? Resp. Revelatio est manifestatio eoruin quae
pter animam horainis prxdicatur Evangelium Chri- abscondila erant, jtixta qusd ipse Joannes dicit:
_ti. Nam et oculis plena erant intus et foris, quoniam ApocalypsisJesu Christi, quem dedit illi Deus palam
prxvident Evangelia, qux dicta sunt a prophetis, et facere servis suis (Apoc. i, I). Hi et cxteri, quos in
qux promiserat in priori. Crura autem eorum recta, Veteri Testamento paulo superius dinumeravimus,
quia nihil pravum in Evangeliis reperitur; et alas sunt scriptores sacrorum Librorum per Spiritum
habentes senas tegentes crura et facies suas : reve- sanctum loquentes ad eruditionem nostram, et pra>
lata sunt enim qux tegebantur in adventu Christi.' C f cepta vivendi, et credendi regfilam conscripserunt.
Jnfer. Dic mihi cur evangelisla in generalione Prxter hxc alia volumina apocrifa nuncupantur.
Christi ordinera prxposterum posuisset, cum ante Inter. Quare dicuntur apocrifa? Resp. Apocrifa
David, et postea nominavit Abraham? Resp. Hic ordo autem dicta, id est, secreta, quia in dubium veniunt;
in hoc loco necessitate est coramutatus; quoniam si est enim earum occulta origo, nec patet Patribus, e
priraum posuisset Abraham, et postea David, rursus quibus usque ad nos auctoritas veracium Scriptura-
ci repetendus erat Abraham, ul series generationis rum eertissima et notissima successione pervenit.
Christi lexeretur. In his apocrifis, etsi invenitur aliqua veritas, tamen
Inter. Quare cxteris prxtermissis horura lilium propter multa falsa, nulla est in eis canonica aucto-
_um nuncupavit? Resp. Ideo illum istorum filium rilas, qux recte a prudentibus judicantur, non esse
esse dixit, quia ad hos tantum facta esse repromis- eorum credenda, quibus ascribuntur
(Cod., ascri-
sio legitur. Jnfer. Qualiter proraissio facta est ad bunt). Nara mulla et sub nominibus prophetarum, et
Abraham, et qualiter ad David? Resp. Abrahx di- recentiora sub nominibus apostolorum ab hxreticis
ctum est: In semine tuo benedicenlur omnes gentes proferuntur, qux omnia sub noinine apocriforum
(Gen. xxn, 18) terrx, quod est Christus. David auctoritate canonica diligenti examinatione remota
vero : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam " sunt.
(Psal. cxxxi, 11). 434 Inter. Ecce protulisti quadam ex parte in-
Inter. Ordine primo Novi Testamenli finito, dic, terpretationes [Cod.,
secundi ordinis, qui sequitur, auctores qui fuisscnt. intemptationes], et numeros,
ordinesque atque scriptores, necnon ef vocabula
Resp. Prout intelligo, dicam. Jnfer. Dic ergo Episto- librorum Novi Testamenti; nunc peto ut quidquid in
las Pauli quis scripsit; el quot sunt, vel ubi et ubi eis conlinealur, per singula currens brevi
» sermone
leguntur scriptx? Resp. Paulus apostolus suas mihi exponas. Resp. Nequaquam ab his, volente Do-
scripsit Epislolas xiv. Ex quibus novem vn Ecclesiis mino, lassabo. Inter. Dic ergo mihi, quid in libris
scripsit; reliquas vero discipulis suis, Timotheo, Novi Testamenti principaliter contineatur?
Tito et Filimoni [Leg., Philemoni]. Ad Hebrxos au- Prout ille concedere dignatur, a Resf.
quo et Velus et Ntf»
tem Epistola plerisque e Latinis ejus esse incerta vum exortum
eslTestamenlumJuxlaquod nunc ratio
est, propter dissonantiam sermonis, eamdemque alii exigit, dicam.
• Isidorus, loc. cit.
P-.TR01. CI. 86
 1131 B. V. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII. %
Jnfer. Jam qttia librl Evangeliorum in principio A , lythus, sextus subdiaconus, septimus diacbtras, bct* .
illorum, sicut dignum est, positisunt, dic mihi quid vus vero presbyter.
in eis habeatur? Resp. Prout valeo, in paucis tibi Inter. Modo volo ut dicas mihi quare dicilur ostia* .
dicsm. Continetur criim in ilUs praedicatio, qux ta- rius? Resp. Secundum quod legi faciam. Ostiayft
men una esse dignoscitur, qula ex uno eodemque dicti sunt, eo quod prxsinl 06liis templi, ut sdatt
ore divinitatis processit. Hxc stint enim quatuor flu- recipere fideles et infideles respuere. Unde et Dotniv
mina de uno Paradisi fonte manantia, qux per totum nus ostiarius dignatus est fieri, cum ostia iufernl
nnmdum ccelestes prxdicationes ministrant, et de aperuit, et electos suos inde abstulit, reprobos autem
fliicnlo [Cod., fluenta] gratix ac fidei virorera infun- reliquit.
(hinl. Inter. Unde vocalur psalmista? Resp. Ab psalmis
luter. Quid conlinetur in Epistolis Pauli ? Resp. In canendis. Ipsi enim cantinl, ut excitent animas ad
iUa quam scripsit ad Romanos, fidem Romsnx plebis compunclionem audientitim.
collaudat; in illis ad Corinlhios geminam doctrinam Inter. Quare dicuntur lectores? Resp. Dicti sunt
castigat; ad Galalas per gratiam fidei excludit opera leclores a legendo. IUi enim prxdicant populis quod
lcgis; ad Ephesios, magnificat eos in fide quam ac- sequantur. UnJe et Dominus lector dicitur, quando
ceperunt; ad Colossenses laudat eos pro eo quod in B aperuit Dorainus librtim Isaix prophetx et legil lu
fiJo perstiterunt; ad Philippenses gralulatur eos medio plebis dicens : Spirilus Domini super me, pro-
Evangeliura custodisse; ad Thessalonicenses fidem pter quod unxit me, evangelizare pauperibu» mitit mt
[Forte, fide], et operibus credidisse et persecutiones (Isai. LXI,1; Luc. iv, 18).
tolerasse eos glorialur; ad Tiraotheum vero et Tltum Jnfer. Quare dicitur exorcisla? Jtesp. Exorcistae
Instruit Ecclesias; ad Philemonem rogat de Onesimo ex Graeco in Laiinum adjurantes sive increpantes
servo cmendato. In ultiraa vero qnam soripsit ad vocantur. Unde et Dominus exorcista fuit, quando
Hcbrxos, qui in Christo creJiJorant, et postmodum scptem dxmonia de Maria Magdalenaeejecit.
perseculionibus jndaicislerrili a fidereeessorant,con- Jnfer. Unde dlcitur acolylhus, aut quale roinisterium
forlat alque ad gratiam Evangelii revocat. habet? Resp. Acolylhi Grxce, LatiBe vero ceroferaril
Inler. Qni I babetur iu epistolis Petri? Resp. Est dicunlur a deporlandis cereis, quando legendum est
«riin ibi profunditas seiisus, eo quod repleli siht Evangelium el sacrificium oflereiulum.
jcnsibus, ut per eas divinx sciontiae sensus possint Jnfer. Quare vocaUir scibdiaconns? Resp. Ideo sub-
^erscrutari. diaconi appelkintur, quia subjacent prxceplis et offl-
Inter. Quid iu Jacobi? Retp. _Edifieatto Ecclesiae cijs levitarum. Oportet enim illis [J»i Ms., Aplm]
** honestare altare, et aquam prxparare in minisleri»
et iyfusio charitatis in ainore Dei el fraterna dile-
clione. In secunda (Joannis) dilectionis studium hor- altaris, Unde et Dominus subdiaconus esl appellatus,
tatur. lu lertia laus Gagi [G_ii] in studio veritatis et quia in Cana Galilex aquam in vinum convertit.
opera niisericordix versatur. Jnfer. Dic mibi, qua lingua dicitur diaconus, aut
Inter. Quid in Judse? Resp. Iacrepatio blaspheman- undc dictusestdiacomis? Jiesp.Diaconusenim Grxce,
tium in Christo. Inter. Quid in Actibus apostolorura f Latine roinisler dicitur, quia sicut in sacerdote con-
Resp. Iltstoria nasoenlis Ecelesiac, ct descriptio ope- seciatio, ita et in diacono ministerii dispensatio
ris fidei. habelur. Unde etDominus diaconus dictus est, quando
Inler. Quid in Apocalypsi? Re*p. Multa quidem lavit pedes disciptilorum suorum.
et difficilia in eo leguntur, sed breviter ex eo allqtia Inter. Unde iclemdiaconus levita appeUatur? Resp.
tibi proferara. Continetur enim in ipso filii bomini» Leviuc cx nomine auotoris vocati. De Levi enim le-
seties in ihrono et xxiui seniores: necnon et quatuor vitx exorli stint.
animalia prxcedentia aute thronum, noiaturque ibl Inter. Jam quia de diaconibus ac levitis, quorum
finis muodi, pugna Michaelis cum dracone, interitus uiinisterium proprium. est Evangelium legere [Suppl.
Anlichrisli, puhilio diaboli et ad uitimum resnr- dixisti, vel aliquid simile] : nunc ratio instat, volo ut
rectio mortuorura, et novitas coeli ac lerrx vel e_J»D dicas roihi quid sit Lvaitgelium, aut unde desccndit,
tpra. vel cujus in eo verba ponuntur? Resp. Evangelium
Hxc pauca, fraler, de Novo Tesfetmento ad pro- dicitur proprie bona 435 anuuulialio, qux utique
se.ua libenter suscipe, donec, Dco volente, e_ eo tihi annuntiatio est Domini nostri Jesu Christi: et vitaro
majora proferam. annuntjat post niortem. Descendit autem Evange-
CAPUT IX.— Dt UBADIBLS TOTIUSECCLSSJA BNNI- lium ab eo quo annunlict et ostendat, quod is qui
TAT1S. per prophetas suos lequebatur, venit in carne, sicut
Inter. Dic ergo, frater, gradus ecclesiastici quot scriplum est: Qui loquebar, ecce adsum (Isai. LII, 0).
sunt? Jiesp. De his qux nunc tcmporis, Deo volcnte, Inter. Explicasti autem quid sit Evangelium, vel
nobis convenirc possunt, octo sunt. Jnfer. Quomodo unde descendat, nunc obsecro, ut raihi aperias,
nominantur? Resp. Priraus ostiarius, secundus psal- quare quatuor sint, qui haec gesta scripserunt, seu
misla, tertius lector, quartus exorcista, quinlus aco- oliam qui suut hi quatucr qui uuo epiritu, annun-
« Hic est defectus et omissa quxstio de Epistolis sancti Joannis, ad quam hic respondetur.
 — DISPUTATIO PTJERORUM. "5*
1133 OPP. DUBIA.
sunt? Ideo con- _ Inter. Dic mihi, presbytcr qria lingna tb«5atur, tt
tiante Propheta, signati Resp. ergo
Evangeliorum qtiatuor esse dicun- unde est appellatus? Resp. Presbytcf Grxce, Latln_
seriptores gestx
dicente Propheta, quatiior animalia os- 6enior iiiterpretalur; rion lamen propter xtatem,
tur, quia, sed prbpter honbfem et
tensa esse priinura animal fenens vel decrcpitam seneclutem,
leguntur, qtiorum vbcantur.
simililuJineni hominis, secc.nJum leonis, lertium dignilatem, qnam acceperunt, ita
vituli, quartum ve.ro aquilx. Sed hi quatuor hasha- Jnfer. Quare idem sacerdos appellatur? Resp. Saj
bentes figiiras cvangcli.stascsse non dtibium cst. cerdos cnjm nomen compositum habel ex Grxco et
fex a re-
Jnfer. Ecce dixisli numerum et figuras singiilo- Lalino, quasi sacnim daris. Quoniam sicut
a sanclificando vocatus est. Cori-»
rum, modo volo ut dicas omnium illorum nomina, gendo, ila saccrdos
seu etiara ob quam rationem singuli eorum has vi- secrat enim et sanctificat.
deanlur obtincre figuras? Resp. Nomina eorum hxc CAPUT X.
sunt : Matthxus, Marcus, Lucas, Joannes. Sed ut DEMISSA.
quid bas figuras obtineant, Domino miserante, ex- Inter. Ecce, frater mi, de ratione graduum, de.
ponam. Jnfer. Fac. Resp. Matthxus idcirco figuram quibus inlerrogasti', rationem tibi i:i paucis deduxi.
hominis in se habet, qui ab initio Evangelii sui ge- Nunc pelo ut rationem missx, qux ab illis celebra-
nerationem et nativitatem S.ilvatoris cnarret. Sic ° tur, quare vocetur, mihi exponas. Rcsp. Certe, fra-
enim incipit: Liber generalionis Jesn Christi (Matth. ter, difficitem rem a me requiris : sed tamen prout"
I, 1), el cxtera. Marcus leonis gerens figuram, quia nunc ratio exigit, secundum quod scio, tibi respon-
a sojitudine incipit dicens : Vox clamantis in de- dere non negabo.
serto : Parale viam Domini ( Marc. i, 5 ). Lucas vi- Inter. Unde dicta est missa? Jlesp. Ab emittendo.
tuli speciem gestat, ad ciijus similitudinem Salvator Inter. Qua ratione? JJesp. Missa enim tempore sa-
noster est iminolatus, et ideo Lueas vilulo compara- crificii {est, quando calechumeni foias miucbantur.
tur, qtiia duo cornua duo Teslamenta, et qualuor clamante levita: Si quis catechumenusremansit, foras
pedum lirigulas qualuor Evangelia designantur, ct mittatur, quia sacramento [Cod., sacramenta] alta-
quia eo lempore viluli in sacrificio offerebantur. Sic ris inlerosse non possunt, qui nondum regenerati
enira a sacerdotibus incipit: Fuit in diebus Herodis noscunlur.
regis sacerdos quidam nomine Zacharias de viceAbia Inter. Hoc sacrificium, quod dixisti, quare ita est
et uxor ejus de filiabus Aaron, nomen Eiisabeth appellattim? JJesp. Sacrificium est dictum, eo quod
(Luc. i, 5). Joarines habet similitudincm aquilx, eo sit sacrum factum, quia prece myslica consecratur
quod alta petiit. Ait enim : In principio erat Ver- _ pro nobis in meraoriam Dominicx passionis. Unde
bum, et Verbum erai apud Deum, et Deus eral Ver- el eo jubente hoc cprpus et sanguinem Chrisli dici-
bum; hoc eral in principio apud Deum (Joan. i, 1). mus, quod ut sit ex fructibus tcrrx sanclificaluro,
Et David dicit de persona Christi : Renovabitur sicut et ftt saeramentum operante invisibiliter Spiritu Dei.
aquitm juveniHSlua ( Psat. cn, 5 ), id cst, Cbristi Cujus panis et calicis sacramentum Grxci Euchari-
Jesu Domini noslri, quia resurgcns a morluis as- sliam dicunt, quod Latine bona gratia interpre*
cendit ad ccelos. tatur.
Jnfer. Frater, prout potui, solvi tibi qnxstionem Inier. a OfTer!orinmunde vocatur? Resp. Oflerto-
tuam, fogo, si placet, ul dicas mihi cur evangelista riura dicitur oblatio, eo quod allaribus fertur et
in generationeCliristi ordiuem prxposlerum posuis- sanctificaluf a sacerdotibusi
set, cumanle DxviJ, el posloa noiniiiavit Abraham? Inter. Inter dona et munera quid ihterest ? Reip.
Resp. Vere secnndciniquod legendo diJici, referani. Dona proprie Dei [Cod. divinxj dicuniur; munera
Hic ordo in boc loco necessitaie est coinmutatiis. Si horiiinnm sunt. Inter. Quaralione? Resp. Munera
enim primum posuisset Abraham, et posiea David, dicuntur obsequia, qux pauperes loco [Cod., iocilm}
rursus ei repelendus esset Abrabam, ut generalionis miirierum diviiibus solvtmt : donum autein, quod
series texereltir. Inler. Quare cxteris prxtermissis Deo dalur. Unde et in templis donaria dicimus.
horum frfinmeum nunciipavil? Resp. Meoilliim islo- Inter. Slunera unde vocantur? Resp. Dicttntnr
rura firium esse dixeruut, quia ad hos tantum facta mnncra eo quod riianibus vel accipiantur, vel dart»
esse repromisslo legitur. tur. Inter. Quol sunt, qua? offerantur? Resp. DaOi
Jnfer. Qtialiter promissio facta est ad Abraham( Inter. Quae? Resp. Donum et sacfificiuni, Intet.
et qualiter ad David ? Ilesp. Abralix dicttun est: In Qtiid est donum? Rcsp. Dohum est, quiequid aur»
semine tuo benedkentur omncs gentes (Gen.-x\rt, 18) argentoqtie aut qualibet alia specio effieilurv
terrx, qued est Christus. David TCTO: Zle fnictu Jnfer. Qtiiclest sacrificium ? Resp. SaGttflciumest
ventris tui ponam super sedem,tuam(Psal.,mxxt, victima et. quxcunque in ara cremaiit&r, seu ponun-
11). Uaecpauca propter brevitatem diei de ratione tur. 436 Qa,a oinne,^ quod Deo dattir, aut dicatur
Evangeliofum conscriptorumque Subrum, si placet aat consecralur. Jnfer. Qua ratione?. JResp. Qupd
dominationi vcstrx, hac vjce sullicere possunt [Cod., enim dicatur, diccndo datnf, unde et appellatur.
fthetf]; lnter. NUriftad cxtera transeamus. Jtesp. * Uride efrant, qui cbnsecfatibriem cfedjcatfbrietript*.
Fiat, ut dicis. tant signtfioarL ItHer. Im_j*iafjo BB_» dioUur?
* Isid. libr. vi Orig. ca[>.19.
1155 B. F. ALBLNISEU ALCUINIOPERUM PARS VIII. H50
Resp. Immolalio ab antiquis est dicta, eo quod in , i tuam laudant angeli, usque ad eum locum, ubi
mola [Isid., mole] altaris victimx cxdercntur. Unde osanna in excetsit canitur. In qua etiam ad laudem
et mactatiopostimmolationem. Nuncautem immola- terrestrium creaturarum, virtutumque ccelestium
tio panis et calicis convenit. universitas provocatur. Porro sexta exhinc succedit:
Jnfer. Quid cst libatio? Resp. Libatio tanturamodo Te igitur , ctementissimePater, quae est confirmalio
calicis est oblatio. Unde dicitur: Et libavil de san- sacramenti; ut oblatio sanctificata pcr Spiritum
guine uvm (Eccli. L, 16); nam libare fundere est. sanctum b corpus et sanguinem conformetur c. Sep-
Inter. Hostix unde vocantur? Resp. Hostix apud tima vero oratio est, quam Dominus noster discipu-
vetercs dicebantur sacrificia, quse flebant antequam lis suis instituil orare dicens : Pater noster, qui et in
ad hostem pergerent. coelis.
Jnfer. Quid sunt victimx, et quare ita vocantur? Inter. Dic mihi hac oratione quot pelitiones ha-
Resp. Victimx dicuntur sacrificia, qux post victo- benlur? JJesp. Ego respondi tibi in paucis, prout
riam devictis hostibus immolabant. Et erant victinue novi, rationem missx. Inter. Ntinc obsecro, ut mihi
majora sacrificia, quam hostia. Alii victimam dic- simililer, prout intelligis, quid in ista oratione con-
1am putaverunt, quia ictu percussa cadebat, vel quia tineatur, dicere non abneges. Retp. Prout intelligo,
vincta ad aras ducebatur. ',J faciam. In hac oratione seplem petitiones continen-
lnler. Holocaustum unde vocatur? Resp. Holo- tur. Inter. Quocsunt hae? Resp. Prima est: Patet
eaustura est, ubi lotum igne consuraitur, quod of- noster, qui es in cmlis, sanclificetur nomen tuum.
fertur. Hoto [ oXov] enira Graece totum dicitur, Secunda : Adveniat regnum tuum. Tertia : Fiat to-
[ xauo-i;incensio] : unde et holocaustum, totum in- luntas tua, sicut in cmloet in lerra. Qnarta : Panem
censum. nostrum quolidianum da nobis hodie. Quinta : Et di-
Inter. Quid sunt caeremoniae? JJesp. Cxreraeniae mitte nobis debita nostra, sicut el nos dimiltimut de-
apud Latinos dicuntur sacra mnnia, qux apud Grx- bitoribus nostris. Sexta : Et ne nos inducas in tenta-
cos orgia vocantur. Proprie autem visura est docto- lionem. Septima : Sed libera not a mato.
ribus a carendo appellari cxremonia, quasi carimo- Inter. Nunc obsecrp, ut dicas mihi, quid in iis-
nias, co quod ea, qux in sacris divinis ofleruntur, dem petitionibus conlineatur ? Resp. d In tribus pri-
in suo usu id carerent homines. Alii cxremonias mis xterna poscuntur : in sequentibus quatuor tem-
proprie [Cod.., propria] in observationibus Judxo- poralia, quae tamen propter xterna adipiscenda pe-
rumcredunt; abstinentiam scilicet quarumdam es- tuntur. Inter. Quomodo? Resp. Nara cum dicimus :
carum secundura veterem legem, eo quod observan- Sanctificetur nomen tunm. Adveniat regnum tuum.
tes careant his rebus quibus se abstinuerint. I» Fiat voluntas tua, sicut in coetoet in terra. Hic qui-
Jnfer. Ipsa missa a quo pontifice sumpsit inilium? dem ista tria inchoantur, sed in illa vita sperantur,
Resp. a Ordo autem missx vel oratibnum, quibus ubi sanctificatio Dei, et voluntas et regnum in san-
oblala Deo sacrificia consecrantur, primo a sancto ctis suis immorlaliter permanebit. Jam vero panis
Petro est institutus, cujus celebrationem uno eo- quotidianus, qui vel animx vel carni tribuitur, hic
demque vocabulo universus peragit orbis. exposcitur. [ «Hic post subsidium cibi, venia ad
Jnfer. Obsecro humiliter, quid in eadem missa exemplum fraternx indulgentix postulatur : hic ne
contineatur, ut mihi aperire non dedigneris. Jiesp. in peccati tentationem incidamus, exposcimns.]
Prout intelligo dicam. Iu ordine tolius missx septem Hic post omnia nt a malis liberemur, Dei auxilium
orationes conlinentur. Inter. Qusesunt hxc? Resp. imploramus. In tribus autem, qux superius dixi, ni-
Prima earumdem oratio, ubi dicitur: Dominus vo- hil horum est. Hanc itaque orationem Salvator dis-
biscum, vel Oremus, admonitio est erga populum, ut cipulos suos docuit, in qua spes continetur fideUum,
excitentur ad Deum adorandum. Secunda quidem et confessio peccatorum.
collecta, quae poslhxc sequilur, invocatio est ad CAPUT XI.
Deum, ut clementer suscipiat preces fidelium et INCIPITDGFIDE.
oblationes eorum. Tertia autera effunditur oratio ^ Inter. Ista suscipio. Sed quoniam, sicut nosti, om-
in col- nes per fidem salvari credimus, rogo ut dicas mihi,
pro offerentibus, sive pro defunctis fidelibus,
lecta quae dicitur post sacrificii receptionem, ut per quomodo fidem tuam intellipis, vel etiam in quem
idem [Cod., eumdem] sacrificium veniam consequi credis? Resp. Ego credo in Deum Patrem oranipo-
mereantur. Quarta, quaeposlhoecinfertur pro osculo tentem, creatorem coeliet terrx.
pacis et charitate reconciliationis a Sursum corda, Jnter. Quare dicitur omnipotens, et quare crea-
usque per Chrittum Dominum nostrum. Quinta tor? Retp. Omnipotens dicitur, quia omnia potest;
deinde ponitur inlatio [Isid., illatio] in sanctificatione creator, eo quod omnia creavit, coelum, terram,
oblationis, a loco, ubi dicitur: Per quem majestatem mare et omnia qux in eis sunt.
• Isid. libr. i de Eccles. Officiis, cap. 15, cum e Apud Isidorum 1. cit. : corpori et sanguini Ckti-
multa differentia. sti conftrmetur; nullo sensu.
t>Non dubium, quin hic supplenda sit particula «tIsid. loc. cit.
i», qua ezprimalur oblationem sanctificatara, etc, in •Quae unciuis includuntur, suppleta sunt ei W-
corpus et saoguinem Christi conformari seu trans- «loro.
orraari, quod uihilaliud est, quam tranttubttantiaru
 4157 OPP. DUBIA. — DISPUTATIO PUERORtM. HM
Ittter. Credis in Jesum Christum? Resp. Omnino A'«r. Quid interpretatur Latinet Retp. Convocalie
437 credo in Jesum Christum Filium ejus unicum seu congregatio Chrislianorum, sicut superius dixi.
Dominum nostrum, qui est verus Deus et verus Inter. Credis in remissionem peccatorum? Retp.
homo. Jnfer. Quomodo Deus, et quomodo verus est Non : sed esse remissionem peccalorum credo. Quia
homo? Resp. Deus verus est, quia de Spirilu sancto propter hoc dignatus est Dei Filius carnem assu-
conceptus est. Homo verus est, quia ex Maria Vir- mere, ut nos, qui propter peccata nostra salvi esse
gine natus est. Jnfer. Ecce illtimnatum. Quid postea non poteramus, ejus misericordia salvaremur.
factum est? Resp. Post sanctam enim ejus nalivita- Inter. Credis in carnis resurrectionem ? JJesp.
temaetale et sapientia crescens xxx annos implevit. Non credo in illam, sed carnem, quam in hac vita
In qua etiam xtate a Joanne Baptista dignatus est sub mortali conditione portamus, resurrecturam
baptizari, et post baptismum tribus annis et dimidio esse immortalem credo, el pro consorlio anirax ra-
docuit et praedicavitomnia, qux ad vitam seternam tionem reddituram. Vitam xternam vero sine dubio
pertinent. Jnfer. Post hanc prxdicationem quid ROSconsecuturos credamus, si ista, quae hucusque
factum esl? Retp. ln ipsa prxdicatione comprehen- exposuimus, firmiter teneamus, et operibus fideUter
sus est ab iniquis et perfidis Judxis, a quibus pro- D irapleamus.
pter invidiamillorum et propter peccata nostra mul- ° Si ejusdem fidei rationem plenius noste detiderat,
las blasphemias, multasque passiones sub Pontio in ordine tequenti inveniet.
PUalo, qui judex erat iUo tempore in Judxa, susti- Inter. Dic mihi, symbolum, in quo bxc eadem
nuit. fides continetur, cujus lingua vocatur? Et quo tem-
Inter. Unde dicitur Pontius? JJesp. A loco, ubi pore, vel a quibus auctoribus sit compositum. Vel
natus fuit, hoc nomen accepit. Jnfer. Quid post etiam, qui illcidcomposuerunt, quorum sint exem-
hxc? JJesp. Sub illo enim crucifixus est, et in ea- plum consecuti? Resp. Certe, frater, cum scias me
dem cruce mortuus. Deinde sepultus est, et, ma- parvum non solum corpore, sed et sensu, valde dif-
nente corpore in sepulcro, anima ejus ad inferna ficilemratidtiem a me requiris, sed tamen propter
descendit, dequoinfernosanclospatriarchas, idsunt, ejusdem fidei dilectionem ea, quae de illa Dominus
Abraham, lsaac et Jacob, et sanctos prophetas, mihi administrare dignatur, tibi pandere non dene-
Isaiam, Jeremiam, et reliquos, ac caeteros omnes, gabo. Jnfer. Nisi enim tuam dilectionem talem co-
quos elegit, misericorditer liberavit, et victor lertia gnoscerem, nequaquam lalia a te requirere debuis-
die a mortuis resurrexit. sem. JJesp.Symbolum namque nomen est Grxcum,
Inter. Postquam resurrexit, quid fecit? JJesp. quod Latine coUatio pecunix interpretatur, quod et
Post nobilissimam cnim et sanctissimam ejus resur- ' ' beati apostoli post susceptionem Spiritus sancti,
rectionem conversatus est XLdiebus, et XLnoctibus priusquam ab invicem separarentur, pro signo fidei
cum discipulis suis, et manducavit cum illis, multa composuerunt. Sed quorum exemplum in hoc facto
docens et loquens de regno Dei. fnissent imilati, secundum quod legi, breviter osten-
Jnfer. Quid postea? JJesp. Posthaec vero viden- dam. Quxdam Israeliticx tribus cum adversum
tibus illis ascendit in ccelum, ubi quomodo Vult et se civibus [Forte, civiU] prxlio decertarent, et pro-
qualiter vult, sedet ad dexteram Dei Patris omni- pter unius populi [Suppl. arma vel simile] vel babi-
potentis. tum iuter beUantes discretio esse non posset, tribus
Inter. Quid posthxc facturus erit? JJesp. Finito illa, cui justior erat causapugnandi, et per Dei auxi-
mundi termino cum ipso corpore, cum quo ascendit lium victoriara se habere putabat, signaculum sibl
in coelum,venturus est judicare vivos et mortuos. certo in sermone constituil, ut quos unius habitus
Inter. Qui sunt vivi et qui sunt mortui? Retp. Vivi et una armorum similitudo confuderat [Cod., con-
justi; mortui peccalores. funderat], secretioris verbi distingneret sacramen-
JnJer. Credis in Spiritum sanctum ? Resp. Credo tum. Quod et beati apostoli, qui Ecclesiam Dei con-
sine dubio in Spiritum sanctum, qui idem Deus est tra malitiam diabolici furoris armabant, et defen-
et in Trinilate tertia persona. Quia alia est persona ' sores ac propugnatores illius erant futuri, hoc se-
Patris, alia Filii, alia Spirilus sancti. In qua Trini- quentes exemplum roysterium symboli tradiderunt.
tate unum Deum omninoesse credo et confileor. Et quia sub uno nomine Christi crcdentium erat
i Jnter. Credis in sanctam Ecclesiam catbolicam futura diversitas, signaculum symboli inter fideles
et in sanctorum communionem? JJesp. Esse etenim perfidosque secerneret, quis fideUs quisve hoslis
sanctam Ecclesiam, sed in illam non credo, quia appareret Ecclesix.
non Deus, sed convocatio seu congregatio Chrislia- Inter. Valde placent qux dicis, si tamen nomina
norum [est] sicut superius * dixi. Inter. Quid est illarum tribuum, nomenque secreti sermonis, dequo
catholica? Jiesp. Universalis, id est, per tolum or- dixeras, indicare voluisses. JJesp. Si rite recordor,
bem diffusa. Sanctorum communionem, id est, cum faciam, quod petisti. Cum Jepte dux justioris tri-
sanctis societatem et communionemhabere credo, bus Galaad cognovisset iriimicos ejus, tribus vi-
si fidemfirmiter tenuero et operibus servavero. In- delicet Effraira, adversus se advenisse, occupavit
ter. Ecclesia qua lingua dicitur? Resp. Grxca. Jn- continuo vada Jordanis, per qux illi reverti deboe»
• Potius inferius circa finem.
1459 B-.f AUm :0m MWW OPERUMPAfiS VIII. U40
rant. jQuidu» se sujtf-atos «ogimeerejit, el dc pvx- A j est de_Spiritusancio natus ex SlarfaVirgiine. Spiri-
lio fugieates per«idem vajJa«yaderie.vpieniestraps- tum Deuin'e>se S.l'yator ipse nps doeuit dicefit |p
eundi liceuiiam posUilabant.inierrogabantqHe eos: Evangelio : Qtiia Spiritus Deus est (J#an. i», 2i).
Unde estis? Qui respondentes, de-Galaad. Stalim- El.ideo nalum Chrjstum de Spiritu .sancto et M4-
que illis dicebalpr: Si de Galaad eslis, diefte ergo ria Virgine confitpmur. Spiriiiun saneldm audU,
Sebpleth,quod interpreialnr spiea. Qciod cum di- ut pariuni iliura mirabilem simul et ineulp_biiea
cere uop poterant, protinus capile truueabantur, ut recognoseas. Quoniam coeleste est. quod Spiritas
«ecreti sermonis veriias prebarctur. Hic est enim agil, et iuviolalura quoJ sancwis operatur. Nam cma
jjeiujo secrptus, quenj GuIaa:iiiiJes sjbi prp 438 unigenjtum Dei hominem fieri redemplionis nostrse
j»ignocpnstitueruat, Ad cujus siiwlituJineui nisi fal- neccssitas flagitiiret, hoc nativilatis.stix privilegiudi
lor, prxfatjjn) symbolnm heati ap0stoli cpnscripse- proprix divinitalis [For(,e,propria divinjtate]invexii;
runt, ut ipjpr fideleset ijifiJeles.Epelesi», sicut su- ul de virgine pase6r*?t»r.Qui enin» veniebat iflvete»
perius dietuni pst, verjtalem credujjtalis djscer- rataiu peccatis houiinumrenovare naturam, aeva^
nere polujssent; jneipjente beato Pptrp , qui ttjt: legem voluit habcre «ascendi. Unigenilus igitur
CredoinDeum Patrem omnipotentem,ctc., jt)cifactcisest filius bpminis, ut qui erat mufKjjcrejf
Inter. Oplima sunt valde, qux (jlLcis;§ed pbse-1P tor, fjeret pt redeiuptor.
crc, ut qtioraodo, aul qualiter vel in quem credere 7n/er. IJuarti vcrsus compositorem, sive quld m
debpam, fJUi^enter a perjas,. JJesp,Juxta qupd intel-
est dubto Pater ep coatineatur, expone. Jlesp. Beatus Jpannes apb-
Jigp, facia.n).Cfpdehdus sine &eus stolus quartum composuit versum, dicens : Passtn
pmnipotcns, ciijus sic virlus serititur, t^t.guaijtitas iub Pontio Pilato,
et Esse cnirn iUhjs et erucifixus,-mortuu» et sepuftlis:
ejus qualltas ignoretur. posse Iste Pilatus judex eratillo tempbrfeiriJudxa a Tibe-
non discutiendo assequimur, sed creijendo, In querp.
rio Cxsare constitutiis, sub quo Domiriuspassus cst',
autem credere deheamuSj edocet pos redemptoris' etiam Pontius a loco, unde riatus est, appellatur.
nostri auctorilas dicens : Qjii credit in me et in qui
Hunc ilaque Dominum nostrum Jesum Chfistum si-
eum qpi me roisit, habct vitam xternam (Joan.
cut perfectum Deum, ita et perfectum Bominem
ni, 15). Et alibi : Credite in Deum, et in me credite
confiteri debcmus. De cujus cruce n_11asit nbbis
(Ibid., M, i). Plus enim, frater, raihi est, quod fitlei
sensus noster carnalis eonfusio, quia habemus de ejus passione victoriara.
pculis videmus, quara possit Sicut enim Dei Filius non sibi, sed nobis nalus est,
conspicpre. ita immacitlatusDei Agnus non siiA, sed nobis est
Jnfer. Credo omnino, sieut dicis. Sed ppto ut di-
Q.iis autem non mlrtim advertat esse myste-
cas quid ip Dep, quid in Patre, quidve in omnipo- _j passus.ubi Deus est, et ubi Do-
rium, ipse pfxdicatur, qul
tente debeam intelligere? Jlesp. In Deo siqiiidem minis anntintialHr, qui asserltnr cfucifixus? Nam
natura innascibilis; in Palre unigeniti veritas : in crucem
iUam, in qua confixus est cofpore, nos $e-
omnipotente vero plenituJo virtutis oslenJitur. stamus in fronle. Et ideo illusiones et opprobrla,
Inter. Quomodo? Jlesp. Est naraque per ingenj- nbri debemus suspiriis
lam deitatem omnipotens, pt per otonipotetUiam mortemque, quaro sustinuit,
jPater. Nou enim inquirere debeuius qualiter sit niam ingemiscere, sed continnis laudibUscelehrare. Quo-
satis abundeque gloriam passibnis ejus osteij-
Paf-er, quia qualiler Deus sit aut omiiipotcris non derunt
humanis mentibus repentina obscuritas solis, tremor lerrarum,
pptest comprehendi. .saxorum divisio, et resurrectio mortuorum. Sepul-
Jufer. Ratio, quain de prirao versu protulisti, hac tus est
autem, quia consequens erat, ut qui nior-
yice sufficerepotest. Sed quis sec.indum composuis- tmis fuerat, acciperet sepuluiram. Qtialiter ad eon-
set, vej qualitcr eum inle)ligere debeam, innotesce. solalionem seputiorum benedictionemcorppris ejus
Resp. Andreas secunJum versum composuit dicens : terra susciperet, ut q:ii vere mortuus eernebatur,
Ei in Jcsum Christnm FHium ejus unicumDominum vere a morluis redisse crederetur. •
nostrum. Sicut cniiii Patrem rerum qmiiiiimDetini, D
ita oportct nos et Filitim ejus Dominumnostrum Je- Jnfer. Quintiversus composilpremejqsqueexplana-
Sura CJjristum, qui est Vefbum ipsius, corifiteri, cu- tionem a le atidire desidero. JJesp. PhUippusquin-
jus principium ex ipso est, quia DecisYerbum est. tum versum cxposuit dicens : Descenciii.ad inferna ,
Quod autem Christus est factus, qui Filius erat, dis- tertia die resurrexit a mortuis. In hoc cjiimTrinitatis
pensatio est rcdemptiouis humanx: Quodvefo Dpriii- mysterium, et naiuralis Iegisostenditurresolutio, qf
nus est, de proprictale naturx est. Unicus siquiderai hominem in inferno positum elevarel ad ccelum. De-
vcl unigenitus annuiitiatur et creJilur, quia unus itai cebat enim ut mors, qux per hominem subintrave-
est genitus, nequehabet [Cod., libct] in unitate con- rat, per hominemsolverelur, Etsicut credimus, quod
sorlem. Filiiira audis, non ut illtim aliquo sexu edi- mortis csl, ita iiliqtie crcdaintjs, quod vitx est. Et
tum putes, sed ut credas incomprchensibili maje- sicut in passione mysterium est pietalis, ita in ne-
'state Deum prodiisse de D,o, ut ipse ait: Ego aj surrectipne operatio pietatis IForte, potestatis], sicut
Patreexivi. et veniin hunc mundum (Joan. xvi, 28). ipse ait : Poieslatem habeo ponendi animam meam,
Jnfer. Tertium versum quis composuil, aut quid1 ef potestatem habeo iterum sumendi eam (Joan. x,
fn eo inlelligitur? JJesp.Jacobus ait : Qui conceplus s 18). Quis enim slultus noncredat iUumresurrexisse,
 4141 OPP, DCBIA. — DI8PBTATIO PUIRORUM. 11«
ad cujiis praeceptyn}Lazarus sepultus est emersus jA modo non unum esse cum Patre Filioque credendus
de tumulo? csl Spiritus, cui xqualiter adjacet posse quod vult?
] lnter. Sextum yersum quis eomposuit, ant quid Inter. Omnino credendum est ita, ut asseris. Sed
jn eoest inlelligendum? JJesp.Bartholoraxussextum peto, ut decjmi versus auctofem, cjasqup iatellectum
versum ita composuit, dicens : Aseendit in cmlum. mibi exponas. JJesp. SimpB decimi verstu auctor
Jiluc cnim ascendit, unde venerat; non tamen ali- exstitit dicens : Sanctam Ecclesiam eatholicam, etc
cujus jussipne, sed propria voluntate. Deeebat cnira Esse etenjm sanctam Ecclesiam, sed non in eam
talis gloria homincro, qui de virgine nascebatur. Nec credere debemus, quia non Detjs, sed populus et
fuit ei impogsibileccelumascendere,cui possibile fuit domus est Dei, per quam et sanclificatip data est
inferos triumpbare. Et ideo necesse erat, ut qui ad mortalibus, et crescenle credentium numero ora-
mortem de regno venerat, post roorieni rediret ad nium peije linguis in Dei laudibus sanctior mundus
regnum. Et sicut terra lxtata est Dei Filium se sus- exsultat. Quaeetiam bnptismi saeramento, peccata-
eepisse, ita ccelum filium hominis se acccpisse gau- yum contaminatione detersa, terrarum incolas trans-
derel, diceule Prophela : Lwtentur cce/i et exsullet initlit ad cceltim. Calholicam dicit, id est, tolo orbe
terra (Psal. xcv, 11). diffusam. Sanctorum communionem, quod sequitur,
Inter. Septimi versus auctorem, ejusque intelle- P 1 id esl, ut cum illis sanclis, qui in hac quam sus-
ctum ut mihi exponas, obsccro. JJesp. Thomas 439 ccpimus fide de praesenli sxculo ad Deum migrave-
septimi versus auctor exslitit dicens : Sedet ad dex- runt, societatem el spei communionem habere crtv
teram Dei Patris omnipotentis.Quodsedet, Christi vic- damus. Si tamen recte vivendo fidem illara. tenea-
torix muuus est; quod ad dexteram Palris sedet, di- mus, et operibus impleamus.
vinitatisest privilegium et consortium indiscretx cha- Inter. Undecimum versura quis composuit, aut
ritatis. Ut ostenderet locum justis, et sinistrampec- qttid in eo debeo inteUigere? Jlesp. Thaddeus un-
catoribusdemonstraret, Beneenim ad dexteram Patris decimum versum componens ait : Remissionempee-
annuntiatur se.dere, in quo nihil voluntatis SUEC dia- catoTdm.Gredenda est ufique peocatorom remissio,
bolus, qni totus sinister est, invenit. quia hoc unum est reinctlium, quod humanum genus
Jnfer. Octavura versum quis fecit, aut quid in eo a sententia perpetux morlis absolvit. Idcirco unige-
continelur? Jiesp. Matthxus octavum versum com- nitus Altissimi dignatus est et carnem suraere, et
ponens ait: Inde venturus est judicare vivos el mor- crucem subire, ut nos, qui propter criraina aiqup
tuos. In ipso enim corpore Domiuua venturus est ad peccata non poteramus evadere, sua indulgentia
judicium, in quo ascendit ad coelum, Necesse est faceret innpcentes. Et icleoimmaculatus occisus est
quidem, ut humanura genus ille disculiat, qui crea- C ' Agnus, ut ejus cruore humani generjs maculx \ST-
vit; et ipse judicet, qui redemit. Justum quippe est, gerentur. Ecce profunditalem myslerii ! Ecce alli?
Ut oiunipotens Dominus mortales suos, quos virtule ludinem sacramenti ! Ubi mors reddit vitam, et
divinitalis formavit, Patris pietate salvavit, judicis peccanlium sordes sanguine sunt innocentis numT
examinatione diseernat, ut impios gehennx ignis datx. Hxc autera remissio non nos ad peccatura
tradat, pios autem in socielate xternitatis adsumat. nutrit, sed admonet, ut jam peccare tiiqeamus, qui
Quid namque justitts pptest esse apud Deum, quam nos intelligimus sine venla non ppsse §alvari. Bp»
ut quorum vita diversa fuit in sxculo, eorum post nitas enim Dei munere indulgentix suae non nos ar«
hoc sxculum raerita disliiiguantur. Ubi aulem judi- mat ad culpam, sed absolvit ad gloriara.
candi referuntur (vivi) ac mortui, ibi omnium bomi- Jnfer. Cxteris versibus expositis, quis duodecj-
num esse apud Deum cura credatur. mum composuisset, seu etiam quid miraculi iu eo
Jnfer. Nonum versum quis composuit, aut quo- habeatur, ut mihi aperias, humiliter obsecro. Resp.
raodo est mteUtgeitdtts?Jlesp. Item Jacobus nonum Certe, frater, sicut in rellquis, ita et in hoe pelitioni
versum adjungens ait: Credo t?j SpjrUum sanclum, tux benjgnQ animo, prout intelligo, obtemperabo.
Hoe ad formam fidei pertinet, ut sicut in Patrem Matthias, qui ab apostolis post Judam electus est
et Filium, ita et in Spiritura. sanctuni absque ulla sorle, duodecimura versum adjecit, dicens : Carnis
dubitalione predamus, ut quorum uiium nomen est, resurrectionem et vitam wternam. Carnem, quam in
non sit eorum diversa confessio. Et qui in cceloapud bae vita sub mortali condilione portamus, hanc re-
se unum sunt, a nobis non separentur in lerris. surrecturam esse imraortalem ac ralionem redditu-
Quoniam sicul divinitati nihil de creaturis xquari ram pro consortio animaecredainus. Quis enim cre-
potest, ita omnem divisipnem et inxqtialitatem na- dens Deo possit de resurreotione dubitare, cum ma-
tura divinitalis excludil. Itaque secundum evangeli- nifestum sit hane solam causam Christo fuisse nas-
eam veritatem, sicut Filius a Patre exivit, ita et Spi- cendi?Quae utilitas erat, ut perpetuus carnera di-
rilus sanctus a Palre» procedit. Et sicut unigenilus gnaretpr assumere, nisi ut perpetuitati carnem dona-
Filius Dei est, ita et Spirilns sanctus Dei est. ret? Quae gloria esset Dei Filium crucem non re-
Et sicut Pater, cui vult, miserejur, et Filius, cui fugere, mortem expetere, et perpeti sepulturam,
vull, Patrem revelat; ita etiam Spiritns el inspirare nisi vitam mortalibus prxstita resurrectione con-
legitur, prout vult, et dona ccelestium graliarum di- fcrret? Posse hoc fieri facit divinitas fidem, cui to-
videre, prout vult. Qux cum ita se habeant, quo- tum, quod vult, posse subsistit. Denique ut indubi-
11« B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VllL 1144
tala resurgendi exempla capiamus iose hic mun- \ quid intelligendum est? Jtesp. A Cbristo cnim Chri- .
dns amissa receptaque decoris sai specie et occidit, slianus derivatur, et ideo dum Christiani vocamur,
et resurgit. Documenlum nimirum futurx resurrc- Christi, nomen tenemus, et supplicamus, ut opera
ctionis accipimus, cura commendatasulcis frumenta Christi facere valeamus, et nomen suum per bona
in stipulam suam redeunt, et renovatis frondibus opera nostra in nobis sanctificelur.
spnliata gelu nemora revircscunt. Cuncta eliara, Inter. Qiue est secunda pelilio? Resp. Adveniat
qux terra producit aut seraine aul radice mulli- regnum tuum. Inter. Quid ibi intelligendum est?
plicata redduntur. Qux autcm durilia cordis est non JJesp. Oramus enim, ut Christus regnet in nobis, et
credere reformari hominem, cum omnia, qux facta non diabolus; et Ecclesia Chrisli semper crescat, in
sunt, reparentur. Vitam mlernam , quod scquitur qna regnat Deus; et dies judicii adveniat, quia tunc
absque ulla dubiiatione nos consecuturos credamus, diabolus in mundo regnare desislet, et Christus cum
si hxc, qux tibi hactcnus exposui, firmiter tenea- sanctis suis regnabit in xlernum.
mus ac bonis operibus fideliler conservemus. Inler. Qux est tertia? JJesp. Fial voluntas tua, si-
Quoniam, sicut nosti, fides sine operibus mortua cut in cmloet in terra. Inter. Quomodoest intelli-
est. Hoc omnibus patet. genda? JJesp. Sicut angeli in ccelo tux voluntati
Hoc est symbolum, fraler mi, quod tibi exponere B obcdiunt, ita et jusli in ter/a faciant. Et sicut in
postulasli, cujus signaculo, sicut dictum est, in pri- sanctis, ita et in peccatoribus tua voluntas im-
mordio fideles ab infidelibus secernuntur. Hoc est pleatur.
syinbolum, cujus vcritas unumqueraque credenlem Inter. Qux est quarta ? JJesp. Panem nostrum quo-
elficit Christianum. Hoc est symbolum, quod et lidianum da nobis hodie. Inter. Quid tn ea intelligi-
viventes sanctificat, et mortuos reducit ad vilam, tur? Resp. Hocloco panis pro omnibus cibis accipi-
ad quam ille nos dignelur perduccre, qui trinus et tur, de quibus quotidic vivere debemus. Precamur
unus vivit et regnal in sxcula sxculorum. Amen. etiam pro assumptione corporis Christi. Petimus de-
440 CAPUT XII. nique, ut nobis seipsum tribuat, qui est panis vivus.
INCIPIT DEIlOMISICA 0RATI0NE. Inter. Qux est quinta? JJesp. F.t dimitte nobis de-
Jnfer. Exposita tibi firie prout potui, nunc peto bila nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus no-
ut dicas mihi, si scis Orationem Dominicam, quara stris. Inter. Quid in illa senliendum est? JJesp. Pre-
Dominus noster Jesus Christus discipulos suos orare. camur enim, ut sic dimlttat nobis peccata nostra,
docuit. Jlesp. Scio. sicut et nos dimittimus dehitoribus nostris.
Inler. Peto humiliter ut mihi illam dicas. JJesp. Jnfer. Qux est sexta? JJesp. Et ne nos inducas tn
Prout eodem Dominomiserante valeo, qui illam do-. C tentationem.Inter. Quomodohxcinlelligitur? JJesp.
cuit, faciam. Pater noster, qui es in cmlis, et rel. Non petimus ut non tenlemur, quia qui non est
Inter. In eadem oratione quot pelitiones inve- tentatus, non es«~probatus. Sed precamur ut ne nos
niuntur? JJesp.Septem. Jnfer. Qux est prima? Jlesp. inducat in tentationem, quam sufferre non possu-
Sanclificetur nomenluum. mus.
Inter. Hoc quod in capite dixisti: Paternoster, Inter. Qnx esl seplima? Jlesp. Sed liberanos a
qui es in cmlis, quomodo intelligitur? JJesp. Ibi eniraL malo. Inter. Quomodoest intelligenda ? JJesp. Id est,
invocatio dignitatis est, dum Patrem nos habere pro- a diabolo, a peccalo et ab omni malo tentamenlo.
fiteraur Deum, qnia omnes nos fratres suraus, el Jnfer. Amen, quod in fine est, quomodo intelligi-
Deum Patrem habemus in ccelis. tur, vel cujus lingtia dicitur? JJesp. Amen Hebraice
Inter. In prima petiticne, quam superius dixisti, dicitur, quod Latine vere et fideliter interprelatur.

PROPOSITIONES ALCUINI
DOCTORIS GAROLIMAGNI IMPERATORIS
AD ACDENDOS JDVENES a,

MONITUMPR^EVIUM. D Alcuinus, dum ad Carolum Magnum in epislola 101

Propositiones seqnentes maximam partem editae ita scribil: « Misi excellenlix veslrx quasdam spc-
exstant inter Opera Ven. Bedx, tom. I editionis Ba- cies dictionum exemplis et versibus venerandi Patris
sileensis anni 1563, pag. 135 seq. (Palrologim confirmatas , et aliquas figuras arithmeticm subtiti-
tomo XC.col. G67).Illud lamen opusculumcum plu- tatit, tmtitiwcausa > etc. En rationem qux nos in-
ribus aliis ejusdem tomi, Bedx supposilum esse cen- duxit ul scripto huic inter dubia Alcuini locum da-
senl eruditi, quod illius nuilam nieulionem fecerit in rcmus. Conlulimus vero illtid cum editione prxfata
calalogo suorum Operum, quem ipsemet confecil. Ven. Bedx et aliquibus locis menda librarii emen-
Exslat vero sub nomine Alcuini in pervetusto co- davimus. Modicx, faleor, ulilitatis hahenl proposi-
dice ms. monasterii Augix Divitis, unde descriptum tiones isthxc, et ex arithmelica hodie culta multo
ad nos pervenit. De eodera fortassis intelligendus facilius et clarius resolvi possenl; erunt taraen for«
» Istc esl titulus in cod. ms. Augix Divitis.
 1145 OPP. DUBIA. — PROPOSITIONESALCUINI. 1146
tassis qui, ad quasvis antiquitatis reliquias atlenti, , A centum denariis c porcos emere; sic tamen, ut ver-
his quoque prelium slatuant, et inde nonnulla qnx1' res x denariis ematur ; scrofa autem v denariis;
ad calculum, mensuras ac pondera veierum cognos- duo vero porcelli denario uno. Dicat,
cenda conferunt, eruere possinl. Nonnulla qux in qui intelligit,
ms. deficiebant, supplevimus ex Ven. Beda sub his; quotverres, quot scrofae, quotve porcelli esse de-
1 ]signis' - beant, ut in neutris numerus nec superabundet, nec
44H- minuatur ?
PROrOSITIO DELIMACE. Solutio de emptore.
Limax fuit ab hierundine [Ms., harundine] invita- Fac VIIIIscrofas et unum verrem in quinquaginla
tus ad prandium infra leucam unam. In die autem '
quinque denariis; et LXXXporcellos in XL. ECC«
non potuit plus quam unam unciam pedis ambulare.
porci xc In residuis v denariis, fac porcellos x, et
Dicat, qui velit, in quot [annis vel] diebus ad idem1 habebis centenarium numerum in ulrisque.
prandium ipse limax perambulabat ? VI.
Sequilur solulio de limace.
PROPOSITIO DEDGOBUS NEGOTIATORIBUS C SOLIDOS
In leuca una sunl mille quingenti passus; vn Dpe-
HABENTIBUS.
des, xc uncix. Quotuncix, tot dies fuerunt, quifa- _. Fuerunt duo
et dies ccx. negotiatores, habentes c solidoscoiu-
ciunt annos CCXLVI,
ir. munes, quibus emerent porcos. Emerunl autem in
solidis duobus porcos v, volentes eos saginare, atqua
» PR0P0SIT1O DEVIROAMROLANTE INVIA. ilerum venundare, el in solidis lucrum facere. Cum-
Quidam vir ambulans per viam vidit sibi alios
que vidissent tempus non esse ad saginandos porcos,
homines obviantes; et dixit eis: Volebam, ut fuis- et ipsi eos non valuissent tempore hieinali pascere,
setis [Bed., utiuam fuissetis] alii tantum, quanti tentavere
venundando, si potuissent, lucrura facere,
estis; et medietas medietatis; et hnjus numeri me- sed non poluerunt; quia non valebant eos aroplius
dietas [et rursus de medietale medietas]; tunc una
venundare, nisi ut empti fuerant, id est, ut de v por-
mecum c fuissetis. Dicat, qui velit, quanti fuerunt, cis duos solidos
acciperent. Cum hoc conspexissent,
qui in primis ab illo visi sunt ? dixerunt ad invicem: Dividamus eos. Dividentes au-
Solutio de eadem propositione. tem et vendentes, sicut emerant, fecerunt lucrum.
Qui imprimis ab illo visi sunt, fuerunt xxxvi. Alii Dicat f qui valet, imprimis quot porci fuerunt; et
tantum LXXII. M cdietas medietatis xvm. El hujus dividat ac vendat et lucrum
facere de
numeri medietas sunt vim. Dic ergo sic : LXXIIet simul venditis non valuit. faciat, quod
XVIIIfiunt xc. Adde vnn, liunt xcvim. Adde loquen-
'(_ Solutio de porcis.
tem, et habebis c.
IU. Imprimis CCLporci erant, qui c solidis sunt compa-
b PROPOSITIO DEDIIOBUS PROFICISCENTIBUS. rali, sicut supra dicttim est, in duobus solidis v por-
Duo homines ambulantes per viam, videntesque cos: quia sive quinquagies quinos, sive quinquies
cieonias, dixerunt inter se: Quot sunt ? Qui confe- L dixeris, CCLnuraerabis. Quibus divisis unus lulit
rentes nuraerum dixerunt: Si essent alix tantx; et cxxv, alter similiter. Unus vendidit deteriores tres
ter [Bed., et etiam] tantx, et medietas lertii, adjeclis semper in solido ; alter meliores duos in solido. Sic
duobus, c essent. Dicat, quipotesl, quantx fuerunt, evenit, ut is qui deteriores vendidit, de cxx porcis
qux iraprimis ab illis visx sunt? XLsolidos est conseculus. Qui vero meliores, LXSO-
Solulio de ciconiis. lidos est conseculus ; quia de inferioribus xxx sem-
XXVIII et xvin, et terlio sic; fiunt LXXXIIII. Et me- per in x solidis ; de mclioribus viginti aulem in x
dietas tertii fiunt xim. Sunt in totum xcvm. Adje- solidis sunt venundati: et remanserunt utrisque v
ctis duobus, c apparent. porci, ex quibus ad lucruiu mi solidos et duos dena-
IV. rios facere poluerunt.
c PBOPOSITlO DEHOMINE ET EQUIS. VII.
Quidam homo vidit equos pascentes in campo, J) 1 PROPOSITIO DEDISCO PENSANTE LIBRAS XXX.
optavit dicens: Utinam essetis mei, et essetis alii Est discus qui pensat libras xxx sive solidos r>c,
tantum, et medietas medietalis ; cerle gloriarer su- habens in se aurum, argentum, aurichalcura, et
per equos c. Discernat, qui vult, quot equos impri- slannum. Quanlum habet auri, ter tantum habct ar-
mis vidit ille homo pascentes ? genti. Quantum argenti, ter lantum aurichalci. Quan-
Solulio de equis. tum aurichalci, ter tantum stanni. Dicat, qui potest,
XL equi erant, qui pascebant. Alii tantum fiunt quanlum in unaquaque specie [Bed., unaquxque
LXXX.Medietas medietatis hujus, id est, xx, si adda- species] pensat ?
tur, fiunt c. Solutio.
V. Aurum pensat uncias novcm : argentum ter un-
d PROPOSITIO DEEMPTORE DENARIORUM. cias vnii, id est, libras duas et tres uncias. AurichaU
Dixit qttidam eraptor [Bed., mercator]: Volo de cum pensat ter libras duas et [ter] m uncias, id est,
a Apud Bedam : De homine alios homines in via « Apud Bedam additur : In campopascentibus.
sibi obviantibus. * Apud Bedam : De emptore in denariis cenlum.
b Apud Bedam addiltir: Visis ciconiis. .
*«« B. F. ALBINI8EU ALCUUNlOPERlIMi RS vni. H48
libras vi et vjm uncias. Stannum pensat ter libras A nique sum pi IUSfilii sororis mex; et illa amiti
vi, et ter unclas vim, hoc est, libras xx, et m uncias. filijinei, £t ea propinquitale sibi iuvicem pertiuent.
Vint uncix, el n librx cum nj uijciis: el vi librae XII.
cum viin unciis: el xx librx cum ui unciis adu- PROPOSITIQ DEQUOD.VM pATREFAMILIAS
natx, xxx libras e(Iicjunt. ET TRIBUS FH.IISEJUS.
Item aliter ad solidum. Aurum pensat solidos ar- Quidampatcrfamilias morjens dimisit hxreditalem
genteos xv. Argentqm ter xv, id est, XLV.Aurichal- tribus filiis suis.xxx ampullas vitreas, quarum decem
cum ter XLV,id est, cxxv, Siannuju.tercxxxv, hoc fuerunt plenx oleo. Alix clecemdiinitlix. Tertix de-
est, ccccv. Junge ccccv, et cxxxv : ot xiy: et XV;et cem vaeux. Dividat, qui potest, oleum et ampullas,
InveniesDC,qui sunt librre xxx. ut unicuique eoruro de tribus filiis aequaliterpbver
niat lam de vitro, qiiam de oleo. (,
PROPOSITIO DECUrA. Solutio.
Est cupa una, qux c metretis impletur capientibus Tres igitur sunt filii, et xxx ampiuke. Ampullarum
singulis modia tria; habens fistulas m. Ex numero autem quxdam x sunt plenx, et x meilix, et x va-
modiorumtertia pars el vi per unam fistulam currit: cux. Duc ter decies; tiunt xxx. Unicuique filio ve-
per alteram lertia pars sola: per tertiam sexta tan- 8l niunt x ainpullx in portionem. Divideautem per ter-
tum. Dicat nune, qHivult, quot sexlarii per unam- tiam iiarlem, hoc est, da primo filio x semis ampul-
quamque fistulam cucurrissent. las, ac deinde da secundo v plenas et v vacuas. Simi-
Solutio. Ijter dabis tertio, et erit trium xqua germanorum
Per primam flstulam fii DCsextarii cucurrerunt. divisiotam in oleo, quam in vitro.
Per secundumfi cccc. Pcr tertiam I cc. XIII.
IX. PROPOSITIO DBREOE.
PROPOSITIO DESAGO. Quidam rex jussit famulo suo colligere de xxx viU
Habeo sagum habentem in longiludine cubitos c, lis exercilura, eo modo ut ex unaquaque villa tot
et in latitudine LXXX.Volo exinde per portiones sa- homines sumcret quotquol illuc adduxisset. Ipse
gnlos facere, ita ut unaqtixque portio habeat in lon- tamen ad viliam primam solus venit; ad sccundam
gitudine cubltos v, et in lafiludine cubilos iiu. Dic, cum allero; jara ad tertiam tres venerunt. Dicat,
rogo, sapiens, quot saguli exinde fieri possint? qui potegl, quut homines fuissent collecti de xxx
Solutio. vijlis,
De quadringentis octogesima pars v sunt; et cen- . Solutio.
tesiraa im. Sive ergo octuagics v, sive ceaties nn In prima igilur mansione duo fuerunt; in secunda
duxeris, semper cccc invenies. Tot sagi erunt. iin, in tertia vm, in quarta xvi, in quinta xxxn, iu
X. sexla LXIIII,in septima cxxvm, in octava CCLVI, in
PROPOSITIO DELINTEO. nona DXII,in decima I xxim, in undecima ii XLVIII,
Habeo linteamen nnum longum cubitorum LX, la- in duodecima iiii xcvi, in quarta decima xvi
tum cubitoriim XL.Volo ex eo portiones facefe, ita GCC-xxxiiu.Iu quinta decima xxxu DCCLXVIII, etc. c.
ut unaquxqne portio habeat in Iongitudine cubitos XIV.
senos.et in lalitudine quatcrnos, ut sufficiat ad tu- PROPOSITIO DEBOVE.
nicam consuendam. Dicat, qui vult, quot tunicx ex- Bos qui tota die arat, quot vestigia faciat in ultima
inde fleri possint ? riga d ?
Solutio. Solutio.
Decimapars sexagenarii vi sunt. Decimavero qua- Nullumomnino vestigium facit bos in ultima riga,
dragenarii im sunt. Sive ergo decimam sexagenarii, eo quodipse prxccdit aralrum, et hunc aratrum se-
sive decimam quadragenarii decies miseris, centum quitur. Quotquot enim hic prxcedendo in exculta
porliones vi cubitorum longas; et im cubilorum terra vestigia figit, tot ille subsequens excolendo re-
latas invenies. . solvit. Propterea illiusnullum reperitur vesti^ium fn
XI. ultima riga.
» PR0POS1T1O SBBUOBIS IIOMINIBUS
SORORES ACCI- XV.
" DEHOMINE.
PIENTIBUS. PROPOSITIO
Si due homlne. ad invicem, alter alterius soforem Quxro a te ut dicas mihi quot rlgas faetas habeat
iu conjugium sumpserit; dic, rogo, qua propinqui- homo in agro suo, quando de utroque capil,e camoi
tate fliii eorum siW pertineant ? tres versuras factas habuerit?
Solutio ejusdem b. Solutio.
Verbi gralia : si ego accipiam sororem soeii mei, Ex uno capite campi m. Ex altero ni, qux fticiun?
e» ille meam, el ex nobis procreentur filii; ego de- Tigas versuras vi [Bed., vn].
» Bed., De duobut kominihus,atter aderiut sororem citerfallit, omittendos censui, a quovis facile, s
dccipientibus. placet, diiplicando semper ultimum suppleudos.
b Hxc solutioomissa apud Bedam. » Riga idem ac sulcus.
Reliquos numeros, in quibus cod. ms. multipli-
 '
1149 OPP. DUBIA. — PROPQSITJ.QNESALCUINL il§0
xvL - ^ -jA rem, lupuroque transferrem : lupoque foris missa
PROPOSITIO DEDUOBUS IIOMINIBUS BOVES DUCENTIBCS."capfarii navi feceptam ultra reducerem; capramqua
Dtio tiomihes dticebant boves per viam, oqtiibus Toris missam cauluni transveherera ultra; alque ite-
«tnus alteri dixit: Da inihi boves duos; ei habeo lot ruin remigassem, capramqueassumptam ultra duxis-
boves quol et tu habes. At ille ait: Da mihi et tu sem. Sicquc faciendo facta erit remigatio saltibris,
duos boves, et habeo duplum quam lu babes. Di- absque voragine laceratibnis
cat, qui vult, quot boves fuerunt, quot untisquisque XIX.
habuit. PRQPOSITjp DEVIROET UULIERE PONDERANTIBUS [rLAD-
Solutio. STRIPONDUS ONUSTl].
Prior, qui dari sibi duos rogavit, bovcs habebat De viro et nuiliere, qtiorum uterque pondus habe-
nn. At vero, qui rogabatur, habebat vni: Dedit bat plaustri ontisti, duos habentes infantes inter
fluvium trans
quippe rbgatiis poslolahti duos, et Jiabnerunt uterque utrosqtic plaustrali pondere pensautes
sex. Qui eriim prius acceperat, reddidit duos danti ire debuerunt. Navem invenerunt qux non poterat
priori, qiii habebat sCx, et habuil vm, quodest du- fiure plus nisi unum pondus plaristri. Transfretari
ne navis mei-gatur.
plum a quatuor, et illi remanseruht iiu,quOd est sim- faciat, qui se putat posse,
_5 Sotutio.
piumabvm.
XVII. fiodem qtioque ordine, ut superius. Prius intras-
443 ex illis re-
rROPOSlTIO DE TRIBUSFRATRIBUS SINGULAS HABEHTI-sent duo infanfes et transissent; unusque
BUSSOROUES. duceret navem. Tunc inater navem ingressa tran|-
- Tres fratres erant qui singulas sorbres habebant, isset. Deinde filitis ejus rediicerel navem. Qua
e{ ffuvium transire debebant (erat enim unicuique transvecta frater iHius navini ingressus ambo ultra
,illoiuin concupisceniia in sorore proximi sui), qtii transissent, rufsusque unus ex illis ad patrem redu-
venientes ad fluvimn non invenerunt nisi parvam cefet navera. Qua reducta, filio foris starite, pater
navicujam, ia qua non potuerunt amplius riisi duo trahsiret : rursusque filins, qui ante Trahsierat, in-
,ex iUis transire. Dicat, qui potest, qtialiter fluvium gressus navira eamque ad fratrem reduceret : jam-
transierunt, ne una quidem earum ex ipsis macu- que reduclam ingredianlur ambo et transeant. Tali
lata sit? subremiganle ingenio erit expleta navigalio forsitan
Solulio. sine naufragio.
Primo omniam ego et sorpr mea introissemus in XX. .
navem et transfretassemus uitra; fransfretatoque . PROPOSITIO DE HIRTITIIS[Bed., niRiciis].
fluvio dimisissem SQrorem meam de nave, et redu- « De hirtitiis masculo et feniina habentibus duos
jcjssem navem.ad. ripam. Tune vero introissent soro- natos libram ponderantibus, flumeq trapsire volen-
res duoruro virorum, illorum videlicet, qui ad littus libas.
remanserant. Iijis igitur feminis navi egressis, soror Solutio. . .
mea [qux prima transterat], intraret, navemque re- Similiter, ut superius, transissent priris duo infan-
duceret ad nos. Illa egrediente foras, duo in navem tes, et unus ex illis navem reduceret; inquam paler
fratres intjasseat, ultraque venissent. Tunc unus ex ingressus ultra transisset; et ille infans, qui prius
jljis una eum sOrore sua navem ingrcssi ad nos trans- cum fratre transierat, navim ad ripam reduceret; in
fretassent, Egp autenj pt ijle, qui navigaveral, .brore •quam frater illius rurstfs ingressus ambo ultra venls'-
jnea remanente foras, uUra venjssemus. Nosque ad sent; unusque propterea ex illis foras egressus; et
ljJtQia veclos, una ex illis.duabus quxlibet mulieri- alter ad.matrem reduceret navim : in quam mater
jjus, ultra navepa reduceret, sororeque mea secum ingressa ultra venisset: qua egrediente foras, fijius
recepja pariler ad nps ulfra venissent. Et ille, cujus ejus, qui ante cum patre transierat, navira rursus ijjj
spror ultra rejnauserat, navem ingressus eam secum gressus eam ad fratrem 'tiltra reduceret; in quajji
reduceret. Et fieret expleta traflsyeetio nullo roacu-. ambo ijigressi iiltra venissent, et fieret expleta trans^
lante conlagio ». P Vectionulio formidarite naufragio.
xvm. XXI.
PROPOSITIO DEHOMINE ET CAPRA ET LPPO.; PROPOSlTIO DECAMPO ET OVIPCS INEOLOCANDJS..
Honw quidam debeljat ultra, flavium transferre lu- Est campus qui babet in longitudine.pedes cq, et
pum, capram, et fasciculum cauji. Ef,non potuitaliam in latiludine pedes c. Volo ibidem mittere oves'; sic
naveni iriveriire, nisi qux dups tanfum ex ipsisferre tamen ut unaquxque ovis habeat in longp pedes v, et
'yalebat. Prxceplum itaque ei fuerat ut omnja hxc in lato pedesiv. Dicat, rogo, quj valet, qiiot pyes
tiUra illxsabmnino transferfet. Dicat, qui pptest, ibidem locari ' possint?
quomodo eis illxsis trarisire poluit? Sdlutto.
Solulig. Ipse carapus habet in longiludine pgdes cc. Ey in
• Simili namque tenore ducerem prius capram et di- Iatitudine pedes c. Duc bis quinquenos b de cc, fiunt
mittcrem foris lupum et caulum. Tum deiride veni- XL.At deinde c divide per 1111. Quarta pars cente.narii
-'* ApudBedam : Tali igitur sicqiie solticitante stur conlagio.
Mio faeta est navigalio, nullo fuscante inquinutionis t Nempe djvidendp per v.
H51 B. F. ALBINI SEU ALCULNlOPERUMPARS VUL 11!»
xxv. Sive ergo XLvicies quinquies; sive xxv quadra- A ditur perticis est c, hos si per semetipsos multipU-
millia fiunt,
gies ducti, millenarium implent numerum. Tol ergo caveris, id est, si cenlies duxeris, x
ibidem oves collocari possunt. hos in xn partes dividere debes; etenim de x mUli-
XXII. bus duodeciraa est DCCCXXXIH, quam cum item in xn
PROPOSITIO DECAMPO FASTIGIOSO. partitus fueris, invenies LXVIIII.Tot enim aripennis
Est campus fastigiosus, qui habet in uno latere hujusmodi campus includilur.
perticas c, et in altero latere perlicas c, et in fronte XXVI.
perticas L, et in medio perticas LX,et in altera fron- PR0P0SITI0 DE CDRSU CBKKS. BC.FVGB.LFPPRKS e.
te perticas L. Dicat, qui potest, quot arioennas » Est campus qui habet in longitudine pedes CL. ln
claudere debet? uno capite slabat canis, et in alio stabat lepus. Pro-
Solutio. movit namque canis ille post illum, scilicet leporem
Longitudo hujus campi c perlicis, et utriusque currere. Ast ubi ille canis faciebat in uno saltu pedcs
frontis latitudo L, medietas vero LXincluditur. Junge VIIII, lepus transmitlebat vn. Dicat, qui velit, quot
utriusque fronlis numerum cum medietate, et fiunt pedes quotque saltus canis persequendo, et lepus
CLX.Ex ipsis assume tertiam partem, id est, LIII, et fugiendo, quoadusque comprehensus est, fecerunt
multiplica centies, fiunt v ccc. Divide in xn sequas B [Bed., confecerintj
partes, et inveniuntur ccccxn [Bed., CCCXLI]. Item Solutio.
eosdem divide in xu partes, et reperiuntur xxxvu. Longitudo hujus videlicet campi habet pedes CL.
Tot sunt in hoc campo aripenni. Duc mediam de CL, fiunt LXXV.Canis vero faciebat
444 xxiii. in uno saltu pedes vmi, quippe LXXV novies ducti
PROPOSITIO DECAHPO QUADRANCULO. fiunt DCLXXV, tot pedes leporem consequendo canis
Est campus quadrangulus qui habet in uno laterc cucurrit, quoadusque eum comprehendit dente te-
perticas xxx, ct in alio perlicas xxxil, el in fronte naci. At vero, quia iepus faciebat pedes vn, in uno
perticas xxxiin,et in allera perlicasxxxu. Dicat, qui saltu, duc ipsos LXXVseplies. Tot vero pedes lepus
potest, quot aripenni in eo concludi debent? fugiendo peregit, donec conseculus est.
Solutio. xxvu.
Dux ejusdem campi longiludines faciunt LXII.DUC PROPOSITIO DEClVITATE QUADRANGULA.
dimidiam LXII,fiunt xxxi. Ac duaeejusdem campi la- Est civitas quadrangula quas habet in uno latere
titndines junctx fiunt LXVI.DUCvero mediam de pedes mille centum; et in alio Iatere pedes raiHe;
LXVI,fiunt XXXIII.Duc vero terties [Bed., trecies] et in fronle pedes DC, el in altera pedes »c. Volo
semel, fiunt Txx. Divide per duodecimam partem bis ibidem tecla domorum ponere, sic, ut habeat una-
sicut superius, hoc esl, de niille viginti, duc per xu, quxque casa in longitudine pedes XL,et iu latitu-
fiunt LXXXV, rursusque LXXXV divide per xn, fiunt dine pedes xxx. Dicat, qui velit,
quot casas capere
vn. Sunt ergo in hoc aripenni num.ro scptem. debet?
XXIV. Solutio.
PROPOSITIO DECAMPO TRIANCULO. Si fuerint duaehujus civitatis .ongitudines junctae,
Est campus triangulus qui habet in uno latere per- facient ii c. Similiter dux, si fuerint Ialitudir.es jun-
ticas xxx, et in alio perticas xxx, et in fronte perti- ctse, faciunt f cc. Ergo duc mediam de i cc, faciont
cas xvin. Dicat, qui potest, quot aripennos conclu- nc, rursusque duc mediam de il c, fiunt i L. Et quia
dere debel? unaquxque domus habel in longitudine pedes XL,
Solutio. et in lato xxx : deduc quadragesimam partem de
Junge duas longitudines islius campi, et fiunt LX. miile L, fiunt xxvi. Atque iterum assume tricesimam
Duc mediam de LX, fiunt xxx, et quia in fronte per- de
DC,fiunt xx. Vicies ergo xxvi ducti, fiunt oxx.
ticas xvni habet, duc mediam de xvm, fiunt viiu. Tot domus
capiendaesunt.
Duc vero novies triginla, fiunt cci.xx. Fac exinde bis
XXVIII.
xii, id est, divide CCLXX, per duodecimam, fiunt xxu 0 1
et semis; atque iterum xxn et semis per duodecimam PROPOSITIO DE CIVITATE TRIANCULA.
divide partem h fit aripennis untts et perlicx x, Est civitas triangula qux in uno habet lalere pe-
et dimidia. des c, et in alio latere pedes c, et in fronte pedes
XXV. xc, volo enira ibidem xdificia domorum constmere,
PROPOSITIO DECAMPO ROTUNDO. sic tamen, ut unaquxque domus habeat in longitu-
Est canipus rotundtis, qui habel in gyro perticas dine pedes xx, et in latitudine pedes x. Dicat, qui
cccc. Dic quot aripennos capere debet? potest, quot domus capi debent?
Solutio. Solutio.
Quarla quidem pars hnjus campi, qui cccc inclu- Duo igitur hujus civitatis latera juncta fiunt cc,
» Bed., Aripennos. Vide du Cange, voce Arapen- cLegendum : De curtu canis ac fuga leporis. Sub-
nit, etc. stituendo consonanlibus vocales imme»
h Apud Bedam hic defectus ita suppletur : Etfiunl diate antecedentes. Quodquibiisdam frequentius occurrrt:f|
2, et remanent 3, quw est Zpars 12. Sunt ergo ari- codd. mss. _...T
penni in hoc numero 2 et 3 par* de aripenno.
1153 OPP. DUBIA. — PROPOSITIONES ALCUINI. 1154
atque duc mediam de cc, fiuntc. Sed quia in fronte A XXXII.
habet pedes xc, duc mediam de xc, fiunt XLV.Et PROPOSITIO DE QUODAM PATft-FAMTLUS.
quia longitudo uniuscujusque domus habel pedes xx, Quidam paterfamilias habuit familias xx. Et jus-
et latitudo ipsarum pedes x, duc xx partem in c, sit eis dare de annona modios xx. Sic jussit, ut viri
fiunt v. Et pars decinia quadragenarii iv sunt. Duc acciperent modios ternos, et mulieres binos, et in-
itaque quinquies nn, fiunt xx. Tot domos hujusmodi fantes singula scmodia. Dical, qui polest, quot viri,
captura est civitag.'-"\ aut quot mulieres, vel quot infantes esse debent?
^~~" xxvun. Solutio.
PROPOSITIO DECfVJTATE KOTUNDA. Duc semel ternos, fiunt m, hoc est, unus vir III
Est civitas rotunda quae iiabet in circuitu pedum modios accepit. Similiter et quinquies bini, fiunl x,
vm miUia. Dicat, qui potest, quoi domos capere hoc est, quinque mulieres acceperunt modia x. Duc
debet, ita ut unaquxque habeal in longitudine pedes vero seplies binos, fiunt xim, hoc est xuii infantes
xxx, et in latitudine pedes xx ? acceperunt modios vn. Junge ergo i et v et xim,
Solutio. fiunt xx. Hx sunt familix xx. Ac deinde junge ui et
In hujus civitatis ambilu vm millia pedum nume- vn et x, fiunt xx, hxc sunt modia xx. Sunt ergo si-
rantur, qui scsquialtera proportione dividunlur in B mul familix xx, et modia xx.
iiii DCCC, et in iii cc. In iilis autem Jongitudo domo- XXXIII.
rum; in islis latitudo versatur. Subtrahe itaque de PROPOSITIO DEALIOPATREFAMILIAS EROGANTE SU_5
utraque summa medietatem, et remanent de majori FAMILl.EANXOKAH.
II cccc : de minore vero I DC Hos igitur i DCdivide Quidam palerfamilias habuit familias xxx, quibus
in vicenos et invenies octoagies viginti, rursuraque jussit dari de annona modios xxx. Sic vero jussit,
major summa, id est, 17cccc, in xxx parliti, octo- ut viri acciperent modios ternos, et muliercs binos,
agies triginta dinunierantur. 445 Duc octoagies et infantes singula semodia. Solvat, qui potest,
LXXX,et fiunt vi millia cccc. Tot in.hujusmodi civi- quot viri, aut quot mulieres, quotve infantes fue-
tate domus, secundum propositionem supra scriptam, runt?
construi possunt. Solutio.
XXX. Si duxeris ternos ter, fiunt vmi. Et si duxeris
PROPOSITIO DEBASILICA. quinquies binos, fiunt x, ac deinde duc vicies bis se-
Est basilica qux habet in longitudine pedes CCXL, mis, fiunt xi, hoc est, viri HI acceperunt modia vun,
et in lato pedes cxx. Laterculi vero stratx ejusdem et quinque niulieres acceperunt x, et xxu infantes
unus lalerculus habet in longitudine uncias xxm, C acceperunt xi modia. Siraul juncti III el v, et xxu
hoc est, pedem unum et xi uncias. Et in latitudine faciunt farailias xxx. Rursusque vnu et xi, et x. si-
uncias xn, hoc est, pedem i. Dicat, qui velit, quot mul juncti faciunt modia xxx. Quod sunt simul fa-
laterculi eamdem debent implere? miliie xxx, el raj-dii xxx.
Solutio. XXXIV.
CXLpedes longitudinis implent cxxvi laterculi; PROPOSITIO ALTERA DE PATREFAMILIAS PARTIENTE
et cxx pedes latitudinis cxx laterculi; quia unusquis- FAMILI._SVJEANNONAM.
que laterculus in latiludine pedis mensuram habet. Quidam paterfamilias babuit familias c, quibus
Multiplica ilaque centum vicies cxxvi, in xv cxx prxcepit dare de annona modios c, eo vero tenore,
summa concrescit. Tot igitur in hujusmodi basilica ut viri acciperent modios ternos, mulieres hinos, et
lalerculi pavimentum contegere possunt. infantes singula semodia. Dieat ergo, qui valet, quot
XXXI. viri, quot mulieres, aut quol iiifantes fuerunt?
PROPOSITIO DE CANAVA ». Solulio.
Est canava qux habet in longitudine pedes c, et Undecim terni fiunt xxxm. 'Et xv bis ducli fiunt
iu latitudine pedes LXIUI.Dicat, qui potest, quot xxx, idest, xi viri acceperunt xxxui modios; et xv
**
cupas capere debet ? ita tamen, ut unaquxque cupa mulieres acceperunt xxx el LXXIIHinfantes accepe-
habeat in longitudine pedes vu, et in lato, hoc est runt xxxvu, qui simul juncti, id est, xi et xv, et
in medio pedes im, et pervius b unus habeat pedes LXXJIIIfiunt c, qux sunl familix c. Similiter junge
liii. XXXIII, et jjf x et xxxvu faciunt c, qui sunt modii c.
Sotutio. His ergo simul junclis habes familias c el modios c.
In centum autem quaterdecies vn numerantur, in XXXV.
LXIIIIvero sedecies quaterni continentur, ex qui- PROPOSITIO DE OBITU CUJUSDAM PATRISFAHILIAS.
bus IIII ad pervium reputantur, quod in longitudi- Quidam palerfamilias moriens reliquit infantes, et
nem ipsius canavx ducitur. Quia ergo in LXquin- in facullate sua, solidorum DCCCCLX [Bed., DCCCLX],
decies quaterni sunt; et in centum qualerdecies et uxorem prxgnantem. Qui jussit ut si ei masculus
sepleni; duc quindecies XHII,fiunt ccx. Tot cupae nasceretur, acciperet de omni massa dodrans, hoc
juxta suprascriptam magniludinem in hujusmodi est, uncias vnn. Et mater ipsius acciperet quadrans,
canava contineri possunt. hoc est, uncias m. Si autem filia nala esset, acci
» Bed., eatana, cella vtnaric. * Via, spatium inter cupas seu vasa vinaria.
H5S B. F. ALBINI SEU ALCUJNI OPERUMPARS VIII. H56
ter undecim fiunt xxxm, tolle illas triginta
peret septnnx, hoc cst, vn [Bed., v] uncias, et ma- „{ partes xi,
tef ipsius acciperet quincunx, hoc est, v uncias. parles, divide eas inler magi&trosv. Quinquies seni
fiuntxxx. Acciclunt ergo imicuique raagistro paites
Gontigir autcm ul geminos parturiret, id est, pue-
rum et pueHami Solval, qui potest, quanltim acccpit vi. Tolle tres partes, qux super xxx femauserunt,
«aftter, et quanlum filius, quantumve filia? quod est medietas seuarii, et da discipulo.
Solulio* XXXVHL.....
PROPOSITIO DE QUODAM
Junge «rgo vmi et m, fiunl xn, xn namque uncix EMVIORE FNTlSIMALIEUS
iibram faciunt. Rursusque junge similiter vn et v, CE.NTUM.
fiunt iterum x». Ideoque bis xn faciunt xxmi, xxun Voluit quidam homo emcre animalia promiscua c
autem faciunt duas libras, id cst, solidos SL«. dc solidis c, ita v.t equus tribus solidis emeretur;
Deinde ergo [duc] per vicesimara quariam partem bos vero in solido i, et xxim oves iu sol. i. Dicat^
ECCCCLX solidos, et vicesima qtiarla pars eorum fiunt qui valet, quot caballi, vel qubt boves, quotve fue-
XL. Deinde duc, quia facit dodrans sive dodrans, rtnit ovcs ?
Xi in nonam partem, ideo novies XL accepit Dlius, Solutio.
hoc est, xvin libras, qux faciunt solidos CCCLX. Duc ter vicies tria [J. e., ter xxm] i, fiunt LXVIIII.
Etquia mater tertiam partem conlra filium accepit, 1„ El duc bis vicies quatuor [J. e., bis xxun], fiunt
et quintan» contra filiam, m et v, fiunt vm. Itaque XLViii.Sunt ergo caballi xxm, el solidi LXVIIII.Et
duc, quia legilur, quod faciat bis seu bisse XLin oves XLVTII, et solidi n. Et boves xxvnn, in solidis
parte oclava; octies ergo XLaccepit mater, hoc est, XXVIIII. Junge ergo xxnietxLViif et xxvmi, fiuntani-
libras xvi, quae faciunt. solidos cccxx. Deinde duc, malia c. Ac deinde junge LXVUII el n et xxvnn, fiunt
quia lcgitur, quod faciat septunx, XL in vn parti- solidi c. Suntergosimut juncta animaliac, et solidic.
bus : postea duc septies XL, fiunt xim librx, qux XXXVIIU.
faciunl solidos CCLXXX, hoc filia accepil. Junge ergo PROPOSITIO DEQUODAM EMPTPRE IN ORIENTE.
CCCLX ct cccxx ct CCLXXX , fiunt DCCCCLX soUdi et Quidam bomo voluit de c solidis animalia promi-
XLVIIIlibrx. scua einere c in oriente; qui jussil famulo suo, ut
446 XXXvi. camelum v solidis acciperet; asinum solido i. xx
PROPO.SITIO DESALUTATJONE CUJUSDAM SENISAD ovcs in solido compararet. Dicat, qui vult, quot
PUF.RUM. cameli, vcl asini, sive oves in negotio c solidorum
Quidam senior salutavit puernm, cui el dixit: fuerunt?
Vivas, ftfi, vivas, iiiquil, qiianlum vixisti, et aiiud
CSolutio.
tanlum, et ter tanlum. Addatque tibi Detis unum clc Si duxeris x novies, [et] v fiunt xcvvhoc est, ca-
annis meis, el implcas aunos cenium. Solvat, qui mcli XVIIIIsunt erapti in solidisxcv. Adde cum ipsis
polest, quot annorum tunc tempore puer erat ? unum, hoc cst, in solido i asinum i, fiunt xcvi. Ap
Solutio. deinde duc vicies quater, fiunt LXXX,LOCest, in
In eo vero, qtiod dixit, vivas, quantum vixisti, quatuor solidis oves LXXX. Junge ergo xvim et i et
vixerat ante annos vm et menses tres : et aliud LXXX,fiiint c. Hxc stint animalia. Ac deinde junge
tantum fiunl anni xvi et menses vi, ct alterum tan- xcv, et i et nii, /iunt solid. c. Simul ergo juncti fa-
lum fiuht anni xxxiii, qui ter mtilliplicati fiurit Snni ciunt pecora c, ct solidos c.
xcvmi, unum ipsis additum fiunl c. XL.
XXXVII. PRQPOSITIO DE B0MINE ET OVIRUS IN M0NTEPASCEN-
PROPOSITIO DE QUODAM iioMINEVOLENTE ^DiFlCARli TIBUS.
DOMUM. Quidam homo vidit de monte oves pascentes, et
Homo quidam, volens xdilicare domum, locavit dixit, utinam habcrem tantum, et aliud tanturo et
aftificesvi, ex quibus v magislri ct unus discipcilcis mcdietatem de medietate, et de hac medielate aliam
Crat, et convenit iriter eum, qui xdificafe volebat, " medietalem', atque ego centesimus una ciim ipsis iri-
Ct artiflces, Ut rjftf ^lrigiildsdies xxVderiarii eis irj gfederef nieam domum. Solvaf, qui potest, qubt
ihercede darentur, sic tamen, rit disciputifs medte- oves vidil ibidem paseenfes ?
tatcm de eo, quodttrius Cx friagistris acCipiebdt, dc- Solutio.
ciperet. Oicat, qui pbtest, qiiimium undlqulsque de In hoc ergo, quod dixit; haberem tantum; xxtvi
iUis pef unamq^aiflcfuedlem accepit? oves primum ab illo visaesunt. Et aliud tantum fiunt
SolMo. Lxxn, atque medietss >lehac Videlicetmedietate, hoc
Tolle prirrnim XXrt deriafibs et divide ees in vi est, de xxxvi, flunt x et vm. Rufsusque de hac Se-
partes. Sie -nicuhjtte tJis magistris, qui qrrtnque cttrida scilicet irtedletate assumpta roedietas, id e&t,
sunt, rtn denarios; ftam qniirquies quafuor *x sbrrt. de"xviiii-fiunt viui. Junge ergo xxxvi e't xxi*i, fttfttt
Duo», qtii reirianseftt*?, «|iweest medieias de unb, txxrt. Adde cum ipsis xvfn, fitrfttxc. Adde vefbYmi'
* et Su„t adhuc ni denarii resi- cum xc, fiunt XCVIIII.Ipse
toll» et dft dis<?iptifo yerb humo cfliri ipsis !#•
«Jui; quos sic distribues. Fac de unoqubqtte denafro ditus efit centesimos. . ::-!f.
» flucusque solutiones in Bedx Operibus; quamvis prooositiones ibi absqtie solutionibus <Mt}aki&»
tur. Qm m\ma\Mf e» «w»m. "^
H57 OPP. DUBIA. — PROPOSITIONES ALCUINL 1158
XLI. A annos gemiriatos triplicatos [Bed., tfiplicabis]; et
PROPOSITlO DESODE« 6T SCROFA. sume unum de annis meis; el habcbis annos C. Di-
Quidam paterramilias stabilivit curtem novam cat, qui potcst, quot annorum tunc tempbre puer
erat?
Jquadrangulam], in qua posuit scrofam, qucepeperit Solulio.
porcellos VIIin media sode, qui una cum matre, qux
octava est [F. add., oclo sunt], peperernnt igitur Efat eiiim pubf annorum xvi, et meilsium vtj qui
unusquisque in omni angulo vii. Et ipsa iterum in geroinati cum mensibus flunt anni xxxm, qui tripli-
media sode' cum omnibus generatis peperit vn. Di- cati fiunt XCVHH. Atlditouno patfis anno c apparent.
cat. qui vult, una cum raatribus quol porci fuerunt? XLV.
Solutio. PROPOSITIO.
In pfima igitur parturitione, qux fuit facta in Columba sedens in arbore vidit alias volantes :
media sode, fuerunt porcelli vn, et mater eorum dixit eis: Utinam fuissetis allx tantcim et ternx lan-
octava. Octies igitur octo ducti fiunt LXIIII.Tot por- tum, tunc una mecura fuissetis c, Dicat, qui potest,
celli una cum matribus fuerunt in i angulo. Ac de- quot oolumbaeerant in prirois Volantes?
inde scxagies qualer octo ducti fiunt DXII. Tot cum Solutio.
matribus suis porcelli in angulo n. Rursusque DXIIj| Triginta III erant columbse, quas prius conspexit
octies ducii fiunl i~ftxcvi. Tot in terlio angulo cum volantes. Item allx tantx fiuhl LXVI.Et tertix tan-
matribus suis fuerunl. Qui si octies multipucentur, tum, fiunt Xcvilit. Adde sedentem, et efunt c.
fiunl xxxn DCCLXXXVIII, tot cum malribus in quarto XLVI.
fuerunt angulo. Multiplica quoque octies xxxn PROPOSITIO DE SACCULO ARHOMINE INVENTO.
DCCLXXxviu, fiunt ccTIATT ct cccnu. Tot enim creve- Quidam homo ambulans per viam invenil saccu-
runt, cuui in mcdia sode novissime partum fecerunt. lum cum lalcnlis duoijus. Hoc qnoqtie alii videntes
XLII. dixerunt el : Frater, da nobis pbrliotaem iiiventionis
PROPOSITIO DESCALA IIABE.NTE GRADUS CENTUM. tantum [Bed., tuxj. Qui rentiens noluil cis darb.
Est scala una habens gradus c. In primo gradu lpsi vero irruentcs diripuerunt sacculum, et tulit
sedebat columba tina : iu secundo dux; in tertio sibi quisque soliJosquinquaginla. Et ipse pislquam
tres; in quarlo im; in quinto v. Sic in omni gradu vidit se rcsistere non po6se, misit mai.ulri el rapuit
usque ad cenlesimum. Dicat, qui potest, quot co- solidos quiriquagliita. Dicat qui vult, quot homine.
lumixEin lotura fuerunt ? fuerufit?
Solutio, Solutio.
Numerabitur autem sic : a primo gradu in quo (_ Apud quosdam talenlum LXXti[F. I. LXXV]vel
una sedet, toUe illam, et junge ad illas xcvun, quae pondo vel habet libras. Libra vero habei soliJos au-
447 nonagesimo [nono] graiiii consislunt, ct erunt reos LXXII.Sexagics qtiinqules Lxxii dticti fiunt
c. Sic secundum ad nonagesimuiu octavum el inve- v cccc, qui nnmerus diiplicatus fiunt decies [Suppl.,
nies similiterc. Sic per skgulqs gradus,unum de su- mille] DCCC.In x miltibiis et o&iiiigentissunt quin-
perioribus gradibus, et alium de inferioribus, hoc quagenarii ccxvi. Tot boroines idcirco fuerunt.
ordine conjunge, el reperies semper in binis gradi- XLVII.
bus c. Quinquagesimus aulciii gradus solus ct abso- PROPOSITIO DE EPISCOPO QUJJUS8ITXll PANE8DIVtDI.
lutus est, non ttabens parera; siiniliter el centesiraus Quidam episcopns jussit xn panes dividi in clero.
solus remanebit. Junge ergo omnes et invenies co- Pfxcepit enim sic ut singuli prcsbjteri binos acc.ipo
lumbas VL. rent paues; diaconus dimidiura, lector quartam
XLIII. partem : ita taraen fiat, ul clerieorum et panum unus
PROPOSITIO DE PORCIS. sit numerus. Dicat, qui vtilt, quot pmbyteri, vel
Homo quidara habuit ccc porcos, et jussit, ut tot quot diacones, aut quot leclore. esse debenl ?
porci numero impari in ui dies occitli deberent. Si- Sokuio.
milis est et de xxx senlcntia. Dicat, qui potest, D Quinquies bini fiunt x, id est, v presbytori deccm
quot porci iinpares sive de ccc sive de xxx, inter panes receperunt : et diacbnus unus dlmidium pa-
tres dies [ter] occidendi siinl ? Hxc ratio indissolu- nem : et inter lecloros vi habuerunt panem et dimi-
biUs ad increpandum composita est. dium. Junge v et i et vi in simul, et ftunt xn. Rur-
Solutio. t susque junge x et semis et tinum et semis, fittnt xli.
Ecce fabula! qux a nemine solvi potest, ut ccc Et illi sunt xn panes; qui simul juncti faciutit botni-
perci, sive triginta in tribus diebus impari numero nes xii et panes xn. Unus est ergo hwmewisclerico-
occidantur. Ha;c fabula est tantum ad pueros incre- rum et panum.
pandos. XLVHL
XLIIII. PROP09ITIO DBHOMINE QUI0»V»AVIf SeHfefcJUMftljft.
PROPOSITIO DE SALUTATIONE PUERIADPATREM. Quidam homo obviavit scholaribus, et dixit eis :
Quidam puer salutavit palrem; Ave, inquit, pater! Quanti estis in schola? Unus ex eis rcspondit di-
Cui pater: Valeas, fili! vivas, quanlum vixisti, quos cens : Nolo hoc libi dicere, tu numera nos bis, mul-
» Idest, Sude seuporcorum stabulo. Gloss. du < Cange, voce Sudit.
 H59 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS VIII. H<H>
tiplica ter; tunc divide in quatuor partes. Quarta / et hoc quoque, similiter ut superius, dabis inler
pars numcri, si me addis cum ipsis, centenarium duos, et habebunt singuli xxv modia; eritque id fa-
explet mimerum. Dicat qui potest, quanti fuerunt, ciendo singulorum xqua hiiorum divisio, tam in
qui pridem obviaverunt ambulanti per viam? vino, quam el in vasis.
Solutio. LH.
Terlies ter bini [Id est, bis xxxm] fiunt LXVI: PROP0SITIO DE HOMINE PATREFAMILIAS.
tanti erant, quipridem obviaverunl ambulanti; qui Quidam pater familias jussit xc modia frumenli
numerus bis ducluscxxxn reddil. Hosmultiplica ler, de una doino sua ad alteram deporlari; qux distabat
fiunt cccxcvi, horum quarta pars xcvnn sunt. Adde leucas xxx : ea vero ratione ut uno camelo lotum
puerum respondentem et reperies c. iliud frumentum deportarelur in tribus subvectioni-
XLVIIII. bus, et in unaquaque subvectione xxx modia por-
PROPOSITIO DE CARPENTARIIS. tarcnlur : camelus quoque in unaquaque leuca co-
Scptera carpentarii septenas rotas fecerunt. Dicat, raedat modium unum. Dicat, qui velit, quot modii
qui potest.quotcarrx rexerunt [Bed., quod carrafe- residui fuissenl?
cerunt] ? Solutio.
Sotutio. ] 1 In prima subvectione portavit camelus modios
Duc septies vn fiunt XLVIIII, tot rotas fecerunt. xxx super leucas x, et comedit in unaquaque leuca
xn vero quater ducti XLVIIIreddunt. Super xL et modium unum, id est, modios xx comedit et reman-
" vnii rotas xn carra sunt erecta, et una
superfuit serunlx. In secunda subvectionesimiliter deporlavit
rota. modios xxx, et ex his comedit xx, et remanserunt
L. x, in tertia vero subvectionefecit similiter; depor-
PROPOSITIO DE VINOIN VASCULIS. tavit medios'xxx, et exhis comedit xx, et remanse-
Centum metra vini, rogo, ut dicat, qui vult, quot runt decem. Sunt vero de his, qui remanserunt, mo-
sextarios capiunt? vel ipsa etiam centum metra dia xxx, et de itinere Ieucx x. Quos xxx, in quarta
quot meros habent? subvectione domum detulit, et ex his x in ilinere
Solutio. comedit, et remanserunt de tota illa summa modia
Unum metrum capit sectarios XLet vin. Duc cen- tantum xx.
ties XLVIII,fiunt quatuor millia DCCCTot sextarii LIII.
sunt. Similiter et unura metrum habet roeros PROPOSITIO DEUOMINE PATREFAHILIAS MONASTERU XII
ccLxxxvim, duc centies CCLXXXVIIII fiunt xxviu HONACHORUM.
Tot sunt meri. '1
DCCCC. Quidam Pater monasterii habuit xu monachos,
LI. qui vocans dispensalorem domus suaededit illis ova
PROPOSITIO DEVINIINVASCULIS A QCODAM PATRE CCIIII,jussitque, ut singuUs xqualem daret ex cis
DIVISIONE. portionem. Sic tamen jussit, ut iuter v presbyleros
Quidam paterfamilias moriens dimisit mi filiis, daret ova LXXXV [et inter quatuor diaconos LXVIII,
IIII vascula vini : in primo vase erant modia XL, in et inter tres lectores LI]. Dicat, rogo,qui valet, quot
secundo xxx, in tertio xx, et in quarto x; qui vocans ova unicuique ipsorum in portionem venerunt, ita
dispensatorem domus sux ait : Hxc quatuor vascula ut in nullo nec superabundet.numerus, nec minua-
cum vino intrinsecus manente divide inter quatuor tur; sed omnis, ut supra diximus, xqualem in omni
filios meos; sic tamen, ut unicuique eorum una sit accipiatportionem?
porlio tam in vino, quam in vasis. Dicat, qui inlel- 'Solutio.
ligit, quomodo dividendum est, ut omnes sequaliter Ducentos igitur quatuor per xn partem divide.
ex hoc accipere possinl? Horum quippe pars xn in septima decima resolvitur
448 Solutio. parte; quia sive duodecies xvn, sive decies septies
In primo siquidera vasculo fuerunt modia XL,in x xn miseris, ccim reperies. Sicut enim octogenarius
secundo xxx, in tertio xx, in quarto x. Junge igitur quintus numerus seplimum decimum quinarium
XLet xxx et xx et x, fiunt c. Tunc deinde cente- [Leg., quinarie] reddit numerum de se, ita et sexa-
narium idcirco numerum per quartam divide par~ genarius octavus quadrifarie, et quinquagcsimus
lem. Quarta namque pars centenarii xxv reperitur, primus trifarie. Junge v et im et III, fitint xn. Isti
qui numerus bis ductus quinquagenarium de se red- sunt homines xn. Rursusque junge LXXXV et LXVIII
dit numerum. Eveniunt ergo unicuique hlio in por- et LI, fiunt cciin. Hxc sunt ova ccuii. Veniunt ergo
tione sua xxvmodia; et inter duos L. ln primo XL, singulorura ex his in partes ova xvn per duodeci-
et in quarto sunt moclii x, hi jtincti faciunt L, hoc mam parlem. Septimum deciraum xqua lance dividi
dabis inler duos. Similiter junge xxx et xx modia, fiunl
qux fueriint in secundo et tertio vascula, et fiunt L
1161 OPP. DUBIA. — EPIST.3 CARMINA,ETC. 116,

SCRIPTA ALIA NONNULLA

BEATO ALCUINO DUBITANTER ASCRIPTA.

i A intercessiouem a vinculis nostrorum delictoruin

a EPISTOLA AD LEONEMPAPAM III. absolutionem aliquantulum nobis pius Domiuus lar-
Eximio et orthodoxo a Deo coronato magno viro; giri dignetur. Nos autera digni non sumus vestrum
in aliquibus exercere servitium. Scimus a Deo ct
gemma sacerdotum, Leoni prxsuli sede summs
sancto Petro c vobis retributionera et in hoc sxculo
aureaque Romana, cttni gloria et omni honestatt
feliciter regente, ille vilissimus oranium servorum et in futuro raercedem et gloriam adipisci. Alma
Dei servus immarcescibilis glorix vestrx corona Trinitas et inseparabilis unitas custodiat Domnum
beatitudinis salutem et gloriam deposcimus, humili- Leonem summum sacerdotem, nunc et semper et in
xternum feliciter cum Dei gloria.
terque, quasi coram sanctissimis pedibus vestris hu-
mano [Forfe, humi prostratus] gloriam et graliam II.
vestram oplamus, et servilium sanctissimum vestrum 449 d CARMEN ANONYMUM
obnixe prece deposcimus; qttia in qttantum nobis PROAMICIS POET„!.
vires electus Dei Filius dignatus est, iu vestro cupi- e Castula perge cito pelagi trans xquora cursu
mus permanere servitio, sicut dignura et justum esi Ostia piscosi flatis pete iorlia Rheni ,
lali vero angelico Deique servo. Nos enim humillimi _, Ingrediens rapidis pontum qua volvitur undis;
servuli vestri habemus dispositum orationis causa, Tunc tua prxlongo ducatur prora remulco ,
Domino adjuvante, Romam pergere, et pia oscula Nec cito retrorsum rapiatur flumine puppis,
ejus ostias [F., pio osculo... ostia] salutare; et ac Si meus f Albricus veniens occurrat in amne ,
sanctissimum Petrum calidis buccis oscula in pavi- Vaccipotens B prxsul properans tu dicito, salve.
mento figere b, et veniam delictorum [prxteritorum' Nam libi Hadda prior nocte non amplius unum *
indulgentiam rogare. Nunc vero scit almitas veslra. In traject. mcl, compultimque buturque miuistrat,
quia propter longitudinem terrx nostrx, et impedi- Ut pote non oleura, nec vinum Fresia fundit.
mentura paganorura htic ita, u' disposiluui [habe- Hinc lua vela Ieva, fugiens Dorsdrada t relinque,
mus] die pro consule habuimus, occurrere minime Non tibi forte niger Hrotberct i parat liospita tecta;
valuimus, sicut nobis magna necessitas fragilitatis Non amat ecce tuum carmen mercator avarus •
nostrx expetiit [Cod. Sal., expetit]. Propterea ves- Sed diverte mei vatis tu Jittora Jonx ;
tram sanctam postulamus clemenliam, ut pro nobis Est nam certa quies fessis venientibus illuc :
in ejus beatissimam confessionem veniam rogare Hic olus hospilibus, piscis, hic panis abundat
velitis [Cofi. Sal., rogare delictis], ut per vestram Urbs Agripina tibi pandit sua tecta benigne :
0 Hujus epistolx fragmentum, quod incipit a ver- . videatur nomine Publius Albinus, lum etiaiu
bis : pavimentofigere, etc, post alias Alcuini episto- cum genio, xtate Alcuini aliisque ejus temporisquod cir-
las excod. ms. Benedictpburano exhibuit cl. P. Ber- curastanliis concordet; prout in hisce notis apparet
nardus Pez., Thesauri Anecdot. tom. II, part i, Scriptum esse suspicamur post Alcuini Roma redilw
pag. 10. Quod tamen cum suo initio, quod ita habet: m Britanniam anno 780, in quo itinere cum viris
Safis mihi piacet concordia inter filium meutn, etc, illustnbus quos hic nominat famiUaritatem con-
non cohxret. lllud enim initium est alterius episto- traxerit.
\x ad Arnonem, qux nunc inter Alcuinianas est 69. e Castula. Forte legendum chartula , ut illud Ovi-
Integram, quamvis admodum corruptarn, hic dii :
descripsimus ex cod. ms. Salisburgensi prxstan- Parve, nec invideo, sine me liber ibis in urbem.
tissimo sxc. ix exarato, in quo varix alix epistola- Albricus. Episcopus Trajecti ad Rhenum, qui
J
rum formulx, formulis Marculfisimiles continentur, obnt anno 784. Vid. Mabill., lib. xxv Annal., _..__•
luee publica dignx. Inde vero coustat hanc episto- Hist. Lit. Francix tom. V, prxfat., pag. xi.
lam non ad Arnonem, ut cl. Pezius autumabat, el B Propter pascua regionis.
cl.Hansizius, Germ. sacrx tom.II.pag. 114,num._5, L Forte, noctem... unam.
exlra dubium esse credebat scriptam fuisse, sed ad ' Dorsdrada. Quis sit hic locus, iUimelius expisca-
LeonemlU summum pontificem : an ab Alcuino? Id buntur, qui Rheni regiones ostiis illius propiores
quidem verosimile; verum textus corruplus et trun- jncolunt; fortassis est Dortrecht? In diplomate Ca-
catus certi quidpiam statuere vetat. roh Magnipro monaslerio S. Germani de Pratis anni
k Pavimenlo figere. Vide Pezium loc. cit.
c A Deo et sanclo Petro, etc. His verbis non ) neis /7? abb3,u monasterii conceditur exemptio a thelo-
m Trejecto et in Dorsdrade.
obscure Arnoiiis dignitatem archiepiscopalem, ipsi a i Hrotberct. Idem, opinor, ac Hrobertus abbas S.
summa sede destinatam, innui existimabat cl. Han- Germani, qm mox citatum Caroli Magni prxceptum
sizius loc cit. Verum hanc opinionem evertit nunc impetravit, et de quo ibidem dicitur quot negotialo-
hxc epistela data non ad Arnonem, sed ad ipsum res aluent, et ipse quoque mercaturam exercuerit
suromum pontificem. quem propterea Alcuinus hie nominat mercatoreni
d Hoc carraen perillustris abbas le Beuf in Disser- avarum. Citatum diploma ex aulographo exhibet
lationirius suis tom. I, pag. 425 , edidit, et Alcuino PSg' 7I2 (Patrolo9ia! tom-
tribucndum esse videtur, tum quod seipsumprodere XCVlIetctcJm963)SCriPt',
PATKOL. CI. 37
1165 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIU. 1164
Hic humili Patrem Ricuulfum a voce saluta ; Ai Me, rogo, coramenda Paulo, Pater alme, patrono ,
Dic : Tua laus mecura semper, dilecle, nianebit. Cujus etalma domus ffalres nos fecerat amhos.
Hinc castclla * petes current^ navc jier undas , Quis, Fulcrade i pius, Iyrico te tangere plcclro
Donec ad optatae pcrtingas flustra Mosellx. . Audebil? meriiis musarum carmina vincis.
Keraigio postquam spatium sulcaveris ainnem , 450 Nunc tamen hanc hederam circum, sine tera-
Hic tunc sisle ratem, puppis potiatur arepa,,., ^ pora serva [F., sacra]
Et pcte Wilbrordi e Palris loca sancta pedester ; Serpere , summe Pater, tibimet bonitatis suetx
<*
Atque sacerdotis Samuheiis lecta require , [bonitate sueta]
Caslalido porlas pleclro pulsare memenlo Vel demitte semel memet tibi dicere stjlve.
Constanler puero piihea dic voce ministro : Eja, age, casta [charta] cito navem conscehde pa-
Publius Albinus mc misit ab orbe Britanno, [ratam ;
Prxdulci dulcem Patri perfcrrc salutem. Occanum Rhenuni sub tc nalet unca carina.
Si libi prxsentis fuerit data copia verbi Materies auri non te, rogo, fulva rctardet,
Fusa solo supplexplantastu larabe sacratas, Accola quam fessus profert de yiscere terrx :
Dicque: Yaleto parcns Samuhel; clic: Vive sacerdos. Non castella, doinus, urbes, nec florida rura
Detcge jam gremiuni, patres et profer honestos j} Detineant slupidam spalio nec unius hbrx;
Prisciaiuun, Focara e, talique niunere gaudet, Sed ftige, rumpe moras, propera, percurre volando,
Si non Ncptunus pelago demerserit illos. Incolumes, sanos, ^audentes atque vigentes
Si te forte velit regis deducere ad aulam '., Invenies utinam nostros gratanter amicos.
IKc proceres.patrcs, fralres percurre, saluta. DetDeus omnipolens illis per sxcla salulem,
Ante pedes regis toias expande caincenas Ppstea cceleslem lxtos deducat in aulam.
Dicilo multolies : Salvc, rcx oplime, salve : Omnibus his actis palriam tu cei;ta reyerte,
Tu inihi proteclor, tulor, defensor adesto, Et quot quisque tibi dicat, narrare inetijento ;
InviJa ne valeat me carpere lingua nocendo , Et cnm vere rubrx de cortice gemnix
Paulini, Pclri, Albrici, Sainubelis, Ionx s, Erumpant, noslris videant te ludere teclis ,
Vel quicunque velil inea rodere viscera morsu , Atque novas iterum i:obis adferre camcenas.
Tc terrente procu! fugiat, discedat inanis. Tum tibi serta novis de floribus aurea fingam
Murmcle dic tacito : Cathegita Petre valcto, Et sociala mihi pralis pausabis amcenis.
Herculeo sxvus clavo ferit ille, cavelo.
Taulini gaudens complectere dona magistri,
POEMA DE CAROLO MAGNO,
Oscula mclligeris decies da blinda labellis. (_
ET LEONIS PkPM ADECMDEM ADVENTU.
Ricuulfum, Rxfgot, Radonem rite saluta ,
Auriculas horum pedeleniim (ange canendo. Carmen hoc videsis inter Appendices ad Caroli
Dic: Socii, fratres laeti salvcte, valete. Magni Opera , hujusce Patrologim tomo XC VIII ,
col. 1433.
Egiegiam forsan venies Magensis ad urbem IV.
Perpetuumque vale doctori dicito Lullo h :
Ecclesix specimcn, sopliix splendor habelur , 456 VERSUS DE CELLA CORMARlCENSi*.
Moribus et vita lanfo condignus honore. 0 mca cella, mihi habilatio dulcis amata ,
0 Bassinc ', bonx Spirensis gloria plcbis, Semper in xlernum, o mea cella vale !
a Ricuulfum. Is forlasse qui poslea , anno 786 pellatione veteri, urbis Magensis. .,-. .
Ltillo in cpiscop.tu Mngunlino successit. i 0 Bassine. Hic est Basinus episcopus Nemeti
J>Castelta. Dc Caslello silo supcr confluentem-Mo- seu Spirx cnm l.ullo archiepiscopo et Megingodo
sellx el Rbeni mentio fit a Wandel erto monacho episcopo Wirzburgi anno 768 a Carolo missus pro
Pruniiensi de Miraculis S. Goaris conf. consecrancia ecclesia S. Goaris ab Assuero abbate
' Wiibrordi loca suncla. Ubi uimiruni corpns il- constriicta. Mabill., lib. xxiv Annal., pag. 216,
lius requiescit, in monasterio ncmpe Epternacensi. num. 21.
Mabill., liii. xxi Annal., num. 61, p;g. 115. i Fulcrade. Fortc Folrachis abbas S. Dionysii, qui
<tSaccrdotis Simuhetis. Mabillonius,lib. xxvu An- ]Q anno 784 obiil, et a!> Alcuino epilaphium obtinuit,
nal., pair. ">60, num. 13, inier discipulos Alcuini quod vile iuter carmina genuina, supra, n. 268. Vide
in scholii Turonensi numerat Saniui Ie:n postea epi- etimn MabiU., tom. II Annal. passitn.
sc.opuniWormaiiensein. SeJ liiinc illo, quo scriptum k lloc carinen apuJ Quorcetanum connexum est
esse hoc carraen censemus, anno 780 , non hono- alleri n. 2_2 (nune .29) a quo a no!ds separatum est
rasset Pairis nomine : et scrius Alcuinus schoiam ob argumenti diversitalcm. Mabillonio, Act. SS.
Tuionis aperuil. Censeiiius ergo hunc Samuelem sxc. TV, parl. i, pag. 176 , viJetur illud non esse
fuisse vel abbalem Eplcrnacensein, vel alterius loci Alcuini ob hos versuS, quibus in eo loco Vox alma
Epternaco vi.cini antistiteni, aul viruni aliquem ce- magistri quondam sonuisse et ore sacro sophiam di-
lebrem sibique farailiarein , sub noniine ascitilio Sa- classe perhibetur. Illud tamen de cella Cormari-
mubelis latentcm. censi inlelligendum esse idem censet, sicut et
« Phocam grammaticum. alterum poema 106 (alias 198). Addit tamen vjr
' Regis ad aulam. Forlassis Aquisgrani, vel In- celebcrriraus , ibidem pag- 177, i.lem carmen in-
gelheiraii aut Wormatix coramorantem. Hoc enim telligi posse de cella S. Judoci. Postea vero in li-
anno rex Carolus ad Rhenum fuit. bro xxvi Annal., pag., 346 , hos versns potius G»f-
* Paulini, Petri, etc. Hos omnes tunc aulam Caroli maricensi quam Judocensi cellx tribuendos esse
Magui secutos esse binc colligi potest. existimavit, quod id suadeat coeli et soli amceilitii»,
h Lulio. Tunc archiepiscopo Moguntiae, seu, ap- quae magis Uli quam buic conveniat.
1166 OPP. DUBIA. — EPIST., CARMINA,ETC. 1166
Undique te cingit ramis resonantibus arbos , A Agmina sanctorum gaudia magna vident.
Silvula florigeris semper onusta coniis. Ex quibus Isaias prxcelso dogmate fretus ,
Prata salutiferis florebunt omnia et herbis , Jeremias pariter Domini miracula psallunt;
Quas medici quxrit dextra salutis ope [Ed., ore]. Jezechiel sedemque Dei describit et ista
Flumina te cingunt florentibus undique ripis, Et Danid Christum narrat c!emonte recisum.
Retia piscalor qua sua tendit ovans. [ < Humanum Christi describit Matthxus ortum ;
Pomiferis redolent ramis tua claflstra per horlos , More boat Marctis frendenlis voce leonis.
Lilia cura rosulis candida mixta rubris. Mugit amore pio Lucas in carmine Christi.
Omne genus volucrum matutinas personat odas , Scribendo penetras coelum tu mente Joannes].
Atque Creatorem laudat in ore Deiirn. Isti in altera pagina , ubi agnul piclus et xxnir se-
In te pcrsonuit quondam vox alma magistri niores et terra et mare.
Qux sacro sophix tradidit ore libros. Omnia qux prxsens tellus producit alendo,
In te lemporibus certis laus sancta tonantis Et niaris hxc facies limbo circumvenit amplo.
Pacificis [Ed. pacificos] sonuit vocibus atque Agne Deum solio semper venerantur in alto <
[ animis. Sanguine qui fuso tersisli crimina sxcli
Te mea cella modo lacrymosis plango camoenis, 457 I" cruce, lu Caroli detergas vulnera regis.
Atque gemens casus pectore plango luos. [ d Cana caterva cluens valum et venerabilis ordo ,
Tu subito quoniam fugisli carmina vatum [Edit., Ccetus apostolicus sertis cceleslibus inslans
[fatum ; Mabitl., fato], Laudat, adorat, amat, devoto pectore timet.
Atque ignota manus te modo tota tenet a. El princeps Carolus vullu speculalur aperto ,
Te modo nec Flaccus, nec vatis [Ed., falis] Horoe- Orans, ut tecum vivat longxvus in xvum ].
[rus habebit, , In alio loco ubi agnus solus piclus habelur.
Nec puen musas per tua tecta canunt. Hunc Moysesagnum monstravitlcgc fuiurum ,
Veriiiur omne decus sxrli sic nanique repente , Cunctis pro populis pcrferri vuluera morlis.
Omnia mul.uitiir ordinibus variis. Vbi dextera Christi esl picta.
Nil manet xlernum, nihil immulabile vere est, Dextera qux Palris mundum ditione gubernat,
Obscurat sacrum nox tenebrosa diem. Et natum ccelos proprium transvcxit iil altbs.
Decuiit et flores subito hicms frigida pulchros , In fine Joannis evangetistm.
Perlurbat placidum ettristior aura raare. Et princeps Carolus, sanctoqui morebeiiignus,
Qux campis cervos iigilabat sacra juvehtus, _ Illius hic codex enitel actus ope.
•neumbit fessus nunc baculo senior. In fine libri loquuntur scriptcret.
Nos miseri! cur te fugitivuih, mundus, amamus ? Hactenus in sanctum sulcando moviuius xquor
Tu fugis a nobis semper ubique ruens. Littoris ad finem noslra carina venit.
Tu fugiens fugias, Christurii nos semper ameraus , VI.
Semper amor teneal pectora nostra Dei. » AD CANDIDUMROMAMABEUNtEM.
Ule pius famulus [F., pios famulos] diro defendat ab>
[Jibste , Te mea mens sequilur, charissimc Candide, tristis ;
Ad ccelumrapieris pectofa ribstra stios ; Metua mens seeum portet ubique precor.
Pectore quem pariter toto laudemus, amemus ; Per lcca cuncta Dei Christi comitetur euntcm
Nostra est ille pius gloria, vila, salus. Gralia te, nale dulcis, ab arce poli.
V. Et tibi per terras, silvas et flumina, niontes,
h VERSUS ALCUINI Felici rectum traraite donet iter.
te
Infronle codicis isti versits scribentur , ubi imago Ut optaia dies jam cernat in arcibus Urbis
Chrisli et qualuor evangeHstarumet quatuor pro- Egregix, in qua sunt limiua sancta Petri,
phelarum imagines continenlur. _ Qui tua vota ferat Christo super afdna ccell
Ordine quadrato variis depicta figuris Culraina, cleincnter piiinus in orbe Pater,
a Ignota manus te modo tota tenet. Forle hos ver- exstent in codice Aureo Evangeliortim in ecclesia S.
sus post morlein Flacci seci Alcuini, et Homeri seu Eniiiieraini Ratisbonx ciisloJiio, ct scripto nqn sub
- Angilberti scripserit FriJiigisus abbas Turonensis S. Carolo Mugno sed SubCnlvo: qiiamvis fieri pbtuerit
Marlini, successor.Alcuini, qui cum videret Corma- ut scriptores hiijus codicis versus Alcuini ex vetus-
ricum proprio jam gauJere abbate, nempe Jacobo , tiori exemplari, quLus.lam pro circuinstaniiarum
hanc cellam quasi sibi sulitractam quxritur. (Ma- ratione mutatis, descripserint.
bill., Annal., 1. cil.) Si vero de cella S. JoJoci boccei c Quatuor versus sequentes, apud Baluzium
epigiamma interprelari malis, quxrehe occasionemi omissi, hic ex prxfato codice Aureo supplentur.
prxbere potuit quoJ illius possessio posl Alcuinii d Quinque sequentes versus rursus addiraus ex
obitum translata sit in Ferrariense mo.-.asleiium , eodem coJ. ms.
tum in manusOclullicomitis. {Jua de repassim con- e Hocca rmen hactenus iheditum descripsi ex vetusto
queritur Lupus abbas Ferrariensis. (Id., Act. SS., 1. codice Salisburgeiisi ntim.71, ubi subjungitur tribus
cit.). Angilbeiti, quas in Appendice dabimus. An
b Hos versus sub nomine Alcuini ex codice 4167 epistolis hujus sit, an Alcuini non admodum liquet. Pro Al
bibl. Colberliux edidi.tceleberrimus Baluzius libro iv cuino pronuntiare libet, quod Candidus, quem hic
Miscell., pag. 1560.Ari ad AlcuiUumpertineant, du- natum filiumque vocat, fuerit dilectus ejus disbi-
bium movet, quod iidem versus, nonnuUis mutatis ,, pulus.
1167 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS VIII.
Qua? tibi cum laeryinis, proslrato corpore terris
Ante altare Dei, cordis ab ore fluant.
Inde per aereas ruituris moenibus arces
Ad Pauli veniens tecla sacfata pii,
In crucis extensus, gemebundo pectore, siguum ,
Qua patris et nati crimina plange simul.
Moxque per ecclesias devotus curre viator
Sanctorum, laudans semper in ore Deum,
Qui mundo tales concessit habere patronos,
Ante poli stantes Patris in arce thronttm ,
Sanguine qui roseo vicerunt regua per orbem ,
Portantes Chrisli per pia colla crucem.
Hos iterum atque iterum devoto pectore posce ,
Cleraenter precibus seraper adesse tttis.
Ante pios cineres lacrymarum signa luaruni
In sacris sistant semper ubique petris.
Te quoque sacratis studiosa mente per urbera
Ordinibus, festis, inter et esse precor.
Quid cui conveniat personx ettemporecerne ,
Ut Patri valeas cuncta referre memor;
Et prodesse tuis monitis et moribus almis,
Per te sanctaDei ut floreat Ecclesia.
Si
" te prxveniat clementis gratia Christi
Ante oculos sacros Patris apostolici,
Posce Patrum cineres, vestes, vel forte capillos
Sanctorum, sacrae aut gaudia magna crucis.
Ut sit subsidium nostrx per sxcula vitx,
Et nostris pariter, semper ubique pium.
Omnibus his rite, Christo miserante, peractis,
Ad Patrem rediens prospere, perge cito.
Noii te pausantem videat jam Phcebus in Aula,
Sed cum Lucifero surge, viator ovans.
Non sol flammivolus, venlus, non frigora, nirabi,
Ad Patrem tardet jam properantis iler.
Omnia vincit amor, pedibus velocior Euro
Festine perge, curre, vola, propera.
Ut laetus videat Jacob jam Joseph ocellis,
Ante diem dirae mortis, in urbe sua.
Quid tibi plura canam ? felix feliciter omnes ,
Nate, vias vade nunc, miserante Deo.
Prospera concedat mundi tibi cuncta Creator.
Dulcis amate tuo, nale, valeto Patri.
VII.
» ALBINI ORATIONES AD DEUM ET APO-
STOLOS.
* Plenus apostolicis virtutibus atque loquelis
Auctoris mundi maxima, deprecamur suffragia ,
Qui cum esset in gloria , carnem sumpsit ex Maria.
Qui descendens ccelitus, dcnator vitae vividus,
Crucem passus pro omnibus, dedit dona hominibus,
Legislalor largissimus, Deus et Dei Filius.
Qui post peractos agios victor ascendens triumphos,,
Binos bisquinos candidos, mundo misit Apostolos ,
Quorum iramensa gloria refttlgebit in sxcttla.
Benedictus primitus hxres Christi vicarius,
Sanctus Petrus apostolus sancti gregis primarius.
a Ex cod. ros. Vaticano 3850 saec. xi, fol. 45 5
vcrso.
b Finisiu cod. ms
1168
A Bar-Jona alta columua, poli scandens sublimia,
Petrus de petra solida sequens Christi vestigia.
Puro perfecto Jabore, absque lxtali merore.
Romx pausat in honore, crucem passus sub Nerone.
Cujus virtutum fulgida refulsere miracula.
Cunctis claruit gentibus prxdicator egregius,
Refulsit non videnlibus clarus ceu fulgor Phcebus ,
Sanctus Paulus apostolus electus non hominibus.
Sancti Spiritus fructibus repletus dignabilibus.
Raptus ad ccelum tertium, dignatus doctor gentium
Solidator inertium, consolator lugentium.
Igne probatus vario triumpho.
Cujus inexplicabilem sonant sxcula sophiam.
Dignus valde fulgidus, doctor docuit gentibus,
Sanctus Andreas optiraus, Christi regis aposlolus.
B
J Organum sancti Spiritus, ornatus charismatibus.
Frater Petri apostoli, diclator legis Domini.
Mente et vultu herili, decus in statu virili:
Prxdicans in Achaja, orucem passus sub Egea.
Modo regnat in gloria, regni habiKs Helia.
Quem Deus de laboribus vitx reddidit floribus
458 Electus in cacumine honoris apostolice ,
Claro illuxit lumine doctrinx evangelicx ,
Jacobus excelsissimx Christi ascensor gloriae,
Summi Regis egregix consunlmator victorix.
Frater Joannis Agix, prxclaraeque meraoriae.
Decapitatus gladio, coronatus martyrio b
VIII.
c EPITAPHIUM S. RICHARH ABBATIS,
SEU VERStlSMETRICIJUSSUCAROLIMAGNI IN EADEH
« CAISA AUREA INQUAM REPOSITUM FUITCORrUSSANCTJ
KICHARH, LITTEHISAUREIS SCULPTI.
In fronle sepulcri.
Aurea ccelestem thesaurum contegit urna,
Cullorem Domini, nomine Rieharium
Stemmate prxcelso qttem Centula protulit isla,
Quique loci pastor floruit egregius.
In dextero latere.
Postposito mundi quo grandi fulsit honore
Amplas divitias sprevit amore Dei.
Hic corpus proprium frangens certamine duro ,
Vir pius et magnus semper in orbe cluit.
In culmine arcm desuper.
Hic vitam functis reparavit, lumina cxcis
p Leprosisque salus hoc refovente redit.
Ccelestes tenuit semper in ore dapes.
In sinistro latere.
Huic Carolus princeps condignura mente benigna
Perficiens templum condidit, et tumulum
Post sexagenos et centum circiler annos
Ciim Domini famulus integer exstat adhuc.
In fronte pedum.
Ipsius ut meritis capiat ccelestia regna ,
Regnaque Francorum pace quietus agat.
« Vide Mabill., Acta sanctorum, sxc. n, parlei ,
pag. 199 et 200; Spicilegiuni cfAcherii, tojn. U nov.
. edit., pag. 307.
11$9 OPP. SUPPOSITA. - PR^FATIO. 1170
IX. A bam dissolvi et cum Chnsto este (Phil. i, 23). Septr
muiri spiritus timoris fuit, quia quando ChristUs
ALBINUS DE SEPTEM SIGILLIS <•.
venturus erit ad judicium, remuneraturus justos ,
Primum sigillum,nativitas. Secundum, baptismum. grandis timor peccatoribus erit, ut dicitur : Disce-
Tertium, crux. Quartum, sepulcrum. Quintum, re- dite a me, maledicti, in ignem mternumIMatth. xxv,
surrectio. Sextum, ascensio. Septimum, judicium. 41). Et reliqua.
Hxc sunt vn dona Spiritus sancti. Primum fuit sa- Isla septem dona Spiritus sancti fuerunt in septera
ad omnes fc-
pientia, ut Christus de Virgine nasceretur sine virili patriarchis. Sapientia inAdam,quia
semine. Secundum spiritus inteUectus fuit , ut in ras, vel bestias , et volatilia cceli, et pisces maris
baptismo per illas tres undas dimitterentur pecca- posuit nomina, et primus propheta fuit, ut dixit":
ta, ut dicitur : Exspoliantes veterem hominem, in- Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea
duenles novum(Col. 111, 9). Tertium consilii fuit,ut (Gen. n, 23). Intellectus in Noe, qui arcam fabrica-
Caiphas ait: Melius est ut unus moriatur homoquam vit in diluvio et gubernavit. Consilittm in Abraham
tota gens pereat (Joan. x\, 50). Quartum spiritus ut dicitur : Exi de terra tua et de cognationetua, et
fortitudinis fuit, quia corpus in sepulcro fuit, et de domoPatris tui (Gen. xu, 1). Forlitudo in Isaac,
Christus alligavit diabolum in inferno , et illas ani- B quia ininiicos dilexit. Scientia in Jacob, quia bene-
mas quxibi injustedetinebantur,reduxitadregnum, dixit eum angelus Domini, et dixit ei : Non vocabe-
et Dominus momordit infernum. Quintum spiritus risultraJacob,sed Israeleril nomen tuum(Gen. xxxu,
scientix fuit, quia cum resurrexisset a mortuis, nos 28). Pietas in Moysen , quia dixit: Dele me de libro
fecit credere et resurgere, quia omnes resurgemus, viventium (Exod. xxxn,32), ubi me scripsisti. Timor
ut dicitur : Exsurge, Domine , tu et arca sanclifica- in David, quia timuit Deum , quando Saul in spe-
tionis tum (Psal. cxxxi, 8). Sextum spiritus pietatis luncam introivit ventrem purgare, et ipse dixit:
fuit,quia cum Christus ascendit ad ccelum,et animx Absit, ut mittam manum meum tn unctum Domini
justorum ascendunt ad cum, ut Paulus dicit : Opta- (I Reg. xxvi, 11).
» Ex cod. ms. Vat. sxc. xi, num. 5096, fol. 3 verso.

BEATI FLACCI ALBINI

SEU

ALCUINI

CAROLI MAGNI MAGISTRI

-
PARS NOM. OPUSCDLA SCPPOSM.

459 PRiEFATIO.

Non intendimus omnia illa opuscula huc conferre, (C beato Alcuino contemporaneus fuit, plane super-
qnx a quibusdam scriptoribtts, ex levibus nonnun- vacua fuisset. » Neque similis exstat jussio a Carolo
quam conjecturis , bcato Alcuino tanquam auctori Magnofacta Alcuino, qualis exstat facta Paulo, cujus
tributa; aut qux in quibusdam codicibus mss. seu fragmentum ex veterrimo codice Augiensi edidit
ex imperitia, seu ex prxcipiti judicio librariorum, MabiUonius libro xxvi Annal. Bened., n. 62. Fieri
iilius nomine insignita fuere, nunc vero communi potuit ut illa Pauli Collectio deinceps ab Alcuino
eruditoruin calcuload alios scriptores pertinere com- fuerit recognita, aut ad quosdam ainicos directa ,
probantur. Inter hxc recensemus primo Homilia- addita sua epistola; qux posthac scriptori Vitx oc-
riuni, multoties sxculis xv et xvi typis vulgatum. casionem prxbere potuit, ut immaturo judicio illam
Hlud enim a Paulo Warnefridi diacono et monacho Alcuino tanquam primo compilatori adjudicaret.
Cassinensi primum compilatura fuisse ex Caroli Ma- Quidquid vero sit, operx pretium haud fore existi-
gni epistola, et ipsius Pauli versibus in editione mamus, hisce beati Alcumi Operibus ea quoque
Coloniensi anni 1557 (Patrologim torao XCV) prx- immiscere qux non nisi aliquem ordinem Alcuino
fixis in aperto est. Homiliarium vero, quod beatum debent.
Alcuinum pariter duobus voluminibus ex Patrum Idem dicendum de Libro, quem vocant, Comitit,
scriptis collegisse meminit Vitx iUius scriptor, aut Epistolas et Evangelia per annum in singulos dies
in pluleis etiamnum delitescit, aut omnino periit, aut distributa continente, quem quidem a beato Alcuino,
nunquam, quod salva fide prxfati scriptoris opina- jussuCaroli Magniemendatum fuisse, non vero primo
mur, pennam beati Alcttini occupavit. « Certe, i confectum legitur in codice Carnulensi apud Mabil-
inquit D. Rivet., tom. IV Hist. lit. Francix, p. 337, lonium libro xxvi Annal. Bened., num. 61.
< industria illa post Pauli diaconi Collectionem, qui Omittendum pariter in hac editione censemus
1171 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPPRJJM PARS IX. 1172
opus, quod sub nomine Libronan Carolinorum «jAl»i* videre planea stylo librorum Carolinorum dl- -
saec.XVJprimum typis ipnptuit, editum auno 1549, versum. Provocamus hic, ut oportet, ad virorum
absque loci ac typographi manifestatione a qupdam eruditommjudicium. Clarius argnmentum pro Al-
pseudonymo, tjui prxfationi ad Christiahuni lectorem cuinoproferri possecreditD. Heumannus, ex testimo-
hoc riomen : Eli. Phili prxfixit. Convenit vero nunc nioHovedeniinArinalibiis adannum792, etWestmp-
inter eruditos sub hoc nomirie latere Joannem Ti- nasteriensis adannum7,93, uhi narratur Albinum seu
lium prirao quidem Briocensem in Armorica, dein- Alcuinumcontralibrum synoJalem a Conslaminopoli'
ceps vcro MelJensem episcopuni; de ciijus norainis directum 31 a Carolo Magno in Britanniam missum
aenigmate hujnsqtte s6f,ttlbne consule Andream du « scripsisse epistolani ex aucloriialedivinarumScri-
Chesne, lom. II Rer. Franc, pag. 352. plurai um mi rabtliter aflirmatam, iU.imquecum eo.lem
Sunt enimvero non pauci eruditi viri, ,e choropo- libro cx peisor.aepiscoporuiu ac principum Anglix,
tissimum Protestaniium, qui nobis persuadere ni- regi Francorum atlnli se. » Quibii-, Alciiinum Ca-
tuntur, illorum libroriim auctorcm esse heatum Al- rolini operis scriptorem esse diserte tradi, jam ob-
cuinum nostrum;'quibus tainen ut assensum no- servavit Vossius, ait Heumanniis.
strum accommoJemus, prohihent raliones iste: Pri- Nos vero niliil in hoc testimonio reperimus, ex
mo, quod scriptor Vitx beati Alcuini nullam htijus quo diserte tradi agnoscamus id nuod observavit
opciis intcr alia illius, qux recenset, scripta, faciat Vossius. Qnoil si enim largiri velimus Alcuinum
mentioriem; quoJ ccrte commiltere rion debuisset, aliqriariJo scripsisse epistolam adversus cultum san-
cum eo tempore Vilam illam congeiserit quo hxc ctorum a Nicxna synodo assertum; crediinus la-
coniroversia de cujtu imaginum apud Gallos el Ger- r, men illam epislolaih censeri non posse illud ipsum
manos necJum dcferbuit, atqtie apud eos auctori il- opiis qiios sub nomine Liijrorum Cafolinorura inno-
lius operis, seu Alcuino suo magriarii laudCm con- tuit; ptimo, quod hoc opus scriptinri sif, prinsquam
ciliare potuisset. Secundo, quoJ de hac Gallofura beatus Alcuinus ex Anglia in Franciain red it circa
Gerraariorumque cuin Grxcis controversia, neque in initium auni. 793. In Prxfatione enim Cai'oliis Ma-
epistnJis, nequein aliis dogmaticis scriptis, mix ge- gnus (cnjiis.noniine Mi libii insigniiintur) scribit, li-
nuini paitus Alciiini Jiabentur, .ullum vestigiiiin de- bi'o I, pag. 8",edit. Henmannr, synodum fiiairi NI-
prehentlatur, ui beatnm virum non lantura nihil cbn- cxnam n gestam fnise ferme ante triennium. Est
tra irhaginum culuim scripsisse existimandum sit, vero in confesso apudomnes, syiiQdumisiamNicaeae
sed ,pti:i,m,rjjyn se jlii liti seu consentiepdo seucon- celebratam fujsse anno 787; Libri ergo Carolini «iit-
tradicenJo aiicui parii, eommiserit, plane incerttim fefri nequeunf a!>illo anno ultra tflennium sett ul-
sit. Terlio, quod stylus, quo auctor iillrortim Caro- tra arinum 791. Ergo scripti fuere ante reditnm Al-
linornm tistis esf, a stylo beali Alcuini plane cliver- cuini: ergo fieri non pottiit ut is eosJem Libros,
sus appareal, quod nemo inficiabitur, qui OpeniTri postquam 'idem jam ante bienniurii iii Francia con-
ilUirjimjtractatJQne, Jacta utriiisque styli cpmpara- fecti fuere, e B:ilannia secum afTeiret adCaroliim.
tione, ftierit exefcitaius. Auctor Caroliniis, Fleurio Sccundo, epislola illa, cujus memincre seriptores
judice, tom. IX, pag. ,511. fidit. JBruxellensis 1^21, AnglL.cUati, scripta ^fuiliu BrUannia, et inae, ut
magnas sxpins nectit |^^ijla|es" d^ rebris Ic^Us; ^o^nt, Jj) $q$fe<y';$k*j$fa(\Carolum Magiiura
ratiocinia adhihet multolies inepta el 460 rei 'iai1'' i$em riohune ef ex persona episcoporum et principum An-
convenientia : durioribus qtianJoque verbis tractat gtiw. Opus vero Caroliiium exaralum perhibetur
episcopos synodi Nicxnx, elc Talem consuetudinem C'nbmine I et ex persona Caroli regis Francorum : igi-
a slylo beati Alcuini aliemim fuisse monstrant ea qux lur utiumque nequit esse ideni opus. At enim, ut
disputavit adversus Felicem et Elipandum, giios ab qiipJ sentimus, ipsain iliam narrationera
errore per epislolas et admoniliones clipriytte ijle- ofedeni, Svestmonasteriensis et aliorum scripto»
nas in viain revocare satius judieavit, qnam seve- Sdfoamnp im, Afcuino xvo Jonge posteriorum suspeclam no-
rius errores exprobando conjiccre in desperationem bis reddit silentium scriptoris Vitx, aique ipsius Al-
etveritatis contemptum. Neque Alcuihi essepossnnt cuinl, ex quo Valitium argiunenlum duci posse cre-
illx dicliones : hmresei, hmreseorum, loco hmretici, dimits, nihil unqtiam a beato Alcuino de isio do-
hmreticorv.m. Et, ut plura alia omillamus, ubi un- gmate iSisputatum scriptumve fusse, quam nostram
quam Alcuinus Paii|n'in'aboslofiim, insueta prorsbs Opinionemjam patilpBbpeiius iiidicaviiiius. Ilis ad-
et insulsa conipell^ifbiie' aixil evangeticum stabutd- dendumquod 0. Miiuilonius ad idem Anglorum
rium, quod facit auctor Carolinus libro n, cap. 25, scriptortim testimonium animadvertit libro xxvi
num. 228. Annal., n. 19, nimirum quod ipse Alcuinus in libro
« Verum, » inquit D. Christ. Ang. Heumannus i adversus Elipandum testetur, « se jubente Carolo
(in Prxlatione in eosdem lihros Carolinos,' Hanove- in Franciam lcinc, postquam Ratisbonx adoptiano-
rxanuo 1731 ipsius cura recusos, pag. 54), concpr- rum secta anno 792 ventilata est, ad eamJem sectam,
dantiam styli animadvertit Cassantler in epist. ad non vero ad synodum Nicxnam oppugnandam ve-
Molirixum; » et iiitegnim qrioJdam caput totidem nisse. Non ei-go post hunc Conventuiii noraine et
verbis in commentarhs in Joaiinemejtisdem Alcuini mahdato Britaiinix episcoporuni principunivc, sed
posimm se deprehenJisse asserit. At enim siid im- ^jubente u rege Carolo, deriuo venit in Franciara :
viri docti Cassander et Heumanntis, quodil- quippe qui jnssti ejustlem regis in BriiannlariJrre-
fmtent
is hic fidem adhibefe riori Valeairitis,cum ipsi cfaptit dierat. » Nufat ergo fides HoveJeni et aliorUm:
illuil designare noluerint. Certe id ipsuffl capildluhi Verum hxc sufflciant ad demonstrandum beatum
aJhucJum' octtlos nostros alque industriam noslram Alcninum nori efsse auclorem operis Carollfii; et
efiugit. propterea ilhid merito ab illius Operibus eliminari.
Pergit vero D. Heumannus, se probe meminisse, Ideo arguinenta reliqua qux D. Iteiiriiannus pro
quod aliqiiando, corriparando stylmfi Alcnini, qciem sua' opiiiione afferre conatus est, cum levissimi sahe
adhi':iuit in libris de Trifiitale, cum opere Carbl|no, pondefis sint, fnerito neglgimus, facile a'quovi$,
« in loca aliquot inciderit qnx utriusque operis: qui nostra consideraverit, dissbtvenda.
enmdem esse auctorem uianifesturii, sibi facere vi- Demtim missam hoc loCo faCiintts Vitam sangti
derentur : > Ita salis meticulose Heumannus; seiisitt Judoci editam a MabillonioAc,t. $S. ,Ofcl.
§."^n4
1
nimiriimyir circumspectus, Jiaud tu.te concludiposse tom. II, p. 566 et seqq., qux iiuidem riuiiquajhsM
ex aliqnot locis atlt sententiis, Slylp alicujus scfi- nomineAlcciini vulgata fuit; a^tjiiibusdairi^tarifCT
ptoris Cpncprdanlibus, ad iribuendiini ejdeni scripto- illi' ascriptaeo.sbluiri titulo, qiiod isceUafjj t$$M
ri opus aliquod prolixum et integrum, Nos quiderai salncio Jadbco sacram. Osteridil vero
dociissfjrin^jK
irigenue fatemur, stylum libroruin de Trinitate no- Rivctus, tora. ly.Script. Rei lit. Francia}, !^.^|
» Hos libros vide inter Opera B. Caroli
Magni editionis nostrx. EDIT.
 — LIB. DE DIVTNISOFFICHS. 1174
fiT? qj>p.'sppposiTA.
auctorem esse anonymum Alcuino antiquiorem, et A ad Carolum Magnumimperatorem, cum quibusdam
ab illitis 'cbrisfietbslylo plane discfepantem. Cdi jii- connexis noviter repertis; tertium, Vita Antichristi;
dicio jnostrum kraoqne adjieimus. qtiartum, homilix de nativitate Domini, de pnrifiea-
Hic igitur inter supposititia AJcuini opuscula ea tione B. V. M. de Nativitate ejusdem et de omnibus
potissimum exliibemus, quae cl. Quercelanus primx sanctis; quintum, Cannina quxdam quae, ubi lieri
edilioni Operum beati Alcnini variis locis inseruit, et potuit, a J suos auclorcs referuntuf. Ad singuli iixc
qux a viris eruditis etiam in hac noslra eJitione opuscula addemus, more nostro, monita pro erudi-
posseiit desiderari. Primum erit, liber de divinis tione aul illorum illustratione servientia. Sit ergo
Officiis; alterum, epistola cie Cxremoniis Baptismi inilium a primo.

DE DIVINIS OFFICIIS LIBER.

MONITUM PRiEVIUM. B cundum alios vero, anno quinquies millesimo, ccn-

4gl tesimo nonagesinio nono, qui est annus imperii
Iste de divinis Officiis liber primo sub Alcuini no- Octaviani Caesaiis Aiigusti
mine, inter alia ejusclemgeneris scripia viiigatus fuil quatlragcsimus secundus,
Co'loniae'ahiib'1568cura Melcbioris Hisiorpii : quefri quo compressis cnnclarum per orbem lerrx gcnlium
delneeps O. Querceianus inde descriptum collectis a moiibus, firmissimam paeem, ordinanle Deo Patre ,
se beati Alcuini Operibns inseruit, additis nonniillis Jescis Christus sextam mundi xtatem suo consecra-
correclidnibus et inlegris duodecim capitulis, ad ve-
lusti coJicis insYfidem. Fatetur vero cl. editor in vit advefilu. Quocirca congruum crat, ut pax pcr lo-
Prxfatione stiaj iium. 17 circa finem, corijecturas ttim orbem conslitiua esset, el homines perdnelles
sibi quascfain hxrerev hunc libriun ab AlcuiiiO'iiun- cessdfent a bellis cl inimicitiis. Vix quoque piiblicx
quani fuisse conscriptum; t Auctorenim illius, in- tunc tutx fieri sunt jussx, quia verissima via debc-
qttit, quisquis sit, Galli.e Braccatx incolam se pro-
fielur (cap. 58) exemplarque velusto stylo exaratum, bat nasci: ct ut ab omnibus potuisset agnosci, liomo
cujus opS' duodecim capitnla integra reslituimus, fieri dignatus est. Ut enim illos alloqueretur, Ver-
qusestionem de NatalilLs sanciorum cap: 18 siibjun- bum caro factum est. Sed antequam ex
ctam ascribit FApericomonacho, qui juxta Trithe- virgine nas-
miclmfloruit' anub 10-40.Elr demum in eo, cap. 32 ceretur, portenta et signa in coelo elin terra patue-
.festivitulis omnium sanclorum instiiutio Kalemlis runt. Quadam nahique die cum Cxsar Auguslus ur-
Novenibriijus meiiKiralnr, quo dietamen eam longe bem Romam ingrederetur, hora circiier diei tertia ,
jjost Alcuini obituin in Gallia et Germania celebrari C
ecepisse,'scilicet amio 835 ex Sigebefto et aliis di- repente liquido ac sefeno coelo instar arcus coelestis
scitur. » Sedhxc nltima ratio infirtna est,prout no- bfbera solis ambire visus est: illuin nempe prasa-
tavimiis ad cpist. 91, ad Arnonem. giens, qui ipsum solem mundumquc totum el fecis-
Convenit vero nunc inter eruditos librum hunc set et
de diviriis officiis felum non esse Alcuini, partim regeret. Ea siquidem tempestale triginla mil-
quod"'tff_l(-'lbi fepefiaTitur Alciiino indigna, partim lia sefvofum dominis reddiJit. Tria millia etiam ,
quodscripls quxdain inserta habeantur auctorum qiiofumdominfiion exstabant, incrucem egit. Deinde
ajvi posterioris. « Est ergo hic tractatus », judice ovans urbem
D. Mabillonio \ct. SS. 0. S. B., sxc. iv, parte i, in^ressus, dmnia populi Romani de-
in Elog. beaii Alcuini, num. 16,pag. 185, J farrago bita donavit, aboliiis litteris. Pef' idem lempus fons
ex diversis ipsius Alcuini aliofumque auctorum ipso olei lafgissimtis de taberna meritoria per tolum flu-
posleriorum scripiis colleeta. Nam caput 40 est tra- xit diem ; nimiriim Chrisii graliam significans ex
clatus Remigii Autisiodorensis monachi de Exposi-
tibne missx: ei'incap.18 refertur epislola Helperici eadem taberna, lioc est, larga Ecclesia, novos popu-
moriachi, quividetur esseHilpeilcus sanctiG;dli mo- los ex genlibus processuros. In raultis etenim signis
naclios sxc. xi, • quod el Quercetanus jam nota- Augusti Cxsaris, adventus Christi designabatur.
vit. Porro tractatus ille inepta quxdam et errala
contfriet Alcuiiio indigna; quale est illud quod in Unde bene Cxsar possessio principalis, Augustus so-
cap. 1 Je^lfor, Christiini" Dominum naiuin esse Sul- lemniter slans intei-prelatur. Quinimo Chrislumex-
yicioet Lamerino consuliiius, quod falsum est. Ilem D primens, qui omnia solemniter possidel, omnesque
baptizatum anno Tiberii 15 , Vateriano et Asiatico principatus poleniialiter obtinet. Cyrinusprxscs, qui
consulibus : cum dicere debuissel, Valerio Asiutico
et Messala consutibus;"qiri iamen corisules non erant lixres interpretatur, significat Petrnm, cui hxredi-
aiino Tihern 15. AdceJtr quod scriptof iste Pascha tasEcclesixaDomino largita est. Itaque cum exis-
Graecam vocem esse dicat; contra expressam Aleuiiii set edictum a prxfato Cxsare, ut describeretur uni-
sententiam lib. vi in Joan., cap. 32, ubi ait: Pas- versus
cha, fratres, non sicutquidam existimant, Grxcum orbis, prxdictus Cyiinus ad Judxara missus
nomeri"est^sed Hebrxtim, etc. » Merito igituf totum est, census hominum possessionesque descriplurus.
opus inter supposititia rejicitur. In qua descriptione inventa sunt civium Romanorum
quadragies scmel centena, et sexaginta quatuor mil-
462 CAPUT PRIMUM. iia colonix deductx. Nam antea idem Cxsar omni-
CCRNATIVITAS DOMINI CELEBRETUE. bus prohibuerat, ut nemo illum dominum ausus fuis-
Sacratissima huj'us diei nativitas ideo dicitur, set appellare ob id, quia eo impefante nasci deberet
quod in ea natus est Christus, anno videlicet juxta ille verissimus Dominus paritef et imperator.' Cori-
Hebfaicam veritatem, a conditione mundi ter mil- cepius namque traditur octavo Kalerid. April., a (juo
lesimo, nongeritesimo quinquagesiriio secundo; se- supputantur dies ducenti septuaginta sex, id est,
1175 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1176
inenses novem, et dies septem usque ad octavum Ai noctis, et canunt invitatorium, et prosequuntur or-
Kalend. Januarias , quando creditur natus Sulpilio dinem Antiphonarii: unde etiam dupla officiain Ro-
et Camerino » cons. Aptissimum namque erat, ut eo manorum Antiphonariis hac nocte describuntur.
tempore esset conceptus, quo roundus per ipsum fa- 463 CAPUT n.
ctus est, et in quo fructus terrx significantur : et in BE CIRCUMCISIONE
eodem natus, quo crescit longiludo diei, et noctis Hxc circumcisio nihil aliud est, nisi abscissio in
tenebrx diminuuntur. carne prxputii, quod solis Judxis imperatum est:
Sed quxrendura est, cum in nocte dicatur natus, unde etiam ab Abraham sumpsit initium, quod ei a
cur angelus pasloribus evangelizabat, dicens : Na- Domino prxceptum est: Circumcideturex vobisomne
tus est vobishodie Salvator (Luc. n, 11)? Hodieenim masculinum,'et infans octo dierum circumcidetur in
dixit, hoc est, in die Novi Testamenti, quando finem vobis (Gen. XVII,10, 12): ut esset signum fcederis
ignorantix tenebris dedit, et initium scientix lucis inter Deum, hominesque fideles. Ut purgarentur ab
posttit. Sed et hoc conveniebal, ut circa iUamhoram omni inquinamento carnis et spiritus, jussa est caro
noctis nasceretur , qua a raortuis resurrexit. Unde circumcidi: et quod hodie nobis in fide baptismtts
Salomon : Dum medium silenlium tenerent omnia, et Christi, hoc pracstabat illis circumcisioin die octava,
reliqua (Sap. vm, 14). EB qua resurrexit a mortuis , excepto quod circumcisis
Quxrendum etiam cur hxc festivitas non habet necdum regni ccelestis patebat ingressus. Sed quxri-
eamtlem varietatem, quam Pascha et Pentecoste: tur, cum Dominns in Veteri Testamento jussit cir-
scilicet, ut mundarentur dies septiman», quas ma- cumcidere, et ipse in novo circumcisus est, cur de-
culavit peccatum Adx. Unde Augustinus b : « Nosse nuo cessaverit circumcisio? Ipse non venerat legem
oportet diem natalem Domini non in sacramento solvere, sed adimplere : neque ut dissimilis videre-
celebrari, sed tantum ad memoriam revocare quod tur patribus sanclis et prophelis, ex quorum prosa-
natus sit, ac per hoc nihil opus erat, nisi revolutum pia secundum carnem nasci dignatus est. Idcirco vo-
diera anni, quo ipsa res facta est, festa devotionesi- luit circumcidi, sive ut excusationem auferret Ju-
gnari. Pascha vero et Pentecoste non solura quod fa- dxis dioendi: Dissimilis es patribus, ideo nolumus
ctum est, ad memoriam revocamus.idest, quod mor- credere in te. Sed quia vetera transierunt, et ecce
tuus est ac resurrexit, sed illa, qux circa eum gesta facta sunt orania nova, oportet nos circumcidi, non
esse testantur, ad sacramentorum significalionem in- carne, sed spiritu. Christus enim sicut pro nobis
telligimus. » Vigilix vero qux a pastoribus hac nocte mortem suscepit, ita circumcisionem non respuit, ut
custodiebantur, in quatuor dividuntur, scilicet leges nos in spiritu circumcideremur : quoniam circum-
("
qtiatuor significantes, primam naturalem, secundam cisione cordis delectatur , sicuti Propheta astipula-
Mosaicam, tertiam prophetarum, quartam Novi Te- tur : In novissimiscircumcidet Dominuscorda veslra,
si_.nienli. In qua pastoribus, id est, ecclesiasticis et non corpora. Hxc est vera circumcisio cordis, ut
doclAribusapparuit. Et nos cum pastoribus vigilare deponamus veteremhominemcum actibus suis, el in-
debemus, ut mereamur illud suavissimum harmoni- duamus novum hominem,qui secundumDeum creatus
cum, quod hac nocte primo cantatum est, audire: est (Col. III, 9,10).
Gforia in excelsis Deo, et reliqua. Unde etiam san- CAPUT III.
ctus Telesphorus papa pervigiles nos raalens fore, DE OCTAVA. DOMINI.
rnissas [Forfe fecjf.,tres missas] celebrare fecit, sci- In hac octava die circumcisusest. Iste dies octavus
licet in i'ecordationera nativitatis Christi, seu con- omnem plenitudinem in se obtinet, et est perfectus
centus angelici; alia vero missa, qux sequitur, si- numerus. Ipse est enira dies Dominicus , et dies re-
gnat novam lucem Evangelii, qua per incarnati surrectionis Domini. Unde vero initium sumpserit,
Verbi mysterium perfundimur; seu propter visita- liber Leviticus pandit: Dies, inquit, octavus erit ce-
tionem pastorum ad prxsepe Domini, in quo inve- leberrimus atque sanctissimus (Lev. xxm, 36). Et
ncrunt panem vivum, qui quotidie a fidelibus man- Paralipomenon : Porro Malathias cum Levitis in ci-
ditur. Romani hanc noctem ita celebrant: pridie, id ' tharis pro octava canebant epinicion(I Paral. xv, 21),
est, vigilia natalis Domini hora nona canuntmissam quod epinicion significat triumphum Domini. Et ti-
ad Sanctam Mariam. Qua expleta, canunt vesperti- tuli psalmi sexti et undecimi, pro octava inscribun-
nalem synaxin. Dehinc vadunt ad cibum. In crepus- tur. Namque hxc octava dies ad aeternam pertinet
culo noctis intrat apostolicus ad vigiliam in prxfa- requiera. Unde a nobis singulari numero accipitur ,
tam Ecclesiam.tamen non cantant ibi introitum, sed qui nullo succedente mutatur. Hic vero mundus
cxpletisvigiliisetmatutinis,sicutinAnliphonariocon- [Forte, numerus] non recipit hunc octavum diem ,
tinentur, ibidem cantant primam missam in nocle : qui est singularis, sed illos quos vocamus octavos,
qua expleta vadunt ad Sanctam Anastasiam canere eo quod finito septimo redit semper adprimum. Non-
aliam missam de nocte. Dehinc pergunt ad Sanctum nulli per hanc octavam adventum Domini secundum
Petrum, ut ibi vigilias celebrent, ab eo loco ubi in- putant significari. Unde Amos propheta : Vmconcu-
venerint eos psallere , qui ibidem cxcubant: ipsi piscenlibus diem Domini: ipse enim est dies tenebrm,
enira intrant ad vigilias solito tempore in processu et non lucis (Amosv, 18). Et Sophonias: Vos diei
» Vid. Monitumpraevium. i>Aug. epist. 58, num. 9.
1177 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICnS. 1178
Dominiamara et dura, tribulabitur ibi (ortir(Soph. ^ hxc a fidelibuspro nihilo habentur, licet quantulxcun-
1,14). Kli vero qui istum diem a constitutione mundi que similitudines, quod absit, adhuc lateant in feris
arbitrantur post sex millia annorum fore venturum, hominibus, omni tamen conamine prohibendx sunt
eo quod septimo die Dominus ab opere suo legitur atqucpellendx : neque enim aliud quidquam novi in
cessasse, mille sciUcetannos per dies singulos com- istiusmodi Kalend. prxsumendum est, nisi quod et
mille anni in aliis Kalend. mensium, excepto quod octavx Do-
puiantes, quia legitur: A conspectu ejus
sicut dies una; non satis altendunt quod Dominus minicaecum exiraio cultu celebrentur, ut supra prx-
in Evangelio hunc diem nec filium hominis nosse fixum est. Sed neque illud reticendum , quod dum
astipulatur. Unde nimis importunum, illud studiose quadam die hx superstitiones diabolicx Romx age-
quxrere, quod nobis divina providentia noluit reve- rentur, quidam sanctus Almachius cum diceret: Ho-
lare. Sane illam diem magnam et singularem amare die octavx diei Dominicx sunt, cessate ab his super-
et sperare debemus, quam propheta David sitiens, stitionibus idolorum et sacrificiis pollulis ; jubenie
liuani vocabat dicens : Quia melior est dies una in Alypio urbis prxfecto, hac de causa interfeclus est.
atriis tuis super mittia (Psal. LXXXIII,11). Hx vero CAPUT V,
octavx, quas hodie colimus , ideo reverenter cele- DE THEOPHANIA VELEPIPHANIA D0MINI.
brantur, quia primis diebus concurrunt sicuti unus B Solemnitas hxc sacratissima, qux a Grxcis Theo-
clies Dominicus ad alterum, qui eodem ritu celebra- phania vel Epiphania nuncupatur, Latine vero appa-
tur : hodie enim adventum hominura ad Christum ritio seu ostensio, vel manifestatio interpretatur,
celebramus, et innativitate ejusdem, adventuoi illius multimoda in se continet mysteria. Cum enim Chri-
ad homines. stus nuper ex alvo Virginis egrederetur, Magi ChaJ-
CAPUT IV. dxi in Oriente stellam videntes nimia claritate ful-
DEKALENDIS JANUAItll. gentem ita ut solem luce superaret, ut erant edocti
Hx Kalendx secundum demenliani gentilium po- in cursu astrorum, animadverterunt hanc esse stel-
tius dicendx sunt cavendx, quam calendx. Ea siqui- lam,quam olim Balaam Madianita , cujus traditio-
dem tempestate (quando judicesprxerant filiislsrael, nem sequebantur, prxdixerat ita adfuturam : Orie-
hoc est, ante Samsonem) fuit quidara princeps gen- tur slella ex Jacob (Num. xiv, 17), et reliqua. Vide-
tiJium in Ilalia, nominc Jaiius, a quo Januarius men- batur enim sidusper diem. lstorum enim Magoruin
sis postea nuncupalus est. Hunc vero Januro impe- primus, Zoroastres rex exstitit, a quo originem fe-
rili homines, qui Deumnon cognoscebant, quasi re- runtur traxissc. Hi elementa concutiebant, turba-
gem metuebant, et pro Deoillum colere coeperunt, _ bantque mentes hominum. Ex istorum genere quon-
duasque faciesilli figuravere,propter orientem et occi- dam in ^Egypio restiterunt Moysi, vertentes virgas
dentem: nec nonet quadrifrontem appellaverunt, id in dracones aquasque in sanguinem. Hi astrologi di-
est, Janum geminum, propter quatuor partes, seuele- cti, nec non genethliaci propter natalium conside-
menta quatuor, atque tempora quatuor. Sed cum hoc rationes. Geneses enim dierum hominum per duode-
facerent, formabant potius monstrum, quam Deum. ckn sidera cceli describebant. Siderum quoque cursu
UndeNumapostRoraulum huncesseprimum mensem nascentium mores, eventusqtiepronuntiabant, id est,
anni voluit, tanquambicipitis Deiraensem, respicien- quis quali signo fuisset. natus,'aut quem effectumha-
temacprospicientem transacti anni finem, fulurique beret vitx, qui nascebatur. Hi vulgo matheiriatici
initium : et Januarium vocatum,eo quodsit limeset appellabantur, cujus superstitionis genus constella-
janua anni». Unde imperiti homines veluti Deum co- tiones Latine vocabant, id est, notationes siderum,
lentes, diem ipsum multis spurcitiis sacraverunt. Qui- quomodo se haberent, cum quis nasceretur. Iidem
dammulabant se in species monslruosas, in ferarum- autem stellarum interpretes nuricupabanlur, sicut ct
que habilus transformabaul. Aliiin ffemineogestu mu- de his legilur, qui in Evangelio natum Chrlstum an-
tati, virilem vultum effeminabant: nec iramerito viri- nuntiaverunt, postea atitem solo nomine malhema-
lem forlitudinem non habent, qui inmulierishabitum j) tici. Cujus artis scientia usque ad Evangelium fuit
transierunl. Aliqui fanaticis auguriis profanabanlur, concessa, ul Christo edito nemo exindc nativitatem
perslrepebant sallando pedibus, tripudiando plausi- alicujus de coelo interprelaretur. Unde mox pertur-
bus; nonnulli ita auguria observabant, ut focum de bati atque conterriti ex visione sideris, acceptis mu-
domo sua, vel aliud quodcunque beneficium, cui- neribus, praeeunte eos stella ad Christi cunabula ter-
quani petenti minime tribuerent. Diabolicas etiam tiodecimo die, quod est hodie, in Bethleem perve-
strenas et ab aliis 464 accipiebant, et ipsi aliis trade- niunt. Quem liaratis vultibiis adorantes , Ixtata est
bant.Necnon eliam mensulas pienas ad manducandum sagax curiositas Chaldxorum, quia illum videbant in
tota nocte paratas habebant, credentes quod Kalend. terris editum , quem in cceliscognoverant aslrorum
Januarii per totum annum prxstare possent. Et quia facibus esse prxsagitum. Cui etiam munera offerunt,
his atque aliis miseriis mundus universus repletus hoc est, aurum, thus et mjrrham. Quia a longe ve-
erat, statuit universalis Ecclesia jejunium publicum niimt, gentium populos lucsm fidei cognituros prx-
in isto die fieri, quatenus his calamitatibus auctor sagiunt. Per aurum rex ostenditur. In thure Deus
vitx finem imponeret. Sed quia Domino largiente, dignoscitur. Per myrrham, Iiomopassus atque sepul-
« Vid. Martenede AntiquaEccles. disciplina.cap. 13, num. 15, pagi 103.
 }17ft 8. F. ALBINI SEl ALCJHNI.OPERUM PAJtS IX. 11«D
tus. Haecdona Juvencus presbyter mire [metro] con- £. sunt, inchoat facere. Unde prlmum erat miracu}-m,
clusit: quod post revelationem anni, quando vocattts est ad
in vinum convertit, quod est tertio
Anrum, tlius, myrrham, regique, Deoque, hominique, nuplias, aquas
Donaferuni. die post vocationem discipulorum. Vinum istud ex
In hac dieunum amittimus ex his, qux in nativi- aqua factum, divina prxcepia seu Scripturas sanctas
tate Doininj celebramus , hoc est, invitatorium a. ineracissimas, vigorem ccelestissapientix continen-
Instilulor aiitemofficiomm, in quantum poluil.actio- les, inlelligimus. Hx nuptix gaudia salutis huraanx
nem illius lcniporis, qiianilo illa agebantur qucc rc- significant: se\ hy Ji ix, sex mundi xtates designant,
colimtis, in usitato officio voluit ad memoriam nobis per qtias justi figuram Domini prxlulerunt. Per ar-
reducere : scilicet, quia voluitin islo distingucreno- chilriclinum, forlissimum prxdicatorem Paulum in-
stram bonam invitalionem, qua invitantur et exci- telligimus. Fecit eliam hoilie magniim miractilum,
tantur fuleles ad Dcum deprecandum, ab invitatinne qsiando de quinque panibus et duobus piscihus pavit
Herodis, qui proplerea congregavit scribas el prin- quinque millia bominuni. Quinque millia hominum,
cipes Judxortim, ul sciret ubi Christus nasceretur, qui qiiinque panibus et duohiis piscibus pasti sunt,
quem cogitabat inlcrficere, invilutorium prxsenlis Ecclesiaes':nt populi, qui post qninque sensns corpo-
oflicii omisit. Psalmr.s autem : Deus noster refurjium'B ris, alimcnto legis spiritali a Cbrislo reficiuninr, et
et virlus (Psal. XLV,2) , prxposiero ordine , canta- duplici ler>ianientoqu:isi gemellis piscibns saturan-
tur, quiu prins adnralus esl a Magis Doniinus, quam tttr. Neq'ie boc prxtorrun b'm cst, quof bxc se-
a Joanne baplizatus. Et forlasse iiistitulor islius of- cunJa nativitas Chrisii o: ill isiraia mysteiiis hono-
ficii magis voluit imilari ordinem venientiiim fide- ralior est, quam piiina. Tunc tanlummmlo naliis
lium ad baplismum, quam sequi orJineni psalmo- cst, et angelus paslores alTalnsest: hoclie vcro a
rum. TuncePgobene ad memoria>.\redu unlur facta Magis cum miineiihus adoratus cst; hodie ci"n in
prxterila, cuin rationcs ralioni conveniunt. Jordanicis aquis lingerelur, Filins tileclus a Patre
vocatus est de ccelo, et Spirilns sanct<is in specie
CAPUT VI.
colnmbx super euni vistts est, nec non posl haptismi
DEB.VPTISMO DOMINI sacramentum caput draconis contritum est; hodie
Expletis Christi quasi triginta annorum curricu- ex aqua vinum factum est, ei lemque coelesli spnnso
lis, venit in JorJanem ad Joannein, ul baptizaretur Ecclesia juncla est, insuper et quinqiie lioniimim
abeo, anno videlicet riecimoquinto imperii Tiberii millia ab eo refccta sunt; et idcirco manilestalio in-
Cxsaris, sub Valeriano el Asiatico consulibus b, nec terpretatur, qnia in his manifeslare se hominibtis
non in Judxa quatuor telrarchis dominanlibus, id dignains est. Quod aulem in hac festivitate nemo
est, Herode, Philippo et Lysania, filiis Herodis ina- prxsumal baplizare, sanrtus Leo papa in Decrrta-
joris: seu Pilaio prxside Romano, agentjbus ponli- libus c prohibet ita : « Si quis autem Epiphanix fe-
ficalum Anna et Caipha. Pcracti eniin erant ab ini- stivitalem, qux in suo debito honore veneranda est,
tio mundi secundum Hebraicam veritatem anni qua- ob hoc existimat habere privilegium baptismalis,
terniille [Leg., ter mille, ut supracap. 1], nongenli, scinl illius baptismi aliam gratiam, aliara fciissera-
octoginta duo, adnolato, quod decimo sexto anno iioneiu, nec ad eam pertinuisse virttilem, qua per
Tiberii principium fuerit pctogesimi primi jubilxi. Spiritum sanctum renascuntur. Dominusnon indri-
Juxla Sepluaginla interpretum vero ecfitionem,anni gens remissione peccati, nec remedio renascftndi,
sunt qninquies mille ducenli viginti nove n. Pro tri- sic voluit bnptizari, quomodo et circumciJV. Sed
bus enim causis baptizatus est Dominus: primo, ut tunc regeneraiionis potentiam sanxit, quando de la-
quia homo erat, omnem jusliliam legis impferet; tere illius profluxcrunt sanguis redemptionis, et
secundo, ut 465 baptismo suo Joannis baptisinum aqua baptismalic : unde in baplizandis etectis , qui
comprobaret; tertio, uti Jordanis aquas sanctificans, secundum apostolicara regulam et exorcismis scru-
per desccnsionemcolumbx Spirilus sancti in lavacro -. tanJi, et jejuniis snnclificandi, et frequentibus prx-
credentium monstraret advenlum. Post baplismum dicatiouibus imbuendi, duo tantum tempora, id est,
illico ductus cst in deserlum a Spiritu, ut tentarelur Pascha ct Pentecosten, esse servanda, excepto pro
a diabolo, et ccepit jejunare pro nobis qciadraginta mortuis periculo, et in-.persecuti,onisangusliis, et in
diebus et quadraginla noctihus. Secundum hanc ra- timore naufragii d. Aptissimum natnque est, ut in
tionem coeptum est jejunium a baptismo Domini, et morte crucifixi, et in resurrectione mortui, pceni-
solulum est decimoquinto Kalend. Martias, quando lentia baptismi novam naturam condat ex vetere, ut
diabolus confusus ab eo recessit. Abhinc quoque in in renascenlibus operetur et restirrectio et mors
pcpulos Jesus Christus salularem viam ammntiat, Christi, dicenle Apostolo : An itynoratis, quia qui-
signis atque virtutibus vera comprobans esse, qux cunque baptizati sumus in Climto Jesu , in morte
diceret. Miracula etiam, qux in Evangelio scriptai ipsius baptizati sumus (Rom, VJ, 5) ? Per triduanaia
« Vid. Marlene Joc. cit. cap. U, num. 6, pag. 110. Monitoprxvio.
* Anno xv imperii Tiberii Cwsaris.Potius Valerio> ' c Sarictus Leo papa, epist. 16, ad universps epi-
Asiaticoet Messala consuUbus,qui tamen consulesi scopos Sicilix, cap. 6. '•'"• > '' '•'' r": -' "**;,
non erant anno Tiberii xv, ut supra notavimus ini d Lbidem,cap. | et 5. . . %$
,.M OPP. SUPPOSITA. - WB. DE DIVINJS OFFICIIS. 1182
«iiro sepulturam imitatur trina demersio, et ab A virginum prudentium, omnes electi lucentihiis bono-
rum actuum lampadibus obviam sponso ac regi suo
aquis levatio, resurgenlis instar est de sepulcro. »
CAPUT VU. venientes, mox cura eo ad nuptias supernx civitatis
DEPUSIFICATIONE SANCT.E MARI<_. intrabunt. >
De hac festivitate et aliis festivitatibus sanctx CAPUT VIII.
c DE SEPTUAGESJMA, SFXAGESIUA F.T
Marix, in gestis Ponlificalibus le^itur », quoJ Ser- , QUINQUAGF.SIMA
QUADRAC.ESIMA.
gius papa prxceperit Iilanias fieri in die prxsenta-
tionis Domini in templo. Ita enim scriptum esl: « Ut Septuagcsima compulatur sccundum titulationem
in diebus annuniialioiiN Doniini, dormitionis ac na- Sacramenlarii et Antiphonarii novem hebdomadibus
tivitatis sanctx Dei Genitricis Marix, et sancli Si- ante Pascha in septimam sabbati. Populus Dei in
roeonis, quoJ ij-KomavU dicitur Grxce, cnm litaniis Babylone detenlus est captivus septuaginta annis.
exeanl a Sanclo AJriano, et aJ Sanctam Mariam Qciibusexpletis, reversus est Hicrusalem. Sepluage-
populus occttirat. » Ipsa ergo die aurora ascenJente simus niinieriis nobis ad nieraoriam reducit omne
proceJit omnis clerus seu populns ctim litaniis et tenipus prxsentis sxculi, quo alieni sumus a ccelesti
antiphonis ad ecclesiam Sancli A Iriani, exspeclan- " Hicrusilem. IJeo anctor ofiicii nostri Septuagesi-.
tes pontificem. Ingressus pontlfex in sacrarhuii, in- mam posuit in ofliciis nosiris, ut hoc tcmpore a de-
duit se vestibus nigiis, et clenis similiter. Post hoc Iiciis absiinendo, ostenJeremus in nostra conversa-
accipiunt om.nessingulos de manu pontificis eereos. tione qualitcr per oinne tempus sxculi vivere de-
Deinde ex j'ussu pontificis incho.it scbola anlipbo- beant, qui post baplismum peccalis se alienanl a
nain : Exsurge, Domine, Psalm. JX-ti*auribus no- ccelesti Hierusalem. Nam quod post sepluaginla an-
stris. Et egreditnr pontifex de sacrario cum mini- nos populus de caplivitate revertitiir, quis non vU
stris, annuenle eo scholx primo, ul dicanl Glorinm ; deal post evolutalempora, qux s?plenario dierum
deinceps vaJil ad aliare, et orat usque ad cxplelio- nuinero transcurrunt, eliam nobis, id est, Ecclesiae
nem Glorim.Posl orationem osculalo altari, et dia- Dei, ad illani ccelestem Hierusalem ex hujus sxculi
cono similiter hinc inJe, dicit schola vers : Opus peregrinalione redeundum ? Qtiapropter Alteluia illo
quod operatus es, absqtie Kijrie eleison. Anliphona tempore non cantatur apud nos, nec Gloria in excel-
pxpleta, slans pontifex ante altare, dicit: Dominus sisDeo, qux sunt cantica ccelestia. Dicil enim Psal-
vobiscum, et, Oremus ; et diaconus dicit: Fleclamus mus : Quomodo canlabimus canticnm Domini interra
genua, si tamen infra Sepluagesimam eveneril. Se- aliena (Psal. cxxxvi, i) ? Sunt qui primam hebdo-
quilur oratio : Exaudi, quwsumus, Domine, plebem (_ madam Septuagesimx, sine aliquo arliculo novcike
tuam. Hacexpleta, inchoat schola per nnam antipbo- conversationis ducunt, excepla mutatione Alleluia,
nam : Adorna thalamum. Item: Ave gratia. Item : et in quibusJam locis Dalmalicarum, et intermis-
Responsumacce/ttfSmieon.Ctimaulemappropinqtiave- sione Gloria in excelsis Deo. Grxci proximam heb-
rint atrio ecclesix Sanctx Marix, faeiendx sunl lila- domadam, id est, SexageMmam,sanctificant suo j*e-
pix. His expletis ante aliare, et ingresso pontifice in junio. Clerici nostri, auctore Telesphoro papa, se-
sacrarium, inchoat scholaad introitum antiphonam : quentem, id esl, .Quinquagesimam, qui constiluit
Suscepimus, Deus. Ipsa die non canlalur: Gloria in septem hebdomajarum jejnniiim ante Pascha. Prx-
excelsis Deo, si inlra Sepiuagesimam evenerit. Dein- ceptor tainen*officii nostri ampliorem mutalionem
ceps missa peragitur ordine suo. De hac feslivitate requirit, quam nos agamus, constitulione oflicii sui.
dicit et Beda b sacerclos et doctor exiraius in libro Ipsum enim jejnniuin intimavit in prima oratione
De Temporibus : « Secundum mensein Jicavil Nuina missx, dicens : Ut qui juste pro peccalis nostris af-
Februo, id esl, Pliiioni, qui lustralionum polcns cre- fligimur: bic enim afllictioitent sonat. In lntroitu
debattir : lustrarique eo mense civitatem necesse quoque dicit: Circumdederunt me gemilus morlis do-
erat, quo statuit ut sacrificia Diis Manibus solveren- lores inferni. Propier hos dolores non possuraus lae-
tur. Sed hanc lustrandi consuetudiiiem bene mutavit' D tari et securi esse, sed prxparare nos debemns ad
Christiana religio, cum in mense eodem die sanctx bellum, ut Apostolus ait: Omnis qui in agone contert-
Marix, plebs universa ciim sacerdotibus ac mini- dit, ab omnibus se abstinet (I Cor. w, 25). Dicit
stris, hymnos modulando, devota per ecclesias per- enim Ambrosius : Ab omnibus, qux vitanda eadem
que congrua 466 u,'bis loca procedit, dalosque a tradil disciplina , cum sciant unum coronanduni,
pontifice cereos in manibus gestant ardentes, et au- quanto magis observandum est, quibus omnis pro-
gescente bpn.aconsuetudine, idipsum in cxleris quo- missa est salus ? Unde autem abstinere debeamus,
que ejnsdembeatx Malrisei pei-pelux Virginis festi- qui bellaturi sumus, docet Apostolus, dicens • For-
vitatibus agere didicit, non utique in lustralionem nicatio et omnis immundilia, aut avaritia, nec nomi-
terrestris imperii quinquennem, sed in perennem netur in vobis (Ephes. v, 5). Thelesphorus J
papa
ccelestis regni memoriam, quando juxta parabolam nonus post beatum apostolum, in sede Romana con-
> Liber Ponlificalis, in Vita Sergii. Vid. Martene Ofliciis
de cap. I, cum quo et in aliis
' ' ; '• '' ''con-
quibusdam
Antiq.
1 * BedaDeEccles. Ritibus Ii.br. i, cap. 15. venit.
Tempof um ratione cap. 10. d Vid. epist. 66 Caroli ad Alcuinura.
' Ideni ihitum apud Amalarium, libr.j. deJSccles.
1185 B. F. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. _1$_
stiluit, utpersoptem hebdomadas abstinentiam ob- A ptuagesimam ante celebrant. 467 Quodenim septe-
servent, quod adhuc multi faciunt. Quod tempus narius numerus per se, hoc idem significat pei de.
tune duas ob causas Quinquagesimamplacuit appel- narium multiplicatus : Sexagesima tendit usque ad
lari, vel quia in ordine quinquagesimus numerus medium Paschx, id est, quartam feriam hebdomadx
post quadragesimum constal; vel quia exinde quin- Paschalis; Quinquagesima tendit ad ipsum diem
quaginta dies sunt in sanctam resurrectionem. Post- Paschx; Quadragesima ad diem CcenxDomini. Cora-
modum Melchiades papa natione Afer, trigesimus puta ergo dierum numerura, qui sunt in abstinenlia
quartus post sanctum Petrum, constituit ut nemo a Septuagesima usque ad Quadragesimam, invenies
prxsumeret in prima vel quinta feria jejunare. In ter senos, id est, decem octo dies, exceptis Domini-
prima, propter Doraini resurrectionem; in quinta, cis diebus. Quem numerum si per duplarem propor-
quia in ca cccnavit Dominus cum discipulis suis, et tionem dividas, invenies in una parte sex, in altera
in ea ascendit in ccelum. Tunc placuit fidelibus, ut duodecim : sex autem ad duodecim, simpla ; duode-
octo hebdomadas consecrarent j'ejunio, et pfimam cim ad sex, dupla proportio esl. Item inter Ccenam
Dominicam Sexagesimam nominarent, non propter Dominiet diem Paschx, duo sunt dies, et inter Pa-
sexagenarium dierum numerura, sed propter usum scba el medium Paschx, quod est quarla feria, duo
locutionis nostrx, quo sicut quadragenano quinqua- ** sunt dies, quo tendit Sexagesima ; et ab ipso die
genarius, ita quinquagenario sexagenarius, et sexa- usque sabbatum, quo Sepluagesima pervenit, siraili-
genarius septuagenario coaptatur. A Sexagesima us- ter duo sunt, qui sunt simul sex. -Quatuor enim ad
que Pascha, octo surit hebdomadx, c quibus singulis duo, duplum est ad simplum. Prxcedentes ergo nu-
si primam et quinlam feriara de abstinentia subtra- meri, qui sunt in abstinenlia, significant, duplam
has, ut Melchiadesinstituit, et ipsura diem sanctum mortem nostram simpla Christi morte esse destru-
Paschx, quadraginta tantum dies remanent absti- ctam. Nos enim in anima et corpore mofti eramus
nentix, ad imitationem Domininostri Jesu Christi. obnoxii, Christus autem sua corporali morte, ei
Septuagesima ideo a fidelibus fertur celebrari, ut et animx et corporis mortem exclusit. Isti autem dies,
decimas dierum Deo reddere et nihilominus primam quos in Domini resurrcctione cum gaudio et Ixtitia
et quintam feriain, et sabbatum possint a jejunio celebramus, significant resurrectionem, quam Chri-
relaxare. A Septuagesima namque in Pascha, novem stus duplam sua simpia contulit. Ipse eniiu sicut
stmt hebdomadx, qux faciunt sexaginta quatuor solo corpore mortuus est, ita solo corpore resurrexit;
dies: ex quibus si de unaquaque hebdomada tres nos autem et in anima primum resuscitat peccata
prxfatos dies subtraxeris, et sacrum diem Pascha- dimittendo, et in futuro etiam corpora resuscitatu-
lera, triginta sex dies in decimatione anni jej'unas. *" rus est.
Ule autem qui sabbatum constiluit honorandum, non CAPUT IX.
propter legalia mandata hoc fecit, sed quia requievit h ITEMDESEPTUAGESIMA.
illa die Dominus in sepulcro. August. libro xv de Qui sacrae legis, veteris scilicet historix lihros le-
Civitate Dei » : « Non omnia, inquit, qux gesta nar- gttnt, satis in promptu habent Israeliticum populum
rantur, aliquid etiam significare putanda sunt, sed ssspius contra Deum deliquisse. Unde frequenter ad-
propter illa qux aliquid significant, etiam illa qux moniti per prophetas, pcenitentiam agere noluerunt.
nihil significant, attexuntur: non solo voraere ara- Quapropter sicut legitur in libro Regum , et beati
tur, sed ut lioc possit fieri, etiam aratri cxtera Ezechielis prophetia, post multas correcliones, sicut
membra sunt necessaria ; nec soli nervi in citharis diximus, in impudentia illis permanentibus, tradidit
aptantur ad cantum, sed ut aptari possint, insunt et illos Deus in manus diripientium. Et primum de-
cxtera. > Item aliter : Quare dicitur Septuagesima, cem tribubus in captivitatem ductis ab. Assyriis et
cum ab ea die usque in Pascha non sint plus quam rege ipsorum, tribus Juda et Benjamin, qux renian-
sexaginta quatuordies? Consuetudo est Scriptura- serant in Hierusalera, sxpius a beato Hiereuiia et
rum divinarum, ut onmis numerus, ex quo quamli- jx cxteris prophetis admonitx, ut resipiscerent el a
bet tlecadem transierit, ut terliis [tertius] monadiis pravis operibus cessarent, ne similia paterentur, ve-
incurrat, non depuletur idem numerus prxcedenti Juti illi, qui jam transducti in Babylonem fuerant,
dccadi, sed ei ad qtiam tendit. Lege librum Genesis audire noluerunt, sed in sua cordis duritia et pravi-
in genealogia filiorum Noe. Item aliter: Cur dicitur late atque idololatria cxterisque offensionibusperli-
Septuagesiraa, cum ab illa die usque in Pascha non naciter permanserunt. Unde regressus rex Assyrio-
sint septuaginta dies ? Septuagesima lendit ad sab- rum Nabuchodonosorcum exercitu, regiones illorum
batum ante octavas Paschx : baplizantur, alba vesli- vastavit, et civitalem Hierusalem munitionibus cir-
menta deponunt, et tunc confirmari eos oportet ab cumdedit, et tandiu obsedit, quousque deficientibus
episcopo, el per impositfonem manus accipere Spiri- alimentis, victi omnes cederent, et relicta civitate,
lum sanctum ; et quia septem dona Spiritus sancti rex Sedechias cum filiis et paucis qui secum reman-
describuntur, recle qui hunc accepturi sunt, Se- serant, fugeret. Quen?, capta civitate, persequens
" Potius libr. xvi, num. 3. ms. cod. habent in calce libri. Sed nos in eodem,
'» Qux seqttuntur capitula de Septuagesima, Sexa- quo prius excusa erant ordine, relinquenda censui-
gesima, Qutnquagesima et Quadrageslma, quidnmi RIUS,QUKRCET.
I18S OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 1186
pppulus Assyriorum apprehendit, et in conspeclum A diciraus : Preces populi tm, quwsumus, Domine, cle
regis svi Nabuchodonosor cum filiis et principibus menter exaudi, etc. Hortatur etiam nos ipsa die ad
populi filiorum Judxorum, qui residui fuerant, ad- cursum bonx operationis 468 beatus Apostolus,
duxit; locutusque est rex Nabuchodonosorcum rege dicens: Sic currite, ut comprehendatis (I Cor. ix,
Sedechia, sicut legitur in libro Jeremix, judicia; 24). Responsorium etiam bene congruit, quod ipsa
prxcepitque in conspectu regis Sedechix interficere die cantatur: Adjutor. Nec non et tractus : De pro-
filios ejus, et omnes principes Judxorum, qui re- fundis. Nam in istis diebus propter humilitatem non
manserant. Oculos autem Sedechix jussit eruere, et cantamus hyranum angelicum, scilicet, Gloriain ex-
vinctum catenis duxit in Babylonem. Nabuzardam celsis Deo; neque Alleluia, quod est canlicum Ixtifix
autem principem militix dimisit ad destruendos rau- et exsultationis : sed pro Alletuia canlamus hurailem
ros Hierusalem. Unde sicut illic scribitur, Nabuzar- cantum, scilicet tractum, qui a trahendo dicitur, eo
dam, princeps coquorum, destruxit muros Hierusa- quod tractira cantetur, et significat gemitum sanctx
lem. Et ila omnes ducti sunt in captivitatem in Ba- matris Ecclesix. In EvangeJio etiam (Matth. xx),
liyloniam, paucis tantum de pauperibus populi dere- quod ipsa die legitur, invitat nos paterfamiJias ad
lictis, qui erant agricolx et vinitores. In qua capti- operationem vinex, ut fideliter scilicet laborantes,
vitate morati strat in magna afflictioneet penuria et B denarium remunerationis percipere mereamur. Post
servitute per annos septuaginta. Postea vero, inise- Evangelium canitur offerenda : Bonum esl confiteri,
rante divina clementia, sub Cyro rege Persarum, et antiphona ad complendam : Illumina faciem. Quae
magna illorum pars reversa est Hierusalem, id est, omnia diligenter inspecta, magnis mysleriorum re-
quinquaginta fere millia hominum. Tempore vero dolent sacramentis, et Ecclesix gemitus Deum invo-
Darii regis, omnis plenitudo populi Judxorum sub cantis ob auxiliura de tribulatione, indicant, et ad
duce Zorobabel, et Jesu filio Josedec sacerdote spiritualis intelligenlix doctrinam satis instruunt
magno, et Esdra scriba, reversi sunt Hierusalera, et auditorem. In his etiam diebus, ut jam diximus, in-
xdificaverunt muros ej'us et templum, et habitave- termittimus hymnum angelicum , et Alleluia, quod
rtint in ea. Erant autem tunc prophetx illorum, qui est Hebrxum; et pro Alletuia, humiliori (id est,
ad xdificandum templum et civitatem, plurimum eos Latina) utimur lingua, dicentes in psalmis, hymnis
confortabant Aggxus et Zacharias. et canlicis, Laws tibi, Domine, rex mternm glorim.
Hauc ergo captivitatem Judaici populi, quse no- Nam et in pcrsona eorum, qui in captivitate detinen-
strara prxfiguravit peregrinationem, annuatim reco- tur, dicitur in psalmo : Quomodo cantabimus can-
lens sancta Ecclesia, et in memoriam reducens ce- ticum Dominiin terra aliena (Psal.' cxxxvj, 4)? Et
lebrat Septuagesimam : ut sicut ille populus septua- C iterum dicit Scriptura: Quia non est speciosa taus
ginla annos, quamvis invitus, in captivitate et pere- in ore peccatoris (Eccli. xv, 9). Ergo quicuoque in
grinatione est detenlus, ita nos, id est, Christianus his diebus Septuagesimx saluberrime institutis, cur-
populus, septuaginta dies nostram peregrinationem sum sutim, id est, vitx hujus prxsentis statum bene
et prxsentis vilx xrumnam volunlarie recolentes, direxerit, ul deposita omni inepta Jxtitia et vanitate,
ad patriam, quxest superna Hierusalem, rcdire cum in jejuniis et vigiliis et orationibus, eleemosynisque
omni aviditate, bonis dediti operibus, vigiliis scilicet ac cxteris bonis operibus assidue insistat, et pere-
et jejuniis et orationibus, intenle studeamus. Incipit grinationis sux assidue recordatus fuerit, hic san-
autem Septuagesima ab illo die, quo consuetudinem ctum Pascha feliciter celebrabit: canticum etiam
Ecclesiahabet canere: Circumdederuntme, et perlen- lxtitix, id est, Alleluia, quod est laus Domini, sine
ditusque ad sabbatum Paschalis hebdomadx, quando fine cantabit. Pascha namque Grxce », Latine dicitur
canimus: Eduxit Dominus. Nam tot dies, si com- transitus: et nos si Pascha sanctum celebrare volu-
putali fuerint, id est, septuaginta ibi inveniuntur. mus, transitum faciamus a vitiis ad virtutes, et de
Septuagesimus autero numerus ad memoriam nobis terrenis ad coelestia, et de transitoriis ad semper
reducit omne tempus prxsentis sxculi, quo alieni manentia et xterna transmigrare studeamus. Pascha
sumus a ccelestiHierusalem : quia, ut ai<Apostolus: " enim noslrum immolalus Christus, etc. (I Cor. y, 7).
Dum sumus in corpore, peregrinamur a Deo (II Cor. Finitur aulem Septuagesimx observatio sabbalo
v, 6). Hanc peregrinatiouera, Spirilu sancto prxven- ante octavam Paschx, quando etiam, sicut jam su-
tus, intelligebat David propheta, qui in psalmo di- pra diximus, Ecclesia sancta canere solita est, Edu-
cebat: JVesileas, quoniam advena ego sum apud te, xit Dominus. Bene autem congruit mysteriis Eccle-
etc. (Psal. xxxvin, 13). Et iterum in alio psalmo : six, quod Septuagesima sabbato finitur. Peccatis
Heu mihi, quia'incolalus meus prolongatus est, etc. enim noslris exigentibus, in captivitatem et peregri-
(Psal. cxix, 5). Hancetiam peregrinationem perpen- nationem devenimus: sed per Domini gratiam et
dens sancta Ecclesia prima die Septuagesimx, angu- miserationem ad requiem, qux per sabbatum signi-
sliis et afHictionibuscircumdata clamat: Circumde- ficatur, reducimur. Sabbatum enim requies in-
derunt me gemitus. Qux vox afflictionemprxsentis lerpretatur. Cantantur etiam illo die duo Alle-
sxculi et tribulationem aperte demonstrat. Concor- luia, qux geminam sanctorum Ixtitiam designant.
dat etiain huic afflictioni oralio ipsius diei, in qua Nam illud Alletuia, quod sabbato canilur, scilicet:
» Pascha Grmce. Imperite, nisi sit error librarii. Vide Monitum prxvium.
41,7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS 1*. Il__
ConfiteminiDomino quoniam bonus, quoniam in sm- lA vocatam. Terra quippe commovetur, quando pecca-
cutum misericordia ejus, lxtitiam sanctorum desi- toris cor ad poenitcniiani el lacrymas cxcitaiur : post
gnat, quam modo, quicunque fideliter finiuntur, in motara autem lerram 469 semeri inducitur, quia
animabus accipiunt, et qua sancli omnes, qui in post commota corda poenitentium ad lacryraas, se-
ccelesli gloria sunt, perpetuo perfruentur. Illa autem roen verbuin Dei avidius suscipitiir, et uberius fru-
duo, qux in sequenti sabbato, id est, fine Seplua- ctuin faciens, crescit et multiplicalur. Unde conve-
gesimx canuntur, geminam sanctorum omnium ex- nienter Evangelium sequitttr, in quo de terra pelrosa
sullationera designant, quando sicut legitur in Apo- et spinosa, atque dc bona, quse fructum per palien-
calypsi, expleto judicio dabuntur eis singulis stolx tiam reddit, multa riarrantur. Iu Septuagesima iri-
binx, id est, immorlalitas et beatitudo animarum et crepati sunius, quod oliosi stetimus, et ad vineam
corporum, scilicet, et ut qui nunc singulis stolis colendam invitali suriius : nunc in Sexagesiraa se-
animarum solummodo iinmorlalitale gaudent, tunc men verbum Dei in cordibus nostris veluti in bonam
beala et auimarum et corporum immortalilate ac terram jacitur, utcrescat, et fruclificet, el perpatien-
perpetux beatiiudinis gloria perfruantur : ad quam tiain fructum plurimuni afferamus. Sequitur offe-
bealitudinis gloriam nns oplimus Dominus sua gra- \ renda : Perfice gressus meos: deprecatur Eeclesia,
tuila pietate dignelur perducere, cui est honor, laus "• ut perficianlur gressus illius, id est, ut a Domino
et gloria per omnia sxcula sxculorum. Amen. dirigantur itinera ej'us iri semilis viarum Dei, quia a
CAPUT X. Deo dirigunlur gressus hominis, nori a seipso, quod
» DESEXAGESIMA. nemo per se nisi a Deo ac!ju:us, potest esse rectus,
Sexagesima initium sumit sequenti Dorainica post sicut ipse Dominus ait discipulis suis : Stiie me nihil
Septuagesimam, et finiliir quarta fcria hehdomadx potestis facere. Et ideo quod a seipsa ihtelligit Eccle-
paschalis. Nam in superiori bebJomada, scilicet Se- sia non posse perficere, a Domino totis volis petit
pluagesimx, circumdatam sc doloribus et tribulatio- impleri. Dicit etiam in comriiuniorie: Introibo ad
uibiis clamai Ecclesia, et ita constrictam affiictioni- altare Dei. Jam confisa sancta rnater Ecclesia de
bus et tribulationibus, ut vix spirare queat, cl nullus misericordia omnipoteniis Dei, pfxsuiinit et dicit:
evadendi patcal locus. Unde dicit: Circumdedermt tntroibo ad altare Dei, id est, in conspectii ipsius
me. In hoc autem, id esl, Sexagesima, jam quasi re- apparebo , et de iuisericordia ipsius glofiiicabor.
suinpla fidiicia iiivocat, et quasi omnipotenlis Dei Pertendit autem, diximus, hxc Sexagesima usque
clenientiam iraplorat diceris : Exsurge, quare obdor- ad Pascbalis hebdomadx quartara feriarfi, quia sexa-
mis, Domine? Quasidic.it, quamvis non dormites, ginta dies coinpcitanlur ab hodierno die, quo cani-
neque dorraias, qui custodis tsrael, lamen quia non rous ad introitum : Exsurge, quare dbdormis, Do-
cito auxiliando succurris nobis, dormire videris. mine ? usqiie ad prxfaturo diein, in quo canimus :
Quare faciem tuam avertis? Quamvis peccata noslra Vemfe, benedictiPatris mei. Quod a magno mysterio
inler nos et te separcnt, iioli oblivisci conditionis non vacat. Nam senarius numerus perfecliis est, et
nostrx, sed respice propitius opus creationis tux : suis completur partibus. Est enirii sexta pars ejus,
Exsurge, et ne repellas in fincm, sed vide tribulatio- unura ; secunda, tria ; tertia vero, dub. Unuiri ergo
nem nostram. Adhmsitenitn in terra venter nosler, id et duo et tria, fiiuit sex. Et iiec inferius manet n_
est, coiiscnsil impielati pnlvcris luijus et iragilitalis iiicrus, riec superabundat. Quod rafb ih aliis"iinquam
sensus iulerior cordis nosiri. Et iteruiu iuclamat, et numefis reperitur. Decies autem seni, sive sexies
quasi importune auxilium petit dicens : Exsurge, dcni, sexaginta fiiint. Et idco sexagesimus riiimerus,
Domine, adjuva itos el libera nos, id est, quatenus sicut et scnarius, peffectibriem borii operis signat.
nos digni non sumus liberari, libera nos propter no- Sex enini sunt dies, in quilius opoflel bperari. El in
men luuni, id est, gratis, et non secundum meritum sex diebus oiiuiem curscihi nbslrx bbhx operalibiiis
nostrum. Hoc idem namque sonat oralio prima ipsius perfecimus. Iii sez enim diebus bpefa sua perfecit
diei, in qua dicitur : Domine, qni conspicisquia ex Deus, et in sexta xt-ie per saipsiim visitafe digrta-
nulla nostra actione confidimus, id est, ex nullo bono " tus est muridum, et iiomiiicni lapsurii a paradisi
nostrb opere fidiiciamhabeirius, seclsola iniseraiione anuenitate, et diaboli frauJe dccepluin , proprio
salvari speramus. El in Epislola bonus athlcta Pau- cruOre redimere. De hoc senarib riumero loqaeiis
lus et doctor genlium nobis proponitur, cujus sa- beatus Auguslinus, et de ejus perfeclione in quoJam
pienl.am et foftilucliheiri uiiiiemur. Responsorium, loco clicit, « b qucd nbn ideo senarius est perfectus,
Scjanf gentes, quoniam nomenlibi Dominus, id est, quia iri eo perfecit Deus omriia opera sua, sed quia
cognoscant, qui iios tribulanl et persequuntur, quiai senarius numerus erat perfectus, ideo iii eo Deus
non suiit veri domini, liec nomen domiiiorura illisi bpera sua perficere dignalns esl. » Quapropter ne-
compeiil, sed tibi soli, qui nns condidisti, el solusi cesse est tit in hac Sexagesima bonis operibus dediti
jusie dominafis, Altissinius super omnem lefram. siniiis, et cum Dei adjulorio in vigiliis, jejuniis et
Sequitiir tractus: Commovisti,Dotnine, terrum tuam,, ofatioriihus, cxterisque bonis operibus noslram sa-
et conturbasii eam. Terram commovisli, dicit pecca- lutem operari studeamus: quia, qui per sex difis
loruni consciehtiaifi liominuiri ad pcenilentiam pro- bonx operationis, pfxsentis vitsebursura traiisi.rttl,
» Multa rursus apud Amalarium libr. 1, cap. 2. b S. Atig. de Gen. ad lil., lib. iv, cap, 7, _. ii.
ifa OPP. SUPPOSITA. — LlB. DE DIVINIS OFFICllS. 1190
ct fideliter in opere recto laboravennt, et usque in ,A manna manducavil in deserto, et njn est fraudalus
fineui in cceplis bonis operibus perseveraverint, desiderio suo. Hoc his verbis innuens, quod si nos in
sexagesimuni fructum laboiis sui et xternx beatitu- bono et sancto desiderio manstriirius, non eo frau-
dii.iis praemium percipient, audjenfes iUam deside- dabimur, sed xterna salielale dona liraur, quando
rabiiem vocem ipsius, qux ipsa tliein sancta canlatur hoc adimplebitur in nobis, quod alibi Psalmisla di-
Ecciesia,.scilicel : Venile, benedicti Palris mei, per- cit : Saliabor dum manifestabitur gloria lua ( Psat.
cipite regnum (Matth. xxv, 34). Quani vocem nobis xvi, 15 ). Pertingit autem 470 Quinquagt sima ad
audire, et quod regnum nobis percipere concedat resurrectionis Dominicx diem. Nam a die qua cani-
omnipotcns Deus, qui vivit et regnal per omnia sx- mus : Esto mihi in Deum prolcctorem, usque in diem
cula saeculorum.Amen. sanclum Paschx, quinquaginta dies suni. Qui nu-
CAPUT XI. merus pertinet ad quinque corporis sensus, qui sunt
DEQUINQUAGESJMA ». videlicet, audilus, visus, guslus, odoratus et taclus.
Sicut enim senarius perfectionem operum demon-
Quinquagesima initium sumit a sequenti hebdo- ita quinarius omnia bona o^era qux perficiuh-
mada post Sexagesimam, quando canitur: Esto mihi slrat,
in Deum protectorem, et finitur die sancto Dominico tur per quinque corporis sensus. Quinquies enim
Paschx. Iri Sepluagesima tribulationibus et angustiis B deni, quinquaginta fiunt. Si quis ergo pef quinque
id est, per exteriorem adminislra-
circuradati sumus, in Sexagesima Dominum invoca- corporis sensus,
tionem decem verba hic sine dubio
vimus, et quasi dormientem excitavimus. In Quin- ad consortium beatx legis impleverit,
audacius et resurreclionis, qux in Pascha
quagesima quasi jam propinquiorein
invbcamus, dicenles : Esto mihi in Deum celebratur, esl perventurus. Est el aliud myslerium
promptius in hoc quinquagenario numero dierum. Nam iri Ve-
proleclorem : et in prima oratione missx dicimus :
Preces nostras, quwsumus,Domine,clemenlerexaudi, teri Testamento quinquagesimus annus, j'ubilxns et
annus remissionis vocabatur : in quo videlicet anno
atque a peccatorum vinculis absolutos ab omni nos
edversilate custodi. Magnamjarii hxc verba videntur unaqtixque possessio ad proprium revertebatur db-
habere sccuritattm, in quibus dicimus nos ab om- loinum. Et unusquisque clbminus, quocunque modo
esset ab ea alienatus, ad propriam gratis reyerteba-
nibus inimicis absoliitos et peccatis; et precamur
tur possessionem. Et nos qui propriam in primo pa-
Domini munilione uos defendi. Dicit etiam in Epi-
nobis cha- rente immorlalitatis aiuisimus bxreditaleni, si bene
Stola beatus Paulus apostolus, ostendens
et juste in hoc tempore vixerimns, quod significatur
rismata mcliora : Si lingnis hominum loquar et an-
per nuinertim dierum , posstimus ad
getorum , elc., usque, cymbalum tinniens (I Cor. C nastram revertiqiiinquaginla hxreditatem , id esl, supernam Hie-
xiu, l). Et quibus munitionibus in Dei protectione rusalem et civitatem sanctorum
subsislere ct rauniri debeaintis, in fine htijus lectio- rectio et beala , ubi est vera resur-
nis ostendil, dicens : Nunc manent fides, spes, cha- stro Jesu immortalitas, auxiliante Domino no-
tria aulem his est charilas Cor. Christo, in ctijus resurreclione nostra vera
ritas, hmc, major (I est resurreclio et peccatorum omnium remissio.
III , 13). Sequilur responsorium : Tu es Dominus
CAPUT XII.
qui facis mirabilia solus. Quasi diceret, non est Do- DEQUADRAGF.SIMA i.
miuus alius prxter te, Domine. Simulacra gentium
Quadragesima incipit a sequenli Dominica post
non sunt dii, sed opera manuum hominum : Tu au-
Qiiinquagesimarn . et finitur quarta [Amal., djiinta ]
tem vere cs Deus, qtti salvas sperantes in te. Notam feria ante Pascha
Domini, quando canimus : In no-
fecisti in gentibus virtutem tuam, redimendo et li- mine Domini omne In QuaJragesima namquo
manibus eorum. Et iterum dicit in genu.
benndo nos de jam aliqua pars pugnx nostrx peracta est.*Quem
versu : Ltfrerasii in brachio tuo populum tuum. Tra- namqtie in
Quinquagesima protectorem invocavi-
ctus etiam t)oniino nobis prxcipit servire, qui nos mus, in Quadragesima dicit, quasi
consobmJo, in
fecit, non ei cui nosmetipsi peccando vivimus Introilu : lnvocavil me, etc. In Epistola dicit beatus
[ Amal., vendidimus]. ln Septuagcsima terra cordis j) Paultis : Temporeaccepto exaudivi te, et in dic snlutis
nostri quasi tribulationibus est exarata et culta : In adjuvi te. In responsorio canitur in
persoiia jnsti vi-
Sexagcsima seraiha verbi Dei suscepimus et sentina- ri, sive sanrtx Ecclesix : Angelis suis mandavit. In
vimus. ln Qninquagesima seminis et bonx opera- traclu promitlilur scuium divinx
protetionis. In
tionis fructum colligimus. Unde in Evangelio cxcus Evangelio proponilur nobis
triumphns Dominicx vi-
inlroJucitur, qui nos significat, non aurum neque ctorix, scilicet, ut ejus exemplo citm diabolo pu-
divitias quxrens, sed lumen, quod percipere me- gnare et eum superare discamus. De hoc anlem
ruil; quod nos ut xternum et verum accipere me- quadragesimo numero, et de prxsentis temporis ob-
rearaur, attentins quxrere debemus. Sequitur ofie- servatione nihil aliud nobis est dicere, qnam quod
renda, euradem habens tenorem, hoc est, in gra- beatus Gregorius in fine exposilionis ipsius evangelii
tiaruni actione manens, dicendo : Benedictus es, quod ipsa die legilur, ila prosequiiur, inquiens c :
Domine, doce me justificationes tuas. Cominunio au- i Sed quia diebus his lectio evangelica congruit,
tem ad memoriam reducit antiquum populum, qui nam quadraginta dierum abstinentiam uostri Redein-
• Confer Amal. lib. cit., cap. 3. * S. Greg., hom. 16 in Evang., num. S et 6.
b Amalarius, cap. i.
U91 U. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 1192
ploris audivimus, Quadragesimum tempus inchoa- A jejunaretis et plangerelis, nunquid jejunium jejuna-
nius: discutiendura nobis est cur hxc ipsa abstinentia stis mihi ? Et cum comedistiset bibistit, nunquid non
pcr quadraginta dierum numcrum custodilur. Moy- vobis comedistis, et vobismetipsisbibistis (Zach. vu,
ses ut legem acciperet, secundo diebus quadraginta 5,6)? Sibi enim comedit et bibit, qui alimenla
jejunavit. Elias in deserto quadraginta diebus absli- corporis, quae sunt coramunia dona Condiloris,
nuit. Ipse autem auctor hominura ad hoiuines ve- sine indigentibus percipit. Et sibi quisque jejunat,
niens, iu quadraginta diebus nullum omnimodo si ea qux sibi ad tempus subtrahit, non 471 Pau-
cibum sumpsit. Nos quoque, in quantum possumus, peribus tribuit, sed ventri postraodum offerenda cu-
annuo Quadragesimx tempore carnem nostram per stodit. Hinc per Joelem dicitur: Sanclificalejejunium
abslinentiam alfligere conemur. Cum ergo in absti- (Joel. i,4). Jejunium quippe sanctificare est ad-
nenlia quadragenarius uumerus custodilur, quid nisi junctis bonis aliis dignam Deo abstinentiam carnis
quia virtus Decalogiper libros quatuor sancti Evan- ostendere. Cesset ira, sopiantur jurgia. Incassum
gelii implelur ? Denarius etenim quater ductus, in enim caro alleritur, si a pravis suis voluptatibus
quadragenarium surgit: quia tunc Decalogi mandata animus non refrenatur, cum per prophetam Domi-
perficimus, cum profecto quatuor libros saucli Evan- nus dicat: Ecce in die jejunii vestri invenitur volun-
gelii custodimus. Ex qua re sentiri et aliud potest. I fas vestra : Ecce ad liles et contenlionesjejunatis, et
In hoc enim mortali corpore ex quatuor elenientis percutitis pugno impie , et omnes debitores vestrosre-
subsisliraus, et per voluptates ejusdem corporis prx- petitis (Isa. LVIII,3,4). Neque enim qui a debitore
ceplis Dominicis conlraimus : prxcepla autem Do- suo hoc quod dedit repetit, aliquid injuslum facit:
niinica per Decalogum sunt accepta. Qui ergo per sed dignum est ut quisquis se in poenilentia mace-
carnis desideria Decalogi mandata contempsimus, ret, et hoc sibi quod juste competit, interdicat.
diguum est ut eamdem carnem quaterdecies affliga- Sic, sic nobis poenitentibus et afflictis a Deo dimit.
mus. Quamvis de hoc Quadragesimx tempore est titur quod injusle egimus, si pro amore illius et hoc
adhuc aliud quod possit inlelligi. A prxsenli etenira quod nobis juste competit, relaxamus.»
die usque ad Paschalis solemnitalis gaudia sex heb- CAPUT XIII.
domadx veniunt, quarum videlicet dies quadraginta ORDOAD POENITENTIAM DANDAM FER. IV QUOD EST
et duo suut: ex quibus dum sex dies Dorainici ab CAPUTJEJUNII.
abslinentia sublrahuntur, non plus in abstinentia Imprimis prxmonere debet sacerdos omnes Chri-
quain triginta el sex dies remanent. Dum vero per stianos ex sacris Scripturarum testimoniis, quatenus
trecentos et sexaginta [quinque] dies annus ducitur, in capite jejunii, hbc est, hodie ad veram confessio-
nos autem per triginta et sex dies afiligimur, quasi ( <nem veramque poenitentiam festinantius accedant.
anni nostri decimas [Deo] damus : ut qui nobismet- De hac Hieronymus inquit: « Ulinam tara cito con-
ipsis per acceptttm annum viximus, auctori nostro vertantur peccatores ad pcenitentiam, quam cito
uos in ejus decimis pcr abstinentiam mortificemus. Doniinus prxparalus est eliam mutare prxfinilam
Verura, fralres charissimi, sicut offerre in lege ju- sentenliam. Non enim temporis longitudinem requi-
bemini decimas rerum, ita Deo offerre contendile rit Deus, sed affeclu sinceritatis plenitudo pensa-
et decimas dierum. Unusquisque, quantum virtus tur. > Gregorius : « Satis alienus a fide est, qui ad
suppetit, carnem maceret, ejusque desideria aflli- agendam poenitenliam tempora senectutis exspectat.
gat, concupiscentias turpes interficiat, et juxta Pauli Metuendumest enim, ne, dtim sperat misericordiam,
vocem, hostia viva fiat. Hoslia quippe ct imraolatur, incidat judicium. »ltemque : « Si quis te de pec-
et viva est, quando el ab hac vila homo non deficit, cato forinseco correxit, tunc confitere interiora, qux
et tamen se a carnalibus desideriis occidit. Caro nos ille nescit. i Deuique admonendi sunt, ut in Ccena
lxla traxit ad culpam , afflicta reducat ad veniam. Dominiredeant ad reconciliationem, sicut in conse-
Auctor elenim mortis nostrx per fructum ligni vetili quentibus dicetur. Si vero interest causa aut itine-
vitx prxcepta transgressus est. Qui ergo a paradisi ris, aut cujuslibet occupationis, aut ita forte hebes
gaudiisper cibum cecidimus, ad hsce, in quantum ,J est, ut ei hoc sacerdos suadere nequeat, injungat ei
possumus, per abstinentiam resurgamus. Sed nemo tam quadragesimalera, quam annualem pcenitenliam,
sibi eamdem abstincntiam solam credat sufficere et reconciliet eum statim.
posse, cum per prophelam Dominus dicat: Nonne Sacerdotibus vero sumraopere satagendum est ut
hoc est magis jejunium quod elegi (Isa. LVIII, 6). octo vitia criminalia cum corum sequentiis atquo
Subjiciens : Frange esurienti panem tuum, el eyenos testimoniis Scripturarum, quibus coercendi sunt ho-
vagosqueinduc in domum tuam: cum videris nudum, roines atque ad meliora provehendi, omni sludio
operi eum, et carnem tuam ne despexeris (Ibid. v. 7). intelligant atque doceant, sicut hic in prima fronte
lllud ergp jejunium approbat Dominus, quod ad ejus annexa sunt. Quorum vitiorum octo hxc sunt iionu-
oculos manus eleemosyuarum levat, quod cum pro- na, in primis superbia, gloria inanis, invidia, ira,
ximi dilectione agilur, quod ex pietate conditur. avaritia, tristitia, venlris ingluviesatque luxuria.
Hoc ergo quod tibi subtrahis, alteri largire; et unde De superbia, quqd est caput omniuni vitiorum,
tua caro alfiigitur, inde egentis proximi caro repare- oriuntur vitia criminalia. Siroef*
suprascripta septem
tur. Hiuc cnim per prophetam Domimts dicit: Cutn bia dicitur
quasi supergrediens mentetn deJfffMl-
im OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. H9t
non est. Unde superbus quasi extra viam ambulans,. A dignoscitur, abjeclo vultu, pallido aspectu, xurbidis
de qua Scriptura : Initium omnis peccati superbia oculis, turbato vullu. De hac tristitia dicit Aposlo-
: enim secundum Deum tristilia est, pmni-
(Eccli. x, 15). Et ideo initium dicitur oranis peccati, lus Qum
in salutem stabilem opetalur : smculi autem
quia ipsa prxcessit in diabolo, et non solum pecca- tentiam
tum est ipsa, sed etiam nullum peccatumfieri potuit, tristitia mortem operatur (II Car. vn, 10). Alibique :
non des animm tuw. Isidorus : « Vis nuu-
potest, aut poterit sine ipsa. Porro cupiditas atque Tristitiam
tristis? bene vive : secreta conscienli»
superbia in tantum unum est malum, ut nec sine quam esse
tristitiara Ieniter sustinet. >
superbia possit inveniri cupiditas. Non enim primus
homo ederet de ligno prohihito, nisi concupisceret; 472 De avaritia (qux Grxce dicitur philargyria,
nec desereretur a Domino, nisi prius ipse desereret. id est, amor pecunix, ab aviditate dicta, unde ava-
De superbia dicit Augustinus : « Vitanda nobis est rus, quasi avidus auri, qui nunquam opibus explelur)
superbia, qux et angelos novit decipere, et homines nascilur proditio, fraus, fallacia, perjurium, inquie-
dissipare. > Hieronymus : « Vir superbus non deco- tudo, violentia, et contra misericordiam obduratio
rabilur, nec voluntatem suam perficiet. » Ambro- cordis. De hac dicit Apostolus : Neque avari, neque
sius : « Superbia ex angelis dxmones fecit, humili- rapaces regnum Dei possidebunt (I Cor. vi, 10). Et
tas autem homines sanctis angelis similes reddit. > B Salomon : Avarus non implebitur pecuniis (Eccl.y,9).
De inani gloria, id est, vana, qux Grxce dicilur Et idem : Avaro aulem nihil est scelestius : nihilque
x.v.So?i„, nascitur inobedientia, hypocnsis, conten- iniquius quam amare pecuntam (Eccli. x, 9). Et ite-
tiones, pertinacix, discordix et novilatum prx- rum : Cum enim morietur homo, hwreditabit serpen-
suroptiones. Et enim vanitas inflata appetitio digni- tes et bestias et vermes(Ibid., v. 13). Hoc vero vitium
tatum, dulcis miseris, amara perfectis, cui serviunt vincilur in Jargitione pauperum, in visitatione infir-
tumidi, sub qua jacent elati, tamque eos ardor hu- Hioruin,in teguraento nudorum, et in reddendoquod
manx laudis inflammat, ut laboriosa opefa, qux po- lnjusie ablatum est. et in fletu ac lacrymis cum con-
pulus admirelur, et quibus fama diffundilur, sine tritione cordis, sicut Dominus dicit : Sivis perfectus
labore suscipiant, et libenter exerceant: unde est esse, vade et vende omnia qum habes, et da pauperi-
quod jejunare, abstinere, vigilare, Ecclesiam fre- bus(Matth. xix, 21).
quentare, vel psallere, cum hxc omnia sine Jabore De ventris ingluvie, qux Grxce dicitur gastrimar-
iion faciunt, etiam cum delectatione faciunt, ut ab gia, id est, horrida voracitas atque gulosilas, qux a
hominibus, quibus placere, non Deo, desiderant, vi- gula dicitur, nascitur inepta lxtilia, scurrilitas, im-
deantur : unde Yeritas : Amen dico vobis, receperunt munditia, stultiloquium, multiloquium, hebetudo
mercedemsuam (Matth. vi, 2). C sensus circa intelligentiam, et est vitium spiritale.
De invidia sive invido, qui ab invidendo alterius De hoc scriptum est: Qui continet ventrem suum,
felicitati dicitur, nascitur odium, susurratio, de- minuil vitia : abundantia aulem escarum, nutrit desi-
tractio, exsultatio in adversis proximi, aflliclio au- deria mala. Multm escmnutriunt ventrem fornicatio-
tem in prosperis. De hac Apostolus corominatur, nis. Et Apostolus : Non in comessationibuset ebrieta-
dicens : Qui odil fratrem suum, homicida est : et qui tibus (Rom. xin,15). Et quiaprimus homo vitio gulae
invidel, in tenebris est, et in tenebris ambulat (I Joan. cecidit, necesse est, ut per abstinentiam resurgamus.
III, 15; ii, 11). Unde nihil infelicius potest esse in- Lxta caro traxit nos ad peccatum, afflicta reducat
vido, qui alienis torquetur bonis : invidia enim sen- ad veniam.
sum mordct, pectus urit, mentem alficit; el qui invi. De luxuria, qnx a luxu nomen accepit, et est im-
det, similis est diabolo, qui per invidiara hominem mundilia corporalis, unde et luxuriosus, quasi solu-
de paradiso ejecit. tus et corruptor dicitur, nascitur cxcitas menlis,
De ira longa, qux ab indignatione dicitur, a qua inconsideratio, inconstantia, prxcipilatio, aroor sui,
et iracundia, eo quod accenso sanguine, in furorem odium Dei, alfiatus prxsentis sxculi, Lorror autem
compellitur, nascuntur rixx, tumor menlis, contu- vel desperalio futurorum. Est autem vilium corpo-
melix, clamor, indignalio.blasphemix. De ipsa enim D rale. De ipso «_if.itApostolus : Fugite fornicationem
dicit Scriptura : ira i« sinu stulti requiescit (Eccl. vu, (I Cor. vi, 18). EliJem : Fornicatores et adulteros
10). Et alibi: Ira enim viri justitiam Dei non opera- judicabit Dominus (Hebr. xm, i). Hieronymus :«Vae
tur (Jac. i, 20). Et in psalmo de quotidiana ira : illi qui tunc habuerit terminum luxurix quando et
Irascimini, et nolite peccare (Psal. iv, 5). Et Apo- vitx. >Diabolus per superbiam et fomicationem omni
stolus : Sol non occidat super iracundiam veslram hominum generi dominatur. Omnibus peccatis fnrni-
(Ephes. iv, 26), et alibi : Illa enim ira mala est, qum catio major est; melius mori quam fornicari: libido
mentem turbat, ut rectum consilium perdat. in infernum haminem mergit : et sciendum, quia
De tristitia, qux oritur ex ira, nascitur malitia, fornicatores, libidinosi, Sodomitx, adulteri, in-
rancor, pusillaniraitas, desperatio, torpor circa prx- cestuosi, constupratores, raptores, molles, masculo-
cepta, vagatio mentis erga illicita. Et sciendum quia rum concubitores, immundi, pollutores, impudici,
inter tristitiam et moestitiam hoc interest : mcesli- generaliter luxuriosi nominantur. Unde fornicalio
tia, cordis est; tristitia, vultus : moestum enim vel dicitur amor legitimo cOnnubio solutus, et vagaex-
iuertem dicimus animum; tristis enim facie, ita plendx libidinis consectandx licentia. De qua seri-
P-TROL. CL 38
1195 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 1196
ptum est: Qui fornicatur, in carne sua peccat: et ma- j [ veneratur. Susurro, de sono locutionis appellalur
joris est criminis, quia lollit membra Christi, et facit id cst, qui libenter inutilla audit. Unde Scriptnfa :
membra diaboli (I Cor. m, 18). Libidinosi dicuntur, Non sis susurro (Eccli. v, 16). Maleficict venelici
qui faciunt quod eis Jibet: sunt enim cupidi volupta- dicuntur, qui causa morlis vencnum parant, et arti-
tis. Sodomitx interprelanlur exclusores ipsorum. ficiose multa maia componunt. Maledici, linguosi,
Adulteri dicuntur, quia alterius torum' violant, sive sive litigiosi, sortilegi, et divirri sive fanatici con-
polluunt. Incestus dicitur, qnasi incastus, propter jectores, qui sub nomen fictaereligionis, per quasdam
illicilara coramistionem, id est, quicunque cum pa- (quassortes sanclorum vocant) divinationeset scien-
rente propria, aut sorore,. vel viclua, sivc noverca, ' tiam profitenlur. Arioli sive aruspices proprie suot,
filia,vel cognata, atque Dominosacrata.prxsumpse- qui circa aras idolorura nefarias preees emittunt.
rit fornicari. Stupratores dicuntur, virginum cor- Augures, qni auguria et volalus atque voces avium
ruptores. Raptores a rapiendo, qui rapto stupro inlendunt. Auspicia enim ultro veniunt. Fatuus est,
fruuntur. Unde et inter stuprum, adulteriura et in- qni quod falur non intelligit, neque quod alii dicunt,
cestum ita differt : stuprum in virgine, adulterium et dicitiir excors. De quo in Evangelio : Qui dixerit
in nupta, incestus in parenlibus. Molles sunt effemi- fatue(Matth. v, 22).Genus enim convicii est. Racha,
nati, vcl qui barbas non habent, sive qui alterius for- 18 473rnaniset vacuus, sive absque cerebro. Esl eniro
nicationcm sustinent. De quibus Apostolus : Neque genus despectionis sive irx. Unde in Evangelio : Qut
mollcs reynum Dei possidebunt, masculorum concubi- dixerit fratrisuo racha (Matth. v, 22).Hocestprover
tores, comites fornicantium, immundi, polluli, coin- bium provinciale. Ecce vitia breviler digesta, per qna7
quinati (I Cor. vi, 10), socii luxuriosis, poHulores, humanuni genus a diabolo quotidie impuguatur.
deforaies, commaculati, vel qui propriis manibus se De csetero'sciant sacerdotes Chrisli, quia quolies-
sordidant. Impudici a podice a vocantur, pulorem cunque ad pceniteniiam Christiani accedunt, jej'u-
enim fetorem dicimus : sive imptidicus, qui turpilu- nandum est prius cum eis, pro eorum erratibus, ui
dinem flagitioinfert. rron dicatur eis quod sacerdotlbus Judxorum dictum
Sed et alia vitia qux Hcet ex superioribtis orian- est a Domino : Vm vobis legis perilis, qula aggravalis
tur, aliis tamen locis censenitir, sicut sacrilegium, homines, imponentes super humeros eorum onera
quod Augustinus inler septem vitia reputat. Sacrile- gravia, ipsi autem digito vestro non tangitis sarcinat
gtum est sacrarum rertrm furtum, qux postea in iJo- eorum (Luc. xi, 46). Nemo enim potest jacentem
lorum cultum cedunt. Uhde sacrilegus dictus, ab eo sub onere sublevare, rrisi inclinaverit sc, et porrigal
quod sacra legit, et furalur contra leges : vel sacsi- " ei manum. Neqne ulhis medicorum vulnera infir
legns, sacra loca violans. Faciunt hoc ecclesix prx- mantium potest curare, nisi fetorihus parliceps fue-
doncs. Fures a furuo dicti sunt, id est, a fusco : nam rit. Ita quoque sacerdbs vel pontifex curare vulnera
nociis adeunt tempus. Unde inler fnrem et latronera non potest, nisi prxslante sotliciludine et oralione :
hoc differt: qui alienum subtrahit, fur est; qui fura- et quoties dederis consilium peccanli, simul quoque
tur et occidit, latro cst, a lUlcndoenfm dicitur latro. da ilti poeniteiiiiam stalim, quanlum debeat jgunare,
Perjuri dicuntur, qui perperam jurant, id est, raale. et redimere peccala sua, ne forte obliviscaris, quan-
Falsidici, qui aliud fanlur quam verum. Ebrius dici- tum eum oporteat abslinere; tibi enim necesse est,
tur, qui ad tempus bibit : ebriosus, qui semper. De ut iterum ab eo exquiras peccata , quia ille forsilan
quo Scriptura : Ebriosi regnum Dei non consequenlur erubescit itemm peccala sua confiteri. Non cnim
(Ibid.). AceJiosus ab accdia dicitur, qui anxietatem pmnes clerici aut ullus laicus hanc scripturam usur-
sive ixilinm cordis patitur, qui et incons'ans vcl va- pare aut legere debent, nisi soli iili quibus necesse
gus dicilur : ab aliquibus enim inter oeto vitia repu- est; hoc sunt cpiscopi vel presbyteri, quibus claves
tatur. Patricida et parricida hoc differt: patricida regni ccelestis tradilx sunl, si nec judicia isla alius
est, qui parenlem occidit, parricida, qui paremaut usurpare debct. Si autem necessitas evenerit, et
socium. Fralrici fa, qui fratrem occidit. Homicidium, T. presbyler non fuerit prxsens, diaconus h suscipiat
compositum ex homine et cxdc, unde et homicida. pcenilenliam, ac det sanctam communionem.
Stultiloquus est, qui turpia et risum moventia nar- c Denique sacerdos hac auctorilate imbutus sive
rat. Unde el stultiloquium nihil in se sapiens habet. compunctus, suscipiens pnenitent' m, si laic:s est,
Scurrilitas et jocularilas, qux conveniunt ex aliqua dimissobaculo : quisquis vero ille est, sive lairus,
prudentia, risum movent audienlibus, quibus magis sive clericus, sive monachus, suppliciler se inclinet
eonvenit lugerc. Turpitudo cst, cum inflammantur ante sacerdotem. Tunc sacerdos dicit hanc oratio-
senstts nostri ad libidinem et carnis lilillationcm. nem : DomineDeus omnipolens, propilius esto mihi
Anima tgnita succenditur, et nihil Dei timorc refre- peccalori, ut condignepossim tibi gralias agere, etre-
natur. Uololatra dicilur.qui idolis servit: et inpro- Jiqua. Dcinilejuheat cum sacerJos sedere contra se,
phela idololatriam sxpe fornicationcm appcllatam et colloqui cum eo de supradictis viliis, sive exhor-
invenimus : et qiii plus nummum quam Deum dili- talionibus divinis, ne forie pro verecundia aut igna-
fit, sculpluram nummi colit, ct idola in cis cxlata via, sive oblivione aliquid putridum in corde reroa-
a podice. Prorsus inepte. Ritibus, cap. 6, art. 6, n. 7.
*»lmpudici
Diacoms. Vide Martene, lib. r de Antiq. Eccl. c Ibid., art. 3,
 H9T QPP. SUPPOSITA. — LI#. DE DIVINJSOFFKIIS. 1108
neat, per quod iterum diabolus eum ad vomitum A menta multiplicentur, cum Scrtptura dicat: QUQ4-
pcccati reducal. Coasiderel efiam sexura, xtatem, cunque potest manus tua facere, instanter operare;
COiidilionem,satum, personaro, et sectindum hoc, quia nec opus, nec ra.io, nec sapientia erit apud infe,-
ut sibi visum fueril, singula quxqiie diju iicct, id est, ros, quo tu properas (Eccle. ix, 10). Contra jsta
aliqpos a cibis abslincndo, alios eleeraosynas dando, ouinia suscipienduin estbelluni.etacrilergerendum.,
nonnuiJos snepius flecleudo genua, sive in cruce ne ad damnabilia petcata perducamur.
stando, aut aliquid alitid hujusniodi, quod ad animx Posl ista omnia scrutala et pcenilentera cprrobo-
salutem perlinet. Non omnibus vero una eademque rattim, interrogat eum sacerdos, dicens : Crerfj'*in
discrelio sit, unicuique horum, hoc est, inter divi- Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum? Re-
tera et pauperem, liberum et servum, inler infautem spondeat pocnileiis, Credo. — Credis quia islw trejt
et puerum.juvenem et adoiescentem, xtate senem, personw, quus modo dixi, Pater et Filius et Spiritu$
helietem et stultum, scientera et ignarum, la ciini et sanctus, unus Deussit? Respondeat, Credo.—Credis.
clericum , mpnachura et episcopum, presliyterura quia in hac ipsa carne, in qua modo es, resurgere ha-
et diaconuin, subdiaconum el leclorem, in gradu, bes, et recipere slve bonumsive malum, prout gesse-
in conjugio vel sine conjugio, inler virginem et ris?— Credo. — Vis ciimitere illisqui i« le pecca-
feininam, inter canonicam et saiictimouialem, in- B verunl omnia, ut et tibi Deus dimiltat peccata tua,
ler debiles et infirraos, inter sanos ct xgros. De ipso dicente : Si non dimiseritis hominibus veccata
qualitate. etiam peccalorum liouiiijiiin, inler conti- eorum,nec Pater vestercmleslisdimiltel vobispeccata
nenlcm et incontinentem, utrum volunlatc vel casu, tcstra (Malth. vi, 15)? Si vull dimittere, susnpias
vel in abscondito : quali compunclioneemcndet, ne- ejus confessionem, et indices ei pcenitcntiam : si non
cessitate et volunlate; loca et lempora discernat. vult, non suscipias cjus confessionem. Volens veio
Atieudat etiam sacerdos, ul salvi sint omnes, et non dimillere omnia bis qui iu se peccaverunt, ronfi-
pus Uaniraes, quia potentes potenter tormenta pa- teatur omnia peccata sua qux recordari potest,
lientur. Ilein Jesus filius Sirac.i : In judicando eslo Prxcavendura est laineii sacerdoti de supradiclis
misericors,pupiltis ut pater, et pro viro malri illorum viliis, 474 ut ei exhorlatioiiis gralia ad memoriain
(Eccli. iv, 10). Et Jacobus : Judicium sine misericor- reducal, ne quid adversante diabolo, occultum re-
dia erit itti qui non fecit misericordiam (Jac. n , niancat. Quo facto, fixis genibus in terram, et suppr
15). Superexallet autera misericordia jiidicium, ut ipsa innixus stans, suppliciler tensis manibus,
idem consequalurr ut sanctus Benediclus. Qui veram blando ac flcbili vultu rcspiciens sacerdotein, dicat
pflemtentiamfaciunt, agant in jejunio et fletu, in his verbis : Multa quidera et iiinumeraliilia sunl alia
eJeemosynis et orationibus, et perpelrata iteruui Cpeccata { mea, qux recordari nequeo, in factis, in
non faciant : et si facianl, tamen nnn perseverent diclis et cogitationihus, pro quibus umnibus misera
in eis, quia Dominusdixit : Maluin cogilastis, ignc- mens mea compcingilur,el acri i,:lerJum pcenileutia
vi, maluro dixistis, ignovi; mahun fecistis, ignovi; crucialur, ideoque consiliura, imo judicium tuum,
perseverare in inalo non ignosco. Ergo qui perseve- qui sequester ac medius inter Deum et peccatorem
rant in mahv, non ignoseet, et sic judica justum judi- hominera ordinalus es, supplex dcprecor, et ut pro
ciutn secnndum canones, ut alii timorem habeant. eisdem peccatis meis inteicessor existas, humilitpr
Neque hoc omittendum est, quia propter ista imploro. Qao perdicto tolum se in terram proster-
pecea<a alfligimui flagellistemporalibus: inde susci- nat, gemitus atque suspiria vel lacrymas, prput
tantur bella, incursiones paganorum, captivilates, Deus dederit, ab inlimo cordis producat. Sacerdos
peslilentiae, fames, xgriludines, mortalitales homi- vero patiatur eum aliquantisper jacere prostratum,
num atqne aiiiroalium, morbi, incommo litales , juxla quod videril eum divina inspiralione com-
aeris siccitates, r.iundationes, pluviarum tempesta- punctura. Deinde jubeat eum sacerdos surgere, et
les, toniirua atque fulgura noxia, inclemenlia frigo- cum steteril super pcdes suos, cum tremore et hu-
vis, vehementia ardoris, reges iniqui, potcntes seu miiilate prxsloletur judicium saccrdolis, et indicat
*D
jucfices pessimi, beslix nocuae et borum similia. ei sacerdos absiinenliam sivc observantiam, perpcn-
Propter ista etiam einendanda, promulganlur leges, dens subtiJUer personx qualilatem, modura culpx,
d-eernuiil jitsia, proponunt snpplicia, vincula, tor- inlentionem animi, et corporis valetudinem vel Un-
turas, flagella, exsilia, amputationes membrorum, becillilatem. Percepia autem sententia sacerdotis,
amissiones-rerum, mortes diversi generis, et auferri iteruin prosternet se sacerdolis pedibus, ejus petens
neqtieuirt de mundo. Fit etiam ecclesinsticus vigor, pro se orationem fieri, ut suggerat ei diviua visitatio
correptio, exeommunicatio, de ecclesia exclusio, vinutem constanler observanJi qux illi injunc(a
leges pcenitenlix, anatiiematizatio : constitmintur sunt, et ila reverenter sacerdotis judicip oblpmpo-
judices, insistunt ofllcia, mittuntur ultores, ut hxc rare, acsi ab ipso divinae majeslati» W ojrpprluna
corrigantur, et auferri non possunt de Ecclesia. His salulis sux meciicamenta susccptsset.
vero peccatis semper manentibus, heti, proh dolor! Quapropter oportet ad pcenitenttaB»acpedpre cum
tam securi pergimus ad tenebi^s exterioies, quasi OMni8d«oia, et «x ficteeredere mdubiUjj»*»!', p**ni-i
ibi nobis cubicula exstruanlur, delicix prsepareulnr, tentia aboJeri posse peccata, etiamsi in ul.timovitae
ministrl orocurentur, thesauri congerantur, orna- spiritu commissa poeniteat, e»,publica k8ft«itatioij«
 H9» B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1200
peccata prodantur, quia non vull Deus mortem pec- A commemorationem illarum rerum qux suo in tem-
catoris, sed ut salvatus raiseratione Dei vivat : nam pore peracta sunt, agimus : ut illud :
Queliescunque
secreta saiisfactione solvi mortalia crimina non ne- feceritis, etc. Haberaus
opus prxcedens eleemosynx
gamus.qtiotidiana vero Ieviaque peccata, sine qui- prxsentis sabbati, quod imilemur, et ad memoriam
bus hoMiinisvila non ducitur, Dominica Oratione nostri redncamus. Cur enim isto die
eleemosyna
purgunlur, quorum est dicere : Dimilte nobis, sicut specialius abapostolico tribualur,cum omni tempore
et nos dimiuimus. Nam ipsa eleemosyna est veniam danda sit? Joanncs evangelista inquit : Anle sex
homini poenitenti ignoscere. Unde Dominus : Dale dies Paschm venit Jesus in Bethaniam in domum Si-
eleemosyiiam, et omnia munda sunt vobis (Luc. xi, monis teprosi, ibique Lazarum quatriduanum resusci-
il). Mensuram vero temporis in agenda pcenitenlia, tavit, feceruntque ei cwnam ibi. Maria ergo accepit
idcirc i non satis atlenle prxfigunl canones pro uno- libram unguenti, et unxil pedes Domini (Joan. xn).
quoqne crimine, sedmagis inarbilrioantistitis relin- Indignante pro hoc Juda proditore, Jesus in laudem
quunt, qnia apud Deuin non tantum valet mensura mulieris ita respondit: Opus bonum operata est in
temporis quam doloris, nec abstinentia ciborum me. Ubicunque enim prwdicatum fuerit, et reliqua
quam mortiflcatio vitiorum. Sed el hoc sciendum (Matth.\\y\, 10-13). Qui enim bene vivit, pedes Do-
<estutcumvenerintsprvi vel ancillx ad pcenitentiam, |y mini unguento ungit. Unguentum enim illud justitia
non eos cogatis tantum jejunare quanium divites, fuit, ideoquelibra fuit. Qui superflua dat panperi-
<piia non sunt in sua polcstale : iJeoqne medieta- bus, petfes Domini capillis suis tergit. Doimis im-
tem poenitentix eis imponite. Post hxc vero dicat pleta est odore unguenti; et mundus repletus est
sacerdos super eura has orationcs : Exaudi, Domi- fama bona mulieris. Unde apostolicus vir in me-
ne,preces nostras. et tibi confitenlium parce peccatis. moriam devotissimx mulieris, membris Christi
Alia : Prwveniat hunc famulum tuum quwsumus , hodie facit, quodipsa fecit capiti, et ideo a stalione
Domine,misericordia tua. Alia : Arfesfo,Domine, sup- publica vacat, non lamen a celebratione missx, quia
plicationibus noslris,nec sil ab hoc famulo tuo. Alia : huic negotio insistit. Et quia de hac feria oflicium
Domine Deus noster, qui offensione nostra non vin- proprium non habetur, de eisdem feriis repetitur,
ceris. Alia : Adsis quwsumus, Domine, huic famulo id esl, de quarta feria anliphona : Liberator meus.
tuo. Alia : Da quwsumus, Domine, huic famuto tuo. Leclio Zacharix prophetx : JJfec dicit Dominus :
Alia : Precor, Domine , clemenliam luw majesta- Exsulla satis, filia Hierusalem, ecce Rex tuus veniet
lis «, et reliqua. Quibus dictis jubeat sacerdos pce- libi justus et salvalor; ipse pauper et ascendens super
nitenlem surgere de lerra : scd et ipse surgat de asinam, et super pullum (itium asinw, et reliqua.
'
sedili suo, el si loco vel tempori congruit, ingressi • Evangelium secundum Lucam : Cum appropinquas-
ecclesiam, et super genua vel cubitos uterque in- set Jesus, et venisset Bethphage ad montem Oliveti.
nixus, decantent psalmos : Domine, ne in furore tuo, 475 CAPUT xiv.
II. Benedic unima mea Dominum, I. Miserere mei DE DOM1N1CA IN PALUIS.
Deus. Deus in nomine tuo. Quid gloriaris ? Deinde, Hesterna die Doroinus in Bethania in domo Sirao-
Kyrie eteison. Pater noster. Salvum fac servum luum. nis recubuit, hoc est, sexto die ante passionem:
Illustra faciem tuam. Milte eis , Domine. Oratio. hodie vero, quod est quinlo die ante Pascha, exiens
Deus, cujus indutgentia nemo non indiget. Missa. de Bethania, misit duos discipulos in Hierusalem,
Antiphona : De necessitatibus. Orat. Deus qui justi- dicens eis : Jfe in castellum quod contra vos est, et
ficas impium. Epistola : Lavamini, mundi. Grad. invenietis asinam el pullum : solvite et adducite mihi.
5„it'um/acserijwm.EvaiigeUum:J)„o homines. Offer- Qui solventes adduxerunl ad Jesum, et imposuerunt
tor. Miserere mihi, Domine. Super oblat. Hujus, Do- vestimenta sua, el eum desuper sedere fecerunt. Cum
mine, virtv.temysterii. Com. Dens propitius. Ad Com- autem audisset turba, quw venerat ad diem festum,
plend. Purificent nos, Domine. EoJem die fit collecta quod Jesus pergeret Hierusatem, acceperunt ramos
ai sanctain Anastasiam. Antiphona : Exaudi nos, palmarum, veneruntque ei obviam, et clamabant :
Domine, quoniam benigna. Psalmus. Salvum me fac, Osanna, benedictus qui venit, et reliqua (Malth. xxi,
Deus. Interini ponendi sunt cineres super capita, 21 seq.). De hac die sciendum est quod diversis vo-
sicut anliphona testatur. Oi-atio. Concede nobis, cabulis dislinguitur, id est, dies Palmarum, sive flo-
Domine. Antiphona ad processionem : Juxfa vestibu- rum, sive ramorum, Osanna, Pascha pelitum, sive
lum. Item : Immutemur. Alia: Parce Domine.Hisfini- competentium, et capita latantium. Dies Palmarum
tis, sequilur lilania. Dehinc slatio ad S. Sabinam. ideo celebratur, quia in eo Dominus tendens Hiero-
i>Sabbatum ante Palmas, ita prxtitulatur in Sa- solymara, occurrit ei turba plurima, hinc inde cla-
cramentario: Sabbatum vacat. Dominus papa eleemo- mando, Osanna, quod interpretalur salvifica, sive
synam dat. Cogilare oportet qualiter eudem die po- salvos nos fac. Esl enim Hebrxus sermo, qui apud
lissimum eleemosyna tradenda sit. Ubi nolandum illos dicitur Osanna. ln ramis palmarum significatur
quod ea quae colimus circa Passionem Doraini et victoria, qua erat Dominus mortem moriendo supe-
Resurrectionem alque Ascensionem in ccelum, in raturus, atque per tropxum crucis de diabolo mortis
•>llis concordat Liber Pontif. Egberti ETJdraceiisis i>Araalarius, lib. i de Eccl.Offic, c. 9. VideMar-
«pud Martene I. cit. cap. 7, pag. 41. tene de Ant. Eccles. Disciplina, c. 19, n. 27, p. 1J-7*
1001 OPP. SUPPOSITA. - LIB. DE DIVINIS OFFICnS. 1202
PueriHebrmo-
principe triuraphaturus. In ramis arborum intelli- ALtis, incipit schola cumbajulis antiph.:
omnis plebs hinc inde fron-
guntur dicta Patrum et exempla. Turba plurima rum. Et tunc prosternit : Osanna filio
signiflcat innumerabilem martyrum exercitum, qui des seu flores decantantes anliph.
sic intrant ad missas.
corpora sua pro Domino tradiderunt. Vesliraenta David, usque ad altare. Et
Apostolorum opera sunt justitix. Unde in psalmo : Ministri vero tenent palmas in manibus usque ad
Sacerdotes tui induantur juslitia (Psal. cxxxi, 9). completionem missx. lntermiltunt aliqui salutatio-
In asello quo sedebat, indicabat simplicia corda gen- nem in passione, id est, Dominusvobiscum: quod non
tilitatis, quam prxsidendo atque regendo perducebat legitur in ordinibus, sed in Parasceve lanturn, ubi re-
ad visionem pacis xternx. Pascha petitum, sive ticelur officiumsacerdotale. Ideoautem hxc hebdoma-
competentium dicitur, quia hodie symbolum compe- da major dicitur, quia in ea maxima est adhibenda:
tenlibus tradebatur, propter confinem Dominicx parcimonia, sive quod majus ofliciumrecolilurin ea.
Paschx solemniiatem, ut qui jam ad Dci gratiam
CAPUT XV.
percipiendam festinant, fidera quam confitentur, DEFERIAIV HEBDOMAD_5 MAJORIS»
cognoscant: compelentes enim, quasi simulpetenles,
dicuntur, id est, gratiam Christi petentes. Capita Feria quarta hebdomadx majoris, hora tertia pro-
lavantium ideohunc diem appellat vulgus, quia tunc *1 cedit apostolicus cum omni clero seu populo ad ec-
mosest lavari capila infantium, qui ungendi sunt clesiam, et dicit oraliones solemnes b, sicut in sexta
Sabbato sancto, ne forte observatione Quadragesimx feria. His expletis, osculato altari, egreditur. Pres-
sordidati ad unclionem accederent. byteri vero ecclesiarum, tam urbani quam suburbani,
Quanla vero reverentia hxc consuetudo a devotis- revertuntur ad titulos suos, ut hoc ordine feria
simis viris excolitur, libuit hic parumper inserere. sexta compleant, hoc scientes ul quod pontifex pro
Hodie prxparatur quoddam portatorium honestis- se intermittit, ibi illum coinmemorent. Postea vero
sime, in quo intromittitur sanctum Evangelium, hora oclava ingrediuntur ad missas more solilo. Id-
quod inteUigitur Christus, et slatuitur in ecclesia eo hx orationes hodie celebrautur, quia in hac ferra
ante aram, unde clerus processurus est. Deinde ad- quarta consilium fecerunt Judxi, ut occiderent Do-
unantur palmx el flores, atque diversa genera fron- minum, Unde nos ad memoriam redocere debemui.
dium, seu olivarum, super qux dicitur hxc oratio a crudele consiliumJudxorum et mansueiuJineiii Cl»rt-
sacerdote : Omnipotens sempiterne Deus, qui ante- Sti, ut coutra omnem injuriam 476 armenws rros
quam Filium tuum Dominum nostrum pro nobis mor- arniis orationis et patientix, sicut ipse fecit, dicens:
tem perpeli sineres. Sequitur benedictio palmarum - Pater, ignosce iltis (Luc. xxm, 34). Sequilur mani-
sive frondium : OmnipolensDeus Christe. His fitiitis, festa definitio, cur primum responsorium tinum
dantur a custodibus palmx; accipienteque populo habeat versum : secundum, quinque «. Prinius
ramos arborum, olivarum, sive florum, inchoatur homo Adani duas mortes passus est. In prima le-
antiphona : Pueri Hebrmorum. Deinde suscipiunt ctione et primo responsorip raors animx, in secundai
diaconi suprascriptum portatorium cum Evangelio, et secundo, mors corporis signaia est. Caro namque
bajulantes cum ingenli exsultatione jugum Christi Salvatoris, pro salute corporis; sanguis vero pro
suave et onus ejus leve, prxcedente aqua benedicta anima noslra effusus est, el quia omnis homo unara
cum candelabris atque thymiamateriis cum aliis or- habet animam, idcirco primum responsorium unus
naroentis. Insuper etiam laicorum schola cum vexillis sequitur versus. Responsoriura>secundum quinque
atque fanonibus a Ionge prxeunte. Exeunte enim versus habens, quinque corporis sensus significat in
clero seu populo ab ecclesia, inchoatur antiphona : Adam mortuos, quos Chrislus moriencloel resurgendc*
Cum appropinquaret Dominus. Qua finita inchoat revivificavit, et pristino reddidit stalui. Passio qtne
schola anliph.: Cmperunt otnnes. Item : Cum audis- legitur, o&leuditJudxorum consilium prxvaluisse ad
sent. Item : Appropinquante.Cum ingressi fuerint ci- tempus, et in munsuetudine Christum perseverasse.
vitatem, vel ccenobium, dicitttr responsorium : In- JJ Quod atilem sine salutalione pronuiitiatur, quod Do-
grediente Domino. Item : Collegerunt pontifices. Unus minica non agilur die, significat Judxorum pravum-
autem. His finitis, ante atrium ecclesix loco compe- conventum contra Christum conspirasse, et
discipn-
tenti subsistit schola cum baj'ulis et reliquo ornatu, lorura silentium, propter trislitiam
passionis illius,
et clerus seu populus exspectant in loco atrii, in- qux feria sexla usque servala esl, qua die
primus
choantes antiphonam : Occurrerunt. Respondet schola homo conditus est et redemptus. Per tres continuos,
cum angelis etpueris. Hac finita, inchoantur a duo- qui sequuntur dies, id est, quinta, sexta et
septima
bus cantoribus quidam versus : Israel es tu rex. feria, triduanam sepultiiiam Domini celebramus.
Respondet chorus aspiciens seu inclinans se ad supra- Ac per hoc, ut compaginemur humilitali sepulturas
scriptum sanclum Evangelium : Gloria,laus ethonor ejus, omitlimus excelsa nostra, id est, Gloria Pairi,
tibi sit «. Eo ordine sequunlur alii versus. His fini- et campanas, id esl, signa.
11Carmen hocce habes inter Opera Theodulfi Au- not. 23-i.
Greg. M.,
relianensis tom. II Sirmondi, pae. 775. Vide etiam i>Orationes solemnes. Vid. lib. Sacram. cit. ea-
Marlene loc. cit., cap. 20, num. 15, pag. 196, ct deui fei'., t. III Op. S. Greg. M., et not.
Hug. Menardi.
Hugonem Menardum iu notis iu Libr. Sacramenl. S. r ArmJarius, 1. cit., cap. 11.
mi B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IX. l_fti
CAPP. XVI, XVIL tA quam injuriam passus est Christus a suo discipulo,
DEF--IA V CO-N£>0*IK1. et nos vitemus eadem ratione injuriam fratribu»
In hao sacTa festivitate diversa gestasunt, et ge- facere. Signo enim doloso tradilus est Dominus.In-
runluF. Sirgcndum est enira ad vigilias, hora noctis vilaioricim non cantatur, ut sciamus maliim conven-
octava, et lunc omni lumine decoratur ecclesia. Ab tum viiare, qualis fuit apud Judxos de nece Chrisli.
hac noctc usque in Sabbatura sanctum, non dicitur: Saeerdotale officiumDeo his diebcis non agilur,
Deut, in adjutorium, raore sol to, neque Gloria Patri quia pefcussus est pastof, qui est Christus, et arieies
in psalmis, neque in responsoriis, sed nequc in ullo gregis dissipali sunl. lsto die poenitentes ad remis-
Ioco. Cantorvero mox incboal aotiph. siccitin Anli- sionem peccatorum rcdeunt, juxta decreta Innocenlii
pbonario contiuetur. Lector vero non peial bene- papx, qui dicit : De pcenitentibus autein qui, sive
diclionem, neque a sacerdole compleatur : sed ex cx gravioribus cominissis, sive ex levioribus pceni-
vcrbis leetionis jubctur liuem facere, aul certe ex- tenliam gemnt, si nulla iuterveniat xgriludo, feria
terminationein. Leclioncs primx dc Lamentationibus qtiinta anle Pascha eis remillcndum Romanx Eccle-
Jeremix, secuudx de traclalu psalmi: Exaudi, Deus, six consuetudo demonslrat. Post hxc egreditur pce-
orationemmeam cum deprecor. Terlix de aposlolo : nitens mane de loco nbi pcjeniientiamgessit, el in
Convenientibut vobit in unum. In Parasceve vero I8 gremio Ecclesix prxsen:alur, prostratoomni corpore
et in Sabbato sancto dc supradictis Larftentalionibiis, in terra : tunc decantantur bi psalmi, Miserere mei,
et tractalu Augnstini in eodem psalmo, nnvissimede Deus, cum antiphona, Cor mundum; deinde Kyrie
epistola Pauli : J^eslinemn»ingredi in illam «. Per eleison, et Pafer nosterr et capitul., et preces : Sat-
has uovcin lecliones seu psal.r.os ac fesponsoria, qui vum fac servum tuum, Domine. Converlere, Domine.
recolunlur in bis tribus noclibtis, insiuuatur, qnod Miltut tibi Dominus. Iiluslra faciem tuam. Domine,
Donwiiusdescendens al infernum, inde tria homi- vide humiiitatem. F.xauclime, Domine, quoniam be-
num genera rapuit et transvexit ad ccelos, ad socie- nigna est misericordia tua. Orat. Adeslo, Domine,
tatem viJelicet novem orJinum angelorum, siculi supplicationibus twstris, et me, qui etiam misericor-
«st: DUQin leclo, duce molenles, duo in agro (Luc. dia tua primus indigeo, et reliq. Alia oratio : Prm-
xvii, 34). Aecenduntur enim in hac nocte Inmina sta, quwsumus, Domine, huic famulo tuo dignum
viginll quatuor, et exstinguunlur per singulas leclio- pmnitentiw fructum. Alia : Deus humani generis be-
oes et retpon_oria. Quae liunt sepluaginta dux illu- nignissitne conditor, et misericordissime reformator.
minaliones et cxslinclio.tes : tot enim horis jacuit Alia : Deus, sub cujus oculo omne cor trcpidut om-
Dominus in sepulcro. Lumcn et cantus, gaudium et nesque conscienlimconlremiscunt, et reliqua. Post
Jxtitiara significat : exslinctio Iuminum, dcfectum ' ^ hoc vero adraoneatur a sacerdole, ut qupd pcenitendo
septuaginla duorum discipulorum, sive mceslitiarn diiuit, iterando non repelat. Missa, unde supra.
apostolorum, quam pertulerunt per septuaginta duas Anliphona : Ego autem in Domino speravi. Omni-
horas, qux consecralx sunt Christi sepulturx. Hoc polens sempiterne Dcus, confitenlibus huic famulo.
enim ordine per singulas noctes exstinguuntur. In Epistola : QitferiJeDomintm 477 dum inventrt po-
iuilip primi psalroi, est custos paratus cum canna tesl. Grad. : De necessitatibus. Evangelium : Sub-
in IOCQ dextone parti. ecclesix, el mox ut primam levatis Jesus oculis in cmlum. Offertorium : Factus
anljphonam audierit, exstinguil primain lucernam. esl Dominus firmamenl. Sacret.: Virlutum ccetcslium
In fine vero sequenlis psalmi ex parle sinistra, tutat Deus, de cujus cjratiwrore descendit.Coll. : Illumina
aliam, in medio lertiam. Hoc ordine de aliis pro- faciem luatn. Orat. ad complend. : Concede, qumtu-
«equitur. His omnibus exstinctis, simili mo!o in ma- mus, Domine,ul perceptumnovisacramentimysterium.
tutinis per singulas antiphonas exstinguuntur. Dicto Eodem die altaria lempli et parietes sivc pavimen-
Sliant versu ante Evangelium, subtrahiiur media, ct ta ecclesix lavanlur, et vasa Domino sacrata puri-
reservatur usque in Sabbalum sanctuin. His finitis, ficantur. •>Quamvis ornatui possit congruere lavatio
vadunt per oratoria, psalmos canendo cum anti-. eorum, tamen non deest atiquid mysticum. Parieies
"'
phona : emittitur etiam Gloria Palri, etc, ubi gloria domus vocabulum habent ecclesix, quia coatiueut
recolitur sanctse Trlnitatis. Quia una est persona ecclesiam, non tamen suut ipsi ecclesia. Acper hoc
Filii Dei et filti horainis, qui pali venerat, conformat quia ecclesia convocatio ioterprelatur, homines
s,e sancta Ecclesia capiti suo, et de glorificalionecjus sunt ecclesia, non parieles domus. Qui laraen prop-
reticet, usquedura exalletur per triumphum viclorix. terea sanclificantur ab episcopo, ut in eis invitetur
Quia ordo prxdicatorura tempore passionis siluit, adventus angclorum, et homines in ea intrantes ab
relicetur sonus signorum atque caropanarura. Pro omni turpiloquio et scurrilitate, et exili eliam cogi-
hoc enim humilior sonus lignorum ad congregandura tatione, noverint se contiuere, ut audiant quod Moy-
populum assumitur. A pacis osculo sine salutalione ses audivit, quando voluit videre rubum ardenlem :
abstinetur, non quoJ malum sit, ubi ex charilatc Solvecalceamentumde pedibus tuis : tocus enim m
profertur; sed ad vilandam salutalioncm pesliferam, quo slas, lerra sancla esl (Exod. iu, 5). Calceamen-
qualem Judas prodilor exercuit, ut demonslretur ta qux ex roortuis aninialiLus fiunt, reteris hojnimj
« Vid.Amalarinm libr. i de Eccl. Qfltciis, cap. 12, h Auialarius ibid. ^•sii
et libT. IV, cap. _I « 22.
 1205 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 1206
peccata significant : intrantes hos in JoCasancta.ubii A } roissam ahtiphona : Nos autem gloriari. Interim
Dominus est et angeli ejus, exuamus nos hiscalcea- egredietur pontifex de sacrario cum diaconibus dat-
mentis, et ea quse sunt Domini cogitemus. • Pavi- maticis, et septem cereostratis ante eum, sicut in
ir.entum Ecclesix, auditores magistrorum sunt. La- die solemni, cum otnni scilicet ornatu. Dum trans-
~
vati9domns,qiixiiuncupaliveecc!esia Jicitur, sigmim ieril per medium scholx, annuat illi, ui dicat Glo-
i
est lavationis peJum tratrum. Lavatio pedttm fra- riam. Antequam vero ascendat ad altare, dat pacem
tmm signmn est remissionis peccatortim, sive quan- priori episcopo et priori presbytero, deinde diaconi-
do a Dominoremittuntur, seu invicem a nobis ipsis. bus: veniensqueante altare inclirralse ad orationem,
HoJie chrisma conficitur vel consecratur. Unde> prostratns in terra usque ad versum repeteiidum.
Chrislus, ii est, unctus, a chrismate appellatur. Un- Quo finilo, dicitur Kyrie eleison. Deinde, Dominus
guent-m istud Moysesprimum in ExoJoj'ubenleDo- vobiscum,el peragitur missa.
mino composuit,qiio priiiii Aafon et filii ejus in te&- Ipso die ita conficitur chrisma : in ultimo ad mis-
tinionium sacerJotii et sanctitatis peruhcti sunt. sam aiitequam dicatur, per quem hmc omnia, Domi-
DeinJe qnoque feges eoJem chrismate sacrabantur. ne, semper bona creas, levatur de ampnUis, quas
Unde et Christi niincupantiir, ul illud : Nolite tange- offerunt popttli,elbenedicit tamI)ominiispapa,quan»
re Chrislos meos(Psal. civ, 15). Eratque co lempo-. B I Omnespresbyteri • deinde sequitur cxorcismus olei.
re lantum in regibus et sacerdotibns mystica unctio. His explPtis, sequitur Oratio Dominica. Libera nos,
Seipostquam Dominus noster verus rex et sacerJos quwsumus, Domine.PaX Domini, el Agnus Dei, et
xternns a Deo Patre cnelesti hoc mystico cst deli- communicai pontifex solus, ct redit ad sedem suam,
butus ungnento, jam non soli reges et pontifices, sed et sequitur ad Commem. Dominus Jesus postquam
omnis Ecclesia unctione chrismatis consecratur, pro cmnavit.Psalmus : Beati immaculati, adrepetendum,
eo quod membrumest xlerni regisetsacerdotis. Con- quantum necesseerit. lnterim commnnical clerus,
ficitur enim ex oleo mundissimo et opiimo balsamo. seu omnis populus. Sequilur ad Compl. oralio. Hac
Quia genus regale et sacerdoiale sumus, ideo post expleta, dicit diaconus : Jfe, missa est. Cui subse-
lavacfum ungimur, ut Chrisli nomine censeamur. quuntur Vesperx, ui in Anliphffnariocontinetur. De
Chrismalis enim unctio sanctifical jam viventes ex eodem vero die legitnr in ordinibus, quod reservan-
mortnis. Et ideo feria quinla conficitur, quia quinta dum sil de corpore Domini ad Communicandum in
xtale mundi ad nos Christus venisse perliibelur, sive craslinum. h Auguslinus ad Januarium : Sunt qui
qubd ante biduuin Paschx Maria caput ac peJes Do- quntidie eucbaristiam volunt sumere; et quia inPa-
mini perunxit. Benedicitnr oleuni infirmorum, qui rasceve non conflcitur corpus Domini, necesse est
passio Christi auctorem mortis destruxit: gratia ejus, G C ut hi, quibus est voluntas communicandi, habeant
qux signiucatur perolei unclionem , armaejus.qux sacrificium ex prioridie, quod tainen Rofnani non
sunt peccala quotidiana, destruxit, Jacobo attestan- faciunt. In.isto enim die consumitur agnus lypicus,
te : Oralio fidei satvabit infirmum: et si inpeccatis sit, consumraaturque modus communicalionis [Forte,
dimittenturei (Jac. v, 15), cujus signumest olei unctio. comnuuiionis], et illud vetus sacramentum per cali-
Eadem die, bora nona scilicet, quanJo dies sunt Cem, qtiem porrexit discipulissuis, Deo gralias agen-
longiores, seu liora quinta, quando breviores, excu- tfo, qttod vetera transitura, et ventura nova, quae
titur ignis de lapide in loco foris basilicam, ct illu- debemus exspectare usque in resurrectionem Domini.
minatur candela. De quo igne novo illtiminattir a Dixitcnim Dominus:Non bibamde hoc geniminevilis,
maiisionarioecclesix lampas una, et servatur usque usque in diem illum (Marc. xiv, 25), el rcliqua.
in Sabbatum sanctum ad illuminanJum cereum, qui 478 Dehinc transitur ad convivium, ex quo coe-
eociemdie est benedicendus. De quo in Sabbato san- na Domini Vocatur. Coena enim Dominica dicilur,
clo dicendumest. Suprascriptam vero candelam iltu- eo quod ipse Dominus cufn discipulis suis Pascha
nrinalam ponit mansionarius in summitate cannx, fecerit. Hoc autem ordine faclum est. Circa vespe-
ita ut respiciat ecclesiam quam sunt ingressuri, pro- ram vero coena facta, id est, parata et ad cbnvivan-
sequente eum populo cum sunimo sileniio atque in- D tium mensam usque pfirducta, non transacta neque
clinatione : ipsa vero ecclesia absque ltimine erit. finita, surgit Jesus a ccena, et ponit vestimeitla sua ;
Custodesaulcm lampades septem asileallareita prx- et cum accepisset linteum, prxcinxit se, deinde mi-
paralas habeant, utabsqueullo irapediraentocuj'us- sit aquam in pelvim; veniensqueprimumadPcirum,
cunque retardalionis manu mansionarii, cum eadem ccepit lavare pedes ej'us, el exterge're Iinteo, quoerat
candela possint accendi. Deinceps vero a custodibus prxcinctus, et discipulorum. Cui dixit Pelrus : Do-
omni luminedecorelur ecclesia, et sicuf istodie taxa- mine, tu mihi lavas pedes? et Dominus ait : Quod
viraus, ita et leria sexta atque Sabbato. Eo ordine, egofacio, tu nescis modo : sciesautem postea, et re-
ut a mansionario feria quinta portelur, sexla feria liqua (Joan.ww, 6). Postquam autem Iavitpedes, re-
ab arcbidiacono, sabbalo ab episcopojuniorc. In cce- cubuit iterum. ° Non est hic intelligendum, coh-
nobiis vero feria quinta a custode ecclesix, feria sumptam coenam atque transactam : adhuc enim
sexta a prxposito, sabbato ab abbate. cosnabalur, cum Dominus surrexit, et lavit pedes
Post illuininationein vero ecclesix inchoatur ad eorum. Nam postea recubuit, et buccellam suo tra-
'»Amalarius, ibid. c Amal., loc. cit.
* Amal., cap. 12.
1207 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 1208
ditori postea dedit: erat enim jam nox, uliquc non- A j elegerit. Legimus enim in Evangelio, quod Pharisaei
dum fiuita coena,hoc est, dum adhuc panis in mensa voluerunt eum prxcipitare de monte : Af jf7etrans
esset. Et post pauca ait discipulis: Si ego lavi iens, per medtum illorum ibat (Luc. iv, 30). Alibi
vestrospedes, usque, el vos ita faciatis. Aliqui enim quoque legimus quod Judxi lapides tulerunt, ut
viri religiosi sumunt pritis parum, et postea lavant jacerent in eum : Jpse vero absconditse, el exivit de
pedes, deinde ccenant. Hoc imbtiti exemplo fideles templo (Joan. vm, 59). Quare Dominus noluit
Chrisliani non dedignantur facere conservissuis, quod prxcipitari aut lapidari, vel in gladio truncari? Uti-
Christus fecit discipulis; hoc est, pedes omniumlava- que causa noslrx salutis hoc fecit. Mors enim
re, tam p&uperumquam peregrinorum, et aliquid de Chrisli signum est nosirx salutis. Noluit ergo lapi-
copiissuis tribuere; et qtiihoc non valet, debit»msibi dari, aut in gladio truncari, quod videlicet nos sem-
proximis relaxet, quatenus illi remitlatur in ccelo. per nobiscum lapides aut ferrum ferre non possumus,
Ipse enim nobis quotidie laval pedes, qui inteipellat quibus defendamur. Elegit vero crucem, qux levi
pro nobis. Ipsum enim signtim [Forte, signat] lava- manus motu exprimitur, qua et contra inimici ver-
tio pavimentorum Ecclesix. ln lavalione pedum de- sutias rauntmur. Hoc enim signo crucis consecralur
cantantur hx antiphonx : Postquam surrexit Domi- corpus Dorainicum, sanctificatur fons baptismalis,
nus. Si ego Dominus. Dominus Jesus mandatum no- B initianlur presbyteri, et cxteri gradus ecclesiastici,
vum. In hoccognoscentomnes. Diligamusnosinvicem. et omnia quxcunque sanctificantur; hoc signo Domi-
In diebus illis. Ante diem festum Paschm. Charitas. nicx crucis, cum invocatione Chrisli nominis, con-
His finilis, nudantur altaria jam circa noctem, et secrantur. Nam ipsa crux magnum in se mysterium
sic permanent usque ad Sabbatum sanctum. Altare conlinet, cujus positio talis est.utsuperiorparsccelos
Christuin signittcat, qui tunc nudalus est a vesli- petat, inferior lerrx inhxreat fixa, infernorum ima
mentis, hoc est, a discipulis, quando relicto eo om- contingat: latitudo autem ejus partes mundi appe-
nes fugerunt. In hac enim nocte Christus veteri legi tat. Quia et Christus per passionem crucis angelis
finem dat, quaenon solvebat peccata, sed puniebat: profuit in ccelo,quorum numerus, qui per apostatam
dat initiuin novi testamenti, per quod peccata ab- angelura imminutus fuerat, ex animabus fidelium
solvuntur. Ab hac enira nocle usque Sabbatum, quotidie adimplettir; et nobis, qui sumus in terra,
nonnulUservi Dei imitantes apostolos, jejuni per- et illis qui propler originale peccatum detinebantur
manent: aliqui vero conlenti sunt pane tantum et apud inferos; sed et ipsis, qui in diversis mundi par-
herbis, atque leguminibus seu sicera tibus habilabant. Ipse est enim rex ccelestium,terre-
CAPUTXVIII. strium et infernorum, «f omnis tingua confiteatur
<»DEFERIA SEXTA,QVJEESTPARASCEVh. 'C quod DominusJesus Chrislus in gloria est Dei Patris
Parasceve prxparatio interpretatur, qux et sexta (Phil. n, 11). Jacens vero crux qualuor mundi par-
Sabbali dicilur. In hoc enim die prxparabant Judxi tes appelit, orientem videlicet, et occidentem, aqui-
ea qux in sabbato erant necessaria, juxla quod de lonem ef meridiem, quia et Christus per passionem
maiina prxceplum est : Sexta die colligetisduplum suam omnes gentes ad se trahit: et omnia sibi sub-
(Exod. xvi, 5) : et ideo insolemnitate habetur, quia jugavit, juxla quod ipse surgens a morluis, dicit:
eo die Christus mysterium crucis explevit, propter Data est mihi omnis potestas in cmlo et in terra
quod in hunc mundum venerat, ut qui liguo per- (Matth. xxvin, 18).
cussi fueramus in Adam, rursura per ligni mysle- b Cur aulem hodie missa non cantalur, sed neque
rium sanaremur. Hujus enim causa triumphi huma- in Sabbato sancto, donec ad vigilias noctis, sanctus
na possibililas Christo per omnem mundum celebri- Innocentius papa in Decretalibus dicit : Islo 479
tatem annuam prxbet, pro eo quod dignatus est; biduo sacramenta penitus non celebrari, quia per-
sanguine passionis sux redimere peccatum mundi, cussus est pastor.et oves ejus gregis dissipalx sunt;
et per crucem morte devicta absolvere. seu quod apostolos,quos imitari debemus, isto biduo
Tripartita autem ratio Dominicx passionis osten- in tristitia et mcerore fuisse, et jejunos usque in
diltir. Prima, ul Christus pro reatu mundi redem- resurrectionem permansisse credimus. ln die Para-
ptio daretur, et hoslis anliquus velut hamo crucis; sceve ideo non canlalur,quia ipsa die Jesus Chrislus
capcrelur, scilicet ut quos absorbuerat evomeret,, seipsum hostiam obtulil Deo Patri pro nobis, et ipsa
non potentia victus, sed justitia. Secunda causa est,, oblatio suflicit ad salulera credentium.
ui secutoribusliominibus vitxmagisteriumprxberet: : In ipso autem die hora quinta deportatur lumen,
aJ hoc enim ascendit in crucem, ut nobis passionis> ut supra, ab archidiacono seu prxposito, et illumi-
et resurrectionis prxberet exemplum. Tertia causai nanlur lampades septem : pontifex autem seu clerus
est susceptx crucis, ut superbia sxculi et inflata sa- atque populus procedunt ad ecclesiam. .ntcrim vero
pientia, per crucis stultam, ul putitur, prxdicatio- egredilur archidiaconus cum aliis diaconibus de sa-
nem humiliata corrueret, ut pateret, quod stultumi crario, induti scilicet planetis fuscis, et duo cereo-
Dci e_l, quauto sil sapientius hominibus. Sed adhuc3 strata ante ipsos ctim cereis accensis procedentes
vidcndum est, quare Dominus tale genus mortiss cisque ad altare cum silentio, et oratione completa,
" Amal.,cap. 13. in ordinein Roman. pag. LXXXIII, edit, Paris., 17JJ4.
)>Anual. loc. cit. cap, 15. Leg. Mabill. Comment,
.209 OPP. SUPPOSITA. — LD3. DE DIVINIS OFFICIIS. 1210
atque osculato altari, vadunt ad sedera pontificis A periculis hujus vitx, et pro hxreticis et paganis, et
more solito: deinde annuit archidiaconus subdiacono, per omnes alias orationes genu flectimus, ul per
ut legatur lectio prima. Sequitur responsorium, Do- hunc habiium corporis mentis humilitatem attenda-
mine, audivi. Istud responsorium cum quatuor ver- mus [Amal., ostendamus], excepto quando pro per-
sibus significat Christum , qui quatuor elementa in fidis Judxis oramus : illi enim genu fleclebanl Do-
effigie hominis assumpsit. Illa pendebant in cruce mino, opus bonum male operantes, quia illudendo
inter duo animalia, hoc est inler duos latrones. Se- hxc faciebant. Nos ad demonstrandum, quia fugere
quitur altera lectio; deinde more Romano sequitur debeamus opera qux simulando fiunt, vitamus genu
tractus, Qui habitat. Iste tractus trahit nos ad lon- flexionem pro Judxis. Denique pontifex veniens ante
gitudinem vitx xternx, in qua salutare Dei, hoc est altare, sive (ut in alio ordine legitur) transiens in
Christum quem nefandissimi Judxi in eruce positum dexteram partem ecclesix infra thronum , dicit:
hodie viderunt, et nos credimus visuros facie ad fa- Oremus; et diaconus, Fleclamus genua. Item diaconus,
ciem in xternitate sua. Canunt hic aliqui tractum Levate, et pontifex datorationem, sicul in Sacramen-
nuperrime compilatum : Eripe me, Domine, ab ho- tariocontinetur. Hisfinitis, omnes exeunt foras. Apo-
mine, etc.; sequitur absque salutatione : Passio Do- stolico hoc agente, nos hora nona inchoamus.
mini nostri. a Hac expleta, statim duo diaconi nudant B <•Circa vesperum vero in oranibus ecclesiis pres-
altare sindone, qux prius fuerat sub Evangelio po- byterorura seu episcoporum, atque ccenobiorum
sita, in modum furantis. Aliqui vero antequam lega- prxparatur crux ante attare, et sustentatur hinc
tur Passio, prxparant sinJones duas sibi invicem inde a duobus acolytis, posito ante eam orario d,
parumper cohxrentes, et in eo versu ubi legitur: venit pontifex solus, et adoratam deosculatur cru-
Partili sunt veslimenta mea sibi, scindunt hinc inde cem. Deinde presbyleri et diaeoni et cxteri per or-
in moilum furan-
jpsas sindones desuper altari dinem, deinde populus. Pontifex vero sedet in sede
lis, et secum auferunt. Quia altare Christum signi- donec omnes salutent.e Presbyteri vero duo priores,
ficat, ct apostolos vestimenta ipsius; convenit ut salutata cruce, inlrant in sacrarium, et deferunt
subtus Evangelium aliqttid jaceat ob honestatem, corpus Domini, quod pridie remansit, ponentes illud
quo sublato, raditur [Amal., rapilur] quod subjectum in patena, et subdiaconus tenet ante ipsos calicem
fttit: quia dedito Christo inler manus iniquorum, cum vino non consecrato, et alter subdiaconus pa-
apostoli fugerunt. Per sindonera vero potest intelligi tenam ctim supradicto corpore Domini, a quibus
Joannes, qui perseveravit cum Domino tisqtie ad accipiunt presbyteri patenam et calicem, et po-
erucem.et postea se occuluit. Quod veio ipso die _ nunt super altare nudatum. Pontifex vero sedet, dum
J
pannus scinditur, hoc portendere videtur, quod pi- salulat popultis crucem. Saltitante enim prius pon-
clura in parietibus expressa, videlicet, ut semper re- tifice seu populo, cantatur antiphona : Ecce lignum
cdlaraus Dominum pro nobis passum, et vestim?nta crucis. Psal. Beali immacuiati. Itera : Crucemtuam
ejus fuisse divisa. Tenebrx luminum ideo exstin- adoramus , elc. Psal. Deus misereatur. Alia : Dum
ctione figurantur, quia ttinc vera lux mundi occubuit, fabricator. Quando hanc crucera adoraraus, omne
et tenebrx totum mundum operuerunt. Nolandum corpus nostrum hxreat terrx, et ipsum quem ado-
est enim, quia in Romana Ecclesia exstinguitur totus ramus, quasi pendentem in ea mente cernamus, vir-
ignis in sexta feria , et reaccendilur : in hoc facte tutemque qtiam accepit ex Dei Filio, ipsara adora-
imitamuT principalem ignem, id est solem corpo- mus. Prosternimur f corpore ante crncem, menle
renm, qui ab bumanis oblutibus se absconJit tem- ante Dominum : veneramur crucem per quam rc-
pore passionis a sexta hora usque ad nonam, ne suo dempti sumus, et illtira deprecamur qui redemit. Qui
luraine fruerentur qui male gaudebant de ignominia vero non possunt habere de ligno Domini, salva fide
Domini sui. Hac causa exstinguitur in vi feria, vi ho- adorant illam quani habent, de quibus venerationi-
ra, et renovatur circa horam nonam, inler qux con- bus qux conveniunl, per singulas oraliones superio-
venit, ut his horis hxc recolantur, quibus gesta sunt. - res, beatus Joannes Chrysostomus inter cxtera sic
Mox sequuntur orationes solemnes ad Hierusalem. dicite. « Crux h 480Ecclesix fundamentum, atque
Solemnes dicuntur, quia ab omnibus solemniter de- orbis terrx cautela. Crtix annuntiatio apostolorum,
bent celebrari. Fit in eis mentio omnium fidelium et gloriatio martyrum, spes Christianorum. Crux gau-
infidelium. Nec ab re est, quod pendente Domino in dium sacerdotum, virginum castitas, monachorum
cruce, et Jttdxis illi insultantibus, pro ipsis oraverit. abstinentia. Crux imperatorum philosophia, ei re-
Ex hoc et nos ad memoriam reducamus, quod quando gum magnificentia, et desiructio stiperborum. Crux
aliquid moleste palimur, aut ab inimicis persequi- xgrotantium medicus, navigantium gubernatio, al-
mur, ad orationem illico confugere debeamus. h Pro que periclitantium portus. Crux insensatorum sa-
a Amal., loc. cit. usqtie ad medium chorum circiter : quod eliam hoc
h Amal., Ioc. cit. tempore fieri solet in quibusdam ecclesiis, et in no-
c Amal., cap. 14. stra S. Emmerami. HUGOMENARD. in not. 288.
d Orario. Orarium varia significatione accipitur, <=AIUDI.,cap. 15.
de quo vid. Cangittm, voc. Orarium. Hoc loco est f Amai., loc. cit.
oblongus tapes instar orarii, qui substernilur crucem B S. Chrysost.,Horail. in sanctam Crucemfpuria,
adoraturis, pertingens a ioco ubi crux posita est, * Amal., lpc. cit.
1211 ». F. ALBINI SEU ALCCINI OPERUM PARS IX. t»_
pientia, atqae libertas servorum. Crux scandalum A J tam audivi. Unde toties te rogahtem distuli, quta
Judxorum alque perditio irapiorum. Crux templo- nec libi, nec quidtruam [cuiquamj aliqtrid dicere vo-
rum destructio el repulsio idolorum. > lui.quod non evidenli ratione, aut Scripturanim
Qua salutata _t reposiia in loco suo, venit ponti- auctoritate possemprobare. Qnid antein mihi exinJe
fex ante allare et dicit • Prwceptis salularibus mo- videatur, viva voce ulcunque tibi nisus sura expla-
niti. Pater noster. Libera nos, quwtumus, Domine. nare, ut sic me subducerem ab hac scrupulosilate.
Cum vero dixorint, Amen, surait de pane sancto, et Cum enim dicat Saloraon, Alliora te ne scruleris
pouil in calicem silcndo. PaxDomini non dicil, quia (Eccli. III, 22), vereor illa appetere ad qnaetenuitas
non sequuntur oscula circumstanlium. Sanctificatur iiigenioli mei non valeat assurgere. Modulumenim
autem vintira non consecratum per sanctificatnm suum unumquemque considerare prudenler nos ad-
panem «. Tunc communicant omnes cum silentio, monet lyricns, dicens:
et explela sunt universa. De hac auteni communica- Esl qnodiianiprodiretcntn, si non damr nlira.
tione uirum debeat fieri, supra relatum est. Denique Cum ergo liujus rei audientiam libi sufiicere dixis-
pclente hoJiecorptisDomini Joseph sero, etaspicien- sem, causalus es fragilem esse humanaemeniis me-
libus mulieribiis usque, sep„ffo,revertentesemerunt moriam, nec audila diu retinere, et ob hoc lilteras
aromala, et unguenta, et sabbalo sequenti propter B ' esse repertas, quibus oblita per incuriafn, possint
niandatum siluerunt, parantesque aromata, mone, rccupei-ri per Jiiigentiam, et iJeo acrius institisti,
ut ungerent corpus Domini, venerunt. ut hxc tihi quaiicunque stylo litteris mandata con-
Quxstio : Quare dicatur Dominus tribus diebus et traderem. Si quid ergo ineplum processerit, non
tribus noctibus fuisse iu corde terrx, cum, sicul mex temeritati, sed lux juslius impntabitur impor-
evangelisia refert, Parasceve hora sexta sit cruci- tunitati. Quanquam haud scio, utrumnam quod sen-
fixus, el circiter hora nona, inclinato capite, spiri- tio, verbis valeam explicare.
tuin emiserit, sabbato in sepulcro quieverit, et prima Quxris igilur cum sanctorum dies, quibus de hoc
sabbaii valde dilticulo a morltiis surrexerit? Sed hoc sxcnlo migraverunt, solemniter et cnm magna ex-
synecdochicos accipiencbim est, a parte videlicet suitatione celebremus, adeo ut in ipsis, absliiientiae
totum. Nam si parlem Parasceves cum prxterita aliqnantulum rigore Jaxato, paululum remissius vi-
nocle qua comprehensus est, accipias, ilemque sab- vamus, cur diein passiortis Christi, quo de hoc nmndo
balum cum stia nihilominus nocte, et rursus noctemt per mortem transiit, sicut Evangelium testatur» in
Dominicain cum eodem die, quo illucescente strr- magna allliciione et carnis maceratione cordisque
rexit, invenies profecto integrum triJuum et tres. ( contritione jtibeamur celebrare, quam (ul ais) opor-
noctes. Sciendum etiam, qtiod dnplu erat mors no-. " luerat tanio sablimius, tanloque festivius, imo ala-
stra, in anima videlicet et in corpore. Cliristi vero, crius excolere, quanto constat Chiistum sanctorum
mors simpla fuit, quia peccatum, quotl est mors ani- oinniuni meritmn transcendere. Quod, til autumo,
mx, non adraisit; sicut ejus resurrectio simpla fuit. recte diceretur, justeque dies illa cunctis festivitati-
Dominus autcm trigiiila sex horis jacnit in sepulcro, bus solemnior haberetur, ac jucundius celebraretur,
uno videlicel die et duabus noctibus. DuoJecim vero, si Christus, ut purus homo, per temporalcm mortem
horxdici, ad viginti quatuor horas duarum noctium, ad eam gloriam transisset, quam antea nnnquam
simpluni ad duplura. Et duodecim quidem horx habwsset. Jure enim ejus glorix conganderemus,
diurnx,simptxroorti tioslri redemptoris conveniiml: quam etim per mortem consecutum fuisse scirenlus.
viginli quatuor aulem nocturnx, ad duplam nosiram At vero cuni sciamtis Christum Dei Filium antc om-
consenliunt mortem. Magno igitur s icramento una nia sxcula sempcr exisiere gloriosum, ejusque glo-
die et duabus noctibus jacuil in sepulcro, quia lucem riam, sicuti nec minui, ila nec augeri posse; eum-
siinplx mortis suac, tcnebris duplx niortis nostrx" ,: dem tamen pro nostra redcmplione tantum se ho-
adjunxit. Veniens enim ad nos, qui in morte carnis miiiasse, ut non solum nostrx carnis mortieinium
pressi eramus, tmam Suam, id est carnis mortem, n dignaretur assumere, verum etiara qui erat immor-
detulit, et duas noslras absolvit: simplara suain^ talis in sua natura, mori dignaretur in noslranatura,
duplx nostrx contulil, et duplam nostram subegit. in qua morle plus humiliatus videtur quara exalta-
Quccstio: Cur nalalitia sanclorum in twlitia, Pa- tus; et nulla sui necessiiate, sed benigna et sponta-
rascevevero in trislilia celebremus; ab Elprico mo- nea voluntale, nec pro se, utpole qui morti nil de-
nacho b edita K. buit, sed pro nobis, qui morli eramus Obnoxii,
Quxslionem a tua dilectione mihi proposilam, eoo sustinuit : justum est ul hi, 481 Pr 0 quibus passus
diflicilius aggredior elucidandam, quo hanc nec inn est impassibilis, cum omni hujus sxculi tempore,
Palrum scriptis exposilam hactenus reperi, nec ma-i- tum prxcipne in die sux passionis ei compalianlur,
gistrorura traditione percepi, sed nec ab ullo quxsi-i- pro se dolenti condoleant, pro se tristanti tristitix
» Hxc non lla accipienda, quasf vinum non con- i- sub unica duntaxat specie commnnicet. HUGO MENAR-
secralum per ejusmoJi admisiionenl transeat in san- I- DUSnot. 293 in lib. Sacram. S. Gregorii. t.
guinem Christi; sed quod sanclificaiionem qiiamclam n h Ab Elperico monncho, qui vixil sxc. X. Vide
exteriorem in ejusraoJi comraislibhe percipial. Exx Monitmn prxvium. Mabnl. Annal. lib. XLVIII,n. 95,
quo notanda est antiqua constietcido,qu* adhuc vi- i- et Analect. pag. 431, Edit. Paris. anni 1723.
get, quod ^nimirum celebrans in sancla Parascevee ' Titulus hic in ihs. habetur. QUERCET.
1213 OPP. SUPPOSITA. — LB. DE DlVINIS 0FFICII3. 1214
vicem rependant, amore pro se moricntis in hac A de carcere ad libertatem, de servitute ad regnuHi.
polissimum die ab omni carnis delectatione semet- Unde et mos ecclesiasticus obtinuit, dies iJlos non
ipsos commortificent.Si enim, juxta Apostolum, uno funebres, scd nalalitios appellare. Jure enim nasci
aliquo dolente membro, condolent reliqua, quanto dicuntur, qui de pressuris bujus mundi tanquam de
magis siimmo patiente membro, id est capite quo angustiis cujusdam arctissimi ventris, ad illam spa-
reguntur omnia merabra, compali debent illa qux ab tibsissimam et lucidissiinam cceleslis habilationis
eo regiintur merabra? Chrisli autem esse membra emittuntur latitudinem. Si ergo nos eorum fratres
credentes in eum, ipsnmqtie caput omnitim in se esse prxsuniimus, quos ita glorificatos aspiciraus,
cfedentium, nullus ignorat fidelium. Sicut e conira dignum esl eorura felicilati congratiitemur, et eorum
iniqui membra sunt diaboli, inler qux prxcipuum lxtitix collxtemur, fralrum nostrorura glorix con-
locum leneiil Judxi perseculores Christi.quos luce gauJeamus, eommque triumphis, quibus per divinuro
ciarius constat invidiose gavisos fuissein inorte Chri- auxilium diabolum vicerunt et sxculum, dignis lau-
sli : sicut e conlra apbstol 'S, qui sunt p.xcipua dibus ccelestes eorum natales debila «lacrilate ve-
membra Christi, admirabiliter contrislalos de injusla neremur. Nam si eos lugubritcr aut cum mcerqre
nece Chrisli. Quod si nos inter membra Chrisli vel transigamus, duplici rediirguemur errore, quia vi-
ultimos confilimus deputari, deberaus cum sublimio- B demur aul non credere eos ad gloriam transisse, et
fibns raerabris illius in passione capilis nostri con- ideo quasi mortuos lugere : aut si scimus eos felici-
tristari, ne, si in hac die voluerimus corporali lxti- tati donalos, et non congralulemur, glorix illorum
tix vacare, non cum apostolis Christura amare, sed invidere convincimur. El cum antiquos natalitia sua,
cum Judxis viJeamur ejus raorti insullare; atque vel suorcun affinium, quibus in hanc raiseram effusi
ideo,quodconsequens est, noninter membra Christi, sunt vilam, tanta alacritale inveniraus celebrasse, ut
qux nolumus imilari, scd polius inter membra diaboli, in his etiam omoi corporex voluptati licenter ope-
qdibcis videmur collxtan, mereainur (quod absit) ram darent: quanto nos spirituali hilai-itate ^aucto-
Jure Compulari. Trislemur ergo in morte Chrisli cum rum Patrura natalitia convenit celebrare, quibus non
apOstolis, [:it] raereamur in resurreciione ejus gau- ad miserias nascunlur, sed de miseriis ad gaudia
dere cum illis. Doleamus exsullaniibus iniquis, ut transierunt sine fine possidenda; non nos corpora-
postmoduin gaudeamus lngentibus illis. JnJaei nain- libus illecebris resolventes, ut faciebanl pagani; ve-
que, sicul in morte ejus gavisi, ila probanlur in ejus rum canticis spiritualibtis, hymnisque ccelestibus in
fesurrectione tristati. Ecce, ut polui, pacicis euu- Christo tripudiantes, ut Chrisliani. Quamvis non
cleavi, cur cliePassionis Christi in afllictione carnis, „ denegemus, etiara corporaliter aliquanttdum remis-
et contrilione spiritus conveniat celebrari. quamvis sius quam cxteris esse vivendum, propter quosdam
Verba non suppeditaverinl, quibus quod senlio ex- (ut reor) hebeiiores, qui nihil putant esse festivum,
primere non valeo. nisi quod viderint corporali deleclatione mellitura.
Restal nunc, prout facundia lingux, Domino lar. Sane quia sanctos eosdem ad hanc quam di-imus
giente, suffeceril, itidem breviter expedire, cur san- 'felicitalem, per aifliclionem non ignoramus perve-
ctorum dies, quibus ab lioc sxculo transierunt, sum- nisse temporalem, necesse eslul, sicut xternx eo-
mis lauJibus et magna recolamus alacritate? Ubi rum congaudenius lxtitix, sic lemporali quoque illo-
primo recolendum censeo, oinnes Christianos in i-uni compaliamur angustix, quatcnus per omiiia eo-
Christo fratres esse, ipso Domino cunclis in se cre- runi sequeiites vestigia, ad ea_e_i iUis interceden-
dentiEus sic proteslante : Patrem nolite vobisvocare tibus mereamur pertingere gaudia. Ad quod signan-
super terram. Unus est euim Pater vester, omnes vos duni prxcedentibus eadem natalitia diebus, quas
fratres estis (Matth. xxui, 9). Omnes itaque qui jam vulgo Vigitias eorura appillamus, solito parcius ve-
de hoc mundo recesserunl, sive qui adhuc versantur scentes eaJem sotemnia debiiis jejuniorum Obsequiis
in mundo, sive qui Tulcirisunt usque ad 'inein s rculi et maceratione carnis devote prxvenimus, ut per
credentes in Christo, fratres esse veraciter constat, r» pridianam pufiiicati abstinentiani, dignitis celebre-
ut pote una baplismatis regeneratione in Chrislo mus sequentis fesli lxtiliam. Unde et in officiomissx
renatos, unius matris Ecclesix uberibus educatos, earumdem vigiliarum feslivissimum alleluialicura
tihius fidei vinculo tanquam dulcissimx fraternitatis melos inlermitlimus, sicul aliis jejuniorum diebus,
nffinitate connexos, ad unam eamdemque cceleslis nisi forte Dominica dies fuerit, quam ntillo tempore
regni hxrcditatem ab eodem piissimo Patre Deo pia jejunare, sed semper festivam esse Dominicx resur-
adoptione vocatos.Deberausitaque omnia, qux nobis feciionis auctoritas cogit. QuOdulrumque, et prxce-
accidunt, fraterno affectu invicem communicare, id dentem toiius Ecclesix sanctorum afllictioni com-
est, et in adversis pariter contristari, et in prosperisi passionem, et de eorum gloria sequentem cxsultalio-
communiier congratulari. Notum autem habet om- nem Dominus in Evangelio sub specie mulieris pafa-
his, qui vere Christianus est, sanctos, cum ab hac bolice designat, cum eam parturicnlem asserit tri-
corruptibiii vita decedunt, ad meliorem, id est, in- slari: cum autem peperil, in immensum gratulari
corruptibilcm, et interminalem transmigrare, sciliceli (Joan. xvi, 21). Quia enim parturire diciraus, ante
de tenebris ad lucem perpetuam, de mcerore ad gau- partum anxiari; parere autem, parlum effuhdere:
dium sempiternura,'de labore ad requiem perenncm, jure mulier, pcr quara sancta figtiratur Ecclesia, cum
1215 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUMPARS IX. 1216
parturit, dolere dicitttr, quia cum filios suos, quos A bus, sanctus Gregorius, oleum instituit, quando my-
fide cnnceperit, anlequara in xternara pariat vilam, sleria Paschalis agni reseravit. Quod d enim a nobis
diversis tribulationibus ab impiis impediri conspicit, cereus benedicittir, Zosimus papa e instiluit. Signi-
tanquam diflicultatc pariendi angusliata, magnis do- ficat enim Dominum,qui prxcedebat filiosIsrael in
loribtts 4S2 ingemiscit : cum vero eos, quos ila columna ignis. Cera humanitatera Christi designat.
parturierat, de hujus mundi angustiis ad cceleste pe- Mel quippe in cera est divinitas in humanilate.
perit regnum, dici non potest quantum de felicis- Concordat cereus hic in significatione cum columna
simo filiorum partu tripudiat. Quod primitiva qui- ignis, qui illuminahat populura Israel in nocte, ut
dem Ecclesia persecutionis lempore historialiter illud in ipsa benedictione: Sed jam columnm ejut
agebat : scd ea, qux nunc est Ecclesia, a Christo prmconia novimus. Columnailla Christum significat.
pace jam reddita, pia xmulatione spiritaliter reprx- f Ula columna prxcedebal filios Israel: nostra co-
sentat. Prxteritos igitur parturitionis ejus dolores, lumna, id est, cereus prxcedit catechumenos no-
in vigiliis sanctorum, jejuniis et afilictione carnis stros. Lumen ipsius Christura significat, quo et prae-
iroitamur : sequentera vero ejus jam enixx atacrita- sens nox illustratur, gratia scilicet resurrectionis, et
tcm, ipsius jucunditate festivitalis xmulamur. Im- catechumeni ad baptismum venturi. Quod a diacono
portunitati tux, dulcissime fili, etsi non [ut] debui, B benedicitur, morem sequiraur Romanum. In eo enim
ut potui tamen, satisfacere insliti, quanquam difli- archidiaconus conficit agnos. Qai cereus per septem
cultate quxstionis cogente, verbosior forsitan exstiti. dies neophytorum prxcedit ponlificera, qui est caput
CAPUT XIX. populi, qtiia columna ignis prxcessit populum usque
DESABBATO SANCTO VIGIL.PASCH-5. ad terrara reprumissionis.
Sabbati Paschalis veneratio hinc cetebratur, eo Ipso die hora septima procedunt oranes ad eccle-
quod ipso die Dominus in sepulcro quievit. Unde siam, et deportalur lumen ab episcopo sive abbate,
Hebraice requies, sive quod eo die mtrado perfecto prosequente eum populo sicut supra, et illuminanlur
requievit. Ilic autem dies inler mortem Christi et re- seplem lampades. Cereus vero qui benedicendus est,
surrectionem medius est, significans quamdam re- jam debet esse prxparatus in medio ecclesix, con-
quiem animarum ab omni labore post mortem, per gregato hinc inde omni clero seu populo : deinde ve-
quam fil transitus per resurrectionem carnis ad illam niens archidiaconus facit crucem in eo, et illuminat
vitam, quam Christus Dominus sua resurrectione illura de novo igne, atque completur ab eo benedi-
prxmonslrare dignatus est. Et quia in tanla venera- ctio cerei. Prima quasi in raodum lcgentis ita : Ex-
tione ab omnibus Chrislianis excolitur, seu quod sullet jam angelicu turba cmlorum, et reliqua. Se-
usque ad medium noctis vigilix extenduntur, sanctus G cunda decantanda est in modum prxfalionis. Cereo
Hieronymus ita docet: » Traditio apostolorum vel benedicto illico illuminantur ab eodera alii cerei duo,
Judxorum est, Christum media nocte venturum in staturam hominis habenles. Cereus, qui novo igne
similitudinera _Egyptii temporis, quando Pascha ce- accenditur, novam Christi doctrinam sive graliam in
lebratum est. Unde et reor tradilionem apostolicam': novo testamento, novamque gratiam, qua nox Do-
permansisse, ut die vigiliarum Paschx ante noctis minica illustratur, designat. Duo qui illuminanlur
medium populos dimitlere non liceat, exspectantes; ab eo, doclrinam apostolorum designant, quibus di-
adventum Christi. Postquam vero illud tempus, citur: Vosestis lux mundi (Malth. v, 14). Quod enim
transierit, securitale prxsumpla, festum cunctis. calechumenos prxcedunt ad baptismura, significat
agere diem. Manifestat et hoc benedictio cerei, Hmc hoc, quoJ columna ignis prxcedebat filios Israel, an-
nox est: et in oralione in missa : Veus, qui hanc sa- tequam mare Rubrum transirent. Ubi etiam figura-
cratissimam noctem. In Romana enim Ecclesia infra. liter inilium sumpsit baplismus : Baplizavil, inquit,
Urbem, mane primo sabbati venit archidiaconiis ini Moyses,in nube et mdri (I Cor. x, 2). Habuit ergo
ecclesiam, el fundil ceram in vase mundo, et misci- mare formam baptismi, ntibes Spiritus sancti, manna
tat in ea oleum, inde benedicit ceram, et ex ea fun- vero panis vitx. DeinJe baplizavit Joannes in pceni-
dit similitudinem agnorum b, et servat eos in loco, D tentia, post hunc Chrislus perfectum baplizavil ba-
mundo. In octavis vero Paschx danttir ipsi agni ab, ptisnium in Spirilu sancto et igne. Tria etenim genera
archidiacono post missas in ecclesia et communio- sunt baptisrai: primum, quo sordcs peccatorum per
nem populo, et ex eis facittnt in domibus suis ac- lavacrum abltiunlur. Secundum, quo quis sanguine
cendi incensum, et ad furaigandum in domibus suis, suo per marlyrium baplizatur, quo etiara Christus
Tertium lacryinarum, quibus
pro quacunque eis necessitate evenerit. Similiter inL baplizari dignalus est.
suburbaiiis civitalibtis de oleo faciunt. <=Agni quos; Davidet Ninivitx misericordiam consecuti suut. De-
Romani faciunt, agnum pro nobis factum immacu- niqtie in baptismo septeui gradus sunt, tres in de-
latum designan): omnibus enim rebus Christus no- scensu, propter tria quibus renuntiamus : tres alii ic
bis ad memoriam frequentius reducendus est. Qui- ascensu, propter tria qux confitemur. Septimusvero,
« Araal., cap. 16. d Amat.. cap. 18.
h ViJ. Hugo.Menard., in lib. Sacramen. S. Greg. e Zosimus papa. Yid. Hugo. Menard. not. cit.
' Amal., loc. cit.
not. 300 in line.
o Amal., cap. 17. ''
J .... ..,'.'.. 'at.\k -::"
-m
 1217 OPP. SUPPOSITA. — LD3. DE DIVINISOFFICIIS. 1218
-
qui quartus similis filio hominis, exstinguens forna- A oleo peruIlgilul•, ut signo sanctx crucis diabolo
cem ignis". Lectiones itaquequatuor, quxsequuntui r claudatur ingressus. Signantur et scapulx, ut undi-
ante baplismum cum canlicis seu oralionibus, adI quc rauniatur. Item in pectoris [Al. add., et sca-
instructionem catechumenorum atque neophytorumt pulx] unctione signatur fidei firmitas, et operum
pertinent. b Quod vero non pronuntiantur in capite,, bonorum perseverantia : deinde sanclx Trinitatis
ut alia?Iectiones, siculi est, Lectio libri Genesis sive; trina submersione baulizatur. Etrecte homo, qui
Exodi, et cxterx per ordinem, hxc ratio est: Dicitt ad imaginem sanctx Trinitalis est conditus, per in-
enim Apostolus: Sapientibuset insipientibus483 ^*" vocationem sanctx Trinitatis ad eamdera renovalur
bitorsum (Rom.i,14).Catechumeniinsipienlibuscom- iraaginem, et qui tertio gradu peccati, id est, con-
parantur, ideoeis Iectiones dissimiliter pronuntian- sensu, cecidit in mortera, tertio elevatur de fonte,
tur.ut reducatur admemoriam cxcitas coi'diseorum, ut per gratiam surgat ad vitam. Deinde albis indui-
qui nondum cognoscunt cives coeleslisHierusalem. tur veslimentis propter gratiam [Al., gaudium] re-
Frustra eis pronuntiatur auctor incognitus, quibus fir- generalionis, et castitatem vitx, et angelici splen-
raissima auctoritas potest vilescere per ignorantiam. doris decorem. Tunc sacro chrismate caput perun-
Antequam enim legantur lectiones, accipiunt duo gitur, et mystico tegitur velamine, ut intelligat se
notarii suprascriptos cereos accensos, et tenent il- «*diadema regni, et sacerdotii dignitatem portare, jtix-
los, unus in dextero cornu attaris, alter in sinistro ta Apostolum : Vos estis genus electum, regale, sa-
usque ad fontes. Deinde iscendit lector ad legen- cerdotate, offerentes vosmetipsos Deo vtvo, hostiam
dum, absque pronuntiatione lectionis. Lectio prima sanctam et Deo ptacentem (1 Pet. n, 9). Sic corpore
ex libro Geneseos ita inchoatur : In principio crea- et sanguine Dominico confirmatur, ut iflius sit ca-
vit Deus cmlum et terram, et reliqua. Sequitur ora- pitis membrum, qui pro eopassus est.et resurrexit.
tio absque salutatione : Deus qui mirabiliter creasti Novissime per impositionem manus a summo sacer-
hominem. Lectio secunda cx libro Exodi : Factum dote septiformis gratix Spiritum accipit, ul robore-
est in vigilia matutina. Can. Cantemus Domino. Ora- tur per Spiritum sanctum ad prxdicandum, aliis qui
tio : Deuscui miracula antiqua. Et lectio tertia Isaix fuit in baptismo per gratiam vita donatus xterna. >
prophetx : Apprehendentseptem mulieres. Can. Vi- Hodie autem hora nona baptismus celebratur, sic-
nea facla est. Oremus. Deus qui nos ad celebrandum ut in Pentecoste, ea de causa, quia angelus Domini
Paschm sacramenlum.Lectio quarla Isaix prophetx: venit ad Cornelium hora nona (Act. x, 3 seq.) , an-
Hmc est hmreditas. Can. Attende cmtum. Oremus. nuntians ei quod orationes ejus ac eleemosynx
Deus qui Ecclesiam tuam. De psalmo XLIcanticum : ascenderint in conspecttim Domini. Qui mox misit
Sicut cervus. Oratio : Concede, qumsumus. Alia ora- C»ad Petrum, et promeruit sacramentum baptismi.
tio, in eodem psalmo XLI: Omnipolens sempiterne Sed et hoc decentissimum est, ut quia hora nona
Deus, respice propilius ad devotionempopuli tui. In- auclor vitx emisit spirilum, eadem hora nona Eccle-
ter hxc duo canlica, non est leclio necessaria, quia sia sancta percipiat sanctum baptisma. Quod vero
propter convenientiam lectionis et duoruni psalmo- non liceat prxter hodie et Pentecosten generaliter
rum, sine alleraleclione congrue conjunguntur. Fini- baptismura celebrari, sanctus Leo papa satis dene-
tis lectionibus descendendum est ad baplizandum. gat, nisi forte infirmitas interfuerit. Neque hoc omit-
Qua hora baptismus hodie debeat celebrari, sive tendum est quod Romani infra Quadragesimam sex
Penlccoste, vel quid sacerdoles neophylisprxdicent; scrutinia celebrant, et hodie septimura. In isto se
hic parumper intimandum est. « Primo c paganus, ptenario intelliguntur septem dona Spiritus sancti
ut catechumenus fiat, accedens ad baptismuin, re- in baptismate data. Post horara denique tertiam
nuntict maligno spiritui et omnibus damnosis ejus sabbato prxparantur ad ecclesiam qui baplizandi
pompis ; exsufflatur etiam, ut fugato diabolo, Chri- sunt, simut cum patrinis et matrinis, et ordinantur
sto Domino paretur inlroitus; exorcizalur, id est, ab acolyto : masculi ad dexteram, feminx vero ad
conjuratur malignus spiritus, ut exeat et recedat, sinistram, et tunc qui possunt, reddunt Orationera
dans locum vero Domino [AL, Deo vero]. Catechu- ^Dominicam et Symbolum, sive patrini pro ipsis at
menus audiens sive adjutor, salem accipit, ut pulri- que matrinx eorum, qui eos suscepturi sunt. De-
da et fiuxa ejus peccata sapientix sale divino mu- inde facit presbyter cum poUice in fronlibus eorum
nere mundentur. Deinde Symboli apostotici traditur signtim crucis, dicendo : ln nomine Palris, et Filii,
ei fides, ut vacua domus, et a prisco habitatore de- et Spiritus sancti. Post hxc ponit manus super ca-
relicia fide ornetur, et prxparelur habitatio Do- pita eorum, et dicit orationem ad catechuraenum'
mino. Fiunt scrutinia, ut exploretur sxpius [Al., laciendum : Omnipotenssempiterne Deus. Hic juxta
servus], an post renuntiationera Satanx, sacra verba sanctum Gregorium reddunt Symbolum et Oralio-
datx fidei radicitus corde defixerint. Tanguntur et nem Dominicam, aut palrini pro ipsis. Post hxc
nares, ut quandiu spiritum naribus trahat, in fide sequunlur orationes in sabbato sancto ad catechi-
accepta perduret: pectus quoque eodem [A/.,eidem] zandum infaulem. Inde vero tangit eis nares et au-
a Locus corruptus.
h Amalarius, cap. 21. epist. ad Oudinum de Cxremon. Baptismi, col. 611
c Vid. epist. 90 Alcuini, pag. 109 circa finem, et hujusce tomi.
I«0 B. F. ALBINI SEU ALCUiNI OPERUM PARS IX. l«ft
Amen. Quod enim aliqui patrini solent a fonte ex-
res de sputo, et dfcit ad anrem dexteram : Ephata A
esf, adaperire; ad nares, In odorem trabcre suos litios, non legitur in ordinibus.
[Ej>np/iera],f/Kod De hac re a apud Romanos ita agit.
«uaritafis ;adsinistram, Tu autem efftignre, dlAole, apostolicus
vcro langit Postquam pontiCex baptizaverit, vel quibus jusscrit
approptnquabit enim jndicium Dei. Postea
ei pectus, et mter scapulas de oleo exorcraato crucem ipse, levant ipsos infautcs ui manibus, et offerunt
faciendo cum poHice, et vocato nomine ejns, dicitur: eos uni de presbytcris. lpse vero facit crucera dc
Abrenunlias Satanw ? Respondet : Abrenunlio. Et chrisraate cum poUice in verlice corura, dicens :
omnibusoperibu» ejus ? Respoudet : Abrenuntio. Et Deus omnipotens, Pater Domini nottri Jesu Ckristi,
ommbus pompis ejus ? ResRondet: Afuewunito.Inde ut supra. Qua finita, sunt parati qui eos suscepturi
se- sunt, cum linteis in inanibus suis. Deinde accipiunt
sequitur Symboltim. Hic secundum Gregorium
quunlur lectiones et cantica. ipsos a pontifice vel a diaconibus qui eos baptiza-
His esplelis, procedit poptifex ad fontes benedi- verunt. Poslquam vcro vestiti fucrint, deportantur
cendos eum omni decore, prosequenle eum clero ante ponlificem ad confirmandum. Quihus dat sin- -
sea nopulos,prxcedit etiam benedtctus cereus, sive gulis stolara candidam, chrisinalem, el decem sUi-
duo illi cerei, qnos leneut nolarii, ab eodem scilicet quas b, et sic vesliuntur. Et postquam iuduli fuerint,
Hluminati, et ampulla eum oleo et balsamo in ma- " dat pontifex super eos oratipnem, imposita scilicet
gna reverentia. Nam et illi duo cerei prxcedunt maiiu super capita eorum, cum invocalione sepli-
ubique pontificem usque in octavas Paschx. Euntes formis gralix Spiritus sancti. Oralio : Omnipotens
ad fonles, eanunt ljtanias ter tantummodo repeten- sempiterne Deut, qui regenerare. Hac finita, facit
do . 484 Quibus finilis anle foiites, et facto silen- crucem de chrismate cum poUice in singulorum
tio, stanle sacerdote, sequitur benedictio fontis: frontibus, ita dicendo : In nomine Palris, el Filii,
Omnipotens sempiterne Deus, et reliqua. Sequitur et Spirifui tancfi, pax ti&i.ResponJeant omnes : Et
consecratio fontis, in modum prxlationis decau- oum spiritu tuo. IIxc verba sunl salutationis ad no-
tanda • ^ferne Deus, qui invisibili potentia sacra- vum hominem, qui regcneratur. Swie illud praeca-
mentorum tuoruin. Ad invocalionera vero Spiritus vendum est, ut hoc non negligatur. Quia in hoc
sancli, quem,sacerdos celsa voce proclamat, id est, omne baptismum legilimum Christiaaitalis nomine
jlto menlis afieptu, deponilur cercus benedictus iu confirmatur. Sed et hoc prxvidendum cst, ut nul-
aquam, sive illi, qui ab eo iUuminali sunt, ad de- lum cibum accipiant, neque lacl«nUir antequam
aionslrandam scilicet Spiritus sancti prxsentiam, cerawiraicent. Oroni autem die, usque in octavas,
sacerdote jara dieente : Descendat in hanc plenitudi- ad missam veniant et communicent, parentes vero
>iemfontis. Fonte benedicto, accipit pontifex chri- € ' oblationes pro ipsis faciant. Similiter et in Pente-
sma cum oleo mixio in vase ab archidiacono, et eoste oaonia fianl. De hac vero confirmaiione san-
aspergit per mediura fontis in raodum crucis. Tunc elus Innoceniius papa non ab alio quam ab episcopo
ponlifc.vaspergit cum maiiu de ipsa aqua super po- fieri licere asserit. Quanivis eniin presbyleri sint
puluin. Quo facto, accipitpopulusde ipsa aqua in vas- sacerdotes, pontilicatus lamen apicem non habent,
culis ad spargendum in domibus suis sive agris. el iJeo solis pontificibus debelur,ut consignent, vel
Deintle tenente patrino infanlem, a quo suscipien-
paracletum Spiritum tradanl, sicut leclio appstoli-
dtia cst, interrogat euih saccrdos. ita : Quis vocaris? eoriim Aetiium clemongtrat, quce asserit Pelrum et
Respoudet ille. Et sequitur sacerdbs: Credis in Joannem esse directos, ut baplizalis traclerent Spi-
D('um Putrem omnipotentem? Et respondet: Credo. ritum sanctum.
Et in Jesum Chrislum Filium, usque, passum ? Re- Presbyteris vero sive extra episco-
sive prxscnte episcopo, cum baptizant, chri-
snondct: Credo. Credis el in Spirilum sanctum,san- pum, smate bap:izatos ungere licet, sed quo-Jab episcopo
ctam Ecclesiam ? Respondet: Credo. Deinde bapti- fuerit
consecratum, non tameu frontem ex eoJem
sat eum sacerdos sub trina mersione, tantum san- oleo
quod sofis debetur episcopis, cum tra-
ctam Triiiitaiem seroel invocanJo. ita dicens : Et dunt signare,
Spiritum paracletum baptizatis. Quando infir-
egote baptizo in nomine Patris, et uicrgit semel; 1^ mus venit ad baptizandum, non facies supra scri-
et Filii, et mergal iterum ; el Spiritus sancli, ctmer-
ptum ordinera, sed lanlura post: jEternamae jus-
gat lerio. Utaulem surrexerit a fonte,. faciat pres- lissimam pietalem, addes oraltenem islam : Mede-
byler signum crucis de chrismate cum pollice in lam tuam de, recor, Domine tancte Pater, usque ad
vertice ejus dicens, hanc oratipoem : Dens omnipo- graliam baptismi lui. Per. Hac finita, dicis Symbo-
tenty Pater Domini nostri Jesu Chrisli. Tunc stisci- lum et oralionem Dominicam, deinde calecbizas
piaiur ab ipso a quo suscipiendus est; postea vc- cum his verbis : Nec te latet Satanas, et reliqua :
stitur iufans vestiinenlis suis. Si vero episcopus et non dicas iil im benediclionem majorem ad fon-
adest, statiut confirmarl eiim oporlet cbrisraale, ct tes, sed istam minorem ad succurrendum. Exaudi
postoa comrauoicare ; et si cpiscopus deest, coramu- not, omnipolensret hujus aquw substantiam immkte,
nicctur a presbylero dicente ita : Corpus Domini usque, vitam mereatur wternam. Per, ete. Poslquam
nostri Jesu Chrisli custodiat te in vitam mternam, eum catechizaveris, beneJices aquam his verbis :
« De hac re Apostolicus.Vid. Menardus, not. 334.
i> Et decem tiliquas. Siliqua, ex Isidoro libr. xvj Orig. cap. 24, est vigesima.quarta pars solidi.^b
arbom semine vocabalijra tenens. CAMIB*.
 1221 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 1222
Exorcizo te, creatura aquw, in nomine Patris, el Do- A tantum, possunt intelligi aromata illa, qux mulieres
mini nostri Jesu Christi Filii Dei vivi, et Spiritus antelucem adungendum Domimtmdetulerunt. Quod
sancti, si quod phantasma, tisque, in remissionem atitem post Evangelium non cantatur Offerenda, et
omnium peccatorttm, in nomine Domini nostri Jesu cantores tempore sacrificii silent, ad memoriara redu-
ClirislU qui venlurus est judicare vivoset mortuos, citttr sacrificium seu silentium miilieriim : ipsx enim
et smculumper. Bapiizas eum, et linis dc ehrismate tnnclantummodounguentadetulerunt. Sanclus, San-
in cerebro, et dicis illi : Baptizo te in nomine Pa- ctus, Sanctus, quod est angelorum cantus, ideo canta-
tris, et Filii, et Spiritus sancli. Poslea tangis eum lur, quia angeli non tacuerunt de ejus resurrectfone.
de chrismate in capite, et dicis oralionetn hanc : Ileruiu vice mulierum reticent cantores AgnusDci,
Deus omnipotens, Pater Domini nostri Jesu Christi. quia quando interrogavit Mariahortulanum: Domine,
Coinmunicasetconftrtnas eum, ut snpva. si lu sustulisti eum, dicito mihi (Joan. xx,
15),magis
Fiwitoeliam supradicto baplismb in Sabbalo san- credebat illum furto esse sublatum, quamtollerepec-
cto, fiunt fitanix ex jussu pontificis ante altare : cala muiidi: ac propterea autlivit, volenseum tangere,
Noli melangere. Sacerdos qui est vicarius Christi, im-
primo septenae,quintenx, et ternx, fiunt litantae
circa baptisterii consecrationem, intercessiones san- pletsutim oflicinm. Sequitur ad complciidam oratio.
clorum pro renascentibus : ita enira inchoantur : B Posiquara omnes communicaverint, dicit diaconus :
Stat primicerius unus in dextero choro, et dicit Ite, missaest. Respondelur: Deo gratias. In hacnocte
cum ipso, Kyrie eleison, et respondet secundiceriiis' de vesperlinaJisynaxi apudRomanos nilagitur, neque
eum sinistro choro, Kyrie eteison, usque quater. anteinissam, nequepostmissain, quia secunduin Au-
Deinde Christe eteison,usque ter, rd fiunt septem vi- gustinum et alios doclores, istud Sabbatuia non habet
ces repetitx, tinde et septenx dicuntur. Hoc ordine vesperam.
fiunt quintenx et ternx. Post hxc, Chrisie, audi nos, CAPUT XX.
DEDIESAXCTO PASCtf/E.
usque septies, et sic per ordinem intervallo facto. « Die sancto Paschx, in introitu
Sequuntur Htanix quinx quinquies repelitx. His per ora prbpheta-
rum prxsental se Chrislus in Ecclesia Pairi suo, dir
finitis, pulsanlur signa ad missam publicam. Nam
ministri ila debent esse prxparati ante ostium sa- cens : Resurrexi. Oratio prima nionslral adilum regni
crarii,ut cum cantor dixerit: Accendite,absque mora ccelestisapertum nobis esse, per cap tis nostri resur-
rectiouem. Epistola admonet nos separari a vitiis,
procedant usque ad altare. Sequunlurlitanix trinx,
contra qux certavimus per quadragesimales dies.
Kyrie eleison, et reliqua, usque, Fili Dei, te roga-
mus. Timc egreditur ponlifex de sacrario cum ingen- Responsorium monstrat, quanlum laJtari oporteat
-«
ti decore, et prxJicia cereostrata ante illum cum eos qui purgantur a vitiis. In Alleluia ostendilur, in
sit toiius causa Ixtitix. Ev.tngeliumcxpouit
485 thymtamaleriis, et eum dixcrit schola, Agnus quo per-
Dei, dicat cantor exeelsa voce, Accendite. Tunc pri- fectius causam lotius lxtitix. Eodera die ad Vespe-
mum iHuminantur oinnes cerei neephytorum, quos ras ad Sanctum Joannem congregatur maturius uni-
manibus tenent, demonstrantes hoc quod per illuin versus gradus ecclesiaslicus in ecelesia majore, in
Agnum, qui tollit peccata mundi, unusquisque lu- loco qui vocatur Crucifixio : ibiquc inchoat scbola,
men aecipere debeat. Quod vero ab imperitis exstin- Kyrie eleison : et eo concentu perveniuul usque ad
altare. Posthxc inchoatur Alleluia ad psalmum, Dixit
guuntur in consecralione fontis, quando illi majores
illuminati deponuntur, nil auctoritalis esl. Sine lu- DominusDomino.Inde Confitebor,cuni Alleluia : Et,
mine enim sunt usque ad hanc horam, qua cxteri Beatusvir,c<ifnAlleluia. Quofinilo, sequimrA//e/„i'„.
cerei illuminantur ecclesix, ea videlicet causa, ut Pascha nostrum, cum versu, Epulemur. lade melodia,
prius accipiant imposilionem manus episcopi, et sic inde Epistola secHndumRoraanos. Anliph. Cito eun-
eos credamus illurainari Spiritu sancto : alque sicut tes. Vers. Ecce prmcedetvos. Itera autiphon. Et re-
gtoria resurrectionis illustrata esl nox, in qua cele- spiciens.
bramus missam, ita iltustretur et lumine cereorum. « In hac hebdoraada non sequitur post Evangeliun.
Sequitiir Agnus Dei; ea vero qux sequuntur, tancliu Kyrie eleison,sed sacerdos dicil orationem, qua fini-
debent morose repcti, ut ministri queant procedere. ta, desccndunt ad fbntes cum Antiphon. J» die resur-
Sequitur, Christeaudi nos, Kyrie eleison.His exple- reclionis. Sequilur psalmus : Laudate pueri, cura
tis, dicit pontifex, Gloria in excelsisDeo. Ex Decre- Alleluia. Inde Atteluia, Dominus regnavit. Yers. Pa-
talibus Innocenlii papx diximus, sabbato missam rata sedes tua. Item \ets.Elevaverunt. Inde melodia,
non celebrari : quod ita csse comperimus ex Officio, inde Evangelium. Antiph. Venit Maria. Sequitur
quod lotam noctem illustrat fuluram, ut in prima Oratio. Inc'e vadunt ad Sanclum Joannem ad Fontes
oratione missx : Deus qui hanc sacratissimam no- seu aJ Vestem, ccimantiph. Lapidem. Sequitur psal-
elem. Nota voce ministroriim adneophytos usque ad miis, In exilu, cum Alleluia : quo finito, sequilur
Evangelium, utillud : Si consurrexistis cum Christo. Alleluia. Venite, exsultemus. Vers. Prmoccupemus.
Cantatur prius Atleluia, quodesl Hebrxuin propter Item vers. Hocliesi vocetn.Inde melodia, iu Evange-
primatum htijus lingux : hinc Tractus Latinc. Quocl lio antipbona : Iie, nunliate. Vers. Ibi eum. Ilem an-
autem ante Evangelium non porlatur, nisi tbymiama tiphona, Nolite expavescere. Sequitur oratio. Qua
Amalarius, cap. 34.
1223 B. F. ALBINISEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 1224
finita, pergunt ad crucem cum antiphona, Vidi A , canunlur : primum, quia vita redditur; secundum.
aquam. lbique canunl iterum psalmura : In exilu quia sempiterua. Similiter in Dominicis diebns dno
Jsrrjel, et Alleluia. Venite exsullemus,ul supra. Inde Alleluia terminantur, usque in Pentecosten.
Evangel. Antiph. Prmcedam vos, et sequitur oratio Duo sunt, unde anima in seplima die, id est, in
sacerdotis. His finitis, et eulogiis acceplis, remittilur requie laudel Dominum : unum, de percepta gloria;
unusquisque ad tilulum suum, ut ibidem Vesperas alterum, de percipienda resurrectione : homo autem
celebret. Ipsi enim super psalmum tanlummodo in resurrectione conslabit ex corpore et anima; et
Alleluia dicunt, et ante Evangelium dicunt responso- quia resurrectio Dominica prxcessit in octava die,
ritira JJa-c dtes, sine versu. Hxc oratio per totam quod futurum est in resurreclione, hoc agiraus per
hebdomadam servatur usque in Dorainicam post Dominicosdies usque in Pentecosten, id est, ul raens
Albas, Alleluia, et antiphonis mutatis tantum singtt- et corpus laudet Dominum; etquia interim sinecor- >
lis diebus, psalraos vero eosdem canunt pore aniraa Iaudat Dominum, per singulos dies unum
» CAPUT XXI. Alleluia celebratur. At media sex officia Paschalis
DESABBATO IN ALBIS. hebdomadx responsorium tenent et Alleluia. Sicut
Hodie Albati, quia in Sabbato baptizati fuerunt, septenarius numerus requiem significat, ita senarius
vestibtts albis exuuntur. Albati autem propter vestes B opera : et in hac vita bonis operibus insislendum
albas vulgo appellantur b. Sicut septem dies perti- est, et a Dei laude non cessandum. In fine versuum
nent ad vetus teslamentum propter sabbatum, ita responsorii, Hmc dies, prxposterus ordo est. Bene-
octo dies ad novum propter octavum resurrectionis dictus qui venit, prxponitur in quinta feria versui,
diem. A sabbato usque ad sabbalum portantur albx Lapidem quemreprobaverunt, qui est in ordine psal-
vestes, qux nobis speciem prxslant, quales,esse de- mi prior : sed sexla feria cantatur, quia inter cxte-
beamus in novo testamenlo, et qualia corpora rece- ros prxcipue sonat de passione Domini, quae facta
est sexta feria. »n illa reprobaverunlDominum Judxi
pturi in octava die, in qua prxsenlari nos oportet
ante Dominuractim ipso pignore, quod accepimus in xdificantes, in illa factus esl in caput anguli. Quod
autem semel agitur baptismus, significat quia Chri-
baptisino. Alba autem vesiimenla albatorum, opera
stint juslorum, munda et candiJa 486 omn' tem" stus semel pro nobis mortuus est. In quo baptismo
duas pactiones fieri non dubium est, primum videh-
pore. Quod vero in sabbato exuuntur ipsa vestimenta
hoc significat, quod anima cujuscunque fidelis mi- cet abrenuntiare diabolo et pompis ejus; secundo
grans e corpore, inveniet sabbalum, id est, requiem : creJere in mysterium sanctx et individux Trinitatis.
et vestimenta sua hic diniittet, id est, corpus, ut re- Parvuli autem, alio profitenle fidem illorum, idcirco
**baptizantur, quia adhuc
cipiat illud iterum in novissima die. Octo dies neo- loqui vel credere nequeunt.
phytorura cursum prxsentis vitx monstrant. Sicut Qui, si priusquam regenerentur, transierint, procul
enim Hebraicus ille populus, transito mari Rubro, dubio a regno Christi alieni existunt. Patrini vero
columna ignis sibi prxcedente noctu, per omne iler illorum prxvidere debent, ut cura ad intelligibilem
in terram repromissionis triumphans de hostibus xtatetn pervenerint, fide et bonis moribus instruant,
introiit: ita noslri baptizali, exstinctis peccatis pra> Oralionem Dominicam et Symbolnm eos instanter
teritis, ducuntur quotidie ad Ecclesiam, coltiiiina erudiaut. Quod si neglexerint, norinl se ralionem
cerei illuminata prxcedente eos. Unde intelligitur, pro eis reddituros ante Dorainum,quorum sponsores
ad nullos alios usus in quibuslibet locis eam debere, exstiterint. Quanto autem tempore generaliter ab
accendi, nisi in recordatione luminis Spirilus sancti, Ecclesia celebratur adventus Spiritus sancti super
dura itur ad ecclesiam. Octo dies neophytorum dis- apostolos, tanto tempoie debet observari unctio
tinguuntur a cxteris, id est, octavus, Primo conci- chrismalis apud unumqueraque, qui accipit manus
nil. Octo officia.qux fiunt in commemorationemneo- imposilionem, et non immcrilo : quoniam Spiritus
sanctus in. mulieribus, hoc est, septem vir-
phytorum, dislingiiuntur a cxleris sequcntibus usque tutibus venitseptem
in Pentecosten. Primum habet dtias laudes, id est, ad hospitem suum. Dominicapost albas,
Alleluia, Confitemini,et tracttim, Laudate Dominum. id est, in octavis Paschx, danda est cera benedicta
Octavum duas similiter, id est, duo Alleluia, Hwc, post Missamad suffumigandum, scilicet in domibus
dies, ct Laudale pueri. Quod non fit in ullo alio sab- suis, seu ponendura in agris vel vineis, propter illu-
bato usqitein Pentecoslcn. Sex media habent respon- siones diabolicas, sive contra fulgura vel tonitrua.
sorium et Alleluia. In memoriam itaque primx vitx, CAPUT XXII.
quam habuit Adam, priino canitur Alleluia : et quiai DELITANIA MAJORE.
non fuit sempiterna, tractus sequitur humiliore lin- c Romana consueludo unum diem, scilicet septi-
gua, ut humilitas posterioris vitx recordetur. In re- mum Kalendas Maii, inlerponit, quem vocat in Lila-
cordatione vero potissimx restaurationis, id est ulti- nia majore, non in jejunio. Airuviiu autem Grxce,
mx requiei, qux redditur in septima die, el perfici- Latine deprecalio vel rogatio dicitur, inde et rogatio-
tur in octavo dic et octavo officio, duo Alleluia % nes. Potest enim serena mens et aliena a voluntate
• ln ms. est, De sabbato quando albas deponunt. « Amalarius, cap. 37, tom. XIV BB. PP. pag. 965.
QUERCETAN. Inde Jcfectus quidam supplendi. Adde quae idem
* Amalarius, cap.29. refert libr. iv, cap. 24 et seqq.
 i__H OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 12_G
mala precari Dominuro, quamvis manducet sobrie. \, sanclo Paschx. Antequam enira descendatur ad fon-
Eo enim tempore, id est, septimo Kalendas Maii, so- les ad baptizandura, l gitur leclio prima, Tentavit
lent inimici commovere bellum adversus vicina re- Deus Abraham. Orat. JJewsqui Abrahw famuli. Le-
gna; hinc reor caute hoc esse provisum. Vel quia ctio secunda, Sctipsit Moysej can.icum. Can. Attende
tunc omnia iu quodam profectu sunl, messes pullu- cmlum. Orat. Deus, qui nobis per prophetarum ora-
lant, arborei fructus ex flore prodeunt, vinex et olivx cula, elc. Leclio tertia, Apprchendent septem mulie-
suis arboribus erumpunt, animalia canipos londent. res. Can. Vinea facta esl. Orat. Deus, qui nos ad ce-
Quoniam necessaria hxc sunl nostris usibus, peten- lebrandum. Lectio quarta, Audi hraet prwcepta vitm;
dum est ut a Domino conserventur. Deus incommutabilis. Can. Sicut cervus. Orat. Conr
CAPUT xxin. cede,quwsumus, omnipotensDeus, ul qui festa pascha-
0 DE DIEBUS ROGATIONUM. iia egimus. Finitis Jectionibus, descendendum est ad
i> Tres autem dies Rogalionum, qui celebrantur fontes cum sancto chrismale et cereis, in magna
ante Ascensionem Domini, juxta morera Gallicanae reverentia decanlando litaniam. His expletis, bapti-
Ecclesix constiluit sanctus Mammertus c Viennensis zandnm est, sicut in vigilia Paschx. Post ascensum
episcopus, ob incursionem scilicct malarum beslia- vero fontis, ingrediendum est ad missam publicara
rtim, qux tunc temporis gravissime afficiebant popu- B ' ad Sanclum Joannem. In primis fiunt Iitauix iter
lura Dei. Nam cum exigentibus peccatis Galliarura repelendo d, et cum dixerint, Agnus Dei, dicalur
populi luporura rabie acriter interimerentur, nec hu- excelsa voce, Accendite.Accensis omnibus luminibus,
jus flagelli aliquod remedium inveniretur, 487 eon~ procedit pontifex cum omni ornattt usque ad aliare,
gregati tradtintur Galliarum episcopi apud Viennam et dicit: Gloria in excelsis Deo, et peragitur missa
prxcipuam Gallix urbem, qui in commune statue- in ordine suo.
CAPUT XXVI.
runt, ut triduano jejunio misericordiara Domini im-
DEPENTECOSTE.
plorarent, antiquorum Patrum vestigia sequentes, Inilium sane et causa festivilatis Pentecostes,
Cumque ad eorum preces oculus divinx pietatis re- latius repetenda est.. Pentecosles eniin dies
spiciens, flagelli hujus pestem misericorditer abstu- paulobinc cepit exordium, quando Dei vox in Sina nionte
lissel, hi dies in consuetudinem annux celebritatis
intonantis audita est, el lex data est Moysi.
venerunt, ul per Galliarum provincias ante Ascen- desuper
sionis diem celebrarentur : qux consneludo apud In Novo auiem Testaniento Peutecostes ccepit, quan-
nos usque hodie pro diversis calamilatibus devotis- do adventum sancti Spiritus, quem Christus promi-
sime recolitur. sit, cxhibuit, quem ait non esse venturum, nisi ipse
CAPUT XXIV. ( ascenderel in ccelum. Denique dum porlain coeli
Q
DEASCENSIONE DOMINI. Chrislus inlrasset, deccm diebus interpositis, intre-
Ascensionis Dominicx solemnitas ideo ceiebratur, muit subito, orantibus apostolis, locus, et descen-
quia eodem die post mundi victoriam, post inferni dente sancto Spiritu sttper eos, inilammati sunt ita,
regressum ascendere memoratur ad ccelos, sictit scri- utlingiiisomniumgcntium Dei magnalialoquerentur.
ptum est: Ascenditin altum, cepit capiivitatem, dedit Adventus itaqua sancli Spiritus super apostolos, gra-
dona hqminibus (Ephes. iv, 8). Qux festivilas ideo tia in varietate liiiguanim diffusa, solemnitatem
perrevolutura annorum circulum celebratur, ut uni- traiisinisit in posieros, eaque de causa Pentecostes
tas assumplx carnis ascendentis ad dexterara Palris, celebratur, et dies ipse proprie insignis habetur.
in memoriam revocetur : cujus corpus ila in ccelo Concordat autera hxc festivilas Evangelii cum fesli-
esse credimus, ut erat, quaittlo ascendit. Quod et vox vitate Legis. IUic enim posteaquam agntis immo-
. angelicaprotestalur, dicens: Sic venietquemadmodum latus esl, interposilis quinquaginia diebus, data est
vidistis eum euntem in cmlum (Act. i, 11), id est, in lex Moysiscripta digito Dei: hic postquara occisus
eadem carnis specie atque subslantia : cui profecto est Christus, qui lanquam ovis ad immolandum du-
cami immortalitatem donavit, naluram non abstulit. ctus est, celebratur verum Pascha ; et interpositis
Dexiera autem Palris, ad quam idem Filius sedere fj I quinquaginta diebus, dalur Spiril s sanclus, qui est
creditur, non est corporea, quod nefas est de Deo digitus Dei, super eenlum viginti discipulos, Mosai-
sentire, sed dextera Patris est beatitudo perpetua, cx xtatis numero constittitos.
qux sanctis in resurrectione promittitur, id est, Ec- CAPUT xxvn.
clesise, qux esl corpus Christi: sicut et sinistra DEDOMJNICA DIE.
ejus recte intelligitur miseria et poena perpetua, Dominicum diem apostoli ideo religiosa solem-
qux impiis dabitur. nitate sanxerunt, quia in eodem Dominus et Redem-
CAPUT XXV. ptor noslera mortuis resurrexit: quique ideo Domi-
DEVIGILIA. nicus appellatur, ut in eo a terrenis operibus vel
In vigilia Pentecostes ita agitur, sicut in Sabbalo mundi illecebris abstinentes, tantum divinis cultibus
» AL, De Rogationibns. Eccl. Discipl., cap. 27, nura. 2.
b Amalarius ibid., pag. 964.
c S. Mammertus. Vid. Hugo Menardus in libr. dMs., ferna: petendo; forte legendum, ter repe-
tendo.
Sacrara. S. Greg. not. 393; et Martene de Antiq.
PATROL. CI. 39
1227 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1_28
serviarous, dantes scilicet huic diei honorem et re- A phetia in uno EvangeUo recapituiantur, quod legitur
verentiam propter spem resurrectionis nostrx, quam in sexta xtate mundi.
habemus in illa. Nam sicut ipse Dominus Jesus Cbri- CAPUT XXIX.
stus et Salvator noster tertia die resurrexil a mor- DESABBATO IN XIILECTIONIBUS.
tuis : ita et nos resurrecturos in novissimo die spe- Lectiones duodecim propler duodecim lectores di-
ramus. Unde etiam in Dominicodie stantes oramus,
cuntur, quia ab antiquis Romanis bis legebantur, hoc
quod estsignum fulurx resurreclionis. Apparet 488 est, Grxce et Latine, (sex enim tantumnio !o snnt)
autem hunc diem eliam iu sanctis Scripluris esse nisi b
fallor, duas ob causas : una, quia aderant et
solemnem. Ipse est enira dies priraus sxculi, in ipso
Grxci, quibus ignota erat lingua Latina ; aderanl et
formata sunt elementa mundi, in ipso creali sunt
Latini, quibus incognita erat Grxca : altera cau.a
a
angeli, in ipso quoque mortuis resurrexit Chri- propler unanimitatem ulriusque populi. Qui mos
stus, in ipso de ccelis super apostolos sanctus de- apud Conslantinopoiin ufoique hodie servatnr. Nec
scendit Spiritus, manna eodem in eremo priinum de ab re
est, quod in unoquoque jejunio tres dies sunt,
ccelo datum est. Sic ci.im dicit Dominus: Sex diebus
quia unumquoilque tempus tres menses habel, pro
eolligetis manna, in die autem sexta duplum colligelis unoquoque mciise singuli dies jejunio consecrantur.
(Exod. xvi, 4, 5). Sexla enim dies est Parasceve, B Et cur in sabbalo polissiuittin hxc consecratio ce-
qux anle sabbatura ponilur ; sabbatum autera sepli- kbrelur.Augustinus scribitad Januaiiumilac:« Sab-
ma dies est, quam sequilur Dominicus dies, in quo balum commendalura est in olio cor-
priori popuJo
primum manna de ccelo venit. Unde colligant Ju- poraliter celebrandum, ut figura esset sanctificatio-
dxi jam lunc prxlatam esse Judaico sabbalo ip- nis in requie Spiriius sancti. Scriptum est enim:
sorum Dominicam. nostram : jam tunc indicatum, Sanclificavit Deus diem
septimum (Gen. \\, 3); et
quod gratia Dei ad eos de coelo nulla descenderit, quia, charilas Dei diffusa est in cordibus nostris per
sed in sancla Dominica noslra, in qua primum eam- Spiritum sanctum (Rom. v,
5), commemoratur san-
dem Dominus pluit. clificatio in septimo die. > Episcopi vero consecra-
CAPUT XXVIII. lio, qui est vicarius apostolorum, imo et Chrisii, fit
DEJEJUNIIS IVTEIIPORUM. in Dominica, quia eodem die per donum Spiritus
Quatuor sunt tempora anni, id est, ver, xstas, au- sancti dignatus est illustrare corda aposlolormn.
tumnus el hiems. Hxc tempora solent nos per de- Sabbato igiiur quatuor leguntur Jeciiones, quando
leclamenta sua revocare ah araore charitatis. Ih qui- benediciio largitur, quia d qiiaiuor sunt ordinesbe-
bus oporlet nos jcjunare, etianisi venerit infra Pen- nedicenlium Doiuinum, ut illud Davidis : Domus
tecosten, quando celebratur feslivitas sepiiformis t» Israel, benedicite Dominum (Psal. cxxxiv, 19), id
Spirilus, ut illud Dominicum : Venient autem dies, est, Israeliticcis populus : Domus Aaron, id est, prx-
cum auferetur ab eis sponsus, et lunc jejunabunt lali : Domus Levi, id est, ministri Dei: Qui timetis
•
(Matth. ix, 15). De his Augustinus Quamvis ordi- Dominum, de cxleris nationibus. Iu istis lectionibus
nalio non fiat, necc-sarium tamen est nostrx reli - imbuuntur orJin ndi ad cxempla sanctorum Patrum.
gioni quatuor temporum jejunia celebrare. Deeodem Proxima lectio ordwiaiionis de camino ignis legitur,
jejunio dicit Leo papa in Homiliis>: Ul jejunium ce- quia non polest rite homo ad consecrationem acce-
lebretur in largiiione sacrorum ordinum, Ecclesix dere, nisi transeat per fornacem, et tbi benedicat
primitivx mos obtinuit, ut illnd : Minislrantibus illis Deum, ut fllud : Vasa figutiprobal fornax, et reliqua
Domino et jejunantibus, dixit Spiritus sanctus : Sepa- (Eccti. xxvn, 6). Quapropter debent transire per
rate mihi Saulum et Barnabam in opus ministerii, et fornacem, quod sonat lectio quinta, ut sic probati,
reliqua (Act. xm, 2). Tunc jejunantes et orantes, im- acccdere ad sacrum mysterium valeant, siectt legi-
ponentesque eis manus, dimiserunl iltos. Isto die, id tur in sexla lectioi;e : Scienles quod tribulatio patien-
est, quarta feria, legunlur ducelectiones: quoniam tiam operutur, et reliqua (Rom. v, 3). De respon-
hi qui ad sacrum ordinem transeunt, debenl admo- soriis non est necesse aliud dicere, quam quod sin-
neri, ut habeant notitiam Legis et Prophetarum. gulis leclionibus responsoria singula respondeant.
Quarta enim xtate Lex et Prophctx viguerunt, et Gravitatem qitam debet sacrattts servare, traclus
David bcllicosissimus, qui interprelatur manu fortis, monstrat, ne forle in superbia elatus incidat in la-
in eadem xtate Goliath, id est, huroililas superbiam qcieiinidiaboli; tractus enim sempcr in causa linmi-
prostravit. Contra quem Goliath, id est, diabolum, litatis ponitur. Per singulas orationes debemus men-
debent in humUitate dimicare, qui ad sacros ordines tis humdi.aiem per genuflexionem ostendere, ex-
provehuntur. Quinta feria deest oflicium ct missa, cepto infra Pentecosten.
ideo debet cantari de Domiuica Pentecostes. Feria 6 [Quatuor leinporibus anuus volvitur, unumquod-
sexta una tantum legitur lectio, quia Lex et Pro- que tempus tres menses habet. Pro unoquoque men-
» Haec accepta videntur ex epist. 9 nov. edit. 6 Qux sequunlur uncinis inclttsa, ass "ta sunt in
Venet., cap. 1. ms. quo usus esl Quercetanus ; apud Aiiialarium
h Amalarius libr. u, cap. 1 et 3. omissa, ubi statim post priora veifoa infra Pjt&t-
c S. Aug. libr. n, cpist. 53, cap. 10. costen, scquiiur : ln sola de eamino igms, ele, Ht
d Amal. loc. cit. cap. 3. infra. ..sjt
 1.29 OPP. SUPPOSITA. — LD3. DE DIVINIS OFFICIIS. 1_30
se singuli dies jejunio consecrantur. Per singulas A cam : In illo tempore: Surgens Jesus de synagoga.
oraiiones in xn lectionibus genu fleclimus, excepto Oremus. Domine, Deus salutis. Secreta : Ul acccpta
in octava infra Pentecosten. In sola aulem oratione tibi sint nostra jejnnia. Com. Non vos relinquam.
de caminoignis genua non flectimus, 489 'n omni- Postcom. Sancti Spiritus, Domine, corda nostra.]
bus IIII Teniporibus. Si autem ipsa hebdomada Pen- Io sola de camino ignis a, non flectimus genua,
tecostes in mense quarto evenerit, jejunium fiat iv et quando Nabucbodonosor compellebat populum ado-
vi el in sabhato. Feria iv. Anliph. Deus dum egre- rare statuam, quam fecerat; ut separala sit noslra
dereris. Oratio sine Fleclamus. Prwsta, quwsumus, oratio, qux est ad unum Deum, ab errore gentiliurja,
ut Spirilus adveniens. Lectio Libri Sapientix. In Oratio post communionero super pqpuluna upn ha-
diebus illi-, dixit Salomon filiis Israel, Diligitejusti- betur, quia istud ouJcium frequenler circa uoclem
liam, usque, scientiamhabet vocis. Feria v. Anliph. Dominicam solet fieri, in qua minirae genuflectitur.
Emitte spiritum tuum. Oremus, sine Flectamus. Men- CAPUTXXX.
tes noslras. Lectio Actuum Apostolorum. In diebus b DESANCTO JOANNE BAPTISTA.
illis, slans Petrus cum xn etevavitvocemsuam. Alle- Ideo tres missx cetebrantur in festivitate sancti
luia. Veni, sancle Spiritus. Evangelium secundum Joannis, quia tribus insignibus triumphis excellen-
Joannem : In itlo tempore, dixit Jesus discipulis suis : B ter refulsit. Ad hoc enim venit, ut viaro Doinino
Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misil me, prxpararet exemplo sux conversationis, qui trium-
traxerit eum. Oremus. Meditabor. Super oblatara : phus celebratur in vigilia ejusdem. Per ministe-
Accipe, quwsumus, Domine, munus oblatum. Com. rium baptismi claruit in signis. Hujus ministei'ii
Pacem luam. Postcom. Sancti Spiritus, Domine, cor- triumpbus in prima missa recolitur. Nazareus per-
da. Feria vi Antiph. Repleatur os. Versus : In te, roansit ex ulero malris: hoc donum recolitur in die.
Domine, speravi, non. Oremus, sine Flectumus ge- CAPUTXXXI.
nua. Da, quwsumus, Ecclesiwluw, misercors Deus, c DENOMINIBUS QUATUOR CORONATORUK.
ut Spiritu sancto congregala. Lectio Acluum Aposlo-
dixil: Quatuor Coronatorum nomina hxc sunt: Severus,
lorum. In diebus iliis, Aperiens Petrus os suum
Severianus, Viclorinus ei Carpophorus. Quorum ne-
Viri Israetilw. Alleluia. Spiritus Domini. Evangelhim
raina, et dies natalis per incuriam neglectus, mi-
seciindum Matthxuni: In ilto tempore, dixit Jesus nime reperiripoterat: ideo statutum est, utin eorum
turbis Judmorum : Si in
ego Spiritu Dei ejicio dmmo- ecclesia quinque cxterorum sanctorura qui in missa
nes, usque, neque in futuro. Oremus. Lauda, anima. recit.iniur, nalalis celebretur, id
Secreta : Sacrificia, Uomine, tuis oblata conspccti- est, Claudii, Ni-
( coslrati, Symphoriani, Castorii atque Simplicii, ut
bus. Com. Spiritus uiitiu/J.Postcom. Sancli Spirilus, cum istis corum
quoque memoria pariter fieret:
Domine corda. Sabbato Antiph. Charitas Dei. Ver- vero eorum nomina revelata sunt. Solemni-
salutis. sine Flectamus. postea
stis : Domine Deus Oremus, tas lamen, ut statnta fuerat, in aliorum sanctorum
Mentibus nostris, quwsumus, Dom.ne, Spiritum scin-
nomine celebris permansit.
ctum benignus. Lcctio Joelis prophetx: Hwc dicit
CAPUT XXXII.
Dominus, Deus: Effundam Spiritum meum. Grad. d DESOLEMNITATE
Protector noster. Oremus, sine Flectamus. Illo nos, OMNIU.U SANCTORUlt.
est in geslis Pontificalibus, quod sanc-
quwsumus, Dornine, igne. Lectio libri Leviiici: In tusScriptum
diebus itlis locutus est Dominus ad Moysen, dicens : Bonifacius papa quamdam d«mura Romx, Pan-
theon nomine, qux erat consecrata in honore om-
Loquere filiis Israet. Grad. Propitius. Oremus, sine
Flectamus. Deus qui ad animarum medelam. Leclio nium dxmonioruin, elirainatis omnibus spurcitiis,
libri Deuleronomii: Dixit Moijses: Audi, Israel, quw sacravcrit eccleshm in honore sanctx Dei Genitri-
ego prwcipio tibi. Grad. Converte,-Domine. Oremus, cis, omniumque Sanctorura. Unde constilutum est,
sine Flectamus. Prwsin, qttwsumus,omnipotensDeus, ut plebs universa per totum orbem in Kalendis No-
ut smcutaribusjejuniis erudili. Lectio ILri Levitici : veinbribus, sicut in die nalalis Doniini, ad eccle-
In diebus iltis, dixit Dominus ad Moysen: Si in prw- ID siam in honore omnium Sanctorura, ad missarum
siJemnia conveuire studcat: illud attendenles, ut
cepfisroeis ambulaveriiis. Grad. Dirigatur. Oremus,
sine Flectamus. Prwsta, qumsumns,omnipolensDeus, quidquid fragilitas humana per ignorantiam aut ne-
sic nos ab epulis carnulibus ubslinere. Lectio Daniclis gligentiam in solemnitalibus sanctorum minus plene
in hac sancta observatione solveretur.
prophelx: In die6us iilis, ancjelus Domini descendit percgisset,
cum Azaria. Benediclus es. Hanc beneJictionem, 490 CAPUT xxxin.
nulla collecta inlerpo:>ita,sequitur, Gloria in excetsis o DEOFFERTORIO, Vir erat in terra.
Deo, ob solemnilatem Penlecostes. Deinde dicitur : Vcrba historica conlinentur in offcrlorio; verba
Deus qui tribus pueris. Lectio Epislolx beati Pauli Job xgroti et dolentis continentur m versibus.
apostoli ad Romanos : Fratres, justificati ex fide. ^Egrotus, cujus anhelitus non est sanus, neque for-
Allel. Paraclitus Spiritus. Evangeliumsecundum Lu- tis, solet verba iraperfecta sxpius repctere. Oflicii
0 Amalarius loc. cit. in fine. c Vid. Menardum, not. 499.
h Hoc capitulnm citat integrum Hugo Menard. d Vid. eiunJem, not. 495, et epist. 91 Alcuini.
not. 418. Vid Amal. libr. m, cap. 58. e Amahirius libr. m, cap. 59.
1231 B. F. ALBINI SEU ALCUlNI OPERUM PARS IX. 1232
auctor, ut alfectanter nobis ad memoriam reduce- j i octo gradus divini ministerii, de quibus forlassis
ret xgrotantem Job, repetivit sxpius verba inore Ezechiel propheta in mystica templi visione dicit:
aegroli. In oflertorio non sunt verba repetita, quia Et in octo gradibus ascensus ejus (Ezech. x_, 34,
historicus, scribens historiam, non xgrotabat. In 37). Nunc dicendum est de singulis, et quid officii
versibus prxdicti offertorii duplicanlur sive tripli- haberent, breviter intimandum.
cantur ac mtiltiplicantur verba.-Job fuit inirabililcr Ostiarii erant, qui et Xditui vel janitores vocaban-
flagellatus, et mirabililer ac singulariler inter anli- tur. Hi, ut in libro Paratipomenon legitur : Erant
quos Patres vicloria patieniix laudalus. tdeo non super exedras et thesauros domus Domini, et per yy-
al.horrel a vero, si alio modo con posita sinl verba rum morabanlur in custodiis suis (Paral. ix, 26, 27),
sua per suos versus, in quibus ipse videlur loqui, observantes ut ntillus immundus templum Dei in-
quam cxterorum versuum. Job sicut cithara percu- traret.
tiebalur, id est, cila iteratione dolor dolorem seque- Lectorum ordo formam et initiura a prophetis.
batur.vuluusvulnus.Prxsenlenugigerulo, allerintra- accepil. Sunt igitur lectores, qui verbum Dei prae-
bal.Convicto uno rege objurgante se.illicoalter suc- dicant, quibus dicitur : Clama, ne cesses: quasi
ceJebat. Multiplex fuil ejus dolor, el secundum mul- tuba exalta vocemtuam (Isa. LVIU,1).
titudinem doloris, anhelitus deficiens sxpius rcpete- I8 Exorcistm erant, qui exorcismis, id est, anjura-
bat. Solel enim auctor anlipbonarii aut dislinciione tionibus a Salomone corapositis, dxmones ab ener-
cantus, aul distinclione ordinis, varium affeclum giimenis effugabant, qtiales legunlur in Actibus
monslrare sanctoniin : sicut de Joanne Symmysta Apostolorum fuisse septem filii Scevx (Act. xix, 13,
fecit per neumam circa intellecium verboruin, sa- 14).
pietuiw et intellectus, in responsorto, In medio Ec- Acolyti eranl, qui tabernaculo Dei liicernis accen-
clesiw. In quo quodainmoJo imilalnr verbum inef- dendis prxerant, juxta quod in ExoJo legitur;
fabile, dc quo clicebat: In principio eral verbum. Prwcipe filiis Israel, ut afferant tibi oleum de arbori-
Et sictil fecit in ordine oflicii, quod canilur de missa bus otivarum purissimttm, piloque contusum, etc.
Iiuincentiiim, in qcio sublrahitur, Gloria in excelsis (Exod. xxvn, 20). Hi obsequebantur, in omnibuscx-
Deo, et Atleluia, propter ploralioncm 'Rachel, qux leris, superioribus gradibus : Unde acolyli, id est,
in figura prxcessil nialris nosir.n saucte Ecclesix : obsequentes vocabantur; AXOA.UQCU enim Grxce,
aut quia leu.pus erat, quo lunc ad infcrni clauslra Laiine sequor dicitur. Nunc in Ecclesia cereoferarii
desc.iiidcbant i,.assi, et exspeciabant anliqui Palres dicuntur a ferendis cereis. SeJ lunc dici hoc nomine
Christi destensum. _ non polerant, quod nec mel, nec cera introfereba-
* tnr in sacrificio Domini.
CAPUT XXXIV.
DEDlG.MTATE ECCLESlASTlCl ORDINIS. Subdiaconi erant, quos Nathinwos vocabant, qui
Dignitas ecclesiastici ordinis ab ipso Aaron primo sub l.eviiis erant, subservienles et obsecundantes
saccr.ole causas et origine.n ducit. Priinus autein illis. Unde cl Nalhinwi, id est, humiles, vel in hu-
dicitur, qiianlmti ad ordinalionem. Nam fuerunt milita e servientes, vocabaniur. Ex istorum numero
ante cum alii sacenlotes, ut MelcbiseJech sacerdos fuit Nalhanael, qui a Domino in Evangelio summa
Dei excel i, qui Deo panem et vinum oflcrciis, novi, laude declaratur; ipsum esse Dei filium et regem
hoc esl, evangelici sacrificii modtim qualitalemque Israel confessus est (Joan. i, 49).
significavit. Abraham quoque, Isaac et Jacob, et Tres superiores gradus, leviturum, presbyterorum,
multi ante, ut Abel el Noe, Deo hostias obtulisse episcoporum, siue Pontificum.
dicunlcir ; sed nullus eoruni orclinatus vel consecra- Levitarum orJo ab ipsa tribu Levi exordiura
tus in sacerdotium, neque sacris et mysticis vesti- sumpsit el nomen. Interpretantur assumpti, quod
bus indulus fuisse invenitur, nisi Aaron, qui primus, pro omnibus trii.uhus assumpii erant, et servitio
jubente Domino, oleo sancto inunctus el Siicerdota- Domini deputali. Et quamvis cxleri quoque mino-
libus veslibus decoratus. TraJunt aiftem Hebrxi, U ris orclinis de tribu Levi essent, speciaiiter tamen
quod ante Aaron primogeniti essenl sacer.lotes. De- hic ordo Levi:arum sub presbyieris dicebatur, qui
nique MelchiseJech autumant fuisse Sem priinog uii- per orJinaiionem Aaron et filiorum ejus consecra-
tum Noe, sacerdotem Dei excelsi Ex omnibus enim bantur: excubantes seniper in templo Dei. Ipsi
Iribubus Israel elegit Deus tribiim Levi, el ex hac gestabant arcam, tabernaculum et viclimarum adi-
tribu elegit Aaron sumnium pontificem ; filios vero pem s;;cer<!o:ibusofferebanl.
cjus minoris graJus vel ordinis, quos presbyteros 491Septimusordo Sacerdotumvel Presbyterorum,
appcllamus. Cxteros in eadem tribn generali voca- filii scilicet Aaron, quibus sacrificia et holocausta,
bulo Levilas nuncupant, diversis gradibus et mini- atque omnis templi Dei cultiis commissus erat et tra-
steriis delegatos. Quidam enim ex ipsis erant os.ia- ditus, quorum erat disceinere inter profanumet san-
rii, et hi erant in primo et in inferiori giadu ; in clum, inter immundum et munrtum; et quicunque
secundo lec.lores; in tertio exorcistx; in quarto secunJum Iegem munJandus, vel immundilix adju-
acolyti; in quinto subdiaconi; in sexto diaconi; in dicandus erat, illorura judicio mundusvel immunJus
septimo presbyteri; in supreino, excellentiori gradu discernebatur. Interpretalur aulem presbyter senior,
cpiscopi sive pontifices constituli erant. Hi erant qui eligebantur xtate pariter et morum gravitate
1253 OPP. SUPrOSITA. - LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1234
perfecti, qnia Deus in orJinandis mores magis et sc A CAPUT XXXVI.
DECRADIBUS ECCLESIASTICIS.
pientiam approbat, quam xtates.
Hos sequebatur octavus ordo Pontificum, qui € Cleros igitur Graece,Latine sors dicitur, vel hxre
principes vocabantur sacerdotum. Super omne dilas Domini. Qui ergo ad clericatus ordinem perve
sacerdoles, vel presbyteros unus constitutus era nil, Dei hxredilas esse debet : quia hoc debet sem-
pon:ifex, cxleris omnibiis excellentior, et velut ii per prxvidere, ut Dominum possiJeal, et ipse a Da
summa religionis arce locatus, aJ quem cxteri res mino possideatur, ut possit :icere cum Psalmista
picerent, ejusque judiciura decrelumque servarent Dominus pars hwreditalis mew (Psat. xv, S). Legi-
Sciendum autem, «[uiaprimo unuspontifex, juhenti mus in Vet?ri Testamento Domi"iim dixisse ac
Domino, constilutus est: quo decedente, filius eju: Moysen : Filiis Levinon dabis hwreditatem, ego enin
Eleazar saccrdoliura suscepit, et hoc raorluo, filicn ero hwreditcis illorum (Deut. x, 9). Inde cleric
• sicqui
ejus Finees sacardotii successor exstitit dicti, eo quod de sorte Dei el hxreditale sint, si re-
usqne ad terapora David unus post unura ponli gulariter vivunt. Si autera non vivunt regiilariter
ficatus hxredes exstitere. David ergo cum cogitasse sicut maximi -clerici, qui lotum laicalem habitun
xdificare templum Domino, et riivinos cultus vellei n sequuntur, cingentes arma, et cxtera facientes, qna
augere, convocata omni filiorum Aavon progenie, e oi-docanonicus prohibet, illi tales non sunt clerici
illos scilicet, qui de Eleazar, et qui de Ithamai Qnid ergo sunt? Acephali, id est, sine capite religio-
stirpe descenderant, divisit eos in partes vigint nis. Canon Grxce, Laline regula, eo quod recto ira-
quatuor, ac de singulis singulos pontificcs elegit. mile ducat hominem ad ccelestem patiiam, et indt
Gxteros vero qui in partibus erant sacerdoiii mi- canonicus. liegularis, eo quod regulariter debeat vi-
noris, qui nunc presbyleratus dicitur, olficio pres-; vere, id esl, recle in sancla Ectlesia.
byteratus fungi prxcepit : qui pontifices singuli curo Ostiarius ab oslio Ecclesix clicitur, quod ita debel
sibi subjcclis sacerdolbus, per oclonos minislrarenl prxvidere, ne ullo moJo paganus ingrediatur eccle-
dies, hoc esl, a sabbato usque ad sabbatum. Cum- siam, qula suo introitn polluit eam. Debet etiam
que oranes sacerdotali grailu essent xquales, unus custodire ea qura intra ecclesiam sunt, ut salva sint:
lamen in eis, qui dignior videretur, speciali reveren- quia illi tradilx sunt claves, et commissa cura cu-
tia prxmiuens sumrai sacerdotis nnraen haberet. stodiendx ecclesix.
Ipse quoque rex David primus delegavit, qui psaj- Lector dicitur a Iegendo, eo quod ministerium le-
mos in templo Domini moJulata voce cantantes, gendi habeat in ecclesia. Illi traJitus est coJex api-
animos populi sublimitate et suavitate vocis, qua di- i cum divinorum, ut distincte aJ intelligendum divi-
cebantur, oblectarent, et ad amorem divini cultus nas lectiones pronunliando, populo placeat.
amplius accenderent. Acolytus Grxce, Laline cereoferarius, id est, ce-
Hxc de octo gradibus diximus, qcii veteris legis reum ferens. Illorum olficiiim est, ut deporlent
tempore observanlissime custodiebantur, quod in cereos ante diaconum , quando legitur Evangelium
Novo Testamento snscepit Ecclesia tanlo melius, in ecclesia, et non ad effugandas tenebras, prxser-
qttanto et verius : quia illis omnia in figura conlin- tim cum sol in die rutifet : se;l ut demonstretur,
gebant. Quos, quia notissimi sunt, et quiJ singulis quod de tenebris infiJelitatis venimus ad lucera fi.lei,
conveniat, quidve eis in sua ordinatione traclatiir, et ut signtim lxtitix sit, quateniis sub typo corporalis
frequentissimo usu scitur ab omnibus, paulo inferius luminis , lux illa in memoria habeatur, de qua dici-
breviter eos commeraorasse sufliciat. tur : Eral lux vera quw illuminat omnem hominem
CAPUT XXXV. venientem in hunc mundum (Joan. i, 9).
a DE TONSURA Exorcismus Grxce, Latine dicitur sermo adj'uratio-
CLERICORUJI.
nis sive increpationis : et inde evorcista, adjurator.
Clericorum autem tonsura a Nazareis fertur snm- Illorum oflicium est, ut poiianl raanus super daemo-
psisse exordium. Ctim enim quis voto se obligassel, l niacos, 492 et Per invocationem noininis Dei re-
ut per jejunium atque aliarum rerum observantiam pellant dxmones ab eis, dicentes : Ailjuro te, im-
se allligeret, abslinebat se ab omni quod inehriare munde spiritus, per Deum Patrem, et tilium, et Spi-
et statum roentis avertere posset, eratque semper ritum sanctum, ut recedas ab hoc famulo Dei. Istud
in templo, unde et Nazareus, id est, sanctus et minislerium, ut canones dicunt, nemo debet usur-
Domino consecratus vocabatur. Impletis autem voi» pare, nisi qui idem ofiicium habent, aul diaconus,
itii diebus, veniebat ad templum Damini, et offere- aul subiiaconus, aul exorc.ista.
>at pro se, qux lege prxeipiebantur, raJebatqne Subdiaconus, subminister, eo quod sub diacono
;apillos capitis sui et barbx, partemque pilorum in sit, id est, sub ministro. llliiis ministerium est, ut
lamma allaris cremabat, sicque voti liber redibat ad ministret diacono, id est, deferat ei linteum, super
>ropria. Fertur bealus Petrtts primus hujusmodi ton- quod consecrandum est corpus et sanguis Domini.
uram sibi fecisse ad similitudinem spinex coronx Deferat ei patenam cum oblatis, et calicem in quo
)onu'ni : sive ut clerici a laicis nou sotum differant vinura et aqua habeatur, quia de latere Domini pro-
labitu, verum etiam tonsura. cessit sanguis et aqua. Peraclo sacrificio, mysteria
° Hugo Menard., not. 660.
1235 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1236;
corporis et sanguinis Domini, qux superfuerint, a A militudinem gerit modo episcopus : qnia sicut ille-
diacono collfgenda vel deportanda suscipit. stabat in altiludine turris, sic episcopus et presby-
Diaconus Graece, Hebraice Levita, Latine, assum- ter debent consistere in altitudine virtutum. Sicut
ptus vel minister interpretatur: assumptus, quia as- enim illa turris cxieras domos excellebat, sic epi-
8umilur, id est, eligitur ad servitium altaris; mini- scoporum et presbyleiorum vita debet excellere
ster, quia ministrat presbytero. Ponit linteum in al- vitarn subjectorum : et sicut ille speculalor nuntiabat
lare, ponitpanem etealicem, qux nec mittendi, nec adventum hostis, ul se prxviderent cives, sic epi-
auferendi habet potestatem presbyter, si diaconus scopi el presbyteri debent annuntiare populis sibi
adfuerit. Sicut presbytero oflicium consecrandi cora- siilijectis adventum nequissimi hostis diaboli, ul se
petit, iia diacono ministrandi. prxvideant, ne ejus laqueo capiantur. Spectilatores
Presbyter Grxce, Latine senior dicitur, non pro- animarum dedit Deus episcopos et presbyteros,
pter senectutem, sed propter dignitalem, honorem j'uxta quod ipse dicit ad Ezechielem prophetam :
et snpientiaro, quia quicunque presbyter est, sapiens Fiti hominis , specutatorem dedi te domui Israel
esse debet, ut iutelligat ea qux legil; inlelligat (Ezech. m, 17).
oraliones, quas dicil el diiirnis temporibus et no- Antisles quasi ante stans, id est, ante aram. Unde
eturnis; intelligat ea, quae cantat in missa. Vere B quidam antistitem dicere volunt. Melitis lamen diei-
dignum et justum est, Te igitur, Pater noster, et cae- tur, a verbo, antesto, antestas, quod significat, emi-
tera, id est, omnia cum sym:,olo. Adam vixit annis neo, excello : eo quod universum populum dignitate
nccccxxx, Noe DCCC,et netno iUorum appellalus et honore superemineal.
est senex. Abraham vero qui ad comparationem Pontifex, quasi pontem faciens, eo quod ponlera„
illorum perpaucum vixit tempus, annis videlicet CLXV id est, viam aliis prxbere debeat verbo et exemplo„
appellalus est senex. Quare? Quia sapientior illis unde homines transeant ad patriam ccelestem. Pons
fuit. Sacerdos Grxce «, Latine dicitur sacrum dans, autem est tabulalum, quod fil super aquas.
id est, sanctuin sacrificium offerens Deo. CAPUT XXXVII.
Presbyteri potestatera habent catechizandi, ba- b QUALITER EPISCOPUS ORDINETUR INROMANA ECCLESIA.
ptizandi, infirinos benedicti olei unguine perungendi. Cum episcopus civitatis fuerit defunctus, eligitur
His quoque concessum est ofltcium prxdicandi in alius a clero seu populo, fitque decretum ab illis,
ecclesia. Super hos sunt cpiscopi, sicut loco et et veniunt ad apostolicura cum suo electo, defe-
dignilate, sic sanclitatis et eruditionis singularitale rentes secum suggestionem, hoc est, rogatorias lit-
conspicui, quibus solis esl potestas sacrum chrisma teras, ut eis consecret episcopum. Tunc ponlifex
conficere, et baptizatorum frontes signare, et per " jubet eura inquiri de quatuor capitulis canonicis„
raanus impositionem Spirilura sanctum illis tribuere. hoc esl, de arsanoquita c, pro ancilla Deo sacrata,.
Habent potestatem ligandi alque solvendi. Per ipsos pro quadrupeclibus, aut si conjugem habuit ex aliO'
quoque publica populi absolutio in die Ccenx Do- viro, quod Grxce dicitur Ssutsfioyafiia. Et si de his
mini solemni more peragitur. Sciendum autem quod inculpabilis inventus fuerit, jurat archidiacono super
primis ecclesix temporibus etiam presbyteri episcopi quatuor Evangelia, deinde confirmat super corpus
vocabanlur : sed postmodum, ulili satis provisione, beati Petri de his inculpabilem se fore. Similiter
conslilutum est, ut hoc noraen solis ponlificibus tri- presbyteri et diaconi. Post hxc residente pontifice,
buatur, quorum majoris graJus excellenlia crescat, el astante universo clero , interrogat eos qui illum
et minor ordo mensurx sux limilem recognoscat: adduxerunt, de conversatione sua, seu quot annos
sitque differentia in vocabulis, sicut prxcelsior locus in unoquoque gradu ministravit. Deinde intermgat
honoris. eum, sitne de ipsa Ecclesia, aut de alia : et si de
dimissoriam
Episcopns Graece, Latine dicitur superintendens : alia esl, interrogat ulrnm habeat 493
iizi super, (rxoir.tv inlendere, binc episcopus super- ab episcopo suo. Qux ostensa recitatur in mediuin.
ititendens, id est supcrvidens : quia ipse debet su- n Qno facto sunjungit poutifex : Quid vobis placuit
pervidere vitam subjectorum stiorum, qualiler cre- de eo ? Respondeant : Castitas, hospitalitas, benigni-
dant, qualiter vivant, qualiter Dei prxcepta custo- tas, et omnia bona qum Deo sunt accepta; et ponti-
diant. Antiquis tcmporibus in singulis civitatibus fex : Videte, fratres, ne aliquam promissionem fecis-
erant tprrcs altissimx conslructae : unaquxque civi- set vobis : scimus quod simoniacum esl, et conlra ca-
tas habebat suam turrim, in qua stabat speculator nones. IUi.srespondentibus, Absit a nobis, introduci-
assidue, ut a longe posset aspicere, si exercitus veni- tur electus anle pontificem, prostrato eo in terram.
xei ex aliqua partc; si videret exercitum venientem, Cui apostolicus : Protegat nos Dominus. Et tunc in-
ountiabat stalim rcgi, et prxparabantur omnes ad terrogat de suis ordinibus, atque instrait de cano-
belluin contra hostem illura. Speculaloris illius si- nica auctoritate, et dicit: Quoniam in te bona conve-
» Sacerdos qmce, etc. lmo et ipsum origine Lati- c Arsaino^uita, ex Grxco apo-svoxoiTY)?, masculo-
wim nomcn. Forte leg. : Sacerdos, Grwce presbyler, tum concubitor. Apud Baluz." loc. cit. « Inqufrat
Laline sacerdos dicitur, seu sacrum dans. llliim de quatuor capitulis, id est, de _rsensq«t_i
h Ordo Rom. vni. Mab. cap. 2 Musxi Ital., tom. II, quod est, cubans cum masculo, etc. »
pag. 86. Baluz. Capitul. tom. II, pag. 1372.
1237 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. • 1238
tittmt, abstinebiste hodie, hodie abstinebis, et crastina A linere!, et schismatum semina toUerentur. i Cur a
Deo juvante consccruberis;et tunc egreditur foras. tribiis vel qualuor episcopis episcopus ordinetur,
Alia vero die quxest Dominiea, proceJit pontifex in Gregorius papa docelc : « Tales, inquil, conveniant,
ecclesiam cum omni ornatu, pixstolanle enm uni- qui vel in profectu episcopi orJinati gaudeanl, vel
verso clcro atque populo. Quia vero in Doniinica pro ejus cusiodia oinnipoteiiti Deo preces effundanl.»
ordinatur, ct rcliqui minislri in sabbaio, supra scii- Quare probibiaim sit uni hoc facere, lunocentiiis pa-
d
ptum est. Ingrediente apostolico in sacrariuni, in- pa moiistrat in Decretalibus cap 9. «Ne unus epi-
choal schola ad introitum anliphonnm in Or linatione scopnm ordinare prxsuniat, ne furtivum beneficium
Pontificis. Completo introitu, non dicitur tum Kyrie prxstitum videatur.» Augtistinus in libro de Qtian-
eleison, sed mox dicit apostolicus orationem. Can- titate Animx c, versum Horalii de sapiente protulit:
tantibus egreJitur archiJiaconus cum subdiaconis et
et induit electum dalmatica seu Forlis, et in seipsototusleres atque roluodus.
acolytis, casula,
et introducit eum et pontifex : Clerus universus, « Hinc sequitur, et recte : nam neque in animo bo-
et plebs consentienscivitalis cum adjacentiis suis, ele- no quidquam invenis, quod magis sibi ex omni parte
gerunt sibi illum presby'erntn, vel diaconum, episco- consentiat, [quara virtulemj neque in planis figuris
sibi consecrari : Oremus nos codem g quam circnluai. > Superiorem capitis partem rasorio
pum itaque pro
viro, ut Deus et Dominus noster tribnat ei cathedram renovamus, cum forti sollicitudine superfluas cogila-
tiones ab animo resecamus : in inferiori parte coro-
episcopalemad regendam Ecclesiamsuam, et plebem
universam. DeinJe inchoat schola, Kyrie ele.ison nam portamus capillorum, cum ea qux secundum
cum litania , prostrato riomno apostolico in terram mtindum necessario gubernanda sunt, cum ratione
anle altare cum ipso eleclo et episcopis ac sacer- concordiler coxquamus.
dotibus. Finitis litaniis, surgnnt, et benedicit eum. CAPUT xxxvni.
Illud vero, quod duo episcopi tenent codicem DESJNGUI.IS VESTIHUS QlllBUSSACERDOTES VELRELIQ.I
ORUINES IN VETERl TESTAMENTO UTEBANTUR.
evangeliorum snper caput ejus; el uno fun.Jenle
super eum benedictionem, reliqui qui adstint episco- Nunc dicendum de singnlis vestibus, quibus sacer-
pi, manibus suis super caput ej'us tangunt, non re- dotes vel reliqui ordines in Veleri Testamentouteban-
peritur in auctoritate veteri, neque nova; sed neque tur.Erant autem octospecies vestium sacerdotalium,
in Romana traditione. Sed et hoc sciendum, quia re- id est, tunica linea stricta, lunxa hyacinlhina, su-
liqii ministri post antiphonam ad inlroitum et ora- perhumerale, rationale, cidaris, balleum, lamina
tionera lunc ordinantur : episcopivero posl respon- aurea in fronte pontificis, et feminalia linea. His om-
sorium canlaluni. Quod autem aliqui post Evange- C ni! us pontifex lempore sacrificii in :uebatur: cxteris
lium consecrant episcopum, non dicit tillus OrJo. vero rainoris gradus sacerdolibus solis quatuor lice-
Ad communicanJuin veropontifex porrigit ei forma- bat uti, id est, tunica linea stricta, cidari, balteo et
tam atque sacram oblationem. Quam accipiens com- feminalibus. Reliqua vero quatuor tantum summi
municat super altare. cxtera vero reservat sibi ad , pontificis erant.
coiiimcinicaiidcimusque ad dies quaJraginla. Post- Nunc de singulis explaneraus. Tunica linea, vestis
modum ex prxcepio apostolici communicat oinnera erat interior, quam camisiam dicimusvel supparum.
populum. Hxc stricta dicilur, quoniam adhxrebat corpori, et
Qualisautem essetantiquilus consecratio episcopo- ita erat strictis manicis, ut nulla ei omnino ruga
ruin.ostendilHieronymus in epistola ad Evagriuma : inesset: sicut solent milites habere tunicas lineas,
< Alexandrix , inquiens , a Marco evangelista ns- sic aptas membris, ul expediti sint dirigendojaculo,
que ad Eraclidem et Dionysiumepiscopos, presbyleri tendendo clypeum, vibrando gladium, qualem et Joab
semper unum ex se electum in excelsiori gradu con- habuisse lcgitur, slrictara ad mensuram habitus cor-
stilutum vel coUocatumepiscopura nominabant, quo- poris sui: pro qua nunc sacerdotes vel clerici albas
modo si exercitus imperatorem faciat, et diaconi eli- habcnt.
gant de se, quem industrium noverint, et archidia- 494 Tunica tota hyacinthina exterior nullumque
conum vocent. > Archidiaconus earadem consccra- aliuin colorem recipiens, usque ad pedes descendens,
tionem habet quam cxleri diaconi, sed electione sicut et linea, unde et utraque Grxce poderis, id est
fratmin prxponilur. Item Hieronymus super Episto- tataris vocabatur, habens similitudinem malorum
lam ad Titura h : «Antequam schismata in religione granatorum aureorum, et tintinnabula aurea. Erat
fierenl, et diceretur in populis : Ego sum Pauli, et aulem sine manicis a.i colobiorum similitudincm, et
extera, communi preslyleronjm consilio Ecclesia ideo unde manus educcienlur, aperta erat. Pro tu-
regebatur. Postquam vero unusquisque, quos bapti- nica byacinthina nostri pontifices primo colobiis ute-
zabat, suos esse dicebat, non Christi in tolo orbe de- baulur. Est aulem colobium vcslis sine manicis. Hae
cretum est, ut unus de presbyteris electus superpo- dux vestes, id est, tunica byssina stricta, et lunica
neretur cxteris, ad quein omnis cura Ecclesix per- hyacinthina, balteo astrictx erant, quod erat cingulj
<>S. Hier. epist. 116 ad Evangelum, non ad Eva- « S. Greg. libr. n, epist. 31.
grium. 11In Epist. ad Victricium, cap. 1.
h Id. in cap. i Epist. ad Tit, c Aug. cap. 16, tom. 1, pag. 308.
1239 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUMPARS IX. 1240
genus ex bysso retorta, hyacintbo, purpura ac ver- J . He, Vau, Heth : [rrrr»l etdicebatur, ineffabile, non
miculo, opere plumari, in similitudinem pellis colu- quod dici non possit, sed quia nec definiri et com-
bri, latitudinis quatuor digitorum. Pro balleo, nunc prehendi sensu ullitis creaturx, ut digne Deo aliquid
zonaruro, quas Romanas appellant, usus receptus dici possit. Ligabatur autem vilta byacinlhina super
est. tiaram, ut totnm pomificalis ornatus pulchritudinera
Superhumerale quod Hebraice ephod dicitur, sic Dei vocabulumcoronaret ac protegerei. Neque hanc
vocatum, quod humeros obnuberet; cujus contextus ornamenti speciem Christi accepit ab illis Ecclesia.
de omnibus coloribus eral magnitudinis cubitalis, id Octavum, id est, novissimum ornamentum femi-
est, ttsqiie ad cingulum pertingens, ampleclens om- nalia tinea, quibus operiebant carnem turpiludinis
nein locum pectoris, et ad manus ejiciendas hinc in- sux, ab renibus usque ad femina sive (ut usitalius)
dc apertum; cui vesliinento locus vacuus dimilleba- femora, cum ad sacrificium accedebanl. Hujusmodi
lur iu meJio pectore, niagiiitudine palmi, ubi inse- hahitus ita notus est in nostris regionibus, ut ex eo
rebalur rationale, quod Hebraice dicilur esstn, et Gallia Braccala cognominata sit.
Grxce logion : habebat autem superhumerale in Coroprehensumbreviter, quihtis vestibus ornaron-
utroque humero singulos bipides,onychinos, et in tur sacerJoles et minisiri templi Dei, Mosaicx lcg's
singulis lapidibns erant sculpta singula duodecim pa- * lemporihus, quas adinslar illorum revelata Evangelii
triarcharum nomina. Habent etiam nunc ministri Ec- gratia, suscepil Ecclesia. Sunt tamen alia qux apud
clesix Christi superhumerale, quod amiclum voca- illos non habehaulur, ut stola, sandalia, cl sudarinm,
nuis, quanJo ad altare ministrant. quod ad tergendum sudorem in mann gestari mos est,
Rationale, opere polymito fa«tum erat j'uxta tex- quod usitato noraine fanonem vocaraus. Verura quia
turam superhumeralis, id est, eisdein coloribus fa- illo tempore figuris omnia et xnigmatibus obumbra-
ctnm erat, quadrangulum, habens mensuram palmi bantur, convenit, ut quid illa vestimenta mystice si-
in longitudinem et latiludinem. Erant in eo qualuor gnificaverint, quove nomiue nunc specialiter in Ec-
ordines Iapidum, terni per singulos versus Jistributi: clesia venerantur, non verbatim, sed capitulalim
sculpti erant singulis duoJecim palriarcliarum nomi- ostendamus.
nibus. Erant autem catenulx aurea>,ct uncini aurei, Vestimenta illa, qux in sanctis offlciis portanda
nec non et aurei annuli, lain in quatuor summitatibus erant, typus erant sanctarum virtutum, unde et san-
rationalis, quam et in sumraitatibus superhumeralis, cta dicehantur. Ad hxc facienda non tam diversae
qux et catenulx inserebantur, jungebantque ratio- quam speciosx species sumebantur, aiirum videlicet,
nale ct superhuinerale superius, inferius vero vittis , quod est splendor sapientix divinx; cui jungebalur
sibi nectebantur. Pro rationali nunc '
hyaciiilhinis hyacinthns,qiii est color aerius, ccelestevidelicet de-
sumini pontificcs, quos archiepiscopos dicimus, pal- siderium. Purpura apponebalur, qux sanguinis imi-
lio ulunlur, quod a sancta Romana sede, aposlolico latur colorem, ut per duo genera martyrii noverint
danle, suscipiunt. se exercendos electi, id est, si necesse sit, non duhi-
Tiara erat vestis, pileolum videlicet rotundum, lent mori pro Christo, et pacis tempore in seipsis
quasi sphxra media sic divisa, ut et pars una pona- appetitus occidant, mortificantes membra sua cum
tur in capite, ita ut medii verticis meJietatem exce- viliis et concupiscenliis. Coccus bis tinctus Dei et
dat, habens viltas, qux convolutx, sxpius conne- proximi dileclionem indicat eflicaciter lenen 'am.
clunlur, ne facile dilabantur : el hoc quidem mino- Byssus geminam castitatem, corporis scilicet et ani-
rura erat sacerdotum. Surainus autem pontifex prx- mx significat: unde de vere vidua dicit Apostolus,
ter pileum habebat coronani auream triplicemque, Ul sil sancta corpore et spiritu (I Cor. vu, 54). His
super quam a media fronte surgebat quasi calamus ornamentis debet Christi pontifex refulgere, his co-
quidam aureus, similis herbx qux Hebraice acano, loiibus exornari.
Grxee antem hios, qux apud nosLatine cidaris*. Per Tunica linea, et byssina stricta , mortificationem
ciiciilum vero habcbatflores, siinilesfloriplantaginis, p. carnis prxlendit. Byssum enim vel linum, multiplici
ab occipitionsque ad utrumque tempus. ln fronte vero elaboratura contusione, et naturse sublilitate dedu-
erat locus patens, ubi inscrebatur lainina aurea, qux ctum ac textum, in vestem proficit. Sic nullus Chri-
qualuor litteris nomen Dei habebat scriptum. Hujus- sto ornari poterit, nisi castigatis et mortificatisomni-
cemodi veslis non habetur in Romana Ecclesia, vel bus carnis passionibus : unde el bene slricta dicitur;
in nostris regionibus. Non enim moris est, ul pileati striclum enim castum dicimus : e contra lascivum
divina mysleria celebrent. Apud Grxcos autem hoc dissoluium vocamus.
dicitur, qui pileos, id est, cuphias gestant in capile, Tunica tota hyacinthina, quae aerio refulgebat co-
dum assistunt altaribus. Lamina anrea in fronte pon- lore, ccelestem designatconversalionem : quar tota
tilicis, in qua sanclum Dominosive sanctum Domini erat, hyacinthina, quia sacerdos nihil debet 495
sculptum habebalur, ornamenlum erat cxteris sacra- curare terrenum : Nemo enim, ait Apostolus, mili-
tius indumentis. Sanclum autem Domino, quod ibi tans Deo, implical ze negotiis smcularibus, ut ei pla-
sculptum erat nomen sanctum et venerabile Dei, ceat cni se probavit (II Tim. n, 4).
quod per quatuor litteras scribebatur, scilicet, Jod, Balteus sive cingulum, quo tunica hxc cura inte-
• Similisherbm... Latine cidarit. Nihil sani. SIRHPND. in Ms.
 1_41 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. mi
riore, id est, linea, cingebatur, continentiam insi- A t fronte pontificis esse videbatur, ostendit, quia digni-
nuat, qux nialer est et cuslos pudicitix, qua maxirae latem, quam prxtendit in habitu, exercere seraper
ornari pontifices condecel: hanc, qui ingratus est de' ei in opere, ut Doinini placltim semper haherc „
Deo, perdil, sicul Job de lalibus dicit: Balteum re- et subtlitorum vota Domino idoneus sit semper of-
gum dissolvil,el prwcingit fune renes eorum (Job. ferre.
XII,18). flegmn enim, id est sanctorum sacerJolum Feminalia, quibtis pudenda loca corporis tegeban-
balteum, hoc est, pudicam contineniiam dissolvit, icl tur, continentiam a concubitu designant, qux ma-
est, dissolvi permittit, cum dt; suis virtulibus extolli gnopere omnibus gradibus observanda prxcipitur.
cceperint: et prxcingit fune asperx pcenitentix re- Unde dicitur, ad velandam turpitudinem. Turpe est
nes eorum, ut incipiant suis casibus ingemiscere, enim sacerdotcm nota lascivx xlatis infamari, quem
qui aliorum lapsibus debuerant auxilio subvenire. convenit velut in arce castimonix, ab omnibus sus-
Superhumerale,quod Hebraice ephoddicitur, obe- pici et venerari. Quod vero feminalia ipsi sibi impo-
dientiam niandatorum Dei significal,quo induebatur nant, cxtera Moyses designat, unumque [Forfe,
sacerdos, ut meminerit prxcepia Dei strenue, quasi unumquemque]se a carnali concupiscentia refrenare
onus hnmeris imposilum, debere portare. Quod vero debere; deinde virtutibus sibi subtlitos, quasi Moysen
noinina patriarcharum inter sacrificiaet in humeris,-B ministrum templi, vestibus exornare. . -
sicut et in pectore portabat, monetur per hoc sacer-
CAPUT XXXIX.
dos, ut priorum Patrum fidem et exempla sequatur,
ut fidelium, qui sunt filii apostolorum, in suis ora- QUIDSJGNIFICENT VESTIMENTA ECCLESI.E.
tionibus nieminerit,<et ut ipsis eadem exempla se-
Sandalimdicuntur solex. Est autem genus calcea-
quenda proponat. induuntur ministri Ecclesiae, subterius
erat in fronle menti, quo
Rationate, quod pontificis, designat
et doclrina debet esse. quidem solea muniens pedes a terra ; superius vero,
qnia pastor sapientia prxditus
Nam el idco rationale judicii dicitur, quia debet re- nil operimenti habens, patet: qnojussi sunt apo-
a DominoinJni. Significat autem ministrum
ctor Ecclesix subtili semper examinatione bona ma- sloli
verbi Dei non debere lerrenis incumbere, sed potius
laque discernere, et quid vel quibus, quando et qua- coelestibus
liter conveniat, studiose cogitare. Hoc enim quod inhiare, et prxdicationem suam nulli.oc-
dicitur: Pones in rationale judicii doclrinam et veri- cultare.
tatem (Exod. XXVIII, ul Post sandalias in Ecclesix veslimentis, sequitur
36), videlicel habeat scien-
linm Scripturarum, quo possit alios docere et con- . superhumerale,quod fit ex lino purissimo. Perlinum
tradicentes arguere. Quadrangulum eral, propter C quod ex terra sumitur, et per ranltos labores ad can-
dorem
quatuor Evangeliorum doclrinam ; duplex, propter ex lerraducitur, designatur corpus humanum, quod
constat. Sicut ergo linum per multos Jabo-
scientix et operis firraitatem. Mensura palmi, quod
ita corpus humanum
esl digitorum exlensio, designat discretionerain per- res ad candorem perducitur,
severantia bonorum operum. Quatuor ordines lapi- rauliis calamitalibus attritum, candidum et purum
esse debet ab omni sorde peccatorum.
dum,qui erant in rationali noininibuSpatriarcharum
insculpti, qualuor exprimunt principales virtules, Poslea sequilur poderis, qux vulgo atba dicitur.
prudentiam, temperanliam, fortiludiwem, justitiara. Significat autem perseverantiam in bona actione.
Terni in unoquoque lapides, fidem sanclx Trini- Hinc Joseph inter fratres suos, talarem tunicani ha -
tatis, sive fiJem, spem et charilatem dcmonstrant. buisse describilur.
Qux omnia in peclore pontificis necessario esse de- Tunica usquc ad talum, est opus bonum usque ad
beie, hujus ornamenti, id est, rationalis specie prx- consummationera, in lalo enim finis est corporis.
monetur. Ille ergo beiie inchoat, qni rectitudinem boni operis
Tiara, qux et cidaris et mitra vocatur, et conte- usque ad linem debitx perducit actinnis. Qui enim
gebat et ornabat caput pontificis, admonet eum om- n perseveraveritusque in finem, hic salvus erit (Matth.
nes sensus capitis Deo consecrare debere, ne vel -.,22).
oculi pateanl ad videndumvanitaiem, vel cxteri sen- Deindesequitur zona, qux cingulum dicitur, qua
sus qui in capile vigent, iniquilali consentiant, et restringitur poderis, ne laxe per pedes diflluat. Per
per illos intromissa delectatio incestet animi sancti- quam designatur discretio omnium virtutum : vir-
tatem. Lamina aurea divinx majestatis atque po- tutes enim sine discretione, non-virtutes, sed vitia
tentix figura esl, qux in fronle pontificis deporta- sunt; nam virlutes in qciodam meditullio sunt con-
balur, quia ifla ineffabilis Deitatis potentia cunclis stitutx.
qux creavit, supereminet: et idcirco, quasi cuncta Sequitur orarium. Orarium, id est stota , dicitur
sanctificans, eximiam sibi sedem in fronte, hoc est, eo qtiod oratoribus, iJ est, prxdicatoribus conceda-
in mentis principalitate conslituit. Quatuor litterx tur. Admonet illum, qui illo induitur, ut memor sil,
in lamina scriptx, qualuor sunt cornua crucis, to- sub jtigo Christi, quod leve et suave est, esse se con-
tum muudum eoinpleclenlis, cruci enim Christi in stitnlum.
omni creatura apex conceditur, qua omnium fide- 496 Dalmatica qux sequilur, ob hoc dicitur, eo
liura frontes signantur. Quod lamina seniper in quod in Dalmatia sil reperla. Usus autem dalmati-
1245 B. F. ALBINISEU ALartNI OPEhUM PARS IX. 1244
carum a beato Sylvestro papa a instilutus est: nam i \ ttir ineffabile, non quod non fari, sed quod difliniri,
sntea colobus utebantur. Colobiumvero est veslis utcst, minimc possit. Stcphanus natione Romanus
sine manicis. Signiflcat autem in eo, quoi est sine ex patre Jobio, ut lcgilur in Gestis Ponlificialibus,
manicis, unumquemque fidelemcxercitalum esse de- conslituit saeenloiibus, levitisque vestes sacras in
bere ad bona opera exercenda. Cum ergo nu !i'as usti quoliJiano non uli, nisi in Ecclcsa. Hinc Hie-
brachiorum culparetur, ut diximus, a beato Silve- roiiymus in libro xiv super Ezechielem c. « Porro
slro dalroaticarum reperlus est usus. Est autem ve- rellgio alterum habitum habet in ministerio, alterum
stimentum in modum crucis, monens indutorem stium in nsti vitaque communi. » SHdario solemus tergere
crucifixum esse debere mundo, juxta Apostolum: piluitam oculorum et narium, aique superfluamsali-
Mihi mundus crucifixusesi,et ego mundo(Gal.y\, 14). vam decurrenlcm per labia : significat sludiummuu-
Habet etiam in sinistra parte sui fimbrias. Per sini- danx cogitationis; in manu sinistra portatur, ut os-
stram parlem praesens vita figuratur, qux diversis tendalur in leniporali vila txdium nos pati superflui
curis abundal; quaecurx significantur per fimbrias huraoris.
sinistrx parlis; per dexteram, qux fimbriis caret, Varictas d sandaliorum varielatem significat mi-
fulura vita exprimitur, in qua nuUx curx soUicitant nisteriorum. Episcopi et sacerdotis pene unum offi-
animas sanclorum. Inconsutilis eliam est, quia in '8 cium est: al qnia noroine et honore discernuntur,
Ecclesia vel in corde uniuscitjusquefidelis, nitlla de- eliam el varietale sandaliorum, nt visihus nostris
bet esse scissura, sed indiscissa fidei inlegnlas. Sini- error auferatur. Episcopus habet ligaturam in suis
strum latus Iiabet fimbrias, quia actualis vita solli- sandaliis, quara non habet presbyter. Episcopi est
cita est, et turbatur erga plurima: at dexterum latus huc illucque discurrere per parochiain : ne forte ca-
non habet, quia contemplativa vita nihil in se habet dant sandalia de pedibus, ligaia sunt. Presbyter, qui
sinistrum. Largilas brachiorum, largitatem et hila- domi hostias immolat, sublimius \Amal., securius]
ritatem daloris significat. Diaconus, qui non est in- incedit. Diaconus, quia dissimilisestepiscopo in suo
dutus dalmalica, casula circumcinctus legit, ul expe- officio, non est necesse ut habeat dissimilia sanda-
dite possit ministrare ; vel quia ipsrus est ire ad co- lia : et ipse ligaturam habet, quia suum est ire ad
mitatum propler instanles necessitates. comitatum. Subdiaconus, qui in ailjutorio diaconi
Mappula qux in sinislra parte gestatur, qua pitui- est, el pene in eodem officio, necesse esl ttt habeat
tam ocutorumet narium detergimus, prxsentem vi- dissimiUa sandalia , ne forle diaconus aestiraetur.
lam designat, in qua superfluos humores patimur. Sandalia significant, quia prxdicator neque coelestia
Casuta qux super omnia induroenta ponitur, signi- debet abscoudere, neque terrenis inhiare.
ficiit charitatem, qux alias virtutes excellit. De qua ^ Signorum usus, a Veteri Testameuto sumptus est.
Apostolus, commemoratisquibusdam virtulibus, ait: In libro Numerorum dixit D.ominusMoysi: Fae tibi
Mujor autem horum est charitas (I Cor. XIII,15). duas tubas argenteds ductiles, quibus convocarepossit
h Pullium arcbiepiscoporum super omnia indu- mullitudinem(Num. x, 2).
menla esl, ut lamina in fronte ponlificis. Palliuia 8 Cmremoniarummissw myslica
expositio.
nihil cst aliud, nisi discretio inter archiepiscopum f Officium raissx aJclidit Cxlestintts papa, et con-
et cjus suffraganeos. Pallium significat torquem, stituit, ut psalmi CL ante sacrificium psallerentur
quein solebant legitime certantes accipere. Hoc eiiam anliphonalim ex omnibus, qnoJ antea non fiebat, nisi
crat lamina illa, ut dixi, quam suinmus pontifex tanlum epistola Pauli recitabatur, et sanctum Evan-
circa tempora ferebat, in qua scriptnm erat nomen gelium, et sic missa celebrabatur. Quod nos i;a in-
Dei tetragrammaton, id est, quattior lilterarum, Jod, telligimus, quia ex omnibus psalmis excerperet an-
He, Vau, et Heth. Est aulem interpretatio, Jod, liphonas, qux psallerentur in officio missx : nam
principium, JJe, iste, Vau vita, et Helh passio, id antea inchoabalur missa a lectione. Qui mos adbuc
est: Iste esl principium passionis vitx. Passi igitur reiinetur in vigilia Paschx et Pentecostes. Procedens
sunt multiante Cbristura, sed nemo eorura per suam _ ponlifex in persona Christi, ducit secum prophetas,
passionem liominibusvitam atiulil: Christus vero, id est, diaconos, qui annuntiant cx Evattgelio futu-
eijus sanguis in cruce fusus est pro totius mundi re- ram vilara ; et sapientes, id est, subJiaconos, qui
demplione, humanogeneri atlulit viiam. Secundum sciunt vasa Doraini disponere, et quid primo feren-
aUum doctorem, Jod principium, He iste, Vau ct dum sit, quid posterius; et scribas, id est, acolytos,
Heth vita interpretatur: quod ita polest conjungi : qni accendunt corda fideliumex scriptura. Procedit
Iste esl principium et vita Chrislus. Vocabalur au- in thuribulo tbyraiama, quod significal corpus ple-
tcm hoc nomen sanclum Domini, ul est: Fecerunt num odore bono. &Postquam prxsentatus esl eccle-
laminam, idest, sacraverunt, scripseruntquein ea six, inclinatus stat in exempluro humilitatis Chrsli,
tanclum Domini (Exod. xxxix, 29), quod interpreta- in qua factus est obediens Patri usque ad mortem.

Vid. HtigoMenard., not. 239. annexa, separavimus sub novo titulo ob diversitalem
h Amal. libr. n, cap. 23.
c S. Hier. libr. xni in Ezech., cap. XLIV,vers. 18. argumenti.
f Ainalarius libr. m, cap. 5,
d Amal. loc. cit., cap. 25. g Amalariusibid.
e Qux sequuntur huic capiti apud Quercetanum
 1245 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 124f>
In ipsa elevalione [Amal., inclinalione] dat pacera A sed circumstarent [Amal., curvi starent]. Diaconus
ministris, qtti dextra Ixvaque sttnt. Ipse est pax no- portat evangelium in sinistrobrachio, perquodsigni-
stra, per quam reconciliamur Deo. Eamdem pacem ficatur lemporal s vita, ubi prxdicari Evangelium
offert cantoribus, qui relro stant: ut illud, Pacem necesse est. Duo cerei.qtii portantur anle evange-
meamdo vobis, pacem relinquovobis (Joan. xiv, 27). litim, legem et prophetas designant prxcessisse ad-
Prxsentibus dat, absentibus relinquit; hoc est, qtiod ventum Christi : ihuributum , opinionem virlutum
solemusdicere : Innuit episcopus cantori, qui mulat de Christo proceJentem. Cantores, more Levitarum,
Iaudem de veteri in novam, et incipit Trinilatera qui omnia necessaria labernaculi providebant, qux-
sanctam laudare, et dicit, Gioria Patri, et 497 <ba- runt aqtiam ad fonlem, et servant eam coopertam,
coni quasi chorus aposlolortim, stant cum eo htimi- usque aJ tempus sacrificii, et sic eam raunriam of-
liati, el dicunt: Domine,doce nosorare (Luc. xi, 1). feruiit. f Sixtus papa constituit adjectionem illam
Incie vicissim duo diaconi allrinsecus vadunl oscu- primxvo hymno, id est, Sanctus, Sanctus, Sanctus,
lari latera altaris. Quo osculato [Forte, quo osculo], etc. Aiigiistinus in libro de Civitate Dei vur E :
demonstratur pax quam eis comtienclavil Dominus, « Sacrificiumergovisibile, invisibilis sacrificii sacra-
dicens : In quamcunquedomum inlruverilis, dicite; mcntum, id est, sacrum signum est. » b Ab his per-
Pax huicdomui (Luc. x, 5). Allare corda eleclonmi B sonis dantur oscula mutuo in Ecclesia, qux nullius
significat. » Deinde in memoriam passionis Chrisii, litillationem Iibidinosx suggestioniscogiinlexcitare..
dicunt cantores versum de psalterio. Ps:dterium in- > Sergius papa constituit, ut tempore confractionis
ferius percutitur, superius reboat: et passio Cbristi Dominici corporis, Agnus Dei, a clero et populo de-
ab inferiori parte habet percussuram, a superiori cantetur. Triforme est corpus Chrisli, eoruin scilicct
dulcedinemresurrectionis. Hinc osculatur Evange- qui gustavertmt mortem , el morituri sunt. Primum
lium, in quo duo populi ad pacem redeunt. Deinde scilicct sanctnm et immaculatura, qnod sumptum
transit ad dexteram altaris. Liquet omnibus, quod esl ex Maria. Alterum, quod ambulat in tcrra. Ter-
semper Christus egit dexteram vitam postquam re- tium quod j'acet in sepulcris. Per parliculam oblatx
surrexit. Diaconi postea stant in ordine, ut illud : missxin calicem, ostendiiurcorpus Christi.quod jam
Si quis vult post me venire, etc. (Luc. ix, 23). h Epi- surrexit a mortuis. Per comestam a sacerdole vel
scopo ascendente ad sedem, cereostrata mutantur de populo, ambulans adhuc super terram. Perrelictam
locis suis in ordinem unius linex usque ad altare. in altari usque ad finem missx, jacens in sepulcrls
Per cereostrata significantur dona gratiarum, per usque ad finem sxculi.
qux illumiiiaturEcclesia. Uniuslinex positio, unitas i CAPUT XL.
est Spiritus sancti in singulis donis. Potest et sim- k DECELEBRATIONE MISS_5ET EJUSSIGIWFJ-
pliciter intelligi dispositio cereorum expeditus cur- CATIONE.
sus circa altare minislrandi. c Telesphorus natione Celebratio missx, in commemorationempassionis
Grxcus ex anachorita, conslituit ut hymnus dice- Christi peragitur. Sic enini ipse prxcepit
apostolis,
relur angelicus ante sacrificium. Symmachus post tradens eis corpus et sanguiuem suiim : Hoc facite
Telesphorum quadragesimus quintus conslituit ut in meam comtnemorationem(Luc. xxi, 19), hoc esf,
omni die Dorainico et natalitiis martyrum idem in memoriam
passionis mex. Tanquam diceret,
bymnus cantaretur. quod pro veslra salute passus sum, ad memoriam
Ad orientem oramus, ut admonealur animus ad revocate, et pro vestra veslrorumque salute eadem
naturam excellentiorem se convertere, id est, ad
d proferre curale. Hanc Pelrtis apostolus primus om-
Deuro. Post I borem et opus ministerii pontifex nium Antiochix dicitur celebrasse. Iu qua tres tan-
ascendit sedero, in memoriamascensionis Dominieie, tummodo orationes in initio fidei proferebanlur,
et sedent cum eo, quibus promisit : Sedebitis super incipientes ab eo loco, ubi dicitur : Hanc igitur obla-
sedesduodecim(Matth. xix, 28). Per eos qui sedent, tionem. Missa autem dicitur, quasi transmissa, vel
demonstrantur membra Chrisli in pace quiescentia : in quasi transmissio , co quod populus fidelis de suis
per eos qui stant, in certamine posita. Cantor sine meritis non prxsumens, prcces et oblaliones, quas
aliqua necessitate tenet labulas propter illud : Lau- Deo omnipolenti offerre desiderat, per minisleriuro
denl nomen Dominiin choro , et reliqua. Hxc jubi- et orationein sacerdotis ad Deum transmittat, quem
latio, quam sequentiamvocant, illud tempus signi- mcdialorem inter se et illum esse cognoscit, confi-
fiical, quando non erat necessaria locutio verborum, dens perejus orationem atque intercessionem a ma-
sed sola cogitationemens menti monstrabit, quod lis omnibus liberari, atque creatori suo reconciliari
retiuet in se. c Anastasius papa inslituit, ut quoties- et in omnibus corroborari. Vel missa , ut Isidorus
cunqueEvangeliumlegilur, sacerdotes non sedcrent, dicit!, dicta est ab emiltendo. Tempore enira quo
• Amalarius ibid. h Amalarius, loc. cit. cap. 32 in fine.
b Amal. libr. m, cap. 7. i Anial., loc. cit. cap. 53.
c Amal. ibid. et Hugo Menard. not. 7. i Tribuilura Mabillonioet aliisRemigio Antissio-
d Amalarius, loc. cit. cap. 10.
• Amalarius, loc. cit. cap. 18. dorensi, lom. V Actorum SS. Ord. Bened., pag.
f Amal., loc. cit. cap. 21. 185.
k Al., Brevis exposiliomissm.
• S. Aug. Ubr. x de Civit. D»i, l lsid. libr. vi. Orig., cap. 19.
cap. 3.
 [_17 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IX. 1248
sacerdos incipit consecrare corpus Domiuicum, di- A A ad memoriam revocans , sicut Christus crucifixus
ccndum est a diacono postEvangelium : Si quis cate- est pro salute mundi, ila et mipister verbi ipsius
chumenusest, procedutforas. Et quia tunc emittun- semetipsiiui vitiis et concupiscenliis crucifigere non
tur catechumeni ab ecclesia, qui non debcnt inler- obliviscatur, pro amore Redemploris. Quod ea-
esse sacris mysteriis, eo quod nondum sunt per- dem veslis candiditatem hahet, ostendil iiiinistrum
fecti. Sive alio moJo potest dici missa, eo quod nos Christi candorem castilatis menle simul et cor-
mittat ad Deum. Ideo autem non ab aposlolica vel pore habere debere, qui auctoritatem Evangelium
evangelica lectione, quod majus esse constat, eadem prxdicandi in Ecclesia relinet. Habet et coccineas
missa inchoalur, sed potius canendo et psallen.o, virguliis, sanguinemChrisli pro salnte roundiefftasum
quatenus dulcedo suavilatis corda audieniium prius declarantes.
deroulceat, et sicpost modutalionerosuaviscantilenae Prxcedentibus ad altare ministris, in medio eo-
in spiritualibus rebus populus per compunctionem rum propter debitum honorem evangelium Chrisli
mentis intentus, salutiferaEvangelii verbaardenli af- defertur, tanquara persona prxpotentis, prxcedenli-
feclu suscipiat. bus ac sequentibus ministris, constipata, cum pioce-
dit in publicuro. Cerei quoque evangeliuniprxce-
Quodautem populus Dominicodie, sive solemnita- ".
tum, ad ecclesiam confluit, ad imitationem Israelitici dentes demonslrant gratia Evangelii mundum, qui
erat in tenebris peccalorum, illuminatuin. Quodau-
populi creditur fieri, qui lemporibus statutis498a( 1 temeadem
templum Dominiconfluebat, et sex diebus operans, processio evangelii ab australi parte fit in
septimo ob omni opere servili requiescere jubeba- plagam septentrionalem, declaral Dominum Jesum
tur, non tamen a meditatione legis. Sic enim ait Christum, qui verbum salutis mundo inlulit, a parte
meridiana ortum esse. Nara Hierusalem, in qua Do-
Aposlolus : Moyseshabet in singuliscivitatibus, qui minus Jesus
eum per singula sabbata prmdicentin synagogis(Act. Christus priinoverbuinsalutisannuntia-
iu meridiehabetBelhleem, aquo loco ipse Salva-
xv, 21). UnJe et canticum Moysisper omne sabba- vil, •
tuminEcclesia recitaremos eccle-iasticusconsuevit. tor venit, sicut scripluiii esl Deus ab austro veniet
Et quod ilti faciebant in sabbalo, qui primus apud (Habac. m, 3).
illos in diebus hebdomadis habebatur, quoniam in Cantore incipiente, Kyrie eleison, collocantur ce-
ipso rcquievit Deus ab operibus suis; nos propter rej in ordine a parte australi ih septenlrionem ab
reverentiam Dominicx resurrectionis, die Dominica acolyto, ostendenle lioc facto, quod misertus sit
agere curamus. Necesse est enim, ut populus Dei eo Dominus oranipotens mundo, in meridie et septen-
die, quo Dominus resurrexil, a ruralibus vacans A trione. IJeo aulera Kyrie eieison el Laiini Grxce, et
(
operibus , instruatur quomodoper totam hebJoma- Grxci Latine proferunt, quia et iUorura quxdam
dam spiritaliter Deovivere debeat; et qui per tolam Grxca honestiusquam Latina, et quxJam Latina me-
hebdomadam curam corporis morituri inJesinenter lius quam Grxca sonant, et ut uiiuin ejus populum
egit, eo dic curam animx in perpeluum victurx agere nosesse ostendamus, unumque Deum ulrumque po-
curet. pcilcimcredere, Kyrie, Doinine, eleison, raiserere.
Primo omnium dicitur antiphona ad introilum. Chrisle, eleison,id est, quiesunclus non oleo visibili,
sed plenitudine divinilatis, miserere. Nam chrisma
Antiphona ex Grxco inlerpretatur vox reciproca in
Latino, duobus alternatim psallentibus, ordine com- dicitur unctio.
mulato, sive de uno ad unum. Quod genus psal- Incipit deinde sacerdos : Gloria in excelsis Deo,
lendi Grxci invenisse traduntur : qux ideo Ad introi- hymnum in nativilate Salvatoris ab angelis decan-
tum dicilur, quia per hanc introiraus ad ofliciumdi- tatum : seJ a bealo Hilario Pictaviensi postea « au-
vinuin, sicul per inlroitum oslii ad secreta domus.' ctum et consuramatura, et boc ipsum ad imitatio-
DeinJc imponilur : GloriaPalri et Filio e' Spiritui nera angelorum, ut ostendamus nos eumdem Domi-
sancto. Qux verba ad divisionera psulmorum', qui num colere in terris, quero et Angeli venerantur in
prius indifferenter canebantur, bealus Hierony- D I ccelis.
mus , Damaso papa pelente, composuit. Sed cum Postea dicit sacerdos: Dominusvobiscum,salutans
nequaquam id sufliceret, prxdicto apostolico ite- populum et orans, utDominus sit cum eis, sicut di-
rum suggerente, addidit adliuc : Sicut erat in prin- gnatus est dicere per Prophetam : Inhabi.aboin tllis,
cipio , etc. Et hoc ad nutum diaconi ail cantor, si- et reliqua (II Cor. vi, 16) : et qtiod Salvalor dixit
cut et Kyrie eleison, quia ad hoc in ministerium ad- discipulis suis, et in illis, omnibus fidelibus : Ecce
mittitur, utoflicium integre peragi possit. Quoniam ego vobiscumsum (Mallh. xxvm, 20). Qui salutatio-
presbyter sine diacono nomen habet, officiuranon nis sermo non humano arbitrio composilus, sed ex
. habet. divinx Scripturx auclorilate probatur sumptus, ubi
Incluitdiaconus dalmaticamin similitudinera du- frequenter et singulariter et plurariter positus le-
cis, ut qui minister verbi Christi, passionem illius gitur : singulariter, sicut angelus ad beatam Ma-
» Sic Mabilloniuslegit in Liturgia Gallicana tom. videatur Titlemontius toro. VII, pag. 467; et Ri-
I, cap. 4, pag. 29. Apud Quercetanum legehatur , vetus in Gallia Litteraria iom. I, part. n, pag. 180.
postca actum , loco, auclum. De aiictoreliujushymni Vid. Hug. Menard. not. 7.
1249 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICIIS. 1250
riam : Ave, gratia plena, Dominustecum(Luc. i,28) : A liam. Amen vero confirmatioest oralionis a populo.
et sicut ad Gedeonem similiter angelus salutando lnlerpretatur enim, vere, sive fidefiter, tanquara
dixil : Dominustecum, virorum fortissime(Judic. vi, respondens poputus dicat: Vere ita fideliter credi-
12): Pluraliter, sicut in Jibro Ruth legitur Booz sa- mv.ssicut dicis, Filium videlicet Dei ante omnia sae-
Jutandodixisse messoribus suis : Dominus vobiscum cula, et in praesenti, et in fuluro regnare cum Patre
(Ruth.w, 4) : et sicut in Paralipomenon propheta a et Spiritu sancto, et regnum ac potestalem ejus
Deo missus, invenitur salutasse Aza regera Juda nullo fine concludi.
cum exercilu suo victores de prxlio revertentes : Deinde sequitur lectio apostolica ante Evangelium,
Dominusvobiscum,quia fuistis cum Domino (II Pa- non causa dignitatis, sed ad morem apostolorum,
ral. xv, 2). Ecclesia ergo tam salubri salutatione qui ante Dominum ibant, sicut narrat Evangelium,
sacerdotis accepta, et ipsa resalutando orat, et quos mittebat Dominus ante se binos et binos. Epi-
orando resalutat : postulans, ut sicut ille oplavit stola autem dicitur supermissa, eo quod super Velus
Dominumesse cum ipsis, ita sit et cum ipso, dicens: Testaraentum et Evangelium missa sit, non causa
Et cum spiritu tuo, id est, cum anima tua sit omni- dignitalis, sed ut quisque, qui Kvangeliumfuerit in-
potens Deus, ut digne pro noslra salute eum exo- gressus, ibi inveniat medicinam salulis. Incipiente
res : et non dicit, Tecum, setl, cum spiritu tuo, ul of- B autcra subdiacono apostolicam lectionem, verso or-
ficium subsecuturum spiritaliter totum fieri intelli- dine cerei transferuntur ab oriente in occidentem,
galiir. Et bene Dominuscum spirilu hominis esse ut demonstretur, per vocem et per pra>.dicalionem
optatur, quia in spirilu et mente rationali creatus apostolorum totum mundum gratia fidei illumina-
est horao ad imaginera et similitudinem Dei, et ibi tutn, non solum a meridie in septentrionem, sed
est capax divinx gratix et illuminationis. etiam ab oriente in occidentem. Nomine enim orien-
Sed et illa salutatio episcopalis ad populura, qua tis et occidentis, omnia climata intinji coraprehen-
dicitur : Pax vobiscum,sive Pax vobis, similiter non dunlur, et quod tot diebus sol sua prxsentia ea il-
humano sensu inventa, sed de Scripturx sanctx lustret, sicut ibi: Venient ab oriente el occidente
auctoritate sumpta est. Nam et in Veteri Testamento (Luc. xm, 29).
invenitur dixisse angelus Danieli prophetx : Noli PostmoJum cantatur responsorium, dicttim, quod
timere, vir desideriorum: pax tibi, confortare, et esto a capite repetatur. Deinde cantalur Alleluia, quod
robttstus (Dan. x, 19). Et in Novo, id est, iu Evan- ex Hebrxo in Latinum interpretatum sonat, Laudate
gelio, pene seraper ita legitur Dominus aposlolos Deum; nam Alleluia, dicitur, laudate : la, nonien
salutasse dicendo : Pax vobis, et eisdem apostolis Dei est, iiiium ex decem nominibus, quibus vocatur
eamdem salutaiionis formam commendavit, dicens : 'u Deus apuJ Hebrxos. Allelnia autem, primum in
/JJ quamcunque civitatem aul domum intraveritis , Novo Testamento additum esl, dicente Joanne : Au-
salulaleeam , dicenles : Pax huic domui (Mallh. x, divi vocem in cmlo dicentium : Atleluia (Apoc. xix,
12). Merilo ergo et apostolorum 499 successores , 6 ), et quia hac voce Ang Jos in cceloDeum laudare
id est Ecclesiarum prxsules , hac salutatione uliui- cognovimus, hujusmoJi voce laudationis credilura
tur, domum Dei salutantes, ubi omnes oportet filios est Deum deleclari. Hoc quoque itleo canimus, ut
esse pacis, ut salulatio pacis super eos requie- eumdem Deum nos colere in lerra ostendamus, qui
scens , et salutanlibus et salutatis possit esse fru- etiam colitur ab angelis in ccelo, et hoc ante lectio-
tuosa. nem evang.Jicam a cantore interponitur, ut laude-
Deinde dicit, Oremus, invitans secum populum, ut tur ab omnibus, cujus gratia salvanlur omnes, quasi
simul orent. Quapropter acclivis debet esse populus dicat : Quia vrrba Evangelii salutem conferentia
usquequo sacerdos incipiat dicere : Per omnia sw-< mox audiluri estis, laudate Dominum, cnjus benefi-
cula smculorum. Sequitur Collecta, qux dicta est a cio hanc gratiam percipere meruistis.
colleclione, eo quod ex aucloritate divinarum Scri- Defertur evangeliura ad analogium, prxcedenti-
plurarum sint collecla, qux in Ecclesia leguntur, n bus cereis : ut ostendatur gratia ipsius mundum il-
sicut est illa de tribus pueris; vcl quod ex multis lununatum. Verba Evangelii levita pronuntiaturus,
serraonibus una colligsitur oralio; sive a colleclione contra septentrionera faciem vertit, ut ostendat Ver-
vel societate dicitur populi, qui tunc in uniiin con- bum Dei et annuntiationem Spiritus sancti contra
currens coUigitur. Ideo autem in omnibus collectis eum dirigi, qui semper Spiritui sancto contrarius
interponitur, Per Dominum nostrum Jesum Chri- exislit, el in nullo ei communicat. Quos enim Spiri-
ttum, etc, utomne quod dalur a Patre, intelligamus tus sancttis, qui est Detis, ad fiJem colligere deside-
per Filium ejus nos accipere, cujus hxreditas sumus. rat, diabolus dispergere ab unitate Ecclesix et inte-
Per ipsum ergo hostiam laudis atque orationis offe- gritale fidei laborat. Sicut enim per austrum, qui
riinus, qui per inortem ipsius reconciiiali suraus, ventus est calidus, et leniter flat, Spiritus sanctu3
cum inimiciessemus. Dicens vero sacerdos : Qui te- designatur, qui corda qux langit, ad amorem di-
cum vivit et regnat, admonel populum, ul credatFi- leclionis inflammat: ita et per aquilonem, qui durus
lium Dei vivere et regnare semper sine initio et et frigidus esl, diabolus intelligitur, qui eos quos
sine tennino, et unam potestatem habere xqualiter possidet, ab amore charitatis atque dileclionis, tor-
cum Patre et Spiritu sancto, atque unam substan- pentes et frigidos reddit. Quod enim per aquilonera
1251 B. F. ALBlM SEU ALCUINIOPEKUMPAUS IX. 1252
diabolus designetnr, osteiidii Prophela, ilicens : 0 A sti mundum salvatnm, et stne ea miindum non po-
Lucijer, qui dicebus in corde tuo : Sedeboin lateri- tuisse salvari. Quod autem sacerdoie ollationem
bus aquilonis, el reliqua (Isai. xtv, 45). Crucemin suscipiente, clerus Deo laudes interitn persolvit, ad
fronte pouit diaconus, annunliaturus verba vitse, ut imitationem populi Isracl suinptum cst, qui oblatio-
ostemlal se discipulum illius esse, qtri crucem pro nes et voia cum laude modulationis Deo offerre
totius mundi salutc snstinuit. Deinde in pectore, ut consueverat.
omnis vana et immunda cogitatio ab ejus corde pel- Post oblationem ponitur incensum super altare,
lalur. Salulat el populum, dicens : Dominus vobis- dicente sacerdote : Dirigatur oratio mea sicutincen-
cum, quatenus corda illorum a muudanis cogiiatio- sum in conspectutuo, etc. Hoc est dicere : Sicut in-
nibus Dominus emundet, et ad suscipienda verba censum gratum est et acceplura in conspeclu po-
salutifera aperire dignetur. Ad cujus salutationem pttli, ita fiat oratio mea acceptabilis in conspeclu
populus crucem in frontibus ponit, ut a malis cogi- tuo.
tationibus corda sua emundet, ut ad intelligenda Quibus expletis, convertit se sacerflos ad popu-
verba salutis ptira permaneant. Dicit diaconus : Se- lum, poscens ut jungant preces suas precibus ejus,
eo et mereatur exaudiri pro salute illorum. Hoc autem
quentia sancii Evangelii secundum Katihirum,
P
quod post prxcedenlia Evangelii sequantur illa. dicendum est a sacerdote cum silenlio : Orale pro
Unile qnando inilium alictijus evangelista; legitur, me, fratres, ul meum pariler et veslrum sacrificium
non dicit Sequentia, sed Iniiium. ldcirco aulem se- acceptum sit Domino. Acclinans ergo se populus,
cmidum Malthseum, aut Marcum, aut Litcam, vel orare debet ila : Sil Dominus in corde tuo, et in ore
Joanncm, ut sciatur, secundum quem evangelistam luo, et suscipial sacrificium sibi acceplumde bre luo
lectio illa legatur. Polest et ita intelligi, quod dicit el de manibus tuis pro nostra omniumque salute,
Sequenlia. ut ea quae sequuntur post saliilationem, Amen. Yelhoc dicant omnes : Exaudiat le Dominus
in illa lectione secur.dum illum evangelistam cnnti- in die tribulalionis, protegat te nomen Dei Jacob, us-
neantur. Hinc sequitur Evangelium, quod de Grseco que, pingue fiat.
in Latinum, sonat bonum nunlinm. Et qtiod est me- Corporale cui superponitur corpus Dominicun»,
lius nuntiiim, quam istud : Pcenilentiam agite, ap- non aliud quam lineum esse oportet, quoniam Jo-
propinquabit enim rcgnum coelorum(Malth. m, 1) ; seph lintettm mundum I^gitur emisse, ubi corpus
quae in Evangelio dicunlur de incarnatione Filii Dei, domiuicum involvit. Nam et linum, purum germen
«t de cjus miraculis, pradicalione, el resurrcctione, est terroe: et Dominus purum et verum corpus ha-
atque ascensione, de gloria qiioque electornm, et l 1buit, non simulatum. El sicut linum per multos su-
damnatione reproborum ? Perl clo evangelio, ite- dores pervenit ad candorem, ita Jesus Christus mul-
rum se signo crucis popnlus munire fesiinat, ut lis afltecluspassionibus migravit ab hoc saeculo,et
quod ex divinis eloqniis ad salutem percepit, signa- ad candorem resurrectionis atque immortalitatis
tum sigillo crucis, atque munitum permaneat, ne a perduclus est. Ita ergo, qui corpus Christi in se re-
meniilius eorum diabolica fraude evacuari valeat. cipere desiderat, per multos bonorum operum la-
Post recitatum evangelium iterum sacenios po- bores, et per castilatem mentis et corporis debet se
pnlum salutat, orans in cordibus eorum verba salu- reddere mundum et candidum. Quod ita plicari de-
tis, qure perceperunt a Domino, conflrmari, et invi- bet, ut nec initium, nec finis appareat, sicut etiam
tat illum secum pariler ad oralionem, dicens : Ore- sndarium in sepulcro Domini inventum est. Suda-
mus. Sed licel apud nos tunc collecta inter evange- ritsm est ligamentum capilis. Per caput divinitas
liuin et olTerendamnon dicatur, apud Graecostamen designatur, quia caput Christi Deus. Involutio au-
dicilur. Ila autem potest inlelligi secuudum 500 tem hoc significat, quia Christus, qui in humani-
quod apud nos fit, ut omnis populus oblationi in- tate habuil inilium nascendo, et finem moriendo, in
sistere jubealur , dum oblaturi intenlionem suam divinitate neutrum horum, sed semper esse habuit.
offerunl, quatenus illorum oblalio accepta sit Do- , ) Dicit sacerdos collectam super oblata, et in ejus
mino. Scquitur deinde Offerenda, quse inde hoc fttte : Per omnia smcula smculorum, ut supra. Hu-
nomen accepit, quod tunc populus sua munera cusque prsefatio, id est, prselocttlioet allocutio po-
offerat. Sequuntur Versus, a vertcndo dicli, quod puli, hinc sequitur exhortatio : Sursum corda. Hor-
in olferenda revertantur, dum repetitur offerenda. tatur enim sacerdos populum, tanquam dicat: Jam
Suscipit interim sacerdos a populo oblata, ut aposlolicis et evangelicis nrseceptis sufficienter in-
ipse, qui esl inler Deum et ipsum populum media- structi et conftrmati, corda vestra a terrenis curis
lor, preces eorum et vola Domino offerat. In qua sursum ad Dominumdirigite, ut sacriftcium, quod
oblatione aqua miscetur vino. Per vinum sigttifica- Deo offerendummihi oblulistis, digne offerre va-
lur Cliristus, per aquam autem popultis ; et si vi- leam. Respondet popnlus : Habemus ad Dominum,
num offertur sine aqua , videtur significare quod qnasi dicat: Corda nostra, ut prxcipis, erecta ha-
.passio Christi niltil profuerit generi humano : si au- bemus ad .Dominum, ut suscipere dignetur votum
tem aqua sine vino, videtur significare salvari po- nostrum. Hortatur iterum : Gratias agamus Domine
tuisse populum sine Christi passione. Utrumque Deo nostro, simul ego et vos; subaudis, de Ptnni-
ergo miscefur simul, ut intelligalur, passione Chri- bus bonis ab illo .prxslitis. Rcspondet populuset af-
i-253 OPP. SUPPOSITA. - UB. DE DIVINISOFFICHS, 1254
finnat, dicens i Dignum et justum esl, ul illi gralias A lum sunl creati; et non solum angeli per illum lau-
verum etiam illsevirtutes coelo-
agamus, Domino Deo nostro. Hanc exhorialinnem, daot Deum Patrem,
qiiic sequilur, Gelasius composuisse dicitur. Afflr- rum, qusn super alias dominationem et polestatem
niat sacerdos populi vocem, et convertil se ad habe;.t. Hi ergo tam beati et sublimes Spiritus per
Deum patrem, dicens : Vere dignum et jusium est, Christum n ajesiatem Dei laudant, sicut ad eos con-
id est, sicut populus" tuus respondet, libi gratias gratulando dicitur in psalmo : Laudate Dominum,
agere dignum, justum, et sequum idipsttm esl; Sa- omnes virtutes ejus (Psal. CXLVIII , 2). Adorant
lutare, id est, salute plenum, quoniam ad nostram quoque eamdem divinam majestatem, sicut in hym-
corporis et animse salutem peninet, si digue illum no confessionis Esdrse ad ipsum Dominum dicilur :
laudemus. Post confessionem populi, dignum esse Exercitus ccelite adoranl (II Esdr. ix, #). Tremunt
et justum, ul Deo gratiae rependanlur, intermisso etiam, sicut per figuram de eis in libro Job dicilur :
populo, cui loquebalur, jam convertit se sacerdos Columnwccelicontremiscunt, et pavent ad mttum ejus
ad Deum Patrem, et tanquam ad prsesenteiu incipit (Job. xxvi, II). Qui tamen tremor, ne eis peenalis
loqui, dicens : Nos libi gralias agere, et hoc non ad sil, non timorfe est, sed admirationis. Cum igitur
horam, sed semper, id est, omni lempore, et in in coelestibus tanta sit devotio laudantium , venera-
prosperis et itt adversis, ubique, id est, omni loco. 6 tio adorantium , tremor admirantium, consideret
Domine sancle, qui domiuaiis otnnium, quse in ccelis hoc homo, cui dictum est: Quid superbis, terraetcinis
sunt, et quse in lerra, et qui omnia sancta tua be- (Ecdi. x, 9) ? Audiat Apostolum monentem : Cum
nedictione sanctificas, ut sancta sint. Pater Grsece, metu et timore, el tremore veslram ipsorum salutem
Latine dicitur genilor. Deus enim ineffabililer genuit operamini (Phil. xi, 12). Cceli qnoque , qui per
Filium ante omnia ssecula. Omnipotenstiicitur Deus, Chrislum facli sunt, tunc laudant Deum Patrem,
quia omnia potest, quse illum decent. Mentiri non quando nos provocant ad laudem ejus. Cmlorum
potest, quia veritas est; mori non poiest, quia im- quoque virtuies et seraphim concelebrant, id est, in
morlalis, imo vila est; mutari non polest, quia im- commune celebrant concordi devotione, et communi
rntttabilis est. Omnipotens enim dicitur faciendo, gaudio laudant. Nam celebritas est conventus populi
quod vult, non patiendo, quod non vult. Jtternus in laude : et celebrata dicimus in celebri, id est,
est Deus, quia nec inilium habuit, nec termin:im frequentissimpxonveittu acta. ideo autem dicitur,
habebit, quia nec coepit nec desinit. Gratise autem, quia imijestatemsocia, id est, \\mcia.exsullatione con-
quas debemus offerre, per Dominum nostrum Jcsum celebranl, quoniam sine inlermissione iaudantes, vi-
Christum offerendse sunt, qtti est mediator inter cissim de illo et de se in illo i.etantur. Hunc ergo
Deum et nos, et qui est ponlifex pontificum. Chri- L-omnium creatorem et rectorem laudant et concele-*
stus Grsecc, Latine dicitur unctus. Unctus est Dei brant coeli, sicut eum laudant sol et luna, stellsc et
Filius secundum humanitatem, non oleo visibili, iumen. Uttde in psalmo dicitur : Laudate eum, sot et
quo ungebanlur reges et sacerdotes, verum rcgem luna : usque, aquce, qnie super ccelos sunt (Psal.
et sacerdotem prseiigurantes Dominnm nostrum Je- cxLvii,5). In hymno quoque trium puerorum,
sumChristum, sed plenitudine diviniiaiis et dono Dei ad laudem elementa omnia provocantur: non
gratiae, quod visibili signatur unguento, quo bapti- quod elementa muta babeant sensum laudandi, sed
zatos jungil Ecclesia. Christus tamcn non tunc est quod cuncta bene cogitata, laudcm pariant, et im-
unctus Spirilu sanclo, quatrlo sttper eum baptiza- pletur cor consideratione creaturse ad eructandum
tum sicttt columba dcscendit; titnc enim corpus hymnum creatori. Et quia longuin fuit in ista gra-
suum, id est, Ecclesiam prseligurare dignalus est, in tiarum aclione totos angelorum ordines, qui in
qtia baptizati accipiunt Spiritum sanclitm : sed Scripluns novem inveniuntur , ponere., sigillatum
myslica unoione tunc unctus est, quando veniente post coclos ponuntur virlutes, quo nomine omnes
[angelo] ad Mariam virginem uterus replelus est coelestes spiritus generaliter appellari solent, ut in
Spiritu sanclo, hoc cst, quaudo buinana nalnra ,. psalmo : Dominus vtrtutum ipse est rex gloriai (Psal.
sine ullis praecedentibus bonorum operum meri- xxni, 10). Et itetum : Verbo Domini cceli firmati
lis, Deo vero in utero virginis est ita unita, sunt, et spiritu oris ejus omms virlus eorum (Psal.
ut cum illo una fteret persona : unde et o'> hoc con- xxxn, 6). Adullimum ponuntur seraphim, qui est sum-
fiteraur illum natum de Spiritu sanclo ex Maria mus ordo angelieorumspirituum, et vere beata, quaj
«irgine. Unctione autem olci designatur plenitudo ex singulari propinquitale creatoris sui tncompaTa-
Spiritus sancti , quoniam sicut oleo optiino cor- bili ardent amore. Unde et ardentes vel incendentcs
pns perfusum recreat illod, atque recreans jucun- interpretanlur. Sciendum autem quod eherubim et
ditis reddit: sic et gratia Spiritus sancii cor, quod seraphim per m litteram prolata, juxta proprietatem
repleverit, in amore et dilectione Dei perfecie repa- lingnsehebrsese,masculini sunt generiset pluralis nu-
rans, omnem timoris moesliiiam, quam pro peccatis meri tantum. Si autempern titteram dicantur, sicut in
primo contraxerat, ab ore repellit, et in charitatis psalmis el hymnis, et in prsesenti gratiarum actione
501 perfectione confirmans, de spe vilaeseternseex- poiiitur.Grsecadeclinationewineutrale fenus mutaB-
sultationis gaudium subministrat. Per quem Chri- tur. Velutcum dicimttslucidasidera, speciosanemo-
stum majestatem (uam laudant angeli, quia per il- ra, jncundalittora, sicetbeata seraphimneutrogene-
 «255 B. t. ALBINI SEU ALCUlNI OPERIIMPARS IX. 12g6
re etplurali numeroaccipiamus*. Ut autem adsolum k(Jer. xxni, 24). Adjungiintur autem buic nymno
Paireni dirigatur oratio, cum totius sancteeTrinita- angelorum, sumpta ex Evangelio verba turbarum
tis, sicul una est divinitas, ita sequalis honor et glo- laudantium Deum et rpgem nostrum venientem Hie-
riftcalio, id apostoli sanclo per eos ordittante Spi- rosotymam, atqtie dicentium : Osanna in exceltis
ritu sanxerunt, utqni multorum deorum errores (Marc. xi, 10), et reliqua. Ita enim ex Scriptura
unkts Dei prxdicatione nitebantur evellere, sub prophetica 502 et evangelica completur plena lau-
Trinitalis sacramento uni personse in sacrificiorum datio, cum post laudem et gloriam sanctae Trinita-
.ritu esse supplicandum deccrnerent: ne qui unum tis adjungitur etiam gratiarum aclio de adventu
Deum praedicabant, in pluralem divinilatisnumerum Salvatoris, qui unus ex ipsa Trinitate pro salute
incidisse arguerentur, et quia Pateret Filius et Spi- noslra homo factus est, et eamdem salutem morien-
ritus sanctus, unius deilatis, unius natttrse, unius do et resurgendo perfecit. Unde merito illi gratias
subslanlise, unius denique potestatis existunt, una agentes, dicimus :X)sanna, id est, salus, in excehis.
ex eis persona propter unitatis mysterium retinen- Unde inpsalmo : Domini est salus (Psal. m, 9). Rec-
dum in sacrificio invocaretur; nec alia debuit, nisi te quoque subjungitur : Benediclus qui venit in no-
quse prima esl, in qua dusecaetersenaturaliler ma- mine Domini, juxta quod ipse ait in Evangelio : Ego
nentes existunt. Cum quibus et nostras voces,et reli- B veni in nomine Patris mei (Joan. v, 43). Assumunt
qua. Voces angelorum sunt in laude conditoris, ipsa autem Iaudis versiculum turbse de psalmo cxvu,
admiratio intimseconlemplationis. Quales ergo opor- quem de Domino esse cantatum manifesium est,
tet esse vocesnostras, quas in conspeclu Deicum ange- quodenim dicunt, Osanna, hoc est, quod ibi dici-
licis Iaudibusdeprecamuradmilti, id est, intromitti? tur: 0 Domine, salvumme fac, o Domine,prosperare
Utique lales voces non sunt in sono oris, sed in desi- (Psal.cxvn, 25) ; et statim eisdem verbis subjungi-
deriocordis.Vocesenimapudsecretissimas aures Dei lur : Benedictus qui venit in nomine Domini. Quod
non faciunl verba nostra, sed desideria; et quiasuper- vero subjungitur Osanna, id est, salus sive salvilica,
na civitas ex angelis et hominibusconslal, meritosanc- in excelsis, aperte docet advenlum Dominiin carne,
taEcclesia, quseillis sociaudaest incoelo, et cumillis non solurahumani generis in terra, sed et angelorum
in Dei laudibus permansura, jam nunc ipsis vocibus in ccelis esse salutem : quia dum nos redempti ad
Deum laudat in lcrris, quibus eum sancti angeli superna perducimttr, eorum numerus, qui cadente
Iaudant in coelis : et hoc non superba prasumptione, Satana erat imminutus , impletur. Recte igitur,
sed supplici confessione, id est, humili laude ; sic Osanna in excelsis, in ejus laude canitur, cui tola
desiderans majestatem Dei credere et confiteri in incarnationis dispensatio pro implenda gloria patrise
"
mundo, sicut ab angelis videtur et Iaudatur in coe- coelestis apparuit. Hucusque prsefatio et exhortatio,
lo ; hsec enim confessio non est peccati, sed 4au- hinc obsecratio sequitur.
dis et graliarum actionis. Una igilur eonfessione, id Post has laudes et gratiarum actiones pro tanta
est, laude et graiiaruiu aclione jam nunc hnmines gralia redemptionis nostne, quse in illo divino my-
cum angelis sociantur, laudantes de cosleslibus et slerio agilur et commendalur, facio totius Ecclesise
terrestribus, tanqttam eum, qui fccit coeluuiet ter- silenlio, in quo cessante ontni slrepitu verborum,
ram, et dicentes : Sunctus, Sanctus, Sanctus Domi- sola ad Deum dirigitur intentio, et devotio cordium,
nus Deus Sabaoth, pleni sunt (Isai. vi, 3), et reli- sociatis sibi omniumvotis et desideriis, incipil sacer-
qua. lstua sunt voces angelorum laudantiutn in cce- dos orationem fundere, qua ipsum mysleTiumDo-
lis. Hunc hymnum gloiise Dei, et Isaias se audisse minici corporis et sanguinis consecratur. Sic enim
lestatiii,et Joannes inApocalypsi (Apoc. iv, 8). Ergo oportelut in illa hora tam sacrsc et divinx actionis
non huraano arbilrio , sed ulriusque Scripturse auc- tota per Dei graliam a lerrenis edgitationibus mente
toritate conjuncta, dicimus ter Sanctus, et semel separata et ecclesia cum sacerdote, et sacerdos cum
bominus , ut oslendainus omnipoteutem Deum, et Ecclesia spiritali desiderio intret iu s mctuarium Dei
trinitatem in personis habere, et unitatem in sub- r, seternumet supernum : et quoniam spiritus est Deus,
stantia. Sabaoth autem unum est ex decem nomi- et eos qui adorant eum, in spiritu el veritate oportet
nibus Dei apuJ Hebrseos, et inlerpretatur, exer- adorare (Joan. iv, 24), sic eumdem PalremDeumde-
ciluum, sive virtutum , vel mililiarum. Dominus precetur : Te igilur, clementissimePaler, etreliqua.
autein Sabaolh, Dominus omnipotens dicitur, quia Idcirco, ut ferunt, consuetudo venil in Ecclesia, ut
omnis exercitus et mililise virtutesque angelorum tacile ista obsecralio atque consccralio a sacerdote
illi serviunt. Angelicos aulem spiritus, reete rai- cantetur, ne verba tam sacra, et ad tantum mysie-
litiam dicimus, quia decerlare eos contra aereas po- rium pertinentia, vilescerent, dum pene omnes per
teslates ooo ignoramus. Quse tamen certamina noo usum ea retineutes , per vicos et plateas aliisque in
labore, sed iraperio peragunt, quia quod agen- locis, ubi non conveniret, ea decantarent. Inde fer-
dum eontra immundos spiritus appetunt, ex adjuto- tur quod anlequam hsec consueludo inoievissel, cum
rio cuncta regentis possunt. Gloria, id est, divini- pastores ea decantarenl in agro, diviuilus sunt per-
tate ejus, pleni sunt cceliet terra, et omnia implet, cussi. Dicit ergo sacerdos : Supplkes rogamus et
juxta quod ipse dicit: Caelumet terram ego impleo petimus, et hoc per Jesiim Christum, per quenvom»
* Vid. epistolamAmalarii ad Hellonemmonachum apud d'Acherii Spicileg., tom. III, pag. 331.
1257 OPP. SUPPOSITA. — LiB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1258
nis supplicatio et petitio noslra dirigi debet adDeum, \ quitur : Et antistite nostto. Sicut eniin universalis
tanquam per verum mediatorem et selernum.sacer- Ecclcsise commemoratio propter unitatem societatis
dotem, qui sedet ad dexleram Patris, el interpellat et pacis conjungitur commemorationi apostolici pon-
pro nobis. Quid autem roget et petat, oslendit: vi- tificis, ita dignum et religiosum est, ut singulse Ec-
delicet, ut ea quse offeruntur dona, munera, sancta clesisecommemorationem suorum subjungantantisti-
sacrificia, accepla, id est, placila, habeat et benedi- tum, probantes se per illam orationem servarecum eis
cal. Sacerdotuni enim est offerre, et majestatem Dei unitalem spiritus in vinculo pacis. Orthodoxi, id est,
invocare : Dei auleui, dignanter suscipere, et ea quse rectae glorise dicuntur, eo quod nullo errore de-
offeruntur, benedicere : dicit ergo : Uti accepta ha- pravati , rectse ftdei confessione Deum glorificenl.
beas, et benedicas, ac si suppliciter dicat : Petimus, Idem ergo sunt catholicwet aposlolictefidei cultorcs.
ut hsec spiritu tuo sanctifices, atque ore benedicas, Catholicse, id est, universalis, quam universa ubique
ut quod nostrse humilitatis geritur ministerio, tuse servat Ecclesia; ejusdemque aposlolicae, quam in
virtutis impleatur effeclu. Quod aulem subjungit : tolo mundo doctrina apostolorum fundavit. Addifur,
Hwc dona, hwc munera , hmc sancta sacrificia, non per Christum Dominum nostrum : quia aliter nec
aliud atque aliud dicilur, sed res una pro sui nia- oratio Ecclesise, nec oblatio Deo offerri potest, nisi
gniludine diversa appellatione laudatur. Quse enim B per unum mediatorem Dei et hominum, quod ipse
divinis offeruntur altaribus, et munera appellantur, 503 i" Evangelio commendat, dicens: Quidquid
sicutDominus : Sioffers munus luum(Malth. v, 23): pelierilis in nomine meo, hoc faciam (Joan. xtv, 14).
ct dona vel sacrilicia, sicut Apostolus de pontifice ; Quam petitionis formarn in omni oratione sua cu-
Vt offerat dona et sacrificia pro peccatis (Heb. v, 1); slbdit Ecclesia.
sed, ut dictum est, sermonum repetitio, tanti sacra- Cum dicitur : Memento, Domine, famulorum, fa-
menli est commendatio, et pise devotionis excitalio. mularumque tuarum, et sic deinde subjungitur • et
Quia hsec sunt vere sancta et illibata, id est, invio- omnium circumstantium, manifestum est, quod quasi
lata et incontaminata sacriiicia, quae in ministerio quidam locus sit, ubi aliquibus specialiter nomina-
dominici corporis offeruntur : vel illibata dicuntur, tisj eliam cseterorum, qui assistunt in ecclesia,
id est, non prsegustata, sed integra adhuc manen- commemoratio adjungatur. in qtto loco liberum est
lia. Libare enim sub uno sensu dicitur fundere. Un- sacerdoti, quos desideraverit, peculiariter nomi-
de legimus, quod David libavit aquam Domino (II nare, et nominatim Deo commendare : aut cerle il-
Reg. xxtti, 16) sibi oblatam, id est, fudit. Sub alio Iud ab antiquis est observatum, ut ibi offerentium
sensu dicitur libare, gustare : unde el prselibata res , nomina recilarentur. Prius ergo oblationes sunt
dicitur prsegustata. "*
commendandae, ac tunc eorum nomina, quorum
Reddidit autem causam sacerdos, pro qua illa of- sunt, edicenda, ut inter sacra mysteria nominentur,
feratsacrificia, et dicit se in primis, id est, principa- non inter alia quae praemittimus. Quorum libi fides
liter pro Ecctesifcatholica, id est, universali. Sicenim cognita est, et nota devolio : id est, quam recte cre-
digiiuin fuit, ut]inciperet sancta oblatio, videlicel pro dant, et quam devote diligant, tu solus vides in con-
Ecclesia Deitotoorbe diffusa, quseestunico sanguine scientiis eorum, qui tibi offerunt : in qitibus verbis
Domini redcmpta. Qu m pacificaredigneris, ut pacein fideliter considerandum est, quod tota Ecclesia Deo
habeat ab haereticis et paganis ; adunare, quac dis- offerat illud sacrificium laudis, quia de omni multi-
persa est per paganos et hserelicorum dogmata. Id tudine circumstantium dicitur : Qui tibi offerunt.
ipSumautem videlur esse adunare, qitod pacificare: Quod enim adimpletur proprie ntinisterio sacerdo-
id ipsum custodire, quod et regere. Pacificando nam-
tum, boc generaliter agitur fide et devotione cun-
que adunat, cum omnium fidelium corda in sua pace ctorum.
cum omnium iidelium mentes unius effi- Sacrificium dicilur laudis, quia in laude il-
conjuugit, lius offertur. Non enim nostra illi damus, sed sua
cit voluntatis, diffusa charitate per Spiritum sanc-
lrddimus. Pro se suisque omnibus, id est, ad se, vel
tum : cuslodiendo regit, cum niler omnia pericula
clementer eam gubernat et regit. Quod vero post [) genere, vel familiaritate, vel qualibet alia condilioiie
sub ejusdem fidei professione pertinentibus, tam vi-
generalem Ecclesiaecommendationem adjungitur :
Vna cum famulo tuo papa nostro, ipsius ecclesiastici ventibus quam defunctis. Et hoc, qua spe faciant,
: non pro aliquo terreno appetitu,
corporis unitas fortius coinmendalur : quia religio- subjungilur quia
nis cultum sic Dominus instituit, ut in beatissimo non pro temporali lucro, sed soluntmodo pro redein-
Petro apostolorum summo principaliler collocaret, ptione animarum suarum, quia in ipso habemus re-
remissionem pec-
atque ab ipso quasi quodam capite dona sua vellet demptionem per sanguinera ejus,
in corpus onme manare. Unde constat ab universi catorum. Pro spe salutis, id est, pro vita seterna,
orbis communione separatos esse, sicut beatus Pela- quae est vera salus. Spe enim salti fctcii sumus
gius docet,,qui qualibet dissensioneinter sacramystc- (Rom. viit, 24). Nec solum pro salule seterna, sed
ria apostolici pontificis memoriam secuudum con- etiam pro temporali incolmnitate, id esl, corporali
suetudinem non freqttentant. Papa autem secundura sanitate. Incolumitas enim dicitur, sanitatis integr.i-
quosdani dicitur admirabilis vel coronatus, sed quod tas. Utraque autem sanitas ab illo est, et amni;e
melius est, pater palruin, id est, episcoporum. Se- scilicet, et corporis, de quo in psaimo canitur
PATBOL CI, 40
 «59 . B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS ii. 1260
Domini est salus (Psat. uj, 9). Reddunt vota, id est, A damnutione ereptos : usque, Per Chrislum Dominum
sacrificia, vel vota fidei et piae devotionis. nostrum.
Communicantes,etc, usque, et omniumsanclorum. Hucusque obsecratio : hinc sequitur consecratio,
Se, qtti offert, et omnes circumstantes, qui simul ila incipiens : Quam oblalionem, etc. Oratiir Deus,
offerunt. dicit communicare : et memoriam veneran- ul oblationem suis altaribus impositani, et tantis
les bealm Dei genilricis, el omnium sanctorum : quia precibus commendatam, ipse per virtulem Spiritus
ut sacrificium Deo possit esse acceptum, non alibi sancti ita perfectam eucharisliam accipiat, ut in
hoc offerunt, nisi in communione et socielate san- omnibus sit benedicta, ascripta, id esl, in numerum
ctorum, et in eorum memoriaeveneratione lanquam placitorum sibi recepta sit, et rata, id est, immobili
in vero templo Dei, qttia in his voluit oninipolens firmitate perpetua, sit quoque raiionabilis, utquam-
Deus Ecclesiaesuae constare fundamentum. Ideo su- vis de simplicibus terrae frugibus sumpta, benedi-
mus communicanles memorise eorum, tanquam filii clionis potentia efficiatur corpus et sanguis Filii Dei,
palrum et sectatores praecedentium : Communican- ut per hunc cibum et potum implealur in nobis,
tes, id esl, participantes fidei illorum, quia eam- quod ipse promisit: Sicut misit me vivens Pater, et
dem fidem habemus, quam et illi liabueruiit. Memo- ego vivo propter Palrem: et, Qui manducat me, et
riam venerantes, id est, cum pielate et bumilitate B ipse vivet propter me (Joan. vi, 58). Hoc corpus, hic
vestigia eorum sequentes. In hac aulem commemo- sanguis non in spicis, sed in sacramentis colligitur;
ratione sanctorum, beata Dei genitrix primum poni- et consecralione mysticus fit nobis, non nascitur.
tur, per quam et illi et nos meruimus auctorem vitae El ille quidem panis, et illud vinum per se irratio-
suscipere : et jungitur commemoratio sanctorum nabile est: sed orat sacerdos, ut ille rationabiliter
apostolorum et martyrum, non solum eorum, qui Iiic tractatus, et ab omnipotenti Deo consecratus, ra-
nominaiim exprimuntur, sed et omnium, quorum tionabilis fiat, transeundo in corpus Filii ejus, nobis,
nec numerura, nec nomina scire possumus, et ta- id est, ad salulem nostram.
mcn per fidem, si in his prsecipuis pie adhaerenius, Iloc autem, quod sequitur : Qui pridie quam pate-
etiam illis in horum communioue copulati sumus. retur, usque, in memoriam facietis : aposloli in usu
Quorum meritis, etc. Propter merita nainque et in- habuerunt post ascensionem Domini. Unde ergo Ec-
tercessionem justorum Dominus miseretur, ut in clesia jugem sui memoriam Redemptoris celebret,
omnibus sive prosperis sive adversis protectionis ipse Dominus apostolis, et apostoli generaliler omni
ejus muniamur auxilio, per Chrislum Dominum no- Ecclesise tradiderunt in his verbis, sine quibus 504
itrum. Sic et Moyses pro populo peccante interce- . nullalingua, nulla regio, nulla civitas, idest, nulla
dens, Palrum facit memoriam. Ezechiae auxilium C pars Ecclesiae polest consecrare hoc sacramentum,
peienli dicitur : Civitatem hanc protegam propter me quod Apostolus manifestat, dicens : Ego enim ac-
et propter David servum meum (IV Reg. xx, 6). Nec cepi a Domino, quod et tradidi vobis, quoniam Do-
dubitandum est iidelium pelitiones a spiritibus ju- minus Jesus, qua nocte tradebatur, accepit panem,
storutn sciri : quia qui intus Dei claritatem vident, et reliqua (/ Cor. xn, 23). Christi ergo virtute et
non est credendum, quia sit aliquid foris quod igno- verbis iste panis el calix ab initio consecratus est,
rent. Poslulat ergo Ecclesia suffragia martyrum, et semper consecratur, et consecrabitur. Ipse enim
nec tamen sacrificat marlyribus, sed uni Deo et loquens per sacerdotes sua verba, coelesti benedi-
marlyrum et nostro; ad quod sacrificium sicut ho- ctione sanctum corpus et sanguinem suum perftcit.
mines Dei, qui mundum in ejus confessione vice- Quod autem ait: Sumite ex hoc omnes, commendatio
runt, suo loco nominantur, non tamen invocantuv est unitatis, ut per hoc mysterium Christo partici-
a sacerdote, quia Dei sacerdos est, non illorum. pantes, unum simus omnes in illo, sicut Aposlo-
Ipsum vcro sacrificium corpus est Christi, quod non lus ait : Vnus panis, unum corpus multi sumus
offertur ipsis, quia hoc non sunt et ipsi. (I Cor. x, 17). Tanta est autem Ecclesise unitas in
Hanc igitur oblationem senilutis nostrm: quia di- Christo, ut unus ubique sit panis corporis Christi,
gnum cst ut servus suo serviat Domino; sed et cun- D etunus calix sanguinis ejus : Acctpiens, inqtiit, hunc
ctce familim tum, etreliqua. Etin his verbis unitas prmclarum calicem. Ideo dicit, hunc accepit, quod
Ecclesiae ostenditur, quando in illa oblatione com- calix, quem sacerdos catholicus sacrificat, non est
munis servitus exhibetur Dco tam a sacerdolibus, alius, nisi ipse quem Dominus apostolis tradidit.
quam a cuncta familia domus Dei. Oralur ilaque Qiiia sicut divinitas Verbi Dei una est, quse totum
Deus, ut hanc oblationem, quam illi soli debita ser- implet mundum, ita licet multis locis et innumera-
\itute defert Ecclesia, placatus accipiat, ei sic dies bilibus diebus illud corpus consecretur, non sunt
nostros, quibus inter diversa pericula vivimus, in tamen multa corpora Christi, neque muiti calices,
tua pace disponat, finitoque hujus mortalitatis cursu, sed unum corpus Chrisli, et unus sanguis cum eo,
ab aeterna damnatione ereptos, in electorum suonm quod sumpsit in utero Virginis, et quod dedit apo-
grege annumerare dignetur. Hsecquidem, id est, ex- stolis. Divinitas enim Verbi replet illud quod iibi-
hortationem, obsecrationem, et consecrationem, que est, et conjungit, ac facit, ut sicut ip^a ima
principaliler Gelasius composuit. Sed beatus Grego- est, ita conjungatur corpori Christi, et unttlwTO-
rius addidit hunc versiculum : Atque ab mterna pus ejus sit m veritate.
1261 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1262
Unde animadvertendum est, quia sive plus, sive A clarseet praecellenti, et gloriosae majestati Dei, non
minus, quis inde percipiat, omnes aequaliter corpus de suo, sed de ejus donis, ac datis vere hosliam pu-
Christi integerrime sumunt, et generaliler omnes, et ram, hostiam sahctam, hosliam immaculatam: quse
specialiter Onusquisque. Ideo autcm sanguis Christi trina repetiiio tahti mysterii est laudatio. Quam
novum testamentum est, quia nova dilectio, qua vero hostiam offert Ecclesia? Nonne quam a Deo
usque ad mortem in novissimis saeculorum tempo- accepit, id est, panem sanctum vitm mternm, et cali-
rilius nos dilexit. Et ideo sanguis ille novi et mterni cem salutis perpetum? In hoc pane vita aeterna est,
testamenti est, quia quos a vetuslate innovat, ad sicut ipse panis vivus de seipso ait: Ego sum panis
hsereditatem seternam perducit. Mysterium fidei est, vivus: qui manducat hunc panem, vivei in mternum
qttia credere debemus, quod ibi salus nostra consi- (Joan. vi, 51, 52); et quod iste panis sit corporis
stat. Providens enim nobis dedit hoc sacramenium sui, exponit : Et panis quem ego dabo, caro mea est,
salutis, ut quia nos quotidie peccamus, et ille jam pro mundi iiha : et calix salulis perpetum, quia san-
mori non potest, per istud sacramentum corporis guis ille effusus est pro multis in remissionem pec-
sui remissionem consequamur. Quotidie enim ipse catorum. Supra qum propitio ac sereno, id est, pia-
cqmedilur et bibitur in veritate, et integer vivusque cabili vultu respicere digneris, et reliqua. Non quod
et immaculatus manet. Myslerium est, quod aliud B ] vtiltus Dei allquando mutetur; sed tunc
super nos
videtur, et aliud intelligitur. Quod videtttr, speciem serenat et illuminat vultum suum, quando declarat
habet corporalem : quod intelligitur, fruclum babet snper nos misericordiam suam. Oratur itaque Deus,
spiritualem. Sed cum mysteriuni sit, unde corpus et ut placabilis sereno vulttt, id est, declarala pietatis
sanguis Christi dicitur? Consuleus omnipotens Deus suae prsesentia, respicial Ecclesiaesuae munera : et
infirinilali nosirae, qui non habemus usum comedere accepta, id est, beneplacita habeat, sictit munera ju-
camem crudatn, et sanguinem bibere, facit ut in' sti pueri sui Abel, cujus fides et justitia et oblatio-
prisiina remaneant forma illa duo munera, el est nis acceptio, ct in lege commendatur, et in Evau-
in veritale corpus Chrisli et sanguis, sicut ipse di- gelio, et in Epistolis Apostolorum : qui non aetate,
cit. sed puritate et simplicitate puer dicitur. Et sicut sa-
Sciendum vero quod eumdem calicem Dominici1 crificium, inquit, patriarchm noslri- Abrahm,
offerre non 1 quod
sanguinis, nisi raistum aqua licet, quia sacrificavit in oblatione unigeniti sui Isaac, offe-
vinum fuit in rederoptionis nostrae mysterio, cum1 rens eum in holocaustum; qui est patriarcha non
.ait : Non bibam amodo de hoc gcnimine vitis, ct re- lantum Israeliticse plebis secundum carnem, sed
liqua (Matlh. xxvi, 29); et de latere ejus aqua cum1 _ etiam noster secundum fidem. Adjungitur adhuc :
sangutne, vinum de vera carnis ejus vite cum aqua' Et quod tibi oblulil summus sacerdos tuus Melchise-
expressum oslendit. Haec enim sunl sacramenta1 decli, qui interpretatur rex justitise, cujus saeerdo-
Ecclesise, sine qttibus ad vilam non inlralur. Illius' tium et sacrificium tantum magnificatur, ut de eo
ergo panis el calicis oblatto, mortis Chrisli esl com- dicat Apostolus : Assimilatus per omnia Dei Filio,
memoratio, quaenon tam verbis quam mysteriis per- manens sacerdos in mternum (Heb.Yii,
3). Quod
agitur, per quae noslris mentibus mors illa pretiosa vero subjungitur : Sanctum sacrificium, immacula-
arclius commendatur. Propterea autem iturus ad
tam hostiam, ad complendara petitionem subjunctum
passionen, et per resurrectionis atque ascensionis
ul- est. Hoc autem totum oratur Deus, quia in antiquis
gloriam discessurus e mundo, hoc sacramentum
sacrificio Abel, quod de primogenitjs ovium, el sa-
timum discipulis tradidit, ut memoriam lantae cha-
crificio Caini, quod erat ex terrae fructibus, praela-
ritalis arcttus eorum mentibus infigeret.
tum est, novi testamenti 505 fil'e9 praefigurabatur,
Vndeet memores sumus, elc.; idem est, quod di-
ex innocentiae gratia Dominum laudans, vete-
cit: Hoc facile in meam commemoralionem. Quid, quse
ris Testamenti terrenis operibus anteponitur, et im-
dignius et salubrius fieri potest, quam ut haec my-
steria frequentando, memor sit Ecclesia beatse pas- molatione unici et dilecti filii Abrahae, immolatio
D de quo dicil Pater : Hic est
sionis, quse totius mundi peccata delevit: el quiaa ejus praefigurabatur,
non soluin mortuus est pro nobis propter deliclaa Filius meus dilectus, in quo mihi complacui(Matth.
nostra, sed etiam resurrexit proptcr justificationema JII, 17). Et Apostolus : Qui unieo Filio suo non pe-
nostram, ac sic mortem nostram moriendo de- percit, et caetera (Rom. vm, 32). Sacrificium quo-
struxit, et vitam resurgendo reparavit? Memores s que Melchisedechtam vera erat signilicatio sacrificii
sumus resurrectionis quoque ejus, per quam spolia-_. Christi, ut inde praedictum sit: Tu es sacerdos in
vit infernum; et quando assumptus est in coelum, mternum secundum ordinem Melchisedech (Psal.
et viam nobis ascendendi patefecit, simus memoress «x,4).
etiam gloriosse ascensionis. Ideo enim prelium re- Supplices, le rogamus, omnipolensDeus, jube hmc
demplioitis nostrse vel sacramento Dominici corpo- perferri, et reliqna. Haecverba tam profunda quis
ris et sanguinis celebramus, ut semper illud felici- comprehendere sufficiat? Quis inde digne aliqua
ter meditemur, quod ait Apostolus : Empti enim n loquatur? Magis veneranda sunl, quam discutienda.
estis pretio magno (I Cor. vi, 20). Memores igiturr Beatus tamen Gregorius idoneustanti sacramettti in-
horum tam sacerdos, ouam plebs fidelis offert pra>:- terpres, quodam ioco de eis tanquam de re ineffabili
 1263 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1264
a
pene ineflabiliter loquens : « Quis, inquit, fidelium _jLdefunctorum separantur ab Ecclesia: alioquin non
habere dubium possit, in ipsa immolationis hora ad ad altare fieret eorum memoria in consecratione cor-
sacerdotis vocem ccelos aperiri, in illo Jesu Christi poris Christi. Post illa ergo verba, quibus dicitur,
mysterio angelorum choros adesse, summis ima so- in somno pacis, ususfuit antiquorum, sicut etiam us-
ciari, terrena ccelestibus jungi, unttm quiddam ex que hodie Romana agit Ecclesia, ut stalim recitaren-
visibilibus atque invisibilibus fieri ? » Idem quoque turex diptychis, id est, tabulis, nomina defunctorum:
alibi: « Uno, inquit, eodem tempore ac momento, atque ita post lectionem nominuin, subjungerentur
et in excelsis rapitur ministerium angelorum conso- verba sequentia: Ipsis, videlicet quorum nomina me-
ciardum corpori Christi, et ante oculos sacerdotis morantur, et cmteris omnibusin Chrislo quZicenlibus
\ in altari videtur. » Beatus quoque Augustinus de indulgeas locum refrigerii , ubi non sentitur ardor
* eodem sublimi altari in conspectu divinm majeslatis poenarum : et lucis, dequaPsalmista, Placeam coram
sic ait b : « Esl quoddam altare Dei invisibile, ad Deo, etcaetera (Psal. LV, 13): et pacis, in qua san-
quod non accedit, qui ad islud sectirus accedit. Illic ctorum animse requiescunt, ut est : Illi autem sunt
invenit vitam suam, quiisto decernit causam suam.» tnpace (Sap. m, 3). ,
Hsec ex Patrum verbis posita sunt, ne quis carnali- Nobis quoquepeccatoribusfamulis tuis, et reliqua.
ter oestimet in coelis esse altare corporeum: sed po- 1 Licet omni tempore peccatores nos esse ex corde
tius intelligamus sublime altare Dei, ralionale et in- cognoscere debeamus, tunc quam maxime confiten-
telligibile, esse in electa et rationali creatura, ange- dum est, cum illo sacro mysterio celebratur remis-
lica scilicet et humana; quse in sanctis angelis, ex sionis gratia et indulgentia peccatorum, et cum hn-
quo condita est, in contemplalione Dei sublimata, militale et contritione cordis dicendum Deo : iVofrts ,
et sibi invicem per Christum uniia, verum el subli- quoque peccatoribus, non deullisnostrismerilis, sed
me altare Dei existit, ex quo accipit sempiternum de mullitudine miserationum suarum sperantibus, par-
sacriftcium laudis et hosliam jubilationis ; ad cujus tem atiquam et societatem donare 4,'jneiur cum suh
uniiatem adjungitur nunc per iidem, el in futuroper sanclis apostolis, et martyribus, etomnibus sanctis, ut
divinse contemplationis speciem omnis multitudo pro modulo nostro, quibus nunc sociamur per com-
electorum. Fit ergo et in ista oblatione aliquid inef- munionem fidei, quorum memoriam veneramur, in
fabile.ut perangelicaministeria, tanquamdesublimi quorum communione et unitate hscc mysteria agi-
altari, divinse majestati offeratur, cum astantibus mus, cum ipsis societatem beatitudinis aeternaDin fu-
ministris coelestibus Christus, ut oblata consecret, turo accipiamus. Inlra quorum consortium, ut Dei
adesse credendus est. Unde bealusAmbrosius: Non - nos pietas introducat petimus, ut non noslri meriti
dubites, inquit, assislere angelum, quando Christus mslimator, sed venite largitor, ut quia sanctorum so-
assislil, Christus immolatur. Per haec mysteria corda cietati per meritum non pOssumus, per indulgen-
fidelium omni benedictione coelesti replet ct gratia, tiam conjungamur. In fine autem orationis, perquem
tribuens corporibus castimoniam, mentibus fidem, haecomnia nobis speranda et obtinenda sint, sub-
cogitationibus puritatem. jungitur, et statim conclusio totius consecrationis
Memento etiam, Domine, famulorum famularumque sequilur, dicendo : Per quem limc omnia, Domine,
tuarum, et reliqua. Orat pia mater Ecclesia etiani semper bona creas, et csetera : usque, Amen. Per
pro defunctis suis, et eos sacrse oblationis inlerces- Christum Deus Pater hsecomnia non solum in exor-
sione commendat, certissime credens quia sanguis dio creavit condendo, sed etiam sempercreat propa-
ilie pretiosus, qui pro multis effusus est in remissio- gando et reparando ; bona, quia omnia a Deo creata
nem peccatorum, non solum ad salutem viventium, valde bona; creat et suis conspectibus oblata sancti-
sed etiam ad salutem valeat defunctorum. Prsece- ficat, ut quae erant simplex creatura, fiant sacra-
dunt enim fideles de. corpore exeuntes ad Deum, menta. Vivificat, ut sint mysteria vitse. Benedicitque
sed non prseceduntur abEcclesia, quipraecedunl cum omni benedictioni ccelesti et gralia accumulat. Prm- .
signo tidei, quia aqua et Spiritu sancto renati, quia D stat nobis per eumdem secum sanctificantem, quis
Christi cruce signati: dormiunt autem, tanquam vere nobis de corpore ac sanguine sxtotam salubrem de-
in resurrectione suscitandi, in somno pucis, quia ab dit refectionem, per ipsum tanquam verum mediato-
unitate Christi et Ecclesise, nec per haereses, nec rem Dei et hominum, cum ipso tanquam coaeqttali,
per mortalia crimina separati sunt, in quibus et si in ipso tanqitam vere consubstantiali, omnis honor et
aliquando fuerint, lamen per poanitenliam sanali, gloria est Deo Patri in unitate Spiritus sancti, qui ex
ut per orationem Ecclesiae, cui dictum est: Quod- Patre Filioque 506 procedens, unitatem deilatis
cunque solveris, erit solulum (Matth.wi, 19), recon- possidet cum Patre et Filio. Insinuatur itaque nobis
ciliati el redemptionis mysterio sociali, ulique in iu Patre auctoritas, in Filio nativitas, in Spirilu san-
pace obierunt, ntiseranle illo, qui non vult mortem cto Patris Filiique communitas , in tribus sequalitas.
peccatoris, et reliqua ; neque enim piorum animae Per omnia smcula sceculorum.Ita dicuntur saeculasae-
> S. Greg. M., libr. iv Dial. cap. 58.
b Textus corruptus. In Augustino, Enarrat. in altare ille solus accedit.qui ad istud securus accedit:
illic inveniet viiam suam, qui in isto*discernitcausam
"'
Tsal. XLII,ila legitur: « Est euim quoddam sublime suam. »
altave iuvisihilc, qno non accedit injnstus; ad illud
1265 OPP. SUPPOSITA. - LIB. DE DIVINIS OFFICHS. 1260
culorum, tanqtiam saeculain sapientia Dei ftrma stabi- A aclualia. Talis esl Deus, Pater noster. Qui es i«
litatemanentia, istorutn, quaeeum tempore transeunt, cmlis. Psalmista dicit Deo: Si ascenderoin cmlum,
efiicientia saecula saeculorum. Aut certe simpliciter tu illic es; si descendero in infernum, ades (Psal.
accipienda sunt saeculasaeculorum,velut consequen- CXXXVIII, 8): etiam si potuisset fieri, ul haberem
tia praecedentium, ut continuata sibi connexione co- pennas et volarem in extremas partes maris, illic te
pulentur, quaedicuntur saeculasacculoruni,donecprae- invenirem. Et Dominus per Prophetam: Coelumet
sens, quodex diversis temporum saeculiscontexitur, terram ego impleo (Jer. xxm, 24). Altior namque
perveniatad linem etsuccedat futurumsaeculum,quod est ccelo, profundior abysso , lalior terra, lon-
non habetfinem, ubi Deus videbitur et laudabitur sine gior mari. Et si ubique per plenitudinem divinilalis
fine. Amen autem, quod ab omni Ecclesia responde- suae, el non per extensionem, quare specialiter se
tur, interpretatur, verum. Hoc ergoad tanti mysterii dicil in coelis? Quia per coelos intelligunlur angeli,
consummationem, sicut etin omni legitima oratione, cthomines justi, in quibus maxime Deus inhabilat,
respondent fideles,et quasi subscribunt respondendo. juxta quodscriptum est: Animajusti, sedes estsapien-
Adjungit autem adliuc sacerdos, et dicit: Oremus, tiw. Pater noster, qui es in cmlis, id est, qui habitas
et orat Ecclesia cum sacerdole, non voce, sed corde. in angelis, quorum habitaculum sunt cceii et homi-
Silentium est, et cla;nat pectus ad Deum in auribus » nes justi.
Dei: Prmceptis salutaribus moniti. Hoc enim praece- Sanctificetur nomen tuum. Nomen Dei per se san-
ptum nobis est salutare, id est, ad salutem noslram ctum est; etquare nos dicimus : Sanctificetur nomen
proficiens, quo nos unigenitus Filius per lavacrum tuum? Quando renatisumusex aquaetSpiritu sancto
regenerationis et spiritum adoptionis Dei filios effe- tempore baplismatis, in nomine Dei omnipotentis
ctos, dicere monuit, et nonhumana, sed divina sua sumus sanctificati, dicente presbytero : Baptizo te in
institulione, ut Deo audeamus dicere, Pater noster, nomine Patriset Filii et Spiritus sancti: ideo preca-
informavit dicens: Sic vos orabitis, Pater noster, qui mur, ut illa sanctitas, quse facta est in nobis tunc
es in cmtis, etc. (Matth. vi, 9). Divina ergo institu- in baptismate per invocationem Dei, illa perma-
tione informali, non prsesumptionis temeritate, sed neat in nobis in seternum, ut non poliuamus eam,
obedientiaepietalepraesumimusdicere Deo Patri: Pa- sed semper simus sancti, ut sicut tunc sancti effecti
ter nosier, qui es in cmlis, el caetera. Hsecatitem ob- sumus, ita inperpetuo sancti maneamus. Velaliter:
secratio, Oratio Dominicavocatur, quia eam Domi- Sanctificeturnomenluum, inlelligatur a nobis, qttanlae
nus docuit, et a Domino oratio Dominica. Discipuli sanclitatis sit nomen luum, id est, sanctum habea-
rogaverunt Dominum, ut eos doceret, qualiter orare tur in omnibus operibus nostris, ul dum tnam san-
deberent, quibus Dominusdixil: Non necesseest, ul u clitatem recolimus, peccare limeamus. Vel aliter :
multum loquamini in oratione, quia omnipotens scit Estmodoaliquis Christianus bonus, facit bona opcra
quid opus sit antequam petatis eum (Ibid., 7). Tunc videt hoc aliquis paganus autJudseus et dicit: Bene-
dixit illis: Cum oratis, dicite: Pater noster. Pater dictus Deus , qui tatem servum habet: nomen Dei
dicitur a patrando, id est, perficiendo. Qui ergo Pa- sanctificalur, id est, laudatur per illumbonttniCliri-
trem invocat Deum talem se debet praparare, ut stianum. E conlra malus, videt eum pagamts mala
filius ejus dignus fit vocari. Quod si injuste eum operari, et dicit: Cerleeccematus Christianus, nox
vocat Patrem, pro ipsa invocatione injusta judicium sumus meliores; liomen blasphematurperillum, juxla
recipiet. Sicut enim filius imitatur bonum patrem, quod Paulus dicit: Nomen Dei per vos blasphema-
utlsaac imitatus est Abraham, et Jacob Isaac; sic tur in genlibus (Rom. n , 24). Nos aulem precamur,
nos qui Deum Patrem vocamus, ut boni lilii sancti- ut sanctificetur nomen Dei, id est, laudetur et glorifi-
tatem illius imitari debenius, ut simus sancti et im- ceturin opere nostro. Quidquid boni agimus, ad ejus
maculati, juxta quod ipse dicit: Sancti estote, quia laudem refertur, quidquid mali, ad ejus contumeliam.
ego sanctus sum DominusDeus vester (I Pelr. i, 16). Adveniat regnum luum. Deus omnipotens semper
Primum fuit omnipoiensPaterJudseorum, juxta quod regnat in coeloet in terra, et nos nescimus modo, '
ipse dicit per Propbetam: Fitius meus primogenitus qualiter regnat, idcirco precamur, ut adveniat re-
Israel (Exod. iv, 22); et, Filios enutrivi et exaltavi, gnum illius. Quid est istud regnumDei? iEterna bea-
ipsi aulem spreverunl me (Isai.i, 2). Sed quid factum titudo, de qtia dicturus est electis: Venite, benedicti
est? Desiil pater eorum esse propter infidelitatem: Patris mei, etc. (Matth. xxv, 34). Hoc regnum pre-
nosler autem propter suam misericordiam faclus est camur, ut adveniat, dies judicii valde debel esse prse-
Pater per fidem el dilectionem, cui supplicamus paratus. Vel aliter: Deusomnipotensregnat in electis
quolidie dicentes, Paler noster. Pater duobus mo- suis per spem, fidem et charilatem, et per caetera
dis dicilur omnipotens, vel quia patravit nos, id est, bona. E contra diabolus regnat per luxuriam, per
creavit, et compegit in utero matrum nostrarum ex ebrietatem, odium et coeteramala: idcircoprecaraur
carne et anima, ex semine viri et feminae, cum non Dominum, ut ipse regnet in nobis per justiliam, non
essemns: vel quia fecit nos renasci ex aqua et Spiritu diabolus per peccatum.
sancto, cum perditi essemtts. Prima nativitas fecit Fiat volunias lua sicut in cmlo, et in terra. Sicut
nos filiospraevaricationis; secunda reconciliationis in coelo,id est, in angelis, qui nunquam peccaverunt,
dimittendo nobis omnia peccata , et originalia et est voluntas tua bona, et illorura officium accepta-
 1267 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. \<m
bile habes: sic fiat voluntas tua bona in hominibus A sanguinem Domini sumeretis. Quandiu non acce-
in terra, ut illorum servitium placeattibi. Vel ali- ditis, non mihi placet. Dicamtts aliter : Panem no-
ter: 507 Per ccelum intelligitur Dominus Jesus strum quotidianum.Per panem possumus accipere di-
Christtts, per terram sancta Ecclesia. Scimus, quia vina eloquia, scientiam legis et Prophetarum,
sicnt vir a muliere, sic coelum est a terra ». Ab Psalmorum etEvangelii. Panemnostrum quotidianum
ipso accipit omnem ubertatem: sic et sancta Ec- da nobis hodie, id est, in omni lempore vitaenostrae
clesia quidquid boni habet, a viro suo Christo per- refice nos doctrina sanctarum Scripturarum, qnod
cipit, juxta quod scriptum est: Omne datum opti- sicttt corporeo cibo reficilur corpus, sic spirituali
mt/m, et omne donum perfectum, desursumest (Jac. cibo reficitttraTiima ad amorem et agnitionem illitts.
1,17). Fiat voluntas. Ad Deum Patrem dicitur. Si- Ft dimitte nobis debila nostra, sicut et nos dimit-
cut est voluntas tua in ccelo , id cst in Christo, limits debitoribus nostris. Debita hlc intelliguntur
iia fiat in terra, id est, in Ecclesia, qnsc est cor- peccata. Duobtts modis sumus debitores Dei : aut
pus ejus. Vel, sicut est voluntas tua in coelo, id faciendo ea quae ipse prohibuit fieri, aut non fa-
est, in hominibusjustis, ita fiat in terra, id est, in cien lo, quse jttssit fieri. Ipse dicit in Evangelio :
peccatoribus, ut ipsi valeant tibi placere per poeni- Diliges DominumDeum tvum ex toto corde tuo, tota
tenliam. Vel, fiat voluntas tua sicttt in coelo, hoc «*anima, tota virtute, el proximum tuum sicut teipsum
est, in mentibus nostris, ita fiat in terra, hoc est, in (Matth. xxn, 37). Non diligimus Deum neqtie proxi-
corporibu3. mum, sicut ipse praecipit? Debitores sumus, id est,
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Pan peccatores. Ipsedicit : Honora patrem tuum et ma-
Graece,Latine, totum vel omne : et ab eo quod est trem tuam, ut sis longmvussuper terram (Matth.
pan, derivatur panis; et ideo per panem intelligere xv, 4). Non facimus hoc? Debitores sumtis, id est,
possumus omnia necessaria tam in cibo, qttam in peccatores. Haecsunt, quse Dominus prsecipit fieri:
potu, et vestimento, otnnique nihsidio corporali. Non occides, non adutterabis, non furtum facies, non
Panis quotidianus dicitur, qtiod qttotidie nobis est perjnrabis. Non faciinus talia, quae Dominus prohi-
necessarius. Panem nostrum quotidianum, id esl, buit fieri? Debitores siimus, id est, peccamus, qui
omnia, quae nobis sunt necessaria tam ad victttm, tanta flagitia contra prsecepta Dei committimus.
quam ad vestimentum, tribue nobis hodie, id est, Necessaritim est ergo ut, si volumus ea nobis a
omni tempore vitae nostrae. Vel aliter : Panem hic Domino dimitti, dimittamus ex corde fratri in no-
possumus intelligere corptis et sanguinem Domini, bis peccanti, attt mala operanti : contra quem etiam
de quo ipse dicit alibi : Nisi quis manducaverit, et r dupliciler sumiis peccatores, aut faciendo quse Do-
reliqua (Joan. vi, 54). Precainur namque, ut det minus prohibuit fteri, videlicet si flagellaverimus
nobis carnem et sanguinem suiiin ad sumendttm, ut eum injttste, aut si sua ahstulerimus; atit non fa-
pcr illud, quod visibililer sumimtts, illttd, quod non ciendo ea quse Dotnimts inandavit fieri, id est, si
videmus, in nobis suscipere possimus, id est Deum non dilexerimtts eum, et illud quod in nos commit-
omnipotentem, juxla quod ipse dicit: Qui manducat lit, non dimiserimus. Si ergo indulserimus ei, tunc
earnem meam, et bibit sanguinem meum, ipse in me veraciter dicere poterimus Deo : Dimittenobisdebila
mahet, et ego in eo (Ibid., 55). Illud qitod dicitur nostra. Et est sensus : 0 Deus omnipotens, sictit
liodie, non possumus generaliter referre ad corpus nos dimitlimns his qui in nolds peccaverunt, ita
et sanguinem Domini, qttia sunt tales, aui nonpos- dimitte. Si autem nos non dimittimus eis, nec ille
sunt qnolidie communicare, aut aliqua discordia dimiltel noliis peccala, quae contra illius prsecepta
contra proximtim commaculali, aut nocturnali coin- gessinnts, quia ipse dixil : Si vos non dimiseritis,
quinati pollutione : homines sunt, non possunt esse nec Pater vester dimittet vobis peccata vestra (Matth.
semperparati. Econtra sunt tales, qui quotidie pos- vi, 15).
sunt communicare : illis evenit, quod dominus dixit Et ne nos inducas in tentationem. Una est tenla-
Zachseo : Horftein domotua oportet me manere (Luc. tio, quse pertinet ad probationem, de qua dicit
xix, 5). Al itle suscepit eum gaudens in domum suam, Moyses ad populum Israeliticum : Tenlat, id est,
quia illi tales cum gaudio debent corpus et sangui- probal, nos Dominus Deus vester, ut sciat si diiigitis
nem Domini sumere. llli vero, qui quotidie non eum (Deut. xm, 3) El Psalmista : Proba me, Do-
possunl communicare, possunt dicere cttm centu- mine, el tenla me (Psal. xxv., 2). Hac teplatione tnn-
rione : Domine, non sum digntis ut intres sub tectum tavit Deus Abraham, et inventtis est fidelis. Altera
meum hodie (Matth. vni, 5): inlrabis alia die. Sunt est, quaepertinet ad deceptionem et perditionem, de
etiam tales, qui nolunt a sua iniquitate recedere, qtia Jacobus apostolus : Deus neminem tcntat (Jac.
abstinent se a corpore et sanguine Domini causa i, 13), ad hoc sciliqet, ut perdat. Hac tentatione
htirnilitatis. Talibtis praedicans beatus Augustinus tentat diabolus, ut djecipiatet perdat, et nos de hac
dixit: Placet, fratres, mihi humilitas vestra, quod tenlalione precamur, ut non dimittat nos tentari
timetis accedere ad corpus et sangtiinem Domini : stipra qnam nostra fragilitas possit sulficere. In ten-
sed melitis esset, ut ab iniqnitatibus vestris recede- talionem enim Deus inducere dicitur, quando a ten-
retis, et mundi effecli per pamitentiam, corpus et tatione non liberat. Tale est, quod de Pharaone le-
«.Locus corruptus.
 1269 OPP, SUPPOSITA. — LIB, DE piVlNIS OFFICIIS. 1270
gimus : Induravit Dominus cor Pharaonis (Exod. A trice, perquam nobis salus exorta est, el beatis apo-
ix, 12), quod nihil est aliud nisi , non emollivit cor stolis Petro etPaulo, atque Andrea impetrare merea-
ejus, quod induratum erat. mur. In qua postiilatione non caeterorum sanctorum
Sed libera nos q malo, id est, a diabolo et poenis praetermittitur, sed in istorum comniemoralione
inferni, et ab omni adversitate hujus saeculi. Amen, omnia suffragia expetuntur. Quia ila omnes sibi in
signaculum est islius orationis, sicut sigillum con- Deounili sunt, ita unum desiderant et rogant pro sa-
firmatio est alicujus codiculi. Quasi dicat Deo ille, lute hominum, ut in uno omnes haheantur p.triter,
• Certe verum est et in uno omnes pariler negliganlur. Quod autem
qui hanc orationem decantat
quod hactenus dixi. Si ergo dimisero peccanti in me, dicit : Da propitius pacem in aiebus noslris. Juxta
tunc dimiltes ea quaecontra praeceptum luum egi : exemplum Ezechise, qui cum audisset a Propheta
Si non dimisero, nec tti dimitles mihi. mala venturse captivilatis, respondit : Fiat pax et
Septem sunt petitiones in hac oralione. Tres veritas in diebus meis (IV Reg. xx, 19), futura Dei
priores pertinent ad animam et vitam aelernam : judicio reservans, de praesenli, quod ad suam et ad
508 quatuor posteriores, ad corpus et praesens populi salutem pertinebat, deprecans. Ila et Ecclesia
tempus. Sanctificatio nominis Dei, et regnum, et deprecatur pacem in diebus nostris, qnod et post
voliintas ejtts bona, in electis in futura vita perficie- B nos alii, et post ipsos alii, usque ad finem saeculisi-
tur. Panis autem et remissio peccatorum, et non militer orabunt. Cur autem ipsam pacem postulet,
indtici in lentationem, et liberatio a diabolo et ab sulijungit, scilicet : ut ope, id est, auxilio, et pro-
omni adversitate hujus saeculi, in praesenti sunt no- tectione misericordim Dei adjuti, quanlum ad inte-
bisnecessaria, quia m futuravilanonerit ulla fames, riorem religionis devotionem pertinet, simus semper
sed satietas aeterna electorum de contemplatione a peccaio liberi, quantum ad exteriorem pacem, si-
Dei omnipotentis; in liac atttem panis necessarius mus et ab omni perlurbalione securi Sequitur quod
est, et remissio, quia hic peccamus, et hic necesse et in omnibtis ecclesiaslicis orationibus subjungi
est, ut liberemur a diaboli tentatione et bujus solet, Per Doniinumnostrum Jesum Christum, et re-
saeculitribulatione. liqua. Ut supra jam diximus.
Post oralionem vero Dominicamad completionem Hac oratione expleta, commiscens sacerdos Do-
tanti mysieni tota ad Deum iiindit preces Ecclesia, minicani oblationem, ut calix Domini totam pleni-
et sequitur in coiiciusione ejusdem sacerdos, et dj- tudinem contineat sacramenti, tanquam per ejus-
cil: Libera nos, quwsumus,Dbmine, et rcliqua. Mata dem mysterii copulationem imprccatur Ecclesise
prmterita, peccata transacta ihtelliguhtur, quoruni _ pacem, diccns : Pax Domini sit semper vobiscum.
si actio jam cessavit in nobis, tamen realus manet, Cui tantum bonum eliam Ecclesia imprecatur, res-
nisi Dei indulgentia deleatur. Mala vero prwsenlia, pondens illi : Et cum spiritu tuo. Pax Domini, ipsa
qiiolidiana peccata intelliguntur in aniino, et acce- est pax Chrisli, quaefinem non habet, et est omnis
dentes ssepe diversi languores, et affliclionesin cor- piaeactiouis perfectio. Vera autem pax unitatem fa-
pore, et extrinsecus irruentes inriumeraecalamita- cit, quomodo qui adhmrei Domino, unns spiritus est
tes, quae quoties patimur, ejus debemiis implorare (I Cor. vi, 17). Imprecata igitur pace, incipiens a
auxilium, qui solus sua pielate et aniinas creat et sacerdotej dat sioi niutuo omnis Ecclesia osctilum
corpora. Futura mala, qusecunque noliis accidcre pacis, ut omnibus vera pace unitis fiat in eis locus
possunt, sive per tentationes diaboli, siva per mise- Dei, sicut dicitur : Deus in loco sanclo suo, Deus qui
rias sseculi.Orat ergo Ecclesia, ut quod in fine ora- inhabitare facit unanimesin domo (Psal. LXVII,7).
tionis dictum est, tibera nos a malo : ita nobis per Ethoc ex traditione apostolorum servat Ecfclcsia,cui
Dei misericordiam praestetur, ut libcrcinur ab omni- freqtientcr ah eis dicilur : Salutale invicemin osculo
bus malis, qiuc nobis vel in prseterito acciderunt, sancto(ICor. xvi, 20) , id est, pacifico, vero, coltiin-
velin praesenti accidunt, vel in fuluro accidere bino, non ficto, non subdolo, quali utuntiir, qui lo-
posse forraidantur. Sequitur : et intercedentepro no- ]n quunlur pacem cum proximo suo, mala autem sunl in
bis, etc., usque, securi. Praecepit Dominus populo cordibus illorum (Psal. xxvn, 5). Uli ergo osculo
Israel, cum teneretur Babylonica servitute, ut ora- sancto salutant invicem, qui non diligunt verbo nec
rent prp pace ipsius civilatis, quod in pace, injtiit, lingua, sed opere et veritate (I Joan. m, 18).
ejus, erit pax yestra ; et Apostolushortatur fieri ora- Interhsec cantaturab omnibus, et cantando ora-
tiones pro omnibus hominibus, pro regibus el his lur, dicenlihus : Agnus Dei, qui tollis peccdtamundi,
qui in sublimitate sunt, ut quietam el tranquillam et rcliqua. Nullus enim tollit peccata, nisi ille so-
vilam agamus. Juxta hanc formam populus fidelium lus, cui nullum bonum hominis impossibile est, nul-
in hujus saeculiperegrinatione, tanquam in Babylone lum malum insanabile. Quomotlo autem peccata
captivus, et supernce patrise inspirans, orat etiam mundi tollat, Joannes in Apocalypsi demonstrat,
pro pace temporali : ne impediatur a spirituali, ut Qui dilexit nos, inquiens, et lavit nos a peccatis no-
remotis per Dei pietatem omnibus adversitatibus, slris in sanguine suo (Apoc.i, 5), quan;!o ipsum san-
qtiietam et tranquillam vitam agat Ecclesia. Hoc guinem dedit pro nobis in cruce, vel quando quisque
stiitem paucissimis, sed eminentissimis sanctis no- nostrum in mysterio sacrae passionis iilius baplismi
minatis exorat, ut intercedente in primis Dei geni- aquis ablutus est : verum etiam quotidie tollit pec-
 illl B. F. ALBINI SEU ALCUM OPERCM PARS IX. 1272
cata mundi, lavalqne nos a peccatis nostris quoti- A Virginem venit, dicens: Ecce concipies, et paries
dianis in sanguine suo, cumcujus ejusdem beatse pas- filium, usque, ipse enim salvum faciet populumsuum
sionis ad altare memoria replicatur. a peccatis eorum (Luc. i, 31). Jesus Hebraice, Graxe
Post haec sumpta eucharistia, id est, bona gratia, Soter, Latine Salvator dicitur. Christus Grsece, He-
(gratia enim Dei pro omnibus gustavit mortem) et braice Messias, Latine Vnctus. Non fuit autem un-
celebrata gratiarum actione, respondetur ab omni- ctus oleo visibili, sicut patriarchae et prophete, qui
bus, Amen. Hsec enim clara vox sanguinis Christi, antiquis temporibus oleo ungebantur. De quibus ipse
quam sanguis iste exprimit ex ore fidelium, eodem Dominus dicit : Notite tangere Chrislos meos, etc.
sanguine redemptorum. Finitis omnibus, astanti (Psal. civ, 15), sed oleo invisibili, id est, plenitudine
ct observanli populo absolutio datur, inclamante Spiritus sancti. Unde Psalmista : Vnxit te Deus,
Diacono : Ite, missa est. Missa ergo nihil aliud in- Deus tuus oleo Imtitim prm participibus tuis (Psal.
telligitur, qtiam dimissio, id est, absolutio, quam XLIV,8). Vnicum. Unicus dicitur, quia unicus est
celebralis omnibus, tunc diaconus esse pronuniial, Deo Patri. Et unicus est Deo Palri, quia nec habuil
cum populus a solemni observatione dimittitur. Un- Pater Filium ante illum, nec post; neque mater
de et Missam catechumenorumcanones dicunt, quo- similiter. Dominum nostrum. Dominus noster est,
niam post evangeiii lectionem incipiunt celebrari B qui dominatur nostri in omnibus creaturis visibili-
sacra mysteria, quibus nullum nisi baptizatum in- bus et invisibilibus. Qui conceptus est de Spiritu
teresse licet : tunc enim clamante diacono, iidem sancto, id est, opere el ministerio Spiritus sancli.
calechumeni mittebantur foras. Missa ergo cate- Et si conceptus est a Spiritu, quare non dicitur Fi-
ehum-morum fiebat ante actionem sacramentorum; lius Spiritus sancti? Sed sciendum quia non omne
Missa fidelium post confectionem et participationem quod ab aliquo nascitur, ejus filius appellatur; verbi
eorumdera sacramentorum. Vel missa est, id est, gratia, nascitur capillus ex capite, sed non dicitur
directa; sive missa est, id est, perfecta est pro no- filius Capitis. Simililer nascilur unguis ex manu,
bis oblalio et oratio. sed non dicitur filius manus. Natus ex Maria Vir-
509CAPUT XLI. gine, secundum carnem, quia beata Maria virgo fuit
a DE SVMBOLO. ante partum, et in partu, et post partum. Beatus
Symboltim Grsece, Laline collatio, sive signum, Augustinus dicit ibi unam comparationem. Est spe-
vel indicium. Indicium, quia ibi indicatur fides culum in aliqua domo, intrat aliquis in illam, um-
sanctse Trinitatis, qualiter debeat credi Pater inge- bra ejus apparens in speculo, quando ingreditur et
nilus, Filius genitus, Spiritus sanclus ab utroque egreditur, non frangit illud speculum: similiter iu
procedens. Signum, quia quicunque haecverba pro- Domino, in eundo et redeundo uterus virginalis in-
fert, ostendit se ad Deum vel ad numerum creden- teger permansit. Passus sub Ponlio Pilalo, secon-
lium pertinere. Coltatio dicitur confereulia vel con- dum humanitatem, quia lapidatus est, virgis caesus
dtictioverborum in unum facta. Beatus Augustinusb est, sputus est, et irrisus, multisque verberibus af-
et majores nostri tradunt, quia postquam apostoli flictus, sed divinitas illius impassibiiis mansit. De-
acceperunl Spiritum sanctum, profecturi in omnem mus inde comparationem. Incidit quis arborem, in
terram dixerunt bonum esse, [ul,J quia unum Deum qua radius solis stat: arbor inciditur, tamen radius
credebant, unam fidem prsedicarent. Duodecim apo- solis nihil mali patitur. Sic Dominus Jesus secun-
stoli fuerunt, duodecim verba composuerunt, et dum humanitatem passus est, secundum divinitatem
denuntiaverunt non ea scripla habere in membranu- impassibilis mansit. Pontius Pilatus proprium no-
lis, sed in tabulis cordis retinere : Quia corde cre- raen eslPilati. In Judaea erat princeps [Forte, prse-
ditur ad justiliam, oreaulem confessiofit adsalulem. ses] sub Tiberio imperatore. Qui Pontius dictus est
Credo in Deum. Alitid, credo Deo, aliud Deum, vel a Ponto regione, vel a Ponto insula in qua natus
et aliud in Deum. Credo Deo omnia inesse, credo est, vel a familia, ul quibusdam placet. Crucifixus,
Deum vera dicere, credo in Deum, id est credendo id est, cruci aOixuscum clavis. Mulli dicunt, quod
illum diligo. Patrem omnipotentem.Paler relalivum " nullam injuriam ibi substinuerit Dominus. Sicut
nomen est a iilio. Pater dicitur eo quod habeat enim quilibet homo xxxm et semis annos habens
liliuiii. Non enim potest dici Pater, nisi habeat fi- injuriam sustineret, si crucifigerettir : ita Filins Dei
lium, neque filius, nisi habeat patrem. Omni- poenam sustinuit, quia si non fecisset, vera passio
potenlem. Omnipotens dicitur eo quod omnia po- non esset. Mortuus, secundum carnem. Unde in
lest. Et quare dicitur omnipotens, cum omnia non Evangelio dicilur : Inclinato capite emisit spirilum
possil? Mentiri non potest, quia immulabilis est. (Joan. xix, 30). Unde et Dominus nona emisit spi-
Sed sciendum quia quidquid illum decet, potest. ritum, quia sexta hora fuerat crucifixus. Et recto or-
In Jesum Christum Filium ejus, subaudi, credo. dine factum est, ut qua hora homo de paradiso eje-
Jesus nomen est humanitatis assumptse a Verbo. An- ctus est, eadem illic restituerctur. Et sepultus. Se-
gelus imposuit ei hoc nomen, quando ad Mariam pultus a Joseph et a Nicodemo, sicut lcgimus, quia
o Capita sex sequentia primum a Quercetano ex. certi auctoris, qui editus exstat in Append. tom. VI
uis. restiluta sunt. Oper. S, Aug.
b Hsec nccepla videntnr ex sernii de symbolo in*
,e75 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINISOFFICnS. 1274
in sepulcro novo sepeliyit eum, quod exciderat in A CAPUT XLII.
«DE TERTLE,SEXTJENONJEQIIE HOR<E OFFICIIS.
petra. Descendit ad inferna, in anima sola. Quare?
Ut electos, qui ibi detinebantur injuste propler ori- Horam tertiam, sextam et nonam Daniel et tres
ginale peccatum, liberaret et ad ccelos reduceret. pueri supplicationibus devoverunt; scilicet ut ab
Unde dicitur per Prophetam : Ero mors tua, o mors ortu diei in tempus precationis tres horae porrectae
nobis reverentiam declararent : pariter a
(Ose. XIII,14). Momordit Dominus infernum, quia Trinitatis
inde partem abstulit, et partem reliquit. Tertia die tertia ad sextam, [et inde] usque ad nonam per
resurrexil. Sexta enim feria crucifixus est, sabbato [paria] lucis intervalla ralis dimensionibus terini-
quievit in septtlcro, die Dominicoresurrexit a mor- nata, Trinitas ter die rogala coleretur. Illud etiam
tuis, sicut praedixerat. Unde dicit ad patrem : Ex- occurrit ad probationem venerabilis Trinilatis, quod
surgam diluculo (Psal. LVI, 9). Ascendit ad cmlos, Spiritus sancttts hora terlia, hoc est, suo loco et
lmadragesimodie resurrectionis suae. Nam per XL numero et tempore descendit ad terras impletttrus
jlies conversatus est cum discipulis suis, et mandu- gratiam, quam Christus promisit. Nam et sexta hora
cavit cum illis, sicut legimus, partem piscis assi, et Chrislus passus in nonam palibuli cruciamenta por-
favtim mellis. Bibit etiam cum illis, sicut Petrus rexit. Tali enim sacramento legitimis ad precem
dixit: Nobis qui manducavimus et bibimuscum illo " temporibus per ternas horas Trinitatis perfectio aut
postquam resurrexit a mortuis (Act. x, 14). Quare laudatur celebritatibus, aut precibus impetralur. Li-
manducavit cum illis post resurrectionem ? Non ut cet et si computetur diurna celebritas per quaterna-
cibo corporali indigeret, sed ut demonstraret verum rium usque in vespertinum officium, hoc est, qua-
corpus se sumpsisse de sepulcro, non factitium. temi significantur numeri, quia mundus qtiadrifarie
Cibus autem ille ita deficiebat a virtute divinitatis divisus in Trinitate salvatur. Siquidem et in nocte
illius, ut poslmodum non esset; sicut, verbi gratia, stationes, et vigiliaetnilitares in quatuor parles divisae
gutta aquse deftcit a nimio calore ignis. Sedet ad ternis horarum spatiis secernuntur: ut et in ipsis
dexteram Dei Patris omnipotentis. Sedet, quia habi- nocturnis mundiaiibusque officiis Trinitatis mysle-
tat in magnitudine paternae majeslatis feliciter. Inde, rium veneretur.
id est, de coelis, venturus judicare vivoset mortuos. CAPUT XLHI.
b DE VESPERTINIS
Vivos, qui tunc vivi reperientur, quia isle mundus HORIS.
plenus erit 510 hominibus. Morluos, qui corpore Vespertinum diurni finis officium et alternae lucis
morlui erunt. Vel vivos, justos; mortuos, peccato- occastts est. Cnjus ex Veteri Testamento solemnis
res. Credo in Spiritum snnclum. Sanctum dicit ad .fj est celebratio. Denique hoc tempore veterum sacri-
dislinctioneni maligni, in quem nullus debet cre- ficia offerri adolerique altario aromata et thura mos
dere. Sanctam Ecclesiam catholicam , subaudis , erat. Testis est hymnidicus ille, regio ac sacerdotali
credo. Ecclesia Gracce, Latine congregatio fidelium.
perfunctus officio, dicens : Dirigatur oratio mea,
Hoc distat inter congregationem et convocationem, sicut incensum in conspeclu tuo : elevalio manuum
quia convocatio fit de fidelibus, congregatio vero mearum sacrificium vespcrlinum (Psal. CXL,2). In
non solum, sed etiam de infidelibus, et de animali- Novo
quoque Testamenlo eodem tempore Dominus
bus, et de lapidibus. Ka6o).txo?Graece, uhiversalis et Salvator noster coenantibus apostolis mysterium
Latine, quia sancla Ecclesia per universum mundttm sui corporis et sanguinis in initio tradidit : ut tem-
dilatata est. Sanctorum communionem,id est, socie-
unum Deum uno pus illud sacrificii vesperum saeculiostenderet. Sci-
tatem, quia credunt, baplismate licet proinde in honore ac memoria tantorum sacra-
sunt renati, uno Spiritu sancto confirmati, et ad mentorum his adesse nos decet Dei
temporibus
ttnam vitain aeternam transire merebunlur. Remis- et personare in ejus cultibus, oralio-
sionem peccatorum credo esse in Ecclesia, primum ' conspectibus",
num nostrarum illi sacrificium offerenles, atque in
per baptismum, deinde per martyrium, demum per ejus laudibus pariter exsultantes. Vesperum autem
eleemosynam, postmodum per orationem, et caetera D vocatum est, a sidere, quod Vesper vocatur, et de-
bona opera. Carnis resurrectionem credo, quia in cedente sole exoritur. De
quo Propheta dicit: Et
hac carne, in qua nunc sumus, in die resurgemtis.
vesperum super filios hominum producere facit (Job.
Sed quid restat? Vita mterna, id est vita sine termino. xxxvni,
52).
Hoc distat inter seternum, et perpetuum, et tempo- CAPUT XLIV.
rale : hoc selernum, quod non habuil initium, nec c DECOMPLETIS.
finem habebit, ut Deus; perpetuum, quod initiura, sed
De complelis autem celebrandis, id etiam in Pa-
finem non habebit, ut sunt homines, et angeli:
trum invenitur exemplis, David propheta dicente :
qui homines, licet moriantur in corpore, in anima Si ascendero in lectiim strati
immortales erunt; temporale est, quod utrumque mei, si dedero somnum
et
habet, et initium, et fineni, ut sunt animalia et oculis, palpebris dormitationem, aut requiem tem-
bestiae. poribus meis; donec inveniam locum Domino, taber-
naculum Deo Jacob (Psal. cxxxi, 3 seqq.). Quis non
» Ex Isidoro, libr. I de Offic. Eccles. r-Ex eod., loc, cit. cap. 21.
•>Bx eod., loci cit. cap. 20. cap. 19.
1275 R. F. ALBINI SEU ALQUINI OPERUMPARS IX. 1276
stupeat tantam in Dej amore animi devotionem, ut A(Lproinde oratur, ut resurrectio Christi celebretuf.
somnum sibi, sine qub utique corpora humana defi- Matutina enim luce Dominus et Salvator noster ab
ciunt, penitus interdixerit, donec locum ad templum inferis resurrexit, quando coepit oriri finelibushrx,
Domino fabricandum in pectore suo rex et propheta quae moriente Christo occiderat pecccatoribus. Si-
reperiret? Quae res fortiter nos debet adihonerel itt quidem et eodem tempore cunctis spes futura? re-
si ipsi locus Domini esse volumus, et tabernaculum surrectionis creilitur, cum justi et omnes ab hac
ejus, aut lemplum cupimus haberi sancti Spiritus, in temporali morte, quasi a sopore somni resurgentes,
quanlumpossumus.exempla sanciorum imilemur, ne evigilabunt.
de nobis dicatur, quod legitur : Dormierunl somnum CAPUT XLVII.
suum, et nihii invenerunt omnes viri divitiarum in c PE ORDINE ADVISITANDUM INFIRMUH SEUUNGF.NDCM,
manibus suis (Ps. LXXV,6). EX NIC^NOCONCILIO. ,
< Jacobus apostolus dixit : Infirmatur quis in vo-
5H « CAPUT XLV.
DEVIGII.IIS. bis ? Inducat prebbxjteros Ecclesiw, el orent super
Antiqua vigiliarum devolio familiare bonum om- eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oralio
nibus sanctis fuit. Sic Isaias denique propheta excla- fidei stilviibitinfirinum : el si in peccatis sit, remit-
mat ad Dominum, dicens : De nocte vigilat spiritus B I lentur ei ( Jac. v, 14 ). Quod non est dubium de
meus ad te, Deus, quia lux prmceptatua sunt super fldeiibus segrotantibus accipi vel inlelligi debere, qui
terram (lsai. xxvi, 9). Item David : Media nocle sur- sancto oleo perungi possttnt, quod ab episcopo con-
gebam ad confitendumtibi, super judicia justificatio- fectum est, non solum sacerdotibus, sed omnibus
nis tum (Psal. cxvm, 62). iloc namque tempore va- uti Christianis in sua aut suorum necessitate a<Iun-
slator angelus transiens, primogenita iEgyptiorum gendum. Nam idcirco presbyteris concessum est,
percussit. Unde nos vigilare oportet, ne periculo quia episcopi occupationibus aliis impediti, ad omnes
jEgyptiorum admisceamur. Iisdem etiam horis ven- languidos ire non possunt. Cseterum si episcopus
turum se esse Dominusin Evangelio Salvator astru- potest, aut dignum ducit infirmtim visilandum et
xit. Unde et ad vigilandum auditores suos excitans benedicendum, et tangendum chrismate, sine cun-
dicit : Reati sunt servi itli, quos cum veneril Dominus, ctatione potest, cujus est ipsum chrisma conflcere.
invenerit vigilantes (Luc. xn, 37). Et si vespertina, Nam poenitentibus istud fundi non potest, qttia genns
inqttit, hora venerit, et si media nocte, et si galli esl sacramenli : quibus autem reliqua sacramenia
cantu, et inveniat illos vigilantes, beati sunt. Ilaque negantur, quomodo unum genus putatur esse con-
et vos estote parati, quia nescilis qua hora Filius cedendum? » Hac auctoritate promulgata, quoties-
'
hominis venturus est (Marc. xm, 35). Si quidem nec " cutique- fidelis infirmatur , ingrediuntur fralres ad
verbis solum docuit vigilias, sed etiam confirmavit regrotum cum aqua benedicta, et cum cereis sive
exemplis. Nam testatnr Evangelium, quia erat Jesus incenso ante oleum sanctum, ct peragunt omnia,
pernoctans in aratiohibus Dei (Luc. vi, 12). Paulus sicut in sacramentorum Libro continetur.
et Silas in custodia pttblica circa medium noctis CAPUT XLVIII.
orantcs hymnum cunclis audientibus dixisse vincti d DEHOCQUOD NON 81TPOENITENTIA NEGANDA IN EX-
memorantur (Act. xvi, 25, 26). Ubi repente terrae TREMIS, EXDECRF.TO LEONIS PAP.E.
motu facto, et concussis carceris funciamentis, et ita ergo lalium nccessitati auxiliandum est, ut nec
ratio illis pceniieutiae,nec communionis gratia dene-
januis apertis, omnium vincula simt solnta. Unde
si amisso vocis officio, per indicia
oportet his horis psallendi orandique frequentiam getur, etiatn, jam
nos habere in sanctis officiis, finemque nostrum,vel inlcgri sensus quaerere comprobentur. Quod si ita
si advenerit, sub tali actu exspectare securitis. segritudine fucrint aggravati, ut quod paulo ante
CAPUT XLVI. poscebant, sub prsesentia [Edit. add. sacerdotis]
b DEMATUTINIS. significare non possint, testimonia eis fidelittm pro-
De Matutinarum antiquitate et auctoritate testis . de-se debebunt, simul tamen et poenitentiae et re-
est idem David propheta, dicens : ln matulinis me- D conciliationis beneficium consequantur.
dilabor in te, quia fuisli adjutor meus (Psal. LXII,7). 512 CAPUT XLIX.
El alibi : Prmvenerunt oculi mei ad te dilucuto, ut e DECOMMUNIONE NONNEGANDA.
mediturer eloquia tua (lbid., cxvm, 148). Cassianus De his qui in exitum veniunt, eliam nunc lex an-
autem dicil, matutinae solemnilatis oflicium uovo tiqua regularisque servabilur, ila ut si qttis egredi-
adhuc tempore instilutum esse primitus in Belhleein tur de corpore, ultimo et necessario viatico minime
monasterio, ubi Dominus noster Jesus Christus pro privetur. Quod si desperatus et consecutus commu-
redeniptione humanaesalutis ex virgine nasci digna- nionem oblationisque faclus particeps, iterum con-
tus est; sicque ex illo per univcrsuin mundum ejtts- valuerit, sit inter eos qui comniunicationem oralio-
dein celebrationis inoluil consuetudo. Diluculo autem nis tantumraodo consequuntur. Generaliter autem
a Ex Isid. loc. cit. cap. 22. d Leo papa, epist. 18 [Al. 83] ad Theodorum ep.,
b Ex eod. loc. cit. cap. 25. cap. 5.
<•Ex epist. Innocentii papse ad Deceiitium ep., e Antea erat : De his qui in exlremis sunt. QUER-
cap. 8. CET.
1277 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1278
omni in exitu posito et poscenti sibi communionis A dicit praedicandttm, et Joscph, qui eum sepelivit,
»
graliam tribui, episcopus probabiliter ex oblatione mire collaiidalur. Ac ideo pro nostris defunctis
dare debebit. Horum vero causa, qui sine commu- certare debemus, quatenus passint partieipes fieri
nione sunt defuncti, Dei judicio reservanda est, in eprum,quos Christus a claustris revocavit inferni.
ciijus manu fttit, ut talium obitus a conimunionis re- Simili etiam modo celenramus ofiicia pro ipsis, qtto-
medio differretur. Nos quibus viventibus non com- modo celebrantur in illis diebus, quando Christus
municavimus, mortttis communicare non possunius. descendit ad infcrna, in quibus et credilur morluus.
a Quomodo moriturus olim providebatur. Denique in aliquibus locis generaliter pro omnibus
Vera ergo ad Dominum conversio in ultimis posi- defunctis omni tempore, exceptis Pentecosles et
torum mente potius est sestimanda, quam tenipore : festis diebtts, oratur in ofQcio vesperlinali, in ali-
propter hoc Domino taliler asserente : Cum conver- quibus quotidie pro eis missa celebratur. In Kalen-
stis ingemueris, tunc salvus eris ( Ezech. XVIII,33). dis etiarn seti diebus anniversariis per novem psal-
Cum ergo Dominus sit cordis inspector, quovis tem- mos, et responsoria, seu lecliones, simili modo offi-
pore non est deneganda pcenitenlia postulanti, cum cia persolvuntur : et ideo juxta Augustinum d « non
illi se obliget Judici, cui occulta omnia noverint re- praetermittendae supplicationes pro spiritibus mor-
velari. Post istas sacratissimas definiliones, quando B tuorum.quas faciendas pro omnibus Chrislianis tide-
aliquis Christianus articulum mortis persenserit im- libus, etiam tacitis nomjnibus eorum, sub generaii
minere, primilus renovet confessionem suam cum commemoratione suscepil Ecclesia, ut quibus ista
puritate ac omni fiducia, deinde dislribuat omnia desunt,parentes, aut filii, aut qualescunque cognati,
quse possidel, post haecdimitlat omnibus, qui in se vel amici, ab una eis exhibeatur matre communi. Si
peccaverunt, et reconcilietttr. Tunc postulet missas aulem deessent istse supplicatipnes, quse liunt recta
et oblationes seu communionem sanctam. Qua per- et pia fide pro mortuis, puto quod nihil prodesset
cepta, etiam si ipso die comedit, mutel habilum in spiritibus eorum, si quamlibel locis sanctis exanima
cilicio et cinete seu viliori indumento. Et tunc in- corppra ponerentur. >
grediantur fratres cum omni gravilate, vel caeteri Quapropler rile celebrantur illi tres dies genera-
fideles cum aqua benedicta et cruce, et cum cereis liter ab omnibus infra trigesimum, qui vocantur,
seu incenso, dicentes, Kyrie eleison, Christe eleison, tertius, septimus, atque tricesimus. De tertio enim die
ter repetendo. Post haec dicat sacerdos : Ad vitam seu septimo ita habctur in libro Numerorum : Qui
mternam resuscitet eum Dominus, et miserlus sit tetigerit cadaver hominis,el propter hoc fuerit immun-
nostri. Tunc canendi sunt septem Psalmi Poeniten- dus, seplem diebus aspergatur aqua lustralionis, die
tiales cum litaniis, prout tempus permiserit. Inte- C tertia el septima, et sic mundabitur (Num. xu, 11).
rim vero legantur Passiones Dominicse ante eum, Immundiiia hsec pro tactu cadaveris animam pollu-
seu aliae Scripturse sacrse. Ilis finitis, sequityr anti- tam significat operibus mortuis : et quia neglexerit
pliona, Anlequam nascerer. Psiilmus : Domini est cultum Dei, in cpgilalione, iu vita, et in intellectu
terra, cum repetitione, et dicitur ter Kyi\e eleison, humiliter confitendo, offerimus sacrificium Deo ter-
ut supra. Deinde sacerdos : In sinu Abrahm collo- tia die, quatenus ab his peccatis purgetur. In expia-
cel eum Dominus, et misereatur nostri. Sequuntur tione vero diei tertii commeudati deliincti, possumtts
orationes ad commendandam animam. ad memoriam reducere tertiam diem resurrectionis
CAPUT L. Domini, 513 *" 1ua deyoiius est generaliler stip-
b DE EXSEQUIIS MORTUORUM, ET EORUM COMMEMORA- plicandum. De septimo vero die habcnius auctori-
TIONE. talem in libro Geneseos. Mortuo etenitn Jacob in
De his ita Auguslinus in libro de cura agenda pro ^Egyplo, et translato a Joseph trans Jordanem cum
mortuis, et in libro Civitatis Dei c. Qui facit,inquit, comitatu maximo, celebraverunt ibidem exsequias
exsequias mortuorum, ob amorem illius facit, qui cum planctu magno, et fecerunt septem dies (Gen. L).
promisit corpora rcsurrectura : « Neque enim con- Et alihi : Luctus morlui septem dierum, falui autem
temnenda sunt et abjicienda corpora defunctorum, omnesdies vitw ejus (Eccli. xxn, 13). Quod aulem
maxime fidelium, qttibus tanquam organis et vasis apud aliquos nonus diescelebratur, et vocnbatur no-
ad omnia opera bona usus est Spiritus sanclus. Unde vendialis, Augustinus in libro Qusestionum e redar-
et antiquorum fidelitim funera pfliciosa pietate cu- guil, maxime cum nullus sanctorum hoc fecisse pro-
rata sunt, et exsequise celebralae. ac sepullura prc- baiur, cum sit consuetudo gentilium. Sane scptimus
visse: ipsique cum viverent, dc sepeliendis seu trans- dies in Scripturis auclorilatem habet, quia septena-
ferendis suis corporibus filiis mandaverunt, et To- rius numerus propter sabbati sacramenlum praecipue
bias (Tob. n,9, et xn, 12) sepeliendis mortuis Deum qttietis indicium est. Unde merito mortuis tanquam
promeruisse commendatur. Ipse Dominus die lertia quiescentibus exhibetur. De tricesima die scriplum
resurrecturus, gloriosae mulieris bonum opus prse- est in libro Numerorum (Num. xx, 30), Omnis autem
a Ex epist. Coelestini papsead episcopos Viennen- c S. August. libr. de cura pro mortuis,
ses et Narbon. cap. 3. cap. 3: et
b In cod. ms. tit. De ordine defunctorum. libr. i. (ie Civit. Dei, cap. 13.
QUER- d ibid. De Cura pro mortuis, cap. 4.
CET. 0 Aug.
Aug. Quaest. in Genesin, quaest. 172.
1279 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX. 1280
multitudo videns occubuisse Aaron, flevit super eo t(Video repetitur defunctis, quoniam nescimus qualitet
iriginta diebus, et Moysenfleverunt filii Israel in cam- eorum causa habeatur in alia vita.
oeslribus Moab triginta diebus (Deut. xxxiv, 8). David
CAPUT LI.
jt filii Israel jejunaverunt pro Saul, et planxerunt
c DETERTIA , SEPTIMA ET TRIGESIMA DIEPRO
eum planctu maximo. Et in Libro Sapientise de ter-
tio, septimo alque trigesimo die : Filii in mortuum DEFUNCTIS.
oroduc lacrymus. Et post pauca : Propter delaluram Tertia dies specialiter pro animae absolutione
autem amare fer luctum illius. Et iterum : Fac lu- celebratur, quia videlicet triplicis est naturae, ira-
ctum secundum merilum ejus uno die, vel duobus scibilis, concupiscibilis, et rationalis : et qnia inge-
propter detractionem (Eccli. xxxvm, 16-18 ). Ubi nio viget, intellectu, et memoria. Propter hoc igitur
primo dixit, propler delaluram uno die fieri luctum, sacrificium die tertia peragitur, ut si quid temulen-
et postea propter detractionem, uno vel duobus, tres tnm [Cod. Val., cenulentum] ex carnis cohabilalione
dies inlroduxit in luctum. Quapropter et nos pro aontraxit, obliteretur, et sinctse Trinitatis simililuilo
valde charissimis jejunare seu eleemosynas facere, reparetur.
atque inlerius pro eorum reatibus flere debemus, ut Dies septimus nihilominus ofticiis deputatur eis-
quod illi in vita debuerunt facere, et non fecerunl, " dem, ut anima suo corpori reconcilietur : septena-
saltem nos pro illis cum Dei auxilio adimpleamus. rius namque numerus ex ternario constat et quater-
Interea dicunt aliqui, utrum pro omnibtts Chri- nario, et ternarius animse tribuitur, quaternarius
stianis licilum sit missas celebrare? Hinc Augusti- corpori deputatur, propter quatuor nolissimos, qui-
iius a. Neque negandum est defunctorum animas bus constat, humores. Est ergo quasi quoedararixa
pietate suorum viventium revelari, cum pro illis corporis et animae, quae carne illiciente, eamque
sacrificium mediatoris offertur, vel eleemosynse in suis illecebris attrahente, peccavit. Ut ergo anima
Ecclesia fiunt. Sed eis haec prosunt, qui cum vive- suo corpori pacificetur, holocauslum septima die
rcnt, hsec sibi ut postea prodesse possent, merue- [Ms., septimi diei] peragitur. Ad hoc forte pertinet,
riint. Esl enim quidam vivendi modus, nec tam bo- quod in libro Ecclesiastici dicitur : Luctus mortui,
nus ut non requirat ista posl mortem, nec tam septem dies : luclus autem fatui, omnesdies ejus vilm
malus ut ei non prosint ista post mortem. Est vero (Eccli. xxn, 15). Haecde tertia et septima die, au-
talis in bono, ut haecnon requirat; et est rursus talis ctoritative qttidem [3Is., auctoritativa quaedam]bre-
in malo, ut nec his valeat, cum ab hac vita transierit, viter diximus.
adjuvari. Quapropter oportet pro omnibus rege- Costerum de trigesima die in Dialogorum llbris
neratis ista facere, ut nullus eorum prsetennittatur, G legimus d, beatttm Gregorium praecepisse dicbus
ad quos hsec beneficia possint et debeant pervenire. triginta conlinuis pro quodam monacho nomine
Praesertim cum quidam ab hostibus caplus, vin- Jtastp [Cod. Vat. omilt., Justo], sibique necessario
culisque ferreis mancipatus, a quodam servo Dei, medico, quem ipse, ob scelus rei peculiaris, damna-
scilicet germano suo, ut pulabatur mortuus, cele- verat, missas et orationes percelebrari. Quibus ex-
bratis pro eo quotidie missis more mortuorum, sae- pletis, divina manifestatum est revelatione, commu-
pissime vincula solverentur, a quibus postea absolu- nionem sanctorumque societatem recepisse [Ms.,
tus est. societatem redditam]. Haec ergo salutifera inolevit
Sed et hoc notandum, quia quod missoe mortuo- consuetudo, ut trigesima dies defunclorum devotis
rtim absque Gloria ct Alleluia, seu pacis osculo cele- frequenlentur ofliciis. e [Possumus etiara et hic
branlur, quod est indicium laetitise,ad imitationem auctorilatis aliquid adhibere, nam 514 Aaron pri-
agitur ofliciortim, qttae agunlur in morte Domini. mum sacerdotum triginta diebus legitur flevisse
Potest hoc addisci in homilia Origenis quinta libri populus (Num. xx, 30).] Sunt qui dicunt hoc agi
Levitici, ubi dicit b : « Sacriflcium pro peccato non pro perfeclione tricenarii numeri : nam Dominus
fit in oleo, dicit enim : Non superponet ei oleum, triginta annorum aetate baptizatus est. Et David
v
cumjam propeccato est. Quod ergo pro peccatoest, triginta annorum , regni suscepit gubernaculum.
nec oleum laetitiae, nec thus suavitatis imponitur.-» Primum etiam hominem, in triginta annortim aetate
Ac ideo absque Gloria et Alleluia celebratur, quia creatum doctores asserunt, et nostra corpora in
sine oleo el thure Romani in vespertinis seu vigiliis mensuram setatis plenitudinis Chrisli, credimus et
atque matutinis defunctorum tres tantummodo psal- speramus resurrectura: multaque exslanl alia bitjus
mos recitant, scilicet ob sepulturam triduanam Do- rei mysteria. Celebratur ergo dies tricesima, ut in
mini. At hi, qui per novennarium numerum, sicutii anima incorruptionis renovetur juventus, et corpus
est in Kalendarum diebus seu Anniversariorum, re- quod in humilitate sepultum fuerat, resurgat in
colimt, figurant illa oflicia noclurnalia, qnae in pas- gloria, configuratum corpori claritatis Christi (Plii-
sione Domini rite celebrantur. Anniversaria dies tip. ni, 21).
« In Enchiridio, cap. 110; et libr. de Cura pro) Vaticano 5850, post Orationes Albini ad Deitm et
mortuis cap. 18. aposlolos, quas dedimus supra col. 1027 inler dubia.
b Origenes, hom. 5 in Levit., nuin. 6, pag. 209,, d S- Greg. M. libr. iv Dial. cap. 55.
tom. II Oper. Paris. 1733. e Quae uncinis includuntur, omissa sunt in cod.
- Exstat hoc capitulum separatim in cod. ms.. Vat.
1281 OPP. SUPPOSITA. — LIB. DE DIVINIS OFFICHS. 1282
CAPUT LII. A miseratio : sana'vulnera, ejusque remitte peccata,
a DEMISSA INNOCENTIUM. ut nullis a te iniquitatibus separatus, tibi semper,
De missa Innocentium particulariter in Antipho- Domine, valeat adhaerere. Per Dominum.
nario sic ; Gloria in excelsis Deo non cantalur, nec Alia. Domine Deus noster, qui offensione nostra
A(/e(uta, sed quasi in tristitia deducitur dies ille. non vinceris, sed satisfactione placaris: respice, quoe-
Compositor ofliciipraesentis Innocentium: Voluerunt sumus, ad hunc famulum tuum, qui se libi peccasse
et planxerunt: sicut separat nos ab aclu malorum graviter confitetttr; tuutn est absolutionem criminum
Judxorum in CoenaDoinini, sive in Parasceve, seu dare, et veniam prxstare peccantibus, qui dixisti
in Sabbato sancto, omittendo oscula sive coelera pcenitentiam te malle peccatorum, quam mortem.
consueta, sic conjungit in proesenti festivitate dolori Concede ergo, Domine, hoc, ut et tibi poenitentiae
devotarum feminaruin. Causa earum tristiti.e omit- excubias celebret, et correctis aclibus suis conferri
timus, Gloria in excelsisDeo, et Alleluia. sibi a le sempiterna gaudia gratuletur. Per Doini-
niiin.
CAPUT LIII.
DEHOCCURMAGISTRI ECCLESI.E QUADRAGESIMJE TEM- Alia. Precor, Domine, clemenliam tuoe majestatis
PUSANTEDOMINI PASSIONEM OBSERVANDUM STATUE- ac nominis, ut huic famulo tuo, peccata et facinora
RUNT. B sua confitenti, veniam dare, et prseteritorum crimi-
Congrua autem ratione magistri Ecclesiae Qua- num culpas relaxare digneris, qui humeris tuis ovem
dragesimsetempus ante Domini passionem observan- perditam reduxisti ad caulas; qtti publicani preci-
dum esse statuerunt, ut intelligamus quia praesen- bus vel confessione placatus es, tu etiam, Domine,
tis vitaeafflictio immortalitatem futuram parit. Ad et huic famulo tuo placare, tu ejus precibus beni-
quam rem confirmandum ipse Dominus, qtti qua- giius assiste, ul in confessione flebili permaiiens,
draginta diebus ante passionem jejunavit, quadra- clementiam ceieriter exoret.et sanctis acsacris alta-
ginta etiam post resurrectionem cum discipulis con- ribus restitutus spei rursus aeternaeet coelesliglorise
versatus est, ulrumque tempus quadraginta dierum reformetur. Per Dominum.
numero complens, ut ostenderet in proesenli vita Alia. Omnipotens sempiterne Deus, confitenti tibi
tempus esse afflictionis, et in futura gaudii. Cum huic famulo tuo pro tua pietate peccata relaxa : ut
enim quadraginta diebus ante passionem jejunaret, non plus ei noceat conscientiae reatus ad poenam,
quasi clamabat : Nisi pmnitentiam egerilis, morie- quam indulgenlia tuse pietalis ad veniam. Per Do-
mini in peccalis vestris (Joan. vni, 24). Et Petrus: minum.
Abstinete vos a carnalibus desideriis, qum militant Alia. Omnipotens et misericors Deus, qui pecca-
adversus animam (I Petr. n, 11). Cum vero post re- C lorum indulgentiam in confessione celeri postulasti,
surrectionem cum discipulis conversarelur, eorum succurre lapsis, miserere confessis : ut quos delicto-
corda laetificans,quasi illud gaudium ineffabilepro- mtn catena constringit, magnitudo pielatis absolvat.
miltebat, de quo alibi ait: Ilerum videbo vos, et Per Domiiium.
gaudebit cor veslrum, et gaudium vestrum nemo tollet 515 CAPUT LV.
a vobis (Joan. xvi, 22). Et iterum : Ecce ego vobis- b DE POENITENTIBUS.
cum sum omnibus diebus usque ad consummationem Poenitentibus exeroplum Job primus exhibuit,
smculi (Mttth. xxvm, 20). Jejunavit autem non so- quando post funera vel flagella adhuc in sua redar-
lum quadraginta diebus, sed etiam noclibus, ut si gutioneetiam in cilicioet cinere iamenta poenitudinis
prospera blandiantur, quse significantur per dies, suwpsit, dicens : Idcirco ago pmnitentiam in favilla
sive adversa terreant, quae significantur per noctes, el cinere (Job. XLII,6). Post hunc nobis David poeni-
immobilis perseveret animus Chrislianus, sicut fa- tentiae magislerium prsebuit, quando gravi vulnere
ciebat ille qui dicebat: Per arma juslitim a dextris lapsus, dum audisset a propheta peccatum suum,
et a sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infa- ceiifestim poeniluit, et culpam suam poenilentioecon-
miam et bonam famam. Vt seductoreset veraces, sicul fessione sanavil (// Reg. xn). Sic Ninivitse et alii
j.
qui ignoti et cogniti (II Cor. vi, 8). multi peccata sua confessi sunt, et poenitentiamege-
CAPUT LIV. runt. Displicuerant sibi quales fuerant, et quales per
ORATIONES SUPERPQENITENTEM. Beum facti sunt illi plactterunt (Jon. III, 5).
Exaudi, Domine, preces nostras, et confltentiumi Est autem poenitentia medicamentum vulneris,
tibi parce peccatis; ut quos conscienlise reatus> spes salutis, per quam peccatores salvantur, per
accusat, indulgentia tuse miseralionis absolvat. Pei quam Deus ad misericordiam provocatur : quae non
Dominum. tempore pensatttr, sed profundilate luctus et lacry-
Alia. Prscveniat hunc famulum tuum, quaesumus,. marum. Poenitentia aulem non mensium ac tempo-
Domine, misericordia lua; et omnes iniquitates ejus1 rum cursu pensatur, sed poena, qua anima crucia-
celeri indulgenlia deleantur. tur, et morlificatur caro. Hi vero, qui pcenitentiam
Alia. Adesto, Domine, supplicationibus nostris, gerunl, proinde capillos et barbam nulriunt, unde
nec sit ab hoc faraulo luo clementise tuae ionginquai monstrent abundantiam criminum, quibus capnt
" Sequentia sex capita etiam adjecta sunt ex ms. b Ex Isidoro De OfliciisEccl. lib. n, cap. 16.
ftod. a D. Quercetano.
4283 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUMPARS IX. 1284
peccatoris gravalur. Capilli enim pro vitiis accipiun- k bent, si rursus post emendationem, relicto vitio,
tur. Vir enim si comam nutriai, ut ait Apostblus, corda pulsentur; dum non possunt bonse conversa-
ignominia est illi (1 Cor.u, 14). Ipsam enim igno- tioni nocere, si lalis cogitatio noh erumpat in con-
miniam suscipiunt poenitenles pro merilo peccato- sensu vel in opere. Ferre enim sine perfectione vi-
rum. Qttodvero in cilicio prosternuntur, per cilicium tiorum cogitationes non est ad damnatiotiem, sed ad
siibeundi discriminis,
quippe recordatio est peccatorum, propter hsedosad probationem. Nec est occasio
sinislram futuros. Inde ergo confitentes in cilicio sed potius agendse virtutis [Isid., augendse perfe-
Nam et si qttis circa finem suum per poeni-
prosterntintur, tanquam dicentes: Et peccatummeum ctionis].
contra me est semper(Psal. L, 5). Quod cinere as- tentiam desinat esse malus, non ideo debet despe-
in termino est ultimae vitse : quoniam
pergunltir; vel ut sinl memores, quia cinis et pnlvis rare, quia
sunt, vcl quia pnlveres facti sunt, id est, impii facti Deus non respicit quales antea fuimus, sed quales
sunt. Unde et illi proevaricatoresprimi homines re- circa finein existemus. Ex fine enim suo unumquem-
cedentes a Deo, malisque factis offeudentes Creato- que aut justiflcat, aut condemnat, sicut scriplum
rem, in pulverem, ttnde facti sttnt, redierunt. Bene est: Ipse judicat extrema terrm (I Reg. n, 10). Et
Vniversorumfinemipse considerat (Job. xxvm,
ergo in cilicio el cinere poanitens deplorat peccatum, " alibi:
I 3). Proinde non dubitaraus circa finem jostifieari
quia in cilicio asperitas et compunctio peccatorum;
in cinere autem pulvis ostenditttr mortuorum. Et id- homincm per poenitentiam et comptinctioneni; sed
circo in utroque poenitenliam agimus, tit in coni- quia raro hoc fieri solet, meluendum est; ne dum
punctione cilicii agnoscamus vitia, quae per cul- ad finem differtur conversio, incerta occupet mors,
pam commisimus; et per favillam cineris perpen- antequam subveniat poenitentia. Pro qua re etsi
damus mortis sententiam, ad qttam peccando perve- bona est ad extremum conversio, melior tamen est,
liimus. quaelonge ante finem agitur, ut ab hac vlta securius
Poenitentioeautem remedium Ecclesia catholica in transeatur.
spe indiilgetitioefidenter alligat excrcendos homi- CAPUT LVI.
» DESYMBOLO NICJENO.
nes, et post unum baplistni sacramentum, quod sin-
gulari traditione commendalum sollicite prohibet Symbolum autem, quod tempore sacrificii populo
iterandum, medicinali remedio poenitentioesubrogat praedicatur, cccxvm sanctorum Patnmi cbilatiohe
adjumenlum, cujus remcdio egere se cuncli agno- apud synodum Nicaenamest editum. Cujus veraefidei
scere debent pro quotidianis humanoe fragilitatis regula tahtis doctrinae mysteriis praecellit, ut de
cxcessibus, sine quibus in hac vita esse non possu- omhi parte fidci loquatur; nullaque pene sit nsere-
nuis, honore duntaxat et ciignitate servata, ita ut " sis, cui per singula verba vel sententias hoh Tespon-
sacerdotibus el levilis, Deo lantum teste, fiat; a cse- deal. Omnes enim erroris, impietatum, perlideique
teris vero, atteslante coram Deo soleinniter sacer- blasphemias calcat, et ob hoc tihiversis Ec&eSiispari
dote, ut hoc tegat fructuosa confessio, quod leme- confessionea populo proclamatur.
rarius appetitus, aut ignorantiae nota contraxisse 516 CAPUT LVU.
negligenlius videtur : ut sictil in baptisino omnes b DEUEGUI.A FlDEl.
iniquilatcs remitti, vel per martyrium nulli pecca- Hoecest, post Apostolorum Symbolum certissima
tutn credimus iinputari, ita poeiiitenlioe compun- fides, quam doctores nostri tradiderunt, ut profitea-
ctioue fructuosa fateamttr deleri peccala. Lacrymm mur Patrem, el Filiuni, ct Spiritum sanctum unius
enim poenilcntium•jpud Dettin pro baptismate repu- essenlisc, ejus lemque potcstatis et sempiternitatis.
tanltir. Unde et quamlibet sint magna delicta, Unum Dcum invisibilem, lla ut in singulis persona-
quamvis gravia; non est tamen in illis Dci miseri- rum proprietate servata, nee substantialiler Trinitas
cordia desperatida. In actione enim pcenitiHlinis,ut dividi, nec personaliter debeat omnino confundi.Pa-
supra dictiiinest, non tam consideranda est mensura trem quoque confiteri ingenituni, Filium genitum,
temporis, quam doloris. Cor enini conlrituni et hu- j. Spiritum sanclum nec genitum, nec ingenitum; sed
luiliatum Deus non spernit (Psal. L, 19). Verumta- ex Palre et Filio procedentem. Fiiium a Patre.na •
men quanto in peccando fuit ad malum promplior scendo procedere, Spiritum vero saiictum pi'ce-
nieiitis inlenlio, lanto devotior debet esse in poeni- dendo non nasci. Ipsum vero Filium ex Virgine sine
tendo afflictio. peccato hominem suscepisse, ut quem sola boni-
Duplicem habcro debet flettim in poeiiitcntiaom- tate creaverat, sponte lapsum misericorditer repa-
nis peccator, sive quia per negligcntiam bonum non raret. Quem veracitcr crucifixum, et tertia die re-
fecit, seu quia malum per audaciam perpetravil. Ille surrexisse, et cum eadem ipsa carne glorilicala as-
autem vere poenitentiaiuagit, qui nec poenitere per- cendisse in ccelum, in qua ad judicium vivorum et
petrata negligil, nec adhuc poenitenda committit. mortuc-rumexspectatur venturus. Et quod divinam
Qui vero lacrymas indesinenter fundit, et tamen humanamque substantiam, in utroque perfectus, una
peccare non desinit, hic lamentum habet, sed inttn- Christus persona geslaverit; quia nec geminavit
dationem non habet. Si qui aulem per gratiam Dei utriusque substantiaeintegritas personam, nec con-
itd poenileiiliam convertuntur, perturbari non de- fudit geminam unitas personse substantiam. Altero
a Ex Isidoro, loc. cit., lib. i, cap. 10. b Ex eod., ibid., lib. n,
cap. 23.
1285 OPP. SUPPOSITA. — LTB. DE DIVINIS OFFICIIS. 1286
quippe neutrum exclusit, quia utrumque unius in- JL'ita ut poenilentia fructtiosa universa fateamur deleri
temeratojure servavit, quod Novi et Veteris Te- peccata, sicut scriptum est: Beati quorum remissm
stamcnli salubris commendat auctoritas : illa per sunt iniquitales, et quorum tecta sunt peccata. Beatus
prophetiam, ista per historiam veraciter perso- vir cui non impulavitDominus peccalum (Psal. xxxi,
lutom. 1,2).
Et quod neque de Deo, neque de creatura saeculi Nullum qnoque suis viribus, sed per divinam gra-
sit cum paganis aut cum haereticis aliquid sentien- tiam capiti Chrislo subjungi, atque indisruptae pacis
dum in his, quibus a veriiate dissentiunt; sed quod perseverantiam, in unitate Ecclesiae ipsius solidari:
in utroque Tcstamento divina protcstantur cloquia, nec humanae voluntatis arbitrio libni quidquam de-
hoc tantummodo sentiendum : qtiod sive hominem, putandum aestimari; secundum proposilum volun-
sive universa, nulla necessitate Deus creaverit; nul- tatis Dei omnem numerum eleclorum acquiri; bona
lam esse omninp visibilem, invisibilemque substan- quoque temporalia bonis malisque communia a Deo
tiam, nisi aut quae Deus sil, aut a bono Deo bona creari, ejusque dispensatione siiigulis qtiibusque vel
creata sit; sed Deus suinme et incommulabiliter bo- tribui vel negari : quorum bonorum fii Tiuoquoque
nus, creatura vero inferius et mutabiliter bona; et fidclium non habitus, sed usus aut improbandus cst,
quod animse origo incerta sit, et quod Angelorum J8 aut probandus; certa vero seternaqiie bona solos
natura vel animae non sil pars divinse subslanlioe; posse bonos in futuro consequi, quOrum pignore Ec-
sed Dei creatura ex nihilo condila. Ideo incorporea clesiam iiunc informatam credimus detineri; hic ha-
anima absque dubio, el Deo et angelis, a quibus benlem priraitias spirilus, in futuro perfectionem;
comprehendi et Iransferri potest, corporea esse evi- hic sustentari in spe, postea pasci in re; hic videre
denter ostendilur ". Ad imaginem autem Dei creala per speeultim et in agnigmate, in futuro autem facie
esl, pietate morum, sine qtia fides divini citltus [non] ad faciem, cum ad speciem fuerit ducta per fidem,
perficitur. Et ut unusquisque Deum, proximumve quando perficiatur, ut summi Dei bonis fruamur
in Deo diligens, usque ad dilectionem quoque ini- oelernis, -fruendo [temporalibus] in Deo non oberi-
micorum pertendendo proficiat, ul proficiendo per- mus et proximis; eam qttoque nos speni resurre-
veniat. ctionis ha-bere, ut eodem ordine eademque forma,
Alterum quoque alterius pollui non posse peccato, qua ipse Dominus resurrexit a Tnortuis, nos qttoque
ubi par voluntas non tenetur consensio. Legitimas resurrecturos esse credamus in eoclem corpore, ih
nuptias non credi damnatas, licet ex eis quoque ori- quo sumus, vel vivimus, non naturam aul sexum
ginali peccato obnoxia credatur nasci posteritas, , mulantes, sed tanttim fragilitatem et vitia deponen-
eisque jure fidelium virginum vel continentitim prae- ' 4 tes; ipsuni quoque Satanam cuni angelis suis atque
ferenda doceatur inlegritas. Nec unum Trinitatis cultoribus oeterno incendib condemnandtim, neqtie
baptisma, quod nefas esl, ileretur, neque pro diver- secundum qttoruniilam sacrilegam disputationem ad
sitate tradentium ministrorum singulis pulelur qui- prislinam, id est, angelicain dignilatem, ex qua pro-
busque conferri, sed a Deo singulari potestate do- pria malignitate cecidil, reducendum.
nan. De quo diclum leginius : Super quein videris Ilsec est calholicaetraditionis fidei vera integritas,
Spirium descendenlemet mnnentem super eum, hic de qua si tinum quodlibet respualur, tota fidei cre-
esl, qui baptizat in Spiritu sancto; et ego vidi et testi- dulitas amittitur. Lege homiliam xxxvn b sancti Au-
moninm perhibui, quia hic est Filius Dei (Joan. i, gustini in prima parte super Joanncm evangelistam
35, 34). El ne poenitenlioe remediis nos egere non cujus initiuni est: Verba Domini nostri Jesu Christi,
putemus pro quotidianis liumanae fragilitatis exces- qum habuit cum Judmis, ita moderans loquelam suam,
sibus, sine quibus in hac vita esse hon possumus : ul cwci non viderenl',etc.
» Corporea esseevidenteroslenditur. Deest, opinor, test, esse nihilomintts ostenditur. » Et in-
et corporea
particula non, leg. corporeu non esse, etc, ut con- ferius : « Sine qua fides divini cultus ofiosa lor-
tra:!ictio vitetur et error. In Isi;!oto tamen sic le- pescil, el cum qua integritas divini cultus perfi-
gitur : « SeJ Dei creatura, ex nihilo condita, et in cilur.»
corpore (F. leg. incorporen) esse evidenter oslen- b In editis xxxix, Tract. in Joan.
ditur. (Hioniamigitur apprehendi et transferri po- JD
ISW7 B. V. ALBINl SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. «88

AMALARII ARCHIEPISCOPI TREVIRENSIS

EPISTOLA AD CAROLUMMAGNUMIMPERATOREMDE CJEREMONUSBAPTISML

(Vide Palrologim tom. XCIX, col. 887.)

517EJUSDEM AMALARII VERSUS MARINI «.

AMALARIUSVENERABILIABBATI PETRO.

Quid, Pater, angustos repedas qui tempora calles, ,V Sed sancti potius cursus psallat Benedicli:
Namque quiela tenes. Forsanque paras renovare
Saccos tu nostros iterum, vel frangere dente,
Crustas et totas micas volitare per auras.
Agius inler froudentes lauros habitans sors
Maxima ipse vocat fratres ad fercula pacis.
Disjunxit labetts Arton quos turpiler Auster
Junxit. Quo properare petis sic, abba meus, quo?
Venlorum Dominus qui velat sine pergere fratre.
Quid mirum, si Gregorius jaceat, lacrymansque;
Si non est mirttm, Christi chorum trepidare?
^Equoreas tangens Dominus partes, lacrymabant
Discipuli, si Gregorius non pertulit undas,
Vespere jam properante, rogat cessare procellas,
Quas dicit senior majore surgere Euro.
Abba jubet monachum vultus atlollere sursum,
Sumere de mensa fratrum saltim exiguumque.
Gregorius dixit : Hinc non surgam, nisi fixa
Hoecpuppis maneat, neque has tabulas relinquo.
Nocte vigil frater non dormitans, neque cessant
Salsa vada undarum jugiter turbare procellae.
Et ratis alta profunda petens nimium cito saltat.
Triste caput, sensus moestus palitur male, taudem
Cum viclis tenebris rutilans miratur Eous,
Sat metuenda truces agitabant flamina lymphas.
Nos cursum revocat, ad durissima caslra.
Forsau deleclat castrum, fratres, Eginense,
Etpalmas agere satis per tempora longa,
Puncta ubi Wippo manu plorat rapuisse aliena.
Singultu nimio pulsabat soepequietem
Hic nostram, pro quo satmcesta calerva jacebat.
Ac inemor esto sacerdotis, quem sidera tollunt
Pro famulo, quem finis equi retinetque sepultum,
Funde preces, venerande Pater, cum fratribus una.
Partes Constantinopolim properemus et ante;
Tempora laxemus gelida utrique Attica rura.
Postquain Conslanlinopolim lustrabimus urbem,
Bisque quaterque decem hac noctes possedimus albo, Nos ulrosque Deus jungat pariter sine fine,
Continuo stant vigiles, qui limina claudunt,
Ne monacbus forsan per opaca vaderet urbis,
* His versibus in ms. admodum corruptis, lor- ^slatur, et cujus auctorem Amalariuin esse cenMt
tassis cotnprehenditur Hodwporicum illud legationis- p D. Rivet., Hist. lit. Francioe, tom. IV, pag. 419.
quod suo tempore exstitisse Hermanus Contractus
Aut fors aut potiusque forent ignota nefanda
Illius nobis urbis, quoestepe beabat
Totque viros, tantos famulos per ssecla beatos;
Quam legimus tenuisse caput regni omnis Eoi.
Tunc sero rediens Basileus Leo mandat, et ipsa
Ut venianl fratres ad sumnia palalia regis.
Hic eloquitur, hic de Caroli orat vita per aevum,
Ac notorum ejus, sacri simul ordinis omnis,
El populi memorans Francorum voce benigna.
A quo laxati pelagi profunda trahebal
yEquoreus cursusque ratem, cum ingens fera venit.
Quis ventorum avidas pennas tot dicere suffert,
Et non miretur tantum crepitantia lora?
Terribilem hinc sonitum fluctus redduntque marini:
* Inde truces ratent quatiunt vires
Venlris. His majorque metus cum est mortis amarse.
Valis sum libi, sancte Pater, non effugies tu
Hinc, nisi perfundaris aquis, nimbis sacieris.
Effugias Mauros , metuas Sclavos, Regidosque.
Tu cumula lela, ut Maurum jugules metuendum,
Quem nobis monstrant portus, quem famina tollunt.
Tende arcum, donec percurramus mare cursu.
Slaprocul a terraSclavorumlitlora linque, repellant.
Post vernum, sero licet, llaliamque virentem,
Nos pervadimus hanc cursim, rapidoque volatu
Silvestri ad dignam ecclesiam sancti properantes.
Obvia slat sancla cohors fratrum simul oninis
Flebilis; egregius paslor lacrymans lacrymantes
p Suscipit, orbati gaudent de sospite Patre.
Gaudia perfundunl lacrymas quia laeta caterva,
Germanis monachis Patribus dant basia blanda.
Optamus lsetus maneas cum fratribus almis,
Inter quos fratris memorare tuique marini
Tu dignare, Pater, non exsiliens modo tristis;
Frater egoque tuus, quoniam non tristia carpo.
Triste polum fralri! Caroli quia morte fatigor.
Cum Carolo quondam rege et cum fratribus almis.
1289 OPP. SUPPOSITA. — ADSONIS LIB. DE ANTICHRISTO. — MONIT. 1290

ABBATIS DERVENSIS LIBELLUS DE ANTICHRISTO.

ADSONIS_

526 MONITUMPR^EVIUM. A agro Metensi, qui eliam textus S. Scripturse et SS.

Patrum de virtutibus instruentes collegit, illudque
Cl. D. Andreas Quercetanus hunc libellum, ex coa opusculum eidem Erimberto archiepiscopo Colo-
ms. viri illustris Jacobi Augusti Tbuani, Operibu niensi inscripsit, quod adhuc Iatet in bildiotheca
beati Alcuini sub tilulo : Vila Antichristi ad fetun
Caro canonicoruin regnlarium Tongrensium; epislolam
lum Magnum, inseruit p. 1209, nihil haesitans, vero illi prxmissam edidit D. Marlene, tom. I Ampl.
esse nostri scriptoris genuinum. El huic certe opi Collect. vet. Script., pag. 360, quoc ibi l*gi potest.
nioni astipulari videtur codex Regius Parisiensis Altera vero epistola priori in multis similis in codd.
notatusnum. 4411, qui eumdem libellum cum ha< Vaiicanis prsefixa habetur opnsculo de Anticbristo,
: Incipil Vita Antichrist
repraesentat inscriplione Alcuino qtioeplane una ctun codem opnsculo dcpronipta est
ad Carolum Magnumab edita, prout testan ex Adsonis traclatu. Ila enim sonat: « Eriberto Co-
tur celeberrimi Operum sancti Augustini editores ii loniensi cpiscopo Albninus stiorum omriium servo-
Joanne
Appendice tomi VI, pag. 722.n Favel quoqueBrilannia rum ultimus, gloriam et. pacem sempilernaiw. Ex
Bateus Anglus, qui Centuria Scriptorum quo, Domine Paler, niisericordioe vestroe gratiam
inler beati Alcuini scripta recenset Librum unum d promcrui, sempervobis in omnibus fidelis fui. Unde
Antichristo ad Carolum, cujus initittm sit: Imprimi. quanivis indiguaesint apud Deum orationes tneae, ta-
illud prmcipue. men pro vobis semper Dei nosiri miser cordiam ex-
Verum nemo eruditorum ferme nunc dubitat quii oro, ut vos faciat posl hanc vitam secuni feliciter
ille tractatus, sicut olim ex incuria et neglecta cris regnare. Igilur qttia piuni stiidium habetis Scriptu-
a librariis sancto Aitgustino, loco supra citato, e jj ras audire ei frequenler loqui de noslro redemptore ;
Rabano Mauro, tom. VI Oper., pag. 177, ita etian sive etiam scire de Antichristi impietate et persecu-
beato Alcuino falso fuerit ascriptus; vcrus vero illiu! tione, nec non el potestate ejns et generaiione, sicui
atictor sit Adso monachus et abbas monasterii Der- mihi.servo vestro dignati estis prsecipcre : volui vo-
vensis (Montier-en-Der).In hanc sentenliam eruditoi bis aliqua scribere de Anticbristo, et ex parte cer-
traxit detecta deinceps, et ab ipso du Chesnio, tom tnm rcddere, quamvis apttd vos habealis satis 527
II Script. Hist. Franc, pag. 844, edila epistola dedi prudentissimos viros e* valde necessarios nostio
catoria ipsius Adsonis ad Gerbergam reginam Ludo tempore. Igitur de Antichristo scire volenles primo
vici transmarini uxorem; quam epistolam plenioren notabitis, quare sic vocatus sit, etc. ! Et ita pergit,
posthac dederunt San-Mauriani, lom. XI S. Aug. uti apud Adsonem kgitur, nisi quod in nonnuilis
inter Addenda et Corrigenda. In hac siquidem epi- differat, quse suo loco notamus.
stola celebris ille abbas (Vide tom. VI Hist. Lit Ne porro cmpiam ex lecta hac epistola dubium
Francim, pag. 471 et seqq.) aliis variis scriptis cla subrepat, an non libellus hic de Anlichrisio Albuino
rus; sese auclorem nominat, et quoestionibus Ger poliits eremilae quam Adsoni sit iribuendus, lempora
bergse reginae, quid de Antichristi impietate, pote scriptaeulriusque cpistol* discernenda sunt. Albuihus
state, persecutione et generatione credendttm sit libellum islttm misit ad Heriberlum archiepiscoptnn
respondere se profitetur. llli ergo tanquam viroprobi Coioniensem ; ergo non ante annum 999, quo is ad
ac pio fides adhibenda; et credendum est hocci eamdeni sedem archiepiscopalem promottis fuit b.
opusculum, antequam illi Adso manum admoveret Adsovero illum misil ad Gerbergain reginam, vivente
hoc est, ante ssec. x nondnm exstitisse. Quo verc P adhuc seniore seu marito suo Ludovico scilicet, pro
errore conligerit ut idem libellus nunc sancto Augu- cujus et filiorum incoluniiiate divinam misericordium
Stino, nunc Rabano Mauro tribuerelur, non indigei se semperexorareprofttetur. Scripsit ergoAdso bunc
multa inquisitione : norunt enim eruditi qui veleres tractalum anlc aiiiium 954, qtio Ludovictis Transma-
codices scrutari et elucubrare consueverunt, niul- rinus moituus est dieiv Idus Septembris c. Scripsit
toties diversorum scriplorum opuscula commiscer vivente adlmc Roricone episcopo Laudunensi, quem
in uno volumine, quod ob primarium opus ibi de- in fine laudat, et qui seciemillam conscendit anno
scriptum, unius cujusdam celebris scriptoris procferi 949, obiit vero anno 976 d : Ex qtiibus luce clarius
noinen, reliquis inscriptione destitutis et quasi pei apparet, Albuinum et libeilum et ipsam epistolam ab
appendicem adjectis, cujus rei mulla exempla af- Adsone initiiiasse ; simul tamen occasionein erroris
ferre possemus, nisi essel notissima. poslerioribus scriploribus proebuisse, ut Albuino
Quod vero beatum Alcuinuin nostrum atlinet, sin- Albinum sett Alcuimim siibslituereut; posthac vero,
gulare quoddam factttm eirori ac suppositioni occa- cum in ipso opusculo mentio iieret cujusdam regis
sionem dedisse putamus. Exstat ille libellus in cod Romanorum, stalura grandis, aspectu decori, vultu
Vaticauo 6444 pergameno in-4° saec. xni, nec not splendidi et per singula membrorum lineamenla de-
in altero Palatino 345, chartaceo in fol. soec. xv, ei ceuter compositi, cujus nomen a liltera C iucipit,
in utroque attribuitur AlJiuino.inscriptus tanien nor id quidam iortedeCarolo Magno interpretarentur, et
regi Carolo, sed Eriberto Coloniensi episcopo. Eiden opusculum ad illum missum fuisse nimis confidenter
cerle, sed sub nomine Albini magistri tribuitur ir effarenlur et scriberent. Caeterumlibellus iste com-
bino codice cartusiae Axspacensis in Auslria saec, pilatus est ex sententiis sancti Augiislini, lib. xx de
xv, sub hoc titulo : Albinus magister Heriberto Colo- D Civ. Dei, cap. 11, etc.; tract. 2 in cap. n epist.
niensi archiepiscopo, de adventu Antichristi. Vides S. Joan. ai Parthos ; Rabani Mattri lib. xxn in
quomodo fieri potuerit ut a veteribus, iisque incautis Apost., cap. 2 ; et ex ipsius Alcuini libro in de
descriptoribus confnnderetur ob vicinitatem, reor, Trin., cap. 29. Consttle, si placet, quae scribit
nominis Albuinus cum Albino magistro, seu Alcuino, D. Rivet lom. VI Hist. Lit. Francise, pag. 477 et
quamvis multo antiquiori, atamen notiori. s.iqq. Seqnimur hoc loco e iitiontm D. Quercetani,
Albuinus ille eremitam se nominat seu reclusum tanquam pleniorem, ct addimus ex aliis editionibus
monasterii olim celeberrimi Gorziensis (Gorze) in ac codd. mss. lectiones quasdam diflerentes.
o Sanderus, Bibl. ms., part. i, pag. 156. d D. Ceillier, Hist. Gen. des Auteurs sacres, tom.
" Rupertus Tuitiensis in Vita S. Herib., cap. 1, XIX, pag. 700; Auctores Hisl. Lill. Francise,
num. ; 1 Act. SS., tom. II Martii, pag. 476. tom. VI, pag. 43, num. 58.
_« Frodoardus in Chron. ad hunc aniium.
PATROL. CI. 41
mi B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 440«
ADSONIS A [ Cod. Vat., in mundo ] revocabit, gloriam pra-
priam quseret, et omnipotentem [ Deum ] se no-
ABBATISMONASTERIIDERVENSISa. minabit.
LIBELLUS DE ANTICHRISTO Hic ilaque Anlichristus multos habet suse infide-
ADGERBERGAM b REGINAM. litatis [Id.cod., habebjt suae maljgnUalis] mini-
Excellcntissimae reginae ac regali dignitate pol- stros , ex quilius jam multi in mundo praecesserunt,
>is:ti, Deo dilectoe, omnibusque sanctis famabili, qualis fuit Nero, Antiochus Domitianus. Nunc quo-
4r.ouachorummatri et sanctarum duci, dominoeGer- tjue nostro tempore multos Antichristos novimus
.'jergae, frater Adso siioruni omnium servorum ulli- [ esse ]; quicunque eniin, siye laicus, sive cano-
mus gloriam et pacem sempilernai». nicus, sive monachus, contra justiliam vivit, et
Ex quo, doniina mater, misericordiac vestroeger- ordinis sui regulam impugnat, et, quod bonum est,
men promcrui, semper vobis in omnibus fidelis fui blasphemat, Antichrislus et minister Satanae est.
tanquam proprius servus. Unde quamvis indignse Sed jam de exordio Antichristi videamus. Hoc au-
sint apud Dontinum preces orationis meoe, tamen tem obtestor. in Chrislo, quod dicturus sum, ex
pro vobis et pro seniore vestro domino rege; nec proprio sensu non fingo e: sed in libris aulhentici»
noii et pro filiorum vestrorum iiicoluinitale, Dei B diligenter relegendo hsecoinnia scripta invenio.
nosiri niisericordiain exoro, ut vobis et culmen im- Sicut ergo auctores nostri dieunt, Anlichristus
perii in hac vita dignetur conservare, et vos faciat ex populo Judaeoruni nascetur de tribu Dan, se-
in coelis post hanc vilam secum feliciter regnare. cundum prophetiam dicentem : Fiat Dan coluber in
Quoniam si Dominus vobis prosperitalem dederit, via, et cerastes in semita, mordens ungulam equi, ut
et filiis vilam longiorem, scimus indubitanter et cadat ascensor ejus relro (Gen. XLIX,17). Sicut
credimus, Ecclesiam Dei exaltandam, ct nostrse re- cnim serpens sedebit in via el in semila erit, ut eos
ligionis ordinem magis ac magis multiplicandum. qui per semitam justitise ambulaverint [ Cod. ~Vat.,
Hoc ego fidelis vesler opto,et valde desidero; qui si per semilas... ambulant ], feriat, el veneno SUEB
potuissem vobis tolum regnum acquirere, libentis- malitue occidat. Nascetur antem ex patris et malris
gime fecisse : sed quia illud facerem non valeo, pro copulatione, sicut alii hoinines, non ut quidam fa-
salute veslra filiorumque veslrorum Dominum exo- bulantur de sola virgjne [f nec de episcopo et mo-
rabo, ut gratia ejus in operibus vestris semper vos nacha, sicut alii delirando dogmatizant: sed de
praeveniat, et gloria illius pie et misericorditer sub- immundissima meretrice el crudelissimo nebulone].
sequatur, ut divinis intenta mandatis, possitis adim- Totus in peecato concipietur, in peccalo generabitur,
C
plere bona , quoe desideratis, unde corona vobis de- et in peccato nascetur. In ipso vero eliam germina-
tur regni coelestis. Igitur quia pium studium habetis tionis suse primordio [Id. cod., conceptionis suae
Scripturas audire , et frequenter loqui de noslro Re- initio] diabohis simul intrabit in uterum matris
demptore; sive etiam scire de Antichristi impietate suse * [ caput superbioe, magister erroris, plenittido
et persccutione, nec non et potestate ejus et genera- malitiae. Qui positus in sublime, ut ait beatus Grego-
tione, sicut mihi servo vestro dignata eslis prsecipe- rius, naturam potentioe suaenon perdit vel dejectus.
re, volni aliqua vobis scribere, et de Antichristo ex Cujus virtus idcirco non ostensa est, nec nunc oslen-
parte certam reddere, quamvis non indigealis a me ditur, qua divinae disposilionis fortitudine incatena-
hoc audire, quae apud vos habetis prudentissimum tus leuetur. Tunc dissolvetur et exiet, et per illud
pastorem dominum Roriconem c, clarissimum spe- suum vas terribiliter seducet gentes. Hic erit ille de
culum lolius sapienli33atque eloquentise hac valde quo dicit Joannes : Yidi angelum descendentem de
nostra setate [ F. add. necessarium]. cmlo, hubenlem catenam magnam et clavim abyssi in
528 Imprimis proferendttm est nobis quare Anti- manu sua tenentem: et apprehendil draconem, qui
cluistus dicitur. Ideo scilicet <>,quia in cunctis Chri- esl diabolus el satanas, et ciausit illum per mille an-
6to contrarius eril, id est, Christo cpntraria faciet. n nos : et post mille annos solvelur et exibit, et seductl
Cbristus venit humilis, ille venlurus est superbus. gentes ( Apoc. xx, 1 seq.). Hic est rex super omnes
Christus humiles venit erigere, peccatores justifi- filios superbiae, cujits virtus semper cum illo erit ].
care; ille e contrario humiles dejiciet, ct peccalorcsi Et sicut in matrem [ Cod. Vat., in ventrem malris ]
nxignific.ibit, itnpios exallabit el semper vilia, quoe Domini nostri Jesu Chrisli Spirilns sanctus venit,
giiTitcontraria virlulibus, docebit. Legem evangeli- et eam sua virtute obumbravit et divinitale replevit
Oiim dissipabit, dacmonura culturum in mundura1 ut de Spiritu sancto conciperet, et quod nasceretur,
» Adso monachus Luxoviensis, poslhac ob proe-• pae. 521.
;lara merita in abbatia Dervensi sttccessit Alberico1 » Codd. Ergo de Antichristo scire volentes
m.s^.:«
Sirca anniim 968. Scripsit vero hanc epistolam non- primo notabitis qiiare sic vocatus sit. Scilicet.» etc.
ium abbas, nimirum ante annum 954, qtio Ludo- e Cod. Vat. : « N,onauteru quod dtco, ex proprio
vicus Transmaritnts obiit mensa Octobri. Vide Hist. scnsu fingo vel excogito. »
Lit. Francioe loni. V, pag. 471 , etc. f Ur.cis inchisa omilt. in codd. mss.
b Gerberga, uxor Ludovici Transmarini, sororr g Cod. Vat. : «iniroibit in uterum matris ejus, et
Otto:iis I iiup. ( Frodoardus.) virlute diaboli confovehitur ol conlurbabitiir in
c Dc Koricone episcopo Laudunensi console Gal-- tre matris, et virtus diaboli semper cum Uj
kain Cluistianaiii, tom. IX, cdit. Paris., anni 1751,, Omissis quse uncis comprehenduntur. *
1S9S OPP. SUPPOSITA. - ADSONIS LD3 DE A«TICHBISTO. 129*
eliam electi ( Matth. xxiv,
divinum esset et sanctum ; ita quoque diabolus in j^ dncantur, si fieri potest,
mendacia erunt, et a veritale
matrera Antichristi descendet, et lotam eam reple- 14). 529 [e Sed et
bit. et totam eam ciicumdabit, totamque tenebit, aliena : quia per magicam artem et phantasiam de-
et totam interiiis exteriusque possidebit earo, ut ludel tiomines,,sicutet Simon Magus illusit illum,
diabolo per bominem cooperante concipiat, et quod qui putans occidere eum • arietem occidit pro co. ]
natum fuerit totum sit inrquum, totum malum, lo- Cura enim lanla et talia signa viderint etiam illi qui
tum perditum. Unde et ille homo filius perditionis perfecti et electi Dei sunt, dubitabunt utmm ipse
fine mundi secundum Scripturas
appeUatur, quia in quanlum poterit, genus huma- sit Christus, qui in
num perdet, et ipse in novissimo perdetur. venturus est, an uon. [f Hoecautem omnia mira-
Ecce audita nativitatis qualitate locum, ubi a nq- cula omnibus modis per incantationes diabolicas
sei debeat, audile. Nam sicut Dominus ac Redem- falsa erunt, peccatoribvts et iijcredulis videbnnlur
ptor noster Bethlehem sibi praevidit, ut ibi pro nobis vera. ]
humanitatem assumere et nasci dignaretur : sic dia- Excitebitperseculionemsubomni coelo superChri-
bolus illi homini perdito, qui Antichristus dicilur, stianos et omnes electos. Eriget itaque se cootra
locum novit aptum, unde radix omnium malorum fideles tribus modis, id est, terrore, muneribus et
oriri debeat, scilicet civilatem Babylonise; in hac B; miraculis. Dabit credentibus in se auri atque ar-
enim civitate °, quae quondam fuit inclyta et glo- genti copias [g tempore enim ejus omnes abscon-
riosa [c urbs gentilium ] el caput [toiius] regni diti thesauri revelabunlur]. Quos aulem muneri-
Persarum, Antichristus nascetur; et in civilatibus bus corrumpere non poterit, terrore superabit;
Bethsaide et Corozaim nutriri [ et conversari ] dici- quos autem terrore non po-lerit [vincere], signis
tur: quibus [ civitatibus ] Dominus in Evangelio im- et miraculis seducere tenlabil; quos iiec signis po-
properat, dicens : Vw tibi, Corozaim, vm libi, Belh- teril [illudere] in conspeclu omnium mirabili mor-
sotd» (Matth. xi, 21; Luc. x, 13) 1 Ualiebit au- te cruciatos crudeliter necabit [Cod. Vat., misera-
tcra Antichrislus magos et ariolos et maleficos et bili morle temptabit necare]. Tunc erit talis tri-
incantatores et divinos, qni eum [ diabolo inspiran- bulalio, qualis non fuit super terrara ex tempore,
tc ] nutrient et docebunt, et imbuent in omni ini- quo gentes essc coeperunt usque ad lllud tempus.
quitate et falsitate et nefaria arle : et maligni spi- Tunc qui in agro erunt, fugient ad montes di-
ritus erunt duces ejus et socii semper et comites ceutes : cadite super nos; et collibus, cooperite
[Cod. Vat., et commilitones ] indivisi. Deinde Hie- nos, et qui supra tectum, non descendet in domuni
rosolymam veniens, omnes Christianos quos ad se suam, ut tollat aliquid ab ea, sed seipsum dabit
non polerit convertere, per varia tormenta jugula- " prsecipitem (Matth. xxiv, 16 seq.). Tunc omnis
bit, et suam sedem in templo sancto parabit. Tem- fidelis Chrislianus, qui invenlus fuerit, aut Deum
plum etiam deslruclum, quod Salomon Deo para- negabit, aut sive per ferrum, sive per ignem for-
vit, aedificabit, et in statum suum reslaurabit, et nacis, sive per serpentes, sive per bestias, sive
circumcidet se, et Filium Dei omnipolentis se esse per aliquid aliud quodlibet tormenlorum genus in-
mentielur. teribit, si in fide permanserit.
Reges autem et principes primum ad se conver- Haec autem tam terribiiis et timenda tribulatio
tet, et deinde per illos caeteros populos. Loca vero tribus annis ct dimidio tnanebit [b in toto mundo].
per quoe Dominus Jesus Christus ambulavit, et ipse Tunc abbreviabuntur dies propler electos(Malth. xxiv,
perambulavit: sed prius destruet quae Dominus illu- 22); nisi enim Dominus abbreviasset dies, vix
stravit. Deinde per universum mundum nunlios mit- salva esset [Cod, Vat., non fuisset salva] omnis
tet el praedicatores suos. Proedicatio autem cjns et oaro. Tempus sjqnideni, quando Antichristus ve-
potestas tenebit a. mari usquc ad mare, ab oricnte nerit, vel quando dies judicii apparere cceperit, Pau-
usque [d ad occidentem el ab aquilone usque] ad lus apostoius in Epistoki ad Thessalonicenses de-
septentrionem. Faciet quoque signa multa et mira- rxmonstrat dicens: Nisi venerit discessio primum, et
cula magita et inaudita. Faciet ignem de coeloterri- revelatus fuerit homo peccali, ftiius perdkionis, etc.
biliter descendere, arbores subito florere et crescere (// Thess. n, 3). Scimus autem quoniam post re-
l Id. cod., arescerc ], mare turbari et subito tran- gnum Grsecorum, sive ctiam post regnum Persa-
quillari :, ujHuras etiam in diversis figuris mutari, rum, ex quibus unuroquodque suo tempore magna
aquas [ U. eod., aquaruna cursus ] contra cursus et gloria viguit, et magna potentia floruit, ad ultimum
ordinem converti, aera venlis commolionibusque quoque post caetera regna, regnum Romanorum
inultis agitari, el ca?tera quoque mirabilia [Id. cod., incoepit [Ms. Reg., incipiet], quod fortissinium
innUmerabilia]etstupenda, mortuos scilicet in coa- omnium regnorum superiorum fiiit [Ms. Reg. erit],
spectu hominum resuscitari, ita ut in errorem in- et omnia regna sub doininatione sua b,a,buit [Id.
« Cod. Vat.: i Ecce andislis qualiter nascetur, * Ex cod. Vat.
audite etiam loctnn ubi i, etc. e llncis inchtsa omitt. in cod. Vat.
b Cod. Vat.: t in civitate Babyionia ; in hac vide- ' Ex cod. Vat.
licet civitate. i 8 Omiss. in cod. Vat.
c Addita, ex cod. Vat. t>Ex cod. Vat.
1295 B. F. ALBINI SEU ALCUINIOPERUM PARS IX. 1296
cod., habebit]: omnes quoque populorum nationes A bylonise natus, Hierusalem veniens circumcidet se
Romce subjacebant, et serviebant ei [Id. cod., Ro- dicens Judaeis : Ego sum Christus vobis repromis-
nunis subjacebunt et servient eisl sub tributo. Inde sus. qui ad salulem vestram veni, ut vos, qui di-
ergo dicit Aposlolus, Antichristum non antea in spersi estis, congregem et defendam. Tunc ad eum
inuudum esse venlurum, nist venerit discessio pri- concurrent [d omnes Judaei], et existimantes se re-
tnum, id est, nisi omnia regna mundi discesserint a cipere Christum, recipient diabolum e, secundum
IRomano imperio, cui prius subdila crant. Hoc au- quod Dominus in Evangelio ait Judaeis : Ego veni
lem tempus nondum venit, quia licet videamus in nomine Patris tnei, et non recepistis me; si attus
Romanorum regnum in maxima parte jam deslru- venerit in nomine suo, kunc recipietis (Joan. v,
ctum, tamen quandiu reges Francorum duraverint, 43).
qui Romanum imperium tenere debent, dignitas Sicut in sibyllinis versibus babemus, tempore
Romani imperii ex toto non peribit, quia stabit in prsedicti regis, cujus nomen erit C. rcx Romano-
* rum totius imperii, slatura grandis, aspeelu deco-
regibus suis. Tradunt namque doctores nostri
quod unus ex regibus Francorum Roraanura im- rus, 530 vultu splendidus, et per singnfa mem-
perium ex inlegro tenebit, qui in novissimo tem- brorum lineamenla compositus decenter, erunt di-
pore erit; et ipse erit maximus omnium regum B vitise magn%, et terra dabit fructum suum, ita nt
et ullimus, qui postqttam regnum suum fideliter tritici modius denario uno venundetur, vini et oiei
[Cod. Vat., feliciter] gubernaverit, adultimum Hie- similiter. Tunc exsurgent ab Aquilone spurcissimae
rosolymam veniet, et in monle Oliveti sceptrum gentes, quas Alexander rex inclusit in Goch et Ma-
et coronam suam deponet. Hic erit finis ct con- goch. Hsecsttnt viginti duo [M$. Reg., duodecim]
summalio Romanorum et Christianorum imperii, regna, quorum numerus est sicut arena maris.
secundum praediclam Apostoli sententiam Anlichri- Quodcum audierit Romanorum rex, convocato exer-
stum dicunt mox adfuturum, et tunc revelabilur citu debellabit eos, et prosternet eos usque ad
ille homo peccali, Antichristus videlicet, qui licet internecionem. Hic semper habebit proe oculis Scri-
homo sit, fons tamen erit omnium peccatorum : pturara ila dicentem : Rex Romanorum omne sibi
et (ilius perditionis, hoc est, filius diaboli [b non vindicet regnum terrarum. Omnes ergo insulas et
per naturam, sed per imitationem], quia per omnia civilates devastabit, et universa idolorum templa
adimplebit diaboli voluntatem; quia pleniludo dia- destruet, et omnes paganos ad baptismum convoca-
bolicse poteslatis et totius malitiosi ingenii in eo bit, etper omnia templa crux Christi erigetur :
habitabit [Al. add. corporaliter] : in quo erunt „"*Judsei etiam tunc convertentur ad Dominum. /n
omnes thesauri malitiae et iniquitatis absconditi. diebus illis salvabilur Juda, et Israel habitabit con-
Qui adversatur, id est, contrarius est Chrislo Deo fidenler (Jerem. xxm, 16). Impletis autem ce«-
et omnibus membris ejus. Et extollitur, id est, eri- tum duodecim [Ms. Reg., duodecim, om. centum]
gitur in superbiam, supra omne qnod dicitur Deus, regni ejus annis veniet Hierusalem et ibi, ut dictum
id est [c Supra omnes sanclos, qui secuadum Psal- est, deposito diademate reiinquet Deo Patri et Filio
niistam dii dicuntur : Ego dixi, dii estis (Psal. ejus Christo Jesu regnum Christianorum, et erit
LXXXI.6). Vel] supra omnes deos gentium, Hercu- sepulcrum ejus gloriosum.
lem videlicet, Apollinem, Jovem, Mercurium, quos Tunc rnittentur in mundum duo raagni prophetx,
pagani deos esse existimant. Super omncs istos Elias et Enoch, qui contra impetum Antichristi fide-
deos extolletur Antichrislus, quia majoremelfortio- les divinis armis prsemunient, et instruent eos, et
rcm se omnibus faciet: et non solum super hos, sed confortabunt, et proeparabunt [f electos] ad bellum.
ctiam supra omne quod colilur, id est, supra sanctam * Tunc implebitur Scriptura quse dicit: Si fuerit
Trinitatem, quse sola colenda et adoranda esl, ut numerus filiorum Israel sicut arena maris, retiquim
Creator ab omni creatura sua. Ita se extollet, ut salvw fient (Rom. ix, 27).
in lemplo Dei sedeat, ostendens se, tanquam sit D Postquam vero impleverint prsedicationem suam,
Deus. Nam sicut supra diximus, in civitate Ba- insurget Antichristus in eos, et interficiet *, sicut
« Hanc propbetiam famosam quidem at simul christus veniat, et totum simul humanum genus
insipidam vocat D. Rivet. Hist. lit. Franciae, tom. suo errore decipiat el perdat, ante ejus exortum
VI, pas. 480, D. le Beuf, Recueil de div. ecrits, duo magni prophetoemittentur in mundum, > Enoch
tom. II, pag. 41, not., observat, illam non legi in et Elias, elc, ut infra, omissisquse ex sibyllinis
exemplari quod servalur in abbatia S. Victoris versibus hic afferuntur.
Parisiis. f Ex Cod. Vat.
b Omitt. in Aug. « In cod. Vat. et Aug. hxc inseruntur : < Docen-
8 Omitt in cod. Vat. tes et prsedicantes tribns annis et dimidio; fiiios
4 Ex cod. Reg. etAug. autem Israel, quicunque in lempore fuerint invenli,
• Recipienl diabolum. In cod. Vat. et apnd Raba- hi dtto magni prophetse et doclores ad fidei gra-
num ila pergilur : < Sive etiam in tcmplo Dei sede- tiam convertenl, et a pressura lanti turbinis in
bit Aniichrislus, id est, in sancta Ecclesia, om- narte eleclorum insuperabiles reddent. Tunc imple-
nes ChrMianos cnpiens facere martyres; et eleva- bitnr Scriptura », eic.
bitur et magnificahilur, el in ipso erit caput om- h Cod. Vat. : < Postquam ergo per tres annos et
nium malorum diabolus, qui est rex super omnes dimidium proedicatioheiusuam compleverit, moxin-
filios superbioe : sed ne subito et improvise Anti- cipiet excandescere Antichristi persecntio, et «ofc™
 QPP. SUPPOSITA. — HOMILIiE IV. — MONIT. 1298
i297
solio suo, in loco illo de quo Dominus
ln Apocalypsi legitur : Et cum finierint, inquit, A pilione et
:
tesiimoniumsuum, beslia, qum ascendet de abysso, asceitdit ad coclos quod utrumque potest esse, quia
bellum adversus illos, et vincet eos, et oc- si Michael Dei faciem venientis ad judicium prae-
faciet veniens eum interfecerit, non sua, sed Dei virtus
eidet, etc. (Apoc. xi, 7). Ipsi vero occisi post trcs
dies a Domino suscitabuntur. Post caeteros fideles erit et jussio.
Defcemuseliam firmissiroe credere quod cum An-
persequens reddet gladio, aut apostatas faciet*;
et qui in eum crediderint, signum characteris ejus in tichristus occisus fuerit, non [d statim veniel dies
fronte suscipient. judicii, nec] stalim ad judicium Dominus veniet;
Sed quia de ejus principio et vita diximus, quem sed sicut intelligimus ex libro Danielis, quadraginla
finem habebit, dicamus. Hic namque Antichristus, dies Dominus incantatis et caracteratis ad pceni-
diaboli filius, et totius malitiae pessimus artifex, tenliam concedet", propterea quia sunt ab Anti-
cum per tres annos et dimidium [magna persecu- christo seducti. Postquamvero hanc pcenilenliams
tionel totum mundum vexaverit, et Dei populum expieverint, quantum temporis spatium postea fiat„
vanis pcenis cruciaverit, et in fide permanentes quamvis arbitror quod nullus sit qui sciat, sed m>
martyrio coronaverit, ad ultimum veniet judicium dispensatione Dei manet, qui judicabit saeculumi
Dei super eum, sicut beatus Paulus apostolus scri- per ignem, ea hora qua prsefixit esse judican-
bit dicens: Quem Dominus interficiet spiritu oris dum anle saecula '. Tamen Augustinus in Epfc-
sui, et destruet illustratione adventus sui (II Thess. stolam: Nolumus vos ignorare de dormientibus,
ii, 8) b : quia tanta erit eminenlia adventus splen- multa luculentissime inde declarat 6. Et Hierony-
doris Christi, ut prse fulgore divini luminis, sor- mus in exposilione septem tubarum ad Evervi-
dibus ventris per excessum emissis, totus coin- num h, dat nobis inde magnse scientise documentou
quinatus sic prse timore pereat. Tradunt quoque i Ecce, domna regina, ego fidelis vester, quodl
doctores, ut ait Gregorius papa «, quod Michael praecepistis, fideliter implevi; paratus de coeterisob-
archangelus perimet iilum in monte Oliveti, in pa- edire, quse fueritis dignata imperare,
tra eos primum sua arma corripiet, eosque inter- ascendit ad Patrem, et nullus Antichrtsto poterit
ficiet >, etc. auxiliari, contra se Domino sseviente. Et nsserunfc
» Cod. Vat. : < Postquam ergo isti duo interfecti ibi Antichristum esse perilurum, unde Dominus as-
fuerunt, inde caeteros persequens martyres eos glo- cendit ad ccelos. >
riosos faciel, aut apostatas reddet. > <JEx cod. Vat.
b Differt in sequenlibus cod. Vat., m quo ita per- e Cod. Vat. et Aug. : < Quadraginta dies Dominus
gilur : i Sniritu oris sui, sive Dominus Jesus in- r concedet electis, ut agant noenitentiam. > Apud Ra-
terfecerit illura, potentia jussionis suae; sive ar- banum : < Non statim veniet ad judicium, sed ex-
changeius Michael interfecerit illum, per virtu- spectabit Dominus quosdam, sicut ex Daniele in-
tem Domini occidetur in Babylone in solio suo, lelleximus, qui seducti sunt, ut ad poenitenliaia
in illo loco contra quem ascendet Dominus ad revertantur. Postquam vero hanc poenitenliam», etc.
ccelos. > ' Hic finilur in cod. Va(. el aliis mss.
c S. Greg. lib. xxxn Moral., cap. 15, num. 27 : s S. Aug., serm. 172 et 173 de Verbis Apost. V
< Sine manu quippc conterelur (Antichrislus), quia Tbess. iv, 12. Verum ibi de his nihil.
non angelorum bello, non sanctorum cerlamine, i> Ad Evervinum. Leg. ad Minerviuin et Alexaa.
sed per advenlum Judicis solo oris spiritu aeterna drum, quae estepisl. 119 in edit. Veron.
roorte ferietur. > S. Hieron., in Dan. cap. xi, v. • Haecclausula exstal in mss. unde ipsam epi
45: < Tunc veniet, inquit, Antichristus usque ad slolam ad Gerbergam reginam accepere editores
summitatem montis ejus, hoc esl, monlanx pro- Operum S. Augustini.
vincise, id est, verticem montis Oliveli, qui incly-
tus vocatur, quia ex eo Dominus atque Salvator

HOMILLE QUATUOR
B. ALCUINO SUPPOSITifi.

531 MONITUMPRJEVIUM. I> ibi in monito prsevio. Ista ergo homilia hoc loco omis-
Clarissimus D. Quercetanus, pag. 1195, tres homi- sa, duabus reliquis alias duas addimus, unam de ea-
lias sub nomine beati Alcuini edidit, ex Homiliario et dem beatae Virginis Nativitate ex cod. ms. Regio Pa-
ConcionibusPatrum, uti scribit in Elencho operibus risiensi num. 315, ubi is beali Alcuini nomine insi-
a se editis praefixo: nec aliam reddit rationem cur gnilur; alteram in Hypapanti seu de Purificatione
Alcuino essent tribuendse.Prima agit de Silentio, in B. V. Mariaedictam, ex MiscellaneisD. Baluzii, libr.
quo missum est incarnatum Verbum. Allera, de Na- i, pag. 382-402, ubi pariter Alcuino magislro tribui-
tivilate beatm Mariw virginis. Tertia habita in feslo tur, et dicta videbatur eidem viro celeberrimo coram
omnium sanclorum. Homilia secunda, de Nativitate Carolo Imperatore.
beatae Mariaevirginis nihil aliud est quam expositio Verum nemo jam est eruditorum qtii easdem homi-
litleralis, allegorica et moralis nominum patriarcha- lias interspttrias rejiciendas esse non exisdinet.Ratio
rum ac progenitorum Christi, in formam homiliaea generalis prima est.quia quamvis vero sitsimillimum,
quoquam transfusa, quam cumlectionibusvanantibus beatnm Alcuinum tanquam abbatem pluritun mona-
ex cod. ms. S. Emmeramiinter genuina beati Alcuini steriorum multotiesfratres suoecurae commissos, pro
dedimns tomi 1 parte n, cujus rei ralionem dedimus occasione occurrentium festivikttum, in admiratio-»
1899 B. F. ALBIM SEU ALCUINI©PERUMPARfMX. 13«
nem sublimissimorumrelieionis nostraemysteriorum A dit. Quod enim tunc temporis festum Assnwptionls
sermonibus incitasse; vel ad colendos mores vere B. Virgims in Germania et Gallia publica auclorilate
Christianos, ad disciplinsercgularis observantiam, ad nondum confirmatum et sancitum, sed partim negli-
studinm ^erfectfonis, etc.,exhOrlatum fuisse; quam- genter et insequaliiercultnm, partim impre et mali-
vis ctiam ex veterum lestimoniocredibilesit eumdem gne a nonmillis impugnalum fueril, ipse indicat Ca-
beatum virum vel collegisse,vel sallem recognovisse rolus Magnusdum caeteris,quas rccenset, feslivitati-
SS. Patrum se antecedentium homilias, ut diximus bns anni hanc subjungitclausulam: DeAssumptioneS.
sttpra in praefattone'ad optiscula supposiiitia, rtemo Mariminterrogandum rclihquimus». VerisimrHimum
tamen scriptorum quidpiam meminit de homiliisab ilaque est CaroluinMagnttmHrteTrogationero lianc pri-
ipsomet peroratis el simtil scriplo comroendalis.Al- moomnium acpraecaeterisproeceptorisnoAlbinoFlae-
tera generalis ratio est qubd nemo peritorum iu hisce co Alcuinoprivalim proposuisse, responsiauteiu loco
sermonibusseu horhilils styhtm quo beatus Alcuinus hunc ab Alcuino coiiipositum esse tractatum, in
in propriis suis scriptis usus est, agnoscat, nisi di- cujus principio, tanqiiam ad jatn citata Caroli Magrii
camus ipsum in hoc orandi ac scribendi genere plu- verba respiciens ae alhidens, expresse lestatnr se,
rimam partem, qttod sane alicubi, nttnquam tamen quid de Virginis ac Matris Dominiresolutionejiem-
nlsi indicatis fontibtis, fiicit, ab aliis delibasse. De porali et asstimptioueperenni intelligat, rionscnbere
sermone in Hypapanti Domini dicto singuiaris ratio, proprio instinctu, sed ad inierrogata respondere.
cur stippositilius haberi debeat, est, quia neque in Confirmant enim hahc conjecturam supra crtata Gar-
impressis, neque in ullis codd. mss. beato Alcuino roli Magni verba, el principium hujus tractatus Ca-
tribuitur. Eqindem Vir clarissitntis D. Stcphantis Ba- nh roli M.igni verl is respondens b. Confirmant eam-
lujitts sermdnem ilhtirisnb romlne Alcttiniin Miscel- dem styhis Alcnini c ct Qnaestiones sacrtfe a Ca-
laneis loc. cit. ex vetusto cod. ms. Bibl. Colbertinse rolo Magnoei!era ahas proposkoe.Gonfirman*eam-
vulgavit, non quod ibi nomen Alcuini prsafixumsit, demassertio de corporali B. Virginis assuniptione, in
sed qtiod inier alias rioniiullasejusdem iucuhratiories scriptis Alcuini alias occurrens, et Index scriptorum
exhibealnr, et dictns sit eoram Carolo Magnopront Alcuini, apud Baleiim, centuria n Scriptorum Biitah-
ex dubbuslocis ejusdem exemplaris apparet. At enim ni;ft, in qtio per librum, cui TituTns: Respohsionesad
quis nescit in vetustis codd. mss. multoties reperiri Interrogata * hunc ipsum de AssumptioneB. Virginis
ejusdem aticioris scripta genuina spuriis commixta? tractatum significari '.xisUmo. Coulirmat denique
Faeile qiioque attehlus lector advertet, compellatio- coiijectnram istam Homiliariumab Alcuinojussu Ca-
nes illas CaroU Augusti, gloriosiisimi, regis, eic, roli Magni cOllectnm, ctti tractttiim illttmsive ser-
quibus omnia alia exeiuplaria impressaet ms. carent, monem de Assumptinnesine dubio inseruisset Alcnfc-
a temerario qnodam librario, repugnanle orationis nus, si S. Augnstini is fuissil, non autem proprius.
nexti, iuisse introsn. Pertinet vero hicsermo ad Am- Primus enimHcmiiiarium Alcuinisermone isto auxit
brosium Autbertum, prout firmis ralionibus evincit F. Laiii-entius Suritis Carihusianus in e&L Ooion.
scriplor eruditus Hist. Lit. Francise, tom. IV, pag. 1570. In omnibusenim antiqnioribBSejusdem Homi-
152 et 158', etpag. 342. liarii editionibus non reperitur...» HucusqneLamhe-
Damus igitur hoc loco homilias quaeactu sub no- citts; cui qnid reponi possit ac debeat, in Subjectis
mine Alcuini jam cditae exslant, ut, apttd Querceta- notis aperimus.
num pfirHaet lertia; aptid Baluziurnilia de Purilica- HOMILIAPRIMA.
tione B. V. Quibiis addimus aiiam de Nativitale B. <j DE
V. MariSeexcodi regio Parisiensi. Omittendumvero SILENTIO, IN QUOMISSUM ESTINCARKATCJI VERBUH.
censdimlis sermortemillum de Assumptioneejusdem Hiihc homiUamvrde inter Oper/iPauli Diaconi, hii-
B. V. seu Aesponsionemad Interrogala de Virginis jusce Patrologim tortioXCVI, col. 1178.
et Matris tiomtni resolulione et
temporali assumplione
perenni, etc, cjui exslat tom. VI Oper. S. Aug., pag. HOMILIAII.
729, inter spuria, quamvis ilium Alcuihoasserere SERMO ALCUINI MAGISTRI ,VT)
CAROLUttIMPERATORKH
conetur scriptor celeberrimus D. Petrus Lambecius INHVPAPANTI DOMINI.
in Dlario sacri Ilineris Cellensis, edit. Vindob. 1666,
p. 121 et seqq. Rationibusenim quibus ille conjectu- Sermonem nune videsistomo inter Obera sancti AmbrosH
raiu suam flrmare rtititur, elsi omni verisimililudine Autperti, Patrologim LXXXIX, col. 1291.
noii destituantur, assentiri non possumus, quandiu
non producilur velus aliquod monumenlumvel testi- 540 HOMILIAIII.
nionium pro Alcuino potius, quam pro alio quodam SERHOALCUIMDE NATTVITATB PERPETiLfi VIBGHHJ
illius temporis scriptore. Nihilomiuits in gratiam MARI*e.
lectorum D. Lambeeii argiimenta integra ex libcllo Ex cod. ms. Regio num. 315.
citato hic describi curavimus, ul quisqueper semet-
Hodiernsediei celebritas, dilectissimi, admonet ut
ipsumde illorum valorejudicare possit. < Persuasis-
sinium, inquit, habeo, scripftnreSseltuac traclatttm in laude semper virginis Mariseimmorari debeamus.
sub finem sseculipost Chrislum octavi, nempe eodem D Hodieenim nata est beata virgo perpetua ex semine
tempore quo Carolus Magnus nondum imperator, Abrahac,Dei genitrix Maria. Unde merito laelantur
532 se(l tantum, ut ipse loqui amat, rex etreclor
regni Francorum, Capitulorum suorum sive Iegum archangeli, collaiidantqueoranes sancti. Omnisetiam
ecclesiasticamim atqne civilium iibrura primum edi- mundus congaudet, utper ipsam redemptus f. Igitur
« Lip. f Ca^Ttul., cap. 158, apud Baluz., tom. I, <•Confirmant eamdem stylns Alcuim. Hunc ego
pag. 752. quidem in ilio tractatii non deprehendo; neque tam
b Caroli M. verSis respondens. At vero id nnllo familiaris est, quali utitur in aliis epistolis et respon-
adlmc argumento constat, hanc responsionem esse sionibus ad Carolum Magnum.
ipsius Alcuini ad Caroli interrogata, cum possit esse d Responsionesad tnterrogata. Non addit Baletis
alterius viri docti illius temporis. Imo ex ipso illius quoenamilla interrogaia ftierint. Cumque ipse Laro-
SPrmonis seu respousionis epilogo manifestum est becius agnoscat a Carolo magno alias quoque sacras
auctorem no.nad Caroli Magni, sed ad aliorum, fra- quoestionesAlcuino esse propositas, incertum manet
terna sibi ctiaritate junctorum, interrogala respon- quasnam responsiones et ad quaeinterrogata intelle-
disse, ita enim ait: < Suscipiat igitur hunc sensum xeritBaleus.
fraterna charitas vestra , secundum quod spirilus- e llnnc tituhim habet cod. ms. cit.
Chtisti inspiravil. Ostensa sunt ex parte, quee f Hocsobrie intelligas,quatenus per ipsam Redem-
taliter me hortata sunt dicere. > ^torem accepimus.
 1501 OPP. SUPPOSITA. — HOMILLE IV. 1302
tain praecelsaetamque gloriosae virgmis nativilatem A lamo : Exsultavii ut gigas ad currendam viam, a
celebrantes, ejus patrociniuiri sedulo corde implore- summocmloegressioejus (Psal. xVn, 6). Haecimma-
irrus; oujus Dominus respiciens cnm vera virginitate culala coitu, fecunda partu, virgo castitale:haec con-
veram ctiam humilitatem, ab angelo nuntiante salu- cepit virgo non ex viro, sed ex Spiritu sancto:hoec
tare [F., salutatse]detegit, ut conciperet ipsa aucto- peperit non in dolore, sed in gaudio : hsec nutrivit
rem castitatis, amatorem virginitatis, amicum hn- angelorum et homimrm cibum. Felix certe etomni
militatis, Saivatorem mimdr, qui ante principium laude dignissima.quse sine humano semine coelestem
ineflabiliter ab ipso Deo Patre genitus est. Hrec, in- Siieciiloprotulitpanem, et mundri gfenuitSalvatorem.
quam, speciosa, a Dortfmoelecta, si pio corde sancti- 0 quam beata maler ista, quse sirie contaminattorie
tatis conspexerit nos suum exortum celebrare : ita ulla concepit mundiliam, et sinc dolore peperit me-
profecto, ut parvitas [pravitas] conscientiam delicto- dicinam. Felix, inquam, mater, per quam nostrr ge-
rum non accuset, credeiidum et sperandum, quia non rieris reparata est vita: qusc de ccelo Dei suscepit
abnuet, quin pro riobis ad Dominum Deum noslrum prolcm, et mundo genuit liberatOrem, Redemptorem
inlercedere dignetur : cujusque nativitatem soleniiii et a peccatis et morte salvantem. Hsecenim mirabili
celebramus obsequio, ejnsdeinperpetuse virginis ve- atque ineflabili modo, et omnitim rerum et stium
niam peccaminum oblinebit intercessio. 0 quam bea- ;B peperit Creatorem. Electa quippe est, virgo integra,
ta Dei genitrix virgolcujus riativitas gaudium an- cui fecunditas matris daretur; et facta est fecunda
nuntiavit in universo mundo, ex qua sol justitiae riiater, in qtta virginis integritas servarettir. Si enim
Christus Dominus Deus noster exortus esf, qui exsol- cogitemus virginem, quoe sine concupiscentia carnis
vens culpaeveteris maledictionem dedit nobis bene- concepit carnem, et sineviro peperit virum; et vo-
dictionem, et confttndens mortem donavil nobis vi- luerimus facti hujus quaerere rationem, in ipsa no-
tam sempiternam. Felix, inquam, virgo Maria, quae stra inquisitione succumbimus, cum scriptum sit:
et genitricis oblinuit dignitalem, et pudicitiam non Generalionem ejus quis enarrabit (Isa. LIII, 8) ? Qttod
amisit virginalem. 0 quam gloriosa virgo Maria ! quidem, sicut de divina Christi nativitate intelligiriius
0 dignissimusipsius inlemeratcc exorttis! o felix ejus recte, sic etiam de temporali ex Virgine ortu. Joan-
inchoata virginitas, nativitas, quaehodie clara ex pro~ nes enim praecursor et baptizator Domini, qui tantse
genie David regis nata, per se ipsam salutem mundi dignitatis et sanctitalis tantique meriti, ut Spiritum
Cunctiscredentibus apparere fecit. 0 quam benedicta sanctum in specie columbse stiper Christum requie-
et venerabilis virgo scmper Maria Dei genitrix, cujus visse viderit, nequaquam ausus est generationei»
hodieexorttts in tenebris tabescentibus lux verareful- ipsam ex tempore Chrisli, non solum dicere, verum
sit. Dignum itaque valde, dilectissimi, cum devolione <* nec cogitare. Protestalur enim idem: Illum, inquit,
summa ei etiam famulari, per quam nobis virginita- oportet crescere, me autem minui, cujus non sum di-
tis insignia pullularunt. Nec nos lateat quod de ejus gnus nt solvam ejus corrigiam calceamenti (Joan. lii,
sancta nativitate liber <"legatur a qttibusdam, ubi de- 30, et i, 27). Quid esl enim corrigia ftikeamenli, nisi
scribitur meritum genitoris atque genitricis ejusdem ligahira mysterii incarriationis Chrisli ex Virgine im-
virginFs, et voeabuturriutriusque Heli videlicet atque maculata? Joannes itaque solvere corrigiam calcea-
Anna. Quod opusculum apocryphum, sicut etiam de menli non valet, quia incarnationis Christi myste-
transitu ejusdem Virginit b alterrim habetur; ne re- ritim, nec ipse investigare suflicit, 541 1ui hancper
cipialur ab Ecclesia certum pro iricerto, dubhnn pro prophetioespiritum agnovit. Quid ergo nos multo me-
vero. Placet paulisper gradurii sernioriis nostri figi in riti inferiores audebimus inquirere, quod nec ipsi
raude hodierrise nativitalis ipsius. Hoc profecto ab doemones,angeli etiam sancti, non dicam penetrare,
omni Ecclesia catholica firmissime tenetur, quia re- sed etiam nullo modovalent pulsare ? solum hoc creda-
gali ex progenie, videlicet regis magni David, hodie mus, quia virgo antepartum, virgoin partu, virgo post
est exorta. Revera magna dignatio est, nt in exortus partum perpettia, sine corruplionecarnis, sine virili le-
die tantse genitricis, laudes Domini non sileat lingua ge, sine humana consuetudine, virtute Spiritus sanctl
carnis. ][>filium concepit, et peperit clauso uteri claustro : qui
Videamus itaque, fratres, quoe sit hoec vtrgo tam verus homo el verus Deus et pro nobis moreretur ut
sancta ad quam Spiritus sanctus venire dignatns est. homo, et nos redimeret ac liberaret ut Deus.
Quselamspeciosa.quam Dieus elegit sponsam! quse Et quid mirum est, fratres ! si de virgine natus
tam casta, ul virgo possit esse post partum. Haecest est Deus ? Quis tanli facti poteritiam dubitat ? dubi-
Dei templum, fons ille signatus, et porta in domO tare non potest, tantum Deum esse omnipolentem.
Domini clausa. Ad hanc itaqtie descendit Spiritus Et verum est fratres, quia Deus omnipolens est,
sanctus, huic virtus Altissimiobumbravit; exea po- propter quod omnia polest. Quomodo ergo omni
tens virtntum Christus egreditur, ut sponsus de tha- potens erit, si omne non potuerit ? sed omnia po-
a Prolevangelium S. Jacobiet EvangeliumApogra- b Evangelium do Transitu Virginis inter Apo£ra-
fhum dc Nalivitate Marioe,quod a Seleuco, saec.n lit- pha relatum a Gelasio papa, reperitur in nonnitllis
teris fuisse demandatum opinio est. Vid. S. Hieron., Bibliothecis Cod. Labb. 455! Lambec. lib. iv Bibl.
V
tom. Operum, pag. 441; vide du Pin Disserl. prse- Vindob. ,252,244,et lib.v> pag.24. Alic.ubiIribuitur
limin., etc. ,lom H.pag. 90, § lvel v;Caimel., Dissert. S Jacobo iratri Doiiiini, alibi S. Joan. evangelistae.
sur les Evangiles apocryphes, torii. I, Comment.litte- Latet adhuc inedituln, nec pudici intercst Ut pro-
tai.surrEvangite desuint Matthieu, pag. cxm ,num. 6. deat. C«/me<.,l.cit.,pag.cxxv,num.25.
 1303 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUMPARS IX. 1304
test: et qua ratione omnia poterit, si de virgine non A generis pati permiserit, sicut scribit Apostolus :
potuil nasci ? Absit, fratres! ut concedamus infi- Eliam proprio Filio suo non pepercit Deus, sed pro
delilati Judoeorum, qui prophetis non credunl vati- nobis omnibus tradidit illum (Rom. vm, 32). Quis
cinantibus incarnalionem Chrisli per virginem : ut tantse pietatis divilias non obstupescal? Quis ad
annumeremur hsereticis, qui hoc etiam credunt [F., tantam ineflabilem charitatem non contremiscat ?
credere], negant, cogilantes se esse sapientiores Quis unquam posset aestimare, ut portaretur mani-
Deo, dum blasphemant Deo fuisse indignum ut de bus feminoeis portalor orbis ? panis angelorum ale-
virgine nasceretur. Quoniam hoecsancta Dei Virgo, retur, virtus coclorum infirmarelur, poteslas coelo-
cujus nativitatem solemni celebrannis oflicio, cun- rum humiliaretur, creator angelorum in prsesepe
clas hsereses sola interemit, quoe Gabrielis archan- poneretur et vita omnium moreretur ? Mortuus est
geli dictis credidit; ideo perfecta sunt oronia a Do- enim Christus propter delicla nostra, et surrexit pro-
mino quocdicta sunt ei. Ipsa, inquam, Maria coele- pter justificalionem nostram (Rom. iv, 25). 0 vera
slis porla, cujus gaudemus nalali, nihil aliud quam charitas, et chara aelcrnitas ! o summa dilectio et
credendo concepit. 0 felix Maria et omni laude di- summus amor ! ut servus redimatur, filio non par-
gnissima, quoe talem ac lantum Redemptorem nobis citur. Audenler dicam, fratres! quia felix et neces-
prolulit! 0 genitrix gloriosa ! o felicia oscula lactan- B saria fuit culpa primi hominis, quse ipsum Domi-
tis labris impressa ! cum inter crebra indicia yagien- num suum habere meruit Redemptorem. Anguis in-
lis infantioereptantisque, ut pote verus ex te filius vidus in paradiso virus efludit lethale; sic agnus
tibi matri alluderet, cum verus ex Patre Dominus . placidus de veneno fecit medicinam, de terra ccelum,
imperaret. Nalus ex te, qui fecit te. Natus ex te, de arbore c.rucem, de fructu vilam, de terreno cce-
qui ex petra populo sitienti aquam produxit. Natus lestem. Sicut vendito Joseph a fralribus de invidia
est ex te, qui Moysi in igne flammocrubi apparuit, fecit gloriam, de caplivo vendilo principem vendi-
et ei legem in Sina deilit. Nalus est, qui virgam torem exlernorum ; sic de femina palatium, de mu-
Aaron sine aqua germinare fecit, et ex ea fructus liere leniplum suum, de Maria coelestem aditum.
produxit. Ex te nalus est, qui pedibus stiper mare Concinant nunc laetantes angeli, exsultanles archan-
ambulavit, ct ex sepulcro ut leo surrexil, et in coe- geli, cherubin alque seraphin, throni aique domina-
los victor ascendit. Natus est ex te, in cujus vultum tiones, principatus et potestales, virtutes coalorum
desideranl angeli prospicere. Ex le natus est, qui in cum gloria adorent et dicant: Sanctus, sanctus, san-
se credentibus vitam tribuit sempiternam. 0 felix ctus Dominus Deus Sabaoth, pteni sunt cmli et terra
femina ! laelabilis angelis, oplabilis sanclis, minor gloria. Osanna in excelsis. Noslis, fratres ! quia Sa-
est laus tua, qnam dignilas tua meretur; inlendat C baotk dicilur exercituum ; Osanna salvifica, vel sal-
charitas veslra, dilectissimi, haec mater Christi al- vum fac
tior est ccelo: abysso est profundior. Merilo ergo Denique, cum beatissima virgo Maria repleta Spi-
vocata est domina angelorum, tremor inferorum, et rilu sanclo veniret in doroum Elisabelh, Exsultavit
mater gentium. De ipsa enim Psalmogranhus inquit: in utero ejus (Luc. i, 41). Dominus ergo exercituura
Specie tua et pulchriludine tua, intende prospere, pro- jam demonstrabat gaudio suo aciem, propellere tri-
cedeet regna (Psal. XLIV,5). Et ilerum : Astitit Re- slitiam et mundum in terra perditum in excelsis
ghia a dextris Dei in veslilu deaurato (Ibid., 10). salvificandum. Magnum autem regem salvificandum
Item : Audi,filia, et vide, et inclina aurem luam, quia [F., salvificanlem parere] debuit Maria, quia in ea
concupivit rex gloriw speciem luum (Ibid., 11, 12). jam erat castificans ac sanclificans eam ; nani post
Ita concupivit rex glorioe speciem sanctoe Virginis, admiralionem Elisabelh [Suppl. repleta] sancto Spi-
ut in stto se clauderet ineflabiliter utero, factus ho- rilu dixit ad Mariam : Vnde hoc milii ut veniat mater
mo. Ita conciipivil rex speciem ejus, ut ex ea car- Domini mei ad me (Luc. i, 43). Tunc mater Christi
nem assumeret, qui Adam creaverat. Et item quid repleta Spiritu sancto dixit -.Magnificat anima mea
digne dicamus, aut quid referemus in laudem tam . Dominum, et exsultavit spiritus meus in Deo salutari
gloriosse genitricis Dei ? Sileat nunc Hngua carnis, meo (Ibid., 47). Quaerendum nobis est, fratres!
ut eadem sancta Dei genilrix demulceatur organis, qttid sit Domiuum magnificare ; neque enim Crealor
plaudant nunc tympana, sonent organa, tinniant fieri potest magnus a creatura. Cum dicalur . Qui
aures amanlium. Plaudite, omnes gentes, manibus, vivit in mternum, creavil omnesimul (Eccl. xvm, 1),
lubilate Deoin voce exsultationis, quoniam Dominus Et Psalmista : 542 Fundator exsultationis [Leg.,
excelsus terribilis et rex magnus super omnes cmlos fundalur exsultatione]universwterrw (Psat. XLVII,3);
(Psal. XLVI,2, 3), et super omnem lcrram. Ex vir- el alibi: Magnus Dominus noster, et magna virtus
gine Maria nasci dignalus est, el Creator ex creatura ejus, et sapientimejus non est numerus (Psal. CXLVI,
regali trabea carne indulus ex virginis palalio visi- 5). Sed duobtis dicitur modis Deus magnificari, vel
tare dignatus est mundum. adorari, ut Deus ; aut admirari, ut magnus. Magni-
0 mira circa nos omnipotentis Patris ct ineflabilis ficatur enim Deus a nobis, cum magnificatur in no-
pietatis dileciio ! Quis unquam possel sperare ut bis. Sed non sic magnificatur in nobis, sicut magni-
Deus ex femina nasceretur? 0 inoestimabilisdilectio ficatur in Maria, unde carnem assumpsit. Ex illa
cnaritnlis! ut Deus Filium suum pro salute lminani enim Dei Filius est natus. Singulariler sane BeO|
 1505 OPP. SUPPOSITA. — HOMILIJEIV. 1306
niagnificatur in Maria, dum ipsa verbo concepit Fi- A genuit, vitam mortalibus protulit. Vere enim beata
liuin, et sine dolore peperit, et lactavit regem et1 humilitas, quaecoelosnuntiavit, innovavit, muiidum
Salvalorem omnium soeculorum. Magniiicatur ergoi purificavit, paradisum aperuit, et sanctorum animas
Dominus in Mana ; magnificeiur et in nobis, si ad- ab inferis liberavit. Beata vere humilitas, quae porla
miremur, gratulemur, el gratias. illi agamus. Lau- paradisi eflici, scala cceli constituitur : Facta est Ma-
demus illum, adoremus ilium, qui de tenebris et ria scalaccelestis.Scala, inquam, coeliconstituitur, per
umbra mortis vocavit ad fidem, ad vitam de morte, quam Deusdescendit ad terras. Facta est Mariapalma
ad incorruptionem de corruptione, ad patriam de virginum, gloria viduarum, exsultatio conjugum, vi-
exsilio, ad gaudium de luctti, atque ad ccelesliade ctoria Christianorum, gaudium angclorum ... anima-
terrenis revocavit. Imitemur in aliquo, fratres, ma- rum. FactaestMariajanuaccelorum, sublimatio apo-
trem Domini, si volumus fieri filii ejus, et participes stolorum, laus martyrum, jubilatio confessorum, con-
regno Domininoslri. Ipsa certe ideo est mater Domi- tinentia virginura regula monachorum.norma princi-
ni effecta, quia semper delectabatur ad ccelestia ; et pum.justitia regum. Factaestsalttsmorum, morscri-
nos si coeleslibus inhiamus, voluntatem Dei faci- minum, vita virtutum, virtus pugnanlium, palma vi-
nius ; si autem Deivoluntatem agimus, possumus in ctorum. Facta est Maria excelsa super sidera. sancta
numero matris et vocabulo, licet non naturaliter vel B I super omnes feminas, cujus vita inclyta cunctas illtt-
proprie, sicut ipsa, deputari. Ipse namque Virginis strat ecclesias, languentes sanat, perditos instaurat,
Filius dicit: Si quis fecerit Patris mei votuntatem, spemque desperatis inspirat. Hsec est mater Chrisli,
ipse meus frater et soror et mater est (Mattn. xn, 50). quaepacificas mentes illustrat; lsetain proficienlibus,
Nos ergo nihil concupiscamus terrenum, nihil tran- fructuosa in poenitentibus,gloriosa in perseverantibus,
sitorium, et, quod ad proesenscst sic ut delectemur. victoriosa in transeuntibus. Hsec est, inquam, hsec
Omnemrisum pro luctu deputemus, et gaudium pro est Virgo beata, qure beatam se ab omnibus gene-
mcerore, et mundum pro carcere. Mens quse soli- ralionibus manifestat, eo quod ejus humilitatem
dala in Christo permanet, nullum in hoc saeculo respexeril Deus.
quierit gaudium, unde Salomon, Nullum est, inquit, Age, beatissima Dei genitrix ; dic, ut resonet vox
gaudium nisi in Domino; hinc David: Gaudele,jusli, tua toto terrarum orbe : eia voces emitte, quia in te
in Domino(Psal. xxi, 11). Et item : In Dominolau- Spiritus sanclus clamat, in te Ecclesia quotidie re-
dabilur anima mea, et anima mea exsultabit in Do- sonat. Dic ergo : Fecit mihi Duminus magna, quia
mino (Psal. XXXIII,3). Et : Anima mea sicut terra potens est (Luc. i, 49). Quse tamen magna fecit iste ?
sine aqua tibi (Psal. CXLII,6). Nam quid de praesen- _, quale est nomen ejtis ? Potens est et sanctum nomen
tibus tanttim exsultat, qui seterna non concupiscit, C* ejus. Quaeergo in te fecit magna Creator universi
qui cum laudatur extollitur, cum vituperatur magnis orbis ? Ex le, quaeeras creatura ejus, nasci digna-
iracundioe stimulis exagitatur, hanc exsultalionem tur. Dic ergo, gloriosa, audiatur vox in excelsis :
electorum habere non poteril. cum essem humilis puella, placui regi, qui sublimis
In qua vero arce humilitalis eadem beata Virgo est superastra; et cum essem desponsata viro Judaeo,
persiilerit, hinc liquido apparet, quod nunlius In- placui Deo. Ideo placui, ut per me mtindum illumi-
carnalionis Chrisli, ubi jam cuncta sseculisinaudita naret. 0 dilectissimi! qttas laudes huic bealse Vir-
eidem matri sanctse Virghii relulil, ad ultimum ipsa gini fragilitas nostra referre potest ? per quam re-
responderit: Ecce, inquiens, ancilla Domini (Luc. i, cuperatum est genus humanum ; per quam aditum
38). 0 quanta virtus est huniilitalis, snper quem invenimus regni ccelestis. Ipsa est quoe sine htimano
Doininusvenire dignalur : Super quem, inquit Scri- semine coeleslem protulit panem soeculo, ipsa est
. ptura, requiescet Dominus, nisi super humilem et qnae dignitatem genitricis oblinuit, et virginalem
quielum et trementemverba sua (Isa. LXVI,2). Hinc pudicitiam non amisit: ex ipsa ortus estso 1justitiae
inter caeterasbeatitudines humilitas inseritur, Sal- Christus Deus noster, qui mundi tenebras pepulil,
vatore testante : Beali pauperesspiritu, quoniam re- j)I et fulgore fideinos perlustravit. Ideo, fratres, glorio-
gnum cmlorumest ad ipsos (Matlh. v, 3). Hinc Psal- sam Virginem supplices exoramus, ut nos meritis
mista: Dominushumilesspiritu salvabit (Psal. xxxm, sanctorum impares culpas noslras orando excuset,
19). Non humiles, dixit, corpore salvab't, sed humi- admittat nostras precesintra sacrarium exauditionis,
les spiritu ; hinc Apostolus ad hoc admonet, in- et reporlet gratiam reconciliationis. Sit per eam ex-«
quiens: Humiliamini sub potenti manu Dei, ut nos cusabile quod deliquimus, accipiat quod oflerimus,
exallet in temporevisitationis (I Petr. v, 6). Et ipse impetret quod rogamus, excuset quod timemus.
Dominus de se discipulis : Discite a me quia mitis Audeo dicere, fratres, quia nullum sanctorum lam
sum et humilis corde (Matth. xi, 29). Dei genilrix potentem meritis invenimusad placandamirani oeter-
hiijus sauctae humililalis virtute pollebat, dicenle ni judicis, qnam eam quae meruit fieri mater ejus-
ipsa : Respexit Dominus humilitatem ancilla! sum, riem Redemptoris et judicis. Succurrat ergo miseris,
ecce ex hoc beatam me dicent omnes ge.neraliones jnvet pusillanimes, refoveat 543 febiles, oret
(Luc. i, 48). Et vere, fratres, omuis mun'us eam- pro populo, inlerveniat pro clero, inlercedat pro
dem matrem Dominiper cunctas gencrationes dicit. monachornm choro et exoret pro sexu devoto femi-
Vere enim beata humilitas, quse Deura hominibus neo i hsec beata super virgines virgo. Hoc poscamu»f
1307 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS IX. \m
hoc jugiter flagitemus; sentiantqne omnes suura JL Inter hsec igitur, fratres, cum toto mentia affectu
salutiferum juvamen, quicunque celebrant suum so- bealissimse ejusdem virginis Marisenos intercessio-
lemne natale. nibus committamus, omnes ejus palrocinia implo-
Dicamns omnes, dicamus eia devotis eordibus ela- remus. Sed quid nobis prodesl interpellare vocibus,
mantes : o Virgo virginum! sancta sit, saricta super nisi etiam humilitatis ejus exempla teneamus? De-
nos pietas tua, super atiliclos et moerentes pro qua- precemur ergo tantam reginam, ut ille qui ex ea
cunque causa et sivper peregrinos clementia tua. natus est, qui mirabililer creavit hominem mirabi-
£t cum te super aethcreos exaltatam aspicis ccelos, husque redemit, solvat noslrorum vineula pecca-
preces nostrae humilitatis ne despicias; sed a peri- minum, et in illam regionem perpetuoe securitatis
culis cunctis libera nos semper, Virgo benedicla. Si et pacis introducere dignetur. Curemus eliam et
valemus, filioli, tentemus, prout possumus, ei lau- dileclissimi fratres, ut qui hujus diei festivitati in •
dem proferre dicentes : o quam immaculata virgini- teresse cupimus , humilitatis et palientiae vestibus
tas, qnse omnes angelos in ccelestia regna proeceilit, indnli appareamus. Tune autem erit vera patientia,
et virgineos glorifical choros! o quam heata maler, si fueril justa. El in eis est justa patientia, quorum
quae Christum Dominnm regem sanctum gloriaeme- menlis invicta constanlia nec doloribus nec volupta-
ruit generare! 0 qiiam beali pedes, qui Christum B tibus cedit. Non autem in justitia gloriemur nostra ;
meruerunt sustinere! o quam felicia ubera, quae nec in fortitudine praesumamus propria, sed in eo,
auctorcm el Redemptorem mundi lactavcrunt! o de quo Propheta : Fortitudo, inquit, et lausmem
ineffabilis Virgo! portabatur a te, qui te fecit : Dominus, et factus est milii in salutem (Psal. CXVIL,
conlinebatur in gremlo tuo, qui regebat universum 14). Fortitudo ergo et laudatio nostra sit Domi-
mundum : suslinebatur a te gubernator orbis. ldeo nus, sitque nobis Deus laus tola , perfecta gloria,,
exsultans per albentia lilia confessorum, rosasque dilectio pura, spes certa, securitas lirma, possibili-
vernantes martyrum, lu quoque regnas in illo bea- tas sana , sanitas incorrupta , et quidquid de car-
torum fclicissimo regno, quia sequeris agnum, quo- nalibus placet, displiceat. Silque in nobis tempe-
cunque ierit. Inter paradisi amoenilatem sanctis ranlia et abstinentia cum discretione : insuper baec
gressibus incedis, felicique palma imraareescibili omnia charitas firma, quse lotam conlinet legem :
cuin corona glorise a filio tuo, Doraino tuo, nostro atque agentes gratias Creatori nostro , in° quautum
Domino clarificaris, juncta angelicis choris et ange- suificimus, nativitatem liodiernam preliosissimae
licis sociata catervis in cubiculo Regis filii lui Do- semper virginis genitricis Dei Marioecum gaudio ce-
mini nostri Jesu Christi, gemmis ac margaritis or- lebremus, ul dum nos eam supplici frequentamus
nata, et monilibus decorata persistis. Tibi thronus obseqtiio in terris, ipsa nos sedula prece commen-
regius collocatus est in aula aeterni Regis. Ipse Rex dare dignetur in coelis. Quod patrare dignelur, qui
regum et verani matrem et decoram sponsam spe- ex ea Deus et homo nasci dignatns est, Dominus
cialiler prse omnibus diligen* imperiali amplexu sibi noster Jesus Christus cum Patre sanctoque Spi-
associat. 0 quam gloriosa est sacra virgo Maria, quae ritu vivens et regnans per infinita ssecula sseculo-
Dominum in coelesti regno amplecteris, et non im- rum. Amen.
aierito, quia ex te carnem assumpsit. Nec est mirum HOMILIAIV.
ut tibi congaudeat Deus in coelis. Quem tu parvulum
nalum loties osculabaris in terris a. Has ergo tuas fe- INFESTOOMNIUSI SANCTORUM.
licilates possidens convertere adnostram perpetuam Hanc homiliamvideinter Opera ven. Bedw, hufus*
salulem. ce Patrologim tomo XCIV, col. 450.
• In Codice oblitterata illa vix leguntur : Creditur tamen aliter legi non posse.

GARMINA B. ALCUINO SUPPOSITA.

545 MONITUMPRJSVIUM. " crediderim esse Alctiini, cujus temporeDani insntam

< In carminibus etiam, > ait Mabilloniusin Elog
beati Alcuini «, § xvi, n. 82, < quaedam notha ei
spuria sunt, ut carmen seu epigramma tertiuni de
Bugga , quod scriptum est regnanle Ina Westsaxo-
ntun rege, q.ui uno fere sseculoAlcninum praecessit.
Quadragesimtim bciavtnVide Elbildrita , quod es
Bedoevenerabilis. Cewtesimumseptuagesimum septi
mum, quod est Anj^lberli Centulensis. Deniquecen-
tesimum septuagesimum octavum, si est Alcuini,
dicendum est, basilicam sancti Petri Romfespolia-
tam esse ante annum 840, quo id factum a Sarace-
nis legitur. Et quidem, cum in eo carmine agattir de
insullu paganorum in Britanniam insulam, facile
'
«HocElogiumvideinfraiaAppend. EDIT.
illam impetierant. Versus morales, qtios ex AteuiniO
citat Lupus in epistola 20 est carmen 179.» Nos
quidem carmen alias 178 genuinis accensuimus sub
num. 280, credentes, cum eodem MabiKonio, basili-
cam sancti Petfi Rommpriori atiqud tempoitespOHafi
potnisse; prtrterquamquod ibinon certo asseratur, id
contigisse,sed ita referri:
Perfldisemanibusfertur vastatafuisse, etc.
Versus illos morales, quos, inquit Servaius Lu-
pus in cit. epist. ad Altuinnm, Alcuinus dicitur edf-
disse, nemo alius eidem tribuit, sed creduntur magis
essesancti Columbani. Plura alia nos hisce supposi-
titiis accenseri debere, tredimus; nempe versus ad
4309 OPP. SUPPOSITA. — CARMINA. 1310
Adrianum papam, quos ex Alcuini vena ftuxisse A Dum proprium liquit Christi pro nomine reguum :
existimat Fabricius locoin not. citando. Carmina 217 Qui tanien ante tribus gessit cerlamina puguis,
et 218 edilionis prioris seu epitapliium ejusdem Et ternis pariter confecit bella triumphis ;
Adriani pontificis. Carmen 185, quod est Carolimo- ad
. Seu rexit regnum plures feliciter annos,
Alcuinum. Carmen 186 Caroli ad Paulum tunc
vachum Casinensem; cui addimus aliud exestFabricio Donec conversuscellam migravil in alinam.
nusdem ad eumdem. Citrmen 177 , quod Angil- Inde petit sttperas merilissplendentibus arces,
berli abbatis Cenlulensis 546 ad SS- Richarium et
Elegium. Carmen 116 dedetemplo aba eodem Angilberlo Angelicis turmis ad coeli culmina ductus,
constructo. Carnien 117 lemplo Fardutfo abbale Coelicolisjunctus laeta . . . sorle sttperna.
sancti Dionysii structo. Epilaphia Ilildegardis et dua- Post huric successit bello famosus et armis
rum ftliarum Hildegardis et Adelheidis, qum Querce- Rex Ceadualla «
taitus reliquis Alcuini carminibus junxil pay. 1757. potens regni possessor et haeres ,
Carmen Acephalumibidem. Denique cartnen Rhabani Sed mox imperium mundi sceptrumque relin-
Mauri, ibid., p. 1756. Porro exsiant et alia carmina [quens,
seu epigrammala,quw quispiamAicuini esseexistimare
possil; sunt namque quidam viri eruditi, qni omnes Turgida cum ratibus sulcabat coerula curvis,
versus sub Caroli Magni nomine aticubi repertos, aut Et maris oequoreos lustrabat remige canipos,
illo wvo, snppressoaucloris nomine, scriplos, Alcuino Algida ventosis crepitabanl oequora llabris,
nostro, tanquam celeberrimoHlius temporis poetm, tri- B Donec barca rudi
pulsabat littora roslro.
buivolunt; verum citm nullibi eos sub itlius nomine Exin nimbosas transcendit
editos repmnmus, et ratione, ut uiunt, positiva illos passibus Alpes,
eidem assere.ndi destituumur, illis referendis merito Aggeribus niveis et monlis vertice septas.
iili versus de Carolo
supersedemus. Talisgeneris sunl viii
in ms. coil. eruditi Pliilippi Loyauti Cujus in adventu gaudet clementia llomaej
Magno, qui
in suprema curia advocati dicuntnr esse Domini ma- Et simul Ecclesiaeloetatur clerus in orbe,
gistri in aula, et editi exstant lom. il idemllist. Franc. Dum mcrgi meruit baptismi gurgile felix.
D. du Chesne, pag. 645. Illos quidem celeber- Post albas f
rimus scriplor aul Pauli Diaconi, aut Atcuini essecen- Donec mortalis igitur morbo correptus egrescit
clausit spiracula vitse,
set; verum ob id ipsum niliil certi pro ipso Alcuino
habemus. Alta supernorum conquirens regna polorum,
CARMENI. Clarum slelligeri conscendeus culmen Olympi.
MONOSTICHON BEATICOLUMRAM. Sed his principibus coelum penelrantibus allum,
Carmen hoc vide inter Opera sanctiColwnbcmi, Pa- (Quorum descripsi jam bina vocabula dudum R)
trologim tomo LXXX, col. 287. Tertius accepil sceptrum regnator opimum,
548 CAItMENII.
Quem clamant Inb incerto cognomine gentes,
BTMHCS VEN. B ED<£DE EDILTUIDA REGINA V IRGINE.
nunc imperium Saxonum jure gubernat,
Carmen hoc videsis inter opera Ven. Bedw, hujusce C Qui
Patrologiw lomo XCV, col. 204. Quo regnante novum proecelsa mole sacellum
549 CARMENIII ». Buggoeconstruxit supplex vernacula Christi _,
ADTElirLUMBUGG.E b. Qua fulgent arse bis seno nomine sacrae;
Hoc templum Buggse pulchro molimine struclum Insuper absidam consecrat Virginis ara<
Nobilis Eutuuini c erexil filia regis. Prsesentem ergo diem cuncti celebremus ovantes,
Qui primum imperium Saxonum rite regebat; Et reciproca Deo modulemtir carmina Cliristo.
Dona et praesentis contemnens culmina regni, 550 Menstrua volvuntur rcternis tempora festiS,
Divitias mundi rerumque reliquit habenas, Et vicibus certis annomm lustra rotabunt.
Plurima basilicis impendens jura novellis., Dulcibus antiphonoepulsent concentibus aures,
Quam nunc ruricolse servant monasleria jura d Classibus et geminis psalmorum concrepet oda.
Exin sacratam perrexit quaerere vilam, Hymnis et crehro vox articulata resultet,
» Hoccarmen tertium estinter alia a Quercetano winus, de quo apud Wilhelmum Ma.mesbunensem.
edita, sed Alcuino suppositum : verns siquidem au- Mabill., cit. lib. xix, pag. 9, num. 16.
ctor se vixisse et scripsisse testaltir, dum In, seu d Locus corrupttis.
Ina regnuni Saxonum Occidontalium guberuabat, p e Rex Ceadualla. 0'iiit Romoepost acceptum ba-
qui circa annum 727 regnum abdicasse liiemoratur. ptismum anno 689, xn Kal. Maias-.De eo VideAlfor-
ViJe Mabill., tom. II Annal., Iibr. xx, pag. 79, n. 79; dum, Annal. eccles. Anglo-Saxon, ad annos 688
Alfordum, Annal. Angto-Saxon., tom. II, ad an. et 89.
Chrisli 725. f Post albas. Nimirum post baptismum. < Bapti-
b Buggm. Mabillonio videtpr hanc eamdem esse zalus enim rex, > inquit Alfordus 1. cit., pag. 597,
cujus exstat epistola ad Bonifacium adhucdttm pres- n. 5, < vesle candida induitur, quam inde nunquam
byterum, inter Bonifacianas 35 (Patrologiw tomo cxuit cum enini necdum virginemveslem po-
iiXXXIX, col. 690, epist. ex ordine novo tertia), suisset, languore corripitur, elc. Et in ejusdem
qua ei de fausto ejus itinere Roinano gratulalur, epitaphio apud Ven. Bedara libro v, cap. 7, le-
ubi nondum se dicit abbalissam, sed vilem verna- gitur :
eulam ; quam tamen sanclus Bonifacius in alia ad Fonte rennscentisqnem Chrisllgratiiipurgans
eamdem epistola abbatissse titulo honoral. Mabill., Protimisalbilutn vexil in arce poli.
lom. II Annal., lib. xix, pag. 13, et lib. xxm, pag. 8 tlisce poeta insinuare videtur quod alia quaedam
190, num. 42. scripseritde Eulwino et Ceadwala regibus Saxonum
c Eutuuini. Qui fuit Saxonum Occidentalium
prin- Occidentalium.
ceps, unus forte ex illis subregtilis qui post Cen- b In. Ina rex sttccessor Eadwaloe,qui et ipse re-
walchiiim annis circiter decem regnum genlis inlcr licio regno Romam abiit anno»728. Vide Alfordum
sese divisura lenuerunt: non alius forte qtiam Ese- ad amios C89 et seqq.
 1311 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS IX.
Et celsum quatiat clamoso carmine culmen.
Fratres cum laude laudemus voce Tonantem,
Cantibus et crebris conclamet turba Sororum,
Hymnos ac psalmos et responsoria festis
Congrua promamus subter tesludine templi,
Psalterii melos fanles modulainine crebro :
Atqtie ex fidibus nitamur tendere lyram,
Ut Psalmisla monet, bis quinis tendcre fibris.
Unusquisque novum comat cum voce sacellum,
Et lector lectrixve volumina sacra resolvat.
Istam nempe diem, qua templi festa coruscant,
Nativilate sua sacravit virgo Maria,
Quam jugiler .. . Augusti tempora mensis »
Dividitttr medio dum lorrens Sexlilis orbe,
Qui nobis iterum restaurat gaudia mentis,
Dum vicibus redeunt solemnia festa Mariae,
Et veneranda piis starent altaria donis.
Haec domus interius resplendet luce serena,
Quam sol per vitreas iltustrat forte fenestras,
Limpida quadrato diffundens lumina templo.
Plurima basilicae sunt ornamenta recentis,
Aurea contortis flavescunt pallia filtis,
Quse sunt altaris sacriveiamina pulchra,
Aureus alque calix gemmis fulgescil opertus,
Ut coelum rutilat stellis ardentibus aptum [F., i
[apertum]
Sic lata argento constat fabricata patena,
Quoedivina gerunt nostrse medicamina vitse,
Corpore nam Christi sacroque cruore nutrimur.
Hic crucis ex auro splendescit lamina fulvo,
Argentique simul gemmis ornala metalla.
Hic quoque thuribulum capitellis undique cinctuin
Pendet de summo, fumosa foramina pandens;
De quibus ambrosia spirabunt thura Sabsca,
Quando sacerdotes missas offerre jubentur.
Nunc clara ingenito dicalur gloria Patri,
Nec «tinus et Genito promatur gloria Nato,
Spiritus atque sacer consorte laude fruatur.
CARMENIV.
ADADRIANUM PAPAM VERSUS CAROLI REGIS.
Carmen hoc videinter Opera Caroli Magni, Patro-
logiwtomo XCVIII, col. 1349.
CARMEN V.
EPITAnilUM ADRIANI PAP/EQUOCAROLU8 MAGNUSD Nomine qui fecit hsec spficiosa tuo.
SEPULCRUM IPSIUSDECORAVIT.
Vide lomo ut supra, col. 1350.
551 CARMEN VI.
VERSUS CAROLI REGISADALCUINUM.
Carmen hoc vide tomo ut supra, col. 1351.
» Locus corruptus.
b Hoc carmen apud Quercetanmn est i 16; compo-
sitnm videtur post obitnm Angilberti abbatis Centu-
lensis, qui conligit anno 814, quia poeta illi precarii
ctipit requiem sempiternam. Igitur Alcnino, quii
ante Angilbcrttim e vita migravit, suppositum fuit.
Vide Vitam S. Angilberli apud Mabill., Acl. SS. soec.
iv, parte i, pag. 91 seqq.
15«
A CARMEN W.
VERSUS CAROLI ADPAULUM TUNCMONACHUK
CASSINENSEM.
Vide tom. «( supra , col. 1552.
CARMENVIII.
ALCUINI ADEUMDEM.
Eccetibi, Paule, Deus ter quinas augeat horas,
Addidit Ezechise qui tria lustra pio.
Ut mihi ter quinos, optas, superaugeat annos
Post metas vitae, carmine Pierio.
Quid modo miles agis, cultro qui colla secare
Hostibus a nostris , Paule, paratus eras?
Nunc tibi dextra senex elanguit effeta belli,
Leva caput supra, aut scuta levare nequit.
Quid modo quod facias sis proletarius urbe,
B Laurea qui belli castra videre times.
Tardus in annoso tabescit corpore sanguis,
Cor tibi frigidius laudis amore caret.
CARMEN IX.
CAROLUS ADEUMDEM PAULUM.
,Curmen hoc vide inter Opera B. Caroli Magni, Pa-
trologitetomo XCVIII, col. 1352.
CARMENX.
ANGILBERTl ABBATIS AD SS. RICHARIUM ET
ELEGIUM.
Vide inter Opera S. Angilberti, Patrologim toma
XCIX, eol.m.
552 b CARMEN XI.
ADTEMPLUM AB ANGILBERTO STRUCTUM.
Omnia quae cernis summo renovata [Ed., renata}
C [decore
Interius templum exteriusve sacrum,
Angilbertus ovans jam fecit amore paterno
Sanctorum pariter, perpetuique Dei;
Non parcens opibus propriis. Nam quidquid ha»
[bebat
Ecclesiselarga jam pietate dedit.
Et tu serve Dei veniens . . . inde [F., aliunde]
[vialor
Hsec loca percurre pulchra monasterii:
Ecclesiasque Dei devoto pectore Christi
Cerne, decus varium per pietatis opus.
Semper in ore tuo Christo dic maxime laudes,
Talia qui voluit posse tuum famulum.
Dicque : tuo servo requiem da, Chrisle, supemam,
Vosque Dei famuli pro illo intercedite semper,
Ut famulum Christus servet ubique suum.
Det veniam scelerum, aeternam tribuatque salutem.'
' CARMENXII.
ADTEMPLUM A FARDULFO ABBATE STRUCTUM.
Hoc opus egregium Fardulfus fecerat abbas
« Apud Qtiercet. n. 117. Fardulfus abbas fuit S.
Dionysii prope Parisios anno 793, regnante Carolo
Magno, quem comitatus est in expeditione adversug
Saxones anno 795. Obiit vero anno 806 atn sequenti,
id est, tribus annis post Alcuinum. Vide Mabill.,
Annal. tom. II, pag. 306. Non esl ergo Alcuini ob
versum : Da cui perpetuam, elc, qui Fardulfum
jam obiisse supponit.
 MONITUM. 1514
C31S
« CARMENXVI.
Da cui perpetuam mercedem, Christe, precamur. A
ACEPHALUM.
Hsecest alma domus, veniae, locus, alma salutis :
Hic Deus inhabitat, tribuens pia vota petenti
meritis hic sacra corpora Albinus b precibus postulet ipse suis.
Sanctorum , quorum
[pausant, Ut feiix vivas inslanlis turbine mundi
Haec tua deposcit vernula turba Deum.
Hoc quoque ciborium Fardulfus fecerat abbas.
Tempora post ssecli paradisi in sede localus
CARMENXffl. Prsemia percipias, quse sine fine manent.
Huic conjuncta viro Ermengardis c amabilis uxor
EPITAPHlUM HILDEGARDIS REGINiE CAROL'1 MAGNI
UXORIS. Sis regina valens tempus in omne bene.
1601. Cum quo permultos vivas feliciler annos,
Vide hujusce Patrologim tomo XCVI, col.
Deque tua sobolem cernere prole queas.
CARMENXIV. Tu decus o! regni, imperii fidissima spesque,
Sat bcne, Lothari, pulcher ephebe vale.
EPITAPHIUM HILDEGARDIS CAROLI ET HILDEGARDIS
FILLE. Teque tuos Christi nectat dilectio fratres d,
Vide ibid. g Ut nosmet nullus hostis adire queat.
Sic mundi regnum mundi teneatis in arvis,
554 CARMENXV. Ut vos post mortem regna superna habeant.
CARMENXVII.
EPITAPHIUM ALTERIUS FILLE ADELHEIDIS. INTERCESSlO PROMAURO.
Vide ibid., col. 1603, Vide inter Opera Rabani Mauri, infra.
» Apud Quercet. pag. 1759, ex libro vi antiq. Le- detegatur.
ctionum Canisii, pag. 411. c Ermengardis. Seu Irmengardis, quse Lothario
b Albinus. Non auctor carminis, sed intercessor filio Ludovici pii imp. nupsit anno 821, et tres filios
apud Deum. An hoc nomen de Alcuinoanjam mortuo genuit, Ludovicuin, Lotharium et Carolum. Obiit
et in coelos receplo intelligendum sit, de alio Al- anno 951. Annal. Metens.
bino, qui tempore Lotharii imperaloris et Hirmin- d Nectat dileclio fratres. Quippe inler illos diu-
gardisuxorisejus,circa annum 824vixeril, ignotum; turnse inimicitioe exarserunt; sedpax inita est anno
quod eruendum foret ex initio carrainis, si quando 849.

AD OPERA BEATI ALCUINI APPENDICES.

555 MONITUM PRiEVIUM.

Cum nobis in beati Alcuini Operibus colligendis, C imp., quse hactenus latuit, nuper vero in cod. Bibl.
pro nova illorum editione adornanda occupatis, quae- Harleianae inter hic Alcuini epistolas anecdotas detecta
locum habcre etiam posse exsti-
dam episloloe,chartae ac monumenta velera, necnon fuit. Congruum
commenlationes qusedam recentiores doclorum vi- mavimus tres epistolas ineditas Angilberli abbalis
rorum occurrerent, quoequidem adreset acta eju»dem Centitlensis beatoAlcuino admodum familiaris, quas
beati viri atque oevi illitts illustranda pertinent, ad reperimus in pervetusto cod. ms. Salisburg. episto-
genuina vero.aut ad dubia, vel supposilitia ejusdem lis Alcuini iramixtas.prout notavirous in Monito epi-
scriptoris Opera commode refeni haud polerant.ne- stolis prsefixo. Addimus prseterca anonymi cujusdam
cesse yisum est ut illa ad finera totius collectionis epistolam de septuagesimo, sexagesimo et quinqua-
triplici appendice » exhiberentur eo ordine quem in gesimo, quseapud Quercetanum erat 109. Demura his
ipsis quoque Operibus observavimus, nimirum, ut omnibus adnectimus tria PraeceptaCaroli Magnipro
priino loco compareant epistolse; secundo loco qitae monasteriis Cormaricensi et S. Martini, ad quae per
ad dogma, praesertim de Christi adoptione; lertio decursum et praeprimis in Vita beati Alcuini lecto-
quaead historiam pertinent. Igitur rem nonnunquam amandare necesse fuit.
Prima appendix complectitur epistolas illas quas In alteram appendicem conjecimus quoedam mo-
qnidem cl. Quercetanus Alcuinianis, non aliam, numenta, ad pleniorem historiam Adoptianismi, in
puto, ob caiisam insernil, quam quod eas e penna qua labores Alcuini utramque paginam faciunt, per-
bcati Alcuini emanasse crederet; sed cum hsec ratio tinentia; eaque partim inedit»,partimexcodd. mss.
nobis minime satisfaceret, easex illo ordine eximen- el aliunde eincndata vei illustrata: quorum hic est
das esse, non lamen omnino oraiitendas exstimavi- »»ordo; 1» Epistol» Elipandi archiepiscopi Toletani,
mus. ne viri erudili, si propter illas forte alicubi ad wseu potius omniiim episcoporum Hispaniae sibi in
Alciiini Opera amandentur, easdem in hac nova edi- errore consentientium, ad Caroium Magnum, quam
lione frustra requirant. Sunt autem istae epistolae primo edidit vir eruditusD. Henricus Florezius ord.
inter Quercetanas 6i, Caroli ad Athilhardum ar- S. Aug. in libro apud iros maxime raro, cui litulus :
chiepiscopum ; 83, Caroli ad Homeru.m; 84, Caroli Espana Sagrada, tom. V, append. x, pag. 558, unde
ad Leonem papam; 85, Caroli ad regera Oflam; illam descripsit et suse Hist. Adoptianorum pag. 154
lil, ejusdem ad Nicephorum imp. Constantinopoli- inseruit vir eruditus D. Christ. Guil. Franc. Wal-
tanum. Cui adjungimus aliam ejusdem ad Michaelem chius; 2* Epistola hucusqueineditaeldiu multumque
» Nos quartam addimus, opusculis nonnullis, sci- Alcttini, quod ex Mabillonio excepimus , conilatam.
licet LibeJlo precum, quem exMartenio, et Elogio EDITORPATROLOGIiS.
 m!k AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. ISM
desiderata » eorumdem episcoporum ad episcopos A camdem rationem a viris eruditis gratiam inituruin >
Gallisc, Germanioe,Aquitanioe, et Austrise, in eadem si hoc loco epistolas prselaudati D. Majansii, ad me»
causa dogmatis de adopiioiie Christi. Illam in acce- occasione deteclie epistolae episcoporum Hispaniae,
ptis rbferri oporlet viro prseclai issimo et ad juvandos superins menioratae, scriptos cmii insigni ejusdem
fabores litterarios promptissimo, D. Georgio Majan- commeiitaiione de scriptis Elipandi, Beati el Heterii
sio Generoso Valentino, cui illam, superata demum cum illis communicem.
illorum qui thesauris lilterariis proesunt, pertinacia, Nec, spero, indigne ferentyiri eruditi, quiquibus-
extrahere licriit e cod. ms. ecclesioe.Toietanac.Htijus vis antiquitatis reliqtiiis pretium statuere sciunt, si
viri notitiam acbenevolentiam debeo viris humanissi- quinto ac ultimo loco huic appendici "e duobtis vetu-
niis, qui in ea mihi conciliauda ultro suam operam stis codd. mss., Salisborgensi et Frisiiigensi, adne-
oblulerunt, niuiirum D. Christiano Friderico Tem- ctam scripium et commentationem haud contemnen-
lero, potcntissiino Danorum regi ab epistolis sanctio- dam de Imagine Dei, quam hacteiius ineditain esse
ribus; et D. Carolo Christophoro Pluer, tunc lega- censeo, ct quoein cod. Frisingensi tribuitur Candido,
tionis regioe Danicse in auta regis Catholici eccie- illi fortassis cujiis officiis Alcuinus noster usus est
siaste, duumviris litterarum bononatis. Cl. D. Majan- niultoties. Est enim h&c materia una ex iis iri qui-
sii epistolas ad me et ad D. Pluer de sorte istius bus discutiendis viri illius sevi, pio re lilleraria re-
epistoloe et aliorum scriptorum Elipandi, Etherii et stauranda consociati, ingenia sua exercuerunt: ipse
Beati scriptas postea dabimus, ne quid desit quod cerle beatus Alcuinus noster similem coiunieulatio-
rei obscurae iumen, aut dubise fidem conciliare pos- nem edidit, quani exhibuimus tomi I parte n.
sit. Haesunt duae illse epi.stoloe quas Cbristianissi- g In tertia appendice primo exhibemus scriplum ,
mus imperator Carolus Magnus et episcopi ditlonis adhtic, ni fallimur, inedilum,quod deprehendimus in
illius cum legatis apostolicis Francoforti anno 794 cod. ms. 71 biiJiothecae Salisburgensis, sub titulo :
congregati prse ocnlis habuerunt, mature exaraiua- Notitia ecclesitirumurbis Romm. Collocalur ibidem
runt.et multis argumeniisconfutarunt. Exstant vero media inler episloJam Alcuini ad Felicem haereticum
eiiamnum epislolse ad illas responsorise, cum Caroli primo a nobis editam lonio I, pag. 783 b, et cpisto-
Magni, tnm episcoporum Galliae, Germanise et Aqui- liim nostroe edilionis 55 (nunc 09), ad Arnonem.
tanise, multoties quidem in actis coneiliorum editse , Quamvis vero ex hoc illius situ non ausimus sta-
quas tamen ab hoc loco , ob utrarumqtie nexum et tuere, scriptum hocce ad beatum Alcuinum tanquam
lectorum commodum abesse nolnimus. Ijitur auclorem pertinere, licet nec ab illins pia curiosi-
Yertio mie referimus easdem Caroli Magni et epi- tate, nec a consueto ipsius stylo sit aliennm , erunt
scoporum Francoforti inconcilioprsesentium epislo- tamen, ut ci-edinms, quihus hoc insigne antiquitatis
(as priorum refutatorias , collatas cum insigni et niontimenluni haud erit ingratum.
pene cooevocod. ms. Bibliolhecae nostrae S. Emirie- Alterum hujus leTiiae appendicis locitm occupabit
rami, nnde quasdam lectior.es variantes deprompsi- scriptumqiiodpiorsus videri possit exoticum, cui in
mas. Omillimus vero reliqua ad idera concihum per- veleri couice titiiliis esl: Alexandri regis Maqni Ma-
tinenlia, scilicet epistolam Adriani 1 P. M. et aliam cedonum, et Dindimi Bragmannorum regis per titte-
cpiscoporum Ilalise, seu Paulini Aquileiensis Sacro- rus pulcherrima collutio. lllud tanien ab Opefibus
sytlabiim. Quamvis enim in illis qudque errores Eli- beati Alcuini abesse noltiimus, quia is eamdeni col-
pandi confutentur, et simul a Carolo Magno finilo v_ lalionem quondam Caiolo Magnopro munere misit,
concilio ad episcopos Hispanisemissoe fnerint, uon prout testautur versus in liue appesiti, Scriptum
sunt tamen proprie responsorioe ad omnia Hispano- hocce e cod. ms. saec. xi, qui olim fuit celebeiTimi
rum argumenta ; unde ab hoc loco absque incommo- niojiasterii Millestalensis 0. S. B. in Carinthia, ma-
do abesse facile possunt. gna cuin industria, additis quibusdam correclioni-
Quarto, ne quidpiam quod ad bistoriam actorum bus, descripsil el mecum communieavii vin,prseclare
ac disceplationis de adoptione Chrisli, in qua I eatus erudilus D. Matbias Rieberer S. J. in domo Prolesso-
Alcuinus tanlopere inclaruit, conducere possit, in rum Viennse bibliothecarius et historicus, a quo res-
batce Operum iliius nova editione desiderari possil, publica litteraria magnis desideriis exspeclat coriti-
ex iibris Heterii et Beati 530 adversus Elipandtim iiuationem Germahicesatrw, per obituni celeberrimi
scWptis ea sotom excerpsinliis, ex quiius intelligi P. Hansizii haclenus retardatam. Existimabat vero
possinl motus, jam ab aliquo lempore, antequam iili virlaudatus has ep stolasMdAicninumpertinereposse,
fn Franeiam aut Gennaniam penelrarent, ab Eli- et hucusque esse ineditas. (^uod primum ailinet,
panda in Hispanra excilati. Ex illis igitur huc tran- quamvis raliocinia quaepro beato Alcu no cl. D. Rie-
scripsknuSj qtii» initio de orla in Ecclesiis Hispanise! kerer adhibel quamdam prseseferre videantur veri-
«Hssensione,et de utriusque partis confessionibus et similitudinem, nobis tamen magis probatur opposita
symJwlis eorivmque diversilatenarrantur ac reterun- seiiteniia, liiniiiuni easdem epislolas Alcuino esse
tttr : quibus additur Elipandi episcopi ad Fidelemi vetustiores, in quibus suo sevocreiiebantur tegi re-.
abbatem epistola, collata a cl. D. Majansio cum edi- sponsa Pauli el Senecse; quas Alcuinus alihi forte
tfcflieMlieerii iri Annni. Hisp., lrb. ix , num. 18 , repertas Carolo Magno, cpiein seiebat ejusmodi nar-
pag* 406. Volebat quidetn cl. D. Caielinot, congr. D rationibiis eruditioni servientibas delectari, pro mu-
Bened. SS. Vanni et Hildulphi aluirinus, novae, nere mittere voluit: neque slylum ibi beato Alcuino
qHam meditabatur, Operum beati Alcuini editionii alias familkireni deprehendere potuimus; nec , ut
iwtegros Hkis Heterii et Beati libros adversus Eli- existiiiiainus, deprehendent alii, quibus leclio ejus-
panduni, s*cul el illa quae sanetus Benedictus abbasi dem qjerum familiaris est. Quod vero allerum D.
Anianensis conlra eunidem errorem scripsil, adjun- Riebereri asserlum attinet, non miramur viro erudi-
gere : cujus consilium ipse etiani inilio sequi cogi- to visum fuisseepislolasillas adhucdum ineditas esse,
la>bam,prout in conspeclu Openim beati Alcuini ante! exstant enim in libro in terris nostris tarissimo,
sdiquotsmnos edito pag. ITsigniticavi; verum mutavii nempe ad calcem operis Pallauii de Gentibus Indice
eonsiliam, neopusculis exolicis minus necessariis etL et Bragmunnibus, edit. Londinensis , anno 1668,
alrbi prostantibus, volumen nimium excresceret, per- opera Edoardi Bisstsi, quocum hanc noslram edilio-
suasuft ^uod viri*eruditi:iiiter haecOpera non oinniai nem, nylatis vaviantibus, contulimus. Diu, quid de
quae ilio tompori adversns Elipandum et Felicem ipsis hisee episloiis earuinque auctoribus sentiendum
acta aut scripta sunt desiderarent, sed illa sohim osset, hsesilavimus; cuiiique inter alia, quibus disti-
quse ipsis Alcuini Operibus li;cein atque hislorise fi- nemur, negotia mhiime nobis liceret rem admodnm
dem conciliare possent. Confido nihiloniinus me ob- obscuram, ad proecipuum nostruiii propositum haud
» Vide D. Walcljii Hist. Adoptianorum, pag. 153 b Hnjusce editionis novaetomo II, col. 119. EDIT.
ct seqq.
1317 APPENDIX I. — EPISTQLiE. *3i»
pertinentem, longiori ac laborioso indagine perscru- A rum haud persuaderi possumus illas epistolas malo
tari, virem GroecaeRomanaequehislori,e scienlissi- animo etad decipiendumcomposito fuisse confictas.
mum, gymnasii urbis Ralisbonensisrectorem ac pro- Memini ex Strabone et aliis Brachmaiines quos lam
fessorem ptiblicum D. Georgium Henricum Martiui, cum Alexandro Macedonede sua sapientia moribtis-
ut lucem rei obscuroesubministrarel, convenimtts, que conlnlisse.indefortassis cuiquam veterum enata
qui volis nostris benevole annuens senlenliam suam occasio has epistolas pro exercitatiene scholaecon-
per epistolara, muUiplici eruditioiie refertam , nobis cinnandi, aut veras forlasse e Graeco in Lalinum
japeruit,quam ad calcem opuscnli apponere placuit, transferendi. Verum nolim de rg ista, post egregium
erttditis, ut confidimus , haud displicituram. Caete- conatum erudilissimi D. Martini, plura commentari.

APPENDIX PRID2A.

EPISTOL^.

557 EPISTOLA PRIMA. B conjici potest, quod in codice ejns Ecclesiseserven-

[CAROLI MAGNI ADREGEM OFFAM. lui ; el epislolis Alcuinianis ad eumdera immixtoe
de violatiow habeantur : et maxinie, quod in prima epistola me-
Presbyterum Scoltum, tegis jejunii moriam faciat monasterii et fralrum S. Amandi,
diffamatum, ad suum episcopum puniendum te- quam abbaliam, prieter episcopatum Salisbutgen-
mittit. sem lcnuit Arno.
Hanc epistolam vide inter Opera Caroli Magni, EPISTOLAI.
Patrologiw tomo XCVIII, col. 910.
EPISTOLA II. Charissimo Patri, (idelissimo amico, dilectissimo
fratri, mihique cum nimio amore vel honore nonii-
iEJUSDEM AD'ATHILIIARDUM ARCHIEPISCOPUM ET CEOL- nando illo [pro illi] Deo digno eniscopo. Ego (ille)
VULFUfll. humilis, vesierque in Christo fidelissimus filius per
Vidc ibid., col. 934. hos apices postroe parvitatis i.riDeo Patre el Domtno
55S EPISTOLAIII. nostro Jesu Chrislo optamns vobis el cunctis san-
EJUSDEM ADDOMERUM. ctae Dei Ecclesise liliis, vestroquO sacro regimine
[Leg., regimini] subditis prsesehtis vUse salutem et
Homerum seu Angilbertum Romam euntem instruit oeternoegloriaefelicitateiu.
qum poniifici essent suggerenda. Prospera nobis, charissime Pater, per misericor-
Vide ibid., col. 909. diam Dei, et per intercessionem pmBiumsanctorum,
559 EPISTOLA IV. vestraque oratione juvante, esse scito ; excepto quod
EJUSDEM ADLEONEM PAPAM. £ infirmilas mea, in ac qiia seciindiim Apostolumlinen-
ter glorior, magis magis accrescere videtur : pro
Significat gaudium de nuntio eleclionis illius adpon- qua etiam domnus rex in sua eleemosyna dimisir
tificatum acceplo, etc me ad monasteriuin ire, ut curahr haberem, Do-
Vide ibid., col. 907. niino protegente, infirroitatis mese. Octava die, an-
EPISTOLA V. tequam domnus rex pergeret parlibiis Saxoniae, ve-
560 nit Petrus cumepistola domni apostolici, in quainler
EJUSDEM ADNICEPHORUM CP. IMP. ca;tera legebatur, qualiter per semetipsura de eccle-
Gaudium suum significal de iterata legalione pro sia sancli Pauli et monasterium sancii Stephani
constiluenda pace inter ulrumaue imperium » vobis ad partem regis vestisset. Unde domnus rex
multum loetatiis est, et nos, in quanlum valuimus,
Vide ibid., col. 929. laudantes bonitatem et Hdem vestram gaudium re-
561 EPISTOLAVI. gis auximus. Scriptum est enim : Amicofideli nulla
EJUSDEM ADH1CHAELEM IMP. est comparatio. Et item secundum eumdem scriptum
De pace inter utrumaue imperium firmanda. esl : Amicus si permansertt firmm, erit libi quasi
931. cowqualis, et in domeslicis tuis fideliter agit. Et
Videibid.,col. item : Amicus fideiis medicamentum vitw est. Et
iiem : Amicus fidelis proleclio forlis ; aui autem in-
EPISTOLJE TRES ANGILBERTI venit illum, invenit thesaurum (Eccit. vi, 15, 11,
AT) QHEMDAM EPISCOPUM. n** 10, 14). Sed secundum sapientes talis amicus raro
el diflkile servatur. Nam et Pippinus no-
PRJ5VIUM. invenitur,
562 MONITUM bis rcpromisit, ut ipse pro hac causa inlcrcedere
Tres sequentes epistolas descripsi ex cod. ms. debnisset.
Salisb. 71,'ubi subjuuctoehabenlur epistoioeAlcuini Missos praesentesqusesumus ut solita pietate sus-
(ftiinquaginta tres ad Arnonem, cui in fine scriptor cipere dignemini. Monasteriura sancli Amandi
banc notam addidil : Vsque hic Albinus magister. ciiin fratribus sospes habetur, orantes una nobis-
Margini deinde seqnentis epistolaeidem scriptor al- cum, qui te, charissime Pater, ad profectum sanctae
teram notam ascripsit: II. Angilbert. Ob qttani no- suse Ecclesiseet ad gaudium noslrum longaevislem-
tam tres immediate sequentes epistolas Angilberto poribits regere, prolegere atque custodire dignetur.
abbati Cenlulensi tribuendas esse, nemo dubitabit. Obnixis precibus deposcimus, ut per sanctos api--
Proeserlim, quia. scriplor in epistola tertia episco- ces vestros nos certieres de adventu vestro, et d©
puui ad monasterium S. Richardi, cujus Angilber- desidcrabili prosperitate veslra et amabili felicitate
tus abbas fqjit, invitat. Ad quemdam episcopum da- reddere celerius sludemini. Nos enim non putamus
tas fuisse ex textu patet; quam vero is sedem re- venire obviam domno regi, nisi post medium So
xeril, ignotum. Arnonem Salisburgensem fuisse plembrium.
" Qusesit bsececclesia S. Pauli, et quodnam mo- placilum regis Caroli investitus est, ignoramus, nec
nasterium S. Stephani, in quibus bic episcopus dc reliquis circumstantiis, quae in hac epistola attin-
[Arnb] ab apostolico ad intercessionem Pippini et guntur, quidpiam certi habemus.
1319 AD. OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1320
Qnid plura dicani ? J)eus mihi testis est, cui lide- A i inino, et imple desiderium meum, ut impleat Do-
liter laborare cupio in vestro profeclu, a quo labore, miniis omnes pelitiones vestras, et de sanclo Siom
Domino anxiliante, diebus vilae mese nunqiiam ces- tueatur vos.
sabo. Commendo me totum, charissime Pater et
fidelissime amice, in veslris sacris ac Deo diguis
orationibus. RESPONSIO CUJUSDAM
563 EPISTOLAn. b DE SEPTUAGESIMO, SEXAGESIMO ET QUINQUA-
Charissimo Patri, rmhique cum nimio honore et GESIMO.
amore nominando (Nom) episcopo. Ego fidelissimus Fralribus felicibus fauste viventihus et ad feli-
filius vester per hos apices in Deo Palre et Domino ciora teudentibus ille episcopus
Jesu Chrislo optamus veslrse Paternitali sempiter- milis. peccator et hu-
nam salutem.
Gratiarum actiones vestrae almitati devota mente bisDignas Deo, in quantum valeo, gratias, qui in vo-
pro omni bonilate, qttoe erga noslram per vos multa bona operando adscilos sibi plu-
persolvimus rimis subministrat. Rogoautem illiusmagnitudinem,
parvilatem vestra sanctitas incessanter impendere ut clementissime augmentare abundando gratiam
dignattir ; inaxime pro sacris orationibus vestris, suam in vobis usque in finem non desinat. El
quas pro nobis Domino fundere, ut confidimus, non me non idoneum ad hoc quia
opus, tamen fidum esse,
dedignamini. Mellifluos apices vesiros et omni ho- mordente conscientia, considero, ad laelas [Forte,
nore dignissiinos suscepimus, quos perlectos ex parte n Christi vos commilitones mihi per ornnia
nos l.eiificaverunt, et ex parle tristes reddiJerunt, °1 athletas]
meritis prolatis, ut id rogantes obtineant, sociosque
eo quod eis indicantibus vestrum intelleximus labo- secum heriles
rem de infirmitate corporis vestri. Sed quid melius posco. assumant, lota intenlione suppliciter
nisi secundum Apostolum libenler gloriemur in in- vos hucusque Omnipotenli enim Deo gratias agerido, qui
sua protegere dextera dignalus est,
firmitatibus nostris (II Cor. xn, 9). Et alibi : Quem de vestra alma
enim diligit Dominus, corripit et quasi pater in fiiio acliones gratiarum conversatione gratiarum
(Prov. persolverentur : si non dignas, quia non
comptacel sibi III, 12).
De itinere domni regis nihil certi audivimiis, valeo dehilor, plurimas tamen, in quantura valeo,
nec speramus, ut sic cito debeat se promovere in vestrse sanctitati pro piissimis et Deo dignissimis
non omitlam. Piissime me quidem nosse
illis partibus. De causa vero vestra, Domino vo- precibus laborem illos exercere vestrse culmen haud
lente, sicut vobis ore proprio condiximus, ceriare hoesito, qui preces pro se suasreligionis non solum sacras in-
habemus (Cod., abemus) ad utilitatem nostram com- fundunl Domino, sed et
munem in Domino. Non oblitns ero tui, dilectissime pro aliis quibuscunqtie, ut
sanctorum mereantur fruiconsorlio. Et ouan-
Pater, nec de tuo profectu, in quanlum, Domino pariler quam pro nie indigno ac non reddente merituni hoc
miserante, valeo, omnibus diebus vitseme:e. Non
obliviscaris mei, sanclissime Pater, et fi lelissime jusloruinexercuisselis, opns tamen vestrttm in retributione
niaiisuiuiii habebitis. Vos finetenus hujus
amice, tempus in omne tui. Sit Deus adjulor noster curricula mundi volubilis almificus dignetur regere
et hic et in aeternum. Amen ! Amen ! Christus, eta tentaiimiibus eripere insuperabilibus.
EPISTOLA IU. 564. ^lira itaque charilate compellor pelitam
Filius fidelis (NomJ sanctissimo Patri, mihique (C responsionis epislolam fraternitati vestroevenerandae
eum nimio amore vel honore neminando (Uli)epi- praebere, non ea videlicet sestimatione vel magis
scopo salulem. praesumptionc,ut quidquam imperitiam nostram do-
Immensas gratias omnipotenti Deo iv Idns Au- cere dicamus sagicilalem veslram : sed ut ne pu-
gusti retulimus, cum epistola vestra indicante ve- teiis nos spretis colloquiis jtissioni vestr* nolle ser-
stram cognoviraus desiderabilem sospitalem et lau- vire. Ut possumus, q'ioepetilis, ex aliorum dictis
dabilem felicitatem. Testis mihi Detts est, qtiam collecla pandamus. Diversas siquidem de qusestione,
indesinenter audire et videre (vos) desidero. Dc hoc quam dicitis, opiniones audivimus. Sed legi, fateor,
vero, quod petistis, ut diligenter tractaremus, quo- epistolam miro de ea modo compositam, quse inodo,
modo vos agere debuissetis, idcirco cerlani rem me sciente in nostro raonasterio non habetur, cu-
scribere vobis non valeo, qttia incertus adhuc ma- jusque auctorem penitus ignoramus. Sed a dicenli-
neo de reversione domni regis a. Tamen non vide- bus audivimus eam Albini c magistri fuisse. Quod
tur nobis necessarium longius vos ire obviam ei, nec aflirmare, nec denegare voltimus. Quaevero ex
nisi tisque ad Rhenum ; exceplo si jussio ejtts ad ea memorioecommendavimus, licet aliis verLis, enar-
vos non venerit. De colloquio aut>m nostro sci! om- rare sliidcmus. Prius peiimus dilectionem vestram,
nipotens Deus, quia omni desiderio desidcro faciein ut non me compilatorem veterum esse dicatis ; et
vestram, el spero, quol utrisque proficiat, si anle ob id praelatam epislolam ostendere noluisse, sed
loquitnur in simul, quam ad domnum regem venia- pro ainbitionn vanoe gloriae, servato sensu, verba
tis. Tamen si hoc debel esse anle Nalivitatem san- mutasse. Profileor enim vobis aliena esse, quoedico.
ctiE Dei Genitricis Mariae, quae esl vi Idus Septem- 0 Anctoritate enim canonica Quadragesimoe tempus
bris, tunc necesse est ut usque ad nos veslra san- qualiier aut quare assumptum sit, compertum habe-
ctitas declinelur, ul et oralionem fruatis in Domino tis. Quod uti(]ue sanclus et egregitis doctor Grego-
in ecclesia sancti Richarii intercessoris veslri, et'• rius in leclione evangelica : Ductus est Jesus intte-
charitatem fralernam impleatis in nobis, quia nos> serlum i:b spiritu, evidenler exposuit.
valde necesse habemus aliquam cnram corporis no- Statuislis enim interrogandum, cur velqua ra-
stri exigere iisquead prsefalnm diem. Et si contige- tione Quinquagesima seu Sexagesima vel eliara Se-
rit, quod longius moram faciaiis ad sanctum illumi ptuagesima dicatur, nec non et per sanciani Eccle-
[Forte, S. Amandum], tunc possumus vobis venires siain celebraretur d. Liquet quoque, quod vi hebdo-
in obviam, ubicunque vestia jttssio fuerit. Vale,, madse, quibus se sancta Ecclesia abstinentise dedi-
sanctissime Pater, orans pro nobis feliciler in Do- cavit, XLet n dies habent. Sed subtractis de absli-
«
» Forte hccc intelligenda de reversione Caroli Ma- d Vide epistolam Alcuini, qttoe in hac edilione
gni ab expedilione Saxonica ; de qua etiam Alcui- est 80, lom. C, col. 259. Verum non illa est, quam
nus inslrui optabat epist. 67. isle imitatur ; sed altera quam Carolus
b Inter epiitolas Alcuini editionis Quercetani' scriptor de eadem
Magnus qusestione scripsit responsoriam
409. ad Alcuinum, num. 81, ututramque comparanli
c Vid. epist. 81 Caroli ad Alcuinum tom. C, col.•
palebit,
263.
1321 APPENDIX II. — DOGMATICA. 1324
nentla vi diebus Dominicis, xxx et vi quasi decima- ,A sanctum Paschalem, quadraginta tamen dies rema-
tio aiiui remanent jejunandi. Illoeque hebdomadae, nent abstinendi, ad imitatiouem Domini noslri Jesu
licet habeant, ut diximus, XLet n dies, Quadrage- Christi.
simam tanien sanctis Patribus placuit appellare. Septuagesimam namque ideo a fidelibus fertur
Deinde temporibtts suis Telesperus [Telesphorus], celebrari, ut decimas dierum Deo reddere, et ni-
qui nonus post Petrum principem apostolorum ln hilominus primam et quintam, nec non et septiroam
sancta sede Romanoe Ecclesiae clarus habebatur, feriam jejunii possint rigore laxare. A Septnage-
constituit suis dicecesiis per vn hebdomadas absti- sima quippe usque in Pascha novem hebuomadse
nentiam observare : quod adhuc multos facere non sunt quse faciunt LXel im dies. Ex quibus si de
ignoramus, quoe habenl aeque dies quinquaginta. unaquaque hebdouiada tres proefatos dies subtraxe-
Quod tempus tunc fidelibus duabus ex causis Quin- ritis, et sacram diem Paschalem xxx et III [Leg.
quagesimam placuit appellare ; vel qttia in ordine xxxvi] dies pro decimalione, ut in Quadragesima,
quinquagesimus numerus post qtiadragesimum in jejunatis. Videtis, quod hi, qui sex, et hi, qui no-
locutione vulgari constat; vel quia exinde L dies vem hebdomadas absiinentise decreverunt, decimas
sunt, usque ad sanctam resurreclionis diem. dierum Deo pari tenore reddendo concordant. Hi
Ecce habetis, unde dicta est Quinquagesima. Sed vero, qui septem, et hi, qui oclo hcbdomadas jeju-
forle movetur industria vestra, cur praedictus Pater nare prsecipiunt, aequaliter quadraginta dies absli-
Telesperus L dies traderet abslinendos ? Sed dicta nendo vesligia Domini videntur assequi. llle aulem
istius manifestant eum lypum Domini et Redempto- qui Sabbatum slatuit honoranduro, non propter
ris mundi, in quantum potest humana fragilitas, ,. mandata legalia, quoe umbra sunt veritatis, hoc fe-
imitari voluisse, qui in corpore densam assumpsit cit, sed quia requievit die illo Dominus in sepulcro,
naltiram, XLdiebus continuis ab humano cibojeju- eoque vesperascente gaudium sancloeresurrectionis
navit. A proedictis etenim L diebus, si vm dies Do- honorifice celebralur. Auclorem vero hujus rei
minicos de abstinentia retraxeritis, XLet n absti- fraudulenla oblivionc inlus veniente per nomen
nentiae deputantur. Sed illi duo, qui quadragenariura enuntiare non possumus. ln numero quippe dierum
numerum excedunt, magnum in se continent sacra- praedictorum cautos vos calculatores adhibete, et si
mentum. Quorum prior Coena Domini, alter vero quid reprehenditis, congregatis nobis in unum cor-
Sanctum Sabbatum nominatur. Quos licet canones rigatur. Ipso adjuvante, qui duobus aut trihus in
abstinendos conslituant, lamen propter sacramen- suo nominis ore [honorel colleclis, in medio eorum
tum suum valde cseteris liberiores existunt. se consistere dixit.
Postmodum vero Melchiades pontifex, natione
Afer, qui tricesimus quartus post sanctum Petrum
in Romana Ecclesia apostolicus fuit, hic constituit, CAROLI MAGNI PRJECEPTA QJLEDAM.
ut nemo prxsumeret in prima vel in quinta feria 5651
jejunium agere : in prima, propler Dominicam Re- Monasterio Cormaricensi concedit monachos S. Be-
surrectionem ; in quinta, quia in ea ccenavit Domi- nedicli ibi constilui, el cbnfirmat donationem illius
nus cum discipulis suis; et eadem gloriosa est loci factam monasterio S. Martini Turonensi.
ascensione honoratus. Tunc placuit fidehbus, ut vm
hebdoroadas jejunio dedicarent, et primain Domi- (Vide Patrologim tom. XCVII, col. 992.)
nicam Sexagesimam nominarent: non propter sexa- C II.
genarium dterum numerum, sicut supra Quinqua- Eidem monasterio concedit libertatem ab exaclioni-
gesimam a quinquagenario dierum numero appellari bus telonii pro navibus ud monasterium necessaria
posse diximus, sed propler usum locutionis nostrae,
sicut deferentibus.
quia quadragesimo numero quinquagesimus, (Videibid., col. 993.)
ita sexagesimus septuagesimo numero coaptatur
congrue. A Sexagesima namque usque in secundum 566 ni.
diem Resurreclionis Domini octo sunt, ut diximus, Concedit et confirmat monasterio S. Marlini rebus-
hebdomadae. E quibus singulis si primam et quin- que el hominibus itlius privilegia immunitatis ab
tam feriam, ut magnus ponlifex Melchiades con- omni judiciaria, eliam fisci regii, potestale.
slituit, de abstinentia subtraxeris, et ipsum diem (Videibid.,col.m.)

APPENDIX SECUNDA.

DOGMATICA.

567 EPISTOLA EPISC. HISPANLE D I. Ad notionem noslram pervenit lugubris et fu-

ADCAROLUM MAGNUM nesta opinio, quoe nos usquequaque contrivit in eo,
In causa controversimde Chrisii adoptione. quod antiphrasii Beati, nefandi Austuriensis presby-
(Vide Patrologiw tom XCVI, col. 867.) teri, pseudo-Christi et pseudo-prophetoe pesliferi
EPISTOLA dogmatis sermo vipereus et nidor sulfureus arcana
568 EPISC. HISPANI^ pectoris vestri usqueqnaque fcedaverit ob illud,
ADEPISCOPOS GALLI/E, AQUITASLE ET AUSTRI/E, quod carnis adoptio in Filio Dei secundum humanae
In causa controversimejusdem. servitutis formam nequaquam fuisse asserit; nec
veram ex Virgine visibilem formam susceperit ».
<Excod. ms. bibliothccxToletanse.) II. Nos igitttr e contrario secimdiim sanctorum
Dominis et in Christo reverendissimis fratribus venerabilium
Galliseet Equitanise [ Ila cod. ms.; leg. Aquitanise] [Ila cod. ms.;Patrum Hilarii, Ambrosii, Agnstini
leg. Augusiini], Hieronymi, Fulgen-
atque Austrise cttnctis sacerdotibus. Nos indigni et tii, Isidori, Eugenii,
exigui Spaniaeprsesules et coeteri Christi fideles in runi orthodoxorum atquelldephoosi, Juliani et cactero-
Domiuo aeternam salulem. Amen. catholicorum dogmala con>
fitemur et credimus, Deum Dei Filium ante omnia
uoc falso imputatur Beato.
PATROL. CI.
1323 AD OPERA B. ALCUINl APPENDICES. 1324
tempora sine initio ex Patre genitum, cooeternumet A credendum est, sed homo, quem in gratia satutis
consimilem et consubstantialem, non adoptione, sed Deos verbum susceperat, audivit: Ego hodic genui
gencre, neque gratia, sed natura : idipstim eociem te (Psal. n, 7; Heb. v, 5). Hic filius hominis pw
Filio attestante : Ego et Paterunum sumus (Joan. x, Dei Filium in Dei Filio esse promeretur, nee aaoptio
30), et caetera quae de divinitate sua idem verus a natura separalur, sed nalura cum adoptioiie "on-
Deus et verus homo nobis locutus est; pro salute jungitur. i
vero btimani gcneris, in fine temporis ex illa intima VI. Beatus quoque Attgustinus in Exposito [ Ita
et ineflabili Patris substantia egrediens el a Patre ms.] Evangelii secundum Joannem, juxta forroam
non recedens, hujus mundi infima petens, ad publi- deilalis ita dicit •» : « Filius Dei non est adoptione
cum humani gcneris apparens, invisililis visihile sed genere, neque gratia sed natura. » Ittm in Ho-
corpus assumens dc virginc, ineftabiliter per integra milia secundum humanoe servilulis formam ita (ii-
i
virginalia matris enixus; secundum traditionem Pa- cil : « Homo adoptalur, cujus gloriam qusesivit,
trum confitemur et credimus, enm factum ex mu- qui est ab illo unicus natus. > Ecce, quera Augusti-
licre, factum sub lege, non genere esse Filium Dei, nus dicit adoptatum, hune Joannes apostolus tdcit,
scd adoplione [Ms., adobtione; ila semper]; neque Advocatum habemus apud Palrem Jesum Chrislum,
nalura, sed gralia, idipsmn eodeni Domino atte- qui eliam interpellat pro nobis (I Joan. n, 1).
slanle, qui ait : Pater mtijor me est (Joan. xiv, 28). VII. Igiliir beatus Isidorus in Libro Eiymologia-
Et Evangelista de illo : l'uer aulem crescebat et con- rum ita dicit i : « Unifetiitus^autem vocattn' secunr
foriabatur ptenus sapieiitia, et gratia Dei eral in itlo dum Divinitatis excellentiam, quia sine fratribus :
(Luc. i, 80). Et iterum : Vidimus gloriam ejus, R primogenitus secundum susceptionem hominis, ia
qunsi ijiniiam Vnigenili a Patre plenwn gralia el ve- qua per adoptionem graiiae fratres habere dignatus
riuite (Joan. i, 14). est, de quibus esset primogeniiiis. »
III. De qua adoptione carnis beatus Ambrosius iu VIII. Item proedecessores nostri Eugenins, Hde-
Libro de Trinitate « loquitur dicens : « Quomodo phonsus, Julianus, Toletanae sedis antistilesk in
conversi estis ad Deum a simulacris servilis [Leg. suis dogmatibus ita dixerunt in missam [in niissa]
servire], Deo vivo etvero (I Thess. i, 9); illi enim de Ccena Domini : < Qui per suo adoplivi hominis pas-
dii esse simulantur, natura autem Deus vivus et ve- sione [Leg. passionem] dum non induls.t cor-
rus est. Nam et ipso usu nostro b est adoptivus fi- pori, nostro demum, id est, ilerum non pepereit t.»
tius ct verus filius. Adoptivum filium non dicimus fet alibi : « Qui pietati ttiae per adopttvi hominis
natura csse, qui verus esl filius ". » Itcm post ali- passione [Leg. passionem] q^tasi quasdstm inprse-
qua d : < Parlus enim Virginis non naturam innia- senlis popyli acquisilione mannbias eum non exhi-
vit, sed generamfi usum novavit. Denique caro de buerit e coelo, exhibuerit e trimnpho : et cum non
ca^ne nata est. Habuit ergo de suo Virgo, qnod tra- hahnerit divinilas immutabiiis pngnam, habuerit
derct. Non enim alienum dedit mater, sed proprium fragilitas assumpta victoriam. «Ilem in missa de
e visceribus suis conlulil, inusilato modo, sed usi- Ascensione Domini: « Hodie Salvator nosler post
tato tnuuere. Ilabuit igitttr carnem Virgo, quam na- adoptionem carnis sedem pepetit deitatis. » Item in
turae sotemnis jure transcripi.it in fostuni. Eadem missam [ in missa ] Befunctorum : « Quos fecisti
igitur secundum carnem geuerantis Marise genitique adoptionis partleipes, jubeas hsereditali tuae esse
natura , nec dissimilis fratribus, quia dicit Scri- consortes. » Ecee, quos in adoptione participes
plura, ulper omiiiafralribus similis fieret (Heb. xi, C esse non dubitat, consortes fieri in haereditale
17). Similis utique Dei Filius nostri, non secundum exoptat.
divinitalis pleniludinem, sed secundum anitnse ra- IX. E m. Credimus igitur et oonfitemor Dettm Dei
tionabiIis,et utexpressius dicarotis, humanae[At»f)r., Filium, lumen de hnnine, Deum verum ex Deo vero,
liumani] uoslrique corporis veritatem.» exPatre unigenitum sine adoptione; primogenitum
569IV. Item bealus ililarius Pietaviensis dicite: vero in fine teroporis, verum hominem assumendo
« Pant Virgo, partus adest; vagil infans, laudantes de Virgine in earnis adoplione : uiiigenitiim in na-
angeli alorant; panni sordent, Deus adoialur : ita Irtra; primogenitura in adoptione *t gralia : de quo
paiernitatis.[//t7fli-., poleslaiisj dignitas non amitti- Apostolus ail : Nam quos prwscivtt et prmdestintivit
tur, (liim carnis humilitas adoplatur.» conformesfieri imaginis Filii ejus, ut sit ipseprimo-
V. Iicm beatus Hieronymtis in Expositione Apo- genitus in mulits fratribus (Ram. vm, 29). Fratres
calypsis, ubi dicit f : « Calculum candidum, id est, scilicet eos, de quibtis per Psalmistam dicit : Nar-
gemina alba adoplio carnis in Filios Dei (Apoc. n, rabo nomen tuum frutribus meis ( Psul. xxi, 23).
17). »llcni in epislola ad Caesarium : « Non istud Unde fratres, nisi de sola carnis adoptione, per quod
verbum, auod in Patre el cum Patre fuisse esse fratres habere dignatus est? De quibus Spiritus
• S. Ambros. Iibr. de Inearn. cap. 8, w»ra. 87. > 8, Aug, Ejichirid. «ap. 15. Texltts genuinus hic
b Nam et ipso usu noslro. Palres concilii Franco- est: < Cum enim esset unictis Dei Filius, non gratia
lordiensis dicunt isla Hispanos citasse ex saitcto Hi- sed natura; ut esset etiam plenus gratia factus est
iario; omittunl vero sequens lestimonium, quod ex D et hominis filius. »
sancto Hilario alferunt Hispaui. t Tract. xxix in Joan. num. 8 ibi : < Adoptatus
c Locus trunealus, integer textus ita sonat : Ad- es, sed non tnis merit s; quoereej«s gloriam, a ruo
tptivum fiiium non dicimus filium esse naturu, sed habes hanc gratiam homo adoptams, cujus gloriam
eum dicimus natura esse, qui verus est filius. »
quoesivit, qni est ab illo tinicus natus. Mirare va-
d S. Ambr. ibid. cap. 9, num. 104. fritiem hominum hicretinorum, qm, de adoplione
e S. Hdarius, lib. n de Trin. cap. 27. Vide quid hominum redemptormn dicuntur, ad ipsum Chri-
ad hunc locum rcsponderit beatus Alcttinuscol. 200, stum infleelunl.
hujusce loiui. De vera airtem lectione hujtis loci i S. Isid. libr. v» Etvmolog. cap. 2.
consule editionem nostram Operum Hilarii loco ibi- k Hiec tesiimonia quidem ex Liturgia Mozaraoica
dem a nabis cilato, Patrol. tom. X. deprompta esse videntur; singulariter lamen nomi-
f Aliter htinc locum legttnt Patres concil. Fran- nanlur cujuslibet sententiae auclores infra num. 13.
cof. iti nimirum : Et dabo ei calculum candiduni, id 1 II;ec, inquit Alcuinus, senlentia sensu caret,
est, adoplionem filiorum Dei. Hic l.eati Hieronymi ;nec satis lucet quid hisverbis signilicari voluit, qui
Commeatarius nullibi nunc compavet. hoecverha ad deprecandum Deum composuil. Lih. n
s Ad Cmsarium. Palres conc. Fra;icofordensis le- adv. Elipandum nuni. 7.
gunt nd Cerasiam, -Ilapcquoque epistola iguoratur. m H:\:c littera E quoe in cod. ms. Tolet. hic con-
vhl. Alcuinus, libr. n contra Elipandum num. 10 fessioni episcoporum Hispaniae proemittilur, forte
ct seqq. Elipandum illorum antesignamun denotat.
1325 APPENDIX II — DOGMATICA. 1326
sanctus per David locutus est: Vnxit te Deus Deus ,& dem universorum, per quenv etiam fecit et smcula:
tuus oleo tmtitix prw consortibus tuis (Psat. XLIV,8). cum sii splendorverbo gloriw el figura substantim ejus, por-
Consortes ejus sunt, dc qtiibus Joannes apostolus tansque omnia sedet virtulh suw, purgalionem pec-
ail : C/wrissifjii,nunc filii Dei sumus, et nondum up- catorum faciens, ad dexteram majestatis in ex-
paruil, quid erimus. Scimus, quia cum appnruerit, celsis : tanto melior angelis effeclus, qiiunlo differen-
similes ei erlmus, cum videbimus eum, sicuti est ( / lius prm illis nomen hwreditavit. Cui enim dixit ati-
Joan. III, 2). Similes uliqtie in carnis adoptione, quando . Filius meus es tu, ego hodie genui te? Et
non similes ei in diviniiate. Unctio vero illa Spiri- iterum cum introducerel in orbem terrm dixit: Ado-
lns sancti, in qua maxitne in Filio Dei secundum rent eum omnes angelisanctorum ejus (Heb. i, 1 et seqq.).
biimanitalem, pius quam in electis ejus, facta est X, His proemissis Palrum sentenliis
per sepliforniem spiritualinm charismatn [Ita cod.] asseriionibus nostris roboratis, in commiuie decre-
eorum decretis nullo modo deviare vesti-
quam Isaias loqui- vimus, abstndiose
gratiarum ; illam esse erediraus, obedire nrseceptis, ita ut in uno
tiir. dicens : Requiescet super eum spiritus Doinini, giis, sed
spiritus sapientiw et intellectus, spiriius eonsilii et eodemque Dei el hominis Filio in una persona; dua-
forlitudinis, spirilus scieniim el pielatis, et replebit btts quoque esse iialuris plenis atqtte perfectis, Dei
eum spiritus timoris Domini (Isai. xi, 2, 3). Hanc el hominis, Domini et servi, visibilis alque invisi-
pleuiludinem u.ietionis in solo fiio Deivero adoplivo et bilis; tribus quoque subslantiis, Verbi scilicet,
primogenito esse credinius; in cscteris unctionis: sanctis animse etcarnis, ut credatnr iti una eademque Dei
ad mensuram data est hiijnsmoii gratia et hominis persona et homo deificus et humanatus
de Fdio tamen nuigenito et sine adoptione, vox Pa- D Deus, jjuxta heati Augustini eloquium dicentis :< "Ex
tris, inqtiiens : Ex utero anle lucifeium genui te forma enim servi crucifixus est, et tamen Domimis
(Psal. cix, l). Et iterutn per Psalmistam : Eructa- inajcs!alis dicitur crucilixtis. Tulis enim erat illa
vit cor memn verbitm bonum (Psal. XLIV,2). Et ite- stiscepio, qua>.et Deum bo:ninem faceret, et homi-
rum alibi : Egredielur de ore meo jusliiite veritus nem Deum. » Ei post aliqua interjecta : < Qui cum
justitim verbum] (Is.i. XLV,23). item vox informa Deiessel, non rapinam arbitratus est, esse
'ilii sine adoplione ita dicit : Ante 570 orr.nem se wqualem Deo (Philip. n, 6). Quid est, non rapi-
tLeg.
creaturam ega ex ore Allissimi processi priusquitm nam arbiiratus est? Non usurpavit aeqmilitalemDei,
lucifer orirelur, ego eram: priusqnam in ptanilte pro- sed erat in non illa, in qua natus erat. Formitm servi
sterneres campos, et in alttun eruieres tnonies, ego accipiens; amitlens quod erat, sed accipiens
eram (Eccli. xxiv, 5; Prov. vm, 25 seqq.). Cui Pater quod noi»erat. » Ilem ipse : < In eo eliam, quod de
congaudebat quolidie, dum laetareiur orbe perfecto. illo scriplum est, quodet acceperit a Deo piomissio-
Et iterum : Ante colles ego parturiebar: adhuc ler- nem Spiritus sancti, efhi ierit, iiiraque nalura
ram non fecerat; quando prwparabat cmios, aderam : monslratus [Forte, monstrata] est, ltiim:ina scllicet
dum vailaret mari lerminos, et tegem poneret uquis, et divina : accep.t quippe ul homo, cffudit ut Deus. »
ego erum (lbtd.). Item vox Patris de Fiiio primoga- Et post pauca : «Ipse ergo Chrislus Dei Filins, et
nito et adoplivo ita dicit per Moysen: Prophetam Deus et hnnio [ et de lit Uecoelout Deus, et accepit
suscitabit Dominus Deus de fratribtts vestris, ipsum in lerra ut homo. » Item ipse: « Dei Filius ihnnu-
audietis, tanquam me ( Deut. xvm, 15 ); et iirLvan- tabililer bonus ipse manens quod erat, et a nobis
gelio : Ric est Filius meus dilectus, in quo milti A ** accipiens quod non erat, praeler su:e naturse delri-
bene tomptacnit, ipsum audite (Matth. xvu, 5). Et menttun nostroe dignatus est inire consortium. >
per Davii: lpse invocabil me : Pater meus es tu, Item ipse : « Quaeqtiidem omnia ideo ad Verbum re-
Deus meus et suseeptor salutis mem; et eg'oprimoge- feruntur, ut una Filii Dei persona insinuetur, ne
nitum ponam illum, excelsum prw regibus terrw; in quasi duo Chrisii videantur, unus Deus el alius
mternum servaho ilti misericordiam meam, et testa- homo. Ila sane factum, ut ibi non solum Verbum
mentum meum fidele ipsi; et ponam in srvcula swcu- Dei, et hominis caro, sed etiam ralionalis hominis
lotum sedem ejus , et thronum ejus sicut dies cmli anima , atque hoe totum et Deus dicatur esse pro-
(Psal. LXXXVII, 27 seqq. ). Cui iterum ait: Dabo libi pter Deum, et homo propter hominem. Unus ergo
gentes hmreditatem luam et possessionem tuum ler- Christns, non confusione substantioe, sed unitate
minos terrm ( Psal. n, 8). Cui iterum Pater per personoe. b Diversa quidem substantia est, Deus
Isaiam dicit: Ego anteibo, et gloriosos terrw huini- Paler, et homo : [« srilicet ancilla et virgo Maria ]
liabo. Et iteruin : Ego ante te umbulubo, et montes non tamen diversa subslantia Deus Pater et Filius
p'anos faciam, el seras ferreas confringnm, et dabo [Aug., et Deus Filius] : sicut non est diversa sub-
tibi thesauros occuttos, ut scias, quoniam Dominus stantia homo mater et homo filius. Sed audi quid
Deus tuus ego sum (Isai. XLV,2, 3). Elper Michacam: dicat in Prophetis iste Filius : De ventre,' inquit,
Nnnquia dabo primogenilum meum pro scelere meo; matris mem Deus meus es tu (Psat. xxi, 11) : ut
fruclum venlris mei pro peccato animw mew ( Mich. ostenderet Patrem hinc esse Deum suiim, quia homo
vi, 7). Quod dixit primogenitum, secuudum huma- factus est; homo enim de ventre matris est natus,
nitatem ; quod dixit fruclum venlris mei, sccundum et secunduni hoinincm ex Virgine nalus est Deus,
divinitatem. Etilerum de Filio pmnogenito ad Da- D ut non solinn Pater illi esset, qui eum de seipso,
vid dicil: Cnm dormieris cum patribus tuis, susci- [d hoc est, de sua sttbstaniia] genuissel, verum etiam
tabo de lumbis luis, qui sedeat super thronum Is- Deus ejus esset, et quod de ventre matris hominem
rael. Egoero ei in patrem, et ipse e.ritmihi in filiumi creavit «. » Cturijeginiiis ergo : Verbitmcaro faclum
(II Reg. vii, 12). Et alibi in libro Jesu filii Sirach : esi, et habitavit in nobis (Joan. i, 14), in Verbo in-
Miserere, Domine,plebi tuw, super quam invocatums telligimus verum Dei Filitim; in carne agnoscimus
esl nomen tuum, et Israel, quem cowquastiprinwgz- verum hominis filium ineflabilis gratioe largitaie
nilotuo {Eccli. xxxvi, 14). Aposloltis igitur Paulusi conjnnctum : propter quod et de illo Joannes dicit:
de dittnilate et humanitate ejus comruixta loquins> Vidimus gloriitm ejus quasi gtoriam unigeniti a Pa-
ita dicit: Muilifarie multisque modis olim Deus lo- tre. Et post pauca : Integerrime confitemur et homi-
cutus est patribus nostris et prophetis, novissimisdie- nem in Deo Dei Filium, et Deum in homine virginis
bus loculus esl nobis in Filio, quem constituit hmre- filium. Est plenissima et fidelissima ratio, ut in uno
a Vide quoe ad hanc et sequentes auctorilafts > et homo maler.
respondeant episc. Francoford. Episi. Synod. d Verba imcinis inclusi desunt aptid Aug.
num. 14. e Aug. : Qtti eum de seipso geniti', verum etiam
b S. Aug. libr. 1 contra Maximum, cap. 7. Deus essel, qaem de venlre matris hoininem ereavit.
0 Verba uncinis inclusa desunt apud Aug. in qv.oi Hucusqtie Augnstinus, seouentia assuta videntur, et
egitur : Diversa quidem substantia est, Deus Pater, corruptissima sunt.
*327 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. 1328
«o:!enique ChriSlo, in quo ad ttnitatein personoe in A secundum humanitatem in Filio Dei adoptionem,
matris virginali divinilas huinanitasque compactatur, cum de eo Psalmista dicat : Minorasti eum paulo
sicnt hominem Deus, ita eliani hominem Deum ge- minus ab angelis(Psal. vm, 6). Et ipse de semetipso
nuisse credalur, ita tit qui stiscepit, et quod suscepit, per Psalmistam : Ego autem sum vermis el non ho-
uua sil in Trinitate persona; ncqiie enim homine mo, opprobrium hominumel abjectio ptebis
(Psal. xxi,
assumpto quaternitas facta esl, sed Trinilas mansit, 7). EtPropheta de illo : Vidimus eum el non erat
assumplione 571 '"a inelfabililer faciente personae aspectus, el nos putabimus [Leg., putavimus] eum
unitisin Deo elhomine veritatem.<aProinde Christus auasi leprosum el percussum a Deo et humitiatum
Jesus Dei Filius, est elDeus et homo. Deus anie omnia (Isai. LIII,2, 4)... ejus humilitate, hnmilitate riiclus
saecula; homo in noslro saeculo.Deus, quia Dei Ver- quasi... adoptionem carnis in Filio Dei esse... Quis-
Jiuin ; homo aulem, quia in unitatem personae ac- quis ille est, nunquid ignominiosius et... suis est
«essit Verbo anima ralionalis et caro. Quocirca in dicere adoptionem in Filio Dei polius... tem [Forte
<qtiantum Deus est, ipse et Pater unum sunt: in leg., quam servituleml. Cum etiam apostohis Paalus
qiiiiniiiin homo est, Pater major esl illo. Cum enim de ejus divinitate confirmat, dicens : Christus Jesus,
esset unicus Dei Filius, [b non adoptione , sed ge- qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus
ncre], neque gratia, sed natura, ut esset etiam, est, esse se wqualem Deo, sed semetipsum exinanivit
plenus [in formam [Leg., forma] servi adoptione etj formam servi accipiens : humiliavit se usque ad mor-
graliii factus est hominis filius, idera ipse [Aug., tem, mortemautem crucis (Philipp. n, 6). Cur dicere,
idemqne] utrumque ex utroqtie unus Christtis qui quisquis ille est, paveatadoptivum, quem sermo pro-
[Aug., quia] cum in forma Dei esset, non rapinam g pheiicus non formidat dicere servum ? Nunqiiid ho-
arliilraliis est, quod natttra cst, i.iem es->etsequalis noratior [Ita cod.; leg., honoratius] esl nomen servi
Deo c [Aug., quod natura eral, i:l est, esse oequalis polius, quam filii adoplivi? Adoptivus enira affiliatus
Deo] ac per hoc et minor factus est, et mansit sequa- dicitur: et tu, quisquis ille es, paves dicere adopti-
iis, ulrumque unus, ut diclum est : sed aliud pro- vum?Propheta dicit: Et nos putavimus eum quasi
pter Verbuni, et aliud propler hominem d. Ideoque leprosum, et tu paves dicere adoptivum? Quare ista
[Aug., idemquel Dei Filius, non dtio filii [Aug., non viliora in Filio Dei dicta sunt, Propheta respondeat:
dno filii DeiJ, Deus et homo, sed unus Dei Filius. Ipse autem humilialus esl propter iniquilates nostras,
Deus sine initio, homo accepto initio [Aug., a certo et attritus est propler scelera nostra; disciplina pacis
initio] Dominus nosler Jesus Christus. » Deus enim super eum, et livore ejus sanali sumus; et Dominus
et homo, non duo sed unns est Christus. Unus au- posuit in eo iniquitalem omnium nostrum; oblalus est,
tein non conversione divinitatis in carnem, sed as- quia ipse voluit, et tradidit semetipsum (Isai. LIII, 5
sumptione humanilatis in Deum : quia sicut in uno- seqq.)... Si voluntate... non abhorruit, qui corpus
quoque homine duse sunt quidem substantiae, sed proprium flagellis iinpiorum subdidit, el manus pro-
una persona est anima et caro? ila etiam in Do- prias a delicto innoxias in cruce extendit, ut nos de
mim. et Saivalore nostro, licet utraque substantia dominatu antiqui hoslis jusiitia potius"quam pote-
integrilalem suam servet, ul scilicet neque in carne slate liberaret.
coaguletur divinitas, neque in divinilate resolvalur XIII. Crediinus igitur et confitemur unigenitum
humanilas, utraque lamcn unus esl Christus, uniis Dei Filium sine tempore incorporeum et inenabilem
mundi redemptor et Dotninus; cnjus unitatis tanta .„-• et invisibilem et sine adoptioue; credimus eum in
ratio cst, ut qusecunqtie lium.ina sunt, Deo ascri- fine temporis primogenitum e Marisevirginis uterum
bantur. < e Et ideo cum Filium Dei Christum dici- [lta cod.; leg., utero] ineffabiliter et corporaliter
mus, hominem non separamus; nec rursus cum egressum deitate inexinanita in carnis adoptione
eumdem Christnm filium hominis dicimus, separa- secundum David qui dicit: Ipse invocavit me: Pater
mus Deum. Secundum hominem naraque in terra meus es tu, Deus meus et susceptor salutis mem; et
erat, non in ccelo, ubi nunc est, quando dicebat: ego primogenitumponam illum, excelsumprm regibus
Nemo ascendit in cmlum, nisi qui de cmlo descendit, terrm (Psal. LXXXVIII, 27, 28). Secundum Michaeam:
filius hominis, qui esl in cmlo (Joan. III , 13). > Et Nunquid dabo primogenitum meum pro scelere meo
iterura ipse post aliqua : Inter Deurn et homines (Mich. vi, 7). Secitndum Jesum filium Sirach, ,qui
me.liator apparuit, ut in unitatem personaecopulans dicil: Miserere, Domine, plebi tum, super quam invo-
utramqtie naturam et solita sublitiiarel insolilis, et catum est nomen tuum, et Israel, quem comquasti
insolita solilis temperaret. primogenito tuo (Eccl. xxxvi, 14). Item humano ge-
XI. Hac igitur causa doctorum sententias ideo in neri consortem secundum David, qui dicit: Vnxit
nostra defensione protulimus, ut unigenilum Dei te Deus Deus tuus oleo Imtilim prm consortibus tuis
Filium sine tempore ex Patre genitum credamus (Psal XLIV,8). Secundum Apostolum 572 confor-
non adrptione, sed genere;neque gratia, sed natura: niem humano generi, sicut ipse dicit: Nam quos
in finem vero 'emporis pro salute humani generisin prmscivitet prwdestinavitconformesfieri imaginis filii
ibnnam servi carnem assuraendo de Virgine secun- ejus , ut sil ipse primogentlus in muttis fratrtbus
dum Apastolum primogenituin inter fratres (Rom. (Rom. vni, 29), secundum naturam adoptionis. Qui
VIII,29) in una eademque Dei et hominis persona, I9 dicit f, usu nostro adoptivus filius. Secundum Au-
non genere sed adoptione; neque natura, sed gratia, gustiuum, qui dicit (Supra num. 6): Homo adopta-
in ea forma qua scqualis malri, non in ea qua oequa- tus, qui est ab illo unius natus. Secundum Hierony-
lis est Patri : quia in forma servi, servus, ideo ado- mum, qui dicil (Num. 5): Gemma alba adoptio car-
ptivus; in forma autem Domini, Dominus servi; lo- de nis est in Filio Dei. Secundum Isidorum, qui dicit
qua forma servitutis Deus Pater per meus Prophetam (Num. 7) : Primogenitus autem vocalus secundum
quitur dicens : Ecce intelliget servus {lsai. LII, susceptionem hominis, in qua per adoptionem gratise
15). Et iterum : Ecce servus meus, suscipiam eum; fratres habere secundum dignatus est, quibus esset primoge-
electus meus, placuit sibi in itlo animamea (Ibid., 1). nitus. Unde el beaturo Gregorium dicimus
XII. Sed quare segre suscipiat, quisquis ille est, Dei Filium primogenitum sine peccato, unigenitum
» Aug. Enchirid. cap. 35, tom. VI Oper. hominis filius; unus hominis fitius, idemque Dei Fi-
i>Quseiincinis concluduntur, intorpolationes sunt, tius, etc.
nec in Auguslino reperiuntur. • S. Aug. libr. De Prsesentia Dei ad Dardanum seu
c In Aug. ita p:rgilur : Exinanivit autem se acci- epist. 187, num. 9, tom. II Oper.
piensformam servi, non amittens vel minuens formam < Forte addendum. Secundum Ambrosium, qui di-
Dei ac per hoc, elc. cit, etc, cujus testimonium relatum est supra,
d In Aug. additur : Propler Verbum^mqualis Patri, num. 3.
vrooter hominem minor. Vnus Dei Filius, idemque
1329 APPENDIX H — DOGMATICA. 1350
sine adoptione. SecundumEugenium,qui dicit (Num. A nomina, pro salvatione humani generis ab eo susce-
8): Qui per adoptivi hominis passionem dum suo pta, sicut praedictura est, quod absit, haec omnia
non indulxit [indulsit] corpori, nostro demum, id erunt blasphemiaeplena. Sed absit hoc a fideliutn
est, iterum non pepercit. Secundum Ildephonsum , cordibus, ut dicere paveant, quod sanctarum Scri-
qui dicit (Num. 8): Hodie post adoplionem carnis se- pturarum testimonia nobis adoptivum pronuntiare
dem repetit deitatis. Secundum Julianum, qui dicit non formidant.
(Ibid.) : Quos fecisti adoptioni participes jubeas hae- XVI. Sed cui similem dixeriraus antiphrasium
reditati tuaeesse consortes. Beatura, os retidum et omni spurcitia saginatum, de
XIV. Sed et illud operse pretium huic operi con- cujus lateribus autina dependet: Nabuzardan prin-
nectendum esse putavimus, quod Paulus apostolus ad cipem coquorum ° murorum Jerusalem destructo-
Galalas scribit, dicens : Habemus spiritum adoptio- rem, idest, sacrarum Scripturarum proevaricatorero;
nis, in quo clamamus, Abba paler (Rom. vin, 15); nisi Fattsto Manichaeo,qui patriarchas nundinarios
de quo spiritu et Psalmista ait: Ascendit in altum, asserebat, de quo beatus Augustinus ait d : < Pius
cepil captivitatem, dedil dona hominibus(Psal. LXVII, homo Faustus dolet spirilum [Aug., Chrislum} ma-
19). De boc et bealus Augustinus in suis Dogmali- ledicttim fuisse a Moysen,»eo quod dicit: Matedictus
bus dicit a : < lgitur ante ascensionem gratiam sancti omnis, qui pependit in ligno (Deut. xxi, 23). Faustus
Spiritus apostoli acceperunt, qua possunt peccata dolttit Chrislutn maledictum; nefandus Beatus dolet
dimittere et baptizare, et credenlibus spiritum ad- Christum secundum formam servi quempiam dicere-
optionis infundere : post ascensionem vero mullo adoptivutn, contrarius apostolo Joanni et evangeli-
majorem sancti Spirilus gratiam perceperunt in B stae, qui Dei Filium , deitate exinanita , dicere non
operatioue virtutum et gralia sanitatum et diversa- pavet abvocatum [advocatum], id est, adoptivum et
rum perceptione linguarum. > liem beatus Isidorus ln forma servi gratia plenum : et iterum contrarius
in Libro Differenliarum sic dicit b : < Jesus Christus Ambrosio, Hilario, lsidoro, Hierouymo et cseteris.
veniens crudelitate... peccala, quaelex puniebat per doctoribus, qui nobis prsedicanl in humanilale, non
spiriium servitulis, sorte superavit [Istd., laxavit, in divinitate adopliviiin.
om. voce, sorte] per spirilum adoptionis : fiiios ex XVII. El iterum cdi similem dixerimus anliphra-
servis reddidit, amorem implendaelegis [Isid. add., sium Beatum, nisiMigelio e Casianorttm et Salibano-
omnibus] condonavit, et si deinceps punienda cora- rum 573 [Majans., Sabellianorum, ut infra] uiagi-
miserit, per eumdem adoptionis spiritum indulsit strum, nostris temporibus exortum, qui dum maniae
[Isid., indulget] : formam bene agendi proebuit, et typo in capite cauterisaretur a medico, se similem
ut possit agi quod docuit [Isid., ut possint agi quoe Christo exislimans, et duodecim apostolos sibi eli-
docuit], adjutorem spiritum infudit.»Namel in exor- gens, cuidam mulierculsecernens [Id. fors., cernuaej
cismis ila conlra hoslem dicimus : Recede ab his astanli, et super eam dolenti dixisse fertur : Amen»
famulis confusus, et per spiritum adoptionis reclusus. amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Simi-
Ecce si Spirilus sanclus [Ita cod.; leg., Spiritum lis est iste nefandus Beatus Migetii informati [Id.
sanctum adoptivum], qui est incorporeus, et invisi- fors., infatuali] exemplo, cum resedisset crapulatus
bilis, et ineffabilis aliquando donura, aiiquando ad- a vino, el hrutis animalibus abbatem ordinaret, Ru -
optivus dicere non timemus; cur Filius Dei secun- finura nomine et merito dignum (quod ipse idem Ru-
dum formam servi, deitate exinanita, corporeus et -, finus ore proprio attestatur) in persona Christi se
visibilis et palpabilis, adoptivus esse dicere dubi- " esse existimans Rnfino dixisse comprobatnr ter vo-
tatur? cabulo repetito : Simon Petre amas me? Pasce oves
XV. Certe si in ore duorum aut trium testium, meas. Llcirco similes dixerimus Migetium et Beatum,
juxta sententiam Domini, stat omne verbum (Malth. quia oeqtiales in bonore, et pares iu virtute. Nam
XVHI,16"),quanto magis tot venerabilium Patrum ve- idem Migetius moriturus tertia die resurrecturum se
ridicum de adoptione camis in Filio Dei refutatis esse praedixit; et Beatits in vigilia Paschae Hordonio
[Forte,reputetis)testimoniiiu?Hisexemplis, quaede Lihanensi ' populo nostro finem mundi esse prophe-
imtnenso scriptasuut... [Majans.fors., thcsauroj juxta tavit; unde territus et amrns populus ille factus, in
nostr rimi virium forliludinera [Idemfors., in lirmi- eadera nocte nullo cibo refecttis, die Dominica usque
tudinem] et sensus tenuilatem decerpere potuimus ad horam nonaro dicitur fuisse jejunus. Quidam Ho-
in... [Fors., verilatis teslimonium] opposuimus, et norius [Id. forte, idem Hordoniusj, cum se fame
rite custodienda... Superesl, ut quisquis ille adoptio- afilictum esse cognosceret, dixisse lertur ad popu-
nem... esse denegat, siue dubio verum hominem... lum : Comedamuset bibamus, et si fueriraus mortui,
natum nequaquam fuisse afiirmat... Igitur unaquae- saltem vel saliali. Idetn vero '...lassimdinem simu-
que anima fidelis in Christo... [Majans. fors., zeio] lanstertio die resurrexit... anima vivus, sed corpore
charitatis afiecta, si contrarium est aut blasphemum morluus.
dicere Filium Dei secundum formam servi adopti- XVIII. Nos vero anathematizaraus Bonosura, qni
vum, procul dubio (quod dici nefasest) et illud blas- Filium Dei sine h genitum, adoptivum fuisse
phemuin erit, quod aliquando leo, aliquando catu- aflirmat. Itera anathematizamus Sabelium, qui ipsum
D
Ius leonis, aliquando vitulus, aliquando ovis sive esse Patrem, quem Filium, quem et Spiritum san-
agnus , viclima, hoslia, sacrilicium, holocaustum, ctum.etnon ipsud delirat. Anathematizamus Ariura,
pro diversilate causarum princeps et sacerdos, homo qui Filium et Spiritum sanctum creaturam esseexisti-
et propheta, virga et flos et radix, judex et rex, mat. Anatheniatizamus Manichoeum, qui Christum
justus et justitia, apostolus et episcopus, brachiura, solum Deum et non hominem fuisse proedicat. Ana-
servus, unguenlum, pastor, puer, primogenitus, thematizamus antiphrasiuin Beatum, carnis lasciviae
ostium, angelus, sagitta, aquila, vultur, lapis angu- deditum, et onagrum jElerium doctorem bestia-
laris, petra et caeterahujusmodi in Christo Filio Dei lium, qui Dei Filium secundum humanse servitutis.
« Haecverba non exstant in Eccles. Dogmatibus e Migetio. Ab illo vocali sunt haeretici Migetiani,
Augustino perperam attributis, Append. lora. VUI qui a catholicis diffldebantin celebratione Paschae;
Oper. ideoque damnati sunt in concilio Hispalensi, cui prae-
b Isid. libr. De Differentiis Spirit., differ., 28 ibi: fuit Elipandus. Basnage Tbes. Monument. Canisii,
Evangelium veniens crudelitalem legis amovit, pec- tom. II, pag. 311, inter notas. De cujus erroris ever-
cata, eic. sione ibidera gloriatur Elipandus, epist. ad Fidelem*
c Non coquorum, sed exercitus railitum princeps f Hoc est, ex oppido Liebana. MAIANS.
fuil Nabuzardan. IV Reg. xxv. 8 Forte deest, Migetius. ID.
4 S. Aug. libr. xiv, contra Faustum cap. 2 , tom. b Supple, matre, argurnenlo epistolseElipandi ad
IV Oper. Fidelem. lo.
 1351 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDrCES. fSSfc
formam, adeptionera carnis nequaquam habuisse A dam assertiones exaratas, noti tafn antiqillg fiancto-
prsedicant. rum doctorum tradilionibus convenienles, qiiam
XIX. Unde obsecramns vos, venerabiles in Chri- vestris ntiper inventidnibus ntcunque confirmatas.
Sto Ecclesiarum praesttles, per adventum Dominiet Scd ducedifllcilesres nostris in co libello, quem di-
terribile judkium, ut h:ec, quae supra diximus, si- rexistis, sensilms occurrerunt. Una, Clir nobis non
ne [Id. : Deest cuncla".ione, t>«/quid simile] suffici;!iit,quaein sancto'tim Palriim diclis inveniuii-
juliealis, et omni pron ptiludinc glorioso priticipi tur, et universali calholicaesanclioiiis constieiudine
[Id.. Carolo Magno] seligenda praesentelis, verutn confirmantiir, riicenle ScripWra : TerminosPatrum
scienles illnd : Nolite ante lempm jndicare, quoad- tuorum ne transgrediaris (Ptm. Xxtt, 28). Nunquid
usque veniat, qui illuminabit aoscohdita tenebratum sagaciOres stunus ad inventendam viam veritatis,
et manifestabit consiiia cordium, et tunc luus erii quam ap-stolici doctores? Et quare aliqiiid conlir-
unicuiquea Deo (I tor. iv, 5). Et Domiuusin Evan- mare audeamus [Ms., audemiisj, qttod in illorum
gelio : Notite judicare secundumfaciem, sed justttm non inveniatnr scriptrs? Allera res est, quare gene-
judicium iudicanles; in quo juaicio judicaveruis, rationem Filii Dei, vel oeteriiamde Patre vel tempo-
judicabimtni; el in qua mensura mensifneritis,mdem ralem de matre qiiisquam hominum audcat irrvesti-
remetieturvobis (Joan. vn, 24) : poscentes aimiliidi- gare, dicente Sciiptura : Altiora te non quirsietis
nem veslram, ut sicut nnius Chrisli vexillo prsesi- (Eccli. in,22). Unde sanctus Augtisl ntis dicil h;
gnali smntis, ila pacem lllam, quatn Christns com- Sermone de nativitate Christi b : Merilo, dilectis-
mendavit discipulis suis, intemerato jttre servemus. simi, miranda cst Salvatoris nostri naiivitas, nori
Si quid vero aliter vestra prudentia senserit, reci- j> soltrmilla divina, de qua dicttun est : In principio
procatus vestersermoetsocordiam noslramcnubilet, er.l Verbum; sed ettanl illa humana, de qua idem
el lux veritatis ratiio veri (logniatis abdita pectoris dicit evangelista : Verbum caro factum esl (Jaan.
nostri perlustrct, nt dilectio Christi in nobis rileper- 1,6, 14). Un;!e el propheta : Genetutionem ejits
severel; ut qtios uhcrlas Chrisli fecurtdat,terrae spa- qttis enarnMt (Isai. i.in, 12)? Divina enim ma-
tium nullo modo dividat. gis fide vencranda sunl, quam ratione investt-
TESTKONIUM CL.D. MAJANSII. ganda.
Hwc epistola conservalurin tabulario ecclesiwTo- belli III. Sed tempns est ut ad disctttlendossensus li-
vestri veniamus, in qno santtorum Patrum per
letnnm,unde fideliter descripta est. loca leslimonia invenimus posita, sed inalse[Ms.,
CONCILIIFRANCOFORDIENSIS male] perfidiic veneno corrupla, et inter fiores pttl-
EMSTOLA SY.NODICA, ADPR.ESULES HISPASI*MISSA a. cherrimos fidei catholicse angtiinos crroris vestri
dentes inseftos. Tacuislis nomina Irbronun el nume-
Refutaioria prioris episiolx eorumdem. rum capilnlorum, ut difiiciliuserror vesl r inVesli-
Sancta synodus et venerabiles in Christo Patres, garetur : et cx hoc solo perspicuum cst errasse vos
cum omnihus episcopisGermani-.r,Gallioeet Aquita- volnntarie, dum sanctortim Palrum verterablFesSen-
nioe[Ms., Equitanise], et toto catholicocpacis clero ; sus per intera issiones aliquorumverborum niaeulare
praesitlibusHispanioe,et coeleris ibidem Christiani- nitimini. Et miramur, vel mirgis Iitgemiis, qttafC
talis iiomen habeiitibus in Domino Deo, Dei Filio hoc facere velitis; qnare pnrissimos calhplicas udei
vero et proprio, Jcsu Christo, seteriitebeatitudinis * fontes haereticopede tnrbare nou tiniCRlts.lirvttrf-
salnlem. ** lnus enini in libelli vestri principio scriplum, qiiOd
I. In nomine Domininostri Jesu Christi.qui dixit: vos ptisnislis c : « Confitemur ct credimus Dcum
Vbi sunl duo vel tres congreg-ttiin nominemeo, ibi Dei Filium ante oninta lenipnra sine initio ex.Patre
*»»»ego in medioeorum(Matth.iS, 20), congregatis genitnm, cosclernum, et consubstantialem, non ad-
aobis in nnum charitatis conventti, proecipicnie et optione, sed genere. » Item post pauca in eodem
prsesidenlepiissimo et gloriosissimo domino [Ms., loco legebatur : « Confitemur cl credimus, eum fa-
domno] nostro Carolo rege, ad renovandum cum ctum ex inulierc, factum sub lege, non genere esse
cwtsilio pacificse unanimitalis sanctaeD i Ecclcsioe Filium Dei, sed adoptione; non nalura, sed gra-
stattnn, et ad proedicandam orlhodoxsefidei vcrita- tia. » Ecce serpens inter pomifera paradisi Tati-
tem, in qua divina operante gratia salulis nostroe tans ligna, ut incautos quosque decipiat. Ex sermO-
initiiimexslat et finis; cui nihil augeri potest vcl mi- nibus sancli Augusliiii hsec teslimonia translata
nui; quae ttna debet [Ms., decet] esse omnium Chri- sur.t : sed hserelica pravitatc additum invenimus in
stianorum, dicente beato apostolo : Vnus Dominus, sequenti periodo : « Non genere esseFilium Dei, sed
um fides , unum btiptisma, ums Deus et Pttter adopiione; » quod cliam m sequentibus plenius, vo-
amnium, qui super omniaet in omnibusnobis (Ephes. lente Deo, demonslrabimus. Nunc vero lantummodo
IV,5, G). In hac omnis sanulitas viioe,omnts spes ad [Ms., omill. ad] ostendendoset cavendos mnrti-
retniinerationis seterme; sine qna nihil sanctum, ni- feros veneni succos Iegentili>:sinseruiiiius. Quod
hii Deo acceptabile, nibil vivtun. Justus enim ex autem exenpli gratia posuislis : Pater majoi me est
flde vivit : quam qui diabolo decipiente perdideril, (Joun. xtv, 28); nou propter adoptionem, sed pfO-
vivens mortuiis esl; quia sictrt per fiJem justitia, itu D pier formiim servi dixit, in qu.a minor esl Pa-
eiiani per fl.lemveram viia obtinetur icterna dicente tre. Simili modo et propter formam serVi iltud di-
DorninoSalvatorc : Hwc esl aulem vittt mterm, ut ctnm est : Puet antem ctescebat et confortabalur
cognoscantte solnm vcrnm Deum, et quemmisisti Je- spiritu (Luc. n, 40). Hoc vero, qno I Joannes dixU :
sum Chrhtnm(Joan. xvn, 3). Vidimusijloriamejus, gloriam quasi unigeniti a Pa-
574"- 'nter c:ciera itaque, quscpro hnjus fidei tte, plenum gratia et veritate (Joan. I, 14), con-
firmitaie tractavimus, domini [Ms., domni] regis no- tra adopiionem carnis facit. Si lmigcnitus, qubmodo
stri prseeipuapietate et laudabili sapieniia assiilentc ttinc a ioptivus? Vel si non est propritis Filius, quo-
et auxiliatiie, nobis proecepit subilo gloriosa illius modo tunc plenusgratia et veritate?
excellentia, fidci vestrse litiellumafferri in medium, IV. Igitur quod sequitur iii epistola assertionis
qtii ciim a notario, nobis diligentius attcndentibus, vestroe, beatum dixisse Ililarmm d : .< Namfilius et in
snb dislinctionesentenliariimet proprii-latesensuum ipso usu nostro est. adoptivus filius et verus ;
perlegeretur ad linem, audivimus in eo novas quas- adoptivumfiliumnon dicimusnalura esse, qui verus
• Dcscripta ex edilione Conciliortim D. Mansi ad- d Non ex Hilario, sed ex Ambrosio hxc cilant
ditis lectionibus varianti!)us ex cod. Ms. Sanct-Em-• Hispani in episl. num. 3. Deest vero tam in editis,
meramiano coaevo,et aliis. quam in ms. nosiro responsioad lexlura sancti Hila-
b Fone ex Serm. 196, tom. V Oper. rii, quem iidem afferunt ibid. num. A.
<-Epist. episc. Hispanisenum. 2.
 1335 APPENDIXH, — DOGMATICA. 1334
estFilius.»Videtis,quomodo eaecamens contra suam A noster per adoplionemcarnis sedemrepetivil deitatis,»
ponit testimonia sententiam. Quis est, qui audeat «t csetera, quse ex parentum vestrorum dictis postii*
dicere, Christum non esse vere [Afs., verum] Filium stis; ut manifestum sit, quales habeatis parentes;
Dei, Joanne Baptista allestanlej dumvidit spiritum et ut nottim sit omnibus, unde vos traditi sitis in
Dei descendenlemet manentem super cum : Et ego manus infidelium. Quia hominemClnisium verum
vidi, et testimoniumperhibui, quia hic est Fitius Dei Dei Patris Filium esse negastis, vol.is defensor esse
(Joan. i,34)?,De quoel Apostolus lestatur: Quorum noluit, sed tradidit vos in manus inimlcorum suo-
Palres, °x quibus thrislus secundumcarnem, qui est rum, ul dominentur vestri, qui eum recipere nolue-
snper omnia Deusbenedictusin smcula (Rom. ix, 5). rnnt; et ctii illi publice detrahnnt, vos occulie illi
Et si verus Deus, etiam et verus Fiiius : et si ve- derogelis. Nec iliius Chrisli lestimonio credere vni-
rusFilius, nequaquam [Ms. add., tuncl adoptivus; tis de se ipso dicentis : Pater clarifica Filium tuum,
quia adoptivus, sicutintestimoniosancti Ililarii [Leg. ut Filius tuus clarificet te (Joan. xvn, 1). Dum dixit
Ambrosiij positum est, non vere nalura est filius. luus, proprietatem ostendit, veluti et Pater in Da-
V. Item in Tractalu in Apocalypsin beati Hiero- ptisiuo testimonio comprobavit: Hic est Fiiius meus
nymi, ut dicunl, hoc modo positum testimonittm in dilectus (Mallh. m, 17). Meus dixit; addidit quoqtie,
epislola repcrimus prsefala <»: < Calculum candi- dilectus, ul intelligeretur proprius csse Filius, sicut
dum, id esl, gemma alba, adoptio carnis in Filio Apostolus dixit : Proprio Hlio suo non pepercit
Dei. » Qnodlongc aliter in eodem Tractitu inveni- (Rom. VIII,32). Ei melitis est testimonio Dei Patris
tur: « Et ciaboei, inquit, calculum candidum, id credere de Filio suo, quam Ildefonsivestri, qui tales
est, adoptionem filiorum Dei; nam calcttlus gemma pvobis composuit preces in missarum solemniis,
pretiosaest. » Et post pauca : < Sive calculuin cor- quales uiiiversalis et sancta Dei non habet Ecclesia;
pus liaplisinocandidatum, sive calculi appellatione nec vos in illis exaudiri puiamus. Et si Ildefonsus
sermo divinus siguificatur. > Episiola vero beati Hie- vester in orationibus suis Christum adoptivum no-
ronymi, quara ad Cerasiam [hpist. Hisp.: ad Coesa- minavit, noster vero Gregorius pontifex Ro i;anse
riuin] scriptam d.ciiis, hactenus nec apud Roma- sedis, et cl irissiraus loto orbe doctor in suis oratio-
nos, uec apud nos inveuiri potuit. Nec sibi ipsi eum nibus scinper eum unigenitumnominarc non duliita-
uiiquain contraria scribere putamus; et veris cre- vit. Iii oralione enim, quoe est secttnda feria post
dere meliusest exemplaribus,quam dubiis. Eccepra- Palmas ila pnsuit: Da, qumsumus,omnipoiensDeus,
vitas omni tergiversatione deterior, quae sic saucto- ul qui in tot adversis ex noslra infirmitate deficimus,
rum Piilrum purissimis seusibus venena suoe infun- intercedente unigeniti Filii tui passione respiremus.
dit perftdiae. Itein quarta feria ejusdem septiinaiuc : Prwsta, quw-
VI. Sequitur in epistola b : «Iteni in homilia san- sumus, omnipotens Deus, ut qui nostris excessibus
cti Augustini [l.eq. S. Augustinus] sccundum hu- incessanter affligimur,per unigenili tui passionemli-
manoeservilntis formam ita dicit: Homoadoptutur, beremur. item in Ascensione [Ms., in Ascensa) Do-
cujus gloriam qumsivit,qui est ab illo unicus nalus. mini: Concede, quwsumus, omnipotensDeus, ut qiti
Ecce, qiiemAngtistinus dicit adoplatum, hunc Joan- hodierna die unigenitumluum Redemploremnostrum
nes dicil, advocalumhabemusapud Pulrem (I Joan. ad cmlosascendissecredimus. Item ad sanctam cru-
II, 1). In hoc itaquc loco ignoramtis, quid prius cem : Deus, qui Vnigeniti tui Domini nostri Jesu
agendum sit, an pravilas repeilenda, sive iinperitia "_ Chrisii pretioso sanguine humanum genus redimere
decidenda [Ms., deridenda]? In xxvi homilia in dignatus es. Ecce eum unigenilum noininavit, ciijus
Expositione ejus sentcnlise legitur, ubi Dominus sanguine redempti sumus.
dixit : Qui a semetipsoioquilur, propriam gloriam VIII. Qttod autem diciiis in epistola fidei veslrsee:
qutcrit (Joan. vn, 18).c Ubi post 575 congruam t Ex Palre uiiigenittim sine adoptione primogeni-
expositionem infert: < Quid tu homo facere de- lum vero in line temporis, verum hominem assu-
bes, qui quando aliquid boni facis, gloriam tuam mendo de Virgine in carnis adoptione; unigenitum
quoeris : quando auteni aiii|uid mali facis, Deo ca- in natura, primogenitum in adoptione et gratia. >
liimnias meditaris.Intende tibi; creatura es.agnosce Scimus enim DeumDei Filium ex uiraque natura et
creatorem; servus es, ne contemnas Dominum; unigenitum esse et primogenitum; unigenitus, quia
adoptatus es, sed non merilus [Ms., non meritis]. snlus sine initio ex Deo Palre genitus; et soltis ex
Quoeregloriam ejus, a quo habes hanc gratiam homo initio temporis ex matre Virgine genitus : ideoque
adoplatus, cujus gloriam qusesivil, qui est ab illo in ulraque natura unigeuilus : eliam et primogeni-
unicus nalus. >De Chrislo enim dixit : unicus na- tus, quia omnis unigenilus primogenitus est; licet
tus; de nobis vero: liomoadoptatus. Quam adoptio- secundum humanam generationeinnon omnis priino-
nem pravissimo sensu , qui scripsit epistolain, ad geriitus unigenitus sit. idem ipse Dei Filius primo-
Cbristi voluit transferre humauitatein : in qua per- genitus esl Virginis, utdicitis; etiam et iinigenitus,
versitate sensus ulriimque, et imperitia scribemis quia non ha':uit sequenles carnaliler fratres. Igitur
patel, et mala voluntas non latet. Etiam in sequenti et Deo Pairi primogenitus, quia prius ex Deo Patre
ninx sentenlia, el falsitas malaevolunlatis apparet, genitus, quam ulla esset creamra, vel aliquod esset
ubi dixit: <Ecce, quem Auguslinus dicil adoptatum, D tempus Apostolo teste, qui ait ad Colossenses scri-
Joannes apostolus dicit advocattim. » Certissimnm bens : Gratias agenles Deo Patri, qui dignos nos fecit
est cnim Joannem apostolum Christum advocalum in partem [Ms., in parte] sorlis sanctorum in lumine,
noininare, sicul ipse lestatur : Apud Patrem habe- qui eripuit nos de poleslatelenebrarum et transtulit in
mus advocatum Dominum nostrum Jesum Christum. regnum Filii dilectionis claritatis sum, in quo habe-
Perspicuum quoque esl sanctum Augustinum de mus redempttonem,remissionempeccatorum,qui est
homine quolibel per gratiam adoptato dicere, sicut imago Dei invisibilis, primogenitus omnis creaturm:
ex sequenlia lectionis cerlissime cognosci potest. quia in ipso condita sunl universa in cmliset in terra,
VII. Seqttitur in eo !em libello vestro d. « ltem visibitiaet invisibilia; sive throni, sive dominationes,
prsedecessoresnostri Eugenius, Ildefonsus, Julianus, sive principalus, sive potestates : omnia per ipsum
Tolelanoesedis antistilcs, in suisdogmalibus ila dixe- el in ipso creata sunt; et ipse est ante omnes, et omnia
runt in inissa de Cosna Domini : Qui per adoplivi in ipso constant; et ipse est caput corporisEcclesiw,
hominis passionem dum suo non indulsit corpori. qui est principium, primogenitusex mortuis, ut sit in
Item in missa de AscensioneDomini; Hodie Salvator omnibusipseprimatumtenens: auia in ipsocomolucuit
« Hispan. IOC.cit. nsm. 5. Francofordienses ad testimonium S. Isidori, quod illi
b In episl. Hispan. num 6. afferunt num. 7 epistolae.
e Tractat. xxix, in Joan., num. 8. • Ibid. num. 9.
i La epist. Hisyan., num. 8, Nihil vero respondent
1335 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDlCES. I33t»
omnemplenitudinemdivinitatis inhabitare corporali- ,i utique in carnis adoptione, et non similes ei in divi-
ter (Coloss.i, 12,19). Itera Salomon : Dominus pos- nitate. » Hujus vero sententiae intellectum longe
sedit me in initio viarum suarum, anlequam quid- aliter catholici Patres exposuerunt. Dic t enim san-
quam faceret a principio. Ab mternoordinata sum et ctus Augustinusin Epistola ad Italicam virginem b :
ex antiquis, antequam lerra fierel. Necdum erant < In lantum ergo videbimus in quantum similes
abyssi, et egojam concepta eram : necdum fontes erimus; quia et nunc in tantum non videmus, in
aquarum eruperant; necdum montesgravi molecon- quantum dissimilessumus. Inde igilurvidebimus, ubi
stiterant. Ante colles egoparluriebar (Prov. vm, 23, [Aug., unde] similes erimus. Quis autem demenlis-
25). Item in Libro Sapientisc,ipsa dicente Sapientia, simtts dixerit corpore nos vel esse, vel futuros esse
id est, Filio Dei: Ego e.xore Atlissimiprodivi, primo- similes Deo? In interiore igitur homine ista simili-
genita unte omnem crealuram. Ego in cmlis feci, ut tudo est, qui renovalur in agnitione Dei, secundum
orireiur lumenindeficiens,el sicut nebula texi omnem agnitionem [Aug., imaginem]ejus, qui creavit eum :
terram. Ego in allissimis habilavi, et thronus meus et tanto emcimur similiores illi, quanto magis in
in columna nubis (Eccli. xxiv, 5-7). Item beatus Hie- ejus agnilione [Aug., cognitione] et charitate profi-
ronymus in Traclatu Epistolse ad Titum, ubi dicit cimus : quia etsi exterior homo noster corrumpitur,
Aposlolus: Exspectantes beatam spem et adventum interior autem renovatur de die in diem (II Cor. iv,
glorim magni Dei et Salvutoris nostri Jesu Chrisli, 16). Ila sane, ut in hac vita, quantuscunque profeclus
qui dedit semelipsum pro nobisJTit. n, 12) : < Ubi sit, longe absit ab ilia perfectione similitudinis quae
esl, inquit, serpens Arius? Ubi Etinomius coluber? idoneaerit ad videndum Deum. » Quid vero David
Magmis Deus Jcsus Chrislus Salvalor dicitur, non »0 putatis dixisse de fralribus adoplivis : Vnxit te Deus,
primogcnitus omnis crealurx : non Verbum Dei et Deustuus oleoImtitimprmparticipibustuis (Psul. XLIV,
sapientia, quae sunt appellaliones divinacgeneratio- 8) ?_Nonenim bcatus Hierouymus et caeleri sanctoe
nis; sed Jesus ctChristus, 576lu: 1!vocabulaassum- Scripturae tractatores hanc participationem unclio-
pti.hominis sunl. Neque vero alium Jesum Christum, nis de adoptivis fratribus, sed de regibus, qui christi
alium Verbum dicimus, ttt nova haercsis calurania- vocabantur, inlelligi voluerunt, qui oleo humanae
tur : sed eumdem et ante ssecula, [et post saecula,] composilionisuncti esseleguntur : sicutidem bealus
et ante mnndum, et post Mariam : imo ex Maria, Hieronymus in Traclatu ejusdem Psalmi exposuitc:
raagnum Deum appellainus salvatorem nostrum Je- < Oleotwtitimprm consortibus tuis. Alii reges, qui
sumChristum, qui dedit semetipsum pro nobis. » typum illius prsetulerunt, et regnando consortes dicti
sunt, oleo corruplibili sunt inuncti; hic vero Filius
IX. Hsec teslimonia ideo ut
posuimus, cognosca- Deia DeoPatre oleoexsullationis, hoc esl resurrectio-
tis Deum et Dorainum nostrum Jesum Christum in nis, ascensionis d, doiniiiationisque est delibulus;
utraque natura esse et unigeiiilum et primogenitum, quia Chrislus natura nnctus, nos per gratiam, quia
non adoptivum, sed magnum Deum : nec ex eo ei in illo pleniter fuit divinitas. »
fratres nominari, sicut Helvidius blasphemat, quod XI. Item post multa teslimonia, quaeomnia cxse-
primogenitus est, sed ex palernse charitatis affeclu. qui longum est, novissime in Michaesesentenliam
Nam quatiior modis in Scripturis sanctis fratres oflendistis, in qua pcenitentis populi personam in
appellari legimus, sicut beatus Hieronymus in Li- Propheta assumpsit: in qua et vestraeblaspbe-
bellocontra eumdem Helvidiumtestatur; < Natura, seipso e
miaestultitiam aperuistis dicendo : Nunquid dabo
gente, cognatione, affeclu. Natura, ut Esau et Ja- imprimogenitummeum pro scelere meo, fructitm ventris
cob, duodecim patriarchoe, Andreas el Petrus, Ja- mei pro peccato animm mem (Mich. vi, 7)? Quod
cobus et Joannes. Gente, quia omnes Judaei fratres dixit, priraogenitum, secundum humanitatem; quod
inter se vocantur, ut in Deuleronomio : Si autem dixit, fructum ventris mei, secundumdivinitatem.
emeris fralrem tuum, qni est Hebrmus, vel qum est Quaeattres catholicsehanc expositionem audire non
Hebrma, serviettibi sex annis, et in septimo annowdi- abhorrent? Quis fidelis illam nare contracto non
miltes eum liberum abs te (Deut. xv, 12). Et in eo- respuit ? tam ridiculosa est, tam stulta hujus sen-
dem : Constituendo constitues super te principem, lentise exposiiio apud vos, ut propter sanctitatem
quem elegerit DominusDeits tuus, eum, qut ex fratri- aurium magis taceamus, quid de vestra interprela-
bus tuis sit (Ibid., xvn, 15). Et reliqua. Cognatione tione sentimus , quam exponamus: et lectoris arhi-
autem fratres vocantur, qui sunt de una familia, trio dimitlimus Je vobis in hoc loco judicare ; tan-
sicut Loth frater Abrahaedicilur, cum sit filius fra- tum dicimus, quid bealtts Hieronymus de hac intel-
tris sui Aran, dicenle Abraham : Non sit rixa inter lexit [Ms., intellcxisset] sentenlia ; dicit enim in
me et te, el inter pastores meoset paslores tuos, quia Tractatu ejusdem Prophelse : < Deus populum ad
omnes [Ms. S. Emmer., homines] fratres nos sumus judicium provocarat-; ille sciens peccatum suum non
(Gen. xin, 8). » Qua lege et in Evangelio fratres vult contendere, sed rogare; nec tamen in ipsis pre-
Dominidicuntur Jacobus, Judas et Simon. < Affeclu cibiis habet fiduciam. Nihil enim dignum est, quod
quoque fratres dicuntur, qui in duo scinditur, in pro peccato Deo possit offerri: et nulla liumilitas
spirituale [Ms., spiritale] et in commune. In spiri- potest maculas eluere deliclorum : quia impossibile
tuale, quia omnes Christiani fralres vocantur, ut est, sauguinera taurorum et vilulorum, et hidocausta
bonumel habitare D
ibi : Ecce quam quam jucundum, meduliata et cruorem [Ms. S. Emmer., sanguine....
fratres in unum (Psal. cxxxn, 1). Et Salvator : Nar- per holocausta. . . cruore] arietum , et hircorum
rabo nomen tuum fratribus tneis (Psal. xxi, 23). Et pinguium sordes animselavare. Nunquid, ait, dabo
alibi : Vade, dic fratribus meis (Joan. xx, 17). Porro primogenilum meum pro sceleremeo, sicut rex Moab
iu coramune, quia omnes homines ex uno Patrenati, fecisse describitur. Aul fructum ventrismei pro pecca-
» Hinc [Ms., hic] to animmmem,quod fecit Jepbte, pro temeritate voti
pari germanitate conjungimur.
Hieronynius dicit, affectu fratres esse Domini, non offerensfiliam.»Item secundumLXXallegoricam ex-
adoplione, ubi dicit : Narrabo nomen luum fratribus positionem ita disseruit. < Si dedero primogenita
meis. Et itera : Ite, dicite fralribus meis. mea pro impietate, et fructum ventris mei pro pec-
X. Sequitur in epistola vestra a : < Charissimi, cato animsemeae,dabo quidem, quidquid in me pri-
nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit, auid eri- mum est, 577 sel^Pr0 meo Peccal° et impietate
mus. Scimus, quiacum apparucrit,similes ei erimus, nihil dignum offeram Deo. Unde et David precatur
et videbimuseum, sicuti est (I Joan. m, 2). Similes et dicit: Magis magisque lava me [Mss., Unde ei
« Num. 9 cit d In ms., deestvox ascensionis,quanquamin pseu-
b Tora. 11Op. epist. 92, num. 3.
>'Breviario in "Psalterium , quod solet tribui S. do-Hieronymolegitur.
Num. 9cit.
Hieron. lom. VII Op.
1331 APPENDIX II. — DOGMATICA. 1538
et David: Multum, inquit, lava me] ab iniquitate X dem nuncupat naturam, quam et substantiam, i(a
mea, et a peccalo meo munda me \Psal. L, 3].» dicens e : < Tanto foederenaturam utramque con->
XII. Item mentionem Epistoloe beati Pauli ad seruit, utnec inferiorem consumeret glorificatio, nec
Hebraeos facientes, nec inlelligentes, omnia quae superiorem minueret assumplio. Salva igitur pro-
posuernnt, contra se esse, et semper ubique Chri- prietate utriusque subslantiae, et in unam coeunte
stum Dominum Filium Dei nominari, non servnm, personam, ctc. » Nec negamus et nos Cbnsto hsec
non adoptivum, sicnt in illis lestimoniis perspicuum tria veraciter inesse, divinitatem scilicet, animam,
est, quae ex principio» Epislolse illius ponere [Ms., el corpus. Sed qnia vere Deus el hnmo dicitur, in
exponere] voluerunt : Multifarie mullisque modis Dei nomine totum, quod Dei est, designatur; in ho-
Deus olim locutus esl Patribus nostris in prophetis, minis vero lotum, quod hominis est, intelligitur.
novissimediebus istis loculus est nobis in Filio, quem ldeo sufficitineo unam perfectam divinitalis,et alte-
constituit hwredemuniversorum, per quem fecit et ram perfectam humanitatis, confiteri substanliam.
swcula. Qut cum iit splendor glorim et figuru sub- Aliud est enim contra haereticos conlendere; aliud
stanlim ejus, porlansque omnia verbo virtutis suw, vero puram fideliler confiteri fidem. Ibi enim veri-
purgationem peccatorum faciens, sedet ad dexleram tas anima: elcarnis in Christo ostendenda erat; hic
majestatis in excelsis: tanto melior angelis effeclus perfecta htimanitas in eodem confilenda est. Sic et
quanto differentiusprm itlis nomen hwreditavit. Cui sanctns Augusiiuus in libro, quem Enchiridion no-
enim dixit atiquando angelorum : Filius meus es lu, minari plactiit, evidenlissime et catholice in unde-
ego hodie genui te? Et rursum : Ego ero illi in Pa- ciitio capitulo (Cap. 30, num. 11) exposuit, ila di-
trem, et ipse eril mihi in Filium. El itcriim : Cum in- JJ cens de Deo Clirisio : < Nempe ex quo homo esse
troduceret primogenitum in orbem lerrarnm, dicit : coepii, non aliud ccepii honio esse, quam Dei Filius,
Adorent eum omnes angeli Dei (Heb. i, 1-6). Haec et hoc unicus : et propter Deum Verbum, quod illo
itaque testimonia nonservum, non adopiivum dicunt suscepto caro lactum est, utique Deus: ttt quetnad-
Dominumnostrum Jesum Christum, setl Filiuin el hoe- modtimest una persona quilibet homo, anima scilicet
redem universorum : sicut et in sequentibtis ejusdem ralionaliset caro; iia sit Christus utia persona, Ver-
Epistolaelegimtts : Moysesquidein tanquam fumulus bum et homo. »
fidelis fuit iniola aomo ejus : Chrisius vero tanquam XV. Consuetudo ecclesiastica solet in Christo
filius in domo sua [Ms., in lota domu sim] (Heb. m, duas subslantias nominare, Dei videlicet et hominis,
5, 6). Et paulo anle : Ampliorisenim glortw iste prw sicttt Cassiodorus in secundi Psalmi Tractatu cum
Moyse lignus habitus est (lbid., 3). Quomodo am- sententia sancti Augustini roboravit. < Et ne per
plioris gloriie, si servus, sicut et Moyses, vel ex hsereticas, inquit, contentiones Chrisliani animus
servo adoptivus? Quos et beatus Augustinus in ho- fliictuetur, qtiem oportet omnia veraciter fixeque
milia m sancti Evangelii secun.lum Joannem mira- credere, nominis ipsius definitionein auctorilate Pa-
biliter distinxit, dicens b : < Tenete ergo, fratres, trum brevi satisfaclione concludimus. Audiamus
soliditatem istam : Lex per Moysen data est, gratia ergo beatum [Ms., beatissimuiii] et doclissimum Au-
et veritas per Jesum Cltrislum facta est (Joan. i, 17). gustinum in evangelistse Joannis Expositione dicen-
f
Per servum lex data est, et reos fecit : per impera- tem : Agnoscumus geminam substantiam Christi :
torem indulgentia dala esl, el reos liberavit. Lexper divinam_scilicet, qua wqualis est Patri; humanam,
Moysen data est; non sibi aliqiiid amplius servus G qua major est Pater. Vtrumque aulem simul non duo,
assignet, quam quod per illum factum est. Electus sed unus est Chrislus, ne sit quaternitus, non Trinitas
ad magnum ministerium lanquam fidelis in domo, Deus : ac per hoc Christus est Deus, anima rulionalis
sed tainen servus, agere secundum legem potest, et caro : qua veritate recognita, competenler morlife-
solvere a reatu legis non potest. » ros vitamus errores. > Item beatus Ambrosius in
XIII. Quod autem in sequeiitibus epistoloevestroe Hymno quodam de Natali Domini ita dicit 8 : < Ge-
legitur c : < His praemissis sanclorum Patrum sen- minse gigas substantise alacris ut currat viam. »
tentiis, assertionibus nostris roboralis, in commune Item sanctus Augustinus in libro Enchiridion capi-
decrevimus, ab eorum decretis nullo modo deviare tulo xni (Cap. 38). « Proinde, sicut confitemur, Do-
vesligiis. » Oplamus, Dominumque deprecarnur, hoc minus 578 nosler Jesus Christus, qui de Deo Deus
omnino verum esse, quod dicitis. Sed necdum per- [Ms., Donnnum nostrum Jesum Christum, quod de
speximus ita esse. Faciat quandoque misericordia Deo Deus], homo autem natus est de Spirilu sancto
divina fieri, ut terminos sanctorum Patrum non etMaria virgine, utraque substantia.divina scilicet et
transgrediamini. humana, Filius est unicus Dei Patris omnipotentis. >
XIV. Quod autem in sequentibus adjunxislis d, Item in Expositione catbolic;e fidei b : < Non ergo
in professione Nieaeni Symboli non invenimus di- duos Christos neque duos filios, sed Deum el homi-
ctum, in Christo duas naturas et tres subslantias : et nem unuin [Al., unicum] Filium : quem proplerea
Itomo Deificus, et Deus humanatus. Qttid est natura unigenitum dicimus, manenlem in duabus substan-
hominis, nisi anima ct corpiis? Vel quid est inter tiis, sicut ei naturoe veritas contulil. » Isidorus quo-
naturam et substanliam; ut tres subsianlias necesse que in Libro Elymologiarum i :. < Sic autem, inquit,
sit nobis dicere, et non magis simpliciter, sicut D Dei Filio juncta est humana natura, ut ex duabus
sancti Patres dixerunl, confiieri [Ms., confitemini] substantiis fieret una persona. »
Dominum nostrum Jesum Chrislum Deum verum XVI. Ilem sanctse Roinanoe Ecclesioe diaconus
et verum hominem in una persona? Mansit vero Paschasius i in libro secundo operis pulcherrimi,
persona Filii in [Ms. add., sancta] Trinilale, cui per- quoil de Spiritu sanclo composuit, cujus Opusculi
sonaehumana accessit nalttra, ut esset et una per- beatus Gregorius papa Romanus in Libris Dialo-
sona'Deuset homo, non homo Deificus et humana- gorum k menlionem fecit, in capitulo iv ita dicit :
lus Deus, sed Deus homo et homo Detts : propter « Itaque in Deo et honiine gemina substantia, sed
unitatem personse unus Dei Filius et idem hominis non gemina persona est, quia persona personam
filius , perfectus Deus , perfectus homo. Perfectus consumere potest, substantia vern substaniiam non
bomo non est, nisi anima et corpore : sicui et san- polest; siquidem persona res jtiris est, substanlia
ctus papa Leo in homilia IVde Natali Domini eam- res naturoe. Hoc loco necessariuw videtur, ut in
" Num. 9 in fine. 8 S. Ambr. hymno 4, tom. IV Oper.
b S. Aug. Tract. III in Joan. num. 15 et 16. h Haec verba leguulur in libro de Ecclesiaslicis
c Epist. Hispan. num. 10. tom. VIII Opei'. S. Aug. Append.
d Num. 10 cit. Dogmatibus,
1 S. lsid. libr. vn Etyinolog., cap. 2 in fine.
e S. Leo papa sermone 21. i Tom. LXII Patrologise, col. 29.
1 S. Aug. Tract. LXXVIII in Joan. k S. Greg. libr. ivDialog., cap. 40
1339 AD OPERA B. ALCUINI APPENSlGES. IStO
Christo Dommo patiter et homine [Pasch., et homi- . I Ubi ergo ille dixit : Cum enim esset unieus Dei FHlu*
nis] unain personam et duas substantias testimoniis non gratia sed natura,ut essetetiam ylenusgratia,factus
asseramus. Da nnam Redemptoris Dei hominisque esl et hominis fitius, idem ipse utrumque ex utroque
persoitiim [Ms., Da unam in Dei hominisque perso- unus Christus : ad confirmaiidum errorem vestrtim
nam].Apostolusdicit: Si enim cognovissentsapientiitm interposiiMis, quod ille non dixit, hoc niodo b : Cmn
Dei, nnnqnam Dominum gloriw crucifixissent (I Cor. enimesseiunicusDei Filius, non udoplione,sed genere;
n, 8). Si requiras (|tionio.!opottierit inviolal ilispati, neque gratia, sed natura : ut essel etiam plenus in
el iiicotnprehcnsibilis crucifigi, pcrsonoeunitas facit, forma servi, adoptione et gnttia factus est hominis
ut quod homo perlulit, Deus perttilisse credalur. fitins, idem ipse.ulrumqne ex utraque[)A&.,ex utroque]
Item cum evangelisla coirimcmorat: Nemo ascendit unusChristus. Virieat qui legit, clir.liriligat quanta est
in cxlttm, nisi qni de cmlo descendit, filitis homnis,. hoec pravitas, et quanta est hoectergiversatio. Qnare
qui est in cmlo (Joan. m, \7>): quomodo hic lilium sanciorum Patrum sensttscommaculatis, ct ven«ium
hoiiiinis ante passionis et resurreclionis, sive ascen- erroiis catbolico melli immisceiis? Quid est qnod
sionis diem, et de ccelo asseril desceiviisse, et in dicitis, Deum natnra Dei Filium genere esse Filium
coelcslibuspermanere, nisi hoc per ttnilatem personae Dei? Qiiid cst, quod adoplionem gratire conjungitis,
ralio veritatis absolvai ? Sieul aliojlococapitis 11 cor- dum in eo:iem c ptnlo paulo post idem mirifictis
poris sociatur persona, cum legitur : Esurivi enim et doctor eum , qtii est hominis filius, uniciim Dei Fi-
dedistis milii mttnducare, sitivi et dedistis mihi bibere linm nominare non dti! ilaret, iU dicens, sicut et
(>/«M/i.xxv,55). Quid agil[!>tfsc/i.,qiii<laii] personae ante exposuimus c : < Nempe ex quo homo esse
tinilas? Hoino pascitur, et Deus reficitur; pcs confo- [} ccepit, non aliiul coe;it homo [Ms. om., hnmo] esse,
vclnr [Pa:ch. coniponiliir], et caput fomentum se quam Dei Filius, ct hoc unieits, ct propter Verbum,
sentire leslatur. Dicit ergo : Nunquam Dominnm quod illo suscepto caro factum est, titiqne Deus : ut
gloriw crucifixisseiit; et e diverso : Nemo ascendil in quemadmo liim una persona est quililiet homo, anima
cmtum, uisi qui deseendil de cmlo, fitius hominis, qui scilicet ralionalis et caro, ita sit Chrislus una per-
esl in cmio. Vide, quoniodo per unitalem personoe sona, Verbiim 579 et honio. > Igitur si imicus,
humana divinis, et liumanis divina miseentur. Deus qnomodo aioplivus, dum niulti sunt adoptivi filii?
criicifigilur, et boiuo de ccelo descendere et in ccslo Unicns itiK|ue de tnuliis non potest tlici. Item unitas
permaiiere memoratnr. » Item panlo post in eoriem personoe, quie est in Dei Filio el filio Virginis, "ado-
ca;iiiulo : <Panhis aposloltis ctiam duas substantias ptionis tollit injuriam. Si ergo Deus verus est, qui
evideiiler, remota sacramenli oliscuritate, riigessit, de Virgine naius est, quomorio tunc polest adoptivus
ita dicens : Patres noslri, ex quibus Chrisius secun- esse et servus ? Deuin enim neqtiaquam anrielis eon-
dum camem, qni esl super omnia Deus benediciusin fitcri servum vel adoptivum. Et si eum Propheta
smcuiu (Rom. ix, 5). » servum nominassel, non tamen ex conditione servi-
XVII. Sed el inter lucidissimas etcatbolicas sancti tiitis, sed ex humilitatis obe:lientia, qua factus est
Atigust ni sententias, quas sparsim et inordinate po- Palri obediens usque ad mortem : proefato papi
suistis ad riefensionem, ul \os dicitis, vestram; ut Leone dicenle in homilia n de Nalivitale Christi :
nos inti lligimns, nccusationem erroris vesiri, non « d Assuiiipta cst de malre Domini nauira, non culpa,
mcluislis intcrmiscere sensns adullerinos, lingenles crcala esl forina servi sine conriilione servili. > Item
eum dicere quod in illius non invenimus dictis. ,T "*sanctiis Augustinus in homiliaxxxix[A/s., tricesima]
Ex quo perspicuum est vos veslrae non confi:'ere dicit:« Domiiiusnoster etiam in formaservi non ser"
cattsoe, quia in exemplis sanetorum Patrum non in- vus, sed in forma etiam servi Dominusfuit. » Nonne
venistis fiJemvestram confirmari: ideoqne aiiulleri- secttndum saeculinobilitalem beala Maria virgoexre»
nos pravitalis sensus inlerposuislis, asserentes illos gali et liiera prosapia processit? Huic vero Virgini
dicere quod non dixerunt, sicut cer issime cognosci regioedignitalis Spirilus sanctus accessit, etlilium ex
potest in capitulo xi de libro sancti Atigtistini, ea procreari fecit. Mirum, si Spiritus sanctus bomi-
qucm Enchiridion, ut praafati snmtis, nominavit: nem ex ea non p:ilmt facere perfectum et ingerinum.
cnjus capitnli texlum poninuis, ut fiicilius vester XIX. Sed et hoc volumus a vobis audire, aii Adam
patescat error, ot malitiie iioscalur impcritia. Dicit primus httmani generis Pater, qui rie lerra virgine
enim prscfatns Pater » : < Proinde Christus Jesus crcatiis est, liber esset conditus, siveservus? Si
Dei Filius, est Deus et honio. Deiis anle o:nnia servus, quomorio tunc imago Dei? Si liber, quare et
soecula, ho.no in nostro soeculo.Deus, quia Dei Ver- Christus qi:oijue non ingenuus de virgine? Meliore
biim : Deus enim erat Verbnm; homo autem, quia qitidem terra, etiam animata el immaculala, Spirilu
in unitatein personoeaccessit Verbo anima ratioisalis sancto operante , factus est homo, dicenle Aposlo-
et caro. Quocirca in quantum Deus esl, ipse et lo : Factns est primns homo de lerra lerrenns, secun-
Patcr unnm sunt : in quantuin aulem homo esl, dus t'e cmlo cmleslis .(/ Cor. xv, 47). Si lerrenuin
Paler major est illo. Cuiii enim esset tinkus Dci libcrum conditnm confilemur, quare non multo ma-
Filius, non gratia, sed nalura, ut csset etiam plenus cis coalestein liberum esse conlitemur? Uiule Adam
gralia, factus est ct hominis lilius, idera ipse utrum- tJ ftiit sen'us factus, nisi ex peccato, apostolo Petro
que ex utroque unus Chrislus. Quia cum in forraa atteslante : Qui enim peccatum facit, servtisest pec-
Dei csset, non rapinam arbitratus est, quod natura cati (Joan. vnr, 3i). Chrslus aulem non fecit pec-
erat, id esl, esse se oequalemDeo : exinanivit atitem catum, ideo servus non est peccati, sed magis libe-
sc accipieiis formam servi, non aiiiitleiis vel minuens rator et redemptor eorum, qui servi sunt peccati,
formam Dei. Ac per hoc et minor esi factus et man- eo ipso attestante : Si Filius vos liberaverit, vere
sitoequalis : utrumque unus, sicut dictumest, sed liberi eritis (Ibid., 36). Se.l forte servum hominis
aliud propter Verbura, aliud propter hominem : eum fuisse li/s., esse] dicitis? Quid esl, qnoddicit
propter Verbum aequalis Patri; propter hominem Propheta ? Deus judicium luumeum regi da, et justitiam
minor : unus Dei Filius, idemque hominis filius : luam filio regis. Et adorabunl omnes reges ter-
iintts hominis filius, idemque et Dei Filius. Non duo rw; omnes qenles servienl ei (Psal. LXXI, 1, 11).
filii Dei, Deus et homo; sed unus Dei Filius : Deus Item Apostolus: Omnia subjecit sub pedibus ejus (I
sine iniiio, homo a certo initio, Dominus noster Cor. xv, 26). Ethoc ssepius repetitur [Jl/s., reperi-
Jcsus Christus. » tur], quam exemplis indigeat edoceri Anne quod sit Do-
XVIII.Hisce igitttr verissimis catholicaefidei asser- minus omnium, non alicujns servus. angelo-
tionibus perfidisevcnena intermiscere non meluistis. rum eum servum vultis dicere, quia diclum cst:
« S. Aug. Enchir., cap. 35. d S. Leonis papae serm. 22, cap. 3, PsUrologi»
b Epist. Hispan. num. 10.' tom. LIV, col. I'96.
1 S. Aug. loc. cil, cap. 36.
 1341 APPENDIX II.'.— DOGMATICA. 1342
Minuistieum paulo minus ab angelis? Utique mino- A sum, ut cognoscamusverum Deum, et simus in vero
ratus est, propter mortalilatem carnis, non propter Filio ejus. Hic esl verus Deus el vita wtetna (Uoan.
condiiionis servitium, ideoque statim sequilur : Glo- v, 20).
ria et honore coronasli eum, et constilttisli eum super XXI. Tu vero, quisqtns es, qui Christum prserii-
opera manuum tuarum. Omnia subjecisti sub pedi- cas arioptiviim, im.le tibi iste sensus venisset, vo-
bus ejns (Psal. vm, 6 seqq.). Item Aposlolus ad lle- iuis^em scire; ubi hoc nomen riiriicisses, ostcnrie.
bra>os: Tanto melior effectusangelis, quanlo diffe- Pairiarchoe ne>cierunt, propbetse non dixerunt, apO-
enius prw illis nomen huredilavit. El iterum : Cum stoli non proeaicaverunt, sancti tractalores hoc no-
,ntroducit primogenitum in orbcm lerrarum, dicit : men lacuertinl, docto;es (idei nostroe non riociieruni.
FAadorenl eum,omnes angeli Dei (Heb. i, 4, G). Forle in tcrlium coelum raptus fuisti, et ibi audisti
XX. Quid dicilis de DL-O Patre, qui eum in bapti- arcana verba, quoe hucusque sanclae Dei Ecclesiae
smo, etiam et transfiguratione, quoe facla est in ignota essent, si tu in tertium coelum raplus non
monle, Filium nominavit, non servum : Hic est Fi- esses. Aut super pectus Domini recubiiisti, et ibi
lius meus dileclus, in quo mihi bene complucui audisti, quacbealus Joannes audire non meruit. Aut
III, V-; xvn, 5). De qua senientia beatus te per choros angelorum agnus ducens hoc lilii no-
iilarius in libr. vi de Fideita disseruit « : « Si pio- men oslendit. Aut libi leo de iribu Jtida librum
tMalth.
pritim ac singdare est: Hic est Filius meus; qnid septem sigillis clausum apcruit, undc boec mysteria
calummas Den Palri professoede Fibo proprietatis intelligeiYS et nomina proferres, quse qttatuor ani-
affermins? Anne tibi videtur in eo, qi:od dicitur, malibus incognita mansissent, imo loti mundo inau-
boc significari : Alios quiJem cognominaios habeo g diia, nisi tu novtis doctor ad declarandum ttiura no-
in filios, sed hic Filitis mens esl. Donavi adoptionis men vcnisses.
nomen plurimis, sed iste mihi Filius esl. Nc qiiicras XxII. Dices enim : Cur times adoptivum Chri-
alium, ne non hunc csse credas. Hiinc ergo laii<_iiain slumDomiiium nominare? Dico tibi, quia nec apo-
digito indiee, ac verbi significationa coniingo, quia stoli ettm sic nominaverunt, nec sancta Dei et ca-
dico 11meus est et Filius est. Hoec qukfem [Ms., tholica Ecclesia consuetudinem habuit sic ciim
igitui] paternoe voci< sigrilicalio ea fuit, nnn quod appellare; imo nec credere eum adoptivum esse,
[Ms., quo], qui ad implendam on;nem justiliam ba- sed proprium Filitim, juxla pr;ccedentia aposlolorum
ptizandus eral, ignoraretur, sed ut, qui ad sacra- testimnnia, et sanctortim doctorum dogmata. Plnri-
nieiilnm sahttis nostroebomo cernebatnr, D i voce moe vero suiit in sanctis Scripturis appellationes
Dei Filius noscereiur. > Restat igitur, ut sit rcx et Domini nostri Jesu Christi, sicul leo, agnus, lupis,
Redempor Deus et Dei Filius : de quo etApostolns vermis et multa talia , quae oinnia certas habent el
ad Romanos : Qtti proprio Filio suo non pepercit myslicas significationes cur ita dicantnr. Adoptivus
(Rom. vin, 32). Proprhm nominavit, non adopli- siquidem non habet aliam significationem, nisi ut
vum. De qua scntenliaidem beatus Hilarius in hbro Jesus Cbristus non sit proprius Filius Dei; nec ex
praefato ita dicil b : « Numqiiiduam etiam niinc ad- Virgine ei in filium geniius, sed nesrio ex ipio servo
optionis in eo erit [Ms., eraij iiiincupalio, in quo adoptiitus in filietalem, ut vos dicitis : qtiarum signi-
proprietatis est hoc nomen ? > Iteni post pauca : ficationum allegoricas interpretationes diceremus,
« Qna;re virtulem dicti, ut magnitudinem eharitatis si huic proesenti raiioni necessarioe viderenlur; sieut
intelligas; quid sit proprium expende, ne ignores p leo, propter regiam dignitatem, agnus propter inno-
veritalem. Nunc enini Apostolus propriuin aii Fi- ccntiam, vermis, propter hiimililatem incarnationis.
lium, cum in multis vel suum vel ejns soepedixisset. Quod vero euin dicilis leprosum nominarid, virietur
Quamvis mulli co iices, per transl torum simplicem vos iniiius intendisse, quomodo propheta hoc no-
iutelligentiam, in lioc loco pro proprio Filio, suo Fi- mcn posuit: Et nos putavimus ettm quusi leprosum
lio conscr:ptnm babeant; tamen Grsecilas, qua lin- et percussum a Deo, et liutniliatum. lpse autem vul-
gua Apostolus cst locutus, proprium nnnc inagis, nerutus esl propter iniquitates nostras (Isui. LIII, 4
quam stium nuncupavit [Hilar., nuncupat]. Et licet seq.). Quasi leprosum, dixit, non leprosum. Item
communis intelligentiae sensus [Hilar., sensuj non pntavimus. dixit, id est, ut beatns Hieronymus in
satis inier proprium et suum ditleral, verum Apo- Tractatu ejusdein Propheta: exposuit * : < Nos puta-
sliihun, cum in coeteris aliis diclis suum Filium vimus eum propria suslinere peccata; sed ut verins
commemorasset, hic tamen dicit: Quiproprio Filio inlelleximns , pro nostris vulneratus est iniquitali-
non pepercit. » Item in libro viu (num. 28). « Sen- bus.» Niillaleniis morbo leprae percnssus est in cor-
tisne, quid libi desit, Christo negando quod suum pore, nec lepra pcccati vulneratus est in anima. L,u-
est? Si per nattirani Dei Chrislus tibi Doniinus est, pumvero et vulturem eum non legimus in Scripturis
hnbes Spiritum sancltun. Si vero per adoptivum no- sanctis, quanlum nostroe occurrit memoriae, nuncu-
men hic Douiiniis esl, Spirilu sancto carens, spiiitu pari, nec etiam adoptivuin.
erroris animaris : quia nemo, nisi in Spirilu sanclo XXIII. Nonne olim eadem hoeresis vestra in Ne-
Dominum Jesuin potest dicere. > Item in riogmate storio ab uiiiversali sancta ecclesia refutata est,
catholicoefidcic : « Ergo Dei Filius hominis factus eliain et damnata? Quapropter forle illum anathe-
est filitts natus fecunrium v#rilatem nalursu ex Dco D maiizare noluistis , dum alios, Bonosum scilicet,
Dei Filius, et secundum veritatem naturoe ex homi- Aritim et Sabellittm, Manichoeiimque,qui prava de
ne hominis iilius : ut vcritas unigeniti [Gennad., "ve- Dei Filio sensmmt, in epistola vestra (iVtim. 18)
ritas genili] non adopiione, neque appellaiione, sed anathematizaslis. Nunquid non ideo damnatus est,
in ulraque nalivilate Filii nomen nascendo haberet, quia ieatam Mariam seinper virginem non Dci, sed
ut esset verus Dens et verus homo unus Filius. » hominis tantummodo credidit esse genitrieem ? De
ltem sanctus evangelista Joannes verum eum Filium cujus hoeresi sanclus Cyrillus Eulogio presbylero
nos eredere eilocuit, dicens : Et nos vidimus ei te- scripsit, hoc modo dicens f : <Nestorins ilaqne in
stificumur, quoniam Puler misit filiitm suttm Salva- suis exposilionibus simul.t se dicere unum Filium et
torem mundi. Quistfuis confessus fuerit, quonium unttm Dominum [Ms., unum Deum|; sed refert
Jesus est Filius Dei. Deus in eo manel, el ipse in Deo filiationem ad solum Dei Verbum. » Etpaulo post:
(I Joan, iv, 14, 15). Item post 580pauca : Sci- « Diccndo enim , quia propterea Detis Verbuin Chri-
tnus , quoniam Filius Dei venit, et dedil nobis sen- stus nominatur, quia habet copulationem ad Chri-
« S. Hilarius, tom. X Patrologise, col. 17-4,num. c Exstat hic textus in libro de Eccles.
23. Hunc textum beatus Alcuinus Felici quoque ob- Gennariio ascripto tom. VHI S. Aug. Append. Dogmat.
iecit in libello adversus eumdem , hujusce tomi d Hispan. epistokc num. 12.
«01.89. 0 S. Hieronymus (om. IV Oper.
b lbid. nura. 45. f S. Cyrillus tom. V Oper., pag. 154.
1343 AD OPERA B. ALCUINI APPENDlCES 4344
stum, quomodo non apertum est, duos dicere Chri- A , eum vere Filium Dei esse. Apostoli interrogaii a
stos, siChristus ad Christum habet conjunctionem, Christo dicente : Quem dicunl homines esse filium
tanquam aller ad alterum? » Videtur enim Nesto- hominis? De filio hominis interrogat, et de filio ho-
rium dicere copulationem, qtiod vos dicilis adoptio- minis respondit ei Peirus dicens : Tu es Christus
nem. Quid est adoptio, nisi charitatis copulatio, qua Filius Dei vim: et pro hac laudabili confessione me-
pater adoptione sibi copulat filinm, quem proprium ruit ab ipso Deo Salvatore nostro audire: Reatus es,
non habet? Et ceriissimum est, sicut prsefati sumus, Simon Bari-Jona , quia caro et sanguis non revelavit
alium essepropriuin filium, alium adoptivum. Non- tibi, sed Pater meus, qui in cmlis est (Matth. xvi,
ne tunc duo Filii erunt Deo Palri, nntis proprius et 13, 16,17). Patrem suum dixit, qui haec revelavit.
alter adoptivus? quod nulhts catholicus audet dice- Pater de suo Filio mysteria revelavit, soeculari inau-
re. Quid est alind dicere, eamdem Virginem adopti- dita sapientiae: et pro hac gloriosa confessionebea-
vum vel servum genuisse, nisi negare , Deum illam tum Petrum principem aposiolorum, coeliterraeque
genuisse? Si Deus generattts est, nequaquam ad- remuneravit potestate, dicens: Tu es Petrus, et su-
optivus, sed filius [Forte leg. sed proprius Filius], per hanc petram mdificaboEcclesiam meam, et portm
quia alia persona est proprii filii, alia adoplivi filii inferi non prmvalebunt adversus eam. Et tibi dabo
servi [Ms., vel servi]. Et scirous unam esse perso- claves regni cmlorum: et quodcunque ligaveris super
nam in Christo Deo, Dei el hominis, sicut beatus; terram, erit ligatum et in cmlis, et quodcunqnesotve-
Gregorius in epistola ad Quirinum [Al., Quiricum] ris suver lerram, erit sotutum et in cmlis (Ibid., 18,
episcopum scripsit: <Nonaulem, inquil, prius ini 19). Auditis [Ms., audislis] quid haec fides aposto-
utero Virginis caro conccpta est, et poslmodum di-• „ lica meruit: videte quid vestra mereatur adoptio.
vinitas venil in carnem : sed mox, tit Verbum venit; " Paulus eumdera, qui crucifixus esl, Dei virtutem et
in uterum , mox Verbum , servata proprioe virtutei Dei sapientiam praedicavit, scribens ad Corinlhios :
naturoc, factttm est caro : et perfectus homo idem Nos vero Christum prwdicamus , el hunc crucifixum,
[Greg., idest] in veritate carnis et animoe rationalisi Judwis quidem scandalum , gentibus autem slulli-
natus e-t per uterum Virginis [Greg.add. unigenilus]l tiam , credentibus vcro Dei virtutem et Dei sapien-
Filius Dei. » Si igilur mox a lempore conceptionisi liam (I Cor. i, 23, 24). Ecce duo luminaria mundi
verus Deus Dei Filius conceplus est, quando fuit, utt quale de Christo Filio Dei testimonium proferunt;
ho>noesset sine Deo, unde adoptaretur in filium ?? et vos eum adhuc adoptivum vultis dicere, et no-
Sicut enim nunquam fuit, ut Deus Pater essel sine; hiscum spiritum adoptionis accepisse Dei Filium ?
Deo Filio, de quo dictum est: In principio erat Ver- Isaias [ Ms. add. autem ] eum Filium appellat : Ft-
bum (Joan. i, 1): ita nunqitam fuit, ut homo Jesusi lius, inquit, datus est nobis , et faclus est principatus
esset sine Deo, de quo dictum esl: Verbum caro fa- super humetum ejus; et vocabitur nomen ejus admi-
ctuin est (Ibid., 14), idest, Deus homo factus est. rabilis, Deus fortis, princeps pacis, pater futuri sm-
Sicul enim Arius Filium separavit a Palre, dicendo : culi (Isai. ix, 6).
Erat qunndo non erat Dei Fiitus; ita per ado,itio-
nem vos separatis hominem Christum a DeoFilio. XXV. Intelligite, fratres, quae legilis, et nolite
XXIV. Et miramur, dttm tanta sanctorum Pa- nova et incognita nomina fingere : sed quaein sancta
trum lestimonia profertis, cur non inlelligatis, quod1 Scriptura inveniuntur, lenele. Illa enim, quae ibi
contr.i eadem lestimonia sensum ponitis vestruni,, inveniuntur de Christo Deo, honestas Iiabent signi-
alia prave intelligentes, alia pessime interpretanles,( G ficationes et noslrse saluti convenientes : et nolite
juxta Apostolum (/ Tim. i, 7), non intelligentes quoe : per bumanas inventiones fluctuare, sed in solidiiate
dicitis, nec de quibus affirmatis. Sufliciat vobis, ob- sanctarum Scripturarum vosmetipsos roborate. Illas
secramus, dicerein confessionecatholieaefidei, quod1 legite, illas docete, quia in illis est vitaraeterna. In-
sancti Palres dixerunt; et sic Symbolum tenere ec- culcastis iterum, ilerumque replicastis,... vos con-
clesiasticae professionis, sicut sanctissimi doctoress sona sanctis Patribus ponere lestimonia. Sed, ut
exposueruut. Longe siquidem inferiores sumus illis,, probavimus, longe aliter vos illorum intelligitis dicta,
ari excogitanda verba convenientia fidei apostolicse. quam illi ipsi inlellexerunt, qui hsec ipsa lestimonia
Tantum firrniter credamus ct teneamus, quod illii libris inserebant : et invenimus, sicul et ante prsefati
scripsertmt, qui Spiritu Dei repleli sunt, et nobiss sumus, certissime vos illornm sanctissima scripta
a Deo dati sunl doctores. Quid enim vobis displicett haerelicaepravitatis veneno infecisse, et interseruisse
581 'n Domino nostro [Ms. om. nostro] Jestt Chri- verba, quoe nusquam in eorum legimus libris : nisi
sto, ut verus sit Deo Patri Filius , dum ille ipse ett forte vestri magistri a ita sensissent, quortim nomina
se Filium nominavit et verilitem, dicendo: Pater,, sanctae et universali Dei Ecclesise ignola, putamus,
clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificel lee hucusque remansisse, si hnjus erroris schisma per
(Joan. xxvn, 1). Et iterum : Etjo sum via, veritass vos ea munilo non innotuissent. Desinite, fratres,
et vita (Joun. xiv, 6). Nisi forte cum Judoeis vultiss vestros per aures populi Christiani diffamare paren-
dicere : Tu de teipso teslimonium dicis; testimoniumt tes, el vosmetipsos a sancta Dei dividere Ecclesia;
luum non esl verum. Mox ille ipse pro se responde- et nolite per diverlicula discurrere errorum, et
bit | Ms., respondet] vobis : Si ego lestimoniumt D cisternas vobis haeretiea perfidia dissipatas fodere,
perhibeo de meipso, teslimoniummeum verum est. Ett quse aquas purissimas fidei non tenebunt : sed per
paulo post: In lege, inquit, vestra scriptum est; quia; viam regiam ad limpidissimum calholicse puritalis
duorum hominum teslimonium verum est. Ego sum,, fontem festinate, et ex eo potate spiritum charilalis
qui testimonium perhibeo de meipso, et testimonium t et iidei, quatenus de ventre vestro fluant aquae vivse
perhibet de me, qui misil me Pater (Joan. vm, 15,, salientes in vitam oeternara. Tenete vos intra termi-
14,17,18). Pater de ccelisinlonuit, et eum Filiumii nos sanctorum Patrum, et nolite novas versare [Ms.,
suiim nominavit: Christus de terris in coelo (Ms.,, versari] qusestiunculas : ad nihilum enim valent, nisi
coelos] clamavit, seFilium nominavit; et vos cum(i ad subversionem audientiura. Sufficit enim vobis
Judaeis adhuc increduli estis. Latro in crttce eumi sanctorura Patrum vestigia sequi, et illorum dicta
Dominum nominavit : centurio morientem eum vi- firma tenere fide. Illi enim in Domino nostri exsti-
dens clamavit : Vere Filius Dei erut iste (Matth. terunt doctores in fide, et ductores [Ms., doctores]
xxyn, 54). Sed et dsemonescum vere [Ms., verum]] ad vitam; quorum et sapientia spiritu Dei plena li-
Fiiium Dei summi, cum sua legione, proclamave- bris legitur inscripta, et vila meritorum miraculis
rnnt, sicut in sanctis legitur Evangeliis; el Elipan- clara el sanctissima [Afs., clarel sanctissima]: quo-
dus [Ms., Elefantus], juin sua legione, negat adhuc,, rum animse apud Deum Dei Filium Dominum no-
" Nempe
lldephonsus, Eugenius, Julianus Hispani scriptores, qui episcopis Gallioe,Germaniae et Italise
eo lempore erant ignoli.
 1345 APPENDIXH. — DOGMATICA. 1346
strum Jesum Christum pro magno pietalis labore A Evangelio : Si Ftitus vos liberavertt, vere liben eritis
regnant in ccelis. (Joan. vni, 36). Non simus ingrati tantorum bencfi-
XXVI. Hos ergo tota animi virtute, toto chariiatis ciorum Domini nostri Jesu Chnsti, per quem conditi
affeclu sequimini, charissimi fratres, ut horum in- sunius et a quo iterum redempti sumus, et in glo-
concussa firmitate doctrinis adhaerentes consortium riam filiorum Dei adoptati. Praediceniuseum Deum
et vivum et vere Filium Dei, ut ad ejus bea-
seternae beatitudinis, donante vero et proprio Dei verum
Filio, Dominonostro Jesu Chrislo, cum illis habere tissimam visionera pervenire mereamur, in qua est
mereamini in- coelis. Desinite, fratres.-illum prsedi- aeterna beatiludo et beata seternitas. Cui laus et glo-
carc servum, quem regem et Redemptorem habemus, ria in oinnes oeternitates. Amen.
cui data est omnis potestas in coelo et in terra EPISTOLA CAROLIMAGNI
(Matth. 28,18). Cessate eum adoptivum nominare, ADELIPANDUM ET C/ETEROS EPISCOPOS HISPANIiE.
qui est verus Deus et verus Dei Filius : ln cujus Banc epislolam videsisinler Opera Caroli Magni,
nomine omne genu flectatur cmlestium,terrestrium et tomo XCVIII, col. 899.
infernorum; et omnis lingua confileatur, quia Domi- Patrotogiw
nus Jesus Christusin gloria est Dei Patris (Philip. n, 585 EXCERPTA HISTORICA
10,11). Intelligite in hac professione vestra duplices EX LIBRISETHERIIET BEATIADVERSUS ELIPANDUH.
diabolicsefraudis latuisse dolos, hoc est, ut vos, qui Vide Patrologim tomi XCVI col. 894.
gratia baptismi redempti estis, ab unitate catholicae EPISTOLA ELIPANDI
Ecclesiae,et schismatici erroris laqueo a 587
disjungerel ADFIDELEM ABBATEM.
via salutis selernae retraheret; et gentibus, inter
quas habitatis, Christianae fidei initia intercluderet, Hanc epistotam, ex libris Heterii ex Beati adversus
dum et Dominumnostrum Jesum Chrislum, quem Elipandum excerptam, vide tom. et col. ut supra.
Deum colimus et adoramus, servtim prsedicalis el 588 SENTENTIA ELIPANDI
adoptivum. Haecsunt enim argumenta diaboli, ut et Excerpta ex illius epislola ud Migetium, num. 7.
vos subvertat in fide, etillos averiata fide. Quiescite, (Vide tom. ut supra, col. 865.)
viri fratres, quiescile ab hac nequitia, et estote vo-
bismelipsis doctores ad vitam, et vicinis veslris du- VIRI CLARISSIMI
ctores ad fidera. Considerate, 582 quale est hoc
scandalum inter paganas gentes, ttt dicatur, Deum D. GREGORII
Christianorum servum esse vel adoptivum. Nos per MAJANSII
illura adoptati [Ms., adoptivi] sttnius, non ille nobis- GENEROSI VALENTINI
ctnn adoptivus. Nos per illum a servitute liberati, EPISTOL^E
non ille nobiscum servus. Cur eum servum norai- Acta et scripta Elipandi illustrantes.
nare debemus, qui nos amicos maluit nominare,
quam servos, dicens : Jam non dicam vos servossed I.
amicos : quia servusnescit quid faciat Dominus ejus; Illustrissimo domino D. FROBENIO , abbati Emme-
vos autem dixi amicos, quia omnia qumcunqueaudivi ramensi, S. R. I. principi procclarissimo,GREG.MA-
a Patre meo, nota feci vobis (Joan. xv, 15). Attendite JANSIUS, Generosus Valenlinus S. D. ».
qua charitate nos nominavit amicos, ea charitate p" Ea esl humanitas tua, illuslrissime domine, ut me
nominemus eum Deum Dei Filiura, et diligamus ex vel invitum in obsequium tuum pertraheres : quanto
toto corde, quia ipse prior dilexit nos, et tradidil se- magis volentem cupidumque duces? Antequam ullas
melipsum pro nobis, ut emundaret sibi populum acce- litteras ad me dares, cum amicis meis Toleii degen-
ptabilem, seclalorem bonorum operum (Tit. n, 14). tibus strenue cepi, ut Eiipandi epistolam adhuc me-
Credamus eum Dominumet non servum, ipso di- ditam ob summam difficultatemi>,quaein ejus lectio-
cente : Vos vocatis me magisler et Domine, et bene ne deprehenditur, omni diligentia legere satagerent,
dicitis : sumetenim(Joan. xni, 13) : etverum Deum, illiusque exemplum ad me mitterent : lantumque
verumqtie DeiFilium confileamur in utraque nalura, operse ab illis impensum est, ut jam non desperent,
divina scilicet et humana. Credamus eum omnia se consecuturos, quod et mihi gratissimum sit, et
velle, quoe meliora sunt, et omnia posse, quse vult, libi valde acceptum. Cupiditas enim voluntali tuoe
sicut dictumest : Omnia, quwcunquevoluit Dominus, salisfaciendi effecit, ut epistolam, quae non nisi in
fecit in cmloet in terra (Psat. cxm, 3). Quis negat quibusdam particulis legi posse anle videbatur, spes
meliorem esse proprielatem in Filio, quam adoptio- jam sit fere inlegram describi posse. Desideratur
nem? Et dum omnipotens Dei Filius nostrae fragili- nunc, ut iliitis ecclesiae capitulum epistolam illara
tatis naturam in unitatem suoe personae assttmere describi patiatur : in quo non levis diflicultas est;
voluit, ut esset mediator Dei et hominum; cur non sed quam superare confidunt cl. viri in tui obsequium
debuit ex meliore filiorum riignitate et multo excel- valde propensi, ct doctrina conspicui, Aurelius Be-
lentiore, nostraro sibi in unitatem personoe associare neito istius ecclcsiae decanus, tranciscus Perezius
humanilalem, qualenus ex sua gloriosa et propria thesaurarius, et Franciscus Antonius Lorenzana ca-
nobililate nostraeservitutis redimeret ignobilitatem? D nonicus. Qui si facultatem illam impetraverint, con-
Venit enim medicina ad aegros, misericordia ad mi- ferent etiam Beati et Etherii libros, a cl. Stevartio
seros, redemptor ad reos, Liber ad servos, ut dictum editos, cum manuscripto Toletano, a quo descripti
est: Deus uttionum libere egit (Psal. cxin, 1). Et in sunt non salis accurrate c. Reliquas Elipandi episto-
a Viri istius celeberrimi encomium tale ad me erttditionis Iaude oequaleinserviendi studium
conjun-
scripsit, in Portugo ad aquas minerales in moiitibus gat, excepto Gregorio, in universa Hispania repeiiri
Granatensibus lunc commoratus, D. Carolus Christo- neminem.»
phorus Pluer, in monito proevioa me laudatus sub b De hac difficultate Iegendi illiuscodicis pariter
dato 10 Jun. 1765. « Non omnino desuiit (in Hispa- conquestus est Floresius tom. V Hispan. Sacroe,
nia) viri sapientia atque erudilione praestantes; quo- pag. 539, et in epistola. quam is scripsit ad genera-
rum dux et.antesignanus celeberrimus Greg. Majan- lera sui ordinis, qui illi, stiraulante eminenlissimo
sius sine duDiocensendusest. Vir enim iste una cura cardinali Passioneo studiis meis dtim viveret, faven-
doctissimofratre Antonio sese unice litteris conse- tissimo, iu mandatis derierat, ut epistolam illam Eli-
cravit. Regi cum esset a bibliotheca Gregorius, ut pandi ad episcopos Galliae,etc. cujus in sua historia
invidioecederet, se hoc munere sponte sua abdicavit. non nisi initium et finera dedit, integre describi om-
Tantum vero abfuit, ut ista rerum mutatio virum a nibus modis curaret.
lilterarum amore revocaret, ut calcar potius ipsi c Vid. infra epist. Majansiiad D. Pluer num. 12,
addidisse videatur. Verum certe est, qui cum solida
1317 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. 1548
las, qttas desideras, ex Henrici Florezii monachi A j eas possit legere, jussi, ut ex Florezii Hispania sa-
Aitgusiiniani excalceati, viri lalioriosi tom. V llispa- cra extraherentnr, tradique clarissimo viro Carolo
ni;c Sacrae desumpsi una cum ejti<dem bistoriola de C.hristophoro Pluer, per quem illae dirigantur ad
rebus Elipandi, licet parvi nioinenti, ne quid desi- D. Temlerum n.
dcrcs. Hoc au:emmihi molestum esl, qnod cum cj. viri
589 Q,,on'am vero raibi has epistolas legenti Petri Slevartii voliimenconiinens Iihros EUierii ac
noiiiiiiila in inentem vcnertint, quoe illarum lcctio- Beati ad me tuo jussti ven:<aut,utlihri illi conferanlui'
nem et sensum faciliores reildunl, visiiin esl. mihi cuin manuscriptis Tolelanis, unde olim descript';
ea in marginibus adnotare in liti graliam. Sine, illu- fuerunt; tamen rahi sigoiticaliim est, collationen»
slrissiim: doniine, ut in rebus minimis ine libi obse- hanc nullo mo.lo fieri posie, quia nulla spes est,
quiosumpraeheain, cum in magnis nequeam. illiits ecclesiae capitulum hujusmodi veniara conces-
Optime scis, Elipandi lempore Latinam linguam surum.
in vernacnlam, qua nunc llispani utimnr, in niagna In qtiibuslibet aliis rebus, celsissime princeps, in
sui paite degenerasse. Nomina Lalina castis haben- quibus ego meum obsequium pr;estare qieam, arbi-
tia, cos amitlebani, qiios Hispani supplemus per ar- tratn ttto qttidvis impera mihi. Tnam eniin de me
ticulos, praepositionesct interjncliones. Ilaque apud opinionem cxspeclalionemque nulla mo !o fallam.
nos una nomiiiis terminatio, sive singularU sit sive Vale, p inceps, etc, et numera me inter clientes tuos.
pluralis,vicem prseslat oiiiniiim casiiuiii.qiios Litina Olivoev Kal. Martiasanno 1765.
syntaxis exigit. Exe npli gratia iiomintiin Hispano- Post hoecscripta visnm est mihi judicio tuo suh-
runi radix solet esse ablativus Latinus. Ilaque a n, r.iillerc conjecluras aliquas qnibis conalus sum
mensa dicitur mesa; a templo,templo; a sermone per implere aliqua vactia ine ;it.e epistolaeElipandi. Cae-
apocopen sermon; a fruciu el itie permulatis voeali- tera vulnera mihi videntur immedicabilia.
bus fiiialibus, fruto et din. Hnc supposito, cum in III.
epistola aJ Felicem Elipanhisdnit: Domino Felice,
casus, qui in Latina lingua incnrrupla sexti casus bati Illustrissimo domino D. FHOBEXIO, dignissimoab-
monasterii S. Emmerami Ratistxyioeet S. R. I.
esseut, in corrupta et in Ilispanam degenerante stint GUECOBIUS
quinti, deficiente interjeclione, o, quoe in vocativis principi, MAJANSIUS, Generosus Valenti-
nus S. D. P.
frcqtientissime suppleri solet. Hac unica observa- Non fuit causa, illustrissime domine, cur tantum
tione plurimas stribiligines, qttaein Eiipandi epislnlis labiirem
occurrunt, comperies esse Hispanismos. caperes, ttt ad me scriberes gralias propter
Illuri tilii.clarissiiiioque C. F. Temlero consideran- Elipandi epistalas ad te transmissas : nam quidquid
dum relinquo, au oporleat soeculibarbari scriptiiram officii a me libi prsestetur, jure raeritissimo dehetur
emendare, Nam quoereligio est scribere nolluit pro tibi.
noluit, el hujiismodi sexcenta? Ubi sensus obscu- Elipandi epistola manuscripta et inedita, quara
rus est, ibi monstrosa leclio conservelur, ut facilius 590 ad-te raisi, fuit prinia, quam ille scripsit,
vera resiitttatur : sed ubl certus est, quid est, quod quain(|iie damnavit conciliuui Francofurtense, et
nos cogat descriheniiun vilia reproesentare? Verum irop in ignarunt suictus Beatusatque Etherius b : iieo-
haecel alia pro lua suinma enidilione judicabis. que cadiee Toletano 140 prima ex tribtis legitur,
Restat, illuslrissime domine abbas et princeps eamcjue seqiiuntur aliaeduoe,q;ias Henricus Florezius
mihi maxirne venerande, ut tibi gratias agam pro- G < edidit, ex eodem codice descriptas jussu cl. viri
Joannis AiUonii de Las Infandas.Ecclesioc Toletanoe
pterea, quod dignalus es exponere mihi jnssa tua, et dum vive'ial, amici mei.
quoeomni sludio et diligenlia exsequi curabo. Deus decani, Beati atque E.berii Apologeticus adversus Elipan-
Opt. Max. longaevam vegetamque vuam libt conce- dtim estin
dat, ut Ecclesioecalholicse utilitati consulere queas. Samsonis cod. 162, quocum unum corpus efficitalius
abbalis Cordubensis. Scriptus cst codex
(Mivsein regno Valentiaem cal. Augustas anni 1763. litteris
II. Longobardieis vetustis : et quia librarius, ob
litterarum iuscitiam, cura eum conglutiuaret, inver-
Illustrissimo domino D. FROBENIO, S. R. I. prin- tit quaiernionem a cap. 15 libri n usque ad fincm
eipi et abbali ad S. Emiiieramum Ratisbonse, eic, ejus, hoc ipsura erratum repetittim fuit m alio codice
GiiEeoiiiusMAiANSiusGenerosus Valentinus S. P. D. recenti, qui est codex 163, dcscriptnscjiie fuit ab
Nolo tibi vendere fumos, celsissime princeps et amaimensi ertidilissimi viri Joannis BaptistoePereuii
abbas merilissime atque perilluslris. Sed ut scias episcopi Segorbiensis; ctijus incaraparabilis viri
quanli valeat apud me auctoritas tua, le cerliorem rjonniilloenol:c et cmendaliones in marginc leguntur,
facio, ine, licet jani desperassem de oblinenda Eli- ut credikile sil sinjimiim iliiim viium exemplar ve-
panrii cpislola, per ducentos annos ab eruditis viris tiistum cum recenti contulisse. Harura notarum et
desiderata, a te tantopere expelil.i, et ipsa quidem emcndationum tesiis est vir cl. .Aurelius Beneito,
difliciUimalectu, summain taineu adhibtiisse diligen- ejusdem erclesioe decanus, mihique amicissimus, qui
tiam, in qua coustans fui, donec a cl. viro Aurelio et Peiezii et ejus amannensis manus optime novit.
Beneilo Ecclesiae tolelanae decano, eam obtinui, _. Pneterea animadverti ego Joaunen Marianam ia
quoe, ne vola lua essent inania, post frustra tenlata " Hisloria de rebus Hispimiaea se Hispanica lingua
sui cipitiili suffragia, nihil uon egit, ut voli lui coin- donala, atque edita Toletj apid Didacum llodrigueai
pos fiat. Accipe igilur exemplum fiJeliter expressuin aniio 1623. usum fuisse papyris, licc est, mana-
cnm nonnullis lacunis, quae ob lilleras fugitivas a scriptis Joannis Btptist.e Per<;zii, cpiscopi Segor-
nullo morlalium expleri possunt; el per le pro.ieat biensis, pont ipse fatetur in fine Indicis auclorum,
in coaspectum erudiloruni virorum hoc singulare ex quibus Historiam stiam eomposuit. Itaque facile
monumcntum.. Accipies eliam cuin his lilteris exem- crediderim, Marianam, qai tabuiaria non frequenta-
pliim allerius epistolae Elipandi ad Fidelem, prout vit, non legisse Beati et Etherii Apologeticumorigi-
eriita fnit a cl. viro Josepho Pellicerio in Annal. nalem, sed ejus exemplum recens.quod cum Andrea
Hisp. ltb. ix, n. 18, pag. 406. Nam D. TemlerusPel- Schotto conimunicavii, et Schottus cum Petro Ste-
licerii notulas desiderat. varlio.
I1em vir prseclarissimus videre cupit Alvari Cor- De his rebus, quoe fortassis minutioe videbuntur,
dubensis epistolas ad Joannem Spalensem ; el ut volui te certiorero facere, illuslrissime domine, ut
» Coiilinentur illoeepislohc Alvari tom. XI Hispan. suin bic assenliri D. Majansio; diu enim ante conci-
Sacr. qiiein una ciim tom. X , in quo res Elipandi lium Francofortense et scriptam ad episcopos Gal-
traciauii.il', ab eodem D- Temlero meis sturiiis ad- lise Elipandi epistolant, ccrtamen illud Elipaadi cum
nioduni favente acccpi.. Bealo et Etherio ccepisseniihi videtur. Ratioiies gnm
h Quam impugnarunl Beatus el Etherius. Non pos- sentenlise legas in Dissert. hist. num. 6 et 7.
1349 APPENDIX II. — DOGMATICA. 135»

inlelligas, me valde cupere de te bene mereri. Si for- ve- \ vir 591 Laurentius Ramirez de Prado, qui ineptis-
tustissimum illttrocodicem ante oculos haberem, simam illam appendicem adjunxit Luitprandi operi-
tasse ejus paginas ordinarem, observans, quihus bus a se .evulgatis, ut similes gauderent simili. Vide
verbis singula folia incipinnt et finiuiitur : ciijus rei pag. 515, 516 et 522. Ne vero illius adversaria Jnliani
nolitiam siacquirerepotuero.deea certor fies. Vale, Petri ejusdem manus viderentur, vocanseum episcopi no-
illustrissime, humanissime, alque doctissime domine, men de moie suo variavit Higuera, Ar-
abbas et princeps. Olivce111Nonas Maias anni 1766. carium, Adversario 409 et 410. Cujuscunque sedis
IV. ille fuerit, Elipanritim consuluit, coque nomine lau-
davit eum ipse Elipandus, ut constat ex ejnsclem
Clarissimo doctissimoque viro Carolo Christophoro epistola ari Fi'!elem in principio. Veriun ipse Elipan-
PLUER , GREGORIUS MAJ.VNSIUS Generosus Valenlinus diis non adeo liber fuit a conscientiaemorsibus.quin
S. D. constducrit Felicem Urgellitanum episcopnm, a quo
1. lnter maximasutilitates,quasexcommercio lno perverse inslituttis fnit, teste Eginharrio ad an-
litlerario pereipio, haec mibi jucundissima esl, quod num 792, ct in errore suo lenacUsime obstinavit se.
amicis tuis, viris amplissimis me graliim facis, cre- I.1eo'[ue, ut ejns erroris damnationes vulgo nolas
bras occasiones miiii prsebens voluntali, eorum ob- omiltam, ccclesiastiro fulmiiieferiri meniii a Theu-
temperandi. Quanquam,igitur ego destitutus sum ea diilaiic episcopo ut Alvarus Cordubensis lestatur in
iibroiiim copia,qu;e necessariaest ad salisfaciendum epistola ad Joannem Hispalensem scripta, cnjits ini-
desideriis iilustrissimi abbalis Emmeramensis,cujus tinm est a Englogw; cujus hoecsunt verba : « Eo
consiiia litteraria felicem exitum sortiri cupit cl. tempore, quo Elipandi lues nostram vastabat provin-
vir. C. F. Temler : tanien indicabo breviter, quse B ciam, et crudelior [At., perperam, crudetitcr] barba-
mihi venitint in mentem, ut illustrissimtts abbas in- rico gladio lelhali peclura dissipahat foniter rom-
telligat, non mihi voluntatem, sed faculiateiii deesse phoea,veslernuiic rcqtiisitus (quiascilicetjamobierat)
ad ejus jussa exsequenda. Sed sumnius vir auctori- episcopns Theudula post multa el varia de proprie-
talem habet ad rnulta eflicienda, qua; ego solutn de- tate Christi vcneranda eloquia, tali fine totius suoe
signare possum. disposilionis composuit Epitonia, ut dicerel : Si quis
2. Res Elipandi natione Golhi (ut ejus liomeiiindi- carnem Christi adoplivam dixerit Palri,anulhema sit,
cal) et metropolitani Toletani adeo noioe sunt, ut de Amen. » Cum igilur hsec epistola missa fuerit ad
jis silere satius sit, quam pauca dicere. Ejus error Joannein Hispalensem, et in ea Theuriula dicalur
fuit: Jesnin Christum secundum hunianilatem non vesler episcopns, sicut alibi eliam tuus Isidorus, pro-
esse proprium Filium Dei, seil adoplivum. Illum eul dubio fjit Thendula episcopus Hispalensis; nimi-
fuisse sequaeem Urgellitani epi-copi, noniine Felicis, rum idem ac ille, qui iii Catalogo episcoporum Hi
revera infelicis, lestalur.Jonas Aurelianensis initio spalensium, qui legitur in eoiice Gothico sancti
librorum adversus Claudium Taurinensem. Sed jlimiliaiii, quem ego edidi in Viia NicoUii Antonii,
aterque ardentem fumosumque titionem accepit ab § 156, Meudula (Ita legendum) dicitur. Sed reponj
haereticis Bonosianis, conlra quos dala opera scripsit debet, 'Ieudula , ob facilem permutationem lillerae
Justinianus Ecclesioe Valentinae episcopus, qui, ut GothiciCT in M, cui illa similis est. Fuit autem Teu-
refert beatus Isidorus de Viris Illustribus cap. 33, dula secundum memoratum Catalogum ilhus sedis
floruit in Hispaniis lemporibus Theudi principis Go- episcopus quadragesimus primus, Huiniliani succes-
thorum, ab anuo scilicet 534. Regnavit annis se- r sor, eiimquc secutus fuit David. Obiter hic in veri-
ptemdeciin. tatis gratiam adnotabo errorem Joan. Alberti Fa-
3. Solent haeretici incorrupta veritatis lestimonia bricii in Bibliotheca mediae et infimoe Latinitatis,
interpretalioue sua corrumpere et speciose iiicru- tom. II, libr. vi, pag. 482, abbatem Fidelem credi-
stare, ut facilius alios decipiant. Itaque mirum non disse, Jesum Christutn fuisse Filium Dei adoptivum.
est, voluisse Elipandum errorem suum velare non Nam licct certum sit Elipandum scripsisse illi tan-
solumaucloritate divinarum Scripturarum, sed lilur- quam hocerrore infecto,ut videreest apud Josephum
giae etiam Mustarabicoe, ul Hispanorum mentes al- Pellicerium in AniialibusHispanise libr. ix,num. 18,
iicerel: prout patet ex ipsius Elipandi epistola ad pag. 406; tamen Elherius atque Bealus eum voca-
Albinum, num. ll,apud Henricuni Florezittm in ruht fralrem, apud Sandovalium in Nolationibut),
Hispania Sacra tom. V, pag. S68. Sed qnam ab- pag. 126, et fideliier se gessisse videtur, ut observari
surde ille abuterelur Hispana lilurgia, alterius quam potest apud Moralem lib. xm, cap. 16, fol. 43,
mei otii est: atque huic argumenlo pro dignitate tra- pag. 2, et apud VazquiumDisput. priorede Adoptionc
ctanrio prsemitti deberet editio undecim tomorum Christi, cap. I,p. 224, ubi ait, Fidelem ostendisse
conlinenlium lilurgiam Golhicam et Mustarabicam in solum epistolam Beato et Etherio, ex quo ei nulla
bibliolbeca ecclesioe Toletanae, quoruin descriptioni nola inuri debet.
egregiam operam dedil amicus noster Andreas Mar-
cus Burriel Societatis Jesu, cujus eximii conatus 5. Nonnulli Hisparii conatu audacissimo tentarunt
conspicui sunt in regia biiliotheca Madridiensi. Elipandum perlinacioe absolvere, inter. quos eminent
4. Cum Elipandus csset EcclesiaeToletanoemelro- Gaitriel Vazquez in Disputalionibus duabus contra
politanus, niultum eo noniine gloiiabatur, ttt viriere D erroics Felicis et Elipandi, quas Compluti edidit
esi in ejus epistola ad Firielemscripta anno 785. Cum anno 1594, et Joannes Eusebius Nierembeigius in
esset igilur tanta dignilale prsedilus, facile traxit Epislola, qnam edidit cl. vir Laurentius Ramirez de
in errorein suum iioiinullos Cordubenses, ut testatur Prado, ficuluearum fictionum diligentissimus incru-
Paulus Alvarus Cordubensis in epistola ad Aureliuin stator iuNotjs ad Luitprandum, p. 518. Mirum igitur
Flavium Joanncin Spaleusem nuin. 27, apud Flore- non est, csse quarnplurimos scriptores, qui auclori-
zium in liispania Sacra lom. XI, pag. 122. In eum- tatem eorum secuti asserant, Elipandum obiisse in
dem errorein traxit Ascaricum, virum episcopidigni- Ecclesioecatholicoeconfei>sione.Cerle constatex epi-
tate prsefulgentem,ut pote quem ipse Dominum Epi- stola, quain Elipandus mense Augusto anni 799 ad
scopumvocaviliuitio epistolai ad Fidelem ; ejusdem- Felicem misit eo tempore Lugduni exsulem, se octu*-
que episccpi meminit papa Adrianus epistola 3, gesimum secunduin annum jam natum fuisse : cum-
alias 37. Neuter vero ejus sedem desiguavit : licel que Felix eo tempore vel jam tandem resipuisset,
scriptores (icnlnei Bracaraugustanoe proefecerint, ut vel resipuisse siiuularet, ipse eum, qui de sui erro-
videre est in Epistolis Prsesultim.quas eoruni uomine ris retractatione ad se scripserat, acerbissime repre-
finxit Hieroiiyinus Hignera, venailaviique tanquam hendit. Neque mirum vidcri debet, Elipandum exem-
.fqllecias ei sciiol.is illiislralas a Juhano Petri arclii- plo Felxis noii ftiisse riejectiiin_,de episcopi digni-
presbylero S. Justse, nolas suas adjiciens clarissimus tate : naiii id diilicile erat,»cum Elipandus csset sub
a Tom. XI Hispan. Sacrse Floresii, num. 27, pag. 123.
 1551 AD OPERA B. ALGUINIAPPENDICES. 13f>2
Cordubensis regis imperio. Recte igilur Paulus Alva- A catholicse dimicarunt, et utrique palma debetur.
rus, post ejus roortein scribens, vocavit eum hwreli- Beatus fuit magister Elberii, ut memorioeprodidit
cum ni Epistola 4 ad Joannem Spalensem : idemque Elipandus in epistola ad abbatera Fidelem, quanj
fecit Jonas Aurelianensis , qui dcccssit anno 842. uonnullis notulis illustratani edidit cl. Josephus Pel-
Beati acta, quse ex tenebricoso suo cerebro in lucem licerius in Aiinali: us Hispanise, lib. ix, num. 18. Al-
emisit Joannes Tamayo de Salazar die 19 Februa- varus Cordubensis, ut animadvertit eruditissimus
rii, nihil me movent: nam descripta sunt ex Ma- Caspar Ibanez de Sigovia, marchio Mondexarensis
rianoe Historia, aliisque scriplis recentibus, quortim in Prsedicatione beati Jacobi in Hispania, cap. 22,
fabulis ipse suas adjunxit ». fol. 128. Bealum vocavit Libanensem presbylerum
6. Sed agamus jain de Elipandi scriptis, ex quibus in epistola 18 ari Aurelitim Flavium Joannem edila
solum sttpersunt Epistolae. Ex his vulgo circumfe- a Florezio in Hi<:p.Sacra, lom. XI, pag. 120 et pag.
rebantur, qiia! inAlcuini etbeati Etheriique operibus 127, non auleni monachum, neque abbatem. Alcui-
legiinlur. Verum ecclesioeToletanoecodex nobis con- nus lib. i contra Elipandttni honoravit eum abbalis
servavit Ires, qiiarum riuoejam edilse sunt, tertia nomine, sed significatione presbyteri, quaead no-
lttce publica nondum fruitur. Prima epistola ita in- strum iisque lempus in Gallaeciatisurpatur ad curio-
scribilur : Epislola Migelio hwretico direcla. Ab eo nes designandos. Et in regno Valentiseabadia, hoc
dicti haerelici Migeliani et hwrcsis Migeiiuna in ejus- est, abbatiu dicitur curionis domus. Et licet fuisset
dem Elipandi epislola ad fidclcm. Migetius hic dici- monachus, non fnisset sodalitii Benediclini, quod eo
tur Igeiius in aliquibus libris nianii exaralis ; alque tempore in Hispaniam nondum introductum fuerat,
ita iiominatur in novissimo catalogo mss. biblio- •g quamvis hoc tentetur confirmari plurimis confictis
thecoeecclesioeToletanc co:l. 140, quem catalogum monumentis b. Etherius fuit episcopus Uxamensis,
confecerunt anno 1727 Didacus Mecolaetaet Marti- et ideo bealus vocavit eum Patrem in fine Comraen-
nus Sarmiento, monachi Bcnediclini. In Adriani tarii ad Apocalypsin, ul videre est apud marchionem
pap;c epislola 3, alias 99, nomiiiatiir Mingentius; et Mondexarenseru in laudato libro de Prsedicatione
a clarissimis viris Josepho Pellicerio in eruditissimis beati Jacobi, cap. 21, fol. 128, pag. 1. Ob eamdem
Annalihus Hispaniae, lib. vin, nutn. 13 et 14, el a rationem Elipandus metropolitanus Toletanus voca-
Joaune Gomez Bravo in Episcopis Cordubensibus, vit euro [ratrem in epislola ad Fidelem. AlvarusCor-
pag. 106, Migentius ; unde hoerelici Migentiani, in dubensis apud Floresium in Hispania Sacra, tom.
rescripto Sauli episcopi'Alvaro directo, apud Flo- XI, in epist. 1 ad Joannem, num. 7, pag. 85, et epi-
rezium in Hispania Sacra tom. XI, pag. 165. Hocc stola 4 ad eutndem Joannem, num. 24, pag. 120, et
Elipandi epistola ex maiiuscripto codice ecclesioeTo- num. 34, pag. 127, commemoratum opus adversus
lelansc edita est ab Ileririco Florezio tom. V Hisp. Elipandum laudavit nomine solius Beati : an per
Sacrae, pag. 543, unde melius quam anlea intelligi- compendium ila scripserit, dubitari potest : atque
tur Migetii hseresis, lucemque accipiunt, quse gloria- ego ita credo. Nam in epistola 1 ad Joannem, ubi
bunde indicavit ipse Elipandus in epistola ad Fide- prima Beati occurrit raentio, ita scriptttm est in Ni-
lem, quseque ariversus eam scripsit Adrianus papa. colai Antonii exemplari, a quo ego meum descripst:
7. Sccunda Elipandi epistola missa fuit a:l Caro- ltem ex tibro Beali Heterii conlra Elipandum; ubi
lum Ma.:num. Edidit eam ex memorato codice Tole- recte adinonttit Nicolaus Antonius ad marginem sui
tano HenricusFlorezius, tom. V Hispan. Sacrae, pag. exemplaris et in Riblioth. Veter. Hisp. lib. vi, cap.
558. Olira illam desiderarunl Ambrosius Morales, " 2, num. 37, legi debere : Beali et Helerii; atqne ita
lib. xm, cap. 25, fol. 44, lit. B, et Gabriel Vazquez legi debet apud Floresium dicto tom. XI, pag. 84,
Disputatione priori conlra errores Felicis etElipandi, num. 5 epistolaeAlvari. Utut sit, Bcatus illius operis
cap. 1, fol. 224, et novam lucem affundit epistolae fuit auctor, ideoque Etherio pracposituscilatur, qui
Caroli Magni ad Elipandum et cseteros episcopos ei adjunctiis fuit ad majorem operis commendatio-
llispanise, quae legilur tom. IV, pag. III Conciliorum nem, quia scilicet episcopus erat. Cujus dignilatis
Hispanioc recentis editionis Josepbi Calalani, qua causa vice versa ipsi Beato praepositus fuit in epi-
utor. stoloe inscriptione sive salulatione, quae Elipando
592 * Tertia Elipandi epistola, quam conlinet illius temporis more valde honorifica fuit: quae, ut
idem codex Tolelanus num. 140, esl inediia, prop- Prurientius Sandovalius testalur in Notationibus ad
lerea, quod ille codex male conservatus est, ut re- Chronica episcoporum pag. 126, sic se habet: Emi-
fert Florezius in Ilisp. Sacroe lom. V, pag. 557, ubi nentissimo nobis et Deo umabili Elipando Toletanw
flocci facil pessimain illius codicis constilutionem. sedis atchiepiscopoEthetius et Beatus in Dominosa-
lllins epistolaeinscriplio sic se habet : Dominis et in lutem.
Chrislo reverendissimis fralribus Gatliw atque Aqui- 10. Hoc Beati et Etherii opus conservatur adhuc
laniw, atque Austrim(sic eo tempore vocabaturFran- in bibliolheca ecclesise Toletanae, ubi conspiciuntur
ciaepars jacens inler Rhenum ct Mosam)cunctis sa- duo exemplaria, alterum originale, alterum ab eo
cerdotibus, nos indigni et exigui Spanimprwsules, et descriptum. Primum est codex 162 novissimi indi-
cmteri fidelesin Dominomlernnm salv.lem, Amen. Ni- cis. Secundura est codex 163, aique hsec exemplaria
miruniepiscopiEripandiiise factionis scripserunt hanc D videntur esse dito illa, quaecommemoravit Nic. An-
epistolam commemoralis episcopis, ut in examen re- tonius in BibliothecoeVeteris Hbpanise, lib. vi, cap.
vocarenlFelicis episcopi Urgellitani causam propter- 2, ntim 16. An inde descripserit, aut aliunde ha-
ea, quod ille erat eo lempore sub Caroli Magni di- buerit Garsias Loaisa allerum exemplum hujtis ope-
tione, qui Urgellensem traclum occupabal. Ilujiis ris, quod ipse habuil, cujusque meminil in margine
epistolocfit inentio in jam coiiimemorata ad Carolum notarum ad Decretum Gundemari, pag. 280 Colle-
niissa ; itaque ante eam scripta fuit: alque diligens ctionis Conciliorum Hispanioe, incertum est. Ejus
opera ailbiberi riebet, ut transmittatur, edalurque in verba sunt hsec: Exslal apud me iibet Ethetii epi-
lucem. Seri quis eam leget, cum Gothice scripta sit, scopi Oxomw et Beali adversus Elipandum.
et coriex ille male habitus? Si mihi esset auctoritas, 11. Primus, qui menlionera fecit superioriscodicis
quoeilluslrissimo abbati Emmeramensi, minor esset ecclesiae Toletanse, antiquis caracteribus Gothicis
dillicultas. In graliunvero tanti principis tentabo, exarali, fuit Ambrosius Morales, qui cum e;'eret
1quid consequi possim ab ainicis meis. Alque hsec libros xi et xn Chronici gcneralis Hispanioe,proefa-
indicasse sufliciatde Elipandi hisloria. tionem proeposuit cum hac inscriptione : De tibris
9. Niinc agamus de scriptis Beati et Etherii. Hi anliquisel aiiquibus aliis auxiliis, quw hubui ad scti-
duo Chrisli gloriae defensores una pro veritate fidei benaa multa, qum seguunlur. Ibique fol. 10, sub lit-
* Vid. Mab. Acta SS. Bened. ssec. iv, pag. 733. b Consule cel. Mabilloniumsaec. iv Bened., pag.
735.
«353 APPENDIX n. — DOGMATICA. 1554
tera A, ita scripsit: < Otro libro tambien tuve de la A in Dissert. Eccl. ix, excursu 3, § 34, pag. 144; et
santa iglesia de letra Goihica antiquissima, doude anno sequenti, qno Notiiiam Comiliorum Hispanise
esta lo que escrivieron Et rio obispo de Osma, ediiit Saliitanticoeapud Lucam Perez, ejasdem co-
i Beato presbytero, contra el arzobispo Elipando, dicis a se visi meniionem fecil pag. 169. Postremo,
i el Apologeticodel abad Sanson de Cordova. 1 Quie ut alios omittain, Joannes Fcrreras vir optiraus de
ver a in Latinam lingnam ad lilleram translat i sic eodem codice loquilur ad annum Chris.i 782, num.
se habent: < Alium etiam librum obtinui a sancta 2. Praeter lauriamm codicem ccclesioeToletanae cl.
ecclesia (Toletana) scriptum litteris Gothicis anti- vir Garsias Loaisa, uti supra indicavi, alium posse-
quissimis, ubi est, quod scripserunt Etherius epi- dit, ut ipse ait i;i nota marginali ad Decretuin Gun-
scopus Uxamensis, et Beatus presbyter contra ar- demari, pag. 280 Colleclionis Conciliorum Hispanioe
chiepiscopum Elipandum ; et Apologelicus abbatis postea repetitae el auctae a cardinale Aguirrio , et
Samsonis Cordubensis. » Et postea idem Morales op- novissime a Josepho Catalano. Loaisa legavit biblio-
porluno loco, id est, lib. xm, cap. 26, fol. 43, lit. tliecam suam propinquo suo Petro Carvajali eccle-
F, ejusdem codicis mentionem fecil, his verbis : sia; Toletanse decano et post<a episcopo Laurieiisi.
i Esta obra se halla escrita de letra Gothica mui Hic reliquit eam gentilibus sttis Pl cenlirioe urbis,
antigua en la hbreria de la santa iglesia de Toledo, a quibus translata fuit in monasletiiim S. Vincentii
donrie yo la he visto, i sacedo del libro rnucho. > 'Id ordinis Proedicatorumejusdem civitatis, unde nostro
est: < "IIoc opus scriplum litteris Gotbicis antiquis- tempore transportata in bibliothecam regiam Madri-
simis exstat in biblioiheca sanclae ecclesiaeToletanoe, diensem.
ubi ego vidi illtid, et multa ex (eo) libro desumpsi. > n 15. Loquamur nunc de alio insigni opere Beati
Mentionem fecit hujus codicis ecclesiae Toletanae, p-esbyteri Libanensis, quod inscripium esl Etherio
eumdem laurians, Gabriel Vazquez , Disputatione episcopo Uxamensi : nimirum in Apocalypsin Com-
priori 593 contra errorern Felicis et ElipanJi de mentaria. Hiijns operis m;ntionem fecerunt Ni-
«ertilute et adoptione Christi, cap. 1, fol. 224, pag. colatts Antonius in Bibliothecoe Veteris Hispanse
i, etcap. 6, fol. 229, pag. 2. Euiudem codicem lau- lib. vi, cap. 2, num. 40, et marchio Mondexarensis
davit -Mnralis fi;iei innixus cl. vir Maurus Caslella in Praedic.ationebeati Jacobi in Hispania, cap. 22,
Ferrer irt Hist. beati Jacobi, lib. m, cap. 19, fol. fol. 127, pag. 2, atque de eo magnifice locuti sunt
302, pag. 2. Ident fecit Prudentius Sandovalius in Ambrosius Morales libr. xm, cap. 27, fol. 46, lit.
Notalionibus ad Chronica Episcoporum,pag. 126, ubi C. in Itinere sancto, manuscripto bibliothecae regioe
•eamdemcodicem allegans ait: « En este tratado, o Madridiensis, unde ego descripsi exemplum roeum;
respuesta, que esta en la libreria de Toledo, se dice itemque Nicolaus Antonius dicto loco. Cum ,autem
mui a la larga todp lo que en este caso passo, come Apringius episcopus Pacensis interpretatus fuerit
se corrigio el arzobispo (Elipanrio) conocieudo que sancii Joannis Apocalypsin, teste beato Isidoro de
avia -errado. > Id est: «In hoc tractatu aut responso, Viris.IUustribus, cap. 30, nonnulli scriptores hujus
existente in bibliotheca Toletana, longe comniemo- antiquiorisApringii opus confuderunt cum Bealiano.
rantur omnia quae hoc casu contigerunt, quo paclo Sed marchio Mondexarensis ulrumque opus diligen-
se retractavit archiepiscoptts (Elipandus) agnoscens ter conferens, eorum diversitatera animadvertit,
se errasse. » Verum hoc postremum non legitur in notavitque in libro de Prsedicatione sancti Jacobi m
eo libro : sed Sandovalius revera contigisse credidit, Hispania, cap. 22, fol. 124 et sequentibus. De epi-
"
quod nullo fundamento nixus opinatus fuerat Mora- scopi Pacensis Commenlario et ejus exemplaribtis
les, lib. XIII,cap. 26, fol. 44, lit. E, cujns Chronicon dignissimi sunt qui legantur, Ambrosius Morales
Sandovalius ante oculos habebat, ut constat ex No- lib. xi, cap. 49; Ludovicus Alcazar in Apocalypsin
tationum pagina sequenti, nimirum 127. Hac ipsa Notat26, sect. 3; Philippus Labbeus in Nova Biiiiio-
de re agens Joannes Mariana lib. vn de Rebus Hi- theca tns., part. i, pag. 25; raarcbio Mondexarensis
spauiae, lib. vm ita scripsit: « Quid Elipando conti- in PraeJicalione sancli Jacobi in Hispania, eap. 22;
gerit, clam est: ac credam polius senlentise Patrum Nicolaus Antonius in Biblidlhecae Veteris Hispanoe
fFraiicofurtensium) obtemperasse, pravaque opi- lib. iv, cap. 2, el in Adversariis Manuscriptis, nbi
nione depdsita mutasse. > Et postea in eadem histo- asserit. sictit etia-n in Bibliotheca, se deseripsisse
ria a- se translata in linguam Hispanam, ul vulgi hoc opus secundum exemplar coJicis Lu 'ovici de
auribus aliquid daret, Elipandi puenitentiam tan- sancto Laurentio, qui suuin destimpsit in coJice
quam judicio suo certam allirmavit. Cumque facile Barcinonensi, ejusque exemplum transiil in potesta-
Sit mag.ios viros pertrahere alios in errores suos, tem cl. viri Einanuelis Sarmiento de Mcnrioza ca-
Marianae Vazquius subscribens Dispulatioiie posle- noiiici magistralis ecclesix Hispalensis, a quo illud
riore conira Felicem el Elipandum edila Comphiti hahuit eruililissiinus doctor Martinus Vazquez Si«
anno 1594, cap. 12, fol. 271, figmenlum hoc confir- ruella; posiea suiumus vir Joannes Lucas Cortesitis,
mavit commenlilio Eulranrii leitimonio, quori asr- qui Nicolao Antonio permisit descriptionem, uti nar-
cio suo Hiero.ymo Higuera (personati Eutraiidi sive ral marchio Mondexarensis in Praedicalione beali
Luilprandi confictore), ut ipse Vazquius refert, acce- Jacolii cap. 22, fol. 122, pag. 2. Qui codex exstat
pit. Sic in decipulain inciJiini, qui alios volunt deci- D in regia biblioth ca Madrijiensi, euuique cum aliis
pere. cogitab t edere Joannes Ferreras, ut
12. Postea Etherii episcopi Uxamensis et Beati scriplorihus
ipse ait in dissertalioie priori de Praediealione in
presbyteri Liiianensis a Iversus Elipan lum archiepi- Hispania per sanctum Jacobum, pag. 8. S.id nos
scopum Toletanu.n libri duo, de adoptione Christi againus de Bea i Commenlario in Apocalypsin.
Filii D*-i,primura ex biJliotheca Toletana in lucera 14. Hoc Bjali op is, tesle niarchlone iVlondexa-
deprompti, editi fuerunt a Petro Stevarlio, tomo rensi in libro de sancli Jacohi Priedicalione in Hi-
singulari insignium Aucioruin Graecorum et Latino- spania, cap. 22, fnl. 130, pa». 2, divisum esl in
rum, Ingolsta.Iii Ederi, 1616, in-i°. Acceperat Ste- dtioJecim libros. Pri nus ejus mentionem fecit
vartius opus illud ab Anirea Schotto, qui licet vir fuit Ambrosius Morales lib.q'iixm, cap. 27, ubirscri-
esseterudilissimus, in leclione tamen litteraruin Go- psit, se vidisse quatuor exempla, a. sque noniine la-
thicarum non erat versatus. Itaque edilio illa male men anctoris, seJ quem certis conjeeluris probavit
se habens cum manuscripto Toletauo ab homine fuisse Beatum. Idque liquiJo constat ex aliis codici-
perito conferri debet. Prout autem eam accepit Ste- bus. Primum exemplum, qtiod vidit 594 Morales ,
vartius, ssepe recusa esl. Ejiislem codicis Toletani erat meinbranaceum, exstilitque in ecclesia Vallis
mentionem fecit Aubertus Mirjeus in Auctario de Cavate (Valcavado) qttod oppidum silum esl prcpc
Scriptoribus ecclesiaslicis, nuin. 224. Anno 1685 SalJaniam. Ulius co iicis meiilio occurrit apud Nico-
ipsuinmel codicem vidit in bibliotheca Toletana car- lanm Antoniiim in B bliolhecoe Veteris lib. vi, cap. 2,
dinalis Aguirrius, utipse refert tom. I Concil. Hispan. num. 44, scriptusque fuit, teste Morale, oera !0Q$,
PATROL. CI. 43
 13SS AD OPJJRA». ALGIJINI APMMHCES. ttt»
anno 970. Ex qrcolemporis characlere constat, codi- A Pbrlippe V, ut Madridiiibibliothecam inrtilaeret m-
cem illinn ftitsse, quem cruditissimiis vrr Joannes struerelque, tunc in eaai translata fuit marchioBi»
Bapt. Perezius 'Legionensem vocavit iti nota ad cap. Mondexarensis bibliotheca, quse ah Austriacis capta
30 de \riris •Hlustribnssancti Isidori, refertqne se il- wt-o_^)idoMondexare quo marchio secesserat, Bar-
Itmi vidisse. Niiurnim insignis vir ille ecclesiasticae cinonem «onnpurtaibaiiiir.,et in itinere a miiilibus
historia: Hispanic illustris instaurator, auctoritate et Philippi V recitperaJa foit, <ei(petaaquam novo do-
bcneficio Philippi H qttam phirimos libros vidit ad mino jure belh act|»isita : alque ideo in bibliotheca
historiam ecciesiasticam spectantes ex ecclesiarum regia hunc Beati libruia exstare asseruk Andreas
nispanamm tabuiarlis depreniptos. Existimo egoPe- Durana (id esl, inversis litteris Arnatud) in Defen-
rezimn fnissc privalnm rllmn, apud qitem Miguera sione advcntns et pTOdicatienis in Hispaniam Jacohi
tncmorat, til refert Nic. Antotrins 'lnudalo loco, se Majoris, pag. 96. Qwi Arnaudus scriha fuit marehio-
vi-.lissacoriieem ccclcsire VaHis Cavatoe. Nam Hi- nis Mondexarensis, et postca, cum id teslaretur,ia-
giicra inler amicos suos nominavit nlagnuiii Pcre - bliothecarius regitts : idemque testatur Joannes Fer-
ziinn. Falso igilnr Auhcrlus Miroeusin Notis ari Isi- rei-as eidem bibliothecse proefectus DissertaXione
lioriim (ic Viris Uluslrihiis, cap. 17, adjudicavit no- priori de adventu Jacobi in Mispaniam, pag. 7, cui
tam illain Perezia.iaiiiGarsiscLoaisavcumccrtuin sit, subscripsit Emmanoel Cajetanus Sousa in E.vperii-
notas heiti Isidori libro ric Viris Hhistribns adjtin- tione Hispanica apostoli-sinictiJacobi Majoris, tom.I,
cias, c;se J;mnnis Bapt. Pcrezii, ut animadverlit pag. 644.
opnrum Isidorianonun c:'ilor Joan. Grial. in Prscfa- 16. Proeterea daonim exemplarium mentio fu
tione <': iriquepostea confirrnarunt Nic. Anlonitisin _™apud eumdein Moralem lib. sui, cap. 27, fol. 46,
Bil.l. Hispan. tom. I, pag. 49!, JoscphtrsBoririgue- lit. F, ubi ita scripsit: < Olrolibro ann mas antigtio
ziiis in Bihl. Yiilcntina, pag. 244, ct Viucentius Xi- a mi creer, ai de esta Esposicien en la libi cria de la
nidio iu Scriptoribus^Valentinis, tom. I, pag. 203. santa iglesia de Oviedo, i otro en el real monasterio
Loaisa auteni in Conciliornm Collectione, pag. 788, de Nuestra Sennora de Gnadalopc; i lodos los he
edidit librum beali Isiriori absqttc notis, .Mariridi Visfoyo. En ninguno-esta el nombre de Bealo, que
apiid Petrum Madrigal anno lfi93. Eodem anno Tau- creolo cetlo por hnmiKdad. » Hoc est: < Aiius ti-
rmi ap:nl Jnannnm Bapt. Bevilaquara eilidit idem bcr antiquior, uti credo, hujus Expositionis, est in
Loaisa Isiriori Hispalensir, cpiscopi Sentenliarum li- hibliotheca sanctoe -ecclesioeOvetensis, -ct aliusin
bro; trc; a se cmendatos c't notis illustratos. Ibiriem monasterio Domtnoe Nostrse Gnadalupensis; atque
alqne cotism anno oipnd eumriem cdidit Chronicon omnes vidi ego. In nnllo eorum est itomen Bea-fi,
D. lsi:'i)i'i ivrcliienjscopiIIispaiensis a se ctiam emcu- qnod c.redo etim occultasse Chrislianse humiiitatis
ual'i.1), schoii.i-sqiieillystraltim in-4°. Qnod si Loaisa cattsa. i Quod altinet ad primuin codicem 'Oveten-
habii'•'.;"l Beati Coinmeiflarium in Apocalypsin, pro- sem,'videtor ille ibi non-diu permansisse, nl colli-
cnl riiiliii)i;i dixisset, cum in nota marginali ad De- ' gilur «xHrs qu.ie scripsit licenliattis (hoc est doctor
eiv\ iiii Cundciiiari, pag. 280, leclares admonurt, dcsigaattis) FiSfiiiiosa in epislola scnpta ad magi-
hA.:ci'> sn tibriiin Elherii cpiscopi Oxomensis el strirm 'Chris;tophoram de Vorlomares, apud Nico-
15.!:itiiid-versusElipaiKiiini. laumAntonitjm, 'lil».xiiCensuTseflistoriarttm fahulo-
1>. S iCiinJuinexainplum, cyjjusjprientipfit in Mo- sarum, cap.'7, pag. B5'l, col. 1, ctiju;s verha, qua?
iv.iis lib. xin, cap. 28, fol. 43, Itt. E, sic ab eo de- mcraoTaTj-ffia snnt, Jjatina faciam, atque huc trjins-
.si.':i'.iiLur:« Otro li.:i'o deslos csta en lainsigne li- C cribam : t 'Cum no.nessel, inqnit., quilegere sciret
jiwia .'!.:!.re:i!inonaslerio de san Isjuloro de Lcon. cbaracteresfJotliicos, omnes immitfehant njanus'Sa-
Fiie 11 l.':;ra, aio qv.ayo crep, dc'1iv.idon Fcrnando crilegas in itlum preliosura thesanrnm ltbrorum, ut
el !)'.'i::u':o, o (jviecl b mando escrevir, scgtin al cx pergameqis librorum Got:lu.coruiiitogtimchta con-
p.-i :r!;ii:) sc da en .a.Ljtiiiantanergt a piilender. I ,pa- ficerent pucroxum oijecedariorum chartutis. Ainbro-
rcce bio.iisjrjoya de rei, ,par lus mudhds i grandes sius Morales cnm hnc advenisset, indicem nifimoria-
ihiiniiincioiios que licne de umcho oro, i pintura, lem sciipsit corum qtti craut, atqne ille a nobis
coa algiii acerlaiiiiento on eliii : assi qne no parece nonnullos petiil 505 '.(pr-ocutdubio regia auctoritate)
(lc atiueiliij tienipos laa an.iiguos. Al cabo sc dice , noliilis Petrus Pontius Legionensis alms; et rex
coiiio se acabo de .csciwir cl anno de nuostro Be- (Pliilippus secnndus) alios cxluht saucti Isidori: at-
de: lor iiiil i i.piaranla i sieie, que cs cl de la era inil qne ita spoliiiti Tuimus mttltis et fere optimis; orh-
ocIi-Mla i ci:iso, .que alii se seunala. » Hoo. est : hesque pervenerunt in monasterinm Esctirialense,
* Altci"libei' ex hi.i est in insigii.ibibliotiieca mona- ulii habent carcercm perjietuuin. •>IJcirco htrjusco-
sj0i'ii s-.iiictiIsii!oi:iLivjdriueusis, Fuit liijor (prout dici.spostea uulla mentio facta est.
cg-'i^1'i'ilo)regisdoniiniiFordinandi prinii, autquein 4'7. Alter codex Tu.onaslerjiGuadalupensis ab eo-
iile sr.iJi,i'.iss:L,_pro.itiiiitio aliquo ii)o:io indicatur : dcm Moiale commenvoralur in llinere sanclo, fqt. 43,
ntj i:: opliins ajiparct, csse .pignus Begium,propter pag. 2, mei exeniplaris, cujus haecsunt verha: < UnaJ
JH::!L.IS m:\gnasiiiie iTli.iininalioiiesaureas, picturas- E-posicion sobie el Apocalipsi, que es como catejitt
qii <<,<i'i:!3haiiet c:na aliqua picturoedCKleritate.Ita- aurea, sacada de Geronimo, Atigustinp, A.mhrosii'»
q;i iii).ivid.-ltir illortim leinpornm adco antiquorum 0 Fuigentio, Gregorio, Ticonio, Ireneo, Apringio,, i
jjr.via-.in.-ratniitoa excnipli scripti xra 1008). In fine lsidoii'0, que lodos .estos uombra h prefacion.No
ili(;i!ir obsoliitain fuisse scripturam anno nostri Rer ticne el nombre idefluien lo escrivio. Ma»$ijp estp-
(i:':a_)t:ji:i.s1047, qui est scra 10,8a, qtti ^(annus)ibi yiei;a en mi esludio en Alcala, bi.enJo aye^iguara
d.algauiur. • lloc cxciupliim fuitpasjLeamarchionis ras.treaiido por lo que se sigue. Yalcavado es un lugajr
5Ii)n iexitrcjisis, u.l ipse ait in Iibro de Praedicatione pequenno en esle obisjpado de Jlrfon eerca de Saj-
,saiixli Jacoliian llispania, cap. 22, fo'1.126, pag. 1. tlanna, i alli venerar un salnctopor nombresaniSieica,
Ideuifjue referunt Nicdlaus Antonins in Bibliothecoe cuyoJJra^o tienen. Tienen tambien tin lihro seme-
Yci. llispan. lih. vi, cap. 2, nuin. 41., e.t cardinalis janle il que yo he dicho sobre el Apoealipsis, i aiir-
Aguiwiuslom. \ Concil., editionis.Catalani, _pag.143. man alli, que lo escrivip 4 quel sajilo. Esle codice
SCumautem aimo 1706 nonnullorum lihri in liscum en la prefacion tiepe el j90.1v.hrede la persona, a
jknoUlurnitpropterea quod noritm dorair.i Austriacas .ijuien se dirige (lo quaj no tiene el de san Isjdoro)
parles seeuti ifuerant, et idcirco cl. vir Melchior i es Elherio. por soto esto se podra ragtrear qmen.es
Bapi.iiel Jlacanazius occasionetn arripuerit suadendi el autor, xtvicndoyo vislo, i sacedo aigo de uu iihro
a K:it:o qnce statim tcxtni singulislibris Sententia- jies Grialus collegit et auxit. .Vid. indicomlibrorurn
r.ir.a nr.ginit';: 1, si.inl Lftaisse Hispani; quoc autern sahcli Isidori Operibus illius prsenjissumprope finpin
past .0iiiies libros sancli Isiilori collocantur in edit. ct pag. 6-18io ilne.
TJi-iv.iiii«i-iitaiiarum vironiiii rioctortim, qtias Joan-
1357 APPENDIX n. — DOGMATICA 1558
Gothico, que tiene . j sa.nla iglesia de Toledo. Este J^ characteribus. > JEjusdemcodicis meminitNic. Anjo-
libro de Valcavadoavian traido agora aqui a Leon nius lib. vi BibliothecocVeterisHispanse,cap. 2, num.
para cotejarlo con csotro de san lsidoro, i alli yo lo 41, et Joannes Ferrara Dissertatione priore dc Prse-
vi. Esta obra a mi pobre juicio es excelenle, i di- dicatione Eyangelii in Hispania per apostolum Jaco-
gnissima de anriar impressa : i sospecho es uua dej hum Zeb.edsejaip,edita anno 1711. Sed anno 1727,
que el Padre Prior deldeEscurial tieneAmbosnoticia poi.' quo novissime confectus fuit index librorum ecclesiae
aver otro codice della GuadaUipe. a clos Toletanse,jara non exstabat, siquidera in eo receii"-
codices ha mas de 550 annos, que se escrivieron, silus non est.
eomo por lo, qtie al caho se dice, parece. » Id est: 21. Ilis exemplis adjungam aliud, quod habuit car-
t Expositio in Apocalypsin, quoe est vcluli catena dinalis Antoniiis.de Aragon, uli refert Nicol. Anto-
aurea desumpta ex Hieronyrap, Angustino, Ambro- nius in Bibliothecse Vet. Ilispanoe lib. vi, cap. 2,
sio, Fulgentio, Gregorio, Tyconio, Irenseo, Apripgio num. 41. €ujiisbibliotheca post ejus mortem trans-
etisidoro, quos omnes nominat proefatio, non hajct lata fuit in illius fralrem cardinalem Paschasiitm de
nomen scriptoris. Sed si ego essera Coinpluliin meo Aragon.,ut lestatur doctor Franc. Ignatius de Porres
mnsico, cerle vertim invenirem, vestigia sequens eo- in prologo., qiiern prsemisit BeipiiblicoeLitterariaa
rum, qusesequunlur. Vallis Cavata oppidulum est cl. viri Didaci Saavedrse, edilse Compluli apud Ma-
jn hoc episcopaluLegionensiprop.eSalriauiaui, atque riam Ferpandez anno 1670.
ihi venerantur sancium, noini.ne san Bieco, ctijus 22. Cardinalis Agnirrius tom. I Conciliorum His-
brachiura habent. Etiara habent Jibrum simileni ei, panise, repetitoe editionis pag. 143, col. 2, ait, cl. vi-
quem memoravi in Apocalypsin, illicque aOirmant n ruin Joaiinem L.ucamCortesium habuisse aliud ei*
illum scripsisse eum sanctum. Hic .codex in prsefa- emplar. Mirum est, summos ejus amicos NicolaHm
tione habet nomen ejus, ctii dicatur (quod non habet Antonium et marchionem Mondexarensem id non
ilie sandi lsidori) et est Etherius. Qbhoc solumln- comniemorasse. Fortasse cardinalis deceptus fuit.,
vestigari poterit, quis sit auctor, cum ego viderim confttndensideam exemplarisoperis Apringiani,quod
et desumpserim aliquid ex libro Gothico, quem ha- apud Cortesium yidit .marchio Mondexarensis, cujus
betsancta ecclesia Toletana. Liber hic Vallis Cavatse ipse jmeminitin Prsedicatione beati Jacobi in Hispa-
nunc allatus huc Legionem, ul epnferrelur cum alio nia, cap. 22, fol. 124, pag. 2. Ibidem ait Agtiirrius
saneti Isidori: atque ibi eum ego vidi. Opiishoc ju- Moralem habuisse hoc opus<6eati,antiquissimis cha-
dicio meo pauperrimo excellensest.dignissiinumque, racleribus script,um, in quo eum etiam 59$ opinio
quod iinpressum circumferatur, suspicorque esse fqfellit; sjqiiideiuMprales diligenlissimusantiquorum
idem ac illud, cujus Pater Prior .Escuria.eusis (Fer- codicum enarrator iam in Cbronicis, quam in Itinere
dinandus decivitate regali, yir dociisshmis) notitiam Sanctp ntisquam memorayit se possedisse talem co-
habet, quia ejus est sdiuscodex Guadalupensis. if]tei.v idicem. Joapnes Ferreras ,in priore Dissertatione de
que codex plusquaro quingcntis qukiquaginla aldiiuc Prasdicatione Eyangelii in>Hispaniaper sanctum Ja-
annis scriptus est, ut apparct ,cs eo, quou in fine dir CohtJtmZebed;e,um,pag, 7, ^it, Vallisoleti in biblio-
ckur. » Seribeba,t Morales «arrationem Ilineris ^suji Ihieca coljegii sancti Ambrosii Societalis Jesu ex-
jussu Philippi sccundi anno 1372. slare aliud exempium ExpositioriisBeati in Apoca-
18. Horum omnium quatuor exemplorum inentio- lypsin. Atque ha;c de Beati operibtts : ex cujus scri-
nemfecit Moralesin laudajLo.Uineresauclo, .fol. 4? et ^, R(is,re?,ejus et JEtheriiexcerpendoesunt.
45 : itemque 79 et 159 codicis a me descripti; sicut 1C' 25. Mqnum est utmentionem faciamus jBasilisci,
etiam alterius codicis monasterii Spinensis, de quo qui videtur scripsisse adversus Elipan Jum, ut colli-
ineodem itinere saneto, -fol. 450, -tta -scripsit: ^itur.ex PatUi Abari .Cnr.duJ}e.nsis .ep.istolal4?d Au-
< Esposicion del Apocalipsi sine nomiue aucioris. relium Flavium Joannem, ntim. 28, p. 123, apudFIo-
Podria ser la de san Bcato, rie quien he dicho en JCiium \a JIispa,n. Sacra, tom. XI. Alvari verha sub-
otras librerias. » Hoc est: < Exposilio Apocalypsis 4»bscuras«pt;hoec;: < Audi onid Basiliscus Elipando
sine nomine aucloris. Esse poterit sancti Ueati, de dicat. Adicit, inquit, quis: Deus Pater carnem non
quo dixi agens de aiiis bibliotbecis. » Sed cum post- genuit. Fateoripse, qnia carnem non genuit, sed Fi-
ea Morales in Chrouicis in lucem e-liiis hujus co- iium,cujus caro esl,genuit.» Ubi ego legendumputo :
dicis nusquain memineril, fortasse iilud exemplum Adicis, inquit: '.Basiliseus videlicet cum Elipando
Spinense Apringii erat ct non Beati. loquens) Deus Puter, elc. Joaimes Gomez Bravo in
19.Ex snpradictis coUigitur,incaute locutum fuisse Episcopis Corriubensibus, cap. 2, pag. 109, ita legit:
'Prudentium Sandovalium in •Notalionibus,fol, 135 At dicit -, inquii, "quis.<Siliragis placet hoec lectio,
et 127, ubi coriices, qui tempore Ambrosii Mora.jis per me susiineatur.Sed.meliusdegeretur, dicet; et
existebant in diversarum ecclesiarum bibliothecis, ^uis Jlle est aliquis Bonpsianus.Jiiem BraYOpag. seq.
jsuo etiam tempore ibidem exstare dixit, cum ipde lirtdicavitBasiliscum bunc (ortasse fuisse ,unum ex
extracti jaiu fuissent, et bona eorum pars in bibjio- itegatisAlphonsi Las,ti adCarolum Ma»numan|io.798,
thecam Escurialem translala. Cujus Jegalionis meminere Annales incerti auctorjs
20. Proeter codices comnieraoratosab Ambrosio ex Bibliotheca Piihoeana, p. 13, et Ado eodem anno,
Moralefuit alius in ecclesia Toletana, ut referl idem D.ejus nomen tacens. Sed Bravi conjecturam neque af-
Moralesin Ilinere sanclo , fol, 79, cujus hsec sunt firraare, neque negare audeo. Et episcopi dignitas
verba: < Esposicion del Apocalipsi.<Esla misma, nullo .modo ,pirobatur: tqmqtfji.Braytis v>2JU,,eunt
que ya he sennalado en lo de san Isidoro de Leon, .fuisse episcqptim. Pe Benedicli Ananiensis .abbalis
i por mui buena congetura enliendo que la recopilo epistpla adversus .Elipanduniret Eelicem ,Ur_geljita-
mui pocos annos despues de la destruccion de Es- nnm, n.ihjl mjhi yepit ip.mmHfim, quod fliemora-
panna un clerigo bien docto, llamado Beato, q_ue •bilesi.t.
tambien escrivio otra obra contra el nrzobispo de 24. Intellexisli jam, vir .doct.is$ime,ip flujbuis}&
Toledo Elipando en compannia de Elaerio obispo(a iiiojthecis ,existun.t opera, guppijlustrijijsyniahbatis
lo que parece) de Osma. Este libro esta en la iglesia ^mmeramensiS;<^nsiIip,vere,ni|?,gnjfico.prq(^ssej_^-
mayor de Toledo de letra.Gothica. » Idest: < Expo- >sunt, nimirum,in biblio/ibqcisKegiis,>Escpriaiensiet
sitio Apocalypsis,quamjam indicavi agens.de eccic- •Madridiensi,el.ecclesiseToletana».Jn pac.egohabe»
sia Legioneusi sancti Isidori; et per optimam con- «gregios aipicos, ?,quorpm lijiqralitatc possum,(pisi
jecturam intelligo, composuisse illam paucis annis occupationes niihi objitiant suas) npnnil sperare^.'jn
post Hispanioeruinamclericum bene doctum, nuncu- illis vero absque regis permissu,vix qnidfjiiara.cop-
patum Beat'tin ; qui ctiam scripsit aliutl opus ad- iSequemuivIjtaqueindicare ppte,ris ci. Tenilero, nihil
versus Elipandum archiepiscopum Toletanum, una .exppdUiusrfqre,, <qt!amut 41I)isli;issifnps abhps ipsi
cum Etherio episcopo, uti videtur, Uxamensi. Hic regi scribat. Jt^.enimflViidftiiid,voUieri,t, Qbiinehit.
liber exstat in ecclesia maxima Toletana Gothicis Ego vellem'ibi esse, ubi ostendere possem, quara
1559 AD OPERA B. ALCUINl APPENDICES. 1360
avidecupiam illustrissimi abhatis jussis obtemperare, A Ad imaginem ergo suam conditor fecit animara
et clar. doctissiniiqtie Temleri volunlati pro ejns di- homi.iis, quam animam, cum [Forte, etiam] mentem
gnilatc satisfacere. Tu vero, vir humanissime, oplime dico; sed propter aliud animam et propier aliud.
scis facullatem mihi, non voluniatem deesse ad ef- mentcm. Nam totum, quod vivit homi.is anima est.
ficienda omnia quoe libi grata atque jiicunda fore Cum aulem anima in se agit, se et ex se et per se
existimare queam. Vale atqtie ama me. Oiivocxi Ka- sola mens dici solet; sensus vero ad stta ministeria
lendas Decembres, anuo 17G3. implens consueiius anima dicitur. Mens ergo scire
gignit, et amat scirequod scit. Non illud scire dico,
CANDIDUS quoJ repente scitur res aliqua, qtire ante nesciri pu-
ta')atur. Sed illud, unrie et atiquiri et omne quidquid
DE IMAGINEDEI ». scitur vel nescitur sciri potest. Illud ergo scire mens
Ex codice ms. Salisburgensi smc. ix. gignit; et cuiii genitum esl, scientia potest dici. Sunt
ergo jara duo, mens et quod ipsa mens scit. Bestat
Juste mihi videtur dictum , interiorem hominem terliuni ulrisque commune. Omnis mens, quidquid
imaginem csse Dei. Anima enim nominatur totus in- scit, amat scire. Amor non minus, quam iuter duos
terior homo,'qua vivilicalur, regilur, continetitr ltt- est, amantero, el quod amatur. Unus ergo amborum
tea illa massa hiimeclala succis, ne arefacta dissol- amor, qui ct lertius est. Non autera potest hoc ne-
vatur. Detts dicitur vis illa inefiabililer inagna et in- gari, hoc tolum unam esse animam, et unam ani-
nunterabiliter sapiens, et inconiparabililer suavis, ex mam bsec tria esse. Sicut enim hsec tria vere una
qua et per quaui ct qtta sunt oinni.i quoe sunt, re- _" anima sunt; sic non mintis vere una anima est hoc
cuntur omnia qnoesunt, conlineiitur oinida qu;c sunl. urium, et hoc alleruin, et hoc tertium. Comparet igi-
Omnia dico ipsam universitaleni, quoe esl totum, tur se hoeccreatura tam eminens Creatori'suo super-
quod aliml cst qtiam ipse qui fecil et noii est facius. emineiiti sibi, excepto hoc, et mulium stipra se
Se I ipse esl, ex quo, ei qui ex eo, ef.quo quod. Ipse amoto, quod omnis honitas, et omne Lonumet omnis
Deus ex qtio est, Pater nicitur a nobis pauperibus bonitatis el boni dulcedo creatori a se ipso est; crea-
se iSti, paup: loribus verbis. Quod qui ex eo Fitius turoe vero non solum quod est, sed etiam quod talis
dicitur. Quod qno Spintns sancltis. Ideo autem di- est, ab alio es", non a se. Et ipse quod est, semper
cittir Detis Pater, quia ipse e.it, ex quo et sapientia est. I.ieet et ipsa anima quodam modo suo incora-
estqtta ordiiiantur omnia, et dileciio qtta se volunt muiabilis est. Nam semper anima est, et scit, et
omnia ita nianere ut ordinata tunt Ex quo ego et scire vull. Comparet ergo, ut dixi, se anima eomodo,
qtii ex eo, el quo se diligunt ipsa d >o,tria suut, et quo potest, Creittori suo. Dicatur mens pater, quia
illa tria ideo unum , quia sic sunt ex uno illa duo, gigmt scire. Dicatur scire filius, quia ex alio est, et
ut lamen ab ipso non sint separata, et ipsum ipsa non est aliud, quam ipsum qnod ipse est, ex quo
quod ipse, et ipsttm ipse quod ipsa, et non ipsa, ipsa est. Dicatur amor Spiritus sanclus, quia amborum
qui ipse, et non ipsa ipsequoe ipsa. Vis ista Deus est eorum, qui se amant. Unde in nostris Scripturis
est, et ipse Deus tria est, et unumquodque homm ssepius amor, id est, charitas, quse in Deoesterga
trium (trium b) Deus est, et omnia tria illa non dii, nos, et quae a nobis est in Deum, spiritus ipse ap-
sed Detts est. pellatur.
• Vide supra Monitum Appendicibus prsefixum, C •>Superfluum abs dubio.
ool. 1313.

597
APPENDIX TERTIA.

HISTORICA.

NOTITIA sub terra deorsnm. Deinde eadem via pervenies ad

' ecclesiam sancti Saturnini papseetmanyris; in al-
i ECCLESIARUMURBIS ROMJE. tera ecclesia Daria virgo et mart. pausal et Crisanti
El ms. Salisburgensi. mart. Postca pervenies eadem via adspehincam.ubi
Primum in urbeRoma heatoruin martyrnm cor- sancla Hilaria mart. Deinde eadein via ad sanclum
pora Joannis et Pauli lamen quiescunt in hasitica Alexandrum mart. Ibi pausant Theodulus et Even-
magna et valde formosa. Deinrfeiutrabis per urbem tus, et longe in interiore spelunca Alexander niart.
ad aqiiiloneni, rionec pervenies ad portam Ftami- D requiescit. Pos ea :isccndens eadcm via ad saneti
ncam, ubi sanctns Valenlinus martyr qniescil via Silveslri eccleslam; ihi lnultiludo sap.ctorumpausat.
Flanii:iea in ba<ri!icamagna, quam Honorius repa- Primum Silvester sanctus papa et confessor, et ad
ravit; et alii martyres in aqttilone plaga sub terra. pcdes ejus sanctus Syricus papa, et in dexteraparle
vadis ad orieiitem, donec veniasad ecclesiam Celestinus papa, et Marcelhis cpiscopus; Pbitippus
' Deinde
Joannis mailyris (Cod., e. clesia Johanni martir.) et Felix mart. et mullitudo sinciorum sub alarc
via Salinaria, ibi requiescil Diogentts martyr, et in majore; et in spetunca Crescentius mart. etinaltera
altero cubictilo Boiiilaciauus, et Sistus martyr sub sancta Prisca mart. et Fimitis pausal in cubiculo,
terra; sub terra Blastns martyr. Deinde Joannes quandoexeas; et in altera sanct/a Potenciana mart.
mariyr. Poslea Lnnguinus martyr. Deinde vadis ad et Praxidis. Etpostea vadis ad orientem, quousque
auslralem via Salinaria, donec venies ad sanclum pervenies ad sanclam Emerentianam mart. quse
Ermelera. IM primuiu pausat Bassilissa virgo et in ecclesia sursum, et duo marlyres in spe-
martyr; in altera el martyr Mnximus et sanctus fiausal unca deorsum Victor etAlexander. Deinde via Nu-
Ermes martyr longe sub terra; et in altera spelunca menlana adecclesiam sanctoeAgnae,quaeformosaest,
Protus niartyr et Jacintus, deinde Victor martyr. in qua sola pausat, et ipsam episcopus Honorius miro
Postea eadetn via pervenis ad sanctum Pampulum opere reparavit.
marlyrem xxiv gradibus sub terra. Deinde veniesad Postea illam viam dimitlis etpervenies ad san-
sanctam Felicitatein altera via, quse similiter Sala- ctum Ypolytum mart. qui requiescit sub terra in
ria dicitur. i:,i illa pausatin ecclesia sursum, et Bo- cubiculo; et Concordia mulier ejus mart. antefores.
j.ifacius papa et raarlyr in altero loco, et filii ejus Allero cubiculo sancta Triphonia regina et mart.
im APPENDIX III. — HISTORICA. 1S02
et Cyrilla filia ejus et mart., quas Meditus [Leg., A mart. in allero loco, et omnis illa spelunca impleta
Messius]Decius interfecit, uxorem et filiam; et san- est ossibus martyrum. Tiinc ascendis et pervenies
ctus Genisius martyr. Postea pervenies ad ecclesiam ad sanctum Anastasium papam et mart. et in alio
sancti Laurentii, ibisnnt tnagitoebasilicaedusein Polion mart. quiescit. Deinde intrabis in ecclesiam
el pausat. Et est parvum cubicttlum exfra ecclesiara magnam, ibi sancti marlyres Abdo et Sennes quie-
in hococcidentur [itucod. mendose; forie, in occiden- scunt. Deinde exeas et intrabis, ubi sanctus Inno-
te]; ilii pausatsanclus Habundiuset Hereidus mart. centius papa et mart. quiescit. Deinde ambulas ad
ViaTibunina, etibi est illelapis, quem tollent digilo sanct :in Pancratium, cujus corpus quiescit in for-
niulti homines, nescientes quid faciunl; et in altera mosa ecclesia via Aurelia, quam sanctus Honorius
ecclesiasursum inulli marlyres pausant; prima est papa magna ex parte sedificavii,et in illa ecclesia
Cyriaca sancla vidua el mait., et in allero loco san- inlrabis longe sub terra, el invenies Ardhimium
ctus Justinus, etjuxta eumsauctusCrescentiusmart. mart. et in altero loco sanclum Paulinum mart. et
et multitudo sanctorum. Longe in spelunca deorsum in allero antro sanctam Sobiam mart.,et duse lttioe
sanctus Romanus martyr. Posiea ascendesad eeele- ejus Agapile et Pistis mart. Et ascenriis sursum et
siam sancli Agapiti marl. el diaconi sancli Syxti pa- pervenies ad ecclesiam ; ibi quiescunt sanctus Pro-
pse. Ad Helena via Campania multi martyres pau- cessus et Martianus sttb terra, etsancta Lucina vir-
sant; in aquilone parte ecclesiseHelenoeprirous Ti- go et marl. in insuperiori : deinde pervenies eadem
burtius mari. Postea intrabis in speluncam; ibi via ad sanclos pomilice>et mart. duos Felices.Post-
pausant sancti martyres Petrus presb. et Marcelli- ea eadem via pervenies ad ecclesiam, ibi invenies
nus mart. Postea iu interiore antro Gorgonius mart. B sanctura Calistum papam er mart. et in altero in
et multi alii. Et in uno loco in interiore spelunca XL insuperiori domo sanctus Julius papa ct mart. Et
marlyres, el in altero xxx martyres; et in tertio iv sic intrai is via Vaticana, donec pervenies ad hasili-
Coronatos et sancta Ilelena in sua rotunda. Deinde cam beati Petri, quam Conslantintis imperator totius
pervenies ad sanctuni Gordianum mart. cujus cor- orbis cuudidit, eminentem super omnes ecclesias et
pusrequicscitsub altare magno in ecclesia sancti formosam, in cujus occidentali plaga bealum corpus,
Epimabi, et Quinlus, et Quarlus martyres juxta ec- ejns quiescit.
clesiaein cubiculo pausant, el longe in antro Trofi- Est et in alio loco jnxta Mediolanensem urbem
mus mart. Deinde pervenies eadem via ad spelun- Concon [Forte, contra] orientalem plagam foris
cain; hic requiescil eadent via sancla Eugenia virgo civitalein, ibi esl ecclesia sancti Ambrosii episcopi
et mart. in cubiculo ecclesise pattsai, et in altero et confessoris, et sancti martyres Ger.iasius elPro-
loco Emisseus mart. Posiea pervenies via Appia ad tasius, et sanctus Victor marl. Et in aitera ecclesia
sanctum Sebastianum mart. cujuscorpusjacet ininfe- sanctus Maforiuset Felix mart. Et ibi in uno angu-
riore loco, et ibi sunt sepulcra apostolorum Petri lo sanclus Simplicianus confessor; ct in una eccle-
et Pauli, in quibus XL annorum requiescebant; et sia in dcxtera parteibi pausat Balcria matersancto-
in occidentali parte ecclesiae per gr tdus descendis rum Gerbasi et Protasi; sanctus Diunius mart., san-
\Ms., discendis, ita semper], ubi sanctus Cyrinus ctns Aurelius inarl. sanctus Nazarius mart. in suai
papa et mart. pausat, et eadera via ad aquitonem patisat Ecclesia. El in uno angttlo sanctus Morimo-
ad sanctos martyres Tyburtium et Valerianum et nianus confessor, ec in altera ecclesiasanctus.Celsutf
Maximum; ibi intrabisin speluncam magnain, et ibi Q mart. et sanctus Maternus episcopus et confessor.
invenies sanctum Urbanum episeopum et confesso- Sanctus Storius confessor, et sauctus Magnus con-
rem, et inalterolocoFelicissimumetAgapitummart. fessor, el sancta Eugenia conf.
et diaconus Sixti. Et in lertio loco Cyrinum inart. Pro intr.inte iu porlicum sancti [Cod., sanctoej
Et in quarlo Januaiium mart. Et in terlia ecctesia Andreoeoccurrit tibi in sinislra manu aitare sancti
rursum sanctus Synon martyr quiescit. Eariem via Laurenti; deinde sancti Viti;deindesanctiCassiani;
adsanctam Ceciliam, ibi innumerabilis mttltitudo deinde ipsius Andreoein meriio rotundse, et sicsan-
martyrum. Pritnus Syxlus papa et marl. Dionisius cti Thomoe, et sic sancti Apollinaris; novissime
papa et mart. Juiianus papa etmart.Flavianusmart. sancti Syxti. Egredienle vero accipiet sanclus te
Sancta Cecilia virgo et mart. LXXX martyres ibi re- Martinus, et dediicet ail sanciam Pelionetlam; ibite
quiescunt dcorsum. Ceferinus papaetconfessorsur- primo accipiet Salvator mundi, assignatque sanctae
sum quiescit. Eusebius papa el mart. longe in antro Anastasiae,et i'la sanctissime Gcnelrici Dei, quoe te
requiescil. Conielius papaetraart. longeni antroal- commenriat sancloePetronelloe, ut te dedueat ad fi-
terorequiescit. Posleaperveuies ad sanctam virginem linm suuin SalvaloremmunJiquitcperbeatumTheo-
Soteremel uiarl. Eaiiem via venisadecclesiampar- dorum mittit ad s.inctuni Michael m archangelnm,
vam, ubi decollatus est sanctus Xistus cum diaconi- ut ejus suffragatio iterura ad sanctissimamsuamGe-
bus suis, cujus corpus jacel ad aquilonem ; et dimit- netricem deducaris, ut illa te reridat xn apostolis„
tas viaiii Appiam et pervenies aj saiiciuin Marcum qui per beatum Petrutn princtpem apostolorum ile-
papatn et mart Poslea ad sanclum Dauiasumpapara rum mitliint :sdsanctam Mariam, ex cujus latere
et mart. via Ardiatina, et ibi ia altera ecdesia in- U sinistro te Leo papa accipiet, redditque iterumeidein
venies duns diacones et mart. Marcumet Marcellia- Genctrici Dei, ciijtts auxilio tandem pervenies per
num fratres germanos, cujus corpusqttiescilsursura cryptam ad caput beali Pelri principis apostolorum»
sub magno altare. Deinde i.escendis per gradus ad el exinde pervenies aJ altare niajus, ejusque conf.
sanctos ir.art. Nereum et 593 Achiieum, et sic va- [Forte, confessionem], el exinde post fusas pceni-
disad occidenem, et invei.ics sanc.um Felicem epi- tcniiiKlacrimas vadis ad loctim ubi idem bealissi-
scopum el inarl., et descendis per grariusad corpus mtis apostoltis apparcit cuidam mansionario suoj
ejus, et sic variis ad sanctum Paiilum via Ostensi, tum ad ejusdem quoqtie sas.cti aposloli altare, qttotJ
et in australi parte cerne ecclesiatn sanctoe Teche nomine Pastori:; nominalur, ubi fernnt lapsmnman-
supra montem positam, in qua corpus ejus quiescit sionariitm per beatum Petrum apostolum a ruina
in spelunca in aquiloue parte. ln occirienlali parte esse defensum; tum etiam libi pergendum est ad?
Tiheri ecclesia est beati Felicis mart. in qua corpus porlicum, ubi vivificoecrucis vexitlumservatur; teque
ejus quiescit; et Alexandri tnail. et sanctoe Sabinse ad fontem ingredienle altare est in muro beatiGeorgit
mart. Deindeetiam in aquilone parte ecclesioesancti martyris; tum ad sanctum Joannem evangelistara,
Pauli paret ecclesia sancti Aristiet sanctse Cristinoe eoque sahitato pervcnies ad sanctum Joannem Ba-
et sanctaeVictoraeubi ipsi pausant. DeinJe descendis ptistun, eoque ducenle curre ad prwsepesanclse Ma-
ad aquilonem et invenies eciriesiani sanctse Candidoc rias, eoque osculato perge ad porticum Petronelte.
virginis et mart. cujus corpusibi quieseit.Desconriis gauJensqiie ascenle ad Gregorii lectur [Ita cod.}
in antrum et invenies ibi innutuerabilem multitudi- Patris sancti, in quo spiritum reddidit Deo datort
nem.martyrum. Pumeniusmart. ibi quiescit_etMilix digiium muuus. Et ibi habes altaria xt. Ihdeque
 1365 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. ISM
descende atque lestina ad horationem [Ley., ora- A ro viam pervenitur ad Albanam eivitaten», et per
fionem] saiictse Marise, quoeAntiqua dicitur. Dein- eamdem civitatem ad ecclesiam sancti Senatoris, nbi
de ad fapides purpureos, qui in medio pavimento et Perpetua jacet corporaliter, et innumeri sancti, et
jacent, et in modum crucis positi sunt; et exinde magna mirabilia ibidem geruntur.
;jd corpus sancti Patris Gregorii eundum esl, et ex Juxta viam vero Lalinam ecclesia est sancti Gor-
eo loco ad sanctam Mariam, quocNova dicitur. diani, ubi ipse cum fratre Epimacho iu una sepultura.
Ibi quoque Quartus el Quintus. Ibi Sulpitius et Ser-
De locis sanctis martyrum, qum sunt foris cMtatent
Romm. vifianus, ct sancta Solia et Tropbimus cnm multis
martyribus sepulti dormiunt.
Pfimum Petrus in parte occidentali civitatis juxfa Et juxta camdem viam Terluliani est basilica, ubi
viam Corneliara ad iniliarium primum in corpore ipse cum multis marLyribusjacel. Ecciefia quoque
requiescit, et pontificalis ordo, excepio nunieropau- sanctoeEugeniae juxta eam viam est, ul;i ipsa cum
co, in eodeiiiloco in lymbis [Forte, tttmbis] propriis malre sua in uno tumulo jacet. Ibi sanctussiefanus
requiescit. Ibi quoque juxta eamdem viam sedis papa cum lolo ciero suo ntimero xxvm mart. dormit.
[Leg., sedes] est apostolorum, et mensa et recubitus Ibi sanclus Nemeseus, sanctus Olymphius, sanctus
coriim de marrtiorefacta, us.ueodie [Le(j/.,horiie]ap- Sympronins, sanclus Theodulus, sanctus Superius,
paret. Mensa quoque, modo altarc, quam Petrus sanctus Obloteris, sancltis Tiburticanus martyres
manibus suis fecit, ihidem est. stmt sepul i; et eadem via ecclesia est sancti Siepba-
Juxta eamdein quoqucviam sancta Rufina, sancta ni protomiirt.
Sccimda, sancta Maria, sanclus Marius, sauctus g Juxta \iam vero LaviCanam ecclesia est sanctse
Amhacu, sanctus Audafax, et alii quamplurimi san- Elenoe, u!ii ipsa corpore jacet. Ibi sancti isti dor-
cliiacent. miunt: Petrus, Marcellinus,Tiburtius, sancti xxxmi-
Inde baud procul in sinislra manu juxta viam Au- lites, Gorgonius, Gcnuinus, Maxinius, Quatuor Coro-
reliam sanclus Processus, sanctusMartianis, sanctus nati.idest, Clattdius, Nicostratus, Simpronianus, Ca-
Pancrantius [Ita cod.], sanctus Paulinus, sanctus storius. Ibi et in cryplis sub terra irmumera marty-
Artliemius, sanctus Felix, sanctus Calistus, sanclus rura multitudo sepulta jacel. Simplicius.
Calopus cum multis sepulti jacent. Juxta viam vero Pcneslrinam [/t«cod.]juxtaaquae
Juxta viam vero Porluensem, qux et ipsa in occi- duclum ecclesia esl sancti Slratonici episcopi et
dentali parte civitaiis est, sanctus Abrion et sanctus inart., et sancti Castoli, quorum corpora longe sub
Sennis, sanctusque Milexetsanclus Vincentius, san- terra sunt, sepulla.
clus Polion, sanclus Jnlius, sanctus Pymeon, sanctus Juxta viam Tiburtinam prope murum civitatis ec-
Felix, 599 sanctus Syniplicius, sanctus Faustinus, clesia esl sancti Jantiarii episeopi et marl. Eadera-
sanclus Beatricis [Forle, sancta Beatrix] dormiunt. que via ecclesia el sancti Agajjiti, multum honorabi-
In parte hujus australi civitatis juxta viara Osten- lis martyrum corporibus.
sem, Paulus apostolus corpore pausat; etTimotheus El pro,e eamdem viam ecclesiaest sancti Lauren-
episcopus et martyr, de quo meminit liber Silvestri, ti roajor, in qua corpus ejus primum fuerat huma-
ibidem dorinit; et ante frontem ejusdem basilica»ora- tiiin; et ihi basilica nova miroe pufchriludinis, uhi
torium esl Stefani marlyris. Lapis ibi, quo Iapida- upseinodo requiescit. Ibi quoque sub eodem altare
tus est Slefanus super altare est posftus. _ Abundus est dcpositus, et foris in portico layis est,
"
Inde baiid procul in meridiem monasterium est qui aliquando in colto ejusdem Abundi pendebat, in
AqiiocSalvioe,ubi caput sancti Anastasi est, ct Iocus putcum missi. Ibi Hereneus, Julianus, Primitivus,
ubi decolatus est Paulus. PrOpc qttoque basilicse Tacleus, Nemeseus, Eugenius, Justi, Crescentianus,
Pauli ecclesia sanctse Teclse est, ubi ipsa corpore ja- Bomanus sunt sepulti, et sancta Cyriaca, saneta
cet; et non longe inde eccksia sancti Felicis esl, ul)i Siinfcrosanus [Jla cod.], et Justina, cum mullis,
fpse dorniit, cttm quo, quando ad coehim migravit, m:»rlyres siint.
pariler properahat Adauctus, et ambo requiescunt in Itt ie in Boream sursum in monte basilica sancti
uno loco. Ibi quoque et Nemcseus martyr cum plu- llipolyti est, ubi ipse cmn familia sua tota xix mart.
timis jacet. jacet. Carcer i!>iest, in qua fuit Lamreniius. Ibi est
Juxta viam Ardentinam ecclesia est sanctoePetro- Trifonia uxor Decii Ciesaris, et Cyrilla filia ejjus; in-
nclloe; ibi qiioque sanctus Nefeus el sanctus Achileus ter iitrasque Concordiaet sanctus Geneseus et multi
s"unt,et ipsa Petronella sepulti. marlyres i ,i sunt.
Et propc eamdein viam sanctus Damasus papa de- Jtixln viam .\umentanam est sanctus Nichomedus,
positus est, et soror ejus Martha; et in alia basilica et juxta earodem viam basilica sanctse Agnes mirse
rton longe Marcus et Marcellianus sunt honorali; et pulchritudinis, ubi ipsa corpore jacet. Propequeibi
adhuc in alia ecclesia alius Marcus cum Marcellino soror ejus Emerentiana, in alia tamen basilica, dor-
ih honorc babctnr. mit. Ibi quoqtie singulari ecclesia Constantia, Con-
Juxta viam Appiam in orientali parlc civitatis ec- slantini filia, requiescil. Sanctus quoque Alexander,
clesia est sanctaeSuteris marlyris, ubi ipsa cum mul- sanctus Felicis [Ita cod.], sancla Papia, sanctus Vi-
tls martyribus jacet; et juxta eamdem viam ecclesia D ctor, et atii tnulti ibi dormiunt.
est sancti Sixti papoe,ulii ipse dormil. Ibi quoque et Juxta viam Salariam ecclesia est sanclae Felicita-
Ceciliavirgo pausal; et ibi sanclus Tarsilius et san- tis, ubi ipsa jacet corpore; ibi et Sillanus filiusejus,
Clus Geferinus in uno tumulo jacent; et ibi sanctus unus de vn est sepuitus, et Bonifaliuspapa cum mul-
Eusebius, et sancttis Coloceruset sanctusPartbanius tis sanclis ibi dormit.
per se singulijacent; et DCCCmartyres ibidem re- Juxta eamdem viam sanctus Saturninus papa, cum
quiescunt. multis martyris [Leg., martyribus] dormit. (In alia
Inde haut procul in cimiterio Calisti Cornelius et quoque ecclesia sanctus Chrisantus et Daria virgo et
Ciprianus in ecclesia dormit; et in altera spelunca LXIImart.) Propeque ibi sanctus Alexander et san-
sanctus Calocerus diaconus. ctus Vitalis, sanctusque Martialis, qui sunt III de vu
Juxta eamdem viam quoque Ecclesia est multorum filiis Felicitalis, cum mullis martyribus jacent. (Ibi
sanctorum, id est, Januarii, qui fuit de vti filiis Fe- in interiore spelunca sanclus Theodulus et Eventus.
ficitatis major nalu, Urbani, Agapiti, Felicissimi, Ci- Ibi et septem virgines, id est, sancla Saturnina, et
rini, Zenonis fratris Valentini, Tiburti, Valeriani et sancta Hilaria, sancta Dominanda, sancta Serolina,
Maximi, et mtilti martyres ii;i ret_uiescunt. sancla Paulina, sancta Donata, sancta Rogantina re-
Et juxta eatndem viam ecclesia esl sancti Seha- qui:'scunt.)
Sliani martyr. ubi ipse riormit, ubi sunt et sepullurse Juxta eamdem viam Salariam sanctus Silvester
apostolorum, in qtiibus XLannis quieverunl. Ibi quo-• requiescit (ad pedeside|us sanclus Syricius papa) et
<jueet Cyrinus martyr est sepultus. Per eamdem ve- alii quam pturimi, est, sanctus Coelestinus papa,
 4365 APPENDIXIII. — HISTORICA. 1366
sancla Potentiana, sancta Praxidis, sanctus Marcef- * ALEXANDRI
lus episcopus, sanctus Crescentiaaus, sanctus Mau>-
rns, sanctus Marcellinus, sancfa Prisea, sancta Fs- REGIS MAGNIMACEDONTJM
de
mitis, sanctus Paulus,.sa«ctusFelicis unus v», sa» KT
ctus Philippus unus de vir, sanctus Semetrius, et i«
nna sepullura sub altare majore eectxv. Per eamdeni DINJMMI BRAGMANOKUM REGIS
qitoojuevenitur viam ad eeclesiam saneli. Michaelis, PER UTTERAS PTJtCHEtSRIMA CO*XilTK>
vn miliarM<ab Urbe. IWCrPIT*.
600 rn('e bau<fprocnl 'w oceidentem jtrxte viam
eamdem in cryptis snb ferra LXXX sanctus Ex ms. Mittestatensi et editione Palladh.
gradlbus
Pamphitos et sancttts1Candidus, sanefusqireCyrinus, Sepiusad atires mea-sfando pervenit, rationem \i-
cum mtiltis martyrrous jacent. tse vestroea communione,qui ubicunqmesunt [Edit.,
Et inde in oeciderttemtendentibus apparet basifica anam eommunium,qui ubique sunt] hominumdiscvepare :
sancti Hermes, ubi ipse martyr jacet longe in terra. fmntiantes. nec terre, nec pelagi subsidiis vos utr, asserunt
ibi est sanctus Crispus et sanctus Hercuktnus, etsan- rnm: licentiaQuse res, novitale sui mtrabilis, rumo-
ctus Maximilianus,et sancla Basilfssa. videtnr incredula : et reete eonsulere
In altera spelunca sanctns Jacintus-et sanctusPre- perhas te, Dindyme, [literas] properavi, ut si ve-
rom esf quod audrmus f£dt'r., audivimus], et [si]
tus (sanctus Viclor) et sanctus Leopardus cum multis pbilosophandi causa hoc facitis, incunctanter expe-
martyribus sepulti. jBdias; quo cerlior effeetus,ego quoque, si fteri potest,
Inde non longe est in occidente ecclesia sancti distiplinse sectator hujus existam. Semper enim vir-
Joamrismart. ubi caput ejus in alio loco sub altare tutum studiis ab ineunte oetate operam dedi, tradita-
ponitur; in alio corpus. Ibi sanctus Diogeiiis, et sar» i qne mihi a sapientibus innocentisemandala nen in-
ctus Sistus, et sanctus Liberatus, et sanctus Blasfus', diligenter, [trt arbkror,] conservavi; quibus lamen
et sanctus Maurns, et sancta Longina mater Joannis ita niformanrar ad bene vivendiim, nt [henel vivendi
sunt sepulli (et alii mille ccixir mart.). omnino causas et remedia non perdamus. Sed quia
Inde prope juxta viam Flamineam apparet ecclesia vestra excellens industriausi b, preter illas pbilosopbi-
mirifice ornala S, Valentini martyris, ubi ipse cor- cas philosophorumnotas, tatasque doctrinascultum
pore jacet, et mulli sancli ibi sunt sepulti in aquilo- hane quendam observantise singularis inducit, queso, ut
nali piaga, nihil moratus aperias; nara nec vobis ex hoc
aliquid jacturoe proveniet: et nos aliquid fortasse
Istm vero ecclesimintus Rommhabentur. eommodisortiemor. Libera enim res est eommunitas
|_Cdit., est res communicari], et nesciens pali dispen-
Basilica Constandriiana, qnoe et Salvatoris^ ipsa dium, cuni in alterum participata transfunditur : sic-
quoque et sancti Joannis dicitur. ut enim ftce una [Edit., sicut ex una lucerna], si
Basilica, quoeappeffalur sancta Maria Major. luminaria plura accenderis [Edit., succenderis],%nul-
Basilica, quoeappeflatur sartcta Anastasia, nbi crtt- . him damnumprincipalimaterisegenerabis; quia equi-
ces servantur, quoeportantur per stationes. dem facuttatem accipis plus tucrandi, quociens cau-
Basilica, qjuseappeltatur sancta Maria Antiqua. *[j sas accipis plus prestandi. Quapropter obsecro te, ut
Basiliea, quseappellatur sancta Maria Rolunda, prebeas quesitis responsa.
Basilica, quteappelhtur sanctaMaria transTiberis. <=RESPONSIO DINDiMiREGIS.
Ibi est imago sanctse Marioe,quse per se facta est. Desiderantem te sclre, Alexander, quse sti! [Edit.,
Basilica, quseappellatur Apostol.JacobietPhilippi. quid sit] perfecla samentia, licet te non ignarum hu-
Basitica, qua?appeltatur Joannis et Pauli, ubi ipsi jusprofiteri vellecollaudamus[Eiit.,licetnujus te non
ambo in uno tumttkrjacent. ignatuni profiteri belle coniaudem]; quia quod solum
Basilica, quseappettalur Cosmeet Damiani. est omni regno prestantius, id assequi maluisti: ete-
Basitica, quseappellaiiuvsancti Laurenti, ubi cratt- , nim imperator exsorsphilosophim,non dominarusolus
cula ejusdem habetur Laurenti. eredilnr, sed servire plurimis [Edit., etenim imperator
Basilica, quse appeHalur Virtcula Petri, ubi habe- ex philosophia non dominari solum credilur, sed ser-
tur catena qua Petrus ligatus est. vitC quamplurimis]. Vetumtamen quo [Edit., quod ;
Basilica, quseappeilalur sancla Adriana. forte leg<,quoniam] sati9 mihi durum 601 et prope
Basilica,quseappellalur sancti Crisogoni. impossibile videtur, fnunc) te ad nostra instituta
Basilica, quseappellatur sancli Georgi. transduci, com procui alhs, quam nosler eultus exi-
Basilica, quseappetlatur sancti Clementis. git, disciptinis et moribus sis imbutus; statueram
Basilica, quseappellatur sanctseAgatse. [Edit., stat verum, mendose] tacere, teque veniam
Miperhis, que postutas date [Edit., dart, omisso verbo
Basilica, quoeappeJlatur sanctr Stefani. deptecati], deptecari; maxime quia nec mihi
Basilica, quseappellatBrsancti Marci. 1* seq.
«llum subpetit uber eloquii; et tibi necessitatibus
Basilica, quseappellatur sancti Marcellini. bellicis occupato parum temporis [Edit., parvum
Basifica,sancti MicfraelisArchangeli. temporis} ad legendum datur. Sed ne invidisecausa
Basilica, saiicti Bonifati mart., flbi ipse doffflit. deserere me diceres, expedio [Edit., expediam], ut
1a his omnibos basikei&per cerla tempora publica potero, quasreqoiris. Nuntiosemni [Fors. pro, eutem]
. statio geriUit?. de nobis ad te dudum prolatos non immerito, famse
incredums, respuisti; nam solent [Edit., solet] gau-
dere iigmentis. Nunc indubitanter petcipere rerum
fidem contentus, ad beate vivendum quales [Forte
suppl., leges vei vox similis] habeamus, agnosce d-
Sit sane tui judicil, quseproferemus, utijun gequenda
censeas, an spernenda.
•»In edit. titulos ; Alexandri Macedo- ut in ms., nulla alia opus est correctione.
Magni regis
num et Dindimi regis Bragmanorum de philosophia 0 In edit. titulus : Prima retponsio Dindimi regis
perbliiteras collatio. eontra Atexandtum tegemMagnum Macedonum.
In Edit. : Sed quia vestra excellensoffertur indu- * In edit: Nunc lamen ex me indubitanler percive,
stria, etc, ubi Bissseuslegendffmputat, fertur, et in- rerum fide contentus ad beate vivendum, quales na-
fra loco inducit, inducere. Sed omissoverbo offertvr, beamur agnoscens.
 1367 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 13b8
Gens igitur Bragmanornm pura vita et simplici A taciibus] non sordescit? Sole calescimus, rore
vivil; nullis rerum [Edlt. , nulltts reus] capi- humectamur; sitira rivo [Edit., rivis] frangimus;
tur illece':ris; nihil appetit amplius qiiam rntio thorum ministrat humus; somnum solliciludo non
nalura: (lagilat; omnia patilurac toleral, illud pntaus rumpit; mentem cogitatio nnn fatigal; in homines
necessarium, quod scit non esse s:,peifluiim; facilis nnstri similes superbia non agitamus imperium
nobis semper alimonia, non quam luxuriocsagacitas, [Edil., superba non agitamus imperiaj; nec quen-
per omnia currens elemenla, perquirit, seri qttam quam vel in minimain servitulem exigimus; corpus
tellus ferro inviolata [Ms., involuta, menriose] pro- quidem soltim animo famulari detere censemus c :
dttcit: mensam epulis oneramus innocuis a. llincest, alioquin sevilia est in obsequium cogere, quos no-
quod nulla genera morborum numeramus vel no- bis fratres eademnatura progenuit, et quibus ab uno
mina, sed diulurnis gaudiis salulis inlemeratse per- Deo Palre communium bonorum spondetur here-
fruimur b. Nullus itique apud nos sanandis corpo- ditas. In extruendis domibus igne saxa non solvi-
ribns usus herbarum est, nec in alienas pernicies mus; nec limum rursus in lapides subactum forna-
auxitium pelimus [Edit. add., constituti]; opem c bus [Edit., fornacis modo] reformamus; nec ad-
non precatur alter ab alio, ubi vivitur inter pares; mixtione vetificalipulveris f cementa duriora con-
locus non pricbeittr invidiiB,ubi niillus superior est; ficimus; fundamenta non jacimus in profundo; nec
omnes divites facit paupertatis equalitas; judicia vi nostra velus oceani possessiomutilatur, ut cubicula
non habemus, quia corrigenda non facimus; leges nobis sint aprica, ubi fttit quondam procellosa navi-
nullas tenemus, quas apud vos crimina perfenuit; gatio, dum terrarum dilatare quodammodo molimur
nam dum plerunique severis sanetionibus [Elit., n angustiora, el defectui Creatoris velut quedam sup-
scveris sane timoribus]incognita prohibent facinora, plemenla preberuus B; quin potius in defossistelluris
docuerunt. Una genti lex est, contra jus non ire spehmcis, aut concavis 602 monlium tatebris capa-
nalurm c. Misericordiam uulli tribnimus, quia nec citer habitamus. Nullos ibi ventorum fremitus, nul-
ipsi miseranda committimus; culpas nostras aliorum lius tempeslatis [Edit., tempestatum] turbines for-
remiltendo peccata non abluimus; nec sparsis divi- midamus; lulius nos defendil ab imbre spelunca,
tiis scetera congesla redimimus; quid eiiim pro- quain legula h, cujus geroinus usus est: mansioni,
ficiat in proximum depensa munificentia noxoe, dum vivtnius, prolicit; dum morimur, sepuliurae.
cuni sit anctori simile, (piod confertur [Edit., ava- Nullus apud nos pretiosus araictus est, nulliu»ve-
ritiie simile, qtio.l fenur]? Et fortassis sincerior est stis fuscario colore conlexitur. Membra papiri teg-
ille, cuin quo male conscius raptim parata [Edit., mine, vcl quod est verius, pudore velanlur. Femine
patraia] coinmunic.it, el ita fit, ut vitiis [Edit., a vi- noslrates [jl/s., nonslranles] non ornantur ut pla-
tiis] largientis par, qui accipit, habeatur; parvitas ceant, qu;c quidem ornamentorura cultum magis
[Edit., pri.vitas] enira, quos contingit, exequat. La- oneri deputant quani decori [Edit., honori]; eteium
torem non cxcrcemus, qni nulrit avariliatn; otium nesciuntin augendapulcriludine plusafleclare, quam
tiactm [Edil , nalm] sunt : nam quis potest opus
lurpilttdinis [Edit., olium lurpe] vitamtis; libidini naturse
membra dehilitanda non tradimus ; nocle non uli- corrigere, quod cum factum fiiefit, aut in-
nmr ad tenenda flagitia; nihil facimus, quod lex frucluosumest, quia vincitur : aut criminosum, quia
[P. Rieberer : Forte, lux] casliget [E :it., quod casti- _ presumitur. Nullus apud nos incestus, nullum ariul-
qetur]. ISefas est apud nos, juga montium vulnerare terium, nulla corruptio nomiiiatur. Ad concubilum
[Edit., vulnerari] denlibus; vel camporum nilorem " non admonel nos libido, sed sobolis amor : non no-
rimare [E iil., rigare] vomeribus; aul gementibus vimus amorcm, nisi piitm [Edit., purum]. Aborli-
lauris s ridenlia plaustra subjungere; cruentis dapi- vis actibus procedere fceta nascentia non vetamus
bus ulernm non torquemus; vescendi causa secreta [Edit., norenovimus]; nec iniravivum corpus mor-
liiorutn riiibus non rimamus d ; non equoreas ani- tem inveslisamus alterius': in hominibus conspicien-
inanles secreta [EJit., secta] venatione decipimus; dis [P. Bieberer : Forte, concipiendis] sterililalis
autaeris li crtate.n ciplu avium verberanms;-silva- obilum [Id., forte, oblentu] minime Deum suo jure
rum incolas non vaslamns indagine, neque spolia privamus i, nec in rapienda vita superslilum, [gla-
ferina domum conveltimus. Omnia possi,\emus,que- di.s] urgemus moranlia fila Parcaruin. Arma non
cunque non cupimus; est enim ferocissima pestis sumimus, bella non gerimus; pacm moribus, non
tpie solel egenos, quos erpit [Edit., cepit], viribus confirmamus : sola fortuna est, adversus
cupiriiias,d:im
efiicere, iiiiem inquireniii [hdit., reqmrendij quam sepe pugnamus, et sempcr [Edit., soepe]vin-
non invenit. Sed eo magis, qiio fuerit locnplrtata, cimus, quoesuam temeritatem [in] nos experta de-
nvndicat in iisutn labandi [Edit. melius: in usum plorat : de falis nihil querimus [Edit., querimur],
libi linandi]. Turrila culmitia non Ievamus;nec au- quia poleslatem illis contra nos, recie agendo, non
rassahrres artequalain decoquimus; nec getidos dainus. Mortem non paliiiiur, nisi qunm setas affe-
uqunrum cursns (ervenii [Edit., fermenti] statione cta portaverit : nemo denique parens filii comilatur
concludimus. Cur aiitem nos lavacra poscamus, quo- exequias. Ntilla nos exlruimtts [Edit., instruiraus]
ruin corpus immundrs conlraclionibus [EJit., con- instar temploiuin sepulcra defunclis, nec ingemma-
» In Edit. : Sed quas tellus ferro inviolataprodu- { Videlur nolari terra Puleolana,navigiis quaqua-
eit, mensam eputis oneramits. versttm auferri solita. P. RIF.BERER.
l» ln Edit. : Sed diulurnis gaudiis intemerate de- 6 In Edit. : Necui nostrumvelus oceani possessio
fruimur. mulctetur: ibi atbiculanobis aprica, ubi fueral quon-
>»H:ec sapiunt disciplinam Stoicorum. UndeClean- dam proceilosa navigatio; dum terrarum dilatare
thes dicebat, summuin hominis finemesse ofiOjWyov- quodammodomolimina angust ora ; et defectui crea-
fisunif T-fl<pOo-tt vel, trvii/ytuvwfTj) yjffsi £ijv: toris, etc. Hanc lectionem vix anleferendam censeo
?'OT>
nunri alii dicebant, intra nalurw finemvivere, iiem , lectioni ms. MAUTINI. <
naturnm sequi. Vid. Budd. Hist. philos. cap. i, pag. lj In Edit. : Ciytts geminusnobisusus est mansionis;
261. MVRTINI. quia dum vivimus proficit vitm; dum morimur sepul-
d In E lii., Vescendi causa secta litorum relibus turm nulla veslis fucato colore contexitur. P.
non rimumnr. Rielerer legendum putat : Tutius, quam legula nos
e P. Rieberer legendum videbatur : Nec quod- defenditspeiunca, cujus, etc.
i In Edit. : Ncc in ira vivum corpus morti invehi-
quam vel in minimam servitutem exigimus corpus,
quud sotum, elc. Sed metior forte est lectio in edi- mus allerius.
tis : Nec quenquam vel minima servitule afftigimus, i ln Edit.: In hominibusconspiciendis, sterilitatit
praler corpus, quod solum animo famulari debere ob causam, minimeDeum suo jure trivamus.
ftnsemus.
 1369 APPENDIX 111.— HISTORICA. 1370
tis urnisfunera combusta recondimus [Edit., conve- A ptilchreformalum signorum varietatibus, stellarum-
himus], quod non honori potius duxerim, scd poenoe que fulgoribiis rulilare; solem puniceis invectum
[Edd., quod nonhonori dixerim, sedpotius poen:e| : jiigalibus crines per orhem rariicantes effundere.
qnid enim miserabilius his ossibus, qttse, ttt gcmtrix quem bissenis inciiiiibens mensibus redivivus annus
[Edit., qtisene genitrix] terra complectendarecipiat, inrie persequittir; tempora species acpampinis 603
cuncta redimiculis comitantur e: dies quoque volubiles
coucremantur ?
et horse volubiliores antecedunt. Cernimus eliam
Apostrophe ad divitias. pelugus cotore purpureo venustutum [Edit., certa-
Sed hsecvestra sunt argumenta, divilise, quae nec mus venusture], qnod placidis et aniicis exeita-
satietatem vivenlibus concessistis, et morluis supre- tiiin [Edil., excitatur] semper fluctibus; non ferire
mara requiem sustulistis. Iuvenit, ut video, vester germanam terram creditur, sed aroplecti; cujus
furorin homines et post fata, quod torqueat; non niulliformes pisces, vagique delphini per sequora
enim sinitis gremio suo tellurem cineres fovere, quos madida undosaque saltatus innocentes exercent f.
edidit, dum munilica specie ministerii jocundam Camporum [Edit., temporum] quin etiam locta vi-
[miseris] eripitis sepulluram : discanthomines, qua- rentium specie delectamur, ex quibus odor gralissi-
lem vicissitudinem amatoribus vestris exhibetis mus, flores [Edit., florem] suavitalis exhalans, ocu-
[Edit., amatoribus exhibealis vestris]. Vos estis los simul pascit et animum; nemorumque nobis et
malorum omnium causa morlalium [Edit., mortati- fontium opaca sciticet arridel amenitas, quam varise
bus] : vos Asiam et Libiam brevibus coucludi fini- simul atitcs musicis conceniibus personantes melos
bus affirmatis; vos solis meatum trepidare facitis, n dulces [Sic in ms. et edil.] coinponunt. Hec sunt
durn cursus ejus [Edit., ctirsus sui] lerminos armis natirroeexspectacula, quse et imitari difficile est, et
disqui.it Alexander; vos tartareum custodem sopiri refutare culpabile.
posse precio suggessislis ; vos oninia consumeiites Nos mercandi gratia ponlum classibus non snlca-
vullum semper jejunum geritis; vos pias patrum mus, nec sub alio jacentes sole provincias fastidio
dexteras natorum jugnlo [Edit., jugulis] scelerastis; terrseal.erius expetimus , quod tam commeantibus
vos in maternum concubitum verecundos juveues, seva pericula, quam solet perfectis magna miracula
ipso [Edit., ipsa] cupidine stupunte, duxisiis; vos in prwbere B. Nunquam nos peregriua species ardore
superbiam mitissimos reges iu itaslis, quibus cum sue pulcriitidinis inflanimavit, quibus decentius nibil
terrarum spacia minime sullicere sitadetis, poli que- esse creditur, qiiam visio propriorum : nec nos fa-
rere [sedes] hortamini; licet n^c Deos vestros mulos sihi faciet multis casihus opum devincta
morbi [Deestforte vox, hujus] dimiseritis exsortes; [Edit., devicta] materies, quos liberos edidil absoluta
nani et per ipsos nefanda commi.titis [Edit., commi- pauperies.
sistis| : tesles sunl Jitpiler et Proserpina : ille, quod Nosartem bene loquendi non discimus, nequefa-
pudicam mutierem fefellil auratus; iila, quod vivum curidie rbetortim oratorumque damus operam; cu-
corpus in tartarum non aliter nisi auro suscipit ob- jus officium est faleralis sermonibus figmentare
lato a. Vosliberos homines honeslate privatis, vos nendacia, et innocentioefidem conferre criminibus,
servos nobililale donalis; vos caplivos triumphis ac parricidii reos ussignare piissimos: qui dum pu-
extollilis; vos reges facitis non posse quod volunl; tanl, se alienoe lauriis fnictum [Edit., factum] per
vos judices integritale nudalis. Omnia tenetU, et _ iniquam victoriam rapuisse, nesciunl, se munimen-
omnibus vos habenlibus iraperatis; sola sapientia C lum suoe c nscienlioe perdi.lisse. Simplex apud nos
Bragmanorum vos superat non amando. Sed his sa- loquentia [ Edit., eloqueutia ] [est] communisque
tis; nunc [reliqua >>]percurramus. i cunr omnibus, [solnm precipiens (Omissa in editis)]
Pestilentiam Bragmani non patimur; neque enim non mentiri. Philosophorum scolas minime frequen-
foedisactibus temeramns auram coeli: semper lenet tamus, quorum doctrina discors [Edit., discordia]
apud nos cum temporibus natura concordiam, et nihil slabile certumque diffiniens , semper sequenti-
vices suas elemenla non olfensa custodiunt c. Me- bus placita piiora scindentibtts [Edit., rescinrienti-
dicinoeremeriic.mnobis parcimonia est, quse non litis] : qttorum ttiia pars bonum in honestate, alia in
solnrn illapsos polest curare ianguores, sed etiam volnptate constituit; et quoJ asserunl, unde ipsi
procurare ne veniant. Nullanos ludicra exspcctacula scire potuerint, demonslrare non possunt, sedaudeut
[Itams., loco, spectacula], nec equina certamina , opinionibus ambiguis non comperta firmare. Noslra
nec scenicas turpitiidines aflectamus : voluptati non philosophia cxpeuita est, qnsejuvare, nisi juste, non
ducimus harenam [lta ms. loco, arenum] : sanguinis novit; nocere nec juste [Edit., nec injusle]; nec
fluenta manantia abhorremus; quid enim mimus hic aliis inferre dum censet merorem, generat, cum in-
faciet, ubi iiullum prestigium, quod ridendum de fertur'>.
nobispossit exhib re,reperiat? Quiri tragictts agat, In honorem divinum pecudes innocuas non macta-
nihil inveniens quod lugeat cutn clamore d ? Cttr mus; nec delubra iuetallis argenteis iiicruslala fun-
juvenes besliis obiiciantur inmanibus , cum nullns damus; nec aliaria auro et geinmis splendentia de-
noxani lalis poenic[Edit., nulliiis noxam talispoena] dicanius : quie si, ut non liabenti, Deo largiaris, su-
respiciat. Nos theatrum exspectare cum volumus, Ve- ;D periorern te asseris; si ut habenti, parem : quod
slrortim [Edil., noslrorum] operum monimenla re- ulrumvis feceris, contumelia est; nam quisquis cce-
leg:mus, quse cum sint maxime ridenria, deflemus. lestia preciis invilat, offendit [Ms. mendose: defen-
Aha porro nobis exspectacula, diversasque volupta- ditj. JV:.;tsuscipit Deus sacra sanguinea, cullum di-
tes exhibet niuiirii machina, in qua videmus polum ligit incriientum : spernit funesta. libamina ; verbo
« Horat. lib. m, od. 16, vers. 8 ; Virg. ^En. lib. • Ita mendose legitur in ms. Edita ita halient:
vi, vers. 140; Ovid. Melam. lib. xiv, vers. 112 et Temporibussepta ac pumpineiscincla redimiculis co-
seqq.
b Hac vox deest in manuscripto. mituntur, quod Edoardus Bissoetfsita corrigcndum
censet: Temporibus septi ac pampineis cincti. Cl.
c Iii Eriit. : Pestilentiam Bragmani non P. Rieherer. ms. ita corrigit: Tempora speciosa ac
patimur;
neque enim fmdis aclibus temeramur; ccelum semper pampineis cincta, etc.
temperiem tenet apud nos : cum temporibus nutura f ln Edit. : Vaijique delphini mqtioris madidas
concordat, ut vicessuus elementa non offensa custo- undas alque salius innocenter exercerent.
diant. g In edit. : Qum commeantibus tam smva
d In Edit. : Quid enim mimus hic fuciet, ttbi nttl- pericula
lum vesligium, quod ridenduin de nobis possil exhi- prwbean-t.h In Edit. : Necaiiis inferre dulce est,
bere ? Quid trugcedusatjttt, nihil inveniens cum lia- mwrorem qenerat, cum infertur. quod nobis
more?
1371 AD OPERA B ALCUINIAPPENDICES. 1578
aropitiatur al»orantibus [Edit., propitiatur oranti- }Lservire ludibriis. Unus trahit ad bellum; altereum-
ous], quod solum ei commercium [Edit. omitl., com- dem ducit ad luxum, ille Iucrandi causas [Edit.,
mercium] cum homine est; suaque nimis siinilitu- causa] hortatur inquiri.hic desiderium suggeritepu-
dine delectatnr; NAIKVERBUM DEUSEST; hoc mun- landi: omnes imperant, exigunt, urgent : spacium
dnm creavit, hoc regit, atque alit omnia; Iioe nos quiescendi nullus indulget; et hoc modo sensibus
veiieramur, hoc diligimus , ex hoc spiritum trahi- vestris, latenti [Edit., latendi] seductione sopitis,
mu-s; siquidem DEUSIPSESPIIUTUS ATQUE MENSEST : miserum corpus obstructum [Edit., obstrictum] in
atque ideo non in terrenis divitiis, nec largitate mu- officia numerosa marcescit; atque ita fit, ut malorum
nerttm, sed religiosis operibus et gratiarum actione vestrorum semina, dum per socordiam non valetis
placatur. Qua propler [Ms., quia propter] nimium abiicere, colalis ut numina. Et sane miror, vos, quia
vos excordes et miserabiles judicamus, qui originem F£dtt.,qiii] cumsitiscupidi opumet avaritioe studiosi,
vestram non suscipitis [Forte, suspieilis] esse cmle- fruslra tot Diis esse munificps,prsesertim omnia exe-
stem, magnamque cum Deo habere cognationem; sed cranda jubentibus; quia [Edit., qui] si yos sacrifi-
sptendorero generis vestri rebus viltssirnis obfusca- cautes exaudierint, conscienlioe vestroe riamna eon-
tis; quippe quibus maxima voluptas in carne est: trahitis [Edit., trahitis]; si non exandierint, facul-
hanc fovetis, hanc colitis, hanc amatis, cujus et tatum : ergo siye irati sive propitii fuerint, semper
contractio [Edit., contreclatio] viventis horrenda est, noeent. Hsec [Edit., hoe} sunt illse furise scelerum
et conlagio morienlis incesta; in ctijus usibus emo- vmdices, hoec illa cruciamenta tartarea, Poetarum
lumenla [Edit., elementa] vcxantur et mundus exhi- •jestrortimcurminibus decuntata c, quoe vos velut jam
bendis laboral olisequiis : etquod est vehcmentius , , > mortuos, propter impiam profanamque superslitio-
audelis etiam Deum cesis carnibus expiare, cultum- nem atque contemptum verw religionis excruciant.
qtie religionis non uni, qui solus est, sed plurimis , Etenim si miserias vestras voltierilis inlentius in~
qui non nabentur , exsolyitis; ct in hoc scilicet a tueri, nihil inaniter relatum de inferis invenitis
carne decepti. Nam hominem mundum esse parvum [Edit., invenietis]; omnia eniro, quecunque fingun-
dicimus [Edit., dicitis]; et sicut in eo mulliplicia tur apud eos esse siroulacra, vos eslis. Igitur fiu-
sunt membra disposita, ita varios Deos lingitis in menides sunt foedissimoe cogitationes; Persifone
coeloconsistere a, quorum unicuique divisas parles [Persephone ; in Edit., Tisiphone], prava conscien-
vestri corporis deputusiis |Edit., deputatis], et fami- tia; iimbra exsanguis vescitur [Vox vescitur re-
liares singulis vtctimas immoluslis [Edit., familia- dundat in ms.] vestra corpora mentis sanitate carCn-
rius immolatis], et vocabula illis exquisila tti- tia; pene infemaies [jBdtf., infernse] sunt curarum
buistis, asserenles, Minervatn capitis arcem, ut pote prodelicti conlinuitate vigiiiae; lartarus[Edt'i!., Tan-
sapientiam tenere; Junoncin iracundioe presidem talus] est inexplebilis, semperque sitiens cupidilalis
[Edit., prsesidenlem] precordia possidere; Martem aviditas; Cerberus mala ventris edacilas, cui quia
bellorum presulem [Edil. , proesidem]pectora vut- non sufficit tinum, terna ora[Ms.,hora] collata sunt.
neribus apta disiinguere: Mercurium, repertorem Hydra [Ms., Vdra] esl vitiorum post satieutem re-
facundise,linguoe-januasobsidere [Edit., subsidere]; nascentium feditas [Edit., Hydra sunt. .. foedita-
Herculem lacertos sibi, ut pole pugilem, vindicasse; tes]; viperina corona est actuuro sordidorum squa-
Ciipidinemjec.oris secretarium coercere [Ms., cober- lor horriailis; Pfuton est aniimis huinani corpori»
cere]; Bachum, ebrietatis auctorem, cellaria guttu- in rector ignavus, qui quoriiaro celestibus bonis caruit,
ris oblinere [Ms., optinere]; Cererem, frumenti da- -»meritosedibus damnatus eslinferni; Pallentes [Edit.,
tricem, horrea venlris incolere; Venerem, inatrem palantes; forte, fallentes] sunt Dii, quos sine ralione
iibidinis, femorum occupasse cubiiia; Jovem, quasi colitis. 0 vos felicissimos, quorum et religio crimen
acreum spiritum, in naribus liabere pretoria [Edit., est, et vita supplicium.
proetorittm]; Apcllinem, mediciiioc ac musicoe pre- RESPONSIO ALEXANDRI.
ceptorem, palniariim habitacuia possidere. Et totam
hominis fabricarn diis, quos dicitis, vestris donandb Si hec ita sunt, ut asseris, o Dindime, soti,
quantum tradilur, nullam partem corporei domicilii quantum video, Bragmani hominum nttmero tenen-
veslris sedibus reservastis b; qui tamen nec graliam tur, solique exsortes cprpOreoe creduntur esse sub-
604flOD'sde,)'lam> ul liberis hospitibus, referunt; stantise , qui viciis [Edit., vivisl omnibss carere di-
sed ut inquilitiis obnoxiis solvendum vecligal iaipo- cuntur; qui concessis a nalura [Edit., concessis na-
nunt; atque alios alia tribula profligat [Edit., alius turoe]voluptatibus non utuntur, qui scelus putant
alia .. . profiagitat; P. Rieberer : alios alia .. . pro- esse, quod nascimur; qni nefas existimant omne
pitianll. Itaque Marti aper ceditur; Bachodicalurttir- quori agimus; qui beneficia emolumenlorum d depensa
cns; Juuoni pavo muctulur, Jovi taurus ducilur raorlalibus molesla pro necessariis jttdicant; qui
[Edit., dicalur]; Apollmicignus offertur; Veneri co- artium diversarum minislerium scelera [Edii., mi-
lumha decerniuir; Minerve noctua consecratur; Ce- nisteria scelerata] pronunliant; qui omuino de-
reri farra libantur; Mercurio melta panduntur; aras struunt jura vivendi, aut Deos esse se profitentur
tlercttleas populea corona circumdat; fanum cupidi- aut Deos esse non profitenlur], aut invidere
nis rosea serta decorant [Edit., condecorant]: nec tEdit., leo, Cujus tam pulcherrknam, vituperant creaturam.
patitintur idem [Forte, iidein], si necessitas exigeril Haec judick) meo dementise potius, qnam philoso-
[Loco, exegerit; Edil., exigat], commune sibi pulvi- phioe annumeranda sunt.
nat offette [Edit., offerri], sed unusquisque Deus BESPONSIO DlNDIMl.
proprios flamines et sorte sibi dafum munus asse-
quitur; si tanien Dii appeltandi sunl, quibus pote- Nos, inquit Dindimus , non sumus incole hujus
stas, nisi in certissibimel offerendis animalibus, non mundi, sed advene; nec ita in orbcm terrantm ve-
[Edit. om., non] esl data. nimus, ut in eo libeat consistere, sed transire : pro-
Digna vota, vel potius digna tormenta vestris er- pcramus enim ad larem patrium [Ms., palriam], nul-
roribus exhibetis; re enim vera non opitulatores lis detictorum ponderibos degravali [Edit., prsegra-
Deos, sed carnifices leterrimos invocatis, qui viscera vati], nec in aliquibus illecebrarum tabemaculis
vestra suppliciorum diversitate discerpant: necesse commorantes, nec uagiliorum cauponibus obligali;
est enim, tot in corpore vestro penas constilulas nihil enim indecorum pene coittingimus [Edit., inde
esse, quot Dii sunt, duin singuli suis vos cogunt in- eorum pene contigimus], nulla cupidilatum furta pro-
11In Edit. : El sic in eo multipticatu sunt membra corporei domicilii vestris sedibus reservata.
disposita. Ilem alios Deos fingitis in cmlo consistere. o In Edit: Hi illi cruciatus tartarei... decantati,
t> In Edit. : Tunlaque Itominisfubrica Diis , quos qui, etc.
dicitis, vestrisdominando contruaicilur, nulla purle d Id est, pro necessariis molesta. P. RIEBERJJOU
 «75 APPENDIX III. — HISTORICA. 1574
venlibus [Edit., pro vectibtis] occultamus, quippe A [Edit., pronuntientur] a nobis. Et sane convenit
qhi nuda [£rftV.,nudi] conscicntioe fronte progredi- vestras potius nos miserias lugere, proque earum
mur, ut expedili ac facites spatiutn propositi decur- [Edit., pro quarum] tanlis roalis trabere profhnda
ramus [Edit., et expediti. . . decurrimusj itineris. suspiria; quid enim afllictius, quid calamitosius
Deosautero nos esse [Edil., non esse] non dicimus, liomine, cui lihere vivendi negata potestas est?
nec immensitati ecelcstis operis, ut iiisimtiias, invi- Interim liquet, quid de vestris moribus Deus au-
diose [Edit., invidia] detrabimus; sed asserimus, ctor persenseritd, quos noluit lartareis post obitum
bonilate vos Dei male uli: nec omnia licere scimus, reservare suppliciis, sed vivos perferre slatuit ino-
sed [Edit.,ei[ deeere firmamus; sedea quoe voluntas piam mortuorum, quam vos philosophisefalso vo-
sibi vindicat, honesiateplerumqueroganius amittere. cabulo concinnantes [Edit., concinnatis] nec tamen
Deus enim rerum conditor varias species formavit in ex hoc aliquis vobis frttctus laudis exquirilur; nul-
lijunrio [quia uullatenus poterat skie earmn riiversi- tum enim virtutis meritutn est, id nancisci quod
tate subsislere (Hmc omiss. in Edit.)], quarum usum mulare non poterilis [Edit., poteris]; sed aloria
humano permisil arbitrio disccrnendum : quisquis dicenda est, quam sibi quisque dederit e. Verius
ergo deterioribus omissis nieliora sectatur, non ipse ergo non beatitudinis sed castigationis csse con-
quidem Deus est, sed 605Dei amicus cfficilur. Cur firmo, quod vivitis. Et si placet, institutionum ve-
aulem, queso, visum est tibi, nos continenler el pie strarttm partes singulas percurrainus.
vivenles dicere Deos csse [Edit., dicere Diis], vel Non habere Bragmanos consueludinem semina
certe invidere Deo? Siquiiiem [jitslius] in vos c.adit mandere lerroe [Edit., mandare. telluri]; necarbo-
isla suspicio ; nam cum superbiam vestram nimiae I» res vitibus decorare; nec plantariis [arborum] nuda
felicitaiis tumor inflaverit, oblili qnod ex hominibus veslire camporum, nec oediliciapulchra constituere.
estis, firmatis Deum non curare de mortalibus; vo- Harum rerum manifesta ratio est, quod ferri me-
bismelipsistempla fundatis, atquc aras erigitis , et tallum [Edit., ferrum et metaltum] vobis indigna-
immolationibus pecudum lselamini vos invocari tio naturee non praebuit, quo cuncta , que numera-
[Edtt., vos vocari]; hoc patri cidelicet, hoc avo tuo, vimus, excoluntir; aliunde autem assumere ne-
cunctisque parentibus certum est fieri; hoc etiam gotiatione navigii non poteritis, atque ideo vobis
libi pyramidum forsitan promiitit extruclio [Edit., necesse est, herbis palmiiibusque depaslos, vilam
instructio]. Quapropter verius furiosos vos esse di- horribilem pecorutn more transigere; aut non idem
xerim, qui, quod agilis, ignoralis ; aut si Deutn lupi faciunt, quibus cum carnem preda non sug-
scientescontemniiis, sacrilegii reatu tenemini[£oii(., gerit, terrcno cibo rabiem famis coguntur explere?
teneamini]. Cur ergo cecitatis veslroetenebras recte Qtiod si liceret [vos] in nostras migrare terras, pro-
cernenlibus applicatis, et aniinum nostrum tali sup- fecto philosopbia vestraa periurise [Edit., pbiloso-
plicio sauciatis a, non sinilis, ut vestris miseriis la- phioe veslroe penuria] nullatenus requireretur, sed
crimas sallem, quod est extremum munus pereun- in suis descrta finibus inhereret : aut si nos in
tium.depandaimts [Edtt., dependamus]? Valde eniin vestras sedes transire possemus, sapientia inopes
'amenlanrii estis, quibus inexpiabiles pro dhinitate redderemur [Edit., sapientes inopes reddereinus].
injurise [Edit., pro divinitatis injuria h proeparantur Quem exulem non statim comitalur conlinenlia?
pense, quarum certissimum documentuin est Sal- que si venit ex arhitrio, virtus est; si ex imperio,
monei justa damnatio , qui fulgorcm superni Iuminis pena. Ergo non [in] angustiis et egestatc, sed in
emulatus, quod imilabathr, expcrtus est; [vel] En- C opulentia lemperate [Edit., temperanter] vixisse,
celadi scpullura qui [dum] violentis ausibus aggredi Iaudandum csl; alioquiu cecifas et paupertas sole
coelumvoluit, premitur tunuilo montis igniti. Tali- [Edit., sola; leg., soloe]virlutum gloriam sortiun-
bus remunerantur honoribus, qui se non agnoscant tur : ista, quia non habel, qtio fruatur; ifta quia
[Edit., cognoscuiil] esse mortales. non videt, ut cupiatf.
Feminarum igitttr vestrarum nullis [Edit,, nttl-
RESPONSlO ALEXAJNDRI. lus], ut asseris decor augetur ornatibus: assentio
[Edit., assenlior]; quippe nec ars ofiicium, nec
Tununcideo dicis te beatum, o Dindime, quia materies ulla suppedttat. Nemo apud vos incestus
in ea parle mundi sedem vobis natura constituit, vel adulterii inflammatus ardore : rairanda res Dei
in qua nec accessus advenis, nec exilus indigenis esset [Edit., miranda res esset], si proprio, non
aperitur, sed excubiis oppositsedifficultatis obsessi, necessitatis judicio viveretis; si animum vestrum
quoniam [Edit., quam] vitare non valetis vestram ab illicitis amoribus pudicitioe coiiternplatio, non
patriam, Iaudatis; et quod damnationis causa pa- deformitatis arceret aspectio ; si castitas, non coa-
limini, continentioe studio mertiisse vos jactatis. ctis indieta [Edit., non coactis, sed indicatis] ,feju-
Itaque secundum vestram sentenliam et illi heati niis testimonium voluntalis eriperet.; etenimGOg
dicendi sunt, qui perpeluis innexi vinculis, et diu- nulla sevior potest mortalibus pestis eveiiire, quam
turno squalore marceutes. vilam penalem sibi con- hec res, que qtiidem non desideria libidinis [Edit.,
senescentem producunt. Neqtte enim discrepat ab desideria hiijusmodi] solet de sensibus humanis
eis vestra philosophia; nam vobis ita bonorum usus D auferre, sed factum ; id est, non menlera ab sce-
interdictus ufilis est cruciatus. Quod criminosis c lere prohibere, sed corpus ab opere; non repri-
apud nos jura sanxerunt, vobis lex naluralis adhi- mere jubentis imperium, sed tottere famulantis ob-
buit; et proecepla, quse vobis continentioe vestrse sequium. Manet igitur causa peccati, cum vel presto
necessitas dedit, illis carcer instituit. Ita fit, ut etiam st posset, non subiret s.
qui a vobis pbilosophi vocantur, rei pronuntianlur Dicitis vos Ieges et judicia non habere; Kteris
» Edit. : Cumetgo cmeitatistestrm tenebras eerte dictus est, ut illis
ceu cernentibus applicatis et animum vestrum tali Vera leclio, ita forlassiscruciatibus, quos criminosis, etc.
restiluenda : Nam vobis
eonvitio sauciatis, non sinitis, etc. Nec ms., nec ita bonorum usus interdictus est, ut illis. Cruciatus,
editi iectionem, per periodorum Jeges, admittere quos criminosis, etc.
possis. Forte sic scribendum : Cur ergo, cwcilatis d In EJit. : Arbiter inquar/t de vestris moribus
vestrm tenebras recte cernentibus applicantes, et ani- Deus auctor prwsens erit.
mum vesttum tali supplicio sauciantes, non sinitis, e In Edit. : Sed nec gloria dicenda est, quam
ut vestris miseriis lacrymas saltem, quod est extre- sibi quisque non dederit.
mum munus pereuntium, dependumus? MARTINI, f In EJit. : Illa, quia non videt, ista, quia non
b Adslipulandumcenseo editi lectioni. ID. ut
c In Edit. : iVatn vobis item bonorum usns inter- habet,
s R. P. cupiat.
Rieherer htinc texfom matifaitrm censet,
1575 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1576
non studere, misericordiam neque petere, neque Ai et abbas reveremlissime atque indulgentissime, im-
tribucre. Omnia hec cuui belhtis vos constat ha- pensis quidcm haud exiguis, scd lanto etiim lau-
here eomiminia, quibus ut facultas senticn Ji [Edit., da. iliori stuJio et prufentia, in Dania, Brilan-
senienrii; Bisoeus: ^otft sumenli] non sappelit, nia, Hispaniu, provinciis aliis, quas quidqnam a
ita voluntas Iruendi sublata est. Rationali!)iis[/tdt7., viro istlioc exiinio soriptum, habere verisimile
Rationi^ns] nobis, iri est, rationali us hnminibus, erat, descrilendum, tibique transmiltendum cura-
qui n >lliusine ioe Icge perstringimttr, qui ad hene sti, ut, quidquid ejtts in bibliothecis ihi instructis,
viven.lum libero incitamur [Edit., insligamur] ar- latebzt; et ad conficiendam, quam jam dudummo-
bitrin, ut voluntariam con'iiie>iliamdigna remune- liebare, plenam editionem requiri judicabas, in ea
ratio consequatur, dedit mulis natura blanditias, curanda perpoliendaque 607 a^ manus haberes.
quas plerumque virtus fortior cohibet; impossi- Quam tuam rationem, quod institutum, incompa-
bile est enim, ut tautam mundi magniludinem non rahili eruditioni prudentiseque tuse longe accommo-
aliciijus temperamenti raoderatio gui ernans face- datissimum, et omni laude mea majus ac proe-
ret [Edit., gubernaret et facerel] Irisiibus laetasttc- slantius, tantis tollent laudibus, tantoque excipient
ceJere [Edit., suadere]; sii.ui lein variis casibus plausu viri hartim rerum intelligentes, ut id aliis
vohinlas humana et mnrtalium mens ipsa diversa sit etiam, cujuscunque aucloris libros edituris, veluti
[Edit., fit]; ac pro vicissitudine temporum moti- exemplar quod imitentur, commendatum iri, ani-
bus causariim aplalur. Aniniorum [Edit., rapta- mo proecipiam. Qua laude, tanquam exoptato et
t'ir aniiiiortiin. Quin etiam, etc.] quin eiiam spe- jucundissimo laborum vigiliarumque tuarumfru-
cies ciiin c i li inuta:ione vertuntiir; et liqnido qui- irjCiii, ciimulatus, habebis sane quo Isetere, quod
dem [!ie| nilent, coacta vero nulie fatiscunt : ipso- libi gralulere : atque ut quam diutissime et Isetari,
rum quoquc seiisiium [Edit., ipsorum vero casuutn] el gratiibri qucas, vehemenler opto. Interim re-
ratio non ntinus insiabilis esse videtur, qu m multi- censenti tihi, quos ex lot et tam dislanlihus provin-
plex, et non solum cum rerum qualilatibus, sed ciis acceperas libros, summoque studio inter sese
etiam cum octatihiisimmutatur «. Hinc esl, qnod sim- co:i piranti, visum est, libelltim ex nonnullis Al-
plicilaie gaudet iofautia, lemcritate juventus exul- cuiui lihris mss. depromptum alque transmissum,
tat, canicies imbecillilate ian!atur; qnis enim aut mihi examinan lum tradere, et, quse singutaris ac
astutiam [Edit., audaciam] requirat in puero, aut pene incredibilis tia in me est indttlgenlia, qua-
in adolesccnte constantiam, aut mobilitalem poscat Iemcunque meam super eo sententiam poscere,
in vetnlo? Multa sunt quas vistti noslro, alia quse item animo generoso significare, animadversiones
au Mlui, nonnulla quoe odori vel tactiii vel sapori quasdam meas critici el philologici gcneris, fore
voluptuosa siiccnrrunt, quibus erumnarum, quas tii i maxime acceptas, consilioque tuo accommo-
ex labore contrahirous, mulceaiur asperitas : et ita datas, ut eas, quibus opus videalur, libetli promnl-
modo sallalionibus, m.irio cantilius oblectamur; gandi locis aspergere possis. Cui desiderio tuo,
noununquam etiam suavitate odoris, vel gustu quanquam ad exsequendttm difliciliori, et exiguis
dulcedinis, aul coiilractus \Edit., contactus] blanda ingenii mei facultatibus fere majori, sed eidem
mollilie refovemur; quorum omnium suggeruut etiam jucundo, mihique valde bonorifico, quoniam
nobis etemenla mate iam, quoe etiam vilae nostrae per statos muneris mei labores adhuc non licuit,
credunttir esse principia, quorum prseinixtione ' in prsesenti, quanlum possum, obtemperaho, et
[ltams.] contraria humani generis inslructura [Edil., G qualemcunque meam super hoc libello sententiam,
slructura] conditur, ut [Edit., et] unu-nquodqiie item animadversiones nonnullas tecum communi-
snis parlibiis satisfaciens, sub dispensatione nobis cabo : ea tamen quasi lege, ut si, quoe ego com-
tribuai familiare subsidium, quo raotes corporea mentatits sum, ulriusque persona digna reperias,
sapienlcr fabricata consistal. Sic ergo fructus no- ea veluti sempilernum aliquod cum singularis luse
bis seminum ministranliir [Edit., monslraliir] e in me humanilalis, tum justoe mese in te pietatis
terra, copisepiscium conferuntur [Edit., efferuntur] et obseqtiii monumenium, editioni tuse pleniori
e mari; avium catervie largiuntnr ex aere : his si arijecta, posteritati tradas; sin raintts, quovis modo
tu utendo [Edit., spernen io] volueris abslinere, supprimas et exslirpes. Non enim tam pravus, ne-
aut superbiie nolaberis, quia douatn repudias; aut que tam amhitiosus sum rerum inearum admira-
invidise,quod a meliore [proeslalurEdit., proeslenlur]. tor, ul alios nihil, nie omnia, #vilere credam ; aut
commentationes meas perfectas, et -omni numero
Cens Piagiuinaqirdem, inifNi|'isumoribnsextat, aj.-sohitas, aliorum conlra leves, errorum plenas,
Uic leKitiir,leci"i'meule liilomvnleai. inliceias pronunti m : quaeitiultoru n est temeritas,
Hic 1'auhKISCIIHCII' l>rviier r>si>ousateguiitiirl>
yua' uaniiicLiivhii"iiiin*quis|uc sno. qui si iinet ipsi pL>centes,qui tquid ab atiis scri-
Quselihi iu*-ine,decus » uinli. ei clanasiuieCesar, plum vi 'ent audiuntve, extemplo vituperant, alto
Aibiuusinisil,rnunera pai\a, luus. despici int sii])?rcilio, nec lectu dignum judicant;
ipsi qtiidq tain litter.s consignatii n, nec promulga-
runt uriijuam, nec proniulgare audcnt. A quorum
ANIMADVERSIONES CRITICE J) homintiin ulAxSdx, ridicuta <ptA«uTtarexsecran-
thv filia, qiiit • longissime alienus, modestioegue
I> PBiECEIlENTESEPISTOLAS. nunquam non sturiiosus, vel in his, quaelibi trado,
Iltuslrissimo atque revi'rendissimo dominoD. FRO- lalii ine potuisse, facile b.rgior; idque si, quod
BFMOFORSTKRO S. R. I. princ>pi, et ad D. Em- ttti est ingenii acumen, mihi evenisse videas, sum-
a!:s le peto qtioesoque, ut errorem meum
merami abbali, pielate, erudilione, merilis splen- mopere
didissimo, maximo artium optimarum patrono S. bus occultare, quam promulgare malis. Quod ubi preci-
D. P. Ccorgius Henricus MARTINI,magisler Lip- hoc meis dederis, princeps et abbas reverendissime,
siensis cl Gymnasii Ratisbonensis P. P. atque R. liberalis generosique animi tui documentum
reliqtiis annumerabo beneficiis, quibus me soepe-
Alcuini libros otnnes, quolquot ab eo scripli numero affecisti, el quoruin mcmoriam apud me
sunt, aul exislimantur, CIIHIin unum qttasi cor- nunquam intermorituram esse puhlice spondeo.
pus reiigendi, ct, qno.l alhuc conligit neniini, Quibus dictis, ad rem ip»am, si lubet, progrediamur.
coiijunclimproinulgandi consilium cepisses, princeps inlelligere poteras, palrone indulgentissime, ex
et ila ex conjectura restituit : Manet igilur causa |» In Edit. : Et non solum rebus, sed etiam alar
peccati, quundiu presto esl cupiditts noxtr, quamis tibus i>
immututur.
solus effugit, qui, etiam si posset, non subiret. Edita Potius quam teguntur, idquodperlituramms. di»-
vero concordant cum ms. ceminequit. RIEBEREE.
 1377 APPENDIXIII. — IIISTORICA. 1578
paucis illis, quse. cum postremum tibi honoris c.au- A in congressum suum colloquiumque venirent, et af-
sa proeslo essem, d>;ev itapi^M di putare memiui, f?rl siin I quajstioncs dilliciliores, quas illis solven-
qusefere mea supertihello, ricquo quasritur, quiqne da • proposuerii; tra.iit eiiam, si quas alias M>cedo
Alexandriregis Magni Macedonum.ct Dindtmi llrag- coiumenlat ones, epislolas, elc. iilieris consignavit:
manotum tegis, pet littetas pu'.cherrima collatio est sed de gymnosophistaium monarchia, de rege, res
inscriptus, senientia esset. Quam elsi admodum ve- ipsorum ariniiiiistranle, de htijus commercio littera-
risirailem, quin probabilem esse, non negabas, vo- rio cum Macedonum rege, adeo nihil refert, ul ex
luisti tamen, ut ipsam copiosius expisitam, el ar- ipsius silenlio recte elfici cogique possit, quoede hu-
gumentis necessariis confirmatam, litleris manda- jusmodi philosopliorumrege.et lilteris cum ad eum,
rem. Faciam ergo, quod jussus sum, et rem, quo tum ab ipso, scriptis aut dicantur, aut in manibus
decet, ordine explicare aggrediar. sint, fabulis elmeris commenlis annuroeranda esse.
Ex superiorum temporum historia, maxime Arriani igilur, Plutarchique aucloritate stare si
quidem litteraria, non ignoras, homines quondam licet, ut certe licet, facere non possum , quin epi-
in taudandis accipiendisque libris, quos aliquorum slolas, de quibus quaeritur, vel hoc nomine, falsas et
vel astutia, vel pia fraus, vel sordidum lucri stu- commentitias pronuntiem.
dium, virorum olim ceieberrimorum nominibus Causa altera, quoe me, ut ita existimem, perpel-
ornatos, in lucem proferebat, justo faciliores fuisse, lit, est lingua, qua in conscribendis, de quibus dis-
nec eorum yvno-toTura anle explorasse, quam ipsos putamus, epislolis usi stint earum auctores. Scriptoe
comprobarcnt, et rei cujusquam confirmaudoecau- exstant lingua, ut videmus Latina, quam nec
sa, vehiri testes certos ac locupletes adhiberent : g Aiexandrum, nec Brachmanes novisse, et in scri-
eaque credulitate, ne quid gravius dicam, esse bendo adhibuisse, verisimile est. Unde eam didice-
facium, ut ejusmodi libri, voOeiasnomine suspecti, rint homines, nati degenlesqtte in provinciis, tanto
adeoque recte posthabendi, quasi fontes evaderent, intervallo ab Latio remotis? Num eos quisquara
ex quibus innumeri, eidemque gravissimi «rrrores, existiniet, aut Latinae, uti nos Franco-Gallicse, lin-
singulis fere disciplinis perniciosi, profluere coepe- guoemagisiros aluisse, aut jttvenes iu Latiitm, uti
runt. Quod m iliiui ut coercerelur, ab honii.jbus noslri homines in G.riliam, misisse quo lingiiseLa-
eruditis alque ingeniosis inventa et perpolita esl tiiioefaculiate, elegantiis, vcneribttsqueimbuti, illius
Critice, quoe dicitur, et disciplina ea, quoeiu aliis inler cives suos usutn commendarent, inchoarent,
leges el praeceptionessciscit inculcatque, quas cujus- stabilirent? Qttis, qrneso, hicc fecisse credat ho-
cunque liliri yvno-tbrrtr/.inves.igalurum, ante ocu- niines, paupertate afllictos, tam procul a Latio vi-
los habere, suinmaque cura, ne forte hoc in nego- ventes, tani contumaces niorum alienoruro osores,
tio labatur, sequi oportet. Earum prima ei piinceps sibique ipsis tantopere plavenles? Ea oinnia, quae
videre jubet, num qui scriptores, eidemque lide de Brachninnum uioribu!; ati]iie rationibus, cum alii
digni, libeilum, de quo quoe;ilur, ab auctore cui auctores lide digui commemoranl, tum in his ipsis
tribuilur, reapse scriptum perbibeant : ut pole quo- epislolis scripta reperiuntur, ejusmo ii sententiam
rum testimonium illius yvoo-iornra quodammodo prorsus refellunt, in eamque pedibus ire prohibent.
comprobet atque slabilial; sitentium contra vehe- Isiorum bominum, et Alexandri in piimis ingenium
menter elevet, dubiamque reddat, quin faciat, ut qui vel parum iudagavit, animoque expendit, is a
commeptationem ab eo profectam esse recte dubi- ,^„ vero prorsus atienum esse intelliget, alterutros lin-
tare, quin negare prorsus queamus : et tanto qui- guam didicisse, necdum satis cullam et perpolitam,
dem magis, quanto diligentius hujusmodi scriptores et inexigua sailem Italiseparte a poputo, lum adlmc
firie digni, istius hominis, qui libellum confecisse fere obscuro, nec rerum bene prospereque geslarum
dicitur, res gestas cognitas indagatasve, dicendo gtoria florentissimo, usurpari solilam. Qttas utiti-
persecuti sint. Atque hoec est lihelli, de quo quoe- tates, quos frucius, inde capere potuisset Alexander,
rere jussus sum, ratio. Eum ab Alexandro Magno cui in expeditione s:ii bellica, linguarum, quas po-
.scriptum esse, veterum, quem quidem sciam, auclo- puli solem orientem spectantes loqtiebanlur, studium
rum, sive acqualisfuerit, sive aliquandiu post vixe- commoda louge majora, quam hnguoeLatinse cul-
rit, testatur nulius. Curtius Rufus in ipsius historia, tura, polliceri et afferre videbatur? Qnos inde capere
tanlum abest, ut eum litleras al Brachmanum re- Bracbmat.es, scphistoe, vel pliitosophi, inter Indise
gem dedisse, et ab hoc accepisse testetur, ut pojiulos versantes, nec Latinis tradituri unquum, nec
Bracbmanum regisque ipsis praefecti, ne verbo ex Latiuoruni Iibris, qui nnlli tum erant, petituri,
quidem mentionem feceril. Arrianus, auctor, si sapientioe su;e placita? Utrique profeclo oleum ope-
quis alius, fi.le dignus, et, in describenda Alexan- ramque perdiierint, si linguseLat noe, si;.i prorsus
dri Magni expeditione bellica, PtolemoeiLagi, qui inutili et iiifrucluosoe, animum applicassent. Fac
plerisque ipsius rebus gestis inteifueral, fidem et vero, ut eam nihilo secius didicerint, et in conscri-
commentaiios secutus, commemorat quidem lib. vi, bendis hisce epistolis usurparint; tamen ipsorum
pag. mihi 409, ipsum, in oppirio quoiain, vi expu- dicendi genus, habita quidem temporis, quo vive-
gnatO, TWV Bpay^uavotv,ooot ar.toi rH; «Trotrra.;c-.if b-nl, ratione, non posset, qi.in vclustum Lalium
eyivovro,«7TGXTsfvat, boc est, B.adiiniusum cos, qnos D1 inagi^ saperet, quam stylus, quo epistoloe,rie quibus
defeclionisauctores fuisse constabat.interffcisse ; et oispitanius, conscriptx exstanl. Hic, vetuli sorex,
brevi post aduit : x«t TOOTOV (scil. 603 Mouo-tzavov)aetaiis ferrcoe burbaroequeinuiciis ac sordibus sese
xpt;j.v.<7c.i'At.elxvSpo;-/.eltveitv TIJUVTOVyn, xzi Tri,v i)ru::it; cum cpistol.e, ab Alcxandro Latine scriptse,
Scajruayun)dtrot «iTtot rn; anoirao-ia; /a.Ticin~v.v, Li)ju:e Latin;e quasi iiifatuiam ctlegg. xn labularum
hoc est, et hanc quiriem in crucem agi iu sna terra ra„ionem piveseferredehereut. Quoecum ita sint,
jubet, unaque cum eo, quotquot Br.ihmaiii d<fec- recte epislolas, de quibus quieritur, bac etiatn de
tionis auctores fueriiiit : sed adjcclis ver.is : ol on causa, falsas csse ct comnicnt.lias, aflirmare mihi
cofuxral roT;'lvSofftlo-iv,id est, qui quidem sophisue videor. At eni.Hviro ficri possit, ut eas, alia primum
• sive sapienles, apud Indos habeiitur, sitis docere lingoa scriplas, quisquam (sive Alcuinus sit, sive vir
videtur, ipsos nec agrura aliquem singularem alque alius eruditus) inedio, quoit dicitur, sevo Latinas
propriuin, in quo commorarentur, nec rcgem, cui fecerit, alquc promulgarit. Audio. Sed rei difficultas
obtemperarcnt, habuisse, sed in aliorum potius rc- ne sic quioetn satis lollilur. Augelur potius. Hoc
gum, ut, Sarabae, vel Sabbse, Musicani, eic, pro- enim sumpto, tesies dare debebis, quibus jam non
Vinciisvixisse. Nullas igitur epistoias, nec au cjus- unum planuiii facias, sed duo : nimirum, qua pri-
ntodi regem, nec ab eo, scriptas exstare posse, cer- mum li-.gua ab auctoribns, qui dicunlur, scriptse
tum esl. Plutarchus in Vila Alexandri, pag. mihi 239, sint; el a quo postbac, quove tempore et loco, La-
ipsum quidem voluisse tradit, ul decem gymnoso- tiae conversae. Donec igitur auclores, fide dignos,
phistse, quo nomine Brachmanes comprehenduntur. tanquam in mediumproducas, qui utrumque verbjs
1379 AD OPERA B. ALClilNI AP.PENDICES. 1380
claris planisqne doceant, eas mihi voQdu; nominc A , rcm administrantibus solemnia. Ex quo elBcitur,
suspectas habere Jicehit. Quod inne lemere facere epistolarum auctorcm non posse eum, cujus dicun-
videar, rem exemplo libri, qui primis huc perli- lur, csse regem, nisi forte hunc vatem fuisse con-
net, veluli luce quadara colhislrabo. Exslare, et in tentlas, uioresque et instiluta futura diu ante animo
eruditorum virorum manibtis osse uon ignoras li- pra>.cepisse,quam sancita fuerunt et stabilita.-Quod
brum, qtti Specimcn sapienliw Indofum veterum in- cum .ne.mopi'iidensaffirmareet lueri velit, aut pos-
scriplus, Brachmanum placita moralia coroplecti sit, facile intelU^.<e*iir, epistolaruin, de quibus quseri-
dicitttr. Eum ante duo ampiius annorum miilia, ve- tur, auctores non esse Brachmanum atque Macedo-
tnsta Indorum lingua scriptum perhibent : postbac in num reges, sedhoniinem, multis post Alexandrum
Persicam, Srriacam, Arabicam translatum (uiide Magnumsoeculisdegantem,eumque prorsus iiiepluin,
Arabice Kclile et Dimne vel Kulila et Dimna, qtiod inficetum cl insulsum : ut pote qui tam graviter er-
alii malunt, inscribitur), donec ettm Simeon Sethus, rare et labi, ac rolunda quadraLis,(jttodaiunl, miscc-
circa anntim 1100 ex Arabico idiomate Groecumfe- re potueril. Quoemea sentenlia ne cui falsa et teme-
cerit : quem sic conversuni ex Cod. ms. Holstenia- raria videatur, id quod dixi, exeroplis iioiiuulltscon-
no, cumnovaversioneLatina, inscriplum : Specimen firmatum eam necesse est. Prima stalim epistola
sapienliw Indorum velerum, id est, liber ethicopoliti- Diiiriyiiiiis,Biaehmaininirex,hsecde se suisquecivi>-
cus pervctustus, in Ittcem edidit Sebastianus Gott- bus ambitiose scribit : <Fundamenta non jacimus
friedus Starkius, Berolini 1697 : de quo qui plura < in profundo; nec vi nostra vetus oceani possessio
discere avet, is Fabric. Biblioth. Gr. lib. v, cap. 5, < mutilatur, ut cubicula nobis sint aprica, ubj fuit
p. 460, et Pctr. Dan. Huetii libr. de Origine Fabitla- g < quondam procellosa navigatio, dum tcrrarum dila-
rum r\oiriaiiensiuin,pag. 21 seqq., adeat necesscesl: < tare quodammodo molimur angustiora, ,et defectui
qui auctor posterior eodem, quem indicavi, loco li- <creatoris velut qnsedam supplementa proebemusJ*
brum alium, lingua Gallica confeclum, et Pilpsei, qui Hoecrex ille connneiititius a se suisque procul abesse
unus e Brachmanibus fuisse fingilur, nomine orna- jactans, et contraAlexandroGroecisque exprobrans,
tum, nec mullum ab illo discrcpantem, exstare te- mirum in modum allucinatus cst, ac se rerum Grae-
slatur. Sed htinc in proesenti non tangimus : de illo carum prorsus ignarum ostendit. €roecos enim mor
dicam nonnulla. Haheraus ineolibrum, quem a Starc- lium fuiidamenta in mari jecisse, ih eisque villas,
kio Latine couversum, et una cum Grreco prorattlga- hortos, balnea, deliciarum causa, sedilicasse, qui ar--
tum, tiquido constat. is Groecefactus dicitttrex Ara- gumentis certis vincere queat, reor fore ncminem.
bico, per Simeuneni Scthum : versio autem Arabicae Fac vero, ipsorum nonnullos eo luxurioe progressos,
Syriaca, item Persica, alise 609 complures, tamen id anle Alexandri Magni tempora fecisse, per
prisca Indorum lingua fluxisse', qua primum con- betla nunquam fere non gesta, vix verisimile vide>-
scriptus sit liber, complecleus atqtte posteritati tra- tur. Gulsepotius ventrique dedili, dapes opiparas et
de.nsdialoaum inter Absolonem, Indorttm regem, et symposioruni delicias sectati sunt, eoque nomine et
gyninosophistam quemdam, per fabulas scilemores con- soepissime et veliementissime a comicis ohjurgati:
ficlas aninii sui sensa ei pandenlem, ejusque conf. Homer. Od. ltb. n, v. 55 seqq.; item tiorat.
formantem. IIoc poslremum quibus auctoribus, quir Epist. lib. i, 2, v. 27 seq.
bus testibus lociipletibus et iide dignis, eredilur? Nos unmnrussumus, et frngesconstimerenati,
Nullis. Ex quo confleilur (tit re,m brevi prsecidam) Q SponsiPenolopse,nebulones, Alcinoique
libruro ipsum, etiainsi qui illum e GraecoLatiraim In culecnrantlapliisseipiooperauijuvenUi';;
iecerit, novinius, jure meritoque spuriis atque com- Cui pulctiruuiiuii in mediosdorinir.edies, et
meotitiis csse accensendnm. Cum igitur sic judicent Ad sirc|>ilu:iicittiar;ecessaliiinducere curam.
virj erudili dp libro, cui non pauca yvno-iornTo; spe- HtijusmQdiigitur vituperio,quodGroecos ne minimum
ciera conciliant, fpianto magis ejttsmodi seutentia fe- quidom tapgebat, haud dubie lurpiter sese dedit Din^
renda est de epislolis, quarum auclores et origines dymns ille spurius. Quid? quod istis verbis, ntihi
prorsus ignorantur, el quae nullius scriploris aucto- qitidem certe, respicere videtur Horatiapa variis.locis
riiata alque testimonio pitonlur? Lateant igiliuyin usurpata ; ut Carm. lib. n,Od. 12 abinitio.
perpeluum lateanl : certe quidem nemineni ainplius Jam paucaaratro jugera regia?
dpjcipiant. Molesrelinquent; undique latius
Tum viri eruditi, ct critices si
perHi, cujus libri Extenla visenlur Lucnno
Yvvio-toTijTa indagarc velimus, nos videre jttbent et Slagualacu, etc.
observare, num qui ritus, num quoe inslitula aucto- Item, Od. 15, v. 17 seq.
ris, dum scribebat, animo observata, quin veluli Tu secandamarmora
argumenta quoedam sententiae cujusquam confirinan- Locassulii|isuiiituiius;etsepulcri
doecattsa adhibita, prsesidii quidquam alferant, ad Immemor,struis dnrnoi;
quxslionem itlam recte explicandam.et tiletn,super MariS(|iieBaiisobslrepentisurges
eo moveri cceptam, ptane dirimendam. Nanique si SubmovereIttiora,
rUus, si.inslituta, qute respiciantur, oelati qua dege- 1'arunilocuplescontinenteripa.
bat.auctor, iiominibus quibus tribuit, provinciis de Quin etiam Carm. lib. m, Od. 1, v. 53 seq.
quibus verba faci.t, soleinnia fuerint, rem bene scse
babere aiunt, et librum satis magnum yvno-iormo; Contractapisceswiuora semiunt.
sig^tira prap.seferre: sin contra , nislituta ibi com- Jaciis in almm m<>lib»s : liuc li;equen0
CiBtiiuntadeniittit rpdemptor
roemorata, nec oetati, nec hominibus, necprovinciis, C.uintauiulis,duuiuiusquelerras
de quibus dispulalur, solemnia fuerint atque accom- FastidiosutJ.
nioriata, auctoris firiera, verique dicendi siudium At vcro Venusjtnusyates his
admodura labare, .ipsumque ejus librum non posse lam Grsecorum, qu?e indicavi Iqcis non
vp6*iafnpmine n.onsuspectum csse. Quam criticoruin num reprehendi..t; quain icivium suprum inorem vesa-
prapstantissimorum legem ac prscceptionemad epislo- solemnem, iieque*um vetustum et majoribus
las, tle quibus quqerimus.,legendas examinandasque
,mecum ajlerens, non ^paiica in eis animadverti a ...Non ila Bomnli
Rrachmanum rege dcscribi, et Alcxandro cxpro- Praescriptumet intonsiCatonis
brari, ins,tiluta, quaetuiri ipse, per setatis qua dege- Auspiciis,veieruinquenoiiiia.
bal rationem, locorum distantiam, mutuique com- (Carm. lib. n, Od. *2, v. 41 seq.), sed recentem, «t
mercii defcctum scire ncqtiiil, lum Alcxandro et a postremis liberse reip. temporibus latius serpen-
,Groc,cispcrpernm cxprobravit; tit pote quoe instituta tem, civiunique suorum animos corrumpenlem-
fuerint, non tam GrSecisquain Romanis, hisque non 610 QUBMnon pauci auetores Romani L., Luci|I-
nisi extremo liberoc reip. tempore, et impcraloribus luni iiichoasse perhibent. \illarum ab hoc sedificata«
1581 APPENDIXIII. — JHSf ORICA. Wt
rum magnificentiam, malumque ex ipsius exemplo A corum et Romanorum multa non satisaccuraledispu-
profluens,reprehenditCicero, Offic.i, 59, his vcrbis: tat, quin noniiulla falso aflirmat. Nec minus graviter
t L. Lucu.Ui,summi viri, virlulem quis? At quam lapsus cst epislolarum auctor eo, quod Alexandro
mulli villarum magnificeutiamimitati sunt? » Chla- pyramidum oedificalionemtribuit. Hotx JJgypli mo-
njydura ab eo coemptarum numerum perslringit Ho- numenta, inler mundi mjracula a Plinio relarta, sunt
ra'tius, Epist. lib. i, 6, v. 40 seq. longe veiusiiora, et niinLmutticiaccc aunos a-nte-
... CblamydesLucullus,ut amnt, quam Alexander jEgypto potitus est, niultis impen-
Si posselcentuinscenaepraebererogatus; sis, nec sine aliquo arliQcio, exfilrueta. Unde el hic
Oui possumi(jl?ait: lameiiel quseram,et quodhabebo error hominis, quisquis ille sit, ignoraatiam satis
Mitlain.Post pauloscribitsibi niilliaquinque prodit, ejusque iidem roagn,operfielevat, Corapiura
Esse domiclilamydum;partem, vel tolleret omnes. alia, si non prorsus falsa, certe quidejgidufeia,nt,
In quo tamen poela rera vero majorem finxisse vide- quoede papyri ad velandum corptts usu scjibil, ia
lur; namque Plutarchus in Yit. Lueulli, pag. mihi prsesenti silentio prsetermittaro; ea, quoein mediiim
1.77, haec habet : 2Tpa.Tnym5s JTOTS....ukovLiivou attnli, jam satis comprobare existimans, quani rerum
xopvvpu; y},uiLv$u.;,v.nv/.pivtt.T), a-xi^aiJ-evo;«» !_£)?, ignarus quamque stupidus fuerk homo, qpi epistolas,
Sucritv.EiTap.eVnpepuvypitTnaevauTov,G77oV<»v SiotTo; de quibus quoerimus, coromenius, Alexandro Dindy-
ToO3s exaTOv apxitreiv?WUVTO;,exekevo-eluSeXvSi» moque, etiamsi hic unquam in vivis, idemque Bracli-
To<7KUTa?. Cajterum ipse bic Plularchus, paulo ante, manum rex fuerit, attribuere potuit.
multo plura de ejus luxuria rcfert, ex quihus huc Porro legenti mihi ipsas epistolas, varise dicendi
perlinent, quae sequunlur : oi AovzouXJWvot xniait g formulse scrupulum injecerunt novutn, eoqucmajo-
TWV iv TOifjro/Ws/WTaTotfapiSp.ovvTat.
_3a<Tr./\txwv 1% trem, quod Latinam Codicis Sacri versionem sapere,
<3'tv TOifizapulioi;, xui nspi Neunokivepya, Ibfov; saltem cura nonnullis hujus formulis maxime con-
aOToO
it.vuY.piu.Liuvvvv-o; bpvyLLuai,
ps.yal.oi.; xat Tpoyov; sentire videanlur. Quas, ue-quid sine eausa dicere
xai §iaSpop.u.;lyJivoTpbtfOv;
QaJXio-o-r,;, TOL;olxnTnpiot; existimer, extemplo suppedilabo. Alio IQCOlegitur :
TtepizXio-covTo;,x.uiSLUITU; ivaliov; XTt?ovTOf, 6 CTTcaiY.b; Verbo propitiaiur uborantibus... suaque mmis simi-
TovSipaivBianuaivo;,'S.iptyiv uvrbvix rnSiwov, tzpoan- litudine delectatur; nam Verbum Deus est; item,
ybpivaev.rHtravSeUVTOI n-piTovcryloviyyjeptoiSIUITUI, Deus ipse spirilus atque mcns est : alio, ab .tmoD&o,
Y.UL y.uTWJV.oiiM KepioTtTwv, xui Y.uruaxevaiuvunenTU- pttlre communiumbonorum spondeturhereditas; aliis,
u.iv',ivuvSpiivuvY.uiirepma.Tuv.x. r. i. Eadeill COnfir- tarnem fovere, £armm f-olere,carnem amare, a carne
hiat M. Varro de Re Rwst. cap. 17, qui, coutra ad fiecipi, etc. Likerariinj sanctarum Ioca, quoeauctoris
Neapolim, inquit, L. Lucullus, postquam perfodis- ea scrihentis animo obversala reor, hic indicare su-
set moiilem,acmaritimaflumina immisisset in pisci- persedeo, propterea quod, qui hanc legat commen-
nas, quoereciproce fluerent, ipse Ncptuno non cede- tatiunculam, ea ignorare credam nemincm. In quo si
ret de piscatu. Conf. Plin. Hist. Nat. lib. vm, 54. tantum abest, ut jmagnopere fallar el decipiar, ut
Unde fii, ut Velleiug Paterculus Hist. Rom. lib. n, potius jltas loqttendi formulas c Latina Codicis Sacri
55, rccte de co scribat: t Lucullus, summus atioqui versione depromptas esse recte suspicer : qui eas
vir, pro/usaBhujus in cedificiisconviclibusque, et ap- suisrn (jjpistolisusurpare potuit homo, veroereligio-
paratibus iuxurioe primus auctor fuit. Qtiern ob in- nis cxpers, idemque diu ante ipsius versionem Lati-
jectas moles mari, et receptum suffossismontibus in ^„ nam confectam promulgatamque, sapientise Iaude
Jerras mare, haud infacete MagnusPiompeiusXer- florentissimus? Ex quo alio fonte eas, si noo *mnos,
scm logatum vocare assueverat.» Cui» igitur L. Lu- certe quidem nonnullas, hauserit, ego saltein #on
culhis aiuio Llrbisconditoe679 cos. crealtts, et ad ge- 611 pcrvideo : eisdemque adhihilis fac]le ,ad cre-
reiidum bellum Milhridatkum, iu quo opes tantas e.t denduin inducor, epislolarum ipsarum auctor.esuon
tam imuiensas acquisiverat, Roma missus, post redi- fuisse Alexandrum et Dindytriurn, scd impostorem
tum, hujusinodimoliiimvillarumque auclor princeps aliquem reeentiorem, vel certe hominem litterarumi
exstiterit, qui poterat Dindymus, Alexandri Magni ut tuiii erant tempora, perilum, qui eas ant oble-
sequahs, adeoque circa annum Urbis conditoe430 clandi animi, aul styli colendi capsa conscripserit.
in vivis, hoc luxurioe genus exprobrare Grsecis; Existimet aliter, cui Jpbet : id facere per me licet;
idque ducentos quinquaginta amplius annos ante, ego in roea persiabo sententia, «ec eas.unquamregibus
quamquisquam Romauortun ei indulserat? Equidem quorum nominibus ornantur, credam esse exaratas.
nil video, quo /quisquam errorem tam gravem, tam Universum denique di,cendigenus, in his epistolis
iuygiieiu «v«x(»ovi(Tft6v, nan dicam tueri, eique veri conscribendis adhibituiH, quaJen»curt,quemeam sen-
speciem conciliare; sed excusare saltem et quasi tentjam prorsus confii-maiievidetur. Id <_uodest ita
ieviorem reddere velit, autpossit? Est is tam absur- comparaturo, ut homo, in auctorum Latii classieo--
dus, ut hominis, hasce cpistolascommenti, ignoran- rum lectione multum rccleque versatus, eouumque
tiam atque slupiditalem plane argual, adeoque ipsas elegantise, concinnitati, gravitati, perspkuitati as-
spurias et commentilias esse demonstret. Pari fere suetus harom stylum ierre nequeat; ut pole qui nec
valicinandi facultate, fallendique astutia, vel stupi- castus est, nec elegans nec aequabilis,sed modo h.u-
dilate polius, alia Romanorum iuslituta, ducentos, P milis et frigidus, modopqetico similis et tttrgidus,
et tjuod excurrit, annos ante animo prsecepta, vel qui artificium aliquod sophisticura sapil, variisque
jGraecisexprobj-avit, vel se suosque sequi negavil, argutiis, quas vulgo dicunt, et antithesihus, verbo-
idem Brachmanujii rex commentitius. Ctrjusgeneris rum ingeniique lusibus ssepe ineptis refertus, turpis-
sunl, quoe tradit de mimis, qui houiines, singulare simis soloecismiset barbarismis plane redundat. Ad
histriouum «jcausefliciebant apud Romanos, apud hsec singula, quoe dixi, comprobanda transcribere
Grsecosnon^item; detragicis, horiimque cum multo debeam integras epistolas; quod molestum foret cum
clamore lugendi ralione; de nefando homines bestiis mihi, hsec scribenti, tum cuivis, ea Iegenti: unde
immanibusobjiciendiinslituto, quod non nisi populo non nisi pauca sOloecismorumet barbarisniorum ple-
Romano, maximc imperatoribus r>emadmiiiistraiiti.- na, apponam. Quis, quseso, Latinitatjs sa.tis gnarus,
bus, aliisque genliiius, Romanorum graliatn captau- unquam dixerit : res... tumotum licentia videiur in-
tii*us, solemne fuisse constat. Qusepleraque sunt credulu;. . ntdlum damnum principati malerim gene-
Alexandri Magniaetate recentiora : adeo, ut ver.ns, si rabis; . . prwbeas quwsitis responsa; item : sed liis
unquainexstitisset, Dindymus, ea, prorsusinaudita, satis : nunc reliqua percurramus; . . institutorum ve-
inepislolissuisnec langere, aiitcuiquam exprobrare, strcram partes singulas percurramus; aut : illapsos
nec. a se stiisque aliena csse, jactare .potuerit. Tum cttrare languores? Quis scripseril: exspeclacula, quod
de sacris, et victimis, in Deoruin honorom maelandis, stnpeoccurrit; aut, nos theatrwn exspedare cum va-
pimis argute, et fare ex sententia philosophorum, lumus; item : per mquora madidaundosaque sailatus
Pyiiiagoi-oedisciplina<m sectantium; dcDiis veroGne- mnocentesexercere; varue alites nmsicis concentibis
1385 AD OPERA B. ALCUIM APPENDICES. 158*
personantes metos dulces;. . cujus officiumest, fale- .\ gjlii, alterum Nasonis nomine prnatnm, promulgare
ratis sermonibusfigmenlare meniacia;. . semper se- iisque erii.is taudem in musriceo, quod aiunt, qtise-
qnentibns ptacita priora scindentibus;.. vitam pena- rerc. Se I ineum veri et vidcndi, et propagandi stu-
lem sibi consenescentemproducere; . . el quoe sunt dium facit, ut ea, quorttm dicunttir, auclorera esse
alia. Moleslumenimest, plureshnjuscemodi ilosculos nec crediiin ipse, nec aliis persuadere velim. Eodem-
transcrihere : quos consarcinare aliisque olitrudere que permotus el hoec,qtioein nian bus hahcs, prin-
potuit nemo, nisi hohio omniuin ignarissimus alque ceps el abbas reverendissime, cnmmentatus sum, ut,
insulsissimus.Quam absurda etiam, quamque frigida quod tumetipse credis, alii ilidem pervhleant, nec
et jejuna sit, quoeprima Dindymiepistola continelur episcolas, quas ilerumtypis excudendas prelo subji-
apostrophe ad divitias, dici non potest. Ea merum cere constiluisti, reapse ab Alexandro Magno et
sapit sophislam, verborum lenociniis decipere cu- Dinriymo, qttorum 'nomina praseferunt, scriptas •
pientem. opinentur. Qua in causa si desirietio tuo tuicque
At eniravero quorsum hsecomnia, quoetam copio- exspectalioni salis fecisse me intellexero, id in ma-
se, et justo fere copiosius disputas? Nimirum, ut gna felicitalis meocparte ponam : sin minus, hoc,
inlelligatur, hasce epistolas esse haud dtihie spurias quod tuam fallere cernis opinionem, non tam ex
atqtie commentitias, nec earum lector ullus istis se jusioedebiloequemc;e in te pietatis ac reverenlise,
decipi patiatur : quin polius credulitalcm istam, si quam eruditionis salis parata; et exquisitoe, defectu
forte habet, exuat, qua noslri uiajores ad qualescun- profectum existimes, vehementer eiiam atqtie etiam
que viri cujuscunque quondam celebris noroine or- abs te pelo. Quod superest, a nie omnia summa in
natas, coromentationes accipiendas tuendasque ad- te studia, officiaquenullonon tempore exspecta. Ego
ducti fuere. Quoecredula multorum mens quantum B profecto, quoepertinere ad te inlelligain, sludiosissi-
detriraenti litleris optimis, ne quid gravius riicam, me omnia, diligeiilissimequecurabo : atque incredi-
atlulerit, norunt omnes qui earum hisloriam paulo bilis luse erga me humanitatis indulgeiiliseque me-
curiosius indagarunt. Qusesi inihi inesset, aut ego moriam conservalio. Vale, rebusque meis fave. Dab.
aliis imponere haud dubitarem, hoc ipso tempore e Musoeoipsis Kal. Jun., annb 1770.
possim ex tibro aliquo ras. duocarmina, alteruro Vir-

APPENDIX QUARTA.
LITURGICA ET HISTORICA.

LIBELLUS SACRARUM PRECUM

Ex ms. Floriacensi annorum circiter 900, apud Marlen., de antiquis Ecclesiw Ritibut.

IN CHKISTINOMINEORATIONES INCIPIUNTQUASC ( exaudi me orantem sicut exaudisti Susannam, et ii-

BEATIPATHESDIVINAMLAUDANDO ET DEPRE- berasti eam de manu iniquorum testium ; exaudi me
CANDOCLEMENTIAM QUOTIDIECANTARESO- orantem sirut exaudisti Petrum in mari et Paulum
in vinculis. Parce animsemeoe,parce factis meis,par-
LEBANT. ce cunctis criminibus meis, qui cum Patre, etc.
Oratio sancli Hilarii quam duodecim libris quos de
sancta conscripsitTrinitatesubjunxit. Oratio sancti Ambrosii.
Sancta Trinitas, conserva hanc, oro, fidei meaein- Largire mihi, Domine, Pater pie et sancte, intelle-
contaroinatam religionem, et usque ad excessumspi- ctum qui le intelligat, sensum qni te sentiat, ani-
ritus mei dona mihi hanc conscienti.e mese vocem; mum qui te sapiat, diligenliam quoa te quserat, sa-
ut quod in regenerationis meoesyrobolobaplizaius in pienliaiu quoete inveniai, animam qnse te agnoscat,
Patre et FilioetSpiritu sanclo professttssemperohti- oculos cordis qui te videant, conversalionem quoe
neam, Patrera scilicel tenoslrum, Filium luiim una tibi placeai, perseveranliam quse te exspectet, finenj
tecum adorem, ct sanctum Spiritum tutim, qui ex le perfeclum, proesenliam ttiam, sanctam resurrectio-
per unigeniium est, promerear: quia mihi idoneusad ncm, Loiiam retribuiionem, vitam seternam : qui
fideintestis est dicens: Puter, omniumea lua sunl, et regnas in ssecuta soeculorum.Atnen.
tuamea. Deus meus Jesus Chrisltis manens in te, et Oralio sancli Augustini.
ex te el apu<lte semper Deus, qui es benediclus in
saecutasscciilorum.Aroen. Deits justitioe, te deprecor , Deus misericordise,
Oratio sartctiJoannis evmgctisiw. D Deus invisibilis, Deus incompreheusibilis, Deus ine-
narrabil s, De is oeterne, Deus perpelue , Deus bene-
DomineJesu Christc, tc o!isecro pjrniocricordiam Deus cujus onrnia, DJUSin quo omida, Deus
elctemenliam ttiain, utprseslcsmitii vcniain delicio- dicte, sub quo otnnia, Deus per quem omaia sunt. P.arce
ruin meoru ». Aperi iiiiui pulsanli januam vit;c, et aniinue mese, parca malis roeis, parce peccais meis,
princeps tencbrarum non occurrat mihi. Non veniat criminiiius meis. Visiia infirmuro,cura segrum,
mihi pes superbise.etmanus extranea a le non con- parce sana laiiguidum. Da cor quod te ti-meat,sensuin qui
tingat mihi; sed suscipe me secttn Itiiiiverbum tuum, te intelligat, aures quoevocem tuam audianl, oculos
et perduc me ad convivium cpularum tuariim, ubi[ cordis qui te videani. Da scintillam sapientise tuae,
epulantur lecum omnes amici ttti. Ttt es enim Jesus
' miliijustilicationum tuarum iler nslendat, et a
Christus Filius Dei vivi, qui cum Palre et cum Spi- quoe faucibus inimicideclinari me doceat. Miserere mei;
rilu sancto vivis et regnas in sajcula soeculorum. Deus, parce quia peccavi tibi : indulge quia peccavi
Amen. tibi, et propler duritiam cordis mei in ipsa peccato-
Oralio sancti Martini. rum meorummorte percurro. Ego ore , ego cc*de,
Deus glorise , Deus qui unus et verus Deus, quii ego opere, ego in omnibus vitiis imtuinatus, et om-
solus et justus es, Deusin quo omnia, sub quo omnia,, nibus sceleribus, coopertus sum; veniam peto qoia
perquem omnia facta sunt; exaudi meoranlem sicutt• crimina cognosco, scclera mea fateor, quse etsi non
exaudistitres pueros de camino ignis ardenlis; exau- confiterer, te tamen l.ilere non poterant. Tti eiiihi '
di me orantem sicut exaudisti Jonam de ventre ceti;; scrutator es cordis el renium : tibi abscondita reve
13SS APPENDIX IV. — LIBELLUS PRECUM. 1386
lantur, et scclera patefiunt. Miserere mei , Deus. X . et veritatis. Custodi, Domine, cogitationes nostras ,
Domine, ne me perire patiaris, ne me sinas seternis sermones, el opera, ut possimus in conspectu tuo
teuebris et perpetua morte consumi. Aufer a corde perficere voluntatem tuam , et ambulare in via tua
meo alienatumsensum. Cura in rrte stuporem menlis, toto tempore vitse nostroe , per Redemptorem ani-
exstirpa de visceribus meis consilia iniquitatis, erade marum nostrarum Dominum nostrum, cui est gloria
.1 lingua mea detrahendi consuctudinem , menliendi in soeculasseculorum.
5'allacitatem, scurrililatem, et omnes actus va- Oralio sancli Ephrem diaconi.
nitalis mesearie medicinse tuse sana, et circumcide Domine Deus et Salvator meus, quare me dere-
in me vilia cordis et corporis. Miserere mei , liquisti ? miserere mei, qucniam tu es amator om-
Deus, quia lu nosti facta mea, tu transgressio- nitim solus. Salva me peccatorum,quoniaratuessine
nes meas, qui si in judicio persequi ac punire vo- peccato solus. Erue me de coenoiniquilatum mearum,
luisses, olim me vivum lerra absorbuisset: sed quia ul non infigar in oeternum.Libera me de ore inimici
lanta est clementia tua, ut nullum tibi perire patiaris; mei: ecce enim ut leo rugiens devorare me cupit.
sed omnes exspectas ad poenitentioelocum reverti. Excita potentiam tuam et veni, ut salvum me facias.
Qui ergo das spatium poenitendi, da et possibililatem Emitte coruscationes tuas, disperge oinnera virtu-
operandi, ut non sit hoc vacuum indulgentise luse tetn inimici, amator hominum , benignissime Deus.
tempus, quod nobis largiri pro tua pietate digneris. Adjtiro te per miserationes tuas ne roe cum hoedis a
Miserere mei, Deus Domine, ne me despicias, neque sinistris tuis statuas cum iis qui te exacerbaverunt.
avertas faciem tuam a me, qui non pro jusliiia mea Ne dicas mihi, Neseio te; sed tribue mihi propter
peto misericordiam ttiara; sed propter niagnam cle- B multam misericordiam tuam, indesinentem cordis
menliam luam respice in me, Domine, de sancta sede compunctionem et fletum , el sanctifica me, ut fiam
majeslatis tuoe, et tenebras cordis mei radio splen- templum gratioe tuoe. Qui vivis.
doris tui illumina. Protege me, Domine, scuto veri- Oratio beati Gregorii in qua omnipotentiDeo debilas
latis fidei tuoe, ut me diaboli jacula ignita non pe- agit gratiarum acliones.
netrent; quidquid eniin illud est quod infelicitas Tibi ago laudcs, et gratias libi refero, Deus meus
mea de te petere aul non accipit, aut non proesu- misericordioe
mit, aut non sapit; hoc tu per virtutem tuam tribue, meoe, qui me ad tuam cognitionem
el per majestatem et pietatem tuam largire quod perducere, tiue et per sacri baptismalis ablutionem inter
animam salvet a morie; et exeunti mihi de hoc adoptionis filios aggregare dignatns es. Tibi ago
chao tenebrarum manum porrigas et lumen osten- laudes et gratias, qui me ab ipsis rudimentis infan-
das. Miserere mei, Deus Domine, reintegra confra- tioeusque ad hanc horam per mulia defluentera vitia
ctnm, sana corruplurn, emunda vitiatum, et indul- immensse bonitatis tute patientia ad emendationem
Te laudo, et glorifico, qui me ssepissime
quod feci, et hoc praesta ut amplius non faciam, exspeclas.
tealvator mundi, qui cuin Palre , el cum Spiritu de multis tribulationibtts, et angustiis, calamitatibus
sancto vivis et regnas Deus per omnia soeculassecu- et miseriis liberasti , qui me hactenus de selernis
lorum. Amen. suppliciis, de corporis hujus cruciatibus exemisti. Te
laudo et glorifico, qui mihi sospitatem memhrorum,
Incipit oratio beali Hieronymi presbijteri. tranquillitatem teniporum, et honorem , affeclum et
Mane cum surrexero intende ad me, Domine , et charitatem , si quoeetiam in me sunt clonapro tuoe
guberna omnes actus meos, et verba inea , et cogi- n Deus, pielalis gralia conferre dignatus es. Quseso,Domine
taliones meas, ut totum diem transigam in tUa vo- insestimahitem suavitalis tuoeclemenliam , ut
luntate : dona mihi, Domine , timorem tuum, cordis inchoata in me bona perficias , quidquid in me tibi
compunctioiiem , mentis humiliialem , conscientisc riisplicet repellas, a c»nctis me qure supersunt tri-
puritalem, ul terram despiciam , ccelum aspiciam , bulationibus,meas, iniquitatibus ac diversis malis eripias,
infernum timeam, peccata odiam, justitiam diligam. cogilaliones locutiones pariter et actus in lua
Abscinde a me, Domine, gulee appetitum, concupi- voluntaie dirigas, et ne auferas animam meam de
scentiam fornicationis, amorem pecunise, pestem hoc mundo priusquam emendare studeat. In tua vo-
iracundioe, juslitiam saeculi,mentis accidiam, vanam luntale et in^er adversa me el prospera gradientem
loetiliam, tyrannidem superbioe. Planta iu me, Do- semper ubique custodias , et ad tuoeme visiouis
mine, virtutem abstinentise, et continentiam carnis, desiderata gaudia quandoque perducas.
et caslitatem mentis , voluntariam paupertatem , Oratio sancti Ambrosiiin qua pro suis peccatis ve-
veram palientiam, lselitiam spiritaiem, animi stabi- niam poslulat.
litatem,cordiscontritionem, humilitatem non fictam, Miserator et misericors, patiens et mullum mise-
fratei'nam charitatem. Custodi os meum ne loquar ricors, magne et terribilis Deus, tibi confiteor
vana, ne fabuler scecularia, ne detraham absentibus, cata raea, crimina mea, facinora mea, delicla pec- mea
ne maledicam proesentibus , ne respondeam male- tibi patefacio, vulnera mea, scelera mea. Tu propter
diclum pro malediclo; sed e conlrario benedicam inefiabilem bonitatem tuam confer mihi misero rae-
Dominuro in omni lempore, semper taus ejrs in ore dicinam. Tu enim mitissime dignalus es dicere :
meo. Custodi oculos meos ne videant mulierem ad D Nolo mottem peccatoris, sed ut convertatur et vivat.
concupiscendam oam , ne desiderent rem proximi, Confiteor, inique egi, perversa est in conspectu tuo
nec delicias hujus sseculi; sed dicam cum spiritu via mea. Lapsa est in lacum miserios vita mea. Ex-
David : Oculi mei semper ad Dominum, et reliqua. Et stincta est iniquitatibus meis anima mea. Superbia,
iterum : Ad te levavioculos meos, qui habitas in cmlo. libido, ira, impatienlia, malitia, invidia, gula, ebrie-
Custodi aures nieas ne audiant linguam detrahen- tas, concupiscentia, rapina, mendacium, perjurium,
tem, ne auriiant mendacium, nec verbuin otiosura ; scurrilitas, stultiloquium , ignoranlia , negligentia ,
seJ apertse sint quotidie ad audiendum verbum Dei. seu caetersepestes occiderunl anirnam meam. Pollu-
Custodi pedes meos ne circumeant domos otiosas : tum est cor meuni et labia mea , et visus meus et
sed stent in oratione Dei iirmiler immobiles. Cuslodi audilus, gustus , odoratus, et tactus, et omnimodis
manus meas ne porrigantur ssepead accipienda mu- cogitatione , locutione, sive aclione sum.
nera, sed potius eleventur quotidie in precibus Do- Quseso,Domine Deus, cujus miseratioperditus nullum habet
mini mundoeet purse sine ira, et disceptatione, qtio -finem, attrahe me post te sicut attraxisti mulierem
possi dicere illum prophcticum sermonem : elevaiio peccatricem, dona mihi compunctionem mentis et
manuum mearum sacrificium vespertinura. Cuslodi, corporis, et uberrimos lacrymarum fontes, sicut do-
Domine, exitum nostrum, qui in tuo nomine profi- nasti illi non cessare osculari pedes tuos, rigare la-
ciscimur, et angetus tuus sanctus coelestis comitetur crymis, et extergere capillis; concede mihi ut se-
nobiscura, qui possit deducere nos usque ad locum cundum magnitudineminiquitatum mearum sit magna
destinatum, el dirigere pedes nostros in viam pacis dilectio raea in le, ut propter immensitatcm pictalis
PATROL. CI. 44
1387 AD OPER.VB. ALCUINI APPENDICES. 1388
tuoeomnia dimitlas mihi peccata. Largire mihi de Ai digneris , qui cum Patre et Spirilu sancto vivis et
prseleritis veniam, de proesentibus matis continen- regnas, Deus, per ompia socculasseculorum. Amen.
tiar.), de futuris cattlelam. Fac me priusquam moriar
consequi plenissime misericordiam tuam, et ne dies Hymnus beati Ambrosiipro infirmis.
meos anlc liniri sinas, quam peccata dimitlas , sed Christe ccclestismedicina Patris ,
sicul vis et scis misercrc nici. Verus humansemedicus salutis ,
Item beali papw Gregorii de Confessionepeccalorum Providoeplebi precibus potenler
et de venia pro his poscenda. Pande favorem.
En ob infirmos tibi supplicamus ,"
Da mihi, Domine, confessionem quse libi sit pla- Quos nocens peslis valetudo quassat,
cita. Parluri in corde meoinenarrabiles gemitus sus- Ut pius inorbum releves jacentum ,
cipiant profundain bonitatem tuam in httmilitate Quo qualiuntur.
cordis. Ipsum mihi da petere quod te delectet audire. Qui potestate manifestus exstans ,
Ipsum animocmeaj insere ut jtigiler delectalio mea Mox Petri socrum febribus jacenlem ,
ipse sis. Da mihi lacrymas ex luo affectu quoepec- Reguli prolem, puerumque salvas
catorum meorum possint dissolvere vincula. Audi, Centurionis.
Deus mcus, audi lumen oculorum meorum , audi Festo languenti poputo vigorem.
qnori peio, ctda quid petam, ut audias. Si despicis, Effiue largam in populo salutem.
pereo, el si respexeris, vivo; si in justitiam meam Pristinis more solilo reformans
non respcxeris, feteo; si misericordiara tuam re- , Viribus ajgros.
spexeris, felentem suscitas de sepulcro. Quid non I
inali ego corruplibilis creatura, et quid non boni lu Cdrporum morbos animaequesana ;
Vulnerum causis adhibe medelain ,
creator et crealuroc fortissimus innovator? Cecidi Ne sine fruclu cruciatus urat
de manu tua vitio meo, polens es arlifex tibi iterum Corpora nostra.
placilum ligurare. Corripe rae in misericordia tua , Omnis impulsus perimens recedat,
ne in ira in
corripias me. Quod odis me longe fac a Omnis incursas cruchns liquescat,
me, el caslitatis ac conlinentioe spiritum insere in Vigor optatoe foveat salutis
me, vitium omnc morlifica in me, et animam meam Membra dolentis.
vivifica in te. Hoc da petcre , ul te pelendo non of- Jam Deusnoslros miserare ftetus,
fendam; hoc prsesta quod ipse semper custodias : Sic quibits te nunc petimus medere ,
lolie de me quod nocet: ipsum pricsta qttod prosit. Ut tuam omnis recubans medelam
Vulnera mea pando tibi, medicinam tuain ne de- Sentiat seger.
ncges mihi. Quod suscipis cura, qtiod curas sic con- Quo per illata mala dum teruntur
linue ne riimittas , spesmea , forlttudo mea, miseri- Eruditorem numero decori
cordia mea, pietas sempiterna, qui es,el qui eras, et Compotes intrent sociante fructu
in
qui pcrmanes soeculasaeculorum. Amen. Regna polorum.
Item oratio Isidori de eadem re. Gloria Palri geniloeque.ProIi,
Miserkordiam tuam, Domine, deprecor, miseri-- El tibi compar utriusque semper
cordiairi tuam iaardoro, tuam imploro miserationem, ^C Spiritus alme Deus unus omni
tuam clemeuliam quoero. Dele peccata mea, ablue Tempore ssecli.
facinora mca, peccatorum meorum maculas munda, Gloriam psallat chorus et resultet,
labem criminum meoruin pusrga, sordes delictorum Gloriam dicat, canal, et revolvat ,
meorum abslerge,sordesiniquitatum mearum ablue, Spiritus alme Deusunus omni
non diffcras mundationem meam. Deus, totum me Tempore soecli.
tibi sanandum offero. Recipiat salutem anima raea , Hymnus Forlunali presbyteridePassioneet cruce Sal-
da vulneri meosalutem. Deus languoribus meis mede- vatoris noslri Jesu Christi.
lam tribue , per plagas vulnerum redde incolumem.
Vuhieralus sum, medelum qusero. Languidus sum, Pange, lingua, gloriosi
Praelium certaminis,
mcdelam posco. Consumpta est caro mea, contabuit Et super crucis tropseum
specics mea, ossa mea exaruerunt, membra mea Dic triumphum nobilem,
contabucrunt. Appropinquavi corruptioni , umbra Qualiler Redemplor orbis
morlis comprehendit me, tenebroe operuerunt me , Immolaius vicerit.
caligo inferni involvit me, oppressit me tenebrarum De parentis protoplasti
tiorror, doce me facere voluntatem tuam, quia Deus Fraude facta condolcns,
meus es tu. Tibi honor, et gloria, virlus et poteslas
in soectitasxculorum. Amen. Quando pomi noxialis,
Morte morsu corruit,
Ilem oratio Isidori pro omnibus Christianis. Ipselignura tuncnotavit.
Pieet exaudibilisDomine Deusnosler Jesu Christe, JJ Danina ligni ut solveret.
clementi.m luam cum omni supplicatione deposci- Hoc opus noslrse salulis
mus, ul per interventum et merilum beatoeet glo- Ordo depoposcerat :
riosae scmperque virginis Marioe, omniuroque san- Multiformis perditoris
ctorum angelorum, archangelorum, patriarcharum, Arte ut artem fatleret,
prophetarum, aposlolorum, martyrum, yirginum , Et medelam ferret inde
confessorum, monachorum, et omnium civium su- Hoslis unde Iscserat.
pernorum Ecclesisetuoesancloecalholicoefidem au- Quando venit ergo sacri
geas, pacem tribuas, rectoribus nostris et nobis in- Plenitudo temporis,
dulgenliam,el remissionem peccatorumconcedas: in- Missusest ab arce Patris
firmis salulem, lapsis reparationem, aerum commo- Natus orbis condilor ,
ditatem, naviganlibus atque itineranlibus fidelibus Alque ventre virginali,
iter prosperum ac salutis porlum, tribulantibus gau- Carne faclus prodiit.
ditim, oppressis relevalionem ; captivis, vinclis, et Vagit infans inter arcta
peregrinis remissionem, ablutionein, ad patriam rc- Conditus praesepia ;
versionem, rautuam discordanlibus charilaiero , in- Membra pannis involula
fidetibtts veram fidem, et defunctis fidelibus perpe- Virgo mater alligat,
ttiam reqtiiem. Aiigelum tuum sanctum nobis hic Et pedes manusque crura
et u!,ique custodem ct defensorem propilius donare Stricta pangit fascia.
1389 APPENDIX IV. - LIBELLUS PRECUM 1300
Lustra sex qui jam peracla A sed cum magnus ille dies resurrcctionis ac remuno
Tempus implens corporis rationis advenerit, resuscitare eos digneris, Domine,
Se volente lempus ad hoc una cum sanctis et electis tuis; et ut deleaseorura
Passioni dedilus delicla alqtie peccata usque ad novissimumquadran-
Agnus in cruce levatur, lem, tecumque immortalitatis vitam et regnum con-
Immolandus stipite. sequantur seternum per requiem seternam. Et reli-
Hic aceto, fel, arundo, qua. Ne tradas bestiis. Et reliqua. Animseiustorum.
Sputa, clavi, lancea, Et reliqua.
Mite corpus perforatur, Oratio pro qualicunquehomine fidelidefuncto.
Sanguis unda profluit, Omnipotens et misericors Deus, tuam deprecamur
Terra, pontus, astra, mundus clementiam, quia judicio tuo aut nascimur aut fini-
Quo sananlur flumine!
Crux fiilelisinter omncs, mur, ul animam fratris nostri N. quam tua pietas de
Arbor una nobilis, incOlatu hujus mundi transire prxcepit, in requiem
Nulla talem silva profert setemam suscipias, et in consortio electorum tuorum
Florem fronde germine. in resurreclione sociari permittas : ut in seternabea-
Dulce Iignum dulci clavo tiludine una cum illis sine fine permaneat per ani-
Dulce pondus suslinent. mam quam redemisti. Suscipe, Domine, cum servis
Flecte ramos, arbor alta, tuis, et qui te confessus est in vita communi, et con-
Tensa laxa viscera ,. stituas eum in vita perenni. Per, etc.
Et rigor lentescal ille B Oratio pro defunclis.
Quem dedit nativitas: Libera, Domine , animam servi tui N. de periculis
Ut superni membra Regis infernorttm, et de periculis lenebrarum , et de per-
Miti tendas stipite. secutiouibus multis , et de flammarum gehennse
Sola digna lu fuisfi ignibus. Libera, Domine, animam servi lui N. sicut
Ferre pretium soeculi(Al., ssecli), libcrasti Noe per diluvium sssculorum. Libera, Do-
Atque portum proeparare mine , animam servi tui N. sicut libcrasti Abraham
Nautsemundo naufrago, de Ur Chaldoeoruni.Libera, Dotnine, animam servi
Quam sacer cruor perunxit tui N. sicut tiberasti Lot de civitate Sodomorum.
Fusus agni corpore. Libera, Dornine., animamservi tui N. sicut Iiberasti
Ittm hymnus ejusdem Fortunati 'de cruce Salvatoris populum Israel de manu ./Egyptiorum. Libera, Do-
nostri Jesu Christi. mine, animam servi lui N. sicut liberasli Moysen
de manu Pharaonis, qui antecedebat populum Israel
Vexilla Regis prodeunt, in deserto. Libera , Domine , animam servi tui N.
Fulget crucis mysterium, sicut liberasti Davidde manu Golioegiganlis. Libera,
Quo carne carnfs conditor Domine , animam servi tui N. sicut liberasti Eliara
Suspensus est patibulo. et Henoc de hoc mundo. Libera , Domine , animam
Confixaclavis viscera, servi tui N. sicut liherasti Susannam ue manu prin-
Tendens manus vestigia, cipum. Libera, Domine, animam servi tui sicut li-
Redemplionisgratia C hcrasti Daniel t'e lacu leonum. Libera , Domine,
Hic immolatus est hostia. animam servi tui N. sicut liberasti Jonam de ventre
Quo vulneratus insuper cceti. Sic animam fratris nostri N. ab omnibus pe-
Mucronediro lanceoe riculis pcenarum liberare digneris ei bonis aaternis
Ut nos lavaret crlraine cum electis tuis eam perfrui jubeas. Per. In memo-
Manavit unda et sanguine. ria selerna erit. Et reliqua. Requiem oelernam. Par-
Impleta sunt quoeconcinit tem primoe resurreciionis obtineat, vitamque me-
David fideli carmine, reatur aeternam. Amen.
Dicendonationibus : In Dei nomine beutorumapostoloruin,martyrum quo-
Regnavit a ligno Deus. et confessorumatque virginum ex libro quem
Arbor decora et fulgida , que
oeatus Hieronymus de eorum per anni circulum
Ornala Regis purpura , nalalitiis conscripsit. Incipiunt noir.ina qum sictit
Electa riiguostipite a sanclis patribus est tradttum in quotidianis sunt
Tam sancta membra langere.
Beata cujus brachiis legenda.
Pretium pepenriit soeculi(Al., soecli), Misererenobis miseris, misericors Trinftas sancta.
Statera facta est corporis et dimitte universa dilecta noslra quaj commisiraus
Proedamtulitque tartarh coram angelis tttis in conspectu tuo , per merita el
Fundis aroma cortice, orationes el intercessiones et invocationes omnium
Vincis sapore nectare, U sanctorum luorum, quorura hodie festivitas celebra-
Locum da fructu fertili, tur. N. et quorum nomina nunc recitamus. Libera
Plaudis triumpho nohili. nos, clemens Trinitas, cum omnibus fratribus et so-
Salve ara, salve victima roribus nostris ab omni malo proeterito,prsesenti, et
De passionis gloria , futuro , de morte ad vitam , de tenebris ad lucera ,
Qua vitam mortem pertulit de inferno ad paradisum, de malo ad bonum , de
Et morte vilam reddidit. ignorantia ad scientiam, de peccatis ad vcram poe-
nilentiam, de omnibus viliis ad perfectas virtutes ,
Oralio pro (amiliaribus nostris et cunctis fidelibus de cuiiclis insidiis inimici ad medicinaro coelestem;
defunctis. et divinam protectionem per invocationem, trini no-
Te, Domine sancte, Paler omnipotens, seterne minis tui Patris, et Filii, et Spirilus sancti, quia qui
Deus,supplices deprecamurpro spiritibus famulorum fideliter et humiliter tuum invocaverit, salvus erit.
et famularum tuarum N. quos ab origine hujtis ssc- Humiliter ergo et fideliter te poslulamus , ut deleas
culi ad te accersire prsecepisti; ut digneris, Domine, et ohliviscaris cuncta scelera nostra per suttragia et
dare eis locum lucidum , locum refrigerii et quietis, merita omnium sanctorum tuorum. Angeli, archan-
et ut liceat eis transire portas infernorum, et vias geli, virtutes, potestates, principatus, dominaliones,
letiebrarum, maneantque in mansionibussanctorum, throni, cherubim, seraphlm , patriarchse, prophetaj,
et in luce sancta quam olim promisisti Abrahoeet se- apostoti,mar.tyres, cl confessores,et episcopi sancti,
inini ejus. Nullam lsesionemsttslineant animoeeorum, et presbyteri sancti, et diaconi sancti, et omney
1391 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. 139.1
sancli ecclesiastict , et anachoriUe, et eremitx, ct A ,i Sancte Damiane, ora pro nobis.
monachi, et sanctoevirgines , et sanclse viduoe, et Sancle Felix, ora.
sanctoesapientes, et omnes sancti qui nos proecesse- Sancte Simplici, ora.
runt ab Adam usque in hodiernum diem orent pro Sancte Faustine, ora.
nobis. Sancte Beatrix, ora.
Inde nomina beatorum apostolorum, martyrum quo- Sancte Stephane ora.
Sancle Felicissime, ora.
que et confessorumalque virginum, quw secundum Sancle Agapite, ora.
ordinem a bealis Patribus conslitutum tempore je- Sancle Cvriace, ora.
junii aut in aliis sanctis diebus reCitatur quando Sancte Hippolyte, ora.
missa celebratur incipiunt. Sancte Timothee, ora.
Kyrie eleison, Christe, elcison. Sancte Hermen, ora.
Chrisle, audi nos, Christe, miserere nobis. Sancte Crisogone, ora.
Proesla mihi primum ut te bene rogem ,• deinde ut Sancte Adriane, ora.
me dignum facias exaudiri, deinde ut exaudias. Sancle Csesari, ora.
Sancta Maria, ora pro nobis. Sancte Ciaudi, ora.
Sancta Maria, intercede pro me peccatore. Sancte Nicostrate, ora.
Sancta Maria, adjuva me in die exitus mei. Sancle Simphroniane, ora.
Sancte Michael, ora pro nobis. Sancte Castori, ora-
Sancte Gabriel, ora. n Sancte Simplici, ora.
Sancte Raphael, ora. '
" Sancte Theodore, ora.
Omnes sancti angeli, orate pro nobis. Sancte Monne, ora.
Omnes sancti arcbangeli, orate. Saiicle Saturnine, ora.
Omnes sancli patriarchse, orate. Sancte Gervasi, ora.
Omnes sancti prophetoe, orate. Sancte Protasi, ora.
Sancte Joannes, ora. Sancte Apollinaris, ora-
Sancte Petre, ora. Sancte Policarpe, ora.
Sancte Paule, ora. Sancte Celse, ora-
Sancte Andrea, ora. Sancle Halari, ora-
Sancle Jacobe, ora. Sancte Gorgon, ora-
Sancte Joannes, ora. Sancle Anastasi, ora-
Sancle Tboma, ora. Sancte Eleutheri, ora.
Sancte Malthsee, ora. Sancte Rustice, ora.
Sancte Philippe , ora. Sancte Quinline, ora-
Sancte Bartholomxe, ora. Sancte Exsuperi, ora-
Sancte Thadsee, ora. Sancte Candtde, ora.
Sancte Simon, ora. Sancte Albane, ora.
Sancte Jacobe, ora. Sancte Genesi, ora.
. Sancte Malhia, ora. Sancte Bonifaci, ora-
Sancte Barnaba, ora. C< Sancte Ciliane, °ra-
Sancle Ltica, ora. Sancte Columbane, ora-
Sanclc Marce, ora. Sancte Gereon, ora-
Omnes sancti apostoli, orate pro nobis. Saucte Ftoriane, ora-
Sancte Stephane, ora. Sancte Tranquilline, ora-
Sancte Line, ora. Sancte Symphoriane, °ra-
Sancte Tecle, ora. Sancte Hemerentiane, ora-
Sancte Clcmens, ora. Sancte Crispine, ora-
S.UiCteSixte, ora, Sancle Crispiniane, ora-
Sancte Corneli, ora. Sancte Columbane, ora-
Sanctc Cypriane, ora. Sancte Cassiane, ora-
Sancte Dionysi cura sociis luis, ora. Sancte Geminiane, ora-
Sancte Laurenti , ora. Sancte Romane oia-
Sancte Mauriti cum sociis tuis , ora. Sancte Eventi, ora-
Sancte Marcelle, ora. Sancte Theodore, ora-
Sancte Fabiane, ora. Sancte Innocenti, ora-
Sancte Sebastiane, ' ora. Sancte Juvenalis, ora-
Sancle Vincenti, ora, Sancle Pantaieon, ora-
Sancte Valentine, ora. Sancte Abdon, ora-
Sancte Tiburli, ora. D1 Sancte Sennen, ora-
Sancte lanati, ora. Sancte Benigne, ora-
Sancte Valeriane, ora. Sancte Maxime, ora-
Sancte Maxime, ora. Sancte Christophore, ora-
Sancte Georgi, ora. Sancte Juste, ora-
Sancte Vitale, ora. Sancte Januari, ora>
Sancte Gordiane, ora. Sancte Processi, ora-
Sancte Epimache, ora. Sancte Marliniane, ora-
Sancte Pancrati, ora. Saucte Landiberte, ora>
Sancte Urbane, ora. Omnes sancti martyres, orate pro nobis.
Sancte Nicomedis, ora. Sancte Hylari, orz-
Sanctc Marcetline ora. Sancle Martine, ora*
Sancle Petre, ora. Sancte Sytvesler, ora.
Sancte Vite, ora. Sancle Leo, ora-
Sancte Neree, ora. Sancte Ambrosi, ora-
Sanctc Achillee, ora. Sancte Gregori, ora«
ora. ora-
' Sancle Joannes,
ora.
Sancle Eusebi,
ora-'
" Sancte Paule ,
Sancte Cosmas, ora.
Sancte Augustine,
Sancte Hieronyme, °ra-
1395 APPENDIX IV. — LIBELLUS PRECUM 1594
Sancte Isidore, orapronobis. A Sancta Genovefa, ora pro nobis.
Sancte Remige, ora. Sancta Radegundis, ora.
Sancte Germane, ora. Sancta Afra, ora.
Sancte Marce , ora. Sancta Columba, ora.
Sancte Marcelliane, ora. Sancta Gertrudis, ora.
Sancte Felix, ora. Sancta Juliana , ora.
Sancte Audacte, ora. Sancta Erindradis, ora.
Sancte Prote, ora. Sancta Emiliana, ora.
Sancte Hiacynthe, ora. Sancta Regula, ora.
Sancte Galiste, ora. Sancta Christina, ora.
Sancte Severine, ora. Sancta Prisca, ora.
Sancte Pauline, ora. Sancta Lucia , ora.
Sancte Benedicte, ora. Sancta Euphemia, ora.
Sancte Servasi, ora. Sancta Baldina, ora.
Sancle Medarde, ora. Sancta Potenliana, ora.
Sancte Vedaste, ora. Sancta Theodosia, ora.
Sancte Amande, ora. Sancta Sinclila, ora.
Sancte Roberte cum sociis , ora. Sancta Candida, ora.
Sancte Maximiliane, ora. Sancta Basalissa, ora.
Sancte Corbiniane, ora. g Sancta Brigida, ora.
Sancte Humatde , ora. Sancta Ita, ora.
Sancte Gislari, ora. Sancta Samfdenna, ora.
Sancte Audomare, ora. Omnes sanctse virgines, orale pro nobis.
Sancte Richari pra. Omnes sancti et sanctae Dei, intercedite pro nobis.
Sancte Bertine, ora. Propilius esto, parce nobis, Domine.
Sancte Arnulphe, ora. Propitius esto, libera nos, Domine.
Sancte Leodegari', pra. Ab omni malo , libera.
Sancte Bavo, ora. Ab omni lentaiione, libera.
Sancte Goar, _ora. Ab orani cogilatione mala, tibera.
Sancte Gaugerai, ora. Ab omni iniquitate , libera.
Sancte Valeriane , ora. Ab omni immunditia cordis et corporis, libera.
Sancle Theodore, ora. Ab omni inopia et fame , libera.
Sancte Aniane, ora. Ab omni tribulalione, libera.
Sancte Athanasi, ora. A periculo mortis, libera.
Sancte Candide, ora. Ab insidiis diaboli, libera.
Sancte Rumolde, ora. A morte perpetua , libera.
Sancte Piaton, ora. Ab omni concupiscentia mala , libera.
Sancte Anfride, ora. A subitanea el improvisa morts libera.
Sancle Sulpici, ora. p Ab omni scandalo, iibera.
Sancle Perpetue, ora. Ab omni adversitate , Iibera.
Sancte Brice, ora. Per crucem tuam , iibera.
Sancte Vigil, ora. Peccatores , te rogamus audi nos.
Omnes sancti confessores,
* Oratc pro nobis. Ut pacem nobis donare digneris, Domine Jesu,
Sancte Paule, ora. te rogamus.
Sancte Antoni, ora. Ut indulgenliam delictorum nostrorum nobis do-
Sancte Hilarion, ora. nare digneris, Domine Jesu , te rogamus.
Sancte Machari, ora. Ut remissionem omnium peccatorum nostrorum
Sancte Pachomi, ora. nobis donare digneris, Domine Jesu, te rogamus.
Sancle Benedicte, ora. Ut intercessionem omnium sanctorum tuorum
Sancle Martine, ora. nobisdonare digneris, DomineJesu, te rogamus.
Sancte Columbane, ora. Ut gratiam-sancti Spiritus corrtibus nostris cle-
Sancte Severine, ora. menter infundere digneris, DornlneJesu, te rogamus.
Sancte Ephrem, ora. Ut sanctam charitatera tuam nobis donare digneris,
Sancte Honorate, ora. Domine Jesu , te rogamus.
Sancte Fursee, ora. Ut fidem rectam nobis donare digneris, Domine
Sancte Patrici, ora. Jesu, te rogamus.
Sancie Colunibe, ora. Ut spem firmam in tua bonitate nobis donare di-
Sancle Congalle, ora. gneris, Domine Jesu, te rogamus.
Sancte Adomnane, ora. " Ut vitam oeternam nobis donare digneris, Domine
Salicle Cherane, ora. Jesu , te rogamus.
Omnes sancti monachi, orate pro nobis. Ut lumen perpetuum nobis donare digneris, Do-
Sancta Felicitas, ora. mine Jesu, te rogamus.
Sancta Perpeiua, ora. Ut laudem sancto nomini tuo nobis donare digne-
Sancta Agatha, ora. ris, Domine Jesu, te rogamus.
Sancta Lucia, ora. Ut veram poenilentiam nobis concedas agere, Do-
Sancta Csecilia, ora. mineJesu, te rogamus.
Sancta Agnes, ora. Ut nos a morte perpetua liberaredigneris, Domine
Sancta Anastasia, ora. Jesu, te rogamus.
Sancla Petronilla, ora. Ut cladem et pestilentiara de terra nostra auferas,
Sancta Susanna, ora. Domine Jesu, te rogamus.
Sancta Justina, ora. Ut misericordiam tuam nobis prsestare digneris ,
Sancta Tecla, ora. Domine Jesu , te rogamus.
Sancla Eugenia, ora. Ut abundantiamfrugumnobis donare digneris, Do-
Sancta Eulalia, ora. mine Jesu, te rogamus.
Sancta Sahina, ora. Utsanitatem nobisdones, DomineJesu.terogamus.
Sancta Scholasiica, ora. Ut cceli serenitalem nobis dones , te rogamus.
Sancla Aldcgundis, ora. Ut pluviam temporaneam nobis dones, te rogamus.
 1395 AD OPEBA B. ALCUINIAPPENDICES. 1396
Ut cunctum populum chrislianum pretioso san- A A Ubi mihi aperuisti, suscipe intrantem. Uhi clausisti,
guinc luo redemplum conservare digneris.terogamus. aperi pulsanti. Meminerim tui, intelligam te , diti-
_Ut omnes fratres nostros spirituales in vera reli- gam te. Auge in me ista donec me formes ad inte-
gione conservare digneris , te rogamus. grum. Scio scriptum esse : In multiloquio non effu-
Ut senioribusnostrisaDeoproeordinatis perpetuam gies peccatum: sed utiiiam procdicandoverbum tuura
pacem iargiri digneris, te rogamus. et laudando te tantummodo loquerer, non solumfu-
_ Ut his horoinibusqui hostrissunt commendati ora- gerem peccatum , sed meritum bonum acquirerem
tionibus misereri digneris , te rogamus. quantumlibet multum. Sic toquerer, neque enim
Ul omnibusanimabus christianorum cathohcorum homo de te beatus peccatura perciperet« germano
misereri digneris Fili Dei, te rogamus. in fide fitio suo conscripsit dicens:Prmdiea verbum,
AgneDei,qui tollis peccata mundi,misererenobis. insta opportune,importune. Nunquid dicendum est
Chrisle audi nos. Kyrie eleison. istum Qon mullum locutum , qui non solum oppor-
Oratio cujusdam sapientis. tune, verum etiam importune, quoe verbum luum,
Domine, non tacebat? Sed ideo non erat multura,
Per horum omnitim SS. martyrum et confesso- quia tantura erat necessariura. Libera me, Deus, a
riim, et beatarum virginum raerita et oraliones et multiloquio quod patior intus in anima mea misera
intercessiones et passiones et suffragia, Trinitas cle- in conspectu tuo, et confugientem ad misericordiam
mentissima, exaudi me , libera me , defende me , tuam. Non cnim cogitationihus taceo , etiam tacens
redime me, protege me, adjuva me, et salva me, con- vocibus , et si quidem*noncogitarem nisi quod pla-
serva me, illustra me. Da mihi, Domine, eor contri- ceret tibi, non utique. rogarem, ut me ab hoc multi->
tum purum, quod te videat, et cogitet, et credat; o loquio liberares ; sed multoasunt cogitationes mese
et pedes caslos, qui proeceptistuis obedienter mini- tales quales nosti cogilationes honnnum quoniam
strent, et manus continentes sine ira, et vanitate vanoe sunt. Dona mihi non eis consentire; et si
ad te elevatas, quoeutilitatem proximorum et mise- quando me delectant, eas nihilominus improhare ,
ricordiam laborent. Largire, Domine Christe, lahia. nec iu eis velut dormitando immorari, nec in tantum
discreta, quse le benedicant, et magnificent, et prae- valeant apud me , ut aliquid in opera mea procedat
dicent, et cum timore et tremore et exsultatione te ex illis, sed ab eis mea saltem sit tuta sententia ,
eemper adorent, et aures intentas, quse nomen tuum tttta conscientia tucnte. Sapiens quidam cum de te
et legem tuam et,verba tua audiant, et oculos hu- loqueretur in libro suo , qui ecclesiasticus proprio
miles qui te videant, sensum qui te senliat, intelle- nomine illum vocat: Multa, inquit, dicimus, et non
ctum qui te intelligat, et aniraara quse le semper pervenimus, et consummatio sermonum universa est
cogitet, et diligat; et non veniat mihi pessuperbioe, ipse. Cum ergo pervenerimus ad le, cessabunt multa
et manus peccatoris non moveat me. Non habitet in ista quoe - dicimus, et non perveniinus , et manebis
me gastrimargia, et non coinquinet me fornicatio , uniis omnia in omnibus , et sine fine diceinus
non gubernet me vana gloria, non obducat me filar- uiiiun , laudantes te in unum , et in te facti etiam
giria, non dilanict me ira.non mortificet me tri&itia, nos unum , Domine Deus, une Deus Trinitas, (}use-
evacuet accidia, non humiliet me ccenodoxia,et non cumque dixi in his Iibris de tuo agnoscant te tui, si
destruat me spperbia ; sed largire mihi clemens quse de meo et lui ignosce et tui.
Trinitas abstinentiara et caslitatero, voluntariam
paupertatem, et mansuetudinem , largitatem, piela- < Q Incipit oratio sancli Prudenlii.
tem, et quielem , et inisericordiam, lenitatem, in- 0 Deecuncti parens, animoedator, o Dee Christe,
dulgentiam, humilitalem_.benignitatem,hilaritatem, Cujus ab ore Deussubsislit Spirilus unus.
patientiam, modesliam, sinceritalem. Miserere mibi, Te moderante regor, le vitam nrincipe duco.
jUcmine,miserere mihi. Da mihi de criminibus prsc- Judice te pallens trepido, te judiee eodem
terilis veniam, de praesentibus emendationem , de Spem capio fore quidquid ago veniabile apud te
futuris largire custodiam. Per Dominum nostrum Quamlibet indignus venia, faciamque, loquarque:
Jesum Christum Filiura tuum, qui tecum. Conliteor, dimilte libens, et parce fatenii.
Oratio sancti Auguslini,quam quindecim libris quos Omne malummeliora merui, sedtu bonus arbiter aufer
de sancla composuit Trinilate, subjmtxit. Quodmerui, favens largire precanti.
Dona animocquandoque mesecum corporis hujus
DomineDeus noster, credimtts in te Patrem , et Liquerit hospilium, nervis, cule, sanguine, felle,
Filiuro , ct Spiritum sanctum. Neque enim diceret Ossibus exlructum, corrupta quod incola luxu
Veritas aposlolis : Ile baptizategentesin nomine Pa- Neu nimium complexa fovet cum flebilishora
Iris, et Filii, et Spiritus sancti, nisi Trinitas esses. Clauserithos orbeset conculla [F. ,concuIcata]jacebit
* Nec baptizari nosjuberes, Domine Deus, in ejus no- Materies^oculisque suis mens nuda fruetur.
mine, si non esset DominusDeus. Nec diceretur voce Ne cernat truculentum aliquem de gente latronum ,
divina : Audi, Israel: DominusDeus tuus Dominus Immilem, rapidum, vultuque el voce minacem ,
unus est, nisi Trinitas ila esses , ut iuius Dominus Terribilem, qui me maculosum aspergine morum,
Deusesses, nisi lu Deus Pater ipse esses, et Filius D In proeceps,ut proedotrahat nigrisque ruenlem
Verbum tuum Jcsus Ghristus ipse esset, et donum ImmergaJspecuhus, cuncta exacturus ad usque
vcstrum Spiritus sanclus. Non legeremus in litterisi Quadrantem minimum da nostrsc debita vitae.
Veritatis : Misit DeusFilium suuin , nec tu, Unige- Multa thesauris patris est habitalio, Christe,
nilc, diceres de Spiritu sancto : Qttem mittet Pater Disparibus discreta locis, nunc posco beata
in nomine meo, et, Quem ego mittam vobisa Patre. In regione domum : sint illic casta virorum
Ad hanc regulam fidei dirigens intentionem meami Agmina, pulverum quoededignantia censum,
quantum potui, quantttm me posse fecisti, quoesivi i Divitiaeh semper vere tuas, sit flore perenni
te, et desideravi inlcliectu viriere quod credidi, et; Candida virginitas animum castrata recisum.
niultum disputavi/et luboravi, Domine Deus, raeai - At mihi tariarei satis est si nulla ministri
unica spes mea, exaudi me ne fatigalus nolim te! Occurrat facies, avidoenec flamma gehennse
quoerere : sed quoftramfaciem titam semper arden- Devorethanc anjmam mersam fornacibus imis,
ter. Tu da quserenli vias, qui inveniri te fecisti,, ^Estu cavernoso quia sic pro labe necesse est
et magis magisque inveniendi te spem dedisti. Corporea tristis me sorbcat igcis averno,
Coram te esl lirinitas et infirmitas mea : illam serva,, Sallem mitificos incendia lenta vapores
illam sana, Coiaui te scientia et ignorautia mca. Exhalent, oestuquecalor tanguente lepescat,
» Locus mancus. *>Locus corruplus.
 139T APPENDIXIV. — LIBLLLUS PRECIM. 1398
Lux immensa alios, el tempora vincta coronis A pera quidquid vis : sed sana ct aperi aures meas
Gloriticentme, poenalevisclementer adurat. quiiius vocem tuam audiam : sed et sana et aperi
Oratio Eugenii episcopi. oculos meos, quibus nutus tuos videam. Pateat mihi
Rex Deus immense, quo constat machina mundi. pulsanti jantia tua. Quomodoad te perveniatur, doce
cleraens. me; nihil aliud habes quam voluntatem, nihil alhid
Quod miser en.famutus tu
posco perfice scio nisi fluxaet caduca spernenda esse, certa et
Sit mihi recla fides, et falsis obvia sectis. seterna Hoc facio, Pater, quia lioc
Sit mihi prsecipue morum correctio prsesens. requirenda.
solum novi, sed unde ad le perveniatur ignoro. Tu
Sim carus, humilis, verax , cum tempore prsesens. mihi suggere, tu ostende , tu vialicum prsebe. Si
et
Secreti tacitus, linguse faminecaulus. fide te inveniunt qui ad te refugiuut, fidem da : si
Da fidum socium, da fixum semper amicum, • virtute virtutem : si scienlia, scientiam. Auge spem
Dablandum, sobrium, parcum.castumqueministrum. in me, auge fidem, auge charitatem. Sancte Petre,
Non me pauperies cruciet aut languor obuncet. intercede pro peccati»meis, sancte Paule, intercede
Sit comcs alma salus et sutticienlia victus , infirmitatibus meis, sancte Andrea, intercede
et
Absintdivitise, fastus, jurgia litis , pro
et ventris pro piaculis meis, sancte Jacobe, inlercede pro malis
Invidiac,luxus, pensio turpis. meis, sancte Joannes, araator Domini, intercedepro
Crimine ne loedamquemquam, nec crimine lsedar. miserrimis factis meis, sancte Pliilippe, intercede
Sic bene velle queam, quOpravum posse recedat. ,
Nil turpc cupiam, faciam, vel proloquarunquam. pro vanis cogitationibus meis, sancte Bartholomee,
Te mens desideret, lingua canat, actio promat. nitercede pro criminibus meis, sancle Malthsee, pro
o iniquitatibus meis, sancte Thoma, intercede pro de-
Da, Pater allilonans, undosumilelibus imbrem , liclis raeis, sancte Jacobe, inlercede pro sceleribus
Quo valeam lacrymis culparum solvere moles.
Da precor, auxilium, possim quo vincere mundum, meis, meis, sancte Thadee, intercede pro transgressionibus
sancte Simon, intercede pro omnibus vanitati-
El vitoestadium placido percurrerc passu , bus meis, sancte Matihia, intercede pro occultis
Cumque suprema dies morte palefecerit urnam meis. Obsecro vos omnes apostolos Christi, per com-
Concedas veniam cui tollit culpa coronam. metnorationem veslram, ut mihi servo vesiro mise-
Oratio Bedw presbyteri. reamini, et me in omni necessitate adjutorio adju-
G Deus aeterne, mundo spes unica vilse, vetis. Rogo novem ordines angelorum , angelos ,
Da mihi suffragium in tanio discrimine firmum , archangelos, virtutcs principatus, potestates, domir
Ne caro succumbat validis infirma tyrannis ; nationes, thronos, cherubim, et seraphim, ul inter-
Mesimilcm cineri, ventoque, umbroequemeraento : cedalis pro me, ut sit mihi propitius Christus Filius
Sed tuaeperpetuo pietatis quoefulget ab oevo. Dei vivi, et misericordiam ejus consequi merear hic
Tegmine qui carnis veniens vestitur ab alto et in futuro. Obsecro divitias bonitatis tuae, et lon-
Aerios caro quo posset devincere flatus ganimitalis tuoe, et patienlisetuoe,Jesu Christe, Fill
Proelia si fremitent, condamnet et hostica satpix, Dei vivi, Salvator et Redemptor mundi, ut propi-
Te duce fidente facilis victoria ditet, tius fias mihi peccatori, qui non vis mortem pecca-
Liber ut a laqueis lete protegente profundis, toris, sed nt convertatur et vivat. Non exstingues
Et rex magne tui florere per edita tenipli. linum fumiganlem et arundinem quassalam non
Nam lua nostra [F., noster] amor silit atria , dulce confringes. Fac me sicut unuin de mercenariis tuis,
[riecusque C ut elficiar a te de servo amicus, et fiat voluntas tua,
Audiat angetico dulces qua carmina laudes. sicut in cceloet in lerra. Da mihi, Domine, compun-
Item ejusdem. ctionem cordis et lacrymas, ut defleam diebus ac
Fida manens miseris solus in axe salUs, noctibus omnes dies negligentisemcoecum huroilitate
Etfamuluma nece, Rex magne, luere luum. et puritate cordis et charitate. Appropiel oralio mea
Si sola innumeris obvia tela paret. in conspectu tuo, Domine. Si iratus fueris, Domine,
Graminis utque decor sic mea vita fugit adversum me, quem adjutorem quoero, aut quis mi-
serebitur infirmitatibus meis? Memento quod Cha-
Eripiat semper fraudis ab ore tuum. nanseam et publicanum vocasti ad poenitentiam, et
Ancipiti chelydrum percutis ense ferum Petrum lacrymantemsuscepisti,clementissime Pater,
Et vaga signifero vetere castra Deo ,
sic et meas orationes suscipe, misericors Deus, et
Truxque cruenta citet miles in arma suos, salva me Salvalor, mundi, qui vivis et regnas in sue-
JNexatibi ntillus pectora turbat hydros.
Altithrone merear lucis adire vias , cula sseculorum. Amen.
Atque sacris superum celsus adesse clioris , Item ejusdem.
Cernere glorificet lseta per arva domus Salva me, Domine, rex oeteriioeglorioe, qui sotus
David quoque sacrum personet ore melos. salvare. Damihi et velle et operari et perficere
Qratio sancti Auguslini. poies
quselibi placenl et mibi expediunt. Da in perturha-
Deus universitatis cunditor, proesta mihi primum tione et tribulaLioneauxilium, in persecutione sola-
ut te bene rogem, deinde ut me agas dignura quein £) tium, el in omni tcmpore tentationis virtutem. Tri-
liberes, postmodum ut liberes. Deus, cujus nos ex- btte mihi de proeleriiis malis veniam, de proesenlibus
citat fides , spes erigit, charilas jungit: Deus, per viliis emendalionem, de futurisque peccatis largiri
quem vincimus inimicum, te deprecor, Deus, per- digneris custodiam. Deus qui proesciuses futurorum,
quem accipimus ne omnino pereamus. Deus, a quo . qui transacta velut proesenliaconspicis, tu, Domine,
admonemur ut vigilemus; Deus, per quem bona a oculos cordis mei aperire dignare, et acceptabilem
malis speramus ; Deus per quem mala fugiraus , et tibi fac animam meam, ut semper tuus amor pectus
bona sequimur; Deus, per quem non loedimuradver- meum inflamiiiet, et per diem teciim sil fabulatio
sitatibus; Deus per quem bene servimus et bene do- mea, et per noctem visitatiouem tuani cognoscam :
minamus ; Deus, per quem dicimus, aliena esse quse qtiia dulcia smit eloquia tua , Domine, in faucibus
aliquando noslra et noslra esse quoealiquando aliena meis, suscipe spiritum meiim in lua perpetua pace.
exaudi, exaudi, exaudi rae, Deus raeus, Te invoco, Domine, cui assisiuni ouines chori san-
gutabamus,
omine meus , Rex meus, Pater roeus , causa inea , ciorum, et glorificant cum timore et tremore : noli
res mea, honor meus, domus mea, patria mea, sa- derelinquere animam meam, ut non dominetnr ei
ius inea, lux mea, vita raea, exaudi, exaudi, exaudi quem tu confudisti in desiderio luo. Te invoco illu-
roe, Domine, more tuo illo paucis notissimo. Jam te minatorem hominum et salvatorem et redemptorem.
6olum amo, te solum sequor, te solum quoero, tibi Clamo ad te, exaudi me, Domine, et solve vincula
soli servire paratus sum , quia tu solusjtiste donii- peccalorum ineorum, in quibtis constrictus teneor,
naris. Tui juris esse cupio, jube, quseso, alque iin- qui cuni Patre.,.etC; '
 1399 AD OPERA B, ALCCINIAPPENDICES. UOO
ttem unde supra. A Oratio ad Dominum Jesum Christum.
Domine Deus meus, qui non habes Dominum,sed Domine Jesu rex virginum, integritatis
omnia luoBSuntconditioni subjecta : ue despiciasme amator, rnundaChriste, cor meum ab omnibus sagittis et
indignum famulum luum, sed in numero fidelium insidiis inimici, et exslingue in me omne incendium
servorum tuorttmme reputans, ante conspectumglo- libidinis. Da veram humililatem, et tranquillitatem,
risc tusc fac gaudere. Tu enim dixisti: Non veni vo- et patientiam pectori meo. Succende mentem meam
carejuslos, sed peccatores. Et iterum : Nolo mortem tuae charitalis slimulis, ut odio tiabens omnem viam
peccatoris, sed ut convertatur et vivat. Ego te, Do- iniquitatis, possim cunctis diebus vitae mesecoiu-
mine inspirante, volo converli, imple desiderium placere libi, qui cum Patre.
meum in honttm, et da proeteritorum veniam deli- Oratio ad sanctam Mariam.
ctorum, futurorum custodiara vitiorum, prsesenlium
emendationem criminum, ut vivam. Giadiens ad le Singularis meriti, sola sine exemplo mater et vir-
pium et iramensse pietatis duicedinem Dominumque violatam go Maria, quam Dominus ila mente et corpore in-
perveniam, qui propter genus hominum ad terras nostroc custodivit, ut dignaDei existeres ex qtta sibi
Filius corpusapta-
descendere dignatus es, et luum pretiosum sangui- rel: redemplionispretium
nem fundendo, gentes ad baptisrai gratiara vocasti, totusobsecro te, misericordissima Domina, per quam
et de errore genlili liberasti. Ego iitfetix quod in ba- salvalus est mundus, intercede pro me spur-
et cunctis iniquitatibus fcedatissimo, ut qui
plismo pollicitus sum nunquam servavi. Pcenitet me cissimo,
ex mcis iniquitatibus nil aliud dignus sum , quam
ergo egisse q>iod nequiter gessi. Suscipe poenilentis _ oeternoedamnalionis stibire supplicium, tuis, Virgo
lacrymas, miserere, misericorsetindulge quodfeci.et **splendidissima, salvatus merilis perenne consequar
hoc proesla ne faciam ampiius. Tu conspice, Domine, Pcr Dominum.
perictila mea in quoesubsisto, et quibus malis cir- regnuin.
cumdatus sum, quanlisque per meum meritum ad- Oratio ad sanctos aposlotos.
versitalibus qualiar. Libera me, salva, protege, et Sanctissimi apostoli Dominimei Jesu Christi, bea-
defende me, nl non rideant de me inimici niei, quia tissime Petre , Paule , Andrea , Jacobe , Joannes,
tu es Deus meus. Sola spes mea in le solum coufido, Tbomas, Jacobe, Philippe, Bartholomee, Matlhee,
de nullius hominis solatio spero. Gubcrna me tit pius Simon.Thadsee, Mathias, Barnabas, Luca, et Marce,
pater, ut posl tantas lalesque procellas sseculiundi- cum omnibus discipulis Domini mei Jesu Christi
que soevientesad porlum salutis seternoe, te dttce, orate pro me, ut abslrahal me Dominus a mundo,
merear pervenire, et cum aliis quos eripuis(i laudare sicut abslraxit vos, et donet me sequi vestigia sua
te Dominum ineum per. iiifinila soeculasseculorum. vel in extremo agmine vestro.
Amen. Oralio ad venerabilem Benedictum.
Oratio.ad Patrem. Obsecro tc, beatissime Benedicte, dilecte Dei, m-
Domine Deus, Pater omnipolens, qui consubslatv- tercede pro servo luo... et omni sancta hac tua con-
tialem et cooeternumlibi ante oninia ineffabiliter soe- gregatione, et pro universis sub tuo magisterio mili-
cula Filium genuisti, qui cum eo atque cum sancto tantibus, simulmeet pro omni populo Christiano. in-
Spirilu tuo ex te eodemque Filio procedente quoe- tercerie et pro misero servo tuo, ut purget Donii-
cunque exislunt visibilia atque invisibilia creasti, te .C nus cor meum , os meum , et actus meos a cunctis
adoro, te lattdo, teque glorilico. Esto, quoeso,propi- vitiis. Tribuat mihi servare cuncta quseprsecepit, et
cuslodire sanctse regulac tuoe tramitem, quam rae
lius mihi peccatori, etne despicias me opus-manuum servaturuin
tuarum, sed salva, el aojuva me propler nomen san- spopondi.
CltimlUum. Oralio ad plures confessores.
Oratio ad persqnam Filii. Obsecro vos, bealissimi copfessoresChristi atque
doctores, Cypriane, Basili, Grcgori, Athanasi, Eusebi,
Doraine, Jesu Christe, Fili Dei vivi, qui es verus Ambrosi,
et omnipotens Deus splendor et imago Patris, et vita Leo, Joannes, IVlarline,Augustine, Hieronyme, Germane,
a>.lerna, cui una esl cum Patre sancfoque Spirilu me Isidore, dignemini inlercedere pro
ul concedat mihi Dominus servare
stibstanlia, sequus honor, eadem gloria , coseterna quoepeccatore,
docuistis, et in vestro me faciat consorlio gra-
majestas, le adoro, tc laudo, teque glorifico, ne me, tulari.
obsecro, perire patiaris, sed salva, et adjttva me
gratuito munere tuo, quem dignatus es redimere Oratio sancti Gregoriipapm.
pretioso sanguine luo, Dorainator Domine Deus omnipotens, qui es Tri-
Oratio ad personam Spiritus. nitas una Pater in Filio, et Filius in Patre, una cuin
Spiritu sancto, qui es semper in omnibtts, et eras
Dominesancte Spiritus, Deus omnipotens,qui coav ante oinnia, el eris per omnia Deusbenedictus in soe-
qualis, et coseternus, et consubslanlialis Patri Filio- cula. Amen. Commendo animam meam in manus
que existens, ab eis inenarrabiliter procedis; qui I potenlise tuse, ul custodias eam diebus ac noctibus,
super eumdem DominuinJesum Christum in colum- D horis alqtte momenlis; miserere mei Detts angelo-
IMCspecie, et super sanctos apostolos in Knguisigneis rum. Custodi me per orationes patriarcharum, per
descendisti: le adoro, te laudo, teque glorifico. De- merita prophetarum, per suffragiaapostolorum, per
pelle a me, quseso, tenebras totius iniquitatis et victorias martyrum, p6r lidem confessorum, qui tibi
perfidioe, et accende in me lumen tuoemiserioordise, placuerunt ab initio mundi,est Oret pro me sanctus
el ignem sanctissimi ac suavissimi amoris tui. Abel, qui primus eoronatus marlyrio. Oret pro
me sanctus Enoch, qui ambulavit cum Deo, et
Oratio ad sanctissimam et individuam Trinitatem. translatus est a mundo. Oret pro me sanctus Noe,
Domine Deus omnipotens, oeterne, incfiabilis, quem Dominus servavit in diluvio propler justitiam.
sineline atque inilio, quem unum in Trinilate, el tri- Rogel pro me fidelis Abraham, qui pritnus credidit
num in Unitate conlitemur, te solum adoro, te lau- Deo, cui repulala est fides ad justitiam. Intercedat
do, te glorifico,tibique misericors et clemens gratias pro me sanctus Isaac qui fuit justus el obediens patri
refero, qui me exutum nocte perfidioeet erroris, usque ad mortem, in exemplum Domini mei Jesu
participe n fieri tribuisli gratioetuoe;perfice, quoeso, Chrisli, qui oblatus est Patri pro salute mundi. Po-
in me, Domine, coeptum in me opus misericordioe stulelprome 1'elixJacob, qui vidit angelos Dei ve>-
tuae, et dona mihi semper cogitare, loqui et agere nientes in auxilium sibi. Oret pro me beatus Mojses,
quseplacita sunt tibi, et gratuila me ubique pietate cum qui locutus est Dorainus facicad faciem. Sub-
cuslodiens; fac me indignum el miserum ad tuam venial mihi sanctus David quem elegisli, Domine,
pervenire visionem qui es tinus. sjcundumcor tuum. Deprecetprome Elias propheta,
 1401 APPENDIX IV. — LIBELLUS PRECUM. 1402
quem elevasti in curru igneo usque ad coelum. Oret A serviam, et voluntatem luam sincere perficiam. Par-
pro me Eliseus prophela, qui suscitavit puerum mor- mea ce mihi, quia tuse bonitati confiteoromnia peccata
tuum post mortem suam. Oret pro rae sanctus Isaia, coram sanclis angelis luis, et coram justis ho-
cui mundata suntlabia igne coelesti.Adsil mihi hea- minibus; Domine,miserere mei, ut et alios erudiam,
tus Jeremias, quem sanctificasli, Domine, in utero et ad servitiuin tuum sanctum perducam. Domine,
malris suse. Oret pro me Ezechiel sanctus prophela, vivifica me, et conforta in voluntate tua, et perse-
qui vidit visiones admirabiles. Precetur pro me verantiam boni operis tribue mihi, et cautelam ne-
electus Danielac desiderabilis Dei, qui solvit sbmnia cessariam conlra omnes insidias inimiei, scientiam
regis, et interpretatus esl, et bis liberalus est de quoque et fortitudinem ejus tentationibus resistendi.
lacu leonum. Subvenianl mihi trespueri, quos libe- Miserere mei, et exaudi me, Domine Deus meus.
rasti ab igne. Et duodecim prophetoe Osee, Joel, Qui vivis et regnas in soeculasseculorum.Amen.
Amos, Abdias, Habacuc , Michocas,Jonas, Nahum , Pro imidia hominum.
Sophonias, Aggjeus, Zacharias, Malachias, Esdras. Libera nos, Domine, a latralu hominum pessimo-
Hos omnes invocoin auxilium mihi. Assistant mihi rum
omnes apostoli Domini nostri Jesu Cbristi Petrus et , ut detrahentia vomituitm eorum coenosacon-
nostram quse a te est non polluant puritalem.
Paulus, Andreas el Joannes, duo Jacobi, et Bartho- tagia
lomeus, Thomas et Mattbseus, Bamabas et Ma- Te deprecamur, pius dominator Deus, qui vivis et
thias, et omnes Marlyres, et omnes sancli tui, Do- regnas in sseculasseculorum.Amen.
mine, intercedant pro me. Depelle a me, Domine, Oralio quotidiana.
concupiscenliam gulse, et da mihi virtutem absti- g Omnipotens sempiterne Deus, le humiliter depre-
nenlioe. Fuga a me spiritum fornicationis, el da mihi camurutnon nos permitlas perire quia tuoecreaturae
ardorem castitalis, el exstingue in me cupidilatem, sumus. Concedenobis spatium vita; vivendi, ut ante
et da milii voluntariam paupertalem. Cohibe iracun- diem exitus noslri per veram poenitenliam tibi pla-
diam meam, et accende in me nimiam animsesua- cere mereamur. Per Dominum
vitatem et charilalem Dei etproximi. Subtrahea me,
Domine, soeculihujus cupiditatem, et da mihi vo- Confessioet oralio sancti Augustini de libris confes-
sionum ejus.
luntariam paupertatem. Abscinrie a me, Domine,
tristitiam saeculi, et auge mihi gaudium spiritale. 0 Domine Jesu, qui omnibus te puro corde quse-
Expellejaclanliam mentis meaa, el Lribuemihi com- rentibus misereris, quantum spatiatus sum in mea
punctionem cordis. Minue superbiam meam, et per- memoria quserens te : et quia nemo alicubi te inve-
lice in me humilitalem veram , quia inilignus ego nit, nisi miseratione tua demonstrante in memoria
sum et infelix homo, quis me liberabit de corpore stta. Nam ex quo te puro corde didici non stim obli-
mortis hujus, nisi gratia Domininostri JesuChristi? tus tui. Ubi enim inveni veritatem, ibi te inveni Do-
quia ego peccalor sumetinnumerabilia delicta mea, minum meum. Itaque ex qtio te didici, roanesin me-
et non sum dignus vocari servus tuus. Suscita in me moria raea, et illic te invenio cura reminiscor liti, et
fletum, mollificacor meum durum et lapideum , et delector in te. Hse sunt enim sanctoe delicioemese,
accende in me ignem timoris et amoris tui, qui sum quas dedisti in misericordia lua, respiciens pauper-
cinis mortis. Libera animam meam ab omnibus in- tatem meam. Tu enim dedisti hanc dignationem in
Bidiisinimici, et conserva me in lua voluntale. Doce memoriammeam, utmaneasinea. Ubiergo teinveni,
me facere voluntatem tuam : quia Deus meus es tu, G I ut discerem te, nisi in te etiam supra me, quia es
tibi honor et gloria per omnia soeculasajculoruni. ubique plenus atque perfectus Deus meus. Et quis-
Amen. quis te ptiro corde quoesierii, misericordia tua in-
lem alia orutio. seres te in memoriaro quaerenti te : ut ibi inveniat
Christe, parce, et miserere mei, non secundum te. Tu enim consulentibus
solus es veritas, et ubiqtte prsesides,
te simul respondes omni-
nieriia mea , sed secundum magnam misericordiam omnibusque
tuam, Deprecorbonitatem ttiam, noli despicere pec- bus, etiara diversa consulentibus liquide tu respon-
: sed non liquide onines tuum responsionem au-
catorem, noli me reprobare, sed suscipe me secun- des
dum etoquium tuum et vivam, et non confundas me diunt. Optimus minister tuus est, qui non magis in-
ab exspeclalione mea. Miserere mei, Domine, quia tiielur hoc a te audire quod ipse carnaliter voluerit,
peccavi tibi. Da mihi fonlem lacrymarum, fons viloe sed potius hoc vetle quod a te audierit. Heu mihi
et lux luminis. Concedemihi in proesenti vita veram misero! quodtamsero te amavi, pulchritudo lam an-
poenitentiam de peccatis meis, et in bono perseve- tiqua et tam nova! Tu enirn sancta gralia tua me
rantiam. Domine , exaudi orationem meam , qui vocasti, et rupisti surditatem meam, illuminasti cor
vivis et regnas, Deus, in socculasseculorum. Amen. meum, fugasii coecilaiem meam. Dedisli enim mihi
sensum purum ut cognoscerem te : dedisti et amo-
Item Oratio. rem ut diligerem te , dedisti et voluntalem ut exar-
Miseratoret misericors Deus, qui et barbaros vis descerem in sanctam pacem tuam. Cum enim san-
salvare, et ad agnilionem veritatis tttae venire, ad le cta tibi inhseserovoluntate, nullus mihi nocebit dolor
confngio fidelium salvalorem. Miserere mihi, quia ip et labor; sed viva erit vita meatota plena gratia tua,
te plurimum exacerbavi, et inimicoconsentiens con- quoniam quem tu imples sublevas eum : cum enim
eum feci, quia in mortem peccati decidi. lui plenus non sum, oneri mihi sum. Contendunt
u, Domine, qui et impiis et his qui sunt sine mi- lsetitisemese flendoecum lsetandis moeroribns, et ex
faudere
sericordia, miseris et proximis misericordiam im- qua parte stet victoria nescio. Contendunt moerores
miserere humilitatis meoe: apud te enim, mei mali cum gaudiis bonis , et' ex qua parte stet
Sendis,
omine, nihil est impossibile. Fac misericordiam victoria nescio. Hei mihi, Domine, miserere mei!
figmenlo ttto, quia benignus et misericors es, qui et Hei mihi! Ecce vulnera mea non abscondo : medicus
corpora hominum in die resurrectionis resuscitatu- enim tu es, ego oegersuro; tu misericors es, ego
rtts es, exaudi me, Domine , quia defecit spiritus vero miser. Nain quid tentatio est vila humana su-
mcus, et infelix anima mea; tabefactum est etiam per terram? Et tota spes mea non nisi in magna valde
corpus meum propter immunditiam, ei jam vivere misericordia tua? Da, Domine,nobis et velle et posse
non sum dignus propter iniquitatem meam. Ignosce perficere quodjubes, etjube quod vis. Imperas no-
inihi, Domine, poenitetpeccata mea, vivifica me mi- bis continenliam, sed nemo polest esse conlinens
sericordia tua, el tribtte mihi cor contritum 'et hu- nisi luo dono. Et hoc ipsum est sapientia scire cujus
milialura, quod non despicis. Da fiduciam miseri- hoc donum esl. Per continentiam quippe colligimur
cordiaeet indulgentioetnse, ut residuum tempus vitae, in meinbra corporis tui, et redigimur in unum a quo
quod mihi donaveris, tua mandata custodiam, et a in multa defluximtts. Minus enim te amat quam de-
timore tuo nunquam recedam : sed ut devote tibi de- bcat, qui tecttm aliquid amat. 0 amor, qui semper
 1403 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1404
ardes, et nunquam exstingueris! Tu escharitas vera, A per te, datorem bonorum omnium, qui cum Palre et
tu es charitas pura. Detts meus, exslingue in me Spirilu sancto vivis et regnas unus Deus per omnia
oranem concupiscentiam matam , et accende in me ssecula sseculorum.Amen.
suavissimam charitatem. Conlinentiamjubes, tu mi-
sericors Deus, da quod jubes. Jubes certe ut conti- De oratione quotidiana.
neam a concupiscentia oculorum, et ambitione soc- Deus in adjutorium meum intende, Domine, ad
culi istius : sed adhucvivunt in memoria mea talium adjuvandum me festina. Tribus vicibus cum Gloria.
rerum imagines , quas ibi consuetudo mea fixit, et Domine Jesu Christe Fili Dei yivi, in nomine tuo le-
occursantur mihi. Nunquid non potest manus tua, vabo manus meas. Deus omnipotens, adjuvare mihi
Deus omnipotens, sanare omnes languores animse digneris, et scientiam, et intellectum, et voluntatem
meae, atque abundautiore gratia tua lasoivosmotus bonam una cum fide catholica dona mihi in servi-
etiam mei operis exstinguere. Auge in me, Domine, tium tuum. Domine, tu es qui venisti salvare pec-
auge magis magisque in me niunera tua, ut aui- catores, salva nos. Deus, quomodo vis sicut tibi pla-
ma mea in me sequatur tc. Qui cum Patre et Spiritu cet. Domine Deus clementissime, auxiliare mihi
sancto unus es Deus, unus es Dominus, vivens et do- digneris. Tu enim scis quod nobis.oportet,
minans per omnia, et super omnia in soeculasoeculo-
rum. Amen. Incipit confessio.
Deus inaestimabitis misericordioe, Deus immenss
Item oratio ejusdem conlra illusiones somnii. pietalis, Deus conditor et reparator humani gensris,
Domine Jesu Chrisle, miserere mei, et cohibe in qui confiLcnliumtibi corda purilicas, et accusantes.
me omnis iniquse concupiscentisemotum; ita ut ne- I> se ante conspectum divinse clementiae tuse, ab omni
que in somnis sit mihi rebellis; ut non me compellat vinculo iniquitatis absolvis; virtutem tuam totis
corruplelarum turpitudines perpetrare, quseper ima- exoro gemitibus ut secundura multitudinem misera-
gines animales me usque ad carnis fluxum in somnis tionum tuarum de oronibus peccatis meis, de quibus
conanlur seducere. Sed nec consentiat quidem ani- me accusat conscientia, puram mihi concedas corara
mus malignsesuasioni. Nam ut nihit lale vel tantu- te agere confessionem, veramque ex tiis omnibus et
lum libeat quantulum possit nutu cohiberi, etiam in condignam mihi trihuas poenitentiam, qusecunque
caslo dormientis alfectu non magnura est agere tibi peccavi in cogilalionibus pessimis, in meditationibus
omnipotenti Deo, qui vales facere supra quam peti- pravis, in consensu malo, in consilio iniquo, in con-
nius aut intclligimus : nunc lamen quid adhuc sum cupiscentia, atque delectatione immunda, in verbis
in hoc genere mali mei dixi tibi bono Domino meo, otiosis, in factis malitiosis, in visu, in auditu, in
exsullans cuin tremore in eo quod donasli mihi, et gustu, in odoralu, et lactu. Tu enim, misericors
lugens in eo quod adhuc imperfectus sum, r.perans Deus, ad operandam mihi animoeraesesalutem raera-
perfecturum te in me misericordias tuas, usque ad bra singula humanis tisibus apla dedisLi : sed ego
plenariam pacem quam tecum habebunl interiora et miscrrimus omnium et peccator te, selernsesalulis
exteriora mea, euiri absorta fuerit tnora in victoria. auclorem, contempsi, et scterna mihi inimico incen-
Prsesta hoc et fac, omnipotens Deus, qui vivis et re- dia proeparanti suadcnte concessi. Lapsus sum in
gnas in s.ecula sxculorum. Amen. peccatis, corrui in delictis, in membris singulis na-
turae modum cessi, et impiissime pravis et perversis
Ilem oratio contra gulm vilium. C laboribus obnoxium me leci. Pedes mei ad curren-
Omnipotens milissime Deus, tua gratia inspirante, dum in malum sequendo libidinem supra modum
et lua misericordia auxiliante, malignis tentationi- veloces fuerunt, et in obedientia mandaloruro tuo-
bus quotidie conor resfstere, et invoco sttper me rum imbecilles, crura mea ad me sustinendum in
auxilium gratise tuse, et ad te refero oeslum animi malum fortia, genua mea ad fornicationem potius
mei, quia consilium mihi de hac re non est aliunde, qiram ad adoralionem libenler flexi, in femoribus,
nisi a te Deus meus misericordia mea. Audio denique et in genitalibus meis supra modum, in omnibus me
jubentem vocem tuam, non gravenlur corda vestra immunditiis contaminare non metui, et reum me
in crapula et ebrietate. Ebrietatem, rogo, misericors, omni ora peregi. Venter meus, et viscera omnia
ut longe facias a me. Miserere ne decipiat me. Cra- crapula sunt jugiter et ebrietate distcnta. In reni-
pula autem nonnunquam subripit servo tuo; mise- bus et lumbis illttsione diabolica ac fiamma libidinis
rere, ut avertas eam a me. Nemo enim potest esse turpissimo ardeo desiderio. Latera enira mea luxu-
conlinens, nisi tu des. Mttlla bona nobis orantibus riam malitise non formidanl perpetrare. Dorsum
tribuis, et quidquid boni antequam oraremus acce- meum ad iniqua roboravi opera, et collummeum in
pimus, a te accepimus; et ut postea hoc cognosce- carnali erexi superbia; humera mea ad portanda
remus a te accepimus, audivi aliam vocem tuam : nequilise onera subdidi, et brachia illecebrosis jugi-
Post concupiscentias luas non eas, et avertere a vo- ter amplexibus proebui. Manus meoe plenoe suut
luntale tua. Audivi et illam ex niunere tuo quam sanguine, omnibusque sordibus sunt pollutoe,
multum amavi: Neque si manducaverimus abunda- promptse ad omne opus pravum, pigroe ad aliquod
bimus, neque si (non) manducaverimusdeficimus. Hoc D operandum bonum. Os meuin nefario pollutum est
ila intelligilur : Nec esca me copiosum faciet, nec osculo, et iniqua est concupisccntia maculalutn, ver-
esuries aerumnosum, quia anima de jejunio reficitur. bisque luxuriosis ac rabulis otiosis superabundanter
Audivi el alteram : Ego enim dedici in quibus sum me, et mendacio coinquinavit. Gulse semper et
sujficiens esse. Scio et abundare, scio penuriam paii, ebrietati deditus carualibus nunquam desideriis sa-
omnia possum in eo qui me confortat. Cliristus Deus tiatus : sed et lingua mea detractione esl et onini
misericors conforta me, da velie, et posse quodju- fallacia profanala, gultur meum insatiabili semper
bes, jube quod vis : undc apparel, sancte Deus meus, ardet ingluvia, aures mesedolosis aptx sunt loquelis,
te dare cum fit quod imperas fieri. Eripe me, piis- ad omne malum, surdse ad onine bonum.
n naribus namque soepiusiniquis deleclatus sum
sime Deus, ab omni tentatione et ab omni malilia, f,romptse
et qui est, Domine, qui non rapitur extra metus ne- odoribus etiam putredinem deliclorum minime hor-
"cessitatis? Nam quisquis ille est, misericordia tua rui. Quid igilurdicam deoculis qui raultis. me crimi-
magnus est; dignum est ut magnificel nomen tuum. nibus fecerunt obnoxium, omnenique sensum cordis
Ego aulem non sum, quia peccalor bomo sumj sed mei averterunt, quibus in omni consensi libidine,
tamen magnificosemper nomen tuum, qui inlerpellat qui et me quamvis raro in sanctuario tuo, te Do-
te pro peccatis meis, Paler sancle Christe, qui vi- mine, adorantem intuitu perverterunt iniquo, om-
cisti sxcutum numera me vet inter firma membra nemque motum corporis mei ad immunda pertra-
corporis tui, quia impcrfectum racum vidcrunt oculi xerunt desideria? Caputve meum oinnibus super-
lui. Justi autem lui omncs in libro tuo scribentur eroinens membris raro unquam, Dominc, ad t»
 1405 APPENDIX IV. — LIBELLUS PRECUM. ifoe
creatorem meum inclinavi: sed etiam coeteris mem- A me obvolulum, in malignitate animi, in asperitate
bris in omni malitia consentaneuin feci. Cor meum linguse,in amaritudine verborum, in rancore animi,
plenum dolo, et nequitianunquam pura purgavi poe- in pusillanimitate, in cenodoxia namque vitio et in
nitentia; ssepeque diabolica pollui illusione; nec omnibus malis quse prodeunt ex ea valde me depra-
nunquam satis vera ablui confessione."Non enim hoec vatum esse arbitror, in jactantia, in arrogantia, in
narrans tuam, Domine, in me blasphemo creaturam, indignatione proximorum, in discordia, et hypocrisi,
sed meam a te, piissime Deus, exposco medieinam, et innumeris peccatis. Insuper etiam multis in af-
qui etiam in omnibus merabris raeis me reum intel- flictione et in ahgustia constitulis per gratiam tilam
ligo super mensuram, quia ut astra coaliatquedelicta.
arena subveuire potui, multosque de tribulatione et an-
maris mea ita innumerabilia esse cognosco gustia liberare, sed meis peccatis tardantibus minus
Insuperetiamitatristitia, accedia, jactantia, avaritia, hoc egi, quam debui, et ssepe sciens malum me persilui
atque desidia, omnibusque octo principalibus Vitiis et bonum loqui neglexi : reum unde nunc reura esse
obnoxium nie esse profiteor: sed lu, Domine, occul- gravissime sentio, meque esse confiteor; sed
torum cognitor, qui dixisti poenitentiam le ioalle tu, Domine, qui omnia nosti eliam antequam Uant,
peccalorum quam mortem, tibi omnia cordis mei re- tibi patefaciam omnia facinora cordis mei, tuam
veto arcana; respice in me et miserere mei; fontem- misericordiam humiliter invoco, ut omnia qusecun-
que lacrymarum, el remissionem omnium peccato- que peccavi coram te, et de quibuscunque mea me
rum intima mihi cordis confessionetribue poscenti. accusat conscientia, seu quoeconfessus, seu quoeper
Renova, innova in me, piissime Pater, quidquid negligentiam vel oblivionem detegi in cogitatu , in
actione, quod verbo, quod ipsa denique cogitatione, g verbo et opere, vel in negligentia mea, hsec omnia
diabolica fraude vitiatum est, et ttnitati corporis Ec- oblivioniin perpetuum tradas. Tu, Deus infinitsemi-
ctesioemembrum tuse redemptionis ordnecte,et non sericordioe, qui omnibus invocantibus te in veritate
habentem fiduciam nisi in ttia misericordia ad sa- subvenire soles, le supplici mente deposco, ut ex
cramentum tuoe reconciliationis admilte. Per Jesum his omnibus mihi in hujus vitoe spatio compunctio-
Christum unigenitum Filitim luum Dominumet Sal- nem saluberrimam ex intiroo corde, veramque poeni-
vatorem nostrum, qui tecum una cutn sancto Spi- tentiam, confessionem puram, emendationemque
ritu untts es Deus, unus es Dominus, per immortalia per omnia dignam, uberem etiam lacrymarum fon-
. regnans sseculasseculorum.Amen. tem quo defleam mala quse commiseram largire
Ilem oralio. digneris. Nam si qua sunt de supra nominatis, qui-
bus non sum pollutus, ttioeest, Domine, pielatis de-
Deus justorum gloria, et misericordia peccatorum, fensio, malum vero semper a me factum scio, ab
qui dixisti : Nolo morlem peccutoris, sed magis ut incautione mea vel etiam ignorantia. Tuura tamen,
convertatur et vivat : suscipe me, piissime Pater, Doniine, plasma sum, meque sacratissimo et pre-
poenitenlem famulum tuum, quia tibi confiteor om- tiosissimo sanguine tuo redemisli. Miserere mihi et
nfa delicta et peccatamea, qusecunquepeccavi co- gemitum fructiferum tribue, neiterum lugenda com-
ram te, et coram sanctis angelis luis, in cogitatione, mittam. Ttt, Domine piissime, omnium largitor bo-
in verbo, et opere, in omnibus simul vitiis et pec- norum, tribue mihi contra spirilum superbisehumi-
catis, sive in superbia et elatiOne, unde me gra- litatem veram, per quain universa mala superbia?
vissime reor esse pollulum, et in omnibus peccatis _ valeam vincere; contra gulam et concupiscenliam
quse nascunlur ex ea, in inobedientia, in proesum-^ malam continentiam dignam; et contra immunditiam
ptione iniqua, atque in pertinaciaet contentione, vel fornicationis cordis et corporis castitatem, et totius
eliam in arrogantia et obstinatione, sive in gula, in pravoedelectalionis mortificationem, jejunii vel ora-
qua me super mensuram occupalrim oestimo, et iii tionis instantiam, atqtre vigiliarum consuetudinera
universis viliis quoe generanlur ex ea, in inhonesta sanctam : ita ut omnia valeam tentaraenla diaboli
loatitia, in scurrilitate et risu, in vaniloquio, in im- per misericordiam gralioetuoe superare ; contra ava-
niunditia sin"al cordis et corporis, in ihstabilitate riliam tibi placilam. largitatem, vires et scientiam
inentis, in libidine et ebrietate, in comessatione superandi omnia quoenascuntur ex ea; contra irse
non modica, in fornicatione quoque multis modis impetuin palientiam, temperantiam animi : ita ut
me pollutura esse sentio, et in cunctis sceleribus omnia quoeprodeunt ex ea exstinguantur in me;
quse pultulantur ex ea, in csecitate mentis, in visu contra acediam boni operis, perseverantiam et stu-
malo et noxio, in auditu vano ac turpi, in gustu im- dium sancti certaminis ad implendam in omnibusvo-
moderato, in odoratu scelesto, in tactu nequissimo, luntatem tuam quantum tuocsit donum pietafis in
inconsensudelectationis malignoe,in immenso amore me; contra tristitiam gaudium mihi, Domine, tribtte
proprise voluntatis, in periculo vitse, in lascivia et spiritalem, per quod omnia vitiorum mata penitus
petulantia, in incontinentia mali desiderii,,consiIio evellaritur; contraque vanam gloriam plenissimam
miquilatis, in odio mandatorum tuorum, ei in ne- fidem, spem firmaro, et charitatem pjrfectam, ut te
gligentia alqne in inconsideratione vitse futuroe, in toto corde, tota mente tota etiam merear virtute
avaritia quoque superabimdanler me reor esse de- diligere, hic quoque omnium peccatorum remissio-
mersum, etin tota serie criminum quaeprocedunt ex D nem pleniter percipere, et in futuro oeternam lseti-
ea, in invidia et^olo, in furto et rapina, in perjurio liara possidere quod ipse nobis prsesta, Filius Dei
atque mendacio, nec non el falso testimonio, in in- manens et regnans cum Patre etSpirilusancto, unus
quietudine tnentis, in injusto judicio vel fraude, in Deus in trinitate et in unitate perfecta in ssecula
veritatis contemptu, in oblivionebeatitudinis sempi- sseculorum.Amen.
ternse, et in obduratione morlis. Deinde in ira et in
iracundia nimium me esse arbilror depravatum, et Orutio quam dicit sacerdos super pmnitentem.
in omnibusdelictis ejusradicesurgentibus, in tumore Deus clementise, Deus misericordise,Deus indul-
mentis, in rixa et dissentione, in contumelia, in in- gentise, propitiare dignare stipplicalionibus nostris,
jurgandi vel ulciscendi amore, in odio, in irapatien- et clementer suscipe famulum tuum poenitentem,
tja, in maledictionibus et blasphemiis, in indigna- alque per tuorum oninium sanctorum intercessiones.
tione isiqua, in recordatione injurisc meoe,in acedia el merita, cordis compunctionem illi sanctam lar-
etiam immensa timeo me nimium obnoxium esse, et gire et poenitenliam veram, puramque confessionera
in omni labe facinorum ex ejus fomite prorumpen- de omnibus peccatis suis proeterilis, proesenlibus
sium, in somnolenlia et boni operis pigritia, in in- atque futuris, locumque satisfactionis et spatium
constantia, in pervagatione mentis, in trepidatione emendandi, fontem quoque uberem lacrymannn
laborandi, in toediocordis, in moratione atque dele- digne deflere suorum cuimilum deliclorum, cautio-?
ctatione, in tristitia injusla ab anliquo in me hosie ncmque necessariam, ne iterum lugendacomniittat.
commissa, et in ejus semine ncquissimo valde timeo Dimitte ei, Domine, facinora, dimit,tepeccata omnia
 U07 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1408
in cogitatu, in verbo simul et opere.-eumque dein- AVmeoe, DomineDeus meus, gula, ebrietate, fornica-
ceps in semitis justitise, et in tusevoluntalis opere tione, libidine, tristitia, acedia, somnolentia, negli-
perfecte corrobora atque conserva, ut inler tuos fi- genlia, ira, cupiditate, invidia, matitia, odio, de-
deles rainistros in custodia rnandalorum tuorum traclione, perjurio, falsitate, mendacio, vana gloria,
fidelis omnino permaneat, hic remissionem veram levilate , ac superbia perditus sum, et omnino
percipiat, et in futuro vitam seternam possideat, cogitatione, locutione, actione , atque omnibus sen-
per te, Christe Jesu, qui vivis et regnas in soecula sibus exstinctis , qui justificas impios et vivificas
sseculorum.Amen. mortuos, juslifica me, el resuscita me, DomineDeus
Confessio pura. meus, qui vivis et regnas in ssecula soeculorum.
Amen.
Truhtin dir uvir duih oigihlik atlero minero sun- Oratio a euchatistiw perceptione.
tiono enli missatatio. Alles desihio missa sparh
eddo missateta eddo missadahla uvostoenti uvcr- tateDomine Jesu Christe, Fili Dei vivi, qui ex volun-
cho enli Kidancho desihkihukkiu eddoni gahukkiu tuamPatris, cooperante Spiritu sancto per mortem
Desib uvizzanto hiteta eddo un uvizzanlo notak mundum vivificasti, libera me per hoc sacrum
corpus et sanguinem tuum a cunctis iniquitatibus et
eddo un notak slaffanli eddo uvachcnti mein suartio universis
entilugino. Hyridono enli un rehtceufizur heiti huo- a te nunquam malis, et fac me tuis obedire prseceptis,et
rono souvieloihsiossiteta enti un rehtero firinlustio in perpeluum digneris separari..
inmuose io tranche enti in un recheteno slafe Oratio ante altare.
dazlumir truh lin hinist enli hinad hauvcrdos Deus esto mihi peccatori, quia tu es im-
•farge pan dazih foradinem uagoin uns bamentisi IR B mortalispropitius
enti dazisi in deser uveralti minero missatatio hri- meus, tu et sine peccato. Tu solus, DomineDeus
vum enti haum sharabapen muozzi solih hosodino sanctus es benediclus, DomineDeus qui benedicis omnia; tu es
miltidasim alles uvaltantio trubtin. Te, Domine, mihi qui sanctificas, famulo luo
meus, indulge
indigno peccatori, quia peccator
pius dominalor, et misericors Deus, supptices tre- siim et indignus, quia prsesumo ad sanctum altare
mentesque deprecamur, utper misericorriiamtuam
actiones nostras lua gratia illuminare digneris, et tuum invocare te; quia peccavi coram te et coram
luis; sed tribue mibi indulgentiam delicto-
adjuvando in bonum finem perducere qui regnas angelis
Deus in Trinitate. Per omnia soecula sscculorum. rum meorum, etconfirma me in sancta Ecclesia tua,
in fide orlhodoxorum, el doee me facere vohtntatem
Amen. luam omnibus diebus vitse meoe. Qui vivis el regnas
Item alia confessio. in sseculasseculorum.Amen.
Domine sancte, Paler omnipolens, et misericors Orutiosancli Ambrosiiante missam.
Deus, qui dixisti poenitenliam le malle peccatorum Ante conspectum divinocmajestatis tuse reus as-
quam niortem, te supplices deprecamur, ut sancta sisto, qui invocare nomen sanctum tuum praesumo;
gratia tua corda nostra illuminare digneris, et com- miserere mihi, Domine, hornini peccatori; ignosce
punctionem nobis largiri saluberrimam, qua possi- indigno sacerdoti per cujus raanustisecoblatiovidetur
mus , et nosmetipsos et peccata nostra humitiler offerri. Parce labe proe cseteris capita-
agnoscere, et deflere salubriter, omniumque delicto- lium polluto, etpeccatorum
non intres in judicio cum servo tuo,
rum et peccatorum nostrorum de quibuscunque quia non
nostra non accusat conscientia, puriter coram te Q ' juslificabitur in conspecttt luo omnis vi-
vens, scilicet vitiis ac voluptalibus carnis aggravati.
et coram sanctis angelis tuis confessionem agere, Recordare,
et fructum dignum pocnilenliseexercere, sicul tibi, spectu etiamDomine, quod caro sumus, in tuo con-
coelinon sunt mundi, quanto magis nos
Domine, confiteamuromnia peccata nostra capifalia homines terreni, immundi sicut pannus menstruatoe.
atquc minula, de omni superbia et vana gloria atque Indigni sumus, Jesu Christe, ut simus viventes, sed
jactantia, de et
sacrilegio homicidio, si ulio roodo tu qui non vis mortein peccatoris, da nobis veniam
polluti simus, de fornicatione et adulterio, de omni- in came conslitutis, ut per prjeniienliselabores vila
que libidine quo.cunque modo maculati sumus, de selerna perfruamttr in coelisper le, Jesu Christe, qui
omni avaritia et concupiscentia mala, de omni gula cum Palre et Spiritu sancto vivis et regnas in soecula
et ebrietate, de odio et invidia, de ira et omni per- sseculorura.Amen.
lurbatione animi, de mendacio et falso teslimonio,
de niultiloquio, detractione, et de omni otioso ser- Item oratio ejusdem.
mone, atque perjurio, de fraude et furto sive rapina, Ignosce, Domine, quod dum rogare compellor,
de maledictione sive adulalione iniqua alque de in- dum per immunda labia mea nomen sanctum tuum
discreto silentio, si pauperes clamantes exasperavi- assumo, el imraundorumactuum secreta confiteor,
mtis, ct eorum curam negleximus, quod infirmos et non habeo apud te verba sine crimine. Tu enim
in vinculis constitulos non visitavimus, quod ad ora- conscientioemesevulnera, tu cognitionum mearura
lionem sanctam pigriores el tardiores quam opor- occulta nosti, et immunditiasmeas tu solus agnoscis.
tuit fuimus, quod ad ecclesiamtardius venimus, quod Miserere mihi, Domine, ignosce mysterii tui secreta
aliis jcjunanlibus nos nostram gulam non conslrin- D tractanti, nec indignum misericordisetuse judices,
xitnus. De somno atque acedia, de omni torpore quem pro aliis rogare permittis, et in quo testimo-
et olio, sive de zelo iniqup, de omnibus simulviliis nium boni operis non agnoscis, ofliciumsaltem dis-
et negligentiis nostris, sive in cogitatu, sive in lo- pensalionis creditoe non recuses, Salvator raundi,
quela, sive in opere malo, quocunque modo pecca- qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas per
vimus, scienter, aut ignoranler, voluntarie vel in- orotiiasoeculasscculorum.Amen.
viti, dormiendo sive vigilando, tu clemenlissime Ad orationes speciales faciendas.
Pater, de omnlbus peccatis et negligentiis nostris
de omniqueincuria noslra, veram et frucluosam nos Miserere, Domine; miserere, Christe; tu miseri-
pcsnitenliam tribue ante diem exitus nostri, et cordia mea, miserere mihi. Miserere, Domine; mi-
cmendalionero condignam atque necessariam bonis serere, Christe, et credam in te. Miserere, Domine;
operibus excrccre, ttt per merita et intercessiones miserere, Christe, ut cognoscam te. Miserere, Do-
sanctorum et omnium perfeclorum tuorum verain niine ; miserere, Christe, ut diligam te. Miserere,
indulgentiam mereamur le largiente Domino atque Domine; miserere, Christe, ut anima mea vivatin te.
auxilianle qui vivis el regnas in sseculasseculorum. Miserere, Domine; miserere, Christe, ut cara mea
Amcn. exsultet in te. Miserere, Domine; miserere, Christe,
ut vita mea perficiatur in te. Miserere, Domine;
Confessio inter missarum solemniarecitanda. miserere, Christe, Salvator, salus mea, fortitudo
Suscipe ronfessionem meam, unica spes salulis mea. Miserere, Spiritus paracletus, consolatio mea,
1409 APPENDIXIV. — LIBELLUS PRECUM. 1410
illuminatio mea. Miserere, Domine Deus, Trinitas et A Trinilas. Una igilur Pater, \oyt>;, Paracletus, quoe
Unitas. Te laudo, te adoro, te conliteor, pax mea, substantia esl, o beata Trinitas. Una essentia, una
spes mea, lux mea, pulchritudo mea, beatitudo mea : virtus,inuna bonitas, o beata Trinitas. Deus beati-
tibi laus, tibigloria, libi gratiarum actio, semper tudo, quo, et a quo, et per quem beala sunt quse-
ubique in ssecula sempitema. Miserere ,: Domine ; cunque beata sunt omnia , o beata Trinitas. Deus
miserere, Christe, tu misericordia mea miserere vera et summa vita, in quo, et a quo, et per quem
mihi; miserere, Doraine; miserere, Christe, ut bene vivunt quoecunquevere summeque vivunl omnia, o
rogem te. Miserere, Domine; miserere, Christe, ut beata Trinitas. Deus bontirnet pulchrum, in quo, et
dignum me faciasexaudiri. Miserere,Domine; mise- a quo, et per quem bona et pulchra sunt qusecunque
rere, Christe, ut exaudias me. Miserere, Domine ; bona et pulchra sunt omnia, o beata Trinitas. Deus
miserere, Ghriste, ut sanctam voluntatem tuam do- cui nos fides excilat, spes erigit, charitas jungit, o
ceas me. Miserere, Domine; miserere, Christe, ut beata Trinilas. Deus qui petere jubes, et invenire
in charilate tua enutrias me. Miserere , Domine ; facis, et pulsantibus aperis, o beata Trinitas. Deus
miserere,Christe,utSpiritu sancto tuo illuminesme. supra qiiem nihil, exlra quem nihil, sine quo nihil,
Miserere, Domine; roiserere, Christe, ut credam o beata Trinitas. Te invocamus, te adoramus, te
in le. Miserere, Domine; miserere, Christe, ut laudamtis, o heata Trinitas. Exaudi, exaudi, exaudi,
cognoscam te. Miserere, Domine; miserere, Clirisle, o beata Trinitas. Spes nostra, salus nostra , honor
ut diligam te. Miserere, Domine; miserere, Christe, noster, o beata Trinitas. Auge in nobis fidem, auge
ut sperem in te. Miserere, Domine; miserere, Chri- spem, auge charilatem, obeata Trinitas. Libera nos,
ste, ut a morte perpetua eripias me. Miserere, Do- B salva nos, justifica nos, o beata Trinitas. Miserere,
mine; miserere, Christe, ut de omnibus peccatis Domine, quia raisericordia tua liberavit nos, o beata
meis veram poenilenliam tribuas mibi. Miserere, Trinitas. Miserere, Domine, quia misericordia tua
Domiue; miserere, Christe, ul remissionem omnium credimus in te, o beata Trinitas. Misercre, Domine,
peccaiorum Lribuas mihi. Miserere, Domine; me. mi- quia misericordia tua cognovimus te, o beata Tri-
serere, Christe, ut ab omni tribulatione eripias nitas. Miserere, Domine, quia misericordia tua spe-
Miserere, Domine; miserere, Christe, ut ab omni ranius in te, o beata Trinitas. Miserere, Domine,
immunditia cordis et corporis liberes me. Miserere, quia misericordia tua amamus te, o beata Trinitas.
Domine; miserere, Chrisle, ut fomitem libidinis Te adoramus ctincti unum Domiuum, Patrem, et
exstingttas in me. Miserere, Domine ; miserere, Filium, sanclumque Spirilum, o beala Trinitas. Da
Christe, ut ab insidiis diaboli liberes me. Miserere, peccatis veniam, proestaseternam vitain, dona pacera
Domine; miserere, Christe, ut ab immunda cogi- el gloriam, o beata Trinitas. 0 beata, et benedicta,
latione liberes me. Miserere, Domine ; miserere, et gloriosa Trinitas, Pater, Filius, et Spiritus san-
Christe, ut ab omni malo liberes me. Miserere, Do- etus ! 0 beata Trinitas ! 0 beata, benedicta, gloriosa
mine; miserere, Chrisle, ut anima mea vivat in te. Unitas, Paler, Filius, Spiritus sanctus! 0 beata
Miserere, Domine; miserere, Christe, ut caro mea Trinitas ! 0 vera, summa, sempilerna Trinitas, Pa-
exsttltet in te. Miserere, Domine; miserere, Christe, ter, et Filius, et Spiritus sanctus ! 0 vera, summa,
ut vita mea perficialur in te. Miserere, Domine, sempiterna Unitas Pater, Filius, Spiritus sanctus !
Deus, Pater, gloria niea, anima mea. Miserere, Chri- Miserere nobis, miserere nobis ; miserere nobis, o
sle, Salvator, salus mea, fortiludo mea. Miserere, p" beata Trinitas. Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum
Spiritus paracletus, consolaliomea, illuminaliomea. aetio in saeculasempiterna, o beaia Trinitas. Quando
Miserere, Domine, Deus, Triniias et Unitas. Te cogilatione vanw gloriw vet superbiw te impugnant,
laudo, te adoro, te confiteor, pax mea, spes mea, perscrulare te ipsum, si omnia mandala Dei servasli,
latts mea, lux mea, pulchriludo rnea, beatitudo mea. si inimicos diligas, si gaudes in gloria inimici tui,
Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio, semper si contrislaris in dejectione ejus, si apnd te habes
ubique in sempiterna soecula quoniam servus inulilis, et omnibitshominibus plus
Ad laudem Dei oratio pura. peccator; et iterum ex cubile luo proprio mane con-
surgensantequam tn opus aliquod occuparis, dic quod
Adesto, lumen verum, Pater, omnipotens Deus. omnes homines ingrediuntur in regnum Dei propter
Adesto, lumen de lumine, Verbum et Filius Dei, juslitias suas, ego autem solus propter peccata raea
Deus omnipotens. Adeslo, sancte Spiritus, Patris et timeo me poenashsereditareperpetuas, nisi raiseratio
Filii concordia, Deus omnipotens. Adesto, Deus vi- tua subvenerit mihi. Peccavi, Domine, miserere mei,
vus, omnipotens, Pater et Filius et Spiritus sanctus. et ne permittas me perire faciuram luam, sed respice
Doce fidem, excita spem, infunde charitatem. Velle in me, alque a peccalis meis faciem tuam averte, et
mihi adjacet, sed hoc non a me, sed a te, mundum omnes iniquitates meas dele, el propter gloriam no-
et terras linquere, et coelum petere, sed iinbecilla miuis lui, Doinine, libera nos, et propilius esto oec-
pluma est velle sine subsidio tuo. Da fidei pennas, catis nostris propter nomen tuum.
ut volem sursum ad te. Nunc lidem in te, per te,
de te. Confiteorte unum in substantia, Trinilatem Deoctovitiisprincipalibus,quorum nominahmcsunt :
in personis. Confitcor et tres unum et unum tres. D Superbia, gula, fornicatio, avaritia, ira, acedia,
Conuteor, Paler et Filius, el Spiritus sanctus, o tristiiia, cenodoxia, id est vana gloria. De superbia
beala Trinitas. Deus,Dorainus,Paraclelus, o beata nascitur omnis inobedientia, omnis proesumptio,
Tritiitas. Charitas, gratia, communicatio, o beata omnis pertinacia, contentiones, hoereses,arrogantia.
Trii»:tas. Charitas Deus est, gratia Christus, com- De gula nascilur inepla lxlilia, scurrilitas, levilas,
municatio Spiritus sanctus; o beata Trinitas. Geni- vaniloquiura, immunditia corporis, instabilitas men-
tor, genitus, regenerans, o beata Trinitas. Veruin tis, ebrietas, libido. De fornicatione nascitur coecitas
lumen ex uimine, vera iiluminatio, o beata Trinitas. mentis, inconstantia oculorum, amor immoderatus,
Iitvisihitis,invisibiliter, visibilis, invisibiliter, invisi- periculum vitoe, lascivia vit;e, petulanlia et omnis
bilis visibiliter, o beala Trinilas. F"ons, flamen, inconlinentia, odium mandatorum Dei, mentis ener-
irrigatio, o beata Trinitas. Ab uno omnia, per unum vatio, injustoecupiditates, negligentia vitoe futuroe.
omnia, in uno omnia, o beata Trinilas. A quo, per De avaritia nascilur invidia, furta, latrocinia, honli-
quem, in quo omnia,,o beata Trinitas. Vivens vita, cidia, mendacia, perjuria, rapina, violenlia, inquie-
viia a vivente, vivificator viventium, o beata Trini- tudo, injusta judicia, contemptus veritatis, futurae
tas. Unus a se, unus ab uno, unus ab ambobtts, o bealiludinis oblivio, obduratio cordis. De ira piillulat
beata Trinhas. On a se, onab altero, on ab utroque, tumor menlis rese, conlumelioe, clamor, indignatio,
o beata Trinitas. Omne a.utemon semper in tribus, proesumptio,blasphemia, sanguinis cffusio, homici-
et omne on oequaliterin singttlis, o beata Trinitas. dia, ulciscendi cupiditas, injuriarum memoria. De
Verax Pater, veritas Filius, veritas Spirittts, o beata acedia nascitur somnolentia, pigrilia opcris boui,
1411 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1412
instabilitas loci, pervagalio de loco in locum, tre- \ fuit confiteor, cooperante Spiritu sancto natum ex
piditas, laborandi toedium, cordis murmuratio, et Muria virgine, verum Deum, ct verum hominem in
uianiloquia. De tristilia nascitur malitia, rancor duabus naluris, divina videlicet et liumana, sed in
animi, pusillanimitas, amaritudo, desperatio. De ce- una persona, cartte passum, morluum, sepullum,
nodoxia, id est vana gloria, inde jactantia, arro- descendisSead inferos non corpore, sed anima, non
gantia, indignalio, discordia, inanis glorisecupido, amissa divinitate, et terlia die resurrexisse in eadem
et hypocrisis, id est simulalio boni operis. Per hsec carne qua mortuus est, et ascendisse in coelum, et
ista omnia mala Doirtino auxilianle viuci possunt iterum venturum cum gloria et judicalurum, et red-
leviter primo superbia per huinililatem, gula per diturum unicuique secundum Opera sua. Fateor me
abslinentiam, fornicatio per castitatem, avaritia per credere sanclam Ecclesiam-catholicam, et remis-
sapientiam, ira per patientiam, acedia per instanliam sionem peccatorum sive per baptisma, sive per poe-
boni operis, tristilia mala per lsetiliam spirituatem, nitentiam, et resurrecturum in eadem carne qrta
vana gloria per charilalem Dei. nunc vivo in vitam oelernam. Hoecest fides vera,
Oratio contra vitia. quoepaucis verbis fidelibus nota est, ut credendo
subjugati recte vivant, recte vivendo cor mundent,
Doinine sancte, Pater omnipotens, oeterne Deus, corde iiiuudatoquod credunl intelligant, vitam seter-
miserrcordiam tuam ex intimo corde deposcimus, ut nam habeant.
per orationes et merita omnium sanctorum tuorum Commemoratiode ordine quolidianm orationis.
tribuas nobisconscienliam puram, terram despicere,
et coelumaspicere, peccata odire, juslitiam diligere. g Hoc, venerabilis Puter, primum verbumde ore ve-
Aufer a. nobis sollicitudinem ssecularem, et dona stro procedut, de somno surgenles, Domine,labia
nobis luum sanctum perfecte timorem. Depelle a mea aperies, et reliqua. Deinde : Verba mea au-
nobis appelitum gttlse, ct da virlutem abstinenlioc. ribus percipe, Domine, intellige clamorem meum ;
Fuga a nobis spiritum fornicationis, et infunde ar- intende voci orationis meae,rex meus et Deus meus,
dorem sanctissimse castitatis. Exstingue in nobis quoniam ad le orabo; Doraine, mane exaudiesvocem
omnein concupiscenliam malam, et tribue volunta- mcam, mane astabo tibi et videbo te, Domine. Post-
riam pauperlatem. Cohibe a nobis iracundiam, et ea : Gloria in excelsis Deo et in terra pax homini-
accende in nobis suavissimam Dei et proximi cha- bus bonsevoluntatis. Laudamus ie, •benedicimuste,
rilatcm. Expelle a nobis jaclantiam atque vanam glo- adoramus te, glorificamus te, gratias agimus tibi
riam, et tribue nobis compunclionemsaluberrimam. propter magnam gloriam tuam, Domine Deus' rex
Depone a nobis superbiam, et perfice in nobis hu- coelestis, Deus Pater omnipotens, Domine Fili uni-
mililalem veram. Disperge a nobis raisericorsDeus geiiile Jesu Christe, Doraine,Deus, agnus Dei, Filius
oranes pariter divitias vitiorum, et tribue nobis tuo- Patris; qtii tollis peccata mundi, suscipe deprecatio-
rum cuslodiam manriatorum. Contra impatienliam nem nostram : qui sedes ad dexter.am Patris, mise-
infunde palientiam justam, contra odium et invi- rere nobis : quoniam tu solus sancius, lu solus-Do-
diam charitatem fraternam, conlra detractionem vel minus, tu solus altissimus, Jesu Christe, cum san-
murmurationem tuam semper sanclissimamlaudem, clo Spirilu in gloria Dei Patris. Amen. Dignare,
conlraque simul orpnia vitia benedictionis graliara. <Domine, dieisto sinepeccato nos cuslodire. Et lunc:
Suscita in nobis fontem uberem lacrymarum, et cor Deus in adjulorium meumintende, Domine, ad adju-
durum mollifica per poenitentiamveram, et omnia (l vandum me festina : Tribus vicibus genibusflexis et
quoecunquein nohis bona perpeluam gratiam ope- teriio Gloria. Deinde, Pater noster. Deinde, signato
reris ad luam per omnia gloriam deputare, et nos fronte et oculis, omnibusquemembris signo crucis,
semper peccatores essc cognoscere, nec laraen a lua tunc evangelio in manu accepto,et fucie ad orientem
iaude vel opere aliquando cessare, sed perseveranli conversadicendum: Matthseuset Isaias intercedant
fine tuara semper perficere voluntatem. Per. pro me. Et tunc facie ad austrum conversadicen-
dum : Marcuset Jeremias intercedanl pro me. Tunc
Item preces. facie ad. occidentem conversa dicendum: Lucas et
De charitale. Diligam te, Domine, fortiludo mea. Ezechiel defendant me. Et in sinistram facie con-
De laude.Dei. Benedicam Dominum in omni tem- versa dicendum: Joannes et Daniel custodiantme.
pore. De fide. Domine, auge nobis fidem. De spe. Et postea dicetis : Crux mihi refttgium, crux mihi
Exaudi nos, Deus salutaris noster, spes omnium certa salus, crux Domini mecum, crux est quam
finium terrae. De custodiaDei. Cttstodime, Domine, semper adoro. Deinde, Pater noster. Et postea di-
ut pupillam oculi, sub uiubra alarttm luarum pro- ccndum : Da nobis, Domine, intellectum, ut sciamus
tege ine. De conversione. Domine , dimitte me ut testimonia lua. Aperi nobis sensus et ocutos cordis,
refrigerer priusojuamabeam, et amplius non ero. sicut aperuisti sensus apostolorum, ut possimus in-
De fortitudine. Fortitudinem meam ad te custodiam, lelligere sanctas Scripturas. Et aperlo evangelio,
quia Dens susceptor meus, Deus meus, misericordia unu pagina vel dumde eo intenta mente legantur, ut
ejus prsevcniet me. De gratia Dei. Misericordiatua impleatur itludquoi dictumest : In lege Dominivo-
prarveniet me, et misericordia tua subsequelur me. n Iiintas ejus : et, in lege cjus meditabilur die ac
De extremo die. Quoniam tu es protector meus, nocte. Et iterum : Beati qui scrutantur testimonia
Domine, in manus tuas commendo spiritum meum. ejus, i.ntoto cordc exquirunt eum. Postea vel una pa-
Item. Erue, Domine, a framea animam meam, ct de gina de epislolisPaulilegatur, ut secundum regulam
manu canis unicam meam. ltem. 0 Domine,libera evangelicamet aposlolicam sciat quisquequid ae Dei
animam , misericors Dominus, et juslus, ct Deus servilioagere debel,vel quid atiis prmdicare. Deinde :
noster miseretttr. De visioneDei. Unam pelii a Do- Christe audi nos, e'tcmtera qumsequunturde (ilania.
mino hanc requiram, ut inhabitem in domoDomini Deinde, Pater noster. Et tunc in privatis oraiionibus
omnibus diebttsvitse mcse. Ilem. Ut videam volun- 16 psalmi, id est, Domine, ne in furore luo arguas. 1.
tatem Domini, et visitem lempluroejus. ltem. Beali Usquequo, Domjne. 2. Dominus regit me. 3. Ad te,
qui habitant in domo tua, Domine, in socculasoecu- Domine, levavi animam meam. 4. Domimisillumi-
lorum laudahunt te. De fide. Confiteor me credere nalio mea. 5. Miserere mei, Deus, secundum. 6.
Domlnum Patrem, qui creavit omnia; et Dominum Deus, in nomine tuo. 7. Deus misereatur nobis.
Filium, qui ab eo genitus est ante ssecula; et Do- 8. Deus, in adjuiorium meum. 9. Benedixisti, Do-
minum Spiritum sanctum ab ambobus procedentem, mine. 10. Inclina, Domine,aurem tuam. 11. Ad te le-
id est sanctam Trinitatem, unum verum naturaliter vavi oculos meos. 12. De profundis. 13. Domine,
Dominum, non tres Deos, sed tres personas in una probasli me, et cognovisli me. 14. Eripe me, Do-
substanlia et divinitate ac majestate sine initio sem- mine, ab homine malo. 1S. Domine, exaudi. 16.
PCTesse, eumdemqueFilium, qui semper cum Patre Deinde : Laudate Dominum in sanctis ejus. Et-
 APPENDIX IV. — LIBELLUS PRECUM. 1414
1413
: Aboccullis meis munda me, Domine, et ab A Fides Aurelii Auguslini de Filio Dei. •
postea
alienis parce servo tuo. Deinde dicendum: Ego vero Hsec est fides, quoepaucis verbis tcnenda in sym-
orationem meam ad te, Domine, tempus beneplaciti bolo novellis Christianis datur; quoe pauca verba
Deus. In multitudine misericordise tuse exaudi me, fidelibus nota sunt, ut credendo subjugati, recte vi-
in veritate salulis tuse. Eripe me de luto ul non in- vant, recle vivendo cor mundent, corde mundato
figar, libera me ab his qui oderunt me, et de pro- quod credunt intelligant. Unus Deus Pater et Filius
fundis aquarum. Non me denxergat tempestas aquse, et Spiritus sanctus invisibilis, incomprehensibilis,
neque absorbeat me proftindum, neque urgeat super inviolabilis, incoinquinabilis, qui solus habet im-
me puteus os suum. Exaudi me, Domine, quoniam mortalitatem, et lucem habital inaccessibilem. Ipse
benigna est miscricOrdia tua, secundura multitudi- lumen verum, vita et veritas, bonus et summus, et
nem riiiserationum tttarum respice in me, et ne quoecunque de illo humanus sermo polerit enun-
averlas faciem tuam a puero tuo, quoniam tribulor tiare. Quse tamen ab eo danlur, ut aliquo modo
velociter exaudi me. Intende animoemese et libera dici possint; ex quo omnia, per quem omnia,
eam, propter inimicos meos eripe me , Domine. Ac sive sedes, sive dominationes, sive principatus ,
postea, Chrisle, audi nos ter, et cmtera qum sequun- sive poteslates, et omnia per ipsum et in ipso creata
in Deum. sunt, sicut in utroque testamento humilibus, et pie
tur, sicut pritts. TuncPater noster, el Credo
Hmc enim omnia prima diei hora agendu sunt ptiva- quoerentibusmanifestatur. Ipsi gloria in soeculasse-
tis orationibus, ac postea orationes peculiares et lita- culorum. Amen.
nia plenitus peragatur. — Diligenter pensandum est Deus in adjutorium meum intende tribus vicibus
unicuique Cbristiano, ac sollicite cogitandum, ut 3 cum Gloria et Kyrie eleison. Pater noster, et preces.
sanclam in se Trinitatis divinocimaginem condigno Etne nos inducas. Egodixi, Domine, miserere mei.
veneretur honore : quseimago in aiiima constat hu- Convertere, Domine, usquequo. Oculi Domini.Con-
mana, qttod est interior homo spiritus et homiuis. fiteantur libi, Domine. Ne dcrelinquas me, Domi-
Nam sicuti Deusunus semper ubique totus plenus ne. Intende in adjutorium meum, DomineDeus sa-
est, omnia vivificans, movens, et gubernaris,etsicut lutis mese. Complaceat libi, Doinine. Ab occultis
Apostolus ait, quod in eo vivimus, movemur insu- meis munda me, Domine. Pone, Domine, cnstodiara
mus, sic anima hominisin corpore suo ubique eo ori meo. Non declines cor meum. Non intres in ju-
tota viget, vivificans eum , et movtms, et guber- dicium. Repleatur os meum laude, attamen, o
nans: nec enim in majoribus corporis sui membris Domine, salvura me fac; respice in servos tuos,
major, et in minoribus minor; sed in roinimis tota, , et sit splendor Domini Dei nostri super nos, di-
in maximis tota; et hsecest imago unilatis omni- rige, Doininc, hodie corda. Postea, Dominus vo-
potentis Dei, quam habet anima in se: Simagna biscum.
naiura et nobilis. Fortasse dicil aliquis ergo Item oralio.
unius Dei imago est, quomodo ergo est sanctoe Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Detis,
Trinitalis imago? Cui dicendum est : Primo sic- qui es doctor sanclorum, et dirigis itinera sancto-
ut Deus est, vivit et sapit. Deinde quamvis ipsa rum, dirige angetum pacis nobiscum, qui nos ad
sancta Trinitas unius sit naturse, noa tres lamen in loca deslihata perducat. Sit nobis comilalus jucun-
se dignitates habet, id est intellectum, voluntatem dus, ut nullus vioenostroe subripial inimicus. Procul
et memoriara : similiter anima hominis una mens J a nobis sit matignorum accessus, et coines nobis
est, una vita, una substantia, sicut unus Deus in dignelur esse seraper sanctus. Per Dominum.
tribus personis, in una tamen subslantia; sed hsec
tria quoe habet anima in se, non sunt tres vilae, Oratio pro iter agentibus.
sicut non tres Dii, sed una est vila, sicut unus est Domine, sancte, Pater omnipotens, seterne Deus,
Deus; nec tres mentes, sed una mens consequenter propitiare digneris supplicalionibus nostris, et mitte
utique, non tres substantise, sed una substantia est; angelum tuum sanctum nobiscum, qui nos a cunctis
proinde haec tria unum sunt, id est una vita,unus una adversilatibus.protegat, etin servilio sancli nominis
inens, uua substanlia anima hominis, sicut tui ubique custodiat, ut nullus nos in viam noslrara
Deus Paler et Filius et Spiritus sanctus : habet decipiat inimicus, sed mereamur ab omni hoste
enim et alia tria anima in se, id est intelleclum, vo- triumphum, et luse semper miserationis subsidiuro :
luntatem, atque memoriam : sed lamen hsec tria quatenus tua jussa complentes, sospites ad propria
una anima est; quia intellectus sine voluntate non redeamus, per te, Christe Jesu, qui cum Patre et
est, sicut Pater sine Filio, nunquam fuit nec volun- Spiritu sancto vivis.
tas sine intellectu, sicttt nec^Filius sine Palre; ne- Omnipolens et misericors Deus, •tuum super nos
que intellectus, neque volunfas sine memoria, sicut nomen suppliccs invocemus, tit tua targienle cle-
nec Pater nec Filius sine Spiritu sancto, qui ex am- mentia hene ambulemus in prosperis, et ut nomen
hobus procedit. Sic et menioria cx intellectu et vo- tuum sit semper in cogitationibus,.in verbis, et in
luntate prooedil, qnia si intellectus non essel, vo- operibus nostris, angeli tui sancli comilenlur no-
luntas utique non iuisset, ac si inlelleclus et volun- . biscum; archangelorum , patriarcharum propheta-
las non essent, raemoria cujus fuissel ? Quse tamen rum , apostolorum , martyrum , confessorumj et
tria una est anima; sic unus est Deus Pater et Fi- omnium sanctorum tuorum auxilientur nobis ora-
lius et Spiritus sanctus, quod in Evangelio bene de- • tiones. Emitte, Domine, super nos spiritum castita-
monstratur, dum dicit: Diiiges DominumDeum ex tis, benignilatis, et veritatis, misericordioeet Iargita-
toto corde luo, id est ex toto inlelleclu, et ex tota tis, tuoeque perpeluae charilalis, tucis et pacis, qui
anima tua, id eslet ex tota volunlate: el ex tota mente nos regat, protegat, atque ab omni malo defendat,
tua, id est, ex omni memoria. Nec enim est anima ut per viasplanasetrectascum omni fiduciasineim-
sine his tribus, sed anima intellectus, anima volun- pedimento ad loca desiderala possimus pervenire, et
tas est, anima memoria est, non tamen tres animoe, in noroine tuo sancto cum sanitate et laHitia ad pro-
sed nna anima islas tres in se dignilates habens, in pria possimushabitacula remeare. Per Dominumno-
quibus imaginemDei gerit. Quapropter sollicite est strum Jesum.
perpendendum, ut unusquisque in se primoe condi- Domine Jesu Christe, mitissime Deus, qui dixisti
tionis suoeexcellentiam,.et venerandam in se sanctae poenitentiam te malte peccatorum, quam inortem,
Trinitatis imaginemrecognoscat,et honorem Dei, ad immensam clementiam luara humillimedeprecor, de
quera creatus est, nobilitate morum, exercitio bo- omnibus peccatis et delictis meis capilalibus vel roi-
norum operum, dignitate raeritorum, summo studio ntttis, quocunque modo in quolibet eorum polluliis
venerare contendat, ut ad octernamcoram Deoglo- fuissem, aut adhuc sim, vel noxius coram te, sive in
riam et beatitudinem pervenire mereatur. cogitatu, sive iu verbo, sive in opere, scienter an'
ignoranier, sponte vcl invilus, dormiens aut vigi
1415 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1415
lans, tu mihi puram coram te et coram sanctis an- I^ quam deberem, aut cum non jejunavi cum vatui,
gelis luis confessionem agere tribue, et veram ac veldebui, cum lardius ad orationesel vigilias resur-
Fructuosam pcenilenliam emendalionemque .condi- rexi, quam mea essel necessitas, aut cum in sancta
gnam anle diem exitus mei, sive sil in superbia ma- ecclesia vel in quocunque orationis toco vel lempore
tre omnium vitiorum, sive in sacrilego aliquo modo, in otiosas et ittiquas me fabulas occupavi, et insta-
sive in homicidiocorporali vel spiritali, sive in ariul- bilis et vagus erara in aniuio meo, cum orare vel
lerio et in omni immunditia cordis et corporis, vel Deumlaudare debueram; aut cum in vinculis, vel
etiam in voluptatis amore.sive in falso lestimonio, in tribulationibus, sive in infirmitale positis non mi-
vel verbo mendacii, aut etiam otioso, sive in perjtt- nislravi, neque eos visitavi, cum discordes et dis-
rio, aut in juraroento, sive iu furto aliquo, sive in sidentes ad concordiam non revocavi, si seniores
rapina vel fraude, sive in oriiovel invidia erga proxi- meos, vel confratres vel quascunque personas plus
mum meum aliquem, vel in meditalione doli : aut exasperavi qttam oportet mihi, vel cura aliquem et
in zelo malo, sive in detractione, vel murmuratione, injustis blandiliis delinivi, vel cum maledicere aliis
sive in animositale, vel in iracundia injusta, vel iin- non tiintii, neque alios blasphemare; autcuminobe-
moderata, sive sit in avaritia omnium malorum ra- diens fui Dei prseceptis, vel hominis ad justitiam
dice, sive in gula vel cbrietatc, in omnique concu- aut aliorum bonorum nionita contempsi, cum plus
piscentia mala, atque tenacia, sive in jactantia, vel proesumpsi,aut amplius in contentione iniqua vel in
inanis glorioc.appetitu,in omnique hypocrisi, sive in pcrtihacia pennansi quam deberem , vel cum in
acedia, vel torpore, in omnique pigritia, negligentia incptam lxtitiam , et in scurrilitatem, in risum, el
operis Dei, sive in supplicatione fralris alicujiis, vel >D in jocum vanurn meoccupavi, velcum conlumeliosa
in conicmplu ejus, sive injuslo judicio, vel con- aliis verba loqui non melui, aul alios despexi, sive
demnalione innocentum, sive in eo quod corpori cum de injuriis vel conlumeliosis erga me verbis
meo plus laboris indulsi, quam debui in omni trans- ullionem reddidi vel reddere cogilavi, el injuslam
gressione mandatorum Domini. Deinde etiara de mi- amaritudinem in cordc retintii, sive cum plus mun-
nutis peccalis quanta vel qualia sint, quantum sen- dum hunc qttam Dcum dilexi; de istis quoque et'
tio el intelligo, vel quanla ex eis dinumerare valeo, de aliis malis omnibus majoribus vel minoribus, vel
quotiescunque inslinctu gulse in cibo, vel potu plus quorum recordor, aut non recordor, in quibuscun-
sumpsi quain mihi essct necessitas, vel cum plus que vel quocunque modo peccavi, aut deliqui, tibi;
dormivi quam deberein, vel cum plus loquebar, vel piissime Dominator Deus, pariter confiteor : tu Do-
plus taciiiquam juslutn essel, velplus quassalio exe- miiie, per ineffabilem clementiam luam , de his
gisset.velquocunque modoiniquitatemconsenseram, oninibus in bac vita proesenti confessionempuram,
el delinquentes non corripui, quandocunque paupe- et veratn ac fructuosam poenitentiamagere concede,
res ad me clamantes exasperare non timui, neqtiege- et hic per misericordiam tuam cutn emendationo
miluin eoruin audivi, neque dolentem consolatussum condigna veniam promereri, perque iniercessiones
eum juxta vires et facultatein meam alque scien- et roerita sanctorum tuorum ari seternam me tribue
tiam, indigentibus, et ininus potentibus subvenire bealitutlinem pervenire, qui nianes, et vivis Deu»
neglexi, et eleemosynam minus aut arctius exercui regnans in saecula soeculorum.Amen.

* ANNALES b UT VIDETUR ALCUINI. AN. 782-797.

(Pertz, MonunieotaGerm.Uist.)

Pars prior, an. 782-787, ex cod. S. Germani et Ann. C 790. Ad Wormatiam.

Juvavensibus. 791. Carolus in Pannonia.
782. In Carisiaco. 792. Ad Ragenesburc.
783. In Theudunvilla. 793. Ad Franchonofurt.
784 (786). In Aristalle. 794. Ad Aquis.
785 (787). In Eresburgi. 795. Ad Aqttis.
786 (788). Attinago. 796. AdAquis.
787 (790). Romoecelebravit Pascha domnus. 797. Ad Aquis.
Pars aliera, an. 788-797, ex Ann. Juvavensibus. Manus smculiix ineuntis in cod. S. Germ. addit:
788. Domnus rex Carolus celebravit Pascha in
lnglimhaim. 814. v Kal. Febr. obiit Carolus [Magnusc] impe •
789. In Aquis. rator.
» Ex codice bibliothecaeRegioe,n. 989, manu sse- celebravit.
culi noni ineuntis scripto. c Vox Magnusmanu soeculix ineuntis addila.
b Id est nolse locorum quibus Carolus rex Pascha

ELOGM HISTORKM BEATI AlrillM.

(Mabill.,Act.SS. ord. S. Uencdicli.)
CAPUT PRIMUM. D epistola. Alter fuit Albinttsseu Alctiinus, de quo hic
Albini qualuor, Alcuini varia nominu, palria et pa- agimus, longe junior priino illo Albino, qui eo lem-
rentes. pore qtto Beda Historiam suam scribere aggressus
est, jam e vivis abieral, ut satis ex Bedse verbis in-
1. Hoc in limine distinguendi sunt Albini qua- telligitur, cum Alcuinus nondum natus erat. El ta-
tuor, ne quis cum aliquibus viris doctis in errorem men tiiiutn eurodemque fuisse putavit illustrissimus
impingat. Primus fuit Albinus abbas monasterii Can- cardinatis Baronius, cujus auctoritas alios nonnullos
tuariensis, laudalus in Hislorix prologo venerabilis traxit in errorem. Tertius fuit AlbinusLeonis papae
Beda?,et in lib. v, cap. 2t, ad quem exstat Bcdse tertii cubicularius, ex Eginhardi Annalibus ad an-
 «17 APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUINI. 1418
num 799. Quartum addo Albuinum Hersfeldensem 4A 6. Anno 765 Egbertus morti proximus Eboracen-
monachum sseculoxi, quem Chrislophorus Browe- sis ecclesise bibliothecam ipsi commendavit, < ut
rus confundit cum Albino seu Alcuino nostro, ut in- praeesset thesauris sapientioe, » uti legitur in prse-
ferius dicemus, num. 77. citata epistola ad Eanbaldum. MXuzno ponlifice, qui
2. Alcuino varium nomen fuit. Et quidem primi- Egberto successit, Alcuinus scholse Eboracens'. proe-
tus, ut pulo, dictus est Aicwin, appellatione Saxo- fectus est, ubi Ludgerum, Fridugisum, Eanbaldum
nica : dein vocabulo molliori et Latino Albinus, cui juniorem, aliosque plurimos discipulos hahuit, ut
additum prsenomen Flaccus : sic enim non raro epi- inferius dicain. Quin etiam novam ejus ecclesioefa-
stolis suis inscribit nomen suum Flaccus Albinus, bricam ab JJlberto episcopo susceptam ipse cum
passim Atcuinus, in epigraminaiis Alcuin. Quocirca Eanbaldo seniore promovit, tesle anonymo poeta
scire operse pretium est id, quod scite observavit Ja- jam citato, cujus hi versus:
cobus Sirmondus in notis ad Apollinareiii Sidonium, Hocduo discipulilemnlum,doclore iubenLe,
apud homines mediseoetatismorem oblinuisse, ut cum Eanbalduset Alcuinus,ambo
, jEilificaveriiiit,
multis fere nominibus nobiliores illusirioresve ute- Concordesoperidevota tnente studetilfS.
rentur, proprium tamen cuique nomen fuisse, quod Tunc etiam prsefuit cellse maritimse ad Oceani
postremum semper collocarent: qua in re a veterum montoria sitse apud Northumbros, de qua mentio- pro-
Roinanorum usu et consuetudine deflexit posterior nem facit in
setas. Romanis enim stante republica proprium id et in carmine de protogo ad Vitam sancti Will.brordi
nomen fuit quod primum, id est proenomen. Alcuino culi ni. sancto Wilgiso, in prima parte sa»
proinde nomen proprium Albinus,commune Ftaccus; B j
nec dicendus Albinus Flaccus, ut plerique scribunt, CAPUT III.
sed Ftaccus Albinus: quem ordinem ipse Alcuinus Atcuini monachatus probatur.
servat in nonnullis epistolis suis. ldem observandum
iu Paschasio Radberto, Servato Lupo, et aliis medise 7. Anlequam Alcuinum ex Britannia in Galliam
setatis hominibus. Fallunlur enim, sive qui Radberto accedentem prosequamur, investigandum est cujus
proprium nomen tribuunt Paschasio, sive qui Lu- professionis fuerit vir pius, itionastica;, an canoni-
piiin Servatum ordine inverso appellant. calis. Ipsum quidem monachis noslris accensent
3. ln provincia Eboracensi ortus est Atcuinus Tritheroius, Paulus Langius, Wionius aliique nostro-
< nobili gentis Anglorum prosapia,» ut Vitse scri- rura : sed videndum porro est an veterum testimo-
ptor loquitur. Parenlis utriusque nomina ignota. niis stabiliri possit edrum sentenlia, cui recentiores
Amplam in patria hoeredilatem habuisse fertur in nonnulli adversantur. Utriusque partis fundamenta,
Yitse num. 12. Fratrem habuit Aquilam Juvavensem non quse hactenus prolata sint (nam id argumenti
seu Saltzburgensem episcopum, ut constat ex epi- nonduin accurate tractatum inveni), sed quae projerii ~ .
stola 66 (ntinc 102) Charissimo germano meo Aquilm possinl, bona lide in medium adducam. /*r^'-'''•
anlistiti inscripta : ad quem ilem exstant alioeduoeAl- 8. Quse monaslicam Alcuini professionem^fb^ujrTt
cuiniepislolae78et 104 (nunc 92et36). Atquis demum argumenta ejusmodi sunt, ut omnem cAjecioriim
sil Aquila iste, quod nonien in caialogis archiepi- dubitationem tollere videantur. '
T" •'
scopoium Saltzburgensium baud legitur, ostensum 9. ARGUMENTUM I. Alcuinum in Eboracehsiieccle-
est supra ad annum 809, ubi de sancti Atnandi ele- _ sise majoris familia edticalum fuisse ex supWibribus
vatione actura est, nempe Aquilam esse Arnonem, u constat: ipsum vero eidem ecclesiueincari.imKijmet'_^.
noii vero Joannem, conira quam exisiimavil Bro- astrictum fuisse nemo non concedet, qui epislolas jETjff-'
werus. racensibus fratribus ab eo scriptas perlegerit. Primo
CAPCT II. consideranda est inscriptio epistolse 50 (nunc 6). San-
Educatio in monasterio Eboracensi, praceptores, clissimw congregationiset dttlcissimw dilectionis Ebo-
schola. tacensis ecclesiw fratribus, ejusdem piw mtitris filius
4. Eboraci edttcatus est a puero Alcuinus in mo- Alcuinus diaconus, etc. Erat ergo ipsius ecctesise
nasletio primarioe basiiicse adjuncio, quod ipse fate- filius, non taniuin gratia educationis, aut subjeciio-
tur in epistola ad fratres Eboracensis ecclesim his nis (quo nomine cujusvis dioeceseos Christiani om-
verbis : « Vos fragiles infantioe ineae annos materno nes, matris Ecclesise filii dici possunt), sed adoptio-
fovisiis affeclu, ei lascivum puerilioe lempuspia sus- nis causa, quam in ea familia seu congregatione me-
tinuistis patientia, et paternse casligalionis discipli- ruerat. Sic enim in contexlu epistoloerem declarat.
nis ad perfectam viri edocuistis setatein, el sacrarum i Sanctorum Patrum sequamttr vestigia, qui nos
erudilione discipliuarum roboraslis. » genuerunl in Christo, el in hoc sacratissimuin ovile
5. Prseceptores habuit, non Bedam, qui forsan congregaverunt, et paterno pietatis lacte enutrie-
ante se naluin mortuus erat, sed Egl.ertum et ^EI- rtint. » el infra : < Fraternam et pacificam semper
bertum, alterum posl alterum episcopos Eboracen- habeamus charitatem, ut oves Christi ejusdem vitse
ses. Testis de utroque Vitse scriptor. Et quidem de pascuis epulantes, unius ovilis muro manentes, in
Egberto res patet ex epistola ad Eanbaldum, cujus una orationis domo Dei nobis misericordiam Dei con-
epistolse fragmentum refert Willelmus Malniesbu- D vocantes. < Et in fine : < Ego devotus vestroe pater-
riensis monachus in lib. i de Geslis regum Anglorum, nitatis filius nunquam obliviscor veslri. » Ex quibus
cap. 3, el ex fragmenlo alterius ad Carolum : ubi intelligitur, eum ejusdem ovilis, dorims ac familise
Alcuinus Egberium vocat magistrum suum. Prioris fuisse. £t o.uidem id fateri nos cogit tum longa in
fragiiientum istud est: < Laus et gloria Deo, qui domo illa hiora, tum custodia bibliothecoeab Eglierto
dies meos in prosperitate bona conservavit, ut in ipsi commendata, tum schote moderatio commissa :
exaliatione filii niei charissimi gauderem, qtti labo- qtiod officium extraneis, proecipueapud monaciios,
raret vice mea in ecctesia ubi ego nulrilus et edu- rarius committi solet, maxime cum domestici ad hoc
calus fueram, et prseesset thesauris sapientise, in idouei suppetunt. Denique mortuo ejus ecclesise epi-
quibus me magister meus dilectus Egberlus archi- scopo, cum ipse in Galiia morabatur, accilus est in
episcopus hoeredemreliquit. > Sic Alcuinus discipulo suam ecclesiam ad novi ponlilicis eiectionem, ex
suo Eaubaldo de promotione in sedem Eboracensemi epistola 88 (nunc 54); quod arguinento esi eum ejus-
gratulatur. De ^Etberto id eliara conslat ex anonymi dem ecclesise diacoitum cardinalem, id est domesti-
poematio de episcopis Eboracensibus, quod exstat in: cum et familiarem fuisse.
Appendice sseculi lertii, in qtio Alcuinus iElberti i 10. Atqui in Eboracensi ecclesia ttim vigebat mo-
discipulus fuisse memoratur. Ilis prseceptoribus didi- nasticum institutum. Monasterium vocal Beda in
cit iion solum Latinam Iinguam, sed etiam Grsecami epistola ad Egbertum ejus ecclesioeantistitem.« Me-
et Hebraicam tantisper delibavit, ut ex ipsius scri- mini, inquit, le hesterno dixisse anno, cum tecum
ptis, maxiiue ex epistola 27, apparet. aliquot diebus legendi gralia in monastcrio tuo de-
PATROL. CI, 45
H19 AD OPERA B. ALCUIM APPENDICES. 1420
morarer, » eic.; quo tempore nescio an nondum J nachos sancti Salvatoris; quos omnes ad humilitatfim,
monasterii nomen jam traductum erat ad significanda * obedientiam, charitatem, aliasque virfutes monasli-
etiam domicilia canonicorum, uti oetaleCaroli Magni. cas adhortatur. In his porro litteris apparet eum
Deinde irt ea ecclesia servabatur regularis vitw disci- monachis, quos passim fratres suos vocat, valde fe-
plina, testante ipso Alcuino in epistola ad Eboracen- miliarem fuisse: id quod prascipue constat.de sanctp,
ses fratres : < Unanimes estote in omni bono consi- Benedicto Anianse abbate, quem amicissimum ha-'
lio, concordes in omni regularis vitse disciplina. i buisse fertur, uti et sanctum Adalhardum Gorbeise
Quibus verbis monasticaro disciplinam intelligit. abbatem, quem Antoniumvocat in epistola 107(nuac
Quam ob rem in hac epistola eos ad roonachishumilitatem et 189). Omnes vero illi quos modo commeinoravi, re-
obedientiam hortatur, quas virtutes iden- gulam sancti Benedicti profitebantur.
tidem commendat, et Eboracenses fratres appellat 13. ARGUMENTUM IVest superiori aJSne etconjun-
servos Dei, quo nomine moriachi a ppscis illis au- ctum, quod Alcuinus filialem plane affectumin san-
ctoribus designari solent. < Meliusesl,'inqiriy servis ctum Patrem Benedictum prodit non qpo iri IOCQ,
Dei animam ecclesiasticis ornari moribus, quara prsecipuein epigrammatis 112 et 171 (nunc 196et,254),
corpus laicorum consuetudinevitw pompatica vestire va- m quorum priori legitur hoc distichon de sapctp Be-
nitate. » Et quidem regularis nomine significari nedicto:
ab Alcuino monasticam disciplinara, apparet ex epi- Turba monachornracelebratte sancta per orbern,
stola 89 (nurtc 198), in qua Hundrudam devotam Quorumvitafuitfaniinescriota tuo.
[eminamAnglicanam monet, ut in palatio regis regu- et in posteriori:
laris vilw devolio in ejus videatur conversatione; et J. ; 0 Benedicte, vale, monachorummaxitnepastor.
in epislola 99 (nunc 111) Gothioe inonachos, ut con- Quos generasverbis, hosr rege jstti 1
precftSdS.
tenti sint regularis vitm prwceptis, et nunquam re- et infra:
gularis vitw observalionemmutent. Postremp poeta
Auxiliaretuos precibusquapropteruliique.
incerti nominis, Alcuini sequalis et coiidiscipulus, in Grex nutnero crescif, pastor amate, tuus.
carmine de pontificibus Eboracensibus ait, Wilfri- Jam gregis ex numero pastorisgloriacrescit:
dumjuniorem Euboricw fuisse vicedomnumet abba- Couserva meritis ecce tuosfarmilos.
tem. Vicedorainus seu vicedoranus erat nomen digni- et in
tatis in familia episcopali. Wilfridus ejusriem ecclesise epigrammate ad Maurum ' ' ™' seu
"''' Rabanum
" 178
vicedominus et abbas erat. Abbas, inquam, mona- (nunc280):
chorum; nam in cathedralihus monachorum eccle- Dumlacrjmas DominoBenerijctiniudisip auia,
SismemorAlbioi,dulcisamice,tui.
siis, prseter episcopum, erat eliam abbas, <juimaxime
regularis disciplinuecuram gerebat, sicuti mauifeslis Non alitersane affectus esse potest sancti Benedicti
constat exemplis, quoe alias adducam. Quid? quod alumnus, cujus est optare paterni gregis augmen-
vElbertus, Wiljridi post Egbertum successor, in Ebo- tum, et sibi ipsius parentis gratiam et opem deme-
racensi monasierio monacbus vixisse, docuisse lit- reri.
teras, et post annos decem pontificatus eadem mo- 14. ARGUMENTUM v petitur ex formulis precum et
naslerii sepla, in quibus reliquum vitse exegit, re- confessionis quas Alcuinus composuit. In libello de
petiisse perhibetur. Neque enim de alio quam de psalmorum Usu, parte i, ante medium, < Cqncede
Eboracensi monasterio interpretandus videtur iste ^ mihi, inquit, dilecti tui Patris mei BENEDICTI sequi
locus. Denique sanctus Ludgerus, Alcuiho praece- \ et imitari vestigia; » etin parte ii orationem mona-
ptore in co loco usus per tres annos, In monasterio chorum describens, percurrit omnes humilitatis gra-
monachotum Eboraci eruditus fuisse memqratur in dus, quos sanctus Benedictus constituit. In prsedicta
anonymi subparis libellb de Vita Ludgeri. Hsec om- vero parte i, ubi de confessiooe agit, hsec habet:
nia satis superque probant Alcuini setate in ecclesia < Prsecepta tua sine intermissione conternno; pro-
EI)oracensi deguisse monachos, in quibus ipse con- missiones meas, quibus me sanclam regulam serya-
scriptus fuit, non alios sane quam Benedictinos. turum spopondi, momentis singulis violo; » et in
Nam tum < vix poterat in illis partibus mpnachus parte n : < Coenobiumpetii, vitam monaslicam sus-
aliquis inveniri, a quo non observaretur »tam in pro- cepi: sed miser ego semper involvor variis modis iu
posito quam in habitu regula Benedicti, teste ejus levitatibus. >
tempons Joanne diacono in lib. iv de fuit Vita Gregorii 15. At, inquis, ea dicit, Alcuinijs in pejrsona mo-
Magni, cap. 82. Et sane si monachus Alcuinus, nacborum Tiironensiura, in quorum gratiam ista di-
non altcrius instituli fuit quam nostri, ut plane pro- ctabat. Ita sit sane: ergo sallem praeerat nionacbis
bant argumenta sequentia ex ipsius scriptis desum- regulam sancti Benedicti sectaniibus, inlcr quos ipse
pta : in qiiibus apparet eum regulae nostrse servan- vivebat non aliter quam unus ex iliis.
lem et raaxime studiosum fuisse. 16. Verum in alia confessione seu professione fidei
11. ARGUMENTUM n est quod is a Carolo Magno suse, in qua loquilnr Alcuinusinnersona sua, diserte
delectus sit abbas ad corrigendos mores Turonen- se monachum esse profitetur. Eam Confessionem in
sium monacborum, ut postea dicemus. Elsi enim quatuor partes distinctam typis edidit eruditus vir
regnante Carolo monachorum coenobia non pauca >,Petrus Franciscus Chiffletiussocietatis Jesu, in cujiis
insederint abbates sseculares, nusquam tamen (sibene confessionis parte n, cap. 9, hsecorat; <Concede
mcmini) abbati soecularicommissa est cura restituendi mihi fragillimo beatorum monachorumPatrum meo-
monasticamdisciplinam.Quin imo eafuit semperom- rum,imitari vestigia, » et in partis ly, cap. 16:
niura sententia, monachorum vitam emendari non pos- < Post susceptam hanc monachi vestem multa com-
se, nisi per abbates regulares; qupd egregie probant misi cofde, ore, opere; » et infra: < Vse mihi mi-
Nicolaus papa I in privilegio Corbeiensibus concesso, serrimo, qui faisum monachi nomen fero, nibil di-
et Patres concilii Trofleiani in cap. 3. gnum liujus nominis et habiius agens. » Ex his
12. ARGUMENTUM III desumitur ex zelo et sollicitu- patet Alcuinum vestem habitumque monachi cum
dine quain nabuit Alcuinus promovendi monasticam nomine gessisse. In parlis iv cap. 1.5,optat se < ne-
disciplinam, ut testantur varise ipsitis epistolse ad cessariis faniulantjum obsequiis e)t impensa a fratri-
monachos diversoruni monasteriorum scnptse: qua- bus reverentia nunqiiam extolli; > quori respondet
lisest epistola3l (nuhc 29) admonachosMartinianos, objeclioni ab Eiipamjo ifacta;in Alcuinum, qLroiiha,-
antequain esset abbas; 49 (nunc 14) ad VVirenses; beret < viginti;milKa servorujtn! » %i m capl 1%':
64 (nuiic 52) ad monachos sancti Liudgarii; 69 (nunc c Amisi, iivouit, locuin dilecfa; solitudinjs, amicura
90) adFratres Lugdunenses', id eslad InsulaeBarba- raoeroris, quietis ei poenUudinis, qtiem ab meunte
rse coenobitas; 71 et99 (nunclll et 112) adfratres oetate semper dilexi. Idcirco in angustia et moerqrjs
in provincia Gothorum; 78 (nunc 113) aafratresJu- multo posita est anima mea, tuum super se i^Jg-
vavenses sen Saltzburgenses; et 79 (nunc20) ad mo- rans judicium: quia secretum solitse quielis et dj«
 142t APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUINI. 1422
portunse ad te vacationis, quod semel incautius araisi, A canonicorum, servantes, monasticse reguloenegligen-
denuo inveniie non potui. Hoc aulem oplo adhuc, tes: quilms Alcuinus imitandus proponitur, Bene-
suspiro ct qusero : sed proepeilientibus peccatis meis dictus vero monachis vitoe severioris. Hos abbates
reperire npn valeo. » Hoecmanifeste docent aucto- monachosque vitoesolutiorisPatres concilii Turonen-
rem fuisse alibatem queindam monachum , et ntoria- sis anno 813 celebrati, cap. 25, compellunt, < utad
chorum Palrem, multa famulorum frequentia stipa- pristinum revertantur statum, » prsecipue vero ab-
tum, qui ex monasterio identidem ad turhulenta sse- bates, qui < magis canonice quam monachice inter
cuU negotia rapiebatur, optantem denuo in mona- suos conversari videbanlur. » Et Alcuini quidem
sterii solitudinem recludi, a ssecularibusnegotiis im- vita, dum in auia regis versari coactus esl, magis
niunem : quae omnia conveniunl in Alcuinum, cujus canonica quam monastica fuit; postea vero cum sibi
epistola 23 (nurtc 129) eadem habetomnino. Porro redditus est, facultate a Carolo concessa secedendi;
Alcuinus in hujus confessionis parte iv, cap. 15, po- in monasterium Turonense, ad severioris. regujae
stulat a Deo sibi coocedi gratiam perficiendi quod monasticoeleges denuo se recepit. Unde in superio-
regula nostra proecipit, nempe < vilitatem extremi- ris libri num. 14, legiturvitam ejus poslhac monasti-
tatemque semper amare; » quse verba omnino re- cw inferiorem non fuisse. Responderi eliam potest
spondent his regulse Benedictinseverbis, in cap. 7, canonicorum nomine intelligi monachos ecclesiarum
gradu 6 humilitatis , ut omni vilitate vel extremitate cathedralium, quales in Anglia et in Germania atque
contentus sit monachus. Hanc vero confessionem etiain Romse erant: quos monachoscanonicos vulga-
abAlcuino in propria persona factam probant re- tus Anastasius vocal in Gregorio papa IV. Yetus in-
lata testimpnia , et ea quoe da se loquitur auclor B terpres Hugonis Reutiingensis, adductus a Goldasto
in partis i cap. 30, ubi ait: < Necessarium duxi in notis ad Ekiehardi junioris caput 4 : < Processu,
hunc mihi soli decernere sermunculum , » etc. inquit, temporis quidam Aleraanui, et prsecipue ca-
Lege initiu.inpartis iv. Scio quosdam dubitare an nonici ordinis sancti Benedicti, qui cantum musica-
Confessio hoecAtcuini sil, quorum dubitandi rationes letn, »etc. Forsan ergo ejusmodi monachis in exem-
inferitis diluemus a. plum proponitur Alcuinus, cujus vita, ut dixj, non
17. Haecsunt argumenta prsecipua quibiis Alcuini ila severa et rigidaeratquam Benedicli, elsi uLraque
monastica professio probari potest, quibus nihil ob- monaslica.
stat quod Alcuinus inepislolissuisnon se monachum, 21. OBJECTIO II esl in his verbis, quibus auctorin
sed*levitam aut diaconum inscribit. Si enim hsec cap. 3 VitseAlcuinum laudans ol) vitara religiose in-
ratio quidquam efiiceret , seque probaret eum non stitutam , postea ila exclamat: < 0 vere monachum
fuisse abbatem, quod iiomen (si non fallor) epistolis monachi sine voto! »
suis nusquam prsemittit. Nimirum ea erat, ut soe- 22. Respondeo fuisse re vera tum monachos sine
pius dixi, illorum temporum consuetudo, ut quo voto monachi, tametsi habitum monasticum gesta-
qttisque ordinis gradu insignitus erat, ab eoriem banl. Sic Ludgerus (si tamen ejus factum in exem-
eliam appellationem sumeret, monachi abbatisve li- plum trahi potest), cum monasiicuin habitum annis
tulo soepiusomisso. Et hsec ratio est cur Alcuinus minimum viginti gestasset, postea factuS episcopus
apud veteres semper levita, aliquando abbas, rarius t cucullum portare desivit, eo quod promissionem
monachus dicitur. Nulluiii enim, qui ipsi monachi observationis monachoium regulae nort fecerat. »
nomen tribuat, antiquiorem invenio Hariulfo Centu- "-, Aut certe Alcuinum appellari < monachum sine mo-
lensi nionacho, qui sub finem saeculixi Alcoinumab- nachi volo » proplerea quod severiorem illam vi-
batem, teviiam el monachumvocat in Chronici Cen- tse monasticoeformam non erat amplexus, sed mol-
tuiensis lib. n, cap. 11. liorem ac magis temperatam. Denique (quod- milii
18. Majoris momenti objecta qusedam ex Vitaprse- magis probatur) Alcuinum non absolttie dici < mo-
missa b peti possunt. nacbum sine monachi voto, » sedpro eotempore quo
19. OBJECTUM I est quod auctor mprologo, Bene- puer adhuc erat, ut locum integrum legenti patet_ id
dicti Aniame abbatis vilam monachis, Alcuini cano- est pro eo tempore quo ipsi per setatein vota mona-
nicis imilandapi proponit his verbis : < lllorum ve- stica profiteri non licebat.
stigia seqttamur, quos secum convixisse suo in tem- ' Repones, Sigulfum et Fridugisum, Alcuini disci-
pore, et evidentibus indiciis Christo placuisse cer- pulos, et in Eboracensis ecclesisB schola educatos,
tissime probaverunt, Benedicti scilicet monachis, et habitu canonico usos fuisse. Ita sitsane: at eos
Alcuini per omnia canonicis imitatione digna. » primarise ecclesise Eboraccnsi incardinatos fuisse-
20. Hoeccerte probant Alcuini vitam magis com- rton constat. Certe Sigulfus Eboracensis civitatis ec-
munem et canonicis accommodatam fuisse quam Be- ctesiw custos fuisse dicitur; quo nomine cujusdam
nedicti, si canoriicorum nomine soeculares canoiiicos ejus urbis ecclesiserectorem significari existitno. Et
intelligat auctor. At forsan monachos vitse mitioris forsan mista erat in Eboracensi ecclesia monacho-
et laxioriscanonicos appellavit, quales erant mona- «iiii et canonicorum congregatio , uti in noiinullis
chiTuronensesetDionysiani.quorum alii monachos, etiam rnonasieriis. Nisi mavelis, in ea ecclesia id
alii canonicos sese dicebant. Unde Carolus in epi- conligisse quod de Bremensi scribit Adamus, cle-
stola ms. ad Martinianos : < Sive, inquit, canonici p ricos usos habilu canonico, regula vixisse mona-
dicimini, sive monachi, > etc. Hos vitse laxioris stica.
monachos describit Ardo in libro de Vila sancti Be- 23. OBJECTIO III repeti polest ex cap. 8, ubi au-
nedicti Anianoeabbatis, queni Ludovicus Augustus ctorait, Alcuinumvoluisse t sseculumrelinquere,>po-
< omnibtts in regno suo roonasteriis prsefecit, ut nor- stulata a Carolo Magnolicenlia < ducendi mbnasti-
inam salutiferam cunctis ostenderet. Erant enim, » cam vitam » in monasterio Fuldensi < secundum re-
inquit Ardp, <qusedamroonasteria inslitula canonica gulam sancli Benedicli: » sed coaclum apud Marti-
seryantes, regutse autem prsecepta ignorantes. Cujus nianos permansisse, ubi < vita ejus monaslicse infe-
ille obediensjussis, circuroivit singuiorum monaste- rior non fuit. » Non ergo, inquis, fuit re vera mona-
ria, non solum semel et bis, sed et multis vicibus : chus, sed studio, affectu et moribus.
ostendens monila regutse, eamque eis per singula 24. In his aliqua vera, aliqua obscura, quseexpli-
capita discutiens, nota confirmans, ignota elucidans. catione egent: obscurum id qitod ait auctor, Alcui-
Sicque actum esl, providente Deo, ht omnia pene num voluisse < soecutnrorelinquere, » quo smculi vo-
monasteria in Aquitania sita regularem sttsciperent cabulo intelligere debuil sa.xulares occupationes, non
formam. » Ex hiS verbis manifestum esj fuisse tum sseculuinipsuiu, cui Alcuiuus a puero nuntium remi-
monachos vitse solutioris, instilula canonica, idesl serat. Hanc illustrationem suggerilepistola23 (nunc,
» Vide Mabillonii Disserlationem de Alcuini Coa h Tomo i editionis nostrse. EDIT.
fessione fidei, supra, col. 1004. EBIT.
1445 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. U24
131) adCarolum, iu e_uaha>.cverba: < Nam fere A tres Eboracenses, quod ad pangendos versus hor-
ante hoc quinquennium sseculares occupationes, tatur.
Deum testor, non ficlo corde declinare cogilavi: sed Talia namqueplaoentveslroquia munera Palri,
vestrse piae providenlioe consilio translatus sum in Qui nuiicegregiasregalibus insonatartes
servitium sancti Martini, fidei catholicse elecclesia- Amibiis,el Patrumriuiit per prat.isequentem
sticse sanctioni donante Deo proficuum. Non reces- Praepulchrosopliiueregnautein siemmatecelsse.
sit tamen de corde prioris volunlatis affoctus, sicut Eo tempore Alcuinus cum Homero seu Angilberto
transacto anno veslrse pietali jam pnedixi. < Et in- amiciliam iniit, eique jam primicerio palatii Pippini
fra • < Inter fratres in ecclesia sancti Martini Deo Italise regis scripsit epistolam 42 (nunc 26) circiter
fideliter servienles vivere vel requiescere sine ulla annum 783; quo fere etiaut tempore scripsit episto-
dubitatione desidero. » Hic duo observanda: ununi, lam 93 (nuiic 44) ad Damoetam seu Ricolfuin in ex-
Alcuinum cogitasse declinare smcularesoceupaliones, peditionem Saxouicani cum Carolo rege profectum,
quibus iit aula implicatus erat; alterum, oplasse ut antequam Ricolfus Lullo in sedem Maguntinam suc-
quietus reliquum vilaeperageret, non Fuldse, sed in- cederet anno 787. Epistolam etiam ad Ludgerum,
ter fratres ecclesioesancli Martini. Id vero tanriem tum Casini morantem, Caroli Magnijussu scripsisse
obtinuit, voti compos factus, ut postea dicemus. Hsec dicitur in sancti Liudgeri Vitoe secundse lib. i, cap.
responsionis summa. Alcttinus auloenegotiis idenli- 14, ut eum in Franciam revocaret. Id si verum est,
dem distractus, secessumperoplabat, non quo soecu- Alcuinus anno 786 in Gallia erat.
lum relinqueret, sed swculares occupationes, id esl 28. Post aliquantam in palatio moram Alcuinus in
non qtto vitse monasticoenomen primum daret, sed _" palriam reverstts est, ex Vitoenum. 13. Id accidisse
quo pristinum vitse genus ex integro repeleret, a soe- videtur anno 790, quo epistola ad Colcum leclorem
culi negotiis expeditus. in Scolia scripta est, ut poslea probabo num. 87.
25. Hoecsunt quse ad probandam Alcuini mona- Reversus quippe ex Gallia, varia munera ecclesiis et
sticara professionem observare potui : quse si qui- monasteriis distribuit, tara.pro se quam"pro Carolo
busdain prolixiora videbuntur , inlegrum erit pro rege, a quo nuper recesserat. Significat vero dissen
libito proeterire. Hanc certe diligentiam a me exige- sionem subortam inter Carolura et Offam reges,
bat et viri celebritas, et officii mei necessitas. « ita ut utrinque navigatio interdicta essel. > Tum
addit : « Sunt qui dicunt nos pro pace esse in illas
. CAPUT IV. miltendos. » Qusefuerit hnjus siraultatis Cjju-
Alcuini accessus in Galliam, resgestm. parles
sa, discitnus ex Chronici Fontanellensis cap. 15 in
26. Unicum Alcuini accessum in Galliani hactenus cditis, ubi Carolus Magnus filio suo sequivoco filiara
admiserunt viri eruditi: duplicem aul triplicem di- Offae regis < in conjugium expostulasse » dicitur :
slinguere necesseesl. Si Albinus ille deticiosus re- sed illo non acquiescente, < nisi Berta filia Caroli
gis Caroli, is quem una cum Gulfardo abbate ad Magni ejus filio nuplui traderetur, » Carolum inde
Adrianum papain missum fuisse indictionell , id commotum prsecepisse, < ut nciuode Britannia insula
est anno 773, vtilgatus Anastasius scribit:si, in- ac gente Anglorum mercimonii causa litttis Oceani
Albinus ille non esl alius ab Alcuino, dicen- maris altingeret in Gallia. Sed hoc ne fieret, admo-
um esl ipsum in Galliam accessisse, et Carolo ad- nitione ac supplicatione Gervoldi abbatis inhihitum
3uam,
hoesisscante hunc annum. Cerle Sigebertus inChro- esse. »
nico et in libro rie Viris illuslribus, Alcuinum impe- C 29. Alcuinus dein post tres annos, accepta episco-
ratoris deliciosum appellatum esse testatur. Id si pi sui licenlia, nutu divino revenit in Franciam, ut
probatur, triptex Alcuini adventus in Galliaro admit- Elipandi et Felicis errori in Ecclesiam gliscenti sese
tendus esl. opponeret. lta enim de se ipse tradit in prsefatione
27. Nam anno 780 cum mortuo iElberlo Ebora- lihrorum adversus Elipandum : < Divina, ut credo,
censi episcopo pro Eanbatdi successoris oblinendo jubente dispensaiione ad gloriosum et omni houore
pallio Romam missus inde rediret, Parmsc occurril nominandum hujus regni principem et regem Caro-
Carolo Magno, qui ipsum in Franciam invitavit, ut lum vocatus adveni: sicut mihi quidam sanctissimus
ex superiori Vita inlelligimus. Huc referenda vide- vir, prophetiseque spirittt proeditus, Dei esse volun-
tur epislola 23 (nunc 131), in qua Carolum laudat, tatem in mea proedixerat patria. Etiam et ut vir ve-
quod < cx diversis munrii parlibus atnatores » sa- nerabilis tolusque Deo deditus meus mihi raanda-
pientioeconvocarestuduerit: < inler quos, inquit, me tum dederat magister, ut si alicubi novas audirem
etiam inlimuin ejusdem sanctse sapienlioevernaciilum oriri sectas apostolicis conlrarias doctrinis, mox to-
de ullimis Brilannise linibus adsciscere curastis. » tum me in catholicae defensione fidei dedissem. >
Nisi forte id referas ad poslremum Alcuiui iter in Magister iste Alcuini est ^EIbertus, ex Vitsenum. 11.
Galliam, quodlamen divino monilu, nescio an etiam 30. Tempus quo allera hac vice accessit in Fran-
Caroli hortatu suscepit. In priori vero, de quo hic ciam signat Alcuinus ipse in lib. i adversus Elipan-
agimus, accessu illud contigisse puto, quod scri- dum: < Anlequam ego eodem sapientissimo rege
ptum reliquit Alcuinus in epistola 15 (nunc 101) : Carolo jubente venissem in Franciam, hsec eadein
< Dum ego adulescens Romara perrexi, et atiquan- D erroris vestri secla, eodem glorioso principe prsesi-
los dies in Papia regali civitale demorarer, quidam dente, prsesente Felice, (|uem mulLuinlaudare soles,
Judseus, Julius noinine, cum Petro magistro, » Pi- vestroe partis lunc temporis defensore, ventilala est
sano scilicet, Caroli Magni prseceptore in gramma- in celeberrimo loco, qui dicitur Raginisburg. > At-
tica, < habuit dispulaliouem. t Alcuinus in Gallia qui ex Annaiibus incerti auctoris, cui raonachus Eco-
sic detentus, aliquandiu versalus esl in palalio, tum- lismensis in Vita Caroli altestatur, < anno 792 hoc-
que faclum est ut Carolus rex , qui < in discenda resis Feliciana, ipso auctore eam abnegante, apud
grammatica Pelrum Pisanum diaconem senein audi- Ragenesburg priroum damnata est. > llaque cum
vit, > testeEginhardo < in cseleris disciplinisAlbinum Alcuinus concitio Francofurtensi anno 794 contra
cognomento Alcuinum, item diaconem de Brilannia, eamdeni hseresim congregato interfuerit, dicendum
Saxonici gencris hominem, virum undecunqtte do- est ipsum stib finera anni 792 aul anno insequeuti
clissimuni proeceptoremhabuerit: apudquem et rhe- in Franciam revertisse.
toricse el diulectica?, proccipue tatneii astrononiise 31. Dehoc ilinere agens Rogerius Hovedenus, ita
ediscendoe, plurimum et lemporis et laboris iroper- scribit: < Anno ah incarnatione Domini792 Carolus
tiit. > Unde non iromerito Carolus eum < cliaris- rex Francorum misit synodalem librum ad Britan-
simum in Cbrislo prseceplorero > vocat in fragmento niam, sibi a Constantinopoli direclum, in quo Iibro,
epistolse relato in Alcuini epistota 6 (nunc 162), heu, proh dolor ! mulla inconvenientia et veraefidei
quidquid in contrarittm dicat Baronius. Huc spe- contraria reperta suut: raaxime quod pene omnium
ctant versus epigramraalis 199 (iiunc 115) ad fra- Orientalium doctorum, non minus quam treceuto-
1425 APPENDIX IV. — ELOGIUM ALCUINI. 1426

rum vel eo amplius episcoporum, unanimi assertione d videbimus num. 56. Idem abbati probal diploma Pippiui
confirmatum, imagines adorari debere; quod omni- Aquitanioeinregis Fridegiso concessum, apud
Miscellaneis curiosis in quo < Itherius
:
no Ecclesia Dei exsecralur. Contra quod scripsit Labbeum
AJbinusepistolam ex auctoritate divina Scripturarum quondam abba Erlaldo » Ludovici Augusti senes-
mirabililer alDrmatam : illamque cttm eodetn libro callo<< villam domnus Marciagnm » precario dedisse ; eam-
ex persona episcoporum et principum nostrorum que postea Alcoinus [tn edilis, mendose,
regi Francorum atlulit. > Alcrinus] successor ejusdem monasterii rector, > ad
petilionem ipsius Ludovici prsedicto Erlaldo confir-
CAPUTV. masse dicitur. Hic est Itherius, cui in extremis posito
Atcuini prmsentia in duobus conciliis. Alcuinus direxit epistolam 75 (nunc 32) dilectissimo
32. Regressns in Franciam vir pius, anno 794 in- Patri Itherio inscriplam, qua eum in extremo illo
terfuit concilio Francolurtensi, in quo ejus opera agone consolalur et accendit.
tantum valuit, ut Patres ipsum in suffragiorum par- 38. Eo in munere multa prseclare gessit vir inte-
tem acceperint, edilo decreto, quod concilii postre- gerrinitis. Monachos quippe, quorum alii se canoni-
mum est, in hoecverba : < Commonuit eliant Carolus, cos, alii se monachos fereHant, a sohitiori vitse
ut Alcuiituin ipsa sancta synodus in suo consorlio, genere ad religiosuin revocavit : coenobitas induxit
sive in orationibus recipere dignaretur, eo quod es- in Cormaricense monasterium ab Itherio abbate
set vir in ecclesiasticis doctrinis erttditus. Omnis condi coeptum : hospiialem domum in gratiam pere-
naraque synodus secuitdum admonitionem domini grinorum condidit in pago Tricassino; et oratorium
regis consensit, et eum »in eorum consortio sive in D quoddam Turonis : ac deniqtte publicas in ea urbe
orationibus receperunt. scholas aperuil. De his omnihusdicendumsingillalim.
33. Et certe quantum Iaboris susceperit ad debel- CAPUT VII.
landam tueresim Elipandi et Felicis episcoporum de Status monasterii sancti Martini sub Alcuino.
adoptione Christi, testantur libri septem adversus
Felicem ; testantur eliam alii quatuor adversus Eli- 59. Monasterium sancti Martini nomine et lumulo
pandum editi, qui septem < lecli sunt et probati in illustratum, monachis Benedictinis sseculo septimo
prsesentia domni regis et sacerdotum ejus,» ut ipse paruisse constat ex litteris lbbonis Turonensis epi-
ait in lib. i adversus Elipandum. scopi, qui immunitatis privilegium concedit fratribus
34. Tum mentionem facit synodi Aquisgranensis ejus loci, « ubi monachi secundum regulam sancti
anno 799, convocatse post Orgellitanam : < Sed et Benedicti conversari videntur. > In libello de Vita
idein Felix, » inquit, « anno prsefati gloriosi princi- sancii Pardulfi abbatis Waractensis, tempore Caroli
pis tricesimo secundo advocatus voluntarie veniens principis cognomento Martelli, mentio lit Andelandi
a.d Aquis palatium, ibique in proesentia domni regis abbatis et monachorum ejusdein loci, et in Chronici
et optimatum illius, sive sacerdotum Dei rationabili- Fonlanellensis cap. 9 in editis laudatur « Teutsindus
ter auditus, et veraciter convictus ; atque Deo dans Paler coenobii sancti Martini, » uti el Fontanellensis
gloriam, veramque confessus fidem, in pacem catho- ab anno 834, « qui dicere solitus erat fratribus Tu-
licse unanimitatis reversus est cum suis discipulis, ronicse ecclesioe: Nisi vestram correxeritis vitam ac
qui ibi tunc teraporis erant proesenles. » Id faclum mores, Erinharium aralra rneum proepositum ex Fontineila
opera et disputatione Alcuini, qui eo in conventu C huc adducam, qui vestra reclum doceat sul-
Felicem convicit, ex Vitoecap. 7, tametsi id modeste care. > An id prsestiterit Teutsindus, incertum : con-
dissimulavit. stat vero etiam principatu Caroli Magni ita ibi solu-
CAPUT VI. tam fuisse regularis vitoe disciplinam, ut alii se ca-
Prmfectura in vatiis monasleriis, recte facta. nonicos, alii se monachos dicerent, ut patet ex ms.
epistola Caroli ad illos scripta, in gratiam Theodulfi
35. Variis monasteriis prsefectusaCaroloest, uthoc Aurelianensis episcopi, reum quemdam repetentis,
quasi vinculo in Gallia retineretur. Nam post breve qui ad tumulum sancli Marlini confugerat. Ex quo
tempus a postremo accessu in Franciam, < dedit illi intelligimus, in eo monasterio contigisse id quod de
Carolus duo monasteria, Bethlehem scilicet, quod Dionysiano testantur Ludovici Augusti litterse, ut
alio noinine Ferrarias vocalur ; et sancli Lupi apud monachi, alii sttse professionis immemores, aut certe
Trecas,» in Vilaecap. 6. Acljeciletiam cellarn sancti poenitentes, se canonicos proeferrent, alii monachos :
Judoci, et monasterium sancli Marlini; qttod postre- vario utentes indumentorum et vilse genere, prout
nium quo tempore susceperit Alcuinus, quidve in eo sua cuique libirio suggerebat. Hoecirt primis causa
gesserit, explicandum est. movit Carolum Magnum, ut morluo Itherio abbate
56. De commisso sibi regimine Martiniani coenobii Alcuinum eo dirigeret ad corrigendos eorum mores;
Alcuinus ita loquilur in°epislola 23 (nunc 129) : et Alcuinus ante id tempus jam ad eos scripserat
< Fere anle hoc quinquennium ssecularcs occupa- epistolam 31 (nunc 23), qua eos hortatur ad charila-
tiones, Dettm testor, noit ficto corrie declinare cogi- tem, obedientiam et humilitatem : « quse tria, > in-
tavi, sed vestree pise providentise consilio translatus quit, « proecepta monachis aperient portas coeli; >
sum in servitium sancli Marlini. » Scripia esl cpi- D prsefatus « non esse taudabile in vestimenlis habitum
slola hoec in reiiilu Caroli Magni ex lialia. In ea imitari Patrum sine observatione mandatorum, quse
quippe Alcuinus aii se de Caroli ex Italia reditu an- illi slatuerunt Deo servientibus. i Dein rogat, ut ne
xium fttisse ; tandemque, quamvis sero, vocem opla- se « prsesumptuosum » sestiment, quod ipsis hsec
lara concurrentiuni insonuisse auribus suis : < Jam scribat. « Charitas, inquit, me compulit in has pro*
jamque veniet, jam Alpes transivit.» Quod in annum rumpere litteras. > Qttoe verba satis innuunt eam
Christi octingentesimum primum referre oportet, quo epistolam scriptam ab se fuisse ante quam loci regi-
Carolus imperator dictus, Roma huc regressus est. men obtineret. Hoc adeptus, iisdem direxit epistolam
Neque enim id revocari potest in penultiuium ipsius de Confessione veccatorum, inscriptam dileclissimis
iter trans Alpes, quod accidit anno 786, siquidem in Christo filiis oonwquespei adolescenlulis,qui in ee-
non nisi post concitium Francofurlense Alcuinus ab- clesia summi pontificis proteclorisque magni beati
batise Martinianse pralatus est. Cum ergo quinqueiiT Martini Domino Jesu deservire videntur, alque ab ec-
nio ante annum Christi 801 id factum sit, dicendum clesiuslicis erudiuntur magistris in Domino Deo; ra-
id contigisse anno 796. tus, id quod res est, primara hanc esse viam rever-
37. Sancta-Marlhani Garulfo Martiniano abhati tendi ad Deum. Neque vero irrilam ejus operam
Alcuinum substituunl: at constat eum non Garulfo, fuisse probanl epistotse 25 (nunc 129), ad Carolum,
sed Itherio successisse. Carolus in diplomate quod hsec verba : < inter fratres in ecclesia sancti Marlini
Alcuino pro Cormaricensi raonasterio concessit, Ithe- Deo fideliter servientes vivere vet requiescere Deo
riura abbatera illius antecessotem vocat, ut postea miserante sine villadubitatione desidero. >
 1427 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. 1448
40. Monachos eo in ioco perstitisse vivente Al- ,A,singitlatim eos his verbis : Percute hunc, et hunc
cuino certis mihi videor deprehendisse, argumentis. percute. Cumque eum qui hsec intuebatur, voluissel
Itherius abbas Martinianus primariis li.tteris de con- appetere, emissa voce adjuravit eum dicens : Adjuro
ditione cu:nobii Cormaricensis anno 23 Caroli regis te per Deum viventem, ut non interficias me. Statira
subscribit cum aliquot monasterii sui cpenobitis: ex percussor gladium contraxit, et ipse soltts evasit ex
quibus qui presbyleri aut diaconi erant, omisso (ut oninibtis. >
tum mos erat) monachi litulo, ordinem quisque suum 45. Hoecsancti Audonis narratio, quam Joannes
apponunt presbyter, sive diaconus : qui vero infra monachus ex ipsius ore accepit; quoesane magnse
gradus erant, monachi subscribunl. Deindcmor- auctoritatis esse debet, tum ob viri sancti gravita-
uo Itherio Alcuinus in ccenobiumCormaricense mo- tem, tum ob id quod rei geslsesubsequaliserat.
Eios
nacbos induxit, impetrato Caroti privilegio, < ul lo- 44. Paulo aliter rera explicat Ademarus Ecoli-
cus ille non auferretur de poteslale sancti Marlini : smensis monachus in Chronico, ubi de Carolo Calvo
sed ut ibi pleniter sub regula sancti Benedicti vivant et de ingressu monachorum in monasterium sancti
degentes monachi, ct habeant protectioiiem et sttb- Martialis : t Qua tempestate » inquit, < monachi
sidium ab abbatibus monasierii sancti Marlini,s a sancti Marlini Turonis, neniine cogente, ante cor-
guibus ipsi regerehliir, dato diplomate anno 22 regni pus ejusdem, abjecto monachi schemale, schema
Varoli, id est anno Christi octingentesimo. Alqui induunl canonicale, sacramentis hoc ifirmato super
longe tum ab optimi principis, tuin ab Alcuini reli- corpus beati Martini. Et carnibus refecti, mox peste
gione, tum a moribus ulius selatis abhorrebat,a ut mo- correpti, mane facto in lectis reperti sunt morttii
nachorum coenobiacanonicis subjicerentur prima g omnes a majore ad minorem; et de reliquo locus
sui inslilutione. AddeAlcuinum paululum ante qttam ipse a canonicis habitatur. » Pestis ssevissima in
Turonico monasterio proeficeretur, Martinianos ap- Gallia fuit annis 819 et 23, teste Eginhardo. Forsan
pellasse monachos in epistola jam cilata num. 39. alterutro anno contigit hsecclades.
Denique Alcuini successor ac discipulus Fridugisus 45. Fridugisum huic mutationi facile niaiius de-
inter fratres couscriptos nionasterii saitcti Galli, non disse conjicio ex simili facto, quod palravit in mo-
cum canonicis, sed cum monachis suis recensetur naslerio Sithiensi, cui etiam proeerat. Nam abbas
hoc modo : < jVomina(ralrum de Turonis : Fridegi- ecclesiarum sancti Bertini et-sancti Audoraari fac-
$us abba, FI>)domarusmonachus, Gisledramnus mo- tus anno 820, < cum cernerel abbaliam universam
nachus, Ansegarius monachus, Adilleodusmonachus, tot monachorum usibus delegatam, ut puta centum
Heimoinus, > elc, apud Goldastum. Ex quibus ma- et triginta lnonachorum inier utraque monasteria
nifestum est Fridugiso seu Fridegiso abbate mona- degentium, nihilque suarum voluptatum usibus se-
chos eo loci aliquanditi perseverasse. Falsum proiude queslratum, avarilise jaculo csecatus, in capitaneo
id quod in Turonico chronico legilur, < anno 796 sancli Bertini loco, ubi octoginta et tres monachi
Carolum rcgem iustilttisse canonicos in ecclesia beati deserviebanf Domino, sexaginta pro humana potius
Martini auclorilate Adriani papoe, eisque Alcuinum laude quam pro Dei amore retinuit; reUquos distrie-
magislrum suum proefecisse. > Certe ipso anno Al- tioris vitse viros, quos suse perversitali pulavit non
cuiniis isti moriaslerio proefeclus est, non ul canoni- consensuros, de monasterio expulit. In sancti Audo-
cos monachis subslilulos regeret, sed ut monachos mari quoque monasterio, ubi regulariter viventes
soluliores ad rectam vivendi rationem reduceret, p" aderaut quadraginta roonachi, triginla canonicos
quoriun alii se raonachos, alii canonicos se ferebant deputavit. Et quia canonicus erat, cum canouicis iu
tuin, cum Carolus pro Theodulfo Aurelianensi epi- sancti Audomari monaslerio soeculariler vivebat. >
scopo epislolam ad eos scripsit : quo tempore vene- Hoec ex auctore anonymo in lib. i de Miraculis
rabilis Alcuinusloco prseerat. sancti Bertini, cap. 6, qui auctor in capile sequenti
41. Crediderim tamen mpnachis substitutos fuissc ait Fridogisum mortiium esse <quarto decirno re-
canonicos sub regimine Fridul^isi abbatis. Certe ante giminis sui anno, » nimirum anno 834. Ex his verl-
mediuin s;e:uluin nohum jam in ecclesia Martiitiana simile est Fridogisum hujusmodi mutationis in Mar-
canonici erant. Patet cx testamento Ansegisi abbatis tiniano coenobio,si nonauctorem, at certe faulorem
Fontanellensis, qui anno 835 < Canonicis Marlinianis et approbatorem fuisse.
legavit libiam unam, » et ex historia translationis 46. Qualiter posl illam mutationem ordinatnm
sancti Martini a sancto Odone scripta, in qua cano- sit lnonasieriura, tradunt Philippus decanus, Rai-
nici sancti Martini anno 853 corptis sacrum ex urbe naldus thesaurarius, lolumque capitulum beati
Turonica detulisse dicuntur, quos Audradus Modicus Martini Turonensis, in epistola Philippo Coloniensi
clericos domni Martini appellat, et iu diptomate Ca- archiopiscopo scripta de Vita sancti Martini et qui-
roli Calvi Hugoni abbati concesso anno regni 50, busdam ipsius miraculis. < Multis, > inquiunt,
Chrisli 860, prmfali cmnobiivenerabilescanonici vo- < post hsecannis evolutis mutationem et ordinis, et
canttir, apud LabbeuminMiscellaiieiscuriosis. Exhis > consuetudinis passa est ecclesia sancti Martini: et
colligocanonicos monachis eo in loco successisseFri- pro monachis, vel propter inertiam, vel propter
dugisoabbate, atquomodo id accideril, inquirendum. frequentanlium inquietudinem inlegre non prose-
42. Rem sic narrat sanctus Odo abbas apud Joan- D quentibus, canonici a principibus terrse substituti
nem monaclium in ipsius Vitoe lib. m, cap. 1 : sunl, trecentis quse tunc lemporis erant praebendis
< Ante hos annos persistente monastica congrega- ad numerum centuiu quinquaginta restrictis. Et ad
tione apud ecclesiam beali Martini quseest Turonis, temperandum laborem illum faslidiosum et iutolera-
coeperunt modum suum consuetudinesque relin- bilem, juges illoeet inlerminabiies psallentium alter-
quere, ac propriis voluntatibus vitam suam proposi- natior.es ari cerlas et discretas, sicul in aliis fit ec-
tumque corrumpere. Relictis nanique nativis et as- clesiis, horas distinctsesunt. De reditibus aulem et
slietis vestimentis, coeperunt fucatas atque fluxas thesauris ecclesioeipsius pars maxima decisa est: de
pallioque ornatas circumferre cucullas et lunicas. qua tres congregationes, quoead canonicorum arbi-
Calceamenta quoque quibus induebantur, adeo craut trium subservirent, constructoeet dicalse sunt: qiioe
cocleata ac nitida, ut vilreum colorem viderentur omnia hodieque in Christi nomine conslant. » lia
assumere. Ad laudes namque noclurnas, ne aliquo illi circiter ainiiim 1145. Hanc vero epislolam ui nis.
modo offenderent, cum luce diei surgebant. codice reperi inter aliasWiberti abbatis Gemblaccn-
sta et horum similia multa contra regulas jura fa- sis, qui luin florebat.
fiedem
ciebant. Quibus rebus cum decrevisset Deus finera CAPUT VIII.
imponere, nocte quadain omnes quiescentes, cum Scholm Turonicw et aliw atiis in locis; Akuini
unus ex eis eamdem horam insomnem duceret, vidit alia facta Turonis.
duos viros dormitorium ingredi, unum videlicet gla-
diuin mami teneritenl, cui alius imperahat, indicans 47. Non solum monachortimTuroiiicorum mbres
1429 APPENDIX IV. — ELOGIUM ALCUINI. 1450
correxit Alcuinus, sed etiam eo in loco publicas ape- A Et in fine :
ruitscholas, quashominesundequaque concurrentes Dumveniet Flaccuspueriscomitatuset odis,
inquit ipse in Tunc sperare licet jain polioratibi.
freqiientabant. < Ego Flaccus vester,
epistola 1 (nunc 43) ad Carolurii, < secundum exhor- Cum vero hsec aulae mora viro pio molesta esset,
tationem et bonarti voluntatem vestram, aliis per raultoties Carolum rogavit ut ab ea absolveretur:
lecta sancti Marliriisanctarum mella Scripturarum quod tandem obtinuit, ut postea dicemus. Porro
ministrare satago ; alios vetere antiquarum discipli- post priorera adventum suum in Galliam, assidue in
narum mero inebriare studeo; alios grammaticae palatio versabatur, ut Carolum variis disciplinis im-
subtilitatis enutrire pomis incipiam : quosdam stel- bueret, supra num. 27.
larum ordine, ceu picto cujuslibet magnae domus 51. Hseccausa fuit cur AcademiseParisiensis origp
culmine, illuminare gestio : plurima plunmis factus, Alcuino auctori tribueretur. Cum enim Lutetise Pa-
ut plurimos ad profectum sanctoe Dei Ecclesise et risiorum esset aula frequens, in qua Iitteras docebat
ad decorem imperialis regni vestri erudiam. » Hoec Alcuinus, factum est ut conditor Universitalis Pa-
Alcuinus ad Davidem . au'6 nomine Carolirm Ma- risiensis diceretur, qui palatinis scholis prsefectus
gnum appellare solet. erat. Et certe Carolo horlator fuil, si non auctor, ut
48. Aliis etiam in locis Alcuinus schblas tenuisse Athenm nova perficeretur in Francia, in epistola 10,
dicitur, nempe Ronue, in monasteriis Fuldensi, suisque et dictis et scriptis Francorum animos ad
sancti Galli, et sancli Medardi, si Trithemio aliis- studia litterarum accendit.
que nonnullis credimus. Altfridus in lib. i de Vita 52. Prseterea cum discipulis aliquando versatus
sancti Ludgeri num. 9, laUdat AlcuinUm, < qui tem- t» est in cellula in eremo : quoe cellula non alia mihi
poribus Caroli junioris in' Turonis el in Francia videtur esse quam Cormaricense monasterium, de
magisterium exercuit, » quse verba satis declarant quo postea dicam. Illud vero maxime commodum
eum alibi praeterquam Turonis docuisse, at quibus in gratiam litteratorumeffecitapudCarolum, utscrip-
in locis, non ita cerlum. tores coramata et puncta jam dudum neglecta ob-
49. Illud mihi constat eum neque Romse, neque servarent mposlerum, ex epistola 15 (nunc 101), et
Fuldse, nec iri monasterio sancli Galli litteras profes- ex carmine 126 (nunc 67).
sum esse. Quam male sibi conveniret cum Romana 55. Denique in Iwronico monasterio sedes sacras
mansione, testatur ipse in epistola 13 (nunc 109) ab eo refeclas esse patet ex epigrammatis 219 et
adCarolum, qui Romam anno 800 profeclurus, eum 221, quod posterius ita se habet:
secum pertrahere conatus fuerat. « Sed et de hoc, » Aibinus veniens peregrino vatis ab orbe,
inquit, « quod mihi improperare voluistis, me funio His quem direxit prsecfara Britannia terris.
sordentia Turonorum tecta auratis Romanorum ar- Suscipit hunc Carolus hujus rex inclytus orbis,
cibus prseponere ; scio vestram leglsse prudentiam : Cum pietate sacrse sophioe, ttim propter amorem.
Melius, inquit, sedere in angulo domatis, quam cuni Hic diruta diu camerarum cutmina jussit,
muliere litigiosa in riomo corhrnurii. Et ut cum pace Ut cernis, leetor, totam renovare per aulairt :
dicam, magisferrum nocet ocrilis, quam fumus. Tu- Hoecloca relliquiis statuens aptissima sacris,
ronis enim fumosis tectis contenta, Deo donartte Sanctorum requies certos ut haberet honores.
per vestrse bonitatis providentiam iri pace perma- Ut decet in terris venerari sancla piorum,
net: Roma vero qusefraterna discordia iniliata est, -, QuosDeus in ccelis voluit regnare per aevum.
insitum dissensionis venenum huc usque tenere non U CAPUTIX.
cessat. » Qui eum Roriise docuisse putaverunl, vi- Monachorumintroductio in Cormaricense mona-
dentur fuisse decepti carmine Rabani Mauri, libris sterium.
de CrtiiEeprsefixo, quod ^ariheri Intercessio Albini 54. PostquamAlcuinus monasticam disciplinam in
pro Mauro inScribitur. Ciim enim carmen istud
sancto Martino dicaturri sit, illi ad pontificem roma- Turonico monasterio utcunque resarcivit, littera-
in eo institutis ; ad se etiam pertinere
num retulerunt. Errandi occasio hoec fuil Trithe- rum studiis ut monachos regulse nostrse servantes indu-
mio in libro i de Vita Rabani, ubi laudat Alcuinum, putavit in coenobium Cormaricense (Cormeri) ab Ithe-
« qui primus, > inquit, « apud Gallos.et Italos, Ro- ceret rio decessore suo inchoatum. Quae sane mentis agi-
rase, Parislis et Suessionis', scholis monachoruin pu- tatio non facile cecidisset in hominem, qui canoni-
blicis proelatus, multa scripsil ad ulilitalem commu- cam vitam monastice
nem, et plttres ift omni sciehtia auditores educavit prsetulisset.
, 55, Itherius in litteris suis de conditione hujus
doctissimos. Ad hunc venerabilem virum, eo tem- monasterii confectis anno 23 regni Caroli, vn Idus
pore in urbe Roma custodeiri et ministrum ecclesise Februarii, idest anno 791, ait sedificatam ab se ec-
Lateranensis, ac Scholis nibnachoruhi publicis proe- clesiam, in qua trina constru-xii alturia, < ubi, » in-
sidentem, Batgarius abbas de Fulda misit Rabanum. quit,« sanctorum posuimus apostolorum reliquias, in
Nondubium quin Trithemius haecscriberido respexe- seniore scilicet, » id est
rit ad prsedicti carminis hos versus. principali, « altarip sancti
Pauli; alio quidem sancti Petri aposlolorum princi-
SaneteDei pr33sul,jn,eritUin s*cula vivens, 1«
u pis ; tertio vero sancti Martini, > seque in dedica-
CausamqiMtm erin\t^suscipemetitapia.,minister
ffucraiit tione praedictoebasilicse tradidisse prsedia qusedam
Nerhpeego ciiui custoshumilisque « ad memoratum sanctum locum, qui nuncupatur
Isliusecclesiss,dogmaiasacra legens Cella sancti Pauli, quod Cormaricus a priscis et
Huricpueruai docui.divinifamineverbi, hactenus vocatur. > Ex quibus aliisque litteris Joa-
Elhicajmonitiset sophisestudiis. chimus Perionius, ejus loci singulare Ornamentum,
Hos, inquam, versus, quos-Rabanus in Alcuini per- recte arguit commentum eorum, qui Cormaricum
sona jdedicavitsancto Martino, cujus ecclesise custos dictum fabulantur a corde mmrenle: quam vocem
et minisier, id est abbas, Alcuinus erat; Trithemius usurpatam aiunt ab itlo monacho qui solus interne-
ad pontificem Romanum et ad ecclesiam Lateranen- cionem in Turonico monasterio ab angelo factam
semretulit.,,; effugisse dicitur, quique in illam solittidinem se
50. Etsi Alcuinus Coesaroduni Turonumquam ma- recipiens, monasterio Cormaricensi originem dede-
xiin,e,scholas lenebat, identidem tamen veniebat in rit: interrogatusque quis esset, id solumi respbnsi
aulaui cum discipulis suis, a Carolo Magno invita- protulerit, Cor moerens. Unde relictum loco nomen
tus. Huc spectat Theodulfus Aurelianensis episcopus Cormeriacus. Quod quara fabulosum sit, ex eo con-
in lih. in, carmine 3, ad Angilebertum, ubi de aulse stat quod anno 791, quo nondum acciderat clades
assechs. illa Turonensium monachorum, Cormaricense mo-
nasterium, quod mendose Cormeriacum vocant,
Flaccusaiiil senior, pueris comitatusab urbe : condi coeptum est in loco qui, teste Itherio, Corma-
Dum lux plenaredit, tuncredit ipse domum. ticus a ptiscis vocabatur.
 1431 AD OPERA B. ALCUINI APPENDICES. 1431
56. Itherio mortuo Alcuinus litteras'obtinuit a j\ Atqueiguotamanuste modotota tenet.
Carolo Magno < ut licitum haberet monachos con- Te modouec Flaccug,nec fatis [F., faiusl Httmercs
stiiuere in cella sancti Pauli, qtise rustico nomine Lliabebit:
Cormaricus dicitur, qui regulariler secundum sancti Nec pueri musasper tua tecla canunt.
Benedicti slatuta in ea viverent: qucm locum Ilhe- In hoc carmine, quod non videtur esse Alcuini pro-
ritis abha autecessor suus ex comparato acquisive- pler nos versus, quibtis co in loco vox atma magistri
rat, » dato diplomate HI Nonas Jttnil anno 32 et 57 quondam sonuisse, et ore sncro sophiam dictasse
regni Caroli, Turonis in momsterio sancti Martini, perhibetur; for^an significatur traitsialio regiminis
iri esl anno Christi octingentesimo, quo Carolus post a Fridugiso in Jacobum abbalem proprium ejus loci,
Pascha Cenluhe celehratum, ad liimulum sancti qui abbati Mariiniano antea psruerai.. Nisi malis
Marlini profectus esl. Cormaricum inriiicli sunt mo- hoc epigramma interpretari de cella sancti Judoci,
nachi viginti, quos Benedicttis Anianse abbas Al- ctijtis possessio post Alcuini obitum translala esl in
cuino suppe 'itasse memoratur apud Ardonem in Ferrariense monastcrium, tura in maiius Odulfico-
ipsiusvita. Ili abbali Martiniano subesse jussi. milis : qua de re passim conqueritur Lupus abbas
57. Persti.it isiud monasterium sub regimine ab- Ferrariensis monasterii, cui ha>c< ^ella tributa a Lu-
batis Martiniani usque ad annum 7 imperii Ludovici dovico Pio fnerat, quam prius Carolus Magnus Al-
Augiisli, quo imperalor annuit, < ut licilum sit mo- cuino concesserat < ad eleemosynam exhibendam
nachis rjus loci sectindiim regulam sancli Benedicti peregrinis,» ut Lupus scribil in epistola II. De hac
de eadem cong cgatione Cormaricensi abbatein eli- cella loquitur Alcuinus iu epistola 95 [nunc 44].
gere, ciim consensu tamen abbalis ac congregalionis j, < Martinus, > inqtiit, <in vicos apud sanclum Jodo-
] ctim
sancti Martini; <qua in congregationeCormaricensi infirmns remansit.»
mininiuni quinquaginta mouachi esse debeant. Erit 59. Ad hsec Alcuinus xenodocliium in loco appel-
forsan qui pntei Cormaricensibus et polestatein eli- lato ad Duodecim-pontes, in pago Tricassino ad Se-
gendi ex seipsis proprii abbalis factara ob.mutatio- quanam, erexit dotavilque in gratiam pauperum,
nem monachorum in canonicos in Turonico sancli maxime vero peregrinorum : cujus rei lilleras ab
Marlini monasterio. Prinms Cormarici abbas pro- Alcuino confectas huc referre non pigebit: <In no-
priuselectusest Jacob, in libro deinstaurationeGlan- mine Domini qui regnat in perpetuum. Ego Alcui-
nafoliensis monasterii lauilattis : cui successit Oda- nus, licet indignus, rector atque gubernator mona-
cer, Lupi abbatis Ferrariensis consanguineus, cx sterii rerumque sancli Martini prseclarissimi confes-
Lupina epislola 86, ad quem etiam scripta exslat soris Chrisli, has litteras jussu et decreto domni
epistola 90, is quis vicinum Villalupense (Villeloin) Caroli serenissimi imperatoris dictavi, ne in poste-
nionasterium rebus coenobii sui auxit, Ludovici rum a successoribus meis vet a qualicunque persona
Germaiiiie regis privilegio muniit, et per Herar.ium partibus subter insertis valeat fieri deinceps ulla
Turoiiensis sedis ponlilicem ecclesiam loci dedicari mquietudo. Decrevi siquidem, Deo Cbristo inspirante
cnravil anno 859. Denique anno 1096 Urbanus papa dominoque Carolo favente, hospiiale in loco celeber-
II iu concilio Turonensi < perpetuo decreto > prsece- rimo, qui vocatur xn Pontes, ad susceptioneni pere-
pit, litCormaricensis abbas < elcctus de beati Mar- grinorum oh eleemosynam construere praefati domni
tini sepulcro baculum sumat; itemque defuncto ab- lmperatoris, prolisque ejus et omnis ejus prosapioe,
bate semper ad eum !em locum baciilus referatur, ac statu exercitus Francorum. Quod ita et feci, ac-
ut stiper illa sanctissima confessoris apostolici, C cipiens a domino meo terrse portiunculam inter
membra communi decani et capituli jussu signum{ duos pontes et duas aquas Sequanse fluminis, sicut
illud pasloralis regiminis semper accipialur, > prout; in sua auctorilate infra tcrminationem continetur :
legitur in pontificiis litieris in Spicilegii tomo VI. in qua construxi oratorium beatissimocDei genitri-
Cormaricense monasterium ad Angefem (Clndre), cis Marise, hospitatesque domos ad perpetuam per.e-
fluvium in p:igo Turonico situm, suh Benedic- grinorum susccplionem, ut prsefati sumus. Addidit
tinasancti Mauri congregatione,uti et Villalupense, quoque inidem dominus meus cum conscriplione et
haclenus subsistii. inslrumenlo litterarum, sanctique nominis sui aucto-
•
58. Dc Cormaricensi inlettigenda mihi videntur ritate, terram in Bhemense Campania decem ma-
Alcuiiii cpig-aminata dtto, nempe 198 et 222 (nunc» nentium, ubi dicitur Marmorico-villa (Marmeriville).
221 et 229) de cellu in eremo, in qua sludia lillera-I Sed et Leotardus vir nobilis ex suo proprio tradidit
rum abquando per Alciiinuin Homcrumque (is estt in eteemosynam sibi perpetuam terram et posses-
Angilberltts abbas Centiilensis) cxculta fuisse dicun- siones duobus in locis, id est in Ferroco et Mar-
tur. In priori leguntur hi versus : niaco. Sed et Frambertus presbyter aliqitid tradidil
in loco qui dicitur Brituaria. Stius quoque nepos,
H;i'Cestipiam cernissilveslriruslica tecto nomine Marato, sub venditionis titulo in loco qui
Conslniclain eretnocellula nobilior. dicitur Mariniaco, cui dedi quatuor libras argenti.
Haeestudiis floret.s.icris,esophicaa jura
PeiI gil, et iraeiai tlanculadictaseuum. Deinde per auctoritatem domni imperatoris tradidi-
mus ad cumdetn locum in loco ubi dicitur Patiaco,
Et in epigrammate 222 :
0 mea cella, niiliihnbitaiiodulcis,amata, JJ et villa Dofioet Muerneto, sicut in donatione ordine
continetur: et alio loco, ubi dicitur Patiaco super
in
Scmper selernuin, o mea ceba, vale. Igrua, seu et in Curcella et in villa Cavanno, quod
le
Uiiflique cingil ramisresonantibus arbos,
SilvidaDorigerissemper onuslacumis. Sigbertus et ejus parentes sancto Martino delegave-
Pr>tasduilferis florebunto-uiiaet herbis, runt. In villa quoque Coltorio et in valle Flavia-
tjiris.oneilicitpiaeritdextra sriutis ope. cense atque Muiiliare, quse Adalbertus fitius Berin-
Fluniinate cinguut florentibusnndiquerifis, garii ad vicem germani stii Ermenfredi partibus
ftelia piscatorqua sua tendil ovans. ejusdem sancti delegaverunt, sicut in legalibus sin-
PoitiilerisreiJolenipumisitia clauslraper liortos, gulis donationibus conlinetur, ad ea loca aspicientes
l.iliacumrosuliscaudiilamisiarubris. vel perlinentes, orania ex omnibus. Alii quoque ho-
Omnegenus voliicrtnnmautlinaspersonalodas, mines ingenui illis habilantes in partibus dederunt
Aiquecreatoremburiatiu ore Denm.
In te persunuitquond-unvnxaWiiamagislri, portiunculas terrarum perpeluo jure in locis diver-
Qusesacrosoihi;e iradiJit ore libros. sis, ut esl in monte Gratiano, etc., hoecomnia legi-
In te leinporitjiiscerlis laussacra Touantis time possessa atque habita ad prsefatam pertinentia
Pacilicissouuil vocibusaiqiie animis. ecclesiam beatoe Marise, ratione infra scripta inter-
Te roe:icella modolacrymosis(>'angocamenis, posita perpetuo jure ob eleemosynam domiui nostri
Atnue nemenscasus pectore|,laun'otuus.
Tu subitoquotiiainfugisticarmiualactuni[F., fato] atque meam trado ideo Jesu Christo et sancto Mar-
tino, ad pauperum perpetuam susceptionem, ut so-
« Forte, theosophica.
 1433 APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUINI. 1434
latia ibi iter agentes habeant perpetua consuetu- A men in attlam arcessebatur a Carolo, qui ipsius
dine, secundum possibilitatem et benedictionem consuetudine el colloquio deleclabalur. Id vero per-
Domini, quam credo per intercessionem beatse Ma- quam lnolestum Atcuino erat, qui ad solitudinem ac
rire et sancti Marlini daturus est loco illi rebusque secessum magnopere anhelabal. Testes ejus rei
ad eum pertinentibus, per eleemosynam doinini mei epistolic plures. ln epislola 17 (nunc 132) Carolum
regis Caroli, ejusque perpelualiler prolis, regumqtte rogat, ne gravale ferat quod ab ipso invitatus in pa-
Francorum, atque in remedium animoe mese, et lalitim non accedat. < Ecce Flaccus vesler, inquit,
prosperitatem successoruin raeorum, sanclseque fa- effeto corpore, militaris cingulo laboris deposito,
miliie sancli Martini saltiteni. Obsecrans per nomen seciindum piissimum domini sui David consilium
et majestatem sanctse Trinitatis atque per sanguinem devote Deo s >Iiquieta pace servire toto elegit desi-
redemptionis nostrse, necnon et per terribile judi- derio:quod [Forte, qtiando] iterinn pugnare cogitttr,
cium, in quo rationem reJditurus esl unusquisque et sub fasce armorum desudare, qu:e infirmi cor-
fidei suse et omnium operum suoruin, ul hsec. do- poris denegat fragilitas de terra tantummodo le-
mini mei traditio, roeaque donatio atque ibi susceplio vare... El ul simpliciter dicam, quod mihi simpli-
peregrinorum fiat oeternaliier firma, el inviolabilis citer deprecari necesse est: ne, quseso, sancta meiis
perpeluo jnre sub defensione el dispensatione abba- domini mei irascatur tarditati meoe, quod modo
tum sancti Martini maneat, et hsec in beneficio ali- venire non valeam. Erit iterum, si Deo placuerit,
ctti non tradatur, sed ftdelihus Deumque timeniibus tempore opportuno. Nec meam reor devolionem
in ministerium sub regimine deputelur. Quem spe- vestroe excellentioe in aliquo plus prodesse posse,
cialiler obtestor per sanctre crucis sanclseque Trini- •g quam assiduis apud sanctum Martinum oratio-
tatis communionem, ut fideliter provideat, dispen- nibtis. » Et in epistola 19 (nunc 134) : Deprecor
sareque faciat pattperibus, quidquid in illis lerrarum vestroe invictoebonitatis misericordiam, ut nullate-
portiunculis Dei benedictio fecerit fructificare, faciat nus inens sancta, voluntas benigna quoein vobis est,
et omnibtts tam prsesentibus quam futuris principi- meoe irascatttr infirmitati ; sed pia compassione
bus potestatemque agenlibus, ut postquam domini fessum concedat reqttiescere, orationibusque pro
noslri amantissimi imperatoris auctoritaiem alque vobis instare, et prsevenire faciem seterni judicis in
meam legere audierit, ut sine perturbatione nostroe confessione et lacrymis. > Ideui suum desiderium
decrelum volnntatis slabile faciat permanere : qua- teslatur in epistola 92 (nunc 25) ad Homerum. » T«
tenus et ipse particeps mereatur elfici hujus bene- abeunle, inquit, tentavi soepiusad portum slabiiita-
diclionis in seternum, nobiscum credens quod cre- tis venire; sed rector rerum et dispensator anima-
dilurus huic assertioni consciitiens, sibi seque per rum necilum concessit posse, quod olim fecit velle.»
Dei misericordiam in eleemosynain prolicere, sicut Plures alioesunt de eodem argumenlo epistolic.
et mihi, qui hsec auxiliante Deo, primusque onmium 61. Voti sui tandem compos faclus est venerabi-
disposui fieri. Larga est et benignissima bonitas lis abbas, anno, ut puto, 804, quo regimine abbatise
Doinini et Bedemptoris Dei nostri, qtti unicuique cessisse videtur. Certe anno 801, quo epistolam 23
bonoe voluntatis et integroe liriei redditurus est (nunc 129) scripsit, iiecdum id obtinuerat, ut pro-
mercedem perpetuam. Hoecsola chartula in omnibus bant hoecipsius verba : <Fere ante hoc quinquen-
locis et placitis pro ecclesiasticis donationihus, ces- nium sayjulares occupationes, Deunt testor, non
_ ficto corde declinare cogitavi : sed vestroe pisepro-
sionibus, prseslariis el vindicationibtts sufficere po- *•*
test, tameisi sub prsesentia fidelium Deique cultorum videntioeconsilio translatus sum in servitium sancti
perlecta ftterit, quos adjuro per nomen seterni Dei et Martini, fidei catholicoe el ecclesiaslicse sanclioni
sux redemptionis auctoritatem atque baptismi gra- donanle Deo prortcuum. Non recessit tamcn de
tiam, quam ab ipsis cunabulis percipere meruerunt, corde prioris voluntatis affeclus, sicut transacto anno
ut qtiicnnque hanc audierit scripturam, assensum vestroe pietali jam<prsedixi.»Quem vero locum opta-
prsebeat juxla suam possibilitatem vel polestatem ret ad secessum, indicat his verbis : tltiter fratres
sibi collatam huic noslrse donationi, ne forte si non in ecclesia sancti Manini Deo fideliler servientes
fecerit, ratiocinalurus cum sancla Mari.t et saucto vivere vel requiescere Deo niiserante sine ulla du-
Martino me accusante, sed ad vicem pauperum et bitatione desidero.» Hinc est quod dubium mi.hi
peregrinorura, ralionem suse damnationis percipiat videtur id quod scribit Vitoeauctor in cap. 8, scilicct
in jndicio futuro, cum venerit Chrislus in majestate Alcuinum secessurn cogitasse in Fuldense nioiiasle-
sua judicare omnes actus humanos. Quse charta ritiin, irique soepiusa Carolo postulasse, nec impe-
ut.. . cttm suis possessiunculis ab omni comilum, trasse. Quidquid sit, secessum obtinuit in Turoiii-
vicariorum, etjudiciim, totiusque potestalis impe- cum monaslerium, ut salis innuit epislola 99 (nunc
dimenlo et obnoxiatione maneat, et ut robustius 133) ad fratres in Goiliioeparlibus Deo servienles.
credatur, dominus metts manu sua, meliusque cera <Ego vero, ait, soeculitempestatibus lurbalus, casso
annuli sui subterfirmarc dignatus esl, ne aliquis multis in locis labore desudavi; sed modo quasi nau-
eam sacrilegus vel temerarius quidquam eorum fragus Deo miserante ad portum dejecltis [sum]
quse in ea inserta sunt, irrilare proesumat.» quietis : in quo nie fessum et vulneraluni jacentem
Nulla temporis nola habetur in membrana ex D deprecor sanclarum assiduitate oraiiouuni vestram
qua hoc exemplum transcriptum est. Xenodochium tor unaniniitalem auxiliari. » De hoc secessu inlerpre-
istud postea Ingelwinus abijas Martinianus attribuit Caroli Magni carmen, qttod inter Alcuini epi-
monasterio Cormaricensi, < quo monacbi ipsitts cce- grammata ordine 185 (Putrol. tom. XCVIII,col. 13o2)
nobii et ipsum in prislino statu restituerent, el puu- exstat in hunc modum.
peres ibi juxta priorem prsefinitum numerum, vige- Bex Carolusgaurienste ... paler ... magisler.
narium scilicet, < semper in omnibus victualibtis et Versibushis paucisajleniamiu Chrisli (Forte, asler-
coeteris studiis fulcirent, atque ob paganortun inse- [nain poscosalulem] salutem.
cutionem inihi perfugium sune sahilis habere pos- Mensmea mellifluo,lateor, eongamlelarnore,
sent,» ut legilur in diploniate Caroli Calvida:o Ver- Doctoramaletui. Voluiquapropteriu odis
meriis xn Kal. Julii, indicl. 13, anno 25 regni ejus. 0 veueraorie,tuam IUUSIS solareseuectam,
Nunc eo in loco, qui Ponles (Ponts) dicitur, est prio- et infra:
ratus abbatioeCormaricense subjectus. Jammelioratenes sanctsevesligia vilse,
CAPUT X. Donccselliereiveuiasad cultniuareyni,
Congaudeus sanciis,Cluislosocimusin aevum.
Alcuini secessusin cmnobiumsancti Murtini, abdica- Mei|uetuis precitmslecuin rape, (|iia:so,magisier,
tio prwfecturw. Aripiaquaelendismiserantisculininaregis.
60. Etsi Alcuinus Turonico monasterio prsefectus 62. Hunc secessum, ut jam dixi, refero ad aniium
erat, in eoque frequens versabatur, identidem ta- 804, quo Alcuinus obiisse haclenus creditus, pro.
1436 AD OPEBA B. ALCUINIAPPENDICES. 1456
pterea quod eo anno monasleriorum proefecturasAEpitome vero sic incipit : Omnes sanctt prophelw,
discipulis sttis partilus est, Fridugiso Martinianam, sicut Ilieronymus multis exemplisaffirmat, etc. In
Siguifo Ferrariensem. Istam divisionem nolavit scri- fine vero cpitomes habentur ea quaesequuntur :
plor Vil;c cap. 8, ubi Alcuinus < monasleria sibi Hieronyinnsmonuilpostremiin fronte libelli,
coinmissa inter diseipulos suos divisisse» dicitur. Ul cuicunqnelorel verborumlnogior ipse
Certe Ludovicus Caroli Magni filius, ttini Aquilanise Textus iu lsaiam,librosexcerperet oniues,
rcx, <Fridegiso abljati cx monaslcrio sancli Mar- Et brevibusvaslosyerbisconslringeresensus.
tini > pro Cormaricensibus privilegium concessit Sicidciicotuis parens,clianssinie,jussis,
<anno 27 regni» sui, qui aiinus in Cbristi amium H33C, Albine,tihi strictiracollectadicavi.
Hrecutinamnostrirnemoremte saeperependant.
807 incidit. Mirum vero est, cur ulrumque ilhtd mo- Hsec, Pater alme, legeus,pro nobissedulusores,
nasleripm canonicis duobus commisit: nam Fridu- Saepinsac diias : DouiinusconservelJoseph.
gisus ct Sigulfuscanonici eranl: lametsi Sigulfus ca- Ha?cquoqueverbatibi lolo de corde rependam.
npnicum habitum monastico poslea mutavit, ut scri- Care magister,ave; Domiiiusle salvel uDiqtie.
bit Liiptts in epistola 29. t H*c brevi, prout potui, sermone in Isaiam de la-
CAPUT XI. cinioso Hieronymi tractalu, sicut dileclissime magi-
Alcuini discipuli. ster Albine jussisti, devotus excerpsi. Ita enirn mihi
ut incunctis pernecessarium tantum sen-
65. piscipulos complurcs habuit Alcuinus, Ebo- prsecipiebas,
sumetHebraicoeveritatis tramitem sequens.tamba...
raci, in palatio Caroli, CicsaroriUniTuronum, et for- quam aliorttm interpretum et tractatuum incerta et
san etiani Cormarici.
04. Eboraci eo proeceptore usi sunt Eanbalrius g confusa declinarem vestigia. Duabus autem causis,
seniorem Fri- ut reor, hocc ila fieri voluisti, ut vel fastidiosis tepi-
juiiior, post cpiscopus Eboiaceiisis; lectoribus longos libros legendi labor levare-
dugistis mox laudalus, ctijus rogalu scripsit libros disque
tttr; vel ingeniosis et ardenlis animi hominibus
de Trinilatc; Joseppus seu Joscpbus, de quo postea; verilatis via redde-
; promplior breviorque quoerendse
Liudgcrus, poslea Mimigariiefordensis episcopus
Putul in ipsius Liudgeri Vita laudatus ab Allfrido; et retur. Si quis autern quasi breviora, et ob id ob-
scttriora despiciat, (ssepius enim brevitatem comita-
alii plurimi.
65. In palatio discipulos habuit Carolum magnum, tur obscurilas), ad fontem unde hsec hausimus ere-
eta cervice currat; et cui rivulus iste non sufficit,
qui ipso proeceptorealiqnanrio gloriatus est; Home-
rum sett Angilbertum, Caroli generum, postea Cen- desuperTu ripis suis inundanle tlumine. . . . rsaliari-j
tulensem abbatem sanctum; qiiem Cormarici ciim1 potest. autem, dilecte magister, in nostrt laboris
tuoenobis benedictionis et orationis gratiam
Alcuino nonnunquam Musas excoluisse superius vicem
dixi ; Gislam et Biclrudem Caroli Magni filias, at- comuiunices : ut nostri Bedemptoris ctemenliam
que Columbam, quibus dedicavit conimenlarios in pulsantes, pro ejus mulla in multos misericordia in
nobis quoquc optis manuum suarum respiciens non
Joanncm; Damcetamseu Bicolfum, et Mopsuincum despiciat; sed superatis saeculi hujus tenlat,ionum
aliis in epistola 93 (nunc 44) memoratis. nostrorum. . . [peccatoruml re-
66. In Turonico monasterio auditores habuit fluclibus nos ruptisque
ari imperturbatse vilse portum perducat
Oniam, Candidmn, Nuthanaelcm, qttibus inscripttts liactilis, Dorainus Jesus. »
liber iu Ecclesiasten; Oduinum, ad qiiem scribit rie clemens Hoecde lucubratione hactenus ignota :
baptismi Coeremoniis; Daphnin, in cujus graliam "„ qui Joseph Josephi abbus initio scribitur ab eo qui libri ti-
explanal verstim ex Cantico canticorum; Mauruui tulum apposuit. De sanctis Angilberto, Liudgero et
seu Babanum, postea Moguntinumarchicpiscppum; Babano aiias suis locis.
SimeonempostepiscopumWormatiensem,i.nepistola
101 (nunc 73) taudatbm; Withsonem, fiaganardum, CAPUT XII.,
Wahlrainnum, AdalbeTtunict Osulfum, de quibus iu Zetus pro fidei ac morum integritate, modestid.
Vitai cap. 8; quibus adde Siguifum, ciijus relata hoec 6.8, Quanlo studio Alcuinus affectus fuerit in reui
Vita scripia est, cui nuncupaitis libcr (ieQuseslionibus Christianam, testantur plures ab ipso scrjpti libri,
Geneseos,et Amalarium, uliAinalaritts ipse testatur in lum adversus Felicem Orgelitanum, tum adversus
libro deOrdine Antiphonarii cap. 58. DeniqueAlcuini Elipandum Toletanum
episcopos, qui non bene de
tempore vixit in Martiniano ccenobio Paulus mona- Christi dignitate Filii sentiebant. Testantur etiam
chus, cujus epitaphium exslat apud Alcuinum, qttod epistoloeplurcs, quas ad retinendam revocandainque
cst epigramnia 267 (nunc 268).
67. Dc Joseppo scu Josepho quoedamin libris edi- fidei integritalem scripsit, ut epistola 69 (nunc 90)
tis et mss. observavi, qua; litic ariducere non otio- ad fralres Lugdunenses, seu ad monachos Insuloe-
sum puto. Joscphum siinnm esse riicit Alcuiiius in sticum Barbaroe, conlra eos qui salem in panem euchari-
epistola ari Colcum apud Usserimn in Hibernicis nem adhiiieri miscebant, qui unicain in baptismo mersio-
volebaut; el epistola 71 (nunc 134)
epistolis : at in epistola G7 (nunc 175) dilecto filio ad fratres in provincia Gothorum, seu ad uioiiacbos
Joseppo inscripta, de adversa ipsius valetudine con- de necessitale confessionis, et alise
dolet; et in 74 Septimanioe,
epislola (nuiic 174) Bemigiura epi- nonnulloe.
scopum obsecrat, titoret pro unima Joseppi discipuli P 69. Mornm integritalem non impari auinio com-
sui: qui proinde ante prteceptorem obiit. Dubitavi tttm ad episcopos, tum
num essel Carolus mendavit, scriptis litteris,
aliquando ipse Joseb, quem ad monnclios, ul mores tum in se, tutn in aliis reli-
Magnus alicui monaslerio pneficere volebat, ut legi- giosos reforiiiarent. Insignis est hoc de arguraento
mus in epistola Theodemari abbalis ad Carolum re- 6 (nunc-162) ad Carolum regem, in qua
: an vero Josues abbas inonasterii sancti Vin- epistola
gem duo maximc repreheudil iti clcro. Primum : <Auriio,
centii :ul Viilturnum, de quo infra ad annum 818:
at ntillatcnus dtibito quin ipse sit Josephus, qui ju- inquit, per Ecclesias Christi quamriam consuetudi-
benle Alcuino compendio rericgitcommentaria sancti1 nem non satis laudabilem, quam vcstra prudenlis-
sima auctoritas facile emendare potest, si tamen
Ilieronynii in Isaiam propbetam : quam Josephi epi- vera est opinio, et non magis falsa excusatio, ul
tomen liabemus in ms. codice nostro num. 585, in'
cujus initio leguntur hi versus. quod facere non volunt presbyteri, suis injiciant
Isaiaebrevibus,lector,mysteriaverbfs episcopis. Nam dicttnt ab episcopis interdiclum
esse presbyteiis el diaconibus prueriicarein eccle-
Panderequis j-.oteriltractansel cimciavotutans? siis. » Qtiori inlerdictum mtiltis arguil. Alterum :
SanctusHieronyniuslongisIraclalibususus, i Vidimusquoque, ail, aliquibus in locis altaria Dei
Exposuitsapiensmagnlsambagibusilluni.
Cujusab immensisteutaboexceipere libris absque tecto. avium stercoribus vel canum miclu
ftuaebreviter valeanisensumnudare propbetae. foedata : quod facile vestra veneranda in Deo vo-
Sic placetAtbinolalemuosterre laborew. luntas per episcopos emendare valet, ut cuin ho-
 1437 APPENDIXIV. — ELOGIUMALCiHNI. 1438
nore condigno raaneat mensa Doniiniin loco suo', A dicto suncii Benedictipuero Mauro , itl est Babano,
vel portelur iii ecclesiam majorem, secundum san- directa, qusefalso ad Benedictum scripta in editis
ctam sacerdotum Dei providentiam. Et honorifice dicitur. In ea sic AlcuinusMaurtim alloquitur. < Li-
tractetur, seu altare Christi, seu consecratio cor- bellum, quem me roganle, scribi promisisti, rogo ut
poris et sanguinis illius : ct proecipuum saltttis no- lua faciat promissio firma, et mea impleatur lcetitia.i
strse sacramentum ornni veneratione consecretur, Quseverba nonde alio, quam de Crucis opere intelli-
habeatur et cuslodialur. » Quid de relaxandis de- genda sunt: qiiodfiabanipriirium esse constat. Optts
cimis, quas a novitiis Christianis Saxonici populi istud ab seperfectum Rabanus sancto Marlinopostea
exigivolebat Carolus, senserit vir pius, probanl epi- nuncupavil, carmine edito uomine Alcuini illud offe-
stolie7 et 11 (nunc 33 et 95). in simoniacos inve- rentis. Quodgenus commendationisnon nisi in per-
hitur in epistola 88 (ntinc54) et in epigrammate sona hominis vivenlis scribi solet. Carmen istud in-
271 (nunc 232). In epistola vero!07 (nunc 189) cipit hoc modo, proemissohoc titulo : lnlercessio Al-
Antonium seu Adalliardnm abbatem Corbeiensem bini pro Mauro:
rogat, ut Homerum (id Angilberto alterum nomen)
revocaret a speclaculis theatricis, uti id ipse tenta- SancteDei praesul,merilisin sseculavivens,
verat scripta hac de re epistola ad Angilbertum Causamquamferimussuscipemeniepia.
contra speclacula et diaholica figmenta, quseomnes Nempeego cumfueramcustoshumilisquemioister
sanctse Scripturseprohihent. » Istius ecdesise,dogmalasacralegens;
Hunc puerumdocuidiviuitamineverbi,ete.
70. Quam modeste scripta sua, aut corrigeret,
aul subjiceret aliorum censurpe, declarat in primis n Erit forsan qui vim faciat inistis verbis, cum fueram
cpistola 9 (nunc 82) ad Caroluni. < Quod vero in cuslos humilisqUeminisleristius ecclesim, quasi hoec
fine epistoloeme admonere curastis, ut si quid hu- non viventi, sed mortuo conveniant. Verum hoec
militer emendandum sit corrigatur; nunqiiam fui, tantum indicant, Alcuinumeo tempore non amplius
Deo donante, in errore nieo perlinax, ncc de meis ftiisse rectorem- seu abbatem Marliniani coenobii:
confidenssensibus : nec talis, ulmeliorisentenliucfa- quod superius probatum est. Atqui Rabanus islud
cile acquiescere non valeretn.» Et epistola 15(nunc opus condidit, nbi sex luslra viloe implevit, ut ex
101) ad eumdem : <Gratias agimus venerandoepie- eodem carmine manifestum esl, ipso scilicet anno,
tati veslroe,quodlibellumsecundumvcstroejussionis quo presbyler ordinatus fuit ab Olgario Moguntino
proeceptum vobis direclum, auribus sapientioeve- arclnepiscopo, qtti non ante annum 815 sedeni iniit.
strse recitari fecistis': et qnod notari jussistis errata Itaque eo anno superst.eserat Alcuinus, siquidem eo
illius, el remisislis ad corrigendiim, quamvis a vo- vivente carmenistud coinmendatoriumscriptum est.
bis melius emendari potuisset : quia alterius judi- Si quis tamen pervicacius coiitcndat, carmen istud
cium in quolibet opere plus soepissimevalet, quam mdrtuo Alcuino aptatum a Rahano fuisse , saltem
proprii auctoris. » Hoecsatis in specimen aliarum illud concedat necesse est, Alcuinumperficiendiope-
virtulum. ris hortatorem fuisseeo tempore, quoRabanps schb-
CAPUT XIII. Iis Fuldensibus proeerat. Nam in fine proedictocepi-
Mors, tumulus, epilaphium, memoria, et elogta. stohe 5ri (nunc 150) Maurum valerejubet cum pueris
sttis. Rabanum autem non nisi ab anno 810 scholis
71. Alcuinum obiisse xvi Kalendas Junias anni Fuldensibus proefectum esse inferius suo loco pro-
804 prodit Vitoeseriptor,eumque secuti auctores po- G l bandum est in ipsius Rabani Elogio : ac proinde Al-
sleriores. Diem retinendum esse couslat : annum cuiiius eum annum excessit.
corrigendum argumenta tria persuadere videntur. 75. Hjs acceriunt conjecturoetres non leves. Una
72. Primum argumentum petitur ex carmine 54 quod AlcuinuSlibros sacros Veteris Novique Tesla-
(uunc 29)quod de sancti Amandi corporis elevatione menli emendavit jussu Caroli Magni, ut ipse tesla-
(ut vocant) scripsit Alcuiniis non antc annuui 809, tur in epistola prsefixa libro sexto in Joannem : quos
quo hsec etevatio facta est. Istud argumentum qua libr6s sic emendatos obtulit Carolo cuin epistola 20
ratione eludi possit non video. Neque enim dici po- (nunc 131). Theganus vero auclor est, Carolum cor-
lest carmen seu epigramma istud non esse Alcuini: rigendis libris sacris dedisse operara paululuin ante
ctim nomen ipsius in eo compareat. Neque error obilttm suum. < Nam quatuor Evangelia Christi in
Miloni elevationis tempus assignanti, aut librario ultimo ante obitus sui diem cum Grsecis et Syris
describenti impulari poiesl, siquidem annus 809 oplime correxerat : » quo temp^ore, ut veri sirriile
tarn in libris editis, quam in mss. cxprimitur in est, Alcuinumad sibi collaborandum excitavit. Id
sermone Milonis de hac elevatione, et in Vita me- autem valide conlirmal alia conjectura : niniirum
trica ab eodem, et ab atiis aucloribus confirinalur, fjjuodAlcuinus commentarii sui in Joannem, quem
ul superius ostensum ad euro anmiro, ubi de hac commenlarium rogantibus Gisla et Rictruda sfcuRo-
elcvatione acluni est : qttem certe annum Milo ex trudeCaroli filiabus religiosisaggressuserat, priores
testibus oculatis accepit. El porro Alcuinus sancti quinque libros ipsis Gishc et Rictrtidse inscribit ac
Amandi monasterium nonnunquamfrequentabat, cx dedicat: alibs vero duos sorori Gislw, et Deovotm
epistola 66 (nunc 102). j > Columbm,Rictruda :proetermissa; quod argumento
73. Alterum momentum est, quod Alcuinus cuni est jam tum decessisseRictrudam, cujtis obilus anno
Carolo MagnoAquisgrani tum exstitisse memoratur, 810 contigitvm Idus Junii, ut ex Francorum anha-
cum sanctus Liudgurus ad superos migravit, id cst libus constat. Neque enira verisitnileest Alcuinnm
ipso anno 809, quo Liudgerum obiisse cxtra contro- duos posteriores libros dedicalurum futsse alteri
versiam est. Scio Altfridum episcopum in Vita san- quam Rictrudse, coiidendioperis hortatrici, si ipsa
cli Liudgeri id reticuisse, scilicet Alcuinum mo- tum in vivis superstes fuisset. Tertia conjecturaest,
riente Liudgerocum Caroloastra speculantem Liud- quod Alcuinustibros tres de Fide sanctse Trinitatis
geri obitiim clivinasse.At certe id posteris manda- Carolo imperatori transmisit < tempore celeberriini
vit alius ejusdem Vitse scriplor anonymus, qui post conventus, quo sacerdotes Deiet populiprsedicalores
annos fere quinquaginta, quam boec acciderant",id Christiani in unum imperiali prseceptoconveneranl:»
nolavit. quodinlelligendumvidetur de synodis, quas Carolus
74. Tertium argumcntum etiam prseter annum in regno suo cogiprsecepit anno 815. Adriietiam pos-
809 Alcuini vitam prorogandaui esse evincit. Hinc set Alcuinum scripsisse librtimde Vita CaroliMagni,
vero desumitur, quod AlcuinusBhabano discipulo qui anno 814 obiit. Verumcrtmincerium sit an tiber
suo auctor fuit scribendi libros de Cruce duos, quos illelolam Caroti vitam complecteretur, nec aliud esse
Babanus in persona Alculni, etiam tum sinedubio nonnullis videalur, quam poemalium illuri, cujus
Viveulis, sancto Marlino dedicavit. De perficiendo fragmentum edidil Canisius, et ex ipso Chesnius, in
hoc opere exstat Alcuini epistola 55 (nunc 150)bene- Caroli adventu Romam ad Leonem papam desi-
1439 AD OPERA B. ALCUINIAPPENDICES. «40
uens; fatendum est id ante Caroii obitum scribi po-.A qtti habet divitias, et non habet; est qui nqn habet,
tuisse. et habet. Hominera vero ad meum nunquam com-
76. Al quse retuli argumenta manifeste probant, paravi servitium : sed magis devota chanlate omni-
nifallor, Alcuinumpervenisse ad annum 815 autcerte bus Cliristi Dei mei famulis servire desiderans, ad
aiiiium 810 excessisse. Ilaque corrigendum esse Viise cujus servitii facultatem divina, ut credo, jubenie
scriplorem aliosque auctores subsequentes, qui Al- dispensatione ad gloriosum et omni honore nomi-
cuini obiltim ad aiiiiuiii 804 relnlerunt. Cerie etsi nandum httjiis regni principem et regem Carolnm
niagni facienda sit aliascriptoris hujtis, ut pote fere vocatns adveni. » Excusari proindepotest in Alcui-
oequalis,auctoritas, tamen errata quoedamcom- no divitiarum copia, tum quod ab earum cupidilale
misit, quae ipsum non in omuibus sequendum e~se aniuium haberel alienum, lum quod eas recle di-
probant. Nescio an hsecsubodoraius esl Harpesfcl- spensaret in usus m:)iiachorura, quibus praeerat.
ditis, vir einunclaenaris, qui Alcuini obilum anno809 Cerle quantum abfuerit a divitiarum cupiJitate, le-
collocavit. statum reJdit epistola 37 (nunc 184) ad Eadam
77. Alcuini corpus in ecclesia sancli Martini se- preshytertim : < Oralionihus devotionis vestrie deduc
pultmn cst, teslante Vilse scriptore;" non vero in nos in eumdem paupertatis graduin, in quo perfi-
Cormaricensi monasterio, ut puiavit Willelmus Mal- ciente Deo salubriier consistis. Tu lenes in manibus,
liiesburiensis monachis in lib. i de Regibus Anglo- quoJ nos olim tcnere cogitavimus : sed fluctns sae-
riini, cap. 3; neque in Hersfeldensi, ul visuni est cttli noslram naviculam procellosis ventis in vora-
Browero in Antiquiialuin Fulriensiura libi, cap. 10. ginem diviliarum rapuerunt. Sed te precor, ut me
Errandi occasionem Browero proebuit cujusdam Al- g pietalis precibus in portum quielis revocare stu-
bitti epitaphium, quod nuper in Ecclesia Hersfeldensi deas. Cupio, sed non facio. » Haecet alia plura vir
exstabat. Epitaphium isttid, quod retulit Browerus, pius ad Eariam, quem monachum fuisse saiis inlel-
et ex ipso Chcsnius post Vitam Alcuini, nec magni ligitur. Porro hic aperte significat Alcttinus se ali-
momenti est, nec Alcuino tribui debet, sed forsan quando constitisse in portu quietis, id est in mona-
Albino seu Albuino Hersfcldensi monacho, de quo slerio, in eoque divitiarum expertem vitam, in mo-
lucc legunlur inchronicoHildenesheimensi adannum nastica scilicet frugatitate egisse, ad quem portum
1034. < Eidem vero Brunoni in Nienburg Albwinus revocari exoptat, ut superius noiabam num. 60.
in philosophica arte erudilissimus, Hersfeldiseprse-
CAPUT XIV.
posilus, qui fuit anlea scholse magister famosissi- Judicium de Alcuirilscriptis.
mus, successit. < Postea vero fieri potuit, tit cum
monachi Hersfeldenses a majoribus accepissent in 80. Postremo ad Alcuini scripta quod atlinet, fere
ecclesia sua sepultum csse Albuinum, errore Jliomi- omnia edita sunt ab Andrea CliesnioLulelioeParisio-
nis ptttaverint csse Albinum magnum, seu Alcui- rum anno 1617, exceplis nonnullfs, qusepostea refe-
iuiiii, de quo rude istud epitaphium composuerunt. ram.
78. Alcuini memoriam ct sanctimoniam proedicant 81. In ea vero editione viris eruditis supposililius
scriptores ipsius oetativiciniores. Euin, cum adhuc videtur liherde divinisOfliciis: tum quia farrago est
viveret, opere et sermone polentem Theodulfus Aure- ex diversis ipsius Alcuiiii aliorumque auctorum ipso
lianensis episcopus in lib. m, carmine 1, et Jonas posteriorum scriptis coileeta , nam caput 40 est tra-
Tlieodulfi successor venernbilemmagistrumAlcuinum _, ctatus Remigii Anlissiodorensis monachi de Exposi-
vocat in lib. ni de instituiione Laicorum, cap. 6. " lione missoe; et in capite 18referlur epistola Helprici
Etimdem sacris faslis inscripsit Rabanus ipsiusdisci- monachi, qui videtur esse Hilpericus Sancti-Gallen-
pulusxivKal. Juniihisverbis:Oeposittoffom»tA>!ctt)int; sis monachus soeculoxi; tuni quia inepiias et errata
ctin epislola conimenlariisReguniproelixa beatm me- qusedam conlinet Alcuino indigna , quale est illud
moriw Albinummugistrum suura appellat. Hincma- quod in cap. 1 legitur, Christum Dotninum natum
rus vero in epislola ad Rabanum beutumAlcuinum, et esse Sulpicio et Cumerino consulibus, quod falsum
in epistola de non trina Deitale sanctum et veneran- esl; itein baptizalum anno Tiberii xv, Valeriuno et
dum Alcuinum laudat; et in epislola 1 ad Carotum Asialico consulibus: cuiii dicere debuisset, Valerio
contra Gofhescalcum, meminit Alcuini viri religiosi Asiatico et Messala consulibus, qui tamcn consules
et docti, eumque recensel inler illos Pativs, qnorum non erant anno Tiberii xv. Item qttod auclor Pasclta
fidemel doctrinam sedesRomunu non solum benignis- Groecamvocem esse dicit contra expressam Alcuini
sime accepiavit, verum et mullis laudibus extulit. sententiain lib. vi in Joanneni, cap. 32, his verbis :
Ardo in libro de Vita Benedicti Anianse abbatis At- Puscha, frulres, non, sicnt quiduin exislimant, Grw-
coinum sapientia prwctarum, sanclitalis merilo vene- cum nomen est, scd Hebrwum. Denique quod impu-
rabilem dicit. Denique in Annalibus Fuldensibus ad dici nomen derival a podice, in cap. 13 ; quod Sa-
annum 794 hoc elogio comniendatur. His tempori- cerdos Groecumvocabulura cssc ait in cap. 30 ; quod
bus Alcuinus, cognomento, id est alio nomine, Al- inepta scribit de ciriari cap. 38.
binus, sanciilate et doclrina clarus habelur. El in 82. In carminibus etiam quaeriamnotha et spuria
brevi cbronieo Turonico : Anno 804 sanclus Alcoi- sunt: ut carmen seu epigramma 3 de Bugga, quod
nus obiit, nimirum xiv Kal. Junii, ut constat ex D scriptum est regnanle Ina Westsaxonum rege, qui
Vita, Rabano, et Hariulfo inonacho Centulensi. Nus- uno fere sseculoAlcuintim praxessit; 48 de Elhil-
quam tanien , quod sciam, Alcuini diem festum co- drita, quod est BcdseVenerabilis ; 177 quod Augit-
luit Ecclesia, ne quidem Turoncnsis. herti abbalis Centulensis; denique 178, si est Al-
79. Eruiit forlasse qtii in Alcuino culpent, quod cuini, dicendum est basilicam sancti Petri Roinse
plures abbatias lenuerit; quod habuerit mullos spoliatam esse anle annum 840, quo id factum ab
servos, id cst, si Elipando Toletano episcopo credi- Saracenis legitur. Et qtiidem ciiui eo in carmine
raus, viginti millia servorum. Verum est quiderai agalur de insullu paganorum in lirit nniam insulam,
eum abbatias tenuisse plures in Gallia, Ferrarien- facile creJiderim esse Alcuini, cttjus tempore Dani
sem cum Cella sa::cti Judoci, Trecensem sancti insulam illam impetierunt. Versus morales, quos ex
Lupi, Turonicam sancti Martini cum Cella Conna- Alcuino cilat Lupus in epistola 20, est carmen
riceusi. At eas tenuit, non ut ex iis locupletior fie- 179.
ret, sed ut monachos ad laxiorem vitam prolapsos 83. In editione Chesniana desiderantur Commen-
emendaret. Et servos habebat non alios, ut puto, tarii in quatuor Epislolas Pauli, ad Ephesios scili-
quam monasteriis suis addictos. Nam plurimi tum cet, ad Tilum, ad Philemonem et ad Hebrseos ; item
erant servi monachorum. Verum, proestat ipsum Proefatioin psalinos poenitentialesadArnonem Sallz-
auscullare ad utrumque objectum respondentem in burgensem episcopum, quoeexstat in Spicilegii tomo
episiola prsefixa libris adversus Elipandum. < Aliud IX ; item epistolse tres editoein ejusdem Spicilegii
est hahere sseculum, aliud est haberi a sseculo. Est, tomo VII; lum episiola ad Candidumet Nathanaelera,
 \Ui APPENDIX IV. — ELOGIUMALCUJNI. 1442
cujus fragmentum infra. Homiliarum duo volumina; A papani Romam. Canisii conjecturam Andreas Ches-
Expositiones in Proverbia et Canlica, quse comme- nius in editione Alcuini operum approbasse videtur.
inoranlur in Vitae cap. 12. His addenda Confessio Ivo Carnotensis episcopus in Pauormise parte vm
fidei quatuor partibus constans, el liber de Vila Ca- adducil fragmentum ex geslis Caroii Magm juxla
roli Magni, de quo ulroque opere qusedam obser- Alcwinum in haecverha : « Rogatu et precibus Ad-
vanda. riaui Ronianse urbis episcopi exoraltis Carolus rex,
84. Confessiohsec a Petro Francisco ChilUetioSo- bellum conlra Longobardos suscepit : qttod prius
cietatis Jesu presbylero erudito typis prinium edita quidem el supplicanie papa ab ejus palre cum ma-
Divione est anno 1656 ex pervetuslo codice Lugdu- gna difiicultaie siisceptum esl. » Al toliriem verba
nensi, qui noiiien attcloris priefert. An Confessio exstant in libro Eginhardi de Vita Caroli Magni,
hsec sit genuinus Alcuini fetus, dubitanl quidam eru- quem librum Eginhardi esse constat.
diti, quorum praecipiias rationes videre licet in In- 86. In Spicilegii tomo IV, pag. 485, ubi hahelur
dice historico, qui Of.iciode sanclissimo Sacramenlo thesauri Ceniulensis descriplio anno 831 jussu Ludo-
, subjectus est. Censuroe hsec summa. Priores partes vici Augusti facta, raemoranlur < Missalis Gregoria-
j duoe proeclaroe sunt et pioe, sed plurimum ex aliis nus el Gelasianus niodernis lemporibus ab Albino
! Alcuini operibus, prsecipue ex orationibus deprom- ordinatus, et Lectionarius plenarius a supra dicto
plae. Pars tertia non cohoerelcuin duabus prioribus, Albino ordinatus, » scilicet Epislolarum el Evange-
cx quibus ratilla repetit ad verbum : quod in uno lioruiii, ut ex verbis eo loci intersertis inlerpretor.
eodemqueopere nullus auctor fecerit. Procterea hoec Librum denique de Imaginibus scripsisse dicitur su-
pars ex Confessione Pelagii el ex libro de dogmati- m pra num. 31 : quod nescio an parum exploratum sit.
bus ecclesiasticis desumpta est, correclis tamen iis Cerlum vero est eum libros Veteris ac Novi Testa-
locis, qtisePelagianam hoeresimsapiunt. Pars quarta menti jubente Carolo emendasse, supra num. 75.
desiuit in capile 9 ; nam qusc sequuntur, farrago est 87. Antequam observationes de Alcuini scriptis
diversarum orationum male cohoerenlium.Stylus ac- finio, non ab re erit hic exponere seriem quarum-
cedit ad slylum Aicuini, non plane tersum et cmen- dam ejus epislolaruui, secundum ordinem temporis
dalum, sed fortem ac pietate ferventem. Vixit auctor quo sciiptoe sunt: qualis mihi eas perlcgenti venit
ante scliolasticorum oetatem, usus nonnullis vocabu- in menlem.
lis, qua: scliolasticorum setas non facile admisisset. Anno 790 in Anglia scripla est epislola ad Col-
Denique fatetur Indicis auctor ex his conjecturis cum, nimirum anno proximo post deyiclos a Carolo
nihil cerlum definiri posse. Addunt aliqui aliam du- Sclavos, ad quem se miltendum esse dicit pro pace
hitandi rationem, quod in ca Confessione uonnulla inter ipsum Carolum et Offam reges procuranda, ut
excerpla sint ex Meditationibus sancti Anselmi. At' legitur in ea epistola, quam inler Hibernicas in-
quis scit, num Anselmusex Alcuinoea mutualus sil ? tegram edidit Usserius, qui eam non bene locat ad
Non mirum si Alcuinus adhibeat ConfessioneraPe- annum 795, ut nolavi superius num. 28.
lagii, quoetum sancli Hieronymi esse credebatur, ut Anno 794 Adriano papsescribit epislolam 63 (nunc
palet ex lib. ni Carolini operis contra imagines, cap. 18) per Angilbertum, qtii acta concilii Francofur-
10. Quod quoedamnon salis cohaereant, repetanlur- tensis Roroam dclulit. Aliara item scripsit de nece
que nonnulla, id provenire potest tum ex eo quodI Ethelredi regis, cujus epistolse fragmentum refert
haec Confessio conslet ex variis Patrum sententiis, Willelmus Malmesburiensis monachus in lib. i de
quae in idem recidunt: lum ex motu ferventis animi, C Regibus Anglorum, cap. 3.
qui in ejusmodi agitalionibus nullo ordine in diversa Anno 796 Leoni papse scribit epistolam 72 (nunc
rapitur. Auctor in partis iv cap. 15 a Deo postulat, 24) per Angilbertum. Ad hoc iter eliam spectant
se i necessariis famuianiium ohsequiis et impensa a Caroli epistoloe83et 84 (Patrol. XCVIII,907) inter epi-
fratribus reverentia nunquam exlolli: » quseverba stolas Alcuini. Ilherio abbati Marliniano morli proxi-
satisaperte iiiiiuunl aucLoremabbatetn fuisse, muito mo dirigit epistolam 75 (nunc 32). Honiero seu
servorum el inonachorum numero et comitatu slipa- Angilberto Romse exsistenti epislolam 92 (nunc 25).
tum. Id vero plane convenit in Alcuinum, qui viginli Carolo oegrotanti condolet, el ob Htimiorum su!je-
mitlia servorum babuisse dicitur, ut superiusnoiavi. ctionem caplivos liberari postutat epist. 90 (nunc
Snbdit Confessionisauctor in ejusdem parlis iv cap. 37). Eodera spectat epistola 91 (nunc 38^ ad Pippi-
17. <Amisi locum dilectoesolitudinis, umicurn nioe- lium.
roris, quietis etpceiiitudinis, quem ab ineunte oetate Anno 797 de electione Eanbaldi jtinioris episcopi
semper dilexi. ldcirco in angustia et moerore multo Eboracensis epist. 88 (nunc 54); rie Saltu lunoeanno
posita est uniroa mea, tuum super se ignorans judi- ultimo cycli decemnovenalis epist. 3 (nunc 76). In
ciuni :.quia secrelum sohtse quielis et opporlunae ad epistola 112 (nuiu 39) ad Paulinum meminit legalio-
te vacationis, quod semel incautus amisi, denuo in- nis ab Avaris hoc anno missoead Carotuin.
venire non potui. Hoc antem oplo adhuc, suspiro Anno 799 libellum, ut vocat, contra hseresim de
et quaero : sed prapedienlibtis peccatis meis reperire adoptione mittit cum epistola 15 (nunc 101). De Leo-
. non valeo. i Eatudem animi sui agitationem dcscri- nis papoc mutilalione agit in epistolis 12 et 13 (uunc
hit Alcuinus supra num. 60 et 61. Ex quiuus aliis- D 96 et 109).
que colligilur, ipsummet esse istius Confessionis Anno 800 Liudgardoe reginse obilum luget epist.'
auctorem. 21 et 22 (nunc 106 et 107). Non vult ire Romam
85. Caroli Magni Vilam ab eodem scriptam esse epist. 13, 17, 19 (nunc 107, 132, 134). Cenlulse Vi-
probal in primis subscriptio Viloeejusdem Caroli au- tam sancti Richarii scribere rogatus.
ctore Ejinhardo, arijecta in codice Thuaneo, et apud Aiino 801 Carolo ex Ilalia reverlenti gratulalur
Cliesnium in tomo 11edila in hunc modum : lieliqua epist. 25 (nunc 129). Eumdem ab expeditione Bene-
actuum ejus gesta, seu el qua in carminibus vulgoca- ventana dehorlatur epist. 24 (nunc 133).
nuntur de eo, non hic pleniler descripta sunt; sed re- 88. Haec suril quoede Alcuini scriptis observare
in
quire Vita, quam Alcwinusde eo scribit; et Baloeus potui. Superest ut fragmentum ejus epistolsead Can-
eliaui Vitam Caroli Magni inter Alcuini opera com- didum et Nalhanuelem exhibeam ex schedis nostris,
ineinorat. Qua re commotus Heiiricus Canisius Ai- uli polliciius sura. (Vide inter epislolas Alcuini,
cuiiio tribuit carmen de Adventu Caroli ad Leonem tom. C. col. 408.)
1443 INDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1444

INDEX

RERUM ET SENTENTIARUM
QILE IN OPERIBUS B. ALCUINI CONTINENTUR.

In hoc Indice numeri Romani I. II. significant primum vel secundum tomum [Juxta, divisiar
nem editionis Frobenii), numeri Arabici paginam.

A Adamanlisnatura_T, 906.
Adeleidisfiliseregis Caroliepitaphium,If, 554.
Aaroncur primussacerdosdictus,II, 490.Christitypus, Adhelricus(Aldricus),levita,1,130.Postea abbas Fer-
I, 388. rariensis,ibid. Vide AMricus.
Abagarus,rex paganus.EidemCliristnsscripsitepisto- AdillrndasponsaEgfridiregis, II, 249. VideEdildrydis.
lam, II, 222. Adolescentesin mouasteriisqualiter se babere debent
Abbalisofficinmerga monachos, II, 163. Honorsaecu- erga seues, !, 30.In quibussint iostruendiet admonendi,
laris profiriatin spiritualemgloriam,ibvl. Pro abbalevel 205.
congregalioneoratio,41'. Arion.iinomenDei quidsigniDcat,II, 423.
Abel cur justns nominatur, I, 306. Cur puerjnstus in Arlonnanus(S.), II, 219.
—
canonemiss:e, II, 504. Abelissacrificiummquid rece- Adoptianoruntpertinacia,I, 42. Hasresisin angulis oc-
pLumest rt Cainrefulalnm,I, 306. Uliusoccisio typus culte susurrat, 534. Nova,«62.In Nestork)damnala,II,
passionisChrisli, 483. 580.Nala ex hwresiBonosiana,590.YideDissertaiionem
Alii-aquiilsignilical,I, 450,451, 454. hisloricamad finemtomiI (in edit. novatom.II»col: 503).
Abimelechcttr non morluus,cum ei dixit Deus quod — Adoplioniserror Nesloriauositnilis,I, 7.94.YideDis-
morerelur,1, 324. sert. dogmaticam»dfinem lomilijed. nov! tom. II, col.
Abila,religiosafemina,II, 170, 171. 337).—AdoptioinjurioseChristoaltribuilur,I, 107. Male
AbitMqtiidsignificat,I, 450,432, 455. confunditurcnm assumptione,639, 780. Et cum gratia,
Ablaclatioqno annoliebatapudHebrseos,I, 334. ibid. et 781,816,817, 864.—Adopiionisnomenin Eccle-
Abrabamquidsignilicat,1,320,350,351,333.Qnaeejus sia in.iuiiilum,I, 905; II, 580.Et in Scriuturis nunqnam
nominililtera addila, 320.— Abrahamex astrologiaera- Cliristoimpositum,I, 784,790, 791,802.— Adoplionig et
lione Creatorem novit, I, 91. Ouomorio singulariterDo- nuncupationis novaevoees in Christodelestandae,I, UO.
minum•jp;i>,ll3vil, cumei tres viri apparuissent,581.Cur — f)e adoplionein FilioDei Patnimab haereliciscorrupta
se pulveremet cineremdixit, 322.Quarein ablactatione te3timonia, I, 870; II, 568seqq.Dissolvuntur,I, 886seqq.
^-
Isaac lecit convivium,32i. Sprevit idola {.haldaeortim, Adoplivusfiiius,falsus,non verusest lilius,I, 784.
317.Curei praeceptnm ut exiret de terra sua, ibid. Quantae Adrianuspapa, vicariussancti Petri, J, 25. Quandbpon-
proniissionesad eum,318. CorcelavitSaramesse uxorem ttficalum iniit, 26. FelicemUrgel.episcopumcondemnat,
suam, ibid. Quomodoab adulterio excuselur, 320. Ciir 882. Quandoobiit, I, 26. Illiusepitapliium,II, 550.
circumcisionem —
accepit,321. Abrahaecur praeceptaest Adso abbasmonasteriiDervensis,II, 527,not. Seripsit
immolttlo filii, 325. Iliius lideset liduciain Deum,ilid. libellumde Antichristo,526.
Ejtts semenduplex, ibid. In ejus semiuequi sint benedi- Adulaiorescavendi,I, 76.
cendi, 318. Ejus lilii qui siut, 553. Ejusliliiex Cethura Adulteriqui, II, 472.
ifbiconsederint,327.—DeAbrahaesacrificioversus,II, AdventusDominiduo, unus misericordia?, after juriicii,
308. 1,541. ••
Abstinentiaquae Bt ob contineiiliamcarnis utilis est, Adverbiumqnid est, II, 290. Ejus prnprium,271.Spe-
II, 408. cies, 290. Figurae,ibid. Significatio,ibiii.
Abyssusquas habet allegoriasiu sancU Scriptura,I, Adversitalesquomodoferendse,I, V>bseq.
181. Advocatusquomodoest., qui Deusest. I, 834.
Accentusquidest, II, 271. jEdan pnjejulsanctissimus,II, 245. VideAidanus.
Accidensquidesl, II, 336.—Accidenlianalurlscorpo- /Udbertus (Eadberlus) rex iNortlinmbrorUm, If, 254,
ralihusqiiol el quaesunl, II, 337. Accidentium diversilas, not. Frater Ecgberll arcliiepiscopi
EboracensiS, ibid.Post
338. annosvfgintiunum felicisregimintsnhiit.
Accusatioin judicioquomodo(it, II, 319,322. jEdilbertus,I, 70. Quissit, 72, not. — /Edilbertusepi-
Acediaquid est et qni illiuseifeclns,II, 113.Monacbos scopusHagulstaldensis,I, 196. SuccessorTilleri, 197.—
excni.ite cellain saeculnm, ibid. Quomorio uncaiur, ibid. /"Edilbertus,cojjnomenloPren, rex Omtiorum,a Merciis
— Aceriiosus aiiis el unde dicitur, II, 172. captus,1,79. Successit Alrico, 81. Vexat /Ediluardum
Acliazquidsignificat,I, 450, i5i, 45i. episcopum,ibid.
Achimquidsignifical,I, 450,452,455. /EdilhardusDoroensis(Omiuariensis)arcfnepiscopug, I,
Acolythiqui et nnde dicti, II, 434. Acolylhorum in ve- 13; alias, /Edelhardus,Etilhardus, /Ethelredus, Adelar-
leri lege oflicium, 490. diis,Aihilhardus,Athelhardus,16, 60,79, H3. Vir vene-
ArttiumApostolorumquis scriptor,II, 435.Quidin eis rabiliset prudens,79.Sedemstiam ad tempus rieseruit,
conlinetur,434. 79. Synodumcollegit, 84. ConventumhabuitcumEtui-
Actiniimbiae (Aganniae) Alpes,II, 194. baldo Hboracensipro reformaiionecleri, 148.Komambis
AiJalbertusAlcuiuidiscipulusabbasFerrariensis,1, 72. proficiscilur,84, 83. lllius opera dignitasmetropoliticaet
Cognomenlo Magus,112, 130. pax inter episcoposrestiiula, ibid. Romampergeasregi
Arialbertusde monaslerioS. Marlini,I, 171. Carolocommenriatur,85. Romampetenti missusAlcuim
Adalbardus,nomineascitilioAnloniusabbis Corbeieu- apuilS. Jurioctiumoccurrit, 148.Ejnsilinurissocii,ibid.
sis, I, 206 CtiiuAugilhurloin aula Pippiniregis moraba- Alcuinus illi ephippiumet CJballumsuum ohviammittit,
mr, ibid.et 206.IllitisIrares ei sororesin exsiliummissi, ibid. Suadel illi etiaraut peracta legationeai ovcsre-
ibid. Illiusparentes, ibid. deat, ibhl.AdillomscribiiCarolusMagntis,II, 557.
Arialwinusepiscopus,vir valdefideliset iu sanctareli- /Edilredits(Kdilradus),rex Nordauhumbrorum, I, 17.
gione(levoius,I, 164. Oralionis gralia venilad S. Marti- Regno dojeclus,iterumque restitmus, demum vero occi-
num, ibid. Ralisbonensisepiscopus,successorSimperli, sus, f9. not., 20. YideELhelredus.
163, not. Litteras Afnonis ad Alcuinumdefert, 164, /EriillhydisramulaDei, olim regina, 1,210. Nonsalis
166. . nola, 211.
Adatn(pialuororbis partesdesignat,I, 489. Cur legem /Egypius quomodopascua pnebeat delicientibusibi
acoepil,cumesset mundiriominus,1,303.UndeKv,<e con- pluviis,I, 333.
senserft,309. Cur in eam peccalumdelorsit,310. Adae /Egypliiin scholampalaliiintroducli,I, 90. Quioamilli,
—
peccatumquomodoposlerisnocuit, II, 402. Adamet 93, not. Illorumcalculusimprobatur.91,98.
Kvacur nudinon erubescebant,I, 309.Cur se absconrie- /ElbertusAlcuinimagistererodilionisgralia iter egit,
runt post meridietii,510.— Adam, nisi peicasset, non comitanleAlcuino,I, 62. Succedil Ecgberto in episco-
inorerctur,II, 408. patu, II, 255, vers. I.W5 Quotempore,ibtd., not. Illius
144$ tSDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1446
encomiaet yirtutes, vers. 1400. Ecgberto anlecessori 135.In EboracensiEcclesiaeducatusest et lilteris instru-
sauguiuejuoclus, 556. Eboracensisscholaemagislercon- ctus, I, 8, 6t; II, 258.Illius EcclesiaeposthacrrieimVum
sliluitur, vers. 1450. Quasdisciplinasdocuerit,vers. U35 fuit, I, 9, 10. Fuit discifulusEgberli areliiepisc6_riEbo-
seq. Exteras terras et Romamquoquepetiit, vers. 1455. racensis,I, 53, 54, nol. Magistrumquoquehabuit/Elber-
Quaecausailineris,vers. 1455. Keges illum relinere vo- tum arohiepiscopum, I, 64; II, 256.Hunceomilalurin iti-
lebant suoruiumagisirum, vers. 1461.Ex itinere redux nere litlerario, I, 62. Ab eo accipit curam scholaeet
fit episcopus,vers. 1463. Cura illiusin episcopatu,vers. bibliolhecae,II, 257.HaeresLhesaurorumsapieniiaeejus,
1470seqq.Ecclesiasornat, vers. 1487. Aramin hono;em I, 64. AdolescpnsRotnamperrexit el iiliquotriiesin Papia
S. Pauli, et alteramin honoremSS. martyrumac sanctaj moratus est, I, 126, nol. Ibi quosdam magistrosaudivit,
crucispretiosismelallis vestit, vers. 1490et 1500.Novarn 86. Kboracensiiim fialriimmagisterexstilit, 1,8. Secundus
basilicamslruxit, vers. 1505seq. Et eam cumsociopr«- ab /Eliierto,II, 242. Docuit in Britauniaflorentibusper
suledie decimaantc obilumconsecravit,vers.1517.Ean- selaLem sludiis,1, 55.Aniu Cantabrigiensiacademia, 56,
balriopontilicaledecus,vers.1522.Alcuinolibrorumgazas ' not.Cells inaritimaelegilima successioriepraesidet,uhi
tradidit,257, vers. 1525.Rihliotliecam collegit,vers.1533. ' corpusS. Wilgisi,II, 183, 181. Congregalionem S. Joan.
Quaedeseribitur,vers. 1535seq. Quolannisrexerit, vers. Bapt. gubernandamacce.pit,I, 288.Quaenamill.i,289,not.
158det not. Ejus obilus,ve.rs.\i>6& et 1582. Ejus exse-' Hebraiceet Gncedoctus. Vide Praefal.de Vila ejus,
quiae,vers. i5>iSseqq.EjusobituroplangitAlcuinus,vers.1 _Poila, quaeillius poesis,11,201, 202. An scripseril de
1568seq. arie metrica, ibi!. Nonsuos moressed exhortationesse-
jElim episcopus.Yidc Alimus. qui vult discipulos,l, 201. Juvenis scripst epistolamad
/EnigmaUvaria, II, 231, 237, 354. Daphnin, I, 408.Ab ultimisBriianniaetiiiibusascitusad
/Eiion,locusubi baplizabalJoannes, (, 494 CarolumFrancorumregem, I, 150. Ut catholicamlideni
/Eqiiiuocliaunde riicuntur et quando contingunl,II,< delendal, J, 861, 882. Llsapientiamveramin Franciado-
428. ceut, I, 130; II, 217.E Brilanniaveniens a Carolpsuscipi-
Aer quidest, II, 352. tur, U,2t7. E Galliain Britauniamprofeclus,I, 7. fbidein
/F.raquidest et quis eam consliluil,II, 428 ob novitatemregni rietinetur, 5. ln Galliamrediit, 882.
/Erduulfusrex [Al., Eardulfus],I, 67. SuccessorElhel-' Amicoset arijuloresin Britanniahabuittoliusinsulaepne-
redi in regno Norihuinhriae, 67. De exsiliovocalusad re- cipuos,15,17,83. AriFelicemLirgelitanumcalamocliari-
gnum, iiia. Exercitum movel contra Kenulfumregem talis*scribit, I, 7, 757, 783,789. RecipitlibrumFelicissibi
Merciorum,148. directum,I, 93. In eo confulandolaborat. 96, 97, 124,
Aericusriux Forojuliensis(alio nomine Henricus, Eri- 139.MiLtilLugdunum,nt aliuri scriptum Felicis recupe-
cnset Erichus),I, 4. \ ir venerabilis,46.Per tllutnAlcui- ret, I, 125. Hibernensibussignilicat, in Hispanianovas
uus epistolaminittil ad Pauliiium,ibid. sectasortas esse,I, 2S5. Abhatibus et nionachisGolhias
/Estasquidest, II, 353.Unde dicilur, 428. deiiuntial errores Felicis illos|tie reltttat,I, 760 seqq.
/Etaies hominisquae, I, 500; II, 425. Muudiqus et KosJemerrores aliis septcm libris oppugnat,I, i&Sseqq.
quot, ilnd. Illosiu disputationeAquisgianensicontra,Felicem secum
/ElhelredusepiscopusDorvernensis,1,66. habuit,787seq. Illos traditin adjutoriumLaidradoel so-
/Eternum(_u»significal,f, 178.An idem ac sempiter- ciis ejus iu Hispaniamabeuntibus,148. Illos Caroli regis
num, ibid. QuomododifTeratab immortali,ibid. A per- censuri!subniiltit,t, 124,123,'.787seq. Excusal errores
petuo, U, 510. Tribus modis in Scriplura accipilur, qui forle irrepserinl, 125.Vocatura rege ad palaliniiicum
I, 179. lelice certalurus, I, fl2, 113.Cuuiillo magnamcouten-
jElliiopiaquidsignificatin Scriptura,I, 766. tionem habuit in praesentiarexis et SS. 1'alriun, 148,
/Evumet saeculumqnalilerdisceriiuntur,I, 178. Nempe in concilioAqnis^r:inensi,ibid. Ibi Felicenicalho-
Affirinatioquidesl, ff, 352. licum effeeit, 862, S78,880,882. Cum Felice nuuquajn
Africauude dicta, I, 527. Servil pestifeiis dominis, coramdisputavit.nisiin coucilioAquisgranensi,788. Libri
II, 239. seplem adversus Kelicemiu prassintiareyis et sacerdo-
Asjar et Ismael signilicanthomines carpales Yeteris tumChristiprobati,882.ElipauriumTolelamimepiscopu.it
Tesiamenli,1, 526. hortiilurad errores reliuquendos,I, 860, 865 seq. Ab eo
Agareoi,qut et Saraceni,I, 6. in Africaet Asiadomi- conviciiset injuriistraducitur,860, 861, H68seqq.Falsam
uantur, ibid. impulationemEbpaudia se amolilur, 879, 881. Corura
Agathae(S.) supplicium,II, 54B. Ejus ara 210, 212, eum quatuor libros couiposuit,87fi seqq.; quosmisiteL
213. dicavitLaidradoet sociisin adjutorium,860seq., 862.
AginumcaputNitiobrigum,1,36. Alcuiuusapluribusmagister appellatur, I, 701.Prae-
Aginus,ad quemscripsitAlcuiniis,Bergomensisan Ve ceptor eliam a Carolorege, 1,180, 184, not.; II, 234.
ronensisepiscopus,I, 36, 46, nol. Quasscienliasillunidocuit, I, 704; II, 313. Quotempore,
Agnetis(S.) ara, 11,420. ibid., not. Morumquoque et pietatis magisierfuit, 11,2.
Aguomenundesiuiiilur,II, 270. Romanaeseriisemp?raddictus,!, 30. Adportuinslibilita-
Agnus Paschalisquomodoedeudus,I, 815. Agnorumex tis suspirai,I, 31. E p:ilalioregis abit, 67, 9L A Carolo
cera sabbato Pascbali benedicta fusorum usus, 482.— rege transferiurin <ervitii:mS. Martiui,1,151.Inler fra-
AgnusDeiquis in missacaulariinstituit,II, 497.Curcao- LresS.Mariiniviveie et reqoiescere desiderai, 15i.Soli
Utur, 508. Deo ariS. Martiiiumservire tolo eligil desirierio, ibid.,
Aidanus(S.) ep. Lindisfarnensisprecibus flammamab 154.AbbasTuroiioiisis, i|Uando,ibid., 918. Turouisvarias
-
urbe avertit, lf, 240, not. Regis Oswaldiconviva,245. uisciplinasdocel, 55 Jam senex, ibid. et 138. Atiuneu
Regi ob largitatemin egeuos beneriicit,ibid. Illius ani novamperlicicupit in Fraucia, 102.Nec Parisiis,ncc Fiil-
manividitS. Cullibertusin coeluiuferri, 218. daedocuit,54.CumTuronxaquotidie pugnat rusticitate,
Alba sacerdotalisquie, et ejus signiticatio,II, 495.
' Albericusabbas 126.Piiuclurtini,c nialum,elc, distinctionestunc tiegle-
Dervensis,11,527, not. ctas reparare sludet, 126, 127.Librosdesiderat,quos iu
Albertusabbas,S. Willibrordisuccessor,II, 193. patriareliquerat,53. SS. PatrumHieronymiet Auguslini
Albis vesttuienliscur induuntur baplizati, 1,110; II, opusculamagnael prolixa, atque epistolasinnumerasie-
127,483, 523. git, 893.SanctiPaulicellain(Cormaricus)a Caroloinipe-
Albricus episcopusTrajecli ad Rhenum,II, 449,not. ttatpro monaslerioS. Martini,II, 565.ln illamiutroducit
Quaurioobiit, ibid. nionachosS. Benedicli,ibid. et 135,137.Oraioriumcon-
Albuinuseremita quae scripsit,II, 526. Nouest auctor struit, 217.Domun^ulam pro custodtendissaciis reliquiis
libellide Anliclirislo,ibid. pararijussit, 11, 217. Saciasaedesreticit,217. Humilisde
AlcfridusrexmonasteriumRhipensecoudidit,II, 184. se ipso conlVssfo, I, 48. Pura illiusconfessiopeccaiorum,
Alchardusepiscopus,I, 270.Atiiriem ac Alcheardusvel II, 63. Otalioejus de agnitioneDei, 78. Oratio in nocte,
ElehardusElmhamensis,271. SubscriositconcilioC.loves- 126.Turonisquiescensa Carolocarmen accipit,551. Pro
hovieosi,ibid. multis a priinosuoin Fraociamadvenluacceplisa Carolo
AlcuinusnuncFlaccumse vocat.nuucFlaccumAlbinum, beneliciis gnitias agit, I, 157. Conqueriturde raritale
nuncAlbinumsimpliciter: nuncAlchuinusscribilur,nunc amalorumphitooi hiaeet arithmeticae,1, 94. Beuedicto
Alquinus,etc, iu variislociset epistobs. VitlePraefatio- Anianensifamiliaris,272, 273. Plures ad ipsuinscripsit
nemHistoricam,tom.I. Leviiamse vocatseu riiucoiium, epistolas,ibid. Ejus liberalilas in liospites,1,67. Arnoui
I, 13, 17,114, 13»),et alibi. Veteranummilitem,96, 99, duovascula meusaliamillil, 168. Alia eideui, 148.Alia
137.Trarismatimirn cygnum,129.Chrisliveruaculum,143. Simeoni,67. Missalemlibellumnovumordiuare recusat,
SauctteDei Ecclesiaevernacitluni,154. Matricularium, ibid. Cuni1'auliiioAquileieusiintimo amorejunclus, II,
150, 260, 206. MatriculariumS. Martini, 159. Alcuiuus 230. FratresS. Martiniloutra violentiamepiscopijAure-
nobiliprosapiaortus. VittePraefal.de Vila ejus. Fralres liauensisdefendit,I, 109, 260. Seipsuma calumuiapur-
et sOroreshabuit in Anglia, I, 152, 153, uol. Aquilam gat, 261. In gremium fraleruitatis susceplusafaiuiliaS.
suuiti gernianumvocat, 114. Quoseasu, III, 113, nol.,j_. Petri Corbeiensis,206. Ad Fuldenses mitlit storacetinj
1447 INDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCUINI. 1446
palliumet missalem chartnlam, 1, 137.Quamnon rogatu 1,142. A srBciilistrepitu liberalus,159,163.Quietosseriet
S. Bouifaciiaut pro presbyt'ris nuper ad fi<lemcouversis apud Marlinum,>Jiposito S. ouere pasioraliscurae, 148.
scripsii,tf>id.Fainiiiariialem cumahbateet frairihusM>>n- Adjiiloies ex disripuis suis eligil anniienterege, ibid.
tis-.OIivicontraxil,I, 288.AbArnoiiemuneraaccipit.129, Seipsuina luinultu bnjuss:eculiIiberavit,162.—l)o'or> ca-
161, 2.7. Sacras reliquias Roma sibt afferrtdesiderat, pilis 2-S0. laborat,I, 125.Febricitans, 65 96, 124, 134, 148,
II, 456. 206, Impedilurab occursu regis ex lalia rerieuntij,
Pro pacead OlfaniMerciorummittendu»,I, 6 Iri pere- 151.Et ue veniretad regem et Gislamejtts (ibain,149.£x
grinalioue sua renianere meliusiluxil, cur, 57. Nuni|uam iuiirmiiateali,|Uaniulummelius se habtt, 67, 137.Iullr-
s«OH'sevel genli Aiigliiruminlideleiuliii-.se couesiaiur, miiales illiisqttotidiecresuum,157.Ingravesieulemorho
11.Cliarissimum filuinsuiunari Offammitlil pro doeenJis apud S. Martiniiiupermaneredesltleral, 157.Iti curvase>
scienliis.57. AdeleclioncmarcliiepicopiKboracenss vo- nectule continuafehre obsidetnr, 162. Anniset inbrmita-
oliis 62. Sed ne veniretiui|.eililiisfuit, 63. Eanbaldiim tihus frac us, -'28.Exinult*
— Uagcllatiouead vitx despera-
eleolum ric oflicioepiscopaliinstrnil, irtd. Cemulajino- lionernrieduitus, 157. De AlcninoVideplura et lue-
naslenutncumCarolorege iuusil, II, 175. Iter iilius ad liore ordinein ejus Yilaoperibushu proemmael testimo-
S. AinaiidumBaralla>>.elc , I, 67. A>1Gyslam;ad S. Ln- niis veterum.
pum, ari Ferrunas, 68. AdS. Marlinuin,elc, 69, 7(1.Ile- AllricusAlcuinidiscipuHis,poslhacabbasFerrariensis, *
tumudS. Amaiiriuni,127. De palalio»d Bar.ilam, 148. I, lr,0. Eloouamprodisiiplina coulirmandamisstisibid.
Per Belgicainl.itiiu iuein iter gil, 102, 103.Arnoneui Aliliilfus(Aduufus) episcopusLiccidfeldensispallioiu-
ex<pi>clal in dnuo S. Marlini,159.Carolumlau.lalob sol- signitus,1,81.
liciiudin.iu pn.paKaiiriae ll.lei, el o luna ari hoc conslia Alexanririregis Macedonum etDindimiregisBragmano-
suggeiil, I, 37. Muneraab eo accipn, 93.Nuniialur Invitalusad rum coilatioper epistolas,II, 600seqq.
couspecuimregis se excusal, I, 92, 154. illi Altleda. VideElfleda.
papaeLeonisaJvemusin 1'raiiciain, 119. Carolumhoria- Alforriusenienrialur,I, 67.
tur ad viiidiclamsceierisin papaiu coumissi, 117, 119. AllVida,I, 211.
Reaiit ire Rninam,120. In.pedilus ariversa valeturiuie, AlfVidasoror Alfleda?, OOaeregis filia, alio nomine
134.Caroloillttmpropterea reprclienilentirespondet,138. Etheldrila,67.
lurros veru suosmittit, ibid. Orolum lioitalnr, ul vitiain Alfwiuusregis Egfridi frater in bello peremptus,' H
regnn et Ecclesianiv.tlescenliatollal, II, 229. Vocatus ad 249.
palaliumob inliriiiit.iteniventre nequil, 1, 154, 158, 160, AlimnsepiscopusSabionensis,1,112, 113,136.
247. Carohnniu Hispaniameuuieni votisac versibuspro- Ad aliquidcategoriaquae,et ejus proprielal.es,II, 340.
seqnitur, II, 229. CumeodemTuronisAquisgranumpetit, Allelnia,qui I, unde dicitur, el rur in inissacanitut, II,
I, 239.De Litidgardae reginae obituCarobun cnusolulur,I, 499. Cur a Sepluageshuausque ad Paschauou canlatur.
132.ReriiluiiiCaroliex Ilalia laeiusexspectat, 150.Cau- 466, 468.
didum pnerum cum muuusculisilli ohviainmitlit, 151. Almachius(S.), martyr,II, 464.
HonoriCarolidedicatolliciaper lerias, II, 4. Alrtcusre\ Cauluanije,I, 81.
Scripsitde arilhmetica,astrononiia,musica,arte metri- AliareCltrislihonorilicetractandum,I, 184.— Altaria
ca et de oninibiispene siientiis, 11,264.i)e orthograplria, alicnbiabsque teclo neglect»,ibid. Ut anliquilusornata,
301 seq.Ilbus nonesl liher De Seplem Anibns, II, 263. II, 55tl.— Altariumdonudatioin ler. v KajorisHebrioma-
lllius grainmaticalaudatitr,265. Scripsitlireviarium,seu dae >uirid signal,II, 478.
precesper horas ari pelilionem Caroli, 32. Epistolasplu- Allfririusin reirnoNorthumbriresucceriitfratri Egfrido,
res, (ptaruin tnnltae adhuc deoiierantur, I, 2,273,274. II, 250,vers. 812. SacriseLprofauissluriiiserudilus,vers.
EpislolamArnonis muiibus
de apestoliri, Leonis papre, 843. Obiit,vtrs. 1079.
igni iradit. Quare, I, 135. Librosoivioosjussu Caroliregis Althelmus episcopusoccideutaliumSaxonum,II, 546,
emeudavit el iu uuum corpusredegil, 591 lllnsquu olfVrt nol.
regi per Nalhanaelem,154, 248. Qtiaestiones in Genesim AmalarlusarchiepiscopusTrevirensis, scripsitepistolam
deriicatSigulfosociosuo, 305.Scribitde benedictin.> pa- de caeremoniis baptismi ad Caroium Magnum, II, 517.
Iriarcharunisub noiiiiueSao.ueliselcjus condiscipuli,304. Versusniarinos,520.
Enchiridionin Psalmosdedicat Arnoui, 342. An auttor Amalgari.is,v,s»usS. Marlini:ib Alcuinomissusad se-
xv
Hyinnide 1'saliuis. Grailuum, 389 (oi ineiiiariuniin danriumlumultuinihi in causacler.ci Aurehanensisexor-
EcclesiaslenArnoniiniiiilari(iesciibeuiluni,161, 162.Ao lum, I, 162.
s':l auctor Coitiinenlarriiu CanlicaCaiilicorum,591 seq. Atiiaudus(S.),I, 71. Ejusobiiuset viriutes, II, 209.—
Scripsitde genealogiahunianilausChrisli,417. Anetimn SanciiAmamliecolesiaet sepu:crum, II, 208, 2 9. Ara,
Coiiiineiitariuni in iiitegrutiiEvangeliumS. Matlhaei,ibid. 211,213. Monasloiium,l, 67; 11,562.Ad illumoralio, II,
Commentariosin Joaiineniscripsii, riuui es el Turouis, 208.Deilloversus, ibid.
461. Quoleinporeillos ausolverit,4>7, 4-1.0.Duosulliuios Auibpioetsi vilium, est tameu frequenter causa virtu-
librosinilioiuiltila<lGislam elCounibarii iemporePaschali tis, 11,33.
appro|jlnquanle,591. Ex qut.us docoribus illusCoinnien- AiiiliTixftQs (S.), forlissimuscontra liaeretiraspravitates
tarios colligent, 464. Locus ibi ab lutr licis cnrrupius, bellator, I, 901.Sermo illiusin Natali Domini citatus ab
528. An seiipseril iu nmucs evaugelistas,438.S ripsit Alcuiio ignoratur, 777.lllitis oratio pro venia peccato-
Comiiienlariosin aliquas, uon omnesEpistolasS. Pauli, rutii,II, 79. Alia,81. Hymuiispro inumis, 86.
649. I)e cilholirae lideiralione se traclalurumprouiuiit Amenquid et ejus inl rpretatio, 1, 551; II, 499, 506,
Aruoni,161. Librosde Triuitale siaibit, ubi el quo lein- i507.
pore, lti8, nol., 702. Irios itiillil ari Arnonem, 108. An Amicita quid est, If, 351.
scripseril de Proiessioae Spintus sanclia Palre el Fiiio, Amicus quis et unJe dicitur, I, 97. Verus quis, 203.
743. l.ihruin Dc YirlutibiS Guiriouicoutili insciibil, 11, Fitlelis commendiitur,il, 145.— Amici in prospenlate
128seq. Qr.anrioscripseritlihcllurnDeHalioneAniinije ari multi, in adversitalepauci, I, 224.
Eualiain, 151. Vilas sanclorum sc
quorumriain ibit, vel Aiuictnssacerriouunve.erisel. novaelegis, II, 493, 494.
vel
conliahil, euifliriat,II, 156. Aiili|ihonas,resp.usoria Atuinadabquidsignilical,I, 430, 151,453.
el hyrnuos de S Rieha> i o, quseiiii.-tciderunt, 158.Ansit Ammonquidsiguilicut,I, 450, 15J,454.
auctorepilaphiiS.Ilieharii,ifriri.;quori, vide 11,438.Vi- Amvgdalum, locustaet capparis quomodoseni conve-
taiuS. Wiilibrordis.r:psii in Francia, 191, not. 0"<>anuo, nium, I, 444.
158. Epistolaniile coufessionead Iralres S. Marliuiscri- Analogiaquid est, 11,271.
p uiiimitlilariAnioiieiii, I, 168, 169. Aii eumdem riirigit Aiiauienseinoiiasteriumsuis impendiisexcitatS. Bene-
per lieilegisiiut mauualem lib.jlluui, muila ioii'iiieuteiii, diclus, I, 273.
Expi suiniifsiii ISalu.os, Psalteriiim parvum Hedui,etc, Anaslasius(S.) martyr, II, 218. — Anaslasiuspapa,II,
I, 169.Audor eslCinniiiis de Pmiillicihuset SattclisEc- 4"17.— AriastasitisBiblioihecarhisquid sential tie eiian-
clesireEboia-ensis,II, 2il seq. An confessionislirieia D. tibus in veritale Eucharistiaj,II, 378.
Chitllctioeriitae,569, 370.BreviariumlideiariversusAria- AtiallitiliiisAlexanJtinusde coiiiiiuitationeselatis lunB
nos ipsius non esl,il>irt. N eclibellusrie pariibusoratiuuis, quid seutiat, II, 560. Quid de primo mense pritniaiini,
370.An sit auctordispulatioiiispue oruui per interroga- 367.
tiones ot responsiooes,418.Ancarminisde cella Curnia- Andreae(S.) congregatio, I, 196.Oratorium, II, 184.
ricensi,456,oot.; vel alterius ari cnlegorias Arlslotelis, Ecclesia,214. Ara, 211,217. — De S. Andrea versus, II,
3"4. Au aliquas homiliasst-ripseril,531. Nonesl auctor 209. 221.
Homiliariivulgali,459.Neclibri Comilis,ibid. Necliliro- AnriromachushisLoriographus Judaeorum,II, 366.
rum Caroliuorum,ibid. Heumauniopinio contraria refel- Angelomiabbaiis Luxovieosisstrouiatain Cant.Cant.,
lilur, 460.Non scripsit Vilam S. Jurioci, ifcid. Keclibelli 302.
de Antichristo,526. Saeculioccupatiouibusdepositissoli I, AngelusnomenofTiciiest, uonnaturae,1,667. — Ange-
Deoservire desiderat,1,228. Adportumquieiisriejectus, lorumcreauonemet laptumcar Moysesreiicuit, II, 410>
 'NDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCUINI. 1450
1449
—.Angeucanaiuraan simuicum informimaleria creata, AnthropomorphltaehaerelicifaTiintur, II, 588.
II 409, 410.De illorum creatione anle liujus visibilis AntichrisluSquare dicitur, II, 5i8. quo populoet a
A
nitindicondilionemquid senserit S. Hieronvmus,I, 651. quibuset qiiomodonascetur, 1,338; II, 528.Ubi nulriuu-
— Angelicanatura iu peccatumdelapsa, I, 724; 11,405. dus, ibid. Per ceraslen desigualur, I, 558. Quosnam ha-
cur silealur in Gefle9i,I, 305. bebit minislros,II, 528. Qitandorevelabitnr, 529.Ab He-
Angelorumpercalum I, 734; II, 530. Quem Oneut
— Curinsanabile,ibid.— Angeli boniDei vinute inbono lia et Henochoppugnabitur.
immutabiles, I I, 403.— Aiigelorumruina, snperbia, J, babebit,ilrid., not.
107.— Angeluspro Clirisloin Scriptura, 1, 325. — An- Antiphonaquid et a quo inventa,492. II, 498.
assumunt, I, 521. Per Antistesquid et unde dicftur, H,
geli bominibusapparentescorpus horas canoni- Antonius,I, 296—AnloniusnomenascilittumAdalhardi
eos Deus hominibusloquilur,722.Visitant aereas Corbeiensisabhatis, 1, 205, 216, not. Alcuiausilli inillit
cas et congregationesfraternas,282, 283.Contra Vid.Adalhardus.
potestatescerlant,36. nonlabore sed impeno, II, 501. epislolamper Homerum,35.
Angilbertus,I, AdscitilionomineHomerus,31, 32. AperabbasNobiliacensiset ejus sepnlcrum,11,214,not.
Item Flaccus Homerus,55. Vid. Homerus. Priniicerius inApocalypsis a quo, quandoPt ubi scrfpta, II, 453 Quid
palatii regis Pippini, 1, 52. Regiaepolestalisfiliammalri-
secrelarius, ea continetur, 434.— In ApocalypsinAlcuinuscom-
«S. Poeta, II, 552, not.BerlamCaroliMagnimonasterium mentarium scripsil, II, 612. Cui versus olim ascripli,
monio sihi copulavit,I, 52, not. Secedit in AbbasS. Ri- ibid.
Centiilense, ibid. Ronriamprolicisctlur,35. Apocryphaque dicntur, II, 454.
charii, II, 175.MissusregisCaroliad Adrianumpapam,I, Apolfinariserror riamnatus,II, 401.
25, 26, not. Felicem UrgelliianumRomam perduxit, 32, Apollinaris(S.) doctor, II, 219.
not. ActaconciliiFrancofordietisisillucdetulit,ibid. Mis- AJJOIIO,de quo Paulus,quis 1'oerit,T, 660.
sus ad Leonempapam, 31.Sacras reliquias ab eo petit Apostolisunt oculi Chrtsti,I, 537. Venatores, 538.La-
Alcuinus,I, 32. S. Richarii tectaconstruxii,II, 552.Quid- piries beneplaciti, 356. Vire per quas veniturad vitam,
quid habebatecclesiaededit. ihid. Carmen illius precalo- 362.Duodecimhorte diei, 573. Sagittae,383.
rium ad SS. Richarium et Elegium, ibid. Illiustres epi- Apostolicasedes secunJum canones judiciariaest.tion
stolaead quemdamepiscoputn,II, 562. llliusobitus,I, 32, judicanda,f, 134. Quantaejus subiimilas,117.
not. Appia,quam Paulussororemcharissimamvocat,I, 661,
Angilrammusarchiepiscopns,I, 27. Sanctre capellae 662.
primicerius,ibid. EpiscopusMeltensis,28, not. S. Nabo- ApringiusepiscopusPacensisscripsit Commeutariumin
ris sepulcrttmornare Capit, II, 215.Obiius illius, I, 28, Apocalypsin,II, 593.
not.;II, 215, not. Apnmorigo et natura mirabilis,I, 811.
Angliaa paganisvastata, sanguinedoutinorumac prin- I, Aquaquirf est, II, 555. <—Aquae moiusin pitcina, qnid,
Cipumfoedala,1,57. 508. Aqua viva in Evangelio,qniri,1, 501.— Aquat
—
Anglorumpopuli,gens, I, II, 59. — Angliet Saxones cur vinodiluviumreversae
miscelurin missa,1, 107,108; II, 500. —Aqua
in Britanhiamvenerunt, quo anno, I, 16, tiot.—Angloruui quo post sunt, 1, 315.—Aqusedulcesin
reguiiianliquaprosapiadefecit, I, 78. llloruin reges in- mare inQuemes an et qualiter consnmunlur,I, 414. —
cerlre nuucoriginis,ibid. Aquaea S. Wilbbrordobenedictevirt :s, II, 191.
—
AuianuspraesulAurelianensis,II, 218. SanctiAniani Aquila RomaSaxoniampetil, ut videret Leonem,f, 123
ara, II, 224. —
el not. Aquilaantisles. Vid.Arno.
Aniauensemnnaslerium,capul aliorum iu Septimania, Aquiloventus quid designat,II, 499.
1,141. Aquisgranensis basilicaa Carolo Magnomngniflcestru-
—
Animaundedicta, II, 421.Anidem,quodspirilus,tfiid., cta, I, 99. Aquisgranensiscouvenlus publictis,I, 162,
149. (Jualiterrieliniripossil,17/irf.Quie iltius natura, 407. not.
An duplex in uno honiine, ibid. Animarumorigo unde, Aquitaniaptovinciaregni CaroliMagni,II, 506.
150, 407.Ancum corporibuspropagenlnr,— 1, 532, 445. Aramquid signiflcat,I, 450, 451, 453.
Au existantantequamiia<-citur humo, 424. Animanon Arborittsprsfeclu», II, 160
est corporea, II, 149, 150.Nonest pars naturaedivinae, __Arca Noe, I, 312. Ejus mensura quid habet mysterii,
ihid., el 407. In corporeubiquetota viget,419, 420.Regit olo.
corpusper qoinquesensus, 149.Veloxin formandisideis, Archanbalilusarihiepi-copusAl.uini condisciimlus I
148. Ex notis speciebusimgitignota, ibid.Non cogitat uno 40, 41, not. VideEanbaldns.
momentode pturibus,ibid. Compalilurcorporisdoloribus, Archangelorum(SS.) ara, II, 22t.
1, 851. Sofanobilis,quaeDeumamat, II, 146. Designata Archidiaconus ordinaturul diaionus,II, 495.
San.arilanam,I, 501, 502..—Auimaenatura triplex, Archilriclinusin nuptiisCanaeGalilaeae quis fuit, I. 483
fer
I, 146. Illius vinui.esexce.lenliores qualuor, ibid. Ejus Quisinlelllgendus,II, 465.
ornamentaperpeluaqtiae,267.Agendoruinquis ordo,331. Archypus,quetn Paulus commililonemvocat, ouis I'
Ejus pulchritudo virlus est; deformilas, vilium, 149, 661.
150.Ejusviia et morsquae,II, 148. Ejus bealiluJoqute, Arcuscur in signumsecuritatisin coslo positus, et di-
149. Ejusratiouem pauci norunt, 146.— Animaimagine versi coloris,I, 315.
el simililudinesui coudiloiis nohilitata,II, 147. Duabus Ardbertusvirilluster, I, 271. An idem ac Heardberlus
diguitatibusa ereatoresuo gloriticaia, 148.SanclEeTrini- dux, 272, not.Illi AlcuiuuscommeudatLul venerabileui
tatis imaginemin se habet, et qualem, I, 139; 11,147, abbaiem,ibid.
420.Viliset deformiseficilur a Deo recedens, 147.Bea- Aredius(S.), I, 265..
littidinemperdere polesl, nonaeternitatem,149.Nonpec- Arena quid est, II, 353. Quiflaraillasignificantur.1.'
—
cavit ante uninnemcum corpore, 407. ArrimaChristi 318,415.
utrum habeai plenamdivinilatissuaecogniiionein,I, 719. Argubiumqnis locuset ubi situm, II, 158.
Et quomododicaturnescirediemjuriicii,ibid. Ntinquama Argumenlum, et
Verboseparata,ex quo Verbumcaro factnm est, J, 884. II, 323, 344,347.argumenlorumquespecies varieta?, *
— Animaequibus alisatl beatiludinemcoelesiemferumur Ariesquid in SCriptUra 319.Ab Isaacimmo-
I, 47. — Auimaesanclorum ante diemjudicii in curium latus unde venit, 32j. designat,I,
an
recipiantnr.quidamdubiiabant, 1,147.Lbitenebanluranle Arigiusdux Beueventanus,I, 136.
Cliristiasceusionem,II, 408. AristarchuscoadjutorS. Paull, I, 664.
Animaliaomniaquoniodoinarcamsiut ingreSsa,I, 313. Arislippi philosophinaufraganiis praeclarumdictum,
PraeligurabantEcclesi.un,633. Quidde eorum iiiHrimento* I, 185.
senliendum,514,Terre.stria cur plus malediclionisha- ArisiolelesscribensIibros Periliermeuiarumcalamum
bent, quamaqualilia, ibid. —Animaliumanimoequx»,If in menle linxisseriicitur,I, 47, 350.
407. I)e Animalibusquatnor evangelistasdesignantibus| Arithmeticaquiriest, II, 2^2. Ejus ulilitas, I, 87 Ne-
cessariaad intelhgenlas Scripturasdivinas,94. — Aritli-
Animnsel animaan idemsint, H, 421. — Animitiatura rneiicaepropositioues ari acuenriosjuvenes, II, 441'
in cordesicnt oculorumin capiie,II, 265. Ariusqttam perverse de Dei Filio senliat, I 502- If
Anniversariidies pro defuucliscelebrari soliti, II, 512, 573. Orientem et Orcideoternsuo maculavitveueno I*
513. 870. Impiamorteperiil, 894.— Arii hceresis,I, 571, 881*
Annusquidest, II, 553.Et nndedicitur, 428. Limaris 888, 894.
solaris et magnns,ibid.— Annitempuraquoi, ibid. Ejus Armillaeauri Paulino patriarcha;a Luidearda
ductoreset palatia,553.— Annus legitimusa quo meuse missae,I, 33,56,obryzi, not. s
lucipiendns,I, 90, 91. AruoepiscopusSali-burgensis, I, 5,134. Arcbiepiscopus
Anonymiconjeciuraeconlra confessioncmfidei Alcuini appellatur,episl. 103, 141,143,144,143,
refulantur, II, 375seq. lator.episi. 87.Archisacerdos,epist. 155.146.Superspecu-
Archispeciilator.
AuslreJuspraesul,II, 218. epist.101.Sunimujsacerdos,I, 312.AtcuiniPatermeritts,
PATROL. CI. ifj
 M5I INDES IN OMNIAOPEIU B. ALCUINI. 145?
/raicr chaiilale, filiusselate, I, 111,210,253. Germanns Augendi(S.) (Eugendi)monasterlum,I, 545. Iltiusah-
cliarilale, 127.Al<uini discipulus.II, 252.In canoncavita bas Manno,ibid.
cl regula:i iiistilutioiieabinlanliaeruditus, 1. 161.Illum Auguresqui, II, 472.
supra > miies episcopos anial Alcumtts,160, 161. Qui illi Auguria,sternutationeselsimilia vetandi, I, 193,
Miniinefuit afferins,107. Ipistolasplnresscribitad Alcui- Augustini(S.) liber de catechizandisRuJibuscommen-
104,10", 113, 128,134, i52etalibi. Unatnsc.ibilad datur, I, 38. Sermones in EvangeliumS. Joannis lectl •
iuimi,
urnieiiiriemoribtisapostolici,quam is combussit, 135. femlnis,461. Illius epistola id Hitarium el Prospe.uin
AhAlcitinoderaitouicavita, el regulariinslitulioneet sae- ignota, I, 797, not., 798,not. QulJamalii illiuslibri citati
oilari jutlicioiusirui pctiil, 161.Abbasfralrem Juvaven- et ignoti,806, not.
sium, 116.Ahbas Kliionensis,II, 208, nnl. Renoval tem- Augustinus(S.) Cantuariensispoerorum institotionem
plumS. Mchaelis,ibid.; el lumbainS. Amandi,209; et inlrodtixilin Angliam,1,66. Primiisibi pr.pdicator,79.
ccemeieriunifralrumElnonaededical, 217. EpiscopusSa- AurelianensisepiscopusTheudulfns,1,170.— Aurelia-
I siiurgensisRomamad componendadissidialendit, I, 68, nensiumsynodorumcanonesquiddispunantde fugitivisad
1)0!..iionoreinmelropoliticumibi parare cupit, ibid. Ex ecclesiam,I, 172.
Italia rcdit, 70, not. Inter missosdominicosall,ctus fuit, AurisMalchoamputataquif significat,I, 623.— Aurcs
161,uol. Angustiammenlis Alcuinosignilicatpro servitio quidsunt, II, 353.—Anresbaplizaiicur tangunlur,II, K22.
tsaeculari,148. Iu Hunniam prrrdicattr abit, comitanlc Auroradiei qtiid, II, 233.
eicicitu, 101.A Carolorege terliampartemde lalioribus Aiirump odest rianli,non possidenti,I, 127.
suisobliri t, tfcjri.jVlcuinuminvisit, I, 130. Ipsu.nAlcui- Ausonia,1, 146.
iius exspectatin domo sanctiMartiui,159.Srepiusllomae Auster ventus quid designal,II, 499.
fuit, 148, not.Pallum aecipila sede apostolica,112, 121. Auslria,regnum regnorum,I, 870.
ltoitiaeut dissiJenlesecclesiastia<sperso.iasconciliei,ro- Aiubertus (S.) episcopns AlrehatcnsisS. Vedas'nm
gaiur, 153.De Ilalinrcvertcnli Alcuinusmiltil duas epi- Iransfert,II, 171. Scripsilhomiliamin HypapanliDominl,
slolas,161.Aliasduas:id palalium,ibd. Au Leonem pa- 53I.
pamcomiiatussit ftomain-axoniani, 126, nol. Laudalur Aulumnusquiri est, II, 353. UndeappJlatur, 428.Cuf
oh fervoreinfideieldona cliaritatis,342. Alcuiuusilli de- abundatmorbis,ibid.
riicalEuchiririionin Psalmos,ibid. Casulampro missarum Auxentiush:ereticus,II, 159.
solemniismiitit Alcuino,167, 168.Duo vasculamensalia Asonafluvius(Aisne),II, 166.
uccipil ab Alcuiuo,ibid.MuneraariAlcuinummiltit, 118. Azaqnidsignificat,I, 430,451, 451.
Similiterab AlcuiuoaccipiLsagellum, Lenloriumac scj- Azorquid,1,450,452, 455.
plmm, 157. Azymorumdies qui sunt, 1, 625.
Arnoldiisabbas,I, 2/0. Quis el cujusmonaslerii iguo- B
luin, 291,nnl.
Arnonus(Arnohiu-i) viracris ingenii,I, 845. Babyloniscivitas et turris an idemopus, I, 517.
AninlftisabbasmouasteriiGlonensis,successorAlbalJi, Bajouaria,i,4t. VideBaugaria.
Benediili Auianetisisdis.ipulus,I, 291, uot. Bala ancilla,num uxorvel concubinadicenda,T, 328.
Aroulfttslraler,11,213. BalneiAquisgranensisa CaroloMagnoconsir.ictidescri-
ArsanoqiiilaquiI, II, 493,nol. ptio, I, 248.— Balneicalididescriptio,II, 257.
Arusjicesqui, II, 472. ltalleus quid, II, 491.Ejusmyslicainterprelatio,493.
Ascaricusan fuerit episcopusBracaren.ds,590, 591. Baltheruspiesbyter et anachoreta,II, 234,vors. 1518et
AscensionisDominisoleniuitas,II, 487. not. Ejtiseremnsseu monasleriuiitubi situm,235, roi. Pu-
Asiaa paganispressn,II, 239. gnat adversusdaemoiium infeslaliones,vers. 13"25.
Ejus vi-
Asinaet pullusasinaequidmysiiccsignificant,I, 582. siones et niiracula, vers. 1352.Quolemporevixit,234,not.
Assumptiononest iriemac aJoplio,I, 861. Baplizandilempusanliquilus,11,485.—Baplizarinetiio
Astcriscusnola, quae,II, 271. debel in festoF.piphania?, cur, II, 465. Baptizuidus in vi-
II, 464.— Astrologiaquid esl, II, zatusrili aetatequomodoinslrui debel, I. 58, t'2, 50. — Bapii-
Aslrologiquinam, eliam ab uon
—
'32. AstrologicapraediclioCliristiaoisolim prohibita, haeretico,rebaptizari riebet, I, 490.
II, 434. Cur albis inriiiiturvestimentls,I, 110,127; II, 123. Cur
Asironomiaqtrd cst, II, 532. confirmaturcorporeel sanguin^Doniiiii,ibid-Slalimcon-
A-yluinsanctorumlorortimdefenditur,I, 170 se.7. firmaridehelabepiscopopraesente,II, 481.—Baptizati ca-
AlliauaceiisesniJiiachi, t, 111. pul cur chrismate perungitur, I, 110, 127; 11,523.—
Baptisma unum est, I, I0J; II, 486.Non reilerandmn,I,
Aihanasiiisalmus Ecclesiremilcs, II, 218. Praeceplort 49t); II, 406, 516.Nonin nominibusPatrisel Filii el Spi-
suo \lexanJro episcoposemper devolus,I, 750. Illiatlri- rilus sancli, sed in uno noinine conferendnm,I, 109.—
luiiiur symbohimQuicunqite,ib',d., 756; cl aliercaiio Baptismiquot sunt genera et gradus,II, 482. Caeremonire
cum Ario,753. — Alhanasiiepislulaad Polamiumab Al- et orrio explicanlur,I, 109; II, 127, 483, 484, 520 seq.
cuinocitataan exstel, 778,not. —
Susceplores,433. In ba, I suio trinam mersionemfa-
Athelarriusarchiepiscopns.Vide/Eriilliardus.
Aihelredus(Edehedus)filiusAthelwoldi de carcerepro- cieiidatuesse
lamen trina
propugnatnr ab Alcuino,I, 108, 147. No:i
invocaliolaciendaest SS. Tiiniiaiis, ibid ct
'essil in solium,1, 5. — In liapiismatissacrarnentoliia visibiliaet tria
AllieUvoldus (Kthelwoldus,Adelwaldus)Athelrediregis 11,484. iuvisibilia. I , 42, 604. — Baptismusgenitum novitercon-
Ntirlhanimbroruiii palcr, I, ti, not. • versarum quoiuodofieri dehel, I, 58. — Baplismusinfan-
Allicna-novaexcellentiorlutnrain Francia,1, 102. lium, I, 38, 42, 659. Parvulorumnon loqiienliimi,547;
Ato abbas nionasleriiNobiliacensis,II, 212,1101.,215, II, 523. list necessarius, II, 407. Non baptizalia reguo
214.SuccessorApri,214.EcclesiarnsancliLambertie.ou- Christialierri s unl posl obilum, 486. —Baplismusnos re-
Mruxit,212, riot.Allaread sepuicra morluorumerexit ad format ad imaginemCrealoris, II, 520.— lu baplisinoi
s criticiumpro iis celebrandum,214, not. verbum aquammundat,I, 603. Quaeliant pactiones,II,
Atrebatensisurhs, II, 168.AhHunnisdeprxdata, ibid. 486.— Baplisrnoremitlunlur peccalalatu 01igiualiaquam
MuuitapircsidioS. Vedasli, 172.—Arebalensis episcu- actualia,II, 406.— BaplismusChristi, I, 735; II, 4fit. In
ptisS. Veriaslus,II, 163. Gerarrius,377.— Ainliatensis quo dilferla haptismoJoanni-, I, 733,810, 865.
sMioriuscoulra Iialosnuosdamin lide erranles, II, 377.— Baralfavilla ttbi sita, 1,67, 118.Mausiuncula S. Mar-
Alrcbatensisecctesiaetnscripl.oiies,II, 209. ti:.i, ibid., not.
Atriumquid, I, 389. ftarbaquidest, II, 553.
Atlia lliiiiiioiunirex Atrebatuntdepra<datus,II, 1(18. Barbarismusqui<f,II, 271.
Ava sororcoumi,iiriatiiroratiunibusGislae,1, 119.Sa- Baroniusemendalur,I, 26.
cruincoiliccmscribijubel, II, 205. Bartholomaei(S.) aposloli altare, II, 219. De eo car-
Avarilia quiri est el quae ejus germiua,II, 112,472. men, 222.
Quomodpvinciiurel sauatur,ibid. BasiliscusElipindi adversariusquis, II, 596.
Avari duscriptio,1,425. Illius miseria, 426, 427; II, Basnagiicrises adversus Mabilloniumreprehenlantur,
138.— Avarorumfraudesreprehendunlur,II, 158. II, 581. Illiuscrisesconlra Canisiumexaminaniur,450.
Avari(Hunni)in llalia elBaugaria superali et dispersi, Bathildis(S.) corpus Iransferlur in novambasilicama
I, 6. I hrisliiuiiulis(ijein pioiniilunl,45. Illoruiumi-si ai
—
Gislain Galensimonasteriocoasliuciam, I, 148.
CarolumMagnumdirecli pro pace et suhjeclione,ibid. Baturir.it> ItalisboucnsisepiscopusAlcuiuocontempora-
Avaria,quiriibi ges.uin sit, Alcuinusab Arnoneexplorat, neus, I, 457.
1, "9. Et ab eodemedocelur,40. Baugaria ibi Avares seu Hunoi superati et dispersl,
Autliliis,sensus,quare appellalur,II, 121. I, 6.
Aurioini(!?.)i.ra, II, 210. BaugulfiisalritasF11Ilensis. VideBonulfus.
AudomarusTancnn;e rpiscopus,II, 171. BaV(ius(S.)ara, II 216.
 U33 INDEX IN 051N1AOPERA B. ALCULNI. t-^i
Beatilttdovera in.qlioconsis.it,1. 385; II; 263.—Be.i- Berger (Joan.Guilielrni)d.'sserlatiode crudi.ioneSwo-
tiludinissummaest Deumvidere.I, 158, 257,—Ad bea- nisCarolinimemoratur,II, 285.
titudinem\eram nemo,tiisi per fiiein caihulicamperve- HernariusfraterArialUardi monaclmsLirinensis,I, 20:1,
nire potest, I, 706,707.—De beatiludinesanciorumarile not. Cnmabbalesuo ad palaiiumvocalus,ibid. C.nrbeiaui
diemjudiciiquorurndam dubitalio arguitur, I, t 47. transfertur,ibid., not. A Ludovicoimp. cum frairibuset
Beatus alibas,I, "93. An monachiisBenediclinus,II, sorore GundraJain exsiliumactus el l.irinum rcmissus,
592. MagisterElherii episcopi,II, 592. Ab Elipandotra- ibid. Inter sanctosLirinensesreferlur,ibid.
ducitur,I, 868,869,870. Qurepralerea Ansulus scripiareliqne- Bertns ponlifexpraeclarcs,11,218.
ril, II, 592.Scripsitin Apocalypsin, 593. sit au- BeseleelfamiliarisCaroliet Alcuinifamiliarisadjulor,
clor operisadversusElipanJum, 592.Opusilludubiadhuc, 1,126. Eo nominevotalur in
Eginhardus,127, nol.
latere
conservatur,ibid. Codicisilliusms. condilioquae, 390. dientioe Belhaniri, c iviias montis Olivcli,riomusobc-
PertiriacilercuslodilnrapudTnletanos,589.—lieati com- interpretalnr, I, 475. Eeclesiamsignilicat,579.
ment.rins in Apocalypsin, II, 593.Noncoufundendus cum Belhsaheequidsigniticat,I, 4K0,431, 453.
commentariosimiliApriugiiepiscopiPacensis,ibid. Illius Betsaida,domusventorum,I, 479.
mss. exemplariareeensrntur, ibid.elseq.— Beali acta BiblioihecaeEboracensisveleris desc.ipiio, II, 237,
unde riescripla,II, 591. vers. 1535seq.
Bebbanurbs in Norlliumbria, Bissextusundediciturel undeoritur, II, 303St?<7.,
II, 210, nol. Ibi in eccle- —Dehissexlo 5f>7.
siaS. Petri condtturdextera S. Oswaldiincorrupta,245, quaedain,I, 121.
vers. 505. Bona temporaliaa Deocreata,II, 516.—Bnnorumlem-
Bedamasisler,I, 100; II, 251,vers. 1304.Illum magi- poralium non possessio, seri usus attendendus,ibid.—
stium vocatsui lemporisAlctiinns,22, 25, not. Sunm Bonorumliiijussaeculivanila»,If, 2Gr>.
•pinque,282. Monaclms sub disciplinaBeneJiciiel Ceol- Bonefatii(S.)(Boniacii)fratres Fnldenses,I,2i4. Vide
fririi,23. nol. SeplennisnionasterioGirvensitradiinr, II, Fnlrien-es fraires.Sepiilcrnm,2V>5. Pro legeuJoilliuscor-
2J4, vers.1292. ScripsitVitamS. Cudberliprosaice ei pore palliumstoraciummittit Alcuinus,ibiil.—— Bouifacii
. missam
versibusheroicis,II, 240,248,vers. 684,219, vers. 713. fS'ifacio elsociis eius mitlit Fulriensibus Alcuinus,I, 157. De S.
HisloriamAngloruma |irimaoriginegenlis,II, 253,vers. Bon versus,II, 220
12117. Hymniirniu laudemEriillrudae.219,vers.780.Psal-
lerinm parvum,I, 169;II, 96 seq. Traciatumin Epislolas Bonosns in quo erravit, I, 573.
Bonulfus
apostoloruin,I, 205.TrartatusilliusAlcuinusmisitariso- 1,157.AJ ipsuiiiepistola (Eaugulius)ablias FulJensis, amicusAlruini,
rnreni etfiliam, 231. Alia illius opera recensenlur, H, Carolirecenselur,ibid., not.
234,vers. 1505. Anad ipsumperlineal Commentariiis in Boozquids^gnilical, I, 451),451, 45i.
Boscurmelior
EvaugeliumS. Joannis,inter opera illiits coinpreliensns, liosa prasul prrefuit leone,I, 513.
1,458. Quidsenserilde anirnarumquoliiluanacreatione, 816 et not.Monachus,EcclesiaeEboracensi, II, 250, vers.
I, 510. Illius dicluuirie praesenliaangelorumad horas ibid., vers. 818.Communem vitam
canooicasreferlur, 282. I'er illius reliquiasoegera pesle instiluit, vcrs.865seq. I.aelusobiit, vers.874.
liheratus,II, 254, vers. 1316. (Juandoobiil, ibid., vers. I, 587. Brachium Doinini,Filius Dei nuncupatur, quomodo,
1287seq. VidePraefalionein imslramhisloricani.
BegnoriamictisAlcuini,familiaj- cuiJaminstruendaicum in Brequigny regii AcademireParisiensissocius, reperi.is
Saren priepositiis,I, 200. Angliaepislolascoinmunicat,I, col. 138.Illius de hac
Beleel tleliicisdoctusin ttndis,II, 228. re litterre, ibid.
aridicampi,1,102. Ibi vicusseu cellaS. Jodoci, Brellones.VideBritones,Britauni.
Belgii Breviarii in Psalleriuman auclor S. Hieronymus,
103. 79S.
Beneriicliocannnicorum,II, 20.— Benedictionesdi- I, Briccii
ver ae,II, 18.— BenedictiouesJacobpaLriarchae qualiler (8.) ara, II, 219.
Brigida(S.) Scola,II, 219.
itilelligeitdaj,I, 554. Britanniaeinsulsecalamilates I, 13. Regumillius
Benediclus(S.) paslormagnuset prrecipuuspater, II, morset inleritus,20, not., 74. 'unde, Liltoraa pagauis vaslat.t,
551.—S. Benedicliregula in convenlu propria lingua 78. — Itrilanniaeinsula olim ob multiluriinem rioctornm
exponenria,I, 22. e s
Ejusresponsurn regula citalur, 130. celeberrima.nuncrari operariiin messe Dumini,1, 269.
Eiusoraiio,II, 84. Ara,210, 218.Fcclesia,225.—S. Be- Inriemulliabeuut ari praedicanrium Evangeliumexteris
nedicli cursus, 11,523.—AdS. Benediclutncarmen,II. gentibus,II, 251, vers.1007.
233. BrilanniCismarinia Carolodomiti,I, 139, nol.
BenedictusbiscopusmonaslemWirense et Gyrvense Britouumgenspigra, 11,210.A Piclis infestatur;Saxo-
consiriixii,I, 23, not. Beneriictusel Ceolfridus,21, 23, nes in aiixiliiiinevocat,ibid.
not.,283. BrumaGrreceedacitas,II, 428.
Benediclusabbasin Golrriaregnlaremvitaminsliluitin BuggafiliaregisEulwini,(1,549.Piilchromolimine tem-
monasterioAnianensi.1, 155,273. Reiormalornionasle- plumstruxil, ibid.Aneadem,cttjus exstat epistola ad S.
riorum prapserlimAquiiaiiire,268. Fralres Alcuinusab Bonifacium,ibid., not.
ipso accepit pro monaslerioConnaricensi,135. Viginti BuiltafidelisminliusCudrarii presbyleri,I, 214.
iiionaclios misitpromonasierioInsulaeBarharae,272.Au- BurgundiaprovinciaCaroli Magni,II, 566.
lam et ipsumAlcuiiiu>i saepius a ccessil, 268, noi. Mittitur Butristae(OullisUe) vasavinaria,II, 213, not.
cum Laitlradoet Nefndioin Hispaniaiu,148,268. Illum Byssusquiddesignat,II, 494.
curnlacrymisa se dimittitAlcuinus,267.Qui per illumad
monachosGolhiremitiit libellumconlra errores Adoplia- c
norum,139.Abip«oetiamcommeiidatur Nifridioepiscopo,
267. Ad ipsum Acuinusmultas scripsil epUtolas,272, CadaloccumGoleramoinlerfectnsapudcaslellumGun-
275. liuni»,1, 165,not.
Beneilo (Aurelius) EcclesiaeTolelanoedecanus,II.' Cadwalaa S. Oswaldooppugnaluscccidil, II, 2U,
588. . vers.262.
Beneventanapatria, terra, I, l.*;5.Iu illam expeJitio Caecusanativitate,genushumanumdesignat,I, 557.-
lioslilis, ibid. etlSO, nol.Adillam rievastantfam destinalur Caeci curalioper spulummy-liceexponitur,I, 138
Clirodgariitscomescum Pippiuo,157et nol. Pro illasup- Caeciliae (S.) virginissu.pplicium,II, 548. Ara, 11,210,
plicat —
Aleuinus,155. Beneventanaconlroversia,I, 157. 212.
—Beneventaiium nionasleriumS.Pelri ArJCorpusdictum, Caeremoniae quidsunt, II, 436.
I, 136, not.— Beneventaniduces Ariuius, Grimoaldm, Caesariesundeappellalur,II, 422.
Romoaldus,1,156. Arigisusel Itomualdusbrevi sublali CaidocussacerdosHibernussanciitale florens, II, 176.
arliculo,ibid., not. Cumsotio Frichoriovenit in Ponlivasregiones, ibid.
Benevolentiaauditorumex quibus locis captatur,II, llliuset sociiepilapliiurnscripsit Angiibertus,ibitl.Cor-
u—u. poruulriusiue e terra levavilGervinusabbas. ibid.
Beornradus(BeornreJus,Berneradus)ex ahbale Epler- Cainisacrificiumcur refutatiunesl, f, 506,311.
nacensiarchiepiscopus Seuonensis,II, 158,183,not. Lit- Caiphasumuslanlumannisacerdo ium abHerodepretio
leras scripsil ad Alcuiuum,ibid. IpsoroganteAlcuiiins redeiuissea Josephoscribitur,I, 625.
scrinsitVitam S. Wilfibrordi,ibid. Quo tempore vixit, Calcaneummulierisquidest, 1, 310.
ibid., not. Calixex auroet argenlofabricatusin ministeriumalta-
BcomiiinuspresbvterAnglus,vir magnaeauctoritatis, ris, !, 915.— Calixaureus gemmis tectus adsacrumfa-
I, II, not. ciendum,II, 550.
BcrgeiisesmonachiMacarioepiscopocoromendanlur Calvariaquidesl, II, 422.
H, 2-.1 Calwinus,I, 75, 148.PresbyterAnglttsin ecclesiaEbo»
i4.";5 INDEX IN OMNIAOPEBA B. ALCULNI. 14156
.acensi, 7G. An monacbus,77. PraefuitccllaeS. Ste- not. Ab OOaregedissidet,fi. Qumriissensioniscausa,7.
phaui,75. Ei muneradirigii,I, 57.Similiteret Etlielr.-doregi et ad
Canipanarum nsuscnr ressatinCrenaDnm;ni,II, 476. seriesepiscopales,ibid. Hierosolyniammullampecuniam
rani|<aiiialota S Rcmigiiimveneratur,II, 194.! nrisit, per locasancta et inier pauperesriislribuendani,
v ir
Campolus religiosus,II, 559. fuei
Quis it, 560, not. 216, not. SanctiPetriaram Colonia:melallisornarijussit,
C,'ina'Gallileic quiJ designat,1,482. 216. Ceniulaemonasteriumiuvisit,II, 175.AJ S. Marliui
CandidusAlciiiuiJiscipulus,I, 21, 69,169. Alonomine pairociulaventurusexspectaiur,1, 128.Illuc venit, ibid.,
AVilto,70; cl Wi p, 174,riot.AniriemcomCandidoFul- nol. AlcuinumtransfertinservitiumS. Marlini,151, nol.
densi",151,nol. Hrilanniamrccessit, 55, not. Inde illum Eidemsaepequaestionesevangelicasenucleanlas propo-
alse redireoptalAlcuinus,13.CumNathaiiaelcriepater- nit, 184. Mniiera illi mittil, 93. Eidemquanla largitns
lia-erincaiionis nirioerincltisin palal'0versalur,169, 170. est, 157. Carminaquoquemillitad PaalumCassineu-em,
Insiruilurr.1)AICH uorie riisceplationectiin Anreliauen-i tbid.
cpiscopo, i bid. Teslis reli«iosa>vilaeArnonis,112. Quein Carolusscripsitde rationeSeptuagesima?, Sexagesimrc
evimielaudat,148. Ejusqlieduas chartulasaJ Afciiiuum el Quinquagesimae, 1,88, 89. AdAdrianumpapam mittit
rielerl, 139.Regiex Ilaliareverlenti ol.viammitiilurcum Psalieriumaureis litleris scriptum,II, 550,not. lijusepi-
munusculis,1M.Romareversusprosperaniinliatrie rege, taphiumscripsil, —
ibid.Anipsequosdam versnscomposueril,
24; et rie omuihuslitlelibus, 157. Epistolain Aliuini ad ibut., not. Appellaturinviclusac sapientissimus reclor,
et
regem defert, 178; quasdamsupplicaliones, 155.T heo- I, 70LRector optimus,yiclor maxinius, 178. Romaepa-
dtilpliumarchiepiscorium aptid Alcuinumlaiirial,162.Li- Irnniis, 229.Calholiciis in lide, rex in poteslate, ponlifex
hros Ahuini conlraFelicemail Carolumdefeil, 788,921, iu praedicatione, jndex in sequilate,philosophusin libera-
—
not. AdCandidninRomamiturum versus, II, 457.Quis libus studiis,inclylusrinmoribus,et omui lioneslate
illoruin auctor, ibid., not. — CanJidi scriptumde Ima- clpuus,I, 882.Sapienliaedecore etsanclaereligionisprae- fer-
gino Dei. II, 596. voruomnibiis In
praecellens, 1,123. sapienlia alter Salo-
Canilitlusiiierulus, I, 54, not. mon,88,92; II, 152.Doctusac devotus, ibid. Defensor
Canriiiluspresbyler, I, 410. pius el jusius po|>iili Christiani,I, 52.KcclorpopuliChrl-
t anisiusemenJatur,1/67, 111, 120,116. stiani, 117.Mente semperstah lis cl firmus, 97. Decus
Canonmissaecur in sileuliodicitur,II, 502.—Canonis populi Christiani,defensioEcclesiarum,consolatiovitae
missreinterpretatio,ibid. seq. piuesentis,119.Prosperitasregni, salus popttli,decusEc-
Cannnici unde riicti,II, 491. clesire,oniniuinChristllideliuinprotecii», 156.Ecclesiae
Canonicis(ai liorisnullusfralrumse separel, 1,10. rectnr et defensor,II, 228.VindexsCetentm, recior er-
Cauliaseu Cantlum,I, 78. Ibi clarisslmaluminaBn- rantium,cousolatormrereniium,exaltaor honorum,117
liinnia?requiescunl,ibid. Terrenaefelicilatisimperioet spirilalis sapienliaelatitti-
Cantuariorumfides el nohilitaslauriatur,ibitl.Cantira diue riiiatus,138.Dtiohusgladiisa divinapotcslalearma-
ramicorumquaredicunlur, II, 4.12.Quo stylo esarula, tus, 124.Per singulosmagislralusin allissimumsavxnlaris
ibid. poienlia?honoremeveclws,135. Schisinatiunerrores so-
Capellreregia?minislri,II, 320. pil, 123.EctlesiasChrislia perlidoiumrioctrruispurgat,
Capharuaurn bujiismunditypus,I, 486. 124.Caiholicam fidema sectis perversi dogmatis munire
Capilliet pilli iiiiiledicunlnr,II, 422. non cessat,24. lulirmilateleuetur, I, ii. Adillum canui-
CappaAlcuiuoaGisladonata,I, 149. na, II, 228.
in
Capraquid Scripluradesignat,I, 319. Carolus,(iliusCaroliMagni,vii illusleret rex jnvenis,
Captitquidesl, el quare ila vocatur,II, 333, 422.— I, 118.CumSaxonibnsde paceagit, 119.Regiuin IJOIIIUII
Capulserpeutisqnid ilesignat,1, 510.—Capiiiunlolioiu et coronamaccepitab apostolico,148.Itomequecum pa
sahbatoPaschae,II, 475. renle coronalur, ibid., not. Qtiandonatus el mnrtuus,
Caroet corpusquomoriodiversa significanl,11,421.— ibid.Illiirn Alcuinusfiiiumuominat,ibid.Ob misericor-
Caroriesignalfragililalemhumaiiaenntuiae,I, 312. riiamet humililatemlaudalur,ibitt.
Carniitmcoruestiodiebusquadragesirarc qualiterrepre- liherCassianusin quibusdama lideexorhitat, I, 789. Illius
liensa,11,587. contraliaereticaepravilalisseclan ignotus,821.
CarolusFranrorumdux Fresones cnmsuorege Rad- Cassiodoruseximius interpres Psalmorum,I, 188. —
bododeuucit, II, 188,197,cap. 9. S. Willibrordumepi- Cassiodori libri InstiiutionumAlcuinosuppositi,11,264.
scopumin Trajeclodelegat,188,not. Caslellutaquis Incus,II, 449,not.
CarolusrexGermaniip,Gallire aique Iialiae,I, 37.Im- CastellumGunlionis,I, 165, not.
peratorauguslissimuset Chrisiianissimus, 703.AbAlcui- Castitas commendatur,II, 137.Quomodoconservanla ,
no semperfermeDaviJvocalnr,24, 44, 52, 81, et in om- ibid.Maximenecessariam nisirisaltaris,ibid. Niliilvalel
nibiispene epislolis.Quare,24, 120.PelrumPisanumrna- sine tideiC3lholicae integritato,I, 495.
gi>lrt:iiihal)iiil in grammalica,I, 126.AbAlcuinorlielo- CaslraDei • quae Jacob vidit in itinere, quaesunt, I,
ricaiu,diiileclicam,aritlimeticamet aslronnmiaindidicil, 329.
701,II, 313. Quolempore,ibid., not. llhetoiieaui arleui Ca«ulaquid significat,II, 496.— Casulampro missarum
una cumAlcuinoconditillam probanrio,313. Inler regtti solemniisAruoinitliLAlcuinn,I, 167.
«ccupationesphitosophnrum arcauacoguoscerestudet, If, Ca-us iiomn.uinuude dicuuiur, II, 273. Quot sunt et
152.Perilusin astroiogicis,1,98, 101. Alcuinumdeulli- qiiinani,jfcid.
misBritatiuiaB linibusob sUiiliiiuisapienlire evocai,150; Calechunienietsi in bonisoperibusriefuncttnonhabe-
II, 217,254.Amatoressapiemiae pracmiisel lionoribussul- hnnt vitam aeternam,406 Catechumenisnontradiuir
licilal, I, 150. Illoscx diversismundi parlibus evccat, comuiuiiiocorponset sanguinisChrisli,I, 490.
ibid. In ejusaula qtttfisturiia vigeul, II, 228.— Carolus Categoriaequae et qucl sunt, II, 337.Arisiotelisa quo
Alcuinumarise vocat,ut illumaijuvet .in firie catliolica, in Latinumtranslatre.331. lllarum ususquis, I, 701.
I, 861,882.FelicisUrgellitauicourieinnalionem procurat, Cateuis(rie)sett vinculissanciiPelrt virsus, II, 2i3.
ihitt.Curamliabuit,ut responrieaiurlibelloFelicis,97.Ab Caucellus,parvumvasculum,I, 67.
Elipamloel aliisepiscnpisHispauiaeepislolamaccipil,II, Cau-iacum[Clioisy)monasterium,I, 67, 68, nOt.
5U7.AbjUcuinnad vindicanrium Hoiiianorum scelusexci- Ceadvalarex Saxonumsceptrumreliquit, II, 519.Illins
tatur, I, 117,119.Iler in Italiam Moguntiaeindicit,1..9. iter Romam, ibid. Ibi baplzatur. El uio.iiiir, ibid. tt
lloiiiame Germaniaproliciscileslinal ad compescendam not.
sceleralortimperniciem,138.Romaposlcorouaiionemia Ceriar tenebraeiuterpreiainr, signiflcatpeccatores,I,
Gaiiiamreriit, 150,151,not. 577,393.
CarolusPaschacelebrat Aquisgrani,I, 116.Saxoniam C>ririodorserpentesfugal,I, 593.
iugreriiliir,ibid.In Saxoniamoralur,I, 63 et riol.Kt ari CedionGraecum geuilivusplurahs,Latine cedrorum,I
tilliniosejtis tkiesaccessit,69. Saxonesab iriololatriaari 621.
verumDeuintonvertere laboravit,37. Htinuossibisubriit Ceilmundusminister Oflanaeregis Mercorum, I, 85.
eoitquecomerlit, I, 37, 44, not. Quodbelluiuper 1'ippi- VideCeonimundus.
nuinfiliiimconfecit,139, uot.Arnotiiapud Huiinnspiae- Cellae marititnreduaequibus praefuitAlcuinns,II, 183,
dicalurolecti.in partem lahoruinsuoruin concedit,104, not. — Cellatnariliuiain provinciaNorlliuiiibraiia, 1,289,
105,nut. IpsoinslanteantiquiSaxones, et Frisunum po- noi. Ibi S.
sepullus Wiligisus,II, 183, n»t. An olimS.
ad lidemcouversi 6. Plnrimos aj cba- Joaniii Bapt.saera, ibid.An eadem, cui le^ili.uasucces-
< puli sunt, popnlos
ritatemCltristiet laudemcouveiiit, 51. Multauip.iriem sioue pitEfuitAlcuiuus,ibitt., not.
HispaniaeSaracenis aufert, 6. BritaimosCisuiariuos dn- Cellavinaria,ecclisia, 1,595.
«nuil,139, nol. El ariversus S aracenosrem prospereges- Cenorioxia,II, 115.VitUVanagloria.
ibid. ajver^us Noniiaiinosmolitur,157,uot. Censuraeecclesiaslicre,II, 473.
—(arolusClassem
sil,
per missosin Scotiamdireclosel rerieunies Cenlulamoii.sleriuui(S Riqiter), II, 173,176.Illius
uiiiitiuniaccipilJe iuliJelitategentiscl ncce rejjis, I, 57, abbasAugilbrltis, ibid. Wiisitutn,176,u>JL., 182.
 U57 LNDEXLNOMNIAOPERA B. ALCCINI. 1458
CeolfridusprimusabbasmonasteriiGyrvensis,1,23,283 dicunlur, 826, 868. Ejus missio personalisfnil, operatlo
Illius lemporeVen. Ileda monasteriumiiilravit,elII, 23i, substanlialis, II, 404.—Ctirintnsprophelaet sncorao<,II,
vers 1294.Peregrina petensapudLingonasobiii sepul- 433. Secuiidiimordinem Melchisedech,I, 685. Itex et
tus est, vers.1295,nol.Ejns co.rpusinlegrumrepertumin quodregtiumejus, 521.'Re.xIsrael,quo sensu, 5<!2.Rex
patiiarnreducltim,vers.1298. jEdilhardi Rnmam panper et sqiiens, 423. Rex Judaeorumel geiilium,630.
Ceommtindus comesilineris pelen- BrachiumDornini quomodoappellatur,I, 587. Daviriiregi
tis, I, 148.MinislerOffueregisMerciorum,ibid., i.ot. Vide comparalur. 359. VerusSalnmourex pacilicus,582.Oin-
nium prophelaruniinseipsogerebat ollicium,t, 451.Na-
Ceilinundiis.
Ceraebenedictreususconlra illusionesdiabolicas,con- turaliter bonus, 857. Inlirm.lalescamis non necessario
ira fulguraet lonitrua, II. 486. sid volunlariepassusest, 811.Qurecunqueger<bat nostraa
Cerebrumquid esl, II, 553. salulis causa gesla sunt, 733. Ejus praeconia,I, 914. —
Cerei in Sabbalosanctobenetlictio,II, 482.—Cerei dno Clirisus quomoJonobissimiriset Jisshnilis, I, 797. Quo-
cur ante Evangeliumportaiiluv,II, 497, —
499. Cereorum moJo conceplusJe Spiriiu sincto noti est hujusFilius,
—
accensio posl baplisiuum,II, 485. Cereorumorigo in 726,712; II, 509. QuomodoS/intum utm ad mensuram
festo Purilicationis,II, 466. accepit, I, 719. QuomoJoer lines ecclesiasticosexercuit,
Cereoslrataqtiidsignilicant,II, 497. II, 454.An prose, el qumiiodopro nobLsoraverit, I, 857.
Celhuraunriegenus duxit el quirisignificat.I, 326. An diem judicii iguor.iverit,719, 833. Christi anima art
Chaldaeiiguempro Deo liabebant,I, 91, 317. plenamliabuitsuiedivinilatiscngnitionem,719. Epistola
Chamcttrin suis posleris nialed:ctus,1, 316. ad Ahagaruinregein paganum,276.
Chatmnaea mulieranfueril vMua,I, 51, tiol. Christuscurnonaliurimoriis genus qttamcruciselegit,
Charilasest riuplex,I, 29. Lt omnisboni operis funrta- II, 478. Qua liora crufilixusest, I, 029, 630. Nonneces-
menltim,603, 606.Est unilas animorum, 191.In prrece- sitate, sed propria vofunlate iraditlit spiritum,187, 188.
piis riivinispriocipaiumohtinet, et quaeejus perleclio, II, Solusinler mortuosliber, 8*0. Vere, non pulativepassus
—
129. In quo potissimumosteudenria,I, 210. Chan.as est, II, 401. Ejus JivinilasqnnmoJo iu passioneimpassi-
muttiasignumest discipulaiusClinsti,1,165. fn solavera b.lis, 509. QuomoJotribtts diebus el Lribusnoclihusin
Eccbsia esse cognoscitur,858.Nec lerrarum longinqii'ta- corde lerra;fuisseJicilur, 480. Secundumsolam carnem
te dividi,nec ohlivionedeleri
— polest, 123. Oblivioneui in sepulcrojacuit; secunJuni solam animamin inferuum
non patitur, 269. Cbaritalisin Clirisli rrieiubriscom- descenJil, I, 732. Quotiespost resurrectionemapparuit,
mendatio,1, 388.—( harilaspedem movet ad proficieu- 643. Secuiidumtolarritmmaiiitatemsuamin coelumascen-
dum, superhia ad cadenduin,1, 577.Conlra cliaiitaiein dit, 188.Quomodoclarificaiuset elaiificanJus,585, 616.
qui peccat,transgressoresl loLius legis, 858.Kiliilhonuin Quomodopraedeslinalus(iii-itur,ibid. De carnis Curisti
est, quorinon ftt per charilatem,698.Sine charilale iuri- gloria error-quorumdam,24. lu eticliarisliavere comedi-
lum praeceptumDeoesl acceptabile,1, 605.Sine illanulla dilur et bibilur, II, 504.— Per Cliristumsolumet ejus
vhtus est, 148. Sine illa niliil Deo placet, nec muuus sacriliciummundusllberari a peccalispoiuit, II, 402. —
ari altare, 267.Sine ea animaniortua est, 268. In Cliristumfideset mysteriorumcius confessio,II, 391,
Chfodwicus(Luilovicus)germanusCarolijuniorisregis, 398,401.
srrpiusaduioniloriaslitterasab Alcuiuopetit el accipil, I, numse Christianiante Cltristiariventumqui, f, 563.— Chrislia-
148. negare quam periculosum,I, 021. — Chritliauo-
Clriotariusfratercui AlcuinusepistolamadArnonemde- rum vila qualisesse debeat, I, 2S6.
ferondamcouimisit,1,115. Chrodgariuscomes,I, 157. InfautultimeL fratrem AI-
Clirismalisconfeclioin dieCconaeDomini,II, 477. E.us cuino eruJienduincommendat,ibid. CuinPippinoad de-
ui' sterium,iliid. — Ctirismatecur caputbaptizaliungitur, vasiandam patriain Beneventanam desliuatus, ibid.,
I, 110;11,127,523. not.
Cliristianuspresbyter de monaste;io S. Benedicti,I, f.bronialius episcopus Aquileiensis, uon Hoiiuiius,1,
171, not. 767.
Chrislophori(S.) ara, II, 219. Chronicaunde riiciiur,II, 423 Quisejns auctor, 426.
Christusquidsignificat,1,450, 452; II, 509.Undesic ChuinbercLus episc. subscriusilconcilio.CalchuLensi;L
dicilur, 1,762, II, 500. Verus Deusslatim ac in ulero 270.
conceptus,1,471, 825,8*7,506,89.); II,Dei 380 Nonpiiiu Cidarisquiriesl, II, (93.
concepuiset natus homo,et posteafactus Filius, 766, C.iliciiini
pijeniteiiliumquiddesignjit,II, 515.
780,781, 859. lllius generatio inenarrabilis,l, 814.Anle Cine.brihtua occidentabum Saxoiiuiuepiscopus, socius
ejus nativitalemquaesigna, II, 462.ConceplLo et naliviias j/EtlielliarJillouiameunlis, I, 148.
cur celebratnr,iliii. Curiu noctenalus, II, 462.Curvoluit Ciuere aspergi in poenitentiaqnidderiolal,II, 515.
ciicumcidi,463. Delalus ad lemplum el legalia pro eo Gircumcisioquid siguiiicabat,I, 536.CurAbrah* prre-
—
muneraoblala,quotempore,I,,484. ChrislusFiliusD-i cepta, 321. Cur in NovoTestameiilo cessavu, II, 463.—
proprius,non adoplivus: Deus verus, non nuucupaiivus, CircumcisionisChrislifeslum,ejusi)iie c.ausaet origo, II,
I, 130,534,761seqq.,795,820seqq.; II, 374,seqq. Nalu- 463.
raliler Deus, nou i.uncupative,1, 885.Secunduuiutram- Clemenssancli Petri sucossor, II, 210.
tpie naliiram Mariae filitts el secunriuniutratnqueeliam Cleineus,qui el Willibrordus.Vide Willibrordus.
Dei Filius, I, 140,847.Non potest dici adoplivusbeaise ClenieiisScotus, I, 93, not.
VirgjnisFilius secunrium — divinilatem,796.UnusDei Fi- Clemenliapars virluiisteipper.intireqnil est, II, 330.
litis, uonduo,729,815. lu Chrisloiina persoua,I, 140, Clericiqui et unle dicti, II. 191. Oiiiuesiniiio Eculesie
550.Elgemina substantia, 602; H, 577,578. Ulriusque fuere praeriicatores,I, 185. Blgomiet. incoiitineiil.es uon
natiiraeipiaedistantia,I, 730. Qureunio, II, 598. Naturae ordinanrii,lf, 409. In cbtniiaiu episcopiari reg>-meuntis
in ilo nonstint confusae, srd in una persoua conjiiticlce, non utantur veslimenlis sericis, I, 234. — Clericoriun
1.819, 857; II, 393. Quid cuique nalurre conveniat, 1, oHi:'iuriiel mnres, II, 163, 104. Tonsura unrie exorriiurn
751. Verbim, caroetanima unus esl Clirislus,708.Uui- habuit, 491. Q.ialis sil, 493.— Clericorumiu Anglia vita
taspeisona; tollilarioptionisinjuriam,II, 579.— Cbristus diu corrupta viluit, I, 233.
<<slVcrbumei hnrno,1, 568.Duasbabet nativitateset na- ClnrioveusFrancorumire>, Alemannisbella inferl, illos-
luras, 794, 837. et in
Uiiigenitiis primogeniius uiraque que devincit, II, 104, 163. Vovel se ChrLliuiiunifore,
natura,822,88.'?;11,575.Uiiige.ritusel unicus, I , 797,et ibid. fu lirieinstroilura sanctoVedasto,ibi.t. Bapiizatura
idibi swpius.ToiusDei et LoLushomiuisFilius, I, 805, saiictoRemigio,ibid. In.dieNaiivitatisChristi, 166.
890. Qiioiuododici pissit David et Dei Filius , 812. Cloiarius.rex,l.ljusClodoveiab Ociuu ari pranriiumvo-
lu carue aJorandus, I, 818. ServusquomoJoriiciiur. I, catus, i, 169.
816,826,859; II, 578,579.Debiiordicinonriebei, I, 839. Clotildis,uxor reli__iosaxegina baplismi sa-
Necdeifer homo, 844.Nec oaptivus.,887,QuomotloPatri craineutisinitiata,Clodovei, II, 105.
subjectus, 8 41. Coccus bis liuctus qtiidriesignal,II, 494.
Clirisiusrcgeneralioneac haptismonon inriigiiil,l,14'.i, Crtili(Coivi)saceidos pagauus in llrilannia fanumcrun
810,812.Cur baplizarivoluil,1,495,733,863;.II; ilii, 403. po;iulodestruil et lilent amplerlitur,II, 2H, ve.s. 175.
Ubi, qiiandoel a quo bapiizatus, II, 461. Quomodoun- Calesiiujjs papaqin,leircami-simconstiluit, II, 497.
ctus, I, 811,812; II, 509. Ba.
—
lizainoneo baptisiuate,..quo Curiumquid es., II, 533.Cijus naturre,306. — Cu'liet
ipse baptizaittsest, I, 494. Chrislusitt nuinrioerat pe.r — terne nomiiietiuiriiu priucipioGenesissigiiificatur,I, 307
riivinitatem,in niiindumvenit per incarrialionem,1, 469. Cueligauriia perfectoruui el iuiperfectoiuuiquae, II,
Ipse ante niundum,ante ITirislutnniliil, 547. Quomodo 251, vers. 961 seq.
viliset agricola,605. QuomoJoagnus, lapis, vcrniis, le- Cflensedoitiiuicaein fer. v mysteria,I, 89. Celebratioet
prosusdicilur, 11,580.Paslor, osiium,osliaritts,ovis, I, caereiiioiiic, II, 476. Kjyinon,478.— Cuenamquomodo
564. Quoruorio arivocalusnoster,854. De ipsoin Scriptura Christuscumriiscipulispercgit, II, 478.
quaidumper propiietaiem,quaedamper signilicalioiusm Cixuulvus(K-liulfus)rex Merciorum,I, 67. In solium
«59 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCULNL 1460
exaltalusnonsanguinislilulo,seri virlulummeiilo, I, 67, Cophiniduodecim fragmentorumquid designant, I,
iioi. Su oessor Egfridi, ibid. Unrie natus, ibid. Belhtm
geru cum Earriulforege Norltianimibrirje, 236,not. Corquid est, II, 353. Conlritumqtiid, I, 354.
Cognonienuuriesumilur. II, 272. Corbeiensetnonaseriom,fainilii san ti Pelri appeHa-
Coisacacellasmcti Slephani(Choysin.).I, 128,not. tnr, 206et not. IlliusabbasAnlonius,ibid. —Corbeienses
Colcuslector in Scolia,I, 6. Adillum epislolaAlcuini fratres, I, 62 el not.
de cgressioneSaracenorumdesideralur,ibid. CorduasiveCorduba
Collectaquid et uude dicitur, II, 499. Super judicium plianorumorigo, 916. civitas,1,862. Iude perfldireAdo-
dicenda,18. Cordubensesnonnulli ab EliJando In errorem tracti.'
Colobiumveslis sitie manicis,II, 494. Quid significal, II, 590. .
496. CormaricensemonasteriumS. Panli, I, 40, 67, 68. Ibi
Columbaquare ramnm olivreportavit,I, 515. Spiritus Alcninusinslituilnovam congregationem ex fralrihusde>
aanriitypus, ibid.,476, 484,487. Gothia,135,137, nol. — Cormariceusiscellaepraestantia,
Columba,I, 149,459. Alcninidiscipula,391.Qui illam II, 215. Deillacarmen. 456.
filiamappellal,157,591. VtdeR chtrudis. Cornelii(S.) marlyrisara, II, 219.
Columbae coroualaevolilantcsper cameraspalatii,1,249. Coronaiorumquatuor(SS.) noniinaqnaesunt,11,489.
Columbse(S.) virginiset marlyrisara. II, 213. Corporalein missacur lincum et ejus complicatio.II.
i
Columbanus(S.) (Colu ba) Scolus,II, 219. Coiumbaui 500.
Monostichoii, 846. Ejusoratio, 121.Ara, 218, not. Corpusquidest, II, 353. Unriedictum,421. Quomodo
Comaequid sunl, II, 122. cotistatex quatuorelemeniis,ibid. Quoldiebu3formatur,
Comites,quoJ illorumollicium,I, 213. I, 489.Solidumqtiibus ex rehus eomponilnr,11,559.—
Commuuiocorporis et sanguiuis D.N. J. C. facienda Corporumqualilates in resurreciione,1, 755. — Corpns
post confessioncm,1, 145. Non negandain exlremis, II, Chrisli triforme, (pioniodo.II, 497.Unum eu, quamvis
512. Causae.defiinciorum sine communioneDeijudiciore- multotieset in multislociscoasecretur, II, 504. Corporis
—
linqiieiidaj,ifit/. Communicarequolidiequi possuutvel et sanguinis Chrisli consecratio praecipuumest salulis
uon |o-suiit, II, 507. nostraesacramenluin,I, 184.Paniset waumbeneriictionis
Comp'elrehoraeet earumcelebratio, II, 510. potenlia elficilurcorpuset sanguis Chrisli, II , 503. Ipse
CompuncliocorJisex humililate nascilur, II, 133. Qui- —Chrisiuscorpuset sanguinemsnumin missi perficit,504.
nam ejus efiedus el qualilates,ibid. CorpoiisChristiin encharisliarealis praeseniiaquibus-
Concilia, qure Romana Ecclesia snscipil universalis, dam anliquitus levelala, II, 576,413. Illarn praesentiam
Ecclesiaedocumentaet lutameiisunt, II, 409. neganies ante Berengarium an riici potuerinthreretici,
Concinnalorverus qualisesse dehel, I, 412. 377 seq. lllius praeseuliaeverius miraculooslenJilur,
Conclusiooralionisquid est, et ejus partes, II, 525. iliii., 378.—Corpore et sanguiiie DominicocoDfiriiiati
a
Conrupiscciitia quidd homini data. II, 117. olimbaplizati, I. 110; II, 127, 523.
CondatensisvicusditccesisTuronensis,II, 162. Correctiofralernacommenlalur, I, 438.
Confessiotidei,II, 40,583seq. Palris el Filii etSpiritus CorrigiacalceamenlorumChnsti quiJ, I, 47i; II, 540.
saneli, 28. Fl laus SS. Trinitatis,55. Majesiatisel poslu- Corvusex arra eniissusubi requievit,I, 514.
lalio veitia>,42. Corydonscholasticus,ad iilumciimeri, II, 253.
Coofessioleecilornm e.'linEcclesiasecunrlum bnptisma, Cosinaeet Damiani(SS.)ara, II, 210,214.
1,116, 144.Sacerdolllusfaciendaest a laicis, 145.Pueni- Cotidieet quotiriieqnomoriodtllurunt,II, 510, 427.
lenlium ariquid \alet, I, 153. /Egrotaulis,293. Klrr.ori- CoxrequiJ suul, II, 353.
turi qualis esse debeal, II, 512. Miunlissimasquasqiie Crealor cur terrae maleriixerit, non aquis, I, 506. —
verborum,cogitalionuinei factorumsordessaceidoiiape- Creatorisad crealtiramcnnjunitiomirabibs facta', I, 718.
riat, 295. Omniumeorumfiat, (piaerccordaripossunt,I), Oealuraequomodoin Deo luore, anteqiiamfacUestiut,
473. In Scrlpturislion semper poai.ileitliamsignilicat,I, I, 468.—Cnaluras ralionalesquot Deus coudidit,I, 303,
144.— Confcssiopeccaloruui[mra Alcuini, II, 63. Pro 721. Quasde nihilofecit? 30S.
monacbis,21, 23.44, 4o, 46, 84. — Confessionis forma et Creriereprins est, quain intelligere, I, 552, 553,911.
morius,II, H, 43. Ulililaset necessitas,I, 286, 3i7, 2}9; Neinocrtdil necessilate, sed voluntate,527.— Credere
II, 134seq.—Confessionisauricnlarisanliquilas,II, 5. — Dio, Deum et iu Deum dillerunt, II, £09.—Credere
Confessionismedicamenlumsaepitisadhibenriuni,II, 133. Chrisloaiiudesl, qu.imcre lere in Cliristum,I, 535.
— I'er confessionempeccatadilunntur, I, 347. Peccalora Creriuius,amicusAlcuini,I, 148.
liiplici moile liberalur, lio. —Circaconfessionem pecca- Crieulofluviolus(Chrincott),II, 171.
lonun quorumdamerror confutalur,I, 145. In confes- — Criminalarde credeuda, co<_.ni:a cilius punieiida,I,
sioneomuisspes veniaeconsislil.II, 134.—In confessione
peccalumrelicens quomoriopost morlempunilur,II, 255, Crinesunrievocantur,II, 422.
vers. 1343. Crisciacensissylva, ubisita, II, 230.
Confessorquid observare debeal circa diversosstalus Crispiniet Crispiuiaiii(SS.)ara, II, 210.
pceuilentiiim,II, 473. Quomodopccnitenteminlerrogare Croylanriitemonaslerium,1, 67.
debeal, ibitl.Ju licarericbetsecundumcanones,ifiid.Se- Cnix qnanlum hotium, el ejus expltcaliomystica, I.
quesler esi uuer Deiim et peccalorem,474—Coiilessoiis 651. Magnumin se continet mysteri m , II, 478.A S.
oraliones,II, 474.—Conlittnsptccalasua quouiodose ge- Osivaldorege in verliceinonlisefecia a tol»exerciluado-
rat, 11,474. ralur, 244, vers. 23:'.— Cnicissiguumcuret quonioduab
Conlirmalioin nralionerlietoricaquidest, II, 521.Qui- Ecclesiaadhibetur,I, 681; II, 499.
bus arguiiicuiisfiat, ibid. et 523. Cruc.ssigno cur baptizaiiet a quibussignanlur,11,521.
Cntilirmaliohaptizati lieri debet, ah episcopo,II, 481. — Crucis adoratioiu die Parasceves,II, 479. Piaeconia,
Nona presbyteris,ibid. Ejnsrilus, i.id. Velustas,ibid. ibid. et 480.Reliquiaeexpelunliir,I, 49.— S. Crucisara,
C.ongalliis(S.) Scolus,II, 219. II, 210, 219.— De S. Crucecarmina,II, 223,250.
Conjuncliogrammalicaquidcst, II, 296.Ejus proprium, Cruraquid siinl, II, 335.
271. Figuraspecieset ordo, 206. Cucu'usmitiilurali Alcuinoad
—
SimeonemEboracensem
Consiliariiregumqtti sint eligendi,I, 241, 243. archiepiscopum,1, 67, 148. De Cuculopeidito plau-
Coiisonantesblleraequseel unde diclse,II, 269: clns, 11,237. Quisille, ibid., noi.
Conslanlinopolis secuntlallou.aappellalur,I, 118,not. CuJbertus(S.) (Cudberctus)praesul.,1,12, 224. Magnus
Conslaiitinesimp. Ircne liliusetfossisoculisexauclora- Paler, |iastor el decusEcclesreLinJisfaruenris,11,210.
tur, 1, 40;118. Maneusmotiachuslit Joctor aposiolious,248, vers.(176.In
Coiistaiilinicomlitulio de fugienlibusad ecclesias, I, insiila Farne degit soliiarius,ibid-, vers. 636.S. /EJani
172. aniiiiamsupcr asira ferri viJit, vers. 092.Obiit, veis.670.
Conlcmplalione(pro) et amore ccclestispalriaeoratio, Miraculisclarel,218, veis. 677 seq. Ejus corpusunJeeimo
II, 27. anno post obiluin iiitegrumcum vesle repenum. 210,
Contincntiapars virtutisleniperanli-equitl cst, II, 330. vers.728. Kjus Ecclesiaa paganisvaslala, I. II,—12, 19,
Melior est niipliis, si ex cuusa Duo vacanriieligitur, 22. In illiusintercessioneconiiduurium,I, 224 Sancli
408. CudberiiVi:amBedaprosaice ci beroico versu scripsit,
Conlrarinrumgcueraqtiotsiint, II. 313. II, 210, 218,vers.684 seq., 219, vers.745.
Controveisiaquoluplexesi, II, 510. presbyter Lintlisfarue.is:s
Curirariiis inler manus paga-
Cotilroversiaruin loci, 315. noium a Deo seivattts,I, 8.
ConversioariDeiimnonilifferenila,II, 134. Cultelluspetriuus, quoiiebal circumcisio,quid signifl-
Convivioruminiiiioderauis tistis sacerdolihtisiuhiben- cat, I, 536.
du«, I, 80. — In coiiviv r.s ct laliliaconipuiiclioneiii cordis Cuniberclusepiscopusin Britanriia,an Kineherlus,I,
annlliinus,I, 128. 209, uoLCouvenlui^ynodalii.tcrest, ibid. Vide Cuum-
 1461 INDEX 1N OMNIAOPEIiA B. ALCUINI. uta
berlus.—Cunibertusmissusaddijudlcandam causamLeo- seipsum peccatumexpiarc voluit,non per angclum,I,
nis papae,I, 269, not. 506. Quomodoper animainjurasse dicitur, II, 423.Quo-
Curiacivitas,1,166. modovere unitas et vere Lrinitasest, I, 707,739. YiJtt
CnriensisepiscopnsRemedius,toid. el 156. In Co- Trinilas.— Dei nomiua et peifeclionesdesrribuntur el
—
riensisuioecesislatiludinemonasteria,266. exponunlur,II, 380, 424.Dei regnum11011 in nobis quale, II,
CypressusquidJenotal,I, 595. 506.Voluntasper crealionemmulata est, 1, 468. —
Cypriaui(S.) martyrisoratio, II, 94. — Ara, 219. Deosimilesquomoriosiot homines,II, 576.—Deum amare
omnihomini nalurale est, II, 146.Si hic non amatur, ilii
Cyriacus(S.)puer cummalre JuKtla, II, 218.
Cvrillus(S.) fortissimusNestorianassectuedestructor, non videbilur,I, 237.In Deonihilsecunriumaccidens>li-
I, 901. citur, I, 710, 715; II, 350.Nihilcoiiimutationis, etsi Scrt-
Cyrinuspraeses,haeresinterpretalur,II, 462.Quomodo piura de illohumanomore loquatur, I, 716. An aiiquid
Pelrumdesignal,ilnd. distent esse, vivere, intelligereet posse,720, 741.— l)a
Deo acqualiadicere melius,qtiamsimilia,I. 7l'j Qiiaelaru
IX Substantialiler,qnaedatirelatite dictiulur.708.lit hocne-
cessariodiscerneiiJumcs' 709.Quaedicunur substaulia-
Dagoberlussaecularipotestale prreclaruset religione Uter,II, 121.
oohilis,II, 176.A S. Richariosalubritercastigalur, 179. Deoruiuepulresunl raliones, II, 267.
HuiicaJ mensaniaJhihet, 180. EiJemcensum et lumina- Dervensemouasterium:ejus abbalesAlbericus, Atlso,
ria, ibid. Et terram vocabuloCampaniam donat,ibid. II, 527, not.
Dallaeus confesslonetn lideiAlcuinioppugnal,II, 370. A Dettteronomium ctir ita appe'la'ur, II, 431.
Mabillonio refulatur,373. DiabolusLatinecriminaior,I, 657. Cur homiciJariici-
Dalmaticae usus,nomen,et inlerpretatio,II, 496, 498. tur, 554.Quosensuappellalurpriucepshujns muririi,602.
Damoetas,an vir saecularis,I, 54, 55, not. Piscator ma- I.upus est in Ecclesia,564. Meudaxet menlacii pater,
gnus vocatur,148.Archisacerdos. ibid. CognomenRieulfi 534.Nonita factttsa Deo ut esset diaholus,II, 40.1.Fuit
archiepiscopiMogunlini,55, 148etnot. VideHiculfus. aliquanrioin conluituDei,ibil. Niiiiiuamin an^elicamdi-
Dan, cur colnberriicitur,I, 358. gnitalemresliluendus,ibiil.ttex stiriws I, 423.Quomndo
Dani littora Britannia> vastant, I, "'O.Populus ferocis- reguet in noliis,II, 506.Se peris,I, 439.Curlaminfesttis
smus, II, 187.Praedicaiioni S. Wlllibrordi resistunt, ibid. hominumsaluli,506.Raro apeiia fronle pugnat aJversus
—
Illoum rex Utigendus,ibid. Danorumpueri in Fran- servosDei, sed Suh figurapietaiis, 140. Noiuiiiiiqiiam a
ciamabriucunltir,ibid. Deo accipitpolcstalemele toslerran li. II, 30. Pevisliiin
Danielispropheliaequisscriplor,II, 432. aerem vagalurinsidianssulutililuliu11.103.Potenli.ivir-
DapliniAlcuinidiscipulus,I, 408seq.; II, 237. lulis Dei incatenalusleuelur, 52<J\ — Diabolounde p:iiua
Daresjuvenis,11,229. malavolunl.isevunit, I, 311.
David inanuferlis vel desiderabilis inlerpretatur, I, Diaconorumncmeu et oDiciuiu,II, 431, 492. Levilaj
586, 450, 451, 455. Clirislum signilicat,386, 793. Pceni- cur vocanlur,ibid.
teniis exemplum, II, 515. Scripsltalteramparlem Iibri Dialecticaquiri,etunrie dieta, II, 3">3.In q'io dilferl a
Samuelis,431. rhetorica,356. E.jtisspeciesqureel quol, iUl.
D iviri,CarolusMagnusimp. Vidl Carolus. Dictioquidest, II, 271. Dictium-sligurativae et deriva-
David episxopusKispalensis successor Theudulae,II, tivaein quodifleriiiu,277.
591. Dido episcopus LaudunensisAlcuino pene coaevus
I)e, dis, cl des praeposiliones quomofo adliibendae, I, 743.
1,51. Dies quid est el ejuspartes, II, 126.— Di,:shebde-
Debilain oratione Dominicapcccaiainlelliguiilur,I, mariaeqttoanodo appellantura lloinanis,ibitl.AUIlebrtei:-,
839; II, 507. ibiJ. — Dieslaboris panci.mereelis pliiriini,I, 103.
Dihiloresquinamin Scripturadicunlur, 1, 839. — De- DiOeremiaquiriest, II, 271,33.3.
biloresDeisuitiusduobusmodis,II, 507. Dijdtiquidsuitt, II, 353.
Decalogitria prima praeceptaquomodopertineaiit ad Dignitatessummrenes in orhe qnaestml, I, 117
dilectionemTrinilalis,I, 340. DilectioDei perfecla quae, I. 643. Sanrl"s riiscernita
Decimarumjugumau r.udibuspopulisin principinfidei mundo,601.In observantianiaudaloruiuco.isisliL,II, 129.
impoiiendum,I, 38,117. lllarumexaclioconversioniSaxo- Proximia —
ChrisloCornmendalanovum lopul 1111 colligil,
IIIIOIiinpe,:i:i,enlofuissecenselur,51, 101.. I, 596. Dilectiouismaiidalumquamsit cunclisueccs-
Deriicationis templiSalomonistriplex, et ejusmemoria, sarium, If, 165.
I, 569. Diligere Christumest servare mamLta ejus, I,60t,
Delensioin judicioqnomndofit, II, 322. 605.
Definitioquidpst, II, 271, 545.—Delinitiones nominum Diluctilitempusquidindical,I, 511.
allegoncre,II, 532 —
SC177. Definilionum modi, II, 315. Driuvio(rie)Noevcrsus, II, 207.
Speries, 346. DinatiuicaliliaJacob,I, 332.
Deliiiiciorumnominain missa recitari solila, II, 505. DindimusBragmanoruni rexel ejus epistolaeadAlexait-
—
Kxscquireet anniversariiceiebr.intur,512. Prodefiin- drum,II, 600 seaq.
ctis lidelibttsorare, jejunare, eleemosynasdare, mi-sas Diogeuesma^nuspbilosnphus,H, 267.
celebrarebonumetillis salubre,I, 131,212; II, 37, 512, Dionysiusexiguusquid riesallti lunre slatuit, II, 358,
513.Terlius,septimusel tricesimuscur celebranlur,512, 339, it alibi.
S13. Dionysii(S.) ara, II, 210,212, 221; et soci-rumejus,
Deliafilia,II, 230. carm.192.Cullns,194.
Deliclumleve peccalumquidaminterpretantur,1, 347, unde dicilur,II, 270.
Diplillioiigits
Et quandocontranos est, 352. Discreliointer monachosuiaici'virlutnmcst, I, 77.
DemasadjutorPatili,I, 661. Dispositio,p.rs oraliottisrhctoricaequid est, II, 314,
Detttes quid sunt, II, 353.—Dentium quaeoflicia,I, 326.
444. DisputaliocumFelicianoArianoan sil S. Auguslini,I,
Deoduinus (Theoriuinus) episcopusLeodiensis quid 842.not.
de BerengariierroribusaiiLeliujus damnalionemsenlial, DiviniiasChristintrum cum carne concepla, nata, et
11,377. 1,742. Nonpolestdit-iadoptivabeatreVirginis,881.
Detraclorserpentisimilis,I, 439. fassa,
lomineinquernassumpsit,iiunquamdimisit, I, 732.742.
Deus primumcreavit angelicamnaturamct informem — Diviniiatissulstamia creaturis omninoiuvisibiliset
materiam,II, 405. Quot crealiiras ralionalescondidit,I, iacomprehensibilisin stia natura, I, 721.
505.Cursenario-dierumnumero mundumcondiriit,306. Divitisdescriplio,I, 426.
Qnalilerdieseptimoab omniopererequievisseintelligen- Divitireconlemnendae sunt,II, 226.Nonctiramin?,266.
dusest, 1,305.Curhominem temari permisit,queniconsen- Veraequoesuul, I, 53, 56. Injustaennn ainaude, 18.Dalas
suriinipraescivit,309.Cur quasinesciensinlerrogavit,ubi siinl ari dispciisaudum, non ad possiilend.un,388.—
esset Adam,310.Qualiterquaedamnesciredicitur, 719. Divitiarum vanitas, I, 410. Copia, aliorumesl inopia,
Omnitimest causa quaesunl, ul sinl, 714. Quomodocor ibid.
ohdurel,quinsit causajecrati, 588.— Deusstiperomnia Doclores Fcelesirealii rtgiuis, alii concuhiniscompa-
est, I, 711.Verus el nuncnpativiis sunt,diio 825. Qnare rantur, I, 403,409.
in principiolegem nonderiit,306. Ubiquetotus est, 715, D.-ilorsrepesanatur lempore,qui ralione non potnit,
717; II, 148.Aliterin sanctis esl, et aliter peeeatoribus I, 131.
prreesl,717. Qualiter videri potesl, 721, 722, 741. Non Dominicidiei inslitulioet solemnita?,II, 487,(88. In
rompreliendiliirloco,II, 393.Qnaredic tur niagisin colo illo popnlusvacata rttraiiiiusopeiibus.Quare, 4 8.
Uaiip.are,ouainin terra , 1,715,742; II, 50ri.Quareper Doiuiiiusvobiscum,cur in missarauitur, II, 498, 499.
1403 INDEXIN OMNTAOPF.HAB. ALCUINI. 1-164
Donafideliumriiversa,tamen singula singulis ab uno Ad illas confiigienlesnon violenter eripiendi, 172.
eorieinqueSpiritudantiir,I, 724. Ecclesiaruinurbis Romseet Mediolaninotilia, II, 597
Dorstlraria,quislocus,11,419,not. heq.
DragilusSclavonioruin rex CaroloMagno se subdidit, Ecclesiaslesquis et itndesicdiclus,I, 411,412. — Ec-
I, 7,not. cle<tiaslislihera Salomonepcenileiitecompositns,et qua-
DragoWinidorumrex simlliler,ibid. Iiter inlelligendiis,412.Curiu diviuorumvoluminum ca >
Drances,11,228. lalogumposilus,446.
DHa. VideZuendiria. Ecclesiasticusliber unde diclus, et quis ejns scri-
Drilhelmusamnrtereviviscit, II, 2'jO,vers. 879. Mira pior, II, 432.Inter apocrjphoshabetur apud Hebrajos,
narrai ile purgalorio,cu<lnet inferno,vers. 905, 10.96. ibid.
Dungalepiscopus,I, 284.Lt quis et cujiisseriis, igno- Ecclcsiasliciordinisdignilaset grados II, 490, 491
tuni,286, rot.—Dungal Hihernus iu C.allia peregrinus, Ecgfridus(Egfertus)rex Mereioriim,6lTae etZuendridre
ibid. RectususS. Diouysiiscribil pro cultusauctarum nobilissimus lilius,I, 59, not., 225, not. Ilex, viventePa-
imaginuiii,ibid. tre, corouaus, 74, not.Palrisuccessitet praeinature obiit,
Dungalabbis, ejusseptemeptslolaeinedilaeexsiaulin ibid. Quaecausapraematurae mortis,229,not.lllunifiliuin
biblinUieca Harleianain Anglia,I, 2. suumvocalAlcuinns,209.
Duorietiarius ntimerusaposiolorumsacralus,I, 532. — Echa anachoretaangelicamvitamduxit, II, 255,vers.
DuodeuariinumerimysLeria,1, 520. 1387.Propheliaedonoprajditus,vers. 13J2.Quoleutpore
claruit, vers.1387.
E Edelburga,Elhelberti regis Cantiifili.i, uxorEduini
regis, II, 243, vers. 151el nol.
Eada presbyter,I, 201. An monachus,202, nol. EdelliardnsDoroensisEcclesiaeroelropolitanus, I, 83.
FadbaldusGenvieensisabbas,I, 23, not., 281,nol. Yide /Edilhardus.
Eadberlttsrex Norlhumbriae.Vide/Edbertus. Kdelredusrex, II, 243, vers.358.Ejus uxor Oslhfrida,
Eadberlus episcopusLindisfartiensisprecibus flabra ibid.
morliscomponit,II, 240.QuandovixitcLobiit, ibid., not. Edillhida[Al., Adiltruda,Edildrida,jElheHrytha).Re-
lllius aclusa Bedascriplirieperdili,ibid. gali stirpegenila,11,219,vers.753,not.Conjux Toinberli
Eanbalduspresbyler, I, 9, 10, not. tiirviornmprincipis,et eo mortuoEgtridiregis Northum-
Eanbaldussenior archiepiscopusEboracensis,1, 28, briae,219,vers. 752.In conjugio virgo, vers.757et 758.
not. Alcuinicondiscipulus,40, 41, not.; II, 256, vers. Ejuscorpuscum vesle post annos lere denosreperimr
1515.Illi tradiditjElbertusvivensepiscopale munus,vers, iiicorriipium,249,vers. 765. De illa Bela hymnumscri-
<322. C um eodem cotisecrat b asilicainnovam,vers. 1517. psit, 1,169; II, 249,vers780. Quem Alcuinusad Aruo-
Quandoobiit, I, 41, not., 62, not., 66, not. uommisit,I, 169.
Eanbaldusjuuior cognomenloSimeon, I, 148 et not. Edilburga,I, 67. Monialiset abhalissamonasteriiCroy-
Eligilur archiepiscopusEboracensis, I, 62,66, uot. Al- landiae,ibid., iiot.Quogenere nata igiiotom,ibid.Anso-
cuiiiidiscipulusindustrius, i bid. Qe ollicio episcopali'al> ror AlOedae,ihid, Illiussoror thaiamoviri privala,ibid.
Alcuinodocetur, 63. Colluquium habuilcuinjEdilliardo llli Alcuinusampullamet patenainari ofierendamDeo
Canluariensi,118. FidcSimeoi. oblatinnem,Luidgardapalliuiumiltit,ibid.
Eanlbalriuspraesul u iuneraLeoni papremittit, II, 228. Edilthruda,I, 212.An eademac Edillhida,213, not.
Eanulfus prcsbyter, I, 291. Au et
Anglus niouaclius, Eduinrex Norlhumbriae,Allaelilius,II, 215, vers. 90,
292, not. not, Puer pulsusin exsilium ab Eibeifririorege,vers. 92
EarriulfusrexNorlhtirobrire. VidejErduulfus. et not. Illiusvisioin somno,vers. 93 seqq.Regnumacce-
Ebdamadaquaredicilur, II, 427. pit occisoEtlielfrido,vers. 113seq. Tottusqueinsulaepo-
Eberharrittscomes, fundator monasterii Morbacensis, pulossibi sulijicit,vers.120seq. Ejus uxor, vers. 131,
J, 62, not. Pi opinquussanctiLeodegarii, ibid. not. Baptizalurcum naiis, ducibuset plebe, 244, vers.
Ebilaregioquaeet unde dicla,I, 327. 194seqq.et not.UrhemEboracenserapostdecretumGre-
Ebnracumcivitas,capul toliusregui,1,20. Ibi Alcuinns gorii papaein metropulimerigit. vers.203seq. Ecclesias
sludiasna confecit,54. Ibi plutiasanguineacadeio visa in itrhibusamplasfundal, vers. 219.Qtiaudooccmbuit,
est, 20. VideEuboriracivilas. vers. 231el not.
EhorarensisEcclesia— vacat, 62. De electionenoviepi- L.lfrata,speculum inlerpretatiir, I, 387. Ibi Jacob
scopiagitur, ibid., 63. Eborafensivs Ectlesiae fratreset uxorem RachelemsepeUvit,350. Idem ac Belhleuem,
ariillos epislolae,1,8, 9, 28, not..62. Professi s unt insli- ibid.
lultim Benediclinum, 9, pot. Praeter episcopumhahue- Elfiem (S.)diaconioraliones,II, 123.
ront abbalem,monachispraefeclum,II, 255, nol. lllorum Egbert(S.) anlisLes,H, 252,vers. 1013.Peregrinape-
inagisterAlcuinusfuil,1,8. Quiipsis comiiiendat e oricor- tensScolosdocet,vers. 1013.Yids Egbertis.
riianicumEaubaldoarchiepiscopo,28. De illorumfulttra Egbeiltis, cognominesancius, in Hilieruiavitae sau-
bealitudineanerna visio.9. Ad illoscarme.n,II, i5i.— cli.iri vacal, II, 185. Episcopusau archiepiscopuslue-
De EboracensisEcclcsiaepontificibnset sancliscarmeu, ri , ibid., not. Non coitfuudeuduscuut Egberto Eho-
JI, 242 seqq. Illius auctor Alcuinus,241.—Eborareu- racensi,ibid.
sis Ecclcsiae,bibliolhecaedescripLio,II, 257, veis. Egbeiltis(Ecgbertiis)archiepiscopusEboraceusissoc-
1535seq. cessorWillridi,II, 251,vers. 1248.Fraler EariiiertiNor-
Kbrielas pro satielato accipilur in Scriptura, I, 332. tluniibrorumregis, vers. 1230el not., vers. Ii70. Illius
QuanlumsiLmalum,323. virtutes et cura Eeclesiae,vers. 1232seq. Ab aposlolico
Ebriuset ebriosusquinam,II, 472. palliumaccepil, vers. 1279. Itexit Ecclesiaraauuis34,
Ecclesiaquid, II, 510.Calholicaciirjvocalur,II, 139, vers, 1281,nol. Nou confuiidendus cum jElbcrto,1,66,
510.Ex Iritiusorriinibuslideluuicomposita,1, 483. Sion, uot.
354,356,381,385.CivitasDei, II, 405.DomusDei,ibitt. Egrredus Oswiniregis Merciommflliussuccert;tPatri,
Luna, I, 378. Uxor Cluisli, 384. Sponsaet virgo,493. II, 2,17,vers, 573. Ejus diplomalapro nionasletiosaucli
Mulieriti trislila parieus,615.ParturieniisimIJs,11,481, Albaniliiemoraiilur,1, 272,not.
482.Viduaa sieculoconlisinpla,a Clirisiovero sponsaia, Eglridus rex Nortlmmbi iae triuinphisclarus,spnnsam
I, 388.ArcaChristi,1,387.Vesiiinenluiu Aaron,588.Hor- accepitAdillrudaiu,II, 249, vers.750. Casteiu malrimo-
tus conclusiis,400. Turris David, 391. Propriuniovile nio vixit, vers. 762. Scoios iunocuosvaslat.230, vers.
lidelinin,119.Civiiaset domusoberiienLire, 5.9. Improbo- 837. A Piclis caeriitur,vets. 840. Quandoobierit,ibid.,
rum oeipiiliaperturbala,117.Adiabuloobse-sa,a Chrislo uot.
liberala, 457.Ab inilio semper oppuguala,381.Proliuit ligiladiscipulusMingentii,II, 371.
inler leiitaniema,522.Nigra in pressuris, funnosaiu vir- Egiiiensecaslrum,II, 523.
lutihus,595. Vineafruclu tidei abunrians, 407. Omnium EgiuliardusCaroli Magniaedilis, diclus Reselecl, I,
genliumlinguisloquilur,5.10.Tribus moriissubsisiitet 127.
regilur, II, 406.AnleascensionemIhrisli soliiniiu Ju- Eiei, nnmenDei, II, 423.
iu
daea,postea lolo iiiun lo, I, 40j. Quam lirma sil per El, nomenDei,ibid.
(iliorumcoadunalioiieni, II, 582. In solaEcclesiauniver- Elcbertus.VideEgberttis.
salisalus,ibid. In illa omnesbeatoruinordinesconfcede- lrieazarquidsiguitical.I, 450,4'i"2,455.
raulur, 405.— Ecclesiaeauclorilascirca niimerumlibro- Eleclioniiiessiint niembraCbristi,I, 492.
ruttiet seusumsauciaeScriplurse,1|, 409. Ministrorum Eioclio episcoporuiuliberasii, I, 65. Nou simoniacaj
socordiaet hixus arguilur, I, 410.—Eccle.riaRomana 62.
3liarumcapul.1, 792.llliiisauciorilassequeiidaesl, 110, Elepmosyna duplex,I, 65.Commendalur omriibus,ibii.
ii57.—Ecclesiae qiialilerregendae,I, 199.—Ecclesiarum el 209.Ouinipetenttaiisqtiediscriiiiiuehcienri.i,441.Ab
violalcribuslciribilc anulheiaauiiuutiLurcai.uuus1 05. liotuiiiibusbdualerreua Lubenlibus,II, 136.Pio eleemo-
1455 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1466
synam dantibus oratio, II, 42. — De eleemosyna,qnae Essentiapropriede Deo dicitur, I, 177.
datura papasabbato ante Palmas, II, 474. —Eieemosy- Esternaco.Vi /eEplernacensemonasierium.
narumfructtts,II, 136.Tria genera, 157. Esiher flguraEcclesiae,II, 432.Eslherlibrumquis scr -
Elementoruinnumeriiset nalura, I, 306, psii, ibid.
Elfleda (Alfleda),OfTaeregis Merciorumfilia, relicla Elhelardus archiepiscopus,I, 83, 84. Vide TEtlilhar-
Ethelredi vidua,1,67. dus.
Eliachimquidsigniticat,I, 430,452,253. Etheldrilharegina, Hagiistaldeiiemtradit Wilfridoper
Elias et Enochveriturianle judicinm,I, 734. conimutationem,I, 197,not.
Eliriii(S.) praesulisPiclensis.lemplum,II, 213. EiheldrilaEthelwaldoregi nupta, 211, not.
EliezerDamascuincondidisseperhibetur, I, 519. ElhelfrldusEduinumpueruinregno pellit,II, 213, vers.
Eliou,nomen Dei, II, 423. natione 92. Ense uefandooccuhuit,ifud., vers. 111.
ElipandusTolelanusepiscopus Golbus,II, 590. Ethelredus rex Northanumbro'um, ad quem Carolus
jEtate grandievusel religiosa vila riiu famosus,I, 860. 'Magnus donadirexit, I, 57. A suis perimitur,ihid., not.,
Senex riecrepiius82 annoritm,916. Admoneturut per- 85,not.,928, not.— Etlielredusregni orieutaliuinAnglo-
sital in calholicafide.ibid., 860, 865. Conlra Alcuinum rum haerescapiietrnncatus, I, 211, noi.,67, not.
scripsitpro arioptioneChrisii,868.Serirefuiatur qualuor Etheriusepiscopus.VideHtterius.
lihris, 876seqq. Scripsita>lFelicem Urgellilanum,quou- Elhicaet ejus partes, II, 535.
dam snreseclaedefeusorein,sed jam conversum,I, 862, Elyinologiaquid est, II, 271.
913. 1'rinnlsin parlibtisIli-pauiaj|,erlirii;emalo,860.Quos Euborica civitai, 1,54; II, 234. Primo a Romanis fun-
secum in errorem Iraxerit, II, 590. Alcuino re.sponriet dati, 242, vers. 19. Describitur,ibid., vers. 20 seqq. In
per nialedictionisverba, I, 860. illique exprobratdlvilias melropolimregni erigitur, vers. 203 seqq.— Euboricae
et servorummultituJinem,869. Bealumahbalemtradu- urbis pontilices,ibii., vers. 1077seqq.
cit, I, 869, 870. Ab Alcuinograviter repreliensus,906. Eucharistia.YideCorpusChristi.
Seulentj.isPatrumriepravarecouamr, 88!) seqq., 893 seq. Eucharistiaemysterinm non ratione quaerendum,U,
In hreresi perlinax, 136. Hispauicoerrore depravatus, 412, 413, 414. fn hoc myslerio Chrislussolonutu ellicit
879. A Paulo Alvarohrerelicusvocatur,II, 591. Episto- corpus el sanguinemsiiunt ex pane et vino, II, 414. Iu
lam Felicis millit ari Cordubenses,I, 916. An aliquando illo Christus ipse in verilate coineilituret bibitur, 504.
resipuerit, II, 591,593.—ElipandirioctrinaArianaeet Ne- de Quomodoad hoc sacramentiunsit accerienJum,414. Quae
storianaeimpietali\icina,1,881,894,908;II, 588. Epislolse verilale corporiset sansf.rinisChrisliin eucharisliasit
ubi reperlaeet ediiae,591. Alciiiuisenlenlia, 381.Haeca quoJammalevolocornipta.
Eliudquid significat,I, 450,452, 453. 1,528—Eucharisliaireservaliom die CrjeiiaeDomiiii.il.
Eluonensisniona-leriiinsiTipliones,II, 108, 217.Ahhas 477.
Aquila,seu Amo,ibid., nol. Cnmeterium Iratrum,tfrid. Engendi(S.) monaslerium.Vide Angendi
Elocutio,pars orationis,quid esl, II, 314. Qualisesse Eugeniavirgo Anglicana,I, 207,208, not.
dehet, 527. Eugenii Toletani episcopioralio metrica, II, 103 Ejus
Elpericusmonachus,II, 480. Quando vixil, iftid., not. testimoniumah Adoplianisallatum,56'. Rejicitur,575.
Emanuspresbjter Orgellilaiius,I, 917. Eulaliavirgovero nomine GunJraria,I, 118.A pudici-
Eiiimanuelex duabus rebus esl, divinitateet humani- tia laurialur,ibid., not. In palatio regis versabalur, II,
tate, I, 764. 150,152. Oplimissludis deiita, 151. De ratione aniuiB
Eubalduspreshyter. VideE.mbaldus. erioceriab Alctiinocupit, 146seq. Ad eanidem carmen,
Encocuiaapud Judaeos quse,I, 569. 151, 132.VideGundrada.
Engaddi,lons haedi,bapiisinumsigniQcat,I, 394. Euiogiiein opprobiium missie,T, 262.
Engilpertus.VideAngilheilus. Eutwinus rex SaxonuinOccidentalium,II, 549, nol.
Enochquare servaiusa morte, I, 306. CumElia venlu- Quotbella gessit, quo: bonafecii, ibid.
rus, 754. Eutyclietiserror, I, 794, 819.
Euolus (Joanues) decanus sancli CiriaciWormaliae I, Eva tribus malis mnlctataesl, I, 846. ViJe Mulier. De
30L ejus lapsnversus, II, 707.
Enuntialiogrammalicaquidest, 11,514.Dialeclicaquae, Evangelistaecur quatuoret cur qualuoranimalibusassi-
351. niilaii,II, 433, 433.
Epaphraconcaplivus sancti Pauli quis, I, 664. Evangeliumquid elunde dicitur, II, 431, 499.— Evan-
EpliesinumcouciliumquidslaLueriLdelide eiicharistise, qua lingua, ubi et unde descripta,II, 432, 433 seq.
II, 578. vanjeliumin missa
telia ' cur praecedentibuscereis defertur.
Ephod,quae veslis, II, 494. Ejus myslica significaiio, 11,497,499.
495. Exodusunrienomenaccepit, II, 431.
Epicuridogmaquod,I, 435. Exorcistaiqui et unriedicti,II, 434, 401.Eorum officium
EpimenidesCrelensispotla, I, 655. 461. in lege veteri, 490. In Ecclesia,491, 492,
EpiphaniaDouiiniet e us feslum, II, Quaein illo Exorcizalioin baptismo,II, 522.
festa simulrecoluulur,465. Iti eo ueinodebet baptizari, Exordium oralionis, II, 320. Quid in illo curandum,
cur, 465, 493. ibid. et 321.
Episcopusqualiler olim et
eligebatur ordinabatur,II, Expedilivernaculiqtiinam,I, 518.
492, 493. CoiiBecrabatur die Dominico,488.Sedemsuam Exsequiaemorluorutnquam —
sint nntiquaset qtialiler
deserere non debet, I, 79. Minislruinse agnoscal,non procurari riebent, II, 512. Exsequias frequeniare uti-
domiutim,121.— Episcopimali riifficilisaccusatioet cor- litts quamcouvivia,I, 42S.
rectio, I, 435.—Episcopiundedicliel eoruni oflicium,I, ExsuperiuspresbylerOrgollitanus,I, 917.
13, 14, 19, 63, 73, 80, 197; II, 654. Au dignitale enii- Ezechiasqtiirisigriilicat,f, 450,452, 454.Quidoralione
neant supra presbyteros, ibid. Speculaloribuscomparan- impelraverit, II, 239.
tur, II, 492. Quibusvirlulibus fulgeant, 1,73, 198, 109, Ezechielisprophetirequisscriptor, II, 432.
243, 269. Angeli sunt Dei excelsi, 1, 14. LuminariaRc-
clesire, ibid. lerroe sal, hiniiiiamundi, etc, 16. Quales F
clericosdoinihabeanl, 17. An procurationescontra con-
suetudinem exigere possint a monasleriis,263,266. — Falmlaet historiaqtiitlsnnt, II, 271.
Episcoporumpoteslas,II, 492. Faciesquare riic a, II, 422.
Epislola unde dicilur, I, a d
203.—Epislolae quid scri- Farriulfusabhas S. Dionysiiquando vixit et obiil, II,
biintur, I, 43, 127.—Epislolaead Hebraeosel aliarumct- 552, not. monas'eriiabbas
tliolicaruinqui sint auclores, 11,435.— Epistola iius&ae Farfensis Moroaldus,I, 207.
qtiid, et unde habet origiuem, II, 499. Farne insulasterilis, II, 218, vers 636 Prenhns sancti
Epternacensemonasterium(Esteruaco),II, 188.Ibi re- Culhbertia daemoniliiis purgalur, 249, v rs. 705.
quiescitcorpus sancli Willibrordi, 1 90. Fatuus quis et iinde dicilur, II, 172.
Ericus (Hericus)dux Forojuliensis,insidiisoppressus, Fams mellisquid siguilical,I, 641.
I, 123,1101., 165,not. Fel quid esl, II, 55">.
Ermedens,famulusFelicis Orgellitaui,I, 916. FelicianusArianusepiscopus,I, 812.
ErniegilduspresbylerOrgellilauus,917. Feliciiasquaequterenda,II, 2fi6.
Ennengardisregina, uxor regis l.ulharii, II, 554. Feliris (S.) presliyleri"ara,II, 219.
EruditioniseUicaciaquam necessana iu ouini digni- Felix episcopusUrgellitauus,I, 7. Ejus interccssionilms
tate, I, 53. se coinmendatAlcuiuus,ilrid. et 8, not. Halisboureet
Esauhabitansin mouleSeir post morleinpalris, I, 331. Roinreob novitaten doclrinrecondemnatur,882,918.Ab-
Ibi propagavilgetuern Idumaeoriiin, ibut. Jicato eirofe ari vomituinreversus, ibid. Moiielurab Ai-
Esdiaelibii quisauctor, II, 432. cuino ut docLrinaenovilatemdeseral,783 seq. (Juoiuodo
 1467 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1408
Alcuinoresponderil,789, 882.Illiu»libellusad Alcuinum Illiuspraefalioad Alcuioilibellumabbalibus ef monacnis
tillaltis,I, 95. Qureilliussenlenliade Ecclesireunitaie, I, Goihiaeniissuiu,759.
791. Iii unoChrislo duas personas aperie fateri timuit, Fouliumbaptismaliumbenediclio,II, 485, 484.
quomodo,823. Chrislumfacit hominen solilarium,832. Fordradtispreshyter,I, 33, 220, 221,not.
Ipsum baplismoindiguisseseotit, 140.CumNeslorio cou- FordredusabbasRomainvenitob causam sui monasto-
cordat, 854. Chrisltimirieo Deum appellari asserit,quia rli, I, 221, not.
Deo conjuncliisel anplicatusesl, 8511.Sineslre exponit Forestemouaslerium(Forcsl-Montier) conditur,II, 180
sacras Scripluras, 832. Iulideliterrefert lextus SS. Pa- et not.
trum, 842, 849 seq. lu testimoniispro se prolatis nunc Fornax, ad illaminscriptiones,II, 227.
igiioranlem, n unc inrioctum,nuiie malevolumse probat, FornicatioqtiiJ, et qui dlius effecius,II, 472.Ac reme-
84:i.Illius errores, 789, 869.Refulanlurab A'cuino,ibid. dia, 142.
et seq. Errorum summa,827. Scripla illius in aliquibus Forsitan, qnrrndoest \ox dubilationis,I, 543.
Iauriantur, 784. Quredamcatholicescribit, an siucere,850. Fortiiudoqnid esl, II, 145, 330. Ejuspartes, ibid.Ver»
— Felix vocatusari regem Carolum,rationemliJei suae qnaeest, 146.
reriditurus,I, 112.Ad regem Carolumperductusesl, 917. Fortunaeincnnstanlia,If, 239.
Accipilpoteslalems.iainsententiamdefendendi,ibid. Ad Fortunati hyranus: Pange lingua, II, 90. Christiaui
Aqiiispalaliumrationabili disputalinneconvictuset abso- poeireepitaplnum,214.
lnliis ab errore, 880, 882. Castiganduset ciistodiendus Fosiles,Dei simulacrnm,II, 187.
primo trarii debebat Riculfo archiepiscopoTrev., 148. Fositeslandinsulaubi sita, 11,187.Eariemcum Farria.
Posiea veroerroremsuiimconfessuset detesiatusproban- insnla, ibid., not.
riusiradilur LaiilradoLugJunensi,ibiU.AbAltninocalbo- Francoforriiensis conciliiepistolacontra episcoposHis-
licus eflectus, 878. Cum eodem in amiciliamredit apud paniap,II, 573seq.
S. Mariinum,141, not. Novilatisasserlor, non auclor, [, Franconisel SaxonisDialogusde GrammaLica , II, 266
798. — Felieisconversioad catholicarnlidem,I, 862,878, seq.
880, 882,888,892,908. Confessiolideimissaad presbyte- Francorumrex ftiLurusmaximus et nliimus lempore
—
roset lidelesparocliiretJrgellitane,917seq. AdFelicem Anlichrisli, II, 529. Qure prophelia insipitlajudicatur,
jam conversumElipanJusejus rei ignarusscribil, 862. — ibid., not. — Francorumregni subiimitas,1,117.—Frau-
FelicisdispuiatiocumSaraceno, 1, 125.— Felicianahae- corum velerumvestes, I, 203.
resis sopita,I, 123, 125. Fratres Doinini quiaam in Scriptura, I, 486.Nonnali
Feminaiialineasacerriotumin veteri lege, II, 494.Quid sed consangiiineibeatieVirginisMarire,553.— Fratres iu
siirtiilicant,495. Scripturaproliliis appellali,I, 327.Et aliasqualuor Inodis
Fcrire unde dicnnlnr, II, 420.— Feria iv, qure esl ca- vocantur,II, 576.
pul jeunii, quomododanJa pcenitenlia,II, 471seq. — Fe- Fratriciriaquis, II, 472.
rirerv, MajnrisHebdomatlae cerpnioniae,II, 473 — Feriaev Fraus cavenda,II, 138.
CiensoDoniinicrecelebralio, II, 476seq. Et mysleria,I, Fredegisus Alcnini riiscipnlus,I , 148, 149-,739.Alio
89. In illa iiullumjejuuium, ibid. — Feriaevi Parasceves, nomineFridugisus,ct Fridugilsus,215,216.CaroliHagni
silemnitas, II, 478. n-.tineradefertad Alcuinum,I, 93. Et manualemlibellum
Ferraiiense monasteriiimS. Petri curaeAlcuinicom- Alcuiuimuliaconlinenlemad Arnonem,169.
niissuin,I, 68, 69, not. Fresia (Frisia) ne.coleumnec vinnmfundil,II, 419.
Fesiiti dies in nionasleriissoluto rigore laxius cele- FrichoriussacerdosHibernussanciitntefiorens,II, 176.
branlur, II, 194. Illitisel CaidociepitapliiumscripsitS. Aiigilbertus,ibid.,
Fici arborin Scriplttrisquidsignificat,I, 481. nol. Corporautriusque e lerra ievaviLGervinusabbas,
Fiiielisahbas,II, 585.Ad illnm scripsil Elipandus,II, ibid.
887. An hiijusurrore iufeetusfuerit, 591. Fridegodusan auclorsil poematisde PouiificibusEbo-
Firienliapirs virlulisfurtiluriinisquid est, 11,330. racensibus,II, 241.
Friducinusad illumcarmen,II, 258. An idem ac Fri-
Fides quiil, II, 351.Est creriere, qtiod non vides, I, duinus,
531. Ejus virlusel merilum, 470.Esl animaevila, 575. ibid , nol.
Friduiitus amicus Alcuini,I, 283.AbbasGirovensiset
1'rincipinmnoslraesalntis, II, 582.Melior ratione, 413. WirensissnccessorEadbalrii, 2^4, nol.
Neressariaubi rato deficil, I, 195.Calliolicae pacisneces- quiriest, 11,553.
saria ari salmem, 707; II, 129. OmniumChristianorum Frigus Frisia. Yide Fresia.
iina csse riebet, II, 583.Orthodoxa,ab uuiversaliEcclesia Frisonespaganisrliibus sorduerunt,II, 183.Vincunlur
servsla, 582 Voluntariares est, ad quamnemo cogi po- a CaroloFrancoruiii l, 188, 197.Inslante rege Ca-
test. I, 42, 50. Quanper dilectiouein operatur gratia Dei rolo convers>,6. Aduce, S. Willbrordo II, 187,
cs>,472.— Firies edita apud Nicaeam,II, 117.— Fidei 188, 197.— Frisonumrex RariboJus,haplizanlur, U, 183.
cailiolicaeperfeclio,I, 129.Regulaquae,II, 516. Frons qnid est, II, 353.Unrienomenaccepit,422.
FilireLotan ah inccstu purgari possint,I, 523. Fulda, ibi S. Bonifaciisepulcrtim,1,255. Auibi Alcui-
Filiberlus (S.) Gemeticense et Herense monasleria nus litteras riocuerit,54, not., 256.
construxit, 11,212,not. Illiusara, ibid. FulJensesfralres, ad ipsosepistola,1,157. Illis miltit
FiliusDei qiialilerprincipiumdicilur,1,468.Coaeternus Alcuiniispalliutu storaciumet missalemcharlulain ibid.
el.coaeqiiiriisPalrinon crescendo,sed gignendo,570,590. —Fulilensesabbules.Slurmio, Baugullus, Ratganus, I,
Solusg«tii:us,712.Solusincarnaltis,729, 742. Quomodo 236,not.
a Patre missusiulelli'4iJebet, 726. Quare niinc requalis Fulgenlius(S.) luculenlissimisermoni&elprobataefidei
nuncminorPatre dicilur, 727. Secuiidnmlonnain servi doctor,1,901,907.
ininor Pare, miuorseipso, ininorSpirilusanclo, 728.Ju- Fulgentii(S.) libellusde Spiritu sanclo, I, 754, et not.
riicahit mundumin ea forrna,iu qua juriiolus est, 512, Fulradus(Fulcr.irius)abbas S. Dionysiiet capellanui
513, 514. Eodemhonore quo Pater, 512.An Pippiniregis, II, 255,not. Qnanda obiit, II, 410, not. 11-
(I ci possitoinnipolinsdelionorandus,
onmipolenle,sicut riicilurDeus lius tumulusel epilaphium,533.
de Deo, 741.Cur ronceptus de Spintti sanctonondicilur Funera (|ualilercuranila,II, 512.
Spiritus sanctiFilius,726, 742.Secundumhumanilatam Funiculi,quibusimpii de templuexpulsisunt, quid de-
non est liliusadoptivus,scd proprius, 729.— Fiiiusnoo signaiit,I, 488.
potestesse eiusriempalris naturalis et adoptivus,I, 813. Fures unde dicuntur, et in quo a lalronibus diuerunt,
Proprius el aJoplivus,non potest esse una persona,107, II, 472.
110,70), 770,808, 834, 886; II, 580. Adoptivusnon est Furor in qno difiertab ira, I, 316^ 349.— Furor Dei,
vere n.ituraliiius,II, 574. Unigenilusnequil esse aul dici ignispurgatorius,ibid.
adopiiuis, I, 822,907; II, 371. Idem quomodohabere po-
lest duos patres, 812.— Filii propriiet adoptiviqui suut G
1,812,877.
Filii Deiet Filireliominumqni sunt, I, 311, 312. Gahrielis(S.) ar.i, II, 224.
Finisin Scripturavariassignilicalioneshabet,I, 179. Gale(Che-li)cicnobiumGyslaesororis regis Caroli,I,
Flavius Dainocla,I, 54, 36. Vir claiissimus, ibid. In 128, not. Ibi novaconstruiturbasilica,in quamtransfertur
Saxoniamprofictuset juri riicunrio| raefectus,55, 56, not. corpusS. Bathilriis,148, not.
An liierit episcopus,ibid., not. CognomentumRiculliar- Galilaeaquiridesiirnal,I, 479.
ch episcopiMoguiitmi,55, 243.VideDamoela,Ricnllus. Galliatoia ab Huhnis exs|>oliata, II, 239.— GalliaBra-
—
J'Toi.ioeusismouasleriiabbates Maguulfus,Fulradu-j, cala unrieriicta,II, 494. Galliarumpopiriia lupis vexa-
Theodulfns,11,215,not. li, II. 486 QuoremeJioiiberali, ibid.el 487.
IToriaui(S) culltis. 11,218. L'2I4. Nonienadscitititimctijusdamdisci-
Ga'llicelliiia,
loggiitiuscus.osbibliothccx'Valica:ia)laudiiturrI, 737. puli Alcuini,2l3, noU
1469 INDEX IJNOMNIAOPERA F. ALCUINL 1470
Gallusmonasticus,qui fratres excilare solet ad vigilias, Goteramusprimusconflniicomes ad CastellumGuuUo-
1, 123.— Galluslupnmdecipieus.Fabula, II, 238. nis interfectus,I, 165.
Golhiaalio nomineSeplimania,I, 141.— Gothiaeabba-
Ganriolfovilla, I, 15cl.Ubisita, 160,not.sententias in
Gandulltisctijitsdiscipuliob haereticas sy- tes etmonachi, I, 159, 141.Ad illosAlcuinusmillitlibel-
DOdoAtrabaieusidamnantur,11,577. lumcontra Felicem,159,141,not.,760ser/.lllosqueegre-
Gastrimargia,Lalineventris ingluvies, II, 472.Quaevi- giis doctrinisinstruit, 141.
lia gignit, ibid. Gothivel Hiinni, 1,12. — Gothi Ilalire templa vastant
GautliutnChristiin nobis, et noslrum in Chrisloin quo in Italia, H, 259 Ad Golhorumgeruem caruienexhor-
consistii,1,603.— Gaudiumplenuin,beatitudo est pacis tatorium, 11,254.
seternse,614. Gradusecclesiaslici qni et quotsunt, II, 434, 491. Sino
Gaznphyiacium quid, I, 516. retributione sunt conferendi,488,652.
Gelasiuspraesul,II, 213. Graecicum classevenerunt in Ilaliam,I, 6. A ducibus
Gelasiipap* deprecatiopro Ecclesia,II, 83. Auctorest Caroliregis victi, ibid.
Praefationisin missa,500. Grammaticaquid est, et qnaeejus species, II, 270.—
(ielu quiilest, II, 553. De grammalica Dialogus magislri et discipulorum,II,
GenealogiaeriuaeChrisli male explicatae,I, 81l.Bene 263 seq.
explicatae,*8I2. — GenealogiahumaniiatisChrisli secuu- Graiia pars virtutisjustiiiDeqnid esl, II, 330. — Gratia
dum triplicemsensuinexposita,I, 4'iOsei. Christi necessaria, II, 407. Eiiamari initiumfidel, 408.
Geiieraiiuseu nativitasChristiinenarrabilis,I, 814.. Nonaufertliberumarbitrium,ibid.Praevenieusopuslidei,
Genesisliber unde appellatur,II, 431. I, 598. Per ungiienlum visibile in baptismo signilicat;,
Genelhiiaciqtii et unde dicli, II, 461. 811.—Gralia praeveniat, et subsequaltir obedienlia,I,
GennadiiMassiliensisauctoritasolim laudata,II, 373. 583. — Gralia Dei, qua Deus homo faclus est, quae,I,
Genovefae(S.) virg. ara, II, 211. 725. — Gratiaepleniludoin Chriso, I, 471,723. — Sine
Genlesper linguasdivisaeet dispersre,I, 316. gralia—Spirilus sauclinibil proficilhumanumingenium,I,
GenuBexioin die Parascevescur iu oraiione pro Judaeis 2S5. Siiie gratia Dei nec—etiain bona volunlaspotest
non lit, II, 479. esse in homine,1,436, 717. Graliarutn riouain Eccle-
—
Genus quidpropne, II, 336.Unde dicitur, 420. Ge- sia varia, f, 724.
nera quot sunl, P, 275. Gravenek(de) princeps et abbasCampMoncnsis,II, 3.
Geoirrelriauuid est, II, 332. Gregorius(S.) marlyr, II, 219.
Georgii(8.) viciorisara, II, 210. Gregorius(S.) papa, EcclesirePaler, II, 210. Vir puris-
GeorgiuspatriarchaurbisHierosnlymae, I, 148.Vocatur simaelidei,I, 901, 906.78 Britaniiis gentilibusverbum Dei
alibi Gregorius,elSergius, ibid., nol. propitiat,II, 243, vers. seq. Oralinnesmissarumcom-
GerardusCameraceusisel Alrebatensisepiscopusquos- posuit,1,892.— S. GregoriiLiber P..sloraliscummenria-
dainerroris arguit circa eiiriiarisiiam,eosque in syuodo tur, I, 43, 75, 74, 76,204. Item Libri Dialogorum,233.—
darnnatanle Bereugarium,11,377. S. GregoriiSacramcniariuro,I. 144, 146.Oratio in tiono-
Gerbirga regina Ludovici transmarini tixor, II, 527, remomniumsancloriim, II, 107. Alia, 110. 118. Epistola
not. lili Adsoabbasdedicatlibellumde Antichristo, 526, ad l.eanJrnin, de qtia dulius esl Alcuinus,I, 110.
.127. Grimoaldusdux Beueventanus,I, 156.
Gerfriritisepisc. Monasteriensiset abbas Werlhinensis, Grudegangusep. Metensis,11,223, not. Yide Hrogau-
S. Luidgerisuccessor,II, 204, not. Codicemsacrae scri- dus.
pluraescrihi fec:l, ibid. Ecclesiasrenoval, ibid. Gndbertus(S.). VidcCuribertus.
Germaui(S.) iraesulis ara, II, 211. Cu'tus Parisiis, Guillielmusdux Bavavire,ad ctrjus usum edilus liber
194. precatoriusCaroliCalvi,II, 4.
Germanorurnmores,in polandoplenocalicetanguntur, Gulaquidestelquale peccatum,II, 112.Ejus effectus,
I, 62. ibid.
GeroldusBojariaepraefectus occisus, 1,123, not., 165, Gulositasunde dicitur, etqnae indo vitia, II, 472.
not. Gundrariavirgo, cognomenloEulalia, 1, tis. ln aula
Gervasii(SS.) et Protasii martyrumara, 1T,214. cum aliis virgiuibusconversatur,ibiti. A pudicitialauda-
GerviuusabbasCeiUnlensiscorporaSS.Cairiociet Fri- lur, ibid. Soror AdalhardiAbbalisCorbeiensis,i.')/ri.,not.
chorii elerra levavit,II, 176,not. Cumfratribusa LudovicoAug. in exsilium missa, 206,
Gigantesunde progenili, I, 312. not. VitleEulalia.
GiUiis BrelLonumsarienlis-imtis, I, 13. GitbnsaMhi GundefreduspresbylerOrgelittaniis,I, 917.
vocatur,78, 79, not. Scripsitepistolamde excidio Brilan- GundunecclesiamS. Martinireuoval, II, 213.
niae,16,not. Quandovixii el obiii, tbid. GuularinsArnonispediseiptus,I, 150.
Gisla (Gysla)soror regis, I, 128, 148, not. Ascititio Guntioniscaslellum,I, 165, not.
noniineLucia, 458.Eanisororem appellat Alcuinus,148, (Hinvinussacerdosdiiulum lemplumrenovat,II, 214.
250, 231, 591. Abbatissa monasleriiCalensis,148, not. Guslusunde appellatur, II, 421.
in
NovaniEcclesiamexslruxit honoreiti sanctae Dei Geni- Gyrvensis(Gyroensis)Ecclesiaefralreset monasleriuiu,
tricis, i6irf.Missosdirigil ad Alcuinum,68. Qui illamin- I, 21, 23. Fundatum ab Eglririorege. 'Norlhnmbriie,
visit, 119, 120.S-ribit epislolatn ParisiisTuronos ad Al- 25, not. Hliusabbates Ceollridus, ibid. EadbalJus,ibid.,
cuinum,460. Qui adillamet Columbammiltit Commenta- noi. Friduinus,283,284, not.
rium iu EvangeliumS. Joannis,4J9, 462 serj.,591. Cru- Gysla.VideGisla.
cem pro Treciisi basilica,el cappam donal Alcuino,148,
119. Ven Beriae
—
tractatus quosriamhabuit, ab Aleuino H
niissos,203, 251. GislaieriiuCaroli ex HilriegarJe tilia,
I, 149, 150, not. Spleudido ornatu imerest veiaiioni Habere, categoria et ejus species,II, 312.
Aquisgranensi,!!,453.— Gisla, Ciroli Magni soror, an Habitus,speciesqualittititquidesl, II, 740.
ab Alcuiuoarimoncturad virLuteset
fili,<? Sanctiiiionialis Haereslegilimusquis,I, 190.
lectionemsacraeScripturae,1,293. HaeresisGraece, ab electione diiitur, I, 660. Iu quo
Gislebenus abbasElnonensiset episcopusTornacensis, dilftrl a schismate,ibid.
II, 2)5, not. Illiusepilapliium,ibid. Haerelicaepravilaliscausre,I, 790.— Haerelictvolentes
Gisleinariisvir illuster 1'onlivaeregionis, II, 179, congregareEcclesiamabsqueDomino,in vanumlaborant,
180. Locuin prrebet S. Richario iu silva Tristiacensi, 582. Slultiscomparaiilur,439. Non per ostiuininlrant iu
ibid. ovile, setlaliiiude ascendunt,502.—Hrcreticorumsuper-
Gladiusflammeuset versalilisquil, I, 510, 311.—G!a- bia, I, 388.Temerilasiu exponendisSciipturis,905.
dius multifarieaicipilur in Scriplttris,I, 181.—Gladiiduo Hagiilslalriensis ccclesia ab EtlieldrilhacoucediturS.
in Evangeliomemoratiquiddesignant,I, 180,182. Willrido,L 197, not. Ejus magnilicenlia,ibid.
Globiie>raqueiiureqiialitasiti.iaiur,I, 99. HaimoHalberstadensisquidsenserilde verilate eucha-
Gloriavana qua?,II, 143,47I.Qiiaeiniienascanturvitia, ristise,11,579,580.
141.AriveistisilLm remetJiaquae,ibit. Hatisiziicoajeclurasfallunt.I, 40,69, 122,127, 165; II,
Gloria1'atri trir iu Ecclesiacanilur, ct quis hoc in- 448, not.
slituit, II, 498. Lur ouiiitilur in ollicioCoeita:Domini, lleaiJberiusdux in bino diplomate EgfriJi regis Mer-
476. ciurumsubscrihii, 1,272.
Gloria in excelsisin mis-adici quisinsliLuil,II, 497, Ilebron civilascur tribus nppcllatanominibus,I, 328.
298. Heclislanuspresbyltr, coguomeiiloAllapelra, I, 199,
Glossaquidesi, II, 271. 200, uct.
Gi.rrieiiss Eccl siredcdiculio| er Grodganrium ep. Met- HeriilieJus rer, I, 85, not. Firfe iEriilredus,Ethel-
temem, II, 223. rcJus.
1471 INDEX IN OMNIAOPERA F. ALCUINI. 1472
HelbrechiusmagisierAlcuini,1,61, 66, not. Vide .1U- sit, 1, 55. Reprehenditur ob profanaspectacula,206.
bertns. Hislrionumvanilatibusdeditns, 206.Illius moresemen-
HelenainventrixsanctaeCrucis,II, 219. uati, ibid. Aleuino nunliiiinferlde saluteCaroliet sobo'is
Hebselis(1'Alsace),I, 41. ejus, II, 228.— AdHomerumcarmina,II, 229, 230. Vide
Helpericus.VideElpericus. Angilberliis.
Helvidiihaereticiblasphemia,II, 399. rlomicidiumunde dictum, If, 472.— Homicidiireus
Herbaquid est, II,' 353. est, qui proximoin necessilatenon succurrii, 1, 341.
Herbertusel Lisoiusob haeresimin urbe Aurelianensi Homiliaquidesl, I, 185.
cremali,II, 577.' Homo quid est, II, 352. Unriedictus,420. Inlerio-et
Henberlus Colon. archiepiscopusquando,II, 527. exierior, 421.Suae polestalis auctor. seu liber creatus
Uerigerus ahbas Laubieusis ad prnbandamEucharistiae est, I, 305, 309. C.ursexto die, 506.Crealusad imaginem
fidemuiiiiir concilioEphesino,II, 378. et simililudinetnDei, 339 seq. Iniagoliaecel similitudoin
Herinonquidsunilical, 1,389. quo consistunl,I, 307, 339; II, 419,— 420.Curin terrorem
Herwaldusabbas et Niger sectatorcs S. Willibmrdi, raeterisanimalibuspositns, I, 315. Homolotus niodo
preshueri, II. 252, vers. \0i3 seq. Saxonibusprajdicanl, carnis, rnodoaniinrevocabulodesignalus,I, 470.—Homo
vers. 1049. Necanlur, vers. 1034. El Rlieno mergun- per peccalumnascitur, per Laboremvivitet per dolorern
lur, vers. 1057. Inde mirabiliter erepti honorilicesepe- moritur,11,142.— Honiinisaelatesquaeet quolsual, II,
liunln;, vers. 1070. invisis 425.
HesTperiaepopulus sceplrisservit, II, 239. Homonymaquaesunt et quolmoriisfiunt,II, 337.
Heleronyniaqua:,II, 537. •Honoratus(S.) episcopusArelaleiisisfuudatormonaste-
Hiberniapopulosa,II, 240, vers. 458.Scholasticaeru- rii Lirinensis,I, 279, not.
riilioiteflortiilolim, 185.— Hiberniaedoclissimimagistri Hora quidesl, II, 426.—Hora sexla, medins dies, I,
in Brilannia,Gallia, llalia per Ecclesiasoiullosoliiule- F00,— Horaelerlias,sexlaeet nonaeollicia, II, 52. Unde
cere prolecius,I, 285.—Hiberniaefralres a religiosacon- aut cur instituia, 510. —rHoraevesperlinaeei completae,
versatione,et sapieutiaesltidiislaudanlur,1,284,286,not. ibid.
lllis Al.uiuusdeiiuntial, novas seclas in Hispauiaortas, Horreensis monasieriimonialesa peste liberanturper
283. Kamdemcuin AnglismonachisregulamS. Benedicti S. Willibrordum,II, 190, 199.
prufessi,286, not, Hospitalirasquantnmsit bonum,I, 522.
H>emsuuiledicilur, II, 428. Hospitesnonsuut evitandi,seriinvitamli,I, 323.
Hteroiiynius(S.).Lcclesiaeinagister, II, 210, 223. Cla- Hoste (in) tria consiJeranJa,virlus,dolus,pax,.I, 97.
rissinnisiiiviuaeScripturaedocior,I, 461, 901.-—S. Hie- t osliaeuuJe vocautur,II, 436.
rouymi senieiitia, quae Pelagianis lavere virieri possil, Hripensis ecclesiaS. Petri, ubi sepultusS. Wilfridus
temperalur,I, 418. Quae illius senleiiliade augelorum episcopus,II, 2^8, vers. 643.—Hripense monasterium,
cie.iiiune anle htinc munduin visiljileui,651.Anauclor a quocojiditum,11,184. Yide Ripensis.
Itreviani iti Psallerium,798. Exstat traclatusin Psalte- HrodberctusPate.r,I, 115. VideKupertus.
rium sub ejusnomiuems. m bibl S. Emmerami,814, not. Hrodberti(S.) (Rtipcrli)monasteriuin,I, 70.
lilius tractatus De Concordiaevangehstaruniignoralur, Hrodlj.erolusponlifexclarus,II, 218.
iu
775. Ignotuspariter illius Commeiilarius Apocalypsin, Hrotbberct, au Hobertus abbas S. Germaoi,II, 449,
II, 569,not. Et ignota Epistolaad Caesarium,ibid., not. not.
Libcr de SanclorumNalaliliisprr annum,au Martyrolo- HrogandusMelenrispraesulGorciensemecclesiamde-
gium? 111.— S. Hieronymiorationes,II, 39, 12.0,121.— dicat, II, 228.
S. Hieronymiara, II, 225. Hubo,rebusS. Martinipraefecitis,I, 206et not.
Hierusalemqttidsiguilicai,I, 351. Hugibridus(HincbalJus)Litidislaruensisepiscopns,I,
Hilani (S.)uisigiieeticomium,I, 827, 901. Prooemium 11, 45, not. (Ilurnad palieniiam.hortaturAlcuinusteinpo-
ab AJcuiuocilatunidesitleratur, ibid., uot. Textus au a re cladisaffligentissttamEcelesiam,II, 210,not.
Felice corruptus,842; II, 569, nol, — S. Hilariioralio, HumanitasChrislinequit diti adoplivaDeo Patri, sicut
II, 117. Aliare, 20.). Cullus reliquiarum illius Picta- nec illiusdiviuitasadoplivamatri virgitii, I, 881.
viae, 194. HuiuilianusepiscopusHispalensisautecessorTcudulae,
HilriebaldusColoniensisarcliiepiscopus,Aram sancto II, 591,
Pelrostruxit jussuCaroliMagtii, 216.Aliammitallisor- Humilitas,sacrifieiumesl Deo gratum, 386.— Humili-
uavit, 225. tas Filii Deicurare debet supeibiamfiamiiiis,f, 225.Per
HildegariuspropinquusArnonis I, 112.E bibliotheca illamChristusnobisviamfecilad cielum,201.—Humili-
S. Marliuilibrossecuinporlavit,ibid. et 111. tas iedilicat,superbiatteslruil,I, 70. A Deo gloriamquae-
Hildrtidvirgo, lilia Caroli Magni ex Fastrada, II, 453, rii,superbiaab hominibus,517.Dei volumatemfacil,su-
not. VenmioniAquisgranensiiiileresl, ibtd. perbiasuam, 525. Quoutodoop onitur superbite,II, 132.
Hilirinaeinsulaefratresvenerutilad Alcuiuum,I, 206.— —HumililatisveriB virlusquautaeal_.II,132.Passibushu-
Hiliriensesfratres, I, 278. VideLirine. militatisccelurnconsc.enditur, ibid.—Ptohumilitatecusto-
Hinchaldusepisc. Linriisfarncnsis. VideHugibaldus. die.udaoratio,II, 28.
lliiicoiarusBltemensis haerelicos censeLerrautes circa Hundrudaf ininaDeo devola,I, 209 Matronaanglicana
eucliaristiae verilalein,II, 578. velata, vivensin regisOffaepalatio,^10, not
Hippocratissenleutiapro tuuliere de adulteriosuspe- . Hiiniiiqui et Avari, in llallatnet Baugariamirruentes
CU,l, 320. superaliel dispcrsisurtt, I, 6. A Pippinosubacli, 44, not.
—
Hippolytus(S.) martyr,II, 218. Hunuoruingeus fera el formidabilis,I, 6. A Christum
HispamaLyraiiuoruui oiim, poslea schismalicorum nu- conversa,57. A fide regi promissaJefecil, 128. lllorum
—
trix, I, 108,860. Hispaniaescholasticacongregalio,I, perditio;tinde, 135.—.Hunnoiumvel Golhorumgladiis
912. Adillamadltorialio,ibid. —Hispaniaetiiuliapars Sa- lola pene Luropaevacuala,1,12. Gallianovemamns ex-
racenisablataa ducibusCaioliregis, I, 6. spoliala,ibid., II, 239.— Huiiuorunireguum diu slabile
Hispanicahaeresis,I, 720.Uude prucessit,862.Denun- et forle, I, 104
liatur ab AlcuinoIralribusiu Hibernia insula, 285. Ite.u- Hyacintlinsgemmaest aerei coloris,I, 402.Ccelestede-
latiir el damualura concilio Francofordieusi,II, 573 sidenum signilic.il,II, 494.
seqq. Hydriaunde dicitur, I, 504. — HydrireSamaritanae niu-
—
, Hispaniepiscopiscribuntad CarolumMagnumelad epi- lieris, amorsaeculi,I, 502. Hydriaequaevasa,et quid
scopusGalliae,Aquitaiiiae,etc, pru defeusionedoelritiie d.siguanl, I, 485, 481; II, 465,
de adoplioue,II, 507. Uujin taiuen in Clinsiopersonain HymnusGraece,Latinelauscarminis,I, 183.—Hymnns
se protileri asserunl, 570, 571. Quoshaeresiarchasdaiu- posl coenaminysticam dictusquis et cur ab evangelislis
nanl, 573. Cur inter eos Neatoriumnon — nominaul,580. —
ermisstis,I, 185. Hyinnusriexv PsahuisGradiium,
TextusSS. Palrunicoriuinpuut,574, 578. Hispanoruni fraet , 169,389.—Hyuiuus —
ForlunatiPange Lingua, 11, 90.
Patrumauclornasquae,I, 85.,,891; II, 509, tjffo.Illoruui Aliusejusden, 91. HynuiusbeatiSeJuliiep. A solisor-
opera Altuinoignota, 1, 868.Maleab episiopis lfisp.niis tus cardine,— II, 125.— Hyiiiniissancti-Auibrosiipro infir-
iiueilecUel iutirielilerrelata, 856, 891. Alque corrupla, mis, II, 86. Hymnus: Te Veum laudanus, II, 116.—
892. Hyinuuspiilcheirimnsde sex riierumopere, I, 169.Nobir
Hisioriaquidest, II, 271. lissimusrie Ediltryderegina, ibid. et518. DiesauctoVe-
HistrieiisisepiscopusAginus,I, 40, not. dasto, II, 174.— Hymnitriuin puerorumlaus, II, 55.
Histrioneset rriiiiuvitainii,I, 276, 294. HypapantiDomini,II, 465.
Hitheriusepiscopus,I, 793. Hyssopusprohumililatecorriis,1,352.El pro Itumilitate
Hlolliariuscusiosecclesi;eKlnonensis,II, 208. Ch.istiaccipiiur,632, 693.
uiiile
Holooausium vocatur,II, 436.
llouierus Car li rcgis a.riculuiius in Ilaliani rcces-
1473 INDEX IN OMNTAOPERA B. ALCUINI. 1474
I fnvidusaLenafelicitale.torquetur, 1, 422.Inde tabescit,
nriebonusproficit,II, 15'.).
I littera quando transit in potcslatem consonanlis,II, Cur Invilaloriuinin fesloEpiphaniaecur omittilur,II, 464.
269. in CcetiaDomini,476.
Idilhunmagistercantusin aula regia, II, 228. IM ad.quidhominidata, II, 147.Quale peccatumelqure
Idololatraqnis et unde, II, 472. inde maia.471.Consiliomoderandaest, l, 122 Si ratione
Idumaeadesignatgeutiles,I, 474. non regitur, in furoremabit, II, 143, 471. Quomodovinci
Idus undedicuulur,II, 428. debet, iuid. Iu quo differt a furore, I, 516, 349.— Ira
Ignisquidest, II, 355.auctoritas Dei aeternamimpiorumpcenam;furor iguem purgalorium
lldefonsi(SOepscopi pro dogmateadoptio- siguilicat,I, 346, 319.
nis adducia,il, 569.Hejicitura patnbus Fraucofordiensi- slaIiacunriiaunde dicitur,II, 471. Quaemalaet quaeinju-
Lus,575. est, 110.
Ildesinduspre*hylerOrgellitanus,I, 917. Iracuudusquis dicitur, I, 653.
ImagosmctaeTrinitatisin hoiiiineiu quo consistit, I, dictam, Irasceudumpeccamibusad etnendationem,uonad vin-
339; II, 419, 420,596. I, 428.
Imma quidam uobilis miles, in bello peremplus, II, Irmengardisregina. YideErmengardis.
Isaac quid signific.it,I, 450,451, 455. Cur non Esan,
249, vers. 790, not Mirabililervitaeredditur, ibid., vers. quemvoluit,
793. El e vinculiseripilur, vers. H03seq. sed Jacob, quemnoluit, benedixit,528.Cui
Immaculaliin via qui sunl, I, 361. populoapposiluspostmortem,330.
Immortalein quo dilfertab reterno,1,178. Isachar, cur asinusIbrtisappellatur,I, 330.
ImmunJacur pari, mundavero impari numero posita Isagogaequaeet quot, II, 336.
in Genesi, I, 313. Isaiaeprophetiamale interpretala,I, 887, 888.— Isaire
Immunditiacarnisquaevisvitandaest, If, 137. liber a quo et quoslylocompositus,II, 432.
Imutuiittase,clesiarumS. Martini,1, 265. IsidoruslumenHispaniae,I, 904.Quidde bissextosen-
Imperalorisuoctrinaproilessedebet subjectis,T, 704.— tiat, II, 367. Ejus oratioues,86, 106,121,122.
Imperatorum conslilutinnesde fugiLivisad ecctesias,I, Ismael,qnrenoiuinisinterprelatio,1,321.lllius filii uhi
172. — ImperatoriapoiestasinaxiuieadprresidiuinEccle- habitaverint, 327.
siaea Deo collataesi, I, 184. Ismaciitae c ur etiamMadianitievocanlur,I, 331.
impii an Dei Jona habeant,I, 742. Italia escasnoxiasgetieral, I, 28.— Italiaemercimoriia,
195.
Impulsiorheloricaquid est, 11,319. Ceadualae relicto I, ltheriusabbas
lna rex Saxonutn,II, 549.Successor , monasleriiTurunensis anlecessorAlcuini,
regnoRomremoritur, tt>i'i.,not. I, 36, 57, not.
InauresRebeccaedawe,phylacteriadeorum alienorum, mouasterium Illa (Iduberga) Pippini majoris domus conjux fundat
1,330. in Nivigella,1,68, nol.
Inbrumaliqui dicuntur,II, 428.
Incaniatiocur iniroitusel exilus vocalnr,1,667. — In- J
carnationismysteriiim,I, 718, 751.Ab liomine penetrari Ja nomenDei,11,421.
nequil, 474, 814.Uliits coufessio,II, 398. Quioam circa Jacere, ciiegoria, II, 342.
illud erraverint, II, 399. Jacobquidsignilicat,I, 450,452, 455.— Jacobpalriar-
Iiictsuis quid(l undedicittir,II, 472. cha quare oleumfuditsuper lapidemqucm erexit iu flu-
Incolaest, qiti altunJe venit, qui terram alienam colit, lum, I, 328.Cur Israel vocalus,530. Qu.1 aunis servivit
1,377; II, 306. apud Laban,328. Quornododecem vicibus dicit socerum
Increduliiasestsolidamenlumvitiorum,I, 610. ei mercedem muiasse,321).Quot animassecumduxit in
Indiain tres partes divisa,II, 222. jEgyplum,332, 554.
Indigena, iude nalus; iucnlaaliundeveniens,II, 306. Jacobus(S.) apostolusunamscripsitEpislolam,II, 432.
Induclioquiriest, et quilis esse riebet, II, 524. — De S. Jacoboversus, II, 221.
Iiifantescur in Sodomisciimparenlibus(Temati,I, 322. Jaclanliamagniimmalumest, I. 517.
Inlerni pcenarumaeteruilas, I, 17, 18.Illarum descri- JanuariusmensisinnJeriictus,II, 427, 463.
ptio, 11.251. Janus Ilalireprincepspro deocuilus,II, 463.
IuuVmitalesquihusex causisproveniunt,I, 509. Japhet et qui cx eo nali, I, 316.
Inlir.nus quo ordine visiiandiis,II, 511. Quomodoad Jechoiiiasquidsignifical,I, 450,452, 454.
mortemse praeparet,512. Jeeur quiriest, II, 553.
InfridiussaiiclissimusPaler, I, 268. LegendumNifri- Jejuniumperierlumquod et qnamsalutare, II, 136 —
dius, ibid , nol. VideNefridius. Jejunitimanliquilusfuil septemhehdomadarum,II, 4U6.
et
Jngeuiliis Paleriu quoJitferunt,I, 712. — Jejuuiumquadrageuariumante legein, sub lege el stib
lugenium humanumuihil pruficitsine gratia Spirilus graiia, I, 315—Quadragesintalecur et quomodocuslodi-
sancti, 1, 283. tur, II, 470. JejuuiumGraecorum
— aSexagesima; cleri a
Ingiuvies\enlris quidet quaeinde mala, II, 472. Quiiiqtiagesima, II, 466. Jejuniumordinaudoruni, il,
Imiiercummouaslerium,forleAugliae,ignotuui,I, 209, 488. Jejuuiumquandoa Christoc >ptiini et linitum, II,
—
210, uot. 465.—Jejuniiimin vigiliissanclorum, II , 481.—Jejunii
InscriptionesvariaeSacri Codicis,II, 203. In historias pubJic.iorigo in KalendisJanuarii, II, 464.—Jejnnia
quasdaniVcteris et Novi Testanieuti,207. Ecclesiaruin QualnorI euipornm,el cur in unoquoqueires sun! dies,
aliariuin,sepulcrorum,etc, in ecclesiis eL monast.riis, II, 488. — Je uniorumdies apuri (Jn.oiales, Graecoset
Elnonetisi,20*.S. Vedasii,209.Tur mensi,211. Nobilia- Laiiuosquol luerunt, I, 86 Cur alii sex, alii septeui, alii
censi, 212,211. Fioriaceusi,215. S. Nahoris, ibid. Cor- octohebd.madisi.bsiinent,88.
mariceusi,ibid.Iu alio cuiAlcuinuspraefuil,216.Salishur- Jeremiaslibros Malathhn in ordinem coegil, II, 431.
g.nsi, 217.In aliislocissanctis,28. De basiicis sancto- Quoslylosu m prophetiamscripsit.432.
riini apostolorum, 220.Adsi:liolarn,21l.Admiisaeiim libros Jerosolynaeurblsexcidiuin,II, 222.
scribeinium, i bid. De palatio terreno, ibid. Ad dorniito- Jesse quiJ signilicat,I, 450, 451,433.
rium, 212, 213. Ad lalrinium,ibid. De juveinbussoiiino- Jes-e magislermitiislrorumin aula regia, II, 228.
lentis, ibid. In viaad cho um,ibid. -Ad cellanihospitum, Jesus iiomen,I, 450,452,436, 805, 822; II, 509.
215. Ad releciorium, ibid., 214, 26. Ad hypoeaustum, Nonest quo) nomenadopiivi,1, 803.—DeJesu Cliristoet ejus
215-Ubi libri ruslodiunliir,216. Ari campauam,ibid. Ad miraculisversus,II, 207.—Jesus F.lius Syrachouis , II,
locumlectionisuiensalis,ibitt. Admensaui,ilid. Adcon- 432. Scriptor Ecclisia5tici,iWd.et4".l.
ditoriumsanclarum reliquiarum,II, 217. De via duplici Joachimpater bealaeVirginis,I, 870.
ad scholamet ad cauponam,217. Ad coeuieteriumfialium Joannesgratia Dei interprelalur, I, 473, 644.— Jnan-
Elnoneusium, iOid.Ad aras et templa sanclorum,218, nes (S.) inter Evangeliorumscriptoreseminenlior,I, 462.
223 Adfomacem,227. Cur et qua occasioneKvangeliumscripsil,ibid. Aipiilae
InsulreBarbaraefratres, I, 11I, not. Illius monasierii couiparalus, 465,467; II, 455. Curliliusloninui apr.ella-
fundatorLaidradusep. I.ugdunensis,272, not. ViaeLug- tus, I, 463. lijus virginitaiis
duplex lestimoiiium,i.itl. fn
riunensesfralres. sinu Jesu recubuit, 594. Cur piae c;cteris magisa Deo
InsulaeOceania paganisinfestalae,I, 135. dilcctus 467,616. Currens ad irionuiuenliim synagng.im
Inlelligeiiliapars virlulispriuhnliaeqnij esl, II, 329. slgnificat, 5 34. Quanto tenipore Evitngeliiimpraedicavi:,
Interjectio quid est; ejustj_uespecies ei accetilus,II, 462, 617. An et qtialiter mortuus, ibid. Tres episiolas
300. scripsit, II, 432.—S. Joaunis ara, W, 210, 214.—De
luveuliorheloricaqnid est, II, 514. S. Joanne veisus, II, 221.
Invitliaquaiuummalurn,II, 159.Undedieitur cl qusc- Jo.iunes ep. PiclaviCusis,et ejus se|iulcrum,II, 314,
»auiiiideii aa nascuulur,471. not.
1475 INDEX1N OMNIAOPERA B. ALCLINI. 1470
Josnnes episc. Eboracensissuccessor Bosae,11.252, JuslitianostraDei graliaesl, I, 359.
vers. 1083.Ejusvirtuteselmiracula,ibid., vers. 1088seq. JuvavensisEcclesiaefratres, I, 1U. III rum laudabilis
Seuex reliclo episcopatu monasterium pelit, ibid., vers. conversalio,ibid.—Juvavpnsis nidus, I, 127.
1210.Quandoohiit,ibid., vers. I2li et not. JuveneusdnclissimusHispaniae scholasticus,1,803,891.
JoannesduxVenelorumJoannempatriarchamcx allis- Evangelicamliisloriamcaritiinescripsil,ibid.Quandotlo-
simalurri praecipllemdari juss.t, 1,148. ruit, 806, 892.
Joaimis(S.) Baplislsehuuiiliias,I, 475, 474.Feslivitas, Juveuumad somnumexcutiendumadhorlalio,II, 226.
II, 489.Ara,211,216,218.De illo ^ersus,207.—S.Joni-
nis MapiistasEcilesiae(ratres, Montis-Olivi, I, 288,289, K
not. Illorumcongregatioprima fuit, quamAlctiiuusgu-
bernaiiilamaccepit,ibid , nnl. VideMoulis-Olivi. Kalendaeunde dicunlur,II, 428.—Kalendae Januariia
Joauuiset 1'auli(SS.)ara, II, 210. geniilibusimpie celebratae, II, 465, 464.
Joannispalriarchae (iraden-is mors violettta,I, 148. Keuullusrex Merciorum Oflfaeet Kgfridisuccessor,I,
Joalhanquidsignilical,I, 450,452,454. 81, nol. /Edilbertum regno Cantiae amovii,ibid.Kcclesiae
Job de qua slirpe descendil,1, 323.Ejuslibri quis scri- nulvus. Cantuariensis digniiaLemreparavil,ibid., not. Fio'eCoe-
ptor. II, 431.Quisstylus,i'tid. Kinebertus Ventanaecivitalis ep. socius jEthelhardi
Jodocus(S.) apudVicos,I, 55. HodieSainl-Josse-sttr- Bomam
mer, 148, uot.—S. Jodociceila curae Alcuiuia Caroo Vel euntis,I, 1i8, not. An idemac Cinebrihius,ibid.
Magnoiradila,ibid. Ciiniherclus,269, not.
Joua, Laiiuecolumba,I, 478. Kyrieeteysonin missacur Graececanilur,II, 498.
Joram(|uidsignilical,1, 450,451,454.
JordanisOuviusa duohusfontibusDanet Jor appellatus, L
I, 318.
Jornandis(Jordanis)HistoriaGolhorum,I, 55. Labia quid sunt, II, 553.—Labia iniquaquaesunt, I,
Josaphatquidsignilicat,I, 450,451, 454. 576.
Josephquidsigiiificat,I, 450, 452,455, 436. LacrymaB pcenitentiumpro baptismoreputantur apud
Jospphpatriarcha ligura Christi, 1, 499.Illiussomnium Deum, II, 515.
de sole el luna et unriecimstellis, quomodoimplelum, Lacusinterior, locus inferni vel profunditaspeccato-
531. Dcve.nriilione ejus versus,II, 208. rum, I, 360.
Joseph teslisel custoscaslilatisbealae Marire Virginis, Laedredus.I, b. VideT.aidradus.
I, m. Laicorumhominiimoliiciumiu Ecclesia,I, 19.
Joseph, Colcu lectoris vprnaculus, I , 6. Alcuini discipu- Laidraduscpi9Copus in Noriconalus,inter
lus in scliola Lbnracensi,194,not. Commentaria S. Hie- domesiicosArnonis,I,Lug.lunensis
5, not. Epi&copuseligitur, 106,
ronymi In Isaiauic ompeudio r edegit, ibid.Defuuctus o ra- not. Fundator monasleiii I-suiae Barbarae,272, nol. Feli-
tioni Remigiiep. rommendalur, 1 95. cem Urgelliianiiitiep. Aquisgranuinad praesentiam regis
Josephus,e|>. Tiironensis i n moribus eleclus, in praedi- perduc.il,I, 113,II4. not., 917. lllius curaeidernFelix
caiione devotus, I, 162. Vidit aniuiambeali Alcuiuiin trariitur pnst conciliumA>|uisgraiieuse, 148. Toto 311110
coelumpenerare, ibid. inlirmusfuit apudS. Martinum,I, 128,129, not. Miltitur
Josiasquidsigniltcal,I, 450,452,454. cuin Benedicioet Nefridioiu parles occidetiialesad ex-
JosueliDera quo nomenaorepil,II, 451. sliiigucndampenilus haeresimElipandi, 148. Ibi lidem
Jubilaeusaimtisquis, II, 129. praedicai,et viginli11.ilia hnminumconvertit, 136.
JuJas quidsignilicai,I, 45:1,451,454. Lamberli(S.) prresulisecclesia,II, 212.
Judaeet fratrumcjus historiaquomodoin anniscompu- Laminaaurea iu fronlesummi poulilicis,II, 494. Quid
tatur, 1,331. signilica',493.
Judas aposlolusan a Christomissus cnm epislola ad Lanriiberti(S.) ara, II, 210.
n
Ahagarunirpgein, II, 222, t. Illius epistolalegitur iu Laufrancusan recle cilel conciliumRpbesinumconlra
ecdcsiis, I, 6(10.Quid in ea cuiilineliir,II, 434.An praele.r Berengaritim,II, 378.
episiolam catholicam aliquirisuipseril, 222,not: De illo Lapidumurdiuesqualuorin ralionali,II, 494.Quidde-
carmen,if>iri. signanl,493.
JudasIscariolh unusex duodecimnnnfidesed numero, LalinalinguaqtiomodoinmodernamveruaculamHispa-
I, 532, 591. Non ari bealiludiuem eleclus, sed ad prodi- norum degeiieravit,11,58.).
tionisperlidiain,593.Deilloversus, II, 207,223. Lairone(de) bouoversus, II, 207.—Lalronesundedi-
Judexmisericortliam jungaldisciplinae, II, 131.—Judi- cunlur,II, 472 Impitnedisctirruut,229.
cis iniqui pervcrsilas,II, 138, 13J.—Jiidices.slulUel Laurenlius(S.) Doroensis(Canluariensis) Ecclesiaepon-
improbi nonconsliluantur a principe,II, 138.—Judicum lifex. I, 80. S.— — Laurentii leviae ara, II, 209,210,224.
oOiciumquo.lesl, I, 18,19; II, 18. Oratorium,213. De SS. Laurenio el Slephanocar-
Judex liominuiii(Chrisius)verus Deusnon nunrupati- uien, II, 223.
vus, I, 836. Qnilis apparebilin liue saeculi,ibid. Lattsdivinamonacliiscommendatur,I, 290.— Laushu-
Judicinmdnple.x,discretionisel damnalioms,1, 56C.— mananon quaerenda,II, 140.— Lattdishumanaerupiditas
In judiciisquotpersonaeesse sol/ul, II, 519.Quis<ujusvis quaeet quanluminalum,I, 517.
personaelocus,520. Quaeinsiguia, ibid.—Judiciorumiu Lazarussororibusmorluuserat, Domiuodormiebat,I,
orbe cnrruplio,11,220. — JttdiciorumDei abvssus,I, 573.
5S8—Juriiciumextremnmquan o ruturum,II, 530. Quo- LcctiosacrarumScripturarumquiJ efficitin anima, II,
modoibi eliamvividiciinlurjuri:candi,407. 130.Commendalur cuinoralioneper vices.I, 252. S> dif-
Judicumliber uude nom.nalur,cl quis cjus auclor,II , liciliorsensus videalur,leclionevitarumel miraculorom
4«>i. virorumsanclorumcominutetur,253.— Leciionisvarie-
Judilh lihri anctorincerlus,II, 432. tate faslidiumlevalur,I, 253.— Lectionedivina meos
JulianiPomcriiPrognostica,I, 892. fovetur,diimcorptisciho pascilur,I, 122.
Julitla (S.) maicrS. Cyriaci,II, 218. Leclionesxu curbis sabbaioQuatuorTemporumGrsBte
JuliiisCicsarbissextumprimusnominavil,II, 367._, nempeet Lalinea xu lecloribusleganlur, II, 488.
JuliiisJudaeusdispulalioiieui habuil cuuiPclro Pisano, Lectoresqui in Ecclesia,unde dicli, el eoiuinofficium,
I, 126,nol. II, 431,491.— l.enoruminveleri lege oflicium, II. 490.
Julitisjuvenis,II, 223. LedaiiusurbemBebbauab igne liberal, II, 240.Vide
JtiramenltimDeiquidesl, I, 386,387,452.—Jttramcn- Aiditnus.
tuinad sanrtumDei Evaugeliumliguo sauclaeCrucissu- Leo variaesignificalionis est in Scripturs,I, 181.—Leo
perposilo,I, 261. morlitus,populnmcircumci.xionis designat,I, 433.
—
Jusii quare nic catumniaset oppressionespaliunliir,I, Leoiiis(S.)papaeara, II, 218. Leo III papa, l, 50.
43'i.— Juslorumprcemittmpostresurreclioneni,I, 735. Eligilurpost Adrianuinquando, 31, not. Claves con-
Justilicaii uemo polest, nisi gratia Dei liberatns,f, fessionisS. Petri el vexilluinUrbis, elc., misit ad
35-). CarolumMagnutn,31.. Felicis Urgelhlani ep. errores
JusiinianusEcilesiaeValentinae ep. scripsitcontrahaere- riamnatin concilioincerti Bomano,I, 918. Ad illuin epistola
ticosBonusianos, II, 590. Alcuini, 50. Alia auctoris, II, 448, not.Excae-
JusiitiaquiJ est, el e.us partes,II, 134,330,533.Vera calus,I, 117,118,ibitl. Miraculosesanatur, I, 120,139.
qnre,146. QualuormoJisin jttdiciissubveriilur, limore, Venitad CarolnmPaderbornam,I, 119,120,nol. Decri-
cupidiuile,odio,amore,139. Quibusdubet admiuislraria miuibusquibusdaina suisaJversarils accusalur,1, 154.
prinripibuseljudicibiis,I, 19 Qunstainensuperavil,136.IlliuscausaRnnBin eoiivenlu
Jtisiitia discipulorum Chrisii,ac caHcrorum(ideliuiii,I, iiiulioiumexaminala,ibid. ApuJCCarolum Magnumin ma-
610. gua gralia fuil, 231.Coufessor hristinoininaiidusel ve-
 1177 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1478
nerandns,134.Quar.diobiit, 31.—AdLeonemIII papam LothariusII, 534.Filius LudoviciPii, maritusErmen-
carminaet laudes,II, 227. gards, ibid., not.
LeodegariusfS.)episconusAngustodunensis,I, 61, 62, Loiiopedtuiiin Coe:.aBomini, II, 478. Peregrinorum
not. MalremhabuitSigrariamBeresuindaesororem. d., ih olim usitala,2i'o.
nol. PropinquumEherhardumcomitem, ibid. S. — Leo- Lucas (S.) an Hebraeaslitleras ignoravit,1,333. Adjn-
degariifratres, I, 62, 286.lllittshonoribusdicatummona- tor S. Pairii,664.Cnr speciemvituli gerit, II, 433.
slerium Morbacense,287, not. Vide Morbacensesmo- Lncernaequosnamdesignautin Scriptura, I, 516, 543.
nachi. Luceruaria,diviniofficii
— pars. I, 375.
LeodiensisepiscopusDeoriuinus,II, 377. Luciavirgo.II, 234. Lucia qnam sororemvocat Al-
Leonius(S.)inclusus,II 213. cuinus, I, 157et not. Proprio nomitie Gisla, 438. ViiL.
l.eporiusGallicanuspresbyler, I, 773. Gislasoror.
Levitro(|ui,et undedicli,!!,490.Eorumofficiuminlega Luciae(S.) virginisara, II, 210.
veteri, ibid. Ludovicusgermanus Caroli Junioris,l, 148,not. Vide
I.eviiicusliber nnde dicitur, II, 451. Chloriwicits.
Leutfredusepiscop.an ideiuac Lairiradus,I, 272, not. LudovicusTransmarinns,qnoannoobiit, II, 527.
Leulgarius(S.) martyrelsacerrios,II, 218. LugdunensesIralres,f, 106,111,nol.
Lexcur nnnabiniiio, sed priniumper Moysendala, I, Luilgardis.VideLiulgarda.
—
5f6. Lex Moysisfuititmbraveritalis,1, 695. Quodilla Lullo (I.ulla) abbas, I, 271, not. Subscribitdecreto
praecepit,nonnisi gratiaChrisli
— completur,472.—Delege Athelardiarcltiep.in concilioCloveshovicnsi, ibid. Com-
Moysidata versps,II, 208. Lex Julia de appellaulibus menriaturArriberto viro illustri,272. not.
adCaesarem,I, 172. Lullus archiep.Moguntinus,II, 449, no>.
I.ibatio,lib:ire,»quidest, 436,502. Luminttmaccenstoet exstincltoin CoeaaDomini quiri
Liber Kcclesiaslici an semper inter authenticosliuma- designint, II, 476.
—
ralus, I, 885. Librorumcopia non proJest, si nonsint Lunaquid esl, II, 353.Ansit naturrefrigiriae,I, 98. F.st
iegentes et inlelligenleseos, I, 282. Ecclesiretypus, 378.— Lunaxtv quomodoinvenienria,II,
Libertasvera quae,I, 509,552. 568. —Lunaexv quaeestratio, II, 338.— Lunrepaschalis
Liliernmaibilrinmhominicoucessum,I, 717.Peccato ratio iminntabilispermaneredebet, I, 83, 103.— Lunre
Adaeinfiriiiatum,II, 407. sallus,quibusaliisnominibiisappellattir,II, 361.In qut-
Libidinosiqui, II, 472. lius locispositus,ibid. Kxponitur,1, 81. Quindocontigit,
Liger iluvius(la Loire),I, 40.Fiscosumflumendicitur, I, 104.Illinssuppulaiionesad CarnlumMagutimmillitn-
123, not. tur, 92, 124. Et contra ptierosjEgyptiacosdefendunlur,
LignalaevigataarcaeNoe qnaenam,I, 512. 98. De sallu lunae problemaluocto, II, 338, seqq. Lunaa
LignumvilaBet lignum scienlie cur crealum, I,.50S» cursus per singulasigna,I, 100seq.; II, 557. Illius sup-
508. puiationesvarise,1. 101 QuasdamAlcuinusniitlil ad Ca-
Lindisfarnensiumcafamitasa paganis, 1,11, 12.— Ad rolumMagnnin,124.
Llndisarnensesfralres exhortalio, II, 259. Lunarisdiminutioniscaus^, 1,102.
Llndissaurbs, II, 245, vers. 363seq. Lupi(S.) monasteriiim,1, 67.CuraeAlcnini commenda-
Linguaquitiest, II, 352. Dolosa 376.
quid, I, — — Lingua tum, 68, not. Rasilica —
Trecensis, 149, nol. S. Lupi in-
primaevain qua familia — permansit, 1, 317. Linguarum tercessiones,148.
diversilasuude.ibid. Linguaeires p>aecaeteriseminen- Lupi qui sunt in Ecclesia,I, 514.
—
tes, I, 650. LiiiguaeLatinaein Hispanicatnvernaculam Lupicinns.virsecunriumsasnilumhonoratus,II, 160.
degeneratio.ll, 589. I.us-inia.De ea carmen,II, 236.
Liniarede quodicilur, I, 818. Lustruniquidest, et undediciiur, II, 429.
Liobradus,Liodradus,ep. Luglunensis,1,106,nol. Vide Ltix quidest, II, 533. Quare prima die creata, I, 507,
Laidradus. Luxuiiaunde dicilur, et quae inrievitia nascunlur,II.
LirinaeinsnlaefralresAlcninumquaestionibusinterpel- 472.
lanl, I, 110.Veniunlad Alcuinum,275, noi. Et ad S. Mar-
tinum saepius,ibid. et 279, not., 280. Illius nionasterii M
fundaturS. Honoratusep. Arelatensis,279, not. Suam
inobedienliamet negligentiamsecreto conlitenturAlcui- Mabilloniidisquisitiode anciore conressionisfidei Al-
no, 280.Qui proiliisintercedit, ibid. cuino tributae,II, 370seqq.Contracrises D. Basnagiide<
Lisojitsliaereticiis.VideHerbertus. fenditur,581 seq.Illiusconjeclunenonnunquamfallunt, I,
ad
Litania seu precatio Oiristum, II, 153.— Lilania 136,nol., 137,nol.. 138,not., 163,nol.
nnde dicilur, II, 486.—M-jorcur et quando celebralur, Maceriaquiriin Scriplurasignillcal,I, 396.
—
ibid. Litaniaein sabbato Paschaliquomodoilicumur, Macliabaeorum librorum auctor incerlus habelur.' II.'
—
484. LilaniaB de sanclis, 66. De omnibussanclis per 432.
quuluor ferias dicendu?,ex S. Hieronymocollecue, III Machariusep. Treverensis, I, 192, 193, 194. Vide
seq. In singulis hebdomadae feriis dicenfac, 62, 111, Rigbodus.
112seq. Madrsius,operitmS. Paulinipalrir.rchreeriilor lauria-
Lilieraquiriest, If, 209,552.Undedicla,268. Corele- Lur,I, 35, not. Alicubt
mentadicuutur,269. — Litleraruindivisioet accidenlia, 137, not.; II, 231, nol. ernendatur, 48, not., 156, not.,
ibid. Magatifredits CaroliMaguifidelis,I, 97,9'), not. Alcnini
LitttrgiaGolhicael Mustarabicain ms. xi tomorumin chanssimiis amicus, 155. In Beiieventanaoalria obiit,
bibliotliecaToletanaasservalur,II, 590. iWd. VideMegenfridus. '
MagenhariuscomesSenonicaecivilatis,
Liudgardapiissimain Deo fetniiia,I, 27.Nobilisfemina, Megiuharius. 1,215, not. Vidt
67. Beligiosa femina,263. Caroli Magniuxor, 28, nol.,
96, nol.Litlerasculliores fovel, ibid. Filia appellalurab 461. Magi Chaldaeiqui fuerintel quod illorum sluriium,II,
—
Alcuino, 55, nol. Ex periculoso niorbo (oiualuit, ibid. 464. Magorumad Chrislum profeclio ct munera, II,
MissamS. Mariaecuin infaulitiusin Niviellaactura, 67,
68, not. Mitliiduasarmillasauri Pattlino p.itriarchae,36. MaginariusabbasS. DionysiisuccessorFulradi, IJ, 236
Edilburgaeabbatissaepallium,67, not. Pelro Mediolauensi Ejnsepilaphiuin, ibid.
arcliiep.scutellamargenieamet storacem,192.lllius be Maguilicare D ominum quidcst, II, 511.
nevolemiierga servosDeiet ecciesias,ibid. IHiusepita- Magnilicemiaquiriest, 11,330.
phiutn,I, 131,132,nol. Magnulfus(Magulf.)abbas FlorUcensis;de illo versus.
I.iudgarius(S.). VideLeodegarius. II, 215,not.
Liudgerusep. Mimigardefortliensis, 1, 158,not. DeEc- 113, Magus,AlcniiiidiscipulusArnonijommendatur,I, 112,
clpsiaab ipsoaedificata not. Honusfraler,111.Uemac AJjlbeilus,130,nol.,
versus, II, 220, not. not.
LiuplirammiisarchicpiscoinsSalishurgensiscarmina 168, Majansii generosi Valentini epistolre qu;etlam II
Aicuinicolligifecit,I, col. 1087,nol. QuaurioEcclesiaeilli 588
praefuii,ibid. seq.
Lociconlroversiartim Mala prreterita,praesenliaet futura, a quibus noslibe-
quotsunt, II, 315. rari peritsacerdosinmissa,quae,II, 508.
Logicaet ejuspartes,II, 332, 335, Malachimliber, cnr ita 431. Quis illum
Lorenzana(Franc.Aul.)EcclesiaeToletanrecanonicus, in ordinemredegit, ibid. appellatur,tl,
11,589. MahhiisquidLatinesignilicalelqtiil ejus aurisabscis-
Lotcurin Segorfugil, et inde ad monlem,I, 322.Cur sio.l, 182,625.
ejus uxoriu slatiiamsalisversa, 525.An de iucestu reus. Malchusmonachusplanxit minachum in eremo, quem
iW.LVideFiliaeI.il. pcr.liJitin moiiasieiio, I, 110.
1479 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINL 1480
Malediciquisum, II, 472. Mauricii(S.) Ecclesiael ara, II, 218,224.
Maleticiqui, ibid. Mauiinusep. Alexandrinusquid de tribns diebusIn
Mallum,inallus idem ac judicium,convenlus,I, 200, priucipio mundislaluil, II, 366.
not. „ _, Mauronlus(S.) a S. BicbariobaptizatusII, ,179, not.
Malumquidest, 1,311. contaminat lllius maierRiclitrudis,iWd.
Malusuitusmixlusbonis plurimos,I, 437. Maurontus regiarum terrarumet sylvarum servalor,
Mamerlus episcop. Viennensis Rogationesinstiluit, II, 160.Saecularihabitudepositofit monachus,ibid. Mo-
II, 486. iiasteriumforeste condidit,ibii., not.
MamertiClandianihymntis,II, 90. Mauruspuer S. Benedicti, I, 162, not ; II, 233, not.
Mainmona iuiqua;saeculidiviliaevocantnr,I, 410 DiscipnlusAlcuini,II, 162,nol. VidelUiabauus.
Manassesquid signi cat, I, 450,452,451. Maximiliani(S.) confessnrisara, II, 218.
MandalaDeiobservariab omuibuset singulispossunt, M.iximusiinp.; jlli S. Marlinusvicloriamin Italia, et
II, 409. idemac inleriluinin Aquileiapraeilixit,II, 161.
Mandrae monasteria,II, 253,not. Mechauicaquid est, II, 332.
Manichaeorum error, II, 573. Medardi(S ) templuinel altare, II, 219, 224,225.
Maunaquidsignilicat,I, 528. MeriiatorDei et liominum,homoJesusCbrislus,1.601,
Mannopraeposilus monasteriiS. Engendi,I, 345. 605,730.
in
Mansionesimrilae regnoDei signilicant diversasme- Medicinascientiaquidest, II, 332
rilorum dignilates,I, 597. — Medicorumin aula CaroiiMagnistudia, II. 228.
Manttsquid sunt, II, 353. ManusDnmini,significat MediolatiaurbsAriauaperfidiimaculala,II, 159. Olim
Dei virtutem,1,568. Salvatorem, c
376.—Manus bnpli- ur civitas imperialis, 191. Quaeibi olim ecclesiae,altaria,
mo imponuntur,II, 127.— Manusln Scriplurapro ope- sanctorumcorpora,II, 598
ribut accipiuntur,I, 422. Megenfredusregalispalalii archarius,I, 50. Qnasiin-
Mappulaqtiidesl,II, 496. limus ronsiliarius,52, not. Dux exercitus Saxonici in
Marcelli(S.) ara, II, 219. expeditioneHunnica,ibid.
MarcuscoadjulorPauli, 1,664. Meginariusvir sapiens et strennus, I, 213, not. An
Maicus (S.) evangelistacur speciem Leonis geslat, idem ac Maginharius,Meginherus,ibid. VideMaginha-
II, 435. rius.
Marequidest, lf, 383. Praesenssreculumdcsignal, I, Melchiadespapa successorSilveslri, I, 89. Consli-
—
518,640. MareTiberiadis quod, et ejus mysticaitiler- tuit,466. ul prima el quiuta feria nemo ieiuuet. ibid.. et
prelatio,I, 518. — BeataMaria
II,
Melchisedechrex Salemetsacerdos, sine patre etma-
Mariaquid signiflcat,I, 450,452, 456.
Virgo ex regali el liberaprosapiaprocessit,II, 579.Sal- trequis esl, 1,319, 685,686. An idem ac Sem, II, 490.
\a inlcgritaiesui corporisVerbumDeiconcepit et pepe- Interpretatur rex justitiae, I, 686. Typus Chrisli,tWd.
rit, 1,731; 11,509.Posl partum virgopermansil,1,725; et687.
II, 399, 533,511. Quomodolegi purilicationis.se subjecil, Meinoriapars oralionisquid est. et quaeejus subsidia,
533.Cura Christomulierappellata,l, 482. ewttJ«oj et x?.- II, 311,328.— Memoriapars virtutisprudeuiiaequidest.
notfaocfacta,731,»45; II, 399.Dei genitrix creJenda el II, 329.
conlitetidaest, I, 471.Nonesldicenda ancillacondiliona- Menalcamagislercoquorum,II, 228.
lis, I, 839. NecDei genitrix nuncupallva, 8 47.Tribusbo- Menalcasenior,II, 257,
nishoiioralafuil, salutalionisaugelicre,benedictionisdivi- Mensttndevocalur,II, 421.Esl spiritus etoculusani
nre, el
— pleuiludinisgratiae, 816. Mater credeniiriin, II, mae, 422.
536. Beatae Mariaesingularia praeconia,II, 542.— Ara, MensaChrisli est Scripturasancla, I, 381.— Mensaa
217, 2'»3, 225. Ejus inlercessioquailiefficax,542. ln benediclio per carmen,II, 213.
BeaiaM.iriaquumodo Domiuus magnilicatusest, 11,542. Mensis unde vocjturet quaeejus partes, II. 427. Qoin-
— De BeataMariavirgine versus,II, 213, 218,219. lilis el sextilisunde vocaii,428.
Maria Cleophre an vera soror bealae Virgiuis, II, Merceuariusin Ecclesiaquis.I, 561.
221, not. Merula,nomenadscililiumbtjuiiiiisigooli, I, 123.
Maro,11,228. Metaplasmns quidesl, II, 271.
Martha(Je sancla)versus,II, 207. Metraqurevocantur,ibid.
Marlini (Gecrg. Henr.) gyiuuasii urbis Ral;sponensis Michael(S.) archangelusnuntiiim reparanrtae sanitatis
reclor latidalnr, II, 550. lllius ertidiia coiniiientatio de et lempnrtsobiltisferl S. Wilfridoep., II, 248 — S Mi-
epismlisAlexaudri Maguiel DindimiBragmanoruin re- r.haelisintercessio,II, 225.Ecclesia,223. Ara, 2J9, 211,
gis, 606. 212. — De S. Michaeleversus,II, 208.
Maninus (S.) ep. Turonensis,ejus patria, parentes, Migeiianihaeretici,II, 572, not.
contlitio,II, 159. Arianaeperiidiaereslitil, ibid. Matrem Migeliusquis (Mingentius),II, 572,573,591.Quidsen-
siianiChristoregeneravit,ibid. In GalliampulsusS. Hila- serit de praeilestinaiioneail nialnm,371. Plnra de iito
rio jungitur, ibid. Prope Pictavimcelltilamsibiconstruxit, in Dhserialione de hwnsi Adoplianorum, tom. i I,
1U0.MagniisapudDeum inlercessor, I, 29.A regibuset col. 303.
—
regno Francorumsemper honoratus, 262. S. Marlioi Mililane,seclatorElipandi,I, 915.
virtutes, II, 160, 161.Miracula,i/jid.et 162.Obituset se- Milites gregarii, iri est, ignobiles,'I, 148.— Millum
pullura, 161, 162. Patrociniumet cuhus 194.Lctlesia, episcopumcomitantiumnimius iiumerus repreheuditur,
209, 213.Sacellum,224. Allare, 210, 223, 221. Oratio, quare, ibid.
121. Mansiuncula nonlonge a S. AmandoBaralla,1, 148. Millenariinttmeri myslicasignificatio,I, 520.
—
Ecclesiarumilliusimmuniias,1,265. S. Marliuipueri, MinistriClirisliquiuam, et quid Chrisio rninislrare,
II, 154.Filiorummagna multiludo,I, 168. — S. Martini I, 584.
fratres, I, 29. Aliquanriomonachos,aliquandocattotiicos, Miraculumde— Christo venttiro, quod CaesarAugustus
aliquaiidoneulrumse esse dkebant, 175. Alciiinuinma- vidit, II, 462. Miraculatestiuioniasunt sanclilalis,
gisirumel rectoremaccipiuuta rege, ibid. A Theodulpho II, 182.
ep. Aurelianeiisiaccusanturapiid regem, 174.Adplaciluni Misericordia imprudensest,quaepaucisprodpst,etmul-
regiumvocaiiiur,175. AbAlcuino defentlunlur, 1 69.Ft ab tis nocet,I, 148. Erga peccantesiu nos exeneoda, II,
liouestatemonaslerialisvitaelaudaulur,ibid.—S. Martini 151.Quantumbonum,ibid. — MiseicorriiaDei in homi-
presbvteri in ecclesiisservieutes novis exacliooibusab nes qnaiila,I, 551.Tciiipusilliusnuncesl, ibid. et355.—
episcopovexanlur, I, 265. Misericordia judicissine discipliuasecuriiatemfacitpec-
MarliousAlcuiuiriiscipulus,I, 55. camli, II, 1.51.
MartinussacerdosintercessjoniGeorgiipalriarchaeHie- Missaquid est, II, 508.Unde dicilur, 435. Cursicrifi-
rosolymilanicommendatur,I, 148. ciumappellatur,ibid. Uudeimtiumsumpsil,456.Priuioa
Mailisslelladiuoccultala subilo efiulsit,I, 97, 98, 101. S. l'etro Anliochia;celebrala,497.Vetusqualis,496.Ejus
Occullalionisilliuscausa,ibid. contenla,ibid. Ejuscelebratio, 407. Caeremomae myslice
Martyrium, iu illo sacramenla baplismi compleutur, expositae, 4 96, 497. Quam preliosa paramenta olim ad
II, 406. —
illatn aJlubita,530. Missresacriliciodefunctosa prrnis
Malhanquidsigniflc.it,I, 4:>0,452, 435. lihetari credilur,II, 250, vers. 815. Illius mira virtus,
Malhemaliciqui el uude dicli,II, 464. ibid. —Missacatechtimeuorum quae,II, 508.lonoceiiiiuio,
M;ilhias(S.)aposlolus,de illo versus, II, 223. 514.DeS. Trinilate,6. l)c graia saucti Spirituspostu-
Matlhaeus(S.) evangelislacur spec.ie lioininisdcno- landa,7. Pro peccalis,8. Pro pelilioiielacryniaruin,iWd.
tatur, II, 433. —S. Mallhaciara, 11,210. De illocar- Ad poslulaudaaugelieasufftagia,9. Conlra co-itatioiium
men, 222. leutatiunes,i id. Desanctasapiemia,10.Adposlulandam
MuuLiuyrum antiqniias,II, 511. 10.De charUale,It.Lontra lenlaliouest-ar-
liuitiililaLctii,
1481 INDEX 1N OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1482
nis, 12.De sanctaCruce,12.InDe tribulatione et necessi- Naboris(S.) monasteriiinscriptiones,II, 215.De S. Mar-
tate, 13. De S. Maria.iWrf. commemoratione S. Mariae, tyris sepulcroversus,iWd.
14.Deuno aposlolo,ibid. De plurlbusaposlolis,15. De Nares quid sunt, II, 355. Cur tangunturin baptismo,I,«
uno martyre,tWrf.De pluribusmartyribus,16. In ecclesia 109,110, 127; 11,522.
SanctorumMartyrum, ioid.De sacris reliquiis, 17. Quoti- Narratio rheLoricaquid est et qualis esse debet, II,
dianade sanctis,ibid. Pro inimicis, ibid. Pro confitente 521.
peccala sua,18. Pro salute vivorumet requie mortuorum, NatalisDominifestum,cur non esl mobile, II, 462. —
tbid. — MissaS. Auguslini,II, 7, 9-14. — Missaetres iu De natali Dominiversas, II, 207.
nocte NatalisDomini.II,462.Tres quoqtie in feslivitale Natalitiasanctorumvocantur dies transitus eorum de
S. Joannis Bapt., 469.—Missaedefunctorumcur sine saeculo,I, 615.Cur in laetitiacelebrantur, H, 480, 481.
Gloriaet Alicluiocelebrantur,II, 513. An liceat illas pro Nathanaelquid significat, I, 481.—Nathanael Alcuini
cmnibusCbrislianisdefuncliscelebrare, ibid. discipulus.1,169,174,not., 157,not., 410.CognomenFri-
Missalischartulaab Alcuinomissaad monachosVedasti- dugisi, 174, not. Vocatur diaconus,410. Archidiaconus,
nos,I, 59, 60. AdFuldensesquoque,256.—Missalisliber 148.CommendaturprecibusGeorgii palriarchaeHieroso-
Gregorianuset Gelasianusab Alcuiuoordinalus,II, 3. lymitani,iWd.Praesenscum rege in balneo, 157.Cura illi
Missiregii nonsint personaepauperes.sedarchiepiscopi, virginumLuciaeet Columbae commendatur,ibid. AdCaro-
episcopi,abbateS, duceset comites,1,152,153, not. lum Maguumdefert epislolam Alcuinicum san.lissimo
MissioFilii a Palre quomodointelligenda, I, 726. — divinreScripiuraemunere, ibid., not.
MissioChrisUincarnatioesl, I, 515,516,542, 550. Mis- — Nathinaeiqui, II, 490.
sio Spirilussancliqnae,I, 726. NativilasDomiiiicur celebratur, et quae porlenta ac
Modesliapars virtulistemperanliiequiriest, II, 330. signa illam praecessernnt,II, 462. — Nalivitalumdies,
Mcestitiaquomodoa tristitia differt,II, 471. Pharaonisel Heroriishonoribusolimfeslivi, I, 552.
Momeolumtemporisqtiid,II, 426. Nalura unde diciiur,II, 420. Hectede Deo dicilur, I,
Monachus nec nummumnnumhabealsineabbatislicen- 177. — Naturaerittaein Christopropriaeel perfeclae,I, 793,
lia, I, 291. — Monachi —
furtivas epulas vitent et cultum 794,819,879, 898. Quaecuiqueconveniant,731, 752.
vestium, I, 22, 23. Monacbischaritas, obedientiaet Navisquid est, II, 353.
s>abilitascommendantur,1,140. ViaadDeumsit cliaritatis Nazaraeiqui, II, 491.
unitaset humilis obedientia,60. Semper vel opusvel li- Nazarethquidsignilicat,I, 479.
iu
bcllussit manibus, i bid. Sacrae Scripturaesludium illis Neapolisurbs Samaiitanorum,olimSichar,1, 334.
—
nb grassanteshaeresescommendatur,115. Monachorum Nebulaquid esl. II, 353.
vita Felix, I, 114.Iltam primiliva Ecclesiainiliavit, ibid. Nefridiusepisc.Narbonensis,1.267,268.Vide Nifridins.
—Monarhorum vitatota, charitas,hnmililaset obedientia, CumLaidradoet Benedicloin Hispaniamnutiitttr, f, 1i8,
I, 107,289.Ulorum virtutes etsludia, 113. Nonsolumsae- 268. Fuit eliam abbas Urbionensis,148, not. Et primus
cularissubslantia,sed et alfectusvoluntalissil communis, quidem,auclorqueilliusmouasterii,268, not.
114.Quaeseniurumet junioruuimutuaofficiasunt,289 seq. Negotiumquid est, et quaeinde argtimentain contro-
— Admonachos adhortnlioarlnocturnaslaudes,II, 226. versiisaccipienda,II, 323.
MoniAlcuinidiscipulus,II, 258. Ad illum per terras NemiaspincernaaulreCaroliMagni,II, 228.
ignntis euntem carmen adhortalorium,ibid. An idemac • Neuiroth gigas, venator forlissimus,quomodo,1,310.
Monna,ibid. Primushominibusdominarisluriuit,ibid.
Monnapresbyter, Graeceanlhropus,I, 200,201, not. Nestoriusnondixit palam, in Chrisloduas esse.per-,n-
MonsSionChrislus,I, 381. I, 854, 879, 881. Simulalseriicere unum Filiuni. II
nas, —
Montes circuilu Ston, sunt angeli, prophelaeet prae- 550. Nestorii ha-resis,I, 794,795, 814, 831,831, 888
in
dicalores,I, 581. 894, 908, 919.Illius symboluni.919.
MontisOlivimonaslerium(Monloliou),I, 289, not. Pri- Neustriapars regni CaroliMagui,II, 566.
niiisilliusauctoret rerlor Olumundus,ibid. NieodeiiuiscuradChrislumnocle venit, I, 490, 510.
MopsusAlcuini discipulusapudS. Marlinumaegrotus, Nicopolisunde nomenaccepit, I, 660.
1,55. Nifridius episcoptts,I, 267. VideNefridius.
Morbacensesmonachi,I, 62, not. — Morbacensemo- Ninia(S.) ep. muliisvirtutibiisclaruit, I, 297. Pictorum
nasleriuma quo conditumet fundatum,I, 62, not. apostolus,iWd., not. Illius ecclesiaet nionaslerium,Can-
Morientesin operibuscliaritatisDeo vivunt,I, 132. dida casa dictum,ibid.et nol.Ad iiliusfraires epislolaAl-
Moriturisquomodoolimprovideliatur,II, 512. cuini, ibid.
Moroaldusabbas congregalionisS. MariaeFarfensis,I, Niniveel Hoboolhnon sunt duaecivilales, I, 516.
206, 207. Niviella(Nivigella)inonasteritiin,I, 67. Abllla hortatu
Mnrsquldest, II, 352.Dormilioappellalur,1,574. Mors S. Amandiconslruclum,68, not.
bominisduplex, 308, 734. Mortuaesl morle Christi,132. Nix quidesl, II, 353.
—Morlis regnum advenienle gralia destructum est, I, NobiliacensemonasteriumS.Vedastinomineinsignitum
187.-»Mortisnomineeliamvenitintdiaholuset peccatum, II, 172, not. Illius abbates, Aper, Ato, 214. IlliusInscii-
I, 186.—Morlisest reminiscendumiuter gaudia,II, 226. pliones, 212.
Moriem exspectare an me.tiusesl in sede canooica,ao Nobiliacus,locus prope Atrebalum, cur ita dicLus,II,
in sanclilalemonaslir.a,I, 206. 172.
Morluusquadriduanusquiddesignat, I, 574- Mortui — Noevir perfeclns,quomodo,I, 312. Quomodoposl dilu-
non
compa-sione, luctu suut prosequendi,— I, 152et 133. viuminebrialus,316.
Quomodo feliciores quam viventes, 422. Moituorum Nomen grammatici)et philosophicequid est, II, 271,
et
exsequiae. commemoraUo, 11,512. 550. Ejusproprium,271.—Nominisaccidentia,specieset
Mosanae ripae,1,39. genera, 272, 273.Numeruset Dgurae,275. Casus,276.Et
Moysis o ratio plusvalet quamexercitus, II, 148. declinaliones,277.—NomenDei sanctumest, II, 506. Cur
Mulieruudedictaet quidmysticesigniticat,1, 431.Cur petimus ut sanctificetur,ibid. Scriptumquatuor litteris
de lalere viri dormientisaedificata,509.Numante pecca- Hebraicisquomodoinettabiie, 494. In fronle ponlilicisap-
tumsub viri potestaieerat, 310. Quomodoomniummalo- pensutii,ibid. —Nonrinaptopriaetsignilicativain Chrisio
rum caput, 431.In trislilia parienstypuslicclesi»,615. quae,I, 868. —NomltiaPatrumVeteris Testamentiet eo-
Muitdusquot elementiscoustat,I, 306.Cursenarionu- rum aliegorire,1,430, 451seq. — Nomen bouum nielins
inero perlectus, iWd. Veristemporecoepit,414. Nonte- quamunguenlapreliosa,I, 428.
merariis molibus,sed providentiaregilur, II, 409. Quo- Nonaeuude dicunlur, II, 428.— Nonaehorseofficium
modoa Spirilusanctoarguitur, I, 610.—Mundushomines unde, II, 510.
dieuitturmundiamore decepti,I, 469,586, 599.—Mundi Noroberet amiciscom-
aetatesquol et quaesunt, II, 425.— Mundihujus nomitie mendatur,I, (Norbert)presbyter
221. peregrinans
srepe Ecclesia inielligiiur,1,607. Northumbriae reges ob qurepeccalapunili sunt, I, 227.
Murmuratiouismalum in monachisrepreheuditur, 1, Nolaeobeluset asleriscusquae,II, 271.
114. Noviautus(Novieutus)curtulusAlcuini,1,128.Ubisilus,
_Musae, ad illas carmen in gratiam regalis juvenis,II, 129, not.
Nox unde dicta, II, 427. Quaeejus partes, iWd. Quid
Musicaquid est II, 332. significatin S. Scriptura,I, 389; II, 5">5.
Nubes, prophelaeel doctoresintelligunlur,I, 441.
NumaJanuariumprimnmmerisemstatuit, II, 463.
N Numerusnominumquid esl, il, 2J7. .
Numerus153pisciumin Evangelioinysliceexponitnr,I,
Naassonquidsignificat,I, 450,451, 455. 41, 244, 641. — Numeri 13 inystica signilicalio,I, 376,
Nabatenaregio unde dicta et ubi situ, I, 327. 589.
PATROL. CI. 47
1483 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1484
Nttmerorumdivisioet varielas,I, 408. Typicainterpre- 28. In lentationibusimmundorumspirituum, 30. In tri-
—
latio, 87. Magna excellentia in S. Scripiura,344. Nu- bulationibui variis, 52, 69.In ipso initiodiei, 33. Pro ser-
merorum ex Veteri et NoyoTeslamenlo comparatio,I, vanda silendi et loqueodi discretione, I, 59.-^-Oratio •
211.—Numerorum LiherunJe diclus, II, 431. ad canendos psalmospro se et afiis, II, 40. Pro pa-
' Nunimulariorum tre, malre et oiutii parentela, 41. Pro abbateet.eon-
quod munus, I, 487.
Nuptirelegilimaenouriamnaruhe,11,516.Iislamen con- gregatione, ibid. Pro familiaribuset omnibus nobis
tiuentia virgiriumpraeferenda, ibid. Primaeet secundaa commendatis,ibid. Pro familiaribusno-jtris et omnibu.s
—
bonaedicentlaesunt, 408. Nupliaeiu CanaGalilaeae quid fidelibus defunctis, 82. Pro eleeniosynamprrebeuiibns,
signilicant,II, 465. 42.Pro fidelihusdefunclis,57.Pro agnilioneDei el indul-
Nycticorax,noctiscorvus,typuspoemtenlirje, I, 355. gentia delictorum,45. Pro— pace, II, 508.'Pro itineris et
navigiiprosperitate, 123. Oraliombnacboriiin, II, 47.
o Alia quorumvishominum,48.S. Augustini,77, 103, 117,
124. Aurelit Prudentisper melrum, 77.S. Ambrosii,79,
—
Obedienliaevirtusquanimoriloria, I,' 481. Per obe- 81. S. Benedicli,84.S Cyprianirairtyris, 94. S. Eugeriii
dlenliamhomopervenitad occullamsapieuliam,I, 370. Toletani ep., 103.S. Gregorilpapae.107, 110, 118, 120.
Obelusnota quae,II, 271. S. Hieronymi,39, 120, 121.S. Hilarii, 117.8. Isidori,86,
Ohelh qtiidsigiuticat,I, 450,451, 455. 106,121, I22.S. Martini,121. S. Columbani,iWd. S. Lf-
Oblatiseu donali raouasteriorumnon veniunt nomine fremdiacoui, 123.Alcuiniin nocie, 126.Ejiisd,m de agni-
moiiachorum,II, 172. lione Dei et indulgentia pecca'lorum,78. Ejusdem ad
Oblationesquotidianaeprincipumad niissam,I, 67. Christum,22o. Salomonis,in dedicalioiie templi, I, 447.
Observantia,pars virtulls iusliliaequid esi, 11,330. —
Poetuead duodeciniaposlolos,If, 223. Oralin dictaolim
Occipiliitmquid est, II, 422. post Litanias sanctorum, II,, 116. — Super hebdoniadarios,
OcialdusabbasCeiuulae,S. Ricliariisuccessor,II, 180, 20. Ad Deum et apostolos,457. Orationesprodefuuctis
not., 181. Vir probaucel perfectoesanctitatis,ibid. Corpus curfiuiitab Lcclesia,II, .505.— Orationessiipei'preniten-
S. Richariitrausfert, iWd. tem, II, 514. Ad horasCanonicas,19, 50.De.sanclaCntce,
OciuusnbbilisFrancus, II, 169. 19, 50. De S. Maria,20. Ad Mandatutn,ibid. Aute el post
OctavaNativitatisDominicur celebratur, II, 463. Coinmuiiionem, 51. Solemnesin Parasceve, 479.
Octogeuarius numetus qualiler coucubiuis inCant. Cant. Orator qualis esse riebet , II, 331.Priscis auctoribus,
allribiilus, I, 409. non priscis verbis ttlalur, 327.
—
Oculiqttidsunt, 11,555. OculiAriamet Evaead qutd Oibionense (Urbionense)monasteriumB. M. unde di-
—
aperli, 1, 309. OcuIiJe.su, dona spiiitus ejusetmystice clum, 1,268, not. DiclumquoqUeB. M. de Nnvaliiset
desiguaul,1,519.—Oculi CUristisuut apostoli evan- de Crassa, ibid. Illius primusaUctorei abbasNifridius,
gelistiB,1,337. iWd.
Oriilleo/.fraier lidelis, I, 61. Orbis quomododivisusa filiiset nepbtibusNoe, I, 316.
OdoCanluariensisarchiup. erranles circa eucharisliam — Orbistres tantum partes aguovitAlcuinus,I, 215.
miracuload verilatem adJuxil, II,-577, 378. OrdoRomanusin ofiicio ee.Clesi.isllco comiuendatur,1,
OJoratusquare dicitur, II, 421. 65. —
Illiusantiquilas,66. Oidoad riandam pcenilentiam
OJttinuspresbyter, II, 127. in capite jejunii, II, 471 seqq.— Ordinesecclesiaslici quot
OriullusArnouis el Alcuiui amicus, 1, 164.Ab Arnoue et qui sunl, II, 434.
de suooilicio instruendus, 165. Inter missos regios receu- Origenes in quibusdama fide exorbitat,I, 789.
setnr, ibid., nol. Orlhorioxiqui sunt, II, 302.
Olfa rex Merciorum, I, 11,57,58; II, 537. OfTantis, Orlhographiaquidest, II, 271.De ea Alcuiniscriplum
quoquevocatur, 58, not., 67,83. Decus Britanniae,58. 301seqq.
Illius tiliaeElOedaet Alfrida, 226 , uot. A CaroloMagno tls quid est, II, 355.
dissidet, 1, 6. Quaedissensioniscausa, 7, not. Carolusad Osanna unde dicilur, I, 581; II, 475.Cur in praefalione
illum muneradirigit, I, 57. Scientias in regno suo pro- missrecantalur, 502.
movet, 58. A sede inetropoliiicaCanluarire abslrahit ec- Osbalduspairicius Nordanhumbriae, I, 17. De regicidir
clesias Merciorum,I, 67, not., 81, not. S. Osvvaldiregis el mulli sanguiniseffusionesuspectus,07, not.
gepulcruinornavit, II, 246, vers. 388. Multabene , rnulia Osbertusdux Nordanhumbriae,I, 17, 20, not. Anpatri
crutleliier egil, I, 67. Ejus numiniisnuper reperius, 58. cius Merciorum,iWd.
Olferloriumin inissa quiri, II, 135.De olfertorio: Vir Ossaquid siinl, II, 553.
eral interra, II, 490. Osthfridauxor Edelredi regts, II, 243, vers. 358. S.
Olliciidivini apud monachospartes, — I, 375.Quaeillitis Osvvaldiregis neptis, ibid., vers. 559. lteliquiaspatruiho-
in monasleriiscura habenda,II, 165. Ofliciapersiugu- norilicecoudit,iWd., vers. 360.
las bebdoiuaJreferias, II, 52 seqj. Osliarius quis, 1, 564. —Ost^ariornmofGciumin lege
Oleumsignilicatboua opera, I, 435. Et gratiam miseri- veteri, II, 490.n lege nova,191, 434.
cordiavceeleslis, 541. —Olei iitliimorum benedicliotn Osliumin latere arcaequid pr.ttigurabat,I, 633.
CoenaDomiui,II, 477. 0.-.IIUU1,Cliiislusest, I, 505. Quidsit egredi et ingredi
Olivetimonsquirisigtiificatmyslice,I, 511. in hoc oslium,ibid. et 367.
OlomutiriusAlcuiuo fatriiliarilalejuiiclus, I, 288. Pri- OsulfusAlcuini discipulus, 1, 218, nol., 220, not. Ob
mus auclor et reclor nionasterii Moulis Olivi, 289, not. moresperveraoscorripiLur,218. —OsulfusCarolijuuioris
Quanrioobiit, ibid., not. faiiiuliis,I, 211.
Olympiasquiriel untie riitilur, II, 42.). OswalJus(S.) nepos el successorEduiui regis, II, 244,
Omerus,I, 126.VideHonierus. vers. 255 seq. Forliter in hostem pugnal, iliid. Sttosad
OmnipoienliaeDei iinmenritas,I, 715. puguamhorlatur, vers.242.Viclorreghum saucte admi-
Onias sacerdosAicuiul discipulus, I, 292, not., 410. nistrat, ver-. 265 seq. Ecclesiascouslruit et ornat, vers.
Commendalurprecibus Georgii patriarchaeHierosolymi- 275 seq. Illius dext<<rain pauperes larga, inc rrupta,
laui, 148. vers. 291 seq. In pugna contra paganosperemptus, vers.
Opera mala ad inlernuui—ducentia, et bona ad coalum 312.—S. Osvvaldi miracula posi mortem, II, 243, vers.
evchettliaquae,I, 17, 18. Opera mortuastint peccata, 511. Pulviscumsanguineiltius petniistusmulliscausa sa-
I, 693. Bonasine fide esse non possunl, 524.Credeuiium lutis, vers. 534. Heliquiaruuivis et clficacia,vers. 215
quouiodomajorafulura sunt, quamopera Chrisli, 59S. seqq., vers. 460 seq.Ejus latnael patrociniumapudexle-
Opinioquitl est, II, 533. ros, 246, vers. 455. Obij.us,247, vers. 499 se,7.
Oraiiduni qumiilie cum lacrymis pro diversis plagis, Osvvi(Oswinus)germanus ei successorS. Oswaldi,II,
quas patiiiiur,II, 55. Alioiunibus,pro omuihus,36. Aule 245, vers.el 504, 247, vers. 505. Mullis beilis impeiitur,
quietbiuin doruiiiorticellula, 5S. vers. 509 vers. 517.Victorevasit, vers. 540 seq. Mer-
Orariumquid est, et quid sigttilicat,1!, 177, not.,.495. cios ad Baptismuiuduxit.vevs.539. Feliciler reguat, vers.
Oraliogrammaticaquidesl, II, 271. — Orationisrheto- 560seq. Obiujs illius, vers. 575.570.
ricre parles quoi., II, 320. Parlilioet conlirinalio,521. OvesChristiqui dicunlur, 1, Qui fueriniante ejus
—
527. Oralio tlialecticaquae,U, 551. adventuiu,563.
— tlraiio ornatur,
Quomodo
{[irecaiio)t|uid est, I, 351. Cuinlectiotte sacrae OziasquidsigniOcal,I, 450,452,454.
Scripluraeper vicescommenJaiiir, 157.—Oratio sancto-
—
ruiii quamef icax, II, 239. Oraliouis furlivaeabbrevia- P
tio , II, 22. DoiiiinicaR expositio, 436, 440, 506.Ejus
septem peliiiones,507. — Iu -— orationequid peienrium, I, Pachomius(S.) illi angelusapparuit, II, 359.
598. QuiJobsetvandum,354. Oratio pro gratia virtu- Pacta et fcederaimperatorumOccidentaliurnel Orien-
les consequendi,elc, II, 25.AriPalrem iu noiuine Filii, lalium,subscriptionesacerdotumet proceruuitirmata,II,
26. Pro contemplatioue,27. Pro custodienda humilitale, 561.
*485 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALGIHNI. 1486
Paganimultamala feceruntper et insolasOceanipartibus in pr.elakiSierjraisubjeclos, 280.—Palientiaelaus et com-
Aquilaniae, I, 135.l.ittusGallietim Geriiianicuiiivaslant, meudatio, II, 152.
—
137, nol Paganoruinoperabuna, inaniasunt, I, 561. Patiiarcliariiin Adam, Noe et Abraham picturre, II,
exculitur, I, 118 —
225. Patriaroliaepritnicur pastores-ovium,I, 315, 533.
Pagii crisisin ep stolamLXXX
Palaliolummoiiasieriuiuolimvirginum,nuuccollegiata, — Patriarchae nonnunquam vocantur arcbiepiscupi, I,
11,190. 194,not.
Palliumarchiepiscopalequid designat, I. 121; II.'496. Patriniet matrinue,II, 483. Quodnamitlorumofficium,
Superhiimeralis sanctitaset pnlliumsanctiliitisappellalur, 486.
1,121; et sacerdotalediadeuia,162. Anle ,et retro cruce Patrilius (S.) fcotorum gloria,II, "219.In 'Hiberui»
signaiur,121.Quid admouelillo ornatos, 162. Archiepi- fidei e.tvitie monasiicaepropagator,I, 286, not.
scopiillinlaccipiunta stimmasede, II, 494.Illo nuuquam Palrum VelerisTeslamenliiiominaet uominiimallego-
uleridnnisinemitiisteriodiaconorum,l, 65. riae, I, 430. — SS. Patrum scripta gvataTuerleguutur,
Palmaruntriiesac ejtiscelebritas,II, 475seq.—Palmae, II, 409.
quaeMninanibusporlari soleul, qui signilicanl,II, 153. Pattlintis(S.) primusEboracensisarchiepiscoptts,l, 20;
Pancratii(S.) ara, II, 219. ,11,244, vers.210. Civis urbis Romanae,245, vers.'133.
Pandecten, Vetus et NovumTestamentum in simul Britanoisfirieiupraedic.it,vers. 139 seq. Ediiinuniregem
scrij.luindicitur,II, 308. veram religionemdocet, vers. 143 seq. ftegeui et po-
Panis vox Unde derivatur, II, 507. Quotidianusquis, pulum ad Cbrislum convertit, 244, vers. 165 et vers.
ibid. Qualisesse debet, qui corpus Christi consecratur, T, 213 seq. . . ,
—
ll>7.Corporis(llristi unus uliiqite, II, 501. Panis et ca- .Paolinus patriarchaAquileiensis,1, 33, 45, 46, 49, 69,
licis oblaiio est morlisChrisiicoinmemOralio , II, 504. — 116.Egregms(loetoi,el pius co lestisvilaeprseceptor.4.
Panisde cosloper mannasigmUcalus,I, 523, 528.'—Panis Ejus vitam illustratMadririus,iWd., not., 33, nol. Ari.rie-
viiieet pra^ceptorum observatio,1,555.— Paues quintjue fensionemf:deicathulicaeab Alcuinoprovo:atur, 97,146
in Evruigelioquidmyslicesigniticaut,f, 519. el 147. Ul ad regein Aquisgranninveuiatin causaFelieis
Pannoniaeregiopatria S. Martini.TI,159. ab Alcuinooptaliir,113 Libellumcalholicreliileiuiisit ad
Pantbeon,templumin omiiiumsanclorumhonoremcon- regem, 136, 137.Illins libellnss?u symbolumlid;'<i'lau-
secratum,II, 489. datur, 116, 147,not. IHiusuiemoriaein niissas.eeommen-
Papa quidsignilicat,II, 502. dat Alcninus,49. Adipsiimcarminael laudes,II, 230.
Papia ngalis civitas,I, 126. PatiliuusNolauusep. al>oculorumdulore-elcaligiuesa-
Paiadisushortusdeliciaruminterprelatur, I, 622.Patria natnr a S. Martino,TI, 160.
nostra est, II, 545. Paulus(S.) quas jBtquot epistolasscripsit,II, 435.Ouid
Paralipomenon,qua lingua dicilur, II, 431. in eis coiitiueliir,431. Ejus caput Iruncuinan sauguine
Parascevequidesi, 11,478. Cur in tristitia celebratur, manarit, 221, not. —S. Pauli aposloli ara, 11,211,2I>8.
480, 481.Illitts solemiutas,478, 479 seqq. Cairemoniae, Ecclesia, 562. Iniercessio,225. De illo versus, 217,'220.
ibid. et 480.lu illosacerdoscommunicalsubunica sperie, — Pauli (S.) cella—(Cormaricus)subdilur monaslerioS.
iWri.,not. Martini, II, 565. S.Pauli (monaslerii Cormarieensis)
Parenteshonorandi,I, 341. causaRomaeagitata,'I,67, 68, 70.
ParisiacaecivitatissuhurbanaSS. Dionysiiet Germani Paulus Casinimontismonachus,11^551. Antehaccaslra
auxilis jiiconilaiuur,11,194. secuius, ibid., not. Scripsit e|iilaphia'Hi'degardisreginae
Paiisiisau Alcuioussciiolamerexerit, I, 54, not. et liliaium,553. Quid senserit rie veritate eacharisti»,
Parochiani, parocliiseu citriones ititelliguntur,1, 116, 379.Adillumcannina CarpliMagni,551.
not. Illornmmoreset olficia,ibid. PaiilusS. Mnrtiniiiionachuset ejus encomiujmseuepi-
Parriciriaet patricidain quo dilferuul,tl, 472. taphium,II, 236.
Participiuinquid est, et undedicitur,II, 292.Ejusdiffe- Pauperes Chrisli quinam, T, -388.—>Piftiperis maaus
renlia a nomineel aciidenlia,ibid.et239. Ejus proprium, gazophylacium Christiest, I, 127.
—
271. ParliCipiaunded<-rivautur, 293
11, seq. Pauperiesdiligendaest.TI, 226.
ParvnlussngensariEeclesiamfertur, ne siue baptismo Paupertastrau>._«illaest, si humilitalisgubernaculore-
moriiiur, 1,517.— Parvulinon loqueitlesquomodoper galttr, |, 202.
baptisuiuintiuutfi l>les, fl, 525. Bapiizati et anle osum Pax habenda cumomnibns hominibris,'I,6S9.Cnsto-
raii.misdefiinciia daruiiialione et
liberaulur, ibid. 524. diendacuin bonis, uou cumscelerati<,II, 130.Ustmater
PaseliaHelirieuinnomeu est, Laiine tran»itus,I, 591. dilectionis,ibitt. — Pax. (pialem dat Ctnislus,de-verihi-
PeLiliniiseu Cimpetentiuiiiquid, II, 475, QuanJoa Lati- tur, I, 601,015.— Par vobKcum,cur in missa rairitiir,
nis et Graecisceleliralur, 538. Au el quomodo differt a II, 498.— Pacis osculunicur-aon >'dalur-in Gtetu;Do-
dielnis azvmorum,1, 625. Judrjeorumiiuumbra, nostrum mini, II, 476.— Pacem oderunt,qui-scindunlEcclesiam.
iu luce. 578. I, 377.
Paachalisdieisolemnitaset caeremoniae, II, 483. Peccatorvivens, canlcompar»tus,1,4^5.Qualiterjusto
1'aschasiusiladberlushaeroiicosjudicat, errautes circa mortuomeliordicipossl, ibid. Oraie riebelcum tiriuca,
euchansliaeverilalein, II, 378. 359. Si circa finemvitaerie-initesse malus,uonrlebet de-
in
1'ascuaquoruorio /Egyplo delicientibtts pluviisrepe- sperare, II, 515.—Peccaior^snonsunl ab Ecclesiaex-
ritiuiur, I, 333. — Pascua ovium Christi quae sunt, I, cludeudi,I, 171.NOD —
anle tempus ab hsmine conJem-
563. nandi, ibid. Peccatorum poena postTesurrectioueni.
1'asserquaenamavis, et quosnamdenotat,1,355..Ereptus I, 735.
de laqneoClirislumdenolal, 380.— Passernomeiiadsci- Peccatumomne cogitatione, ant locutione ant opera-
liliunt liumiuisignoli, 1,232. tione lit, I, 109. Origiualeet actuale, iWd.-Quibiisrifodis
PasMuneus card. notisilluslrat epist. 56 AlcuiQi.I, 66 perpetrantur, ibjd. Cur per fpsum.creatoremexpiatum,
seq. Laudatur,592. et non per angelitm, 506.— 1'eccali reatus mauel post
PassiunisIJominicaecausalripIex, 11,478. actiouem,II, 508. — Peccaium angelictimcu iti Genesi
1'asiorverus quis, I, 564. siletur, I, 305.Cur insanabile, iWd.— 1'eccatumincre-
Paier dicunra patrando,id esl, perficiendn,II, 806.'— dulitaiisin Judaeisnon excusabile,I, 608.—1'eccalaqua-
Paler Deus duobus itioriisomnipolensappellatur, iUd. liler legi dicuuturin Psalm., I, 347. Opera murttiasunt,
Qtiouiodousqne iuodobperalur,1, 510.Tolus iiiFilloest, 693.Per mortuorumcadaverasignilicannir,333.Qusmala
el in 1'alre toltisFilius,620.Cursolus in Pnefalidriemis- 1n populocausaut,II, 473. Quibusmodis remiltOnturin
saenominalur,II, 501.Necnec ssilate, nec volunlate.sed Ecclesia,510. Quotidianaquoinodoreuiiltuolur, 474.
naturagenuif Friiuin,I, 177. Sicnt Paler vita est, iiaret Pecten in forma animalisjocando riescnbitur,-1,56,
Filius est vila,721.Nonestde aliqlto,598.Cur solussou 57, not. , .
dicilur missus,727. Quomodonon est, incarnaius,1, 729, Pectus baptizaticur ungitur,I, 1110,127; II, 322.
742. Quaedainopera faeilper Frfium in formaDei; quae- Pecuiiiaeecclesiasticaeformainsiituta,'I, 5!J4.
in
dam per eumdem formaservi, 733.— Patreiuet Filium Pelagitts Chrisluuidixit hominemstililaritim,!, 814,
dici, noiiest diversum in Subslantia,I, 711. — De Palre Ejus coufessiooliintributa S. HiflrOftymo, II, 373. —*Pe-
el Filio quid dici debel secundum stibstantiain,et quid lagianasecta quo argiimeriiodestruitiir, 1, 436.
secundum lelationem, 1, 709. — De sojo 1'alre nonest Pelicanusavis jEgypiiaci tlesignateremilas.I,555.
intellutiiduii)quoddiciiur: Qui[acittnirabitiamagnaso- Pendaiirex forlisel crude.lis,II, 247, vers. 518se</.'In
lus, I, 722, 741.— AdPalrem Deum iu nomineFiliiora- bellocontra Oswinumvincitur,vers. 541. Lt ipseperimi-
tio, II, 26, 27. tur, vers.552.
Pati, categoria,II, 341. Pentateuchus unde dicitur, et quis ejns auctor,lII,
1'aliemia quid est, II, 350. Vera quae,123. Martyres 451.
facitsine ferro et tfamma,ibid. Quam necessaria in hoc Pentecosles vigilia, II, 487. Feslivitas, unde orta,
saeoiloDeo servientibus,I, 165, 166. Qualisesse debet ibid.
 1487 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1488
Pera inScriplurasignilicatpnblicamdivitiarumsubstan- Piscisassus quidsignilicat, I, 611. — Pisces an in arci
liarn, sacculusoccultam,I, 182. fuerunt, I, 313.— Pisces duo, quibus mulliludo refecla
Peregrinantes ad liminasauctorum apostolorumjuvandi est, quid designabant,I, 519.— Piscium155in Evangelio
a regibus, 1,32.Hospitioexcipiendisunt, 221. expositioallegorica,I, 41, 244, 245, 641, 642.
Perezius (Franc.) EcclesiaeToletanae thesaurarius, Planetaecur dicunturstellaeerrantes, I, 97.
II, 588. Plato.aDiogenese separarinon est passtts, II, 267.
Perezius (Jo. Bapt.) episcopusSegorhiensis lauda- Plalonii(S.) martyrisara, 11,210.
lur, II, 590. Ejus papjris usus est Joannes Mariana, Pliniussecuudusdevotissimusrerum naluraliuminven-
ibid. tur, 1,100. Illiuslibellide variocursusiderumab Alcuino
Perihermeniaequaesunl, II, 350. expetuntur,ibid.
Periochaeqnaosunt, II, 515. Pluer (D. CarolusChristoph.) eoclesiasteslegaiionis
Perjuriqui sunt, II, 472. Danicaein aula regis calholici,II, 555.Adillum epistola
Perpeluum quid, et unde dicitur, I, 178. Quomododif- D.Pluvia GregoriiMajansii,590 seq.
fert ab aeleruoet temporali,II, 510. quidest, II, 353. — Pluviasanguinisin Eboraca
Perpetuusep. TuronensisEcclesiam conslruxitin hono- civitate,I, 20. — Pliivirean ante riiluviumeraul, 1, 515.
remS. Martini,11,161,162. Poderis, Laline talaris,II, 494. Quaevcslis in Veleri
Perseverantiaquidesl, II, 330. In bonisoperibuscom- Testamento,308. Quaein Novo,495.
mendalur,141. Pcenitensper confessionemdebet peccata sua pandere,
Persona in Christo, Deoet homine,una, non dure,I, II, 154.— Poenitentescircnlisterreis circumdatisolebant
830,895, 896seqq.— PersouaeSS.Trinitalis omnessimul venire ad ecclesiam, — II, 192. Quomodosunt instruendiin
nonsunt majusaliquid,quam una quaelibet,1,710. Quae capitejejunii, 473. Pcciiitentiumflelusct luctusquales
unicuiquesunt propria,711, 712,739, 740. sint, II, 515. — Pceniteutiumgenera tria, I, 355. Exem-
Pes melri quidest, et unde dicitur, II, 271.— Fedes pla, 351, II, 515.
quid sunt, II, 353.— Pedes bospilibuslavare consuelum Por<nitenUa quid et qualilcr agenria,II, 154seq. Vera
olim, II, 213. el perfectaquae,I, 351,573; II, 134,406. Non tempore
Peleredium, a pelenda haereditatedicitur, II, 308. sed Inctuel lacrymispensalur,51o.Quanlotemporeagen-
Petronilla(S.) filiaS. Petri, II, 218. da, 474.Sine confessionevix fructuosa,156. Sera pericu-
Petrus(S.) aposloltiscur SinionJoannis nppellatur,I, losa, 471. Non differenda,I. 335; II, 515. Quomodoin-
644. Cur ter interrogatus, an Dominumdiligeret, ibid. juugendaChristianis,471, 473. Quomodosacerdotiboset
Intrans in monumentumsigniflcat Ecclesiamex gemihus levitis, 515. Non neganda in extremis, 511. Intirmorum
congregatam,634. Quotscripsit Epistolas, 11,433, 434. quoqtte a divina pielate suscipitur,400. — Fcenitentia
Portas aperit, quascherubim clausit, I,. 132. A Christo dandain capiiejejunii, II, 471seqq.— Pamilentiaeopera,
constitotuscaputEccclesiae,65. — S. Pelri trina negatio II, 15v<.Fructus, 154,154 seq. Agendaeslimuli, iWd.et
cur a Deo permissa,I, 624,625, Trinaconfessionedilui- 155, 156.— Ad pcenileritiamquomodoaccedendum,II,
tnr, iWd. et 644. — S. Peti i apost. Ecclesia,IL 210, 213, 474.—Pcenilenliaepnblicaegemilus,II, 24.
220. Oralorium,209. Ara, 211,1216.—De S. Pelroapo- Poesis qualisfuit leuiporeAicuini,II, 202.
stolorumprincipecarmen,11,220. De ejus catenis, 223. Polonymaqua?stinl, II, 337.
De ejusvisionein Joppe, 207.— S. Petri fralres, ecclesia Polyandrum,ccemeierium,II, 217.
Beneveiuiet cellulaead ipsam perlinentes, I, 155. Pro Pometa et pomeriaquaedictintnr, II, 309.
illis supplicatAlcuinus,ibid., 156.—S.PetrifratresWire- Ponlifex uncle dicilur, II, 492. Quodillius officium,I,
muthenses, I, 282,285,— noi. Ilforumhabitalioneset con- 678. — Pontifex RomanusvicariusS. Petri et poteslatis
versalio laudalur,282. S. Petri ecclesiaa S. Hiodberto illius haeres,I, 25. A Deoelectus, vicariusapo-loloruiii,
conslructa,II, 217. — S. Petri ecclesiaa Hadone abbate princepsEcclesiae, haeresPatritm,50. — Poutilicumin ve-
renovaia, II, 211.—S. Petri fratres Salisburgi,1,116, leri lege qusesuccessio,et quisordo,II, 491. Quaetesles,
not. 493.
Petrus archiepiscopusMediolanensis,I, 191. Oldradus Pontivaprovincia(Pouthieu),II, 176,not.
eliam diclus, 192,not. Scrjpsitad CarolumMagnumepi- Populus novellus quomodoriocenduset dirigendus,
stolatnde translaiioneS. Auguslini,ibid. Benevolus erga 1,42.
Alcuinum,192.Munera accipit pro eleemosynaa I.iud- Posituraein orationerhetoricaquid, II, 271.
garda regina,ibid., not. Potentianaturalisquid esl dialeetice,II, 341.
Pelrus magisterin palatio Caroli Magni grammaticam Potestassaeculariset spirilualis,quoriulriusqueoflicium,
docet, I, 126. 1,15.
Pbauuel, faciesDei interprelatur, I, 538. PraeceptaDei mnlta stint per diversitatemoperis, et
Pbares nnde diclus, I, 332. Quidsignificat,450, 451, unumin radice chariiatis,1, 606.Nondisculienda,sed pia
453. mente implenda,432.
Philemon,ad quem scribit Paultis,qttis, 1,661. PraedestinalioChristi qure, I, 616.
Philippusaposl. de illo carmen, II, 222. Praedestinalos esse qtiosdaniad malumnon creditur, II,
Philosophiartiumsunl inveniores,1,91. 406. Quandohac controversladepraBdeslinalione ari ma-
Pliilosophiaquid est, et unde dirilur, II, 335.Virlulum luni ccepcril,'57t.
ommummagislra,265.Ejus sublimitaset ulililas, 268. Praedicamenlaseu calegoriaaquuesunl, If, 337. Quo-
Divisio,332,335. modode Deo intelligenda,I, 713.
Pbotini haeretici error, I, 562. Condemnatur,II, Praedicatioverbi Dei faciendaiu ecclesiis monaslicis
401. diebus festlvis,II, 163. — Praedicatio,perversitate cre-
Pbysica quidest, et ejus partes, II, 335. scente, non debet frangi,sed augeri, I, 556.— Praedica-
Pictavia beati Hilariireliquiisfecunda,II, 194. tionis quis ordoservandus,I, 42, 50.
Picli inveslant Britones1, II, 242, vers. 42. Pelluntura Praedicatoresab inilio EciTesijeomnis ordlnis rlerici
Saxonibus,245, vers. 65. VictoresadversusEgfridumre- constiluti fuerunt, I, 183. Novelli populi quales consti-
gem NorlhumbriaB, 250, vers. 840. 57, 51. Angeliscomparantur,481. Illorumvocem
Pietas pars virlutisjostitioequid est, II, 350.— Pietalis tuendi,
nulla saeculipolentia aut vanilasitnpedtat, 269. Illisquid
quoeriebenl esse exercitia, I, 211. sit observandum,quid cavendum,51, 182.
Pilaius Rnmanuscivis fuit, genere Ponlius,I, 626; II, Piaefationisniissaeexpositio,II, 500.
437, 509.Judex in Judaeaa Tiberio constiiutus,458.
Pippinus Caioliducis lilius,paler CaroliMagni lionori- 280. Traelalorumpatienlia,salus esse debet subjectorum,I,
fice cxcipit S. Willibrordum,II, 185. A qtio baptizatur, Ecclesiaet Quaeillorum virtutes,283. Thes.iurusillurum sint
191, 199.MonasterioS. Martiniconferletiartam immuni- ornainentaillius,nonarca siugularis,284.
talis, 566.Ejns obitus, 188. Praeposilioqtiid est, II, 297. Ejus proprielas,271.—
Pippiuus Caroli Magni et Hildegardisfiliusde nomine Praeposiliones de, dis, des quomodoadhibenlur,I, 34. —
avinomenaccepil.Antea Carolomannns dictusrex Italiae, Praeposilionesloquelaresquae,II, 299.
I, 32, 33, not., 44, 45, not. Illiusuxor umlier innominala, Praesagiade ChristoRomae,II, 462.
iWd.,nol. Ab expeditioneHunnicaad Palrem rediit, ibid., PraescientiaDei nou cogitad peccandtim,I, 587.
not. Hostilem expeditionem in Benevenlanossuscepit, PraetoriumPilati an in domoCaiphae,1, 625.
156,not.Pro illaexpeditione.CaroIoinFranciamredeunte, Presbyter Latine senior dicitnr, I, 199; II, 455, 491.
in Itilia remansit, 157, not. lllius cumAlbinodisputalio, An idein qui el episcopusex menleS. Hieronjmi, I, 653.
II, 352seq. Sine diacononomenhabet, non oflicium,If, 498.—Pi esby-
Fisealionesanle et post resurrectionemfactaequiride- teri qui et unde dicti, II, 492.PrimisEcclesirelemporibu»
signant,I, 640. episcopivocabantur,iWd. Qualiter se gerere—
debent, I,
—
Piscina Probatica,quid myslice,I, 507 seq. Piscina 75. Senes debent esse moribus, 199. Presbyterorum
Siloe,typus baptiimi,I, 558 seq. potestasetofliciiim,II, 492. Mores,I, 03,199. — Presby-
 1489 INDEXIN OMNIAOPEllA B. ALCUINI. 1490
teris num interriicendapriedicalioab episcopispraesentt- Quatiidttanusmorluusquidsiguiiica 1, I, 571.
bus, 1,183. QuatuorTempora cur el quaudoinstiuua,II, 488, Illo-
Priinogeiiila:.b Esauvendiia qtiaesunt, I,i527.—Pri- ruin temporum officiumin hebdomada Pentecosles,489.
mogeniii anteAaronfungeb.intiirsacerdotio, bid. Quendrida(Quindreda)materEgfridiMerciorumregis,
i Princeps mundi, diabolus, quomodoforas ejicitur,I, I, 67, not.
885. Quomodojudicatus est, 611. — Principes licclesiae Qiientavicus,I, 55, not. VideWicus.
adversautesperierunt, 1,148. — Principumsaeculiquod Quinariinnmerimysterium,I, 87, 522.
olBciiim,1,18. Illisquomndo obediendurn,166. Quiriqnagenarii nuinerimysterium,II, 470.
Principiumqualiler dicilurDei Filius, I, !J48.Qualiter Quinquagesima uude dieiiur,I, 80, 89. Cur et quomodo
dicilurde Patre et Filioet Spirilusancto,468, 548. celebratur,I, 89; II, 469, 564.— Quinquagesimus nuaae-
PriscianusLalinaeeloquentiae decus,II, 281. rus iu aJvenlu Spirilussancti consecralus,I, 351.
Prius quot modisdicilur, II, 543. .Quiniiliaui s entenlia promuliere,quae/EUiiopempepe-
a b
Procurationes episcopo contraconsuetudinem exaclae rit, I, 328.
nolantur,I, 265. Quintini(S.) mai-tyrisallare, 11,211,212,224.
ProdigusliliusAlcuini;et ad illumadmonitioperutilis, Quolidieel colidiequomododilTerunt,II, 310,427.
1,218.
Pronomenquidest, II, 279. Ejnsproprietas,271. Spe- R
cies,genera,ligurae,numerus,casus, seq. 279
Pronuntiatio,pars orationisrhetoricae,quiriest, II, 314, Rachaquidest, II, 472, 473.
328. RaribodusFresonumrex paganus,II, 183,187.VilreS.
• Prophetaeseminaioreserani, nonmessores,I, 501.Mi- WillibrordiinsidiaLur, ibid. Ejus tamen constantiafractus
noresundedicli,II, 432. virum stticlumad Pippinumremittit, iWd. el 188.A Ca-
Prophetiaespiritus non semper prophelarummentibus rolo Francorumduce devincitur,ibid.
RadoabbasS. Vedasti,I, 60, not. Quo anno factusab-
praestoest, II, 21.
Propositionumspecies,qnae,— II, 344. bas, II, 163,not., 207, nol.RenovatecclesiamS. Vedasli,
Propriumquidest, II, 356. Propria riiversimodedi- reuovat, 165,209.Et aramornal, 210.S. Pelri temptum exustum
cuntur,1,921. 211. Sacrum Codicemflammisexustum reparat,
Prosaquid est, II, 271. 207.Illiusobitus,163, not.
ProverbiaSalomonisquemsensumhabent,I, 445. Raganberlus(Ragerbertus)episcopussedis ignolae,I,
Providentiapars virtulisprudentiaequidest, II, 329. 265,260, not. Ecclesiaset presbyteros S. Martinl novis
Provincia,pars regni CaroliMagni,II, 566. exactionibusvexat, ibid.
Proximusnosterquis est, II, 129. Rahabquid sigiiifieat,I, 450, 451, 455.
Prudenlia quidest, et quaeejus partes,II, 141, 529. Raiginis-Burg,1,882. FideRatisbonensis.
—
Psallerespirilu et menle quid est, II, 149. Psallen- Ramesseterra quae,I, 333.
tium e.juitandoexempla,1, 66. Rami palmarumquidsignificant,I, 581; II, 478. —Ra-
Psalu.icxvnimysteria,I, 343. Et praeslantia,11,^4. — morumseu palmarumfestum,el ejusorigo, 11,474.
Psalmiet Hymniad Deumlaudandumsingulisdiebus, 25. Raphaelis(S.)ara, II, 224.
—Psalmiin variisoccasionibusdicendi, II, 21. Pro qna- ltaplores qui et undc dicnntur,II, 472.
—
cunquetribulationecaiilanrii,79. Psalmorumliber qua Ratbertus, 1, 14, not. VitleRupertus.
Iingua Jiciiur, 11,431. Qui illius attctores,quis slylus, Ratioad quid houiinidata, II, 147.
iWd.—Psalmorumulililaset elficacia,II, 21. Quantavir- Raliocinatioquid esl, II, 319.El quis ejus ususin rhe-
lus, 1, 514.Illorum seusus diligenler disculiendus,345. lorica, 321.
Usns in quolidianisprecibus, II, 21, 22. Dispositioper Ralionale sacerdotumquid in Veteri Testamento, II,
singulasferias, 52 seqq. Poenilentialium—
et Gradualium 491,493.
Ralisbnnensisepiscopus Adalwinus,I, 164,163, nol.,
numerusquiddesignat,I, 343, 344. Psalmusde incar-
natione, II, 91. De passione,92. De resurrectione,93. 882. 166.Synodus,in qua Felicis error damnatus,115,not.,
De ascensione,iWd.In honoremS. Mariae,108.Apostolo-
rum, ibid Marlyrum,109.Conlessorum,110. Razim,gig.intesinlerprelntur,I, 318.
Psalmistaunde vocatur, II, 434. Redemptiomundiquomodofactaest, I, 187.
Psalmodiacum deiectationeperagcnda,I, 366. Refecloriumfratruui,ad illudiuscriptiones,II, 213,214,
Psillerium a Ven. Bedaper versusdulcescollectum,I 226.
169; II.96ser_. Regenberctusmagister, II, 230, not.
in
Puer Evangelioqttinqtiepanesliabens,quis mystice, Regiumet regale quomododilfernnt, II, 510.
I, 519.—Pueri S. Marlim,II, 154—Puerorom etcleri- —
Regni felicitas unde, I, 120. Regna feliciasi philo-
corurnschola quando institula,I, 65, 66. Iit quibussint sophiregnareut, et regesphilosophiaestuderent, I, 150.
instituendi,198. in Regnum Dei in nos, quule, II, 506. ChrisLi,quale ,
Pullus asinaeqttid Scriptura,I, 582. I, 627.
Pulmoquid est, II, 353. Regularesclericiunde dicli,II, 491.
Ptincliad dislingiiendossensus,positurrevocanlur,II, Reguliacavillaubi sita, II, 166.Vicusest, Rilly dictus,
271. Illorum distinctionesante neglectas redintegrare ibid., not.
conaturAlcuinus,I, 126, 127. Relattvaquaesunl, II, 343.
Purgatoriiisignis, 346, —349, 733, 736. In eo mundari Religio,parsvirtutisjuslilire,quidest, II, 330.
possuntlideles,II, 406. Purgalorii animarumdescri- Reliquiaesanctorumlioiiorandie sunt, H, 223,409.Illa-
ptio, II, 230, vers. 905seq. rum vis et eificaciacontradaemones,216, vers. 592seq.—
Purilicatio beatae Virginiset de ea homilia,II, 553.Cae- Reliquiarumsanctaecruciset aliarumpatrocinia petit Al-
remnnirein ejusfesliviiale,465. cuinus,I, 49.
Purpura, lanaex commixlionesangninisconchylii,quid Remedius(S ) (Remigius)episcopusRhemensisFranco-
signiticat,I, 845.Adquidvestibussacerdotalibusapposita rum doctor, et eju.sara, 11,210, 2t9, 225. Clodevu?um
II. 494. baptizat, II, 165,166.Per totamCampaniamcolitur, 194.
Puleus quidin Scriplurasigrtifjcal,I, 500. Ilemedittsepisco[>us Curiensisamicus Alcuini, I, 195.
Pythagorasgeometriaminterrogandodocet, I, 184. Munera misit Alcuino,ibitt. Canonesecclesiasticoscolle-
gilj, ibid., not. Lilteras scripsit ad Alcuinum, 195. Qui
Q ipsumaJhortaturari oulciumepiscopalebene obeundum,
ibid.
Quadragenarius numerns,poenitenlire typus, I, 87, 315. Remediusdecurio,I, 136.Legendumloco decurio, de
Pro perfectionerectaecouversationisaccipitur, 508. Curia,193.
Quadragesimaquandoincipit et II, 470,564. RemigiusepiscopusArgentoratensis,1,195, riot.
Unde dicta, I, 87; II, 470. Cur anteUnitur,
Domini passionem Remigius.VideRemedius Curiensis.
observatur,514. Hernis.-io peccatorumquibusmodisfit in Ecclesia,II,
Quadragegimalis abstinenliacur custoditur,II, 470. 510.
Quadringentianniservitutislsrael unde computandi.I Reprehensioadversariiin judicio,II, 525.
319. , Requies tres Paulus apostolusmemoratad Hebraeos.
Quaestio causaein 'judicio quid est, et cjus species,II, 1,674.
516,317.Ex tribusfontibusprofluit,538. Responsoriiin ofBcioecclesiasticoorigo et etymon,
et
Qualitasqnid, ejus species,II, 340 et 311. II, 499.
Quando,categoria,quid, II, 342. Resurrectioduplex,corporumet animarum,I, 514, 734.
Quamitasquomodoaeslimaridebel et quae illius men- Corporumin novissimo die, 735, II, 406. — Resurreclio
«arae, II, S39< prscessit in capite,quaasecuturaett in membria,1, 387i
1491 INDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINl. 1492
Rex a regendodicilur, 1, 18. — Reges qualiter vivere in Albissolemnilaset etymon, II, 483,486. — Sabbatum
debenl,I, W, 59,242. Eorumofliciuiri,18.— Reges sunt, in xti lectionibtiscur et unde dicitur, II, 488 — Sabbiitl
qui seipsosbene regunt, I, 356. dies cur benedictoset sanctificatus,I, 341.
Rhabanus,coguornineMaurtis1,162, not. Condiscipuhts • Sabellius,ejuserror, I, 562,571; II, 573.
Saniuelisarchiepiscopi Wormaiiensis,203, not. Plura de Sacciilumin ScripluraoccultamdivitiarumsuhslanUam
—
to in Prmfat. De IthabanoMauroversus,II, 253. designal,I, 182.
RhemensisurbsS. Remigiipatrociniisgaudet, II, 194. SacenamicusAlcnini,I, 200.
Rhelia,I, 39. Sacerdos underiicitur,FI, 435.— Sacerdotislingiia sit
Rlielnricaquidest, et quaeejusorigoet vis.ll, 314.Quae cLivisregni coelestis.gullur luba regis relerni, 1, 72.
ejus | ailes et genera, ibid., 331. Sacerdolisest benedicert»,Deiest elfeciuinbenediciinnis
Riebodiis(Hicbodo).Vide lligbodus. triliuere, I, 328.— SacerdotesVelerisTeslamenliqui, et
Kicharius(S.)nbi natus,II, 170. An ex praecelsostem- qund eorum otficiuiii,II, 491 —Sacerdoics Ecclesiieet
inate.oriunJus, 158,176.not. Duossacerdotes Hibernos enrumolliciuui,I, 78; 11,292.Sunt angeli Dei, Itimiua
excipil et coutra iusolentiampopuli proiegit, iWd.Ad Ecclesiae,docloresgregis Chrisli, I, 14 Quarncuramha-
poeniieriliam movctnr,el habiliiuireligionissumpsit, 177. beantin doceiulo, f, 341. Qiiomorio cuin preniieiiliiiuset
Filsacerdns et verbumDei praedieai,idid. In Britanniam conlitenlibusagere debent, II, 475. Quidipsosreges ad-
servusqueiu Galliarelictosnianumiltil,178. moneredebenl, 283.— Sacerdotescomiiieiiilililiiqui ho-
firoliriscilur,
n Galliamredri, ibid. RichtruJemdevolarnfeininamvisi- noresambiuutet miiiisierium.reliigiutii,I. 51, 52, not.
tat, i liusquclilium(MaiirtinHiin) in periculosalvalumba- Saepiuseligunluret favore,.uonmerilis,458.— Sace.idi-
ptizal, 170, not. Da,'oberto regi monila salulis praebet, tii excel enli.i, I, 686.DillereuliaVeleris et NoviTesta-
ibid. Ecclesiamin Cenlula fumlat, 180. Prope Argubium menii, 687,688.
struxil cienotiium,138.Kjusobitus, sepullura, Iranslalio, Sarrifieiumqtridesl, II, 435.In omni sacrificioqualunr
181.Ep lapbium.cuiusaucloran .Vlcuiiius, 156. Sigobartlo consideranda,cui, a quo, quid, et pro quibtis>>lfei liiur, I,
glunosusapparel, ibid. Ejus miracula, 182. Libcr miracu- 188.—SairiliciumChrisli qitoniodo uon tnultiplex, sed
—
loruinejus intercidil, I5s. S. RirharilViLaescnptores, unum.I, 693.—Sacriliciiitn euoharisiiae ipsef.lirisiusperli-
II, 158.Ara, 210.Lcclesiaab Angilbertoconstructa,552. cit, 11,412.SempTideinmaiiel,quaeeiiiiiqiie silsacerdntnin
Richboris, 1,97. Vitie Rigbodus. conditio, ibid. Illi iniersuut cceleslescives,ibid.Nonof-
RictruJa seu RiclruJis ALiiinidiscipula, I, 157,not., fertur sanctis,505.Esl corpus Christi, ibidr —Tnsacnll-
430,462.AdscititionomineColumba,458, 459. Vide Co- cio corpnrisChristipanis, viuiimet aqita non sal a Ihiben-
umba. ria, I, 107.Panis in corptts,aqua et vinumirisallguinejn
Rictrudis, devota femtna a S. Ricliariovisitatur, II, Christi consecraiittir, ibid. QuiJ panis, vitiuni e.i attiia
179.AneademcqmIlictrudeabbatissaMarcianensi,ibid., myslicesignilicani,108.— SacriliciumbmiilireeslCbrisli
not. passio,I, 554.—SacrificiiChrisli el Melcliisedecli com-
RiculfuscognomeptoDamcetasarchiepiscopns. Magensis paratio,I, —
679. SacriftciaqugedamDeus poscil,I, 555.
(Mogundnus),I, 55, 56, not., 148et nol. Lullo inarchie- Sacr jegiiiiTiquiil, II, 472.
piscopatusuccessit,II, 419, not. Illiuscustodirje primode- Sacrilegusundedicitnr,ibid.
slinatur Felix Urgellitanus, I, 118. Pro paceEcclesiae SadainomenDei, II, 421.
laboral,ibid. LeouempapamRomame Franciaredeuulem Sadochquidstgnilicat,I, 450, 152,433.
cuin aliisroioititur, ibid., not. Saeniluinquid est, et quoinododiOert ab aevo, H,
Itigborius(Richbodus,Richbonns)cognomenlo,Macha- 178, 179.— Saeculitemporatria, pa,iriarcharum, ' prophe-
rius, I, 192, 193, 194. ArchiepiscopusTrevirensis, 193, lanim et evangelislaruiii,1,482.
not. l94.AuteamonachusetabbasMedioUcensis, 193,uot. S.gena liaereticoruni, qijse,I, 436.
Alcuiuiriiscipulus,sed ainatorVirgilii Maronis,iWd. Ab Sagiuie in uianu poienlis,apostolisunt, I, 383.Et ver-
Alcuiuoprnvocaturaririefensionemlideicalholieae, 97. Ab ba rioctrinaeDei, 319, 377.
eo Alcuinuspelit homiliainS. Leonis papaeet iractaiuui Sal iu sacriliciumcorporisChrisli non miltendum, I,
Bedaein Tobtain,104.Nouaj ipstirnscriptaest episl. 108, 107.Cur (n veieri lege victimis adhibebalur,iWd.Cur in
sed ad Arnonem,136, not. Ah iniirmitate convaluit,19^. baplisinoadhlbelur, 109.
De illo carmen, II, 230. Adillumcarmen,232. Salalhielqiiidsigoificat,L 4,50,432, 453.
Riiiacurora civiias,1-gypli,1, 320. Saleman ideinac Hierusalem,I, 5)0, 683.
RipeusisEcciesiaefralres,II, 181. Vide Willibrordus. Salisburgensisnjonasleriiinscriptioues,|f, 217. Ijec{e-
RisusAbrahaeet Sarraequid designat,I, 321. siaS. Pelii a S. Ruperioconstrncta, ibxd.Basilicacatlj;e-
Roboamquirisignilicat,t, 450,451,433, 451. dralis a S. Virgilioerecta, 218, not.
Kogarenon lauium pelere, sed ei iulerrogaresiguifi- Salomontribus uominibusvocatus,I., 111.Paciflcusiu-
cat, I, 613. terpretattir, iWd.el 450, 451, 453.Tr(a volnmiiiaetiidil,
Rogalionumfesti ioslitolioubi el quandofacta, II, 468. quae,etquis eorumnexus, l,4li; II, 431,432.
Romafraternadiscordia iniliata disseusiotiisveneiium Salpix,iriesl, tii^a,II, 221, nqt.
nutril, I, 138.Perliriiaemanihus va-tala fttit, II, 239.— Salvatoris(Sancti)congregatioet ejus abbasUsualdin,
RomaecoiiveuLusmaximus io causaLeouis papae, I, 27,28, not.
254. Syuoduscunlra FeiicemUrgellilanuin,I, 918.II, 253, Salvii(S.) martyris,II, 216, 224.
RoinameEcclesiaescissura uon ncvo asstimento,sed Samaria,idnlolalrheimago,I, 30(L
velsri orriinercparanria,1,148.—Rotnaiiorum teinplorum Sjmaritanus,ru.stosinlerprelatur, 1, 55,3.—Samaritani
notilia,II, 597 seq. Quoruiii sanctoruui corpora ibi repe- simulacrismiiioium animaliumeraul addieli,I, 5()jP.—
riuutur,ibid.— Rouiani uivesin descriptioneAugustiquot Saiiiarilaiioru.il cumJudaeiscoulentiQ,I, 503.
reperii, II, 462.— Romanorumrcgriuin omniuijuregno- Samsoiiis(S.) ara, 11,219.
rum fortissiinuman adhucdurat, et quandiudurabit, II, SamuelauciorlibriJudicumesse creditur, II, 43L —
529. Samuelislibri qtiisuut auctorf•>,iiid.
,Romuaj.dusdux Beneventauus, Glius Arigisi, frater SaniueldiscipulusAltuini,condiscipulusRhabaniMau-
GrirnoalJi,I, 156, not. ri, I, 205, not.An episcopusWormatiensis,ibid.
RoricoLaudunensis,quo aunofactusepiscopus,et quo Samuel sarerdos,quis, 11,449,nut.
obiit, II, 527. Sancliiii:ei|ii:iligloiia fruuiilurob merilornmdiyersita-
RosHeriooii,est gratia Christi,I, 389. tem, 1,9,10,736,7(1. Tanta bealitudiue doiianjisunt,
Rtihus,cujusest generis, I, 33. quajamplioresse non possit,I, 614.Sunl potenles ieler-
Ruperlus(S.) ecclesiam Pelri construxitSalisborgi, cessores nostri, 113.Et per illorurn prpces in Ecclesla
S.
—
II, 217. S. Rupertimouasterium,1,70. llliusEcclesise peccaiadimiiticogOdimus,171.—S.auciornm iinercessjo
fllii, 114,not. et invocatio,II, 503. Felicitas,544.Communiuquid,439..
Ruthquid significat,1,450,431, 453. Diesi-bitusctir cuin laeliiiicelelirautur,181.C'ir i)a{a|us
diiuntur, I, 613; II, 481. Quanliisad tUoriiiiireliqtilas
—
concursus,II, 194. SanctorumfesiivitaltjshquoranrJai
s cumiauderiivinael electnosyna,(, 211-Vigjli.equomodo
Sabaothquid signiflcat,II, 423, 301. agenriae,II, 48l. — SanctQrumomuium,fesnyiiis, (»Tli.
Sabaria oppidumPannoniae,patria sanctiHactiui, II, Jejunio triumdierumpraeparanda,llo. Quandoel a quo.
II, 189.QuandoinGalliael GennHiiia i-elebrari
Sabbalumquid interpretatur, II, 426. Spiritualee.st, iusiiiuta, —
I, 115,not. De illa liomilia.jl, 5(3- Sanc^rt|m
non habere peccatum,I, 509, 5'j9. — Sabbatumante Pal- coepia,corporaquaeltom;ereperiunlur, II, 597 seq.
mas,II, 474.Cur papahoc riiedei.eleemosynam,iWd. — SaiulUi, cur ter in missadicilur,II, 501.
Sabbatumaule diem ltes,qrreclionisqualjler observan- Saiulalii episcoporumquales et quid siguilicant,H,
dum, 1,110. Iu eo —
quidaiuiejuniunisolvunL,89. Sabbati 495, 496.
pascbalisveneratio,II, 482.Sacraetritus, 483.—Sabbali Sanguisquidest, II, 353.
 1493 INDEX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1494
Sapientivironihilsioerulione.agendttm, I, 429. Inler Senariusnumerus perfectus,I, 87, 95,307, 358,522,
417. — Sapieiilum 579; II, 419, 468. — Senariinumerimysteria,I, 579.
sapienlem et suillum quiri 67. interest,
Laliorriisputalionistttl- Senecae|iueri visioin EcdesiaEboracensi,I, 9.
multiluJosanitasest orbis, 1,
toritmexposilusest, 417. Dicla non [lalpenl, sed puu- Senectulisinconiinoria, I, 444.
gaut. 445. S, nioresqualiterse haberedebenl erga adolescentes,
Sapientiaquiriest, I, 186. Vera quae,169,439; 11,129, I, 255.
151.Qiiaula0|ieratur, I, 150.Melioresl fortiludiue,137. Seniiimparsulliuia senectulis,II, 423.
Iri (|Uomelioresl diviliis,429; 11,267.1'rimaesl, stullitia Sensus corporis quot sunt, el unrteriicuntur,II, 421.
caruisse,I, 415.— Sapienliaseplem columnisliberalium Per quiiifiue vtros Samarilanreniulieris desiijnanlur,
arliumniiilttr, II, -68 Qnaralione itdi|>iscenda, 26;i.Tain I, 501.
laboriosain aet[iiireiido, quamS|)eciosain haben-lo,267. Sp.Jenaritis niimeriis perfeclioneminagnamhahetin
Jii acquisitioiieillinsauri pondera riarerionsil rliirum,I, Scriptura, I, 51-3.Epis inysleri;.,642.
67. Ejus Uoresuuti(|uamniarcescunl,157.—Sapieutiapa- _ Septina riies |;ro tlefuncliscue celebratttr, II, 513.
ctlicarie.snrsiime.sl,noncontenlinsa,I, 792 — SapieiUiae Septimatiia.Ibicum Felix CrgellitaiiiisliaBresiinspargit, I,
et eniitiiioniscommendalio,1, 5'>, 15'), 160; II, 267. 141.IbiSaraceui Franciscertanl, 113.
— SauienliajLiber nusquam esi apud Hebraeos, II, Septuagesimaumie— dieilur, I, 86, 89; If, 466.Qnando
432 incipiletfinilur, 467. Ivjusorigo, I„W.J;II, 406. Cur a
Saraceni,qui et Agareni,per duces Caroli regis spo- fitlelibuscelebraiur, I, 89 ; II, 4u7,406. 564. Ejus etymonet
liaii, I, 6. Domioaiilurin Asia e.tAlrica,ibid. )n Se|.ti- apud variosceleiiralio, 1,86, 89; II,
inaiiuiaciiniFraneispugnant, et victores redetuit, 143, Sepulciortttnornalusvanus.esl, I, 211.
not. Sepulturaniorluorum,signilicatpiccatorum remissio-
Sarr.i a Pharaonerapla, quoraodononviolata est, l, nem, I, 355.
518.Cur ridensa Deo redargula, 321. Illiusuominiquae Sequeutiain missaideniac jubilalio,II, 497.—Sequen-
litlera adriilafuii, ibid.Jit qu i< illius nomiiiisinterpreta-. tia Evangeliicur dicitur, II, 199.
tio, ibitl. Pulchriludnejus miranda,323. Seraphimundedicuninr, II, 501 Per »i prolatamascu-
Saianas utmquamad piistinamdignilatemreducendus lina; per n neutra siint, ibid.
est, II, 516. S^rgiuspapa,11,497.Willibrordumordinalarchiepisco-
Saxiscu Saxonesundenominaniur,IT, 242, yers. 48. pum, 180,197.
A BnianuiscontraPictosinauxiliumvocantur,iWd.,vers. Ser|iens unriecalliriiorcunctis animanlibusdicilur, I,
46.Pictosfugant, vers. 62 seq. Hriianuosipsosregno |iel- 309. — Quare non fuit inlerrogatus, cur hoc fecissei,510.
lunl, vers. 67 seq. —Saxonesatiliqniet Frisonesinstanie Serpenlis aeuei exallatio, passionisChristi lypus, I,
Carolnrege ad lidemconversi,I, 6, 7, not. Populusnefan- 492,293.
dus, 118,uut., 120.Geiieraliomaledicta,Deoquede;.pe- Servalii(S.) MonasteriumTrajecti ad Mosam, I, 40,
cla, I, 13->.Pluries baptismisacramenlumperuidit, 42. not. Fratres, 128, 129,not.
Nonerat decimirumexactioneet rigore poenarum vexan- Servitus duplex, voluntaria et condilionalis,I, 810.
ria, 51. — Saxotiumdiirilteseinollita,
— I, 57. Cum illis de Peccatiquae,331,553.
pace agiiur, 119. Saxoniset Franconis puerorumcum ServusunJe dictus,I, 333.— Servosfecil vel iniquitas
niagisiroDialogusrie grammalica,II, 268.—SaxonisCa-—
vel adversitas,ibid.
rolini erudiiio,et de illa dissertatio,II, 263. Saxonici Sessioqualiter ia Scriptura intelligitur,I, 383.— Ses-
bellilinis, I, 702,703. sio Doniini,humiliiasincarnalioiiis,1,841.
Saxonicaexpeditio Caroli Magni, I, 69, nol.,.j72, Sexagenaviusuumerusiu Cauiieo1'aut.reginis accoin->
nol. , modatus,I, 409.
Scamma,arena luclae,II, 247, not. Sexa^esima unde dicilur, cur et qualiler celehralur,'
Scapulaebaplizali cur oleo signantojr, I, 110, 127; 1, 86, 89;II, 408,564.Quandoincipitel finitur, 168.
II, 522. Sextaehoraeiu divinooUiciocelebratiout.de, II, 510.
Scarpus amnis, proximus monasterio Elnonensi, II, Sichar, SichemetSichima,1,331.
208, not. Sigillorumsepleni iu Apocalypsibrevis exposiiio, II,
458.
Scenopegiaquid esl, I, 532,533,539. Signarealiquid,quid esl, I, 524,768,831,901.
Stlieuialusuiiloruameutaeloiuii, II, 271. —
Sigobardusbeali Richaril comniiliionobilis, II, 180.
Scliisma,in quo dillerlab breresi, I, 660. Schisma- Sarcophagumligueumpro
tumerrores sopili,1,123. VideFelicianahaeresis. S. Richariisepulturacoa[ila-
Scliola jEgypliaca iu palalio regis (Jaroli:versalur, Vil, 181.
I, 90.— Scholae puerorum et clericorum separenlur, SigoiiiuspresbylerOrgellitanus,I, 917.
I, 63. Siguulfus|>t'esbyterAlcuiuiiudividuussocius, I, 405.
Scholasticae (S.) virg. ara, II, 210. Sacraeleciioui sludiosissimus,ibid.
Scientiaquidest, II, 335.Pietalisqure esl, I, 650.Src- Sileutio.(de), in quo missuntest Verbum incarnalum,
culariijmlitteraruni tanquam fuiidamenluiiievaiigelicrt; liomilia, II, 532.
sapientirejuyeiiibus comiiiendauria,283.—Scieuliarum Siloe|iiscina,typusbaplisnii,I, 538.
divitiajnunquamexliauriuntur,1, 157. Silvester(S.)papadalmalicarumusuminstituit, II, 496.
Sclavi, alias Vionudi, a Carolo rege suaedilionistib- Illius canones,I, 151,137, 172.— S. Silvestriecclesiael
jecli, I, 6,7,' not.— Sclavorumreges Dragitus et ejtis fratres, II, 523.
filius,ibid. Simeousacerdos,lilinsAlcuini,I, 74, 75, not., 67. Non
Scopilioarchipresbyler S. Vedasti,II, 170. S. Ve- fuil Gallus,sed Britannus,73, not., 148,not. Nec Wor-
maliensis
dastumsepelil, 171. episcopus,ibid. et 77, nol. Summus sacerdos
Scotusquidamdoclus sed impitts,II, 216, vers. 462. appellaLur , 75. Nomen esl ascitiliumEanbaldijunioris
Eboracensis,67, not., 118,not. AbAlcuino
Ope S. Oswaldisanaturel cnnverlilur, 247, vers. 491et archiepiscopi
496.— Scolorum gens Anglissemper amica, II, 250, nutrituset ad virumperfectum perductus,76. Molestias
et tribulationempalitur, 75. Quamobcatisam,118, not.
vers.839. Fugam a sede sua illi dissuadetAlcninus,ibid. Ipstiruob
Scriptura sacracst mensa Christi,I, 384.Tribus moriis
rie Christoloquilur,855. Kjussiugulaej sententiremulLipli- iiimiumsuorum
Coiiiuiendatur
comilatumin iiiuere reprehendii,ibid.
inlercessioniGeorgit(tutriarclireHierosoli-
ces sensushabent, 400.Sensus allegoricuset hisioricus, niitani, 148.
534.Elmoralis,II, 409.—Scripluraes^craelibrorumVeL. SimilitudoDei in liominequomodointetligi debet, I,
Teslamenttsummaria,11, 429el 430.Dividunturin tres 359 seq.
ordines, Legis, Prophetaruni et Hagiographorum,430. Simonobediens interpretatur, I, 121.—SinionZcloles.
Alii qui desuntin canotieHebraeorum,ab Ecclesiatamen De illoversus, 222. — SiqionScariot, unus ex duorie,-
recipiunlur, 431.—S. Scripluraelectioet agnitioquam cim noit lide, sed 11,
deleclabiliset tililis,1, 460; II, 150.Conimendalurcleri- oniniuiu|>essima,1,62. numero,F, 532.— Simouiacahaensis
cisei monat.his,I, 61, 80, 115; II, 164. Gyslaevirgiui, ibid.Radieema judicibus Iu eleclioiieepiscoporumviuuida,
sajculisumensns,_uein apnsto-
I, 293. licamsedem irreijsil, 168.— Simoniacapestispullttlaiiu
Scrntiniacur flant in baplismo,l, 109; II, 127, 521.
SepLiinRomanicelebraulanle haptismum,II, 483. orbe, II, 229.
Simul aliquidesse qnotmodisdicitur, II, 344.
Sedechiaseapiluret oculisorbatur, II, 467. SinusDeiPatris quomodointellisrilur,I, 473.
Seduliiepiscopihynuius,I, 123. Sioncaptiva undeel qnidsignifical,I, 181. In angelis
Segor,primumRale, postea Salissa appellata, 1,322. aeterna,iu hominibuscantiva, ibid.— Sion, Ecclesia, I,
Frequenlerterne mmusubruta,ibid. 554, 556,581, 585, 587.
SemenAbrahaeduplex,catnaicel spirilitale,f, 525. Sizimariiisfraler, I, 2S0.Missusab Alcuinocum verbis
Sempiteruuui u nde dicilur, I, 178. salutationisad Theolgarium,ibid
1495 1NDEXIN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1496
Slavisiibigunlura Carolorege, I, 6 curata, I, 525. Facitvoluntatemsuam, liumilitasvolunla-
Soriomitaequi, 11,472.Illorumpeccatum ignepunilum tem Dei, ibii. Quodet quamgrave peccatumest, II, 110,
cur
est,t,323.Curetiaminfantescum parentibuscremati,322. 142, 471.Morte venienteevanescit,1, 555. Saepeex bo-
Sol quidesl, 11,333.Orluet occasusuointeritum — mundi nis operibus nascilur,II, 111, 142,—Superbiadispergit,
signi0c3l,I. 413. Quare spirilus vocatur,414. Solis quodjejuniis et eleemosyniscongregatur,II, 153.— Su-
cursusper singulasigna, I, 93. llliusquasdarasupputalio- perbia hominumlinguasdivisit, humililasChrislicongre-
nes Alcuinusad CarolumMagnummisit, 124. gavit, I, 316.
Solariaquaeet unde dicta,II, 211. Superhumeralein Vet. Testamento qurevestis, II, 494.
Soloeclsmus quid est, 11,271. Ejus myslicainterprelalio, 495. — Superliumerale in Ec-
Solslitia unde dicunlur,quot sunt el quo die contin- clesiaquid, et quiddesignat, II, 495. Superhumeralis —
gunt, II, 428. sanctitas,I, 121. YidePallium.
A
Sonmusquidesi, II, 553. juvenibusexcutiendus,212, Superiorumofliciumquomodosubditis impendendum.
226. I 210.
Somniisnonesl credendum,I, 425. Suspicio,maximumvitiumest hurnanitalis,I, 565.
Sophislicalnculioquae,II, 526. Susurroquis, II, 472.
Sors jusiorumquae,I, 581. Syllabaquidest, II, 269. El qurenamei accidunl,270.
Sorlilegiqui sunt, II, 472. Syllogismusqualiter fitel quotuplex,II, 345.
Speciesquidest, II, 336. 206. Symholumquid et unde dicitnr, II, 437. Qnandoet in
Spe.ctaculaimprohantur,I,270. Au quem finem ab apostoliscompositum,ibid. Comparatur
Speratusepiscopus,Iibid. , 72, Anglus,74, not. Ad cum signoseu symboloGalaadilarum, ibid.Ejusexpnsilio,
illuin Alcuiniepistolae, 436 seq. , 509, 522. — Symbolum Nicaennm omriibushae-
Spesqnid est, II, 354. Animre necessaria 130.
est, — — resibus obviat,II, 515. Et est regula Blei, 516.— Sym-
Spespraemiidileclioneingenerat mandali,I, —
375. Spes bolomlideiSS. Trinitatis,I, 738. SymholumQuicunque
nostra magisrie miseralionibusDei, non de merilisno- S. Athanasiotribuilur, I, 750, 756.— Symbolofidei IIOII
slris, 1,383. suntnovanominainserenda,I, 107.
ira
Spiritus pro —accipifur,I, 312. — Spiritus hominis Svmmachuspapa, II, 497.
animaest, 1,539. — Spirilusquot et qui dicunturin Scri- ad . Synagogamater primitivaeEcclesiae,I, 394.Prior venit
ptura, II, 422, 423. —Spirilus Dominiqualiler ferebatur monumentum,sed non intravit, 635.
super aquas,1, 307. Spirilus sanctus744 a Patre et Fllio SynodusRalisbonensiscontraFelicemanno792,1,115,
seiuialiierprocedit,I, 535,540, 609,713, seq. Et mit- 882. Aquisgranensis,702.Romanaanno799, 918.Sintics-
tilnr, 726,734.Neciiigenilus,nec genitusdici debet, 712, sana in causaMarcellipapse,134,137. Augliaepro relor-
710. Uiritntrelalive vel snbstantialilerdicatnr,708,740. malionec'eri, 233.
Quareuon habel aequalemrelalionis regulamsicutPater Synonymaquae,II, 337.
et Filins,ibiri.Communis est Patris et Filii Spiritus,638,
709,733.Quarenusquam Palre minor legitnr, 728. Qnali- T
ter missusinlelligi riebet,726. Quomodononest incar-
nalus, 729. Quomndoriicitur donuin Dei, ibid..et 723. TabernaculiMoysismysticariescriplio,I, 691.
Controversia rie'processione Spiritussanclia Patre et Fi- Tactusquare vocatur,ei quol ejus genera, II, 421.
—
lio quanriomota,743. Spiriius sanctus cur in columbae 'fapeta etsagellum, muncin,id amicummissa,I, 68.
speciesuper Christumdescendit, I, 470. In soloChrislo TelesphoruspapanonuspostS. Petrum, I, 89; II, 466,
—
perpetuo veraciler manel, ibid. Spiritus sanclus un 497. Septem hebrioinadesalslinentiaedicavit, I, 89. Mis-
guento cnmparalur, I, 588, 393. Cur paraclilusvucatttr, sas in Nativitale Domitii(leri c.oiisLituit,
II, 462.
599,723.Cui et quomodoin specieculumbreignis et lin- in
Telonearia montiumcLnsiris, I, 193.
guarumapparuil,277, 728. Cur bis a Christo daius, 638, Temlerus Hafuiensis,regi Dauoriima secretis. lauda-
724.Andamsin baplismodiscipulorumanle ascensionem tur, I, 391.
Domini,499. Qitnmoduantiquis sanctis ante ejus adven- Temperantiaqnid est el quam nobilis virtus,II, 115,
—
tum in Peiitecoste, 539, 585, 599. Spirilusl sancti 330, 531.Est regia via toliusvilienoslrae,I, 77. Deiciia-
unitasCIIIII 1'aire el Filio, I, 723.--Spiritui sanctoquali- ritale perficitur,II, 110. Ejus partes,330, 535.
ler altribtiilur charitas, I, 742. — In Spiritumsanclum Templa.Quiseis honorUehctiir,I, 487.—TempliHie-
fideiconfessio,II, 404. rosolymiianibina aedilicatio,I, 489.
Spleuquidesl, II, 533. , Temporacapltisquidet quare ita vocantur,II, 42?.
Sti-llasquidsuut, II, 353. Errantes quae etcur dicuntur, Tempns el aevumin qun riifferuut, 1,178. Praesens
I, 97, 100. nulltimputanl quidamphilosophi,631. ln quoLel quas
Stephanuspapa,II, 496. parles dividitur,II, 426.
Sie.hauus IV papaiu pallium liibuil TheodulfoAttre- Tentalio vel ad probationem,vel ad'deceplionem,II,
lianensi,1, 174, not. 507. Quot modis inScripturisponitur,I, 524.—In tenla-
Stephaui (S.) prctomartyrisara, II, 208, 214. Ecclesia, tionibtisiminundorumspirituumoratio, II, 51.
216.Mouasleiium,562.Cella.1,75, 77, nol.—S. Slephani Teotgariusabhas,fnno Lirineusis,1,280, 281, not.
—
corporisrevelalio,I, 634. De S. ^tephanoversus,II, Terra quid esl, H, 333.Qualilerinvisibiliset inrompo-
208. sita, I, 307. Cur spinaset tribulosgerminavitpostinale-
Slernutationes.Yide Auguria. dictionem, 310. Cur ipsa et non etiam aquaemalediclre,
Slolasacerdoialisquitl est, II, 495. —
306. Terra Auslri,ubi habitavitIsaac,quaeest, I, 526.
Slornachusquiricst, II, 353. — Terra signilicatpeccatores,I, 356.Humanamnaturam,
Sloraciumpallium uude rjictum, I, 157, nol., 192, 569. Ecclesiam,II, 507.—Terraevigorpost diluviummi-
not. nor. 1,512.
Stratoclel amicus et filius seu discipulusAlcuini,I, Tertia riies prodefunctiscur celebratur,II, 512.—Ter-
200. tiaehoraein ofliciodivinocelebraliounde, II, 510.
Slulti arenrecomparantur,I, 415. Teslamenlummorte teslaloris lirmitalemoblinet, I,
SlulUloquus quis, II, 472. —
190. Illo indignusest qui testatori ingratusexisiii, ibid.
Stuprumquiab adulterioet incestu dilfert,II, 472. TeslamenlumVelusquare dieilur,et quot, et qui illitis
Subriiaconi in
el eorumoOicium lege veteri, II, 490. In libri, hortimquesynopsis,II, 429. Novuinquare dicitur,
legtsuovaseu Ecclesia,454, 492. quis
—
ordolibiorum,et qui illorum auclores,432,453seq.
Subsisientiae tres a'nrecle praedicentnr in Deo, 1,177. TestamentuuiVetttsnttmero septenario;Novumocto-
Stibstanliaquid et unde riicuur,II, 557.Anel quomodo nariodesignalur, I, 441. UlriusquediflerenUa,697.
differtab esseutia et naiura, I, 176. An ct quomodode Testisqui veritalemoctultalrjequereus est, ac qui men-
Deo dicitur, 177. dacium dicit,II, 139.— Testes falsi obnoxiisuut Deo ,
Snccinclum,epistolanunciipatur,11,252,not. judiciet innoceoli,II, 159.
Sudariumquirisiguificat,II, 496. Testininniumduorumveltrium quomodovernm,I, 542,
Sueslra cellula,uuncSusterensemonasterium,II, 189, 543.— TestimoniaDei quae,I, 574.
not. Telradiusvir proconsularis,eius conversio,II, 160.
Suffragiavivenliumad quiriprosiintmortuis,I, 196. Tctragammatonquid,II, 424.Eiusiuterpretalio,496.
. Suiribertcum Vira sacerdoloVerbum Dei in Saxonia TeudulfusepiscopusAurelianensisoxpetitursociuspro
praedicat,II, 252, vers. 1073seq. defensionelirieicaibolicae,contra libellumFelicis,1,97,
(S.) praesulisBiluricensisara, II, 215, 218.
* Sttlpilii 99, not. YideTheuriulplius.
Sulpiliusleclorin schola palatii instruens juvenes, ne ThamarquidsigniUcal,I, 450,451,453.
in aecenlibuserrenl, II, 228. Thare cttmOliissuis egiessus de igne Chaldaeorum,
Superbipersecutoressunt humillnm,I, 3G6. 1,517.
Superbia omuiummorhortuncausa Chfistl htimilluis Theoduinus,Vldt Deodnlnui.
 1497 INDBX IN OMNIAOPERA B. ALCUINI. 1498
Theoouipnusarcluepiscopus, I, 171),num.1. Vid. Theu- TnnicaChristiinconsuttlisquid signilicat,I, 631.—Tu-
dulphus. nicalineastrictaquaevestisin Vet. Testamenlo. II, 493.
Theologiaquiriest, II, 335. Quidsignificat,494.— Tunicahyacinthinaquaevestis, FF,
TheophaniaVideEpiphania. 494.Qnidin sacerdolcdesignat, 495. — Tunicaepellicem
Ttieopliilusbishinaeevangelicae veritatis discipulus,I, cur hominifaclae,1,310.
26. An idemcumTheophylacto,27, not. Tunna presbyleret abbas, fraterImmaenobilis,II, 250,
Theophylactns sophiaedoctor, II, 231. Sedis apostolicae not.Fratri peremptopermissaesacriflcium succurrit,ibid.,
notarius,ibid., not. Duo ejusdem nominisflorueretem- vers. 812seq.
pore Alcuini,ibid. Turonaurbs, ubi S. Martiniispausat, II, 209. Civitas
Theotbertusmissusregios, in causamclerici Aurelia- murisparvula.S. Martini palrociniismagna, 194.Ibi fru-
nensisapuJS. Martinuminquirit, 1,162. gumviniquedefectus,71.
Therislrom,quo se Rebeccaoperuit, quid, I, 326. Tnronicischola ab Alcuinoregitur, I, 126.
TheudulaepiscopusHispalensis,erroresTilipandidam- Turonorumepisropus,I, 170,174,not. Tecia fumosor-
navii,II, 591.Illiusantecessorel sut-cessor qui, ibid. dentia praefertAlcuinusauralis Romanorumarcibus,138.
Theudulphusepiscopus(Aurelianensis)disceptalionem Turonensis monasteriiinscriptiones,II, 211.
habel cumfratribusS. Martiui,I, 170.Coutraillosquere- Turris el civitatisBabylonisan unum opus, vel dno, I,
lam movel apud imperatorem,174. Mullumqueiri illos 317.—Turrisgregis,juxta quamJacob habitavil,ubi sfta.
cxarsit, I, 176.Ad ipsum aetate florentem scripsit Alcui- I, 330.
nus, 157.Quandopalliumaccepitet episcopusfaclusesl,
162,nol. Archiepiscopusvocatur,170, num. 1 el2, 157. u
Nonhonoresedis, sed personali,ibitl. Interest conventui U quandotranseat in potestatemconsonaniis,11,269.
Aquisgranensi a nni 802, ibid. et not. Illi commeudatnr Ubi, calegoria, H, 342.
legatio prafectura provinciaNarbonensi, ibid. Vo-
et in Umbrinsgstam,nohilisAnglus,II, 537.
catur ab Atcuinopontifexmagnus et pater vinearum, Unclioinfirmoruma quibus facieuda,ff, 510.
ibid. Illius sapienliaet virtules laudantur,ibid. Ungendusrex Danorum,liomocrudelis,If, 187.
Thiel (PancraLius) scholaslicusS. Ciriaci Wormatiae, Unguentum in capite, Spiritus sanclus inlelligilur, I,
I, 304. —
388,,393. Unguentumex nardo pislicn,quid, I, 58).
Tfiomie(S.) apost. infidelitasquanlumnobis profuit, I, UnitasEcclesiae,totoorbe diffusa,I, 791.— Deuiiitata
638.Deillocarmen,If, 221. Trinitatis. el Trinitaie uniialisfides, 1, 707.
Thurjbulumin missaquidsignifical,II, 496. Ur ignisapud Chaldacos, I, 317.
Thyrsiset Meaalca.II, 228. Urias quid significat,1,450. 453.
Tiara sacerdolumVet. Teslame,rtliquidesl, el quid si Usa(Owse)fluviusquiEuboricaminterluit,II, 242,v. 30.
gnilicat,11,494, 495. UsualdusabbasmonasteiiiS. Salvatoris,I, 27, 28, not.
Tiberiascivilasaquiscalidissalubris,I, 518. Uterin pruina,corpusmortalequomodosignifical,1,369.
TicinumItalkc uibs, ibi nulriius sanctus Martinus,
II, 159. V
Tifredusepiscopus,1,270.AnidemcumTidfritb cpisco-
po DamacaecUilalis, qui suhscripsiLconcilioClovesbo- Vaccaquidin Scripturadesignat,I, 519.
viensi,271, not. Valeutinushseieticus duo baptismata esse contendit,
TilherusepiscopusHaguIstalriensis, cui /Edilbertussuc- 1, 109.
cessit, I, 197, not. Vanitasest quidquidmulabile,I, 415.
TiraorDominililialiscommendatur, II, 135. Vascolevita, sepulcriS. Veriastiornatumcomplevit,II,
Timolhiani,et eorum error, f, 796. 215.Ad eumdetncanuen, 105,ibid.
Tobirelibriauctor,incerius,II, 432. Vedastus(S.) praedicatoregregius, II, 164.Clodoveum
Tonsuraclericorumunde orta, II, 491. Qualisest, 493. regem in lide instruit,et baptizanduma S. RemigioRhe-
Topaziuslapispretiosusqttidsignilicat,I, 766.Omnium moscomitatur, 165 Tulli oppiriovitaecontemplativae va-
genimarumin secontinet ptilcliriluriiiiem, 372. cat, iftid.Caecumilluminat praesenterege, 166.ACIorio-
Topicaquae,et eorumspecies,II, 346 seq. veo commendaturS. Remigio,167.Viniunprecihusa Deo
Torelmundus/Edilhardi sociusinitinere Itomam,1,148. obtinet, ibid. Ursoabitumimperat et redilum prohibet,
Vid. Torlicmundus. 168. A S. Remigio orriinatur episcopus Atrebatensis,
TorhcmuudusHedilroTi regisNorthumbriae Odelisfamu- 165, 168.Atrebaiiecclesiasconstruit,ijid. et 169.Caecum
lus, I, 85. Strenue Dominisui sanguinemvindicavit, rio et claudumsanat, 168.Vocaturad praediuiii a rege Clota-
ibid. Clodoveililio, 169.Convivaiilibus verbumDeiinfundit,
Torrens significatimmanllatempersecutionis,I, 380,— ibid. Et vasculamalelicio infecla signocrucisfrangii, ibid.
Torrentes dicunlurfluminahiemalia,I, 582. Quol anuistcclesiam rexit, 169. Quandoobiit, 172.Ejus
Tolumquol modisdicilur, II, 516,517. obitus per lucidamcolnmnampraesignatiis,170. Ejus se-
Trajeclumcastellum,sedes episeopalis,II, 183, 188, pullura, ibid. et 171. Trandaiio, —
ibid. Miraculiselaret,
197.Illius episcopusS. Wrilibrordus,ibid. 172.Yitae iilitisscriptores,158. S. Vedasti ecclesiaab
Transulislautiationis dogmatis illustre lestimonium,I, abbate Radone reslaurata, II, 209. Ad ejus sepulerum
49, not. versus, 210.De illoinis-ariiet bomiliarem — admuniUonem
Treverisurbis descriplio,II, 199. scripsitAlcninus,— I, 60, nol.; II, 172. De S. Vedasto
TricassinaecivitalissacellumS. Lupi,1,148, not. hymnus,II, 174. Vedastiuiuionachi,I, 59. Ad illos
Triclinium,id est, Iresordiuesdiscumbentium,tresor- Alcuinns misit — inscriptiouesversilicas, missale, etc,
riines lidelium signilicat,I, 483. ibid.el 60. Vedaslini monasteriiinscripliones,11,209.
Trigesimadies prodefuncliscurcelebratur,II, 513,514. Vendentesboveset oveset columbasquos dcsiguant,
Trinitasdicendanonest separabilisin naturanecin per- I, 487, 488.
sonis,I, 712, 740.—S.Trinitatis operasuntinseparabilia, Veueliciqui, 11,472.
I, 740. Quaedam vero quibusdampersonisproprie conve- Veneriuspresbyter Elipandi,ep. I, 916.
niuut, 711.Quidcuiquepersonaepropriumest, 739:Quod Venter quid est, 533.—Venterinteriorishominis,quid,
in ea persomileest, non est commune,sed quod est sttb- I, 539.— Ventrisingluviesseu gaslrimargia,II, 472.
slautiale,II, 404.An dicerefasest, S. Trinilatemesse na- Ventusquidest, II, 353.
tnram, I, 176,177.In S. Trinitate personarumest distan- Ver quidest, II, 553. Undeappeltalur,428.
lia, nonnaiurae,534,750.Meliusdicilur iu Deotres esse YerbumDei susecarnisconceptionecouceptumin ute-
personas,quamtres subsislentias, 177. ContraTrinitalis ro Virginis,I, 730. An ef quomodoin Christo hahitare
—
lideinerrautes, qui, 11,398. S. Trinitatis confessio,I, dici possit,818.—Per VerbumDeumcreali, per Verbum
738; II, 388,389, 597. Ejusdem invocalio, I, 737. —S. carnemrecreali sumus,I, 360.
Trinitatlsmysteriumquoinodoante ChrisLumcogniLum, Verbum grammalicequid est, II, 282. 551.Ejuspro-
11,588. prium, 271. — Verborummodi,II, 281.Accidentia, —
282.
Trinumct unuman repenalur in creaturis, If, 399. Figurae et conjtigationes,285. Numerus,287. Verba
Tristiacensissilva,If, 180, not. Vid. Crisciacensis. suut signa rerum quas niente concipimus, I, 179.
Tristiliaunde oritur, et quae vitia progigml, II, 471. Veritas, pars virliilis jusiiliaequiri est, II, 530. Est
Aliasalutaris,aliapeslifera, 143. illius malieffectus, et omnihomiui naluraiis, I, 179.Veritalis amatori nullus
quomodovincitur,ibid. reprehensowformidandus esl, I, 790.
Tropusquidest, II, 271. Versusunde dicli,II, 500.
Tulluinuppidum, II, 165. Urbs episcopalisad Mosel Vertex quidesl, II, 422.
larn,ibid., not. Yesperlinarumhorarumcelebralio,II, 510.
Tulpiacum,vuigoZullich; an ibi [,r;cltumcumAleman-' Yesies sacraenon nisi in Ecclesiaadhibendte,1L 496,
niscommissum,II, 104,nott Sacerdotslesiu Vet.Teitimt m itt fi«el««l«, 495,491,498.
1409, IWEX IN OM?xIA, QPRRA F. ALCUINI, 1300
VestimenlorumChrisli dijisio et de tunica sortilio, clus, I, 276, 277,not. In teslem vocaturinnocenliaefra-
quidslgnifieaiit,I, 651. — Vestimentorunieulliisclericis trum sanctiMarliui,162.Bellicisrebus occupalus,If, 128.
incoiiveiiiens,I, 9,12, 17,21, 25, 201. In monachisre- Illi Alcuinus inscripsil librum de virlulibus et vitiis,
prchensibilis,.i3. » ibid.
VialesiinionioriimDei, Christusesl, I, 362. Via ve- — Wilfridns(S.) e[iiscopusEboracensisaustralem Saxo-
ritatis, ideuiChrisliis,364.,—ViamDominidirigere,quid niam lumine lidei illusiral, II, 2i7, vers. 582. Popuhim
e.sl,I, 473. fame [iressumsusceptohapiismateliberat, 248, vers. 593
Vicissiludorerum humanarumquae,II, 238. seq. RomamatlilurusFresmiibuscunl magno fructoCbri-
Viclimri'iuid-ivocautur,II, 436. slum pneriical,vers.603seti. A pcriculosomorboihcrilis
ViclorCa.nre episcopus.Illius ouoririamopusculumin et pree.ibiisbeal* Maria:Virginiserepius,ibid., vers. 635.
Epistolamad Romanosciialur,I, 776. Qno.la neiniiieme- Ab Eriilririlharegina HagtislallehemIncuin', ad Ifsciun
nioraiuv,ibid.,— not. Paritc.rignoralurilluts Liber Sponso- regium peiliiienteiii obliuei via coriimulalionis, T, 197
ruiii, 835, not. Vicloris (S.) ara, II, 209. noi. Kjus obiluset sepullurn,11, 248, vers. 640 seq. ' .'
Vicioriius(Matius)prreciptitisrhetor, qui tle Tulliana WilfridosII ep. EboracensisJoaiini snccedtl,II, 233,
scholaproccssitadbellit ecclesiasiiea,1,910, not. vers.1215.Priusttboracivicedou.nuset ahbas.roid.,vers.
Vieloriiisquidrlediesalltis lunaestatuii, II, 358. 1217. ixclesias sacris vasit.us argenteis el auieis ornat,
ubi
VieunaGalliaeurbs praecipua, Rogatiouesprimum ' ibid., vers. l222se.7.Kjusviriu'es, vers. 1230SFO.Solila-
institulre,11,486,487. rius vivit, vers. 1237seq. Et postquamEgberto curam
Vigiliapastortim, quidpraeDguravit, —
II, 462. Vigilia pastnralemtradidil, sancteobiit, vers. 1245St?<7.
—
Peulecosles quomodoagiltir, II, 487. Vigiliaesaucio- Wilgisns geuere Saxo, in provinciaNorriuihumbrrina,
rum curajejunioagendas, II, —
481. Vigiliarumdevolio II, 183, 200,eap. 53. S. Willibiordipaler, 183,181, 193,
311. ''
quainauliqua,II, 200,oap.55. Vitamnioiiaslicani primum,posleasolitariam
Vigiliisiu sanctonunfestivitatibuspopulus interessestu- ampleciitur,184,200, cap. 54. Congregslioiiem modicam
rinit. II, 195. ariunavil,ibid. K;uspietaset obitus,ibid. Ejus tlies anui-
Vindicatiopars virlutisjustiliae,quid est, II, 330. versariiiscelebralur, vinoccelitusmiilliplicalo,194.
Vinulavox, est vox levis et mollis atque flexibilis,II,
' Will.brordus(S.) nationeBrilanniisliliusS. Wilgisi,f,
207, nol. 184. Epismira naiiviias,iJj|'d.'el200,cap. 54. Sltutii.ad-
Vinuniin nuptiisCanaeGalilrere nonde nihilofaclum,I, liibettir iu monasierioitliipensi,ibid. Jbi lil clericus et
485. Quid signitical,II,— —
465. Vinumcurin missa cum inonachus,ibid. In Hiberniamcum consensttsui abhalis
anua miscetur,II, 500. Vinoau homines usisunl ante prolicisuilur,185.Trajeclumcum duodeciiusociis perve-
....ii n nit, ifrirf.,SuasuPi|>piniregis lloiviampetit, 186,197,cap.
diluviiiui,I, 516.
Vinuiidi,Slavidicuntur,I, 6. AliisWinidi,Wilcii, Wilzi 5. BisRoinamproleclusest, 186, not. Ibia Sergio papa
et Wulzi,7, tiol. arr,liie|iisco|iusordiiialur,186, not. Et Clemensvocatnr,
—
Vir uude riicilur, I, 431. Virorum nomine ' ' *' quinam in ibid. Reinealin Franciam, ibid., 197,cap. 6. Frisontuus
520. ' et Danis verbumDei praedtcaretenlal, 187,197,cap. 7.
Scriptnradesignarisolenl,vers. I, 501,
Virasacerdns,11,252, 1073. TriginlaputroscatechiZ'losel baptizarosin Fraiiciamde-
VirgiliuspraesulSalisbttrgefosis basilicamcalhedralem ducit, 187. Multanillia FrisouuniChrisiolucraliis est,
erexit, II, 218, nol. 252, vers. 1036.In in-SUla Fositeslantltres boiniuesbapli-
Yirgines i.obiles qnaliler in atilaconversaridebent, I, zal, 187. Iu FranciaEvangeliumprajriicai,ectlesiasaedl-
148,ep. 125. Quibusvirtuiibus fulgeant,293seq. —Vir- fioal, presbyteros in illis (.onslituil,etc, 188. fdolumin
ginuitisanctartiinara, II. 211. insulaWalacraeverlere tentat, idid., 198,cap. 14.Epter-
Virgiiiitassit eleeiui.synarutiilargilaleferlllis, I, 209.— nactini monasleriumconstruxit et dedicavit, 192, 199,
Yirgiuitaiis coiiuiiendaiio,ibid. 208seq. cap. 27. Crucemaureamiu ilinere secuin lerebat, 193.
Virtusquiriest, II, 144,529.Et quot habel parles, ibid. ApudFresones ecclesias«dificat,232, vers. 1040.Episco-
— Virlntes prlncipalesque, — tl, 114, 329. — VirtutesChri- pus in Trajecto constitulusesi, 188. nol., 177, cap. 11.
stianaeexponunlur, II 330. Virlutuiii perlectio charilas PippiuumllliumCarolidncis,Magni Carolipatiem bapli-
est, II, 146.— Viruues ccelorum appellanturgeneraliter zat, 19), 199,cap. 23. hjusmansuetndo,188,189.Nalurae
oinnesspiriiiiscoelesles,II, 501. dotf.sel animivirtutes,191.Varia patrat miraculain vila,
VisioDei, ornuisbeatiluJo est, 1,158.Quae unnc myste- 189seq., 198,cap. 13 seq.-Et post ohitum.192,199,cap.
ria sunt, mantreslat,II,'91.—Vtsionisbeal* qrtaefelicitas, Kseq. Ejus obitus, 192, 199,cap.'2i. Lbi se|,ulms, 192,
II, 502,411.—Visiomira —
jnveuis Eboracensis, 11,257,, 199,cap. 27. S. Willibrordiputeus, 189, not. In ejus
—
vt-rs.lf.OIseq. VisioiiesYel. Testainenliiiiaxiine per Natalihoiuilia,194seq.
aiigelicasadmiiiistratioTies faciaesunt, I, 722. — Visionum Winidorumreges, Witsanet Drago,I, 7.
tria siinl generai I, 215,216. WirensisEcclesiaefratres, I, 21, 283. Vid. S. Petrifra-
Visusqnitlesl, et unde dicitur, II, 421. tres. Maritimaliahilabanl,22.—Wirensemonasteriumiu
Vita quidest, II, 552. Unrieriicilur, 420.Praesensmise- Anglia, 1, 23, not. A Heueiiictobiscopo constructum,
riis plena,392. Cujuslibetin liuejudicstur, 1,104. Si — louga ibid.. not. S. Pelro apnstoloderiicatum,283, not.
eril, bonasil ; si brevis et ipsa bona sit, lt, 135. Vitas Wiiiricusc ericus Orgellilanus,I, 917.
Uuitiscursus,quis, II, 555. Witsaurex Winiriorum,I, 7.
—
Vilia criminaliaocto,quae, II, 471. Vilia dictiouis Witio, I, 70. KorteCaudirius,72, not.
quot siinl, II, 271. WulframnussociusprjedicatioiiisS. Willibrordi,IF,187.
ViltilduspresbylerQrgellitanus,I, 917.
Vilulusin scbolaS. Martini,missusal>AlculnoariAqui- Y
lam, 1,170.
' —Viluli quiuain in psalnio inlelliguiilur,I,
354. Y littera, sexta vocalisa Graecisassumpta,II, 269.
Voluptasebrielalicomparata,I472. , 416.
Voracitasquaeviliagignit,II, z
Vox unde (hcta,el vocuin Jifferenliae,II, 268. Articu-
lala quaeest, ibid. — Voxpopuli,vox Dei, axioma fallax, Zabulonet ejus benedictioexponilur,I, 337.
1,191. Z&rhariaspresbjler palatii a Carolo MagooHierosoly-
Vocaleslilteraeque, ct unde dictae,II, 209. Quolsunt mamtuni muitapecuuiamillilur, I, 118,nol.Komniicnm
apudl.aiiuos, ibid. dtioluismonachis,a patriarchaHierosolyiultaiiomissis, ve-
Vullnsquare dlcilur, II, 422. nilcitm claviluissaticlisepulcri,457.
Viingisepagus,yulgoVouztj,II, 166, not. Zacheo(Je) versus,II, 207.
Zara unde nonienacceptt,I, 332.Oriens interpretalur,
w ibid. Quitlsignificai,450,451, 455.
Zelpha aucilla, num uxor vel concubina dicenda,I
Walachritmvilla,poliusinsulaZelandiaeWalacra,Wala- 328.
cria, II. 188, not. Zelusbonusest, si mansuelutliuemiligatur,I, 172.
WaldoMilius AricbisidticisReneventani,I, 156, not. Zen'iii,du quo Paulus,quis liieiil, I, 600.
Wicbettus sacerriosin Hibernia vilaesauclitali var.il, Zenocratisarcliiteciipneclanimfacluin,I, 185.
H, 185.SociusS. Egberti, 232,vers. 1021; pro monachis Zonasacerdolalisquitldesiguat, II, 495.
suaegenlis monasteriuincondit.,ibid., vers. JI023.Siguis Zoroastresrex, magorumprimiis,II, 461.
et ptoplieliaclarus, vers. 1050seq. ,Zorobabel quirisignilicat,I, 450, 452, 153.
Wicuscella S. Jodoci,1, 55, 119,120, not., 148,not. Zuendrida(aliasDritla)OiT.ere.risconjux,Ecgfridirr.a-
20«.Vid. Jodocus. ler, I, 59, not. AnCaroliMagniatlinis, ibid. Ejus pielts
Wirio,comes lidelis missus, 1,162. Marcaetiritanniae erat genens feminini,ibid.
cismariuaeprrjesldens, ibid; not. Repus S. Martiuioraefe- Zuilich.Yid. Tulpiacum.
 1501 INDEX RERUM QU^E 1N,H<XJTOMOCONTINENTtiR. 1502

INDEX RERUM

QVM IN HOC TOMO CONTINEMTUR.

B. FLACCUSALBINUS, seu ALCUINUS. CAP.XVIII.—Nonde soloPatre inlpPigendumesse,

ubiilicitm: QnifacUmirabviarnainasulus. 3.S
OPERUM PARS TERTIA. OPUSCULA DOG- — I'AP. X IX. — De unilate Spiritus ^aiicticum Palre et
MATICA. Filii'. '55
CAP.XX.— Nihil iiaque lemporalein eo debemus i i-
OPUSCUI.UMPRIMUM. —1)E FIDE SANCT.T.ET tpllijrerede — Spirilusanilo, diiuidjcitur donuiiiDei. 5i
/Nl)IVIDl.'/ETKIMTATISLIBKITRES. Col. 9 CAI>. XXI. CuridiinSpiriiussaixlus bisa DeoCliris'o
.Mouiiiim praeviuiii. 9 dalussil — 57
C|>isiolaiiinidipatoria. II CAP.XXII. Qnamvisdiversasinl Dei donain sanctis,
I.IBlR PK.MUS. 13 ab IIIIO polemqueSpiritusingulissinguladanlur. 37'
Prafatio. 13 LIBER TICRITUS. 37
CAPUT PIH.V.CM.— Quodad.verambeatiludjnemnisi per Prologus. — 57
lidemcatliolica.npcrveuireneniopot rit. 13 CAPUT PBIMUM.De graliaDei, qna Deus liomnfaclus
—
CAI'.II. De iinitateTriniiatisel Trinitalisunitale. 14 esi. 38
—
CAP.III. Quod(|U«damdeDeo subslaiitialiLer, CAP. I I. — Adcommendationem ejusdemgraliae, beaius
quue- evai Clirisiiim ail
damrplaliie riirunLur. 16 gelisla — plenuui{>raiiaet vcriiate. 39
CAP.IV.—Q.iodSpiritussanctusrelaiivedicilurad Pa- CAP.III. Qiiomodolion sit ChrismsFilius Spiritus
trem et Filiuin,sed noneodemmodoquo iuler se Paier S3ncti,diiinin Syinbolodicilur,de Spiritu sanclo et ex
et Fiiius. 16 Marij virgine —
naliis. 59
CAP. V. — QuodSpiritus sanctus communisest 1'atris tre. CAP. I V. Quouiodoinlelligenda sit missio Filii a Pa-
et 1'iliispiritus. 16 40
—
CAP.VI. Quidde Palre et Kiliosecundumsubstan- Cap.V.—Quomodoinisslo sanctiSpiritussitintelligenda.
tiam, vel secnndmnrelalionemilicidebeat. 17 40
—
CAP.VII. Qundnecessariodisceruendum, sit quidde CAP. VI. — CursolusPaier missusnon legatur. 41
Densub>tanti.iliter vel quid relativedi'alur. 18 CAP. VII. — Quare Films nuiic cequalis,nuhc minor
—
CAP.VIII. Quodnousil majusaliquidPater et Filius Palredi alur. 41
et Spiritussanctus simuldicli, quaui una qui«iibetper- CAP. V III. — Quare nusquamSpirilus sanctus Palie
son.iex eis. 18 niinor legaiur. 42
CAP.IX.— Quodnihilsecundumaccidensin Deodica- CAP.IX.— QuoJaliler iulelligenduiiisit Verbum caro
tur. 19 factuni,atque aliter VerburhDeiin quolibelsanctorum.43
—
CAP.X. Quodnon sil diversumin substantiaPatrem CAP. X . — Qunduec Pater, nec Spiritus sanctus, sed
ve)Filimndici. 19 solusFilius— incaruatussit. 44
—
CAP.XI. Qusesiut propriaunicuiquepersonaein san- _ (,'AP. XI. De eo qiiod Virbum Dei, suae camis conce-
cta Trinitate. 19 ptioue, cuncepluin s it iu utero Yirginis. 41
CAP.XII. Quoilquaadamopera sancloeTrinitatisquibus- CAP. X II.— De ineilUioreDeiel hominumhomineJesu
dainpersonisproprielonveninnt. 20 Cliristo. 45
—
CAP.XIII. QuodsamlaTrinitasnon sit separabilisia CAP. XIII. — Deeirquod in Christo sil naturarumdf-
natuia, necin perso is, diceuda. Slantia,
21 non i ion personaa ; et in sauclaTrinilate •''"' personarum,
—
CAP.XIV. Quid sit inter ingenitum et Pa,li;em,et naturas. 4b
qnod FiliussolusSit genilus,Spiritussanclus,l'""'ieciugeui- CAP. X IV. — De Maria virgine, et iucarnalione Verlii
tus, nec genitus. 21 Dei. 46
CAP.XV.— Qnomodoiutelligendae sint locut^onespra- —
CAP.XV. Qnidcuiquenalurasin Chri<toconveniat.47
dicanienluruiii de Deo. 22 CAP.XVI.— Quoddivinitasliomineinquem assumpsit
LIBEKSECUNDUS. 23 miui|uam dimisil. 47
Prolosrus. 23 CAP. W TI. — De n0
baplis Christi, quod et omnia qua?
CAPUT —
PRIMUM.Quod Deus omniumsit causa qua gerebamur in Cliristoimstrajsalnliscausu
' CAPXVIII.— Quod l)'-us Pater' gesta suiic, 49
sunt, utsiut. 23 qun?datnopera facit
—
CAP.II. QuodDeussnper omniasit. per 1'iliuinsibi
21 eumdeinFil.umin coaBternum iu liirma Dei, quaedamper
—
CAP.111. Quoduieliussilde Deoajqualiadiceroquain fo-ina servi, Filinmlioiiiinis. 30
similia. 24 CAP. XIX. — Denovissimis s iecnli iem|joril>us. Sl
CAP.IV.— De iuimensitateomnipotentia?Dei. 23 CAP.XX.— De resurieciione corpornm in novissimo
CAP.V.— QuareDeusdicatur magis in ccelohabitare die. S2
quaiuin terra. 2G rum. CAP. X XI.—De et
juslorum pramio, poenapeccato-
—
CAP.VI. Qnanivisliumano inoreScripiurade Deolo- '' '33
quatur, niliillamen Deo esse.
ioiuinulaiiouis,iii 27 CAP.XXII.—Deaeternabealiludinesanctorum.Invoca-
CAP.VII.— QuodDeusubiquesit lolus,polestatenatu- lio d sainlisimam riinitateni, el lideisyinboliime,us 54
rali. 27 De Trinitcitead FredeuisumtjuarstonesjiMUL . S7
CAP.VIII.— QuodDeusaliter in sanctissit, aliter pec- OPUSCULUM II. — LIBEI.LUSDE PROCESSIONE
caluribusprasit 28 SPUUTUSSANCTI. 63
CAP.IX. — Dediversilateeorumquaesunl. 28 Mouitiiinprajvium. 63
CAP.X.—Quodquaedamiuirabiis facla est conjuaitio Epislolannncupat' ria. 6t
Crealorisad— creatuain. 29 CAPUT PBIMUM. — De ep quod Spiriius sanelusa Patre
CAP.XI. UtrumauimaChrisliplenamliabeatdiviin- Filioqueprocedit. ' ~" 68
tatis suaecoguitioneui. 50 CAP. I I. — De eo quod Spiritus sanclusPatriset ' Filii
CAP.XII.—Si animaChrisli plenam habet divinilatis Spirilus indiunisvol
' CAP.III. — Deinissione ininiiius vocatur. 78
cogiiilioneni,quomododicilurin EvangelioFiliuin
' u esciie Filiia Paire et Spiritussancti
dieinjud.rii.— 31 ab uiroi)ueDominiAugustiniexplanatiomysleriisaiiclis-
CAP.XIII. Quoduoumopussit Patris et Filii. 31 sime Trinitatis. '80
CAP.XIV.—Oinniaper Chrislumfactaesse, ipsumvero OPUSCULI M III. — ALCUIM SCHIPTACONTRA
natum,noufactum. 32 FELICEMURGELLITANUM ET ELIPANDCM '"''' TOLE-
—
CAP.XV. Deeo quodsicutPater est vita, ita et Fi- TANUM. 83
lius est yita. 33 I.IBELLUS ADVEKSUS FELICIS II^HESIM. 8:>
CAP.XVI.—Quodsubstantiadivinitalisomnimodoinvi- ADVI nsusFELICEM LIBHI SEPTEM. 119
sibilissit, et incomprelieusibilis in sua «atura creaturis. COXTRA BPISTOLAM SIUABELIPANDO DIRECTAM LIBBIOUA-
33 TUOB. 251
CAP.XVII.— Quodillaevisiones,quaein YeteriTesla- Epistola Albini a d Laidradum el Nefridium episcopos,et
mentopatribusapparuisseleguntur,maximeper angeli- oeuediclumabbatem. 231
casadmiuistrationes liereiit. 54 Episiolaalteraad eosdem. 234
1503 INDEX RERUM 1504
EpistolaAlbinlad Elipandum. 235 psalmiset tribusliymnislaudareDominumsingulis die-
IncipiuntlibricontraElipandiepislolam. 243 bus. 468
Additamenlumincertiaucloris. 299 Post Dominicamorationemversus. 469
EpistolaElipandiad Felicemnuper conversum. 299 Graliaruinawio. 469
ConlessiofldeiFelicis. 299 III. — Posnitentia,et publicsepenilentiaegemilus. 470
EpislolaAlcuiniad filiamin Chrislo. 299 Post Dominicamorationemversus. 470
FrobeniidisserttuioJe hceresi.Elipandiel Felicis. 303 Confessiopeccatorum. 470
Enhueberdissertatiode hwresiElipandiel Felicis. 357 Aliaoraliode confessione peccatorum. 471
— De GenesiNestorianismiel Adoplianisiui. 338
§ 1. — IV. — Supplicalioprogratiavirtutesomnesconseqnen-
§2 De principiiset assenis Nestoriauismiet Ado- di et viliaconUMria emendaudi 472
plianismi. 361 Post Dominicam orationemversus. 472
§ 3. — Demodoquo sanctusCyrilluscontraNestorianos Pnstulaiio. 472
et Alcuinusconlra Adoplianosdecerlarunt. 393 Aliaoratioad Palreniin nomineFilii. 473
V. — Pro conlemplationeet amore cceleslispatriae,
OPERUM PARS QUARTA.— OPUSCULALITUR- quaenonnisia mundi
GICA ET MORALIA. conleinptoribuspercipitur. 474
PoslorationemDomiuicamversus. 473
Monilumpr.-cvium. 439 Confessio Pali el et
is, Filii, Spiritus sancti. 475
OPUSCULUMPRIMUM.— LIBER SACRAMENTO- VI. — Pro custodiendahumilitateet cognitionehuma-
RUM. 415 hsefragiliiatis. 476
CAPLT —
PMMUM.Die Dominico,missa de sanctaTrini- Post Dominicam orationem versus. 476
lale (S. Gregor.,in octavaPenlecostes). 443 Oralio. 476
Itein niissasanctiAuguslini. 446 VII. — In tentationibus immundorum spiriluum. 479
CAP.II. —Feria secunda,missapro peccatis. 448 Post oralionemDominicam versus. 479
Ilem propelilionelacrymarum. 448 Oratio. 479
Item missasanctiAugustini. 449 VIII. — In tribulationibus v ariis ab
quae hominibusin-
CAP.III. — Feria tertia, missa ad poslulandaangelica ferunlur. 481
suffragia. 449 Versus, oralio. 481
llem alia pro lentationibuscogilationum. 450 —
IX. Oplimumrecitatione quinque psalmorumpost
ltein missasanctiAugustini. 450 tribulalionem de perceptogaudiograliasagere. 481
CAP.IV. — Feria quarta, missadesanctasapientia. 450 PostDoniinicamoralionemversus. 482
Missaad poslulandam huinilitatem. 451 Oratio. 482
Ilem missasaoctiAugustiui. 451 —
X. Quodsatissit utile prsevenireDomluumoraii.mi-
CAP.V. —Feriaqninta, de charitale. 452 bus in tpsodieiinilio. 483
Item aliacontra lentatioiiescaruis. 453 Post Domiuicam orationem versus. 4S3
Item missasanciiAuguslini. 4S3 Oratio. 484
CAP.VI. — Feria sexta, missade sanclacruce. 45i Xi,—Laus psalmicxvm,et quid a nobis frequenlandum
MissaSiiictiAuguslini. 455 sit. 484
—
CAP.VII. Sabbato,missade sanctaMaria. 453 Post Kyrie et orationemDominicam versus. 484
lteni missain coniuiemoratione sanctaeMarise. 455 Oratio. 484
Ilem missasanrti Aiigusliui. 456 XII. — Laus hymni trium et
puerorum, quod in Dei
CAP.VIII. — Missain venerationeunius apostoli. 456 laude frequeiilamlasit. 483
—
CAP.IX. Mjssain veneratione plurimorumaposlolo- Post Dominicamoralionemversus. 485
iiiin. 457 Confessioct laussanctseTrinilatis. 486
—
CAP.X. Missain venerationeunius marlyris. 457 XIII.— Quod orandumnobissit quolidieCumlacryniis
CAP.XI. — Missauniusapostoli sive martyris,velcon- pro diversisplagisquaspalimur. 488
fessoris. 458 Post Dominicam oralionemversus. 486
Item missain die. 4S8 Oraiio. 487
—
CAP.XII. Missaplurimorummartyrum. 453 —
XIV. QuodsecunilnnipraeceplumApostolioraudum
CAP.XIII. — Missa iu ecclesia saiictorum martyrum. sit ab omnibuspro omnihus. 487
4S9 Post Dominiram oralioiiemversus. 4S7
CAP.XIV.— In natal. sanctorum quorum reliquise in Oratio. 488
una domosunt. 459 XV.—Quodbonumsit orare prodefunctisjidelibns.488
—
CAP.XV. Missaquotidianasanctorum. 460 Post Dominicamorationemversus. 489
CAP.XVI.— Missapro inimicis. 460 Orationes. 489
CAP.XVII.— Missapro conlilentepeccalasua. 460 XVI. — Quod orandumsit in dormilorii cellula,prius-
CAP.XVIII.—Missapro salule vivoruiuet requiemor- quamcorpusculumdelur quieli. 489
tuorum. 461 Posl Dominicaiu orationemversus. 490
Benedictionesdiversaa. 461 Oralionesin domitorii c ellula. 490
Colleclasuperjudiciumdicenda. 462 Oratio sancti Hieronymipro cuslodiadiei sequentis.
Item alia. 462 490
Oratiooesad horascanonicas. 462 —
XVII. Pro servandasilendiloquendiquediscrelione.
Oratioad primam. 462 491
Oralioad leniam. 463 Posi Domiuicam orationem versus. 491
Oratioad sexlam. 463 Oratio. 491
Oraiioad nonam. 463 PABS SECUNDA. — ORATIONES PERonoiNEM. 493
Oralionesde sanctacruce. 465 —
I. Oralioad canennospsalmos. 493
Orationesad crucemdicend». 463 —
II. Oralioquandopro aliispsalmidecantanlnr. 493
Orationesde sancta Maria. 464 III. —Oratiopro patre, malre, et omniparentela. 493
Benedictiocanonicorum. 464 IV. — Oratiopro abbalevel congregatione. 494
Oratiosnper hebdomadarios. 464 Aliaoralio. 494
Oralionesad mandalum. 464 —
V. Oralio pro familiaribusel omnibusChristiants,
OPUSCULUM II I.IBER DE PSALMORUM USU. omnibus coiumendalis. 494
465 —
VI. Oratioproeleemosyna. 495
PABSPRIMA. 465 —
VII. Confessiomajesisliset postulatioveniaj. 493
Prajfatio. 465 VIII. — Oratio pro agnilioneDei, et pro indulgentia
Primusususpsalmorum. 466 delictorum. et perempiionediversarumtribulaiionum.
Secundususus. 466 497
Tertius usus. 466 —
IX. Confessiones peccatorum. 498
Quarlususus. 467 —
X. Alia confessio. 301
Quintususus. 467 XI. — Orationionachorum. 502
Sextus usus. 467 —
XII. Aliaoratio. 804
Septimus usus. 467 —
XIII. Oralioad crucem. 506
Octaviisusus. 467 Aliaoratio. 500
Nonusiisus. 467 XIV.— Oratioad primamboram, adsecundam,ad ter-
I. — Abbrevialiofurlivaaoralionis, quid sit satiscon- tiam, ad sexlam, ad iionam,ad vesperas,ad duodecimam
grnumorare. 46S boram. 507
Item oratioi , , , ,468 Orationesad completorium. S08
II -> —
QUd.)ntJriuffltlt htlrrilililit «llsluor WbUcrloM» XV. Oratloneiante Bommiln!onemi ttu»
1505 QVJE IN HOC TOMOCONTINENTUR. 1506
Oralioposlcommunionem. • 508 ' Psal. MX. 540
OPUSCULUM -
III. OFFICIAPERFERIAS. 509i Oratio. 540
FeRiAPBiMA(rfee«J/i/u/w). 510 Psal. xxx. 340
Psalmusciv. 510 Oratio. 541
Oralio. 51L Psal. LXXXV. 341
Psal. cv. 511: Oratio. 542
Oratio. • 512 Litania,preces. 542
Psal.cvi. 512: OraliosanctiAngustini. 543
Oratio. 514: Oraliones,litania,preces. 543
Psal.cx." 514; Oratiometrica Aurelii PrudentiiClementis. 544
Oralio. 514 Preces de charilalis dono,de laudeDei, pro fide,pro
Psal.cxi. 514J spe. 544
Oralio. 514' Preces pro cuslodiaDei, pro conversione,pro fortilu-
Psal. cxn. 515 diue, pro gratiaDei, pro extremo die, pro tentatione,
Oratio. 513 pro visioneDei. 545
Psal. cxra. 515 OratioAlcuinide agnitioneDei, et indulgentiadelicto-
Oratio. 516 rum et de ereptionediversarumiribulationum. 545
Psal.civ. 516 FEBIA —
QUARTA.OBATIO BEATI IN
AMBROSII, QCA PRO suis
Oratio. 5)6 PBCCATIS VENIAMPOSTULAT. 546
Psal. cxv. 516 Psalmipro quacunquetribulationeeantandi. 546
Oratio. 516 Psal.-xxi. 516
Psal. cxvi. 516 Oralio. 547
Oratio. 516 Psal. LXIII. 547
Psal.cxvu. 517 Oratio. 548
Oratio. 517 Psal. LXXVIII. 548
Psal. cxxxiv, 517 Oratio. 549
Oratio. 518 OratiosanctiAmbrosii. 549
Psal.cxxxv. 518 Oratiopro familiaribusnostris et cunctisfidelibusde-
Oratio. 519 functis. 530
Psal. CXLV. 519 Psal.v. 350
Oratio. 519 Orationes. 550
Psal.cxLvi. 519 Psal. vi. 3S1
Oratio. 519 Oratio. 551
Psal. CXLVII. 520 Psal. xxxix. 531
Oraiio. 520 Orationes. 552
Psal. CXLVIII. 520 Oiationespro qualicunquehominedefuncto. 552
Oratio. 520 FERIAQUINTA. — CONFESSIO PECCATOBUMPOSTACCEPTAM
Psal. «ux. 521 QUIETEM. 553
Oratio. 521 Oraliones. 5S3
Psal. CL. 521 OratiosanctiBenedicli. 553
Oratio. 521 Psal. xsxm. 553
Hymnus trium puerorum. 521 Oraliones. 534
Oratio. 522 Psal. CXLIV. 554
Liiania. 522 Orati», capilulum,graliarum,actio. 555
Oratio. 524 OraiioIsidorip-o omnibusChristianis. 556
FtfRUSECUHDA. —CONFESSIO PECCATORMiPUBA AtCUINI. HymnussancliAmbrosiipro iuQrinis. 356
524 Pro familiaribusoralio. 537
Psalmi pcemtenliales. 526 Psal. x,x. 557
I (Psal.vi). 526 Oraiiones. 558
Oralio. 526 Psal. XL. 558
II (Psal. xxxi). 526 Orationes. 558
Oralio. 527 Psal. LXVI. »59
lll(Psal.xxxvn). 527 Orationes. 559
Oratio. 528 Psal. cxxxi. 559
IV (Psal. L). 5i8 Orationes. 559
Oralio. 529 Psal.cxxxn. 560
V (Psal. CL). " 529 Oraliones. 560
Oratio. 530 Psal. cxxxm. 560
Vl(Psal.cxxix). 530 Orationes. 560
Oratio. 539 DeprecatioquampapaGelasiuspro universaliEcclesia
VII (Psal.CLII). 530 conslituitcanendamesse. 560
Oratio. 531 Quotidiepro familiaribus. 561
Litania,preces, oraliones. 531 FERIA —
SEXTA. INMEMORIAM 1NCARNATI0NIS ET
, PAS9I0NIS
Oratiosi quis se in tribulatiouibusderelictum intelii- RESURRECTIONIS, SIVE ASCENSIONISDOMIHI. 562
gat decantanda. 532 HyninusForlunatide naiivitateet cruce Cbristi. 562
Psal.XII. 532 Eiusdemversus. 563
Oratio. 533 Psalmusde incamatione(Psal. n). 563
Psal.LXX. 533 Orationes. 564
Oralio. 533 Psalmusde passioneDomini(Psal. xxxiv). 564
A!iaoratio. 534 Oraliones. 565
Psal. XLIII. 534 Psalmusde resurrectione(Psal.m). 565
Oratio 534 Psalmusde eadem(Psal. xxixj. 566
Psal. LIV. 535 Oraiiones. 566
Oraliones. 535 Psalmusde ascensione(Psal. vm). 066
Psal. LV. 536 Oratio. 566
Oraiio. 536 Aliseoraliones. 567
Liiauia.preces. 536 OratiosanctiCyprianimartyris. j*7
Oratio. 537 Aliaoralio. 569
FERIA —
TERTIA.ADSPICIALES OATIONESFACIENDAS. S37 ColleclioPsalteriiNedae. 569
Oralio. 537 Litania,preces. •£[?
Psal. LVI. 537 Oralio EugeniiTolelaniepiscopi. 5i9
Oratio. 538 S.IBBATO. — Sl COIVITA PRjESENS SIT,El S«"'EB-.'''*
PASTIDI0
Psal XXIV. 538 CONTEMPLAnl JDVAT. 580
Oratio. 539 Oratiosancti Augustini. 580
Psal.LIII. 559 Psal. XLI. 582
Oratio. 539 Oratio. 583
Psal.LXVI. 539 Psal. LXII. 585
Oratk). 540 Oratio. ., ' S85
 1507 INDEXRERUM 1508
Psal. LXXXIII. 583* CAP.XXXII.— De aceclia 633
Lilania,oralio. 384 CAP.X\XIH. — Deirisliiia. 635
OraliosanoliIsiflori. 5H4 —
CAP.XXMV. Decenndoxla 635
Ejusdem alia orat'0. 583 CAP. XXXV. — DP virlutibiisquatuor. 637
ItemSabbntoin hmoreomnhtmsanctoruM. 585 CAP.XXXVI.— Peroraliooperis. 638
OraliosancliGregoiiipap». 5H5 Ol'USCULUMVI. - DE ANIMJERATIONELI-
P.ialmusiu houoresancueMaria?(Psal."xtlv). 386 BEIt. 639
Oiationes. 587 Elegiacumcarmen. 1347
Psaluuisapostolorum(Psal.xvm). 587 Aliudcarmenadoiiicum. 618
Or.tio. 587 Lilaniaseu precaiioad Christnm. 649
Psalnmsmartymm(Psal.xxxu). 587 Carmen. Quid myslicesigniliceutpalmaeih manibus
Psalmusiiemmartyrum(Psal. LXXVIII). 588 'gestari soliiae. 650
Oraiio. 589 OPUSCULUM VII. — DE CONFESSIONE PECCATO-
Psalmusconfessoruhr(Psal. cxxin). 589
Orat.o. 589 ItUM. 649
Psil. CXLVIII. 589 OPERUMPARS QUINTA.— OPUSCULlA'HAGTO-
Lilaniie. 589 GRAPHICA.
Or.iliosancliGregorii. 389
' Litaniabeatonimaposlolorum,martarum tjHoifue,con- Monitnmprsevium. . 633
fessorumatquevirqimun,
' pro feriapririia,secunda, tcriia —
OPUSCULUMPRIMUM. SCRIPTUMDE VITA
et quarla. 391 SANCTIMARTINITUUONENSIS. 657
Oralioquamheali Patres post rerilata sanct6rumno- —
I, II. Sancli viripatria et mllitia. Chrislimililiam
iiiinain qiiotiiliauisoraiionibus canlaresolebant. 5 '6 sequiamal.Calechumenus p aii|iereinvestil. 638
Hyinnuiiidominicale. 597 —
III. AdolescensMediolanimoratus Ariahtsrestilit.
Oratio. 597 In GalliamseceditelsaiicioHilariojiiogiiur.. , 659
FidesapudNicavam a trecentisdecemet ocloepiscopis —
IV. Parentesiovisensmatremcouveriitadlidem.Si-
ediia.
' Oratiosancli 598 militeret lalroneni. ,_ 6S9
Hilarii'quam duotleclmlibrlsquosde sancta —
V. In Galliasreilit. Cellamconstruit.Tres mortuos
conscripsilTVinilalesubuniit. 598 resnscilat.Pucllammntamsanat. 659
Orato sanrli Augusiiniepiscopi. 598 VI.—EligiturepiscopusTuronensis.Omnib'ffs'viftulibus
Or„tiosaucliGregorii. 600 praeluxit. 660
OraiiosaucliGregnriipapse. 602 —
VII. Miracula. 660
. Oratiosancti Hieronvmipresbyteri. 602 VIII.—Abangelis,beata Virginect aliissanctisvisila-
Ejusilem »liaeoraloi:es. 603 tur. Spiriluprophetiieclaruit. 661
Oratios.incliMartiui. 604 IX. —Sanctiviripatientia.Dsemones pellii, etc. 661
OratiosancliColumbani. 604 —
X. Obiit. 961
OratiosanctiIsidori. 604 XI.— Tnronissepelilur. t. 662
Item ejiisdem. 604 XII.— Sancti Marlini sanctitas, miraculaet propbe-
' Kjnsdeniahaoralio. 605 tia?.
— ., . 662
OialiosancliElfremdiaconi. 606 XIII. Inter clericos discordantespacenTrefonnat.
Oraliopro oinnipopulo,ul in Regumconlineturliisio- Avibusimperat. . . - 662
ria. 606 XIV.— Algrotatimolliorem Tectum sibisterni recu-
OratioEffremdiaconi. 607 sat. 663
Oraiiopro ilinerisef navigiiprosperitale. 607 —
XV. .nter angelieoshvmnosanimamagit. 664
OralinsancliAugusliiii,quainquimlecunlibrls quos de OPUSCULUM II.-VITASANCTIVEDASTIEPISCOPI
sancta conscripsilTrinilalesiit))unxil. 608 ATREBVIENSIS. 663
Hymnusbeaii episropiSeiluliide nalivitate,'et baptis- Epistola. , , ., 665
nio/ei virlu e, el traditione,et passione,resufrectionett CAPUT —
PRIMUM.DoctrinaChfistiaiua' fegi Gnlbdovaeo
ascnsii.neDomiui
' Oralio. noslriJesu Chrini. 6i)9 explicataa sancioVeda.sto. _ 666
011 CAP.II.—Miracula et virtutessanctiVedasLi.Bapiismus
OraiioD.Alcuiniin nocle. .612 Chlodovaei regis. 668
OPUSCULUM IV.—ALCUINl DE BAPTI4MIC/ERE- —
CAP.111. Sancti Vedasti episcopatusAlrebaten-
MONIISEPlSiOLA. 611 sis. 671
. OPlSCULUMV — LIBER DE VIRTUTIBITSET —
CAP.IV. SancliVedastiobilus,sepultura. 674
VITIIS. 613 CAP.V. —TranslaliocorpoiissanciiVedasti. 677
Epis'olanumupaloria. 615 Aiihortatioad iniiumdasviriutessancii Vedailiinaciis
CAPUT —
PRIMUM.De sapientia. 614 descriplas. 678
CAP.II — De lide. 613 VerxusadTiadonem abbatem. 681
—
CAP.Ifl. De charitate. "613 AleuiiiiliiimniisclesanctoVedasto. . <i8l
CAP.IV.—De spe. —
616 , 01'IJSCU.UMIII. VITA BEATISSIMI RTCHAltll
' CAP. —
V. De leclionisstudio. 616 •PRKSBYTERI. 681
CAP.VI. —De pace. 617 Praelatioad Carolumimperalorem. 681
—
CAP.VII. De misericordia. 617 CAPUT —
PHIMUM.Oilus, conversioad vitampiam, sa-
—
CAP.VIII. Detniiulgentia. 618 cerdotiuin,proxiiniadjuli,etiamRrilanni. 683
CAP.IX. —De patientia. 619 CAP.II. — Gcslaciiinsanct.iHiclitrudeet' rege Dago-
CAP.X.—Debumililate. 619 berto; secessusinsilvainCrisciaceusein.