Paulin, Saint (patriarche d'Aquilée). Sancti Paulini, patriarchae Aquilensis, Opera omnia...

Accedit Theodori, archiepiscopi Cantuariensis, Poenitentiale, cura ac studio D. Petit

omnibus quae reperiri potuerunt ejusdem capitulis adauctum. Intermiscentur poetae.... 1851.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATR0L0GLE

GURSUS COMPLETUS
SIVE '
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, 1NTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMJM SS. PATRUl, DOGTOMM SCWPTOMMQUE ECCLESIASTICORUM

QOT
AB MYO APOSTOLIGO A0 MOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT^
RECUSIO CHRONOLOGICA
,. OMNIUMQU.E EXSTITERE MOSNUMENTORUM GATHOLIC/ETRADITIONISPER DUODECiMPRIORA
EGCLESIJE SJECULA,
JUXTA EDITIONESACCURATISSIMAS, 1NTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUSMANUSCIUPTISCOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARHS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OJHUBUS OPERIBUS ROSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU.4ZTRIBUS NOVISSIMIS S^CULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,'AUCTA ;
INDICIBUS
FARTICULARIBUS ANALKTICIS, SINGULOS SIVJS
TOMOS, SFVEAUCTOHES ALICUJUSMOMENTI^A^FT^
SUBSEQUENTIBUS, DONATAJ /^"V^'L- '';'~^%
CAPITULISINTRA1PSUM TEXTUM B.1TEDISPOSITIS,NECNON Et TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MA'RG1NEM^UI>ER10REM' ^
DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA ; #«"' %~\~
OrERIBUSCHM DUBIIS
TUMAPOCRYPHIS, ALIQUA'VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM:'
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA; VJ' •
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUO. CONSULTO, QWDQUlp
UNUSQUISQUEPATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR;ALTERO%3;' '«..''
SCRLPTUR^ESACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES <i-s»=™^'
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSJNGULOSSINGULORUM LIBRORUM
. SCRIPTUR/B TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA,CETERISQUE OMNJBUS FACILE ANTEPONENDA , Sl PERPENDANTUR : CIIARACTERUM NITIDITAS
UIIART& Q.HALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIOIjIS, OPERUM RKCUSORUM TJJMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMAVOLUMINUM PERQUAM COMMODA «IBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANXJfff^Vv
PRETII
SIMILIS, ISTA
EXIGUITAS;'PRjESERTIMQUE COLLECTIO, UNA,METIIODICAETCHRONOLOGICA/ fy/\
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUH, / * /C^VV^X
FRIMUH AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS AD OMNES ^STATES, j | ^ \^fV'
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. .- tf3 Y-^A
SERIES SECUNDA,
IN OUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI.*LATINA \»
A GftEGQRlOMAGNOAD INNOCENTIUM III. : V
Stccuvante S'"V- SOUgnc,
BIBLIOTHEC2E CX.ERI ni(IVERSS,
SIVK
CDRSUUMCOMPLETORUM1NSINGULOS SCIENTIJ2ECCLESIASTlCfiRAMOS*BDITORE.

PATROLOGIABINA EDITIONETYPIS MANDATA —

EST, ALIA NEMPE LATINA,ALIAGRJ3CO-LATINA.
.VENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATIN.E; OCTINGENTIS
ET
MILLE TRECENTA — MERELATINATJNIVERSOS
GR.2BCO-LATIN.aE. AUCTORESTUMQCCIDENTALES,TUM
ORIENTALESEQDIDEMAMPLECTITUR;HI ADTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGLl TOMUS XCIX.

SANCTUS PAULINUS, THEODORUS CANTUARIENSIS, BT ALII BENEMULTI.
TOMUSDNICUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

1NVIADICTAD'AMOISE, PROPE PORTAMLUTETyE PARISIORUMVULqOD'ENFER NOIVHNATAM
SEU PETIT-MONTRODGE.

1851;
 S^ECULUM IX.

SANCTI PAULINI

PATRIARCR& AQUILEIENSIS

OPERA OMNIA

JUXTAPRJESTANTISSIMAM
MADRISIIUTINENSIS
C0NGREGAT10NIS
ORATORJI EDITIONEM
PRESBYTERl VENETAM.
ACCEDIT

THEODORI ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS

P(ENITENTIALE
CURAACSTUDJOD. PETIT OMNIBUS EJDSDEJICAPITDLIS
QVMREPERIRIPOTUERUNT ADADCTUM.
INTEBMISCENTUB
POETJE
SAXONIS;S. SIMPERTI
ABBATIS J S. LUDGERI
MURBACENSIS EPISCOPl
MIMIGARDEFORDENSIS J
IOSEPHI
ALCUINI FARDULFI
DISCII>ULI; SANDIONTSIANI
ARBATIS; S.
DAGULFi; ANGILBERTI
CENTULENSIS
ABDATIS',
LEIPRADI LUGDUNENSIS AMALARH
EPISCOPI; TREVIRENSIS
ARCHIEPISCOPI,
SCRIPTAIOE^E SUFERSUIVT UIVTVERSA.
TOMUMCLAUDIT,
SUPPLEMENTUM AD AUCTORES INCERTI ANNI SJECULI VIII.
NEMPE
ASCARICI ET TUSAREDI EPISTOL^E.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

CLEBI
BIBIJIOTHECJE UNIVERSK,
6IVE -
CURSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTl^ ECCLESIASTIC/E
RAMOSEDITORE.

TOMUS UNICUS.

VENIT8 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

INVIABICTAVAMBOISE, PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGOVENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1851'
 ELENCHUS

AUCTORUM QUI INHOC TOMO XCIX CONTINENTUR.

PAULINUS(S.), patriarcha Aquileiensis. Col -9

'
POETASAXO. 683
SIMPERTUS(S.)> abbas Murbacensis." 737
LUDGERUS(S.), Mimigardefordensis episcopus. 745
JOSEPHUS,Alcuini discipulus. 821
FARDULFUS,Sandionysianus abbas. 823
DAGULFUS. 825
ANGILBERTUS (S.), Centulensis abbas. Ibid.
LAIDRADUS,Lugdunensis episcopus. 853
AMALARIUS, Trevirensis archiepiscopus. 885
THEODORUS,archiepiscopus Gantuariensis, 901
ASCARICUSet TDSAREDUS. 1231

Ex typis MIGNE,aUPeiil-Montrooge.
 ANN0DOMINIDCCCiV.

SANCTUS PAULINUS

PATRIARCHA AQUILEIENSIS;

(Juxta J. F. Madrisiieditionemi

PRJEFATIO GENERALIS,

[i] I. Ea fuit fere semper insignioriim scriptorum , uti laudabililer invecta, ila religiosc servata consue*
ludo, ut cum manus ad opus quodlibelprodendum admoverent, non media stalim et ipso in limine a proposita
wiateriaexordium traherent: sed prius rationem operis sui reddendo, adhibita, lineni intentum pro-
ponendo,"praelirainaridissertalione praefarenlur. Adeo autem in dies mos inolevit, ut iu praesentiarum sic-
uti jure ab omnibus expetilur, ila omnium injuria praefalio a scriptore subtraherelur. Eieniin qui operi
legendo sese accingunt, nierito scire avent, quis auctor sibi finisad praestituerit-, quo studium suum labor-
que collimet, quarn sibi viam, qu* in media arripere deslinaverit scopum suum assequenduin; ut his
prius cognitis sibi sit consultum, qui incertum operani tempusque lerere verentur. SeUut verura manu
fatear,
ipsi quoque scriptori summopere hoc confert institutum : nam proepositadissertatione, quasi ducere
lectorem solet ad metam praslitutam operis, et quam ipse elegit viam ad eam assequendam, cogit subire.
Cui cum non sitarbilriuni alio deflectere, jiec scopum alium statuere, nec media, quain quai scnptor pro-
dit; illis slantibus et non aliis, sententiam de opere pronunliare non ad libiluui, sed ad proposilum habet
necesse. Quoecum ita sint, visum quoque nobis fuit, vestigia de litteraria re bene meritorum lerentes,
rationem reddere operis nostrij intentionemqueprsemonstrare, quibusve mediis usi fuerimus, expanere; ut
non aliud de labore nostro judicium flat, quam quod nobis in subjecta materia proposuerimus: videlicct
bene ne, an male; prope ne, an procul; vere ne, an falso album nostrum attigerimus.
11.Igitur sancti Patris nostri Paulini, patriarchae Aquileiensis, Opera vulgare delegimus. Quo.in delectu
non unico linefuimus emoti. Eteniin sanctissinii viri, cui tot titulis provincia nostra obslringitur, jam ferme
a miile annis opera hinc inde dispersa, nobis dolentibus prima cogitatio subiit in unum corpus redigcre,
ne forte fortuna qiiaead nos usque pervenerunt, eumdemadversaesorlis nanciscerenlur eventum quem ca3-
I6ra, quse indubieplura ciim fuerint, nunc periisse sera et supervacanea lamenlalione conquerimus. Huic
malo averruncaudo studenles, aliud niente propositum habuimus, decus scilicet ipsius Patris, et legenliuin
ulUitatem. Nonenim magni fieri solent, quae non magni fieri visa sunt. Cum autem priora sasculanon nisi
inter caeterorumPatrum opera labores Paulini obiter et ex data occasione inseruerint, nihil mirum si ali-
quibus non pensim habiti sint, neglecti, nec lecti. Insuper cum Paulini titulo libri non inscrib^renlur, sed
alio vulgati essent nomirie, gloria auctoris, etiam apudeos quibus honor tanti Patris cordi futurus erat,
non poterat non Ialere. Consultum ergo scriploris nostri nomini credidimus, si opera ab ignobilidisper-
sione vindicata in justam collecta molem traderemus : ut cum a reliquis, quamvis illustribus viris* segrega-
verimus ; non ab alterius consortio, quasi indiga aliena Opefulciri, decus sortitura, sed ex se sibi famam in-
deptura nata esse manifestaremus.
[ii] III. Prospicientes autem decori auctoris, legenlium quoque utilitali una simul prospeximus. Pauco3
enim admoduni credimus, quibus otii et temporis tanla futura sit copia, ut Paulini libris incumbere volen-
les,TnOdohunc, modoillum scriptorem praemanibustenere improbo labore paliantur. Adde quod licet inve-
niantur, qui se hujiismodi fastidio subjicere non formident; adhuc res in arduo est posita. Non enim obvii
siint scriptores,- quos inter,quod Paulini est, inveniatur. Imo cum rari pleiique admodum sint, nec in mU
nonbus bibliolhecis habeantur, non vulgari dispendio essent comparandi. Sed non cuivis Iwmini contingit
adire Connthum. Ergo cum majori procul dubio numero censeantur , quibus doini est curta supellex, liis
gratihcan studemus, cum Paulini Opera in unuin collecta corpus j quod nou masrni ='ii staret, nrono-
nunus. . .
IV. His omnibusratio alia non fiocci facienda accessiti Ea nunc tempestate versamurj cui prai omnibus
prsetentis veritas sit obslricta : quippc ausim dicere, vix alia aelalemajon conatu ad se prodendam addiclos
scnptores, quani sit praesens,invenit. Tot vicibus ad examenres propoiiendajstot leges critices observandaj,
tot critena adhibenda, tot collationes, tot observationes, lot nolaein graliam unius verilatis assumuntur, ut
panscrupulo ad Lydium lapidem aurum. ipsum se senserit nunquam et nusquam probalum. Cum autem
propnum sit et mnatuiii, iu vetitum niti; ibi majores exerere vires el acriores conatus scriptores sibi pro-
posuerunt, ubi crassioribus tenebris veritas visa est obvoluta. Ea propler in comperto eum sit, nullum
majus discnmen passam esse rem litterariam ecclesiaslicam quam oetatequam mediiaevidicuntj factum est
ut ad lllius lempons lllustrandam nervos omnes impendendos sibi statuisse viros clariores videamus. El-
enim,tenebncosa illa saecula severioribus Musisdestitutaj el genio cultioris eruditionis exsulantc; a bar-
bane ignorantiaque grassantibus turpiter foedala fuisse, dolendum ex corde esset, nisi bonis avibus rem
eo versam comperissemus,ut sludiis, vigiliis, lucubrationibus sapienlum virorum inde majus lumen de-
casqiie haunrent, unde dension caligine olim premebantur: et gratiora fierent sudore pnesentium, nuo
liorndiora videbantur praaterilorum, ignavia ne dicam, an infortunio'!
Sceleraipsanefasiiue
Hac mertedeplacent..!..
rATROL.xcix. 4
11 v S, PAULINUS AQUILEIENSISPATRIARCHA. 12
Itaque cuni Paulinus nosler caecailla aelale floruerit, scriplis suis non slerilem nec angusium campum prav
buit sludiis etlaboribus noslris, jam jam ad decennium protractis, ut iUustrationes quibus dogma, vel disci-
plina, vel historia indigerent, pro viriii apponeremus a: et morem commendabilem, qui in dies nunc invaluit,
sequentes, dum auctorem mediaeaetatis producimus, colluvie barbariei litteras detergere, et a fuligine er-
roram veritatem vindicare conaremur. Quo ordine autem et quibus mediis faetum sit, accipe.
V. Chronologia aridum quiderii stiidiiim, sed Msloricae veritatis fax calculis probabilioribus nobis fuit
slatuenda, ut ad annos certiores scripia Pauiini affigeremus; initi autem compuli opportunis in locis ratio-
nem redderites. Ea proposita, ordinem in collocatione operum tenuimus, quem epochaecujuscunque credi-
diinus convenire. Igitur libellus, Sacrosyllabus dictus , anno 794 in conciUo Francofordiensi exMbitus, et
nomine Italorum praesulum in synodo receptus, atque universorum Patrum decreto Hispanis episcopis dire-
ctus, quo Felicis el Elipandi errores retunduntur , primum locum obtinet. Cum autem Adversaria Gaspa-
ris Barthii nobis exMherent qusedam capitula, quae in Paulini SacrosyUabum iUustrandum insliluit, ea
omittenda non duximus. Quapropter propria cuique paragrapho apposuimus, nostra quccdam addenles, quae
majus lumen putavimus allatura.
VI. Ex eodem concilio latam subdimus Sacrosyllabo epistolam Paulini de poenitentia Heistulfi. Credita
fuit aliquando Stephani V papae opus, et hujus nomine a Gratiano in Juris canonici corpus inserta. Ex prae-
fatione, quamnotis [iii] prsemittimus, Paulini esse fetum legilimum demonslramus. Quia autem ad illu-
strationem eorum quSein epistola jiroponuntur, glossa canonici Juris nonnihil favet, eam quoque subjici-
hius, interpositis ex nostro penu quibu&iam.
VII. Accedit his liber Exhortationis. ad Henricum ducem nostram Forojuliensem, interOpera sancti
Augustini quandoque vulgatus sub titulo de Salutaribus Documentis, nuncinter Paulino tanquam vero parenti
a Patribus .Benedictinis congregationis sancli Mauri restitutus. Quos P. Garnerius, nuperrimu&
Operum sancli Basilii editor, librum Admonitionis ad filium spirilualem cum fateatur non esse Basilii,
et auclorem se ignorare; miramur a suorum nemine monitum» pro meliori parte ex, hocPaulini opere
esse decerplum. Ex eo enim, quod a cap. 20 ad 45 usque in hac Exhortatione Pauliuus noster scripsit,
snam Admonitionem forle monachus quidam consarcinavit, et asceterio addietis accowmodavit. Boc irf
notis ad idem cap. 20 adverlimus. Hoc opus Paulini citra an. 795 enatum putamus.
Vni: Ad annum 796 concilium Forojuliense locamus, quod indubie inter Opera Paulini esl reponendum,
nedum quia ipsum coegit, verum etiam quia scripsit. Canonibus 14 qui subjieiuiitur, praeter breviores
notas, quibus particularia Occurrentia, ut fit in caeteris, illustrantur, observationes addidimus, quibus
praecipuedisciplihoeecclesiaslicaevigorem in prospectum educimus, et consuetudinum rituumque quorum^
dam, in dies adhuc nostros superstitum, originem sive antiquitatem proieriinus.
IX. Sequuntur libri tres contra Felicem anno 796 praeter propler conscripti. Bi prodierunt opefra
Andreae Duchesne, sive Quercetani, una cum Operibus beati Alcuini. Anle hanc edilionem, quae prodiit
Parisiis anno 1617, lucem publicam non viderunt, sed neque post ipsam,. ni falUmur. Binc evenit ut
conferre variantes lectiones (ut in superioribus fecimus) haudquaquam poluerimus. Non omisimus tamen
opportunas notas apponere ad textus vel materiei explicaiionem, cum illustratione indigere credidimus.
Praeniisit Paulinus epislolam nuncupatoriam regi Carolo, ex cujus verbis ndbis visum est indicalum.
tempus, quo libri prodierunt, nempe annus bissextilis 796. In Diichesniana editione sine capitum
distinctione el sine titulis libri produntur. Putavimus lectori consultum, si diseretis capitulis et titulis
appositis, ad taedium quod prolixa nec interpolala lectio parere solet, levandum, tractationem partiremus.
Quamvis autem epislolaruin fragmenla, ex eo quidem quod fragmenla sint, post opera completa
perfectaque rejecerimus; fragmentum nihilominus cujusdam epistolae,quas de suis libris est, libris ipsis
adnectjmus.
X. Sicuti autem Paulinus una cum tribus hisce libris Regulam fidei prodidit^ eam ipsis statlm
subjungimus, quae claudit opera certae alicui epochae (si demas synodum Altinensem, de qua infra)
alligenda : et caput eam constiluimus Carminum, quae nobis incerti temporis sunt, quia et ipsa carmen
est; quam sequitur quajdam velut Apologia pro ipsa, a vitilitigatorum paedolribarum' frigidis insulsisque
criminationibus vindicanda.
XI. Sequuntur igilur Carmina. Haec sunt hymni nonnulli Pauliniani in honorem sanclorum : quorum
secundus vindiciis appositis Paulini esse, non Elpidis uxoris Boethii ostendimus. Bymnus Vf de sancto
Marco evangelista, nunc primum prodit. Sufficit illuin cuni caeteris conferre ut Paulini agnoscatur.
Si innotuissel antea receutiorihus criticis, non adeo debacchati essent in traditionem noslram de advieniu
in has oras sancti Marci. Rhylhmus sequitur Carmina. Hic est de Naiivitale Domini. Dolemus autein
quam maxime, Rhylhmum De excidio Aquileice, cujus nolitiam ex Georgio Cassandro hausimus, iiv
vanum liucusque perquisisse. Ex his videbis quam falso dixerit Gulielmus Cave, Hymnos Paulin*
interiisse.
XII. Post haec subdimus fragmenta aliquot Epistolarum Paulini, quarum lieet [iv]:tempus scriplionis-
non pateat, non omillimus tamen conjecturas addere, quibus amiis possinl affigi.
Xllf. Claudit tandem Opera Paulini ejus epistola de actis in syribdo Altinensi; qune cum anno §05
celebrata fuerit, et Paulinus inilio anni 804 e vivis excesserit, tanquam pbstremum ejus opus in calce
locamus. Ex mendosissimis codicibus prodiit pars quidem ejus; id esl initium et finis ex Vaticano per
Baronium, integra epistola per Baluzium. Variantes lectiones apponimus, ubi fieri datum est. Ubi alia
lectio non adfuit, Nolis conjectando animadvertimus. Textum ubi legimus, proferimus, memores legii
Pythagorx Mnesarehi /i/ii, Samii, quce libris addere quidquam aut innovure prohibel; sed eos ut ut primum
quacunque demum fortuna aut arte conscripti ^unt: ut hatet Synesius i»
scripti suni, manerejiibct, Paulini
Dione. Corrupti quidem libri vel amaimeusium vel librariorum vitio sunt : et suimiiopere
exoplabainus cum ms. conferre, si licuisset. Sed, ut nos etiam moriuit P. Bernardus a Montfaucon,
epislola nbbis data Lutetiae vn Kal. Feb. 1750, mss. Paulini perrara sunt, nec facili negotio reparienda.
Hine, quia (ut Idem Synesius 1. c. paulo infra ait) Corrupti isti libri mentem, quai oeuiis prmsit, desiderare
videnlur; mentem apposuimus quantum nobis natura donavit, ut sensum ambiguum ancipitemque
cognoscentes, lectionem probabiliorem el verisimiliorem seiigeremus,
XIV. Haec, quae recensuiaius, sunt quoe de Panlini operibus ad manus nostras veneranl; quo labore,
quo studio. non est quod nmltis dicam : nam periti viri facile conjectabunt, quin dicam; imperiti, etsi
dicam non tredent. Majus quippe opus, quod in perquirendo in cassum cessit, quam quod fine suo
fruslratnm haud fuit. Non est autem quod eorum qui &ymbolas contulerunt, et labori nostro manus
djderanlj vel daluros se obtulerunt, memoria ex corde excidat, et, ut est in proverbio, vestigium
15 PR/EFATiO. 1*
oUae in cinere amica nomina computemus; quin potius in grati animi perennandum argumentum, et
honoris ergo recensere hic placet : videbitque lector, quousque prOvenerint ausus noslri, ut omuibus
numeris, quantum in nobis futurum erat, absolutum perfectumque opus prodiret.
•XV. Duo erant volumina, quorum ope destituti haiidquaquam collectionem nostram ad umbilicum
perducere poteramus, Georgii Cassandri, el Alcuini; quorum ille hymnos, hic libros tres contra Felicera
suppeditaret. Et quidem ut pote admodum rari, inter nostrates non inventi, et nec auro comparandi,
quippe apud bibliopolas non proslarent, aliunde erant petendi. Vir cl. Apostolus Zenus, de litteris in dies-
bene mereri non desinens, primum se commodaturum, cum Utini diebus aliquot commoraretur, promisit;
et quod promisit implevit, Venetiis Cassandrum transmiltens-, et ne dum ad n.ecessilatem, sed ad libitum
usque ejus usum crincedens. Alterum rogatus Mediolano detuiit, cum adiret Utinum, Pater Nicolaus
Calsamilia soe. Jesu , conciones quadragesimales an. 1729 in ecclesia majori Ulin. iterato babiturus,
et pro tempore praedicationis eo uti permisit. Quod temporis spalium admodum breve fuit ad Paulinum
iranscribendum, ad Alcuinum evolvendum, et quod ad propositum erat, extrahendum; praecipue cuin
tunc temporis trislidribus curis leneremur, qui Nicolaum Madrisium patruum noslrurii, sludiorum
orbi salis notum, prid. Kal. Apriles sub oculis noslris post diulinam «pBpirthi valetudinem emori;
et tredecim post dies Veniliam, e Palladiorum de Olivis sanguine orlam, malrem nostram; feminam
prudentia, religione, charilate in pauperes praepriniis commendabilem, ab humanis exemptam cerne emus:
quibus suprema pietatis offieia cum subtrahere haud potuissemus ; studia nostra exhinc intermissa,
duplicatis vigiliis postea et acriori conatu reparare curavimus, et tandem ad summam lineo.m devenimus
transcriptionis, desudatae ne dicam, an improbi laboris?
XVI-. Hi erant scriptores e quorum lucuuralionibus haurienda erant non infima [vj Paulini opera,
qui ab aliis regiohibus fuerant exportandii Caetera autem jam nos anle paraviiiius, si demas hymnum 1
a cardinali Thomasio prodilum, quem P. Franciscus Berlendus clericus regularis Theatinus Venetiis
transmisit. Dum vero haec coUigebamus et transcribebamus, non omitlebamus viros illustriores adire
per epistolas, qui perhumaniter volis nostris se inorem gessuros rescripserunt, bibliolliecas versando,
et si quid Paulini ad manum oceurreret; communicaturos : et nisi quia re vera parum vel nihil supersit
Paulini quod ad nos non pervenerit, haudquaqfiani dubitamus, libentissime quod spondebant impleturos
fuisse, fidemque suain honeslissime liberaturos. Cl. vir Scipio MaffeiusVerona scripsit; se inisquam
et nunquam in aliquod Paulini ms. incidisse, quanquam fere iiinumeri fuissent codices quos evolvisset;
se famen Mediolanum epistolam missurum., ut Ambrosianac bibliothccoe evolverentur Volumina : cujus
diligentiam nihU profuturam jam noveramus ex rescriptis VV. cll. Josepbi Saxii Ambrosianaebibliothecarii,
et Ludovici Antonii Muratorii; quorum prior se excusisse libros-, nihil tamen invenisse rescripsit; alter,
qui de eadem bibliotheca eiperientia diiltina consuitissimus eral; friistraneum supervacaneumque o; us
futurum inquirere rCspdnditi Adivimus et Romam iUustrissimumFontaninum noslratem, cui proe coeteris
esse cordi debuisse credebamus res patrioe futuras. Rescripsit paucis^ se nihil praeler-id quod in indice
bibliothecsecardinalis imperialis, quem ipse ediderat, suppeditandum habere. Verum boni Numinis oiie
nonnuUa prodimus quoeipse nou recensuerat.
XVH.Gum interim in ltalia casso labore desudare conspiceremus, nos haud conlinuinnis, quin trans Alpes
fcxcurreremus. Galliam, Belgiumi Germaniam liltris dalis subivimus, virosque fama eruditionis clariores
accessimus, ut operi inchoato suppelias ferrenti Hos inler Pi Bernardus a Monlfaucon-, monachus Benedi-
ctinus e congregatione sancti Mauri, Lutelia humaniter postulalis nostris iterato riespoiidit, se utprimum
litleras nostras accepit-,scrinia sua luslrarej sed in cassum : monuit (ut jam dicebamus) Godices mss. hu-
jusce nostri scriptoris admodum raros esse; si qna autem occurrissenl se ad illum spectanlia, ea liben-
lissime indicaturum. Idem ferme parique urbaniiate habuimus ex rescripto P. Joanuis Baptistoe Solerii
soc. Jesu Antuerpia, qui socios studiorum subrum in mss. quorum ingens apud eos est copia, evolvendis
non est veritus occupare. Bibliothecam Vindobonensemope cl. viri jacobi Marinoni Utinensis nostri, ma-
thematici Augustissimi Caroli YI Coesaris,petivimus; nihilque (respondit ipse) Paulini in mss. ejusdem,
quanquam numerosi admodum sint, inventum. Quid plura? Ulustrissimum Dominicum Passioneum, cum
Utinum anno 1731 pertransiret; Vindobonamapostolicoesedis nuntius profecturus, adiVimus; cujus huma-
nitatem nedum ex publica fama, sed ex ore . quondam patrui nostri Nicolai; quam in se ipsum Romaj
texperlus fuerat, testatam habentes, revera probavimus. Cum enim susceptos labores nostros accepisset,
manum se daturum, et invesligaturum, suaque auctoritale alios; ut invesligarenl iu scriniis nobilioribus,
ad Paulini aliquid inedilum haurienduin compulsurum repromisit. Quod proestilissejsed irustra,nobis seque
humaniler voluit significatum litleris Vindobonadalis.
XVin. En quo ausus nostri processere, oplime lector, ut absolulum opus Paulini tibi exhiberemus. Haec
quae adhibuimus media, ut finem propositum assequeremiir, cum primis credidimus efficacia. Si quid autem
post lot studia, post conatus tantos, post tot illustres viros ad molestiam forte usque vexatos, ineditum opus
quodpiamPaulini palebit, quod fuisset prodendum; non invidebimuscuicunque evulgationem : imo ex corde
ei gralulabimur, qui noslra in bonum rei litterarioe feliciorem sit nactus fortunam; incuriosi tantummodo'
indiligentisque notam effugissecontenlh Nunc eorum quaeex lenui penu nostro eduximus, rationem sumus
proestodaturi.
[vi| XIX. Paulini Operibus Vitam ejus proefiximus,gratum futurum putantes; cui Opera innotuissent, au-
ctoris quoque gesla, mores, sanclilateui; virtutesque cognoscere. Non ubertosa quidem materies, quippe
nulla vel fere nulla testimonia suppeditat illorum temporum historiai Digessimusrem per capitula 17. A
primo usque ad 13 serie temporum procedimus, hoc est ab ortu ejus ad mortis usque diem, leges critices et
chronologioeservantes. Quse supersunt capitulis, ea proferimiis quaevel incerto tempori conveniunt, vel cui-
que tempori affigipossunt. Ut plurimum ex ipsius Paulini; vel coaevorumscriptorum auctoritatibus, et di-
plomatum ejusdem aetatis lestimoniis omnia innituntur. Quaeautem fulciri legilimo fiindamentohaud potue-
runt, sed tantummodo vulgaris traditionis nomine habentur; non omiltimus quidem, ne quid ad Paulinum
spectans desiderelur : attamen nihil ponderis e noslro addentes, qualia sunt relinquimus; ul leclori pru
denti proeoculis certum incertumque sit, et quod probabile 6i videatur; si lubet, sequatur.
XX. Dissertationes nonnullas concinuavimus, quibus noii conlemnendoedifficultates quaein Paulini scri-
ptis et gestis enasci possunt-, enodantur. Prima est circa lmrum Exhortationis ad Henricum ducem Foro-
juliensem, in qua fusius de Henrico et actis ejus disseritur. Secunda est de conciiio Forojuliensi, in qua
annus, loeus, numerusque episcoporum, quibus erat interfuisse concilio, slatuilur. Hinc quam longe late-
que vario tempore se protenderit Aquileiensis provincia, et quot episcopatus suai ditionis lenuerit, oslendi-
lur. Tertia est, quam dogmaticam appellamus; quia cujus heereseosex anliquiorjbus propago Feliciana fue-
 15 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 16
vit, in ea inquiritur, et ad Nestorianismumrevocatur. Quarta historica.est et chronologica, qua haeresis
Felicianseortus, progressus, interitus, per lempora digeruntur. Huic accedit in. Jacobum Basnagium, qai
' de scribenlibus in hacresim Felicianam male seripserat, animadversio. Quinta est de symbolo fidei, praeci-
pue prout respicit vel Paulinum, primum in Italia addentem symbolo Constantinopolitano verbum Filioque,
vel Ecclesiam Aquileiensem, quoe olimpeculiare.symbolum fidei habebat. Sexta est de concilio Altinensi,
in qua causa'concilii cogendi, quo anno, et qua anni tempestate, et landem quo jure Altini a Paulino co-
actutn fuerit, exponitur.
: XXI. Quaeautem vel in observationibus el notis ad Paulini Opera additis, vel in Vita ejus, vel in disser-
tationibus quoesubjiciuntur, testimonia pelita exlibris editis, sed rarioribus, vel inedilis documentis pro-
duntur, Appendicemnon inulilem, neque non gratam futuram lectori instruere coegerunt. Siquidehi aetalis
qua vivimus is genius est, scrinia manuseriptorum excutere, forulos antiquitatis scrulari, et veritatem ex
codicibus archivorum erulam producere. Eam hifarie partimus, priorem editis lestimoniis dantes, altera
irieditis reservata. In illa ex librisjam typis vulgatis aliqua ad Paulinum facientia proponimus, utsuntepi-
slolae Alcuini nonnulloe,et poemata aliqua ex editione AlcuinianaAndreaeDuchesne excerpta; insuper alioe
epistolaeejusdem Alcuini ex Analectis Mabillonianis; qpistoloapariter ejusdem, quaehaeresimFelicianam
tangunt; quibus adde epislolamElipandi ad Felicem, et Felicisfidei Confessionem. Non enim hoec,quse hoc-
reticum a Paulino protritum impetunt, erant omittenda. Epistola quoque Caroli Magni de vicloria Avarica
ad Fastradam reginam, qua res et gesta Henrici ducis Forojuliensis lucem non parvam hauriunt, inter
hoecsuum obtinet locum. Addimus Litanias Caroli Calvi, in quibus invocatio Paulini, siculi unius ex cceli-
tibus (ut credimus) habetur. Utraque hoec suppeditavit Baluzius in Capitularibus regum Francorum. De-
inum ex Missaliveteri Aquileiensis EcclesiaeMissam de confessore pontilice, palriarchini (ut dicebanf) ri-
tus velut specimen, licet non sic ut optabamus vetustum, Paulino accommodalam proponirnus. Haec (ut
vides) quanquam edita sint, [vii] non ad manus omnium facili negotio deveniunt: quapropter quia horum
testimonio non pauca, quoeasserimus data occasione, fulciuntur, ne alio petenda habeas, hic sub oculis ex-
liibemus. '
XXII. Quoein posteriori Appendice sequuntur, si unum allerumve diploma demas, quod in historiogra-
phis nostralibus jam reperies, omnia e.xineditis petita suni: sed et haec ipsa quae lucem publicam jam vi-
derant, ex archivis prodere placuit, et nonnulia in iis limam exposcentia ex mss. polimus, delergimus,
cmendamus.
XXIII. Qui autem auxiliares manus prsebuerunt in hac Appendice concinnanda, non sunt ingrato silen-
tio proetereundi,imo confessionepublica prodendi, et ut noster grati animi sensus appareat, et ut sciat
qnicunque aliquid sibi arridens ex nostris lucubralionibus liauserit, cui se obstrictum fatealur. Archiva
secreliora ecclesiarum Utinensis, Civitatensis, Aquileiensis, canonicorum humanitale vel nobis paluerunl,
ut Civilatensis el Utinensis, vel quod recoriditumerat, exhibiium fuil, ut Aquileiensis. Eis publicas gralias
agimus ; inter Aquileienses quidem Co. Francisco Florio, cujus manu transcripta plura documentahic exni-
bentur; iuter Utinenses vero consobrino nostro Co. Laurentio Asquino, cujus ope datum fuit transcribere
diploma Romanum, et non pauca alia docuinentavel ex arcbivo sui capituli, vel ex chartario antiquoe fami-
liae suaeeruta proferre. Quanquam vero ex archivo Forojuliensis, seu Civilatensis ecclesiae, nullum docu-
mentum habuimus; non est tamen quod non commendatam habeamus et doeumenlorum copiam, quibus
Iocuplelissimeornatur, sed non ad rem nostrani, et generosilatem illuslrium canonicorum, quos inlerLauren-
tius a Turre, nepos haud degener illustrissimi Philippi a Turre episcopi Adriensis, modo insignis collegiatoe
decanus merilissihius, perhunianiter ad interiora luslranda admisit, et quaedam ex missali veteri, illius
ecclesioepeculiari, quaedam ex libris dislributionum baurienda permisit. Ex schedis pairui ejus modo lau-
dati et semper laudandi, habuimus hymnum de sanclo Marco evangelista, qui primum riunc prodit. Alia ex
privato suo chartario obtulit transcripta. DD. Nicolauset Fabius fratres de Maniaco,Hector de Brazaco, D.
Agricola Agricola, qui penes se haud levem manum mss. codicum servant, nonnulla documeiila suppedita-
runt. Abbati Josepho Binio, qui symbolam suam quoque contulit, et Patri NicolaoMinuccio congregalionis
noslras de Urbe, qui sponsionem episcoporum suffraganeorumad sanctaia Aquileiensem sedem e bibliothecn
Vaticana transmisit, pari gratitudinis obligatione"obstringimur. Bis omnibus, et si qui alii sint, qui quo-
quo nrodo, vel opere, vel consilio, sive clam, sive palam, laboribus nostris auxiliali sunt, publica gratiarum
acceptarum confessione, quas possumusgrates reperidimus.
Nectu carminibusnostrisindiclusabibis,
Luci abbas Marenzi, qui rariorum librorum inopia nobis quandoque laborantibus, ope AntoniiZanoni com-
munis amici tam benevole praestofuisti, ut ab alio ex necessariis et chariorilms nostris majorem graiiam ct
promptiorem desiderare vix potuissemus.
XXIV. Hoccerant de quibus, benigne lector, certiorem te facere volebamus, priusquam Opera Paulii.i
evolvenda aggredereris. Si quid occurret quod minus arrideat (quod utinam parum sit, sed veremur nc
multum), scias te ab homine, cui errare et labi innatum est, opus suscipere. Confidimnstamen de tui
cordis candore et animi probitaie non iniquius traduclurum te, quales [viii] quales fuerint, Lbores nostros:
sed potiussequi bonique facturum, libi ipsi quoque consulendo; ne videlicel, dum forte in conatus nostros
tui causa susceptos justus nimium insurrexeris, et nodum in scirpo quandoque quoesieris, Zoili el vililitiga-
toris tibi nomen acquireres. Si quid autem probandum occurret (utrumque lamen sanctajBRomanae matris
Ecclesioecensuraevoluntate cseca submittimus), non nobis, lector, non nobis^sed nommi Dei da gloriam :
c-uisit nunc, etin seternum et ultra.
17 VITA. 18

VITA

SANCTI PATRIS NOSTRI PAULINi

PATRIARQH/E AQUILEIENSIS.

[ixj PUOOEMIUM. A non sum, qui quamvis omnem lapidem pro virili
Illustriumvirorumhistorias describere actionesque emotum nervosque omnes, quales quales sint, inge-
litteris commendare ut posteritati consultum sit, isioli mei viresque exertas crediderim, ut finem pro-
conciliare positum assequerer, me eum lamen consecutum ita
quantum publicoe gralitudinis scriptori
ut nulla adhuc latebra excutienda, quse
potest, tantum periculi cogit subire. Res prorsus arbitrarer,
veritatem occuluisset, superfuerit, vel sic rem pro-
ancipitis exitus aleseque incertoe, cum ul plurimum
in partes distracli legentium animi vel ante ipsam posuisse, ut probabilius, ut clarius, ut luculentius,
iectionem judicia sua, imo praejudicia.pronuntiant, u.t uno verbo melius proponi haud potuisset. Conatus
eo fbnnidabiliora, quo incousultiora. Perrari namque nostros oequoanimo suscipias.,benigne lector, favore-
videntur qui non sine aliqua mentis proeoccupalione que tuo prosequare effiagilo..Satis erit, si perspecla
ad libros accedant, et non patiantur se ferri quadam facinoris arduitate, salebrosaque quam aggredior via
innata propensione, quo occulla sympathia, humo- bene cognita, ausus temeritatis non arguas.; quin
rum quin etiam conformitate, suarumque quandoque potius amore susceptos verilatis commendes, cui, si
actionum analogia, secreto naturae mysterio sibi non semper eam consequendi datur arbitriunvsaltem
liiagss arridet. Hinc fit, ut ex hjs affectuum turbis inquirendi honor debetur.
requisita veritas.vLx emergat, et caput exerat; vel B CAPUT"PRIMUM.
si tandem aliquando liberius effulgeat, odium pariat De nomine Paulini.
in caput scriptoris casurum. Si quis tamen historicus I. Cum audis de nomine Paulini traclandum , ne
ab hoc periculo immunis videretur futurus, is qui- pules ejusdem generis quoestionem esse, qualis in
dem, meo judicio, fore deberet, qui res cariosoe scholis ut supervacanea, nulliusque momenti dice-
antiquitalis proponeret, longaevamquesenectam sa- rtlwqumslio de nomine. Non esthujiis furfuris quod
pientes. Etenim qusepropius nos langunt, vividius proponitur. Neque enim apud quemquam in dubium
efficaciusquenos movent; quaesunl extra teli jactum, venit, num Paulinus noster alio donandus sit nomine.
non soUicitant; et quoesupra nos longissima tempo- Legitima autem duliitandi ratio insurgit, quam eno-
rum series collocavit, quasi nihil ad nos pertinere dare ipso in limine convenit, num scilicet Paulinus
creduntur. Quare cum sancti Paulini palriarchoe laujus sit nominis alter, an primus. Etenim ante
Aquileiensisvitam describere proposuerimus, ut ope- annos praeter propter ducenlos alius palriarcha
rum, quaevulgare communi beneficio satagimus, au- renuntiatus fuerat, cujus in nomine efferendo va-
etor nedum scriptis, sed actis quoque et virtutibus riant historici, alii Paulum, alii Paulinum scrioti-
orbi innoteseeret, nobis gratulandum exislimabamus, tantes. . ,
quod historiam remotissimam ab oetatenostra texen- ^ II. Paulus Aquileiensis Ecclesioediaconus Histor.
dam aggrederemur, adeoque a proejudiciislegentium Longobard. lib. u, cap; 10, Paulum pronuntiat:
sartam tectamque futuram. Jam enim decimum ex- i Aquileiensi civitati, ait, ejusque populis beatus
currit nunc soeculum, a quo patriarcha optimus Paulus patriarcha praeerat-v»cumscilicet Longobardi
floruerat, paucoequeannorum deeades desunt, quin in Itatiam descendissent. Hic lamen lapsnm non mi-
exaequent miUesimum, qui ab ipso ad nos usque ef- rari Michaelis Bombardi e soc. Jesu haud possum ,
fluxit. Verum quantum a nostra per tot saeculorum qui in Topogfaphia magni regni Hungarise,.Vindo-
curricula dissita aetas tuelur hisloricum ab eorurft bonoe, seu ViennaeAustrise an, 17:18edita,. Pauliim
qui legunt praeventis affectionibus, tantum scriptori hunc cum Paulino nostro enormi anachronisnio con-
negotium facessit notiliarum cbaritas, et praeterito- fundit. Sic enim ait pag. 42 :« Porro Paulinus, quem
rum apud scriptores pene jejuna memoria. Papae', de suo nomine Diaconus lib. n-, cap. 10, Paulum ap-
Ecquis mille annorum pondere obrulas res, iugenti- pellare mavult, ob morum sanctimoniam Carolo
que saeculorummole sepultas e lethoeaducet abysso, Magno ejusque magistro Alcuino Flacco proeprimis
et excussa carie objivionis, velut ab anliquo supre- probaretur, destinatus creditur ad fidem Hunnis et
mo cinere resurgentes, media in luce constituel? Avaribus,., quos armis Caroius devicerat, praedican-
Quis e tenebris rancidoe setatis, eheu! nimium spis- dam. i Paulus Diaconus nec per somnium sancli
sis fermeque velut JSgypti palpabilibus,. veritatem Paulini nostri verbum facil, quippe neque suanr
co in raeridie collocabil, quo nullus duMlandi locus bisloriam ad tempora sancli Paulini producit. Locus
supersit, nullus vexet scrupulus lectorem ? Ille ego autem libri n, cap. 10, qviemproferl Paler Bombar-
 S. PAULINI AQUILEIENSISPATIUARCH^
das, est de Paulo priore, qui nihjl habet commune i synodo cap. 9, § 1, Nalalis Alexander Histor. Eccles.
cum Carolo et Alpumo, duobus inlegris, saeculisinter, sseculi vi, cap. 3, art. 1, § 3, Pagius ad an. 558,
ulrpsque excurrentibus. Hunc, ut in v}am reverta- n. 9, Schonleben Annal. Carniol. an. 554. His acce-
mur, Dandulus quoque Paulum non Paulinum ap- dit Adrianus Baillet, qui iri Vitis sanctorum ad 41
pellat in Chron. lib, v, cap. 11: i Paulus episcopus Januarii profereps nostri sancli Paulini Vitam, Pau
Aquilegise factus, est anno Domini nostris Dlyn. », linum secuuduni vocat, nbn alio proesule hujus no-
Jnsuper, quojd notabile, eod. cap., § 1, producens. nimis, de quo sermo, preeter hunc proecedente. His
epislolam Pelagii papoe, qui, ut infra dicetur, Pauli- quoque favet vetus inscriptio, quse ante restauratio-
num nominat, Paulum in ea legit, non Paulinum. nem auloe palriarchalis Utinensig sic ejus sub icone
c Postulamus (scribebat PelaguTSNarseli ex relalkme legebatur:
Danduli) ut Pauhim Aquilegienseiri pseudoepisco- BEATIPAULIOT PIIS'MONITIS
piimj et H.onoratumMediolanensemepiscopum[x]ad KARSES ROMANI EXEJ^CITUS DPCTOR,
cleirienlissimurifprincipem sub digna custodia diri- POfTEJECTOS ITALJAGOTHOS AftUILEUM COEPIT
galis.» Sed et B^aroniusupsler, qui an. 556, h. 10,, INSTAURARE
^ffert Pelagii epistolam, Paulinum, non Paulum EJUSDEHQUE VICTVS PRECIBUS REXALBOINUS.
appellanlis, n. 16 ejusdem anni, Paulum diserlis ver- * AQUILEI.ENSEM PROVINCI,AM
bis nOminatumait: i Hic autem, inquit, episcopus TOTAMQUE SIM.UL 1TALIAM EVERTIPRQHIBUIT.
Aquileiensis de quo agitur, Paulus nomine, post IV. Sic et muri non,semper sibi constant, et quan-
Macedoniumsedit annos viginii duos. > Blondus, et doque contradicere coguntur. Sicuti auctor Chronicae
ex ejiis Hb.vni jEneas Sylvius in Epitome:« Paulus relatoea Muratorio in Anecdofis, supra citatse, sibi
palriarcha Aquilejensjs cum sacrisGraduni eonfugil.» contradicit, dum in Poppone non Puulum, ut fecerat
S.abellicus,,D,evetusiale AquUeicelib. iv : « Scribunt prius, sed Paulinum habet. « Thesaurii ait, qui por-
paul.um ex Aquileia Cuni thesauro. ecclesiae Gradum tati erant (in insulam Gradensem) per dominum,
transisse. » \a Vilis patriarcharum Aquileiensium, Paulinum olim palriarcham, reportati sunt per dl-
quas ex ms. Bibliothi Ambrosianoedat cl. vir Lud. ctum dominum Popponem. > His autem polius quam.
Anton. Mumlorius in firie lom. IV Anecdot. Latin. superioribus standum videtur, nedum quia plures,
Paulus bis dicitur, et ferme omnia chronica mss. sunt, sed p/ae coelerisprimi subsellii viris; et (quod
Paulum, npo Paulinum prseseferurit. Ex quo facltim maximi faciendum) in crilica peritiores a cunctis,
est ut (reuovaiile aulam palriarchalis palatii Ulir, babiti Lupus, Norisius, Pagius, Alexarider. Hi vidisse
neirsis, posl CJBteras sui ineolatusaedes renovatas, . loca Diaconi, Danduli, Blondi, et ad trutinam revo-
qui clerum, qui pp.p.u]um,qui dicecesim universam casse non est ambigen.dum: et tamen adhuc non
m,or.ibus.oplimis reno.vaverat , Dionysio Delphino Paulum, sed Paulinum appfillarunt. Enimvero elum-
pairiarcha annis superioribus) lpco Paulini, qu« bis auctorilas Diaconi et aliorum videbitur, si proe
nomine antea inscribebatur icon hujus proesulis, oculis babeatur ipsos non un.um in errorem alias et
cum reliquis palriarcharum in parietibus aulse de- in hac re incidisse. Quseenim fides adhi.bendaPaulo,
picta, reposila crim appellatione J^auli hsec alia qui hunc A7ocatkedtum, virum schismaticornm cory-
fuerit:. phoeum,et refractarium iieralis. monilis Romanorum
PAULUS.SUBEELAGIO I ponlificum ? Quse fides Dandulo, qui alio lapsu ce-
»EOTUENDO CHALCEDONEN. CONCIt. cidit, dum ab Hpnorato Mediolanensi praesule dicit
CONSTITUTO VIGILIIPAP<EIKSISTESS consecratum ? Audi quae in nplis ad 1. c. Pauli,
CUMEPISCOPIS PROVINCI/E n. 77, adverlil V'. C. Horatius Blancus, praeserlim de
DAMNATIOKI, TRIUMCAPITULORUM NONACQUIEVIT tilulo beati,. in quo peccat PaukiSj et de consecra-
INVADENTE PpSTEAITALIAM ALISOJNO, lione per Honoratum facta, in qua peccat Dandulus,
GRADI3M H,IGRAvIT. s Non convenit (beati tilulus) schismalicorum prinr.
IIL Ex adverso, plerjque velerurn. et recentior-um ] cipi Paulino. Hunc falso ferunl a sancto Honorato,
Paulinum, npn Paulum pronupliant, Pelagius I, Mediolanensiepiscopo fuisse consecralum, de quo,.
epist. V ad Narsetem : e Istud est qiiod a vobis po- accuralissima Dissertatio inler mss. codices bibliolh.
scimus., et nunc iteruin postulamus, ut Paulinum Ambrosianse, qua faclum est, ut ex antiquo Bre-
Aquiteiensem pseiido-episcopum, et illum Mediola- viario, Ambrosiarip,error hic , qui diu invalnerat,
nensen) episcopuih ad cieriienlissimumprincipem sub expjmgeretur.», Et mcriio quidem; nam Honoralus,
digna custodia dirigatis. ».-Sigonius lib. i De Regm qui dupbus annis ep.iscopalum tenuit, ut in Chron.
lialite : « Paulinus patriarclia metu exanimalus... yiet. MedjoJan. episcopornni. iiitcv Rer. llalicar.
Aquileiam reliquit, alque... in insulam... GradLse Scripior, tom, I, p. u, pag. 228, extoni. IV, pag. 141,
recepit. • Candidus €pwt}j.e»{.Aquileien. lib. m : videi-e est, tempore sui regiminis vidit Longobardos
i, Iriterim Paulinus, quartus et vigesimus anlistes, invadere Iiisubriam Mediolanumque, teste eodera
defunctp Slacedonio successit. » Palladius junipr Paulo Diac, lib. n, cap. 24, qni ait hoc conligisse
pari. \ lib. i, Paulinum, non Paulum vocat, uti fa- indiciione ingrediente ierlia, quse correspondet an*
ciiint P. Chrislianus Lupus Disserl. de quinta synodo nis S69 el 570, quo pariter cbntigit iriors Paulini ab
Cap,.6, qusest. 5, Cardiualis Norjsius De ead.. quinta anno 557 auctore ipso Danduio assumptis et duodct.
21 VITA. 22
cim annos sacerdotio defuncti, teste eodem Diacono j\ antiquum eum ordinare pracsumpsit, canonum vin-
ibidem. Quomodo igitur fieri potuil ut ab Honorato dictoesiibjaceat. >Audin Paulirium pseudoepiscopwm,
cousecratus fuerit Paulus, sive Paulinus, qni anno id est falsum episcopum vocalum, et additam ratio-
primo vel secundo episcopatus Honorali jam duode- nem, quare episcopusesse ndn possit videlicet, quia
cimum sacerdotii. annum explevisset ? Cum igitur tiontm omnem canonicam consueludinem factus est ?.
evidens sit, non ab Bonorato consecratum esse Pau- Si autenrepiscopus non est, nec primus est hujus
linum, seque manifestum est errasse Dandulum, ex nominis in censu patriarcharum habendus. Adhuc
suoque penu Honoratum extraxisse, et in epistola»1 autem nervosius procedit idem poritifex in epistola
Pelagii, quse communiter non nisi ila babet, Illum ad Joannem palricium, quse est prima inter Holsle-
cpiscopumMediolanensem,inseruisse. Nutante auteni nianas. Sunt ejus verba : t Ab Ecclcsiae viseeribus
auctoritate veterum scriplorum, coeterorura ipsos divisus, et ab apostolicis sedibus separatus exsecrat
sequentium fides nutare necesse est. Optime ergo ipse polius, et non consecrat. Jure ergo exsecratus
adnotatof Pauli DiaconiRer. Ilalic. Script., loc. cit., tantum, non consecratus poterit dici, quem simul
n. 79, asserit Paulinum Aquileiensemarchiepiscopum, sacrare in unitate conjunclis membris non agnoscit
uon Paulum dicendum, Ecclesia. Videamus tamen utrum vel ipsarum con-
V. Verum nedum nutare, sed prorsus labi vide- " suetudinem partium in sua ordinatione conservave-
tur adduclorum scriptorum auctoritas, consideranli rint. Nempe is mos anliquus fuit, ut quia pro lon-
epistolam Pelagii I pontificis. Is enim scribebat Nar- ginquitate, vel difficultate itiaeris, ab apostolico
seti, ipso patriarcha vivente; adeoque melius, quam onerosum illis fuerat ordinari, ipsi se invieem Mc-
Paulus Diaconus non una eetate a temporibus ipsius diolanensis et Aquileiensis ordinare episcopi debuis-
dissitus, verum nomen patriarehae est assecutus, sent: ita tamen ut in ea civitate in qua erat orcii-
Ipse autem non Paulum, sed Paulinum appell.at in nandiis episcopus, alterius civitatis ponlifex occurrere
epistola 5, ut etiam Aridereest iu fragmentis quse debuisset, ut eum ordinandi electio a procsenti ordi-
profert Bolslenius. Et quidem suspicio non levis nalore, et consensu universalis, cui proeficiendus
enascitur, a Diacono Paulinum scriptum fuisse, ah erat, Ecclesise, melius ac facilitts potuisset agnosci;
amariuensibus deinde prsecipitatione scriptionis, vel et in sua, qui ad episcopatum provehendus erat, riec
abbreviationis gralia compendioso charactere uten- tamen ordinalori suo subdendus fuerat, ordinaretur
tibus in Paulmn conlractum. Etenim apud Baronium, Ecclesia. » Num vera hoccservata fuerint, non pro-
q\i alias Paulum appellat, edit, Colon. an. 1624, ad fert Pelagius. Videntur non servala, ex eo quod ob-
an. 570, n. 9, invenio locura Diaconi lib. m, cap. 12, n jiciunlur. In cassum enim desudaret pontifex, ad
verius 25, qui sic habet; c Paulinus vero patriarcha trutinam revocandp ordinationem PauUni, si consona
Aquileiensis undecim annis sacerdotio functus, ex fuisset legitimis priorum temporum corisuetudinibus.
Lac luce sublractus est, regendamque ecclesiam- Igltur et in hoc peccatum videtur, quod non Medio-
Probino reliquit. > Credibile enim est eminentis- lanensis ordinator Aquileiam ad ordinanduai acces-
simum Annalium Ecclesise parentem nactum fuisse serit, sed Aquileiensis ordinandus ad ordinatorem
Historiae Longobardicae Pauli Diaconi exemplar a Mediolanensem profectus fuerit. P. de Rubeis de
vulgalioribus discrepans : nam hoc solo in loco, in Sphism. Aquileien., cap. 4, defectum ordinationis
duobus differt a caeteris, et quod Paulinum dicit, et Paulini in eo silum esse ait quod non intercesserit.
quod undecim annos ejus sacerdolio assignet; reli- Romani pontiQcisassensus, et hanc vult esse canonU
quis Paulum, et duodecimannos sedis statuentibus. cam consuetudinem, quam epislofe mutiia et manca
Adde huic conjecturse confirmalionem ex Thomasino non profert, sed indicat tantum. Viliatam igitur con-
veteris et novae Eccles. Discipl. tom. I, p. i, lib. i, secrationem pontifex innuit infra dicendo : « Noli
c. -21. Is proferens verba lib. n, cap. 8 (nobis supra eorum non consecrationi,; sed exseerationibus con-.
10), legit Paulinum, omisso lilulo beati sic: AquU sentire. Nec existimes illos esse, vel dici Ecclesiani
ieiensi civitati ejusque populis Paulinus patriarcha X>posse. » Et epist. seq. Viatori et Paneratio, nedum
prceerat. Ergo in Diacono non est constans in omni- episcopatum, sed et sacerdotium reprobat. « A
bus edilionibus nomen Pauli. Stet igitur Paulinum schismalicorum sacriijciis, ait, potius autem sacri-
hunc, nonPaulum vocandum.' legiis abstinere debetis. » Et infra ad finem :.« Noli
[xi] VI. Ast alia superest diflicullas, num vere ergo, quasi nulla! schismaticorum atque Ecclesioe
noster sanctus Paulinus hujus nominis secundus sit differentia sit, velle indifferenter utrorumque sacri-
dicehdus. Dubium enascilur ex epistola Pelagii ci- ficiis sociarit.Non est Christi corpus, quod schismati-
tata. Nam Paulini prioris ordinationeni non obscure cus conficit, si veritate duee dirigimur. » Qusemens
pronuntiat irritam cassamque fuisse. Sic enim ait : his in verbis satis acribus fuerit Pelagii, num scilicet
t Postulamus ut Paulinum Aquileiensempseudoepi- vere asseruerit non conficere corpus Christi in Eu-
scopum, et illum Mediolanensemepiscopum ad ele- charistia schismaticos sacerdotes : vel eo quia sclii-
mentissimum principem sub digna custodia diriga- smaticos non conficere, lanquam membra in unione
tis : ut et ipse qui esse episcopus nullatenus potest, charitatis et obedienlisesupremo capiti corpus Chri-
quia conlra omnem canonicam consuetudinemfactus sti mysticum, quod unum est, nempe Ecclesia, quod
est, alios ultra non perdal; et ille qui contra morem ex contextu videtur probaiiilius: insuper num vere
25 S. PAULINIAQUE.LEIENSISPATRIARCiLE 24
invalidam et irritam credideril ordinationeni Paulini A\ immedjate MaxinioAquiieieris. arguit ad id tempus
ab episcopo Mediolanensifactam; res est majoris, unitali Ecolesiaa sehismaticos adjunctos.- Nam nec
quam vacet nobis, indaginis et.otii. De his videndus Agatho, nec Ma^imusJuerunt Aquileienses,sed Gra-
prae cseterisdivus Tbomas 5 p., q. 64, a. 9 ad 2, et denses palriarchoe,auamvis Aauileienses dicerentur.
qu. 82, a. 7 et seqq.; insuper in Supplem. q. 38, a. V. de Rubeis 1. c.
2;L.essius,inmp.,q.64,, ar, 9, cseteriquescholastici. VIII. Ergo cum Paulraum dicendumesse, non Pau-
V{I. Caeterumcum in censu Aquileiensiumproesu- lum, el hunc quamvis schismalicumin censu ]wlriar-
lum priora ssecula Paulinum hunc reeognoverint, , charum Aquileiensium collocandum demonstratum
non est a calalogo eorum expungendus. Etenim hac sit, restat ut sanctus iiosler Paulinus sCcundusdica-
exaggerationedixissePelagiuscredendusest, atquead tur bujus nominis patriarcha. Patriarcha quidem;
summum negasse actuum licenliam, non validilatem. nam eodem Paulino primo.cathedram tenentc, aiunt
Neque enim (ut csetera qoie perpepdenda forenf, Baroniusad an. 570, n. 10; Norisius de quinla Sy-
omitlamus) non seryata priorum temporum consue- nod., cap. 10; et apud eumdem Sirniondus in Pro-
tudo eonsecrandi in causa csse potest, non vaKdam pempticp; Bollandus ad vm Februarii in nolis ad
fuisse episcopalemconsecrationem. Quid enim ad va- Vilam sancti Honorali, Chrislianus Lnpus in Dissert.,
Iprem conseeralionis contulisset, num Aquileia Me- B de quinta Synod., cap. 6, nomen enatum, et primum
diolanum ordinandus ordinaluro, vel MediolanoAqui- de Aquileiensiproesuleauditum. lriio adschisma ori-
leiam ordinalurus ordinando occurrissel? Ipse Pela- ginem deducunt, quasi ex luto et stercore nobilior
gius in epislola quce ex edilione Bolstenii Valeriano tiarse Aquileiensis margarita fuerit extracla, et de
patricio dirigitur, in fine hunc ordinem non semper mercede iniqiiitatis eoliata proerogalivailluslrissimae
servatum insimiat, dum locus medius, nempe Ra- appellationis. Quod a vero exorbitari adeo visum est
venna,. ad consecratioiiemMediolanensisfueral ele- Philippo a Turre, episcopo Adriensi, ut Dissertatio*
ctus.«Recoleredebet celsitudovestra, aiebal Pelagius, nem praevalidis argumentis inslructam composuerit
quid per vos Deus fecerit lempore iUoquo Istriani et ad sententiam hanc refellendam, quam inter sehedas
VenetiastyrannoTotilapossidenle, Francis eliam cun- patrui mei Nicolai Madrisii, quondam ejusdem epi-
cta vastantibus, non ante tamen Mediolanensemepi- scopi arcto sacroque necessitudinis nexu conslricti
s.copumfieri permisistis.-nisiad clementissimumprin- . reperlam, auro contra sestimandam, ulrorumque"VIP
cipemexinde retulissetis, et quid fieri debuisset, ejus rorum non ignobile pigpus et memoriale [xii] apudi
iterum scriptisrecognovissetis,et interubiquefremen- me ms. reljgiose cuslodio, quamvis et aliorum ad
tes bosles, Ravennam et is quiordinabatur, et is qui .-.
( manus exemplaria pervenisse non abnuam. Coeterum
ardina.turus.erat, providentia culminis vestri deducti mentem Cointii ad an. 774, n. 96, paucis verbis ex-
sunl, > Igilur-ab albo.patriarcharum, Aquileiensium posilam, veriorem originem patriarchalis appellalio-
non,est delendus Paulinus, licet schism3ticus; alio- nis, atligisse autumo, nempe imilationem Greecorum
quin cum usque ad Sergium papam schisma pro- et Orientalium. Sic ait: « Paulo ante Longobardo-,
duclum fuerit, ut ex Beda, lib. de sex jElalibus rum adventum in Italiam, patriarchale nonien more
muudi, et Pauh) Diacono, lib. vi, c. 14, probat Pa- Grsecorum et Orienlalium sibi vindicarunl. > Quam
gius, et psosteuftt P. de Rubeis Dissert. de Schism. mordicus Utiuenses nostri tutali fuerint decus hujus.
Aquil.,,cap, 19, ad minus septem vel octo proesulesa dignitatis et nominis posleriori tempore,palere polest
censu patriarchali essent eliminandi, nempe ipse ex constanlia qua reslilerunt, ne palriarchalum in
Paulinus, Probin.us, Belias, Severus, Joannes, Mar- commendam daretuv, quod dedecori verlebant. Nam
tianus, forle eliam el Fortunatus, insuper Joannes c«m Urbanus sextus Ph,i!ippode Alenconiocommenr
alter. Sub Pelro autem scliisma desiisse videtur, qui dasset pairiarchatum,. et capilulum Aquileiensevide-
Serenum antecessit, cui palliuma Gregorio II datum retur hoc pali, ut ex charta in Appendice2, n. 52 :
est, index ad cpinmunionemEcclesiseRomanoereyer- insuper Civitatenses commendatarium suscepissent,
sam Aqnilciensem.,In eo autem quod dicit eminentis-'D ut esl iu charta ibid. n, 34, Utinenses'resliterunt ar-
simus.de N.prisde qumla Synod.^c. 9, § 6 : « Bujus mata mariu: qua in re vide quoque chartas ibidem
t.clysmalisAquileiensi.slerminum omnes ponunl Ser- n. 55, 55 et 37.
gio pontifice, qui an. 678 Romoe sedil, » error est; IX. Cum hsecautem, quaead historiafti perlinenl»
typpgraphi characlerem numeral.em transponentis,, producta sint circa nomenclaluram, antequam a pro-
cum scribenduni fuerit 687. |s en^m annus est pri-• posita materia manus sublrabalur, noft ab re erit
mus Sergii pontificis. Ipse autem non jure csetcrosi aliam quoestiunculamin orthographia proponere, et
eiii,endat, cum subdit an.le Sergium sub Agalhone;; paucis absolvere : num sciUcetPaulinus unico /, vel
quia an. 6J8 pontificalum adiit, communicasse, de-- PauHinus duplici // sit scribendum: idem dicendum
p.qsitos.chismate,,Venetiarum et Istrioeepiscoposcuml num Paiiliis, vel.Paullus, cujus illud est derivatum.
Romana Ecclesja, a,dcujus ponlificis concilium Ro-- ChrislophorusGellariusOrthogTaph.Lat. part. poster.
manum an. 680.in,lerfjieruntet subscripserunt Ag»-- in voce Paullum, ex lapidaria nonnulla profert exem-
tho patriarcha Aquileiensis,.et creleri suffraganei.. p]a duplicem // habentia, additque auctoritales se-
(^uod cum appareat quoque factum sub Marlino I inn quentium lapidicinarum scriptionem.,Quos mler est
Lateraiiensicp.ncilioan. 649,subscribente posl ipsum[i Vossius in-Eiymolog..ne vocans qujdem r?m ad qii:cr
25 VITA. £6
stionem ; additque visum esse nonnullis a Graecoj|i solebat, qui aliis e clero iiistitulione sacerdotii pre-
yKuisf,quod est vilis, vel a jrau/ooj,quod est paucus, esset. Cujiis rei exemplum habes in sancto Felice
originem accerseridam, adducto Augustini testimonio Nolano episcopatum reeusanle, et Quinto sacerdcli
dicentis gentium apostolum noffien vUitatis paucita- septem solummodo diebiis in ordinalione s.e ante-
tisque, cum Puulus appellatus est, assumpsisse. Ve- eunti locum cedentc, quanivis a populo se nosset ad
rum si HeUenicamradicem attendis, nec yaO.o?,nec regimen vocatuin expostulatumque. De eo sanctus
1r.au/50fduplicant mediam consonantem, adeoque non Paulinus alius, scilicet Nolanus. in Natali v sic ce-
Paullus, sed Paulus scribendum. Accedit autem cinit :
Prisciani grammalici auctoritas, sic de derivatis vo- . .. Nbnaudetnonore
Crescere,testaturqueseni mage debita Quinlo
cibus, qusegeminant //, scribentis :« Excipitur unum Qiipdpriorille gradumsociinieruisselhonoris
in /us desinens Paulus, quod non geminat / in dimU Presbyter : hsecseptemdislabatsummadiebus.
jiutivo.Nec mirum, cum au diphtlionguspost se ge- In capitulari Aquisgraiiensi lato, in syriodo cui
minari consonantem prohibeat. » Audi hac de re prjefuil uti legatus sedis apostolicsePaulinus nosler,
juslissiniam Adriani querimoniam, et quam scite ut dicetur suo loeo ex Baluzio, an. 803, cap. 2, sla-
elidat et conterat m?rmorariorum auctoritatem. Sic tuitur a Patribus, qui se noh ignaros sacrorum cano-
enim ait Adversar. lib. xxx, cap, 25 ; « Inducta est 'B num profitentur : Ut scilicet episcopiper eleclionem .
nup.er ab eruditissimis hominibus in libros omnes cleri el populi, secundumstatuta canorium,de propria
nominum quaedanilitteratura ab usitata discrepans. dicecesi... eliganlur. Pbterat- autem evenire ut e
Quinctumenim et Paullum scribunt. Sed nos vulgus propria Ecclesia quandoque non inveniretur, qui
ut consuetudinis relinenlissimi sumus, ita vix istam suscipiendaedignilati idoneus judicaretur. Quo casu .
novitatem approbare possumus, el libenter novum ab aliaepiscopum assumere canones nonfvetabant.
opus nuatiaremus. Nitunlur lamen marmorum Ca- Sed quam raro hoc fulurum timeretur, colligilur ex
pitolinorum auctoritate, cui non puto tantum ponde- verbis epistoIoe.HincmariRhemensis in ordine iv in-
ris esse debere, ut adversus gramroaticorum scholas ter Formulas promotionum episcopalium a Baluzio
et pra;ceptionesaudienda sit. Nec enini ilios.marmo- lom. II Capitul., pag. 596,positoe,qusesun.t:« Si, quod
rarios lapidumque scalptores bonos gramniaticos absit, de ciyjtalis ac parachiae vestroe ciericis ordif
fuisse crediderim; sed operarios manu quam mente nandus episcopus nullus dignus, vel idoneus summo
doctiores.... Suspicor autem marmorarios.... vitium sacerdotio, quod evenire non credimus, polerit in-
pronunliationis susefastis Capitolinismandasse; nam veniri; tunc alterum tle altera dioeceseos nostroe
ut notant veteres grammatici, vulgus iufinitis oris ecclesia, unde vobis secundum Africanum concilium
'
yiliis laborabat. In vulgo autem, non in doctis nu- (Can. 22) sine cujusquam conditione ordinandi
merantur opifices.,in quorum antiquis inscriplioni- quemquam canonice electum et pelilum est altri»
Lus quotidie ea agnoscimus, Pautus aulenr, non buta licentia, eligere procurate. > Quoecum ita tunc
faullus,auctore Prisciauo, qui in grammaticis locu,- fuerint, quis sibi suadere poterit aliter in electione
plelior est testis, quam ullus scalptor. » Igitur.ne ia- Paulini faclum ac ficbat ab pninibtis, et ecclesiam
pides loqui, vel uti lapides Videamur, sed ut com- Aquileiensem alium tenuisse tqnc ordiqem ac cse-
muni doctiorum virorum calculo confirmemur, ralio- terse tenere solebant? Non enim aiia petendus erat
nique adhsereamus,Paulinum, non Paullinum, hujus episcopus proeliciendus Ecclesiae, quoe clericorum
nomiuis secundum palriarcham, sanctum bunc no- numero adeo se locupletem iis temporibus sentie-
strum dicemus. bat, ut in prologo synodi Forojulicnsis audierit cle-
CAPUT n. rum suum vocari non modicam fratrum turbam,ct
Natio; locus c/ tempus ortus; status conditio. sacerdotalem venerabilem ccelum ipso archidiacono
I. Cujas esset Paulinus.nosler, pe nimium te in^ proeeunte. De gremio igitur.Ecclesioe suoe ele-
quirendi vexet sollicitudo, Italum nalione, palria ctum , fas est dicere orlgine et ordine eius dilionis
Forojuliensem pronuntio. Hujus aulem liberse asser- j. fuisse.
tionis fundamenta non desnnt, ne temere prolatam II. Non me latet iioiinullos, quos inler est Ughel-
pules. Alcuinusenim poem. ccxn AusoniumappeUat; Jus, asseruisse Paulinum nalione Austriacum, quo-
0 lux Auspniae,patriaBdecus,et inclylusauctor. ruin meminit Philippus Labbe soc. Jesu in Addit. ad
Insuper Ecclesiae canones, qui tempore Paulini a Bellarminum, lom, II, unde unde, ait, illud liabeant.
suo vigore non defecerantt statuebant ut e gremio Verum si eani Germanioe, quam in praesentiarum
-
proprise dioecesis, siye ljcclesioeille pontifex elige- Austriam vocamus , indicare provineiam volunt,
retur, qui cleri populique suffragio, dignus honore prorsus falluntur, cum tempore Paulini ea regio,
et par oneri censeretur. Leo Magnus,epist. 84, c. 6, queesuperioris [xiii] Panuonioepars ex parle saltein
scribebat Anastasio Thessalonicensi episcopo, «ut erat, nondum hoc nomen nacta fuisset: et quamvis
omnium clericorum atque omnium civium voluntale Aquileiensis dioeceseosampliludo latius diffusa forte.
discussa, ex presbyteris ejusdem ecclesise, vel ex nonnihil ejus regionis comprehendisset,altamen nec
diaconibusoptimus eligatur. > Et quidem, cum cse- illa eo vigore ecclesiasticoe disciplinse tunc erat, ut
tera non deessent, seniori dignitalis presbyteratus episeopum suppeditare posset, nec ista adeo jacebat
ratio habebattir, eique catliedra e.piscopalisconcedi in imis, ut ab illa accersere episcopum debuissel.
 27 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 28
• lliiius autem credibile iit, si eam Francise partem /A his ergo omnibus coUigereesl quod, si juxta cano-
intelligi volunt, quoeortum respicit, Auslriam, Seu num placita episcppus, ex gremio dioeceseoset eccle-
Austrasiam, sicuti quaeoccasum, Neuslriam dictam; sise, cui pastor dandus est, assumi deberet, el Aqui-
cum h;ec longius, quam liodicrna GermaniseAustria, leiensis clericorum numero abundabat, ut non aliunde
a nostris regionibus sit abjuncta. Allucinalionisau- petere haberet: siet pereos qui Austriacum dicunt
tem originem detegere uon est Niliacos fontes pro- PauUnum, ostensum est Auslriam lunc Forojulii
dere, sed in prompfu est causa, Audierunt M quan- dictam provinciam : sitalis episcopus promovendus
doque Forumjulium Austriam appellatum. Binc eratqui linguam populi calleret, et loquela Foroju-
quanlocius Paulurum, episcopum Forojuliensem, na- liensis talis sit et fuerit, quam quUibet nori Forpju-
tione Austriacum pronuntiarunt. Austriacum auteni iieusis vix et non nisi duro labore consequeretur :
hoe in sensu dicere Paulinum idem prorsus est ac jestat dicendum, Paulinum Aquileiensein patriar-
dicere Forojuliensem, et sic affirmare et asserere eham natione Italum:, et quidem Forojuliensem
quod negare videntur. Austria autem ideo Forqmju^ fuisse, -...'..-
Jiurii dicj-umest, quia ut dicimus in.Dissert, deCon- IV. Apud nostrates res ita comperto est, iit neque
cil. Forojul., n. 13,.cum haec regio respectu Longo- coptroversiosa judicetur. Si quoe difiicultasenata, ea
bardici regni, cujus sedes Ticini habebalur, orienta- ** 1 "estde originis et nat.alisloco.Nam alii eum Prsema-
- lis foret, et ortus plaga Austria diperetur, Austriae xiaci naitum asserunt, alii Gajani, ajii in
pago quo-
nomine appellativo, seu, ut dicunt, adjectivo, non -dam prope Austriaecivitatem. Antonius Bellontts, iu
substantivo dicebatur, ac si diceres regionem ms. de Vitis patriarchar. Aquil., priorem; Fran-
orienlalem. ^Vide Dissert. de Tabuja chorograph. ciscus Palladius alteram; tertiam Joannes Candidus.
Italioe medii sevi, sect. 8 et 9, tom, X Rer. ltalic. tuelur sententiam, qui sie ait iri Comment. Aqui-
Scriptor., ubi hoecfusius illustrantiir. leien.,lib. iv:«PauUnusproximacivltatiAuslrisepago.
in. His alia ratio, etsi non potissima, accedit, qua ortus, etc. i Etquidem ulerque ex indieatis locus a
noscipotest non advenam, sed indigenam Pauliriiim civitate non nimium distat; nam de primo dicit Bel^
provinciae Forojuliensis fuisse, Loquela enim Foro- lonus: « Prsemariaci ortum, qui vicus est proximua
juliensis talis est, rit quaepluribus idiomatibus com- Austrise civitati.. .constat.» EstquepertriamiUiaria
municat ex parte, ih toto ab aliis discrepet, adeoque ad summum abjunctus,alter vero aretiori adhuc pe-
singularls evadat, et quam qui ex-peditiusloqui debet, riodo secernitur, Prsemariacus locus est, altcrius
trt est verbi Dei dispensator 'episcopus, optime cal- quoque patriarchse nataJi insjgnis, Gerardi sciliCet,
leat. Audi Candidum in Comment. Aquileien. lib.-( ut habent Candidus lib. v, et Pallaaius p. i, lib. iv,
III, de nostra suaque lingua disserenle- occasione cum veteri iriscriptione ad ejus effigiem in aulapa-
adventus Longobardorum in Italiam, quod eveiiit triarchali Ulinensi posita. Proeter sancti Sylvestri
an. 568. « In exerpitu diversarum gentiuui ut Forum- ecclesiam, quse csetprarum inater et caprit,- aiia est
"titulo sancti Mauri abbatis et sancti paulini patriar-
julium incolereftt, selegit (Alboinus), Quo fit ut noh
mirum videatur, si riatio Forojuliensis tot hominumi chae in pagi parlfesuperiore, in qua sunt Saccavmo-
generibus adaucta varium ac multiplex habeat idio- xuijnfamilise, ex quarum una apud indigenas traditio
ma, Latiiio, Gallico, Hispano, Illyrico ac Qermanico est ortum sanctum Paulinum, Nonnulli quidem non
deserviens. Serino quidem gravis, ad con.sequendas Saccavinis, sed faiiiiliae de Zoraenom sanctum Pau-
etproferendasalias linguas ob peculiares accentus linrim tribiiunt; sed prselerquamquod sit hsec infir-
valde aceommodus! Immulatum aliquantum vides a mior traditio, ut rem prsesens bene perpendi; a Sac-
Romano Forojuliense idioma iqt barbarisimmislum ; cavinis praecipue die xi Januarii quolannis, invitatis
nontamenadeocenseasiuversosmores, disciplinamque sacerdolibus vicinorum pagorum ad sacrificia Deo iD
illam Italicam immutatam. » Disciplina autem eccle- honorem saucti Paulini offerenda, memoria habetur
siastica exposcit ut ille gregi prseficiatur pastor qui solemnis, Superest adhuc inter iacolas, ab avis ala-
Ijingua communi et vernacula prsedicans, nedum JJ visque ad filiosnepolesque propagata memoria cujus-
doctis, s,ed et iridoCtis, qui sapientibus et insipien- dani facli, sanctitatem Paulini adhucjuvenis, testan-
fibus debttar est, aiidiri et intelligi possit. Ea pro- tis: -cujusnonmevadem minusve auctorem accipias,
ptersanctus, Augustinus, cum dandus esset Fussa- sed relatorem tantummodo eorum qusein vulgus fe-
jensibus"episcopus, etim eUgendum propohebat qui runtur, quse libens db, ut cum nonsuppetantclariora
nalurale loci idioma et populare calleret. Sic enim argumenta, et omni exceplione majora, ut esset in
ait epis.t. 109 edit. rioviss., n. 3 « Aplum loco illi votis, saltem quse populariter jactantur agnoscas.
(Fussala;) congruumque requirebam, qui et Punica Tradunt igitur, cum adhuc adolescens agriim cole-
ling-uaesset instructus, et habebam de quo-cogila- ret, contermini agricoloealter alleri sanclitatem Pau-
bam, paratum presbyterum, propter quem ordinan- lini (verene an ironice? ) commendabat._Ex his alter
diim sanctum senem, qui tunc primatum Numidise reponit sanctitalem ejus suspecturum se et credi-
gcrebat.de longinquO ut veniret, rogans lilteris turum,sitestatammiraculo videret. Cum eccesancti
impelravi. » In Capitularibus, lib. vi, c. "185, sta- adolescentissarculum, quo segelessarriebat, repente
tiutur, ut Nullus sit presbyter, qui in eeciesia publice in terra radices agens vires.cit, turget in gemmas,
non doeeal lingua quam auditores intelligant. » Ex et flbres emillit. Quo visoj "locum quo res mira
 £9 VITA, 30
acciderat, congestis <raobusterrse tumuiis, qui us-.A potes: Anno setatis suse qumquagesimo plus minus
que hodie visuntur, in signum facti notarun», qui Paulinus artis grammalicoemagister,vir valde venera-
adhuc discriminent septentrionalem ab australi pagi bilis, nondum eratrenuntiatusepiscopusAquileiensis.
plaga, iUafacto exinde patriarcha ab oneribus deci- Renuntiatus autem fuit an. 776, ergo circa an. 726
marum liberata, hac obnoxia remanente. Quod in, natus est.
praesentiarumquoque observalur; ea, qua progenies VI, Ex dictis autem § 4 conditionem statumque
Patdini comprehenditur, decimarum pensis im-r Paulini facile compertum habes. Ruri enim natus e
muni, ista cum reliquis pendente. Borum, qusesunt ruricolis parentibus, aliquando terram excoluit. Vul-
de faclo, an hoc jure nunc fiant, sententiam non garem hanc traditionem insinuant Palladius junior
profero. Alii perpendant, Qstendunt nunc usque lib. i{, p, 1, etBellonus in nis. Vit. palriarch.Aquil-,
locum habitationis ejus; et lerram, quam iniraculo cum dicunt, in electione ejus nullam rationem habi-
iUustravit sarculo Hprescente (ut dicunt) agrum vo- tam nobilitatis et sanguinis, sed meriti. De eo sic
cant usque in proesentem diem sancli Paulini, iij Bellonus: « Fuit Paulinus pielate ac vitse sanctimo-
chariis notariorum et agrimerisorum. Vidi docuiDen- nia usque adeo rara prseditus, ut pares ei prsesulcs
tum datum Rubignaciper manus Joseph Noaxii no? minime multos invenies. Nam in optandispatriarchis
tarii Civitaten. an, 1625, quo apparent ab an, B non semper habila ratio stemmatis, quam magis pro-
1571 Comm. Julius Automus, et fratres Manini bitalis. Prsemariaci o.rtum, qui vicus esf proximus
possessores terrse dictse sancti Paulini, cainporum Ausjtrisecivitati, et religione, quse Christianum lio-
circiter duorum. minem decet, a pueris iM imbutum constat, et qua-
V. Verum, si quoe deloco nativitatis Paulini di- iem Aquileienses exspectabant pastorem, omnibus
cuntur, obscura, ut vides, et incerta prorsus sunt, talem se praestitisse. » Verum saljs nobilitatis decore
qusetamende tempore, adhuc obscnriora et magisla- ornabatur, qui pollebat virlutibus. Etenim proeter-
tenlia. Si licet ex ordinatione conjectare, videtur quaihquod terram suam excolere in nullo officiat
prlus ejus rion serius an. 747 locandus. Etenim com- sanguinis charitati, sicut nec clericis inhibetur, ut
muniter canones saltem annumsetatis trigesimum re- docet Tiraquellus de Nobilit. cap, 52, n. 2 et 3, et
quiruntin episcopum ordinandum, qui correspondet licet vcrum sit, cum csetera Sint paria, etiam in ele-
selali Salvaloris, qua se manifestavit post susceptum ctione episcopl rationem nobilitalis ha^endam esse,'
baptisma prsedicatione,quse onus est praecipuumepi- ut ignobili nobilis praeferatur, teste eodem Tiraq..
scoporum. Hsecdisciplina vigebat Paulini tempore, lib. eod., cap.20, n. 17 ; attamen potior ratio ha-
nam in capitulari an, 789,cujus confectioni ipsePau- <_ benda est virtuli quam sanguini, ul apud eumd. ibi- -
Uiius interfuit, ut s.uo loco dicetqr, laudatur [xiyj dem, p. 14, habet Petrus Ancharanus'Cons. 151.
csp. 49, conciUiNepcaesariensiscan. 11, quisichabet; Igiiur Paulinus non sanguinis ingenuilate, sed Christi
<In Neocaesariensiconcilio, ut nullatequs presbyter potius servituteet doctrina, ad cathedram Aquileien-
(quanto magis episcopus) ordinetur ante tricesimum sem evehi meruit, Ex qua driginis nataliumque ob-
selatis suse annum, quia Dominus noster JesusChri- scuritate, quamvis in dignitalis ciilmen assumplus,
stusnon praedicavitante tricesimum annum. » Quod potuisset suos ad bonores provehcre, et muniis ecs.
et can. 47 conciliiFrancofordiensis an. 794 interventu praeficiendosacris auctoritale sua, velprofanis inter-
quoque Paulini statuilur « De presbyleris ante trice- cessioue apud Carolum se quam maxime diligentem,
simum aetatis annum non ordinandis. » El contilium curtameorum supellectilemlegitime dilatare; malui(
Turonen. m an. 813, can, 12, decernit, « Presby- eos latere humilitatis amore, ita ut hpdie quoque ne-
terum ordinari non debere ante legitimum tempus, potum familianihil a coeteris.rus colentibus indigenis,
hoc est ante trieesiniuin aetalis annum.» Viden tem- distinguatur, vel supereniineat, ferme obHta patriar-;.
pestate Paulini non nisi post tres annorum decades chalibus infulis (quoea.lmndetam magni flunt) quon-
ad presbyteratus. honorem as^umi, et majori jure dam se fuisse decoratam.
ad episcopatum? Ergo ex his evjnce, quod cum D. | CAPUTIII.
Pattlinus ante an. 776 episcopatum no.n adierit^ an Diploma Caroli Magni, Patdino grammatico datum,
saltem 747 in vivis esse coeperat, spveriori canonum verpenditur.
Calculostando. Quod si perpendas ipsum|am in arte I. Quanquam autem Paulinns adeo humilem (ut
grammaticessibi faniam iiomenque ce\ebre indeptum, dictum est) natalium sortitus, fuisset conditianem,
ita ut aulseCaroli regis optime cognitus,esset, a quo quia tamen acri ingenio mire a D._O^M.donatus.
eliam an podem776 privilegiorel danatione bonorum fuerat, aninium aflixit humanipribus disciplinis, et
in vilja Laberiana pjositorum donatus fuerit; non fa- postposita negotiorum cura ruraUum, ad menlis cul-
cile credes nonnisi trigesimum oetatis annum, cum tum se totum convertit, Liberalibus itaque studiis
episcopus dictus. fuit, liabuisse. Adde quod in pri- incumbens adeo profecit, ut cseteros, quoedidicerat,
vilegiode eos,dicitur: Viro valde venerabili Puulino, brevi do.cere potuisset. ^Equum autem, et omnino
artis grammaticmmagistro; quae verba nedum indi- ration,i consentaneura est credere, doctrinse et san-
cant aetatemviri provectam, sed insuper vergentem ctitalis merito sibi viam ad sacros ordines fecisse,
a*dsenium, puta salteni circa quinquagesim.um an- ut per gi'adus minores majoresque ascendendp, ob-
nurii, Hjs igitur positis, effingere conjecturam sic servatis a canonibus statutis temporum inlerstitiis,
31 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 32
ad trigesimum aelalisannum sacerdotio decorarelur. A j regionibus, per eum studia refloruisse ail Jonas Au-
Elenim [probabile fit, nedum cum ad patriarchalem relianensis in princip. lib. i de Cullu imaginura ad,-
evectus est sedem, sacerdotio initiatum;verumetiam vers. Claudium Taurinen. episcop. « Non soluni,
hoc munere prius insignitum, faciliorem sibi ift au- inquit, apud Germaniam studium litterarum, et
lam priricipuih aditum nactum fuisse. Fama ergo amor sanctarum Scripturarum, verum etiam apud
sanctimonioeet scientisepercrebrescente, nomen ejus eamdem Galliam ejusdem memorabilis viri (Caroli)
ad aures delatuiu est Caroli regis, viri ad optima . solertissimo studio et ferventissimo desiderio actum
quoequeexcolenda nati, ita ut ejus alloquioet conver- est, ut Domino opem ferente in sibi commissseeccle-
satione frui dignaretur. Quo factum est ul suspectani sioeUliis,et liberalium artium apprime disciplina, et
sanctissimi sacerdotis sapientiam privilegio proeclaro divinarum Scripturarum perfecte polleret inteUigeu-
remuneraretur. Hoc dabimus integruni in Appendice tia.» Quoedicendiformaest perpendenda. Etenim cum
II, n. 2, ex ms., hic tanlummodo aliqua considera- dicat non solum apudGermaniam studium litterarum,
tiorie digna ad truliuam.revocantes. verum eliam apud Galliam invectum, videtur innuere
II. Praemittuntur in fronte diplomatis hoecverba : aliquam distinctionem GermanioesupraGalUam,.puta
Carolus.rex Francorum, et Longobardorum, et patri- vei temporis, ut quseprius fecerat pro Germania,
cius Romanorun%.Quibus datur intelligi latum post B ' dein fecisset in Gallia; vel induclioue proeceptorum
Longobardos ltalia exactos, et post eonsecutum a sive magistrorum, ut sicut eos induxerat in Germa-
Carojo Romanum palriciatum. Hunc collalum ex An- . niam, Jta induxissel in GaUiam,aptos idoneosque.
nal, Melen. anno 754 vult Pagius ad an, 755, n. 3, Quod ideo notandum fuit, ut non improbabile cre-
et Cointius ad an. 754, n. 57, et ad an. 796, n. 6. datur, statim ac rex Longobardorumsalutatus fuerat,
Verba Annalistsead an. 754 sunt : « Ordinavit (Ste- in suamque ditionem regio Forojulijnsis advenerat,
phanus papa). secundummorem majorum unctione usurii fuisse opera Paiilini pro reparandis in conter-
sacra Pipinum piissimum principeni Francis in re- raina Germauia politioribus' disciplinis, quse adeo.
gem et patricium Romanorum : et filios ejus duos sibi cordi erant, hoc est ab anno 774, sicuti annis
felici successiohe Carolum et Carlomannum eodem poslerioribiis lisus fuit opera Alcuini pro suaFrancia.
coronavit honore.» In fronle epistolsequoque, quam edocenda. Vel, si niavis alii conjecturse inniti, credi
ideni poutifex per WiUharium Nunienlanum episco- potesljureet merilo, quod siibactaprovincianostra,
pum ad eosdem direxit, , contra Aistulphum regem et a dilione Longobardorum exempta, curse Carolo
Longobardorum opem qusesilurus, hsec posuit: « Da- fuerit juvenlutem ejus humalnioribus discipHnisex-
mnis exceUentissimis filiis, Pipino regi et nostro coli et erudiri: ea propter Paulihum ad magisterium
spiritali compatri, seu Carolo el Caroiomanuo item - assumpserit, eique expoliendam commiseril; quod
rcgibus, et utrisque palriciis Romanorum, Stepba- ut alacrius faceret, eum donationis diplomate insi-
nus papa. > Rex autem Longobardorum non ante gniverit. Procerto enim videtur habendum, obsequio
an. 774, qiio eas gentes compressit domuitque, di- Caroli, sive domi, sive alicubi, Paulinum mancipa
ctus estelin diplomatibusvocatus. Post hoc tempus tum fuisse. Sunl enim satis clara verba haec : « Si
igiturdatum privilegium. Ante enim prseprbpera visa petitiones eorum, pro quibus nostras pulsaverin'
fuissel lituli usurpatip. aures, ad effectum perducimus, regiani consuetudi-
III. Sequitur diploma : « Merito quidem a nobis nem exercemus, atque illorum animum nobis de-
sublevantur muneribus, qui noslris fideliler obsequiis serviendo provocamus. >
famulantur. Ex hinc habes, nedum Paulinum Carolo IV. Diplomapaulo infra s:c habet: Virovalde ve-
janj innotuisse, verum personale, ut sic dicam, ob- /nerabili Paulino, artis grammaticm magistro. En vi-
sequlum ei prsestitisse. Ad quid enim praefari hujus rum vocat, et vaide venerabilem; quibus verbis et
modi, si nullam exhibuisset remuneraturo reriiune- aetatem, et ministerium sacerdotale indicare videtur,
randus obsequelam ? Anne a rationabili conjectura ut superiofi capite dictum est § 5. Grammalicus
aberrarem, Si dicerem forte unum ex iis fuisse, D autem non proeciseeum significat qui legendi el scri-
qui in arlium liberalium magisterio fainulalum regi bendi arlem lanlummodo callet; qui grammatista
praesliterit, officiofungens doctorisiri aliqua ex variis," polius, quam grammaticus dicendus est. Suetonius
quas Caroluserexerat, schola? Quantum enimlabo- dedaris Grammaticis, cap. 4, ail grammaticos « ah
raverit, ut litterse restituerentur, patet exepislolaseu inilio lilteratos vocatos, additque: Sunt qui littera-
constilutione de scholis per singula episcopia et tum a Htleratore disiinguant, ulGroeci grammaticum
inonasteria constituendis, quam proferl Baluzius in a grammatista, et illum quidem absolute, huiic hie-,
capitular. ad an. 788, et ex his quaescribit Lupus diocriler doctum exisliment. » Hos litteriones yocat
epist. 1 ad Einardum, relatus a Pithoeo in Glossar. Augustinus lib. i, cap. 24 et ult. in Adversarium le-
adlibb. Csqiitular., To. II, pag. 743, videlicet:« Si gis el propb. « Litterioues, ait, potius quam litlerali
quidem vestra memoria per famosissimumimperato- dicendi sunt,. qui litteratos legendo nihil sapere di-
rem Carolumlitteroecoeplaerevocari, aliquantulum dicerunt. » Caetefum de vera grammatica dicebat
quidem extulere caput. » Sicuti enim GalliaeAlcui- ipse lib. ii de Ordine, cap. 12 : « Quia ipso nomiue
num magislruin ejus munere susceperunl, sic iforte profileri se lilteras clamat, factum esi, ut quidquid
Pauiinum Germania. [xv] Equidem'in his prseserliin dighum memoria litterismandarctur, ad eam neces-
 VITA. 34-
s-ario.peitineret. » Cui consona scribil ipse Tulllus-A ten.j infra citanda, Rodigausum. Communiler Rot-
lib. i de Oralore: « Quis huic studio litterarum* gandus dicitur, et- nos sic quoque cum communi
' quod profitentur ii qui Grammalici vocantur, peni- appellamus. Waldandum autem istumMimoni filium,
tus se dedidit, quin omnium illarum artium pene iri- partes Rotgandi secutum, et contra Carolum rebel-
finitam vim et materiam scienlia :et cognitione com- lantem, hinc et in praelio interfectum, et bona quse
prehenderhv? » Boc igilur sensu mulliplex Paulini in Laberiana villa possederat, regio fisco adjudicata
doctrina cogit nos interpretari verbum, quo in dK fuisse, ex paucis his verbis omnia heeccognoscuntur.
plomate insignitur, Cum dicitur artis grammalicm Alii duo, Rotgandus et Felix fratres, partes qttoque
magistcr. Et quidem sseculis sequioribus, et circa Rotgandi ducis secuti, et per hoc multali apparent
tempora Paulini, hac intelligentia.accipiebatur. En- exdiplomateapponendoAppendicell-,num.7. Dgfeciio
nodius episcopus Ticinensis, qui an. 521 floruit» in autem Rotgandi contigit ferme statim ac ab ltaPa,
Paroenesi didascalica, seu opusc. 7, grammaticam- devicto Desiderio, et Longobardorum regno subju-
genitricemet nulricem vocat cseterarum artium. Et galo, in Franciamipse Carolus repedaverat. Qui cre»
'Petrus diaconus, qui an. 1157 scribebat, de se verba dens sibi devinciri magispossebeneficiisLangobardo^
faciens in proefat. ad lib. iv Chron. Cassinen. diee- rum procerum animos, a. ditionibus, quibus a Desi-
bat:« Ego namque, quem nongrammaticorum scien-'.B derio quondam proeposilifueranl, non semovit; « sed
tia ornat, non, elc. > Cassiodorus, qni multa de ducatum Beneventanum Aragiso Desiderii regis ge-
grammalica ut grammalicus scripsit, ut is qui ab nero, Spoletanum Bildebrandb, Forojulicnsem Rot*
epistolis quoque Gotthorum regis epistolam 21, Var. gando permisit, anliquo feudi jure erga se, quod erga
lib. ix, Athalarici nomine senatui Romano dedit, qua reges Langobardorum fuerat, conservato, > ait Sigo^-
et grammaticam celebrat summis laudibus, vocando nius de regno Ilaliselib. iv. Hiautem sollicitati ab
eam « fundamenluhi pulcherrimum litterarum, ma- Aragiso, Desiiierii quondam regis filio , qui victori
trem gloriosam facundioe, magislram verborum, or- jam concessa Verona Constantinopolim apud Groe-
natricem generis humani, quae per exercitalionem cum imperatorem se recipiens, exinde res novas in
pulcherrimse lectionis antiquorum nos cognoscilur Francorum perniciem et restaurationem Langoliar-
juvare consiliis, » et grammatices professorem, ne dici nominis machinabatur, jugum Francicum excu-
knminuta decessorum suorum stipendia accipiat, Pa- tere moUebantur. Quibus animosior Rolgandus pri-
tribus Conscriplis commendat, dicendo, ibid. : « Qua mus extulit caput, et Forpjuliensibus suis ad defectio-
dere, P. C. hanc vobis curam, hanc auctoritatem nem coactis, vicinisque provinciis verbo ef exemplo
propitia Divinitate largimur, utsuccessor scholoc.li- in partes vocalis, rem Longobardicam jam concla-
beralium litterarum tain grammalicus^ quam ora- iu uwtam pristino decori restituere satagebat. Reduxa
tor. .. commodasui decessoris ab eis quorum inter- Saxonica victoria Carolus nunlium rebellionis acce-
est, sine aliqua imminutione pertipiat. > Haecstalue- pit, qui ralus negotii summam obstare principiis, ce-
bat pro grammalicis Athalaricus. Verum adhuc leri manu remedium adiriovit, et « equites cum levi
commendabiliormagnanimitasCuniberli Langobardo- armalura a Carolo praemissi Rotgandum acie occi-
rum regis, qui propria sponte horibre et munerib.us dere, fuga caeterorum majore, quam caede, > ait P.
decoravit grammaticum. Paulus diaconus de Gest. ^Emilius, lib. n. Verum ipsius Caroli manu partam
Langob. Hb. vi, cap. 7 : « Eo lempore (Cuniberii) victoriam, Annalistoe[Xvi]Francorum uno ore faten-
floruil in arte grammatica Felix patruus Flaviani tui*. Audiendus saltem Loiselianus, qui simplicitale
prseceploris mei, quem in tanlum rex dilexit, ut ei sua magis stare a veritate videlur. Sic enim ait sub
baculum argenlo auroque decoralum inter reliqua aino 77.5,quo Rotgandus a Francis defecerat, et est
suse largitatis munera condonaret. > Mirum igilur alter a -Longobardis devictis. « Carolus reversus in
non erit si Carolus Magnus hoc diplomate el dona- Franciam, audiens quod Rotgandus Langobardus
tione bene meritum grammaticum Paulinum pro- fraudaverit fidem suam,. et omnia sacramenta rum-
seculus fuerit, qui nedum in aliis grammaticam pens et voluit ltaliam rebellare. Tunc illis in-partibus
commendaret, sed ipse quoque, ultra quam regis D ] cum aliquibus Francis domnusCarolus rex iter pera-
conditio exposcit, excoleret, et grammatici nomen gens, et celebravit Nalalem Dominiin villa qusf dici-
non abhorreret. C. Barthius, Adversar. lib. xxix, lur Scaldistat, et immutavit se numerus annon.>min
cap. 11: « Quale nomen eliam postremis temporibus 776. Tunc domnus Carolus rex apud Taravisium ci-
gloriosiim fuit, ut pote a Carolo Magno imperatore vitatem Pascha celebravit, el captas civitates Foroju-
quoque afleclatum, qui oliosus nihil agebat aliud, Jiensem et Taravisium, cum reliquis civilatibus quae
quani Iibros corrigebat, ut proditum est a Thegano rebellatoefueranl: etdisposuit e3s omnes per Fran-
'chorepiscopo. > cos, et iterum cum prosperitate et victoria reversus
V. Sequitur diploma : « Facultates, qusefuerunt esl in Franciam. > Idem ferme ad veibura habent
Waldandii, filii quondam Mimonide Labariano, quoe annales Berliniani, caeterique omnes, cum poeta
ad nostrum devenerunt palalium, pro eo quod In Saxone, sicuti defeclionemRotgandian. 775, ita ejus
campo cum Rotgando iriimfconostro a nostris fide- cladem, et mortem, victoriamque Garoli an.' 776 re-
libus:fuerit interfectus.' > Hic RotgandiisVarie effer- ponenles.
tur. Baronius Forlicausum habet. Chronica Civila- VI, Ilis in turbis Rolgandi signa secutus Wahlan-
35 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHiE 56
dus, falum qiitfque secutus est: et in acie inlerfecti A Waldandus quoqtte interficilurj cujus bona publicata
res, regio nOmine,tanquam perdueliis, apprehensas, Paulino donaritui'.
dono habuit Paulinus artis granimaticsemagister: siC- • 'VII. Uniim alteriimve verbiim' in diplomate 8rii-
uti Rotgandi et Felicis fratrumj tandem Maxentio madversidfle dignum sequitur. In recenslbtie enim
patrjarchse datoe sunt. Quse autem junior Palladiiis bonorum Waldandi Paulino dbhalorum dicilur i
meus (meiis inquam', qui germanus fraler iriatris Gansa in Ldbarianoi Ita apud Bollandistas, et bene.
meoeparentis fuit) lih. n habet de singulari certa- Gausu enini sseculd barbaro idem ac res esl ' liinc
mirie Roigandi cum Rolando ; alias vulgo Orlafadoj Italis cosa. Leg. Longobard. lib. m, lit. iv, 1. 5:
Caroli Magni heeessariOj quanqiiam videantur ex illis « Non prsesumant alicui hominum suam causam tol-
fabellis esse queis vita herois lnijus infarcitur, quaV Jere, vel suum laboratum. » Capitulare de Villis., c,
poetis aliisque calidioris cerebri hominibus illustrem 3 : « et neque ulla dona ab ipsis accipiant, non ca-
invenlionum materiam suppeditarunt, rion omni de- ballum, non bovem, non vaceam, non porcum, non
slituuntur fundamento. Nam in quadarii veiefi Ciiro^- vervCcemj non porcellum, non agneUum, nec aliam-
nica Civitaterisi (esfe fragmentum in lib. ms. apud Causam. » Est igitur eausa in Labariano idem ac res
eonsobrinos meos comites de Asquinis, plurima ve^ -,in Labariano. Hinc habes male legi apud Baroriium
lera documenta compleclenle) sic legltur : « Rilod- g$ casai verbo iiihil ibi significante. Quod forte non
gausus duxXIV Forojuhensis, ex cessioneRosimundse assecutus Palladius pro causa reposuit t't//fl, forte
pcr Desiderium. regem in ducatuin intrusns, OsOpii quia paulo post casus aiidiit, repetitionem inutilem
permanens diruto regno Longobardorum, captoqiie suspicatus. Optime a generali ad parliculafia descen-
Desiderio cum filiis per Carolum Magnum Franco- dit subjungens : cum terris; domibus, wdificiis, acco-
rum et-Italise regem , atque in Galliam transmisso, labus, mancipiis. Ita legendum censeo : non accold-
dum ipse novas res adversus Carolum moliretur, per biis, ut Candidus et Fonlaninus ; non accolabiis pro
Rolandum nepotem Garoli bellicosissimum hominem. et colabiis, ut Bollandus et Baronius : minus autera
expulsusex OsopiO»et tola regione, Jiiliensi princi- cum PaUadiOjqui habet cum pascotibus, municipiis.
patu spoliatus est h ultimus ex Longob.ardis dux. » Lumen hac in re prsesiitit Formula 13.lib. i Mar-
Igitur si quid in hpe yel alio peccaverit; non audien- chulfi,quse intercsetera hsechabetu Goneessiinustam
dus : quod autem verum et rectum assecutus hic vel in terris, domibus,-sedificiis,accolabus; mancipiis, »
alias fuerit, audiendus et complectendus.. Etenim elc. Ad quCm locum Hieronymus Bignonius in nolis,
prior Fontanino (libello Delle Masnade, pag: 41) re- servorum condilionem intelligit, culturae agrorum do-
ponente Rotgandum, ubi Baronius et Boliandus ha- mini addictorum ; cujus rei exempla ait passim oc-
bent Forticausumi vei'e exscripsit Rotgandum. Insu- C2 currere. « Hotic(bonorums sive jurium) inquit, enu-
per integrurii diploma ponitj quod mulilum profert meratio omnibus instrumentis ascripla est, ut exeni^
Candidus oriiiltens hoccverbaj quoesummam reicoa- pla proferre frustra-sit. Accolae-vero;qui hic nomi-
tinent: « Mimonide Labariano^ quoead nostrum de- nantur, sunt coloni, seu aseriptilii/qui siniul cum
venerunt palatium, pfo eo quod in canipo cuniRot- prsediis venibanf: ut et de viUiciset acloribus apud
gando nostro inimico a nostris fidelibus interfeetfus jurisconsultos exempla exslanlj Chartul. sancli Mar-
est: causam viUelicet in Laberiano , elci, > ab uno tini: Gum hominibus ibidem commanentibus, qiios
verbo Labariano ad aliud secundum Latfariano in^ colonario ordinevivere constituimus. » Igitur acco-
caute iransitu facto; Addeerrdrem alium, etquidem labus est pro accolis; quod fugeral Fontamnum, qui
majoris momehti refutassej videlicet quodPaulum acco/a/?iiS,quasiesset accolabius accotabii,hujusmodi
Diaconum pro sancto Paulino nostro male reposue- servos iiidicatos putat, dum libell. Delle Masnadej
rit Candidus ; et decimum annum dalam!diplomatis pag. 41j inqiiit: Gli Accoli, o Accolabiierano coloni
proferente Gandido, ipse cum caeteris constanter et e lavoratori della terra. Ad summum dicitur Acco-
vere octavum habeat. Sed de hoc infra. Hoc non hvus, et in plurali Accolavi.Accolabiumautem Spel-
prsetereas, nempe evinci ex verbis diplomatis Rot- inannus ferperam confixit pro domo ruslicaj ijuani
gandumnon supplicio affectunij ut habent ipse Pal- [D accolm hdbitant, inquit Ducange in Glossar. Accold
ladius ibid., Sigoniuslib. iv de Reg. Ijtal., forte-ex autem est advenlitius cultor terroe: incola vero inibi
Chroriico Reginonis, qui lib. ji ait: Rotgandum natus ; juxta illud:
febellemeaplum decollari jussit. Et ipse poeta Saxo Accolanon propriarnjpropriamcolitincolaicrraril.
{nisi poelice lbcutum dicas) innuere videtur,. cum VIII. Quod aulem Fontaninus ihi subdit de mancif
ai.t J
piis j quod servi essent bello capti, quos Waidandus
Cumqoibas Italianiproperans,meritoque lyrannum ' signa Rotgandi secutus bello captos in prsediis suis
liileritu pleclensj collocasset: primum quidem veritati nilitur., nam
feedin pr:selidcecidisse, ut annalislse non obscure in- hoc importat nonien mancipium; alterum autera ve-
dicant, et vefba diplpmatis satis clare, quoe sunt: rilati sane non repugnat: sed quia in hujusmodi pri-
pro eo quod incdmpq cnin Rotgando inimico nostro a vilegiis formulsetales consueverunt apponi quaeam-
nostris fidelibus fuerit ihterfectus. Igitur cum Rot- pliorem sensum continerent, et donationemJargio^
gando non capitis decollatione,yel alio mortis genere rem per ampullosa verba prseseferrent, quamvis qui
ignomiriioso0poenamluente, sed in piigna interfecto, privileghim cbncessisset, scivissel nunquam et nus-
57 VITA. :>s
quam omni ex parte verificandas ; quod innuil lauda- A Afiscos, aut villas nostras commanent. > etc. Liti ve-
tus Bignonius illis verbis : Hmc enumeratio omnibus ro seu lidi mitiori onere premebantiir quam servi;
instrumentisdscripta est, ut exemplaproferre frustra ut coUigitur ex leg. Ripuar. cap. 62, n. 1, ubi di-
sit; non videtiir tamen appositum specialiter pro re- cilur : < Si quis servum suum tributarium, aut Litum
bus Waldandi PauHno donandis, cum in omnibus in- fecerit. » etc.j hoc est( ei jugum servitutis allevia-
strumentis sub hac formula bonorum concessorum verit. Ceetera quae iii diplomate nostro sequtintur,
eriumeratiodescribatur. non magnum negotium legenli facessiint.
IX- Sequilur diploma : cdsis, massariliiSi servis, XI. Proe omnibus autemj quse hucusque dicta
el aldionibus. Hic; casas agrestes habitationes'; quia sunt, peculiare expostulat exaraen tempiis et locusj
de rusticis loquitur ; et vere Latine casas putarem, quo latum est diploma. Slc enim in fine apponitur :
quamvis Latini barbari sedificia etiam regum casas Dataxw Kal. Julii, anno ymregni nostri; e Lorein
dicerent, Legg. Longobard. Iil>.iis tit. 17, leg. 1: chitate, iri Dei notriinefeliciten Annus 776 octaviis
«"Si gaslaldius, [xvii] aut quilibet actor regisj post vere erat, quo Carolus adiit regnum Francicum mor-
susceptas et commissas sibi ad gubernandum regis luo Pipino patre an. 768. Hinc, nisi adverterem et
curtes, aut casas, > etc. Lex Bajuvariorum, tit. i, Baronium fuisse bominem, mirarer insignem errb-
§ 9, n. 5, Ad casas dominicas stabulare. Massarilia B I rem (siceum vocat Pagius adan. 802, n. 7) irrep
est supeUex,vel etiam mansus ipse supelleclile in- sisse in Annales ejusj qui ad an. 773 diploma refe-
structus, frequens et notse significationis verbum runt. Sichabet Baronius an. 802, n; 13 : « Haclenus
apud Italos, ait Ducange. Et quidem inter nostrates, diplomadatum anno Domini septingentesimo septua*
apud quos forte proe cseleris voces Longobardicoein- gesimo tertio, quo ipse Carolus adversus Desiderium
valuerunl, masij masMtmj massariii massariarum in ltaliam venit,- qno numerari contigit oclavus an-
nomina adhuc omniumore circumferunlur. Quia vero rius ejusdem regni-. » Ex his verbis videlur adventus
addit serviSjeos hos pulo qui de masnata in chartis Caroli in Ilaliam adversus Deslderium in causa
nostratibus freqiienter occurrunt, quorum status fuisse, qua Baronius allucinaretur : non advertens
condilionemfulse et erudite prosequilur Fontaninus quod quamvis dalum in Ilalia dicalur diploma, alios
libeUonobis sscpiuscilato Delle Masnade. In mansis quoque adventusCaroli in Ilaliam fuisseposteriores;
enim degenies, alias masi masnalm nomen dederunt. puta an< 776, quo descendit in Forumjulium, rebeW
Manumissiohorum servorum quomodo fierel, vide lionem Rotgandi repressurus. Insuper bona Waldan-
documentain AppendiceII apposila n< 26i 27, 28. di, qui ceciderat in prsclio cura Rolgando, assignan-
X. Non est autem idem de aldionibusj qui ut et . tur Paulino. Proeliumautemnon contigilnisi an.776.-
*
aldii, liberti sunt, non affalim tamen ab omni servi- Non igitur an. 775erant adhuc fisco adjudicata bona
tutis opere exempti: Mnc quandoque inter servos Waldandi, ut donari possent Paulino.- Insupernon-
coiiiputati. Eam tamen, quam consequebanlur, vel nisi an. 774 rex Longobardorum dicilur, non est
liberlatem, vel servitutis diminutionenij non in eccle- ergo an. 773 locandum diploma, in fronte habens
sia ut servi (sicuti ex charlis mox citalis palet), sed Rex Longobardorum. Bumaniter ergo peccavil Ba-
per chartam, vel ad libilum domini recipiebant. LL. ronius nosier, et qui eum seculus est Bollandus,
Langobard. lib. u, tit. xxxiv, 1.5 :« Si quis servum sicuti eliam a veritate exorbitat, cum dicit an. 773
aut ancillam suam in ecclesia circa altare amodoli- esse octavurii regni Carolini, qui non nisi quintus
berum, vel liberam dimiserit, etc.-... Nam qui al- est. Candidus non octavum, sed decimum legit (ut
dium facere voluerit, non eum ducat in ecclesianij ms. quod proferimus in Appeudice II, n.- 2), sed er-
nisi alio modofaeiat, qualiler voluerit, sivc per char- ror esl; nam aiiiialistai Francorum , Berliniani
lam, sive qualiter ei placuerit. > Aldionesautem di- scilicet, Lambeciani, Loiseliani, Carolum implica-
cunlur, qui ex aldiis nati sunl. Ibidem tit. xn, 1. 8 : luni habenl bello Ilispanico et Saxonico an. 778,
« Si aldius cujuscunque aldiarii allerius tulerit uxo- qui est decimus regni ejus, de rebus Italise alte si-
rein, et filios ex ea procreaverit,.. sint filii ejus al- U
. lerilcs. Fontaninus libello Delle Masriade, pag. 42
diones. > Genusid erat servorum in Italia sub Lon- ' et seq., a cseleris discedil, et epocham aiinorum
gobardis notissimum, et salis frequens,- ut de eo in Carolini regrii, quse hoc diplomate proferlur,- auspi-
LL. Longobard. passim decreta regum oceurranb cari vult non ab aiino quo adiil regnum Francicum#
Ilujusmodi autem homines apud Ilalos hi ferme cen- sed ab eo quo regnum LongobardicBin in Jtalia j
sebanlur, qui fiscalini et liti in Francia. Sic enim adeoque in an. 781 diploma refundit, quo anno in
de iis statuit Carolus Magnus in capitul. addilionis Italiam denuo venit Carolus, sicque poluit oplirae in
ad leg. Longobard., an. 801, cap. 6 : «Aldionesvel Lorea civitate, ad ripas Alhesis sita, privilegiuirt
aldiansead jus publicum perlinentes ea lege vivant concedere. Sic vir ill. sentit. Verum nomiullseratio»
in Italia in servilule dominorum suorum^ qua fisca- nes non contemnendse mililant in hanc senteniiamv
lini vellitivivuntinFrancia. > Fiscalini.autem efant, Prima : Ex quo regnum Ilalicum nactus est Carolus,
qui prsediaregio fiscoaddicta colebant,et ineolebant. non convenisse unico tantum regni Italici litulo se
Capitul. deVillis, c. 50: «Fiscalini qui mansos habue- nominare; sed vel Francici tantum, vel Francici
rint, inde vivant. » Et c. 52 : « Volumus, ul de simul el Italici, ut diplomata ejus consideranti pale"
fiscalibus, vel servis noslris, sive ingenuis, qui per bit. Hic autem iionnisi regem Italisese diceret,-cun»
 59 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCII/E 40
-antea esset.efeFranciscs-Inveniunlur quidem chartoeA tale Falerio. duce di Veriezia.Hic aulem longe posfe
cum data regni tantum Italici; sed hoe non sunt teiripora Caroli ducatum tenuit. adeoijue nondum
iriscriptae nomine Garoli, lanquam spriptura illud erat Loredum. Cui astipulari videtut diploma fun-
proferenlis. Sic inscribuntur -ab Italis ei subjectis; dationis, quod editores Rer. Italicar. scripibr. addi-
qui acla suaperregnum Italicum consignabant, ut derunt ex codice bibliolhecseAmbrosianoead paft.
surit iiloePetri MediolanensisarchiepiscopiapudPu- VIII,cap. 9, lib. ix, Chronici AndreseDanduli, cujus
ricellum, p. 21 : Annodominorum nostrorum Caroti formula et apud ipsos Loredanos servata est, ul ibi
el Pipini regum in Italia xvi et ix, et sancti Paulini in fronle dicitur. Datuni est autem an. x ducatus
nostri- de concilio Fofojulieosi : Anno principatus Vitalis, qui fuit a Christi natali 1094 mensisDeccm-
eorum-xxni ei xv Itali in ltalia scribentes de rebus brism, indictione Rivoalti.. Pulo deessC numertim
in Italia geslis,.per regnum Italicum.chartas suas iiidictionis, et TOIII ad nuiherum dieruih merisis
inscribebant,.non ciirantes epochas_aliorum regno- Decembris referendum, et ad iridictioriemaddendiirii
rum. Non. ita autem est sentiendum de rege cui numerum n; nam arino 1094'vere sectinda ihdiclid.
et non tertia excurrebat. Sic vero inler csetera ha-
plura regna subdebantur. qui sicuti in fronte regem
se dicit Francdrum et Longobardorum. ita in fine bet:.« Nos VitalisFaietro... nostro proprib expendio
B
dare solitus erat litleras-.suas.ab*epocha primi regni, et pretib castruni, quod vdcatur Laurelum, sedificafi
vel utrorumque, nunquam omisso prjmo. In casu a furidaniehtis, etconstful ciim universis munitiohi-
autem nostroipse rex Francbrum- et Longobardo- biis suis jussimus. » Et irifra tradens incolenduin
rum Carblus dal diploma': annus ergo-regni-Fran- locumsic:« Vobistotis clericis, Castellanis,et cseteris
cici; quia prior et potior omnino est attendendus, dmnibus, qui ibi venturi sUrit. et vestris hseredibus.
cum desit alter. Altera : HoecbonadanturJPaulino et successoribus ad perpetuo retinendum... totum
castellum cpncedimus. > Vidistin a fun-
antequam calhedram patriarchalem conscendat; praedictum
conscendit auteni eam anno-praesenti (id est 776, damentis castrum sedificalum, et constructum im-
ut cap. seq. videbitur), non ergo datum, diploma pensis ducis Falerii ? Audistin formulam loquendi
an.'..781. Adde datum diploma (ut mox probabiliter cum iis qui incolendum susceperant, tanquairi prl-
ihum illo commigraturis? Hoc enim sonarevide^
dicetur) extra ItaHairi; ratio igitur Fontanini corruit,
lut, vobis, et cmteris, qui ibi vehttirisuilt. Neque di-
qui quia datura vult ,in Italia. yult quoque annos ces verba^ CastrUiiiquod vocaltirLaureium, indicare
regni Italici numerandos. Cum igitur hae rationes Leuretum
excludant annum 781, etex alia parte conveniat jam fuisse. Subdit enim, maificarijusiU
annus 8 regni Francici cuni an. 776, quo et aucto- | mus; ac si diceret: Nos jussimus ajdificaricastrum,
-
ritates scriptorum et res gestae evincunt datum di- quod vpcalur nunc Laufetum. Appellatio enim no-
minis' post sedificationeniest accipienda. Non igitur
ploma, non est ab hac sententia sine clariori fun-
damento recedendum. Loredum anteaerat,utpotuisset Carolus ibidegens
XU. Non minus autem diflicultatis ingerit ipse Signare diploma.
Ipcus., JELoreia eivitaie datum dicitur. Sed ubinam Xilli Verum quia ipse Dandulus citato capite 9,
gentium Lofeia civitas sita.est? Fbntaninus expedite part. 8, dicit: « IsLediix (Vitalis) Laureti fortilitium
pronuntiat eum esse locum qui vulgo hodie.Loreo vetustate cprruptum in formam castri renovavit, et
dicitur, ad fauces Athesis. Quod forte a Cointip ipcolis terris et aquis, et immunitalibus pluriiius
hausit, qui ad an. 776, n. 8, ait : « Loream inter- privilegiatis custodiendum dedit; » quod et innuit
pretamur hodiernum Lorelumad Athesim fluviumin slrictioribus verbis Petrus MarceUusin Vitis ducuni
ducatu Veneto. Verum rion yidelur probabiiis haec Venetorum de VitaliFalerio duce XXXII:« Falerius,
opinio. 1° Quia nullo tempore Loredum, vel Laure- inquiens. e iam Lauretum vetuslate collapsum iri-
tum, ducaius Veneti, nomine civitatis digriuni habi- stauravit;»non ausim asserere, ante diicemFalerium
ium,.quod veteres geographi et iexicographi vix Lauretum omriino ndn exstitisse. Sat tariien est
nomen aitigerunt. 2" Locus hic nullibi Loreia dicitur, ]0 ostendisse, adeb minulum oppidulum fuisse, ut pro
sed Lofedum, vei Loretum, vel Lauretum; adepque • sunima gloriac ejus et decoris habeatur ab exigud'
non talis est nominis aflinitas, ut pro ea civitate deserloque fortililio ad rationem caslri, an. 1094
habeatrir, [xviii] e qua Carolus dedit diploma. fuisse evectum. Foriililium autem cum audis, nou
Vulgo quidem nrinc Loreo dicitur, sed hoc a conier- arcem quidem suspiceris, sed potius munitiunculairi
minis Venetis, qui dialeclo nalurali solent penulli- ad incursiones praedonuriicpercendas. Nori enim a'd
nias participioruin consonantes adimere, ut, iserbi. niajora destinatum fuerat fortilitium qriam castfuni.
gratia, pfo anduio, ariddo, vel anda; pro avuio, ab- Castrum aiiteiri in privilegio dicitur « cbnslfuciuiii
buo,abbu; pro aceioquoque aieo : sicpraLoredo, vel securiiate inde ttanseuntiurii, ne a multorum calli-
Lorelo, Loreo dicunt. 3° Quia tempore Carbli Magni ditate et iiisidiis latrocinia, quse ssepissimeibi fie-
vel nonerat in ferum natura Loretum, vel ad sum- bant, ulterios exercerentur. > Hujiismodiauiem"ra-
mum nullius moriienti fortilitium. Primum asseritur tionis locus quis unqriam sibi suadeat Dbtuissecivi-
a Learidro Alberto, durii loquens de Romaridiola talis noinine irisignifi?
Transpadana (Romagna di la dal Po) ait.: Loredo, XIV. Adderida quarta ralio ex ternpore. Datum
contrada posta nelte patudi, gia fabbricata tla Ti- est pfivilegium xv Kal: Julii. Ita lego in nis. thesauiT
41 ' ViTA; 42
sanctse ecciesioeAquileiensis, ex quo illud diploma A Saxonum rebellione. Audi annalistam Bertinianum,
habebis in Appendice II, n. 2, et apud Candidum, cui csetericonsentiunt: « Disposuit civitates quaere-
Baronium, Bollandum, Cointium, Pagium, .Fleuryj beUatsefuerant per omnes Francos, et iterum cum
uno PaUadio juniore excepto; qui habet Junii, e.i prosperitate et victoria reversus est in Franciam.
Schonlebeii ipsum sequente. Carolum autem xv Kal. Tunc (nota vim hujus tunc nunlius veniens, dixit
JuUi (id est xvu Junii) non. esl credibile Loredi Saxones rebellatos, t etc. Et infra, postquam narra-
fuisse, sed forte neque in Italia. Nam in Annalibus vit acta rebellionis, innuit locum, ubi hsec audivit,
Francorura dicitur Carolum, qui sub finem anni 775 nempe Wormatiam : « Et cum pervemsset, inquil,
descenderat, ineunte anno 776 ingressum esse Ita- domnus Garolus nex Wormatiam, omnes islas causas
liam, et ForumjuUum factionibus Rolgandi in re- audiens (quarum una ipsa rebellis erat) conjunxit
beUionemactum repressisse, et Tarvisium, cui so- synodum ad eamdem civitalem. » Igitur ex hac rela-
cer Rolgandi Stabilinius proeerat, cepisse, ibique tione manifeste eviricitur jam discessisse Carolum ab
Pascha celebrasse. Annalista Petavianus hoc auno Italiaj cum nuntium rebellionis Saxonicoe suscepil.
sic habet: « Perrexit domnus rex Carolus in Italiam, Non ergo hi tumultus in causa fuere, ut ab Ilalia di-
et occiso Hrogaundo-,qui illi rebello exstiterat, ob- scederet. Hxc autem regredieniis Caroli feslinalio
sideruntque StabiUum socerum suum Taravisio ci- B I alterum saltem ex his probabile facit, vel privile-
vitate. Eo capto, disposilisque omnibuS}prosper re- gium cilius daluin esse quam communiter circumfer-
dit cum suis in Franciara. » LoiseUanusvero sic : lur, nempe xv Kal. Junii, ut habent Palladius; et
« Apud Taravisium civitatem Pascha celebravit, et Scbonleben, hoc est 18 mensis Maii, ct sic componi
captas civitates Forojuliensem et Taravisium... re- possent eliam simpliciter inteUecla, et prout sonant
versus est in Franciam. » Idem et Bertinianus. verba annalistse Nazariani, qusc ad huuc annum
Quanquam autem dicatur prius, apud Taravisium sunt. Maii campus ad Wormatianu Adhuc enim
Pascha celebravit, et postea addatur, et captas civi- [xix] supereral lantam mensis Maii, ul conventus,
tates, elc, manifesle tamen adhuc apparet caplum qui a Martio primum vocatus, CampusMarlius dici-
Tarvisium ante Pascha. Elenim si inibi Pascha ce- tur, in Maium translatus Campus Maius appellatus,
lebravit, ipsum jam coeperat. Nec officil quod se- eo quod, leste Ducangio, tunc expeditiones bellica?
quitur, el caplas civitales-,barbara phrasi; nam po- el negotia regni agerentur, mense saltem exeunte
situm est pro el captis civitatibusreversus est. Igitur supe institutionis (suse institutionis, inquam; nam
tempore Pascbatis, hoc est die 14 ApriUs,quo anno extra Maium non raro habitum, etsi Maii canipum
776Pascha incideral, jam absolutum erat beUum dictum, docet Cointius I. cit., u. 10), Wormatioe
Forojuliense. Expeditis autem rebus Forojuliensibus, U C posset haberi, vel saltem inchoari: vel extra Italiara
et proefectisregioni administrandaecomitibus, statim dalum, a qua bello confecto recesserat. Et forle
in Franciam repedavit. Poeta Saxo ad hunc an- utrumque verum : et cilius datum, et extra Ilaliam.
num : Ut ut res sit; in Loreia ciyitale» quse sit Loredum,
Urbesservare receptts . inter paludes Athesis fluvii mare Adriaticum subeun-
Francorumcomiles, quosipse locabalin illis,
Jussitj et ut venit velox, sicinde recessit. tis situm.}dalum hoc diploma fuisse cegerrimse, ne
Cui consonat Eginardus, coeteris (tesle ipso Pa- dicam nullatenus, est acquiescendum.
gio) diligentior hac de re in AnnalibuSj dum ait; XVI. Verum subaudio quid mihi lcctor meus rc-
« Ad quos molus comprimendos raplim in Italiam ponat, videlicet: Si Loreiam excludis, quem locum
proficiscitur (Carolus) Rotgaudoque, qui regnum af- alium slaluis? Non enim nullibi diploma dalum est.
fectabat iuterfecto, civilatibus quoque quoe ad eura Ut verum fatear, hic hserel aqua; et experimento
defecerant, sine dilatione receptis; et in eis Franco- comperio facilius esse alienam oppugnare, quam
rum comitibus constitutis, eadem qua venerat velo- suam propugnare senlentiam. Ludovicus Schonleben
citate reversus est. > Componenunc, si potes, cele>- in Annalib. Carniolse; ad an. 776, sic ail: « Loream
rilatem Caroli a bello Forojuliensi jam ad minus die suspicor esse Laureacum, quod a Germanis forle
15 Aprilis confecto revertentis, cum 17 Junii, quo *" jam tunc Lorch appellabatur: nisi malis intelligere
datum dicitur diploma, et nunquam tibi suadere po- Louranam in Liburnia vicinam Forojulio. » Non
teris tunc in Loreia civitate (id est Loredo) fuisse. improbo conjecturam, usque dum melior appareat
Quseenim sollicitudo ab Italia recedendi fuisset, si quaeplenius arrideat. GaUice quidem nunc Lauree
a bello confecto et rebus composilis, quorum gratia effertur a Dupinio in Symmacho P. P., loqueps de
in Forumjulium descenderatj supra duos menses oc- epistola ejus 12, qua pallium Laureacensi episcopo
cupatus (ut sic dicam) in nihil agendo, hinc inde di- concedit (Tom. V Concil.; pag. 440), Ucetut suppo-
vertisset, ut ad diem 17 Juriii Loredi fuisset diploma sitara habeat. An sit autem Laurisham Germanis
daturus ? Lorsch; ubi monasterium Laureshamense tribus leu-
-XV.Hinc quse dicunt Pagius ad an« 776, n. 4, et cis a Worroaiia dissitum, ubi campum Maium, ut
ante eum Cointius, eodem an., n. 11, non arrident; mododictum est, habuit hoc anno Carolus ? Noreiam
Ne RomamCarolus adirel, impedimentofuit tumul- dicerem sequens Amasoeum, Leandrum Albertumr
tus Saxonicusi Nil minus.- Jaui enini in Franciam Palladium seniorem, dicentes (noh adversantibus
Carolus remeaverat, cum nuntium accepit de nova Lexicdgraphis) Goriliam nunc esse, quse Noreia ve-
PATBOL.XCIX. 2
43 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCH^ li
teribus Slraboni, Caesari;Plinio fuit, et vitio ama- A Petri Lubniae,cujus jura et proventus intercessione
nuensium N in L mutatam, si tempore Caroli Magni WaldonisFrisigensis episcopi eidem EcelesiseFrisi-
nomen saltem urbis superesset, quamjam suo tem- gensi Arnulplius concessit, ut patet ex diplomate
pore excisamPlinius commemorat, lib. m, c. 20: prolalo ab additore Ughelliano in Aquileitnsibus
« Interiere, ait, . . . ex Venetis Altiha, et Calina; post Callistum. Zacharias autem fato functus est
Carnis Segesle, et Ocra; Tauruscis Noreia. >Auctor an. 752. Ante ergo hoc tenipus Joannes in Ecclesia
dissertationis" in Tabulam chorographicam Italiae Aquileiensi eminebat titulo prsesulatus. Verum res
medii sevi (inter Scriptor. Rer. Italicar., tom. X, adhuc magis implicatur, si consideretur quod an.
n. 73) omnem lapidem movet, ut oslendat Goriliam 762 Sigualdusjam sfedempatriarchalem cdnscende-
praesentemnon esse veterem Noreiam. Quodquidem rat, ut palet ex docuinento erectionis monasterii
et nos non sinit magni facere conjecluram de Lorea Sexlensis, et sanctse Mariaein Salto, dato an. 6 De-
pro Noreia civilate. Alium autem locum, qiii Noreia siderii, et 3 Aldagisi, qui cofrespondet an. 762.
fiierit, non assignat. Ita et nos Loredum Loreiam" (Documentumhabebis in Appendice.)Ex quo corri-
esse negamus; et qriin alium proferamus, leclori gendus Wolphangus Latius, qui Commenl. Reipub.
rioslro inquisitionem relinquimus : satius judicantes Rom. lib. xn, sect. 5, cap. 8, ait de Paulino, quod
riullum, quam dubium vel improbabilem exhibere. B I Ul Sexturiiet ad Ripam Salli monasterium is (Cawn
CAPUT IV. Ins) poneret, hortator exstitit. Quomodoenim Caro-
De assumptionesancti Pdulini in patriarcham. lum horlatus esl Paulinus in Sexlo et in Salto mo-
I. Non levis momenti res agituf, cum tempus seu nasleria exstruere, quoesub ejus decessore Sigualdo
epocha assumplionis Paulini ad fastigiumAquileien- jam erant exslructa? Insuper ex alio diplomale, ahno
sis cathedroestatuenda est. Etenim non omnes con- 772 dato, evincitur non Joannem, sed Sigualdum
veniunt in assignando lempore patriarcbatus ejus. patriarchalem calhedram occupasse. Sigonius de
Alii annos 26, alii minus, alii non nisi 25 ei consi- Reg. Ilalioe,lib. in : « Eodem anno (772) Sigualdus
gnaftt. Uinc fit ut quamvis non nimis discrepent in patriarcha Aquileiensis Papioe fuil. Exslat enim di-
statuendo annum ejus emortualem, atlamen argui ploma ab illo monaslerio sanctse JulioeBrixieno in-
non potest, ob insequalilatem durationis assignaloe, dultum, ac m Idus Octobris, indict. 11, anno Desi-
quo anno fuerit assumptus. Insuper proedecessorum derii et Aldagisi regum 16 et 14 Ticino dalum. » Is
patriarcharum adeo male digesla annoruni series esl enim, quia regio Longobardorum sanguine, et qui-
in chronicis Aquileiensibus, ut Delio opus sit nata- dem (ut habel Candidus) Grimoaldi regis, ortus eral,
tore. Boc unum lamen pro cerlo statuendum, doctri- Ticinum quod gentiles sui incolebant, ibique e regia
nse et sanclilatis meritis ad mitram adeo celebrem C ( dominabantur, eos visendi gratia advenit, deditque
sibi viam stravisse : et qui generis dotibus, et san- privilegium die 13 Oclobris an. 16 Desiderii, qui est
guinis claritate caruerat, sapientia, prudentia, mo- ab anuo 757 primo quo regnare post Aistulfumcoe-
rumque probitate sibi cathedrara promeruisse. U.t- pit, annus 772, convenitque cum indict. II, quse
aliquid tairien circa tempus suse assumptionispro- tamen non nisi per mensem secundumab ingressu
feramus, quoftiam in conjecturis versamur, quacpro- suo excurrebat. Non ergo anno 772Joannes patriar-
babiliores videbanlur, seligemus. cha erit credendus; nec Callistuin anno tantum-
H. CaUislopatriarchse, quem dicit Ughellus deces- modo 770 decessisse, sed forte an. 760, saltein in
sisse circa an. 770, post annos 40 episcopalus, sub- decenniumerranle Ughello.
slituitur communiter Sigualdus, vel Siginaldus Pau- II. Non casu dixi, Joannem non patriarcham cre-
lini npstri decessor, cui chronica Aquileiensis, quam dendum an. 772, qui nunquam patfiarcham fuisse
profert Muratorius (Anecdot.tom. IV, pag. 240), an- crediderira. Sic enini rem alioquin implicatam re-
nos 42 sedis attribuit, Quse si innocenler bibis, sae- solvo, facem proeferente juniore meo Palladio. Is
culo sequeriti, nempe ad an. 812, inauguralio Paulini cum inter patriarchas Aquileiensesin patriis chroni-
tibi erit quaerenda.Quid autem erit, si inter Gallistum cis Joannem non reperisset, uti revera rion reperi-
"'
et Sigualdum cum Baronio Joannem reppnes? ls tur, el alias vidisset, queeBaronius de ejus in Gra-
enim est qui (ut habet emmentissimusAnnaUumpa- denses insolentia scripserat;'putavit non fuisse vere
rens, adan. 772, n. 5) vexando Gradensem eccle- patriarcham, sed rectorem loco Sigualdi, et ferme
Siam, Longabardoruin fretus polentia, occasionem vicarium ejusdem, in Ecclesise Ap,uileiensisadmi-
dederat legationi a Venetis direetoe Stephano papoe; nistratione. QuoePalladii sententia mihi omnino fit
sed eo morluo ab Adriano susceplse,per ipsummet verisimilis. Nam hic Joannes nec in privilegio Ar-
Gradensein palriareliam, Magnumpresbyterum, et nulli, nec apud Sabellicum mox citandum, a quo
Conslantinum tribunum de quibus et Dandulus in sumpseral hujus pracsulisnotitiam Baronius, patriar-
Chron., lib. vn, cap. 12, part. xm, obilse, qua ex- cha dicitur, sed [xx] tantummodo prsesul vel anli-
poscebant aposlolicismiriisfiuiumsuoi'um transgres- stes. Sigualdus dicit apud monachum sancti Galli,
sorem perterrefieri, et armis spiritualibus ejus au- | sequenti afferendum, serfm tenuisse episcopaiiim,
daciam confringi. Is quoque est (nisi dubito de ve- et qtiidem ad minus ab an. 762, ul supra visum est,
rilate diplomatis mox citandi) qui astitit Zacharhe tenuit usque ad ann. 776, ut infra videbilur. Licet
papse, quando consecratum venerat capellam sancli aiilem dGmas a numero annorum Callisli, qncm
45 ViTA. 46
profert UgheUus,integrum decennium, et decessum A \ sine aliqua ulilitale vel profectu spiriluali retentum,
a vivis non an. 770, sed 760 putes : adhuc locum judicio divino et vestfae dispositioni relinquo, ne ad
Joanni non invenis, qui tamen an. 752 astitit Zacha- cumulum peccalorum, quem vivfinsexaggeravi,eliam
rioepapae, ecclesiam in Sclavinia consecranti. Non mortuus aliquid superinjicerc apud inevilabilem et
ergo Joannes patriarcha, sed patriarcharum vices incorrumpendum judicem depreheridar. Quod sa-
gerens, et sub CaUisto,et sub Sigualdo, forte utrius- pientissimus Carolus ita cepit, ut eum anliquis Pa-
'
qiie chorepiscopus.Chofepiscopienim vicariam opem tribus non immerito coaequandumjudicaverit. Cum
prsestabant episcopis, prsesertim iri dioccesi rusti- autem in eadem regione aliquantisper immoratus
cana, de quibus vide Marcham, de Concord. sacerd. fuissel exercitalissimus inexercilalissimorum Fran-
et imper., lib. m, c. 15; Thomassin., Vet. et Nov. coruni Carolus, donec episcopo decedentc dignum
Eccl. Discipl.passim; Ducange in Glossar., quorum ei successorem substjlueret; quadam festiva die
'
quoque non infrequens menlio in Gapitularibus, posl missafum celebrationein dixit ad suos NeOlio.
prsesertim anni 828, ubi vocantur adjulores niiniste- torpentes ad ignaviam per.ducamur, eamus venalum,
rii episcopnrum. Potuii igitur Joannes chorepiscopi donec aliquid capiamus, et singuli in eodem habitu
munere fungi sub CaUisto et sub Sigualdo.: el sub pergamus, quo nunc induti suiuus. Erat autCm im-
iUo an. 752 interesse consecrationi ecclesise sancti B brifera dies, et frigida. Et ipse quidem Carolus ba-
Petri in Lubnia, a Zacharia papa lacta, et sub hoc, bebat pellicium berbicinum non miiltum amplioris
forte absente et Paplsecommorante, an. 772 vexare pretii, quam erat roccus ille sancti Marlini, quo
ecclesiani Gradensem, a cujus vexatione non lantum pectus ambitus, nudis brachiis Deo saerificium obtu-
monitis pontificis Adriani, quam ffielu cessavit. lisse aslipulalione divina comprobalur. Cseteri verOj
« Nam Longobardiciregni eversio iri id lempus in- ut pole ferialis diebus, et qui modo de Papia venis-.
cidit, ex cujus favore pendebat Aquileiensis Eccle- sentj ad quam nuper Venetici de transmarinis par-
sia, » ait SabellicusEnnead. vin, lib. vm, paulo anle tibus omnes Orientalium divitias advectassent, Pbcc-
finem. Quibus verbis innuitur an-. 774, quo res Lon- nicum pellibus avium serico circumdatis, et pavonum
gobardicaepessum iere, superfuisse ipsum Joannem. collis cum tergo-,et clunis mox florescere incipien-
Igitur viventibus eomet lempore, modo Caliisto et libus, Tyria purpurea vel diacedrina litfa decoratis,
Joanne, ut acta an. 752 produnt; modoSigualdo et alii de lodicibus, quidam de gliribus circumamicli
Joannej ut acta an. 772 et 774 ostenduiit, nec ullibi procedebant, saltusque peragfanles, ramis arborum,
patriarcba dicatur, merito a censu patriarcharum spinisqiie, et tribulis lacerati, vel imbribtis infusi,
expungilur, cum duo palriarchse uno tempore non tura- etiam sanguinc ferarum, pelliumqhe volutabro
sint admiltendi: et vicarius patriarcharum tantum- C foedatiremanebant. Tune astulissimus dicit Carolus:
niodo-, vel adminislralor, sive chorepiscopus -di- Nullusnostrum pellicium suum cxtrahat* donec cu^-
cendus. bitum eamus, ul in npbis ipsis melius siccari pos-
IV. Ut ut tamen res sit, Sigualdus in vivis erat sint. Quo jussu singulij corpora roagis quam in-
die 13 Octobris an-.772, ut coustat ex dalo Ticini dumenta curantes, usquequaque focos inquirere-, et
diplomate an. 16 Desiderii; quod addilor Ughellianus caleficri sludebant, ac mox reversi-, et in iriinisterio
b Siginaldo ex BuUarioCassinensi, lom. II, an. 774 ejus usque ad profundam noctem persistentes, ad
datum ait. Quod tamen falsum esse apparet, et ex mansiones remiltebantur. Cumque tenuissimas illas
numero annorum Desiderii regis, cujus an. 16 cadit peiliculas, vel tenuiores brandeas eXtrahere cdepis-
non in 774, sed in ari. 772, et ex factis am 774: sent, rugarum et contractionum rupturas, quasi vir-
nam die 15 Octobris non Desiderius, sed Carolus, garum in aridilate-fractarumprocul audiri fecerunt;
capla Papia paulo a Paschate, Longobardorum rex gemenles, et suspirantes, conquerentesque, s.e tan-
dicebatur. Monachus Sangallensis, lib. li de Gestis-, tum pecunioe siib una die perdidisse. Praeceptum
CaroUM, ad Cafolum Grassiim, lilium Ludovici Re- verd ab imperatore Susceperantj ut in eisdem pelli-
gis Gefmanioe, nepotem Ludovici pii, pronepotem bus crastina die se iUi prsesentarent. Quod cum
Caroli Magni, c. 27, ex edit. Duchesne, tom-.II, pag. D
' factum fuisset, et oniries noii in novis splenderent>
153, quoedamde extrema infirmitale cujusdam pa- sed potiuspannissetdec0lorifo3ditatehorrerent;dixit
triarchoeAquileiensis narrat, quoe perpendenda hic industiia plenus Carolus ad cubiculafium suum: Fer
et nunc omnino sunt. « Civitatem (Papiam) supera- illud pellicium nostrum inter maniis, et aflef i.n
vit. Exin ad ulteriora progressns venit rejigiosissi- conspectu nostrum. Quo inlegefrimo et candidissiiiao
riius Carolus ad urbem Furiolanam, quam qui sibi allato, assumens illud inter manus, et cunctis astan-
ScioU videnlur, Forum Juliense nuncupaht. Contigit tibus ostendens hsec pronuntiavit : 0 stolidissimi
autcm, ut eodem lempore episcopns ciyitatis illius, mortalium, quod pellicium modo pretiosius et utilius
aut (ul modernOrumloquar consuetudine) patriar- est! Islud ne meum rino solido compafatura, an illa
cha, occasui vitee suse appropinquaret. Ad quem vestra non solum libris, sed et multis coempta talen*
cum religiosissimuSCarolus visitaridi gratia prope- tis? Tunc vultibus in terram inclinatis, terribilissi-
raret, ut successorem suum ex nomine. designarei mam ejus animadversionem sustinere nequibant.
deberet, ille religiose admodum ex imis proecordiis; Quod exemplum reljgiosissimus pater vester non
suspiria trahens : Domine, inquit, episcopatum diui serael, sed per totam vitara suam iraifatus est, ut
£7 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 48
nullsis,->etc. Buc usque narratio Sangallensis mo- A Cum autem hic an. 776 ineunte morarelur, contigit
nachi, quse quamvis omnia ad rem prsesentem haud Sigualdi decumbentis casus, quem narrat monachus
faciant, tamen omnia exscribere placuit ad patrise laudatus.
nostrse in posterorum memOriaperennandum decus, VIII.Opponesforlasse quod Sangallensis monachus
quod Garoli Magni nedum victoriis illustrata fuerit, non indubiaeest fidei, quippe ab Benrico Canisid, li-=.
sed et pacis studiis exculta, et genialibus exercitiis brorum ejus editore, Historia taxatur veluli nonnun-
decorata.. quam fabulis aspersa. Talis vero hsec,quse Sigualdum
V. Haec, quoe suppresso nomine patriarchse, et Longobardorumgenere adeoque hostiUnomine, apud
tempore quo gesta sunt, non indicato, narrata sunt Carolum ita pie et religiose loculum inducit, ut
a nionacho sancti Ga]li,neseip cui aHi appingi pos- oequariprimoribuspatribiis meruerit a Carolo. Nec
sint, nisi Sigualdo. Non enim Paulino, qui anno 792 in illo pietas tanta, nec in hoc tanta comraendaiio
diploma habuit a Carolo, de quo cap. 6 § 4, ut cle- arguenda videtur. Insnper indicat facta hseceo anno,
rus Ecclesiaque Aquileiensis sibi episcopum eligeret. quo capta Papia fuit. Ait enim: « civiiatem supera-
Hic auteni ,et Carolus a moriente suceesspreni nomi- vil; » et statim sequilur : < Exin ad ulteriora pro*
nandum deposcit, et moriens patriarcha ipsi Carolo gressus . . . venit ad urbem Furiolanam, etc. >Non
electionem remittit. Insuper cum Paulinus decessit, B hsec ergo differenda ad an. usque 776. Adde hsec
jani annusj trigesiraus excurrebat a caplo Ticino. evenisse hiemis lempore, ut dictum est.Si ergo
Haee autem statim ab hoc bello confeeto evenerunt. hiemis tempore decessit Sigualdus, etiam Memis
Adde, quod Carolus sub firiem an. 803 et principio tempore et quidem ejusdem anni sufficiendusfuerai
an. 804, quo Paulirius e vivis excessit. ItaUam non Paulinus: ad hoc enim Carolus hic diversabatur,
vidit, sed celebravitnatale Domini, et hiemavitAquis- videlicet « donec episcopo decedente dignum ei suc-
grani, ut habent annales Bertiniani. Igitur.de Paulino cessorera substilueret. » Cum autem Paulihus, per
hsecinteUiginon possunt. Minus autem de quocun- mensem Maium, vel Junium, non nisi grammaticits
que alio qui Sigualdumproecessissel, quia non alius, appeUeturin privilegio, de quo cap. prseced., et in
sedipseSigualJuscathedram Aquileieusemimplebat, consequens non adhuc esset patriarcha renuntiatus,
cum Ticinum est expugnatum, a cujus expugnatione manifestum est hsec haud componi posse cum anno
hsec contigerurit. Tene ergo Sigualdum esse de quo 776 quo Carolus statim a Paschate ab Italia recesse-
monachus hic loquilur. rat. His accedit, quod infra dicitur: « Prseceplum
yi. Verum non evenisse an. 774, quo capta Papia ab imperatoresusceperant, utin eisdempeUibus,etc.»
fuil, patenter evincitur ex hiemali tempore, [xxi] p Carolus autem imperator non est dictus nisi anno
quo hsec gercbantur; quod indicat, nedum dies im- octingentesimo.-Non ergo bsec conveniuntan. 776.
brifera et frigida, sed el habitus pellicinus Caroli et IX. Haectamen ea facilitate qua opponuntur, refu-
palatinorum, qui nisi brumali tempestale vestiri tantur solvunturque. Nam de veracitate scriptoris efe
solet. Natale autem Domini celebravit sub finem an. fide, non inficias eo, ipsum rionnulla fabulam sapien-
773 in ipso castrorum vallo, ut ex annalistis Loise-" tia interserere, non lamen omnia. Ait enim laudatus
lian. Bertinian. cseleris ddcet Coiutius ad hunc an. Canisius, quod « stylus licet humilis et abjectus, el
n. 18, et Pascha an. 774 seq. Romoe. Expugnata historia ipsa nonnunquam fabulis conspersa sit, la-
autem urbe, non dicunt annalistse ipsum excurrisse men ea insunt, quse memoriam omnis posleritatis
Italiam, provinciasque ditionis Longobardicse, sed merentur. > Et Caspar Barthius Adversar. (lib. XLV,
< ibi venien.lesomnes Longobardide cunctis civitati- cap. 11) postquam fusius dixerat nGnesse reproban-
bus Italise, subdiderunt se dominio domni gloriosi dum scriptorem hunc, etsi fabulosus quandoque de-
regis Caroli et Francorum, >ait annalista BefXinia- prehendatur, imo in plurimis ei adhaerendumob slyli-
niis. Addunt Lambeciani inlerfuisse « dedicalioni simplicitatem, qua veritas magis emicat, quam fu-
Ecclesioe, et translationi corporis sancti Nazarii in cato verborum apparatu, concludil: <Fateor me capi
monasterio Laiiresham, annoincarnationis Dominicoe.: Q simplicitate hujus monachi, et veriora ejus simplicia.
774 die Kalendar. Septembris. » Lauiesham, sive dicta censere, quam tumidas aliorum tragoedias, qui
Lorsch in episcopatu est Wormatiensi, a cognomine cum ornate nobis loqui volunt, aenigmata nori raro
civitale tfibus in ortuni leucis dissitum. Frustra igi- nectunt. » Insuper in titulo librorum, aucloritas
tur quoerilur an. 774 vel fneunte, vel exeunte, id est quse fidem faciat, proferlur; nam dicuntur « scripli
hiemali tempestate in Forojulio Carolus, episcopum a quodam sancti Galli monacho ex relalionibus
decedenli suffecturus. Adalberti militis, qui Hunico, Saxonicoque, et Sla-
-VII. Quse cum ila sint, non alius annus occufrit vico Caroli bello interfuit, ejusque filii Werimbierti
cui hoecpossint probabilius aptari, quam annus 776. sacerdotis. » In hac autem decumbentis patriarchoe
Boc enim hiemis tempore Carolus Forumjulium ad- historia, nihil fabulosi subodorari mihi videor, ut
venit, de Rotgando perduellionis reo poenassumptu- clausis oculis sit reprobanda.
rus. Bic stativa habuit, et qui Natalem Domini ih X. Quod vero de pietate decedentis Sigualdi et
villa quaedicitur Scaldistat celebravit sub finem anni comitate Caroli eum laudantis mirum videtur et in-
775 (ut dictum est cap. superiori § 5); hic hiemavit, credibile, ei quidem qui sine judicii prsecipitatione
'
ei Pascha Tarvisii celebrato remeavit in Gallias. procedit, nihil mirum aut incredibile videri debet.
49 VITA. 50
Carolus enim ejus erat magnanimilalis et bonitatis, ^ num aulem non tunc renunlialum pahiarcham cou-
ut virtutem vel in hoste diligeret. Proeterquamquod slat, qui mense Maio,vel Junio sequenti adliuc [xxii]
Longobardosa bello in Desiderium confecto non ut ' magister grammatices dicitur in diplomale anni 776.
hosles habuit, queis ditiones Spoletanam, Beneveh- Verum et hanc paucis explico. Nullibidicitur ab hi •
tanam, Forojuliensemjure feudi, ut a prioribus suse storico Sangallensi defunclus palriarcha, sed lan-
gentis regibus habuerunt, retineri voluit et admini-' turamodo < occasul vitaeappropinquare; » el Carolus
strari, ut dictum est, minus vero Ecclesioeprincipes, Forojulii « aliquantisper immoralus fuisse, donee
ut erat Sigualdus patriarcha,- cujus vel ipsa animam episcopo decedenle dignum ei successorem cousti-
agenlis conditio sanse mentis viro suadet omnino tueret. » Quibus verbis nihil aliud haurire possumus;
probabile fieri, quod ea quoeallata sunt verba prolu- nisi vel seninni Sigualdi, moitem vicinam prsenuri-
lerit. Etenim vere affatim desipit, qui nec in morte tians, vel segritudinera, a qua melius habiturus non
sapere possit. Verum enira vero Sigualdus non ejus sperabatur. De morte autem ejus altum silenlium.
vitse et moris erat, ut pessuni dederit boni pasloris Ex quo inferendum, morlem quoeimminens credeba-
oflicium, et virluie prsesuledigna ndn excelliieril. tur, non tunc accidisse.Possunt enira compom hoec
Vetus chronicon a Muratorio in Anecd. Lat. tom. IV umnia cum statu morli proximo, quamvis interilus
relatum, ait eum « prospere et laudabiliter Ecclesiam viri longiusprotrahatur. Ad intentionem quidem hi-
suam gubernpsse. » Et optimi antislilis litulo inscri- storici nihil intererat num tunc vere obiisset ille,
plio vetus in patriarchali Utinensi palatio eum donat, cujus moriturientis, ut videbatur, verba sibi erant
quae esl hujusraodi: commendanda. Ergo cura non constet de morte ejus
tunc secuta, in aliud tempus par est credere conti-
SIGUALDLS
gisse. Igilur hanc roea sententia salis probabilem
DESIDERIIREGIS , AFFINIS SCI
,
KIMAKITATEM MITIGARE SATAGEBAT ". conjecluram efformo.Carolus,qui Paulinum Sigualdo
decedenlisuccessorera ob pfseclara doctrinse et san-
SEDREG.M LONGOBARDOROM ctilatis merita destinavisset, si idoneiorem-non pro-
I.NTERITCSANTISTITIS OPTIMI
lulisset Sigualdus, curavidissel ipsius Sigualdivitam
OFFICIIS
FINEM FECIT.
protractam quam credebat brevi finiendam, interim
XI. Quod vcro addilur, coiinexiouem verborum favoribus prosequi sibicharissimum hominempercu-
« Papiam superavit, »et« Exin ad ulteriora progres- piens, ipsi res Waldandi in Labariana villa dono de-
sus . . . . venit ad urbem Fiiriolanam, » indicare eo dit, quasi prsestito de patriarchatus dignitate (quam
anno, quo caplum Ticinum, Forumjulium Carolum > contulisset tunc si vacasset, suo tempore tamen con-
advenlasse, hoc esl an. 774 non 776 nihil pariter ferenda) arrhabone. Etenim quse illo diplomale con-
officit. Fateor quidem accuraliorem dicendi formam tulit Carolus (imperalor a monacho dictus, vel quia
desiderandam, verum Teulotiico ccenobitse, parum aliquando sic vocali sunt Francorum reges, ut adno-
admodum Latinoe linguse canones callenti, soeculo tat Baluzius in nolis ad concilium Narbdnense, de
eruditione adeo Indigo, veniam dandam esse omnis quo nos in Disserlatione de Felici.s el Elipandi hse-
sequitatis ratio expostulat, et indigestam narrationem resi n. 27 vel quia post ejus ad imperii assumptio-
humanius condonandara, Cselerum si exactius verba nem hisloriographus scripserat) CarOlus, inquam,
perpendis, nihil aliud indicant, nisi post captam rex Paulino raajora, quam quoegrammalices roagi-
Papiam Forumjulium Carolum adiisse, tempore ta- slro, de litteris quantumvis benemerilo, quem non
men quo adierit non designato. Adiit autem Forum- ingenuitas sanguinis, neemilitaria gesta commenda-
juUum, non quidem an. 774, sed an. 776, et TOexin rent, forent largienda. Donavit igilur viro, quem
idem est monacho Sangalleusi, ac cum venit (id est brevi statuerat fore locandum ea in sede, in qua cum
alia occasione) Forumjulium. Et verba illa.ad ulte- locatus fuisset, digna donato et donante appareret
riora progressusnon eamdem, sed potius novam in- donatio. Itaque anno 776 post mensem Junium, jam
nuere videntur expedilionem.Non enim Ticino capto Q a Forojulio Carolo FTanciam regresso, defuncto Si-
et Italia jam in suum jus asserta, ulteriora facinora gualdo ( arino exeunte 776, ait G. Cave, et bene)
aggressus tunc fuit, sed tantum postea ad ulteriora Caroli ope Paulinus patriarcha salutatur, ad annos
progressus est, cum turbas cienli Rotgando adfuit, 28 nostra sententia sedem Aquileiensem gloriosis-
Forumjulium rebellione ducis emotum sibi denuo sime occupaturus.
subacturus. Hanc temporis interposilionem innuit XIII. Ugbelluset cseteri,qui dicunt an. 774 auspi-
non obscure quod additur de palatinis, indutis vesti- casse regimen patriarchale Paulinum, omninofallun-
bus allatis de Papia, ad quam Venelici ex Oriente tur; nam eonslat euman. 776 grammaticum diclum
advexerant. Nam non est credibile eo lempore, quo in diplomate, non palriarcharii; quod nomen, si tunc
civitasvel obsessa, vel in lumultu adhuc erat, iUac ipsi debitum, non omissuro fuisset. Bi qui-dem, qui
Venetos merces suas attulisse. Sed pacatis rebus, an. 802 e vivis siibtractum asserunt, annos 28 pon-
commodiori delatione advectas annis sequentibus tificatus (ut et nos facimus) cogunlur admittere. Sed
(puta 775, vel 776) advenisFrancis venditasse. non an. 802, imo an. 804 fato succubuissesuo loco
XII. Majoren)implicat difficultatem,quod apponi- ostendetur, adeoque an. 776, non an. 774 est assum-
tur, videlicethsectempore hiemali accidisse: Pauli- plio ejus collocaiicla.Qui vero annos lantummodo 15
51 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCBJS 52
episcopafusassignanl,* si deriatumvolunt an. 804, A . vel lapso merise Juhio. ad patriarchalem dignitatem
cathedrafti ascendisse dicunt ari. 789. Si excessisse assumptum dical. »
aiuntannum802patriarcliam. dietum habent an. 787. XIV. Sed adhuc conjecturam liceat afferre, qua
Neutruni verum, quia chfonica Ula, a quibus spatium convellalur opinio chronicis nostris innixa, spalium
45 annorum haustum est, roullis peccant, nec ipsis. lanlummodo15 annorum sedi Paulini aSsignantium.
fidenduni, ut visura est;. cum -Caliistoan. 40, Si- Carolusan. 776 invisit Sigualdura, raortj (ul putaba-
gualdp an. 42 appingant, sicque-Pauliniassumpfionem lur) proximum, ut hic supra visum est, Tlominem
a4 soeculumsequens.referre corijpellaiit,Concinnalor hujusmodi, alioquin selale confectum., cui tot annos
eorum, -prselerquamquodrecens, quippe cum usque cathedroe a chronicis pfoedictis assignantur, curis
ad Nicolaum suceessorem beati Bertrandi; hoc est quoque ob deploratas gentis suse res, ut oequumest
^ad annuiu 1550 regestum suum-producat,eo sub tem-i credere, contritum, vitam ad undecimum, vel ad
. pore.se scripsisse ostendit, Sigualdum natione Civi- decimumtertium anniim adhuc protrasisse non fit
. tatensem dicens, qui genere erat Longobardus, etsi credibile. Credibile potius fit eomet anno 776, quo,
forte Forojulii natus, hoc vocabulo salis modernum sic se male habentem, vel infirmilate vel senio; Ca^.
scriptorem se prodit, nomine non veteris origiuis rolus inviseral, Sigualdum decessisse, ejusque loco.
iisurpato. Insuper an. 789 Paulinus conciliis Caroli B suffectumPaulinurn, anno, inquam, ad occasum ver-.
Magni interfuit ut episcopus,et quidem Aquisgra- gente, qua anni tempestate facilius diuturriis infirmi^
nensi celebrato x Kal. Aprilis, ut in Dissert. de con- tatibus fatigali, vel setatenimia consumpti hieme
cil. Eorojulien. num. 10 oslenditur. Non ergo an. appropinquante e. vivis subtrahuntur. Etenim quia
789 patriarcha-renunliatur, quem ut Aquileiensem in conjecturis versamur, ralionabilior ea apparet,
episeopumjara sub die 25 Martiicomperimus absen- quoehominem morti proximum intra apnum suspi-
tcm, et munia episcopi in synodoagentem.Igitur cum catur sublalum, quam quoeeum adhuc 11vel 13 an-
. nec an. 774 ut nimis praepropera, nec an. 787 IUH nis vitsedonat.
nusve an. 789 ut nimis serolina slatui possit Paulini XV. Bsec cujuscunque sint ponderis, et non nisi;
in patriarcham inauguratio, eam ampleclimur sen- fulcita conjecturis., aliquod tamen verisimilitudinis
.tentiam, quoeplures et nobiliores patronos habet, et momentum siddunl senlentiae riostrae, quae est com^.
firmioribus innititur funclamentis, nempe an. 776 ad munior et probabilior, annos scilicet 7,76patriarcha».
finem suum inclinante ad Aquileiensemsedem Pau- UimPaulini auspi.canti.
linum assumptum. Bujus menlis sunt Onuphrius [xxiii] CAPUT V.
. apud Bollan. in \il. sancti Paulini § 1, n. 7, qui an- Sancli Paulini peregrinaliones,et conciliaquibus
. xiis25 patriarchatum ejus concludens, an. 801 de- G inlerfuit ab on, 776 ad. an. 791,
morluum subindicat. Palladius junior, Schonleben, . L Circa finem itaque anni 776 Paulinus, qui Ca--
Labbe in addit. ad Bellarminum lom. Il insinuat rolo Magno doctrina el virtuluni merilis percbarus,
priorem de an. 774, sed propendit in alteram an, erat, ejus ope ad patriarchalem sedem, invitus lk
776, ut facit Morerius in Dictionar. Bellarminiautem cet relactansque, evehitur. Quo in munere cumpar-
fegestum in lib. de Scriptoribus ecclesiasticisest nd- tes cunctas pasloris optimi expleret^ viiiceretque
tabile,quia Paulinum sub anno 780 florentem repo- vota et spes populorum, promotori suo visum fuit,
nens, annis aliquot,prsecedentibusprsesulemfuisse nedum ad peculiaTeniEcclesioeAquileiens, uliUlalem
subindicat, Hoffmannus, in Lexico uiiiversali, non sanclissimum doctissimumquevirum prselucere, sed
mmium distat, qui annos 26,sedis admittens, et an. universae EcclesioeDei, cujus res. sibi adeo cordj
803 morti assignans, an. 777 auspicatum arguit epi- erant, fore profuturum, Ea propter, cum a. rebus
s.copatum.Cui astipulari videtur M. de Tleury, qui LpiigobardorumprolrilisForojuliensisprovin.ciaFranr
tojn. IX, pag.588 edit. Paris. an,1703, ait accepisse cico sceptro es.t addita, epis.copusejus quoque inter-
privilegium a Carolo (de quo cap. proeced.) il de illos annumerandus esset, qui Carolinocdilionis di-,
Juin,, la huiliemeannee de C(iartes, cxesl-a-direl'an cebatur, factum est, ul Carolo quara frcquenter con-
776, et it succeda peu de tempsapres a Sigualde dans Wventus non splum regni procerum et dynastarum
le siige d^Aquilde.Cui accinit et Pagius ad an.. 776 COgente, sed abbalum et episcoporumsibi subdita-
in fine. Adrianus autem Baillel (Les Viesdes sainls., rum dioeceseon,Paulinus noster nonrai'oextra pro^.
tom. I, Hjanvier) sic habet: // y fut elevS contre vincioefines peregre sit profectus,Non ausim tamen
spri gre l\in. 776 par 1'autoritede Gliarlemagne,non. asserere cuique coilioniipsum inlerfuisse. Quando-
pas pour recompensersa vertu, mais pour donner un quidem locorumdisfanlia et coetuumcoactorum fj-e-
bon pasteur-.et»n excellentmaiire aux peiiptesde Caiy •quenlia"quolibet ferme anno indicta hoc non sua-
nie, £t un habile defen$eura 1'EgliseconJ.reles here- dent. Verum sicuti omnibus,adfuisse non fit credU
siesde sm temps. Cointius, ad an, 776, n. 9, ex diplo- bile, itaa celebrioribus abfuis.senonfit probabile.
mate dato mense Junio hpc an. 776 Paulino gram-. II. Primus post initiationem PauUni.in episcopuin,
inatico, excludit opinionem anni 774 et Sigonium conventus qui occurrat est Paderbonensisanni 777^
asserentem an. 776 tuetijr dicens : «,Posterior igilur qui sane el synodfis,el publica vocatur ab annalis.-.
opiiiio-.(qUse'estSigonii)prseferridebet, nec hoecCa- tis Bertin, et Loiselii, et forte episcoporum non le-.
roliuo diplomati repugnat, niodoPaulinura labente, vis nianus adfuit, quippe Saxones olim foedifragi,
53 YiTA. 04
oppignorata Qde dalisque obsiJibus, nomen Christo A \ nuper sincerius ad fidem couversa. Pe proesentia ta-
dederunt, et baptismo innumeri expiati. AdfuissePau- men Paulini quam nec asserimus, nee negamus,iibi-
linum, neque negandi, neque affirmandi fundamen- tum sit unicuique opinari. Hoc medio tempore duo
tum suppetit cum nulla episcoporum menlio fiat, et ilinera Romana uislituit Carolus, aliud an. 781 quo
ex actis coneilii, quseab auctoribus non proferuntur, Pascha cum Adriano ponlifice in urbe celebravit,
nullus cohjectandi aditus paleatvNon adfuisse po- Natalitia aulem festa sub finem proecedentiSiPapiae.
tius putandum suadet, et quod Francorum Saxo- Dum Romocesset, baptizalus est Carolomannus ab
numque tantummodo dieatur conventus, et quod Adriano, et ab eodem a fonte susceptus (facto sic
Paulinus, recens in sede posilus, novis gregis lustra- Caroli compatre, uli deinde papa se vocare consue-
lione implicitus. fuerit et proepeditus ne acc^deret. vit) dictus est Pipinus, et inunctus in regem Italise,
III. Non ita de synodo an. 779 venit pronuntian- sicuti frater ejus Ludoricus Aquitaniae,quos Hisde-
dum, in qua vel ipse primus canon, qui de motro- gardis Carolo pepereral, "illum an. 776v hunc ann.
polilis inscribitur, suspicionem ingerit Paulinum ad- 778, adeoque primum quinquennem, alterum boc
fuisse. Nam eo tempore Aqulleiensis Ecclesia suflfa- anno triennem dices. Cum vero redirel, Mediolani
ganei episcopi, in parles hiuc Longobardorum, inde Gisla nuper ei nata baptizatur a Thoma archiepi-
Grsecorurajam distracli; obedientiam capiti detre- IB scopo. Ex his cum Carolum euntem et redeuntem,
clabant. Videturigitursynodus occurrisse opportune Iiasubriampertransisse appareat, nihilcommune cum
ad tuenda Ecclesise Aquileiensis violata jura, forte rebus Forojuliensibus hoc iter habuisse patet.
ipsius PauUni querelis excitata, statuendo sic: Aliud iter aggfessus est an. 786, quo oecasui appro-
< Can. i. De metropolitanis, ut suffraganei episcopi pinquante, Natalem Domini Florentioe celebravit, et
eis seeundum eanones subjecti sint; eteaquaeerga statim Romara versus tendens, benignissime excc-
mjnislerium illorum emendanda cognoscunt, libenti plus ab Adriano, ab eoque qui Aragiso uon fidebat,
animo emendent atque corrigant. » Joannes Can- sollicitatus, in Apuliam descendit, Capuam deinde
didus, inilio Iib. IVCommentar. Aquileien. fulcimen- Beneventumque ab Aragiso recepit, et rediens Ro-
tum conjecluroe suppeditat, dum ait, cum primum mam Pascha cum ponlifice celebravit an. 787. Audi-
Paulini meminit: « Paulinus sextus el Irigesimus pa- tis autem nuntiis Tassilonis, Adriano missis ad con-
triarcha ad eum (Carolum) accurrit, Aquileiensis Ee- ciliandam ope ponlificis ihtcr eos abruptam jam pri-
clesiae ac regionis ferme inleritum deplorans, a quo dem coneordiam, ne tunc quidem sincefo animo
clemenlissime exceptus munifl.cenfissimaretulit pri- procuratam, reverlitur ad sua, et.Wormatise Fastra-
vilegia. » Quo accurrerit, non profert; sed sollici- dam ob flildegardis morlem, quse an. 785 in vigilia
tudo Paulini, jura Ecclesioe suse vindicandi percu- C ' Ascensionis, die ultiraa Aprilis evenerat, riovan uxo-
pidi, primo post assumptionem suarh episcoporum rem compleclitur, deque rebus ad Tassilonem perti-
interventu coacto, huic conventui accuxrisse suadet, nentibus aclis vel agendis synodum cogit. Sequenti
el opem rebusEccIesisesuoepessumdalisimpetrasse. anno 788 in Ingelheimensi villa aliam synoduin coii-
Titulushujus convenlus talis est, in Capitularibus, et vocat, qua ejusdem Tassilonis perfidia, convincitur,
apud Cointium hocan. 779, n. 1: « Anno feliciter et proesertim de Avaribus, in perniciem rerum.Caro-
undecimo regni domni nostri Garoli gloriosissimi linarum advocalis in societatem rebellionis, et eo
regis in mense Martio. eapilulare factum, qualiter ipso anno revera praesto factis, ei fegiones ditidnis
congregalis in unum synodali concilio episcopis, ab- regis vastantibus, postulatur. Iii cujus caput omnes
balibus §irisque intustribus [sjc Capitular. Baluzii; qui aderant« Franci, Bajoarji, Longobardi, et Saxo-
illustribus apud Cointium] coraitibus, una cum piis- nes, vel omnes provinciales,» tanquani reum mortis
simo domno nostro, secundum Dei voluntat.em pro indubium, prdnuntiarunt. Verum milis Caroli animus
causis, opportuuis consenserunt decretum. » Coi- sententiam temperavit, et data reo quid de se agi
tionem hanc Haristalli factam esse, adeoque vocari voluisset potestate, se cum filio Theodone pro aris
HaristaUensem posse suspicatur Sirmondus (in No- totondit. Hspc omnia fusius habes in annalistis, proe-
tis ad hanc locum) ex eo quia aiuialislseFrancorum sertim Bertiniano. Cum autem hic disciplinoe eccle-
et Eginardus asserant hic Nalalem Domini et Pas- siaslicse mere et prsecise non appareat consultum,.
cha Carolum celebrasse, quod in Id. Aprilis eo nihil ausim de proesenliaPaulini proferrel'
anno contigit et in consequens Martio mense ibidem V. Sedjam devenimus.ad annum 789 quo Aquis
commoratum fuisse aequum est credere. concilium Carolus adunavit, cui adfuisse Paulhium
IV.Annissequentibus (quorumresnonnisisumma- non dubitamus, sicut et aliis ejusdem anni conventi-
tim excurrimus, tantum ne series temporum abrum- bus, quos episcoporum ccetus fuisse, et Paulinum
patur ) alia concilia celebrata esse a Carolo scribunt interfuisse, satis superque in Dissert,2.de synodo Fo-
arnialistse, puta an. 780 ad Lippise fontes, et ibidem lvijuliens., n. 10 ostendiraus. Boc uniim tantummodo
pariter aHud an. 782, anno autem 785 Paderburnoe ; argumentum hic liceat proponere, quod etiam 1. c.
in quibus tamen nullum suspicandi locum Paulinum refricaraus. Anno796 in Forojuliens. concilio dicebat
interfuisse deprebendimus. Sicuti nec in Wornva- -Paulinus annis superioribus se vocatuin a Carolo
tiensi an. 786et 787, nisi quia in hisaliquando actita- ssepe conciliis.ab eo indictis adfuisse. Nullum' [xxiv]
lura de instilutione episcopalium sedium in Saxonia, autem (si demas Francofurtanum) invenies, cui ma-
'55 S, PALLINI AQU1LE1ENSI3PA1RLARCIL4E K6
- gis consonumrationi.sit putare ipsum adfuisse,quam A f. Ex quibus jam Deo faventc, niinor Pipinus regnuin
liuic quod synodusgeneraUsdicitur,p;uores Ecclesise Ilalise, Lodobich Aquitanioelenent. » Hi igitur tres
Saxenicae,si non eademsessioaeet loco,saltem eodem Caroli et Hildegardis filii non erant antea cogniti
anno aguntur sub eadem convocationeepiscoporum. Paulino, adeoque antea nonduni eos viderat. Non
V!..Bac in peregrinatione Paulini, et extra suee quia pridem non fuisset, ubi ipsi inerant, cum saltem
dioccesis fines commoratione, ut credimus, evenit, an. 779. p.utamus a(TCarohim accessisse, sed quia
quod Ermoldus Nigelluslitteris consignavit, etmetro adhuc infantuli in conspeclu proesulumhaud prsesen-
cecinit (prope finem lib. i) quem, ut et tres sequen- tali credantur. Lodovicusenim unius erat anni, Pi-
tes, Ludovico pio Caroli Magni regis filio nuncupa- pinus triennis, Carolus septennis. Vel si infantes
vit. HosexbibKotliecaVindobonensi augustissiminunc tunc viderat, specie obUtlerata, adoleseente setate
fmperantis Caroli VI gratia extractos, ope cl. viri eorum non meniinerat. Neque enim 'credimus prima
Nicolai Garellii ejusdem bibliothecaepraefecti, publici vice, qua Carolum adiit, boeccontigisse. Quandoqui-
jurisfeeit, et tom. II, parte altera, Rer. Italicar. Scri- dem ea in oetatis teneritudiue yersabantur, ut.sacris
ptof. in principio inseruit, et notis illustravit semper iri consessu episcoporum et procerum regni astasse
de litterarum republica optime meritus Ludovicus onines nullo mcidofial probabile. Adde hsecnon con-
Anlonius Muratorius. Versus igitur (quorum nullus"' -B tingere potuisse ante an. 781 quo Pipinus quinquen-
est omittendus, CUITL inducil Ermdldus Carolum allo- nis dictus est rex Italise, quo sub nomine proponitur
quentem filium Ludovicum ex recepta relatione de cogoos.cendus Paulino interrpganti, Sic enim ajt
ejus victoria Barcinonensi et clade Saraeenis an. 801 Ermoldus : < Prsesul u,t agnovil nomen, regique re-
inflicta) sic se habent : cordans. > Ad quem locum efudiiissimus Muratorias
0 sobolesprceclaranimis,quflmsemperamnvi, sic : < Potius regeraque, scUicet,recordatus.eum esse
Cordelenensretu'it quodpairiafchamibi Italioeregem, mox ei caput aperuit. » Differre auleai
Pauiinusquondam.Famaest, palriarchabeiiignus
Veiieratad sedes, rege jubente. pias. hoecpost annum, quo versamur 789 vero non simile
Cumquedie qUadameeriesi»!residpret in i.lma, apparet.. Qui enira fieri poteral, ul non cogniurs
Atlonitus.Christo psaljeret illein.alos, essel Paulino Pipinus, qui sub hoc tempore (ut vult
u l
Coniigit CafolusSO'O1PS praeclara parenli
Oratupro.cerumpergerit auclusope. Pagius ad huncan. 789, n. 6). Histriam et Liburniam
Isque aram properanscumpijaecessissel ad illam; Groecis eripuit, adeoque regiones vel noslras, vel
Quo saceranlistes muniadignadabat,
Paulinus,quis at iiie fdret, moxflagitatultro; proximas excucurrerat? Insuper hoc auno adfuit
Intendensfamulusreddidil.orsa sibi.
lHe utcognovitprimamsobolemhuncfore regis, palatio Caroli PauHnus, Quid CrgQobest, ne hsec acta
Conticuit: cce))tumille peragfat iter. hoc anno credantur, ^uo jion conveniunt ob.ices qui
DeniqueposlspaliumPipinusveneratheros, ^( in anterioribus vel poslerioribus annis occurrunt?
Magnanimum juvenum ciim comitantechoro.
Paiiliuuscclebransfamulumcompellateumdem, Nam in prioribus setas filiorum Caroli, proeserlim
ill rogat; ill.eiterumverba referre paral.
Praesulut agnovitnomen,regique recordaus, Lodovici, non suadet factura, in posterioribus facta
Moxcaput incliuanspergit at ilte celer. quibus filii Caroli in dies innoiescebanl, et Paulini
Ullitnusecce venitHlodovicus., et ociqssram,
Amplectens,supplexsterriituratque solo. frequens in aulam adventus, obstant quo minus igr.o-
Iilacrymansquedin precihusposcebatOlympi rasse eos dicatur,-ut hic fit. Adde quo magis ab hoc
RegnanlemCh.rislum,qup sibjfe.rretQpem.' anno recedimus, magis quoque a temporej quo pro-
Hocsacer aspiciens,sellase sustulit,ardeus"
Compellaresacrunicum pietale virum. babilius fit Paulino notos faetos filios Caroli, recedi-
AnleanamPippin,Caroloquealip.unle,sedili
-Haeserat,et nullisvocibusorsa dabat. mus. Hoc autem anno hoec evenisse, suadet vel ipsa
Deniquerex valemprosiratocorporeadorat: selas filiorum, quee satis congrua facto vio>tur. Nam
Paulinqsregem suscipitecce pium, Carolus septemdecim, Pipiuus tredecim, Ludovicus
Hynuiicadi.ctadedit variosernionereferla,
. Perge, ait ad Carolum,pfo pielate. Vsle. undecim annorum erant.
Cajsaris.ut primovales peryenitad aurem, VIII. Non me latet vaticinium de Ludovico post
OrdinecunctaMIOhaBC recitavitei.
Si-Deuse veslroFrancbrumsemineregem patfem exaltando in Vita Paulini et ipsi Alcuino ap-
Q/di.nat,istetniss.edibusapliiserit.
Ha3cpaucissapiensCaroluspandeba alnmni,s.,, I pingi. Quod nec latuit scilissimum Muraloriura, et
j)
Quorumcausasibicredula, stve placens^elc. hoc adverlit in notis; sed caute et sapienter concla-
HsecNigellus,quse acri ponderatione digria sunt. dit: < Utri ex hisce scriptoribus potius adhibenda
VII. Caroli hic tres filios noininat: Carolum ma- silTides, aHorum esto judicium; fortassis ulrique. »
jorera coeteris natum, Pipinum, et Ludovicu>m.De Quod ipseautemsub dubitatione proposuit, absolute
Caroli Magni prole audiendus Paulus diacohuS in proferrenonestverendum cunctaperpendenti. Narra-
episcopis Metensibus. < Hic (Carolus) ex Hildegard tionem, quam profert Muratorius ex cap. 10 part. ,i,
conjnge quatuor filios et quiuque filias procreavit. pag. 1S6, ssecul. iv Benedictin;,eammet esse credi-
Habuit tameri ante legale connubium ex Himiltrude mus, qua nos usi sumus,qusequeprseferluroperibusA.I-
nobili pueUa filium nomine Pipinum. Nalorum sane cuini, namutrinque dcomtaneo,vel^ja/ijdicitur scri-
ejus, quos ei Hildegard peperit, ista suht nomina. pta. Quam nos vidinuiSj-esl hujusmodi : < Rex siqiu-
Primus-dictus est Carolus, scilicet patris et proavi dem magnus, iraperatorque jam Carolus, potens ora-
vocabulo nuncupalus. Secundus item Pipinus, fratri tionis gratia, unaquc desideralsecolloculionismutu.se
atque avo oequivocus. Tertius Lodobicb, qui cum cmn Albino, sepulcrum sancli Martini suis cuni fiUis.
Hlotario (qui biennis occubuit) tino partu est genitus. Garolo, Pipino, ac Ludpyico visitare s.tuduit. Qup.iu
57 • YITA, 58
lo.potenens manum Albini, ait secrete : Dominema- tA Filio Dei disseminanlis, eo occurrit Paulinus, liben-
gisler, quemde liis fdiis meisvidetur tibi in isto honore, ter cum coeterisPalribus solemni ritu damnaturus
quem indignoquanquam dedit mihi Deus, habere me pestilens dogma. In dissertalione 4- de Felicis et
successorem.'At ille, vultum in Ludovicum dirigens, Elipandi hoeresi n. 32 et seq. luculenler ostendimus
novissimum illorum, sed humiUtate clarissimum, oh proesentiam Paulini inhocconventu, uti verba ipsius
quam a multis despicabilisnotabatur, ait : Habebit indicant Iib. i, cap. 5 contra Felicem, quoe sunt :
Ludgvicumhumilem, successoremeximium. Hoc tunc < In hocquippe gymnasticoedisputalionis conflictu,
solus audivil Carolus. S.edcum eosdem reges erecta contigit etiam humillimoe nostrse parvitatis pefsona-
cervice, et Ludovicum hurnili post orationis gratia liter prsesentiam adfuisse. » Qiise de nulla alia sy-
in ecclesia sancti Slephani jncedere ceraeret, sedens nodo, in qua disputatum sit de errore Felicis, pos-
in loco, qup sepeliri volebat, infil sibi assistentibus : sunt intelligi, nisi de boc Ralisponensi, ut 1.e. fusius
Cernitis Ludpvicum.fralribus suis humiliorem? Certe demonsiramus, Gum igitur huic coricilio adfuisset,
videbitis i\unc palris celsissimum successorem. Nec irapetravit a Carolo privilegium, quod integrum
non curn posl commmunionem corporis Christi et exhibemus in Appendice u, n. 3, quo libera patriar-
sanguinis, raanu propria eis misceret, idem Ludovi- charum Aquileiensium eleclio futura deinceps clero
cus, humilitate clarissimus,prse omnibus patri sancto o' A,quileien,,Ecclesise permiltitur. Insuper exemptio-
se inclinans, ejus osculatus est manum. Tunc vir nes lionnulloea publicis oneribus eidem clericali
Dominiassistenti sibi ail Sigulfo : Omnis qui se exal- congregalioni conceduntur, Quse omnia hic tunl ac-
tat-fhumiliabilur; ef[xxv] qui se humiliai exaltabitur. curatius perpendenda,
Certe islum, post palrem, Francia gaudebit habere II. Interfuisse quandoque in episcoporum electio-
imperatorem. Hoc nos jam factum et vidimus et gau- nibus principum auctoritatem, et aliquando eligen^
demus. t Hoecauctor vitse,synchronus (ut ex his ulli- tium Hbertatem infractam fuisse, historiae superio-
lnis verbis apparet) ipsius prsenuntiati imperatoris rum temporum satis comprobant. Vel ipsa tempe-
Ludovici. Conferrenti hanc auiem cum superiori stalePauhni primi Aquiieiensis patriarchseprincipum
narralioneni,indubium videri debet non esse ejusdem manus in episcoporum eleclionib.usimriiistse, dusn
facli hisloriam, sed plane diversi. Nam hic, Carolns Pelagius papa (Epist, supra cap. 1, n. 7, citata) scri-
ipseinterrogat; ibi, non interrogatus Paulinus vati- bit Valeriano Patritio : < Non ante Mediolanensem
Ciniumprofert. Hic, jam Carolus est imperator, ut episcopum iieri permisistis, nisi ad clementissiraum
disertis verbis auctor prodit: imperatorquejam Ca- principem exiude retulisselis, et quidfieri debuisset,
rolus. Diceres ue Pauljnum Dl,iosCaroli non agnovisse ejus iterum scriplis recognovissetis. » Quod ea tem-
anle an. 800 quo Carolus imperator est renuntialus ? porum iniquilas ne dum tolerabile, sed ut plurimum
Non puto. Paulinus ignorat prima vice filios Caroli; commendabile faciebat, Ab hujus nimium productse
Alcuinus quemquam ignorasse eorum non dicM-ur. auctoritatis abusu nec ipsa Romana sedes fuit ira-
Amplius, Pauliui estunica,-simplexque, et sponlanea munis. Plura cum hujus rei occurrant exempla, so-
vaticinatio; Alcuini qusesitaet replicata. Duplex igi- lius Symmachi papse sufficiat illud, petilum ex Ana-
liir factum, etgeniina histpria. Carplus enim, quod stasio Bibliothecario ineumd. n. marg. 77, qui post-
prius a Paulino sibi vaticinatura fuerat, ab Alcuiuo quara contentionemenatamin ejus electione, etdela-
quoque exposcit, non dubitans de priori, sed optans tam Ravennam < ad judicium regis Theodorici »
per secundam propheliam confirroari vaticinium, uni descripserat, subdit .: < Divisus est iterum clerus;
sancto etiam alio beato astipulante. alii comraunicabant Symmacho, alii Laurenlio. Tunc
IX..Ex hinc usque ad an. 792 extra dicecesiss.use Festiis et Probinus senatores roiserunt relatioriem
Iiraites, vel ut aulam adiret, vel,ut conciliis interes- regi, et coeperunt agere.ut visitatorem daret rex
set, pedem extulisse non fit credibile. Etenim an- sedis apostolicse, Tunc rexdedit Petrum Altirioeci-
nus 790 sicuti nullum bellum, nullam expeditionem vitatis episcopum, quod canones prohibebant. J "Sed
militarem, nullum i.ter Caroli profert, ita nec uUo U in concilio coacto purgavit se de oppositis crimiiri-
concilio est insignitus. Anno autem sequenti 791, ob bus Symmachus, <_et damnatur Petrus Altinas inva-
niolus Avarum, quibus retundendjs Carolus Ratis- sorsedis apostolicoe,et Laurentius Nucerinus; quia
ponamvenit, exercilumin Bungariam ducturus Pau- vivp episcopo Symmachopervaserunt sedem ejus. »
linus Ecclesiam suam no,ndeseruit, sed ad luilio- Viden, quo pervenerat principura in sacerdotes Dei
nem gregis sui, nonparuroexproximisbelli motibus licentia ? Cum autem Patrum canones ctero quando-
perlerriti, consilio et ope procstofuisse non est am- que et pgpulo, una tamen cum clero adunato, e)i-
bigendum. Convertit aulem hoc medio tenipore ani- gendorum episcoporum facultatem impertianlur, ut
mumad resEcclesioereparandas, disciplinam instau- dicebal Leo papaAnaslasiolhessalonicen. episcopo,
randani, moresque cleri et pop.ulipoliendos. epist. 8-i cap, 6: «. Ut omnium clericorum, etom-
CAPUT VI. nium civium voluntate discussa onlimus eliga-
P«u/i'i«s ad concilium Ratisponense proficischur. tur; » et sit exemplumin Cornelio, de quo Cyprianus
Diploma ibidemei datum exatninatur. epist. S2, edii. noviss. :-< Factus est Cornelius epi-
I. Anno 792 Ratisponoeconcilioconvocato in causai scopus, de Dei et Christi ejus judicio, de clericorum
f elicis Urgelitani episcopi, adoptionem in Christoi pcne omniura testimonio, de plebis quoe tunc adfuit
 59 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 60
suffragio, et de sacerdotum anliquorum.elbonorum Ai Ex his colligequibus divorumsacra fuerit Aquileien-
virorum collegio ; > adeo vel ipsi ponlifices Romani sis ecclesia; nimirum beatseMarise virgini, sancto
hanc eligendi normam lutati,' nedieanrvenefati sunt, Petro, et sancto Marco, cujus proedicationein.Chri-
ut necsuamauctoritalem in his immisceri aliquando sto Jesu per evangelium est genita. Cura non audis
paterentur. Sanctus Gregorius Magnus(lib. n, epist. hic sanctos martyres Hermagoram et Fortunatum,
29, indict. ll),scribebat clero Mediolanensi,propen- te forte angil scrupulus, rium tantum sub Poppone
denli in electionemCorislantirii,cororaendansquidem patriareha his riiartyribus priraum dicata fuerit, di-
eligendum : t.Verumlamen (addebal) quia anliquse cenle ipso in suo documento, quod profert UgheUus
meoedeliberationis intenlio-est, ad suscipiendapa- tom. V in Poppone : < EgoPoppo... hanc ecclesiam
sloralis curoe onera, pro nullius unquam misceri fabricavi, et eam in honorem sanclse Dei genilricis
.persona, oralionibus prosequar eleclionemvestram.» el perpetuse virginis Marise, sanctorura marlyrum
Idem de se-lestabatur Adrianus I-papa,idque suade- HefmagorseetForlunati, una cumpluribus episcopis
iiatCarolo Magno epist, in ordine 7, tom. VIII con- consecravi. » Verum an ignoras, argumenta a iie-
ciliorum, quseest codicis Carolini 83:«Nunquam nos galivis pelita infirraiorem producere probatioixm ?
in qualibet electione invenimus,.nec invenire habe- Apud eumdem Ughellum iliid. diploma est Henrici
mus. Sed neque vestram excellentiam oplam^ista- *B III Raslisponsean. 1040, in Non. Januar. in quo
lem rem incumbere. Sed qualis a clero, et plebe, dicitur < sancta Aquileien. ecclesia in honorem san-
cunctoquepopulo electus canonice fueril, et niliil sit ctseMarioededicata; » et aliiid dalum Augustse eo-
quod sacro obsit ordini, solita iraditione illum ordina- deinan. 1040, iv Id."Januar. in quo dicitur < in ho-
mus. > Quo exemplo et monitu (etsi eo pietas Caroli, norem sanctorum Hermagorse et Fortunati con-
et reverantia semper ecclesiaslicoe hierarcliioeexhi- structa ; i in hoc sanctse Marise,in iUosanclorum
bila, non indigerel) adeo profecit, ut-si quidhae in martyrum nominibus suppressis. Non ergo arguas.
re tunc usque .peccatum utcunque fuissel, reparan- ex omissione nominum, in traditiorie nosira imme-
dum salis superque procuraverit in concilioAquis- morabili peccatum, nec auctoreru fingas Popporiem,.
granensi an. 805 prolatione secundi canonis, qui est quia potius ipse quod.eratin vulgus jam radicalum
hujusmodi : < Sacrorum canonum non ignari, ut in confirmavit, non autem fuit auctor. Marlyrologium,
,Dei nomine sancta Ecclesia suo liberius potirelur quod Hieronymi nomine inscribilur, et appellat. ve-
honore, assensum ecclesiastico prsebuimus, ut scili- luslissimum Dacherius, qui illud prodit tom. IV Spi-
. cet episcopi per electionem cleri et populi secun- cilegii, et fatetur in procfalionecumHenrico Valesio,
dum statuta canonum de proprio (sic)Dioecesi,re-- tempus prsecessisseGregorii Magni,Dabetsub 12 Julii
mota personarum et munerum accepiione, ob vitoe " sic: < iv Idus Julii. In Aquileia Fortunati, Arma-
meritum et sapienlise donum eligantur, ut exemplo geri. > Error est quidem in posilione, et in nomine.
et verbo sibi suhjectis usquequaque prodesse va- Sed quis non videt, sub nomine Arniageri Herma-
leant. » Hujus Gapitularis concilio prsefuit Paulinus goram nostrum indicatum? Insuper Marlyrologium
jioster, tanquam apostolicsesedis legatus, ut suOloco Wandalberii, tom. V Spicilegii a Dacherio pariter
dicetur. Qui forte ipse Carolini assensus et senten- insertum, qui in praelatione ait floruisse auctorem,
tise conciliator fuit, respiciens communehonum ec- circa an. 845, ad IV.Id. Julii, sic habet elarius:
ciesiarum; quippe antea Ratisponoe,in mente ha- Hermagoramquarlo a supplexAquileiafreqtienlat,,
bens palrum statuta, et incommoda quse sequuntur Anlislesprecibuspopulumqni luloitel urbem.
ex imraisiione laicse auctoritatis in eleclione Eccle- Argue potius in recentiores qui nostris evangelistam
sise ministrorum, impetratione privilegii, de quo Marcum perperam abjudicant, vere ad noslram Ec-
nunc agimus,suseEcclesisevoluitdeineepsconsultumi. clesiam, ut parenlem ejus, pertinere. Qua de re
III. Post consuetum iis lemporibus prsefandi mo- visne scriptorem, sseculoPaulini floreritem, ut testem
dum, ait rex de AquileiensiEcclesia, cui t vir vene- indubiura? Accipe, Nolkerus, qui sseculoix floruil,
rabllis Paulinus patriarcha prseerat, quoeest in bo- r. et Martyrologuim suum circa an. 894 (ut oliservat
jiore sanctse Dei genitricis Marioe, vel sancti Petri Basnagius tora. II, part. m, pag. 88, Antiq. lect.
principis apostolorum, sivesancti Marciconslrucla.» Canisii edit. Amstel. an. 172S) scripsit, sic habet:
Videlur priraa fronte nimis ambigue locutum fuisse, < IVId. Julii. Apud Aquiieiam nalivitas sancti Her-
cum parliculsevel et sivedubilandi prseseferaiit cha- magoroe, vel, sicut in antiquis codicibus invenitur,
raclerem. Verum ea setate, quoeseveriores haud co- Hermechoroe,prirai ejusdem civilatis episcopi, di^
lebat musas, disjuncliva pro conjuncliva parlicula scipuli sancti Marci evangelistoe.Item Fortunati. >
usurpabalur, [xxvi] ut^idvertit P. de Marca, deCon- " Antiqui codices, qui dicebantur an. 894 arguunt sse-
cord. sscerd. el imp. lib. iv, cap. 5, et Hb. vi, cap. cula superiora Hermagoram agnovisse primum epi-
?4, quo sic ait: < Vox illa vel apud medioe selalis scopumAquileien. et discipulum sancti Marci.
scriptores equivalet conjunclioni et. Itaquecura legis IV. Post pauca hsec leguntur : < Ipsa sancta con-
in hoc canone vel episcopis,velcomitibus intelligen- - gregatio, quoeibidemsub sanelo ordinevitam gerere
dum est et episcopis,et comitibus.Item sacerdotibus videlur,.'. licenliam habeat super se eligendi paslo-
vel servisDci, id est4t servisDci, hoc est abbatilms. > rem. > Ex his vide, quara slricto jure dixerimusc. 4,
* U csl, Idib. '
 61 VITA. 69
§ 5, non esse Paulinum illum patriarcham, cui mo- A Dei habitaculaconstruenda largiri dignelur. Si au
rienti Carolus electionem successoris remittebal. lera de alia casa Dei, aut de cujuslibet proprio fuerit,
Nam hic congregationiclericorum eligendipaslorem ex convenientia commutandilicentia tribuatur. Et si
datur licenlia, Paulino ipso privilegium intercedente, paupertas loci ad oedificandasdomos necessarias non
Insuper innuitur, clerum Aquileien. vitam vixisse suffecerit,eosad adjutorium sedificandipotestas regia
(ut dicunt) communem, ct sub regula positam. Nec cogat, qui res de eademecclesiain beneficiisrelinent.»
verba, vitam gerere videnlur, rem ancipitem impor- Bocceratratio convictusclericorumcirca teraporaPau-
tant. Alibi enim (si memoria non fallel) dicemus, lini. Et quamvocat diploma sanclam congregationem
videri inscripturis ejus temporis idem acesse signi- sub sancloordinein AquileieiisiEcclesia, cui liberam
ficare. Quandoquidem ut monachi monasticam, ita efigendi sibi pastorem tribuitfacultatem, una exhis
clerici clericalem, quam et canonicam regulam et erat, de quibus hic sermo, quorum clerici ex convi-
ordinem dicebant, custodiebant, illi sub abbatum, hi clu forte communi fratres vocabantiir etiam an.
sub episcopOrummanu constiluli. In Capilulari Ve- 1129, ut ex charta Azonis donantis apparet, in Ap-
ronensi sub Pipino an. 755, e. 11, de utrisque sic pend, 2, ii, 15, appo&ita.Vigebat in Ecclesia noslra
statuilur ; < De illis hominibus, qui dicunt quod se -bsecdisciplina quartum post sspculum, hoc est an.
**
propter Deum tonsorassent, et modo-res eorum vel 1278, ul constat ex documento, quod libens lubens-
pecunias babent, et nec sub manu episcopi supt, nec que dabo in Append. 2, n, 19, quo Raimundus pa-
in monasterio regulariter vivunt, placuil ut in mo- triarcha ad exemplum,"ut ait, coelerarumEcclesia-
nasterio sint sub ordine regulari, aut sub roanu epi- rum circa ecclesiamUtincnsem noslram (nunc Dei
scopi sub ordine canonico. » Oinc aliquando clerici genitricis ab angelo salutaloe, tunc sancto Uldarico
dicti canonici, non solum vel quia in canone seu episcopo sacram) sedes pro conviclu canonicorum
roatricula recenserentur ecclesise, vel quia stipem emendas, ampliandas, construendas disponit. Ex
quoecanon dicitur, eis prseberet ecclesia, vel (quod hinc auteni et ex documentoAppend. 2, num. 20, co-
malo) ex utroque; non enim solebant clerici-fieri, gnoscat, quicunque honorem capitulj et canonico-
nisi se addicerent ecclesise-servitio et censui: qui rum, sallem sub Gregorio de Montelongoinstituto-
vero catalogo horum adoptabantur, ii tanlummodo, rum, ut in Append. 2, n, 18, urbi nostroeinvidendo
non coeleri si qui forent, stipendia sportutasque (ut flnle lempora beati. Berlrandi, qui circa dimidium
vocat Cyprianusepist. 34) promerebantur; binc fra- sequentis sseculi floruit, denegare pergit, se nec di-=
tres sporltdantes,epist. 66 ab eodem dicti, sed etiam cere bene, nec vere.
ex canonica vivendi ratione et regulari disciplina p [xxvii] V. Inter exemptiones autem publicorum
quam profitebanlur. Croecipue vero Carolo Magno onerum, quas, ne iis premerenlur Aquileiensis con-
adflitenie, forte et Paulino, quod in sua ecclesia jam gregalionis clerici, Carolus indulsit, una est immu-
in usu erat, proponente et suggerente, in Aquisgra- nitas ab herbatico : < Non debeant solvere h.erbafi-
nensi conventu, cui et ipse Paulinus inlerfuit an, cum, > <Berbalicum aulem, quod et lierbagium,jus
789 hujusmodi clericalis cbnviclus sub regula de- est herbas secandi, > Du Cange. Bic lamen puta-
gendus inculcatur.-Capile enim 71 Capilularis sic de "rem innui exemplionem ab herbis. vel foenissubmi-
clericis statuilur : < Qui ad clericatum accedunt, nistrandis, vel quhd verius videtur, a multa, sive
quod nos nominamus canonicam vitam, volumus ut pecunia pro fcenis et herbis solvenda, quara coeleri
illi canonice secundum suam regulam oranimodis proestare lenebantur. Arguitur ex sequentibus exem-.
vivant, et episcopuseorum regat vitam, sicut abbas ptionibus mansionalici ct foderi, salvis quibusdam
monachorum. > En tibi communis vita, adeoque honeslissimiscoiiditioiiibus, eidem congregationipa-»
intra easdem sedes, clericorum convictus. Sed me- riter concessls. < Concessirous(ail Carolus) in elee--
lius disciplinoehujus rationem percipies ex concilio mosyna nostra memoratoviro venerabili, ut a supra
Meldensian. 845, quod c. 53 sic habet. < Ut cano- servienlibus jam fatse ecclesioeniansionalicosvel /o-
nici in civitate, vel roonasteriis, sicut constitulum 0 derum nullus audeat proetemlere vel exigere ulIo>
est, in dormitorio dormiant, et in refectorio come- unquam tempore; excepto si veniat, quod nos ipss
dant, et in domoiufirm.orumnecessario subleventur, aul djlectus filiusrioster Pipinus, vel regale redilum:
et laro sani quam infirmi canonice vesliantur, atque propter impedimenta inimicorum parlibusForoju-
in claustris horis congruis degant, et sub cuslodia liensibus, aut in fine Tarvisani advenerint : tunc
canonica lectionibus et cseteris divinoe inslitutionis propter necessitatis causam, si contingat, mansiones.
insistant ofliciis. Qui vero episcoporum loci conve- homines nostros ibidem accipiant. > Mansionaticum
nientiaro, arit facultatem non habuerit, ut hoc perfi- autem et foderum onera erant publica principi pen-
cere et ordinare possit, princeps secundum coiislt-. denda, vel vicaria peeunia redimenda. IUudquidem,
tutionemdomni imperatoris L.udoviciannuat. Id est mansioriis seu habitationis locum parando; qnod vel
fei vicina episcopio terra de eadem ecclesia esse re- re ipsa prastabatur (qua de re est illud lib. n Capi-
perta fuerit, et ab alio possidetur, ecclesise rectori tular. cap. 17. < In illis vero locis, ubi modo via et
ad claustra clericorum, vel alia quselibet ecclesise mansionatici a genitore nostro ordinati sunt,> etc),
coromodafaciendareddatur. Si autem de 'fiscofue- vel solvebatur numerata pecunia, de tpio est illud
ri.t, regia liberalitas eamdein terram ad servorum Capitulare de Villis Caroli Magnicap. 11: <Ul nullus
65 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRLARCHJE 64
judex Mansionalicos...prendat, > id esl exigat, quocA VII. Annus aulerii 24 regni Fraricici ab an. 768
pro mansionibus indictis essent pendenda. Hoc vero, iOctobriincepto est an. 792, sieuli ab anno774est re-
scilicet foderi, vel fodri nomine, annonse mililaris ijni Italici 19, si perpendas ejus epocham auspicari a
impendium importal, quodprsecipue a subditis Italis imensibushacdata diplomatis anterioribus,putaAprili
exigebalur, cum reges Francorum Italiam suam in- vel Maio,quo regnum Italicum, sive Longobardorum
visuri descenderent, Otlo Frisingensis lib. n de Re- iCaroli initium ducit. Currebat enim annus 19 regni
bus geslis Friderici I iroperat. cap. 13, post medium: ][talici prid. Non. Aug. Arguit Fontaninus in libello
< Mps.enim antiquis, ex quo iroperium Romanum Delle Masnade, pag. 21, omissionis Mabillonium,'
,ad Francos derivatura est, ad noslra usque deductus iquod in censu palatiorum regum Francorum,
est tempora, ut quoliescunque reges Italiara ingredi quem profert lib. iv de Re diplomatica, omiserit
destinaverint, gnavos quos.libet de familiaribussuis Ratisponense palalium, "in quo vidimus datum di-
proemiltant, qui singulas civitates seu oppida pera- ploma, de quo sermo, Sed injuria arguilur, et imme-
grando, ea quoc ad fiscum regalem spectant, quseab rito. Nonenim ipse, sed MichaelGermanus, in quem
accolis fodrum dicunlur, exquirapt. >Idem ibid. cap. < valetudine aliisque rebus impedilus hanc operam
25 : < Cura fodrum a civilalibus... exquirerelur, transtulit» (ut ipse Mabilloniustestatur n. 4) auctor
Spoletani indignationeni principis ihcurrunl. » Ra- B fuit lucubrationis, in qua ipse Germanus verbis, non
devicus lib. n, cap, 10 : < Fridericus nunlios pra Mabillonii,sed suis rem edisserit, ul dicitur ibi. Sed
colligendo fodro. per lolam Tusciam, et maritima, ea fuit modestia Mabillonii,ut non in socium lapsum
atque Ca.mpaniam,direxit. > Ab his ergo oneribus refunderet, sed lanquam ipse peccasset, gratias
EcclesioeAquileiens. clericbs hoc privilegioeximebat ageret arguenli, ul ipse Fontaninus non siiuil in lib-
Carolus, et quidem intuitu Paulini; nam expresse De Vindiciisdiplomat.
una ex causis, quarum gralia hsec prsestabat, lerfio CAPUT VII.
loco est x < Ut ejus (Paulini) meritis compellentibus Paulini
ita prsestitisse, et in omnibus concessisse cogno- gesta in concilioFrancofordiensi; a qno re-
gressus scriptioni librorum se addicit, et celebra-
scaut. > tioni concilii Forojutiensis.
VI. In fine.autem lociis el tempus sic"adnotanlur: I. Cum in disseftatione peculiari quam exhibemus,
<Facta prid. non. Aug. an. 24 ell9 regni nostri. de Felicis el Elipandi haeresi, an. 42 et seqq. latius
Actuni Regemesburg in palatio publico. In Dei no- de concilio Francofordiensi fusiusque loquainur, ibi
mine feliciter. Amen. »Locus is est, ubi conciliumin colligipossunt, quse ad argumentuin prsesens facere
causa Felicis Carolus congregaverat, Et quidem satis videbuntur. Hic nonnuUa tantummodo attingemus.
**
probabiliter asserimus tempore celebratkmis concilii Anno794 Francis, Aqmlanis, Germanis, Italis Patri-
datum diploma, Nam. ex chronico Sandionysiano, bus ad synodalem conventum vocatis, cum eis Pauli-
citato a Cointio s.ub hoc an. 792, n. 1 : <.Saxones nus venit Francofurlum, ubi Pascjia Carolus cele-
interfeccrunt Franeos. super fluvioAlpia,prope mare, braverat. Non tamen statim ab hoc festo concilium
prid. Non. Jul, feria vi, » Post hanc cladem sequilur .celebraluro est, et eo minus in ipso feslo Paschatis,
delectio et damnalio conjurationis Pipini in patrem ut v.ultG. Cavein finesoec.vm. Apparet ex Eginardo
Carolum,. in chronico Moissiacensi et codice Cani- in Annalibus, qui sic ail: < Rex ad condemnandam
siano. Cointiusibid,, n, 2 : i In codice C.ani.sianoet heeresim Felicianam, oestatis initio, quando et ge-
jn chronico Moissiacensi hsec proxime sequuntur dc neralem populi sui conventum habuit, eoncilium
Pipino, etc, » Ahrialista quoque Laureshamensis: omnium episcoporuni ex omnibus regni sui provin-
< Rege ibidem (id est apud Reginum) a;slatem ciis in eadem villa (Eranconofurt) congregavit. »
agente, facta est pontra eum- conjuratio a filio suo Cum autem hoc anno 794 Pascha in diem 25 Marlii
majore. » Damnatur autem Pipinus-perduellis, in inciderit, non videtur coactum concilium in ipsa so-
conventu Regenspurg habito. Chronicon Moissia- lemnitafe PasChali; sed neque (ut canones quando-
cense-:< Rex Carolus cum cognovisset consiliumPi- ^. que innuunt) Dominicani post Pascha, quse cadens
pini,,et consentaneorum suorum, coadunavit adven- in diem 13 Aprilis, hon congruit cum sestalis inilio.
lum Francorum, et aliorum fideliurasuorum ad Re- Sed quia hic nedrim conventus episcoporum in solis
gensburg, ubi universus populus Christianus, qui fidei causis adunafus, sed et Placilum (ut dieebant)
cura rege aderant, judicavit Pipinurn, etc.» Populus erat proceruro regni pro rebus.politicis, nil mirum,
Christianus, qui tunc ibi aderat, coetus erat epir- si lempus canonicum non esl adaraussim observa-
scoporum el religiosorum virorum, in causa Felicis tum. Adde :. episcopalium sedium, a quibus evo-
convocatorum, Huic co3tuiinterfiiissePaulinum jam candi erant Patres, distanlia; itinerisque, tempe-
ostendimus, et vide Dissert, 4 de Felicis et Elipandi state adhuc rigida, diflicultasnecessario exigebat, ut
lioeresin. 32 et seq. Cmn ergo haecorania contigerint tempus, etsi serius, tamen opportunius commodius-
post prid.Non.Jul., et hic habeamus diploma non que 'ffoncilium nancisceretur. Ex diplomale iufra
nisi post unicuni mensem datum (id est prid. Non. n. 8 citando daloxiu Kal. Aug. Anianoabbati mona-
'
August.), satis probabiliter nobis Videtur, tempus sterii Caunensis, argui polest circa finem mensis
diplbmalis tempus esse concilii, ,et ejus occasione Junii, vel initium Julii coactum concilium, quod
impelralum el datiim. [xxviii] non unica sessione celebratum est, sed
65 VITA. 66
primo proposita hseresi, poslea dato aliquot dierum A Iiroe coeterissibi opem laturi, nomen nullius appo-
spatio Patribus res mature prospiciendi, et hoeresi isuit. Sibi autem manus dante Petro Mediolanensi,
respondendij denuo adunatum. Quod manifeste docet icum res in scena fuit producta, prse cseteris ItaJise
Paulinus-,in Sacrosyllabo suo sub initium: <Quadam iepiscopis,in secunda Hbri editione strenui commili-
die, aitj residenlibiis cunctis... jubente rege, recitata Itonis gratissimus commilito nomen expressit. De
est epistola Elipandi. >Et infra : < Cumque impre- *]Petro Mediolanen. vide Dissert. 4, n. 44.
cata et concessa esset morosa dilatio per dies aliquot, IV. .Scopus quem petebat hac synodo Carolus,
placuit, elc. » Cum igitur diploma, datum 20 Julii, i5rat hoeresisFelicianse proscriptio, adeoque et pri-
latum sit post acluiri conciliumvet concilium diebus inum decretum, seu canon ex 56 in ea latis, sicuti
aliquot duraverit, captum videtur saltem initio Julii, jirima quoestioproppsita, de ea eliminanda statutum.
vel fine Junii-. <i In primordio capitulorum exortum est de impia
H. Episeopofum, qui irilerfuerunt, riumerum ad i;t nefanda hserese Elipandi Toletanse sedis episcopi,
lercentos circiter ascendisse asserit G. Cave. Qui i;t Felicis Orgellitanse, eorumque sequacibus, qui
addit, ex itiultitudine Palrum universale dici posse imale sentientes, in Dei Filio asserebant adoptionem.
coneilium. Et revera ipse Paulinus p/enariam syno-- Quam omnes, qui supra, sanctissimi Patfes et re-
dum appellat, quam conlinuator Hislor. Pauli Dia- B spuentes una voce contradixerunt, atque hanc hte-
coni magnam denomiriavit, Scriptor hic in hoc con- resira funditus a sancta Ecclesia eradicandam sta-
cilio primas iriler Patres dat Paulino, qui vere coete- tuerunl. > Patres autem, qui ore tenus sic unani-
rorum caput et coriphseus Videbatur. Recensendo miter in hseresim prontintiarunt sentenliam, pari
enim (veluli ScriptuTa II Reg. xxm raiUtes David unanimiXate librum Sacrosyliabum Paulini nervose
strenuiores) tres fortes, et inler cseteros proestantio- eara impugnantem omnes subscripserunt. Eginar-
res eminentioresque, proponit Paulinum primum, dus in annalibus : < In quo concnio et heeresis rae-
tanquam inter tres nobiliorem, deinde Petrum Me- morala cohdemnata est, et Hber contra eam com-
diolanensem, et tertio Alcuinum. < Quam hseresim tnuni episcoporum auctoritate compositus, in quo
(ait, de FeUciana loquens) sanctissimi viri Paulinus omnes subscripserunt. i Qui iste liber fuerit, iii
Aquilegiensis patriarcha, et Petrus Mediolanensis Dissert. i, n. 45, non alium esse, nisi Sacrosyllabum
archiepiscopus, seu Alcuinus insu.IseBritannioearchi- Paulini ostendimus,
diaconus, cum cseteris episcopis deslruentes, etc, » V, VI. MultaextraaleamhsereseosFelicianoeactitala
Quem ordinem ipse Carolus servat in epistola sua ad ruere. Et quidem canon secundus, qui circumfertur,
Hispanos episcopos direcla, una cum decretis et de abrogatione concilii Nicoenin ob cultum imagi-
sententia concilii; nam post recensionem epistolse " num, manifcste loquitur. Quse de hac qusestione
Adriani sumrai ponti.ficis,Sacrosyllabum profert, et proferuritur a catholicis et modernis hserelicis, no-
teriio loco epistolam episcoporum Gallieeet csetero- strum nolumus esse pertractare, cum in ea quse-
rum reponit. stione nullibi implicatum inveniamus Paulinum-suis
III. Sacrosyllabus libellus est quo Paulinus aoere- scriptis. Mirum sane et ponderalione dignum, duo
sim Felicianam perstringit et conterit. De eo, suo puncta fidei eadem synodo pertractata, duobus ca-
loco. Cointius ad an. 794, n. 15, ait scriptum Fran- pitulis sibi immediate sequentibus definita,, adeo
conofurti, cum synodus illic haberetur. Sed cum du- alterumex his jejune contactum, ut nec nominatura
plici modo edilus reperiatur (ul et ipse Coinlius ad- invenias a Paulino, et in epistolis Caroli ad Adria-
verlit ad eumd. an. n. 7), nempe in una editione lo- num, et Adriani ad Carolum par de altero silenlium.
quatur in singulari censeo, decerno, in aUa in plurali Paulinus nunquam loquilur de qusestione imaginuro,
censemus, decernimus, puto Paulinum, qui .optime sed de hseresiFeliciana; in epistolis quse circumfe-
callebat rera Francofurti agcndam, librum tanquam runtur Adriani et Caroli, de imaginibus agitur : de
privatum doctorem proeparasse domi, antequam ad hseresi Feliciana nec per somnium. Quid. est hoc
concilium accederet. Cum autem in concilio reci- Paulini, in causa adc.o gravi et consona, quia de
latus libelius omnibus arrisisset, et uriiversali con- rebus fidei quas pertractabat; ex adverso, hoc Ca-
ciUi sanclione communi nomine miltendus esset ad roU et Adriarii, in causa tam palenli et nota, silen-
coniumaces Hispanos episcopos, cum transcriberetur tium ? Equidem cum causa Felicis in controversiara
Franconofurti, aptum exordium ad facta prsesentia non veniat et ab omnibus fatealur; altera de imagi-
appositum, et numerus pluralis pro anteriori singu- nibus quoestio in dubium veniat, et impugnetur a
lari sit substitulus ab eodem Paulino, sicque verum multis : ex hinc saltem suspecta fit, et quse credatur
utrumque sit, [quod a duabus editionibus profertur; minus. probabilis. Sed de his (ut diximus) videant
et juxta earum alteram verum dicat quoque Cointius alii.
Francofurti scriptum, nempe eftbrmatum nova tran- VU. Prseter autem eam, qusedogma contingebat,
scriptione ad oraliohis conciliaris characlerem. Hoc varii ordinis res acta est. Circa disciphnam est po>
suadet Petri episcopi Mediolanensis in una editione nitentia Heistulfo statuta. De quo non satis miran-
silentium, in altera nomen appositum et prsesentia dum venit, adeo historicosjejunos fuisse, ut non le-
indicata. Cum enim nescissel Paulinus domi'degens, vis, sed.potius Bulla^memoriaejus supersles dicenda
qui prsceise episcopi fuluri essenl. concilio, et qui sit: Etenim prseter titulum epistoloe, qui tnlis esl,
 67 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCHJE 68
ut factum sunimalim tanturamodo inlelligas, histo- imis, el Pelrus Mediolanensis. TheopliylacluinTu-
riam autem rei gestse non cognoscas, nihil apud dertinum episcopumsuspicatus fueram; qui anho 787
editores vel conciliorumvel canonum, a quibus solet legatus Adfiani ppntificis cum. Gregorio episcopo
illa proferri, ad notitiam facti ducens invenitur. Ostienseadfuil coneilio Galchutensiin Anglia; cum
Sic autera is se habet : <Incipit epistola Paulini incidi in P, Coinliumyqui ad an. 796, n. 43, suspi-
patriarchse Forojuliensis, edita in lococelebri nomeft cionem confirmavil bis verbis, agens de synodo
Francofurt, in syriodomagna, contra Felicem hsere- Calchulensi: < Theophylaclus EcclesiamTudertiria.m
ticum, de Heistuifo qui uxorem suam occidit causa agere potuit ad annum usque Chrisli seplingentesi-
adulterii. » Hsec est historia tota. Si quid laroen mum.nonagesimumsextum, quo Tudertum a Groecis
illustratione dignum putatunij notis, citm de epistola ad Francos transiit : nec alius fofte fuit ab episcopp
illa disserendum, pro virili expositum; TheophylaCloAdriani papselegalo, qui concilioFran-
VIH. Altera, quse inter gratiosas.censeri potest, cofordiensiante biennium^interfuit.> Stephanus au-
est diploma, seu prseceptuni Cardli Magni < dat. iii tem (forle Cremonensis episcopus) is.erat, quem ad-1
Kal. Augusti, anno vigesime sexto, et vigesimo re- nilente Carolo MagnoAdrianus ad eam cathedram
gnorrim ejus, Francoforti in palatio regio, > quod evexerat an. 776 -,eamque lenuit usque ad an; 816»
profert Baluzius tom-.II Gapitular.,pag. 1599, in ap- ' Intefcessio cnim Cafoli pfo ejus exaltatione indicat»
pendice 1 Aclor, veter. n. 18. Annus enim regni ipsi inler caros fuisse, adeoque ab Adriano occasio-
Francici et locus optime conveniunl cum hac concilii nes omnes captanle sibi Carolumpromerendi missuni
celebratione, nisi quod Italici vere est 21 a Maioin^- legati charactere» tanquam regi gratum futurum, ad
ceptus : sed forte aliquam epocham mense Maiotar- concilium Francofofdiense prcbabile faciti De hoc
diorerii pro regno italico -invenies, sicuti nos cum vide Ughellum in Cremonensibusn. 29. De PelrO
Pagio de concilioForojuliensi agentes invenimus an- Mediolanensi dictumest-in Dissert. 4, n:44. BoC
teriorem. Non enim est unica et constans epocha unum addilum hic sit, non admitti a Papebrocbiri
regni Italici. Insuper in ipso diplomate innuitur, (apudTagium mox citand.) in Exegesi de episcopis
interfuisse concilio gratiam exposlulaturus, Anianus Medioianensibusproefixa tom. VII Sanctor. mensis
abbas Caunensis cum suis monachis (quod advertit Junii, privilegia quseproferuntur ab Ugbello; et proe-
et Baluzius in notis ad concil. Francofort.): <_Co- serlim quia in iUisPetrus diCaturOldradus , in gra-
gnoscat magniludo seii utilitas vestra, quia vir vene- iiam sciUcetfainilioeejusdem ftoininis. Neque enini
rabilis Anianus abbas, ex monasterio sancti Joannis tempore Caroli Magni cognomen efferre episcopi
et sahcli Laurentii, quod fuit constructum in locis solebant : imo cognomina tunc nondum adinventa ;.
nuncupatis Exorio et Olibegio,nostro synodali cou- 1communior habet opinio; Est ejus noniine epistola
cilio veniens, una cum monachis Conlinuo, Slro- de translatione corporis sancti Augustini Papiam
mundo, Lurioj cum omnibus rebus vel nominibus de Sardinia j integre relata a Baronio ad an. 725$
monaslerii sui, quos moderno teropore videtur possi- num. 2, quam oeque ac privilegia commentitiam ar-
dere, se plenius commendavit, elc. Propterea has iit- guit Pagius ad eumd. an., n. 2. Mallei hmrelicorum
teras nostTaspro firmilatis [xxix] studio eide.dimus,, riomine donatur a Carolo Magno teste Ughello, quia
per quas omnino jubemus, elc. Simililer concessi- Petrus Arianos hserelicos, qua scriptis , qua ferroj
mus ei villam Cannas, sicuti Miload suum monaste- opportune perdomuit, Non impugnamus(absil) ho
rium per suas litteras delegavil etc. > ApudMabillo- noris nomen et nominis meritum , qui in Dissert. i
nium, de Re diploroatica lib. vi, n. 58, variat ali- 1. c. Ripamontii aucloritate confirmamus. Tantura-
quantulum, nec habet nomina monachorum, sed sic. modo miramur hujus Maliei strepitum, ad incudem
< Citm monachis suis, et in nostrd Mrindeburdecum Franeofurtensera revocata hseresi Feliciana, vocem4
omnibus rebus, etc. > -Forsan barbara scriplura inquam, Petri non audifi. Sed ad Paulinum nostnim
causa varise interpretationis. Cselerumdata convenit a concilio revertentenij el jam reversum reverta-
loco et tempore utrinquei Cum autem dicat, < nostro , mur. , -
'
synodali conciUoveniens, > inferes concilio Franco- X. A synodo igilur Francofurtensi, et a funeris
furlensi interfuisse Anianum, Continuum, Stromun- supremis officiisFastradse reginoe, uxoris Caroli ibi
dum,Lurium. Neque enim hoe annp aliud concilium e vivis excessse, et in sancli Albani pr.oximscMogun-
Fraricofurtifactum, habes, prseter hocde quo sermo. tinoeurbis tumulatse exhibitis, reducemForojuliensis
Sed cum datum sit diplomaxm Kal. Aug.. manifeste provincia paslorem suum, excepit lsetabuhda. Cujus
apparet concilium antea celebratum, dummemorat curseincumbere, pastorali vigilique sollicitudinemo-
ea, qusein conciliosecuta jam fuerant, id est expo- res plebis componere, clero et populo in Omnisancli-
stulatio Aniani pro suo monasterio et confessio Ca- tatis exemploprselucere, nihil ipse habuit antiquiuss
roli, quam postea lalo diploraate nunc munit, In Ap- Verum cuin hsecnon salisviderentur ingenti lucran-
pendice 4 habes diploma n. 11. darum animarum quo sestuabat ardori, ut saluti
IX. Prseter recensitosnuncmonachos, quos res coe- prsesenliumet fiiturorum una simul prospiceret, scri'
hobii sui ad concilium vocaverat, adfuere quos res ptioni librorum se dedit, ut quoerecta essent firma-
Ecclesise et fidei Convenirefecerat; inter primores ret, quse delorta dirigeret. Binc anni sequenlis 795
legali Romani pontificis Theophylactus, et Stepha- peripdus vidit Paulinum scribentem librum Exhor-
C9 VITA. 70
lationisad ilenrieiiiii duceni Forojulienseai, quocum A.i niam ad Dravuin intelligere. Sic enim ait de Leoni-
mulua per seplennium eorifola adoleverat aniicitia; eano Tiburniensi episcopo sub Elia, concilioGradensi
sed de eo et libro ipsf a Paulino directo, consule advenienti : < Cujus (Norici ) pnmaria urbs erat
Dissertationem nostram in ordine primani, Anno Tiburnia ad Dravum, quod patet ex Vita sancti Se-
autem796 ad libros tres contra Felicem consarci- verini Noricorum aposloli. » Teurniam autem, sive
nandos se accinxit : de quibus in Dissert. 4 de Feli- Tiburniam inCarintbiasitamesseconveniunl Lazius,
cisel Elipandi hoeresi. Non tamen scriptionis occu- etsi locum ejus tenere nunc dicat Racstad Salisbur-
palio ab arclioris vitse studio et pauperum provi- gensis ditionis; Cluverius, etsi velit esse Villacum
denlia ipsum exemit. « In iis oceupatus (ait Ferra' ditionis episcopi Bambergensis ; Schonleben, etsi
rius, de eo scribens in Catalogo sanclorum Italioe Solvam, ve! Sokente oppidum prope Clanghefurtum
ad 11 Januarii) haud tamen de vitse austeritate ali- putet, quod [xxx]'Ferrarius Lexic. Geograph. in Ca-
quid remiltebat : cum jejunia( vigilias, pias medita- rinthia sub ditione Laureacensis episcopi^onstitui';.
tiones, et cseteras exercitaliones spiriluales assidue Quem tamen locum accipias , pro ea substitutum
prosequebalur.. > Pfaecipue tamen zelus ecclesias- a geographis, extfa Garinthiam et lorrge a Dravo flu-
ticse disciplinoeeluxit in celebralione concilii Foro^ mine non excurris. Sanctus Severinus decessit an.
juliensis; de quo lalius in prsecipua Dissertatione 2. B 481 vel circiter. Ergo ante hunc annum Carinthia
Quanta autem ifl Deum pielas ejus fuerit et quam Christianis provmciis accensebaturj cujus episcopus
flagraus charilas, testatur non una epistola Alcuini. eligendus a sancto Severino prsenunliatur. Ad an.
Has cum cseleris ejusdem ad Paulinum per ordinem aalem 579 Aquileiensi ditioni paruisse, Leonianus
in Appendice reperies. Hic, ut plurimum, orationes episcopus Tiburnien. synodo Gradensi sub Elia ad-
pro se ad Deum fundendas reposcebat, quibus quam veniens, testis est indubitandus. Post hanc synodum
maxime fidebat. Sed de his agemus, cupi de Paulini ab Aquileiensi defecisse ante an: 591 oeque mann
cum Alcuino necessitudine et famiiiaritate. sermo festum est. Namex conventu(nonquidemMaranensij
recurret. Interim ipse AlcuinusHenrico duci Foro- ut putavit Schonleben in Apparatu annal. Carniol.
juliensi scribens, eum amandat Paulino, nedumut. _ cap. 5, § 7, n, 11, ut patet e subscriptione Augustini
spiritualis vitoe doctori et magistro, sed ut speculo , Concordien. episcopi, qui HbeUomox cilando sub-
exemploque Christianse conversationis, ut patet ex scripsit, qui tamen nec Maranensi conciliabulo, nec
epistola 94 in Appendice 1, n. 4, apponenda. Gradensi concilio subscripserat; sed clarissimsis,
CAPUT VIIL utrinque) ex conventu*inquam, ignoti loci, qui iijter
concilia locatur sub an, 591, comprovinciales Aqun
Paulini aposlolalus in Carantanos et Avares. v leienses episcopi .libello confeclo, Mauritio
impera-
I. Ante annum 798 aposlolici ministerii labores tori dirigendo, conqueruntur Tiburniensem Eccle-
in Carantanos et Avares exanllasse Paulinum, ex siam metropolitoeAquileien. subtractanii An el tunc
dicendis iufra constabil. Ergo hic de iis sermo op- desciverint a fidBjdubitandum. Elenim setalePaulfei
portunus occurrit, licet singulares actiones cuique, nostri revera ad fidera trahunlur. Et Salisburgessis
quo evenerant, anno non sit facile et indubium assi- Virgilii opera, et Arnonis ejus successoris in Caran^
gnare. Constans est scriplprum sentenlia, proximis tanorum conversione, ex annalibus ecclesiasticis haud
Cariuthisepopulis verbi Dei semen sparsisse; et Ava- potcst negari.
ris armis CaroUdomitis evangeUi facem proctulisse. III. Paulinum tanjen ne excludas ab hac aninea-
Audi Ferariuml, c: < Prsedicatioiii.evangelicaevaca- raim conquirendarum provincia, quem hanc spartara
bat, qua Carinlhia; populos, et nationes finkimas adl illuslrasse non est ambigeiidum<yEneas Silvius De
fidem Chfisti convertit. Marlyrii cupidus fuit, liceti Europa cap. ^O faclum recitat, quod non gravabor
voti corapos nonfuit;.mullas nihilominus a barbarisi exscribere, a quo lux non raodica sentenlise allatce
perpessus est injurias et molestias. » Sic et Bollandusi affulget. < Fama est, aij., anno 790 post Christi
in Vita, n. 16. _ Salvatofis ortum, iraperante Carolo Magno, ducem
II. Non inficias.eo Carantanos longe ante tempora gentis, Ingonem nomine, ingens convivium provin-
Paulini excultos in doctrina Chrisli, et sacris aquis; cialibus prseparasse, et agreslibus quidem ad con*
expiatos fuisse. Siquidem in Vita sancti Severini ab- spectum suum inlroihissis in^vasis aureis atque ar-
hatis, Noricorum dicti apostoli, quam recitat ex: genteis, nobilibus vero ac magistratibus procul ab
Egesippio ejus discipulo Surius tom. I Januario, cu- oculis collocatis , fictilibus ministrare jussisse: inter-
jus 6 ld. mors ejus contigit, Paulinus alius Teurnises rogatum cur ita-faceret, respondisse, non tam muiM
prsedicilur episcopus a sancto Severino. < Remeantej dos esse qui urbes et alta paiatia quam qui agros et
presbytero (Paulino) ad patriam, sermo in eo prac- humiles casas colerent. Rusticis., qui Christi evan'
dicenlis impletus est. Nam cives Tigurinoe, quseme- gelium accepissent, baptismalisunda purificatis can»
tropolis est Norici/coegerunt eumdem presbyterumi didas et nitidas esse animas, nobiles ac potenles, qui
summi sacerdotii suscipere principatum. » In edit. spurcitias idolorum sequerenlur, sordidas ac nigerri-
Colonien. an. 1576est Tigurinm* cum asteriseo, notaL mas : sicvero pro aniniarum qualitatibus instruxisse
sciUcetnon certoelectionis. Sed cum Norisio in Dis- convivium, casligatosque ea re nobiles, catervatim
sert. de quinla synodo cap. 9, §4, nedubites Teur- sacri baptismatis undam quscrentes, .brevi tempore
71 S. PAULINIAQUILEltiNSlS PATRIAftClLi 72
sub Yirgilib el Arnone Juraviensibus episcopis uni- , i. el Geroldus comes pcrduceiites in Sclaviiriam de&.i-
versos Christi fidem accepisse. » runt in manus principum, commendantesqueilli epi-
IV. Cum audis nobiles an. 790 ad fidemconversos, scoporegionem Karinlhianorum, et confines eorum
siste parumper, et epocham hujus conversionis con- -occidentali parte Dravi fluminis, usque dum Dravus
sidera. Virgilius decesserat an. 784. Ita Schonleben fluit in amne Danubii; ut potestative populuro rege-
ad an. 797, vel 785 ut vult Pagius ex epitaphio, quod ret; sua prsedicatione et evangelica doctrina doceret
dat annos fere 40 episcopatus Virgilio, quem ad an: servire Deo; et ut ecclesias constructas dedicasset,
746 assumptum probat ad insulam Salisburgensem, presbyteros ordinando conslituisset, totumque eccle-
seu Juraviensem : siasticum officium-in illis partibus, prout canonicus
prjesentisculmina ordo exposcil, perficeret:.Doniinalionem et subjectio-
Quinquefegebat ovans sedis,
Fernie quaier denoscariscumfratribusaunos. uem habens.Juraviensium rectofuni; sieuli illefecit
Et si Coinlio credis, qiii tamen (teste Pagio ad anj quandiu vixit. >Coinlius ii; 49, etPagius u: 6utique
785, n. 11) hos versus non viderat; annum 780 obi- ad an. 798 adverlunt ab scriptore per antecessum
tui Virgilii assignabis. Non ergo Virgilius an. 790 vocari hic Carolura imperalorem aui non nisi post
baplizare poterat Carantanos. Insuper Arno Carin- " biennium est dictus
thiam adiisse non videtur, nisi anno 798, licef non V: Ex hac relalione videliir indubiura hoc cssepri-
sit negandum antea sedera Juravioe conscendisse, mum Arnonis iler in Carinthiam ; ad fidem Christi
nempe a morte Virgilii, utvult Pagius, quse cum in- Jesu serendam: Quod desumi potest prsecipue ex illis
ciderit 4 Kal. Decemb. am 785s putat in an. sequen- verbis : <Populuniproedicaiidodocuit, et inderediens
tera 786 Arnonis assumptionem rejiciendaro. Vel- a .nuntiavit imperatori, quod rriagna ibi potuissent effiJ
morte Bertrici successofis Virgiliis quero medium ci, si quis, etc. » Si antea invisisset Garinthiam;
inferVirgilium et Arnonerii ponit Coinliusad ari. 780, mores populi perspexisset, et non modo taritummodo
n. 14, et ad an. 781, m 125, ubi etiam fatelrir a cognpvissetfacile negolium fulurum. Antequam enim
Bruschio,- Hundios et Bucelino Chronologiam qua- venisset, hac vice poluisset spem lucrandi animas iai
drieiinio tardiorem institulam : el sicut Virgilium corde Caroli excolere ex prsecedenti experientia.
anno 784 vel 785 denatum ab eis posituno, ila Ber- Cum igitur an. 798 primo Caranthauos adierit Arno,
tricum in sede locatum an. 785 vel 786 omnibus una- an. 790 non eos ad Chrislum traduxit. Schonleben
nimiler non nisi aiinum episcopatuseiassignanlibus: hancAriionis aditionem inCariuthiam; et Theodorici
Igilur Arno an. 790 erat episcopus Salisburgensis; iuauguralionem in episcopum in an. 788 reponit,
Kon fameii hoc medio tempore Carinthiam, profe- , per decennium prxferendo. Sed fallitur, cum diser-
J
clum esse credimus; ad populos ejus ad lideih revo- lis vefbis aucltir laudatus ah. 798 hoc factum dicat,
candos. Sic enim scribit discipulus saneti Eberhardi, Ct insuper cum anle hunc annum non fueril Jura-
in vila sancti Ruperli primi Salisburgensis episcopi; viensium arcliiepiseopus Arno, qrii primus hujus se-
apud'CanisiumToni,III,part. n, antq. lect. Amslel. dis a Leone lunc est-constitulus, non ei potestas in-
an. 1725. < Interim conligil, anno videlicet nalivi- erat legitima episcopum constiiuere in Carinthia.
talis Doinini DCCXCVIH, Anionemjam archiepiscopum Puto igituf a morte Virgilii ad adventum usque Ar-
& Leone papa accepto paliio, remeando de Roma nonis in Carinthiam, apostolatum illius gentis Pau-
venisse ultra Padum, eique obviasse missum Caroli linum egisse. Qiise nafral autem jEneas Sylvius de
cum epistola sua, raandans illi ipso itinere in pavies convivio anno 790 ab Ingone datOj in annura 805 ab
Sclavofum ire, el exquirere voluntatem populi illius, scriptore anonymo edilo a Canisio tom; IH, part. iij
et prsedicare ibi verbum Dei. Sed quia hoc facere in Vita sancli Rudperti paulo ante finem, jam supra
nequivit, anlequaffi responsum' redderet suoe lega- allegatoj refunduntur. Eo auteni lempore Arnonem
tionis, fesline pervenitad irnperatorem, et retulit ei profuisse Caraiitanis, si non de ]ure,,saltem de facio",
quidquid per eum dominus Leo papa mandavit, Post nori negamus;
esipletaralegaiionem, ipseimperator prsecepitArnoni (j. VI. Iriter.Paulinum el Arnonem orlam conlentio-
arehiepiscopo pergere in partes Sclavorumj et pro- nem circa Carinthise provinciam dicunt Schonleben
videre omnem iUaai regionem, et ecclesiasticum [xxxi] hoc anno 798, etabeociXalus Megisefus; quaih
oflicium more eplscopali colere, populosque infide tamen sopitam fuisse an, 811 ex diplomate Caroli
et Christianitate proedicandoconfortare; sicuti ille Morocutusarguit apud UgheUum in Paulino. Si Us
feclt, iiluc veniendo cons^cravit ecclesias, ofdinavit lisec vere lunc enata est, cerle Paulinus in eam se
prCsbyteros*populumque proedicandodocuitj et inde habere jus cognoscebat. Hoc autem jus erat, olim
i-ediensnuntiavitimperatori,-quod magna ibipbluis^ dioecesisAquileiensis fuisse Carinthiam; ut patet et
sent effici, si quis inde habuisset certamen. "Tunc diplomate citato. Si igitur suaeprovincioeCarinlhiam
interrogavit illum imperator, si aliquem baberet ec- credebat Paulinus, nil rairUm, si illam erudiendam
clesiasticum virum, qui ibi lucrum potuisset agere adieiit, imo non adiissfe est improbabile. Qriodau-
Deo. Etilledixit sehabere talem, ut Deo placuisset, tem dicitnra Schonleben et ab auctoribus quos citat,
et illi populo pastor fieri potuisset. Junc jussu impe- hoc an. 793 litem de limitibus inler PauUnumet Ar-
ratoris ordinatus est Theodoricus episcopus ab Ar- nonem Caroli auclorilate sopitam, n(in videtur ad-
tione afchiepiscopo Juraviensium, quem ipse Arno mittendum, cum diploma dicat emotam qusestioiiem
73 VITA: 74
inter Ursum-,alias Urbanum-, successorem Paulini, ^kpiorum sacerdotum nlonitio-,qui subinde ad lucrifa-
etArnonem; et quidem nec sub Urso sppilam, sed ciendum Chrisli regno ad Hungarospenetrabant. >
tantummodo sub Maxentio, Urso suffecto : < Notum ln horum censu Paulinum reponere, imo cseterorum
sit, ait Carohis,4.... qualiter viri venerabiles Ursus caput et primipilura constituerei non est tantillum
sanctseEcclesioeAquileiensispatriarcha, et Arno Ju- a verosimili exorbitare. Tanta enim viro dilalandee.
vavensis Ecclesiaearchiepiscopus non minimam fidei solliciludo salutisque promovendaeanimarum
conlenlionern habuerunt de Carantana provincia , studium inerat-, ut quamcunque sibi oblatam occa-
quod ad utriusque iUorum dioecesimpertinere debe- sionem avidius arriperetv Cum autem. an. 795 au-;
ret. > Si Paulinus qusestionem intenlasset, diceret dias ad Carolumaccurrisse legalos, indicium est an-
imperator, non inter Ursum et Arnonem, sed inter nis superioribus apostolicos labores in eorum regio-
Paulinum et Arnonem litem enatam, quam sub nibus a verbi Dei proeconibusexantlatas fuisse; et
Maxentiodefinit» Gum enim auctores qusestionis et forte Paulinus, cujus ab an. 791ad an. 794, qu.o.sy-
originemlitis velit producere Carolus (ut patet diplo- nodo Francofurtanse interfuit, memoria gestoruin.
ma consideranti) et Paulinum non proferat; sed Ur- ejus satisjejuna supersit, hoctriennii medio tempore
sum; non Paulinus, sed Ursus qusestionis suscitator in Avarorum conyersione, sicut et in Caranlanorum-,
est censendus. Definitio autem Caroli est hujusr I$ hinc inde excurrendo desudavih
inodi : < Nos..-...prsedictamprovinciamCarantanam VIII. NeCdefiiit sollrelludinievenlus': nam ah. 786
inter eos dividere jussimus, ut Dravus fluvius, qui < Tudum, secundum
pollicitationem suanr, cum iria-
per mediam iUam provinciam currit, terminus am- gna parte Avarorum ad fegem f,CaroluraAquis tilnc
barum dioecesumessel, et a.ripa australi ad AquUe-
degentem) venil> et se ciim populo suo et palria
giensis Ecclesise rectorem; ab aquilonari vei'6 ripa fegi dedit. Ipseque et populus baptizalhs est, et ho-
ad Juvavensis Ecclesiseproesulempars ipsius pro- rioriflce muneribus donali
fedierunl, > ut ait ari-
Vincioe pertineret. > Bi limiles nunc usque custodiun- rialista Bertinianus. Laudatus P. Iiichofer subdit:
tur. Cum ergo lis ab Urso suscitata sub Maxentio <Non est aulem
cogitandum Theodofum, postquam
lerminatur an. 811, falsum omnino est an. 798 per Christianis accessit, et a Cafolo nmneribus ornalus
auctoritatem Caroli consopitam et consepultami Ve- ita in patriarii reversum ftiisse, ul ncn
fecessit,
rosimiUimum autem videlur pronuntiandum -, quod comites securo ducefet et
religiosOsel doclos, qul
cum an. 7,98in Carinthia ordinantem episcopos vi- recens conversum radices fideialtius firma-
populura
deamus Arnonem-, non ultra hunc annum apostola-
rent, et ad oriinemsolidioris pietatis erudirent san-
tum in Carantanosproduxerit Pauliniis.
^ ctitalero. Id eninivero proetef moreih et diligentiam
VII. Eodem zelo fidei succensum, quo in Cafan- C ^ adeo catholici
lanos verbum Dei disseminaverat, inter Avaros quo- erat principis (CarOli)evehisset, cui nihil
antiquius qiiam Ghristi reghiimpiofefrCj missis
que sparsisse Paulinum, non contemnenda suadent ad excolendumViris idoneis, qui ubique et
religio-
argumenta. Forte enim jam an. 791 rei Christianse riem et sacerdolia fundafent. » Ih quem autein
promovendoegratia infclructas:acies Henfici ducis oculosTheudd oequiiis jniendefe poterat, quam iu
Forojuliensis in Avaros emotas fuerat seculus; eum- Pauliniim, suo novum homineni noil
quem pbprilo
que suspicamur episcopum, de quo Carolus Magnus fuluruiri
in Fastradam optime noverat, et a quo conversionis
loquitur epistola ad feginam de victo- seaiiha primum, ut afguimusj dispersa esse non
ria Avarica*de qua videnda est Dissertalio 1-,ri\ 15j ?
16 et 17. Ex hac victDria opportunam nactus occa • igoorabat
sionem, fruclusque partoepacis colligens Paulinus; IXi Sed et auloe palalindfum bculos in Paulimim
annis sequentibus vertit animum ad perfectam Ava- se conveftisse,cui hsecprovincia fuisset demandanda,
rorum conversionemi Hi enim (rit habent annales diserlis verbis docet Alcuinus; amicus proe omriibus
»
Bertiniani) an. 795, cum CaroluSj ad coercendos Paulini; epist. 112 in Appendice integfa danda ,
foedifragosSaxonesdenuo rebellantes, commoraretur dum sic ait: < In cujus (nempe Dei)potentia et gra-
Hiliuni ad fluvium Albiam; raiserunt legatos suos, D ' tia mirabiliter de Avarorum gente triumphatum est,
i veneruntque raissiTudunii qui in gente et regno quorum missi ad dpmnumregem difecli subjectionem
Avarorura niagnara potestatem habebat, Qui dixe- pacificam et Christianitatis fideriipromittentes, etsi
runt, quod idem Tudum cum lerra etpopulo suo se hoc divipa eos prseveniente gfatia verum est, quis se
regi dedere veUet. » P, MelchiofInchofer Soc; Jesu, servorum Dei taro pio Ctlaudabili labori subtrahere
in annalibus Hungaricse Ecclesisead hunc aii. 795, debet-, ul diaboli diruatur ssevitia et Christi Domirii
varias suspicalur causas , quibus is Tndum ; sive creseat servitium ? Sed quarii plurimorum in te^ pa--
Thudinus, vel Theudo (varie enim appellatur hic, ter optimej oculi respiciunt, quid vestra verierarida
sive rex, ut quidanij sive dynasta inter primofes po- sanclilas facere velit. Quia et vicinitas locorum tibi
tenlior, ut alii mea sententia pfobabilius volunt) competit, et sapientisedecus suppetit, et auctoritatis
permolus fuerit ad ejurandam idolorum superstitio- excellentia tibi appetit, et cuiicta conveniunt, quse
nem. Clfidem Christi amplectendam; quas inter et tali operi necessaria esse videritur. > Hoc autem erat
hanc his verbis reponit: < Accessit quorumdam < potius currentem (utaiurit) incitare, quam com-
» Vide appendicem\, nnm. 1, cpist. 5. (Patroli tom "
io Cl).
PATROX..XCIX. , 3
75 S. PAULINl AOUILEIENSISPATRIARCIL-E 76
movere. languentem, > uti Cicero quondam dixerat A / dica, cujus caput Caghan erat, tenaciter veleri su-
lib. ii, De Oratofe. perstitioni adhoerebat, a quibus forle Paulinus male
X. Non semel scripserat Carolo Alcuinus sollici- est habitus. In quos Pipinum filium suuih regem
tans; ut idoneos verbi Dei praedicatores, et aptos Italioe cum suis copiis jussit Carolus hoc anno in
sacerdotes dirigeret, qui prudenter rem gererent Pannoniam contendere, ut quos adhuc detreclantes
demandatam. Epistpla ejus 7 a hunc habet tilulum : reperisset, etiam repressisset. Quod quidem et proc-
< Domino excellenlissimo et in omni Christi honore slitit, patri degenti Aquis deferendo reliquias the-
devotissimo Carolo regi Germanioe, Gallise alque saurorura , quos jara- ceperat Henricus Forojulien.
Italise, et sanctis verbi Dei prsedicatoribus humilis dux , qur proecurrerat, et anteriori clade Hunnos
sanctse malris Ecclesise filiolus Albinus, oeternseglo- contriverat, uti dicimus in Dissert. 1, § 18. Cum
rise in Chrislo salutem. »Incipit aulem sic: < Gloria autem adhuc in Pannonia Pipinus morarelur, ne
et laus Deo Patri et Domino noslro Jesu Christo, nova Christiani nomihis plebs minislris ad salutem
quia in gratia sancti Spiritus, per devotionem et necessaria procurantibus destitueretur, non Paulino,
niinisterium sanclse fidei et bousevoluntatis vestroe, cui satis tune ampla provincia inerat, cujus obeundi
Christianifatis regnum atque cognitionem veri Dei munia nimium gravi sarcina premebatur, sed Arnoni
dilalavit, et plurimos longe lateque populos ab erro- '" soUicitudiniscura commiltitur. Auctor editus a Ca-
ribus impietatis in viam verilatis deduxit. > Et infra: nisio tom. III Antiq. Lect. supra non simul Iaudatus,
< Gentes populosque Bunnorum, antiqua feritate et postquam Henrici et Pipini victorias retuleral sub
fortitudine forraidabiles, tuis suo honore mililantimis hoc an. 796, subdit de Pipino : < Qui inde reverlens
subdit sceptris; proevenientequegratia, colla diu partem Pannonioe Girea lacum Pselissa inferioris,
superbissima sacrse fidei jugp devinxit, el csecis,ab ultra fluvium, qui dicitur Rapa (id est Arabo, vulgo
antiquo tempore menlibus Iumen veritatis infudit. Rab) et sic usque ad Dravum fluvium, el eo usque
Sed nunc prsevideat sapienlissima et Deo plaeabilis Dravus fliiit in Danubium, prout potestatem habuit,
devotio vestra pios populo novello prsedicatores,mo- procnominaviteum doctrina et ecclesiastico ofiicio
ribus honestos, scientia sacrse fidei edoctoset evan- proeurare populum, qui remansit de Hunnis et Scla-
geUcisprseceptisimbutos; sanctorum [xxxii] quoque- vis de illis partibus, Arnoni Juvavensi episcopo us-
apostolorum, et proedicalioneverbi Dei exemplis in- que ad proesentiamgenitoris sui Caroli imperatoris. >
tentos, quijac, id ,est suavia prceceptasuis auditori- Ab universa lamen Pannonia non exclusum omnino'
bus in initio fidei ininistrare solebant. > Et adhuc credas Paulinum, quippe Pannonia cis Dravum pro-
infra, postquam Carolum dehortatus est ab exigendis P. lendilur, ut videre est in Tabulis Geographioeantl-
a neophylis illis decimarura pensitationibus, ne aver- quse.ChrislophoriGellariilib. n, cap. 8. Quod autera
ferenlur a nuper suscepta fide (qua de re agiraus Pipinus videtur fecisse per modum (ut dicunl) pro-
Observat. in can. 14 coucilii Forojulien., n. 8) subdit: visionis, novam Ecclesiam coriimittendo Arnoni,
<Illud quoque maxima considerandum est diligentia, quousque Carolus rex ralum haberet, hoc tantum-
ut ordinaie fiat prsedicationis officiura, et baptismi modo perfectum est anno 805. Auctor modo lauda-
sacramentum; ne nihil prosit sacri ablutio baplismi tus , de Carolo confirmante Pipini factum , sic ait:
in corpore, si in anima ralione utenti catholicse < Anno Domini oclingentesimo tertio, Carolus impe-
fidei agnitio non prsecesserit.» Bis perniotus Carolus rator Bojoariam intravil, et in mense Octobris in
argumehtis, cui aptiori munus demandare poterat Saltzburg venit, et prsefalam coucessionemfilii sui
quam Paulino? cujus profectionemprsedicationernque iterans potestative, mullis astanlibus fidelibus suis
Avaricam aula universa "prseslolabatur,uti dicebat affirmavit,et in sevuminconvulsamfieri concessit. >
Alcuinus. Hinc recens scriptor P. MichaelBombar- DeindeAmonis zelumnn promovenda fide in Sclavi-
dus Soc. Jesu, in Topographiaraagni regni Hungarise nia, scilicet Carinlhia, et inferiore Pannonia com-
pag. 42, apostolum Pannonioedeproedicat, sic scri- mendat, narrans factum Iiigonis dueis, qui < Vere
bens : < Sed quoniam de primaevaHungarorum reli- U servos credentes secum vocavit ad raensam, et eos
gione hic sermo occurrit, prselermittere non audeo, qui eis. dominabantur infideles foris quasi canes se-
quin peculiari studio adversus divum Paulinum pa- dere fecil, ponendo ante illos panem et carnem, et
triarcham, atque Bungarioe,ni fallor, apostolum pro- fusca vasa cum vino, ut hicsumerent viclus. Servis
vocatus, cancellos mihimetipsinuper imposilosprope autem, staupis deauratis propinarejussit. Tuncinter-
egrediar... Cum Paulinus... ob mdrum sanctimoniam roganles primi de foris dixerunt, cur facis nobis sic 1
Carolo Magnoejusque magistro Alcuino Flacco pree At ille : Non eslis digni cum sacro fonte renalis com-
primis probaretur, destinatus credilur ad fidein Bun- municare, sed foris donium, ut canes, sumere victus-
nis et Avaribus, quos armis Carolus devicerat, prse- Hoc faclo fide sancta inslructi, certatim cueurrerunt
dicandam. » baptizari, et sic deinceps religio Chrisliana succre-
XI. Sed cum dicatur a Ferrario injurks mole- scit. > Hoecanonymus, simplicioribus verbis, quam
sliasque ab hostibus fidei perpessus, sciendum est supra n. 5 ^Eneas Sylvius, factum Ingonis et ple-
quod etsi an. 796 Theudocura suis baptismate fuerit nioriemCaranlanorum nobilium conversionem, non
expiatus, attamen pars adhuc Hunnorum non..mo- in an. 790 ut ille, sed lioc an. 803 reponens. Igitur
8 Vide appendicem 1, num. 5, epist. 2. (PairoL ior, mo CI).
 77 VITA. 78
cum Afnoni vides a Pipino Paniioriiam comniissam A / nactus ndn sim exemplaf privilegii, a CaroloPaulino
an. 796 < a lacu Pelissa ultra fluvium , qui dicilur dati hoc aniio < in Regenesburg in palalio publico, »
Rapa, et sic usque ad Dravum fluvium, et eo usqrie quo ei sribdit doraum hospitalem a Feroce abbate.
Dravus fluil in Danubium, » adhuc pars non infima extra [xxxiii] muros Verohoeconstructam, ecclesiam
Pannonise supererat, in quam Paiilirii zelus possel se sancli Laurenlii de Boga, nunc vulgo Buia -, amplo
extendere. Sed Ciim an. 798 Arnonem archiepisco- nec iguobili regionis nostrse pago, et aliam Iiospita-
pum habeamus, contentiose cum eo egisse minime lem sedero-, sive xenodochium, i quod duce Rodtiald
credimiis pacis ariiatorem Pauliiium* sed eis Dravum sediiicavitih Foro Julii, vocabulo sancti Joaiinis-, »
tam in Carinthia quara in Pannonia deirieeps se cori- ut dicit diplonia-,quod ex autlientico an. 1195 Aqui-
tiuuisse. ieise extfactum dicit habere aprid se iliuslrissimus
SH. Alciiinus-,Cui cordi erat Avaricafum animai Foritanirius noster,Iibel.fle//e Masnaiie pag. 21. IIuC
hrni salus; iit scivit.Artioni cOmmissamPannonise usqrie quoesivi,sed frristra; pelivi et pulsavi interpo-
provinciam, scripsit epistolam (ih ordiiie 104) de sitis amicorum precibus Ct officiis, sei casso iabore.
baplisn.o procsertim rite administrando-, ut adulti » Si tandem habuisse datuin merit, habebis in Appen-
prius erudiantur, deinde sacrO fonte abluantur : dice; sin vero>sclas immotum lapidem liuliiim reli-
i Fragiliori eetati, aitj pia Mater Ecclesia concessit, B * ctum, ut tibi-, letitof, morem geferem. Interea hoC
iit qui alieho iri patefna pfsevaricatioiie ligalus est novisse tibi sat sit. Cum hcec scriboj occurrit milii
peccato, alterius in baptismi mysterio pfofessiohe in stia Veroha illustrata Hb. xi in fine, cl. vir Scipio
'solutus sit. » Inscribitur autem epistola < Aquilse MaffeiuSjme docerisnoh a Fefoce, sed a Lupone duce
dulcissinio fratri et sanclissirho pfaesuli, > quia rrioris cohstrucium xehodochium'; utide cadit aucloritas
erat Alcuini, vif tute prseditos viros nobilioribus no- diplomatis, qua lapsa, c'6cafefe non ingeris sequilut1
roinibus compeilare'. Sic ftavid Cafolupi, sic Home- delrimentumi
irum Angiibertum, sic Damcelam Richulfum aula CAPUT X.
Caroli diclos audiebat. Sctipsit quoque Carolb regi Diploiha Romanum Utini sisservutuni propdriituiS
epist. 90, ut dum Pipinus apud se demorabaiur, gra- expenditur.
tias Deo publice reddilurus pro vicloria Avarica, I. Collegium canonicorum nrtslforum Utinensiuni
ageret cum eo, ut mitius captivi habereritur, ne se habere gloriatur duorum tmperatorum aiithenticav
forte si durius pressi, ittdeijugo colla hon submitte- et ( ut dicunt) originalia dipiomata, aiterum Caroli
i-ent, vel submissa subduCei-Cnt-. < Domine mi, aiebat, Magni, Othonis lH alterum. Hoc ad trutiham non
dilectissime et dulcissime-, et omhium desiderantis- vocamus, quia ad rem prsesenlem haud facere vi-
Sime rai David(sic), trlstis est Flaccus vester propter fC sutn est-. IUud autem omnino est accufatius ad Ly-
infirraitatem veslram. > Forte tunc temporis oegfo- dium lapidem apporiendiim-, qiiia mulla iiinc inde
taverat Carblus. Et infra : < Domine mi, mSmor sil suadent, et admiltendum-, et rejieieridum. Tu inlC-
pietas vestra captivorum, dum est Pipiiuis tuus te- grum habebis in Appendice a-, proposito specimine
cum propter graliarum actioneih mirabilis beneficii, characteris qiio scriplum est, quod pro humanitate
quod vobiscum de Hunnis divina fecit clementia-, et sua canonici Utinenses permiserutit cbmmode tran-1
propler prosperitatem imminentium rerum: » Quarii- scribi, lit oculis exemplo scriptionis supposilo, et
Visaulera humanius aCaroloAvari tractarehtur; etiam CollatocUm caetefis illius seiatis chafacterihus, quid
pensa decirilaflim siiadefite Alcuino (ut ihniiimus de ejus veritate sit pronimtianddm cognoscas.
supra n-. 10) indulgente, tamen a fide Dei et foedere H-. Horum Gardli Magrii et Othonis III diploma^
regis repelita apostasia et rebellione defecerunt, ut tuum inventionis historiam late prosequitur Palla-
denuo an. 799 opus laerit acies dirigere in eos -, dius (p. i, lib>ni, pag-. 99) quse aliquando deperdita
ducibus Geroldo et Henrico nostro Forojuiiens!, credila fuerant-, et insperato feperta-. Placet hic
qui eo in bello ceciderunt, ut Iatius dicimus in aliqua exscribere ex Vitis mss. palriarcharum Aqui-
Dissert. 1, h. 23. Ex hinc conjicere liCeat-, quas;, leieiisium vifi prse priniis accuratissimi et ue re
a male fida gehte injufias Paulinus perlulerit; ut **antiquaTia optime meriti Antonii Bellonii, quas
martyr voto, si non re-, jure dicatur a Ferrario : . anno 1551 Hieronymo de Mdnteniaco nuncupavit-.
t Martyrii fcupidus fuit, Ucet voti Coiripos non In Paulino igitur nostro post qusedam sic liabel:
fuit. » < Is cum provincia clades a Bavafis incommodaque
GAPUT IX. plura accepisset, Romam ad.GarOlum petiit obres
Aliud diploiriaRegirioburgensePaulirio an, 801 daturti gestas cognomento Magnuin^ ut palriarchali digni-
iridicatur. tati cureeque omnium et securitati prospiceret. Im-
I. Anno 799 res Ecclesise in Hungaria pessumdatse peratdr, clades miseratus* Paulinum cum summa
sunt, Henfico Forojulensium diice; qui copias pro- cura laborassetj ne quid srise Ecclesise depefifetj
vincise eo duxerat-, insidiis Tarsatensium Oppidano- nbvis auctrim privilegiis aChonestatum dimisit. Epi-
rum occiso. Ahno 800 an Paulirius Romam adierit, scopatus sex benigne 6i cbricessit, proesehte LeonC
cap. seq. expendetur. Num anno 801 abfueril a pro- tertio Romano pontifice, Concordiensenii Verotieni
Vincia, non ausim asserere nec negare, quousque sem, Ruginensem, Petenensero; Tarsaliensem, ct
« Vide appendicera 2 nura; 5;
79 S. PAULINI AQUILEIEN5ISPATRIARCHJE 80
qui apud Civitalem Novam in Hystria constitulus A III, n. 774, cura Leo de objectis sibi criminibus se
est. Exstat privilegium adhuc litteris scriplura Lan- purgare vellel, quorum causa Carolus Romam ad-
gobardis apud hasilicam Utinensem, aulhenticum venerat, ait de Carolo loquens : <Fecit in eamdem
perinde ac vetustum, et tam ubique inlegrum, ut ecclesiam (saricli Petri) congregari archiepiscopos,
ne litterse quidem vesligium legens desiderel. Inde seu episcopos, abbates, et omnem nobililatem.Fran-
sumptum a me exemplumlitteris cultioribus Ulinen- corum atque Roraanorum, et sedenles pariter tam
ses, gratia salis illustri, numeralis sex aureis exce- magnus rex, quam beatissimus pontifex, fecerunt
pere; quod quidam lynceos habenles oculos, inter residere et sanctissimos arcbiepiscopos et abbates,
scribas et cives honoratissimi, meeura percensue- etc. > Inter hos autem metropolitas quid velat su-
runt palam, fidequeoptima sua subseriplione firma- , spicari interfuisse Paulinum, maxime quia in nu-
runt. » Huc usque diligenlissimus Bellonius. Verum mero prsesulum Francorum regni subditorum eraf
nuiic non adeo integrum dici potest, quia non vo- computandus? Occasioneautem data , jura Ecclesise
lumine tornalili, sed plicato repositum, ad plicatu- suoeconvulsa indoluisse, et expostulasseremedium,
ras et angulos nonnihil corrasum est, ut aliqua- pronum est credere. Quibus positis, ullerius pro-
verba desiderenlur. Defectus in exemplari, propo- gredi conjjectaiidoquid prohibet, nempe Carolum
nendo in Appendice, apparebunt. In exemplari ms. " Cadolacoob reparationem violati juris scripsisse, et
Belloriii quod vidi, Veronensemita cassum est, et Paulino diploma honoris plenum concessisse, quo ei
alius episcopatus alia manu repositus, ul nescias an vel novos episcopatus, forte in compensationemim-
Veronensem, vel Utinensemsil legendum. minulse provlncioe(cnm partem ultra Dravum in
HI. Anno 800, quo Carolus a Leone IH ipso die Carinthia et Pannonia ab archiepiscopo Salisbur-
natali Domini imperator est dictus, adfuisse pro gensi occupatam cognosceret) adderet, vel antiquos
causa EcclesisesusePaulinum asseril Palladius, con- detrectantcs submitleret? Huc usque enim in cun-
venisseque pontiticem et Carolum, ut jura Ecclesiee ctis his nihil improbabilitatis subolere senlio.
Aquileiensis, insolentia sufiraganeorumepiscoporum IV. Quod torquet est diplomatis eonsignatio, qure
lerapore Longobardici regiminis confracta, sarci- talis est: < Data pridie Nonas Augustas, anno lu
rentur, et sarta tectaque servarentur apostolica et imperii noslri, indictione vero i; Aclu.mRorase in
imperiali auctoritate inlerposila. Quod ex parle sua Dei nomine feliciter. Amen. > Anno lerlio imperii,
prseslitisse Carolum docet, diim et lunc Cadolaco qui est annus 805, nullus annaiistarum asserit Ro-
Heririci ducis Forojuliensis successori scripsisse, et mseCarolum fuisse. Advenit ( ut num. superiori di-
tuilionem EcclesiseAquileiensisjurium demandasse, ctum est) VIIIKal. Decemb. an. 800 ; discessit vn
et postea anno in imperii sui, dato Romse diplo- Kal. Maii an. 801, ,el tesle Eginardo in Vita Caroli
mate, priorem Ecclesise splendorem et jus vindi- n. 55 ex qualuor iiineribus Ronianis Caroli ultimum
casse, idem Palladius affirmaf.Ut verum fatear, non fuit, cum coronatus est irapefator. Coronalnsautem
hiagnum mihi scrupulum ingerit prima asserlionis est hac vice die natali Dominian. 800 exeunte. In-
hujus pars, peregrinatio videlicet Romana, et que- snper Carolum an. IH imperii sui mense Augusto in
fela Paulini apud Carolum et Leonem anno 800 vel Francia moratum esse, eolligi videtur ex diplomate,
801. Contradictionem enim nullam adinvenio inter quod Idibus Augusti datum est Fortunalo Gradensi
gesla et tempus ; imo potius quod suadeat, et pro- an. III imperii Caroli, quem adiit Gradensis patriar-
babile hoc fiat, transpicio. Etenim jura Ecclesise cha , conquesturus mortem Joannis decessoris sui,
pessumdata, et episcopos proviricialcs, prsecipue e turre prsecipitati a MaurilioVenelorum ducis filio,
Istrienses, quondam Aquileiensis metropoleos sub- quod in [xxxiv] Gradensibus profert Ughellus. Im-
ditos, obedientiain delrectasse, et Gradensi adhoe- probabile enim est iv Augusti fuisse Carolum Ro-
sisse eo tempore non est dubilandum. Ihsuper supra mse, ut vult diploma datum Paulino ; el xm , ejus-
noh uno loco vidimus, Carinthiam Aquileiensi pro- dem mensis et anni esse in Fraricia, ut arguitur ex
vineioesubtractam bona sui parte, et Arnoni Salis- j. diplomale dato Fortunalo. Arguitur, inquam, nam
burgensi atlributam. Quid mirum ergo, si zelus revera loeum non prodit. His adde indictionem pri-
Paulini tuendi Ecclesise suoe confinia eum ad hoc mam, quam profert diploma non convenire cum
iter impulerit, et querelis justissimis animum au- aiino 805, quo non prima, sed undecima excurrebat.
resquepontificis et Caroli pulsaverit ? prseeipuecum V. Ex adverso forraa characteris et cancellarii
lioc tempore, quo Romse Carolus adfuit (videlicet subscriptio admitlendum pro vero suadent. Chara-
ab VIII Kal. Decemb. an. 800), ut habet annalista cter enim", ut ex specimine in Appendice ponendo
Laureshamensis ; ad vn Kal. Maii, ut ( habet Ade- apparebit, sapil idem sseculum, quo scriptum dici-
marus tom. IX Concilior:, pag. 228) nullum Paulini lur, nempe vin egrediens, vel ix intrans, ut confe-
factum nos cogat eum in provincia sua delinere. Fit rendo cuinMabillonianisejussetatisexemplaribus de-
potius probabile, quod Caroio in Liburniam in au- prehendes : preecipuesi collatio fiat cum tabulis 23,
tumno an. 800 descenso, et de Tarsatensibus poenis 24 et 25 libri v De Re diploiiiatica. Cancellarii au-
ob hecem Henrico anno superiori illatam sumptis, tem subscnplio omniao legitima videtur. Sic efler-
et hinc celeri passu Romain proficiscenti, comitem tur a Palladio et Schonleben: Jo. Jacob. Du Radoni
in itinefe se adjunxerit; nam Anastasius in Leone scripsit et subscripsit. Male: nam penitus characte-
U VITA. 82
res et litteras, etsi scripiioms vetustse seque ac bar-, A pitulorum : Tempore Adriani papm el Caroh Magni
barse, intuenli patel, legendum esse : Jacobus ad vi- imperatoris, quando Pautinus episcopus tenuit vices
cem Radoni. Rado abbas erat, < quem ( ait Mabillo- apostolicmsedis in Aquis, fuil factutn istnd Capitu-
nius De Re diplom. lib. n , cap. 11, n. 5) Caroli Ma- lum propter hoc, quia homihes volebanl [ Tilius so-
gni summum cancellarium fuisse cerlum est. »Huic lebant ]• dividere episcopia el monasteria ad illorum
notarium nomine Jacobum fuisse, idem Mabillonius opus, et non retnansisset ulli episcopo, nec abbati,
eod. lib. cap. seq. 12, n. 4, aflirmat his verbis: nec abbalissm, nisi lantum, ut velut canonici et mo-
< Hitherio successit Rado abbas Vedastinus, qui nachi viverent.Puto autem hic erratum esse a libra-
notarios habuit Wigbaldum, Optatum, Jacobum rio, qui Adriaui noraen hic perperam posuit, cum
Erkembaldum, et Windolaicum. » Sed ex lib. Y la- Leonis scribere debuisset. Conjecturam hanc adju-
bella 25 in coufirmationem noslri, sumi potest vat Hinciharus in epistola 44, pag. 765, ubi ait edi-
exemplum allerius sic subscripti diplomatis: < Ja- ctum Caroli, in quo tria priora capita istius Capitu-
cob ad vicem Radoni. » laris sancita sunt, edituro a Carolo fuisse ad consul-
VI. Ergo cum res ila se habeat, fai TpioS&istpi tum Leonis papse. Quod edictum ex inlegro, inquit,
)o-/i(TftMv, vel saltem in bivio, et ulrinque nutaulem domnus Carolus Magnus imperator, cum interroga-
me lateor. Forma cbaracteris, adde et maleriam, in **lione de corepiscopis, per Arnonem archiepiscopum
qua scriplum est diploraa ( quoeest membranacea , ad Leonempapam direxk, et ad ejus consullumaliud
vulgo pergatnena) non repugnat, imo convenit ap- ediclum de non dividendis rebus ecclesiasticiset de
prime illi selati. Scribse legitima et inculpabilis est episceporum.causis edidit; et aposiolicmsedis atque
subscriplio. Insuper signum, sive monogramma in- aucloritate sua confirmavit, et per bmnes metropoli-
dubitanter Carolinum est, ^el vel ipsi phimse scri- tanas Ecdesias imperii sui perpeluo observandadixit.
benlis tractus, qui Zifrm dici possunt, sed nihil si- De eadem re, cum mentione Paulini patriarchse, agit
gnificahles, et arbitrarioe, et nonnisi ad ornatum idem Hincmarus in epistola 29, pag. 520, quaeinte-
positse videntur, plane cum exemplaribus a Mabil- grior ex schedis celeberrimi viri Petri de'Marca ar-
lonio exhibitis ita conveniunt, ut scriptores ejusdem chiepiscopi Parisiensis edita est in appendice concilii
musoesemulos (ut est adagium) et oftoTE^vourjurare Duziacensis. Itaque cum de aliis memorabilibusim-
non sit verendum. Verum cum ex opposito vilia in peratoribus ac regibus loquimur, avi vestri Maghi
data loci et temporis appareant, el si qua aUbi, hac imperaloris Caroli non est prmtereundamemoria : cui
quidem in re etiam capillus umbram habet, non au- cum (sicut assolet) adulaniium linguis subreptum
sim (faleor) sententiam proferre. Lector dijudicet fuerit, ut Ecclesiis de rebus sitis prmjudiciumquod-
sequus. Diplomaquidem speciosum, sed num (ut est ^* dam inferret, obsistentibus episcopis, et specialiter
in proverbio) plus aloes quam mellis habet? Paulino pairiarclia, sicut vobis bene notum esse co-
CAPUT XI. gnosco, adeo se recognovit, et Ecclesimac episcopis
Paulinus ad Aquense concilium an. 803 intervenit, satisfecit, ut prmsehs dris sui confessioei non suffe-
tanquam apostolicmsedis legatus. cerit, sed ad posteros suos, qui ex illius progenie
I. Satis probabifiter cap. superiori, n. 5 , opinati exoriluri erant, confessioniset correctionissum scri-
sumus, Paulinum Romoeanno 800 exeunle et an. 801 ptutn manu sua firmalum transmiserit: de quo edicto.
ineunte adfuisse. Cui opinationi pondus addit quod partem in tibro vestro, qui appellatur Liber Capitulo-
Paulinus an. "802dirigatur a Leone III pontifice, tan- rum imperialium, scriptum habetur Capitulo 77 ubi
quam apostolicsesedis legatus ad conciliumAquisgra- scripium est: Quia juxta sanctorum patrum tradi-
nense, cui prsesidet vicaria papsepraesentia. Cognitus tionem, elc.
ergo erat ponlifici: et (si divinare datura est) cum III. < Prseterea cum in nota codicis Rhemensis.
Romsefuit, probabile fit hanc provinciam demanda- scriptum sit ista acta fuisse tempore Caroli- Magni
tam, vel adeo doclrina et virtute claruisse, ut merue- iraperaloris, manifestum est acta non fuisse tempore
rit eam sibi deiriandari. Hanc Paulini novam extra JJ Adriani, sed tempore Leonis, quo sedi apostolicse
sasedioeceseosfines profectionem, et honoris insigne prsesidente captum consilium est renovandi imperii
in magna synodo prselatum nos docet Stepbanus Ba- ih persona Caroli. Denique nuspiam invenimus
luzius, dum Capilulari Aquisgranensi anni 805 litu- Aquisgranensemsynodum, cui sedis apostolicselega-
lum hune posilum profert: < Capilulare Aquisgra- tio inleffuerit, vivents Adriano fuisse congregalani.
nense, siye Capilulare primum anni DCCCIII faclum At vero in annalibus a Larabecioeditis et in chroaico
(ut videtur) in magna synodo, quando Paulinus pa- Moyssiacensileginius, Carolum -menseOctribri auni
triarcha Aquileiensisvices apostolicocsedis teriuit in 805 congregasseuniversalem synodum in Aquis, ibi-
Aquis.>Non gravabor hic transcribere notas ad hunc que multa statuta fuisse, tam de politicis causis quam
locum ipsius Baluzii, quse siint lomo H Capitulaf. de eccfesiaslicis. Duravit autem hic conventus, ut
pag. 1058, quibus^vaUdioraproferre ex proprio penu ego arbilroir, ad aUquot menses,,protractus nimirum
argumenta diffido.Sic enim habel : usque ad initium anni sequentis. Argumento est
II. <Velus nola adjecla codici Rhemensi, qusehinc nota, quoe Capitulari'3ranni 805 subjicitur in co-
a Joanne Tilio translala esf in Iibrum primum Capi- dicibus Palatino et Metensi. Hoc fuit dalutn ab
lularium, luec habet in margine pfioris, istorum Ca- Aquis in (eriiQ.anno hnperii domhiCaroli Augusti,
85 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 84
quando synodus ibi magna fuit, id est universalis, ut Ai clitate doctrinaque collectam, tuih quod apud Caro-
loquuntur annales supra laudati. Ilaque si cui sy- lum assiduus essel, el pluribus ab eo coaclis synodis
.jiodo Aquisgranensi sub Carolo,Magno babitse inter- inlerfueril. Rhemensisipse(Hincm. I. L. dePraedest.
fuit aposlolicoesedis. legatio,, par est existimare id ep^ 1, ad Carolum regem) veneranda; memoiim pa-
contigisse in ista,,ad eamque referendam esse lega-r triarchamAquHeiensiSi parochim appellat,,ulejus scri-
tionem Paulini. pta, sicut Bedm el Aleuini, cum vetustioribiis vatri-
IV. <Deeademsynodo Aquisgranensi.intelUgendum bus legenda esse affirniel. »
puto hunc Iocumex epistola Alcuini ad CaroluriiMa- VII, Capite superiori exppsitumdiplomaRomanum
gnum quse prsefixa esf libris. De Eide sanctse Trini- arguit per meiisem Augustum RomseCarolum demo-
tatis : Tempore ceieberrimi conventus, quo,sacerdotes l^atitm. Quod quhiem si admitlas, nihil adversatur-
. Dei et populi prmdicatores Christiani in unum'impe-r Uuic Aquisgran.ensiconcilio, Siquidem Carolus, si-
. ritli prmcepto conveniunt. Et paulo post: Vestrm cuti hiema,veratAquis, itaet Pascha ibidem celebra-.
jprqpat\onis \xxxv\exspectat-judicium., si d$gnenieus. vit; quod festum eo anno ad xvi Kal. Maii accidit,
iste-labor in sacerdotales procedere valeai aures. Fal- ut obseivat eodem an. n. 15 ex annalistis.Lauresha-.
luntur ergp Baronius ad an, 789, et CeUotius.in no- mensi el Metensj.Cointius, apud quera nura. 44privi-.
tis ad quaternioiies Hincmari pag. 459, dum scribunt' P legiuni pro monasterio Aculiano datur Aquis, Idibus.
boc edictum promulgatum fuisse anno vigesimo re- Junii a.n. m imperii, etc, Ergo Idibus Junii adhue
gni Caroli, hinc decepti, quod in vulgatis.editionibns erat Aquis. Deinde venit Moguntiam, et forle posieai
Capitularium, ante notam marginalem codicis Rhe- Romam, Copventus aufem Aquisgraneiisis coeptus,
mensis apposita est nota anni, quo,priora 72 capita fuit (ut autumat Baluzi.ussupfa iu 5).mepse Octobri
libri prinji Capitularium sancita sunt, quam illi non an. 802, et quia plura actilata sunt, ut palet ex va-„
satis distinxerunt a nota, quaepertipet a.dcapitulum. riis Capitularibus tunc latis, ad anni sequentis iui-
de non dividendis rebus Ecclesise. > tium produclus fuit, id est 805, qui ex sui termina-
V. Huc usque Baluzius, cujus rationes ipsius ver- tione notam temporis dedit Gapilularibus, ut dice-..
bis placuit transcribere, ut assertionis susesit ipse- renlur Gapitularia anni 803.
rnet propugnator, Quoequidem illi adeo eflicacesro- VHI. Septem capitula compleclitur Capitulare pri-
buslseque visoe sunt, ut his. non. dubitarit retundere, mum hujus anni, quae omnia disciplinam EcclesioB.
tfuseex epistola 44, cap. 50. Hincmari collegit Sir-^ tuentur. In primo enim, quod esl De rebus Ecelesim,
mondus, videUcetpost sancli, Bonifaciiobitum nul- non dividendis,zelusPaulini (ut supra, p.2, non unot
lum in Gallia aut Germania temporibus Pipini, Caroli _ testinionio^ pr:ecipue Ilincmari vi&umesjt)emical x
Magni et Ludovici adfuisse legatumapostolicsesedis. quo suggerente juxta Patrum traditiones res Eccle*-.
Sic enira ait lib, v, cap; 45, n, 6, addit. ad Concofd, siae, cum sint vota fideiium, pretia peccatorum, et,
sacerdotii et imperii Pelri de Marca : < Coeterum patrimoiii.apauperum, statuit Carohis peque suisne-
islic piito oJbservari debere, verum non yideri quad que filiofum suorum se volentium imitari temporibus.
legitur in illa Hincmari epistola, nullum ab excessu pati fore dividendas, In secundo, quod est De ele-.
sancti Bonifacii legalum sedis apostolicoe in Gallia clione liberaepiscopi per clennn et pgpulum facienda^
aut Germania fuisse temporibus Pipini, et Garoli, et omnino Paulinum auctojem coguosces sanctionis,
Ludovici imperatorpm, id est.per annos noiiagiiitat qiiippe consopum cst decrefum hic latum privilegio,.
ut ail Sirmondus in margine istius,epistoloeHincma-. quod ipse a Carolo pjro sua 4quileiensl Ecclesia im-.
rianae. Nam Paulinum episcopum Aquileiepsemcoh- petraverat (Vide supra cap. 6, n,4). Ex hoc nalio-
stat tenuisse vices apostolicse sedis apjid Carolum nem Paulrai Forojuliensem arguimus supra- cap. 2,
Magnumip. Aquisgranensipalatio, > Vide notas ad n. l,quia dicifur: < Episcopipereleclionem cleriet
Capitularia regum Francorum pag.,1058, Ita Balu- populi, secundum statuta Qanp.num,de proprio diper
zius, cui adeo ponderos.aallata a se argumenta vt- cesi . eligaptur. » In teriio, cautum.est ut jura,
dentur, ut abs.olute pronuntiet. Paulini legationem j) privilegia, resque Eccksioe servcntur, roonasteriorum
wnslare.. Adde, quod DJipinius in BlbKotli,. in Ca- vaslalore, et usurpatore eorum, pro hornicidael sa-
rolura M,agnum idem asserit sine haesitatipne, uti crilego.,habitp. Inquarlo, prius.proppjiilur quoeslio,
scriptor nuperrimus Historise Paparum in Leone IH, enata de chorepiscopis , an valide episeopalja exer-.
Cdit. Haffoe-Comitis17.32,pag. 597, tom, I, cerent, referturque quod ad sopiendas. querelas
VL Qriamvis aiilem P, Ludovicus Celotius,Soc. Arnoiiera episcopum, miserit Carolus , ut Leoneni
Jesu, in notis ad Quaterniones -Hincmari,in annum pontificem consulerel; quo resppndenle jam a pri-
yigesimum rcgni Caroli haec refundat (quod refelHt, .seis Patribus et canonibus eoruni acla reprobari,
ut mox visum est, Baluzius) factum tamen vel ex so^. quia verejion sunt episcopi, adeoque chorepiscopos
la auctoritate Hincmari admittit, etsi de eo sjleant; omnes prsecipere daraiiari, et in exsilium mandari:
Iiistorioe: < Nulla nos monet, ail, historia, Paulinii < Ista vero omnes (subdit) maxime regni nobis a Deo
patriarchse consilio e\ impulsu vehemente hanc re- commissi episcopi,cura eodem Arnone, permiltente
rum perturbatiopem a Caroloadlvuctum rege fuisses prsefato aposlolico, mitius tractantes, jam dictos vil-
correctam, sed id facile credimu.s,Hincmaro refe- lanos episcopos inter presbyteros slatuerunt.» Dein-
renti, tum o]binsignem Paulini fluctoritalera ex san- de ad decreta Ratisponercsia,hoc idem jam slatuen-
85 VITA. 86
lia; provocat. Cul concilio an. 792 interfuisse Pau- jVde turri altissimapalatii sui ad lma dejectus exspiravit,
linura vidimus capite 6. Cujus opus hoc esse hinc cujus sanguis in testimoniuirr mortis suse in pelris
quoque argui potest, quod integrum hoc caput refe- procsentialiterapparet. > HsecDandulus in Clironico
ratur lib. vu, c. 260, quem librum ex canonibus de- lib. vn, cap. 14, § 23. Scriptor ad an. 1354 vitam
cretisque, a Paulino prsecipue latis, confectum esse portraxit.Ergo signumhoc cruentscnecis per quinque
lestalur collector ejus Benedictus Levita in prsefa- sseculacum dimidiodurasse necesseest. Quamaulem
tione lib. v praefixa. In quinto, chorepiscoporumH- Joannes dux occasionemse sanguine sacerdolali pol-
centia coercetur, ne impositione manuum (quod mu- luendi sumpserit, ab aliis petendum est.
nus est solius episcopi) Spiritum sanctum tradant in III. Enimvefo non juslam fuiss.e,imo omnimodis
sacris ordinalionibus,invalidis, si attentaverint, de- injustam, desumitur a Pelro Marcelloin Vitis ducum
claratis. In sexto, ordinatorum presbyterorum, vel Venetorum, in Mauritio duce seplimo, qui et Joan-
diaeonorum a chorepiscopis,ordinationis invaliditas nem patfiacham < virum inclytsejustitiee » noininat,
iiullitasque ostenditur, et a minislerio ordinis inepli et Joannem ducem, Mauritiuinque, filium < impium
judicantur etcassi. In seplimo tandem prsescribitur impii palris, se infando parricidio nulla justa de
forma purgationis, cum sacerdoli crimen apponitur, causa astrinxisse >asserit. Alii abusum potestalis in
videlicet, ut (sicuti consultum est per Leonem ponti- B tyrannidem vergentis, alii.vita moresque improbos
ficem,ct Patrura tam Graecorum quam Latinorum Joaftnis ducis et Mauriliifilii in causara vocant, quod
placila) non admitlatuf accusalor, nisi ad normam Joannes patriarcha-Gradensis ipsos non semel pa-
canonum < cum legilimo numero verorum el bono- teme reprehendit, et ob hseceorum indignanter ani-
rum testium, » el diffamalus canonice judicetur, si- mum offenderit.
cuti si delator canonice in querela processerit, defi- IV. Propior tamen causa videlur et verior quam
tiiatur. Quod si crimina haud probala sint, et adhuc afferurit SigoniusDe regno Italioelib. iv , Raronius
suo episcopo,vel clero et populo <suspiciosus(rema- ad an. 802, n. 10, Pagius eodem an., n. 3, Ughellus
neat), exemploLeonis papse,qui duodecim presbyte- tom. V Ital. sacr. in Gradensib. n. 15, inter noslra-
ros in sua purgatione babuit, vel eo amplius si suo les scriptores Palladius junior part. i, lib. m, ex
episcopo visum fuerit, aul necesse propter lumultum proximis Ludovicus Schonleben in Annalib. Carnio-
populi inesse perspexerit, et cum aliis bonis et justis Hoead an. 802, ct P. Irenoeusa Cruce, Carmelita ex-
hominibus, se sacramento coram populo super qua- calcealus in Historia Tergeslina lib. vu, cap. 10, et
tuor Evangelia dato purgatum Ecclesisereddat epi- ex reinotis a regione noslra prseter allaios, Cointius
scopus. > ad an. 805, n. 2. Eslaulem hujusmodi^MortuoObele-
IX. Roec est capilulorum concilii AquisgranensisC rio episcopoOHvolensi,gratificandi ergo imperalori
summa, quorum materiam actitatam si specles, spi- Grseco Nicephoro, Chrislophorus natione pariler
rilum prsesidentis Paulini prospicies. Grsecus ad cathedram implendam ope ducis Joan-
CAPUT XII. nis electus est. Quod segre ferenles Obelerius et
Paulinus convocat concilium Altini, in causa necis Felix tribuni, Joannem Gradensem patriarcham
Joannis Gradensis patriarchm. adierunt, ne mamis imponeret electo. Quod. et
I. Reversus Pauliiius ab Aquensi concilio, adole- proeslitit, ipsumque a communionefidelium insuper
scente anno 805, excepit historiam immanis facino- semovit. Hinc probabile fil, quod ait Palladius, ipsum
ris Joannis ducis Venetorum, qui sub finem proece- hseresifuisse infectum. Iracundia ex hoc dux exar-
dentis, vel initio prsesentis anni Joannem patriar- descens. mandat Mauritio filio, ut classe instructa
cham Gradensem e turri prsecipilemdederal; cujus Gradum subeat, et de Joanue patriarcha vindiclam
facti relatione commotus , synodum Altini congre- suroat. Jussionem crudelis parentis non degener fi-
gans de raore hebdomadatertia poslPascha, hoc est lius implevit, et proesulemvulneratum, in alta turri
intra diem9 etl6 mensis Maii, post varia de fide, prius sublatum, dein prsecipitemdedit. Tanlo faci-
Ecclesia,cseterisqueagiconsuetistractata,[xxxvi] egit nore commotusPaulinus, synodumeum cogerelAltini,
quoque de vindicanda optimi prsesulis nece,. el data **de ultione sacerdotalis sanguinis imploranda a Ga-
epistola ad Carolum imperatorem, ab eo nllionem rolo deliberanduih proposuit, et quod delUieratum
sceleris statuit implorandam, De hac synodo et epi- fuit, perfecit.
stola pluribus actum est in Dissertalione 6 adquam V. P. Irenscus a Cruee 1. c. ex velusto codicems.
te, leclor optime, ne crambem recoclam habeas, re- asservato in bibliothecaCarmelilarumexcalceatorum
mittimus. lbi enim de loco et tempore concilii agi- Venetiis, hanc historiam se habuisse profitetur, di-
lur: hic nonnisi factum, et facti causam originem- cilque causam, ob quam indignetulerint tribuni Ve-
ipie proponimus. netorura electionera Christophori fuisse, quia scilicet
n. AndreasDandulussalis jejune fontem maHpro- erat germanus Longini, Ravennatensemexarchatum
dit: Joannesdux fait) surapta occasione Mauritium in Italia pro Nicephoro tenentis.Verum bonus Pater
filiumsuum cum navali apparatu Graduro misit, ut enorraiter fallilur; primo, quia in censu exarchorum
Joannem patriarcham interficeret. Mauritius aulem unicus Longinus apparel, qui missus fuit in Italiam
cum furore civilatem invasit.in qua invasione pa- a Justino imperatore Conslantinopolitano an. 567.
triarcha caplus a Venelis graviter vulneratus est, et Secundo,quiaexarchalus dignilasjam sublala fuefat
 87 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 88
a Pipino patreCaroli Magni an, 752 pulso Eutichio A proecedenli accensebatur. > Labbeus autem sic
«jltimoexarchorum in Italia. Non ergo an. 805 ullus < Obiit die secunda Januarii anni 802, aut polius se-
exarchus, cui esset germanus electus Christophorus. qnentis. » Sed de die, infra ejus seiilentia expende-
CAPUT XIII. fur, et excludetur. Verum neque ho.c araio 805
Paulini decessus annus, mensis, dies statuuiilur. obiisse, gesta ejus in conciiioAltinensi hoc ipso anno
I. Ex his, qusehuc usque dicla sunt, videre poles circa niensis Maii diniidium coaclo (ut dictum est in
jam ad an. 805 vitam produxisse Paulinum. Hinc sa- Dissert. 6) testatum faciunt. Cum autera el hi et ca>
tis mirari nequeo curnam faclum sit, ul apud non teri conveniant in assignando Januario mense ohitui
ignobiles, cbronolpgos hisloricosque decessus ejus Paulini, restat nt ad sequenlis anni 804 Januarium
ante annum 804 reponatur, cum ro.anifeslissime ex mors ejus amandetur
factis appareat, illum usque ad hunc annum ui vivis V. Igitur anno 804 sistenda est Pauliiii e vivis-
fuisse. Ipse quidem coegit concilium Allinense in einigralio.ob jiecessariarii consequenliam ex gestis.
animadversionem facinoris ducis Venetorum , quod ejusdem, ut ino:xvisum est; sed eiiam ne flocci fa-
facinus, non perpetratum est, nisi.exeunte anno 802, cias copiam [xxxvii] nobililatemque scriplorum, qui
vel ineunte anna 805, quo tempore Paulinus Aquis lwc asserunt. Primo enirosunt iiioiniinen;iaEcclesi:e
erat, et prseerat concilio, tanquam sedis. apostolicse•5 Aquileiensis cl ForojuUensis, sive Civitatcnsis, qui-
legalus, C,um autero mensjs, quo fato cessit, Janua- bus ini.iititur Ferrarius, qui ipsemet idem afljrraat,
rius habeatur, necesse est in Januarium sequenlis Huic adde Nalalem Alexandrum, G.uli.elmu,m Cavc.,
anni 804 ejus ad superos transilum collocare. Fleury, Oudinus, quibus accens.eudiisesl Palladius
U. Corrigendi igitur sunt, qui proecedentibusan^ junior, qui acta Paulini per annura 805 profcrens,
nis e terris sublatum dicunt, quos interestOnuphrius cogilur anno. 804 fato functuni fateri. Cointius infia
apud Bollaiijd.in Vita Paulini, § 1, n. 7, qui Paulino citandus ejiisdenxesl sei.ilenliac.
assumpto. ad cathedram Aquileiensem an. 776 dans VI. De mense quo obiit Paulinus, controversiaiu
Aiinos sedis 25 cogilur dicere anno 801 excessisse. emotam haud invenio; nisi cum Uoimpliriosentiens,
Ltenim circa finem anni 776 ad infulam promotus , annos sedis 25 nec deficientes, nec ex,ceden.ics,sla-
aequecirca finem,anni 8QI annrim 25 regiminis con- luere velis, complectentes tempus>episcopatus. Quia
summaverat, sieque vel mensem decessus ejus ante- (ut n. 2 diclum esl) cum circa finem anni 776 assu-
yertereneces.seest, vel supraannum 25aliquotmen- matur ad fasligiumAquileieiisisEcclcsioePaulinus, et
ses, vel sallem dies sedi ejus sunt dandi. Ulrumque '25 integros amios eam sedem occupet, circa finem,,
tamen falsum mox videbilur , quia episcopatus anni 801 decessisse , ut esset dicendum ; adeoque
ejus tempus ulterius processit. non Januarii, sed vcl Decembris,velNovembris men-
HI. HermannusContractus in Chronico ad an. 80.2 se e lerris ad coslosevolassc. Cum tamen annuni 801
sjc habet:- < Paulinus patriarcha Forojuliensis, seu admittendura esse pro anno decessus ejus (ul visum
Aquilegiensis obiit, » Quod totidem verbis habent est) non sit probabile, nec mensis, qui communitcr
Annales Fuldenses, et qui a Lambecio editi, et qui eius obitui assignatur, eril amovendus.. Is autem Ja-
lios seculi sunt BeUarihhiusde Scrip.toribusecclesia- nuarius esl, ut usque nunc in festo ejus anni.versario
sticis, Barpnius nosler, etPagius, qui anno 802 ex ritu peragendo assignalo observatur.
liis annalislis chro.nistisque hoci.dem proferunl. Ve- VII. Non sic autem res procedit, si de die obitus
rumtamen hic omiUeiidumnon est quod Bollaudislse loqucris. Pbilippus Labbens in addil. ad Bellarm.
ad Vilara sancti Paulini § 7, n, 26, adnalarunl: <Isi de Scriptorib. eccles. <Obiit (inquil) die secunda Ja-
cbronico Hermaniii Contracti, quo usi sumus, allum nuarii.» Ferrarius t Cujus.natalis (ail) in Nonas Ja-
de obilu Paulini silentium, ».Nos quoque vidimus, nuarii ab Ecclesia Aquileiensieelebralur : > el ex eo
ijuem ihter cseteros Gerraauarum rerum scriptore Miraeusin auclario de Scriptor. eccles. cap. 225,
edidit Pislorius (edit. Francofurti 1583) et Paulinj ,quem seculura se fatetur Oudinus. Verum die 11 Ja-
liomen liuUalenus cernitur. Quomodo autem factum lraarii obiisse testau.tur Ughellus, Cave, Fleury, Bail-
sit ut in vulgatis ab Henrico Canisio Hermanni edi- let, Natalis Alexander, BoIIandistoe,qui cxcusant
tionibus hoec verba irrepserint, aliis sit divinare. lapsum Ferrarii dicenles : <Videturvoluisse scribere
Tantummpdo sufliciat hic comraonuisseContractifi- -iii Idus Jan,» Hinc dixit male Mweri in Dict. hi-
dem saltera nutare; et annalislas, qui iisdem verbis stor. Bollandistas ad secundam Januarii reponere
rem eamdem habent, allerum ab altero transcripsisse obitum Paulini, cum disertis verbis corrigant Ferra-
sine delectu et examine. rium et sub die xi Januarii vitam ejus afflngant. Fal-
IV. Nonnullianno sequenli, videlicet805, denatum luntur quoque qui die 2 vel 5 Januarii celebrare Ec-
Paulinum faciunt. In qu.orum ceiisu videntur rcpo- clesiam Aquileierisemnatal.emejus asserunt, quaj ve-
nendi ipsi Bollandistse,elLabbeusiu Bellarminum de re die II Januarii fes.tumhabet, ut patet ex veteribus
Scriplorib. ecCles.Dixi videntur reponendi. Etenim officioruroordinibus, quos liatendaria vocant. Et in
sub dubitationem mentem suam produnt, Ibi quidem prsesentiarum sub hoc die natalera ejus in dioecesi
his verliis : < Quofortass.isanno(nempe 805)ineunte Aquileiensi solemneni baberi, quotquot ad horarura
obiit Paulinus, mense Januario, qui secundum cal- . "canonicarumpensum solvendum tenentur, testes lu-
culumGallorura,anno aPaschate auspicantium, anno culenlissimi existunt. Namelsi pro concurrentia diei
89 VITA. 90
sexlse infra octavam Epiphanise, quse exclusione mi- A debuerat:«Hermagoroc et Fortunati. > Sicuti vi Kal.
norum festorum solemnlor habelur per dies cunctos Decemb. erravit, dum scripsit: < In Aquileia, Valen-
octavse, a die xi excludalur; cum dalur autem oppor- tini episcopi, > pro Valeriani.
tunitas, juxta rubricas de translatione festorum, X. Ilic non est oniittendus Cointius, quin ad ver-
officiumpersolvendi, apponilur die xi Januarii fuisse. bum proponalur. Quot enim habet periodos, tot sunt
Unde autem error Labbei et Ferrarii processerit, vi- confirmationes eorum, quse supra a nobis ex tenul
de inffa n. 11. penunostro, antequam opera Cointii naricisceremur,
VIII. His adde, cum non semel Civitatenses adie- produximus. Sic enim habet ad an. 80-i, n. 1 et seq.:
rim colligendi gralia ex vetustioribus memorlis, quse <Annus quarlus noni socculi luctuOsus Italioe fuit,
in scriniis eorum asservanlur, ea quse ad scopum obilu Paulini palriarchse Forojuliensis, el Petri Me-
meum in edenda et ilhistranda scripla gestaque san- diolanensis archiepiscopi, quoruni insignia certamina
cli Paulini conferre possent, quanquam perpauca pro luenda fide catholica non omisimus. Obierunt
nactus sim, injuria temporum (ut dicebant) dispersa, Pauliniis tertio Idus Januarii, Petrus seplimo Idus
in archivio insignis collegii canonicorum ejusdem ci- Maii. Super anno quo Paulinus ad Deum feliciter
vitalis (quodpatuitope D. Laurentii a Turre, tunc migravit, duse circumferuntur opiniones, Una est
canonici, nunc meritissimi decani, quem et grali ani- B annalislse Fuldensis, apud quem ad annum Redem,-
mi causa nomino) offendi librum pervetustum mem- ptoris octingentesimura secundum hsec leguntur :
branaceum in folio, cui catena ferrea est apposila, in Paulinus patriarcha Forojiiietisis obiit. Allera est
quo est regestum anniversariorum ecclesioe Civita- Ferrarii, qui Vitam sancti Paulini concinnavit ex"mo-
tensis, et sub mense Januario ad diem 11 ejusdem sic numentis Forojuliensibus, ejusque mortem an. sal.
lcgitur: 804 consignavit. Prior Baronio multisque placuit.
Sanclus Pautinus Imus in posteriorem, serle rerum gestarum accura-
xi dantur pro festo XL denarfc
de plebe sancti Petri Sclavorum. tius examinata. Paulinus eiiira Altinense concilium
ante annum Rederaptoris octingentesimum tertium
Eodie in libris distributionum sic habethr: celebrare non potuit, habita ratione tumultuura, qui-
In festo sancti Paulini patriarchm bus antea Constantinopoliset Gradus agitatse. Ferdi-
Aquileiensiset confessoris,fuil xi hujus, nandus Ughellus (quamvis a Baronio non recedat)
pro hanorantiis denarios vi.
Urbanura, quem Paulino proxime sufficit, palriar-
IX. Accipe quoe sub hac die varia martyrologia cham non agnoscit ante annum reparatoe salutis
habent de Paulino, relata a Bolland, § 7, n. 27: <Na- oclingenlesimum quartum,
talem ejus celebrant hoc die Charlusiani Colon. in' >" XI: <Controvertitur et dies obitus, Moritur Pau-
addit. ad Usuardum. Item Paulini palriarchse Aqui- linus apud Labbeum die 2 Januarii; apud Ferra-
leiensis. > Idem habet Martyrologium Germanicum, rium III Non. Jan.; apud Bollandum III Id. Janua-
in quo Aquileia Aglar appellatur. Ms. Matyrolog. rii. Citat bic auclor varia martyfologia, quae Labbeo
sanclee MarioeUstrajecten. <In Aquileia, Paulini pa- et Ferrario prscferri debent. Ex hac nota n quoe di-
triarcbse. > Ms. Martyrol. monasterii sancti Martini versos nunieros (secunduni videlicet, et undecimum)
Tfeviris : <Aquileise Paulini patriarchse, > Ferrarius pro receptis variarum gentium charaeteribus signift-
in catalogo generali sanctorum ex tabulis ecclesioe cat, process.it error Labbei. Paufinus enim animarii
Givitalensis et Aquileiensis : < Forojulio in Carnis, creatori, non secunda, sed undecima die reddidit,
sancti Paulini episcopi Aquileiensis. > Et n. 28 seq. Et Ferrarius, Iduum loco, Nonas perperam scripsit.
idem Ferrarius : <Cujus natalis iii Non. Jan. ab Ex hac enim vita Paulinus non tertio Nonas, seu dip
Ecclesia Aquileien. celebratur.» Hic addunt Bollan- tertio Januarii, sed tertio Idus Januarii, seu die Unde-
distoe: <Hoee Ferrarius, qui videtur voluisse scri- cimo Januarii discessit. » Prosequitur autem funus.
bere m Idus Januarii.» Mirahitur fortasse non ne- ejus src.
mo, qui legerit (uli nos fecimus) Martyrologium R-ha-JJ XII. < Sepultus fuit PauHnus apud Fofojuliura, ia
bani a Canisiotom. II Ahtiq. Lect. part, n editum, majori basilica, ubi concilium anno Cbristi septingen-
non inveniri memoriam sancti Paulini, cum invene- tesimo nonagesirao quinto (hic errat Coihtius, ann
rit Caroli magni et Alcuini. Sed advertendum, non anno Christi septingentesimo nonagesiriib sexto Coijr-
ibi horum uti sanctorum fieri commemorationem. cilium [xxxviii] suum cospit, ut late probavimus in
Nam de Carolo, v Kal. Februarii sic est: <Obiit Ca- Dissert. de concilio Forojuliensi) celebrarat. Ejus
rolus, >et nUiil prseterea. Et xiv Kal. Junii, de Al- epitapbium ex Alcuino sic referlur (Habebfe in Ap-
cuino.sic ; <Deposilio domini Alcuini;» nullibi san- pend. 1 nostra n. 2, poem. 2):
cli, vel beati titulo apposito. Insuper res Aquileiensis Hic Paulinusoranstolo requiescit in ssvo,
Ecclesiae, circa ejus sanctos, non nimiuiri exacle ap- Hocquecubilepater dignusdignelur habere.
luviriushoe tpmplumnunquampertransealbostis,
ponuntur. Nam nec nomina nostrorum sanctorum Ne cliarosanimisslibitodisjuiisalamicos,
callebat Rhabanus, cui sanctum Bermagoram nec QuosChfislicharitascharosconjunxilamicos.
nomine, nec dignitate fuisse cognitum apparet. Sic Hos versus exaratos ab Alcuino credimns, Paulino
enim habet ad 12 Julii <iv Id. Julii. In Aquileia in vivis superstite; sed mendura in prirais irrepsis-
natales sanctorum Fortunati et Armigeri. > Scribere se, ibique non reqtiiescil, sed requiescat legendum
91 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCiL<E 92
suspicamur, quia sequitur 111allero modus panter, A me, oculi respiciunt, quid vestra veneranda sanclitas
oplativus dignetun. Quos amicos, in Christi charitale facerevelit. Quia et vicinitas locorum tibi compelit,
conjunctos, nec in sepultura sejungendos, postremi et sapientiae decus suppetit, et auctoritatis excellen-
laudant versus, ii Inobis non alii videntur a Paulino tia.libi appetit, et cuncla conveniunt, quse tali operi
et Alcuino, qiios soepepro Christi causa conjunclis necessaria esse videntur. Ideo mese parvitatis curio-
animis et arm!s prignasse, simulque de pravis dogma- sitas proplerea hujus sanctserei desiderat veritatem,
libus triumphasse comperimus. Versiuim igitur su- et tuoeconsilium deposcit prudentise, vel quid exin-
pra descriplorum is est sensus. Utinam Paulinus, hic de agere tam bona voluntas deliberalum habeal,
(id est in ecclesia iMartiniana) requiescat, ibique se- agnoscere flagilat. Opus enim arduum est,. sed ipsa
pulturam accipere dignetnr, ut in eadem tumulatus atlestante verilate, oinnia scimus possibilia esse cre-
basilica cum Aicuino resurrectionem exspectet. Ali- denli. Et qui de persecutore fecit prsedicalorem, et
ter res cessit. Paulinus (ut dictum est supra) condilus de stercore erigit pauperem, ul sedcat cum principi-
ftiit in priniaria Forojuliensis patriarchatus ecclesia. bus, ipse potesl de arida cordis, mei caule rivulos
Turonis veromortuusestAlcuinus hoceodem anno, in vivi foulis, et in vitam salienlis producere oelernara :
diefestoPentecostes; elinsedeMartiniana, cuiproeside- quanto magis de vestro pectore abundantissimo flu-
bat cumabbatis titulo, sepultus est a Josepbo Turonen- B mina Gehonica, fluenlia per totam Nilotici ruris lati-
simetropolita,» Hsecomnia belle et sciteCointius. tudinem, ad fecundandos diversi generis flores diffun-
XIII. Ex conjecturis aulem, quas circa ortum cjus dere valet? Audial, ohsecro, per te unanimis lusc
cap. 2, n. 5 eonciiraaviinus, dicendum superest oata- charitatis filius, quid paterna proevideat agendum
tis suseanno proeter propter 78, sedis vero palriar- providenlia. Certissimum itaque consilium salulis
chalis 28 e terris ad co^lumevolasse. per os illius sperari debet, cujus pectoris seplifor-
CAPUT XIV. hiis consilii inhabitator dignoscitur. »
Paulini sanctimonia, III. Quia vero tunc temporis hoeresisFeliciana per-
I. Huc usque quse ad chronologiam spectant, in roaxime exagitabat Dei Ecclesiam, et quoedamdis-
Vita Paulini nostri suo ordine cuncta digessiraus, pulandi libido, num animse sanctoruai ante diem
Nunc quse non alicujus lemporis certa periodo cora- extremse districlionis ad coclum conscendant, im-
prehensa, sed quoe totam aiinorum ejus serjem illu- portunam doctoribus sacris ,creabat molestiam, qui-
straruni, sunt persequenda. Ea sunt sanctitas mo- bus addebatur nova lunc invecia baplizandi ratio,.
rum, conversationisqueprobitas, et doclrina, Illa af- alia ab ea quse jara invaluerat per trinam iinraer-
fectus dirigmitur ad consecutionem boni; hac intcl- sionem, quoe disciplinse Ecclesioenon nimium ne-
lectum ad veri cognitionem assequendam : sic ex C gotii facessebat. De lns agere Paulinum invitat epist,
utraque perfecli viri forma procedit, quem malilia 81 et ad conQciendaprava dogmata, et ad perni-
non oorrumpit et ignoranlia non obcsecal, imo sa- ciosas in disciplina novilates retundendas compel-
pientia -illuriiinat et optimum sanctimonia constituit, lat. Sic enim post recensitos errores habet: <His et
De doctrina Paulini, capiie sequenti agemus, Nunc hujusmodi spiculis de pharetris (ut sestimo) exem-
de probitate ejus et virtulibus, quibus sanctilalisti- ptis perlidise, unitatem sanctoe et catholicse Eccle-
luluni adeptus est, prosequamur, sise, et vcrilatem universalis fidei aliqui vulnerare
II. Ul ab illa ordiamur virlute, quoe coeterarum nitentes etiam, et spurcissimis eorum fsecUmslim-
basis esl et fundamenlum, el sine qua impossibile pidissima ecclesiaslicse fidei poCulainficiunl, et nu-.
est placere Deo, a fide, inquam, Paulini: ea adeo in- pliale vinum quod Christus ex aqua virgini matri
ter caeteras emicat, tot in iaboribus, peregrinationi- (Ecclesise scilicet sanctee) salubriter potandum con-
bus, coactis conciliis, libfis editis ejus gratia, ut vertit, iterum in aquas stullilise converti conatiir.
sicut in §e ipsa prima est omnium, ila in vita Pauli- Sed tuum est, o-pastor electe gregis, et custos por-
ni primas tenuisse dicenda sit, Cqm hoslibus fidei tarum civitatis Dei, qui clavem scientisepoteuti dex-
eniinus cominusque pugnavitj cum et proximas Ava- tera lenes, et quinque lapides limpidissimos lseva
ruro et Carantbaiiorum nationes praedicalionisofficio recondjs, blasphemantes exercilum Dei viventis Phi-
ad Christi fidem perduxeril,.et tanto orbe dissitas a listeeosin superbissimo Golialh uno veritalis ictu to-
ge Hispaniarum aliarumque gentium regiones, hoere- tos conterere.» Et paulo post: <Ad te omnes aspi-
si Feliciana vel aliis erroribus laborantes, synodorum ciunt oculi, aliquid de luo affluentissimoeloquio co3-
coaclione, librorum scriplione, vefbi Dei praedica- leste desiderantes audire, el ferventissimo sapientise
tione egregie adjuverit. De his audiendus Alcuinus, sole frigidissimos grandinum lapides, qui culmina
qui ut intimiof Paulini amicus, et in certaminibus sapientissimi Salomonis ferire non metuunt, per te
pro fide susceptis dignus commilito, strenuitatem citius resulvi exspectantes. Tu vero, lucerna ardens
ejus optime noverat, quam/sic quoque. commendat, et lucens, etc. > Panegyris quidem ea epistola est fi-
cum episti 112 a pelit doceri, quid consilii ceperit dri Paulini, dignaque ul tota legatur ; quam habebis
circa missionem Avaricam, quam a Paulino susci- in Appendice 1, n. 1, epist. 5 cum cseleris Alcuini
piendam palalini et aula universa prseslolabantuf. ad eumdera Paulinum.
< Sod quani plurimorum, iriquit, in te, pater opti- IV. Optaverat Alcuinus ut ad minus perilorum iii
» Vidc Appendicem 1, n. 1, epist. 5. (Patrot.tomo U).
70 1JI.V, y.i.
doctrina fidei comraodum facilis planaque fidei for- ik bat : < Semper cor nostrum promissa coelestia me-
mula conscriberetur, quse levi negotio memoriseraan- ditetur: oninia terrena quoc possideinus, in futuras
dari potuisset, et regi Carolo auctor fuerat, ut alicui caleslis regui mansiones transferamus. Nam credi-
provincia demandarettir. Hoc proeslitit Paulinus, re- mus, quia cum a carnis vinculo anima nostra fuerit
gulam fideiscribendo planissimis vergibus, ad caplum absoluta (si bene ac rectecoram Deo vixerimus) mox
idiotarura accoromodatissimam. Opus commendat et in occursum nostrum angelorum ciiorus occurret,
auctoris fidem eadem epistola Alcuinus. <Cum sa- omniunaque sanctorum /agmina in nostros misce-
cratissimse fidei veslrse libellum, inquit, recensui, buntur amplexus. > P-lurima, eo libro sparsim
calholicoepacis purilede ornatum, eloquentise venu- posita, virtulis hujus legenti occurrent testimonia.
slate jucijndissimum, seiisuuin veritate firmissimum, VI. Eximia vero in DeumPaulini charitas fuit. flinc
tolius animi mei habenas in loctitiam laxavi.... sic exorditur librum ad Heiiricum : < 0 mi frater,
Quara pliirimis profuturum, et pernecessarium fe- si cupias scire quam perfeclissima et plenissima
cistis opus in catholicse fidei laxatione, quod diu justitia est Deum loto coiNleamare, illique tota ad--
optavi, et soepius domino regi suasi, iit syrabolum haerere voluntate, qui est summum bonuml Sum-
catholiese fidei planissimis sensibtis, et sermonibus mum vero amare bonum summa est beatitudo. Qui
luculenlissimis in unam congregaretur chartulam, J" Deum amat, bonus est; si bouus, ergo et beatus ;
et per singulas episcopalium regiminum parochias quem quanlo quis ardentius amat, lanto nielior effi--
daretur presbyteris legenda, memorjaequecommen- -cietur. » Hoc cbaritatis igne succensus ! glorlani
danda , qualenus licet lingua diversa loqueretur, dilecti Dei summopere proraovere et dilatare curavit,
una lamen fides [xxxix] ubique resonaret. Eor Praecipue vero erga Chfisti Dominivitam.passionem-
ce, quod raea optavil humiljtas, vestra implevit su- que mire afficiebatur, ut totus in ejus amorem exar-.
bljmitas. Habet apud salulis nostrse auctorera per= sisse videretur, < Consideremus (aiebat Hb. cit,
petuam, scilicet et hujus bonoevoluntatis mercedem, cap 21) quis est, qui nos pretioso sanguine redemit,
el hujus perfecti operis apud homines laudem. Sem- et quid ei debeamus, qui nos cum tanta penuria rc
per fervenlissima charitas vestra, castra perpelui demit. Si terrenos parentes cum tanto affeclu diligi-
regis undique invictissimis fidei clypeis muniat, ne mus, qni parvo tempore pro nobis sustinuerunt labo<
antiqui hoslis versutia, aliqua es parte, adituni suae rem, nonne magis nobis coeleslisPater noster aman-
nequitise valeat invenire. > dus est, qui pro nobis cruci affixusest? » Et infra :
V. Paulinum autem virum justum, qui sic ex fide < Et cum tanta nohis bencficia prajslel, nihil quserit
vivebat, juxta Apostoli dictum, spe quoque innrxum, _ a nobis, rjisi ut diliganms eum, el animas nostras et
smiore in Deum raptum, pielatis ac religionis officiis corpora irapolluta ei servemus,ut iliein nobis semper
intenlum, et charitate proximi vulneraluni fuisse, habitel, et nos in iilo permaneamus. » Et vere pectus
iion est quod dubites, Qua enim animi slrenuitate illius facluni mansionem Dei per charitalem agnove-i
adortus fuerit hoereses, quaque in Deum fiducia fre- rat Alcuhius, qui ei scribebat episl. 62 : « Tuura
tus, audiexejusbretestimonium. <Quapropler (aiebat sanctissimum cor lerra est reproniissionis, sapientiaa
in concilio Francofurtensi) egoPaulinus, licet indi- nielle manaus, et suavissimse.charitatis Iuce redun-
gnus peccator, omniumque servorura Domini ulti- dans, in qua verus et gloriosus Salomon Virtutura
musservus,..juxla exilem intelligentisenoslraelenul- gemmis templum pulcbrse habilationis suae raajestali
latem, sancfo perdocente Spiritu, corde, linguafstylo conslruxil, non Chaldea flamma periturum, sed
contra eorum vesanias, qui rectse fidei sunt adver^ ttlerna pace mansurum, ip quo sancta sancloruro
s'arii respondere non forniido, » Et dirigens Carolo summo et vero pontifici soli Christo pervia, non se-c
regi tres libros contra Felicem, hsereseos parenlem, mel in anno, sed semper in aeternum. >
scribebal; <Juxta parvitatis meseintelligentiam, H,et VII. Ab eodem quoque charitalis in Filiuni ardore^
pigrioris ingenii obsistat possibilitatis facultas, scri- flamma amoris exardescebal in niatrem ejus Mariara
beretamen quse me contingit pro causa fidei contra ,n semper virginem. Cum ex 'doctrinaFelicis, Christu,m,
persisteiiles pravi eommenti objectiopes, qualicun- secundum carncm Filium Dei tantummodo adopli*
que non renuo stylo. Scio enim, qui dixit : Aperi «s, vum asserentis, prsecipuuset omniura excellentissi-o
tuutn, ei ego adimpleboiilud.. » Hoc est enirn insigne liius lilulus Virginis impeteretur, matrem scilicefi
verae spei, utquanlaro homo de propria diftidit, fan^ Dei esse tantummodo nuucupalivam, non veram^
lum de divina sibi virtute promittat. Qua quidem exarsit quantocius zelus Paulini in blasphemum vi-.
suffullus Paulinus tot adiit pericula, tot injurias per- ruin, et manus admovit, ut nutabundam in diade-.
tulit, tot ilinera confecit, tot labores exantlavit, tot mate Virginis splendidiorem gemrnam firmaret, Audi
adversa voravit. Hujus generosissiihoevirlutis monu- pauca verba ejus, ex capile 15, lib, icontra Felicem ^
mentis non semel opera sua respersit, prsecipue < Si ipsa venerabilis Virgo non genuit veruni DCu,m
librum Exhortationis ad Henricum, cujus capite 10 verumque hominem in singularitale personse.... quo
sic aiebat : « Quid, rogo, homini suflicit, cui ipse ergo pacto catholica Ecclesia, una in loto orbe terra-
conditor non sufficit?; Quid ultra quaerit, cui omne rym diffusa, beatam virginem Mariain, dulce niihi et
gaudiura et omnia stius Redeinpior esse debet?- » venerabile nomen, Theolocon (hoc esf, Dei genitri-
Et cap. 40 exspeclatipne futurse vitse elatus.^ seribe- cem) libera publicaque voce confiteri non cessat? >
95 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCH.-E 93
Vide prsecedentia ibidem et sequenlia, in favorein A stantius repetit, memorans donum lacrymarum,queis
matris Dei pari zelo conscripta. Paulinus orationes suas conspergebat et sacrificia :
VUL Qui adeo Deum, DeiFilium, matremque ejus 0 Paulinepater, pastor,palriarcha,sacerdos,
diligebat, sequali reverentia religionis prosequebatur Pars animaemelior,nostra?pars inclylavitae,
Ea SisniemorAlbinisacrisallaribusasians,
quem sciebat colendum non minus ac amandum. F!tdulcesinler lacrymassuper ora Duenles
propter quse ad cultum decusque Ecclesise Dei spe- Dic : Miscrere,Deus,noslroclementeramico,
Criminibusque suisveniamlargire benignus,
ctare vid.cnluf, sic pro virili curavit, ut alle invecta lll 16cumsanclisliceal laudare|ier aavum.
ad nostram usque setatem, quse induxit, perseverare PrseslitissePaulinum, quod Alcuinus exposlulabat,
gloriemiir. Talia quidem sunl, quoein synodo Foro- argumentum esl ultronea oratiouum suarum exhibi-
juliensi de vesperis Dominicoediei slatuit can. 15 : lio duci Forojuliensi Henrico, slatim ab initio suoe
<Diem Dominicam,inchoante noctis initio, id est ve- ad eum Exhorlationis, videlicet se offert, pollicetur-
speresabbati.... quando signum insonuerit, vel hora que precaturum, ut Deus cor ejus charilalis flamma
est ad vesperlinum celebrandum officium.... cum succendat. < Qualenus, ait, hoc bealissimo bono
qmni reverentia et honorilica religione venerari om- abundare te faciat, charissirae frater, ipse qui est
nibus mandamusChrislianis.» Talequoque estillud, . hoc bonum, quotidianis precibus inlegro cordis desi-
ciijus meminit Walfridus Slrabo (De rebus eccle- 1 derio cum, elsi indignus, deprecari studeo. > Quod
siasticis cap. 25) videlicet < circa immolatioiiem aulera ipse faciebat, aliis quoque faciendum suade-
sacramentorum hymnos, vcl ab aliis, vel a se com- bal: qua de re pnccepta dabat aflalim congrua, et
positos, celebrasse. » Hsecquidem aliqualiter in dies prudentia coalesli referla : < Omne opus (aiebaleod.
nostros perseverare, prseserlim inpagorum ecclesiis, lib., c. 28) quodcunque iiichoaveiis faccre, primuro
queis novarum rerum curiositati aditus ftiinus patel, invoca Deum, et gralias ci age : ct cum consumma-
videraus, uli.dicimus, cum de utrisque suo loco pe- veris illud, siniiliter fac. lnvoca Deuin ex loto corde
culiarem facimus roentioiiem. Primo quoque illius tuo, et invenies eum. El cum iiivcneris, ne dimittas
concilii canone obviam in ministrorum Ecclesiseir- eum, ul corijiingalur mens tua in amore ejus. Hoc,
religiositatibus, ne decus, quod in percurrendis sa- mi frater, slude in vita lua, et orationem luam puram
crorum rituura muniis, vel in pensu horarum cano- offer Chrislo Domino. Ne (Ogitaliones hujus sseculi
jiicarum solvendo, vel sacrosanctorum mysleriorum superfluse conlurhenl cor tuum, neque in diversa
actione a priscorum Patrumsanclionibus exigiluf, rapialur mcns tua. Mcmenloenim te sub Dei stare
pessumdelur. <Primum, igitur(inquit)utjuxtaprisca conspeclibus,qui occulla cordis perspic.it,et secreta
Patrum divinitus editas sancliones nullusDomini sa- (2 meiitis tusenovit. Vigilanter ergo et assidue assiste
cerdotum, velquicunque sub canone constituli, cano- in copspeclu Dci in tempore orationis, ul imminen-
nicas, quinimo apostolicas ignoraiiles aut parvi lem diaboli teiilalioneni facilius possis effugere. Si
pendentes definitiones, inordinate vel inlioneste in enim cogitationes hujus saif.ulimalseelsordidoe tur-
doriio Dei, quse esl Ecclesia, conversenlur, sed in bant cor tuum, et'cogunl illicitum aliquod perpe-
suo ordine cunctis persistenlibus, pulchritudo eccle- trare, per oraliones puras el vigilias sanctas depel-
siastici decoris inviolata permaneat. »Hinc ut mini- lenlur ab aiiima lua. Oralio namque grandis rauuitio
stri Ecclesiae, expediti ab omni aulse militiaeque est animse. Per orationes piiiissimas-omnia nobis
negolio, ad templuni actionesque saoras liberius utUia tribuuntur a Domino,et cuncta noxia effugan-
libenliusque feslinarent, auclor fuit Carolo Magnoa tur. Et ut ne diutius de Iioc dispuiem vel immorer,
lhilitari servitio clericos dimittehdi, ut patet ex fra- sicut ex carnalibus escis.aHtur caro, ita ex divinis
gmenlo 1 ejus ad regem epistoloe,et ex verbis in firie eloquiis et orationibus inlerior homo nutrifur et
libelli Sacrosyllabiprolatis. Qua in re esl Caroli proe- pascitur. » Hsecsunl quae Paulinus de oralionis stu-
ceptum inter Capitularia regum Francorum ad dio theoreroata proferebat.
an. 805, cap. vm, quo id quod Paulinus exoraverat, X. Ejusdem aulem charitalis ignis altera flamma
lubens concedit. D in Deum rapiebatur, altera pariter ferebatur in
; IX. Paulinus ergo, qui circa divinum cultum,
proximum. Encomium perfeclissimi Dei, el fratrum
decus Ecclesioe,minislrorum sedificationemadeo sol- amoris, Paulino texuit Alcuinus episl. 62 hjs verbis :
licUum religiosumque se praebuerat, quo studio et < Quid in tam affluentetui cordis thesauro non inve-
animi alacritate in Deiim effusus orationis officio nitur? cujus-habitator ille agnoscilur esse, in quo
credenduserit? Spiritus Dei unctione perfusus, imo sunt omnes ihesauri sapientieeet scientiseabscondili;
impinguatusvidebatur Alcuino, qui se ejus precibus qui habet clavem David, aperit et nemo claudit,
commendabat, quod in iis plurimum se fidere lesta- claudit et nemo aperit, et quse vult, in arcano peclo-
retur. Sic enim ait epist; 115 : < Et si nomen Pau- ris tui tbesauro clave sapientioeclaudit. Haecsanctis-
lini mei, non in cera quse deleri potest, scripsi, ue, sima somniantis Jacob scala, per quam coelisecreta
quoeso,obliviscaris in luis sanctis orationibiis amici septennis spirilalium charismatum gradibus pia
tui Albini, sed in aliquo memoriaegazophylaciore- penetrare solet intelligenlia; et iterum ad sedifiea-
conde illud, et prbfer eo tempore opportuno, quo tionem subjecti sibi populi, fraterni amoris passibus
panem et vinura in [xl] substantiara corporis et san- descendit, ut fiat doclor ecclesiasticus, divineecon-
guinis Christi conservaveris.>Quodetpoemale214 in templafnjiiiscum Maria coBipos,el ilcrum cum Mar-
 '
97 VITA; 98
tha ad Dominicsemcrssaeconvivas sedulceadminisira- .-j A XII. Ex zelo quocjiie nonoris Dei, et Ecclesiseejus
tionis sollicitus; > Sed audiamus ore proprio ioquen- sponssc,prdcedebat rObur illud invictum, quo imirm>
tem Paulinum, et prsecepta charitatis fraterhse pro- nilatera ipsius Ecclesioeet jura, invicli animi con*
mentem, libro Exhortationis saepius citato, et ssepius stantia luebatur. Sit exemplura coactio synodi Alti-
deinceps citaiido, quia cum ex abundantia cordis os - nensis ex qua (nil vefitus conterrainorum Venetorum
loquatur, testis est Iocupletissimus virtutum Paulini, duces) scripsit epistolam, sollicitans Caroluni impe*
et imago animoeejus; unde scite de eo epist, cit. Al- ratorem, nedum ad ultionem facinoris in sacerdoles
cuinus : < Te agnosco de seterno charilatis thesauro Dei perpetrati, sed ad legem ferendam , qua ih
affluenternova proferre et vetera, et in fide fraterni posterum ecclesiaslicse libertatis immunitas cautius
amoris pennam linxisse pietatis. > Igitur cap. 22 sic obseryaretiir, et religiosius suspiceretur. Illius qud-
gcribit: < Habeamus in noisis dilectionem Dei et, que sacerdotalis constautise pectoris tesiimonium ab
proximi, quia qui diligit proximum, legem implevit; Hincmaro profertur (Opuscul. 1, sive iu Quaternid-
qni autem e contrario oditjiomicida est. Qui diligit nibus) quod Mc haud esl oraittendum. Sunt verba
fratrem suum, in tranquillitate est cor ejus : fratrem Rhemensis episcopi : « Cum Carold ab adulantium
vero odiens, tempestate eircumdalus est. Quod tibi linguis subreptum fuisset, ut ecclesiis de rehus suis
noii vis fieri, ne proximo tuo cupias evenire. Si eum B prsejudicium quoddam inferret, obsistenlibus episco*
videris inbonis actibus conversantem, congratulare pis, el specialiter PauliiiO patriarcha, adeo se reco^-
ei, et iUius gaudium tuum ducito, et si aliquid ad« gnovit, el Ecclesiseel episcopis satisfecit, ul prsesens
versum patilur, illius tristitiam tuam deputa, et non oris sui confessio ei non suffecerit, sed ad posleros
solum juslls, sed et peccatoribus condole.Ne simulato suos confessionis et correclionis suse scriptum manu
corde unquam diligas proximum tuum. » Araplitudi- sua firmalum transmiserit. > Consule quoque diplo-
nem charitatis,- qua nulli non complectantur, innuit mata privilegiorum, quoea Carolo Obtinuit, et co.v
pariter cap. 66 : < Ad omnes homines, ait, faciamus spicies ut plurimum libertalem Ecclesije ab eo vel
bonum; ad omnes dico, non per partes, non ad unum, servalam vel restauratam, cujus gratia ssepe Caro-
vel ad duos, aut ad tres, sed ad omnes liomines. lum adierat.
Chrisfus enim non pro sanclis tanlum passus est, XIII. Disciplinse quoque ecclesiasticso in poeni-
sed pro peccatoribus, et impiis, et sceleralis ascen- lenlioe taxalione (prout setatis suse severissiinse con-<
dit cfucem, etc. Nonsanclis tanlum dedil Deus solem, siietudinis Observatio exquirebat) rigidus eral exa-
et Iunam, etpluvia, el oronia nascentia terroe, et ctor, ne nimia absolventium indulgentia ad majora
omnes fructus qui oriuntur in terris; sed in commune scelera committenda viara sterneret. Ea propter ciiiii
omnibus hominibus.... ut bonum noslrum, et elee- G in concilio Francofordiensi ageretur de poenitentia
mosynse nostree, et charitas noslra, et patientia Heistulfi, qui uxorem ex levi suspicione, uiiiris tan--
nostra, et humilitas nostra in commune omnibus tummodo, [xli] nec aequi testis relatione necaverat;
hbminibus distribuatur. > Si cap. 52 leges, pares Paulinus ad norrnam canonum rigidiorum poenam
amoris ad proximum characteres, invenies. imponit : ut apparet ex ejus epistola ad eumdemi
XI. Ex hac hiparlita charitatis flamma zelus ille Heistulfum,qua dulcissimis quidem charitatis verbis
ortum trahebat, quo sestuabat, cum vel quoead Dei ipsum alloquitur; verumtamen exigit ab uxoricida
cultum perlinent, et disciplinam religionis tangrint, in vindiciani criminis asperrimam phirium poena-
velsaluli proximorum congruunt, pessuin ire cerne- lium Operuhi multara pendendam : proposita tamen
bat. Hinc ruinas fratrum condolens ex zelo, plura- opiione, vel in monasterio sub manii abbalis se de-
bat scribens csp. 55 : « Quare non diximus cum mittere ad laboriosa quaeque regulsiiis observantise
propheta : Quis dabit capiti nostro aquam, et oculis perferenda, vel sub paBniteiilisepublicse canone diu-
nostris fontem lacrymarum, et ploremus die ac nocte turnis carnis macerationibus, oraniumque obleGta-
vulneratos fiHosplebis noslrae? Quis idoneior luctus, mentorum seelusiouevitam atterendo producere.
quis planctus cerlior inveniii potest, quam quando _ XIV. De coeterisautem virtutibus ejus quid elo-
unusquisque nostrum de anima perdita luget et quar? Prudentiam enim ipsius, rebusque in agendis
dolet? » Hinc quoque iu curam animarum segnes disci'etionem, ipse totus quantus est Paulini liber
desidiososquerectores gravioribusverbis admonebat, Exhortationis satis superque testatur. Omni autem
quoruni pars adhuc superest in fragmento, quod De exceptione inajus hac in re est ipsius Caroli (yere,
recloribus inscribitur. < Primuni est, inquit, quod nedum arraorum bellique eventuum prosperitate, sed
non verbis bene, sed exemplis male docent. Secundo, et mentis perspicuitate, Magni) judicium , qui cor
quod contra divinam voluntatem, et sacram instllu- gnita Paulini prudentia eum tot ad synodos accivit,
tionem, non tribus saltem (Forte solum) hebdomadi- lot conventibus prsefecit, tot rerura Galliae, Ger-
bus, sed multo lempore.... in propriis non verentur manioe, Italise, Panrionioe ponderibus oneravit, et
jion residere parochiis ac civitatibus, pro quo et non imparem semper in.vcnit. Humilitas in suis
deslitutio divinLcuItus, et proedicatio in plcbibus, et scriptis passim elucet, cum se toties < miiiimum
cura subjectorum iiegligilur, pracsertim cum ncc omnium servorum Dei > (ut in concilio Allinensi) vel
sacerdotali ministerio hnjusmodi congruat discursus, .< indignum peccatorem, omniumque servorum _Do-
neceanonicsesit auctoritaiis. » miui ultimum servuni > (ut in concifo Francofor-
m S. PAULlNi AQUILEIENSISPATRIAiiCiLE 100
diehsi); < vel se pigrioris ingenii, tenuisque capaci- A
i sollicita, in amore perfecta, in fide conslans, in spe
iatis virum > (ut in epislola nuncupatoria trium li- nullatenus dubilans; Dilectione proximi ferveam,
brorum cohtra Felicem ad Caroluih regem) compel- odii ardofe non urar, nec invidiae livore tabescarn,
lat. Juslitiam sic cordi habuil, ut comitem Henricum Sanctum semper opus in me spira ut cogitem, com-
opportune mohuerit a falsa pietale sibi cavere, qusS pelle ut faciam. Suade me, ut diligam te; confirma
eleemosynas ei male partis quandoque suaclet; Me- me, ut teneam le; custodi me, ne perdam te. Non
lius est, ait cap. 51, <aul ex paupertalesua pusilluni ingrediatur, nec requiescat in domiciliomeo, ubi tua
quis iribuat indigenli. quam multumex injusta aetiui- debet esse mansio, pcs superbiae,nec gulse concupi-
sitione. > Coeterilmin pauperes ihisericordem fuisse scentia , fornicatio , nec avaritia, invidia, nec ira,
ne dubites. Aiebat enim cap. 48 : < Pauperes hono- tristilia, nec vana gloria. Da mihi profundam huini-
reinus-,et suspiciamus Cliristum in ipsis , qui dixit : litatem ; qua curetur altitudo carnis superbia, quse
Quandiu fecklis urii ex his fralribus meis minimis, me sutfpcat. Da mensuratam abstinentiam, qua siv
mihi fecistis, et Filii Dei erimus. el hseredes Dei, co- perflua ventris refreuetur edacitas, quee me perimit;
lieeredesautem Chrlsli. » Et quod verbo suadebat, Da castilalem cordis, quse me impollutam reddat;.
bpere proestabat; nam multas opes, quibus donatus a Da munditiam spirilus, quia immunda carnis luxuria
Carolo fuerat, pauperibus distribuisse, auctor est Fer- B' me demergit; > Et post cseteras poslulatas virluies.
farius inVita.Patienlia quoqueejus, qua lot adversa iufra sic ait : < Hsec velim, o Jesu Salvator bone.
perlulitj prsecipue in laboribus suseeptis pro infide- Redemplor oplime. hsec velim quse hucusque nunc
libus Ecclesiae lucrandis, maxime enituil; sicuti et supplicando deprecata sum : hsec( et haecdeprecor.
fbrtiludo , qua objecta sibi magnanimiter adiit peri- ut propler carnis corruplionem non peream in seler-
cula ilinefuin, perseculionum •,preedicationiim, sua- num, non veniam in mortem secundam, neque in
debatque et verbis. quod bpere exhibebat. < In pres- lei-rain oblivionis. Hsec vox raea in auribus miseri^
suris ad Chrislum pastorem corifugere » cap: 57 Ex- cordiie tuae sonet, ul tuam, non carnis faciam volun»
hoftationiSjcirjus magnaninlitatis sunlvefba : <Nulla tatera, et oauiis mens mea le roeditetur, in te dele-
nos pressura terreat. nulla calamitas frarigat: Dbmi- ctetur, te sequatur, te confiieatur, etc. > Hse virtu-
nus ih proximo est, pastor nosler circa nos est': quid les, quibus sanctilas vera -comparaiur. ex scriptis
meluemus? > Cum ad hujusmodi pro fide obeundos Paullni deprOmpsimus;agiinusque, amice lector (uti
labores, et adversa quacquepro animarum iuc.roper- dicebat sanclus Zeno, serm. De fide, spe, et chari-
ferenda horlalus eum esset Alcuiims epist; 115 ad- tate , circa medium; si tamen ipse auctor esl) :
inohitionis dalse slatiro ipsum poenitet, quod eq«o « Quod anliquorum virtules ex li.,ris, aul ex virlu-
C tibus libros agnovimus; >
jam velociter ctirrehti importunum et supervaca-
neum esset subdere calcaria; « Quidfacio (ait) insi- XVI. Haruin igilur et cseleraruin exercitio virlu-
piens ego conlra phHosophicumproverbiunij ligna in lum sauclus effectus est Paulinus. Verura cum glo-
riosa sanctilatisnomenclatura iis lantummodo soleat
sylvara ferens, stillicidiis flumiha irrigaris; >
XV. Quantam denique proc se tulerit tempefari- altribui, quorum probilatem Deus miraculis et signis
iiam, affinesqueliuic cseteras virtutes, casiimohiarii. teslari consuescit, kec quoque testimonia in Paulino
abstinenliam. voluptatumluxusque horrorem, mundi desideranda non fueranl. Ferme quotquol historio-
contemptum, animi sfensumque inoderalionem, graphi de ipso mentionem uicunque fecerunt, profe-
soepecitalus liber Exhortationis innumeris respersus. runl diserlis verbis miraculis claruisse. Ferrarius!
est argumentis. Lege sis pree coeleris capp; 15. De < Mullis claruit miraculiSj quibus doclrinam a se
tnundi contemptu. 17, Quid .sit secundum carnem prsedicatam confirmabal. » Bellonus in Compend;
vivere. 25, Quam fluxm carnis delicim-.54, De cordis; Yitar. palriarchar. Aquileien. < In vila multis mi-
peccaiis. 55. De carne domarida. 56, De luxu in cibis; raculis claruil, el in morte; » In Vitis autem fu-
cavendo. 37, Deebrietalis malis-. 42, De lingum cu- sioribus, quas palatini socii Mediolanensestom; XVI
stodia. 48, Dejejunio duplici. 64, Quod caro diabo-. _ Rer. Ilalic, Scriptor. reposuerunt, sic : < Paulinus
luni recipiat. Ex hinc cognosces quo spiritu ageba- de Deo et hominibus bene meritus moritur, omnibus
tur Paulinus. et quibus temperantise loris litillantem, ferrae coUacryraantibus,sepeliturque in basilica Civi-
effrenium sensuum petulantiam coerceret. Prsecipue. tatensi, et pluribus clarus miraculis denique in san-
autem ultimum toties laudali libri caput est omnino, ctos relalus est. > Ughellus: < In vila et in morle mi^
legendum, rjuod" claudit eflicacissima < precatione. raculis claruisse Paulinum testantur Aquileiensisec-
ridversus mala carnis; » et quid ad perfectiohemi clesiseantiqua monumenta. » Baronius etiam (ad an»
Banctitatis in anima sua inserendee exoptet, propo- 802, n. 11) ad tabulasAquileienses provocat. Bellarmi-
hit. < Dicam, inquit, Redemptori meo, antequami nus de Scriptorib/eccles;: < Obiit, clarus miraculis.»
carne exuar, ad quod bonum, corpus cum quo in- Labbeus in addit. ad 'BeUarm: < Obiit, sanctitate et
habito, incitare voluissem, Non sit in me, obsecro) miraculis in vila et post mortem clarus. » Moreriih
Pomine, concupiscentia libidinis, sed amor pulcher-. Dict. histor : Ce grand homms, quesa sainlele prou-
iimoe castilalis. Sim ad nialura audiendum lardai vee par des miracles rend iltustre, mourut, etc. Can-
(Ioquifur nonvine animee suoe). adverbum tuum fe-- didus Commenlar. Aquileien. lib. iv : « Paulinus
Stina, ad perficiendu.riaccelerans; Sim in tuo linioree virtutibus (id cst prodigiis, quse avirtulibus mora-
m VITA. 102
libus differrJnl : riam hse sanctitatem constituunt, & A perio exterse nallones, quafum jiigd ne dum cervicem
illa declarant) ac vitsesanctimonia adeo illuslris ha- submiltere, verura et linguam adoptare; vellet nollet,
bilus est, ut quem vivenlem tanquam e ccelo mis- uit impulsuni; Binc peregrina una siraul et barbara
sum omnes admirabanlurs defunctum in eadem (ci- verba in Lalinam invecta Hnguam, nnn secus ac
Vitale Austrise)pro coelite frequenti concursu in dies mores, jam suo tempofe ddlebat Fabius lib. i Instit.
iiuoque nostros celebrent. >Verum de cultu ejus ve- Orat. cap. 5 i < Peregrina v.erba, inquil, ex omnibus
teri et recentiori inferius dicendum. Inlerim scifts prope dixefim gentibus, ut homines, ul inslitula
velim, labellas et vola (ut dicunt) adaram ipsius ndn etiam multa, venerunl. » Quod cum luec aetati suae
defuisse. Nam in iuventario anni 1566 f die 8 Se= contigisse testeturj majori jure poslerioribus tempori-
plemb. ex [xlii] archivo ecclesiae Civitaten. legitur biis evenisse credendum est; Ea enim ferum omniuni
vulgari idiomate : Una vila et un dentc, tutli d'ar- fcrme falalis conditio est, nedum in apice perfeclio-
nis haud diu immorarij sed in dies semper in pejus
gento, ptesentati a S. Paoiino, etc,
CAPUT XV vergere. Itaque et Latina lingua in summa venustalej
Sancti Paukni doclrina, ad quam Tulliana tempora eam extulerunt, non diu
I.-EUies Dupinius, Oestro Francico raptus, tan- consislens, sed pautatim sensimque declinans, vitia
quam ex tripode pronuntiat sentenliaro in Paulinum B ' sermonis intrusa inolescere, el tandem in ultimam se
hostrum : Son slyle est fort shnpte; et ria rien prolapsam indoluit barbarieni; Si qua autem exacta
d^levi. Adhuc iniquius procedil Erasmus, qui in soeculahujusmodi miserabili fuere obnoxia infprluniOj
Admoriitione, libro De salutaribus documeittis, sive equidem quoc Patilini setati propius accesserunt, bac
Exhortationis prsefixa in veteribus edilionibus > au- peste proe caHerislaboraruiiL Quocenim,.bone DeuSj
ctoremlibri sine litteris esse criminatur. Venia tamen erat eruditionis doctrinoequecharitas iis diebus, qui-
huicdanda, si irreverenfer de scriptore sacro sibi bus vel sollicitiores episcopi saltein legere a suis
non cognito heecaudet. Gseterumutriusque pace res clericis prseslolarcntur? Concilii Narbonensis Patres
vequius est pensanda, Non negarim, Paulinum no^ an. 589, can. 11 sic slatuebaat : < Amodo nulli li-
slrum felicioris Laiini sermouis aaalis scriploribus ceal episcoporum ordinare diaconum, aut presbyte-
haud esse conferendum. Non enim exsequatCypriaiii rum litteras ignorantem ; sed qui ordinali fuerint,.
energicam vim, nec Leonis periodorum conCinne coganlur discere. » Et ne putes exquisitam exegisse
productarum harmoniam; nec eloquenliain Chryso- in clericis scientiam , eomet canpne nientem suam
logi, necflores Augustini, nec Ambrosii favos, nec produnt, dum addunt : < Ad quid eril in Ecclesia
lepores Hieronymi-et gi'atias, ne dieahi Tullianam ^* . Dei, si non fuerit ad legendum exercitatus ? » Et
facuudiam, vel eam puritatem Latine dicendi, quam quidem legendi perilia jure tuuc desiderabatur; nam
quasi e po;lliminio reversis litteris in proesentiarum ea erat minislrorum Ecclesiae ad verba populo fa-
probamus, qui Musas coiimus severiores; sed nec at- cienda inscilia, ut concilium Vasense an. 529 jam
tingit quidem. Verum a viro, qui floruit tempore sanciverit,can. 2: « Ulsipresbyleraliqua infirmitate
omnino exsulanlis et ferme conclamatse elegantioe, prohibenle, per se ipsura non poiueril prsedicare,
sus deque oraiiia faciente barharie, non est hujus- sanctorum Patrumhomilise a diaconibus recitentur. »
modi venustas dicendi exspectanda, sed nec expe- 'III. Processit sequentibus. soeculis eo usque cleri
tenda. JEquiori collatione res agenda est« Non enim ignoranlia, ut lcmpore Caroli Magni et Paulini, sal-
cum aliorum temporum scriploribus comparandus tem ea doclrina a parochis ipsis exigerelur, ut vel
esl Paulinus, sed cura synchronis cooevisque,quo- vernacula lingua mysleria fidei principaliora popu-
rum cum nulli primas concedere depreliendes, non lum possent docere. Quod si aliquando nee hoc prse-
immerito doctissimum appellaveris. Ut autem quo slarc valuissent, a docliore quocunque eohscrijita
locupletissimo doctrinoepenu instructus fuerit, pro publice legcre juberenlur. Audi, quid statuatur lib,
eorum temporum ratione , coghoscas, prospectum vi Capilular. cap. 185 i < Notum est omnibus, ira-
sseculi Pauliniani proponere non gravabor: quando- npossibiIe esse siiie lide placere Deo. Et ideo hullus
quidem et ars pictoria ex suppositis umbris in enii- sil presbyter, ,qui in Ecclesia publice non doceal lin^
Bentioremlucem figuras suas educere eontendil, guaf quam auditores intelligant, fidem omnipotentis
11. Non sicut primis posl diluvium annis ad tur- Dei in unitate et trinilale simpliciler credere, et e.i
•rim Babel ex unius linguse confusione varietas enata quoeomnibus generaliter dicenda surit, de malis-evU
est idiomalum, sed ex varietate idiomatum unius tandis , sive bonis faciendis , el judicio in resurre-'
linguse Latinse confusio prodivit. Nam Gallis, Poenis, clione fuluro. Si vcro ipse verbis manifeste exp!i-=
VVandalis,Gotlhis, Longobardis subacla toties Iialia, care non polerit, petat sibi ea a dociiore transcribi,
Latini sermonis altrix el cultrix, voces exoticas sus- qualiter aperte legat, quod qui audiunt intelligant,
cipere coacta est, el Latiuni se non Latine amplius; Et qui amplius uon potuerit, vel his Verbis admo-*
loqui miralum est. Etenim sicut (aiebat Augustinusi neat: Poenitentiam agite, appropinquavit enim rcg-»
de urbe gentium victrice et domina Roraa (DeCivit. num ccelorum. » Viclen ex his, qua ignorantia la>J
Dei lib. xix, cap. 7): < non solum jugum, verura[ borabant soecula i!la, quibus saliem legendi perilia
etiam linguam suam domitis gentibus imperiosa civi-. in ipsis viris Deosacratis desiderabatur?
tas imposuit; > ita vices rependerunl Romano im-* IV. Nono sscculp, eo scilicet ipso, cujus inilio Pau-<
 103 S. PAULINi AQLTLEIENSISPATRLARCHJE lOi
linus ab humanis exemplus est, nihil aut parum ad- AAnglus,
, et Carolus Du'Fresne dominus Du Cangc,
rribdum remissior cleri inscitia apparebat,- quamvis Giossariis suis : hic tribus tomis, ille duabus par-
vigilantia episcoporum sollicitej quantum ea tempora tibrisea comprehendentes; Quamvis Spelmanni pars
ferebant, pro illa submovenda desudasset; Ex conci- posterior dignitati et merito prioris non affatim re-
Iiorura Eugenii II an. 826j et LeonisIV an. 85 ', ca- spondeat;. utrique lamen sic medise setalis stndio-
nonibus, qui lati sunt vel conlra clericorum igno- sos sibi devinxerunt; ut omni iuvidia seposita cogant
rantiam, vel. pro studiis lilterarum reslaurandis* quemque faleri, sine horum vel saltem allerius, prse-
Satis liquet, .quantis teriebris oetas illa involveretur. serfini Du Gange, face non dari cuiquam, aut vix
In canone eniih 4 Eugeniani concilii inter csetera le- dari, tenebrosa iUa sseculainoffenso pede adire et
gitur : < Si episcopus inveniatur indoclusj a metro- excurrere.:
politano proprio, et deiftceps sacerdotes presbyteri , VI. Quse cum ita sint (ut »d Paulinum nostrum
diaconi, vel etiam subdiaconi a suo episcopo ul do- revertatur sermo) non est quod mireris, si ipse quo^
ceri possint, admoueantur. Inlerim subjeeti sacerdo- que plirasi et verbis utatur, quse ad Lydiumlapidem
tes, et tales clerici ad tempus a celebralione divinse puriorisLatinitatis non.essentprobanda; Nihil tamen
hostioeet officiissuspendantur, ut docti valeant ad officit, quin doclrina ejus non sulilimior appareat, et
debitum minislefium advenire. Si aiitem non poiue- B supra caeteraeorrim temporum ingenia non se extol-
rint edoceri, in potestate episcopi sit canonice judi- lat. Quid enirii aliud agendum erat Paulinp pruden-
candi. » Canone vero 54 arguiiur, lrujusmodi igncn tissimo viro quam verbis sua tempestate acceptis
rantia laboranles niinistros Ecclesise facili negotio eloqui et stylo communiori volo probalo oraliones
inveriiri poluisse, quippe mullis in locis deerant, suas componere ? In ea quippe mala tempora incide-
qui caeteros possent edocere, « De quibusdam locis, rat, quse prsedixerat Sidonius, cum scriberet Espe-
(dicebant Palres concilii) ad nos refertur, non ma- riolib. ii, epist. 10 :'< Tantum increbuif multitudo.
gistros, neque curam inveniri pro sludio litterarura.» desidiosorunij ut nisi vel paucissimi quique meram
Quod huic malo occurrendi consilium captum fuerit, Laliaris Hnguseproprietalem de Irivialium barbaris-
ikceipeex his quaesequuhtur i « Idcirco in universis morum rubigine vindicaveritis, eam brevi abolitain
episcopis, subjeclisque plebibus, et aliis locis, qui-< defleamus interitamque: sic omnes nobilium ser-
bus necessitas occurrerit, omnino cura el diligentia niohum purpurse per incuriam. vulgi decolorahun^
liabeatur, ut magistri et cloclores constituanturi qui tur. > Si ergo aliter quam roos ferebat Paulinus
studia litterarum liberaliuraque arlium, ac sancta egisset, redargulionera parem illi incurriss.et, qua
habenles dogmata, assidue doceant. >Ex his habes, reprehendit adolescentem quemdam veterura verbo-
quorsum se prresulum sollicitudo extendebal in lit- C rumaffeetatorem Phavorinus apud A. GelliuniNocU
teris promovendis. Sed adhnc clarius ex additione Attic. lib; i, cap. 10 : < Curius, inquit, et Fabricius,
Leonis IV huic eanoni comprehendes, non nimium et Coruncanus.., setalis suseverbis loculi sunt. Tu
cordi fuisse huraaniorum litterarum cultum, si Scri- aulem perinde quasi cum matre Evandri nunc lo-
pturam et ad summum canones demus. < El.si (in- quare, sermone adhinc mullis annis desito uteris:
quit Leo) liberaliiim arlium praeceptoresin plebibus, quod scire atque intelligere neminem vis, quse di-
ut assolet, raro inveniuntur (perpende quaesoillud cas.. . Vive ergo moribus prseterilis, loquere verbis
ut assolet) tamen divinse Scripturse magislri, et in- . prsesentibns. > At, inquies, negandum haud est tunc
stilulores ecclesiaslici officii nullatenus desint. > Bi male homines locutos. Quid ni ? imo et pessime. Sed
eranl limites profanse sacroequeeruditionls commu- lamen ea erat communis et omnium loquela, < adeo
niter lune temporis. Quid plura? Ea [xliii] erat sci- illis adulterium lingutc placebat: » ut loquar cum
torura virorum, vel in ipsa RomeinaEcclesia curia- Hieronymoepist. 22. Vidit et ipse Paulinus nasu^
que, inopia, ut in concilio siipra allegato Eugenii tuni quempiam criminari se posse, et inelegantiam
ann: 826 deficiente oratore, qui ex subjecla materia barbariemque sibi objici : ea propter post versus De
Patribus praefaretur , Theodorus diaconus nomine Regula fidei, qusedam quasi pro apologia disserit;
pontificis procfalionem illam ipsam. recitaverit ex '" ad quse fe, lector, et ad quse in ea a nobis adnotata
scriplo legeritque; quam an. 721 Gregorius II pon- sunt, remitliiiins. Qui aulem scivit selali susemorem
tifex susesynodo prseposueral. Confer, lector, horum gerere, et prudens genio corriipti sseculise confor-
aiinoriira concilia, et ita esse deprehendes, Quod et mare, quis adeo desipiens esse poterit qui credat, si
advCrtit nuperus scriptor Gallus, abbas Fleury, III- setas illa aliler tulisset, cultiori Latinitali se nescisse
slor. eccles, tom. X, pag. 284, edit. Paris. 1704. aptare, et ad pnriorem dicendi phrasim verba cora-
V. Nil mirum igitur si pessumdata his sseculis parare ? Duri igitur nimium exactores sunt, qui a
adeo immaniter eruditione et doctrina, invaluerit vo^ ferrea sctale aurea exigunt verba, et pafali curiosio-
cabulorum extrema barbaries. Hinc ob verborum ris, ne dicam superstitiosioris iniquiorisque, quibus
inductam insolentiam satis bene inereri de selate <non sunt suaves epujse, qusenon placentam redo-
nostra censuerunt illustres viri, cum in explicandis lenf, quas non condit Apicius , in quibus nihil de
cxoticisvocibusetearum significatioriibusaperiendis roagistrorum hujus temporis jure suffumat, » ut de-
operam suam-impendissent. Prscstiteruht hujusmodi- nuo dictum Hieronyrai usurpem epist. 15.0ad Mar-
bonis studiis suffragiumHenricus Spelmannus eques cellum.
m VITA. 106
VII. Ut autem deetririam ejus teslatam habeas, <i Ecclesiaeet disciplinoeconsentapeumid, quod statue-.
excurre quse scripsit, et quibus de eausisj et depre- rat, foret, perspicup conslat ex ep, quod poslea in-,
hendes vere suo tcropore illam fuisse evangelii lucer- ter sanctiones ecClesiasticas c. 52, q. 2, xeceptum
nanij non delitescenlem sub. modioj sed ut omnibus est, et ab episcopis aliis, -tanquam similiura casuum
prselucereti et viara salutis et verilatis ostenderet, norma et exemplar, fuit expeditum. Vuifadus enim
super candelabrura in Ecclesia Dei elevatara, et sal Bituricensis episcopus peliit ab Bincmaro Rhemensi
illud, quo a corruptione grassantis Felicis hsereseos episcopo, ut sibi railteret Paulini seutentiam de uxo-.
iUaesae mentes fideliumsefvarentur. Sicut.enim prio- ricidis, teste Flodoardo histor. Rom. lib. ni, cap..
ribus temporibus divina coeleslisPa.tris providenlia, 21. Qua tamen de rc, vide quse uberius di.xinms inw
novis e tartaro erumpentibus hseresibus et hseresiar- eam epistolam.
chis, slrenuos antagonistas tutores fidei Opposuit»ut IX. Forehsium quoque rerum theoriani ct praxim
Arrio et MacedonioAlhaiiasiunij Neslorio Cyrillum, calluisse Paulinum, Joannes e Avenlinus in annalibus
Pelagio Augustinum, aliis alios, itaFelici etElipando Bojorum lib. IV,cap. 6, n. 16, illustre dat teslinio-.
Paulinura. Fateor quidem non solum et unicum cum nium, dum a Carolo ad lites dirimeiidas.duodecimcx
heereticisistiusmodi manus conseruisse, nam et Ethe- primatibus prsefeclis, juri dicundo ante ajios Pauii-.
rium Uxamensem episcopum, et abbatero nomine 5 nus proponitur. « Magnus (Garolus) duodecim pro-,
Beatunv,et Alcuinumin arenam descendisse, mani- ceresjuris divini prudentcs jn Raliam Roniani(iiie(
festum est. Verum ille, < quoniam conatibus par.su- legat, qui controyersias cognoscant, .supplices au-,
cessus noft erat, » (ut ait Joan. Mariana annal. diantj causas absolvant, lites dirinjant, jusque di-
Hispan. lib. vu, cap. 8) cum Beato <frustra se oppo- cant. Illorum princeps erat Paulinus Aquileiae. »
suil, » inquit quidam lexicographus (Hoffman V. [xliv] X.- Sedjam qute dociihioe Paulini fama et
Etherius) el Alcuinus propriis iion fldens viribus, opinio pererebuerit, circa ea ipsa temporaquibus ilo-
comroililomisexposcit a CaroloPaulinuniiAquileien- ruit, apud cordatiores viros-,liceal testimonia in me-
siSj Theodulphum Aurelianensisj et RichbodumTre- dium proferre. Primum illud sit Bincmari archiepi-,
virensis Ecclesiscepiscopos, quorura postremos ali- scopi Rhemensis, ex ejus ad Carolum Calyum cpi-.-
quid contra bosce hserelicos molitos fuiss.e.ad.huc stola, quam profert Flodoardus hislor, Rhem. lib,
ignoratur. IgiturPaulinus antesignanus in acieerat et III, c. 15, qua Paulinum priscis Patribus Ecclesise
primipilus, vel (ut sacratiori utarex divina Scriptura magistris in canpne Gelasiirelatis cosequat, nediim
phrasi) Ipse erat dux verbi; qui cum Alcuinus epist. suo, sed el sedis.apostolicsejudicio, in causa FeliciS:
8 ad Carolumscrjberet: < Ego solus non suflicio.ad damnati iweretici prolato. Sic enim ait:, i Eoruin
responsionera, > ipse ,in coricilioFrancofurtensi, ma- C ctiam senteniias imi.. .. doclrina calholica et san-
jori ne humilitate an strenuilate animi, dicere po- ctilale conversalionis in Ecclesia floruerunt....
tuil : < Quapropter, ego Paulinus , licet indignus reverenlia pari (id esi ac Gelasiano) amplectimur,
peccator.... juxta exiiem. iulelligentioe nostrse te- veluli venerabilis Bedeepresbyleri.... ac venerandse
nuitatem, sancto jierdocenle Spiritu, corde, lingua, miemorisePauiini patriarciise Aquileiensis parocliioe,
stylo confra eorum vesanias ,, qui rectoefidei sunt atque Alcuini viri rcligiosi et docti: quorum fidem
adversarii, respondere nonformido. > Non.inficias et doctrinam aposlolica sedes Romana non solum
eo ah illo Carolum rogatum, ut tres Jibri contra Fe^ Lenigiiissiine aceeplavit, verum et. muitis laudibus
Jicem a se exarati ad nianus < Aibini suramscreli- extulit,' sicut ih.scriptis ipsius sanctse s.edisinveni-
gionisperspicui oratoris vestri, mihiquesuper oninia must quoeEcclesise nostrse ab eadem Ecclesiarmn
dnlcissimi deferantur > (sic Garolo, in epist. cujus nialfe acceperunl tempore diyoememoriseCarpli im-
fragmenfum superest, scribebat). Sed ho.cerat spe- peratoris, quando synodus pro cognita infidelitate
cimen amicitisepraemonstrare, ul patet ex epistola, Felicis esl habita, et ad Romanam Ecclesiam vclut-
cl ima simul humilitatem excolere. Neque enim ope ad
apicera Ecclesiarum trahsraissa. Sed et eorum
alterius indigebal, qui pro omnihus Italiee Palribus scripta qui legit, quaro sint laudanda et recipienda
onus susceperat solus respondendi. Cujus sapiehtiee inteliigit. > Sed audiendus est luculenlissinius(estis
et doclrhioequantura concilii Patres universi detu- Alcuinus.
lcrint, ex eo evidenter apparet, quod communi votff. XI. Is non uno loco, sed quara srepissime doctri»
sanclverint totius concilii nomine, Sacrosyllabum nam Paulini extollit, commeiidalque, non tamen. ul-
ab eo coriiposilum ad Hispanos episcopos dirigen- tra viri meritum. Sanctiias enim cjus neroihemvelle,
dtim. et amicitia intimacumPanlinoex -ignorantianerai-.
VIH.Sed quod circa dogma fidei, synodi Patruro nem posse faUerfesuaderit. QiiamviS-vero cum Pau-
unanime judicium de Paulini doctrina ex facto pro- lino ipso,verba faciat, nibil tamen adulationis in ho-
cessit, ex facto alio circa disciplinam par censura mine credas. .liujusraodi.euim arilseblandilisene,an
emanavit. Nara in causa Beislulfi , qui uxorem oc- malifise in sanctis virisnec.suspicandac.Igiturcpist.
ciderat, ad unius homuncionislestimonium adulterii 62, sic Raulinum aitaliir, qui sibi ante scripserat:
eam accusanlis, solius Paulini poenitentialisanimad- < Pliirima mihi-desanctissirao.tuicordisepilhalamio
vereionisscntentia profertur, ratum hahentibus Pa^ rarifluO nectare exuudantia protulisti exernpla,' ut
iribus quidqnid e Paulini ore prodiret. Quam Jegibus-: verius AristpteUeiimillud in le videam inipleri pro-
PATBOL.XCIX.
 107 S. PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCILE 108
vefbimfV qui acutissimas 'Peiiherrrieniarum scripfi- A cefna'siiper candelabrum in domo Dei. Tua lihgua
taris argumentatioiies, dicittir in mente calariium cceluni claudit et aperit, etc. > "Scribehsetiam Hen-
tihxisse. Tuum vefo sahctissimuin cor terfa est fe- rico Forojuliensiumduci, ab ofliciomajora pluraque
pfomissionis.sapientire melle mahftfis..... I!;i arca documenta suggerendi se subtrahit, qnia Paulinum
sapientiaeet duoruro tabulse testamehtorum ; et hsce vices suas uberius impleturum cognoverat. < Plura
omnia cherubin in muititiiciihe tegurit scientise.Ho- tibi, vir venerande (sic scribebat epist. 94) deChri-
furii subtef. alas 'divina popiilis oracula respohdent, sliausepielalis observatione forte scripsissem, si tibi
el flumiria viventis aqure ad salutem silieritibus sa- doctor egregius, et pius coelestis vitae prseceptpr
Ktrnt eeteniahi. Quo qui sitit, de arilis ignoraiUite Paulinus meus proesto non esset : de cujus corde
partibus veniat, et bibal. > HaecA-Icuinus',qni ad enianat fbns vivenlis aqu;e in vitam salientis seter-
Paulinum velul ad oraculuoi corifugiebat, slatim ac nara. Illum habeas tibi salutis oeternceconcilialo-
audisset aliquid vel sanoe fidei, vel prioTum tcmpo- rem, ne alicubi tuse conversalionis p;:s impingat,
riim disciplinoe,velPatrum traditioni repugnans, no- etc. >
viter invenlum in agro EcClesioepullulare. floead- XIII. Ejtis landem doclrinse uberrimi testes surit
vcflimus cap. superiorin. 5 el 4 ex epistola 81. Nunc ejus scripta.-Qiioe quidem, si numerum molemquo
tantiimmodo ex eadem epistola adnotariius verba, ™ spectes, rionmulla'nec raagna sunt; si rem tamen,
qiiibus eloqiientiam doctririamque Paulini commen- cujus gralia exarala suni, inter graviora Patrum et
<Iatin operibus cjus, sive Contra hoereses, sive pro digniora admimerabis. Begestum eorum, ordine
tiiilionc fidei conscriptis. « Cum teatitudinis veslrae, chfonico servalo, bic tibi paucis subjicio. Anno Ghri-
inquil, lilteras omrii favo dulciores intueri merear, sti 794 in concilio Francofordiensi lilellnni Sacro-
rionne videor mini inter varios paradisi flores tolus syllabum, noriiine episcoporumItalioe, patribus pro-
convefsafi, el avida desidefii raei dextera spiritales posiiit, et eorum iiutu edidH ; quera eliam Carolus,
exinde carpere fructus? Quanlo rriagis cunf sanctis- una cura Palribus, Hispanirfe'iirexit episcopis. Tuhc
simoefideivestree libellum recensui calholicse pacis etiam scripsit epistolam de pceiiileiiiia Heistulfi,
puritate oriiatura, eloquenlise venustate jucuridissi- Anrio795 ad HeriricuriiducemForojuliensem seripsit
mOrir, sensuum veritate firinissimuih, totiirs aninii HbrumExliortalionis, quoreetani homini srecularibus
iriei lmberiasin leelitiamlaxavi.' Ubideuno Iucidis- curis implicato et in dignitate coiistitutoexhibetine-
sirrioel salulierrimo paradisi fosite qualuor virtutum thodiim, qua inbffensopede viani salutis, et qua ssc-
flumina, hon solum Ausoriisefertilitatis pfata; se.d cnlafis, et qua magislratus, et qua palerfauriHas,
tolitis'ecclesiaslicse Latinitalis rura irrigare con- arripere et consequipossit. Anno 796 conciliura Fo-
spexi. Ubi et-aiirivohios spiritalium schsuuin gur- 'C rojuliense coegit, iii quo eleganti oratione causarii
gites gemmis "scholasliceeurbanitatis aliiindare intel- concilii exponil, fidemcoramendat, syrabolumexpli-
lexi. >"'-' cat, et tandem 14 Canones ad diseiplinam ecelesia-
Xlt. Domilis Avaris,- el de eoruiri conversione sticam tuendam propbnit, Anno eodemet seqq. tres
anxius Caroli Magni ahinius pculos, cum proceribus libros composuit contra Felieera, addita in fihe Re-
auloeuniversis, in Paulihum defigit, cui proviiiciani giila fidei, metri dulcedine ad alliciendum idiOlasut
concinnata. Hinc versusPau-
jiigoChfisfi subdehdani demandaret. Ad quod mu- memoriaemandaretur,
lirissuiieuiidiiriihccessitAicuihi sollicilantis epistola, Iini et fragmenla epistolarum, tanquam incefli tem-
Tandemanno 803 concilium
cujus chp. superiori h. 2 parteih produximus, qua poris opera; reporiimus.
ho'rlatur'eum geiilis se constltuere dbctorem, quia Ailiuensfecoegit;- ex quo epistolam Garolo direxit,
« pfaeter vicinitatem Idcorum el auctoritatis excel- acta in synodo exponens, et uliionem expostulans
lentiam, sapierilisedecus et cuncta opefl riecessariain patfati scelcfis in palriarcham Gfadcnsem, -e turri
ipso convehiunlr» Additque commendanserudiiionis per Venetorum diices projeclum, et casu 'prbtri-
ubertatem, « de ejus pectofe abundanlissimoflumina' tum.
Gehbnicapertotam Nilotici rufis lalitudinem, ad fe- D XIV. Ex his vide, quanto jure el merito Eccleslsi
cundahdos divefsi generis flores, diflunderevalere. > Forojuliensis ipsum nedum' pro eximia sanciilatc sit
Concluditque precando divinse sapientise sedem in verierala, verum etiam pro exc llenliadoctrinee.llinc
ipso futufam seteVnani,qiise ineb adeomirabilis in n.nlla subife admlralio debei, si aliquando in Eccle-
prsesenliaruiriconspidebalur. siae horis canonicis persolvendis, vel missafum so-
lemniis ad merrioriain ejus agendis eadem ofatiorie
, floreal.in veslro;divims-pefctoredonts , usa fuerit, qua de cooterisEcclesisedoctoribusuli Ro-
Seniper io seteriiumsophia, sancte pater,
mana corisutevit,videlicet: « Deus qui pbpulo tuo
Alia truoque'epistola (qiiseesl in ordirie"H5 i'n Ap- seternsesalufis beaium Paulinuro inihistrum consti-
'pdhdice verol, n.l, epist. 6) ipsum ad proedicatio- tuisti, prsesta,' qusesumus, ut qiiera do'ctorem vilse
nisiinTjciuiiisollicitat. <Clama (ait), ne cesses; exalla habuiraus in terris, irilerfcessnremsempef nabere
quasi tiitfia"vocem tiiain. Sil guitur tuum luba Dei.' nfereamuf ih coelis. Pef Doniinuriinostriim, eto, »
Pi^ica:b|>'poftuneih]porturie. Tugaliusin prsedica- Hrecbralio lest [xl*]!iii lib. nis. sigriato n. 12 cai
lione, succirictusin castitate ;rt'u afiesin vefitate for- litulus : Liber Sacramehioruiii dn. Domini stcccni,
tissimvts,ciii hulhis regnrri resislere poterilVTu lii- pag. 229, tergo, In ecclesianvilaiis Avstriw.
 109 VlTA. 110
- CAPUTXVI. A haud dispiicefet, quia una simul exofabat. Familia-
Pdulim amiciiitc'cumitlustrioribus suiteinporis tiris. ritas hujusmddi ansam prsebuit, ul epislolarum com-
I, Quod praefabatur Lseliusapud Tiillium, libro riiunioneinstituta inter ulrumque, et Garolus aPau-
suo nomine dictOj vel D'eamiciiia, inquiens: < Hoc lino exigeret in Felicero et Elipandtim insurgere :
pfimum sentio, nisi si in bonis amieiliam esse riOri et Pauliaus insurgens libros, quibus eos impetebat,
pnsse, > etdocilitPaulinusrioster, cumamicuiii suum ipsi Carolo nuncuparet, adderelque epistolam, ul H-
HeriricumForojuliensium duceni lib. Exhoflatioriis bros Alcuinocommunicafetj deposcentem. Hoecom^
cap. 44 mdiiet tantumiuodo « perfectorum Viforum nia salis oslendunt eam, quse cum regibus inesse po-
consortio frui, el ab eoruni vCrbis aiifeiu rioh aver- testy cum Garolo MagnoPanlini fuisse amicitiam.
tere, quia sunl vila et incoluriiilasanimae: evilare. III. Sed clariUSadhuc elucet ex faclis Garoli, quo
aiiiem superbos, ceetefisgue viliis iiiquihatos, ut vel Paulinum amore prosequeretur, vicemque amicitioe
tihum liorum in domo nori sit habendus s » el prse- rependeret. Etenim stalim tic Paulirii, graramaiici
slitit quoque, ciim eorum coluit amicitiam, qui coete=- tanturamodo nomine in orbe cogiiiti, notiliam hau-
ros probilalis fama antecellere communi judicioi sit benevolentisepignns exhibuit, dum regio diplo-
censebantur. Etenimcum dicatSapiens Qmnis'horho mate regiaque eum donalione decoravit, de qua su-
"
simitisui soctabitur (Eccli. xm, 20); et sanctus Leo pra cap. 5. Hinc mirum non sil, si ad patriareha--
(Serm. 1 de jejuhio x mensis): <Ea firriia amicilia lera cathedram assumpto Paulino, tot privilegiis Ec-
est. quam'raOrum siroilitudo sociaril; > eos tantum clesiam Aquileiensem ejus gralia -dilaverit, cujus
coluit.qui honestate vitaecommendabilesetniiientes- tanta dilectione tenebatur, Quia ergo probalio di-
que apparebanl-. Qui enim fieri poterat-, ul sanctis- lectionis, exbibitio est operis, recole quseCap. 4,
simus sacerdos consiietudineni ihstiiiieret, nisi hu- § 4 retulimuSi et palebit quid operalus sit Carolus,
jusniodi? Quozenim communicatiosanclo homini ad et quanta sollicitudine, ul Sigualdo decedenti Pauli-
iarnem? ait Eccli. ibid. 22. Igitur qiiosamicos habuit num suum in sede Aquileiensi sufficeret, dum non
Paulinus, digni amicitia ejus omnino censendi sunt.c modico tempore nonalia iutenliorie immoratus est
Et ii Pauliouni amicum babentes sasis commendaii- fegionibus nostris, tjuaro ut fato fuhclo patriar-
tur; quod-amicitia Paulini digni sunl habiti-: vica- cha, cujus mors imra;nens credebatur, viduataj lic-
riam muluamque sibi dignitatem prsestanles talibus clesia; novuni spoiisum Paulinum quantociusaccer-
amicis dignus Paiilinus, et tales amici Paulino non seret. : . v -
' - IV. Tandem infula
iridigni. patriafchali ihsigniltlih tarito
II. Quaravis- autem inter dispares forluna raro amore et honore prosecutus est, nt quee gravioris
araicitia coalescat, proecipuetainen inter regiae pri-• erantvin curia momenti deCeriiBnda,menlemipsius
Vatsequesortis' homines rarius conspicitur. Hationemi per epistolas prsastolaretur, et quandoque proesen-
dat enconiiastes trajani Plinius in panegyrico, eumi liam. Hinc quia splebat Carblus sapiehtiores el pru-
comitatem ejus, qiia: sibi subditorum animos devin- den liores •(prsecipiieinler episcOpos)vlros' deleeWs
xerat, commendat i < Nam qnse poterat esse ihter habere, quibus in republica admiiiistranda consilio •
eosamicilias quorum sibi aiii doraini, alii servi vide^ rum suorumopem ferre regi incuniheret, iri heriini
banlur? Tu lianc pulsam et errantem seduxisli. Ha- albo-Paulinum recensendura esse qtiis neget? Au-
be's amkos, quia amiCus ipsees:"-v Quse cum ita diendi/ sunt Palres concilii, ad Sarictam Mariara in
revera sint, hinc faclum est, ut qui amabat Paulimnrii finibils Rhemensis parochire an. 881 coacti, quid de
Carolus Magnus Francorum rex-, deihrle Romano- Cai-oli commendabiH consuetudiiie dicebaf Cap. 8
rum imperalor, ipsequoque a Paulino amaretur. Bu- Ludovico, filio Ludovicl Balbi, Caroli Calvi filii,
Jus mului amorisi-characteressunt verba ipsius,Pau- dum ad exemplura atavi sui consiliarios prudenlis-
lirii, etfacla CarohVSiquidem Paulkms non unoloce siraos ut seligeret; exhorlabantur. < Tandem advos,
meminit necessitudinis, quaripsum inter el regem-in- domine rex difeclissime, sermOnem convertiriius...
-efat.-Fatetur in concilio Forojiiliensi,-soepiusPatrum U Sicul quidam nostruroab illis audieruiit qui interfue-
•conventibusse-accersilum-a Carolo-adfuisse, ihgensi runt) CarOlusMagriusimperator, qui fegiiuniFran-
invirum amoristestimonium- Et sane hoc aslruunt, corum nobiliter ampliavit, et per annos quadraginta
quse dixit in concilio Francofordiensi circa fineini sex feliciter rexit, et sapientia tam in sacris Scri-
orationis, sive Sacrosyllabi ad Patres, neduni rcgemi pturis quam et in legibus ecclesiasticis et huriiaiiis
laudibusextol!ens(quod et assenlalores moruril fa- reges Francorumpreecessit, nullo rinquam teropore
cere) seJ eo usque procedens, ut exemptionem ami-• sine -tribns de sapientibus et emitientioribus cohsi-
litioe oneribus imploraret clericis, hac una repen- liariis siiis esse patiebatur i sei vicissim per succes-
denda vice rcpromissa,-derum videlicetspirituaiibus; siones (uteis possibilfeforet) secum habebat, et qure
armis pro eo pugnalurum. « Supplicandusest,aiebat, Sivein die, sive in nocte de utilitate sanctaeEc lesise,
tranquiUissimusprinceps noster, ulillepro-nobis i et de profeciu et soliditate regrii meditabatur, iri
contra visibiles hosles-dimicet, et hos proallo contrai •eisdem'tabulis annotabat, et cura eisdem consilia-
invisibiles hostes spiritualihus armis prjgnemus. » riiSj quos Secum habebat, inde traclabat, > Horum
Boc ipsum fepelit in quadam epistola, •cujiis frag-• ex numero, qui rion sempef, sed viassim per 'succes-
oientum sirperest, admonitionem inserens, qnoeregii siones a - regis latere nori discedeliarit, Pauliriiiiii
411 S. PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 112.
habemus, qui (ut ipse ,11011 uno Joco indicat) se aufoeAt bat, qnse religiosam et piissimam in Deo feminam
sistebat, tanlummodo cum vocaretur. Carolus enim, (ul dicit Alcuinus epist. 79) principemque vere Chri-
quamvis episcopos impense coleret, et.amice dilige- slianam demonslrabant. His igitur pietatis ac libe-
j?et,ab evpcandis tamen eis a regimine suarum dioe- ralium artium sludiis intenta, faclum est, et cum
ceseon prudenier se lemperabat, hac quidem in re bealo Alcuino, in aula a marito Carplo delento, in-
ad scrupulum ferme religiosus : ut constat ex venia timam necessitudinem nancisceretur, quam ex epi-
pelita a Patribas conelii Francofordiensis, delinendi stolis adhuc superstitibus est deprehendere. Et quia
apud se < propter utilitates ecclesiasticas, > proeter si qua alicubi verum, in servis Dei verissimuin est
Angilramnum Metenseraepiscopum, cujus mora in illud Platonis in Lyside : < Concilialoris Dei duclu
aiila jam placito Adriani papse fulciebalur, eliam amicos lieri; » ea spiritualis dileclio inter Liulgar-
Hildeboldumepiscopum Coloniensem, cui synodus dem et Alcuinum coaluit, ut ab hujus ore nutuque in
tota unanimi voto consensit, nt patet ex penultimo animsesuocnegotiis caeca (ut dicunt) obedfentia pen-
canone citati concilii. Inter consistentes igilur in deret. Hoc innuit ipse titulus spiritualis filiationis,
aula consiliarjos episcopos Paulinum recenseri haud qup de ea verba faciens, compellare solebat. Sic
polest; inler vocalos vero slatis temporibus repo- enim claudit epistolam 21 cui titulus Epitaphium
nere, dignum et justumesl. Et quidem lnijus VOTBJ Liodgardc, Carolo direclam :
cationis plura in vita ejus hine inde sparsim sunt Semperin aBternnhivivatfelicileropto,
inserta arguraenta, ut ab inlimioribus consiliariis Filiachara mihi, sit rogo charaDeo.
seleclis a Carolo, imo a censu amicorum ejus nullo VII. Quoniam vero sanetus amor zelotypia non
pacto*sit aniovendus. tangitur, amatque ab aliis diligi quos ipse diligendos
V. Bujus tandem Carolom inter et Paulinum ami- semel judicavit, Alcuinusin notiliam Paulini Liut-
cilise vinculum testatum apprime facit ipsiusmet se- gardem, et Liutgardis Paulinum adduxit eo felici rei
dis apostolicsejudicium, et consilium quod cepit eventu, ut mutua charitate se invicem postea sint
sanctissinius ponlifex Leo UI, qui perspecla nedum prosecuti. Id autero fuit religiosissimoe mulieris
peritia Paulini'et pfudenlia in rebus agendis, sed in Paulinum amoris studium,ul crebris muneribus
et amore, quo prqsequebatur eum Carolus impera- eum afficeret, ut pretiosa suppellectili ipsius eccle^
tor, legationis onus vicesque suas in consilio Aquis- siam donaret. Sic enim scribebat Paulino Alcuinus
granensi commendavit. Ratio enim optimsepolilices cpist. 95 in Append. 1 nostra, n. 1, epist. 4 : « Ex
suadet eos ad potentiores principes legatos mitlen- eo sciri potest, quanta mihi esset aviditas loquendi
dos, [xlvi] qui gratiam amicitiamqueeorum sibi prse tccum, si facullatem confabulatiouisiniqua terrarnm
cseteris fuerint aliquandopromeriti. Quid enim boni *" longinquitas non prohiberet, dum in unius dexte-
sperandum, cura non -gratus principi legalus dirigi- ram partitoris propter causas supervenienles, tre9
tur? quinpotiusjure verendum, ne re inlecla, quan- simul posui indiculos, unum sollicitudinis mese, al-
doque etiarn in delerius versa, nedum vacuus, sed terum munusculi mei, tertiain pro filisemese Liut-
et inglorius reccdere cogalur. Hinc Tacitus, vel gardis, feiriinse religiosee ac Deo devolse, causa.
polius apud eum (lib, IVHistor. cap. 7) Belvidius Nam illa sanclilati tuacduas direxit armillas auri
Priscus, ex deleclu senatus legatos milti ad Vespa- obryzi, pensanles24 denarios minus de nova moneta'
sianum contendens contra Marcellum Eprium, qui regis quam libram plenam ; ut orares pro ea cura
sprtito creatos volebat, scile dicebal, « pertinere ad sacerdolibus tuis, quatenus divina clementia dies
utilitatem reipublicre,perlinere ad Vespasiani hono- suos disposuisset in salutem animre suse, et sanctse
rem occurrere illi, quos innocentissimos senalus ha- suse exaltationem Ecclesise. Ego de tua indubius
bebat, qui honestis sermonibus aures imperatoris fide suasi ut faceret. Tu vero, pater sancte, mei
imbuant,.. nullummajus boni imperii instrumenlura el illins memor ubique in Christi charitate, valelo.»
quam bonos amicos. » Missioigilur Paulini ad Ca- VIII, Insuper Paulinum inler et Benricum comi-
rolum cum legationis apostolicseinsigniis, el gratum . lem, sive ducem Forojuliensem, ea amicitia succre-
ponlifici, et imperatori percharum fuisse satis su- vit, qusesanctos inter viros solet assurgere. Videsis
perque teslatum facit, vere aureum librum Exhortalionis, cujus superius
VI. A Caroli cum Paulino amicitia non sejungen- crebram mentionem fecimus, et quem peculiari dis-
da videtur ea, qua a principibus feminis cultus fuit, sertalione adornare conamur. Tilulus ipse lihri ami-
dileclio sanciissima. Has inter eininet Liutgardis ex citise intimioris charactere insignitur, dum Hcet
uxoribus CaroU quarta, quse post Faslradam suffe- lemporibus superioribus ignotum ess.etBenrici no-
ctam Bildegardi, assumptsepost repudium BerlseDe- men, velfatso Juliani comitis appellationem prsese-
•sideriiLongobardorum regis "filise,et e vivis ereptam ferret; attamen qui vel tacito, ut pote ignoto nomine,
an. 794 ducla in matrimonium, supra sexum animo velfalso opus ediderunt, sempervelad charissimum,
virili pollebat, eonjugemvenatura euntem, comitaba- vel ad amicissimumdirectum pronuntiarunt. Et vere
lur, lilteras cultiores fovebal, et earum professores talem fuisse ex comitate, qua virum alloquitur, ex
regio favore prosequebatur, Prseter has autem regi- adhortationibus sincerissima charitate conspersis,
na dignas viftutcs, quibus amorem subditarum gen- ex familiaritate, ex simplicitate, ex fratris tilulo, quo
tium sibi comparabat,, alias animi dotes prresefere- srepissimeHenricum conipellat, ex sexcentisaliis ar-
115 VITA. 114

guiaentis qui leget cognoscet. Binc erga Paulinuin A Nonest quod pturihus le detineanr, cum-ex ipsorum
enatus iri Henrico amor et exislimalioadeo ad opera [xlvii] mutiiis epistolis ad evidentiam rem habeas
pietalispromovendumcomitisanimum prsevaluerunt, perspicuam.QuanquamaulemPaulini epistolseingeirti
ut ecclesiamsancti Nicolai Sacili erexerit, pinguiori- bonorum oirraium damno superstites liaud sint, vica-
bus praediisdilaverit, et licel iriter fines Concordien- rio tamen charitatis officio se utrinque prosecutos,
sis et Cenetensisdioeceseoh locala esset, Aquileiensi ex ipsius Alcuini litteris salis superqne coiriperitur.
cathedrseprivilegiis ab sede apostolica impetralis, Quid enim terierioris amicitise argumentum, quam
in gratiam indubie Paulini sui vdluif de caetero esse quod profert epist. 62? Audi : « Dum ferventis Can-
; subjeclam, ut usque in prsesenliarum videriius. Sed cri igneus sol sidus ascendit (liinc collige epistolaui
in his non est cur lectorem nostrum remoremur; scriptam post dhmdium Junii mensis) et nimio diu-
polius ad dissertationem 1 cilatam,-pua fusius hscc turnoque calore aTidatellus imbres exspectat, sic tuu,
pertractantur, remilliraus. Hscc tantumroodo cora- pater optime, in refrigerium magni anioris sitiens iu
ineniorala sint, ad amicitiam Henrici in Paulinum meo pectore voluntas tusebeatitudinisdiu desiderabat
1 Ulteras. Iterum
perspicuaro faciendam. atque ilerum per sihgula horarum
IX. Conciliator autem hujus mutusedilectionis et momenta oestuans hoc revolatiat elogium : Quando
incentor fuil idem Alcuinus. Etenim, Ucet ex quo B venient desiderati roei dulcissimi apices ? quando
Henricus provinciam nostram regendam susceperat, videam signa salulis dilectissimimei? quando mihi
ct Paulino innotuerat, semina charitatis mutuee in Ausonioenobilitatis pagina optaliprosperitatemosteh-
amicabilerafamiliaritatem exsurgere coepissenl; al- detamici? ut videam, si aliqua fcederalsein Christo
tamen oceasionedala fovereea non desiit, et igni pa- amicitieein illius pectore maneat merapria; si Albini
bulumminislrare. Quapropter Henricum expostulan- sui nomen slylo charitatis in cordis arcano' recon»
tem documenta pietatis, se subducens ab officio ad ditum liabeat, sicut suayjssimura Paiiliiii patris no-
Paulinuiu mandat, scribens epist. 94 : < Plura tibi, roen perpetua dilectionein corde filii setefnis viget
vir venerande, de Cbristianse pielalis observatione lilteris inscriptum. Ecce venit, ecce venit paterrio»
forle scripsissem, si libi doclor egregius, et pius pietatis pagina, quam diu desiderabani, omiii melle-
coeleslis vitre prseceptor Paulinus meus praesto non palato meo dulcior, omni obryzo oculis honorabi-
esset, de cujus corde emanat foris viventis aquse in lior. Banc laetus ambabus accipiebanirnanihus, et
vitam salientis astemam. Hluni liabeas tibi salutis tolo ampleclebar peclore, suspensus quid raihi de-
aHernse coriciliatorera. > Cum vero Benricus de meo nuntiaret Paulino : solulisque sigillis, avidis.
Avaris insignem victoriam retulisset, et hostium im- bculorum obtutibus per singulas lineas iter aperui,
pedimecta el spoliaad regem Aquis liiiic commoran- C dosiderabilemque optatae salutis sospitatem patris
tem deportasset, Paulini epislolamquoque detulit Al- agnoscens, in illis non singulis litlerarum apicibus
cuino,ct vicissimForumjuliuin regrediensresponsum oscula Hbabam, totumque nie DeoChristo in gralia-
AlcuihiPaulino,-ulsignificat rescribens ipseAlcuinus .ruriieffudi actiones, dicens : Audiluimco dabis gan-
-epist. 75 : < Acceptis sapientise vestrse apicibus... dium et Imtitiam,et exultabuntossa humiliata. Et qui
per hunc hujus prsesentis chartulae genilum, elc. » liurailialus fuLin tristilia, nunc exallatus sum in
ubi vides eumdem esse ferentera et referentem epi- lsetitia. El si quid pleno cliaritalis modio superaddi
-stolas.Tnhac Alcuinus Henricum,chartulaegerulum, potuisset, cumularem ulique pristinam dileclionis
iterum Paulino commendat quoad spirituale animse pienitudinem nov^seabimdantia Isetitioe.Novil itaque
-regimen,.spondensdein ampliora salutationis oflicia quicunque mellifluo charitatis jaculo vuinera omrfi
per Angileberlnm,R-omamad ferenda de spoliis.Ava- favo dulciora in corde accipiet, non me auluronali
i-orum domitorum anathemata ad basilicam sancti frigore flaccentia Yerborumfolia in hujus chartuJre
Petri, regis nomine profecturura. « Ipse, aiebat, exaggerare gremium.sed de yivo charitatis fonle ad
vivo officio linguse nostras .vel suas [pro et suas] irrigandos vere flofes.dilectionishoccprona pectoris
oslendet necessitates : majorem noslrse salutalionis dextera haurire,.quatenus mei raagni amoris sliUici-
seriem Angilberlus filius communis noster, Romam D dium tuis infunderem visceribus, etc. >,
ituruS'VoleriteDeo, vobis diriget. » De hac epistola XI. Quid dulcius, quid charius, quid jucundius
mentionem facit ipse Alcuinus alia, nempe 112, in in amicitisecommercio legi potest ? Accipe noiniulla
qua circa finem sic ait: < Binas paternitati vestrse alia ex epistolissequentibus, sequetenerrima et sua-
paulo ante direxi chartulas, iinam per sancluni epi- . vissima. Epist. 81 sestuantiscordis desideiio,.PauUrii
scopum Hislriensem, aliam per virum venerabilem sui affectussic promit: < Videor aUquod roe vefri-
Henricumducem. » gerium.habere anjmi mei, ut flamma charitatis in
X. Verumenimvero^Eullumaraicitisevinculumfor- corde abscqiidHaa.liquain forlasse scintillamelicere
tius, sanctius, dulcius invenies eo, quo tenebanlur valeat, ne lolum torpescat, quod intus ignescif, dum
Paulinus et Alciiinus; et ferme ita constrictum ut opporlunum mihi tempus aliquid scribere lurc cha-
ulerque illud Ausonianumad alium Paulinum epist, rilati occurrit. Quid? Cum beatitudinis ves.traelit-
24 meUorijure dicere potuerit : teras onini favo dulciores intueri mereor, nonne
' Jamnominanoslraparabaul videor mihi inter varios paradisi flores totus con-
loierere antiquisaevimeiiorisaniicis. versari, et avida desiderii mei dcxtera spiritales ex-
 115 S, PAULINI AQUILEIENSISPATRIARCHJE 116
inde carpere fructus? etc. > Et epist, 112 : < Si A munere ..... Nolo longinquitateni vtc causeris. Cha-
quotidietusebeatitudinis praesentia ulerer, nunquam ritas pennas ad volandum inveiiiet, nec fluminaob-
lunc meUifluoex ore tuo dulcedine satiarer? sed ruenl illam, elc. >
quantum avida roens ex fpnte vitalis undsebiberet, XIII. Et ne quis deesset amoris numerus intimse
tantum sitis addita cresceret, At nunc lanla locorum dilectionis mutusehos inler sanclissinios yiros, iie
spatia vicarisecollocutionis familiarilatem dividunt, quidem a carminibus manum subtraxerunt, quibus.
ut vix pergentis(Fors., prsesenlis)charlulsegerulus in- sibi invicem sacratissimsecharitatis ardores commu-
veniatur. Et ip angusto pectoris antro charitatis olla nes faciebanl. Et illud Euripidis in proverbio acce-
fervescit, nec babet quo fulgorem sul splendoris ptum, aljatum quoque a Plularchp (Sympos. lih. i,
ostendat, cui coctas charitatis epulas apponat, etc. > q. 5 et m Erotic);
Epist, 115 conquerilur denuo de absentia, etvete- Moyatxw£p6JjSiSiazEi,v.o.vTif aftouo-Of 5 TOirpfo.
rem suam amicitiam eommendat: < Absentia cor- idest : Musicam amor docet, quamvis a musis.
quis
poris non oporlet dilectionem djvidere, quia ami- dbstinueritprius. Quod verissimumin Paulino el Al-.
citia quoe deseri potest, nunquam vera fuit. Ex cuino apparuit, qui se Musas coluisse, praeter va-.
quo te soiebam, dulcissime amice, semper amabam, ria eorum earmina, nec (ut setasferrea tunc ferebat)
et pepigit cor meum foedusamicitieecordi tuo. Etsi " inelegantia quse hoc testantur, amicilia? officiosa
nomen Paulifti mei non in cera, quae deleri potest, commercia versibus compacta indubios lestes reli-
scripsi :.ne, quseso, obliviscarisin tuis sanctis ora- querunt. Eo igilur amicilise venerunt, ul sibiniu-
tionibusnomen amici tui Albini, etc. > luo delectationis arguraentaniimeris metricis astricta
XII,, Quainvis autem illud Ciceronis (lib. i De occiiierent. Qusetaraen cum Paulini non supersint,
Nat. Deor, circa finem)verissimumsit: < Horainum ex his qure supersuiit Alcuini, veritas elicitur. Sic
charilas et amicitia gratuita esl,» attamen haudqua- enim is ait, poemale 212, quod inlegrum cum crete-
quam negandum est, muneribus foveri amicitias, ris, qusePaulinura respiciunt, iii Appendice1,, nuiri,
preeserlini si rationis lan.cepensentur dona, et pru- 2 poema 1, reposila habeto :
deniia dispertianlur. Hinc reponebat Seneca, episl, luoscalamos,Cliarilas,io gnrgite Cbrisli', •
Tinge
19 : < Quidergo? Beneficia non parant amicitias? Atquemeumpectusimplecoelesiibusndis,
Paranl, si accepluros licuit eligere; si collocata, Ll dignasyaleaniPaulinodicere grates,
MelliDuis noslfasMusisqiiiiinpleveralaures,
non sparsa sint. > Quapropter Deus ipse, qui nos Et memorunanimislongnmposlleinpus^imici
ih amicitiam assumere per graliam dignatur, et Carminibussacrisrepelens: Albine,valelo.
benefactis amorem suum non cessat ostendere, vi- XIV. Sed jam oestrumamoris ex ipsius carminibus.
cissim a nobis testes amoris opera sibi placita, et v intimius pergamus agnoscere. Boe idero poema sie
donanostra requirit,uti elegantisshhed.icebatsanctus . claudil ; „ ,
Petrus Chrysologus, Ser. 10 in Psal, 28 : < Videfis, Te ni<>a nicnsardet sacrisconslrictacatenis
quia coaleslisPater sentit amorera donis, dalis affe- •[xlviii]Diligil,exquiril,coinplectilur,altraliit,
Pectorisseternasecumquerecondetin arca.
ambit,
ctum, probat riiuneribus charitatem. > Igitur nihil Poemate autera 114 lenerissima compellatione Bo-
riiirum, si amiciliam muluis rouneribus invicern sibi raliana (Hor. Hb, i Car.,-.oil, 5 : El servesanimm
tcstati sunt Paulinus et Alcuinus, qui non avarifiae dimidium mem) araicura- alloquitur, p,useadeo pla-
graiia se amabant, sed amicitioetesseram muneribus cuit vel ipsi Divo Auguslino, ut eara (lib. iv Con-
alter ab altero reposcebat. Testatur lsetitiam suam fess. cap. 6, n, H) sibi adoptaverit, et primum pro-
Alcuinus epist, 75 dum ex acceptis Paulini murieri- -latdrem commendaverit, < Bene, inquit,. quidam di-
bus riovif se a nierooria amici non excisum. «Ac- xit de amico suo ; Dimidium,ahimm inem. Nam ego
ceplis, aif, sapientise vestrse apicibus el charitalis -sensi animrinimeam et animam illius unam fuisse
muneribus,., valdegavisussum.cognoscensprospefi- aniiuam. »'IgitHr modum Venusini-vatis usurpans
tatem veslram, et memofiaiu noslri, quam semper Alcuiiius, poema"Iaudatumsic incipit:
patefna pietate ut liabeas in oralionibus sacris, sup- 0 Pauline pater, pastor,patriarcha,sacerdos,
obsecfo, > •Faciebat Alcuinus cum Pau- D
plex itaque Pars aniniseinclior, noslra?parsinclylavil».
lino sup, quod Bieronyimls cum Marcella, a qua Claudit aulem, postquam coclestisvitse ccunpotes
rognuscula acceperat, fcuiscribebat epistol, 20 ; < Ut saiiclos pro eo orare precatus est:
' absentiam
corporum spiritus confabulatiohesolemur, Et nuncPl semper,mi,.miPauline,vafelo,
facit unusquisquequod prsevalet: vos.dona transmit- Carminishic linemlacrymisfaciemusamaris,
> Ne su- Sed nun.'iuanisacrifinemfaciemusamoris.
litis, nos epislo.lasremittimus gratiarum, XV. Quodinter amicos maxhne licet, aliquidjoci
spiceris autem heec munera curiositalis vel vanitatis
seriis inlerponere, non defuit in Paulini et Alcuini
aliquid praeseferre, Ex iis, quaepromiserat Pauli^
amiciiia. Hujusinodi videtur coniprehendissepoema-
nus aliquando Alcuino, et quse' Alcuinus tanquam
fuerint le, 104 (Ifc,Poem, 4) Aleuinus, quod sic incipit :
a
pacfa Paulino reposcit, qualia colliges, hi-
mirum quse sanctos omnino decerent, Sic enirii aie- Fer festinapatriPaulino,cliarla,salutfm.
"Dic: Paulinepaler, dulcisamiet»,vale.
bat epist. 113 : "<Diu dilectionis tuse exspectaviprd- Janua parvaquidclu,et parvusliabitatorin sedeest,
missa hoc est vivificsecrucis, vel aliarum reliquia^- ct csetera qusesequntur, quoevidentur aliquid enig-
rum patrocinia. Noli me, obsecro, tanlo fraudare malici, amico colludendi gratia proposituro, conti-
 117 VITA, 118
nere. Hoc enim aliquando fecisse Alcuinum, evin-- A 1. c, noii aHud asserit, nisi quod < ut ne unusquis-
cunt poemata 255 et 257. que arbitratu suo hunc yel iUunipro Divo; haberet
XVI. Ergo PauUnus et Alcuinus quomodo in vilai coleretve, Alexander tertius sfaluit, ul nulli morta-
sua dilexerunt se, ita et in morte (ausim dicere) noni lium divinus honor in terris haberetur publice,. nisi
sunt separati. Nam eo ipso anno, quo decessit Pau- illi, qui prius ex edicto apostolico Div^oiMira esset ca-
Unus, Alcuinus quoque e vivis migravit. Quatuor talogo ascriptus. » Hinc potius inferesr quod quanj-
enim solummodo mensium spatio interposito, Pauli- vis solemnis canonizatio pontificis Romani serius or-
hi mortem Alcuinimors subsecuta est, iiloll Janua- tum habuerit, quam cseteroeinferirii;umpcclesiarum
rii, hoc 19 Maii e rebus humanis an. 804 exempto. adhuc usque ad Alexandrum III viguisse' ritum jam
Nosamicorura adeo sibi convenientium par sic ali- receptuin, et cbnsuetudihe probatura apudniiriores
quando commendavimus : ecclesias, Sanctorum albo ascribencfiviros pios exl-
Nonsic PirothousdilexitThesea quondam; miaeque virlutis, quodne deinpeps fieret, deefelp
DilexitPyladesnonsicOrcsla suum; suo cavit Alexander. Quod si qua de sancto Suit-
JiurjalusJSisumnon sic, vel CastoraPollux, herto a Leone Hlinter sanctosrelato.dicuntur, cum
Vel quis ainiciliaclaretin liisloria;
Alhihusquanlumsese et Paiiliuusamarunl, recentioribus criticisinfirma videaritur, adhuc tamen
Quos el amoresui vinxeral anle Deus. B ante Alexandrum III canonizatip soiemnis a pontifice'
CAPUT XVII. Romano prodita reperitur, ut falso. quidem dicere-
Sanctitatis Pqulini memoria. Cultus .vetus et recens. tur eum primum canonizalorem intpr ppnlifices Ro-
I. Sanctitatis appellationem nedum vetera Chri- manos fuisse, quod revera Virgilius pon dixit, Nam
stiana ssecula,sed etetlmica aiidierunt. Passimenim sanctum Udalricum AugustensemepiscppuraJoannes
sancti et sanctissimi nomine donabantur imperato- XV, an. 995, diploraate dato m NonasFebruarii,
ies, ut videre ssepius occurrit in scriptoribus histo- inter sanctos solemniter reposuit. Vide Pagium ad
rioeAuguslse. Quia tamen ab.Ecclesia iis speciali- hunc annum, ct ibi Mabillon.iumab eo.dera relalum,
ter tribui coepit, qui eminentiori virtute et vitee pu- qui nonnullas canonizationes Sanctprum profert, a
iioris laudecseteris sic prsestitissent, ut inter coslites variis Pontificibusinter JoannemXV et Alexandrum
subdil: <Perillud autem intervallum
assumpti a Deo credi potuissent, Constantinus im- III profectas, et
perator, tilulo alias usurpato non se coropellari pas- temppris, nempe a saeculox quo pontifices Romani
sus est, ut Juvencus cecinit Iib. iv, vers. 811: suara in Sanclis canonizandis auctoritatem interpo-
adest cui gratiadigna merenti, suere, ad Alexandrum III nihiloininus metropolitani
Conslantinns,
Quosolusregum sacrisibi nominishorret anliquum morem quodammodoretinuerunt, tum an-
Iinponipondus. G nuendo simul cum papa sanctorum elevationi et ca-
Hoc titulo autera non decorabantur vita funcli, nonizationi, tum etiam sola sua auctoritate utrumque
nisi quorum virtutem Ecclesiseconsensus probaret, pro sua ecclesia prsestando. » .
qusealiquando npn consuevit nisi raartyribus, et pro II. Ritum aulem, quo Paulinus noster fuerit inter
fide et Cbristo, sanguirieyifaque spoliatis tribuere, cceHtesconnumeratus, arbitror (de hac re alte silen-
nomine eorum in canone Sanctorum apposito, quod tibus veterum temporum memoriis)eum ipsum fuisse
canonizareet canonizalio po$tea dictum, cum ali- tunc lemporis ut plurimuro servalum ; nempe non.
quando vindicare diceretur. Optatus Milevitanus,(lib. universaliet solemni ritii canonizationem ejus latam,,
» De schismate Donatistarum) loquitur de quadam sed populi el ecclesioeAquileiensis prius consensii,,,
fejnina Lucilla, quee< cum prseponeret osneseid cu- quae miracula ejus viderat et pfobaverat,, deinde-
jus hominis niortui, etsi martyris, sed nec dumriii- conterminorum Carantanorura refigione, quortiiii,
dicati correpta cumconfusioneirata discessit. >(Vide erudilionem obiverat, appejlalionem Sancti profe-
Baronium in Not. ad 2 Aprilis lit..b.) Tractu deim ctam fuisse, propagatum deinde culfurii ejus in
lemporis a martyribus ad alios quoque viros.spectalse Germania el Gallis, quilius illustria, duni Viveret,
probitatis Sancti nomen attribulum, vel publica Ec- toties dederat spectandoeprbbitatis testimoiiia. Hoc
clesiseconsuetudine, vel etiaro peeuliari s_olemjiitateP suadent vetera martyrologia.Gerraapicarum Gallica--
et ritu facta canonizatiope. Insuper ipsa canonizatio, rumque ecclesiarum, videlicef intef ceetera Chaftu-
vel particularis alicujus erat ecclesioe,vet universalis sianbrum Cbloniae, Sanctse Marise Cllrajectensis,,
a Romana sede profecta, et toti Ecclesise per uni- Sancli [xlix] Marlini Trevifis, lpsum Martyrologiuih.
versum diffusaeproposita. De his late disserentem Germanicuin, in AquileiaAglar appellatur, a nobis
vide Bellarminum (De ecclesia triumphante lib. i, ex Bollaiuio cap. 13, n. 9, hujus Viteejrelata,quoe de
cap. 7et8). Licetautem rituscanonizationis soleranis sancto Paiilinb agunt m Ijdus.Januarii.
et universalisserius coeperitvigere in JEcclesia,ijuam III. Et quidem non longe ab ejus decessu, Sancti-
qui ex consuetudine, vel ex minorum ecclesiarum tatis appeUationVhonoratur. iSTaniin Litaniis Caroli
inslituto, perperam tamen DominicusMacer in Hie- Calvi (quas.dabimus in Apperidicel, h. 12) Paiili-
rolexico, v Canonizatio, criminatur Polydorum nus reponitur et invoealur cum coeteris sanetis. Qiii
yirgilium, quod(lib. vi, cap. 8, De inventorib. re- enim alius PauUhus ibi invocatus esse polest, quahi
rum) asseruerit < primam canonizationemsanctorum noster ? Nam cura ibidem census liabeatur Saricto-
•a» AlexandroIII celebratam fuisse. > Nam VirgiUus, rum confessorum ndn martyfuro, manifesturiiestali-
 119 S, PAULINIAQUILEIENSISPATRIARCILE 120
cujus Paulini cqnfessoris non mariyris eam esse iri- A avi sui Caroli Magni, ex recenti conversalionis re-
vocationein. Is aulem erit vel Paulinus Nolanus,.vel cordalione, ex sanctitalis vulgata opinione, mira-
Eboracensis, vel Brixiehsis, vel Gapuanus. Nullum culis etiam (utiTieus assolet stalim ab obitu sanctos
horum esse puto, de quo hic mentio ; quia (ut mox SUQS illustres reddere) comprobata, etsl vellet, non
dicelur) hi sancti invocantur, qui aliqno modo ad polerat ignorare,
GalHas, vel Germahiam Belgiumve attinerit: nul- IV. Boc quod ferme, omni dubitatione seposila,
lus autein Iiorum est hujusmodi. Insuper Jtolanus, asserendum videlur, probabilius fit adhuc ex con-
qui cseteris est celebrior, alio Ipco esset reponen- cordia (ut sic dicam) quoe inter Aquileiensem et
dus, nempe saltem post sanclum Leonem. Obser- Gerraanas GalUcasque Ecclesias ab immeraorabili
vahduni est ergo, quod omhes hi confessores, ex- intercessit. Quandoquidem plurirai sanctorum, qui
ceplis quatupr ecclesise,latiiiee doctoribus, ct sarictis apud has regiones vel floruerunt, vel ab his culti
Benedicto, Leone, Paulo eremita, et abbatibus Anto- specialiter siint, in dioecesiquoque nostra coluhtur;
nio el Macario, qui nimium celebres sunt, quin el insuper nonnullorumreliquiis ecclesia Aquileien-
possent omitli, caelerisunt Sancti vel Germani, vel sis se donalam congaudet. Inter hos sunt sancli
Galli; uno verbo, diiionis Carolinse. Nam Bilarius Sigismundus Burgundiaerex Gereon et soeii mar-
est Pictaviensis, Marlinus Turonensis, Medardus B tyres Colonienses,quoruni reliquiae Aquilciaeasscr-
Suessiohensis, Germanus Parisiensis, aHus Antisio- vantur. Inler illosaulem sunl sanctus Uldaricus Au-
doferisis, tertius Vessontiensis ; Remigius Rhemen- gusteeepiscbpus, qui adeo in hisce regionibus cul-
sls, Fortunatus, etsi Ilalus ortu, episcopus tamen lus est aliquando, ut ejus nomine prseposilura, in
Pictaviensis; Anianus Aurelianensis, Florentinus pago ad Tiliavenli oras posito, ejus nomine dieto,
Argentoratensis.; Columbanus, quamvis morluus instituta fuerit, quoedeinde translala in ecclesiam
ilobii in Italia, exflibernia ortus, Gallias tamen diu Utinensem nostram, pariter Uldarici nomine dictam
illuslravit, GlodoalduSpresbyter in territorio Pari- quondam a Berloldo patriarcha fundatore, dein
siensi, Amandus Trajectensis, Vedastus Atrebaten- SancleeMariseMajorissub litulo Aiinuntialseappella-
sis,, Amulphus Metensis, Landebertus Lugdunensis, tam, approbante tituli mutalionein beato Bertrando
Audoenus Rbolomagensis,Eligius Noviomensis; Sul- patriarcha,' per ipsum Bertrandum cannnicis, qui
pitii, aliusPius, Severus alius, uterque Biluricensis; prius in ea erant, adjnncla fuit. Hsecorania ex unio-
Seyerinus aulem, qui claudit censum Sanctorum nis hujiis prseposiluroedocumento (in Appendice2,
confessorum, urius ex his videtur, qiii res Gallicas n. 24 apponendo) clarins patebunt. Sanclus Egidius
contigeruiit, nempe vel Agaunensis abbas, vel Colo- abbas Narbonensis, qui lemporibus Clodovei floruit,
iiiensis episcopns, vel monachus Lutetise, Arelepi- *' et Gallias iiluslravit; sancta Fides, vel potius Fidis,
scopus Trevirensis : nisi forte pules sanclum Seri- Agenni iiiGallia virgo et martyr ; sancta Ursula et
nura, Noricorum dictum apostolum, qui tamen et sociee, Colonioerequiescentes; sanctus Leonardus
Isle ad tiermanise Sanctos pertinere oplimepotest. Lemovicensis, confessor: qui omries hunc usque
Etenim ex copioso eensu Sanclorum ad ditionem ofiicioanniversario in Aquileiensi Ecclesiaet dioacesi
Carolinam pertiuentium prsesumi jure potest eos, coluntur. Hos autem et non paucos alios hujusinodi
qui lianc ditionem tangunt, non reliquos voluisse inyenies, si Kalendaria vetera Aquileiensia evqlves,
recenseri. Eorum ergo Sanctorum hic memoria est, ut esl illud prsepositura Breviario Aquileiciisianni
quprum essel aliqua relalio vel natione, vel digni- 1496, et Missali Aquileien. anni 1519, In his enim,
late, vel conversatipne cum regnis Carolo subjectis. vel in altero ex his, sequentes Sanctos reperies, quo-
Cuin aplem Ecclesise GermaniseGalliarumque, Pau- rumquidem ip prsesentiarum non fit memoria, qui
lini nostri sanctitate et doctrina illuslratre fuerint, lamen superioribus temporibus prsgcipuo ritu cole-
probabilissimum fit nomen ejus esse, et non alte- bantur. Hi autem sunt Walpurgis virgo 25 Fehruarii;
riiis Pauliiii, qupd in hisce Lifaniis.invocatur. Tunc Gertrudis 7 Marlii; Rudbertus 25 ejusdera raensis ;
euim Forojuliensium gens, Francorum suberat sce- Maii 4 Sanctus Florianus martyr ; et 13 ejnsdem,
ptro, func cathedra Aquileiensis inter Ecclesias di- D sanctus martyr Gangnlphus. Afra et socisesunt 7
(.ipnis Erancicse accensebafur, et quod prsecipuum Augusti. Lambertiisepiscopus et martyr 17 Septem-
~
erat, nomen Palilip.iin ore oinnium tunc inerat, cu- bris, Sancto vero Remigio, qui usque in hodiernum
]qs memprla recens in benedictiqne erat, et sancfi- diem celebralur prima Octobris semidupliciofficio,
tatis opinio,eo tunc saeculo percrebuerat, quo.adhuc addebatur sanctus Yedastus. Ejusdem mensis die
in vivis erant, qui inter Germanos Francosque san- 16 sanctus GaUus ahbas; 25 sancti Crispinus et
ctissimse coiiversationis suismet oculis hausissent Crispinianus m, m., el 51 sanclus Wolfgangus, et
cxempla, Ergp rationi omnino consentaneuiii est tandem Novembris 16 sanctus Othmarus abbas. Hos
sentire, Carolum Calvum in suis precibus reposuisse omnes, qui.ad Ecclesias Germanioeet GaUiarum
invocanduro non aliuro,Paulinuni, quaro Aquileieii- pertinent, Ecclesia quoqueAquileiensisvenerala est.
sem, el quja cuqi coeferis Paulinis confessoribus Insuper apud ipsairiqusedamfesta, communiaEccle-
nulla, vel remotissima ei erat relatio, et quia cum siis prsedictarum regionum celebranlur, ut festum
Aquileiensi omnis analogia, quem ex genle sibi sub- Divisionis apostolorum 15 Julii, quod Germanis in
dita, ex nolitia in aula adhuc durante, ex amicitia observalkmc fuissc colligilur ex Du-Caiige, v. Fe-
121 VITA. 122
slutn, ubi Compilatio chronologica an. 1291: < Rex A riis vel Martyrologiis suis adnolaverinl; ut supra de
Romanorum Rudolphus obiil in Divisione apostolo- sanclo Paulino vidimus, et in Litaniis hisce Caroli
rum, > quod festum in preesentiarum quoque cele- Galvirationabiliter pulamus faclum fuisse.
bratur. Sancti Martini vero, Turonensis episcopi, V. Cum arilem apud exteras regiones Paulini cul-
in Kalendariis Breviarii et Missalis supra laudatis tum sseculo ipso, quo e terris ad paradisi gaudia
est cum octava; quod hodie non fit, nisi duplici translatus est, videamus, indubiura restat, apud no-
communi ofticio. Addere autem festa Bfeviario et slrates seniper venerationeni conseculum fuisse,
Missalierat pro sua dicecesipatriarchse Aquileiehsis, quanquam testimoiiia per singula Sseculanon sup-
ut patet ex charta Appendicis2 n. 15 pro festo san- petant. Est xn soeculitestimonium documentum Pe-
•?.teeMariseMagdalenre celebrando. Ecclesise quoque regrini I patriarchse, d.atum in Civilate Austfiae an.
sanctis hujusmodi dicaloenon infrequenler occurrunt. 1159 in capella sancti Paulini (ipsum habebis in
In montibusest sancti Galli abbatis, ubi quoridam ab- Appendice 2, n. 14). Sub finehi ejusdem soeculias-
batiaetmonasterium, cujus originem ex teslamento sumituf Peregrinus in patriarcham, qui fecit tabu-
in Appendice2, n. 12, reposito cognosces. Ibi nomi- lam argenteam, in qua praeter quosdairi sanctos
natur inter coelites, in quorum honorem dicatur universalis cultus iri Ecciesia Dei, iriter Civitalenses
templum, Sancta Columba ; non secus ac in Lilaniis B et Aquileienses locum habet et sahctus Paulinus.
Caroli Calvi. Sancta Columba Osopii reliquias el Ex hac eduximus effigiem, quam in fronte hujus li-
venerationem habet. De hac consnle Fontariinum, bri proferimus. In Missa (quam subdinius in Appen-
libeUo De sancta Columba. An hsec sit, quse hic dice 1, n. 13, pro spefcimineritus veteris Aquileien.
ulfinque proponilur, liberum judicium esto. Equi- Ecclesise, et sancto Paulino accorohiodamus) addi-
"dem in spiritualibus Osopii ecclesia ab abbatia Mo- mus orationes ex archivio' ecclesise Civitateiisis ex-
sacensi tanquam a matrice dependet, ul hsec inter tractas,alleramexms.,quiiriscribUur: «OrdoMissalis
Sanctos suos Sanctam ad se velut pertinentem am- secundujriconsueludinenrRomansecurisean.MccLiv,>
plecti jure potuerit. Prope Utinum est Sancti Go- qusequideriinon ea rrianu,qua cseteralibfi illius, scri-
thardi tempium, exstruclum ope beati Bertrandi pa- pta est; quia secundumconsuetudinemRomanmcurim
triarchoe, quondam Camaldulensium [1] eremitarum Missale erat, apud quam de sancto Paulino non oc-
incolatus, ut palet ex charta institutionis cujusdam ' currit memofla. Forte tameh sub eo tempore, nimi-
Fratris in Priorem, quam habes In Appertdice2, n. fum 1254a clero Civilatensi in usum suae ecclesiee
38. Bujus Bildesheiinensis episcopi Gothardi "tem- apposita fuit; quod evincere liabet saeciiloxin vi-
plura, quotannis magno populi prpvincise conventu, guisse cultum Paulini. Alteram pariter ex ejusdem
invisitur quinta Maii. Preeter tempuim majus Uti- G ecclesioearchivo extractam ibi pariter producimus
nense, quondam (ut dictum est) sancto Uldarico Au- ex libro signato n. 12 cui titulus : Liber sacramen-
'gusten. sacrum, est sancti Antonii abbatis templum, torum an. Doriiini MCCCIII, quod aliud est xiv saeculi
sub titulo sancti Antonii de Vierina, uti appeUalur testimonium. In Kalendario autem, quod ihi prsemit-
in constitutionibus Marquardi patriarchse mss. an. litur, in Januario litteris rubeis (ut fieri Solel in
1381 quas apud me habeo, constitulione 1 de feriis festis) sic legitur : <III Non. Paulini Aquileien. pa-
et festivitalibus celebrandis, sic: < Item in festo triafchse, ix lect. duplex. > Accedehdoautem tem-
sancti Antonii de Vienna ; > quoedenominatio (quam poribus nobis pfopipribus, occurrunt primo lectio-
Sanctus hifc riaolus fuerat ex suis reliquiis olim ex narium ms. Civitalensis ecclesise, quod sapit seccu-
Alexandria ConslanlipopoUm, deinde per Gozzeli- lum saltem xv ante scilicet lypograpliiam inventam,
num in Allobrogos, taiidera Vienuam translatis, el in quo pro sancto Paulino leguhtur lectiones iv cx
ex miris ejus inlercessione curalioriibus morbi, ignis sermbne sancli Maxinii episcopi, Ad Sancti. Insuper
sacri, el vulgo ignis Sancti Antonli appellati, ihi in Missale Aquileiense anni 1519 in quo ad diem 11
illos, qui ea peste afllati circa basilicam opem im- Januarii missa preecipitur ex comniuni confessorum
ploraturi commorabantur lanta copia et coricursu, pontificum, a qao nos Cam, quam in Appendice pro-
ul domum hospitalem erigi necesse fuerit, quse de- D ferimus, extraximus. Et tandem Kalendaria, Fran-
inde in celehrem abbaliam et caput ordinis excrevit, cisci Barbari patriarchoejussu edila an. 1595 etl598,
patratis) qusedenominatio, inquam, etsi alicubi in- ih quibiis oflicium de sancto Paulino quidem inseri-
yaluit, indicat fariien consensura, qui inter Eccle- ' tur, sed non eodem ritu utrinque : nam in Kalen-
sias GaUiarum et nostram vigebat. Hujus lempli dario anni 1595 est evangelium Vigilate, in Ka-
prospectum hoc annd 1755 quo hsec scribo, Diony- lendario autem 1598 est evangelium' Hotno pereqre.
sius belphinus patriarcha, post innumera magnifi- Nostris diebus fit de communi confes^orum ponti-
centisesequeac pietatis monumenta, quibus civitatem ficura primo loco.
iiostram jllustravit, sectis marmoribus affabre ordi- VI. Sed et oratorium ipsi Paulino dicatura ante-
natis ad umblUcum, poslquam in eo locum sepiil- rioribus tempofibus fuisse, ex his. de anliquilatibus
turse sibi vivens paraverat, perduxit. Ergo cum tali Forijulii Marci-AntoniNicolletti didicimus. Isenim,
nexu tencretur Aquileiensis Ecclesia cum Germani- loquens de adventu patriarchse prima vice, ad ca-
cis el Gallicis, nil mirum si et ipsse pariter Sanctos piendam (ut dicunt) posscssionem lemporalem in
Aquileienses ialer suos reposuerint, et in Kalehda- Civitate Austrirc, uti fecerat Aquileise spiritualem,
 123 S. PAULL\TAOUILEIENSISPATRIARCIL* J9i
sic habel : Pciche il patriarca nobilmente accompa- ^Abina ex jussione Francisci Barbari' patriarchre, quse
gjiato giungevaallaporta di questa citla (di Cividale), supra retulimus, asseverant Forojulii repositas [li]
uno della nobile famiglia."de" Bojani, eseguendoil asservari: < Cujus reliquise (aiunt) in altari majori
carico onorato rfe1 suoi maggiorigli faceva riverenza; ecclesiaecollegialceeivitalis Forijulii quiescunt. > In-
e portandogii ..dinanzi una spada alta, vestila d'un venlarium (ut vocant) vetus 15 Junii 1584 reliquia-
fodero bianco a modo Tedesco, raccompagnava sino rum in archivo capituli sic habel: < Corpus sancli
allascala delpalazzo di Calislo patriarca. NeWin- Paulini, quod positum fuit in altare majori, in ecclesia
timo corpo dsl quale. . , visilavala chiesiota sacra al collegiata Civitatis Austrise, an, 1578. > Non pulo
medesimo Paoiino, ricca di marvii beliissimi, e di aliodelalum, sed quoderaljam inecclesia, in altare
figure espresseda eccellentipjitori. Finita Corazione, majus translatum fuit, Et forte ibi antea erat, vel
circondato di tutti gli ordini saliva al coro delta chiesa nonlonge, utpatetex chronica Juliani moxcitanda.
maggiore. En tibi sacellum in palafio palriarchali Sed aliquo casu, puta terrsemotus an. 1348 quo ruit
(quod ab eo, qui sedem Forojulium transtulit, Cal- lemplum, inde semotum, et postea an. .1578 reposi-
lisli dicebatur) Paulino dicaturn, IclemNicolletti de tum. Cselerum ante hoc tempus reliquias minores.
patriarchatu Wolferi, sxiccessorisPeregrini II palri- corporis ejus in vasibus separatim aliquando serva-
archse, qui decessit initio sseculixm de exequiis hu- B tas, patet ex regestis capituli. In quodam (ut dicunl)
.jns patriarchse Peregrini verba faciens, sic habet : inventario anni 1407, die 19 Octob. legitur: « Item,
// cerpo sotto un baldacldno d'oro , donato pur una alia capsitula vitrea, fracta et deaurata, in qua
allora aV ministri di Dio Corrado decano e Pellegrino et una Pissis eburnea parvula cum reliquiis sancto-
preposito agli usi.sacri, dalla chiesiola di san Pao- riira Hermagoraeet Fortunati, et in eadera capsitula
lino fu portalo nel coro della chiesa maagiore della est de capite sancti Paulini. » Regesla quoque poste-
Cilia del Frinli, dal quale luogo levato, ebbe sepol- riora (ut puta anni 1545 et 1585, 18 Novemb.) de
tura nellasanta chiesa d^Aquiteia. Et infia, loquens reliquiis Paulini menlionera faciunt. Chronica ms._
de infirmitale, qua sublatus est idem Wolferus, boec Juliani, canonici Civitatensis, de Gregorio a Monte-
habet verba : Non si poteva a gran pena tiiuovere... longo verba faciens : < Anno Domini MCCLXVIIII, die
si faceva porlare nelia chiesiola di san Paolbio, dove octavo intrante Septemb. in Civitate Austria Grego-
elevato in ispirito mandava a Dio le sue orazioni, e rius patriarcba Aquileien.pbiitin Domino,qui exstitit
pregando pcrdono a" peccati suoi udiva messa. Bujus patriarcha annis 17 menses 10 et diebus 16, et juxla,
sacclli, Paulino quondam sacri, nec vestigiuin in corpus sancti Paulini sepultus est. > Idem habes in
prresentiarum apparet, nec locum ubi fuerit, per- vitis patriarcharum Aquileien.apud Muratorium tom.
quisili Civilatenses sciverunt indicare. Cuni luslra- C IV in Anecdolis Latinis, Videet Ughellum in Grego-
rem.archivum Civilalensis Capituli, inveni quemdam rio. Sed et eadem chronica ms. designat, et veluli
librum, qui vulgo inscribebatur : 1564 Ruototo di digito indicat locuni, nempe altare majus,sic: < Auno
prebende, item degli altari e vicaria ; in quo ad pag. DominiMCCnonag. nono, in festo sancti Joannis Ba-
284 hrcc verba erant : Entrata detla cappellg de' plistee in aurora diei, fulgur percussit in majori lurri
Santi Vincenzo, San Paolino palriarca d'Aquileia, e ecclesiseCivitaten. et pervenit ad terfiam crucem, et
Santa Massima vergine, nella cliiesa di Santa Maria interfecit Jacobum subdiaconum, qui eral monachus,
di.Corte, de jure patronalus pomini Michaelis Nicol- ante altare sancti Paulini in choro. Et sciendum est,
letti et fralrum, posseduta dal Reverendo vicariodi quod plures de dominis occidisset, sed in choro non
detta chiesa. Hrcc ecclesia restaurala, nunc usqiie erant, quia in sero dixerant matutinas. > Et quidera
superest. In ea (ut vides) sanctus Paulinus specia- res nota vel exleris, nam P. Philippus Labbe, in ad-
liter cullus eil. In pago Premariacensi, quo ortus ditionibus ad Bellarminum de scriptoribus ecclesia-
creditur Pauliniis (ut supra cap. 2 jam diximus) sticis : < Paulinus, inquit.... oliit, sanclitate et
templum conithuiie habet cum sancto Mauro abbale, miraculis in vita et post mortem clarus, sepultusque
quod sancti Mauri et Paulini dicituf, in eocjueal- est in majore urbis Forojuliensij basilica. > Ferra-
tare ejus ndmiiii dicatum est, Sed et in ejusdem P rius quoque in Catalogo Sanclorura Italiae: < Foro-
pagi ecclesia majori, quse sancto Silvestro papoeest julii in majori basilica sepultus. > Cum autem altare
sacra, inter iraagines Sanctorum in ara maxima po- majus ejusdem ccclesise an. 1716 restauratnm, et
sitorum, sancti Paulini quoque iconcmconspeximus, nova structura erectum vellent canonici, corpus seu
cum loca illa, veleres memorias rei nostrse inser- potius reliquire poliores corporis inveritoe sunt in
vientes qucesituri, accesserimus. Dicium quoque ibi capsa Iapidea, nimium, ut verum ratear, abjecte re-
nobis fuit, quod a familia Saccavinorum quolannis cpndiloe. Urna enim est impolitus nudusque lapis,
die 11 Januarii memoria Paulini, qui ejus progeniei cavatus quidem, et lapidea tabula gypso firmata lec-
creditur, invilatis vicinarum villarum sacerdotibus, tus taniummodo. Novum recondilorium Iiisce diebus
ad sacrificia Deo in honorem gentilis sui facienda, in sacello et aliari sub choro posiio molili sant. Do-
eelebrior habelur. cumentum translationis hujus novissimaehabebis hic'
VII. Quod attincl ad reliquias sancti Paulini, miro infra n. 9. Specinien autem recondilorii, imo et al-
fragrantes odore (uti seribit Nicolaus Canussius in taris, hic sub oculis tuis suljicimus. Aliquid ex Pau-
nis. lib ,i de reslitulione patrire cap. 5), Kalendaria Iini reUquiis aliquando Aquileia translatum fuit, el
125 VITA. 126
eo in sacrario canonici AquUeiensesdicunt asservari, _\ _ fascia intersecabant aream templi, ibi ex aliquo di-
forte nobilior pars, quam hodie ostenditur: nam gniori loco cjuondam imperilia artificum cum com-
aUquando ab eo capitulo decretum fuit argenteam munioribus lapidibus interpbsitus, .Forte antiquiori
statuam construendi, puta aliquid reliquiarum Pau- urnoePaulini fuerat aplatus, nam sic inscribitur:
lini in ea collocandarum causa (Decretura dabimus T rA.ULiNus PATHA et oHmlegendum, utpote inscriptio
in Appendice2,n. 41). Sed et ante hoc tempus Aqui- tumuli: Hic requiescit vel/CIJHIT PAnLisusPATRIARCHA,
leiensis Ecclesia caput sancti Paulini argenleum jam fracto lapide post requiesci, vel juce : superest enim
habebat. Nam inventarium.vidimus, an, 1409, die T. Quseinscriplio in causa fuit, ut lapis a tergo de-
17 Maii scriptum per Joannem de Merlatis scholasti- positi in muro insereretur,Sperabam,inquam.,ossium
cum AquUeien.et scribam capituli,in quo siclegitur: detectioniet recognitioni interesse, sed mea speTru-
< Caput beati Paulini argenteum, cum litleris smal- stratus, quoeadnoto, ab astantibus collegi. Ergo in
talis ante pectus. > Vidimus et alium an. 1485 ult, crastinuracseterarum plurium sanctorum reliquiarura
Septemb. factum, cum consignarentur modo deposili reposilio in eumdem sacelli locum-desfinafa est. Die
restituendi reliquise et alia pretiosa cimelia a cano- autem vigesima oclavamensis, Januarii, qua^iie ofii-
nicis Aquileiensibus, syndicis Civitatis Austrioe, qui cium sancli Paulini (translatum ob concurrentiam
< imposita super suara carrucam conduxerunl in B quintoediei octavseEpiphaniseab undecima Januarii)
suam civitalem > ut Jn eo dicitur. In eo tamen nsen- solet Ecclesia Ciyitatensis quotannis celebrare, feria
lio capitis sancti Paulini non facta, sicuti nec srinclo- quinta post Dominicaraterliam ab Epiphania,cantata
rura Laurenlii e't Sigismundi, ut in anno 1409 facta tertia, instituilur proccssio et reliquiarum translalio.
fuit, rodicat, lunc haeccapita sanctorum (quo casu, Post cantores, qui indesinenter laudes sanctorum,
Deus scit) non exstilisse, et ideo anno 1494 alia ca- hyrimosque canebant, procedebant canonici, singuli
pita, et prseserlim sancli Paulini fieri decretum fuit. aliquod vas reliquiarum ferentes; post quos decanus
ln prsesentiarum Sigismundi et Laurentii insunt ca- caput sancti Donati deferens, diaconus sancti Paulini
pita argentea Aquileioe.Non autem Paulini. fragmentum cracii, et subdiaconus alterius Sancli
VHI. Postrema vero reliquiarum sancti Paulini re- reliquiam portantes,pluviali etdalmalica, lunicellave
positionis hisloria est hujusmpdi. Ab anno 1716 quo respective induti, sub baldachino, proecedeniibus
ab altari majori remota fuhycapsa lapidea superius thuriferariis, anteeuntibus et subeuntibus funalitsus
descripta, in qua Paulini ossa quiescebant, Iocata et intorlieiis, subsequente etiara magistratu civitatis,
jacuit; sed tamen tanquam in lpco non suo, et (ut et nobili viro Laurentio Orio, pro serenissimo Vene-
dieucl) provisionis modo, in altare sancti Donafi tiarum dpmiuio provisore, rubra veste (quam duca-
**
jnartyris (sacellum est ad dexteram chori, prope sa- lem vulgp appellanl) indulo, a sacrario procedentes,
crariura, yulgo sacrisliam) donec locum decentiorem circumeundo ambitura interiorem ecclesiee,ad sacel-
pancisceretur. Delectum fuit quod sub choro est sa- lum sub ara maxiraa descenderunt. [liij Reliquiis.in
cellum, Pietatis dictum, et Confessionem si appellas, armario ad caput sacelli post altare repositis, quse
veteri nomenclaturocte conformabis. Ergo interventu sancti Paulini erat, in altare tunc fuit exposita, re-
plurium canonicoruin, el D. Laurentii a Turre de- ponenda deinde peracto sacro cuin cscteris. A dp-
cani capituli, una cura Ignatio Scuffonio, Franciscp mino decano missasolemniscelebrata.fuit: qua com-
Fana chirurgis, et Bieronymo Zanuttino medico, sub pleta, locus datus-nobisTuitin cornu epislplsead ora-
vespera diei vigesirose sextoe Januarii hujus anni tionera habendam, quara hic habebis fnferius. ., ,
1754denuo recognita capsa et aperta fuit, inventaque IX. Tlacet interim exscribere documentum dete--
ossium corporis major et nobilior pars, videlicet cra- clionis, recognitioiiis, et repositionis reliquiarum
niuro non quidem integriHh, nam pars asservabatur sancti Paulini, et producere ea vulgari lingua, qua
antea, e.t nunc quoque est in vasi yitreo facifioris prodilura fuit, quod est hujusraodi:
ostensionis gratia; mandibula superior et inferior, Nel nome di nostro Signore. Uanno della santis-.
dentibus viginti quatuor instructa; verlebrarum .jx sima sua .nalivita 1754, indizione xii, giomo di mar-
dorsi bona pars; ossa coxen.dicum, crurium,:tibia-' tedi'2.6Genaro, falto in Cividaledel Friuli nel duo~
rumque, pra.ter alia ossium minutiorum fragmenta. mo , ri piedi 4ella mensa delllaltare detla cappelin d{
Optabaro huic detectioni interes.se, et rogaveram mo- san Donalo, alla prescnza, etc. Ove
neri. Sed nescio quo fato , nec monitus fui, nec elsi Essendo che con definizione17 del correnle Genara
pridie indictse repositionis adfuissem, videre quid sia stato preso nel reverendissimo.capitolo di questa
licuit: nam slalim ac ossa recognita fuerunt, etper cilici di levar Curna, in cid sla inchiuso il corpo di
notarium Joannera Baptistam Pistachiiim, publicura san Pdolino, ed in ora ripostarsopra it suddetlo tien»
delectionis signalura docuraenluro fuit, denuo repo- altare di san Donalo, e la cassa collocarecon decent^
sita in eadem, qua prius jacueraut, urna Iapidea, fortna, cioein altra cassa di ferro adornala, dorata,
fuerunt et illicocollocala in capsa alia ferrea, et bsec in facciascgnala conciocettaperforata,cpn iscrizione:
in altari sacelli sub choro (ut dictum esl) maltha illi- CORPLS SANCTIFACLINI PATRIARCHJJ AQUILEIENSIS , e
nita, inufoque a tergo firmata fuit,inserlo in ea pos- ben muniig con serratura e chiave, e quelta pure (come
tica parte lapide, qui alias videbatur in pavimento si e detto) riporrc sotlo la tnensa del ven. altare di
nivis ad iiieridiem basilicrc inter creteros, qui vcltit nuovo ercltosolio il coro, intitelaloDellaPicta: e ver-
127 S. PAULIM AOUILEIENSISPATRLARCIL-E 123
cio raaunali qui a lal effetlo i magnificie reverendis-H \ piaca (cosi) di latta, con enlro una scrittura scrilta
simi signori Lorenzodel Torre decano, VincenzoSil- dal magnifico e reverendissimocanonico Giutio Pi-
lani, Carlo Boiani, Luca de' Massotti, ed Andrea Fo- senli di questa citta, sotto il di 29 Settembre 1755,
rumitti teologo, e tutli canonici di quesla insigne che narra quanlo gli e occorso di vederenel 1716,
collegiata, deputati specialtnenle aWeffetluazioneso- quando fu ritrovata detta urna di pietra nella mensa
praddetta, comein delta definizione17 correnle, alla deWaltare maggiore. Altro foglio autentico dei 17
qnale, etc. Quati esequendo1'ordinedi far coltocare Decembre 1755 d^esameassunlo dal signor Pielro
1'urna sopraddetta nelle forme disposte, cotne sopra ; Checcia, figliuolo del quondam signor Giannantonio
1
fu la stessa levaid dalla mensadi detto altare di san de Vico, con sua legalila de 22 detto. La defiriizione
Donato, e posta a' piedi di detla mensa fu rilrovala preallegata di questo reverendissiniocapitolo de117
uriurna di pielra viva, bianca, di lunghezza di piedi corrente rogato in atli di me nbdaro, »7lutto in au-
2, oncie 4, larga piedi 1, oncie 5, ed alta piedi 1, con tentica forma con sua legalita, che ogni cosa sard
portella sive coperlo, ovato in sommita, e prefilata unito anco al presente, chiudendoposcia il coperto di
nel resto, chiusa da due arpe di ferro con due forli detta cassa di ferro con due suste forli, e poscia con
luchetti, ed esaminaia in fianco a detlo coperto fu os- chiave,quale con Valtredue dV luchetli rimaseronelle
servata una picciola crocetta lunga oncie 1, ed alla B I mani d'esso sig. decano, rilascidndosi Cordine di su-
parte estrema, che corrisponde aWovato, una croce bito fare il muro alla delta mensa alta parte poste-
lavorata a corda, alta oncie8 e mezza, e stessamente riore, ad perpetuam custodiam.
larga. Qual urna aperta da Monsignordecano,sempre Presenti per lestimonj alle coselutle premesscgl'il-
vestilocon cotla, cioe aperli li due luchetti , e poscia luslrissimi signori Brandis de' Brandis, illustrissimo
levato il coperlo coWintervenlodelli sunnorninati ma- sigriorLivio Carlo, Fabio d'Attimis figtiuolodeWitlu-
gnifici e reverendissimisigg. canonicideputali, ed alla slrissimo signor Giovanni, il reverendodottor Anionio
presenza degVinfrascrittileslimonj, nec non assistendo Stradiotti quondam domino Bartolommeo, tnotto re-
ivi il molto reverendo D. Domenico Franchini vice- verendo D. Giulio Trivisano mansionario di questa
cancelliere capitolare allo spirituale, e lo sp. signor insigne collegiata, eccelleittissimosignor dottor Gian
Candido Candido cancelliere capitolare al temporale, GiorolamoGrudena q. D. Giovambatista, monsignor
tutti assistendoalla rcvisionesiveinventariodellesacre Anlonio Provisano q. Vincenzo, monsignor Carlo
ossa con due torcie accese, esaminatidaWeccellentis- Braga q. Pielro, Francesco, Antonio, e Giuseppefra-
simo signor dottor Girolamo Zanottini medico fisico, telli Coceani,figliuoli di maestro Donunico, maeslro
con gli eccellenti signori Ignazio Scuffonioe France- Pnolo Zanoltino q. Domenico, maeslro Andrea Bam-
sco Fana chirurghi professori in questa cilta, narra- C poneq. Simeone, tnesser Filippo Arlesano q. Giovam-
rono ed esposero, rilrovarsi in essa urna le seguenti balista, maestro Giacomo Dussotinofigliuolo di Leo-
ossa : cioi la fronle in parte glabra; parte della cal- nardo, Gian Maria Zuliano figliuolodi Giovambatista,
varia con la soltura sagitlate; l'osso petroso vicino Pietro Cepellottoq. Barlolommeo, macstro Giovam-
aWorecchio,cot naso, con la mandibola superiore con batista Vicenzulo, dello Casalotto, q. Antonio, tutti
nove denti, parle molari e parte incisori; maggior di quesla citla; e maestro Filippo Lanteriis q. Zuaue
parte della mandibola inferiore con otlo denti, tre d'Udine, di presenle in questa cilta.
iricisori ed il resto molari; altro pezzetlodi mandibola Ommessele carte di sopra citate, e posle hella cassa
superiore con tre molari; altra simile con altri tre di ferro appresso l'urna, nella scatola.di latta, etc.
denti molari; allro pezzettod'osso pelroso ; cinque Ex actis suis Joannes Baptista Pistachi civis publi-
vertebre del collo con Vailante ; un denle occhiale; cus Veneta auctoritate, ac collegialus civitatis Fori
una verlebra del dorso ; tulto Vossodello sterno; una Julii notarius, sic requisitus fideliter rogavit, publi-
clavicola intiera, e parte allro pezzetto di clavicola; cavit et extraxit, seque in fidem manu propria sub-
la cresta delfosso ileon con altri ossi adjacenti; i scripsit. L. D. 0. M.
due cubili intieri, cubilo e radio di tutte due te parli I» X. Ne quid tandem desit, lector oplime, quod ad
detla gran mano ; li due femori, e fibia, e fibola de" Paulinum speclans alio petere cogaris, subdam hic
gran piedi, ed altre pariicelle d'ossa, che non si pos- binas inscriptiones, eam scilicet quara olim, et eam
sono rilevare. quam nunc sub Paulini effigie in aula patriarchali
II che avuto e rilevato, fu di nuovoda delto Mon- Utinensi conspicuas legimus. Velus est hujusmodi •
signor decano, coWinterventorfe'sunnominati signori [IiiiJ SANCTIPAULINI
canonici, presenti essi signori vicecancelliere, e can- PR<ECLAIU GESTA. TAMMULTA EXSTITERUNT
celliere, e testimorij,rinchiusa Vurna con due luchetti UTAQUILEIENSIS ECCLES1A PRJ3TERDJSCIPLJNAM
laierali, uno perparte, ed apposta la calce alle fessure DEBEAT SUAM PR^CIPUE AMPLITUDINEM
ailorno esso coperto, e poi con devozionelevata da uo- ILLIUS APCD CAR0LUM 1MPERAT0UEM
mini, fu portata solto il coro, e riposta essaurna nella AUCTORITATI.
cassa di ferro come avanli descritta, serrata con ser- Nova vero, quse cum reslauraretur aula palalii.
ratura e chiave,e quesla rimessa nel corpo della mensa et recentes icones eflbrmarentur, a tunc prsefeclc
dct detlo altare, intitolalo Della B. V. di Piet;i, ripo- bibliothecse patriarchali, publico perennique coni-
naidovi appesa a dctta cdssa di ferro v.na scatola raodo a DionysioDelphino palriarcha muiiilicentis-
15.9 .'••' VITA. 130
simo exstrnctse,Befnardino Angelo Serli, nunc Uti- . miserere mei. In superiori tabulse pafte (quam dice-
nensi coUegiataeinsignis canohico proposita fuit. rent Lalini cuni Vilruvio- zophorum', Italis fregio
lalis est: della corhice) suiit hi versus:
s
SANCTUS PAULlNUS StlBADRIANO i MATER.SCIIE. DEI.DEUS.BUJUS. MATERIEI
CONTRA H.«RES1M FELICIS Et ELIPAiSDl PRjESTANS. PLACATA. PEREGRINO. REGNA. BEATA.
CONCILIDMFOROJULIENSE GELEBRAVIT HOCQlil.DEVOTE. CUUAVIT. OPUS.'
FORE.PRO.TE.
INFRANCOFORDiENSI LJBElLtJM OBTULIT EXORA. REGEM. FIRMAM. CONSCR1BERE.LF.GEM.
SUAQUE APUD CAROLUM MAGNUM AUCTORITATE NE.QUIS.FUSCARE. VELIT.HOC.VEL. CONTAMINARE.
DISCIPLINA PROVINCIAM Ih inferiorivero paftehi, quisequuntur:
AMPLITUDINE AQUILEIENSEM ECCLESUM AD.LAUDEM. ClimSTI.SEDI.SEMPER. ISII.
INII^HEAf.
DECORAVIT. AR*. SUBLIMI. FIANT.ET.IN.^ETIIERE. PRIMI.
BXC.QUIBUS.EST. CCRA. QUO. PERSTET.TABULA. TURA.
Imagines, sub quibus epigrapb.sehujusmodi scri-
ptoe, ut arbitrarias, omisimus.Producimus autem, et AST.VIOLATOliES. HEREBI. SINE.FINE.DOLORES
in fronle voluminisistius locamus illam, quam etsi . FRIGORE. V1BB.ANTE.PATIANTCR..
forte et ipsa pro Hbito ieffingentis facta fuit, atla- fj Nunc quidem, argentea lamina detrita et disru-
men vetustate sibi patrocinante, qiiippe efibrna- pta, desunt hsec verba in .primo et in altero versu,
tam exeunte xii,.vel ineunte sreeuloxiii, sicuti pro- videlicet AD.CHRISTI. ET. FIANT.Sed ex charfario ca
piorem eetati Paulini, ita verisimiliorem archelypo pituli ejusdem ecclesise, uhi inscriptio asservabatur,
recentioribus cunclisarbitrati sumus. Hsecex ta- riraas supplevimus.Ex hac igilur tabula, in crijus si-
bula argentea et inaurata, in qua varias sanctorum, nistra inferiori area Paulinus noster conspicitur, efii-
praesertim Aquileiensiset Civitatensis ecclesise, ico- giem ipsius educiinus. Nec sit qui dubilet, alius Pau-
nas Peregrinus secundus palriarcha coelarefecerat,- lini quam Aquileiensis esse imaginem: nam prseler
et ecclesise civitatis Austrise quam ipse refecerat, apostolosquosdam, et roartyres confessoresque non-
dono dederat, desumpta est. Ejus tabulre memine- nullos, qui generali pietate in ecclesia Dei coluntur,
runl chronicaeForojulienses edifceet manuscriplse, reliqiii sunt Aquileiensisecclesise et Forojuliensis
de Peregrino verba facicntes, et-intercaeteras quam omnino proprii ( ut sanctus Donatus, cujus reliquise
habel in Anecdotis suis tom. IV Muratorius in Pere- in ecclesiaCivilatensi asservahtur; sanctiis Quirinus,
grino 1H (aUis, et verius B) sic habet: <Iste (Pere- cujus reliquiseAquileisequiescunt; sancti Hermago-
griuus) reoedificavitecclesiamCivilalisAuslrioe, quse ras, Fortunatus, Helavus, Aquileienses prsesules.)
cuni omnibus Ubris et thesauris exusta fuit, fecit- Q ut nihil dubii supersit, quin sanctus Paulinus pa-
que in ea tabulam argenleam. >: Alia manuscripta . triarcha noster, et non alius sit, qui hic eflingitar.
sic:<Fecit tabulain argenleam valde pulchfam indicla Utautem clarius labulaeideam efformes,et colloca-
ecclesia.» Hoecilla tabula est, quae nunc in allari tionem iriiaginumin eadem contentarum concipias;
majori locata cernilur, estque allitudinis, seu Iorigi- accipe idoliim ab hoc schemate, quod solerti diligen-
tudinis pedum3,.unc. 6, latitudinis vero pedura 6, tia ab autogfapho extraxit una mecum Henricus.'Pal-
sub qua seipsum Peregrinus imprimi euravit, genu ladius consobrinus meus, cujus quoque ope imago
Ilexo Virginemmatrem., quse medium et pfincipem sancti Paulini in frbnte hujus voluminis ab ipso hinc
locura tenet, adorantem, cum hac circumscripta delineata prodit ,(h), ad hoc dedita opera novissime
epigraphe et precatiuncula : Sacerdos (vel polius le- Fofumjulium itinere aiio institulo, etex nominibus
gendumSecundtts)Peregrinuspqtriarcha: Mater Dei, locum sanctorum cbmprehendes.

(a) Vide hanc iraaginem, piig. seq.

 fSs 1N S. PAULINI RELIOUIARUMREPOSITIONE ORATlO. 154

[Uvj ORlf 10 HABITA V KAL. FEBB. 1734 -

1N REPOSITIONE SOLEMNI RELlQUIABUM SANCTI PAULINI'';
PATRIAHCHJE AQ.UILBIENSIS
In sacellosub choro basilicwmaioris civitaiis Auslruv.

I. Quaift lieta dies luec. N-'N. quaih boiii ominis, A. tio.-Nam cum mors sit tikhna linea rerum, nibilcjue
quam jucimia, quaepost lot sreeulorum evolutas pe- - nobis cum e vita sublatis cbnlniuneamplius sit, sal-
riodos, inclyti confessoris Dei, eximii doctoris fi.lei, lem quod extrema vice fuiururii erat supersiiiuin
et praestaritissimipatriarchoc sanclae nostrae Aqui- erga eos officium pictatis, ut nobilius, ut solemnius
leiensiseccfesisepretiosas sacri corporis reliquia.sos- haberelur, pia humanitalis lege sancte est institu-
tendit, et/sub oculos promil venerandas! Alroa dies, tum. Noh palitur erudilio vestra, ut exemplis docea-
et candidiori prse creteris vitaenoslrse calculo consi- -' mini, qua funeris pompa, qua exsequiaruin magni-
gnanda, Ctiinos reservavit Dei optimi maximi be- ficeritia. -qua rituuni ceremoniarumque variclate an-
nigna proyideiitia, ut cujus sapieiitia edocti fuera- liqui .yel etlinici justa suis persolverint, apolheosi
mus, cujiisprseCeptisimbuti, cujus prseJicatione in- quandoque, et iriler divos publica translalione pa-
slructi, organum ipsius sapientise, corpus (inquam ) rentalia sua coronantes. Quse cum vos non laleant.
ejus intuefemur Isetabundi, et geslienles gaudio sus- faleamini necesse est, hohi geriii ope"nobiscum ac-
ciperemus, amplecterenmr, oscularemur. Quis eniin tum fuisse, ut sanctuiiiPauliiiuriijam nongentis, et
grati aniihi sensibus adeo est deslilulus, ul niemo- quod excurrit, annis e terrenis exeinptum. nova fu-
rans sancti-p;\lrisnoslri Paulini ingenlia facla, exant- , neris ne/dicaro an triumphi poiius pompa, rediviva
°
laios labofes percurreus, eximia scrip-a fevolvens, celebriiaie pfosequeremur, et solemni hodiernaere.
quibus nedum proviuciaftinostraro,- sed orbem perie positioiii honorandi pignoris, recenti conditorio col-
nniversuinilluslravil, non subita commoveatur loe- locai.i astareinus. Sed ut hujusmodi oflicio parles
titia, dumiiodierna luce lipsana ejus et cineres revc- suoe * cx sequo responderent, non deesse debuisset,
rendos, ab injuria teniporum vindicaios, postque tot < qui v"fum pro roslris saltem utcunque laudaret.
annoruracenlurias superstites, coram posilos pros- < Qnani prbvinciain peculiari in sanclissimum proesu- '
picit et contemplatur 7 Ego eniniille non sum, quem lera 1 latiis devotione suscipiens, eo in trivio, quo
luecnon tangant: quinimo dumpraeteriia mente re- iconstilulum laudanlem ccnsiiiiili evenlu Ignalium
volve, et prsesentia oculis aspicio, rae ferme exlra Antiochenum patriarcbam se fatebatur jChrysoslo-
me ipsunv elatum senlio, cor' lrelilia subsultat, el Jmus, me positum quoqnedeprehendo/<prius ne il-
quadam exslasi jacMus. ad audendum supra. vires- ,JIiini; (dicebat, Orat. iii.S, .Ignat. maff.tom. V) lan-
me raptum cognosco. Quod prseserilistemporis ratio «labimhs i jrriaTlyrem,an: "apbstblufn-,an cpiscopum?
'
poslulat, el diei.celebiitas. requirit, oralionis ofli- Triplicem enim, imo vero multiplicem coronam
cium libcns assumo: muneri, fateor, viribus impar, jgratiae Spiritiis cdiitexit.qtia 'sarictuiii illius caput
i
et non pro dignitate rei verba facturus. Sed vos pro redimivit... Acprincipio, si vobisplacet, ab episco-
humanilale veslra veniam dabitis oratori exsiilta- palus ] laudibus incipiamus. > Hsec Chr.ysoslomus,
tione exsultanll, si-exlra.oleas quandoque,exciirret,. ,Oviam nobis sternens ad proeconiiihiPaulini.
et scppum adeo supra se positurii, elsi jaculiimdiri- III. Post huriianibrum litterarum'pfofe/.sionem
gat, npn contingat." 1laude et prpemio, collatione Laberianse villae,;aCaroli
II. Hoec est, ,'etsi vicaria, tt illa dies, quse anno 'Magni sequissimi litteratorura eestimatoris, munili-
oclingentesimo quarlo reparatse hostrec salutis ad: cenlia ( .remuneratam, ad patriarchales infulas v-.a
superos transitu Pauliiii decorata, natalemejus quo- '< auspice assumilur. Quo studio, qua vigilantia rau-
tannis anniversaria mempria reducens, noBs' cele-' ifieris sui partes irapleverit, non est quod coinpro-
briori. oflieioest veneranda;-Quam ergo opporlune, 1bando vos multis- deiineam. Suflicit enim vel per
quamsapienter _sanx;sti,o eeleberriiha Forojulien-" ;ttrahserinaro concilia, qiiihus ihterfuit, adverlere, ut
sis ecclesia, curo illam ipsam, qure , eum inlulit. zeius 2 illius, doclrina, robur aniini Vere episcopalis
coelo, soleinni repositioni corporis ejus dicafes, ut :iinnofescat. Ferme "njilluni ebrum temporura inler
qua spiritus eeterriaihter coelites pace poliliis ,'e"si,' rmultipiiciaaCaroIocoacla invenitur, in qiio Pau-
ossa quoque ejus requiem, ad firiem"usque muiTdi .1liiiipfsesentia fujsset desiderands; quinimo ubique
duralhram, in gremio tuo invenirent. Ea enim sem- Ipririias Ilabuisse, si non seniper jiire dignitalis, me-
per fuit nalionum omnium non oranino ab humani- rito l lamen doctrinre. Hsec enituit in Ralisponensi
tatis legibus abhdrrentium consueludo, suorum vita cconventu, lisecin Francofordiensi,iutrobiquein causa
funcfbfuih mahlbns, caslis.ofliciis, etisupreriiis. (ut,", JFelicis efElipahdi Hispanpfum episcpporum, male
vocabant) muneribus parentare, eo celebrius, quo ide Christi 'pefsona seritieiitluni quos ore tenus et
illuslrior vita, vel charior eorura exstilit conversa- Iluculentissimis scriplis confccit, conlrivit. dispersit.
* Vide quoediximusn. 8 hic supra de translationc ofllicii et fes:i sancli Paulini.
 437 IN S. PAULINIRELIQUARUMREPOSITlONEORATIO. 138
Deina.autem synodo quam Altini habuit, veldeea JA selernam. Ulumhabeas tibi salutis teterhse concilia-
dicairi? torem."» -
quaminsuopercharoForojuliocolIej_.it, quid
cum et epistola exilla data, et canones ex hac pro- V. Verum quem sibi AquUeiensisEcclesia in epi-
lati, quot periodos habent lot virtutis docirihaeque scbpali munere pontificemoptimura senserat, aUense
ejus testes prodant, ut spiritum Paulini ipsa mera provinciseapOstolumindefatigabilemagnoveruht. Noh
leclio demonstret? In his enim elucet ecclesiasticre hic in scenam produco Paulinum in GermahioeGal-
disciplinsereparandoesednla cura, immunltatiseccle-'. Harumquefrequeiiti conventu cum hoslibus fidei in
siis servandse ardehs vigor, festorurii dierum reli- arenara descendenlein, ul cordnam 'apostolalus ejus
gionis custodiendse ingens studium," matrimonio- ex protritis hreresibus consertam recenseam. Hrere-
xum horieslalis, asceterioruhi virginum decoris , tieos cbnfundereet prosternefe doctoris est; elhnicos
lemplorura>evererilire tuendse vel reslituendse ro- ad cognitionemfidei traducere et doctoriset aposloli.
bur invictum, ditigentia ipdefessa, zelus acer, et, Insignia apostolatus Paulihi, sunt Caririthiae, sunt
ut verbis utar Scripturae, ne dum comedens, devo- Iiungarise natiohes, cujusope luX evangelii hisce pro-
rans. vinciis, qua exsliricta, qua noriduih accensa. vel re->
IV. Forma factus gregis ex animo, quos sanclis- fulsit, vel aflulsit. Noninficias eo, ante tempora Pau-
simis inslilutis yel praedicationibusimbuefat, exem- plihi evangelium Carinlhiee populis innotuisse; sed
plo in via Dei proeibat; ul vel silenle ipso, virlutibus temporiim injuria morum barbaries ita erat restituta,
suis conversaiioneque morigera , quid fugere, quid . ulnova missio discipulorumDomini,et recentes apo-
tenere haberel subditus grex, vita pastoris osteride- stoli ad eorum conversionera Paulini aatateaffatim
ret. [lv] Is ille erat epi=copus, quem Paulus Timo- riecessarii viderentur. Zelo dilatandeefidei succensus
lheo{I Tim. v) vel Tito (Tit. III) scribens,,desidera- Paulinus sibi Spartam hanc ornandam' suscepit eo
bat, et graphice depingebat, sine crimine , irrepre- libentius, quo Carinthia tanquam membrumcorpori,
hensibilem,benignum,prudentem, sanclum, jusium; dioecesiAquileiensi a priscis temporibus accenseba-
amplectentetrieum, qui secundumdoctrinam esl, fi.de-' tur. Apostolicoin raunere lantopere et tanto tempore
lem sermonem; ut potenssit exhorlariin doctrina sa- desudavit,quousqueprsesuliJuvaviehsiin archiepisco-
ria,eteos<{uicomradicunt, arguere. Quod praestitisse' puni reeens evecto, neoirietropoliSalisburgensi Eccle-
Pauliiiiiro,ut pateat, non vacaf per singulas virtutes siseCarantana neophyta gens ascriberetur. Ncmsegre
ejus excurrere. Salissit advertere, quani mordicus tuUt distractionem provincisesuse, pacis studiosissi-
amplexus sil fidelem sermonem doctrinae incarnati miis Paulinus, qui omrieraspiritum laudare Dominura
Verbi Dei, ut potens fueril sua synodo Forojuliensi probaverat, et Sibi desudalum apostolicum decus
exhortari suos in doctrina sana, et Hispanos qui C eripere neminefti posse confidebat. Ex eo tempore
contradicebanl, arguere. Cseteras autem virtutes limitibus positis ad Dravuni fluvium, qui usque nuiic
ejus liceattantummodo delibare expaiiculis verbis servautur, assignata trans amnem Caraiitana lerra
amici ejus, quUiusencomia praecipua eomplectitur. SaUsburgensimetropolitse;csetera cis Dravum cam-
Is est beatus Alcuinus, cujus pietas et doctrina com- pus fuil, queni tieinceps Paulini apostolatus excoluit,
mendabilem prae.primis fecerant, nedum in aula et patriarchis Aquileiensibusih tutelara el curam re-
Caroli Magni, sed tolo orbe Christiano, ut laudari a mansit.
laudatd viro digna Paulino laris habealur. « Tuum . VI. Ad Avaros etiam EcclesioeDei adjungendos
sanctissinium "cor (sic Paulinum quandoque scri- sedulam navavit operara, quos annis Carbli devictos,-
bendo aUoquehatur,epist. 62) terra est repromis- el Henrici ducis Forojuliensis, Paulini araicissimi,
sionis, sapientise melle manans, et suavissitnaeclia- copiis non una clade subactosnovum suscepisseapo-
rilatis luce redundans , in qua verus et gloriosus stolum subindicat Alcuiuus, cum scribens Paulino de
Saloinon virtutum' gerriniis, templum pulchrse habi- victoria Avarica. et de conversione illarum gentium
tationis, susemajestati conslruxit. Ibi arca sapientise: teritanda, Sic verba faciat (Epist. 112) : < Quam plu-
et duorum tabulae teslamenlorum; et hoec oihnia rimoi-um in te, paler oplime, oculi respiciunt, quid
cherubin in multiludine tegunt scieriliee.Quid in-tara D vestra venerandii sanctitas facere velit; quia et vici-
affluentitui cordis thesauro non invenitur, cujus nitas locorumtibi competit, et sapientioe decus sup-
habitator ille agnoscilur esse, in qiio sunt omnes petit, et auctoritatis excellentia tibi appetit, el curicta
• thesatiri sapientim et scienlimabscondili. >'El alibi conveniunl,
qusetali operi necessaria esse videntur.»
Henriconostraiium duci, pietatis -scribensdocumen- Hoc aulem erat equo calcaria subdere, et stimulis
ta, ait se a proUxioriscriptione calamiim temperare,,' agitare currentem. Postulaveranl dynastse Hungaro-
et monitis ulterioribus parcere ," cum ocuHsmetsuis' rum, sibi viara sterni sacerdotum missiohe/d fidem
haurire-Paulini posset exempla, et auribus verba complectendam,quorum caput, et (ut loquitur Scri-
percipere, omnibus a se tradendis prseceptis effica- plura) ipse dux verbi factus, regioiies Hlaspenetravit
ciora. <Plura tibi {dieebat epist. 94), vif venerande,i ingenti animarum lucro, et Ecclesisecui studebat dila-
de Christiansepietatis obsefvatione fbrte scripsissem,i" tandseprofectu. Sic nobis temporum malignitas non
si tibi doclor egregius, et pius ccelestisvitse prse- invidisset clariora ejus apostolatus monumenta, ut
ceptof Paulinus meus prsesto non esset, de cujusi vidissemus erim idola subverlere; fana destruere, lu-
corde emanat fons viventis aqucein vilam salientis: cos evellere superstitiohis. Hinc
populo verba facere,
PATROL. XCIX. 5"
 139 £, PAJJLJNIPAf RIARCH^EAQUILEIENSIS *#
ilUnCiieophytos instruere, qua cateches.iibu,s rudes..A nihiloniinusa barbaris perpessus est injurias et nio-
excolere, qua sacris lustraUbus uhdis calechumeno! ;. lesiias. ».Quomodo enijn, saltem exr parte, opiati
abluere; gua renatps ex aqua et Spiritji sapcto. ma- martyrii compos non fuit, quem a barbaris jn odium'
nuum impo.sitioheCQnfirmare,exslruere tempja, eri- fidei mpiestias et injufias, perpessum fuisse ultfo
gere altaria, sacerdotes constituere; ut non tcniefe., citroquefafelur?
sed vere, et niinus adhuc vero locutpm haberemus., VHI. Ergo cum Paulino nec episcopatusgloriani,
qui (P. Bombardus S. J. in. Topograph.Hungarim)l nec apostolatu.s insignia, nec martyrii coroham de-
ihter .Pannpniseprimos apostolps Paulinum. recen- fuisse, saltem summatim osfensuin sit, nuncad vos
suit. .;..-._,. ,- ,._ mea se vertit oralio, qui tanfo pignore decorainini.
VH. Ad episcopale decus, ad .apostolatusgloriam,,. En libi, o Domini sacerdotum electa manus, yene-
martyrU tandem coronam adjunxissePauUnumlevi randos cinefes episcopi vigilantissirai, apostoli fer-
negotio sibi suadere pptprit, quicunque ralionemi, ventissimi, marlyris re et votp arderilissimi, qups
martyrji pptime noyerit,. et .gesta Paulini intimiiis: seterni Patris .providentia tuse fideicommisit. Depo-
perspexerit..Nonsemper sanguine sunt decorala mar> situni custbdi, et hie nbi est thesaurus luus, sll et
tyria, et quampluresinler martyres vpneralur Eccle- cor tuum. Lsetari prse cseteris, amplissimse-hujus
sia, quprum mprs non fuit cruore consignat.a.Utquis B provinciaeFofojiilieiisisEcclesia,jure potes optimo;
in censu martyrum computelur,- salis est si, fidei quse curo spifitu Paulini quondani cum cseterisvivi-
eausa-ab hpslibus fidei.ea qualiacunquejpoenaliaper- ficareris, nunc pfse creteris corporeejus pptiris. In-
pessus.sit,.quaeet odium fideiin Ulatore.et zclum in tuerp arturim ejus, el quselriembroriimsupersunt; et
patiente deroonstrent. Sic in albo martyrum Pqulia- misto stupori gaudio exsultansexclama: Hic ille est,
num, MarceUum, Joannem, Silveri.um., Martinum quem com.mendabahtpoiitllices,quem venerabantur'
pontiflcesRpmanps, Eusebium -Vercellensein, F.eli- reges. a cujus ore aula pendebat MagniCarqU,cujus
cem .Nolanum,,et, plurimps.alips reposltps venera- monila suscipiebat Gerraania, cujus senleiitias com-
mur, quorum vitam gladiu.sperseculoris non abslur plectebatur Gallia, cuju.sroentem sequebantur con-
lit; palmam tamen martyrii non amjserunt (uti dici-r cilia,, cujus doctr|nam, auctoriiatem, sahctitatem
tnr de luronensi episcopo Martino) quia. quantum stupebant, payebanlj colebant princip.es, populi, na^
in eis fuit, Vitam in discriro.ineppsuerunt pro fide, tipnes..Os aure.uin illud est, cujus eloquiumcietona-
et quanlum fuit in hoste, nec odium defuit, nec vio- ba,t in synodis, cujus.lingua interpres veritatis seter^
lenlia, quin mors prp fide subsequeretur. Sed aljter nse le^itima habebafur. Manus., jllse sunt maiius,
actuin,' ejiis tanturomoqpprovidenlia, gui sIM quan- cujus articulos scribentes hseresis horrebal Bispana,
G
doque cpmplacensin animi suprum prseparationeyo- cujus Cfibrmatosapices ceu fulmina naliones iUa?,.
tum,req_uirit,.honpxitum; et.prseveniens eos inbe- etsl a npstfis adep.(Jjssitae,fbrmidabant. Quamspe-
nedictionibusdulcedinis, ponit in capite,eprum._epro- cipsi pedes c^yangeHzantispacpm, eyaiigelizantisbona
nara delapide pretioso marlyrii. Quantp igitur jure, Carantanis. e| A."varisregionibus,-per.a_uasexcnrre'
qurmtoqueroeritp inter niartyres locpm •haberePau- runt quidem ad lucra ahimariim, "dnmviveret; sed
Jinus debet, p,uiin prsedicationeeyangelii ne duni quasi sibi prsecepissetcreator omniuin, qui.requie-
tol labores subierit, sed lot pericula oflenderit, tot verat in tabernaculp cofdis ejus, in hac ecclesia
pcenas pertulerit, tot iniurias vpraverit? Foedifragi ifthabitare, ef in eiectis suis hujus popuji miltere
Avares quani fidemamplexi fueraht, tandem aUquan- radices;,hiciirroatus est, et in civilate sahctificata
do.ejurarunt; .Depque et Carplo repelita apostasia si.militerrequievif, et radicayjt in populo honorifi-
rebelles, qups primum ut apostolpssusceperant, iili catp, donec spiritu ab huipanis exerojilo in pleniiu-
martyres coiitumcliis poenisque alfectos ejecere.-Si dine sanctprum fieret delentip ejtis. Gratulamini igi-
marlyrem nqn facit, poena,^ed causa, ex mente AuT tur vpbiscum, o vp_sqm nunc eum adpralis inlpco,
gustini (Episi. 89, n. 2, et Epist. .2.04,.n. i, edit. no- ubi sfelcrunt pedes ejus, quibus.apprime convenit,
viss.) non est quod rcmorelur martyrcm dicere Pau- n quod dicebat Chrysostomus.Antiochenis suis, susci-
'linuni, cui ii.ec causa defuit, necpceiia. Inio si ,ex pientibuslgiiatiieorum quondara ppiscopiossa Roma
Cypriani.(Lib. n de Mortalit.) sententia martyrium relata Anliochiara ; < Roma j.dicebat Ule, Hom. de
vel mente conceptumcoronalur, qupraodo.honroar- S. Ignat. supra cit_.)sliUanleinillius sanguinemexcc-
lyris corona dignus habebitur PauHnus, qui neduin pit. > Elegpdico : GalUa,Gerroania,Carintbiaillius
ypto et ardore ajii.mi,sed revera et,, de factp.m,arr sudores, et forte flungaria.cpro*udQribu.ssan|[uii.em
tyriuro arcessebat, et manibus ferme .complecfebar. excppit, < Vosautem rpliquias ejus suscepistis,;,,vos
tur ?.Sit vema hac vice profano verbo iUius episcopatu. gavisi estjs. Uli.apostplatuefniar-
Et,'si fatafuissent, .-.' tyripsunt laetati. Certantem illi, et vincentem, ae
Ut caderet,
' ineruisseinaim. cpronaluni conspexerunt; vps.perpetuo jUumpossi-
\ (Mneiil.il,v.hSi.) detis. Exiguum ad tempus eiim vpbis ademit. Deus;
[Ivi] Hinc, ut verum fatear, nimium remisse et.mo? sed majore-Gumgratiaresfituit. Emisistis episcopum;
destipri quampar. erat laude, biographus quidam-de et apostolum et martyrem recepistis. » Sic, Antio-
ep-scripsil (FerrariusJn Gatal. SS. Italire) :,< Mar^ chensibjisChrysostpmus,sic ego voMs, quibus haec
tyrii cupidusfuit, licetyoti compos n.ohfiiit; mjiltas pignora sunt credita,. apud quos sant deposita,,e(
 m VITAALTERA. U2
hodie exposita. 0 igitur, Ecclesia Forojuliensis, de- j^ tuum imitantia concilia, redundarunt. Eam ergo
positura tuum cuslodi! quam sic plantavit in terris dextera lua. de coeloper-
IX. Custodi, inquafn, Hlud, a qup custodiris : nani fice uitercessione et suffragiis. Respice, qiiia episcO'
si vel mortuissepulturam apud cqnfessorum fidei et pus : vide, quia pafer : visita, quia pastor, perfice,
Christi martyrum sarcophagos nancisei, prodesse quia sanctus.
posse rion negat Auguslinus(Lib. De cura pro mor- XI. Sediit earo, qiiam respicis, vides, visitas vi-
tuis) qujd prsesidii, quid lutelre non libi pracsumere neam lua dexlera plantalam, pcrfcclain fiabcas, fial
poteris ab eo, apud cujus cineres vigilas, oras, me- manus lua super viruiii dexterm (««;, supcr illinn,
dilaris, psaUis? Qui epim fieri poterit, ut non de inquam,, viruni, qui non tain esf sedis quam 'zeli>
coelolibi prospiciat, eui sic prospicis; jion fueafur, non tam tUgnilatis, quaiii virtutis liue liajrts noh de-
quera sic tueris; non cnstodiat quem sic custodis? gener, DiomjsiumDelphinumpalriarciia.iii,qi:i yinctun
Crede, necdubita, Paulinum luum libi studipsas re- tuam clilectani non absiniili vigilantia rcspicil, ul
pendere curas, el vicaria sollicitudine quem servas episcopus; aniorc vidct, ut pater; solHcitiidiiievisi-
servare. Quia nemocarnem suam odio habel^ 'oiligit -lal,.ut'paslor; ct non irapari siudio peificerc coiu
adhuc Paulini spiritus has carnis suse apud te dcpo- tendit, quia ad sanctitatem tui successore dignam:
sitas reliquias,, qupndam vas Spiritus sancli in ep B aspirat, ls est vere yir dextproeluoe, quia ipsp ope-
inhabitanM.S- Ergo et le, quseeas conservas, non dili- rante ita le operarj credas, ut te in eo ferine redivi-
gere non polest; nec ad eas se conyerterc, quin ad yum conspicias. Fiat ergo manus tua super virum
te, in eujus sunt niann, uon cQiiyerlajtu.r.Hsecilaque. dexterm lum, et super filium hominis, queni confir-
esl tuae galea salulis, hoc scutum, hoc ancile tuuro, masti libi, quia pro te, et ioco tui operatur. Ego
qpp defenderis, qpo prptegeris, quo fulciris. quidem non ambigo, te (ciii lantopere cordi friitet est
X. Ergo, pater pptime, et sanctissime cullor agri vinea Aquileie.nsisEcclesise)intercedehte datum, et
Dominici Aquileiensis, respice de ccelo,.et vide, et diulino episcopatu coiifirmatiim, 'ut vita, exeinplo,
visita vineam istani, et perficeeam (Psaf. LXXJX,45 doctrina partes tuas adimpleret. Confifriia adhuc
etseqq.), quani planlavit dextera tua, qiiam sudorir eum nobisad tempofa longiora, ui mDelphino noslrp,
bus rigasti, quara doctririis-coliiisli,quam s.anc.tipiii- qui.sicadamussim.yirtutes tuas semulari satagit, te
bus pulasli, quam igne zeli.elcharitatis fovisjJ. T#, perennatum agnoscamus.
ceu agricola ille evangelieus (Matth, xxv) s.epemei Xlt. Nos autem, qui splemni sacforum hssium
circumdedisti, cum hsereses ne in eam irruereiit, tuorum repositipni interfuinius, non discedemus a te,
scriptis tuis praemunisti. Turrim in roedip ejus redi-. nisiyivificesnos, quja npraen tuum invPcayimus..Ego
ficasti, cum patriarchalem sedem, lua ope privilegiis < Q quidem non diniittam te nisi benedixerismihi (Gen.
compluribus.amagno rege et iroperalor.eCarolo <lo- LXXH,26), qua benediclione percepta, ibo "per viam
natam, ad vere turritam eelsittidii.eii.e.vpxisii. Tpr- me.amgaudens; et qui in operibus tuis evplvehdis;
cular in.ea fodisti,. cuin celeb.errimam illaiti tuaitt et puhlicreluci parandisallaborans jamspirituni tuum
synodum F.orojujiensemhabuisti, iii.qua. vjiia piirio- conspexi, et nunc post tot sseculaelapsa corphs tuiim
ris doctrinse ef acrioris discipliiioe tuis eanoiiibiis veneratus sum, quis cohibere me polerit, quin riepe-
expressa adhuc in djes noslrps cuni lsefiiia cordis tens dicam : Vidi Paulinum meum facie gd faciem,
hauriuntur, qup vino torcularja, jd cst .ppsterioi". etsatva facta est anima trieat (ibid., 30.)

[MJSANGTI PAULINI VITA ALTERA,

ex ms. Marci Antonii Nicoletti, asservata apud Patres^ocielalis Jesu
1 Grwciiin prolixioritranscripta anno 1736 ,. mensc
Excerpta
Styria, Jqnuario, ah. Andr.ea ForamiUi canoi)ico
et theologo insignis Collegiatce civitatis Austriw.

PRMIONITUM.

Jam supremam manum operi nostro circa sanclii D nie liM munus eximiu.moblaturum. Sed niale om-
Paulini Aquileiensis Vilaro etscripla imposueramus, nino et libi, et mihi consullum issem, si eain vilain,
imo jam lypographo ros- nostrum conimissuni prse-: ul ab auctore prodita cst exhiherc voluissem; Cen-
luni sjibiba.t, cum D. Laurentius a Turfe decaiuisi tuiii enini triginta qiiatubr paginas vulguris. folii
capituli Forojuliensis certiores lios fecit, landeini transcriptor non indiligens implevil. Hinc collige,
aliquando a D. Awh-eaForamitli cauoiiico suoe_ec- quaui. uiuli.aniliil ad reni facienlia auctor consarci-
clesise, ob res forenses ejusdem Graceiicominoj^aiijic, nayeril, qui tameri nullain queestionehicriticam cx-
detectam fuisse apu.d Palres socielalis Jesu ViUini pendil, hon chronologiani discutil, non coucilia pro-
ihscrlptam saiicti Paulirii a"MSrco'Antonio Nicolettii fert, noii scripta PauUniulla produ.cit, aut iudicat.
confectam. Curavimus, ut quantocius ejus exerapiai Conciones.plures et quidem longas eflTragit,quib.us
ad riosroitierelujvjjquod non jiisi Aprili hujus aunii pon quid dixerit vere Paulinus, vel alius quispiaro,
iJMiineunte jaactj sunius. Putabani, lector optime, quem loquentem inducit, sed quid dicere potiiisset,
 m S. PAULINIPATRIARCtt-EAQUILEIENSIS «4
comminiscilur. Hujusmodicommentisferme tota res A 1367 acto scripsit, et noiuiulla prseterea,qusemss. -
agitur. Non inficias tamen eo, aliquando nonnulla inter coraprovinciales nostros circumferuntur. Do-
hic legi et memofatu digna, et qurcfrustra aliunde lebamus aliquando vitam Paulini non superesse:
requiras. Oinissisigitur supervacaneiset ad libitum quandoquidemuti ardenler efflagitabamus, ita dili-
efliclis concionibus,quse mere Paulinum Jattinguht gentissime conquisieramus fruslra. Nuftc a Patre
ex ejusmenteexliibemus,iis tantummodofidemhahi- Antonio SponuoUtinCnsi,societatisJesu Universita-
turi, qusese vidissevel legisse testatus est. Pro cre- tis Graecensis,ut dicunt, canceliario voti compotes
teris sibi vadem inquirat. facti, qui illam coromunicavitcanonicis Forojulien-
MarcusAntonius NicolettiForojuliensissreculoxvi sibus, ab eorum hhmanitate facile iropetravimus,
floruil,et quidempost annurii 1578, ut in postrema ut ea nobis uti liGeret. Hanc, ut supradixi, con-
nota nostra ad hanc vitam adverlimus, in vivis erat. tractam et conipendioexpressam damus, quam et
Plura de patriarchis Aquileiensibus,de scriptoribus ex Itala Latinam fecimus, non interpfetes verbo-
illustribus, de vetustioribus Forojuliensiumlegibus, rum, sed seusuum, ut plurimorum utilitali consule-
de bello inter ForojuliensCsab anno 1360 ad an. remus.

INCIPIT VITA.

t. Quotempore res Longobardorum protrilse, et B exoptant. Vota populi,ut creditur, PauUnusexponit;

Desiderius eorum rex regno a Carolo Magno ex- quorum compotesfacti sunt, suffectod in ducempost
aucloratus fuerat, Signoaldtis episcopus, sive pa- RotgandumHenrico',et additis Carinthia Styriaque,
triarcha Aquileiensis, in civilate F.orojuliiex san- nonduroChristo baptisniateregeneratis, Forojuliensi
guine Grimoaldi regis progenitus , fato concessit, ducalui.
munere pontificioquadraginta duobus annis sanctis- V. Saxonumnovserebellionioccurrit-Carolus, qui
sime functus. Per cleria populique suflfagiaelectum, eos vincit, manus auxiliares prsebentibussub Hen-
successorerohabuit Paulinum. rico duee etiam Forojuliensibus. Victi veniam et ba-
II. Putatur Paulinus ex earum illustriorum una plisma expetunl, Qu.ibusiri fide firmandis Paulinus,
familia exortus, quas Alboinusrex apud Gisulfum qui gratulalurus Carolo advenerat, multum allabo-
Eorojuliensiumpriorem ducem reUquerat. Alii Prse- rat. Is ad sedem suam revertens, per menses aliquot^
mariaci oriundum autumant, ubi prsediapossederat. CSlrinthiamexeolit praedicatione et exemplis, non"
Visuntur etiara nunc cedium protritarum maceries, sine vitaequandoque discrimine, et tantum sanguine
qras incoluerat, campusque quo tunc inerat, cum noii nlartyr. MultosCbristo lucrifacit, cujus rei ccr-
nuntium electionis suse in patriarchara accepit; qui liorem apostolicam sedem fecit, primum dalis epi-
manu baculum tenens dixit: Cum lignurii hoc flo- C stolis, dein oretenus, curo non multo post Romam
res frondesque proferet,"tunc electuinme in prsesu- adiit; ubique Carolum e praelio ad Pyreneeos,ubi
lem credam. Quod statim gemmis turgentibus flores Saracenos fugaverat, reversum salutavit. Ab eo be-
frondesque eduxit. Quo viso vocationi credidit, et nigne exceptus, astitit, ipso volehte, coronationi
manus dedit, accedente brevitemporis infervallo Ludovicifilii ejus in regein Aquitaniae, quee illis
assensu Adrianil ponlificis, et placito Caroliregis. diebiis per manus pontificisfacta est.
BL Turbas interim seditionis movet dux Rotgan- VI.Post hsecPaulinus ad sedem suam regressus
dus in regem, a quo victus captusqueextremo sup- animumad pravos mores toUendos converlit. Erat
pliciomultatus est. Cecideruntetiam eo in bello Fe- tunc in contractibus, paetionUms et hujusmodi,
lix»> frater Rotgandi, Jolicausus, et Guiselpertus, consuetudpexprimendi contrahentium nationem et
inter vivos seryatis eorum' uxoribus Gorimberga, testium : insuper qua lege, sive romaha papali, siye
Beralda, et Bfunichilda. Lupo, filius Felicis, in Longobardica, sive Bavaricanali essent et viverent.
Franciam duclus in carcere.obit. Carolus supremis Hujus rei exemplum in charlulario capituli civitatis
ofliciisiis, qui in bello ceciderant, persolutis, Aqui- Forojuliensis non semel perspicue videri potest.
leiam tendit, exceptus a patriarcha, cleroque, ibique Unicumtantumniodosufliciat pro multis, quod est
legatos provinciseuniversre,qui ei gratulalum vene- hujusmodi: < Nos quidem TnDei nomine Ugo et
rant, recipit. Audit conciniiam Paulini orationem Acelia, maler et filius, et Leuza rixor ejusdera Ugo-
de excellentia [lviii] et ofiicioprincipis, cujus elo- nis, qui professi sumus mater et filius ex natione
Carolus Labariani villa eum " nostra
quenliam adroiratus lege vivere Bavarorum, et ego ipsa Leuza,
donat, et postea ejus eleclioni ad' patriarchaleffl se- .. quaeprofessa sum ex nalione mea lege yivere Lon-
dem an. 776 c ultro assentUur. . gobardorum,sed nunc pro ipso viro meo lege videor
IV. Sublato Rotgando, cseleri Lorigobardoruin vivere Bavarorum,preesentibuspromittirouset spon-
(Ildebrandumducem Spolelinum si exceptes)ad Ca- demus nos quidem mater et filiuset conjux una
roli dovotionemrevertuntur. Qur paschalibusdiebus cum nostris et prohaeredibus,tibi quidem Corado ac
Tarvisium invisens, U)i ducatum ForojuliensemreT tuis hseredibuset prohaeredibus, aut cui jus dede-
gno adnectit unitque, comilibus per singulas civi« rilis , infrascriptas casas, massaritias, ac vineas, et
tates ad regimen designatis. Quod segrius Foroju- caetera. -.'...,
lienses ferentes, raii decori.patriae officere ducis < Signum manus suprascripti Ugouis et
dignitate privari, veterem giibernalionis normahi Acelisenialris etfiliijugaliumet Leuzse uxbris ejus-
lii> VITA ALTERA. 146
dera Ugonis,qui hanc chartulam promissionis scri- A Salisburgensem,,et Paulinum Forojuliensem con-
bere rogaverunt, et latine acceperunt, ut supra. versioni Styriae Carinthisequeincumbere. Ille trans
< Signummanus... Sigepotiet Govenilege Bavaro- Savuin Bavariam versus, hic cis, versus Forojulien-
rum ex earum natione viventium. et Rantuli, Sfre- sem regionem, fiderii rusticis tanlum hominibus
derici, Cazilini, Egili, Droponis, Ardenei, et Var- suaserunt, nobilibus conversionem detfectanlibus.
neri q. Lutoni ex eorum natione viventium lege ro- Manebat Ingonem ducem hujus facli gloria : qui
mana papali. > convocatisad mensam provincialibus suis, coram se
Usus hic igitur, cum inter homines ryarios ritus, rusticis quidem auro argehtoque miuistrari, exquisi-
moresque et habitus induceret, simultatesdissidiaque tasque epulas apponipreecipit,proceribus a se remo-
fovebat, et litium quaestionumqueseminarium Pau- tis in figlinisligneisque, communibuscibis appositis,
linovidebatur.Eapropter tanquam charitatis pestem causam discriminis interroganti respondit: mundio-
eliminare studuit. Et quidem diebus suis mos fuerat res sibi esse rusticos. plebeiosque aquis liistralibus
abolitus, qui postea supervenientium negligentia de- ablutos, sordidiores contemptibilioresque magnates
nuo inolevit. baplismate recusato. Quo audito. et hi qrioque no-
VII.Interim noviter turbas Saxones cientes novi- men Christp per lavacrum regenerationis dedere.
ter a Carolo domantur, intervenientibus ad praelia B Hac opera, ut creditur, factum est, ut mercedis vel-
Forojuliensibussub eorura duce Benrico. Qua clade uti loco laboribus Paulini, patriarchali sedi Aqui-
exterritusBdebrandus Spoleti dux properatseCarolo. leiensijurisdictiones spiriluales, quas hodie quoque
submitlere, veniam et pacem vitamque humaniter circa Savum et Muram sub lege canonica per suos
exoraturus. Forumjulium pertransiens humaniter arcbidiaconos administrat, et temporalia insuper
excipitur a Longobardisgenlilibus suis, et a Paulino", quamplura in Forojulio, Hislria, et Gerniania a Ca-
sibi orationibuset benedictionibusfausta apprecante rolo coricederentur.
dimissus, Germaniam penetrat, et a Carolo quod XI. Gum vero copiae quaedam Italicre ih Huiinos
exoptat, et petit et impelrat. directse stalionem Aquileiseliaberent, militari Hcen-
VHI.Decretopontificis Constantinus et Irenes 3S0 lia res Aquileiensis pessum ibat. Relimburchuni
episcoporum concilium Nicseseconvocant, in quo Paulinus recta conteiidit, apud Cardluni conqueritur
impielas cullura imaginum Christi sanclorumque, de militum arrogantia, a quo diploma oblinel privi-
et eorum reliquiarum tollentium sepelitur. Quare legium continens variarum immunitatum, et praeci-
Paulinus supra modum lsetatus est, "el in omni Ec- pue exempliones ab iis, quse dicebant foderum et
ctesiresuaeditionegratias agendas Deo decernit. mansiotiaticum.
IX. Tassilo Bajoarire dux in Carolum arraa urget " XII. Ad sua Paulino reyerso, hsefesis, antea in
ad Alpesusque Forojulienses Tirolum versus.Victus Hispaniis exorta, extuiit caput. NamFelix episcopus
filium Tbeodonem duodecimque proceres Bavaros Urgelensis in Pyrehatis qusesierat ab f Elifando so-
oppignoratrefidei exhibet obsides. Liutbcrga virum lutionem dubii, videlicet an Christus credendus es-
ad evocandosBunnos in Francos solHcitat, et nova set adoplivus an naluralis et proprius Dei Filius.
implicat rebeUione.Quo de crimine accusatus con- Elifandus adoptivum resporidit. Quam blaspheroiam
victusque poenamsubiit, bonitate principis et iiiter- in concilioFrahcofordiensijussu Caroli regis Pauli-
cessionePauiini aUorumqueepiscoporura, mitissi- nus confulavit, cujus senlenlisePatres concilii sulV
mara. Ipse etenim fiUusque in ccenobiomonachum scripsere. Captus deinde Elifandus missusque Ro-
induunt. Inlerea Bunni, sive Bungari evocati [ad- mara, ibi in ecclesia sancti Petri coram pontifice
erant duplici exercitu, altero Bajoariaro, Carinlhiaro errorem suum confessusest. Finito concilio,patriar-
allero Eorumque JuUum igne ferroque vastantes. cha comitatus est Carolum Lutetiaiii Parisiorum,
Carolus a GaUia progressus e Bavaria, Henricuse sedem principem regni, ubi una cum Albino Flavo,
Forojulio hostes peUunt. flujus rei in parva sancti Isuardo.Bmonacho,Pauld Diaconbconcivesuo, aliis-
Pantaleonis ecclesia prope civitatem Forojuliensem que doctissimisviris .Universitaiistudiorum normam
aetate e Nicolai Maccheropii, in poelicis uti dulcis dedit et leges.
carminis, ita noti nominis viri, et in antiquitatibus XIII. Post hsec Carolus Rhenum inter et Mosam,
peritissimi, visebantur icones duse, tanquam rei in loco, cui AquaeGrani nomen.unde prsesensurbis
testes, rudi quidem pennicilloantiquitus effictse,nunc Aquisgranum,vel Aquisgrana diclum est, tcmplum
longa annorumserie consiimptse: in quarura altera sedificat maghis. suiriplibus. Paulinus nedum e ru-
Paulinusconsidensin throno suo exercitura irthostes deribus Aquileiensibus erutos:. lapides: affabfe scal-
proficiscentem benedicebat, in altera preelium et ptos, sed ex omnibus ecclesiafiim sacrafiis extractas
congressio cum hoslibus exprimebatur. Subtus vero sanctoruro reliquias h. Carolo ad decus et ornatum
barbara quidem scriplura verba hsec legebantur: templi transmittit. Moritufinter haecAdriahus papa
Forojutienses a Pautino benedicli Hungaros supe- sibi succedente Leone BI, cujus coronatloni Pauli-
rant. •••'.-. nuS interfuit. :Post quoe ad sua reversus datis epi-
X. Carolus autem occurrens novis Bajoarise.sedi- stolis suffraganeos,quos vocant, episcopos in conci-:
tionibus in provinciseforraam variis sub prsesidibus liura cogit in ecclesia Forojuliertsi, Virgini tunc ut
eam redigit* Hortatuf insuper Vifgilium episcopum hodie sacra, anno 796 i.
147 S. PAULINIPATRlARCH^ AQUILEIENSIS 148
XiV.lrringo Hunhorum k dux Caririthiam Styriam"-_. Aiilis diebiis ValdeTlaliam cOncusserat,Roriianoepi-
que populatur. Cui Pippiniis Italise rex- Henrieuih scopo fitum ampleetente, Paulihus regressus ad suos
Forojuliensem ducem cum suis aciebus oppohit. Pa- ihslituit quotannis paf iter fieri,
ranti-se obviam ire hostibus "Paulinus beriedfcit,-et XVI.Bellimotus Hunhis adhuccierttibiis,Gerafdiis
[lix] Cumclero pro ejus sbspitate preces Deo dirigit, cuiri rrianuBavaroruhi ih firies eorum ivahsiiit, plti-
longaque oratione ducem militesque ad belliim pro- resque neci dat. sed taiideih iri pfaeliooccuihbif.Ac-
ficiscentes cohfirmat. Yincit: Henricus, Ringumque currunt interim, consilio Paulini et Cadolaci, •sive
Hunnorumnobilemregiam occupat,spoliamulta diri- Cadoli dricis, Fofojulienses hiinitantibiis" Bafbafis,
pit. quseCarolo Aquisgfaiium incolenli rehiitlit. ipse bbstruentes Alpiuriiadliiis, sed frustra. Nain vasta-
veroGarolus per Angilbertum eorum parterii Romam ta Bajoaria1'egionemForijulii aggrediuntur ighefef-
arialhema ad altare Aposlolorumappendif. Novum foque, aetaii iion parCehtes nCcsacfis. PaulinUs iri
prselium in Hminos, nova exorta belli causa, Pippi- ciyilatehi Forojulienseiiise fecipit1. Cafoliisad divi-
nus cura Henricoirisfaurat: Hic hpstiuih -non levem dendas hostium vires Cafolumiferiifiliunisuuih (erat
manum Teusali in Liburnia reeeptatri dum perse- terlius imperii ejus annus) in Hungariafficura lecta
quiluf ohsidetque, a Teusateiisibus dolo occidituf. militiim raahumittit. PoSt nonhuUashinc iiide ieli-
Ih fragmentis perantiqui arcus mafniorei, Operls 1B latibriestandem Francus de hostibus iriumphat, et
Lohgobardieij qtise ih majofi civifatis Fofojuliensis spoliis opimis dilaluf, eofuriipariem militibus dis-
teinplovisuntuf,' in quibus bfevia ducuiriForojulieri- tfibiiit, partem Patri aihaiidat, quae in paupefes di-
sium elogia non jara multis ab hinc aniiis legeban- vidit, et in sartatecta Romrinafumet Aquiieiensiuiii
tur, Henrici quoque iherat;"sed ificuria ebfum, qui ecclesiafurii.
cseteris negligenlioreSesse haud deberent, Vellaient XVU.Ut quefulas pfocenim populoflimque vdces
clam subtracta, vel confracta dispersaque sunt. sedaret Carolusimperatbf, conveniuni, queni paf-
Interim Paulinus siiprema funeris sacris pfecibus lamentnih dicuht, cbnvociit, fllibsque Caroluih ab
Henfico in tota provihcia mahdat sacefdotibus pef- Hungaria, Pippinumabltalia, ab Hispaniis Ludovi-
sblvi, ejusque pro animee requie elceinosynas elaf- cum accefsit, 'etcohiiliisgeneralibus intefessejiibet.
gilur, Ct pro rostris nieritumfducis cbmmendat, me- A quibus Pippinus recedens, et Itallarti fepeteiis ob
morahs videlicet charitatem ipsius ih captivis redi- res ibinon satis tutas, a Cafblo episiolain," qua le-
mendis, et ab inftdeliummanibus compeditis solvCh- gum custodiairiCotametidat,recipit; Qui ratiis prae-
dis,-ingenti auri copia ad eorum levandammiseriani seritiahi legislatoris feffieaeioremesse quairi verba, in
pluries erogata. Ilaliam descendit, Romamqueadveuit. Ibiad fesec-
. XV.LeoneHI, hiale habito a gentilibusdecessdris ^C clesiarum tuendas non semel episcopis COngregatis
sui Paschali et Carapulo,Carolus vindictam irainaiiis cumpontificeet ihiperatore, Pauiinus adest lamenta-
scelefis hieditatus Italicum iter disporiit.-Quod ciflai bileffi Ecclesiaesuae' cohdiiionein cbhiriiiserans, iii-
novissent Paulinus et Forojulienses, acCelerant re- cursiones el clades Hurigaroruiri expbheris.'Cafdlus
pafatibneiri sedium sacrarum profanarumque, ut papaeet episcoporum consilio sex episcopatus Aqui-
coiidigriohorioreeiira recipiant. Diffefltifliegoiiissii.- leiehsi Metropolitseconcedit: qtii quoiidahi provin-
pervenientibus discessio: quo temporis iritervalloBa- cioe Aquileiensi accensebantrif: <Unuhi vidcliCetn
joarii Tes Forojuliehses pessumdant, Bublato duce. Corieordienserii.aliuinCeiieterisem,terliuraillum qui
qrii easluerelurj aniiriosiores.Pauliiius patrieeinfor- apud-eivitateirinovaih'Histriae constitulus esserio-
tuniis occurrens Alpes transmigrat, et Mogunlia:«iad scitur,quarlumvefo Ruginensehi,quintuni Reneten-
Gafolumpefgit, a qud perhiinianilerexcipitur. llef is sem,-sextum Tersatierisem. Hisditatus ad eeclesiaiii
statuit ihense Augustoanni 800 Italiam versuS,"quod suam Paulinus reriieat; feiiquuiii viire spaliuhi ope-
auluihni tempore lanlummodo complet; Ab insliluta fibus pietatis et episcbpali sollicitudihi dohans. Ter
viri aliquantum declinansLiburiiiamipelit, deTeusa- saltem in anno niohasteriatouliefum Subregula sah-
fensibus ob-Behricinecem prenas capturus,' quorurii ,. CtiBenedictiinvisif, quii de re seniorum ab atavis
aliquds capite plectit; etdiriora aggressus fiiissel, rii " tfitavisque accepta traditio estj eiimi iiisignia hi.s
Pauiiriusa sententia euni submbvisset. Impetrat in- behCficia cbritulisse, prseeipue monasterio SfTncli
tefea loco Benrici in duceni Forojuliensem suffici Quiririi et MonaslerioMajori, quem vocant, civitatis
Gadolacum: excipitqueregem Bistriam- Forumque Fofojuliensis. in quo usqrie in pfsesensfeliqoi.e ejris
Julium: pertranseiintem magnifice. Adsunt etiam riohpaucee' asservantnr. Ex conterminis provinciis.
Maur-itiuspater et Joanries fiiius Venelorum duces Carinlhise Slyriseque mullos pagaiiorum miraculis
honore Car&lum in itinere prosequehtes. Pauliiius et exhortalioriibus ad fidem converiitt Comniefcia
RoriiamCarolopeteiiticbraes-adjungitur, qiii iri eaii- littefarumcum Guilelnio° Aquitaniaeduce, cam Tur-
sa Leonismulta dicitdeprivilegio primse sedisa;he- pirioP episcopo, cum Paulo diacono.et eum alusin-
niinejudicandse.Insuper ne"Longobardi omnirio ex- sigriioribushabhilsui sseculiyifis.
terminenturprolixa oratione disserit, cujussuffragium XYIH.Cum hujusmodi esset Paulini vita et con-
pohtifexetCarolus amplectiintunPreceset supplica- versatio; Christo complaeuitadfelicilatem eumseter -
tlonesante tfiduumAscerisionisabMamerto episcopo namvoCare.Gorreptus/nontam mofbo p,uam sehio;
Viennensi mstitutas, ob metum-terfseinotus,qui sub in sedepatriarcliali, qoamCaUistipalatiuni-dicebaiit,
U9 VITA ALTERA. — NOTiE. 150
decumbit. Ingravescente aulem mala valetudine sa- A similitudincm patris excolamus in nobis. Sicul au-
cramentis Ecclesisemunitus die 111 Jannariian. 804 tem aliquis magnus paterfamuias splendidissime
in Dominorequiescit. Ossa celebri pompa marmoreo cupiens pingere domum suam, perquirlt forraas et
sepulcro, non quidem caelato,sed simplici coiiduntur. imagines, quasantestudiosipictorisproponat aspec-
£jus fragmentumcernitur vel hodie in ecclesia ma- tum, et pictor flle figuris diligenterinspectis, in ar-
jori cum hac nuda inscfiptione r,: tis sueemeritum sollicitusrapiat opus alienum, et de
PArJLINCS PATRIARCHA AQUILEIENSIS. tam docta manu transferat in parietem nitentem fa-
XIX. Vivus mortui^que miracula operatus est. ciem,personarum viyentium dignitatem,ita ille verus
Qliare supremses sedis decreto sanctorum confesso- hujus;paterfamilice Deus noster ad pingendam do-
rum cataiogoascribitur. Coeptum est, ea die recur- mum suam, id est ad exornandas animas vestras in
rente, quolannis in universa patriarchali ditione na- Ecclesia sua curam maximam gerens, videlurhuic
taleejuscoli, ejusnominiethonori altariadicari. Suc- civitati «Tusedam vivendi, lanquam pingendi exem-
cessorespatriarchseineodemCallistipalati.oinsinistro plaria, Paulini sancti gesta et merita prolulisse et
latere sacellum concanieratum et altare struxerunt, demonslrasse', vestris cordibus imprimenda : nimis
barbara quidem structura, sed lecto lapide et affabre cito ad se reyocandoimaginemsnam. Secundnmhsec
elaborato, pfsecipuecruslato variegatoque mullico- g ergo anirnarum vestrarum vultibus Paulini unus-
lori niariiiore pavimento. quisque vestrum virlutuni quam pretiosos superin-
XX. Sacellumhoc, quod horum ego scriptor, an- ducat colores : rapiat sibi alter gratiam, spiritum
tequam anno 1553unacum palatioCalHstisolosequa- compunctionis; alter pigmenlum candidissimum ni-
retur, multoties vidi, et devoteveneratus suni, salis tidrecastitatis; palloremilleabstinenlise; ruboremis-
longumerat, et sequaproporlione latum, semicircu- le, verecundiara spiritualem; ille [lx] ardentem in Dei
larique ambituin capile procedens, undiqueornatum, rebus fidem, velut auri splendoremradianlem: atque
-nedumeleclis lapidibus, minulissiniis insuper pictu- hoc modo spiritualia interioris Uominissuimembra,
ris, ut prope et procul aspicientes eamdem elegan- quasi in unumcorpus plebis surecompaginata trans-
tiam, diligentemque artificis ihanum cognoscerent, eat ad ccelum, et ad unam illius faciem omues or-
non secus ac opera Giotti suspiciunlur. Creduntur nemus domura, id est universam pingamus Eccle-
fuisse operiim Paulini omnmm verisslma simulacra. siam Dei; et vidensnos vel deseternilremorejudicu,
Hujus sancti confessoris devota adroodumerat san^ "vel de futura bealitudine cogilantes, illam evange-
cta Elisabeth Lantgravia. Gregorius de Monteloiigo licam Christi vocera possit assumere : Pater, rogo,ut
patriarcha, sanclissinirenieiitjs vir, adeo magni fecit _ ubi ego sum, et illi sint mecum. Et nos' quandoque
Paulimim, ut prop.eejus suum sepulcrum eligeret. r> ex hoc saeculomigraturos, patronus vester beatus
Successoresejus adeo ipsum reverili sunt, ut in pe- Paulinus in .sedemsuam etsinumsuum, velut Abra-
culiarem palriarchatus apud superos patrorium ha- ham. peculiares accipiat,et in illadieincolumes oves
berent, qiiotidianasquehostias laudis Deo super alta- suas Iaetuspastor agnoscat, ipso adjuvanle, qui vivit
re ejus oflerreiil. Capitulumdenique civitatis Forijulii et regnat in sseculasseculorum.Amen. >
elogiuni' ejus salis longura, vitse et actuum illius XXU. Palriarchatura annis 27 etaliquot raensibus
ralionem expriraens, in officio recitari soHtuiri;his ,V sanctusPaulihiisguberriavit.Cujus ossadiebusmeis"
"
verbis in peroratione concludit: a collegio canonicorum ejus patrise, in altarimajori,
XXI. < Paulinum huic terroenostrseadmisit Domi- -quod in choro est posilum ecclesiaemajoris, recon-
nus, ut acluumillius informaremur exemplis, et ani- dita fuerunt, supra quee sicut quotidie Deo sacrili-
marum nostrarurnlaciesadeuro respicientestanquam • cium offeftur, ita' quotidiej :imo perpetuis precibus
ad speculum componanius, et tanquam boni filii Deum pro suorum sospitatePaulinus exorat.

NOTJS IN VITAMSANGTIPAULINI.

Qusenotanda aggredimur consulto pauca sunt, et t)
ea tantumraodo,quaeexaminiquasi sponte se.sistunt.
Jam eiiim diximus fere omriium, quse hic dicuriluf,
fidem essepenes scfiplorem. Quia autem aliqua ad-
niiltiuiiis, nori ideo cseteraprobamus; necquia multa
reprobanius, ideoomniarespuimus. . Videdissert. i,n. 5, et ibiquae dicimus de Merca-
a Per e.leripopulique suffragia electum Paulihum.
Non est ita : quippe ipse Paulinos impetrat clero
Aquileieosihanc facullatem; non ergoanle habebat.
Vide diplumaanni 792 datum Paulino iri concilio
Ratisponensiin I nostra appendice o. 3, et quse di-
cimusin ejus Vita cap. 6. Nicoletti ipse habet hoc
diploroain Vita ms. Paulini insertuih, neque tamen
boc advertil. .. _f
* Felix frater Rotgandi,Jolicausus. De hoc Felice
aliqna diximusin Vila Paulini nostra cap. 3, n. 8 ex
eo loco et ex diplomate dalo Maxenlio patriarcliseiri
append 2, n. 7. Vide num aliquod lumen afferri pos-
sit ad viros hosce cpgnpscendos.
c Ejus electionianno 776 assenlitur. Optima epo-
cha, quara rios quoque sequimur,
d Suffecto in ducem post Rotgandum Henrico.
rio duce inter Rotgandum et Henricum.
e Nico.lai Macheropii. Hic mansionarius friit,
et caDcellariuscapituli;Forijuliensis ab an. 1554ad
an. IS74, quo decessit. Ex notis archivii capituli
Fofijuliensis.
tFetixqumsieratabElifando.Non sic, sed vice
versa. Vide qiieediCimusin disserl i, n. 18.
«:Ismrdo mbnacho pro Usuardo, sed tamen Tri-
themius Isuardum dicit. Bic floruit non sub Carolo
Magno,sed sub Carolo Calvb, cui suum raartyrolo-
gium nuncupavit. Carolusautem hic ab scriptoribus
 151 S. PAtJLINI PATRIARCfl^ AQUILEIENSIS 152
seeculiix non raro dictus .est Magnus, unde error A Sseculotamen sin. 806 valedicens in monasterium a
processil apud Bellarmiiium, Baronium.etalios, cre- se constructum, uxore consentiente, se.recipit. Mori-
dendi Usuardum flofuisse sub Carolo Magno,et tem- tur 28 Maii an. 812 odore sanctitatis illustris. Vide
pore Paulini nostri. Vide hac de re supplementumde BaiUet Viesdes sainis addiemlOFebruarii,etMabU.
Scriptprib. Eccles: Casimiri Oudin in Usuardo.. saec. iv, Bened. p. 1.
li Reiiquias Carolo transmitlit. Guicciardinus in P Cum Turpino. Tilpinus etiam dicitur, de quo
descripfione Belgii de Aquisgrani templo a Carolo Flodoardus Bistor. Bhem. lib.n, c. 17 : < Ex mo-
,erecto : < ln quo variae eliamnum ostenduntur reli- nasterio sancti Dionysii ih episcopum Rhemensem
quise, ab eodem iraperatorepartim auctoritateetjus- assumptus fnit, cui Carolus Magnus ab Adriano papa
sii, parlim etiara magnp snniptu atque impensis in 'jmpelrasse palliura reperitn«.j Post-47 episcopatus
hoc oppidum comporlatee; > Non igitur negarim, anhos mortuus sepelitur ad pedes san«ti Rhemigii,
Paulinum quoque a sacrario Aquileiensi, satis sem- cui epilaphium scripsit Hincmarus, ut ex clausula
per hac in re locupieti, extractas reliquias Carolo patet: .
ohlulisse. -Hihcmar
Ejiscopos inconcilium cogil an. 796. Justissima Huicfecit tumulum,composuitlituluni.
temporis «onsignatio, quam cum vidimus, lseiati su- :Haec apud Flodoard 1. c. :.
nius senlentiam noslram hujus etiara scriptorisauc- i Januarii 11, an. 804. Optime. Auctor hic pauca
torilale fulciri. ex Chronica habet. sed quse habet, exacte quidem
k Irringo Hunnorum dux, elc. Utlitem componaf proeedunt.
inter eos qni Ringijm ducem, et eos qui Ringum re- g r Hac Inscriptione : PAULINUS, etc. Non vide-
giam Hunnorum dicunt, utdieimus ih dissert 1, n. tur idera lapis ac is de quo nos in vita, cap. 17, n. 8,
18, hic scriptpr ulrumqueadmiltit. Sed optabile es- siquidem noster T ante Paulihus habet, et post Pa-
set hujus rei, sicuti aliarum nonnullarum, prolatum triarcha, non habet,-ut hic, Aquileiensis.
testiihpuium. :•'• 8 Supremcesedis decreto. Hoc non credimus prop-
1 Paulinus in civitate Forijulii se recipit. Videtiir ter rationes allatas cap. 17, n. 1 et2 ejus Vitae.Utinam
cx his verbis coHigi non Forijulii, sed alibi patriar- loca, a quibus haec et alia profert, scriptor isle in-
chas tunc cOmmoratos.Sed aliumfuisse palriarchis dicasset,-fidem promptiorem apud legentes invenis-
hahitatidiiis locum . ex quo CaUistus a Cormohe Fo- set.
rumjuliuro eara transtulit, non apparet. * Elogium ejus. Non est elogium VitsePaulini; sed
mEpistolam, quu legum custodiamcommendat.Noft, est honiilia 2 sancti Maximi episcopi in natali sanCti
. eam inlegram auctor noster habel. Videlotamapud Eusebii epi^copi VercellensiS, quae pro parte irane
Baluzium ih Capituiar. lom. I, pag. 461. etiaro legitur in ofliciode communiconfessorum pon-
n UnumConcordiensem,etc^^Verbaul sunlin diplo- tificum. In ealce autem tolius homiliae, quse aptatur
maleapud NiColetti reiulirous, circa qure consule Paulino nostro, inserlo hinc inde, uti res ferebat,
ipsnmdiplomatis exemplar in appendice 2, et cap. nomine ipsiuS, et quae, quanla est, in plures lectio-
40 Vitoesaricti Paulini. Hic tamen scribentis festi- nes dislribuitur ; post hoecpOslrema verba : « qua
nationi"erfdrem doria, si pro Penitensi, vel Pelinen- eum sequeremur ostendit, > subditur : < Idcirco enim
si, 0Renitensi scriptum ihveriies. illum huic terrre nostroe admisit Dominus, >etc.Vidi
Cum Guitlelmo.Aquilanim duce. Ne confundas legendarium, sive leclionarium civitatis Forijulii
cum hoc aliuhi hujiis nominis Aquitanioeducem,; ob G ecclesiae, et non solus vidi, el ita quidem res est in-
insignem conversionem, operasanctiBernardi,famo- veuta.
sum. Hic, de quo sermo, filius Theodorici elAldanee "uCujus ossa dtebus meis. An. 578 ibi reponuntur.
a C.arolo Magno tituiocomitisdecoratur.etpostqiiam Post iioc tempus ergo Nicoletti haecscripsit.
Saracenos Occitania expulit, Aquilanise-dux dicitur.

1
SANGTI PAULINI
PATRIARCH^: AQUILEIENSIS

"LIBELLUS SACROSYLLABUS
'"•
CONTHA ELIPANDUM»
Concilii Francofordiensis an. 794 decreto missus ad provincias Hispanice.

Incipit libellus sacrosyllabus, catholico salubriter editus styio, in concilio divino nutu ta-
bito"in suburbanis Moguntiae metropolitanae civitatis, regione Germania? in loco celebri
qui dicitur Frauconofurdi, sub preesentia clementissimi principis domini Caroli, glorio-
siqueregis, anno felicissimo regni ejus 26. Placuit igituf sancto venerandoque concilio,
quatenus hic libellus pro causa fidei ad provincias Gallicise ac Spaniarum mitti deberet
' ob noxios jresecandos errores : specialiter autem ad Elipandum Toletanae sedis episco-
pumin quo omnis.hujus negolii constatmateriaqua3stionum.
1 IN NOMINEPATRIS, ET FILII, ET SPIRITUSSANCTI'.
I. Sancto incitante Spiritu, ac zelo fidei calholic* scintillatim sub peetore fervescente, tranquillissimi«
VARIANTES LECTIONES.
1 Edit. Rasil. anni IS5S, EHpharidnm, hic et in- : s Deest in Collect. Concil. Lal.be et Aguirre; esl •
jfjij. in Bftsil. et Paiisi Akiiini am 1647«
«5 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 154
'
gloriosique Caroli regis, dojaini terree, imperii A d aiversis haereticorum flatibus, violentis perfidorum
ejus decreto per diversas provincias regni, ejus di- procellis, spumantibusque maledicorum undis iUisa
tioni subjectas, summa celeritate percurrente, mul- concutitur : licet quassari possit, et mergi nequeat,
titudo antislilum, sacris obtemperando praeceptis, Chrisli firmata dexlera, et apostolicogubernaculo mo-
in uno coUegioaggregata conveuit. Quadam die', derata;necessariumtamenexistimoomnibusChristia-
residentibus cunctis in aula sacri palatii, adsistenti- niscunctisqiieQdelibus,maximeapostolicisviris,con-
bus in modumcoronaepresbyteris, diaconibus1»,cun- tra hostes ejus fideiarmis diraicare. Non enim Christi
ctoque clero, sub praesentia proedictiprincipis allata miles impelum irruentis belli debet enerviter expa-
est epistola, missa ab c Elipando, auctore noxii vescere, nec effugii latibula inermis palando appe-
sceleris, Toletanoesedis pseudo-episcopo,Hispalensi tere : sedarmis mililieesiraeproecinctusirrumpentium
termino circumseptee.Cumque, jubenle rege, publica hoslium pectora spiritalibus jaculis ex arcu intor-
voce recilata fuisset, statira surgens venerabilis quens 10Scriptnrarum intrepide perforare : quatenus
princeps de sella regia, stetit supra gradum suum, et semetipsumfideiclypeomunitusilleesum custodiat,
ac loeutus est 3 de causa fldei prolixo sermone, et et inimicorum lalera spiculis cruentet acutis. Nam
"
adjecit: Quid vobis videtur? Ab anno prorsus proe- ante certaminis tropaeum, tironis non plectitur
terito, et ex quo coepit, hujus pestis insania tume- B circa verticem triumphalis corona. Cujus rei ratio
scente, perfidiaeulcus * diffusius ebullire, non par- aposlolicis evidentins approbalur documenlis. Opor-
vus in his regipnibus, licet in exlremis finibus regni ut, inquit egregius praedicator et de castris Domini-
nostri, error " inolevit, quem censura fidei necesse cis probatissimus miles, hmresesesse, ut qui probati
est raodis omnibus resecare. Cumque imprecata et sunt manifesii fiant (ICor. xi, 19). Alta etenim non-
concessaesset morosad dilatio per dies aliquol; pla- nunquam. dispensatione agitur, ut unde cadere ad
cuit ejus mansuetudini, ut unusquisque quidquid ruiham timetur vacillantibus plantis, inde valentius
ingenii captu rectius sentire potuisset, 2 per sacras roborata, firmiter inconcussa persistat, el antiquus
syllabas dir statuto, ejus clemenliaeoblalum sui cor hostis unde se vicisse superbe gloriatur, inde divina
pectoris, fideimunus styli ferculo mentis vivacitate superatus potentia, se succubuisse doleat prostratus.
deferret. Sed, sicut mos est haereticis, tristia laetis, Nam quia super fidei fundamentum" omnium virlu-
dulcia peTmiscere amaris, veneni poculum mellis tum fabricam persistere non ignorat, ipsam fideima-
«sapore temperare; quaedamin eadem epistola plena Htiaesuaemanusoliditaiem eradicare festinat, quem-
hlasphemiis, et catholicae fidei reperla sunt modis adraodum de ejus saleUilibus, id est malignis spiriti-
omnibus inimica : quaedam vero, si dici liceat, inve- hus per Psalmistam dicitur : Qui dicunt, exinanite,
niri polerant non rejicienda. Sed in eodem poculo in C eximnjte usaue _,<_ fundamentum (Psal. cxxxvi, 7).
quo gutla veneni infusa turgescit, mellis nihilominus Usque ad fundamentum quippe maligni spiritus
amarescit dulcedo. animam inaniter se exinanisse gloriantur, si ab ipso
II. Quapropter ego Paulinus, Hcet indignus pecca- flmdo menlis l3 fidei firmitalem, tentationum jacula
tor, omniumque servorum * Doraini ultimus servus, exaggerando, eradicare valebunt. Sciunt utique niliil
Aquileiensis 6 sedis Hesperiis 7 oris accinclee, cui esse boni omne quod videlur bonum, nisi fuerit su-
Deo auclore deservio, nomine non merito praesul, per fldei fundamentum flrmiter radicatum. Sine fide
una cum reverendissimoet omni honore digno Petro enim impossibileest Deo"placere (Hebr. xi.' 6). Fir-
Mediolanensissedis archiepiscopo 8 cunctisque col- mum autem Deils fundamentum stat, liabens 16si-
legis, fratrihus, et consacerdotibus nostris Liguriae, gnaculum hoc : Novit Dominus qui sunt ejus (IJ
Auslriee, Hesperioe, jEmiliae calholicarum Ecclesia- Tim, u, 19). Licet ille soeviat, ac mille modis fraude
rum venerandis praesulibus,juxla exilem intelligen- calliditatis serpendo extra septa " sanctee Ecclesiee,
tiae noslrae tenuitatem, sancto perdocente Spiritu, hinc inde squamas nequitiae snae syrtis 18 scopulis
corde, lingua, stylo, conlra eorum vesanias qui iUisus exspoliet, ac per hoc circumquaque discur-
recteefideisunt adversarii, respondere non formido: n rens, modo in orbe circumlato latenter se juxta
cura sit sancla et universalis Ecclesia super iirmam viam objiciens, ut pedera simpliciter calcantis mor-
nihilominusimmobiliter fundata petram, et portae deaf, modo in summa sese suspendens falsitatis
inferi nequeant preevalere adversus eam. Verum cauda heereticorum pectora veneno perfidiae inti-
tamenquiainmari hujus sseeuliconstitutapersisl.it 9, ciendo tumida reddat, ut sauciata ea *• vitalia fa-
VARIANTESLECTIONES
1 Basil., gloriosissimique. Videnotas.
* Basil., quadam vero die. 10 BartWus,
11 intorquendis. Vide notas.
3BasU., et adlocutus. Basil. pro non plectitur habet, omissa negatione,
* Basil., ulcere. ~r sed male.
complectitur,
*Basil., horror. 1? Basil., fundamenta.
* Card. Aguirre, Aquilegiensis. 13Basil.,
7 Cointius, ad an. 794, n. 7, legit Vcneliis. 14In Basil.fundumentofidei.
deest Deo,
8 Deest in Basil., quee sic habet: una cum coll. 18In Basil. deest Dei.
et fr. meis... juxta exilem intell. meai, etc. Labb. et 16Basil., et habet.
Aguir. in margine : LegendumHistrim, Venetim,vel " Basil., septum.
Hisirim Hesperim,sine dist. 18Basil., istis scopulis.
Basil., persistat. Barthius, ccgrc mitlit leg. Vlilti 40Hard., ex msi, et Basilt. eoritnu
 I5S S. PAULINI PATRIARCH^A3UIL13MSB 156
slidiendo spiritalia ' alimenta evomat. Sed «quia •_/! (iviolata Virgine shripsit, more sacri eloqfiii, partehi
super ilrmam petram fundata est. portae ihferi non pro toto, ut per soliini corpus totuin ihtelligas 8 h6-
praevalebuntadversus eam. minem in anima raliohali ex ea hatum. Sed rie
, fli. Hujus.nimirum serpentis instinctu pestiferi, quilibet scrupulus» aihbiguilatis rehianeret, quia de
ieUisquepoculo debriatia quidam, quoruui non sunt incarnationis ejhs myslerio diierit ', Statiro post
nomina in calculo candido» Agni ihscripta, haeresim pauea subinferl: Ddbit ei DoininusDeussedemDavid
. veternosam illustrium, fortium scilicet virorum, cal- patris ejus. Secundumcarnem videlicet, David filius
cibus mirabiliter ineulcaiam [pro coneulcalam], ca- diclus est, non secundum divinitatera. Halies igitiir,
tholicaque falce olim funditus detruncatam spinoso quoniam de quo Supra dixerat: Quod eriithexte ha-
moliunlurredivivaradicesusciiaredestirpe.Aslrijunt scettir sahcliuh, vocabiturFitius Dei, non adoptivus,
igilur, sed falsis assertionibus, Dominum nostrum sed venis; non alienus, sed proprius; de eo10siib-
Jesura Christum adoptivum Dei FiHuni de Virgine jecit : Dabit ei Doniinus Deus sedem David patris
naium^quod divinis nequeunt approbare documen- ejus (Luci i, 52).- Nani quis eum adoptasse in filium
lis, Haecigitur dicentes,, aut in utero Virginis eum credatur, cuhi tota sancta Trinitas homiuem Chri-
.suspicanturadoptalum, quod dici nefas est, quia de stum in utero Virginis' Operata sit? sicut scriptum
beata Yirgine inenarrahiliter surapsit, non adoptavit'•B est, et juxta historiam deprimo Adam, et de secundo,
carnem; aut certe purum eum hominem sine Deo id esl Chrislo, in propheliae sacramento : Fatiamus
natura, quod cogitare impium est,. necesse est, fa- homiriemad imttgirieihet sithUiludinemnosiraiii (Gen.
teantur, aG per IIOGpostea 3. quasi eguerit adpplio- I, 26). Vel certe quemadihoduni in hac eadenl evan-
ne, a Patre in Filium sit adoplatus: cuni hihil Deus gelica leclione angelica voce declaralur. Ailenim :
eguerit, qui erat in eo non per gratiam, quemad- Spirilus sanctus supervenieiinte. Haies Spirilus san-
modum in- caeterissanclis purisque hoininibus,' sed cti terliam de Trinilate personam. Et virtus Altis-
essentialifer per naturam. Deus, inquil Aposlolus, sitni obumbrabitftfri.-Inviriule namque AltissimiFilii
erdt ih Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. persoha demonstratur, quia ipse est Dei virlus Dei-
v, 19). Qup * igilur paeto nohis adoplionem tribuit que sapientia. Ih Altissimi nomine, Patris hiliilonii-
flUorum, si ipse necessar.ihmb eguit. ut sibi haberet? nus persona aecipiehda est. Dicant ei'gob, si valeiit
Nam quia peccatum non habuit, ideo nobis peccata hoeretici (quod si hequeunt, catholicis se huinUiter
donavit: quia non accepit ut vitaesset, sed ipse es- 'Saltibribus subdaht dd.cuihentis)qtiis H de his tribus
sentialiter vita esl, idcirco.nobis vitam aiteriiam in- personis euni adoptaverit 18e, ciim tota eum frihilas
dulsit. . . iu utero immacnlataeoperata sit A^irginis?
IV. Videamusnunc quid de ejus incarnatione Ga- ^ V. Porro adoptivus-dicihon potest iusi is qui alie-
briel, cui creditura fuerat seeretae dispensationis sa- nus est»ab eoaquo dicUuradoptatus,etgratiseiadop-
cramentiiih, ad Mariam virginem dicati Ave, inquit, tiolribuitur;quoniamnonexdebito,sedex indftlgenfia
gratia ptena,^ Doniinuste.cum(Luc. i, .'38). Cumque tanlummodo adoptiopraeslathr : sicut nos aliquando
.furbalh esset in sermone, subjunxit angelus : .Ne cutnessemus peccandb filii iroe, alieiiieraniusa Deo;
ijmeiis, Maria; invenisli enim graliam apud Dentn, ,per proprium, et- yerum filium ejiis, qui hon eguit
Bcce concipies in utero, et paries filium, et vocabis .adoptione, adoplio nobis filiorum donala est,' Paulo
ndmen ejus Jesum. Hic. erit tnagnus, et vocabiltir" atteslante. qui ait: Ctimergo veititplenitudo ieritpo-
Allissimieilius. Jamquecredulaangelicisdictis,.cum ris, misit Deus Filinm suum factuih ex muticie, fab-
ofdinem lantae novitatis.6 inquireret, quoraodo sine tum sub lege , ui eos qui sub lege eruni, redimerei, ut
viro fieri possit; mox angelus addidil: Spiritus.sdn- adopiioncm fiiiorum reciperemusper ipsurii(Gdt. iV,
ctus supervenietin te, et vir.tus Aliissimiobunibravit 4. S). PrOprius-Filiusfacius estex muliere, iiohadop-
iibi. Ideoque et quod nascetur ex le sanctum, vocabi- tivus. Hinc aiias idem ipse egregius preedicatordieit:
itir Filius Dei. Non eniro ait: adoptivus vocabiiur Proprio filio suonon pepercit; sed pro nobis omhibiis
Fiiius Dei, sed absolute Filiw Dei,et Filius Allissimi. trddidit itlum^Roitii viii, 32);Igifur cumad Jbrdahis
Denique non de sola exceUentia majestatis ejus lo- " alveum, Joanne comite, qui Christus a populis exi-
quebalur angelus, sed polius de jncaniatadiviniiate. stimabatur . appropinqiiaret'_el, ut Sanctiflcarelui'b
Porro quod pronomeii neutri' geueris est. et san- aquarum natura, mediis sese Jordartis intinxissel
clum similiter neutri generis est. Ait euira: Quod in undis; ut manifestius inlef adopiTvuihet pro-
enimexte nascelur sanctum, vocabitur Filius Dei. Et prium filiuni discerneret, statim vox Patris intonuit
rursus Mattheeus harrat, angelum dixisse : Quod dicens : Hic estFilius meus dilecius,iri quo ihihibene
enim in ea natum est, de Spiritu sdncto 'esi(Maith. i, complacui (Matth. m, 17). Et rursus cura esset in
.30)vUt hoii dubites de corpore' dixisse, quod de. in- monte sanctocum discipulisquosvoluit. el visi essent
VARIANTESLECTIONES.
1 In ms. Labb. deest 7 Basil.,neutrius; hic el infra.
! Basil., ebriati. %xspiriiualia. 8 Basil.,
3 In Basil. deesi 8 inteltigai.
postea.
4 Edil. Labb. Venet., 10Basil., ftixit. .
* In Basil. deest a T6 quod, sed niaie, 11 Basih, ideoi
" Basil., nativitatis. paries us.quead, et vo.cabitur. Basil., qum.
"Basil., optaverit,
•157 LIBELLUS SACkOSYLLAjlUS CONTM ELlPANDUM. ISS
ciiift eb Moyseset Elias ibquenlesy roox paterna vo'x'_!__ erubescere notuisii (Jer.ni. 3). Deffaudare eteniin
fulgida per nubem discurrens intonuit, discfevitqiie, sacfath noh vefemini Scfipturaro M.parvipendentes
qui esserit "servipef gratiam et per adoptibnem filii, magistri genfram pfohibitionem. dicenles: Nolite
et qui vefus ae proprius Fiiius. Hic est, inqiiit, Fi- ddittterare verbum Dei (II Cor. iv, 2).
lius riieusdilectus; in quo milii bene cothplacui: ipskm VII. Sed quid miruui, siskilti in liis erratisa, quae
audite. In Adam qiiippe sibi Deus pater displicuisse allegorica suiil silva condensa, et umbrosis " phak-
innotuit', qui peccandb fllii digriitatem amisit. Px- rafum eenigmatibusobvoluta, carpere nescitis docta
nilel, inquit, me fecisse hominem super terram (Gen. manu de sub foliis lilterafuih pendentia spiritalium
vi, 6, 7). In unigenito sibi filio complacuit, qiiia pfo- frucfuum poraa, cufn ih pfopatulo per sahCtosproedi-
prianon habuit, sed aliena peccata tulit: qui ftun- catnres eductaro ihale intelligeiites orthodoxam de^
quam a paterna voluntate discordans , factus pro ito- pfavaiis doctrinam? Cujus temefitalis et audaciae
bisest Patriobediensusque admorlem, mOriem auterii estis, 6 infelices, intlati supefbise fastu, utipsa Joan-
ciucis. Propter quod et Detis exaltavit illum, et dona- nig evangelistoe hiifabilia documenta pefversis non
vil ilti homen quod est super omne nomen (Philip. n, erubescatis fabulis depravafe, juxts ls Vestram vecor-
8, 9). Si igitur juxta hoereticos adoptivo nomine diahi, et noh seciindum sSnam doetrihain intelligen -
censetur, ut nos puri et ingrati homines; quo ergo B tes 13raystica saefamenta ? Dicitis eiiini quod Joah-
pacto Aposlolus eum nomen perhibet si;pe'r omne rtes scribat in Epistola sua : Habemus advocatum
noffien habere? Adoptivi 2 etenihi nomen iion est apud Patrem Jesum Christurh (I Joan. u, 1) : et hoc
super omiie noniert, sed commune, et ihfra nominum advocatris, quod et adoptitius, 14cuih lbhge aliud sit
tenetur mensuram. advocatus, et aliud sill* adoptatus. Nam advocaliis
Vi.Yideamus jam nunc qualilef pfimus 3 pastor ille hiihi estb, qui pfo rae judicem iiitefpellat, et eaii-
Ecclesiselidei posuefit fundamentum. Naih cum ma- sarii necessitatis ineaepfopriatuitiohe defehdit. Con-
4 venienlius quippe propiiiatus diei potest quam adop-
gister et Dominus sagacius discipulos explofaret
quid de se homines dicerent, et itll singulorum taius, quia ipse est propitiatio pfo peccatis hoslris.
sermones diverso sermone retexuisseht ", qui Cum enim naturamnostram 0, qiiam in se assunipsit,
eura unumquemlibet de adoptivis filiis existima- ih ''dexteraPatriscoIlocatamostehd^ndopatri inces-
hant, quorurn adoptio nondum in re, quam per sabiliter manifestat, propitiuffl euin hobis advdcatus
mediatoris perceperunt 6 adventuhi, sed adhiic in noster qiiasi intefpeilahdo effiCit, et behignum l7.
spei serrabatur occulto; Hlico Dominus,quid illi dese Adoptivus vefo dicitur, cui pihil a patre adOptante
flxius corde relinerent' adjunxit, Vos, iiiquit, quem deljetur, sed gfatis indulgendo conceditiif. Abusive
me essedicitis? Moxquebeatus Petrus, cui noh caro v. namque, et non essentialiter, adoplivus est filius
et sanguis, sed Pater coelestisrevelavit, Tu es, inquit, diclus, sicut Moyses infiliuin adoptatus estfiliaePha-
Christus Filius Dei vivi. Ecce fideih beiili Petri apo- raonis, alienus ab ea et generatione d et saftgiiinis
sloli, quam haeretici surda aiife transiliuht, peffuii- affinilate. Hoc ideO pOsuimus, ut patentef daretiir
ctorie a legefe iion perfimescunl. Petrus cohfessus 4, inlelligi, euni dici adoptatum, qui nonduih prius fue-
eslChristuih vefuih Filiiim P8i vivi , et tu lioeretice rat proprius filius adoptantis. Undein DeiFiiiumnoh
dicls, Christus adoptivus filius est ? Enim vero for- caditnomen adoptionis, quia semperverusFilins, sem-
tassis erigeres perfidiaeaurem, si absolute dixisset: pef Dominus,,acperhoc et post assumptum liominerii
Tu es Filius Dei vivi. Fingeres forsitaii more tiio 8 veri Filii yocabulum non ainisit, qiii nunquam verus
falsa argumentalione , ut diceres : Sccundum euni desiii esse Filius. Quod si juxtayestrarovesaniam hoc
Filiiim Dei contessns est. Sed quoniam cum addita- putatis advocatum esse, qupd et adoptatum , confife-
mento dixerat : Tu es Christus Fitius Dei vivi, om- inini ergo 1S.[quod est delerius, et omni blasphemia
nium haereticorum ora fidei»suoe pugno * aftrivit. plenumjduos adpptivps,j?iiium, et Spiritum sancfum.
Christi nanique nomen ab homine, quem assumpsit, iSfohenim negare valetis Spiritum sanctum paracletum 6
accepil, quia unctus in homine fuit.. Nihil tibi restat esse. Quod enim GraeceTca.paylmo!;, hoc Latinedici-
9
quid dicas,, nisisoliio more faciens, sumas de offi- tur advocaius. Fatemini quin etiam [quod est super
cina meiidacu veneno jllita spicula , quibus simpli- omne malum deterius, super omnem impietatem
cium corda jaculando falsis assertionibus perforare scelestius] duos adoptivos filios, Yerbum scilicet, et
npn eruliescas. Frons eniin mereiricis fgcta est libi, Spiritum sauctum, ut silis deteriores Ario, et Euno-
VARIANTESLECTIONES:
; * BasiL. ihtonuit. caetera niedia. Vide notaift f.
. f Hard.,jex BIS., et JSasil., adoptivum. 12Basil.,
3 In Basil., deest primus. 13 depramre, Juxtq...
...', .
_: 14Basjl.-, inleliigitis.
lBasil., exploratius percunctaretur.
"Basil., reiexissent. ' • ; is Basil.,
ln
adoplatus.
Basil. deest sits
6 Basil., nohd.iri re 16
adoptionem permed. percep.
7 Edit. Lab. Ven., relineret, sed ftiale. " ?_' " Basil., assumptamih.
8 ln Basil. deest more iuo-. Basil., efficitis, sed perperam; ,eg\ potiUs
. kgldt
ts et benig. Vide n.otam. .:•. ^.•,..
9 Basil., Sumas de. .. 13BasilV,
facias.
10Basil., defraudatis ehimsmictum Deus, Gonfiieihihier§o.,, olriissis'qu^iiio-
11Basil.j.ef umbrosacarpere nescitisScripluram. . diasunt.
; desiint enim
m S. PAULINI PATRIARCHJE AQUILEIENSIS 160
mio, et marauatha j anathemate 4 Macedonio digni. _\mansit verus , ef omnipotens Deus in utraque
Adoptivus enim non nisi affectataelocutionis alienus natura, unus Dei Filius, idemque hominis lilius.
dicitur filius. Omnis enim adoptio ex affectione ducit Nihil enim humana nativitas divinae- prsejudicavit
vocabuli sui originem, quanquam etymologiae suae nativitati: assumpsit quod non erat, permansit
non videatur trahere similitudinis sonum. Habet in id essentialiter quod erat, non coramixtionem
enim ex utraque parte utinam adverbium eleganter passus, neque divisiouem ; sed in una persona Chri-
insitum, ut si dicas : Utinam sis mihi in filium adop- sti Deus verus et homo permanet verus, non duo filii
tivum; et e contra : Utinam merear a te in filium Deus et homo ; sed unus filius Deus et homo : non
adoptari. Ex affectu quidem dilectionis pars subrepit alius filius hominis, et alius Dei, sed unus idem-
parti 2, ut in utraque conveniat dilectionis affectus. que Dei hominisque filius. Unde et eos valde exse-
Sed videant haeretici, qui portae sunt inferi, quid cramur, qui eum adoptivum impio grunniuntb ore :
dixerint; quinimo perverso garriant ore. Obdurata quia, sicut praefati sumus, adoptivus dici non
nempe illorum corda, mendacii lalibula, per abrupta potest nisi is qui prius alienus est ab eo a quo ad-
perfidiaedebacchantes, semper inqnirunt, el ne veri- optari desiderat. Dei ergo Filius qua ratione credi
tatis luce perfundantur 3, in spelaeo %8 se falsitatis potestadoptivus, qulinseparabiliterassumpto homine
occulere festinant. Cecidit, heu, prohdolor! super in unapersonacoeunteutraquenatura, non duo filii,
eosinvidiae ignis, et ideo justitiae solemnon merue- alius Dei, et alius hominis, ut, sicut illierrando aesti-
runt videre (Psai. LVII,10). maiit, adoptivus sit hominis filius, et sine adoptione
VIII. Sancta autem catliolica atque apostolica Ec- Dei Filius ; sed in una persona unus idemque Dei et
clesia, quaelicet in toto sitorbe terrarum diffusa, una hominis filius qui nunquam hominem, quem assum-
tamen est amica Sponsi, proxima, et columba, quee psit, deseruit, etiam nec in cruce, quando incli-
pennis deargentatis sacri eloquii refulget pulchritu- nato capite tradidit spiritum, Paulo attestante, qui
dine, et in pallore auri posteriora ejus perfectee fidei ait: Si enim cognovissent,nunquam Dominum glorice
6
puritate " clarescunt, confltetur quin potius sanc- crucifixissent (I Cor. n, 8). Dominus glorioe dicitur
lam, et ineffabilem Trinitatem in unitaie; salva sci- crucifixus, cum sola caro sit crucifixa : sed quia Do-
licet inconfusibiliter proprietate personarum, inse- minus gloriaeidem ipse erat qui el hominis filius qui
parabilem substantiam 7 confiletur. Ita sane ut alius crucifigebatur, et nunquam hominem desernit, sicut
credatur pater, quiaPater est, qui genuit coaeternum dictum est, quemassumpsit; ideo dicitur Dominus
sibi. sine tcmpore et omni initio Filium : et alius gloriaecrucifixus.
credatur Filius, quia Filius est qui genilus est sine IX. Sunt etiam plerique qui astruunt ex tribus
initio a Patre , non _.>utalive,sed vere : et alius cre- n substantiis unam mediatoris personam, Verbi, car-
datur Spiritus sanclus, quia Spiritus sanctus est, et 8 nis, et animae, cum in causa fidei non videatur ne-
a Patre Filioque proeedit. Et non est aliud Pater, et cessarium sophistica disputatione ssecularium litte-'
aliud Filbis, et aliud Spiritus sanctus ; sed unus sunt rarum calculos syllogistica spargere manu. Sufli-
10
inseparabiliter Pater, etFilius, et Spiritus sanctus: ceret enim, juxta praecedenliumcatholicorum Pa-
npr<i-iiusa, sed unum : quia alia est persona Patris, trum saluberrimee promulgationis doctrinam, sincera
alia Filii, alia Spiritus sancti; sed una, et sequalis, simplicitatis voce ex utraque natura uham peiso-
et consubstanlialis, et coaelerna est Patris, FUiique nam confiteri, veri Dei verique hominis Christi, di-
et Spiritus sancti inenarrabilis divinilatis majestas, vina scilicet et humana : sed propter eos utique, qui
quia unus est Deus. Unionem namque in essentia semiplenam sine anima rationali, et ad vicem animae
confitemur ; Trinitatem vero in personarum discre- divinam a naturam in carnis dispensatione assumptam
tione praedicamus. Dominum igitur nostrum Jesum suspieaatur, cum Psalmista alacri pectore dicat:
Christum Dei Filium, verum Deum 9 5 semper in Ecce enitn Deus adjuvat me, et Dominus susceplor
Patre, semper cum Patre, semper credimus apud esl animm mem (Psat. LIII, 6). Pro hac igitur re,
Patrein. In ultimis namque temporibus propter nos et hujuscemodi erroris nubilo, styli flabello ex aere
et.propter nostram salutem, seeundum secretae dis- [) "meirxis venlosas nubium umbras dispergere festi-
pensationis arbitrium descendit de ccelo, unde nun- namus, quatenus aeterni solis perfusa radio, mican-
quam recesserat: verrit nimirum in propria, ubi nun- tes stellas per coelosvaleat puris obtutibus inspicere
quam deerat: natus est de Spiritu sancto et Maria Scripturariim. Non enim ignoramus, ex duabus sub-
Virgine, dicente angelo : Quod ehim in ea natum est, stanliis huihanam subsistere naturam, ex anima
de Spiritu sancto est (Matth. i, 20). Factus verus nimirum, et carne: sed unum sine altero perfectum
homo juxta id quqd scriptum est: Et Verbumcaro non efficere 12hominem. Quid enim caro sine anima
factum est, et habitavit hi nobis (Joan. i, 14), per- nisi terra? et quid anima sinecarne? Nonne spiri-
YARIANTES LECTIONES.
1 Barthius sic: Eunomio et Macedonioanathemate 6 In Basil. deest quin polius.
maranalha digni. Vide notam f. 7 Basil., substantialem.
8 In Basil., deesl et,
*Basil., pacli. 9 In Basil. deest Deum.
3 B&siL,.superfund.
* Basil., in speculo, nec roale. Yide notam ex Bar- 10 Basil., suffeceral.
thio. ^. In Labb^.ex ms. et aerei
"Basil*. ptt ncwfidel pnritatemi * Bwii; effieiti . .
 161 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM. 162
tus ? Homo enim ex utroque, et non ex uno. Unde A individue retinet dignitatem, et in alienam non re-
quia Redemptor noster perfeclum homiiiem assum- solvitur qualitatem. Nam, sicut dictum est, cum sit
psit in Deum, idcirco ex duabus naturis Deum et; incorporea, corporaliter cuncta per corpus disponit:
hominem confitemur. Non enim caro sine anima e't cum sit substantia camis corporea, pef incorpo-
perfecta humana dici potest integraque natura. Nam ream creaturam, id est animam, corporeas perficit
cum ex limo lerrae finxisset homiuero Deus, proti- actiones. Tanta enim societalis convenientia sibimet
nus insufflavit in eum spiraculum vitae, sicul scri- sunt junctae 6, utunumsirie altero nihil possit, et
ptum est : Et factus est homoin animam viventem alterum sine altero plenam non possit 7 humanam
(Gen. ii, 7). Non igitur alter qui formatus est, et; monstrare 8c naturam : et idcirco placuit ex utra-
alter qui insufflatus l, sed unus idemque. Ex flatu que humanam definire naturam. Nam anima incor-
namque animata est terra, tam incomprehensibili porea per corporeos 9 oculos videt, audit, sentit:
arte mirabilique modo summi arlificis manu confi- et corporei oculi per incorpoream animam videre
gurala s, ut invesligari plenius uequeat qualiter et probantur. Nam si recedat anima, oculi aperti re-'
unum sit anima et caro quae perfeclum efficiunt ho- manentes, et aures patentes, nec videre 10possunt,
minem, et tamen diyersa sit substanlia carnis et nec audire. Per linguam loquitur anima, et lingua
spiritus. Nam cum scriptum sit : Ad te omnis caro ___, loquitur per animam.' In qualibet enim parte corpo-
veniet (Psal. LXIV,3) ; -et rursus : Non timeboquid ris incisa carne anima dolet: sine anima vero in
faciat milii caro (Psal. LV); et iterum : Et videbit fmsta ,l secata caro, nec dolere nec senlire potest.
omnis caro salutare Dei noslri (Isa. XL,5,juxtaLXX Per carnem nempe aninia, et per animam caro esu-
ul est et Luc. ni, 6); nullo namque pacto sine anima rit, sitit, tristatur. Nunquid polest dici caro sirte
videre potest, ut videat salulare Dei; nec venire va- anima humana natura, cum nihil sit aliud nisi terra ?
let, ut veniat ad eum omnis caro. Animata vero terra " huraana perfeeto 13potest dici
X. Ponamus igitur, exempli causa, secundum inlegra, perfectaque natura. Omne enim imperfe-
humanae rationis affecturo, necessitate super omnia ctuia amillit nominis proprietatem, nisi perfectionis
u
coropeUente, materialia themata disputandi. Nam ei commodius adjicialur supplementum. Exqua-
sicut in planis et solidis figuris linea, et in qua- tuor igitur diversis elementis huniana subsislere
dranguUs punclusa, licet sint indissecabiles et dividi ferlur natura, calido, frigido, humido, sicco; id est
nequeant, et idcirco egregie depingant dimensionum igne, aere, terra, et aqua. Cum ex his quatuor va-
figuras; omniutn tamen numerorum mullitudinis riis homo subsistat naluris, nunquid debemus in
sunsmam in se sociatam retinent, et ex se usque ad uno homine quatuor substantias profileri ? Si hoc
infinitam 3 numerositalem procedentes, et rursus in Q i placet, addatur quin etiam quinta, id est anima, ut
se usque ad unum recurrentes, individuam retinere constet homo ex qninque, et Yerbi omnipotenlis sit
probaptur unionis censuram. Fingamus b igitur ani- sexta : et tunc (quod est omni faluilate dementius ",
niam in forma corporis, quasi lineam, vel punctum omnique vecordia stultius) faleantur sex in una Pei
in planis, solidis, atque quadrangulatis figuris cun- hominisque Christi persona subslantiee16.
ctas,mernbrorum partium in se individue conline»- XI. Tu forsilan suspicaris, quicunque es nostree
tes positiones, unumquodque in junctura sua inser- refragator assertionis, de memoria. nobis a^olasse
tum, ita ut et unum sit etdiversum. Nam si sub- quia dixerit beatus Apostolus, in interiore homine
trahas Hneam, et punctum sequaUtatis 4, nobilitas habitare Christum per fidem in cordibus nostris
degeneratur figurae. Distante autem lineee "jacentis (Ephes. HI, 17). Haecnos tota devotione mentis tota-
primordio, punclique circumfusa numeri quadra- que simplicitate veraciter relinemus cordis ,7 : et
18 soraniante
tura, quique segregari, vel non segregari pbssunt, adjicimus ea quae (te forsitan latent)
resolvi insolubUisectione in liheee punctique privi- idem vas electionis Paulum dixisse reminiscimur.
legio demonstratur. Ita sane vis animae, cum sit Ipsei9aulem Deus pacis sanclificet vos per omnia,
incorporea et invisibilis, nec dividi potest, nec reci- ut inleger spiritusa0vester et anima, et corpus sine
pit sectionum scissuras ; totam tamen corporis mo- i0 quereta in adventu Domini noslri Jesu Christiser-
lem, quaedividi vel segregari potest, in se continen- vettir. Tria, inquam, dixit : &spiritus, et anima, et
tem Q mirabiliter regit, et per totum diffusa ani- corpus. Nunquid aliud est spirilus, et aliud anima ?
raando vivificat, et quasi punctus in medio suam Non divisit substahtias, sed dignitatem distinxit.
YARIANTESLEQTIONES. '•
1 BasU. add. est. 11 Basil.,,/r«sfra, perperam.
» BasU., configulala. Ita et Barthius. Yide notam. la Apud Labb. in marg. flard. notat vocem lerra
3 Basil., finilam. non esse in ms.
* Basil. anteponit comma sic : punclum mquali- 13 Basil., perfecta; an forte profectoi
talis nobilitas. 14In Basil., deest ei.
' Basil., linea. 18 Basil., profanius.
6 BasU.,unitce. 16Basil., substanlias.
7 In Basil. deest et all. sin. alt. pl. n. poss. 17 Basil., corde.
. 8 BasU.,conslare. Yide notam. 18 Labb. et Aguirr. in marg., nesciente.
* Basil., incorporeos,sed male. 19 Basil., aut.
J0Basil., videri, aequemale. 80 Basil., adventunu
 $$ S. PAULINi PATRIARCHiE AQPiLEIENSiS 164
Spiritalisquippe aninia, e_,spiritale cprpus yultht Aliiiihanani.: quia anima et caro non sunf duo, sed
iij .adycntunj Ppmjni npstri .Jesu Christi seryeiur. unps hbmo. Peuni ll eniftf et hominem Dei filium
In hoc * spiritajihpmine, qui et interior dicitur, confitetur ".." Mediator, inquit Aposlolus, Dei eiho-
prpfiletur id.em jnirahilis doctor habitare Christum minum homo Christus Jesus (I Tim. n, S), qui ex
per fideni in cordibus nosfris. Nani est Jiomo ani- aiiinia et Carne non duo, sed unus est dictus hortio.
malisj et est spiritalis, nonper substanti.am, sedper 7 XIII." Cessent ergo jam ntihc omnes superfluae
meriti qualit.atem, Animalis quippe ab anima, spi- mussilahlium a adihveiiiiones, cesseut calumniatrices
ritalis verp a spiritu iiuncupgjur : quemadinodum querulaTilm qucestionum objectiones, quae ad rem
ideni veridjeus a yi.delipetflQCfor.alterumab allerp riOiipertinent, Sed inagis ad simplicium subversio-
djscreyif. Animqljs, inquit, homo noti percipit eg hein. Dpclfihis variis et peregfinis non abducarour,
qum sunt spiritus Dei (I Cor. n, i&), flic est exle- sed confileamur cum sanctis Patribus nostris catho-
rior, qui fpras se ad exteriora appetenda efTundit:' licis orthodoxisque viris, qui rectani fidem ei corde
Spiritalis mitem dijudicat omnia, i.dest discernit, et perceperunt, et iriviolabili ore Ecclesiaefilios b salu-
ipse q neniineJjidicatur. Hicest, inquam, interior, briter docuerunt, ^'. duas
< -. ih Cbristo
' naluras,. diviiiani
jn quo Chrislus crediturJbajbilar.e, qui infrprsus .se riimirum et humanam, verum Deum verumque ho-
p.er conteinplationis gratiani refmet? et jnternoe re- 3 «linem : in utroque prppriiim Dei Filiirai, non adop-
iectipnis diricedine depasfus, in amore sui .cpndiip- livum ; senipilernum c ex Patre ia, teihporaliter na-
. ' tum ex ylrghie ihatfe; coiisubstantfaiem in sua Deo
ri_s suaviter requiescit. .
XII. His itaque 3 prae.Hbatis,adjea quae reliqui- Patri sahctoque Spiritui, cbnsubstantialera etiam
mus, reyertamur. Quaeroigilur ut dicas miliiinqua nobis in hostra. Nostra dicimus; in caniis conditibne,
natura ipse m.edialor. p.ei et hpminum lipmo.Chri7 hoh in peccati yel niisefiai commuriione. Peccalum
jstus Jesus dignatus est esurire, sitire, passjonum eriira non fecit, sed alierium lulit, hec dolus inventus
senfire dolores, Quid moraris ? non vales negar.e : est in ore ejus; sed dolbres Ji npstros ipse pprlavii,
melius est ^ ut profilearis qpia seenndum huma- vulneralus est propter iniquitates nostras, attritus est
nam, Diyina enim natura jmpassilii.lis,jnviolabilis propter scetera npstrd : disciplinq pacis nostrm supef
ef ? semper permanet immutabilis, Verum esf, om- eum, el livore ejus sanaii sumus (I Petr. n, 22, el Isa.'
nipo verum, quia in huniana. Yplo ergo .uf liquidjus Liii, 9). Omiiia autem heereticorum pervefsa dogmalai'
defifliasquid sit humana nalura : sola caro, an sola cnm auctpribus et sequacibus suis aeteriio ahalhe^
aium.a, an utraque, anipia et carp ? Non enim pos- mate percelli iudicamus. EHpandiimnamque"et Fe-
sumus,, nec fas est, yeritati .cpntradicere : ex utta- liceni, nbvos hosles Ecclesioe,sed velornosa d foece
que n.ihiloroiuus hnmana .cpnstat nalura, ex aiiirna G' .perfidieels pollutos, nisi ab hac slullitia resipiscant,
siquide.ia-et carne. Di.ci,tpergp mihi, in sola carne, et^er rectoe fijdeisatisfactibnem lamenlis se abluant
an in.sola anlma, an.; quod verjus est, in ulraque poenifentiae,indigrios e,t ihgratbs eos a cotfsoriio ca-
periulit vhlfterapeis.sionuin.?.Caro ePim sine, am> Ijfplicofum perpetua aiiihiadyersione eliminafe de-
ma nihil sentit: apima enim slne cajne non esur cefiiimuSj ejt agreinioorthodoxaeEcClesieeCensemus
rit, nequesiiit, nec p.olestcriici.fjgi,et la.men.cruci- 16alienos." Optainus fameh et omni annisii meiilis,
lixa est.per carriero- .In^umrois efenim palmis, et m immensae pietatis bonj pastoris, qui aniriiairi Suam'
extrewis * .crucifixa est, plaiiUs. .Qupd sj non es.t posnitpfo ovibus suis, etrieriiinero vultpefire, cle-
ciwcifix.acinn .carnei.cur^hsit/iolpr.emiCarpenjm, nentiain iroprecamur, ut peffidiae"reliclbefrore, ad
sicut^dictuih est,.sine anima nUiil sentit. Quodsiper viaih verifalis quee Chrislus est, et ipsb redearit
carpis cognatioriem sentit ? 4pJ.0fem_,et carp .pejr pefducenle, quatenus in sihiim matris Eeclesibadi-
animajn dolet in.cjsa ; nec carpergo 8 sinea.hinj.a_, lectipnis suscepti amplexii, trariquilla suaviter fidei
nec auinja sine carne pj^epapotest buraaiia ,dici..9 pace quiescentes, lafgissima siigaiit ubefa bonilatis
natura. Ex utraque namque connexioiie, carnis sci- Dei, ac pbr .hoc perpetuee fellcltatis gaudia, gfafia
licet et aniihee, perfecfa constal humaha natura. -UnT Dei,.qui pro oron.ibus mortem "gusiayit, largiehte,
de ,et majpres iiostri liac .de.finiiionesapcite; qupr 5-sine fine valeaiit adipisciv JEpsetiam qui post hartc
Bumsagacissima capacitatis. peritia ^? lopge yalde tam saluberrimam d.efinitibriem,quarii pieriaria *:sy-
a nostrae tarditalis distat ignayia,; placuit eis, sanr iiodus sancto afflata Spiritu cbricbrditer subliU sin-
cto annuente Spiri.tu, sduas in upa Christi j_»erspna cerifate lerminavit, falsissirois epruril assertiohibus,
indubitanter profiteri naturas, divinam s,cilicejt. ,et sjye claro, sive in publica voce, pfaebuerint assen-
VARIANTESLECTIONES:
' 11 Basil._,Dominum_.
i
' * |p BasjT. deest hpc. . •.
Basil., liquidius. '.**'
H &sii.S confiiehiur, quod .yidetoirrectuis.-. •
3 Basil., ita. 13Basil. sed sempilernoex Patfe.ilA el Bariii. Vide
* InBasil.,'deestesf. ApudLabb. in roarg. flard. notam. ' . : •
notat deesse in ms. yerba melius est ut' profilearjs. 14Aguirr-., dolos.
" In Basil., deest et. 18Basil., fere perfidia. Sic et Barth.' Vide notani.
6 Aguir., exlernis. " • 16Basil., decerno,et a gr. sanctm matris Ecclesim
' Basil., sensii. censeo. '•,''' :
17In Basil.deest haec integra periodus, usipe Eos
*'BasiI..'^fVtm.
• Basil., Dei, raale. - '' !
etiam. ~'•
10 Basil..
puerilia, perperam.
 ijfjS LIBELLLS SACROSYLLABUSCONTRA ELIPANDUM.— lWMl. (66
snm, siroUi eos sententiae vindicta sancimus esse A hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocemmeqm
plectendos. reseryato per omnia juris privilegip audienl, ul (sic) fiat unum ovileet unus pqsior (Joan.
1 summi pontificis domini et Patris nostr-i Adriani, x, 46). Multipliceturpax in diebus ejus, ut sil sancta
primje sedjs liealjssinii papae. Ecclesia libera, et ab oriini sfrepilp mutidi secura;
XIV. Nps auiem, domiui et charissimi fratres, se^ qua libertate Chrislus eara liberayit; liceatqne Do-*
quentes proeeedentiumPatrum sanam •doctrinam V miiii sacerdoles, juxta evangelicaset apostolicas ca-
respuentes per bninia deliramenta npgacium lioini- nonicasque regulas simpliciter' Domipq deservjre,
num, corde credamus ad justitiani, ore autfim confi- militare in solis castris Domhiicis; quia jpxta ejus-
teamur ad saluiem, Dominumnostaim Jesura Chri- dem Dotnioi voceni, Nemo potest duobus dominis
stum verum Dei Filium, non putativum; jiroprium servire (Matth. yi, 24). Et Paulus: IVeinomiliians
in utraque natura % non adoplivum : aequalemet Deo impticat se negoliis smcularibus,ut plqceaf ei eui
coaeternum^Patri sancloque Spiritui; qui Eeclesiam SJ probavit (II Tim. H, A). Nemo sibi blandiatur
suam proprio sauguine acquisilam, sine macula et quod ulrumque possit et Deo et mundo servjre, quia
ruga immaeulatam cuslodiat, et corda noslra in recta veritas est el mentiri non potest, qui hoc fierj non
fidei puritate immutilato jure coiiservef. Calholieum, posse lestalur. Unde supplicandus est franquillis-
atque.clementissiroum, semperque jnclylum dom- B simus prirtceps nosler, ut ille pro nobis contra yisi-
ntim 8Carolum regem per intercessiones beatae et biles hoste& pfo Ghristi amore, boriiino opiiulanfe,'
gldriosae seroperque virginis Dei genitricls Mariee, diraicet; et nos. pro illo contra invisibiles hosies,
per quam meruimus auctorem suscipere vitae, et Domini iraprecantes potentiam, spiritoalibus armis
beali Petri prinii pasforis Eeclesiee-,omniumque san- pugnemus, quafenus vicariaro e,i relributipiieni in
etorum, verum eliaro suffragantis precibus vestris, illa die pro Ee.clesia sna Dei JFilius repend.at; ut
omnipotens e.l sancla Trinit.as sua cum gratia cir- quemadmoduffl ille nunc eam? infer tot ajundanos
euroeingat, suaque dextera semper protegat% et de- tumultus constitutam reddit jsecuram, ita epni i.Ua
feudal, .uf faciat semper quae-illi suiit placita, qua- 8 coelestis regni faciat esse paftieipem. Induigeat
tenus 8 ccelestibus fretus .armis, ipimicos nominis miserafus .capljvis, sjubveniat pppressis, .di.sspjvat
Cbristi auxUiofultus de coelo ad lerram prosternat. fasciculo.sdep.rimentes, sit consojatiovi.duarum, mi-
Barlraras eiiam hationeS infinila' Deus omhipotens scroram i«frigerium; sit ©ominus et Pafer, sit rex
ditiopi-cjuspolentia subdat: ut ex hac occasionead et sacerdos, sit omnium Cliristianorum ihoderaiitis^
agnitionemperveniant veritaiiis,el cognosoeaitverum simns gubern.ator, auxUiante Dofflino npsfrp: Je§u
et vivuni Deum creatorem suiim. Regenerati siqui- Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit ,et
dem 6 unda baptismatis in greifiio aggregentur riia- regnat Deus in Trinilate perfecla, per omnia ssecula
tris Ecclesiae, ut implealhr quod bonus jpastor pro- seeculorum.Amen.
miserat, dicens : Et alias oveshabeo qum non sunt ex
YARIANTESLECTIONES.
? Basil, a«Id,fidei. :,*Basil., et
a In Basii, <leeslin utraque natura, 6 Basil. nonquatenus.
habel siquidem.
3 Basil. elAguirr., Dotninuin. ' Basii., Ulamnunc eis.
1 Basi), pnj. suqque4fixter,g 8 Basil., illm.
setnper prgteggt.

S IN LIBELLUM S^CROSyLLABTJM NOT®.

PR.EFATIUNCULA., NOT^ IN TITULUM LIBELLI (*),
, ^SacrosyUabus.Bartiiiuslib. XLJI,C, 14; gidonius,
Caspar Barthius, nohilis ille Saxo *t clarissimum et ab illo alii scriptores, etiaro iroperatores ,incodice
Germsiftieeornanienluni (cujus elogia si aves , adi gpices pro Htteris sive epistojis dicjint, nt nolissi-
Thomain Pope-Blountin Censura.celebriorumauclo- P murn. Paulinus y.eroisle syllabas : «ut. unusquisque
rum), qui innuriieros pene auctoiTs in spissis illis quidquid ingenii captu reclius sentire potpissel, per
cohferlisque LX Adversariorum libris ad Lydium sacras sijtliibgsdie statuto ejus clementiae..deferret.>
lapidem es critices trutinam revocat, Hbel|um hunc Tafflen coiiecliones potius intelligere videri possit,
sancti Paulini jjostfi liaud.quaquaniomjsit lib, XLH, unde et libellus ipse hic Sacrosyllabus ins.crib.iturin
cap. 14, etUb, xuif, cap, II. Quaeip e.uniQemad- tomis Conciliorum, quia scilicet pro pronibus unus
notavit, ut cuique praesio essent, hi,c suhjicere non oblatus est anno Dohiini802in synodo Altinensi.Heec
ab re fore ralus sum'. Verum cum vir multm.lectio- Barthius.
nis, sed.naris haud prorsus emunclm, ut de ep qui- Quanquam non uno peccato liic -Barthins peccet,
dam protuHl (Paul. Colomes., Opusc..pag. 250), non- quia nou an, 802, sed 794, non in synodo AUinensi,
nulla praeierierit, lionnulla levi tantum atligerit sed in Fraricofordiensi hoecacia sunt; attaro.enratio
roanu, ,et haec ipsa quae perpendit, careant deleptu npn esl iniprobanda cur Sacr,osyllabus.dieius sit li-
el concinnitate ordinis, quod multa scribere y.olehti bei', jiimir,umquia pro omnibusoblgius est mfi.s. Pro
aceidere est. ferine necesse ; nos progressum Pau.li-
nianeeorationis servanles queeeunque,animadversi6ne . (*) Pe ediljonebujus lihelliin CollectioneConciliorum
digna erjint, nolahimus, inserti.s suo loco pccurren- J..abbei, quam collataincum cardjnaliAguirre,sequimiir,
spc. Jesucum
tibus Barthii adnotationibus, et nostris irilerposilis; sjc ait Harduiiius.:«Collatiisa P.abSirmdiido
ita tamen-utalteraeab alteris distingui.et cognoscivel do'dice"sanctae MariaeRliemensi Hiucmarodonato, ut
ait ipse in apogfaphp,qiibdasseryalur'inhibliothec»col-
primo posshit inluitu. iegii «jusdemsocietalis.»
 167 S. PAULINIPATRIARCHJEAQUILEIENSIS 168
omuibus, iriquam, episcopis de propinquioribusIta- A Chrodogaiigiproferl in Collect. Cohcilior.post con-
lim partibus, utait: Caroius Magniis in Epistola ad ciK-Aquisgran.an. 816, ait vulgarem hancab ihler-
EHpandumet caeteros episeoposHispaniae,quoeactis polatpre quo^am ex illius norrii;i, et concilii Aquisg-
Concil. Erancoford. inseritur, datus est, velut cpra- capitulis et aHunde coiisarcinatam, jiori tamen au-
mune Itaiicbruhi praesulumconc lio pfeesentiumsuf- ctoritalis pondere destitutam),'cap. 14,'sic praeci-
fragium. JEteniriia avtiuUScau; quod est comprc- pit: «Nocturnis horis cum ad opus divinuin snr-
hendo, syllaba dicitur, quia syllaba ut plurimuin ex rexerit clericus, primum signum sibi sanctaecrucis
comprehertsipne pturium litlerarum exsurgit, Sed impriroalper inyoeationem«anciaeTrinitatis, .>Chro-
haecad grammaticos. Ceelefura quaiidpquenon ftiodo. dogangusfloruit circa an, 743. VerisiniUUmumergo
ea quae plurium voiis exponerentur, sed et epistploe, est ab utrbque, nimirum ah invOcatioheTriniiatis
vel ab uno directae, syitabm dicebaiitur: Anastasius, et «rucis efformatione orailonem suam Paulinum
in Adridno(Edit. Rom. 1718): «Ponlifex. . ..dirigens exorsiiin fuisse. . .
cumeosuos missos ad piaefatuift exceHeritissimum § i._ ;
Efancofiirii regem cum appstolicis admonitiohum &.Tranquillissimi.Titnlus non recens imperato-
syltabis; elc. > et coriciliumRomanum ir,: an. 745, ruin. Yegetius Valentiriiatium,cui libruni dicat, al-
act.-l : i Antehos.dies sytlabasrevereniissinii-alque loquens, in prol. lib. 11: c Yerum tranquHlitBSlua,
sanctissimi fralris noslri Bonifacii archiepiscopi iio- imperator invicte, > etc. lib. 1C. Quandp libeAus,
> . "
his refiil.isti. Dubium.Arcad.et Honof. Remigio : t Etiarosi fue-
i>ln nomine Patris, etc. Sic praeriiitliturin editio- L, rint nostfoe iranquiliiiali preces oblatae.> Cerle si
nib: Basil. Herir. Pelr.. an. 1555, CoUectionis sive B quem alium,regem judicemque inprimis tranquilH-
Biblioth. vet. doetor. Eccles., tom. U, pag^.1122,et tas decet,,quoe facit, ut.quamvis curis circumseplus
Parisiens.in CalceAlcuihi anrioiGll; et par est cre- externis, a recto tamen nbrt.dev^et, «et iranquiUo
dere a Paulino sic coeptum,et insuper, cum haecin lhoderaroine, >' ut ait Gregorius, lib. "xvui. Moral.,-
cOhciliojdiss.ercrei, addidisse.,'crucis.signuni, ut et cap. 25, «ea quee cifca se mimis sunt tranquilla,
facinius nunc, et fieri iri ecclesia consuevit. Vel disponat. >.-Regesigitur jud.icesque euih imitentur,
elhiiicis a Numi.nisinvpcatlone orationes suas auspi- dequo Sap. xif, 18,.dicitur ; Tu aulem dominator.
Carisolemrie erat. Virgilius-lib; xi, v.300':. - virtuliscum magna irahquiiliiale judicas.
•;' Prajlatus divosjsoliorex'inBtab-allo:; : b Didconibus. Banhius ii!>.XLii, c. 14.-Cum sci-
rihi Servius : i toore anliquo : nara majores nullam rent .veteresChristiariiserjplores diaconrimGraecam
ofationein, nisi invocatis nuroinibus inehoabant, si- esse yocem, grxcismi autem.imperita iiiultiiudoeam
culi suftt omnbs orationes Catonis et Gracchi. > cbntfa originem suam proferfet.; ef ipsi diaconeiii,
Cbrjsliaiiis uihll ailiiquius, quam ab invocatioiie non diaconum scripserunt. Sic ex .piimis Patribus
Dei sunirai exprdiri res actionesve suas quolidie. Cyprianus epistola quinta:; Cyprianus.presbyteris et
Cassianus, Collat. xxi,' cap, 26: *Quid de primitiis diaconibus frdtribus.. SynOdus Sardicensis.episl. ad
in fragmentis flilarii a" Pithoeo editis.
dicam, quas aboffliiibus qrii Chrislo fideliier faiiiu- Ecclesiam
lantur.quoiidieeeflurii est exhiberi? Nam.. . sotono Efravit Simpu Gonlartius ad Gyprianum. Flodoarjius
excitaii..-; pfimo linguaesuaemolu.ipsum invocant, lib. 111,eap. 7, Hist: Rheni.: Diaconesinduti dulma-
ipsius noiriehlaudesque concelebrant. > Hoc quidem licis. Sic Anastasius Bij.liothecarius scribit ad Joan-
respiciebal Airiprosiusin hyrono Fer.n ad matutin. Q nem diqcoriemurbis Romanee.Sic sub CarolS Pau-
linus Aquileiensis : « Quadarii'vero die fesideiiiibus
Teiingua priiiiumconciiiat, ciinclis in aula sacri palatii adsistentibus in nioduni
Iemeniis ariloranibiat;
Ut acluunisequenliuin- cordnaepreshyteris, diacpnibiis;,.cuncioqueclerp, sub
5
Tu saucte,-sisexordium. praeseniia prsedicliprincipis allafa esi epistola. >Hsec
Et Paulinus noster Henricum comitem in lib. Ex- Bartliius. c Elipando., etc. Quare dictus Elipandus auctor
hbrtalionis, cap-. 28, monebat his verbis :"%Omne sceleris, caeterrinifuerit Felix, vide disserlatip-
opus quodcunqueinchoaveris faCere, primum ihvoca nemlY, cum n.47. ,
Deum etgraiias ei age: etcura cohsuriimaverisUlud,
simililer fac. > ^9 d Morosadilatip, Barthius L c. Morosus signi-
: Quod autero.attihet ad crucis signum, cujusque .ficat diffieileffi.,longae moroe causatorem, ut apud
actionis initio praemissum, tam veius est ihEcclesia Hericura Altissiodbrerisem,etTerentiahum Mauruni,
consuetudo, ut Basilius, lib, de Spiritu saricto, cap. notabamus. JfdemPaulinus : « Cumqueimprecata et
27,-reposuerit inler apostolicas tradilioiies i illud "coiicessaesset >riibrosa dilatio per dies aiiquot ejus
vulgatissimum-ut signb. crucis signemus, > sicut mansueludini, etc. Rursus lib. XLIV,cap. 19, iibi
etiara <ipsam fidei' proffessioheiri,ijua credimus in nohnulla loca Prudeiifii juriioris VitaebealaeMaurae
Patreffl el Fijium et Spirituro Saiictum.> Audi Ter- virginis scriploris casligal, morose,inquit diu valel,
tuUianum,lib. de Goronaniilitis, cap. 3.«Ad oirtnem Prudentius :: « -corara supradicta. dicti Salvatofis
pfogressum, atque promotum, ad oirinemaditum et efligiepfoslernebal se-morose quolidie successive. >
exitum, ad vestituiri, ad^Calceatuni, ad lavacra, ad jf Sic sporidaedsyocat morosos iu carmine HeficusAl-
mensas, ad lumina, ad cubilia, ad sedilia, quacun- tissiodorensis, quod diutius obhoereanl'. -
que nbs conversatio exercet, fronteni crucis signa- Caeterum.morosusnon est a mora, ut hic derivare
culoferimus.ji Prudehlius Catlieroef.v. 865, in byro, videtur Bartliius, sed a moribus diflicilibus.Nonnius
ante sopinurii: De difler, diction. in slgnific., Y. morata. « Morosa
".-'.'. Fac, cum/v.ocanlesomno' contrariis perversisque moribus.*>Tullius de Sene-
Gasluiripelis ciibile, '''_ ctute: * At suiit «lorosiet anxii, iracundi et diflifciles
Froniem locuiiiquec ordis ieries. > '.'-• •.-•-...•
'"' « Mellis sapore temperare. Nptissimacoiriparatio
Crucisflgurasi^gnet.
Auspicanlibus auterii Christianis actiones suas vel est, dograa qubd amarum est, fraude circumliiumj
'ab invocalioiie Dei suniriiet trini, vel ab efrbrma- comparari poculo medico,;oris melle Hlitis, amari-
tione sigiii viyificaecrucis, sensim faclurii est, ut tiem legehte. Tdem PauliriuS: « sed sicut liios est
'associarelrif invocationi-saiictissiraeeTrinilatisipsius haereticistrislia laetis, dulcia permiscefe aiharis, ve-
crucis eiTofmalip,nt ait Claudius de Yert, Eitplicdi. iierii poculum meilis sapqre tehiperare, quaedam in
desCeremon.de VEgliie,tbto. I,^pa;g, 187, edit. Pa^ eadem epistolapleriahlasphemiisreperta suht. > Lu-
; fisi I7O6, qiierii vide etiairi pag. 257 et seq. Jam crCtii, flieronymii Phoebadii,et atiorum.Ioca notavi-
teriipofe Paulihi Iri pfaxi hocferat, JSamClifodogari.- mus alibi. BARTHICS 1.c.
gusepiscop.usliletensisin regula sua yulgari (yulgari; Loca quoeinriuere videlur voluisse-Barthius;-fofc-
lhquain; nam P. Philippus: Labbe, qiii.proprjam tasse heec sunt; et si.ea non sunt, tamen ad rem
 m LIBELLUS SACRCSYLLABUSCONTRAELIPANDUM.- NOTJE. 170
sunt. Hieroiiymtis.epist. 7. ad Leetam. < Yencna rtpn ,\ Hesperia dicilur. illa, ad discrimen Italiic, ultiraa vo-
dantnr, nisi melle circumlita : et vitia non decipiunl, catur. lib. i, v. 819. od. 56 :
nisi sub specie umbraque virtutum. >Phoebadius.lib. QuinuncHesperiasospesab ultima.
contra Arian., non lohge a principio, de fide Valentis, Dicens autem Paulirtus Aquileiara Hesperiis, id est
Ursacii et Potamii: « Nihil siraplex in hac fidei pro- Itdiis bris accinctam, non slal pro iis qui inlra Illyri-
fessione suscepi, quse prima fronle ad decipiendos cos fines eara reponunt, ul Graecoruraplerique quos
imperitos, credulos, incautos, haeretica subtilitate refert; non taraen sequilur eminenlis. Norisius dis-
blandilur : pari raodo, quo veneni poculum mella sert. de quinta synodo, cap. 10, quibus adde et Sir-
conimendanl. > Lucretius, lib. i, v. 932 : iriondum. Iib. i, cap. 8, et lib. n, ciip. 7, Propemptici.
Sedvelutipuerisabsinllriatetra medenles Auctor vcro Chronicae, seu veteruni Aquileiensium
Cum dare conanmr, prins oras poculacircum lom. IV in Anecdotis Muralorii, lo-
mellisdulciflavoqueliquore, patriarebarum,
Conlingunt quens de Federico patriarcha, qui conterminos hostes
Ut puerorumsetasimprovidaludificetur
Labrornmtenus, inlerea perpotelamarum repressit, sic ait: Reddens paceiri Hesperimqum esl
Alisiiubilaticem,deceptaquenon capiatur, capiit Ecclesim,forle quia iri Italia festRoma./Clarius
Se.dpoiiustali factofecreatavalescat, apparcl in ejus epitaphio ibi subdiio. cuffldicilur:
Sicego, Pannoniaerabiem magnorrioderamiiie pressil :
Sic igitur et haereticinon vilee, sed poculum niortis El pacemaflliclasconluiifllalice. . , .. .
propinant.,Hac similitudiiieutitur Pauliuus eliam 1.1 Sed et Pancirolus in Nolitia imperii pccid., cap. 58.
contra Felicem, c. 12. n" « priraam post Romam Italioecivitatem vocat Aqui-
II- leiam etYenelieemetropolim, etsi imperante Angusto
§ extra fines censebalur, ut auclor esl Slrab.,
a Servornm Dojnim ullimus servus. Servus servo* lib. v.Yenetise > -
tum hodie lilulus est datus pontifici maxiino. Olim c Nomine, non merilo prmsul. Barlbius .
1. c. Qnod
humiUtatis aflectatione quivis eum sibi siimebat autem Paulinus ait nomine, non therito, ex humijilale
Ghristianus antiSles. Paulinus nosler : t Quapropter est sacerdotali; non enini se posse tanio muneri sa-
ego Paulinus, licet indignus peccator, omniunique tisfacere etiam sanctissimi viriautumabant : itaque
servorum Domihi ullimus servus, et& > Anaslasius dici. se, non csse episcopos dicepant. Hincmarus de
Bibliothecarius : « Domino meo per orania sanctis- divortio Lotharii : Hincmarus nomine non merito
simo, Deo honorabili Patri spiriluali ac magistro Rhemorum episcopusac plebis Dci famtilus. Idein ad
Theodosio preshytero Anastasius exiguus misericor- Guntarium Coloniensem. Sanctus Bernardus apud
dia Dei presbyler. et monachus servus servorum Olhonem Frising.. lib. i de Gestis Friderici, cap. M :
Dei. > BARTHIIJS 1. C. Bernmdus vocatusabbasClaravallensiSi.Siccapiendus
Sed errat cum dicit hunc litulum esse ponlifici Ivo Carnotensis episcopus episti 12 : Reverendissimo
maximo daluin; neque eriim illi dalur, sed ab ipso Patri Palrum Urbano fidelissimusejus filius Ivo Car-
assumitur humilitalis gratia; originehi appellalionis, notensium dicttts episcopus. Qui idem servum se ec-
et demissionis exemplum dedit sanctus Gregorius clesieeCarnotensis scribere consueyit, et non satis
Magnus, testc Joanne diacono in Vita ejusd., 1. n, aptum ejusdem ministruro.; et-.milletalia apud Desi-
c. 1 : « ut Joannis patriarchee CP., qui se cccumeni- derium et ejus sodales Goflridum Yindocinensem,
cum jaelitabat. thrasonicam ostentatiorieniet factuni C Petrum Cellensem, Peirum Maurilium Cluniacen-"
suggillaret, >ail ex eodem diacono Ducange in Glos- sem, etc, abbates atque episcopoSiHactenus Bar-
sar., \T. Servus servoruniDei. Qui addit el reges et thius, cui addere potes quod in suo epilaphio scripsit
principes, quinimo episcopos himc usurpasse, ut Si- Golpoldiispatriarcha, ut in citata Chronicaa Mura-
gualtus patriarcha Aquileiensis(is dccessor fuil san- torio relata legitur.
cli Paulini) in bullario Cassinensi, tom. II, p. 16 : Hoc ego Goipoklusjaccomiscr iu.monumcnto.
Servus servorum Domini. Caetefi, qiii non pauci Hic piaasuldiclusiioniine,ton meriio..
sunt, ibi videantur. Excurre quoque initia epistola- J Constiluta persisiit, adversis limrelicorum, etc.
rum sancti Bonifacii episcopi Moguntihi, et quam Barthius 1.c. sed nec primum comma liofum verbo-
ssepissime titulum istum usurpatum invehies. Vide rum mendo vacat. Scribe : In mari hujus smculi
quoque in episl. 2 notas NicolaiSerarii plurS in hanc consliluta mgfe resislit adversis, 'iwreticbrum, elc.
rem disserentis. Trilum est illud, quod habet Gloss., Sed Barlhii nihil niutahduin
c. Quolies1, q. 7. bona pace censeo, sed
ita legendum ut scripiiim est; Quid ehim obstat quo
Romatibi quondamservidominidominorum; minus sensus recle curfat, quin ad afbitrium inter-
Servorumservi uuoclibi suul domini. : quin pro persistit resistii Iegatur; et,
ponalur agre
Quod fortasse est Nildeberli Cenoraanensisepiscopi, adversisadjectivum optirae appositum flatibus hmre-
ut conjicitur ex schol. Cassandri ad hymn. 2 sancti ticoruth, ut patet ex sequentibiis quoque epithetis,
Paulini de SS. Pelro et Paulo*
h Aquileiensissedis Hesperiisoris accinclmiId est, violentis perfidorum proceUis',spumaniibusmaledicb-
fum undis, yerboresisiil graiis iniermutato appinga^
ltalis finibus coraprehensoe.Hesperia enim, quod est D lur? Si eiiimadversissepafes a fiatibus, actura est de
o^cidenialis regio, a Graecis,queis erat occidua, di- periodi harmonia.
cta est Italia, Maeid. 1. I, v. S30 : e Jaculis ex arcu inloiqueris Scripturarum. Bar-
Est locus,H«speriamGraicognominedicunt, thius scribit inlorquendis; et addit: lta ut ascripsi,
Terra anli.jua,polensarmis,aique ubere glebaa: hmc legenda sunt. Supervacanea correctio : aeque
OEnolriicoluereviri: nuncfamaniinores hene, quin et melius inforquehs,qtiam intorquendis,
llalianidixisse,ducisde nominegeutem. si commala duo ad clarioreni sensura, alterum post
Lib. II, v. 781: jaculis, allerum post Scripturarum vcl apporiis, vel
Adlerrani Hesperiamveniens,ubi Lydinsarva subintelligis, ut sit: debel jaculis, ea ex arcu intor-.
lnter opimavirumleni fluit agruineTibris. quens SCripturarum, perforare.
Silius Italicus, lib. i, v. 50. Cannas tumutum Hespe- f Super fideifundaihentum.Nil frequentius in Scri-
rim appellavil. Horalius, lib. m, v. 294, od. 6 : ptura et Patribus, quam ut fides dicatur radix ei fun-
Diiiuulladederunl dameritum. Unum allerumve in te satis uota sufficiat
Hespeiiaeinalalucluosae. tesiimortiura.Eusebius Pamphili lib. n contra Sabel-
lium : « summum et praeeipuum, et primum funda-
et lib. IV, v. 237, od. S : hientum el radix omniura operum, quae fiunt, fides
. Longaso uiinaindux bona3ferius est. > Ambrosiusquoque prosequitur allegoriam iun-
Prseslesi.e-periae. dimenti et radicis, nbi de fide loquilur; ut libi n de
Quoniam vero el Hispania, oueeItaKoeoccidua est, Cain et Abel, cap. f), dicens fidem < esse radiccni
PATROX.XCIX. 6
 171 S. PAULINIPATRIARCILE AQUILEIENSIS 172
omnium... et quidquid supra hoc fundamentumeedi- A , paternoe successionis, quomodo adoptivus nobis id
ficaveris, hoc solum 10 ad operis sui frnctum, et ad dare potuil? BARTIHUS.
virtutis proficere mercedem. > El enarrat. in psal. i: Faleor; lectio diiliciliset fortasse corrupta librarij
.«Yirtutes sine fide folia sunt: videntur virere, sed ve.laraanuensis negligentia, ut non eguit, sed habuit
prodesse non possunt: agitanlur venlo, quia non ha- scribendum sit : nisi mavis in temporis barbariem
hent fuadamentum, » etc. culpam refundere, quo nornine ejus tempeslaiis scri-
ra- ptoribus multa sane condoiiaiida sunt. Barthius, ut
§ eruditam proferat adnotationero, lectionem difficilio-
a In cqlculo candido Agni. Calculis componebanl rem, et non levi manu assequendam reddil. Quo-
veteres summasexpensionum; unde ad eossedereest modoenim potest dicere Paulinus : « Quo pacio no-
rationern ducere: quoecum calculis esset computata, bis adoptionem tribuil liliorum, si ipse necessario
redigebatur deinde in tabulas expensorum et recepto- jure caruit, vel eguit, ut sibi haberet? > Si caruit vel
rum. Hinc calculus Paulino nosli"o ipsas tabulas de- eguit necessario jure, inferendum esset nec fuisse
signat, cum ait: « Hujus nimirum pestileri serpentis fiiium Deinaturalem. Necessariumeniro jus fundatur
-4nstinctu, fellisque poculo ebriati quidam, quorum in nativilale naturali; ut ipsemet Barlhius dixit. In-
non sunt nomina in calculo caiidido Agni inscripta, super quoe connexio verborum el sensuum conse-
haeresimveiernosam suscitare nituntur. > Idem est quentia est isla? Ipse caruit neeessario jure ad ha-
ac si rationem dixisset, et sic calculum exponil glos- bendam pro se adoptionem! Jus necessarium noa dat
sarum veterum RhapsodusPapius magisler. Ita Bar- jtis ad adoptionem,quia est ipsa naluralis iiliatio; et
thius1 c. j
]j filius naturalis non est dicenduscarere vel egere jure
Yerum isihoec explicalio haud arridet. Non me necessario, nec adoptionis; non necessario, quia est
lalel calculos pro raiionibus, sive labulis dati et ac- filius naluralis; non adoplionis,quia si naturalis est,
cepli usurpalos. Imo adde, si placet, calculatores, eos non est adoptandus, nec ei competit adoptio. Sensus
iiiter servos fuisse, qui rationes expensarum descri- ergo verborum Pauiini simplex uitidusque videlur
ptas servarent, ut habet Pignorius De servis cap. 18. isle : Non polest tribuere adoptionem,qua ipse eget,
Sed nonad hanc calculorum intelligenliamrespexisse quia si ipse (get adoptione, non habel quod alteri
Pauliniuftsatis ostendit quod dicit in calculocandido. det. Quod maiiifesle convincitnr ex verbis stalira
Quid enira habet candidoad rationes dali et accepti? subjunclis : « Nam quia peccatum non habuit, ideo
Etenim non hujusmodi ralionibus candidi appellatio nobis peccatum donavit: quia non accepit ul vita es-
apponitur. Melius ergo si dicas in menle habuisse set, sed ipsa essenlialiler vila est, idcirco nobisvitam
locum Apocalypseoscap. n, v. 17 : Vincenti dabo aeternamindulsit. > Ergo ex his sic infer : Quia non
calculum candidum, et in calculonomen novnmscri- habuit adoptionem, adoptat. Et ex opposito, « Quo
plum, quod netnoscil, nisi qui accipil; cui locoArctas paclo nobis adoplionem trihuit filiorum, si ipse ne-
lucem afferl: « Posuit, ait, hoc loco calcnlum candi- cessarium eguit (forte nccessariumadverbialiter pro
dum, quod is notus esset ab his, qui iii thealris ac necessario) ut sibi haberet? >
stadiis certabant, et vincentibus tradebatur. > Con-
suevisse veteres, dies resque faustas lapillo candido, §IV.
nigro infauslas adnolare hemo vel leviter linctus lit- n Quilibelscrupuiusainbiguitalis. Quilibethnic ge-
teris, ignoral. Plinius lib. vi, epist. 11, ad Maximum: *n. neri scriplorum qucmcunquesigniiicat. Paulinus : sed
« 0 diem l:elum noiandum inihi candidissimo cal- ne quilibetscrupulus ambiguitatis remaneret.... Scru-
culo! > Persius inil. salyroen : pulus autem esl dubitalio, ambiguitas. TertuUianus
Hunc,Macriie, diemnumeramelibrelapillo, fine libri ad Scapulam. « yuisque euim tantaro lole-
l^ui tibi labentesapponitcandidusanuos. rantiam spcclans, ut aliquo serupulo percussus, et
Sed et sententias calculis atris vel candidis, cum ab- inquirere accenditur quod sit in causa, et ubi eogno-
solverent vel damnarenl, judices ferebant. Ovidius, veril, veritatera et ipse statim sequifur. > Hinc scru-
lib. xv Metam., v. 41 : pulus ambiguitalis hoc loco, et scrupulosx ambages
Moserat antiquis,niveisatrisquelapillis, apud Justinianum cap. 1 Cod. commun. de legatis :
liis damnarereos, iliis absolvereculpa. « Quis in remissionis scrupulosisulatur anibagibus?»
Menochius ad locum hoec omnia BARTHIUS.
Qptime Apocalyp. Adde, scruputumscrnpi diminulivum esse, de quo
complectitur : « Est calculus candidus senteiitia feli- Feslus lit. S : « Scrupi tiicuntur aspera saxa et di-
citatis, quam Christus in
proferet vincentes, ipsaque stantia a traclu : unde scrupulosain rera dicimus,
asterna felicitas, qua vincentes donabit. Calculus in se habet asperi. > Hinc proprie scru-
cnim candidus veteribus signum eral rei faustoeet quoealiquid Iapillus ille dicilur, qui in calceo latens, solli-
felicitatis, absolulionis in judicio, el in comitiis pro pulus citudinem laedendocreat. Translale vero significan-
fnagistratibus creandis calculus candidus dabatur dis dubiis ancjpitibusque rebus anxiiudinem parien-
ejus riomine signatus, cui suffragabantur. > Et hoc
cst quod respiciebat Pauliuus, cura diceret horum tibus aptalur; unde, evellerescruntilum, pro sollici-
tudinem lollere; injicere scrupulum, pro ingerero
nomina non esse in calculo candido Agni inscripta, D j d.eimus. Cicero pro Rosc. Araer. :
hoc esl ut alibi dicilur in eadem Apocaiyp. in tibro solliciludinem
« Hunc sibi ex animo scrupulumqui se dies nocles-
vitceAgni, c. xjn, v. 8, uno verbo, non esse sal-
vandos. que stimulat ac pungil ut evellatis, postulat. > Idem
i> Necessariumeguit. Mancaest oratio.. Scrihe : Si pro A. Cluentio: « Hic tuni injectus est hominibus >
necessario Neiessariuiii est agnalio sciupiifaselquaedamdubilalio,quidnamesselactura.
ipse jure eguit. jus t Dicant ergo si valenl hmKlici,elc. Dicant ergo si
naturalis, quae necessarios heeredesnobis facit eos valenthmrclici,qumde his tribus personiseum adopta-
qui e nobis nascuniur. Sic Phaedrus, fab. LIV :
verit, cuin tola eum Trinitas in ulero immacnlata!
Cuipotestasnullain gignendofuit. operata sit Virginis;quod si nequeunt, calholicisse
Curliiecsitpoliorcjuceiia ceiitismiseritaest, humiliter salubribus subdant documentis. Ita enim
Dutemquesponlepraestalbeuc.vtleiiliam ? verba ista collocanda s.int, vulgo dirupt.a, et per-
Facit parenlesboiiilas,uonnecessilas. peram sejuncla. Sic Barthius.
Quo loco npn probamus Rimicii et Neyeleti Doschii Optiraa collocalioverborum, sed ndn onirmro ne-
repositionem... nativitas. Nascendi enhri necessilas cessaria. Si enim pareniliesiro attendis, quae scite
parentibus debetur, et fomenlorum sive aliraeiiiorum ponitur in edit. card. Aguirre, et nos ex eo quoque
a jure nafurali post partum. Sic Ambrosius lib. i appouimus, cessat omnis, quaevideri possit, verbo-
Oflic^,cujps verba produxit ad eum Pheedri locum rum confusio. Caelerum hujusmodi transpositiones
Nic. RigaUius. Eguit autem apud Pauliaum nostrum vcl in optimis scriploribus reperiunlur. Auctor est
caruit significat. Si ipse non habuit jus necessarinra QuinlilianusInstit. orat. lib. xm.icap. 6 : « Ubiiiihil
 IA3ELLUS SACROSVLLABUSCONTRAELIPANDUM.— NOT.E. 174
ex signlficatione mutandam est, et structura sola A utitur vefbo perfunctorie saiictus Arabrosius-Hb.vi
variatur, ligura polius verborum dici poiest : Sicut Hexain., cap. 9 : « De naribus aulem quid loquor,
mulli narralionera longis muianl hyperbatis. > quoebivio et prooero foramine antrum quoddam re-
= Eum adoptaverk. Barlhius, qui legerat, ut in cipiendis odoribus praeslant, ul non perfunclorie
Basil. edit. est, optaveiit^ sic habet ': « Optare est odor transeat, sed diutius inhaere.:tnaribus, eteorum
adoplare... > Papias magisler, hiijus generis aucto-- duclu cerebrumqne sensusque depascat. ldem lib.
rum enarrator plerumque non ineptus : Optare, eli- de Paradiso, cap. 6 : « Cognoscereulique non in soia
gere, desiderare; in filinm facere. Sic Barthius. — et perfunctoria scientia esl, sed ineorura operatione,
•Certe desiderare huic loco.non quadral. Caeterum quae oporteat fieri. s
oplare ct eligere est. Virgil. ^neid. i, V.--429; b Fidei shm pugno aitrivit. Quod pwgnimensuram
Pars optarelocumlecto, el concluderesulco. viximplet, arctissime colligi dicilur. Prudentius de
cadavere :
Idem ni, v. 109 : cinisculusareas
Oplavitquelocumregno.... Fuoritque m eusura
Minimi pngilli.
Adoptare autem teste Hotomano in commerit.verb. Sic quidem (male : lege fidem, et emehda ins-eitiani
V. Adoptio, « est idem quod optione facla de-
juris, iu familiarosuara adsciscere. > librarii), sic, inquara, fidem de Christo a beato Petro
ligere, aique arctissirae colleclam et prolatam pngnum vocat Pau-
§ V. linus iste; doctissimus anlistes... Similitudo colaphi
* IVisiqui aiienus est. Optima Paulioi adoptionis in osimpacti jungitur. BAiilrHius,1. c.
descriptio, et affatim conveniens condifioiiihus ab B .Respexisse Paulinum ad pugilum certamen non
Jure consullls requisUis, ul scilicet adoplandus non ambigerem. Pugiles enim a pugna et pugna a ptigno,
sitverus filius, sed alienus, et extraneus. Quibus ac- quoniam feis a natura praeslilis armis pfius primum
•cedilGellius lib. v, cap. 19, adopfionem describens, pngnabatur, inde lapides, bacilli, ignes, ferrum in
* cum, ait, in alienam faniiliam, inque liberorum lo- pugnis adhibita, Lucietius, lib. v, v. 1286 :
cum exlranei sumunlur. » Holomanus 1. c. ; t Ado- Armaanliquamaims,ringnesdentesquefuerunt,
ptio esl aclus legitimus, ______ per quem extteneus in Et lapides,el iiem sylvarumIragminarami,
aUenaro familiam jusque filiifaiiiilias"suscipitur Et flaininsealuue igues, postquanisiinttognilaprimum.
Dixi, ait, extraneus,eumsignificaiis,qui suusnonest. > l"osieriusferri vis esl asrisquereiieria. .
i Ut sanclificaretur aquarum nalura. Sanctus Am- De hujusmodi pugilalus certamine vide Merchrialem,
brosius, in Luc. lib. n, n. 85 : « Baplizalus est ergo lib. n, cap. 9 de Re gymnast. Qui tamen, cum ex
Dominus, non mundari volens, sed mundare aquas, Plinio ait ante Trojana leroporapugilatum inventum,
ul ablutaeper carnem Christi, quoepeccalum non fallitur. Nam PHnius lib. xm, cap, 11, loquitur non
cognovit, baptisrtiatis jus hafcerenL > Sanctus Gre- de athletico pugilatu, sed de piigillaribns ad rem
gorius Nazianzenus, orat. ia sancta luniina : « Ante •scriptoriamperlineniibus. Qua aulera corporis iirmi-
omnia ut per haecsanctificenlur aquae Jordanis, ut tate artuumque robore pugiles esss deberenl, hoc
sicut erat spiri:us et caro, ita et his qui baptizandi cprtaminis genus salis indicat. Hiuc Plautus in Epi-
erant, in spiritu et aqua sanclificalionis successio dico, act. I, sc. i, v. 26 inlerroganti epidicos :
traderelur. > Denique, ul caeterosomiltaraus, san-
clus Maximushom. 1 de Epiph. ait, Dominumno- QuidherilJsnoslerfiliusvalet?
slrum « suscepto a Joanne bapiismate consecrasse Tliesprionem respondentera inducit : pUgilke atquc
Iluenla Jordanis, sihiulque suum purificasse Bapli- athtelice. Ul autem Paulinus ostenderet Petrum per
stam. > valida perque efficaci ratione liaoreiicorum fallacias
dissipare, asserit, ex pugilum forlitudine sumpta al-
» Perfunttorie legere. Perfunctorie est oscitanler, Iegoria, verilatis fideique sueepugno eorum omnjuni
negligenter, nuUadiligentia. Petronius Arbiter : Lo— ora contrita. .
runi de petra solvit, et me cmpitnon perfnnctoriever- § VII.
herare. HoecBarlhius aflerens verba bujus loci. ' « In his erratis qumallegoricasunt sytvaconiensa,
Perfunctorie perfungor esl, sed siguificalionisom- Barlhius, qui editionem Basileensem, vel ei similem
nino oppositae.Perfungi enim est sollicitediligenterve forte ob oculos habuit, quaein ea confusa videntur,
obire n.unus. Perfunciorie autem dicitur de re incu- sic reponit, dum ait: « Transposita etiam in sequeu
riose "et lanquam aliud agendo facta. Verbum Lali- tibus periodi verba ita sunt recollocanda : * Set*
num, ut palet ex Petronio snpra laudato; sed non « quid mirum si slulti in liis erratis, quaeallegorica
facile apud Ciceroneminveniendnm. Apud juriscon- « sunt, carpere nescilis docta manu de silva condensa
sultos non raro usurpalur. D. Deevictioriib., 1. Qui « et umbrosa sub foliis lilterarum pendentia spiri-
(ibertalis ; D. De senatus consutto Silaniano, 1. Pro- « tualium fructuum poma, cum in propatulo pei
pler;l), Ad senatus consultum Tertyitiunum,. 1. Si « sanctos praedicatoresconductammaie inlelligentes
ingenua sit maler. Tandem, D. Quod vi aut tlam 1. «orthodoxam depravelis doctrinam? >Sic Barlhius
Aut qni aliler. LMpiaiius: debebil.... neque perfuii- D Salis concinna verborura reposilio in illa vitiata
ctorie aul obscuredicere. Idem quod perfunctorie esl editione. Sed superflua si quam proferimus ex edit.
dicis causa quod apud Tullium et jurisconsullos re- Labbeana, et cardinalis Joseph Saenz de Aguirre,
perialur. Etenim diciscausa aliquid faclum, est non lectionera eomplecteris, uti est complectenda.
alia de causa factum quam ut possit dici factum. Sic b Advocatusille mihi est, etc» Pulchra est descrip
Dumeratapecunia dicis causa, esl ad nihil aliud nu- lio Advocali, quem cum adoptato insuise eonfunde
merare pecuniam, nisi ut possit dici numerata. Ci- bant prodigiosi illi hoaretici. BARTHIUS.
cero in vi Verrina : « Attamen ut possit se dicere Cieterum qui quoquomodo res altcrius tueretur,
emisse, Artagatho imperat, ut aliquid illis, quorum teropore Paulini advocatus dicebatur. Hinc Caroluf
argenium fuerat, nuramorum dicis causa daret. > Magnuslii variis diplomatibus, ut videre est apud
Ulpianus ff. de S. consullo Sileniano, 1. 1, Cum ati- Dncange, quia defensoremse esse sanctae Ecclesiae
ier, paulo ahte finero : t Si finxit se quis auxilium gloriabatur, advocatus inscribitur. lbi quoque inve
ferre, vel dicis gratia tulit, nihil hoc coinmeivlum nies Gregorium IX PP. in epist. ad Fridericum II
proderil. >Tn margine ihi : « Sunt qui falso legant, iniperatorem scripsisse in heecverba : « Cum advo-
ditis gralia, vel dictis graliam. Est auteni dicis gra- eams Ecclesioeidem intelligi debeal quodrde|]eris0r;
tia accipiendum,id est perfunctorie,et defunclorie. > si defensoris oniittis bfficium,homeii iropfopfieretr
Aug. lib. n, cap. 2, ila ibi. Dicis autem a recto dex nes advocati. > Ecclesiam Aquileieiisem advocatuni
conjeetatderivatuni,ut judicis ajudex, HotomanusV. suum habuisse patebit in calce gx-'chartis quas ip
dids gratia. Ccetemmhoc ipso sensu quo Pauliiius, Not. aJ.Cau. 5 concil. Forojul, p.:oroUtimu|.
175 S, PAULINI PATRIARCH.E AQUILEIENSIT, 176
» CKJHenitn naluram nosiram, etc. B. hanc perio- Apraecipue artem SelJenumi!e Jur. nat. gent. juxla
dum sic legendam contendit. Cum enim naluram disciplinara Hebraeor., lib. iv, cap. 9.
nostrqm quam in id assumptam in dexlera Palris s In spelmofalsitatis. Barlhius 1. c. ex Basileensi,
collocarat, ostendendopatri incessabiliter manifestat, vel alio consimili legerat ,specutum non spelmum et
propilium eutn nobis advocalus noster quasi itUerpel- subdit: speculum diminutivum est a specu, non au-
larido efficit is et benignum. Vulgo omhia coeca. tem quo quis formam siiam spectat. Exemplnm nec
B.VBTHlUS. aliud (id est praeter hoc Paulini) non sutit. Sic
Orania probanda ex lectione Basileensi; in qua ille.
ultima animadversio est omnino riecessaria, et in Hoc testimonio nos usi sumus in illud : Speculum
ver.bOfut vulgo habelur, efficitis, vel is uitima syl- justiiim, n. 3, cum exponeremus Ilalico sermone eas
laba omiltenda, ut faciunt meliores editiones, vel quas dicunt Lilanias B. M. V. Lauretanas, quod et
cum B.irlb. separanda. publici juris fecimus an. 1725, typis Venelis Erizia-
d Et generationeel sanguinis affmitate. Id est, non nis.
eral consanguineus nec alBnis.Cassius enim definit § VIH.
consanguineos eos, qui sanguine inter se connexi sunt, a Non unus, sed unum. Haud absinlile habes
ut ait Ulp. D. de suis et legit. 1. 1, § posf suos. Quod
nonnisi per geuerationem habetur. Modeslihusaulem apud Vincentium Lirinensem, commonitor. i, cap;
D. de Gradib. el affinib., 1. iv, § sed quoniam. «Af- 19 : « aliud. In Trinitate alius alque alius, non aliud
In salvatore aliud atqne aliud,
fines, iriquit, sunt viri et uxoris cognati: dieli ab eo alque non alius alius. Quomo io in Trinitate alius
quod duae cognaliones, quae diversaeinter se sunt, B atque aliusatque : non aliud aliud? Quia scilicet alia
per nuplias copulanlur, et altera allerius cognalio- est persona Patris, aliaatque 7ilii, alia Spirilus sancli.
nis finem accedit: namque conjungendae aflinitatis Sed lamen
causa fit ex nuptiis. » Ergo cuin neque sanguine, alia et Patris, et Fiiii, el Spiritus sahcti non
neque, ut sic dicara, sanguinis confinio Moyses con- in Salvalore alia, sed una eademque natura. Quomodo
veniret cum filia Pharaonis, optirae dixit Paulinus, aliud alque aliud: non alius alquealius?
eum alienum ab illa et generatione et sanguinis af- humanitafis: Quia videlicet altera substantia di\ihitatis, altera
finitale. sed taraen Deitas et huraanilas non ai-
e Spiritum sanctum Paracletum esse. G. Budoeus ter et aller; sed unus idemq';e Christus, unus idem-
Filius Dei. > His similia repetil Paulinus Hb. i
L. mihi etiara que
Coniment. G., pag. 994, \\up«.wA* contra Felicem, cap. 13.
(significal) pro atio intervenio, ul advocatus etpa- i>lmpio grunnitint ore. Voces quoebesliis proprise
tronus. Unde n«p'a.Aizo;dictuiii esl aytovnveOfja,OJ» sunt, hominibus vana et absona loquentibus affin-
7T«VTWV T«? nu.pu.-tkhazi;Ss^oftsvov.Nola autem hic guntur. Sic Arnobius, lib. m : « Si novenarius nit-
Paulinumnoii Paraclitum, utvulgo elfertui', sedPara- merus cognomen Novensilum ducit, Cornificius ba-
cletum dixisse; etenim inler erudilos, ail C. Macer Iare convincilur, qtii novitati proesidenlibus divis
in Hierolex.^V. Paraclilus, conlroverlitiir an Para- alienoepotentiaevim donat. > Quaescriptura niininie
clitus, vel Paracletus littera e producta dicendum sit: raulanda est. Sic de hoereticis impnrioribus simplici-
nam Haimon Halbers:adiensis episcopus super evan- taie pagani illius Cornificii,Paulinusistic: «... Unde
gelia Dominicalia inquit, quod quidam Greecusve-
niens in palalio regis, cunl legerelur illud evange- r> eteosvaldeexsecramurquieumadoplivumimpiogruri-
niunt ore. » Yerum aulem est quod notavit Heraldus
lium, et dicerelur Payacliius, dixil Paracletus debere ad nomen alludi aij Arnobio, narn vervexproverbip
dici. Tamen non audemus illud mutare ex consuelu- sloliditatemnotat,et(;orm'/i3x,indeque Comificiusnon
dine. > Quam consuetudinem tueri etiam ex proso- absone poterat vervecem subindicare, euiu arieie
dia et ex vi Graecae dictiohis conatur Joannes Bapli- cornutius vix ullum sit, ejus quidem generis, aniinal.
sta Tliiers, ut ait ibi idem Macer. BARTHII;S, 1. c.
1 Et maranatha anathemate Macedonio. Barlhius, Sed oplime Paulinus hoerelicis porcorum vocem
Adversar. lib. XLIII, eap. 11. Mendosa suntverba. appingit, quos Philo Carpatius in Cant. cant., vocat
Scribendum enim: Deteriores Ario et Eunomio, et « greges animalium immundorum, » et Tertullianus
Macedonio, analhemate inaranalha digni. Maranatha lib. de Proescriptionihus, cap. M , de elhnicis hoere-
exsecrationis formula est, ul analhema. Paulus 1 ad ticisque illud Domini Matlh. vn intelligit, videlicet,
Corinlhios xvi: EITISov yd.u TOV KOOIOV '\WGOW X/JJ- ante porcos non esse margaritas projiciendas. Cacte-
<TT6V «TWav«6>jftK 12 [ii.apKvtt.ix.Quod interpretantur rum non est novurti, voces animalium horaiiiibus af-
alii aliter. Ductaest autem vox a Samattha quodulti- fingi. Consule Yarronem muita congerentem exem-
mani exsecrationem sonat, ut notal lib. vi Paralipo- pla et lestiroonia lih. vi, vel, ut alii numerant, ni de
inenon Joannes Drusius. Macedoniani autem Spiri- L. L. Sed in animalium vocibus quosdam affectuum
lum sanctum negahant Deum esse, ut scribit llono- huraanorum characteres annotavit Apuleius lib. ni
rius Augustodunensis in Catalogo. Sed creaturam et Florid., paulo ante fineni. Festive Ausoniusin homi-
servum asserebant, in id corrnpto per distinctionein nein vocis absonoeepig. LXXV :
Joannis cap. 1 loco, ut auctor esl Constanlinus Har- Pl Latratuscatulorum,hinaitusfingiseqhorum:
menopulus, itidem catalogo, unde nvtOfXKT6_xa_^ot Caprigenumquepecus,lanigerosquegregi'S
apiiellabantur, ut tradit Augustinus, de Haeresibiis Balaiuassimilas: asinosquoquerudeie dicas,
cap. 52.El'negabant aperium leslimonium Scriplu- Cumvis Arcadiumfmgere,Marce,pecus.
rae esse, ubi Spirilus sanetus Deus diceretur, quo- Gallorumcantuset.orantesguttuificorvos
rum lamen aliquot produCil Leontius Byzantinus Et quidquidvocumbellualalis lialiet,
actione 4, et pleni sunt Patrum commentarii. Ha?c Omniucuin^imulesita vere, ui ficianegenlur,
Nonpotes huinanaevocisliabere sonuin.
omhia efridite Barthius.
Sed et grunnire alia significatiorieusurpatum reperi-
De Marariatha aulem audi Hieronymum, epist. lur apud gcriptores sequioi is Lafuiiialis. Ducange in
157, ad Marcellam : « Maranatha magis Syrum Gloss.: Grunnire, murmurare, riioresunmindignari..:
cst qiiam Hebroeum,tametsi ex confinio utrarumque Usus antiqui Cluniacenses.c. lOti : « Versum reinci-
linguairura aliquid et Hebreeum sonet, el interpre- piat, et toties hoc faeiat quolies priorem-propterlioc
tetur : Dominus noster venit: ut sit sensus : Si quis grunnire cognoverit. >
nqn amdl Dominum Jesum Christum, anathema sit:
et iilp complelo, deinceps inferatur : Dominusnoster §IX.
* Ad vicem animce. Sunt hi Apollinaristoe, quos
veflii.'Quod supeffluura sit adversus eum odiis per-
tiiiacibus contendere velle, quem jam venisse con- contra Theophiius Alexandrinus episcopus in epist."
stet. > Yide liujus excommunicalionis ritus et fo.r- au Paschalem I conlra Origeitistas sic scribit de
nicilas apud Baronium ad an, Chr. 57, n. 71 et seq., Christo ioquens : « Substantiam uoii habel iiianl-
 177 LIBELLUS SACROSYLLABUSCONTRAELIPANDUM.— NOT/E.. 1-78
mem sine ariiiiia : neque enim inanimem car- _\ conversaad Dominum sxpe dicebat: Quinlasmasii
nem habuit, et pro anima rationali, ipse, in ea me, miserere niei,sicuti ei prsescripserat abbas Paph-
DeusYerbuni non fuit, sicut dormitantes ApoUinaris nulius, qui eara ad bonara frugem reduxerat, uti
discipuli suspicarnlur. > In Yita beali Damasi papee narrat Bellovacensis in Spec. Historial., lib. xiv,
ex ms. codice archivii canonicofum sancti Petri; cap. 77.
qnae inseritur tomo XXVII Bibliolh. PP., narratur 13 §x.
damnatio liaeresis"ApolHnarishis vcrbis : « Condeni- » Punclus. Punctus eidem hinc est qnod punctum
navitetiam ApollinaremLaodicaeSyrieeepiscopuin...
asserentem solum corpus, non eliam animam a Do- alio genere alii dicunt. BABTHIDS. —Etquidem pun-
mino dispensationesusceptara. In quo cum evidenti- ctum communiter efferlur neutro genere.. Atlameu
bus Evangelii teslimoniis urgerelur... vertil se post, etiam punctus puncli, et punctus punctus, et punclum
ne ex tolo vinci videretur, et ait eum habuisse qui- puncli, el ptincta punclm, auctores non ignobiles in-
demanimam, sed non ex ea parte, qua ralionalis est, ter Lalinos usurparunt. Plinius, lib. xxix, cap. 6,
^sedex ea solum, qua vivificat corpus. Ad supple- « Mustelae eliam oculis punclu erulis, aiunt visum
mentum vero rationalis parlis, ipsum Dei verbum reverii. » Vegetius, Hb. i de Re roilitari, cap. 12,
fuisse perhibebat. Quoeasserlio ubi ad aures beaii ait: « Puncla duas uncias adactd mortalis est.» Ite-
Damasi perlata esl, illico eam tali sententia depulit, rumPlinius, lib. ii, cap. 69, ait : « Mundi punctus
IIl deeerneret: Si quis Filiura Dei, qui sicut vere baecest maleria gloriae nostrae.» Quod Seneca, prac-
Deus, ita vere homo fuit, vel humanitatis aliquid, fal. lib. l Nat. Queest., neutrum facit : « Hoc est
vel deitatis minus diceret habuisse, alienus ab Ec- " punctum, quod inter tot gentes ferro et igni dividi-
clesia judicaretur. Quam seiitentiam confirmari pree- tur ; > et paulo infra : « Punclum est illud, in quo
cepitetiam in sancta sectmda synodo, quocprocc.pto •tis.navigalis, in quo bellalis, in quo regna disponi-
cl aucloritate ejus apud Constantiiiopolim celebrata »
est. » Hos igitur pertingit Paulimis qui« semiplenam b Fingamiis animam in forma corporis, quasi li-
sine anima ralionali, et ad vicem aniinaetiiviiiam neam vel punclum in ptanis et solidis. De anima eru-
naluram in caruis dispensaiioiie assumptani suspi- dita inquisilione dispufat : Sicui in planis et solidis,
cantur. i etc. De ratione aulem. animae eleganler cura prirais
b Pro hac igilur re. Hoc genus seriptorum in alle- Claudianus Mamerlus, Tertullianus, qui tamen cuin
gofiis concinnandis et per eas inflandis sententiis corpore suo explodendus est, quod auiroae affingit,
inaxime satagit. Sic niagnifice sibi videtur loeu;us eamquepost obilum ex mala vila in daemonemlrans-
Paulinus hic noster, curo ait: «Pro hac igilur re, et ireautumat, ut scribit etiam Honorius Augustodu-
huJL*modierroris nubilo styli flabelloex aere mentis nensis, Nemesius, Cassiodorus, Gregorius Thauma-
ventosas nubium umbras dispergere festinamus, qua- turgus, et nostra aetale Andreas YViiliatus Anglus.
'lenus.aeternisolis perfusas radio micantes stellas pjr BARTHIUS.
coelosvaleatpurisobtutibusinspicereScriplurarum. > Opiima autem Pauliiii comparallo, licet non salis
Hoec affeciatiora sunl quara ut poesim deceant : clara nec obvia. « Puhctum est cujus pars nulla esl.
exemplum autem habent Sidonii genium et raulto Linea vero longiludo latitudinis expers, » ait Eucli-
eliam raagni owmagis? Ennodii, qui doctissirai scri- des, lib. i, defin. 1 et 2. De puncto ail Taquet, Ub. i
ptores torserunt verba atque orationem ut a vulgo Eiem. Geometr.:« Puncliim omnis magnitudinis qua-
secederent, qui inquinale eo tempore loquebantur ; C si principium est, sicutunitasnumeri.Linea...ihtelli-
hi aulem in. contrarium yitium laborando incurre- gitur generari ex fluxu puncli. » Et qujdem ClaviuS
runt. BARTHHJS. ait quoque de punclo : « In roagnitudine id concipi
c Arlificis manu covfigulata. Barthius, qui, ut in debet esse punclum, quod in numero unitas, quodque
Basileeiisi, legit configulare, non configurare ut in in ternpore instans. Sunt ehim et haec concipienda
ca;teris, sic habet hunc ad rocum : tConfigulare ele- individua. > Videtur autem issensus Paulinianaesirai-
ganter dixil figulino velut opere compingere. Figuto litudinis esse; sicul punctum licet omnino indivisi-
quidem multoties in sacris Hbris assimilatur omni- bile, et Hnea quoque secundum latitudinem indivi-
potens Deus, » Id patet ex Jer. xviu, lfi ; lsa. XLV, sibilis , tamen conslituunt et circumscribunl quod-
9; Rom. IX, 20; Psal, cn, 13 et 14 ; Job. x, 8 et 9, cunquecorpus, et quamcunquecorporis'partem salva
et alibi saepe,quod quidem non ajlegorice dictumest, semper sua propria indivisibilitate : sic aniraa vivifi-
vel ad similitudinem, sed stricta significatione el cat lottira corpus et quaralibet ipsius partem, ipsa
proprie, quoniam Genes. n, 7, dicitur; Formavit indivisa remanente. Et sicut quoelibetfigura plana,.
Dominus Deus hominemde limo terrm; vel, ut legit vel solida, vel quadrangularis, si resolvatur, resolvir
TertuUianus non uno loeo, praecipue autem de Re- lur in lineam et punclum indivisibile; ita yita niem-
surrect., cap, 5, finxit, Sed quam apte ad rem proe- hrorum corporis, etsi pereat perpartes,'noh tamen
sentein ibi cap. 7 : t.Obliteratus igitur et devoratus deperditur indivisibilitas aninice, ad quam tandem
est limus in carnem. Quando? cum factus est homo reducilur. Hoc idem explicari polest ex nuniero, qui
in animara vivam de Dei flatu, vapore scilicet idoneo ad unitatemregreditur, necultradividitur.Haec mihi
torrere quodamniodo limum in aliam qualilatem, J) videtur mens Paulini. Si quis propius eani se as-
quasi in testam, ila in caruem. Sic et figulo licet ar- sequi confidil, amabo doceatsine inyidia disccre cu-
gillam.temperato ignis afilalu in materiam robuslio- pienlem.
c Humanam monslrare naluram. B. ex Basileensi
rem recorporare, el aliam ex alia fingere speciem,
apliorem prislina, et sui jam generis ac nominis. » legens humanam constare naluram.,.ail, « Vitiala
Soite advertit Basiiius flexam., hom, 11:« Quo loco sunt porro ista de corpore et anima ... emacuia;. Ut
dictum est: Et fecit Deus hominem : ad imaginem ununi sine altero nihil possit, humana mo.mtrante na-
Dei fecil eum, ibi expresse positum est verbum tura. Hoc enim docet humana natura, et ideo est
£7fotij!75v,id est fecit: jara vero deinceps quando de ea ex duabus finila. » BARTHIUS. --- Non rejicio
wrporis substanlia serrao est, verhum iufert hoc, emendationem Basileensis leclionis.. Sed vide nura
tiCka.il, id est formavit, finxit; plasmavit. Regius Barthiana correctione melior sif tectio quara pro-
nanique Psaltes hoc esse discriminis inter facturam ferimus?
et formationem edocuit. suo illo versiculo : Manus '8 XI--
tua fecerunl me et plasmaverunt. Fecit, ulique inle7 a Tria'.' '.
dixit : spiritus et atmna el corpus. Hac
rioreni et arcanum hominem : plasmavit sive finxit Pauli aposloli
hunc extefnum. Congrue enim ad coenum sive lulum nus, utituretiamsontentia, quam hic exnlicat PaulS-
sive Elherius» sive Beatus, sive
l>Iasmatioaut figmeutumrefertur, ul faclum ad ima- uterque (amboruiji enim nomen liber, quera
ginem. Caro igitur formata quidem est, anima vero et ipsi contra Elipandumpraeferl Toletartum coiicinnariint),
iacla.c Hinc illa Thais jara meretrix, poslea posniteas lib. r:«
Nonquod altera, aiunt, sil aninia in sribstaii-
179 S, PAliLINI PATRL4RCH.-EAQUILEIENSIS. 180
tia, et allef spiritus, sieut altera substaritia est anima l t fere semper prPponunt vocis exilitatem, et mussi-
et altera caro; sed ipsa anima unus est idem spiri- tationem commemorant. Virg. ^Eneid. nt, v. 92.
tus. Sed dum exteriorem carnem aflUgit homo per ... Et imigireadylisconina reclusis.
pcenitenfiam, secundum Apostolum(II in Cor. w, 16) et Ub.
interior aniraa renovatur dedie in diem cognitione vi, v. 492 :
Dei. Et postquam cognoverit Deum dicitur spiritus, ... ptirslollere vocemeviguam.
id est conteroplativusservus Dei, quia Deum contein- Ovidius Fasl. lib. v, v. 456 :
platur : per vitara contemplativam videt Deum, non UmliracruentaReroivisaest assisterelectoj
in corpore sed mente. Quaemens sic est in ratione Atqueliaecexiguo murmureverba loqui.
animae, sicut caput in corpore. Qui spiritus sic est Yeruffl ventriloquorum yoces, quibus mussitare di-
in ralione menlis sicut oeuli in capite. >Paulinus ciintur, etiam naturales allquando fuisse et non sem-
quoque per spiritum interiorein hominem intelligit per ope cacodoemonis efficlas plurilius ostendit P.
conteraplationi studentem «
, cum infra dical : Hic Auguslinus Calmet Comment, in v. 7 cap. xxvm Kb,
est interior, in quo Christns creditur habitare, 1 Regum, quem vide si lubet. Neque veteres hoe la1-
qui iritrorsus se per conteinplationis gratiam re- tuit, interquos Hippocrates i-jyu.o-Tpip.vQou; eos vocat.
tinet. » Et Galenusin ling. quib. ilippocrat. usus,
l> Refectionis dulcedine depaslus. Barthius, depa- est, ait, « hos Explanat. esse qui ore clauso loquunlur, quia
sfas, ait, est bene pastus, satiatiis. Et vere. Nain de e\ yentre emittere vocein videntnr. > Qptime ergd
praepositid in coraposilione ut plurimum auget si- hasreticorum vaees, clam doctrkiassuas effutientium,
gnificalionem verbi ut in verbis defrui, deperire, j3 mussitaniium dixit adinvenliones.
dfivitare, i> Ecclesimfilios. Filii artis, aut alicujus scientioe,
i XII. sunt, qui domestiei velut ejus el conscii arcanorum,
o Unde el majores nostri hac definitione sancita. nt singulari studio ei addicti. Sic TZMZ?; J'«T_3WVsunt
Sancitum est qupd firmatura auclorifate, deinceps Hippocratis discipuli, qui illi soli scientiae se conse-
pro sancto habetur : Paubjius noster : « Un.deel ma- crarunt. Hi sunt quos fictSrjxv»? o-jyyaf/lvou;xai «pjzt-
jores nostri hac definitioiie sancita (quorura sagacis- o-asvou?voftwInxpivMappellat ipse in Juramento. Sic
sima capacitatis puerilia longe valde a noslrae tardi- filios Ecclesiae dixil doclissimus noster antisles,
latis distat inertia) placuit eis, sanclo airaueiite Spi- BARTIIIUS.
c Sempiternum ex Patre. Rarthius, qui cuiri Ba--
ritu, du.as in u.na Christi persona profiteri indubi-
tauter naturas..». Vides quam raale accepta sit ve- sileensi legit sed sempiierup, sic ait : « seropilerno.
rissima haecde priorum Palrum doclrina sententia. liuic scriptori ante eevumonine et ab aeterrionotat. t
Scribendum autem existimov« Cn.de et majores no- Sioille.
s.tri hac defmitione sancita (quoi'umsagacissima ca- At Junianus Majus sempjternepropj'ie continugiio*-
pacitatis perilia longe et valde a nostroe tarditatis di- nem significare ail, quodslricte non congruit aeternU
stat' ignavia) placuit, sancto annuente Spiritu, » etc. tati 14 Dei, quoenon per continuationera, sed lota
Tria numerose laudat in p.riscis,Patribus, sagacila- simuf"est, et instans perpetumru Attamen liabemus,
tem, capacitatem, periliam, quoe per diligenliam praeter Pauliniim el alios aticlores, qui hujusroodi
fit, uf ojnn.ibusmodis suo aevo majores eos faciat. vocabulumad Beternitatemsignificandam usurparunl.
n
Capaciias aulem est intelleclus. ClaraHanusMamer- , Claudjanus Mamertus, lib. i de Statu animoe,cap.
tus, lib. i, cap. 14: « Ambo idipsum eadera volun- 5 :« JEternilati autem quia passionem Christi sem-
iale, eodem scilicet spiritu cupiunt. Ambo hoc idem pilerne scivit (Divinitas)ul potequam ipsa disposuif,
ipcorporea capticitate percipiunt. » Viclorinu.s mar- passionis tempore novi nihilquod nosceret, ne dieara
tyr in Apocalypsin ; « Sed ut mei sensus capacitas quo.d senliret, accessit. > Etinfra, eod. cap. sempi-
senlitproferri, quoniam denariusnumerus decalogum lernitatem pro aeternitate accipit. « Omne eriim tem-.
sigiiificat, centenarius virginitatis coronam ostendit, poraneum, ait, mobile atque mutabile, immuLaLUis
BARTHIUS. el stans sempiternitasincludit. >
d Veternosa fmceperfidim. Barthius, Iegens fere
§ XIII.
°. Mussitanliy,madinventiones^ Mussitare ffequen- loco fmce,aevo ut in Basileensi, velernosum, vetuslum ,
tatiyum est Ainussare. « Mussare autem , ait Yarro, veterem, jam rancidurn notat. Papias in Glos-
sario : Velernosus, vetustus , annosus. Sic Sido-
lib.. vi de L. L., dictum, quod muti uon amplius nius, Ub.. i, epist. 1, ubj vide notata ab erudi-
qiiam fiij dicunt, a quo idcin (Ennius) dieit: Quod tissirais interpretibus, HeeeBarthius assecutus men-
miiiimum esl, neque, ut ai.unt, _*5 facere audet. > tem Paulini.
feslus, Ht. M, ex ipso Ennio : Mussare, murmurare. Sed est veteruosus qui grav'%premitttr somno, ait
Enpius : ln occulto mussabant. Yulgovero pro tacere Festus: et ita est proprie loqiiendo. Ca&terumTerenlius,
dicitur, ut idem Ennius : Non decet tnussare bonos.
Al Nonjiius de Differ. dicliop. ait: « Mussareetmur- non absimili sensu verbo utitur ui Eunucho, v. 687,
murare dis.cernuntur, quod mussare hominum s.it, act. IX, sc. jv:
occulte quid et pressasvoce loquenlium quod celatum J_) Hicest velus,vielus, veiernosussenex.,
velint. Yirg.in x Mn. : Ubi Donatus: Veternosus, morbo vetere coufeclus.
sed
(Jufdfortunaferat populi, djcere mussant, Ctarius altef scholiastes, Petrus Marsns^ Vefernosus
et alibi ; dicitur is qui morbo et incommodoseneclutis laborat.
Flent... mosstimussantquepalres.... Eqnidem pro veteri Paulinura usurpasse manifestum
Murmurare autem majoris soni esl, proxirai ad est, tura ex antithesi quaro ponit : novos hostes, ve-
tumultura.. Yirg. in i Georg. : ternosa perfidia pollulos : tum quia Adoptiani Ne-
nemorumincrebre*ceremurmur.» Slorianismumjara abolitum restaurare videbantur, ut
.... patebit in Dissert. dogmatica de FeHciset Elipaudi
Hujusraodi autem vocissoaus tribuilnrpythonibui lucres.i.
ef ventriloquis, et quibiiseunque maleficis, Isa. xxjx, c Plenariasynodus.... lerminavit. Termiriarehicpro
4 : El erit quasi pythonisde terra vox tua, et de humo definireest. Quodet Cicerousuipavit de Finibuslib.;:
eioijuiumluum nt«ssj£a(ii(..CoaliusRodigiiius, lib. VII, c-Oihniautem privatione doloris putat Epicurus ter-
cap. 10, testalur sua tempestale « fuisse Rodigii minqri summam voluptatem. >Ptenaria vero synodus
mulierc.ulam quamdam Jacobam npmine, ex cu- dicilur yel quia omnium astantium episcopovumsuf-
jns ventre iBiraundi spirilu.s vocem pra^tenuem, sed fragiis ea, de quibus serrao, definita sunt: nam ple-
tamen, ubi veUet, dearticulalani, et prorsus in- - narium in jure dicilur quod adjeclione non indiget,
telHgibilem audivil ipse et innumeri alii. « Sic et ait Pererius in Elucidar., n. marg. 1658. vel quia
poelee, ubi de sortilegis et divinatoribus agunt, plurimorum episcoporum congrcg tio fuit (fuerunt
 ' 1?S
m EPISTOLA AD liEISTULFUM.
cnim c circiter ccc, nt uiiiversale cohcilium totius A scoporum et clericorum dicitur Mallh. xxvi : Cvn-
Occidentis dici possit, > ait G. C-jveiri fine vni sae- verte, elC; non ergo Hcet eis pugnare. >' Sarietus
culi). Numerus enira ingens ititerveiiienlium, vel quoque Bernardus scribebat-Eugenio pontifici, Ii!;. iv
coiistilulionum plcnitudinisnomine tunc lemporis ap- de Cpnsideratione. « Quid tu denuo usurpare gladium
peUabatur. Tomo I Capitul., addit.Tl, c. 28, circa tenles, qu.em semel jussus es.ponere in vaginam? »
tinem :-< Quoftiara nec otiuni nec spatium tefflporis Inter canonicas vero sanctiones, queis clerici arma
nec plenitudinem consacerdotum nostroruin habui- tractare prohibentur, quas habet Gratianus 23, q.
mus, ideo hsec consideranda distulimus. Et Tomo II 8, Deer. parte n, insignis est illa concilii Tpletani n,
Capitul. Caroli Calvi an. 846, tit. vn, in viila Spar- cap. 45, sub Sisenando , de ctericis qui arma sumjp^-
naco : « Plenitudo autem capitulorum quoe in pleni- serint vel sumpserunt, videlicet ut hac iri _re delin-
tudine synodaliuro actionum habentur... ita per loca qiientes reperli, amisso ordinis sui grad-ii in mona-
corilinenlur. » sierium pmnitenlimcontradantur. Quaedam ediiiones
t Reservato per omnia juris privilegio summipon- habent : perenniter pwnitenlim.contradanlur. Conci-
tificis. Quanquam in concilio Francofordiensi inter- lium vero Meldense, c. 37, Canonum contemptores
fiiissent Theophilactus et Stephaiius legali Adriani clericos arma ferentes appellat. Sic enim ait : c.Ut
ponlificis, nihilominus ad validitatero et robur, ul quicunque ex ctero esse videntur, arma mililaria non
concilii definilipnibus sedis Romanoeet papae aucto- sumant, nec armali incedant... Quod si contempse-
ritas aecederet, expetebat Paulinus. Neque enim rint, tanquam sacforum canonum contemptoreset ec-
Ecclesiael conciliuriisupra ponlificein , sed ponlifex clesiasticae sanctitatis profanatores propfii gradus
estsupra concilium etEcclesiam; sicul non membra [_ amissione mullenlur, quia non possunt simul Deo et
supercaput, nec oves superpasiorera, nec sponsa saeculomililare.» Corieiilumhoc,quodanno84S habi-
super sponsum ; sed caput super membra , pastor lum est, videtur ex his ultimis verbis hausisse argu-
supef gregem, sponsus super sponsam posilus est. menla ex ratione allata a Paulino, qui dixit: « Nemri
AuJi tanlummodo quod dicat Damasus pontifex, et sibi blandiaturquod utrumquepossilelDeo etmundo
cum eo Yalerianus, quem Aquileiensem credimus, servire. s
ceelerique advocati in causa Auxenlii Romam epi- h Supplicandus est. Barlhius : supplicare...atiquein
scopi, quorum nomine episcopis catliolicisper Orien- phrasis hujus generis auclorum. Sic ilte.
lem constitulis epistola ex concilio Romano n data Et vere. Nam apud Latinos cum dativo usurpa-
est. Obtendeiiiibuseuim iiumerum episcoporuni Ari- tur, ul notum est. PecuHarem quamdam significatio-
niini congregatorum contra statuta Nicami concilii, nem habet apud auclores infiinee Latiriitatis :.est
sicpapa reponit. « Nequeenim proe,judiciumaliquod enim se alicui honoris gralia inctinare. Usus artliqui
nasci poluit ex numero eorum qui apud Arimiiium Cistersienses, cap. 71, apudDucangciriV. supplicarei
convenerunt: ciim constet neque Romanum episcb- « Dum vero ambulant, humiliter Incedant, et riisco-
puni, cujus ante omnes fuit expetenda senlenlia , ne- operto capite supplicanles invicem obviando. Quodsi
que... hujusmodi statutis consensum aliquem com- abbati obviaverint, diverlant se in parleni supplicah-
roodasse. > Hujusfacti etcpisiolae meminit eliam So- tes ei. > Sed etLalinipro adbrare usurpafunt. Sueto-
zbmenus, lib. vi, cap. 25. nius de Auguslo in eiimdem, c.93 :« Caiura nepotem;
quod Judajam praelervehensapud Hierosolymam non
§ XIV. suppticasset, coilaudavit. »
« Juxta evangelicas et apostolicas re- G o Vicariam retribiitioneih.Barlliius : Vicarium est
canoriicasque
gidas. Reguloe,in Evangelio et Apostolo desuinplae, quod vicissim referlur. Talia si nos nimis diligenter
quee velant, saltem indirecte, clericos arma sequi, prosequlmur, scire velim censores nos lum otiosos
afferunlur ibi a Paulino. Quibus adde quod dixerat fuisse: ineleganter autemoccupari, qui ad seriuni
Dominus Petro, Matlh. xxvi, 52 : Converle gladium examen lusus nostros vocanl. Sic claudil Barthius.
tuum in locutn suum. A quo loco s.inctus Thomas 2- Vide tanien notata a nobis in concil. Allinen. epistola
2, q. 40, art. 2, sic arguit: « Petro in persona epi- n. 37 et 58.
..-- '.iii " '
15
SANCTI PA.ULINI
PATRLARCH.EA^UILEIENSIS.

EPISTOLA AD HEISTULFUM.

Ex ms. codice Rhemensi eollalo cum cap. 40 lib. vi BccretoYum BurcliardiWovmatiensis

Ecclesiw episcopi.

Incipit epistola Pattlini patriarchse Forojuliensis, edita in loco celebri noirien Franconofurt,
in synodo magna, contra Felicenj ha3Eeticum,de Heistulfo, qui uxorem, Suam occidit causa
adullerii propter unius testimoniuin.
• Adraonere te cura Iacrymis et mnlto gemitu D crudeliter infelix homicidium perpatrasti. Nam oc-
cordis curaveram ', fili ! neistulfe', si tamen c filiiis cidisti uxorem tuam partem d corporis tui legitimo
dici debeas,qui [sed noh fil. dici debet qui,Gi'af.] tam tibi matriirtonio «ocialam ,sine morfis eausa, non
VARIANTES LECTIONES v
EX rlTHOEAKA EDtO-..
'
fCuramus^tfaGfnf. Ilastulfe, ita et Gratianus.
 185 S. PALLIM PATRIARCH.E AQUILEIENSiS IS-i
libi resistentem «, non insjdiantem quocunque a _\ animo quae tibi fuerint [ Ed. Labb. add. ab abbate]
modo viUc tuae, Non invehisti eam oum.alio viro imperata, si forte ignoscal ? jnfinita Deibonilas pec-
Tiefariam rem faeientem, sed incitatus * adiabolo , catis tuis , et refrigeret animam tuam , priusquam
irapio inflammalus furpre, latrocinii* more atrocius crucieris perpetuis flammis. Hoc libi levius et melius
eam.gladio tuo, crudelioromni besfia, inleremisfi. esse cerlissime scias [islud consilium ut certissime
[atrocior et crudelipr o. b. eam. g. t. interemisti. scias levius et salubrius est, ut sub alterius custodia
Ex Labb,]. Etnunc postmortem ejus addis iniquita- lugeas deflenda peccata. Ed. Labb.]. Sin autem poe-
teni super iniquitatein, filiorum tuorum improbe f nitentiam publicara in dorao lua permanens, vel in
°
praedo, qui matri non pepercisli, el ideo lilios tuos hoc innndo vis agere ", quod tibi grayi.ns et durius
orphanos B esse fecisti, inducere vis k super eam et pejus esse nop ° dubites, i.la. uf agere debeas te
marlis cau,s.ampost mortem per unum homi.cidamet exhortaraur. Qmnibus,dieb'us quibus vixeris ss poe-
reprobum.'. lestera , cum 8 nec secunduip Evange- niiere, Vinuin et. omnem siceramPnon bibas 23.Car-
liuhi t, neculla divina huraanaque lex unius tssti- nem i nullo unquam tempore 9*ullam quamlibet co-
monipetiam.idoriei 9 quempiam condemnat veljusti- medas praeter [Graf,, praelerquam] 25Paschaet dieiii
ficat [incusare, vis mortuam. Haecpec Eyang, conce- Nalalis Domini. In pane et aqua et r sale pcenitere
dit, nec u. d. h, lex ut u. t, etiam idoneo aliquis B [Grat., poenil. age] 26.In jejuniis, vigiliis et oraiio-
'condeninelur et Justificelur. Ibid.], Quanto raagis r.ibus atque eleemosynis onini tempore pCrsevera.
10 scelestissimum Avmis s puiiquam cingere , nec *' causa in
per istum flagitiosissimum et tam quolibet
"
nec illa debuit viva condemnari, nee tu poteris post Joco litigare .', praesumas. Uxorem nunquam a du-
ejus morlem excusari: prius causa criminis subtili- cere, nec concubinam habere [Grat. , concub. non
ief in veritale 12fuerat iiivesliganda , et lunc, si hab.], nec adulleriuro committere !8.In balneo nunr
rea la fuisset inventa, secunduro legis tramitem, de- quaro lavare x 29: in conviviis laQtanliuinnuiiquain
buit excipere ll ultioiiis vindictara. Nam etsi verum, te miscere 20.In ecolesia segregatus ab aliis Chrn
quod absit, fuisset, sicut adulter ille mentitus est, stianis posl ostium el postes te sirailiter. 31reponere.
10
ppsl octo is annos poeniteiitia k forsitan peraeta {ngredientium et egredientium fe 32suppliciter ora-
dimittere eam per approbatam causam poteras si tionibus. commendare [Grat,, commenda te].J Acom-
voluisses : pccidere eam " lamen nullatenus l de- munione sacri corporis y et sanguinis CJiristi cunctts
Imis.ses. Non enim vult Deus morlem peccatoris, sed diebus vjtoetuce indignum te exislimans aa abslineime.
«t converlalur - ad poenilentiam et vivat. Idcireo In ultimo tamen exitus vitae tuaedie pro yiatico 3i,
placeat tibi concilium nostrum, et fac hoc quod si merueris ut sit qui tribuat, lantummodo veniali-
tibi naeliuset levius videri potest, miserere animoeC ter 7-ut accipias tibi concedimus,
tuse, ul non sis. tuus 1Stibimetipsi homicida, Qua- Sunt et alia mulla quoelibi durius et satis acrius
propter *9liomicida, rogamus te, relinquere hoc ma- erant juxta tam as magnum pondus peccati, infelix ,
3S
ligjiura s.peeulum[Puo consilia proponimus tibi : ac- adjicienda : Sed si hoecoiiniia quoe supra.miseri-
cepta tecum d^elibcrationeduoru.ro, eligemagis quod corditer dicta sunt, perfecto corde Dominoauxilianle
placeat : et miserere animae tuoe, et lu hic in isto feceris et cuslodieris; conftdimus de immensa 1©
angusto temppre positus. lbid.], quod traxit te ad Dei clementia reniissionem te luoruni habiturum
tam iromaiiissimuro peccati facinus. Ingredere. in "peccatorum et secunduin 37 boni juslique pastoris
[itiGrat, deest , in] m nionasleriuin,- humiliare siib imperantis jussionem resolvit te [Graf., resolvet te]
manu abbatis , multorum [et multoriim , Graf.] fra- sanctoiEcclesia ab hoc vinculo peccali in terris , ut
trnm p.recibus adjutus ". Observa cuncta simpliei sis per ipsius gratiam , qui eam sanguine suo acqui-
VARIANTESLECTIONES
EX PITHOEANA EDJT.
' Quoquo, ifa et Grat, D non ila ut agere debos exbortamur, et Grat.
4 Concitatus, et Grat. 22diibites]
Quibus et Grat.
* Latronura,, et Grat. " pceniteredebes,
Bibes, et Grat..
• Et (ilios, ef Grat. v>Nullo unquam teropore coraedas, et Grat.
' Testem incusaveris mortuam, et Grat. s-*-InPascha, et in die N.
8 Quoniain nec Evangel. 26Pcenitentiam age.
9 Idoneo, et Grat. " Nec in quolibet loeo, et Grat.
"fiX sceleslum, et Grat. 28Cojnmittere audeas, ei Grat.
11Nec:a te eius mortera accusari, et Grat. s0 Laveris, et Grat.
posf
',s Subtil. erat investig. Graf, s° Te misceas, et Grat.
13 Si ita fuisset, et Grat. 31Humiliter te
lv Accipere, el Grat. 33Egredientiumrepone, Graf.
18Post septem, et Grat. suppliciter,
33Communione cofpor. et' sarig. Domini c. d. u.
16Posnit. peraota. Grat. t. i. te existimes, el Grat. .
." Tanien eapi. nullatenus debuisfi, el Grat.. 34pro vja|._s; sjt
18Tii homicida. 38Juxta magnum, qUj tl.ibuatj g[ gr__[_
et Grat.
19Ilelinque quapropter te' rogamus hoc malum 36Quaetibi misericord.
27 supra dicta sunt, ei Grat.
seculum, et Grat. sic, Et secundum dictum justi bonique pasloris re-
20Adjulus observa, et Gral. solvefe Sancta Ecclesia ab hoc vinculo.
21Agere [quod pejus tibi et duri-uset gi-avius esse
183 EPISTOLA AD HE5STULFUM.— NOT/E. 186
sivit, solulus in coelis. Siu aulem [Grat., si autem*]i _,balneo, equuro non asceiidas, causaffltuairi et alte-
aliter feceris , el sanclae malris Ecclesieetam salui- rius in conventu fidelium non agas; in conviviis loe-
hrena adraonitionemdespexeris,"ipse libi sis judex j tantiuro nunquam sedeas, in ecclesiajsegrcgatus ab
et in laqueo a8 diabolico inretitus permanebis. San- aliis Christianis post ostium humiliter stes, ingre-
guis [Graf., >»et sanguis] tuus super caput tuum. dientium et egredienlium orationibus suppliciter te
Nos alieni a consortio tuo pro aliorum filiorum Dei commendes, communione sacri corporis et sanguinis
salute, ipsoiopitulante,oranisoUicitudineiulenti 39in- Doraini cnnctis diebus vitoetuae indignum te existi-
nitimur desudare, et Dominiattentius miseflcordiam m.s : in ultimo terraino vitaetuae pro viatico, si ob-
quotldie implorare. Qiji cijm Palre et Spiritu sanclo 'servaveris consilium, ut accipias tibi concedimus.
vivit et regnat Deus in trinitate perfecla, per orania Sunt et alia multa duriora, quoe tibi juxta pondus
saeculasoeculorum.Amen, tanti facinoris essent adjicienda : sed si haec oninia
(Qumsequunlur apud Burchardum fusiora sunt u.t quoe supra misericordiler dicta sunt, perfeclo corde
ibi. LABB.)Secundum aulem cpnsilium laleest. Arma . Deo auxiliante perfeceiis et custodieris. confidimus
depone, et cuncta saecularia negotia dimitte. Carnem de imraensa Dei clementia reniissionemtuorum pec-
et sagimenomnibusdiebus vitaetuaenoncomedas, ex- catorum habiturum , et secundmn boni juslique
ceptounodieResurreclionisDomini,et nno die Peute- B pastoris iraperium, resolvat te sancta Ecclesia ab
costes, et uno dieNatalisDominiicaeteristemporibus hoc vinculo peccati in terris, utper ipsius gratiam,
in pane et aqua et interdum leguminibus et oleribus qui eam suo sanguine redemit, sis solutus in coe-
poeniteasin jejuniis, in vigiliis, in orationibus, etin lis. Sin autem aliler feceris, el sanctae niatris eccle
eleemosynisperseveres omni tempore. Yinum raedo- siaesalubre consilium despexeris, ipse tibi sis judex,
«em et. raeilitam cervisiam nunquam bibas nisi in el in laqueo diaboli, quo irretitus leneris, maneas ,
iUlsproedictisdiebus. Uxorem ne ducas, concubiriam sanguisque tuus sil super caputtuum.bh Nos alieni a
non habeas, adulteriura non facias, absque spe con.- consortjo luo ; et sub indissolubili anathemate per-
jugii perpeluo. permaneas. Nunqnam te laves jn maneas, donec Deoel sanctae Ecclesioesatisfacias.
VARIANTESLECTIQNES,
PX riTIIOEANA EDIT,
48Laq; diaboU, el Grat, •"9 SoUicitudine nitipiur desudare, el Grat.

IN EPISTOLAM AD HEISTDLFUM NOTiE.

PRJEFATIO. (C cordis; judicii, non voluntalis. Prudenter autem
Yulfadus ab Hincmaro senlentiam de uxoricidis Pau-
Epistola haecnon est Stephani Y papai, ut Gra- lini expetebat. Nemoenira peritia sacrorura canonum
tianus ait c. 53, q. 2, c. Admonere; qui siculin aliis lunc temporis Hincmaro anteibat; nemo in contro-
non raroerrat, ita.el hoc in loco, sed Pauliui pa- versiis matrimohialibus definieiidisjuris consultior
triarchae Aquileiensis, Quod et asserit Burchardus habebatur, quod vel sola causa divortii Lolharii et
vetuslior Gratiano, imo et Ivone ipso, canonum col- Teutbergoemanifesto evincit: ita ut quae in bujusce
leclor. Hoc nos docuit animadversio posita in calce juris factique quaestionibusoriri in dies diflicultates
canonis in edilione Gratiani Pithceana , sicut potuissent, el veterum canonum doctrina factoruro-
• hujus
et quaeposita est in fronle ab codem Pithoeo, eum que exemplis roborafi vef infirroari debuissent, id
dicit: Imo Paulinus Forojuliensis episcopusad Hei- ab doclissimo expertissiraoque Hincmaro jure me-
stutfum an. 794 in Germania. Quod el advertit Mo- ritoque Vulfadus censueril esse petendum. Caeterum
rinus , de Sacrain. Posnit. lib. vn, c. 7, n. 10. Sed quia caput hoc in deeretis Glossator, ut assolet ,
et ediiio Labbeana Conciliorumex ms. codice Rhe- iilustrare conalur, glossamejus dare optimum duxi -
lnensi Paulinum auctorem agnoscit, ailque edilam rous. Veruni quia epistola conferla est exquisitis
ex concilio Francofurlensi contra Felicis hoeresira eruditionis capilibus rioiileVi manu ea tractan:5a
coacto; ila ut nullus in hac re dubitatiom locus am- n censuimus , sed nolis fusftribus pro re nala illu-
plius reliaquatur. Haec illa est quara Hincmarus.',P strare, leetorem adprecantes ut conatus nostros
Rhemensis episcopus sententiam \ ocat de uxorici- sequi bonique faciat.
dis, quam sibi mitli rogabat Yuifadus Biturigensis
archiepiscopus, ut testis est Flodoardus Histor. « Admonere.Glossa: Hug. sic ponit hunc casum :
Rhem. lib. ni, cap. 21, recensens iilustres viros qui- Iste Heistulfusuxorem suam intcrfecit, et post mor-
buscum epistolarura erat Hincraaro consuetudo: tem ejus eam de adulterio accusabat: volens filios
Vuifado, ait, Biturigen. archiepiscopo, de his qiti quos ex illa habuerat, ostendere esse adullerinos ,
inconsulteuxoressuas inlerficiunt,senlenliamPaulini, et ila indignos successione paterna : et ad hanc ex-
quam sibi mittipelierat, scripsit. Yulfadushic illeest cusationem inducebat unum solumtestem homicidam
cujus ordinationem Hincmarus reprobabat, quia et adullerum.
:facta ab Ebone olim archiepiscopo Rhemensi, sed Primo ergo papa redarguit eum de mbrte uxoris.
exauctoralo, Quam lamen comprobarunt nonnulla Posiea nolat eum de tribus : scilicel quia posl mor-
concilia Gallicana, ul Suessionen. iiiel Treceuse, et lem ejus illam accusabal; quia per unicnm teslem,
pontificesNicolaus I et Adrianus II, qui et ratarn et eum reprobum et criminosum. Postea ostendit ei
habuil electionem Yulfadi in archiepiscopum Bituri- quam pcenilentiam debeat agere, et ponit in ejus
censem faclam, clsi quaeslione nonduni sopita, a opinione [Forte optione] an i» monasterio vel extra
Carolo Calvo, Siniultates tamen inler eos nullas velil agere poenilentiam. Hactenus Glossa. •/
fuisse haec niutuarum epistolarum missitatio salis 17 Pergit Glossator,el bona fide Gratianumseculus
-comprobal; et opiiiionis fuisse contenlionein, non aflirfriatauctorem epistoloeStephanum V papam fuis-
 187 S. PAULINI PATRIARCH.E AQLTLEIENSIS *88
se, qni tamen Paulino 12 annis et amplius posterior A gelio Malth. xix, 6 : Itaqiie jam non sunl duo,. sed
ftiit; nam sedem tennit ab an.'816 ad an. 817, per una caro. Non placet aulein ad Genesis verba Glossae
merises sepfem. Verura Gratiani auctorilatem praeter Talmudicoeexpositio aientis: « Verba illa in carnem
ea quae supra in praefationeposuimus, nutare satis unam, de prole per utruraque parentem formata di-
liquet ex aliis suppOsilisdecretis, e.lpraccipue ex illo cuntur. Ibi scilicet fit caro eorum una. > l.ta ad Bere-
quort eidem ponlifici attribuit Decr. c. 63, c. Quia sith cap. 2, comm. 28, quam aiterl Seldenus de Ju-
sancta, quo in eleclione Romani pontificis placitum re nat. et gent. juxta discipl. Hebr. lib. v,.cap. 2.
imperalofis, imo ipsius proesentiam, vel legatorum Enim vero si prole carerent parentes, non haberetur
jpsius attendendam esse asserilur : cujus Baronius hoccunitas carnis. Magis arridet quod ait Menochius
noster, an. 816, n. 101, ex aliis conficlis hujusmodi in locura cit. Genes. elsi Hebraicum commentum
decrelis a Gratiano sparsim altsque crilerio mserlis, non excludat. « Erunt duo in carne una, primo per
falsilatem deprehendit; et praecipue ex duobus im- copulam carnalem. Secundo synecdochice, id est
mediate sequenlibus : Cum Adrianus, el, Ego Ludo- ernnt unus homo, una persona civilis. Terfio quia
vicus, quibus evincitur non modo in praxim nun- conjux est dominus corporis sui coroparis, et sic
qiiam deductum decrelum Quia sancta; sed Hberam unius caro est aUerius caro. Quarto etfective, quia
serapef Romanis fuisse eleclionem pontificis, nec ab iinam carnera, sciiicet prolern generant. > Pulchre
iraperatoris arbitrio pependisse. Quod confirmalur Asterius Amaseae episcopus nedum corporalem, sed
aucioritate Magistri Flori EcclesiaeLugdunensis dia- ct ceconomicamcommuiiionemviri et uxoris depirigit
coni, qui, lesre N. Alexandro in Synop. hist. eccl. homilia in illud Matthaei:• An ticeat hotnini dimiilere
soec. IX et x, cap. I, art. 5, scripsit circa an. 820 ; T>nxbrem suam quacuiique ex causa. Sic enim ait de
et.in libello de electione episcoporum, n. 6, ait: « In pactis nuptialibus : « Sunt equidem iUa quoque va-
Romana Ecclesia usque in praesentem diem ccrnrmus lida el firma salis : ego nihilomiims ad Adami-vocem
absque interrogatione princpis, solo dispositionis provoco: Hmccaro ex carnibus meis : hoc os ex os-
(id est divina; quod addendum putat de MarcaCon- sibusmeis : ipsa vocabhur uxor mea. > Et infra prae--
cor.d. Sac. et Imp. lib. vm, c. 12) judicio, et fidelium stringens maritos despeclui habenles uxores:«lncu-
suflragio lcgilime pontifices consecrari; et n. 7 seq.: tiant pudorem vel vitaecommodilates, quas uxor af*
Quapropler in sacris canonibus Palrum, ubi plurimce ferl. Membrumest, adjutrix est, vitoesocia.et commu-
causaecomraemorantur, sine quihus episcopaiisordi- nium genitrix liberorum... Qiiod si forte calamilas.
nalio irrita habenda est, de hac re (sfilicetde inter- incidit... Sola uxor acliaeret, wgrmpartis membrum^
venlu principis in eligendopoiitifice)nihil habelur iri- et in malis serva et ministra, marilique addicta ob-
serlum. > Si lanluiri triennio ante facium fuisset a sequio, lacrymas ai.siergit, elc. >Jure igitur inve-
Stephano decretum Quia sancta, quomodo adeo re- hilur in Heislulfum, qui uxorera suam, pailem cor-
cenlis originis canon lalere poluissel Florum, ut as- poris sui, enecaverat.
sererel absolute nihil ad sua tisque lempora in cano- e Non resistenlem,non insidianlem.'Gloss.: Supple
nibus Palrum fuisse de hac re inseriun»? Supposi- mcixime, quia si eiiam resislerel^ vcf insidiareiur,.
litium ergo est decretum Quia sancta, et falso Ste- non ideo deberet eam inleificere. Non est hic argu-
pliano V attribulum ; unde miruin non esl, si aeque meiilaiidum a conlrario sensu propter capiiuium 52,
ialso eidem Stephano tribuilur capitulum Admonere, q. 5, Quidquid. HoecGlossa.
quod est Paulini. „" Paulinus duplici ralione patrocinatur c usaemulie-
b Heistulfe. Quis bic fuerit asrerere non ausim. ris, et quia non resliteril, et quia non insidiaverit
Si quid divinare licet, nomen videtur Longobardi- marito. Besisteniem auiera non dicit eo sensu quo
cum. Plura eteuim hujus lerminationis lioraina bac exciudat resistentiam seu vim, qua quis vim faclam
in gente passim reperiuntur : Marculfus, Landulfus, repellit, ut marito aggredienli se, necemque inlen-
Rodulfus, Gisulfus et his similia vocabula, quae a tanti, molibus, calcibus, iclihus, nisu brachiorum
sepieiilrionalibiis geniibus in Italiam invecla esse nullo modo resliterit. His et hujusmodi actibus ni-
non dubiles. Hoc noraine ar pellabalur unus ex filiis mis naturale est vitam in suhito discrimuie posilam
Pemonis ducis Forojuliensis, qui iu regno Longo- tueri. Ecquid eliam tandem hac resislenlia proliceret
bardico Desiderium proecessit, quique plurimum femina, semper viro comparata uti moliiorita imbe-
bello et cladibus Slephani III pontificalus teropus ciUior? Non resistenlemigilur intelHgenon contuma-
lurbavit. Yide Baronium ad an. 752 et seqq. qui ad cem, non conlenliosam, sed obedientemel viro mo-
an. 756 eum e vivis sublalum memorat. Sed etalium rigeram. Hoc aulem verio eximit feminam ex ea-
sub hocc tempora Heistulphutn nomine in serie epi- rum numero, de quiius Gnaiheo ille Terentianus in
scoporum Mogunliensium invenies, qui primus re- Eunuch,, v. 680, act. IV, sc. vn, dicebat.
censelur in capitulari Triburiense, an, 822, ad Theo- ... Noviingeniummulierum.
donis Villam. Nulunlubi velis; ubinoliscupiunlultro-
0 Fiiius dici. Gloss. Arg. quem privari nomine ra-
tione criminis, juxla iUud: Si.rc priveris necnomen Et Salyricus, sal. yi, v. 242.
habere roereris, art. 15, q. 2, postquam 2, q. 7, § Nullafere causaesl, in qua nonCmmalitcic
Quibus ergo 2, q. I, scelus, et C. defer a nullo. Arg. D Moverit...
contra. de pcen., dist. 4, si ex bono, nani filii Dei Hinc Varius Geminiiis laudalus a divo Hierouy-
dicuntur, qui non erant in eeclesia. Haecin Gloss. mo, lib. i. contra Jovinianum aiebat: Qui non liligat
Verbo tamen : quia qui a gratia excidunt, secun- cmlebsest. Tuelur etiaro ipsam-ab alio crimine, quo
dum proesentem statum non dicuntur filii Dei per impeti solent mulieres, eas scilicel insidiari roaTitis,
gratiam : ideo dicit Paulinus Heistullum homicidam ciim exotico amore capiunlur. Hocadverlit sanotus
hon debere dici filium, ul legit Gratianus ; vel.sub ' Jcannes Chrysostomus, hom. 49 in Matlh. « Talis
dubitationis formula si filius dici debes, ul Labb. et cerle res luxuria est, non petulantes solum, verum
Piih., quoe lamen, aliquando absolute neganlis, vel homicidas facit. Nec dubitandum est adulterii cnpi-
asserentis, est formula, ut palebit infra ad illa verba : das, ad maritoruni cajdeih, quibus injuriam afferre
Si forle ignoscal infinita Dei bonilas. pafatas esse atque accinctas. > Ha-cau-
d Partem coiporis tui. Gloss. Simile quid supra meditantur,
lem quia non adultera, neque insidiatrix credenda.
51, q. 2, de Neptis, el 27, q. 2, Agathosa, et est f Improbe prmdo. GIoss., Non quodeos privare
arg. qnod quj excipit alimenta siii, videlur excipere possit. Licet enim uxor proptCr adullerium interficia-
uxori, cum arobo sint unura corpus, et etiam filiis et lur, dos lamen ad ejus filips devolvitur in aulh. ut
servienticus,. argu. 50, dislinct. studeal, et ff.de lit. matr. et aviae,§ Si de adulterio. Sed quia eos so-
usu et hab., lib. 2. Ila Glossa. latio et protectlorie malerna privare conaris : licet
liinitilur haec appellatio VerbisGen. u, 24. Emnl enira regulariler lucrifacial dolcm ob adulterium
duo in came una. Quod confirmavit Dominusin Evan- uxoris, ex de do. inter vir. et uxor., cap. Ptcrumcme,
 189 EPISTOLA AD HEISTULFUM. — NOM. 190
et hoc tamen casu non lucrifacit, cnm eam inlerlieit. A clarius.« Testifflonium non opbrtere itnius lionilnis
etiam si pactum fecit deea lucranda prius. ff. Solut. admitti. >Hinc illud proverbium, cujus meminit Rho-
matrim., si ab hoslib.,§ 5. Ita Glossa,, diginus lib. vn, cap. 22, I7ni tesii nec Caloni quidem
s Filios tuos orphanos fecisli. Orphanus proprie is . credehdum.Quapropter laudatur summopere a Yalerio
est qui caret patre prmsidioque paterno. Ex quo non Max., Ub. iv, cap; 1, ex. II, Q. Muthis Sccevola,
proprie videtur locutus Paiilinus vocans orphanos qui vel sibi ipsi credi noluerit, nisi alius teslis inler-
quibus non obierat stricte
pater. Yerum praeterquaraquod cessisset;« iiuoniam, aiebat,, unius testimonio ali-
non semper in jure accipilur hoe verbum, et quem credere pessimi esset exempli. >
in lege Orphanotrophos, G. de episc. et cleric, or- Igitur si testimoniumet hominis ct unius infirmum.
phani vocentur non lilios
«praecisepatre, sed paretilihus est, uti dicebat Minuciusin fine sui Octavii, qnanto
destituti, non male Heislulfi orphanos appel- infirmiiis erit niiius nebulonis et damnati iiPiniiiisvi
labat, qui patre quoqueeranl carituri. Obmhumani- ri, ul proinde nervose subinlulerit Paulinus noster :
talem enira ipse a natura et sanguinis lege desciverat;- « Quanlo magis per istum flagitiosissimum et scelc-
adeoque quid paterni officii charitatisve ab ejusraodi slissimum hecilla viva debuit condemnari nec, etc. >
homine sibi spopondissent filii, qui partem suiipsius, Equidem 1. XII Tabul. sunt hoecverba : Improbus
uxorem nempe, respective et matrem, atrocior omni intestabilisqueesto, id esl, si improbus et intestabilis;
beslia, ut dicebat Paulinus, suslulisset sibi et suis ? scilicet quod testificari non possif. Hoc sensu verbum
Quod si ipse extorris et profugus vel urgente con- accipiendum esse docet Gellius Noct.« Att. lib. vi,
scientiae morsu, vel a jmiice exsiiio multatus se de cap. 7, dum ait de Tarratia Yestali: Jus quoque
patria domoque subduxisset,etnonne lilios solaiio proe- g una
testimonii dicendi (Tarralim) tribuitur, lestabillsque
sidioque paterno spoliabat, orpbanos vere el pro- onmiiim feminarum ut sit datur. Id verbura est
prie constituebat ? Ex contextu videtur hoecfuisse ipsius legis Horati;e. ContTarium est ih XII labu/is
mens Paulini. Quimalri, a\t,nonpepercisti, el filios scriptura : Improbus ihtestabilisque eslo. > Hinc Ci-
luos orphanos fecisli. Satis 18 enim dixissetad ma- cero in Oral. pro M. Fontejo jure judices suos sic
lernam orbitatem filiorum indicandam, matri non alloquebatur et condocebat:« lgitur teslibus, judi-
pepercisli: addendo et filios tuos orphanosfecisli, in- ces, non credere cupidis, el iratis, et conjuratis, et
dicat patre quoque eos cariluros. ah religione remolis non solum potestis, sed etiafti
&Inducere super eum vis causam mortts posl mor- debetis. > Conditiones antem probitalis et inculpatae
tem. Cum crimina exstingnantur raorte, 25. d. quo- Vitae quas requirit Callislratus in legitirois testibus
rumdam, C. si reus vel accus., 1. I, nisi ratione bo- vide fl'. de testib., 1. testium,el ihi Budieum. Adde,
norum quis agere- velit. C. eo. 1. ult. C. sipehden, liunc Singulariter adulterii nota inlamem atestinionio
appell. tnors inlerve. 1. 2, ff. tte rei ue». ulique. Ila fereuiio debuiss.e prorsus arceri. Damnalis euim
Glossa. adiilterio noii est in paclis Vel teslamenlis jus testi-
Impietalis arguit Heistulfum Paulinus, qui manes monii producendi, ut apud Joan. Calv., verbo Tesla-
uxoris exagitaret objiciens infandum scelus, adulie- tores, ait HarraenopuluSlib. lycap. t: "Ox«TaSti!«S:ir
rium, quando ipsa se defendere et causam suam tueri inl1 fiQiysiuo fzupTvpiiiiv SiuSixri.
amplius non posset; qriod quidem est immane faci- Pmnitentia peracla. Arg, 'quod post peractam
lnis, et impietatis genus apud omnes gentes summo- pceniteniiaiii et crimen purgatuin potest quis accu-
pere exsecrandura; naro mors ultima linea rerumvt o sari de criraine illo, ut 15, q. 5, Prcsbyler, el 25,
dicebat Horafius lib. i, epist. 17, v. 79, claudit vi- dist. c. ult. extr.de Schis. fraternitatisQ, nam per-
delicel omne judiciura. Hic potius locum habet illud ferens memorandi criminis labem, etc. dist. 61, non
Arnobii, lib. i adversus Gentes : « Nemo unquam in- negamus; et 1, q. 7, si quis omnein ; nam pef poDiii'-
nocens inale interemptus infamis est, nec lurpitu- teiitiain non desinit quis esse nocens, ff.de wdil.
dinis alieujus commaculatur nota,,quia nonsuo merito edict. quis sit fugilivus, imo etiam post baplisma po-
pajnas graves, sed cruciatoris perpetitur s:evilale. > test de hoc accusari, ut exlra de divort. Gaudemus
i Cum nec secundum Evangelium, riec ulla divina in fine. Arg. coiilra 25, q. 4, si illic, et 52, q. 1,
humanaque lex unius teslinionioetiam idoneo quem- quod autem, in fine 5. etc, non erit, elc,apud: et 50
quam condemnatveljuslificat. Unde non tenet 21, q. dist. ferrum et extra de accus. de his- ff. de oedil.
I, Quicunque. Creditur tamen uni lanqiiam recita- edict. quod ita. De hoc dixi 6, q. i,qui crimen: et
lori vel tanquam socio, ut 8, q, 5, 86, disl. lanta, cap. illi qui. Sed nonne praejudicat sibi niaritus ta-
llaec Glossa. cendo per septennium, cum ultra quinquennium non
Duabus de causis Paulinus Heistulfum arguit: et audiatur accusatio adulterii, ul"C. de adulte. aduL-
quod unico tesli, et quod scelerato crediderit. Et ter? Sed illud quicunque et d. 8. qui contempta 24,
quod ad primum altinet, nec Evangelium, ait, nec q. 5, ecce, et dicit poenitentia peracla, sed ante la~
ulla lex divina vel humana uriius tantum credit testi- tara tamen sentenliam, supra proii. q. 5, c. C/ir»V
monio. Ex Evangelio quidem habemus monitum Do- stiana. Hactenus Glossa,
uiini, Matlh. xvui, 16, latum ail fraterne corripienles-: Evolve canones legesque hic adductas, et si quid
Si te, iiiquit, non audierit, adhibeiecum adhuc unum, " diilicultatis occurril, levi manu rcsolves. NoS ad alia.
vel duos, ut in ore duorum vel trium testium sletpmne properaraus a Glossa non exposita.
terbum. Respexit Dominus ad illud Deut.,xvn, 6 : ln 1 Occidere nultatenus debuisses.Leges mundanae»
ore duorum vel trium testium peribit qui interficielur. (sic eas voeal Nicolaus papa, cap. infer hmc, 35, q.
Jiemo occidatur una conlra se dicente testimonium. 2) etsi aliquando permittant uxores adulteras oecU
Sed praeserlim ad cap. xix, 15, ejusdem Deut.: Non dere, ut Cato Oratione de dofe,"quam citat GeUius-
slabit testis unus contra aliquem, quidquid illud pec- lib. x, c. 25, dicebat: « In adulterio uxorem tuam
cati et fqcinoris fuerit: sed in ore duorum aut triutn si depreliendisses, sine judicio impune necares; »
testium stabit omne verbum. Consona sunl Evangelio non tamen patrocinabantur Heistulliflagitio, qui non
divinaeque Iegi imperatorum humaiia statuta, quoe actu depreliensafflet, ut loquitur Paulinus, * hon iii'-
unicura lestem oranino submovenl. C. de testibus, 11. ventam cum alio viro nefariam rem facienteni ; »
jusjurandi, quaeest Gonslantiiii ad Julianum: « San- sed susurronis instigalione necavit.. Caeterum et si
ximus ut uiiius testimonium nemo judicura in qua- liceal secundum tegem Lombardicam, sed non secvnr
cunque causa facile patiatur admitti: et nunc mani- dum Romannm, ul ait Glossa ad can, cit. inter Jhaec.
feste sancimus, ut unius oranino testis responsio non Leges enim Romanaemilius quidero agunt, ullimum
audiatur, etiamsi proeclai'oecurioe honore praeful- scilicet supplicium marilo uxorem aclu a fide conju-
geat. > Jurisconsulti quoque idem pronuntiant. Ul- gali desciscenlem inteificienli rehiittentes, neclege
pianus, ff. de Quaislionibus,1.1, in criminibus ait: Covneliadc sicariis eum comprehendentes, quia cen-
« Non utique in servi unius quaestionefidem rei con- sent eum doloris impelu tractuin, ut L. Gracchus C.
stituendam,>Et Paulus ff. eod., 1. xx, Maritus, addil adlcg. Jul.de adultcr., non lamcn impune absol-
191 S. PAULINI PATRIAUCILE AQLTLEIENSIS 192
vunt, lit videre est ff. ad hanc leg. Jul., I. si adut- ,i episcopus primus in Occidente, quos ad muncra cle-
terium, § de marilo urorem occidente, et ff. ad 1. ricalia quoque deputavit. Ambrosius, epist 63 : «.In
Cornel. de sicariis,l. 1, lege Cornetia. Vercellensi Ecclesia duo pariter exigi videnlur ab
, ." Ingredere monasterium. Ex hoc loco videlur, .episcopo, monasterii continentia, et ilisciplina Eccle-
quod quantamcuhque poenitentiamquis tenealur fini- siae.Haecenim primus in Occidenlispartibus diversa
re, si inlret religionehyad illam non leneatur, quia inter se Eusebius sanctae memoriae conjunxilrut et
reiigio solvit vinculum juramenli, ut extra dejurejur. in civitate posilus institula monachorum teneret, ct
pervenil. Itcm solvit votura, ut extra de vo. vol. re- Ecclesiam regeret jejunii sobrietale. > Insuper ciim
(lempt. Scripturm. Item solvit vinculum ohedientiae poenitentibus picnalia opera indicerentur, videlicet
19, q. 2, dum. Licet ergo a papa sit alicui injuncium jejunia, vigilioeet hujusraodi alia, haecquoque in mo-
in poenilentiam, ut eat Romam, vel aliquid hujus- nasterio observabanlur, teste Chrysostomo, latepro-
modi faciat, et iiilret religionem, non dicitur trans- sequente monastici status indolem hom. 14 in cap. v
gressor. Illeenini dicitur transgredi, qui deseritmajus Epist. ad Timoth: « Yere, ait, domus luclus mona-
pro minori, ut20, q. 5, proposilum, et 17, q, 1, qui steria sunt, ubi cinis atque cilicium, ubi soliludo, ubi
bona. ar. ad idera inf. de pmnit. dist. 1, § his aucto- risus nullus, nullus negoliorum soeculariumslrepilus,
ritatibus. Et hoc Hug. concedit. Alii dicunt quod ubi jejunia, ubi terrenorum durilia lectulorum, > et
tenelur adimplere quod promisit el quod injunctum caelera quae sequuritur affatim digna quaelegantur.
est ei in poenilentia, nisi abbas dispenset secum, 18, Yerum elsi haec aibessent a monasterio (et quidem
q. 2, c. nullumi HaecGlossa. non raro aberant, non enim innocenlibus monachis
Liberum Heislulfo reliquerat Paulinus vel ingredi g indiscriminatim is rigor in victu indicendus erat, qui
monaslerium, vel domi pcenitenliam peragere, quod peccaloribus imponebatur in culparum immanium
et in Capitul. lib. vi, cap. 71, stupratori filioemater- vindictam), ipsa obedienlia proprioeque liberlatis et
terae suse indicitur: t Aut monasteriuhi petat, aut si arbitrii sacrificium, quacunque poenitentia Deo gra-
foris remanere voluerit, lempora poanitenlicesecun- tius, poenalia imposita opera abunde compensat. Ea
dum canones plcniter exsolvat. > Solitudo quippe enira locum tenet vel ipsiusmet marlyrii, iit sanctus
vitoe monasticoe, et asceterii continenlia cum jugi Antiochus, hom. 39 de Obedientia dicebal: « Volun-
studio orationis, et corporis exercitio canonicis poe- latem propriam a te exscindere, perinde est ac si
nilenliisoequiparabatur. Hincfortefaclumestutdomus proprium fundas sanguinem : sed et hoc honiini im-
poenitentiae,praesertimpro feminis erigerenlur, nedum putatur pfo victima. > Verumlamen per monasterii
,ut a relapsu servarentur, sed ut poenitenliaemunia ingressum quandoque non liberabatur quis a publicae
obeunda in hujusmodi doroihus inclusae commodius poenileniiae onere, ut evincitur ex cap. 90 lib. vi
compensarent. Tempore Berroldi palriarch;c Utini Capitular., ubi dicilnr : « Qui occiderit monachum
ad sancfi Quirini iraa ex his domibus erat. Vide Ap- aut clericum, arma reli quat, et Deo in monasterio
pend, II, n. 17. Etenim exlra ccenobia poenitentesa serviat cunctis diebus vitoesuae, nunquam ad saecu-
coeleris sequestrabantur, diversa tamen ratione, se- lnm reversmus, et septem annos publicampoenilen-
cundum scilicet gradus poenilentiaeperactae vel pera- liam gerat. > Non cessabat igitur omnino debilr.m
gendoe. Nam quidam ad valvas, quidam in narthece poenitentiaeper professionem monachatus. Sed quia
cum calechumenis. quidam intra ipsam porlicum, conditio et slalus moiiachi aptior erat ad poenalia
quidara intra ccclesiam ipsam, quidam cum caeteris r, opera exanllanda, ideo illum suadebant, el quando-
fidelihus, sed non in omnihus admiltcbanlur. Qui que absoluie injungebant Ecclesiae Patres. « Hinc
Ftentes, AudienteSfSubstrali,Consistentes,sacramen-' etiara, ait Morinus, de Poenit. lib-vn, cap. 15, n. 12,
torum' Parlicipantes, prout injunclaro pcenitentiaui orta videtur consueludo posterioT isla, et a multis
gi'adatim solvebant, liomiiiabanlur. Qui vero gra- usurpata, monachalemhabitumin extremisinduendi^
vioribus flagitiis erant oljstricti, non in porticu qui- ut quam viventes amplecti pcenitentiam detrectave-
dem, mulloque minus inter catecluimenos, sed sub rant, roorientes sallem honorent. Hoc fecerunt magna
dio in genua provoluli orationes ingredientiura ex- cum humililaie et animi devolioneLudovicusCrassus
poscebanl, quos Hiemantes vocabant. Xtt;i«%ophoij; Francorum rex, Blanca sancti Ludovici mater, et
vocat concil. Ancyran. can. 17, Gentianus Hervetus anle hos Burchardus Meleduni el Corbolii'comes, ut
vertil Hiemantcs. Ad quos respexisse videtur Tertul- referunt historiae nostrae, muliique privati eorum
lianiis, 19 cum dicefei, lib. de Pudicilia, cap. 4 : pietalem imitati sunt atque etiam nunc imitantur. >
« Reliquas autem libidinum furias irapias et in cor- Haecmorinus; cui addendum videtur hinc forte illud
pora et in sexus.ullra jura nalurae, non raodo limine, quoque processisse, quod in Italia (forte el alibi), et
verum omni ecclesioetecto submovemus, quia non proecipue inler noslrates, non raro conspicitur ut
sunt delicta sed monstra. > Huic autem pcenitentium multi, non cum in extremis animara agunt, sed om-
sequestrationi, si diulius poenitentia protraheretur, nino mortui, et cum ad sepulturam efferuntur, vestiri
adjiciebatur in calechumenio vel diaconia reclusio, alicujus sacri ordinis habitu voluerint, et sic elatos
quod evincitur ex Dialogon Gregorii papae, qtiem terroe niandari testamenlo suo jusserint; et id quan-
recilat Baronius an, 726,« Ubi peccavit quis, et con- doque eliam ex superstitum pietate solummodo fiat.
fessus fuerit, suspendii vel amputationis capitis loco, D »>Si forle ignoscat... Dei bonitas. Non ponitur du-
.evangeiium et crucem ejus cervicibus circumponunt, bitaliye, irao nola est asserlionis, et est penitus si.
eumque tanquam in carcerem in- secretaria, sacfo- De poenil., dist. 1, quamobrem.Ita Glossa.
rumque vasorum aerario conjiciunt, in ecclesiaeDia- Ulitur Paulinus phrasi Scripluroe hac in re non
conia, etin catechumena ablegant, ac visceribus infrequenti, ut Dan. IV, 24; Joel n, 14; Jon. m, 9j
eorum jejunium, oculisque vigilias, et laudationem Act. vin, 22. AudiAmbrosiumlib. n de Poenit.,cap. 5
cjus ori indicunt.. Quoe cum ila essent, quoepro- (quidquid perperam dubitet Ribera in 1. c. Joelis,
prior huic separationi vicaria subslilutio quam mo- an is eornni Hbrorum sit auctor, nam ipse de se in
nachatus professio ? Monachusenim et monaslerium psal. xxxvn scribens testatur: De pwnitenliaduosjam-
«JTO TOU a_/ova?£«vdicitur, quod soli et discreti a cae- dudumscripsi libellos, quodnotantesPP. Benedictini,
teris viverent monachi. Hinc Rulilius GallicusIliner. qui ad lydium lapidem Opera Ambrosii, ut de aliis
)ib. l, v. 441, de ascetis insuloeCaprariae: faciunt, revocarunt; manifesle evincunt non suppo-
Ipsi se monachosGraiocognominedicunt, sitilium, ut alium depmnitenlia, quem ut poieVicto-
Quodsoli nulloviverele&levolun*. ris Tunonensis, rejecBrunt in appendicem, sed ger-
El sanctus Hieronymusepist. 15, ad Paiilinnni: « Si inanura esse Ambrosii fetum); audi, inquam, Am-
cupis esse quod diceris, monachus, id est, solus,quid hrosiura refellenlem objeclionem factani a Novalianis
facis in urbibus, quaeutique non sunt solorum habi- ex hujusmodi scripturis, et proecipueex allata Acto-
tafcula,sedmuUorum?) Traduxit autemad vitam so- runi apost. vni, 22, auctoritate irremissibililatem
cialein polilicamque riionachosEusebiiis Yercellensis peccatoruro, qiiam somniabaiil, lalcientes. « Ego
 If3 EPISTOLA AD HEISTULFUM. — NOT.1L 194
autem ncc Pelrum dubitasse dico, nec verLi uniiis A 20 Heistulfo gravius sibi futtirum in saeculocomnio-.
prae_udiciotantam causam strangulandam arbitror. rari, et saeculo valedicere solitudinemque in turba
Nam si putani duhitasse Petrum, nunquid CtDeus conservare et eremura inurbe; quod ab Heistulfo,
dubitavit? qui ail ad Jeremiam prophelam (Cap. xxvi, exigeLatur, ul indical Glossa, et patet ex consequen-.
vers. 2):Sfa :» alriodomus Domini,et responsum da- tibus. -i
bis omni Judm, iis qui veniunt adorare in domo Do- p Siceram non bibas.Ver siceram intellige oinnem
mini omnia verba qum constiiui tibi respondere itlis : potum qui inebriat, ul 55 d., in palea, vinolentidm:
noli auferre verbum: forsitan audient, et averlentur. Glossa.
Dicant ergo et Deum ignorasse quid esset futurum. Esl-haciii. reillud Hieronymi, epist. 2 ad Nepolia-
Sed non ignorantia eo verLo exprimilur, sed in Scri- num de vita clericorum : « Sicera, ait, Hebroeoser-
pturis divinis frequeus hujusmodi consuetudo adver- mone omiiis.polio nuncupalur, qu-aeinebriare potest,
titur; eo quod simplex sit elocutio. Siquidem el ad sive illa quae frumenlo coiificilur, sive pomorura
Ezechielem dicit Dominus: Fili hominis, tnittam ecjo •succo, aut cum favi decoquantur in dulcem et bar-
te ad domum Israel, ad eos qui me exacerbaverunt, baram potionem, aut palmarum fructus exprimuntur
ipsi et patres eorum usque in hodiernum diem, et dices in liquorem, coctisque frngib-usaqua pinguior colo-
ad eos : Hmc dicit Dominus: si fotie audienl et terre- ratur. > Sicera igilur velul pro gertere liabenda, ut
bunlur. Nesciebat ergo eos posse aut non posse con- etiain colligitur ex capitul. de vilUs et curlis, c. 45,
verti? Non ergo semper duutantis ista est elocutio. quo sancitum.est « ul unusquisque judex in suo mi-
Denique ipsi sapienles saeculi, qui oronem gloriain nisterio bonos habeal artilices, fabros ferrarios,..
suam statuunt in expressione verborum, quod Latine g siceratores, id est qui cervisiam, vel pomatium, sive
forle dicimus. Graeceri.yjK,non ubique pro dubita- piratium, vel aliud quodcunque liquamen ad biben-
lione posuerunt. Aiunl itaque dixisse priinum suo- dum aptum fuerit, facere sciant. >Et quia pceniten-
rum pbetam(Homer., lib. ni Uiad.)nr-jyu. yjhpueo-o- tes quandoque his potionibus canones vininn yetan*
put, quod est, cilo viduaero ; et alii i : Tvyjx.-/«.po-t tes eludebnnt, nam ut dehis ait Plinius lib. xiy cap.
vM.ray.za.viovo-iv
'kyjAoi Tt-j.vrz;itfopwnBivrz;.Non eninl 22, « inventuni est quemadmodum aqua quoqne
dubitaret in omnLus siraul iusurgentibus unum facile inebriaret : > quod detesiabanlur Patres concilii Ca-
ai universis posse prosterni. Sed nos noslris magis Lilonensis n an. 813, cap. 55, «ut deliciosius iis
quam alienis utamur. Denique habes in Evangelio ' (carne et vino) inlerdictis, aliorum ciborum vtl po^
quia ipse Filius de Palre ait (cum raisisset servos ad lioiium appetitu vivere cognoscantur; > idcircoqnan*
vineam suam et occidissenl) Malth. xxi, 57. dixisse doque iu taxatione pcenitenliarum expresse recense*
Patrem : Miltam Filium meum dilectissimum, forsi- laiitur prohifcitoepotiones, ne frauslegi fieret. Sic
tan ipsi verebunlur. Et alibi ex sua persona Filius ait concilium Wormaliense .a-nni868, cap. 50 : « Alsli*
{Joan. vni, 19): Neque me scilis, neque Palrem meum. neant a vino, medone atque cervisia mellua per tres
-Si me scirelis, el Patrem meum forsitan sciretis. Si dies per hebdomadam, > Et sollicitantibus pa:niten-
ergo his verbis usus esl Pelrus, quibus Deus usus est tes ad pracvaricationemanimadversionibiis occture-
sine praejudicio scieutioe suae : cur non accipiaraus •Lant.Lib. l Capilul., cap. 1'51 : « Ut iiullus presby*
el Petrum his usum sermonibus sine suaelidei proe- •ler aut laicus poeniientem invilet bibere aut earnero
judicio ? Neque enim poleral dubitare de Chrisli mu- manducare, nisi ad prxsens pro ipso unnm vel duos
nere, qui solvendorum peccatorura dederat potesla- ^1 „ deuarios juxla qualitatem poenilenliaedederit. > Quae-
tera. > Ilactenus Ambrosius. Quod si, ut ipse ex siiuncula tamen in margine Glossae supra allaloewz
coryphoeo poetarum Graecorum facit, tu ex antesi- proponitur et solvilur :
gnano Lalhiorum coiifirinare volueris, ad illud Yir- Nunquid licet ei bitere lac, vel amygdalinam
gilianum MneiA. I, y. 207 : aquam, aut uvas comedere? Dicit H., Credo quod
... Forsanel litecolironieminissejuvabi:. sic, quia talia non inebfiant. Ila illi.
i Carnem nutlo unqiicun tempore comedas. Sed
Addito quoque Ulpianum, ff. de rei vindicat. 1. item nunquid oya, cum ovum sit caro Iiquida, vel lac,
si, ubi fortassis et forte non dubitative accipil. Igitur cum lac non sit nisi sanguis colore mulalo? Dicimus
Paulinus cum dixerit : si forte ignoscat Dei bonitas, quod non, et lnc vull liltera illa quoesequituf, in
non anceps erat de bonitate Dei, sedmorem secutus pane el aqua : sed taraeii potest intelligi, qit.odhoc
est Scriplnrarum.
0 Graviusesse non dubites. Visumenim fuit majo- debeal facere in certis diebus ut legitimls feriis. Sed
nunquid de lardo utetur? nunquid noraine carnis est
ris poenoe conversari inler homines, et hominuin prohibilum? videlur quod non, arg. 82., d. presbyter,
earere suflragiis, quam proculab hominibussolalium ibi enim sagimen permittilur, quando ova perniit-
hominum non sentire. C. de aposta. hi qui : Glossa. tuntur. Glossa. - • -
Etenim cum dicat Seneca, epist. 9 : « Innata; est 1 In pane et aqua et sale pmnilere. Non novum in-
dulcedo amiciliae : el quomodo soliludo in odio est, ventum. Epiphanius beer, 75, n. 6, scribehs conlra
sic in dulcedine appetitio societatis; etlib. iv de Aerianos damnantes Chfistianorum jejunia, aposlo-
Benef., c. 18 : Fac nos singulos : quid sumus?.,. so- .lorum lemporibus hune ritum acceptura referendum
cielatem loUe, et unitalem generis humani, qua vita D esse affirmat : « Quod si ex apostolorum constitu-
suslinelur, scindes : > riihil gravius roolestiusque lione repelenda nobis auctoriias est, ... cur sex pa^
. accidere homini poterit quam amicorum convictu et schalis diebus (intellige majorera he!jdomadam)iiihiI
socieiate privari. Vidi ego, cum de more inyiserera omnino ad cibnm praeter panem, salem "et aqiiam
«arceribus detentos, rem mihi tuuc miram : mulieres adbibendum definiunl? > Quodiii Exposit. fidei, n. 22,
custodiae traditas se invicem conviciis querelisque vesci xerophagiis dicit: « Scx illos paschatis dies.
indesinenter impetentes, el maledicta jurgando mu- inquii, xerophagiis, hoc est arido victu, transigere
luo lumeole bile vomentes, ita ut inter ipsas vix ad onmis populus assuevil : hoc est pariem- dunlaxat
horam quies aliquantula paxque daretur. Eyenit ut cura aqua sub vesperam adhibere. > Quod ad tolam
caeleris absolutis dimisslsque, una (antumroodo reli- quadi'agesimamexlendit canon 50 concilii Laodiccni.
quafoiet. IhconsolaLilem regressus inveni, et ferme « Oporlet totam Quadragesimamjejunare ari-iis ve-
conclamataespei. Rogata quid rei esset cur sic aegra scenics. > GfoecahaLent: AsfirairavrrtvTio-0-apu.xoa-jfj
doieret, sublatis velerum inquietudinum causis, jur- vuo-suetv ^Yipoifuyovvra;.Ter.lullianus adversus physi-
giisque submotis, l-e.-pondit soliludinem suam se cos, cap. 1, videlur innuere xerophagiis addi potuisse
deflere, nec juriicio suo aequiparandas rixas, Ules, aliquid praeter paneni et sal, sed aridiim el exsuc-
cohvicia, qnoealias perpessa fperal, cum hac q,uiete - cum. «Arguunt nos, ait, qtiod jejunia propria custo-
sUentioqMe necessario. Adeo'igitur gravis esl soliiu- diamus... quod e:iara xerophagias obseivemus, sic-
do, ut vel cum pace ipsa, bonorum omnium raaxirao, e.mles cibum ab omni carne, et pmni jurulenlia, et
. fugienda censeatiir. Merito ergo dicebat Paulinns, uvidioribus quibnsqne pomis, rie qiiid vinositatis vcl
m S. PAULINI PATRIARCILE AQUILEIENSIS 196
edamus vcl poteraus. > Xerophagiis autem homopha- , ksic ipsius depositio huniilitaiis est speciiften,et lac:,a
gias subdendo, id est, crudorum comestiones, detra- confessio delicli patrali. Joan. Sarisberiensis de Nu
herejejunio monachi nort putabant. « Nec lantacura, gis curiaHum lib. vi, cap. 13 : « Fit inierdum ul ex
ait Cassianus de instit. renuiitianl., cap. 22, iuter delicto suo privetilr miles mililix cingulo, in his
eos parandoium ciborum vel coctionis impenditur, maxime ubi sacrilegia committuntur. > Et infra :
quippe qui niaxime xeropbagiis vel homophagiis « Profeclo dignus est privilegium (cinguli et gladii.
uluniur. » Jam vides, cura hompphagiara inter mo- de quo ibi loquitur) perdere. qui concessa abutilur
nacbos audis, non eam esse quam in ethnicis dete- potestate. > Sed et occasionem denuo in homicidia
Stabatur Arnobius lib. v adv. gent. £ « Bacchanalia, relabendi satagebant Patres auferre, cum depositio-
aiebat, praetermiltamus immania, quibus nomen nem gladii praeciperent homicidis poenitentibus. Hinc
Ombphagiis Graecumest: in quibus furore mentilo... scribebat Leo papat Rustico Narbonensi episcopo,
eaprorum reelamantium viscera eruenlatis oribus epist, 92, cap. 10: Coiitrarium omnino esseecel.:-
dissipatis. > Sed coraeslionem intellige crudorum, siasticis regulisposl pcenitentiaeaclionem (ergo multo
puta raphanos, rapas. allia, caepas,pepones, cucume- raagis in ipsa actione poenitentiae)redire ad militiam
res, caeterarumque herbarura vel olerum caules, seecularein: unde non esseliberum a laqueis diaboli,
qmeis vel acetaria, vulgo insalate, fiunt, vel crudis qui se miliiiaemundaiiaevoluerit implicare. >Et Pa-
sine alio condiniento vescimur. Quod aulem antiqui- tres concil.i Nicoeni resuiiientem militiae cingulum
tus dieebant xerophagia, sub Paulini lempora siccum posl conversionem, jara olim depositum, ad proprium
eibum dicebanl. Pcenitentiale Bedae, cap. 7, citatum vomilumtanquara canem redeuntem dccem atmorum
a Morinolib. vn, cap. 20, n.2 : « ln unaquaque i poenilentia post triennii inler audicntes comniora-
he.idomada tres dies sine vino, el medoiie, et carne, tionera, cap. 11, alias 12, censuerunt muilaiidirai.
et jejunet usque ad vesperam, et manducet de skco Proluenda aulem juslitia arma resumere non inier-
cibo : et tres quadragesimas semper de sicco cibo. > dicebalur, ut patet ex synodo Romana anni 1078,
Et ex Pceiiilenliali liomano, ibidem n. 4 allaio : je- c. 5': « arma deponat, ulteritisque non ferat, nisi
junet ad vesperam. et tunc reficiatur de sicco cibo. consilio episcoporuuipro defendenda juslitia. >Quod
Infra: jejunet duos dies in hebdomada ad noiiam, proecipue in hostes Ecclesiie fieri permisit Nicolaus
et de sicco cibo comedat. Quod teraperantioe genus papa cuidam mati icidoc,ut esl 55, q. 2, c. lalorem :
non ignotumethnicis fuissecolligiturexCapitolino, in t Arma non sumal nisi contra paganos. > Imo cirjus-
Aiitonino Pio, cap. 15 : «senex, antequara salulatores que poeniteiiliaeloco arma in inlideles ferre conci-
venirenl, panem siccum comedit ad sustendandas lium 21 .Clarornontanum an. 1095 convocans fide-
vires; > ex Vopisco in Tacito cap. 11 : i panem nisi les cruce signatos ad loca sancta repelenda sub Ur-
siccum nunquam coraedil, eumdemque sale atque bano II, statuit habendum can. 2 : Quicunque pro
aliis rebus condiium. » Ex Seneca, qui de se dice- sola devotione, non pro honoris vel pecuniae ade»
bat : « panis siccus, et sine mensa prandium, post ptione, ad HberandamEcclebiam Dei Jerusalem pfo-
quod non sunl lavaiidoemanus. > Non rae latet siccus fectus fuerit, iter iUud pro orani poenitentia repute-
pro solus quandoque poni. Julius Capitol. in Maxi- tur.1 >
niinis, c. 15 : « viros consulares... alios siccis vehi- Nec in quoiibet loco liligare prmsumas. Haec
cutis exhiberet, alios, elc. >quod Herodianus, lib. vu. ideo dicit, quia apud socculare tribunal non debet
cap. 5, habet ftdvoi?o%rifi.y.tnv, id est, ut inlerpreta- _ suani queriinoiiiaiii disceptando proponere quisquam
tur' Polilianus, sne utlis ministeriis solos vehiculis ^ publice poeaiieris.sed ecclesiaslicum judicinm debet
impositos. Sed magis ad verbum fiovoi; solis legen- adire, sup. 2 q. 1 aliud, Supple ergo, nisi hic in
dura, et hoc est siccis vehicutis. Quod non intelligen- propria causa el coram ecclesiasticis.Glossa.
u Uxoretn nnnquam ducere. Si tamen duxerit,
tes quidam typographi in Capitoiino, non siccis vehi-
culis, sed Scylhicis ineptissime reposuerunt. Iiem tenel raalriraoniuni, «rguin. supra. eo;J. Quicuhque.
assum sicut siccutn idem est ac solum, el assa vox Alii dicuiit contra, ut not. infra eod. § de poznitenti-
est sola el nudu vox non admislis aliis musicis, ait bus. Glossa.
Nonnius in Dict.ab A incip. Apprime ad rem facit A quarlo sseculousque ad oclavum, iroo ad duo-
quod ait in dictione sequenti : « Assion existiinaii-: decimura usque viguisse et a militia abdicalionem,
«fumest in obsoniis siue pigmento saporis alieni et nuptiarum prohibitionem, vel ab uxore abslinen-
quemadmodum merum dicitur Lsolum.> Qiiocunque tiam; post hoc lempusautemulnimquecessasse, Ec-
modo auiem accipiatur skcus panis, panis hic frugi ciesiamque cum poenitentibus raitius egisse piurihus
est hoihinis et leinperati; cibus vero siccusest pceni- docel eruditus Morinus lib. v de Pcenil. a cap. 18,
'tentis, ul supra denionsiratuni est, . usque ad 24 ; quoesi vacat, lege.
s Armis nunquam cingere. Nisi consilio episcopi " In bcilneonunquam lavare. Nisi de necessitate.
pro justitia defendeuda, etest infra de pocnit., dist. 5, De consec, d. 5, pervenit. Glossa.
falsas. HoecGlossa. Clemeiis Alexandrinus lib. in Paedag., cap. 9 :
In homicidas pnieserlim haccpcena staluitur. Con- « Balnei, ail, quatuor sunl causoe, propter quas ad
ciliuni seu capitulare 'Wormacieiise anni 829, til. 5, ipsum accedimus. Vel enim causa munditiei, vel ca-
•cap. 3 singulariter de uxoricidis. « Quicunquepropria I) loris, vel sanitatis, vel postremo voluptalis. Volu-
uxore derelicla, vel sine causa inlerfecta, aliam du- plalis aulera causa quae iiisliluilur lotio, est reji-
xerit uxorera, armis deposilis publicam agat pceni- cienda : impudens enim voluptas est omnino exscin-
tentiam : > generaliter autera concilium Triburiense denda. Sumendum est autera lavacrum, mulieribus
anni 895, can. 55. « Si quis sponle homicidiumfece- quidem mundationis causa et sanitatis : soliusaulem
rit,quadraginta diebus ab ingressu ecclesiaearceatur, saiiitatis causa viris. Caloris autem causa lavari est
et nihil nianducet jliis quadraginla diebus pnclei superfluum.cum quod frigore collapsum est; possit
solum panem et salem, neque bibat nisi puran: aliter recrcari. > Sed haec vel viro bene morato et
aquara : nudis pedibus incedat: lirieis non induatui frugi conveniunl. Perfectionjs autem siudioso audi
Veslibus, nisi tanluin femoralibus : saecularia arinj quid dicat Diadochus episcopus, c. 52 de Perfectione
non portet: nuilo vehiculo utatur, clc. >Quae cou- spirituali: « Conferre se ad bahieum nemo pecca-
sona sunl statutis a Paulino. Duplici autem ex causj tum aut a ratione alienum esse dixerit: propter
id a Patribus slatutura fuit, videlieet ul poenilente! conlinentiam tamen ab eo se abslinere, et virile, et
praeseferent huniiiitaiem, et ul occasionem peccaud niaxime lemperantis esse dico. > fjnod loierabat in
•in alterius sanguiuem evilarent. Sicut eniro gladi puellula, vetabat tamen in adulta Hieronymus epist.
delatio hpnoris est insigne, ui dicebat Gur.therus Li 7, de Institutione filiac: « Usijue ad annos robustoe
giifinus; lib. i de Gest. Friderici imperatoris : aetalis, si necessitas poslulaveril, et balneas adeat. >
... GladiusmundofaQite£severendos; Sed infra : « Mihi omnino in adufta virgine lava-
crum displicel, qiioe seipsain debet erubescere. >
197 LIBER EXHORTATIOMSAD HENRICUMFOROJUL. 198
BjiS autera blandiiias quas in virgine reprobabam, A facilius et fcedius delihquilur iii hoc crimine quara
jiirea peccaloribus pccnitenlibus removebant san in aliis, ideo durior poena in eo statuitur ar. 52, d.,
clissimi Patres. Adde, cum, ut dicilur Cnpitul. iib. § verum. Glossa.
v, c. 122:.« Poeiiileiites . . . cilicium a sacerdote, 1 Venialiter ut accipias. Arg. quod Ecclesia potest
sicul ubique conslilutum est, consequantur : super- corpus et sanguinem Domini quibiisdam eliam in
fluum esse, >ut dicebat sanetus Hilarion, et habet fine pfohibere, arg. 27, q. i, impudicas. Su. 2, q.
in ejus Vita sanctus Hieronymus,« munditias in cili- 5, si quis episcopUmaut presbyterum, su. 15, q. ul-
cio quoerere. > tima quaesitum est, ibi, secundum praecepla cano-
y A~communione sacri corporis, etc, abstinere. num. Ad hoc quod quapdoque Hlud quod jure com-
Ergb videtur quod magis p.eccat qui uxorem inierfi- muni corapetit dicitur concedi respectu rnisericor-
cil, quam qui matrem, quia raajor poenilentia impo- diae et pietatis, arg. su. 11, q. 5,quoniam, ff. de usu-
niiur huic uxoricidoequara matricidae in illo c. laio- fruclu, si extraneo, el in cacleris hic siguatis : nam
rem quod est infra q. ead., et sic majus estcrimen, tiniversm vife Domini misericordia et veritas. Joan.
arg. 24, q. 1, non afferamus, quod concedit H.; nam Giossa.
aa Sanguis tuus. Id est peccatum. Unde illud,
dicil quod magis peccat qui se ipsum inlerfieit
qtiam qui alium. 25, q. 5, si non iicet. Unde magis sanguis sanguinem tetigit, id est, peccaturo, 44, dist.
peccat, qui partem cbrporis sui interftcit, quam qui Ephesiis. Joan. Glossa.
bb Nos cdieni. Ar. quod non imputatur proelalo
matrem. Probat hoc etiam per illam auctoritatem :
propter hoc relinquet homo palrem et matrem, et ad- subditorum malitia, ex quo per euin non stat quo*
fimrebituxori sum. extra de biga. debitum.Alii di- _ minus corrigantur, arg. 7, q. 1, § cum autem. Sup.
cunt quod magis peecat qui matrem interficit, B disl. 44, Ephesiis sup. 44, d. c. uii. Glossa.
quam qui uxorem; sed quia horaines proniores sunt Quoeadduntur consilio secundo ex Burchafdo lib.
ad interfieiendum uxores, ideo ob hoc magis puiiiun- vi, cap. 40, sunt vel obiter, vel ex professo jam in
tur, ut sic retrahanlur a tali facinore. Unde non superioribus explicata fereomnia; ideoque auquuni
valet boec argumentatio : gravjus puniunlnr, ergo ea intacta omittere visum est, ne aclum agere, et
gravius peccant. Et est si in fofnicatione notoria : palientiara lectoris ulterius gravare impiirtuni videa-
Ijcet enim multa crimina sint graviora, tamen quia riiur.

22 SANCTI PAULINI
PATRIARCII.E AQUILEIENSIS

LIBER
EXHORTATIONIS,
VULGO
DE SALUTARIBUS DOCUMENTIS,
AD HENRICUM COMITEM SEU DUCEM FORO.TULIENSEM ' SCRIPTUS, UT VIDETUR.
CIRCA AN. 795,
Collatus cum pluribus editionibus, et notis opporfunis illustratm*.

CAPUT PRIMUM. I -amare bonum snrama esl beatitudo. QuiDeum ainat

C
bonus esl: si bonus ergo » et beatus : quem ijuanto
Justitia et beatitudo amare Deutn.
quis ardentius amat, J>tanto melior efficietur. Qua-
-Oraifrater, si cupias scire, quamvis ego nesciam' tenus hoc bealissimo- bono abundare te faciat,
quain perfeclissima atque plenissima est juslitia, charissime fraler, ipse qui est hoc bonuni, quotidia;-
Deum toto corde amare, illique tota adhaercre vo- nis precibus iiitegro cordis dcsiderio euih, etsi indi^
a
luntale, qui est suinmum bonum ! Summum yero gnus, deprecari sludeo.
YARLANTESLECTIONES.
1 $ic mss. Al ed., quae ... sit juslitia. Jusliiia namque est Deum, etc. Ita notant in niqrg. PP,
Benediciini. s Sic ms. Ger.; at PP. Benedict. studeam.
NOT-JE. '
PR^FATIliJICIJLAADNOTASSEQUENTES. lein, qui debifor omnibus sum, omnibus satisfacere.
Nonnullas ex sequentibus nolis, quae ad crilicen Qui criticen in historia et discipliha seotantur, ha-
haud spectant, poteram quidem, beiiigne . leclor, bent et liic nonnihil, et reliquo jn opere, -qiiod
oriiiilefe. Sed cura adverlerim opus hoc ad mores eorum desiderio faciat satis. Habeanl igitur et qui
mores excolunl aliorum, quo sermmies suos ad
pfiriinere, et conciouaioribus verbi Dei non inutile :Q caeterorum
fiituruin, praesertim consacerdotibus no-iris congre- firnieni. ocdificationemlocupletent et magis con-
gaiionum S. P. Philippi Narii, quibus incumbit
onus populo verba faciendi, quibus liber iste pla- 23 * Si bonus ercjoet beatus. Seneca, epist: 851
nipri stylo digestus specimen et exemplar esse f Beata vita bonum in se perfectum habet inexsnpe-
potest, non ab re judicavi, iroo in commodum eor.iim rabile; quod si est, perfecie beata esf... Nnnquid
fulufum esse duxi, sl data occasione maleriain pro- dubitas quin beata vi;a suriimurobonuinsit? Ergosi
posilam, aliorum sanctorura P.itrum scriptorumque suramum bonum habc', suniniebeala.est, > .'
sententlis consiniilibus fuicirem, ne aliunde pe.ere b Tanlo meliof efficietur.Optime in haiic.rem ha^
cogeferitur, quse forte ad propbsilum.facerent. Y.el- . bes disserentem preecacterisAiigustinum de irioribus
199 S. PAULINTPATRIARCILE AQUILEIENSiS 200
CAPUT II. Vexcellentioribus animae dignitatibus jubeiiiur diligcre
Hominis in creatione prmrogativm. Conditorem, ut quantum a iiobis inteiiigitur, diliga-
Tu vero, frater charissime, intellige quia consi- lur; et quantum diligitur semper in memoria * qua
lio» sanctae.Trinitatis, el opere roajestatis divinoe recipitur. habeatuf s Nec solum sufficit nobis Deum
creatus es : ex primoque conditionis honore inlellige intelligere. nisi fiat in amore ejus volunlas nostfa :
quantura debeas Conditori tuo. dum lanlum mox in imo nec hoc sufficit, nisi cum memoria et voluntate
conditione digtiitalis privilegium pfaestitit tibi Con- opus addatur.
dilor oeternus, ut tanto euth ardentius amares, 24 CAPUT IV.
quanto mirabiliorem te ab eo esse condilum intelli- Converli ad Deum.
geres. Tuo vero Capiti, frater charissime, addatur gratia
CAPUT III. spiritualis scientiae, quae mentem tuam illumiuef, et
Imago Dei quomodoin hominei ad vilaih aelernam. sicut desidero et opto, perducat.
Nec hoc solum b quod consilio sanctae Trinilatis Tolo enira cordis mei afleetu oplo, Deuraque depre-
sic excellenter a Conditore conditus es , sed eliara cor, ut semper ad anteriora te extendas, donec per-
quod ad imaginem et similitudinem suam ipse Crea- venias ad sublimem perpetuaebealitudiiiis coronam ,
tor omnium le creavit: quod nulli alii ex creaturis , " et animi lui nobilitatera, quam in te optime seio,
nisi soli homini cohcessit. Et haec est imago unilatis nuUis amicorura consiliis, nuUa saccularium ambi-
et trinitatis omnipolentis Dei. quam aniroa liia liabet tione desideriorum, ab amore Christi iramutari per-
in se t primum quia secundum Dei doiium vivis ac mitlas. Noli luam bonilatera aliorura malignitale ob-
sapis *. secundum quia ad imaginem tui conditoris scurare; sed Ubique quantum vales, amabilis coram
crealus es: teftium licet unus a_pelleris homo c, Deo et omni populo appareas 3. Non deerit libi gra-
tamen tres habes a Palre, et Filio, et Spiritu sancto tia adjuvantis Dei, si tibi aderit voluntas admonitio-
concessas dignitales, id est iiilelleclum , volunlatem nis sahctae, .quam soepius iil Scripluris divinis mens
et memoriam. Quod idem, licet aliis verbis, in Evan- honitatis tuaeattendit.
gelio' designatur , dum dicitur, Diliges Dominum CAPUT Y.
Deum luum ex tolo corde tuo, et ex tota unima tua, el
exomnibus viribustuis (Matth. xxn, 37). in his igitur d Eleemosynamet pia opera suadet.
tribus imaginem Cohditofis hoslri rairabiliter gerit Eslo, quaeso 4, quamvis laicus, ad omne opus Dci
6
:n sua natura noster interior homo, ex quibus quasi C promplus, pius ad pauperes et infirraos, consola-
YARIANTES LECTIONES.
'• Sic ed. Ven. 1551. At PP. BB. vivit ac sapit sicuti ad im. sui Conditoris creata esl. 2 Sic Ven. et
basil. Froben. an. 1556. Af. PP.BB. quaerecipil; ef notant inmarg. Mss. nonniilli, quseproecepithabeantur.
3 PP. BB. adduni: Noli pulare quod is qui hoininibus aliquando displicet, Deo per omnia displiceat.
* Basil. et Venet. add. te. s PP. BB. ed. mediocris ad delinquentes, ad Dei inlirmos miscricors.
NOT\<£. :
Eccles. lib. i, c. 14 : « Quanlo melius alque difTusius Anima 1.c.: « Necobhoc solum quidem, quod ad con-
diflamalur (Deus), lanlo diligitur et aniatur arden- siliu nsanclaeTrinitatissicexcellenler aConditorecon-
tius. Quod cum lit, nihil aliud ab humano genere ditusest, sedetianiquod adimaginemet simililudinem
qiiam certo et constanti...gradu in optimam vitam et suara Creator omnium eum crcavil, quod nulli alteri
beatissimam pergitur. Narn quid erit aliud opti- ex crealuris donavit; quaeimago diligenlius in inle-
mum hominis, nisi cui inhaerere est beatissimum ? rioris hominis dignitate et nobilitate est consideran-
Id autem est soliis Deus. cui haerere certe non va- da. > Et quia facile est invenlis addere; fuse prose-
lemus, hisi dilectione, amore, charitate. > quitur exponere, quomodo aniraa in suis operalioni-
a Consiliosunche Trinitatis-. Qui scripsit librum de bus el polentiis sit imago Dei oinnia vivificantis, mo-
Spiritu el Anima, inter Opera sancli Augustini re- ventis, gubernantis : deinde recidit in se-nsus et
poni solilum, sive isseu fuerit Hugo de sancto Yietore, verba Paulini, ul mox patebit.
ut vult Tritiieraius, qiiidam Cisterciensis mona- o Tres habes a Putre, et Filio, el Spir, S. dignita-
chus, el hominatim Alcherus, ut volunt PP. Benedi- D tes. Scriplor laudatus sic: « El licet unius sit anima
clini, certe Paulino posterior fuil, quia non modo naturae, tres taraen et in se habet vires, id est, intelle-
cap. 57 cital Boelhium, Auguslino posleriorem, sed ctum, volunlalem, memoriam : quod idem, licet
etiam hoc et sequens Paulini caput ante oculos illura aliis verbis, in Evangelio designatur , cflm dicittir :
hahuisse, dum cap. 55 et 56 exararet, patebit scri- DiligesDominum, etc. > Pergithic exponeregenera-
plorem utrumque conferenli; atque adeo« Tnnta ex verbis lionem Filii et processionem Spiritus sancti in divi-
ipsis, quae subdimus, constare potest: di- his per intellectuin el voluntatem,quaeappHcataniraae
gnitas humanaeconditionis esse dignoscitur, ut non et potentiis ejus.
solurii jubenlis sermone, sicut alia sex dierum opera , d in his tribtis divinam iiriaginem. Citatus auclor:
sed consilio sanctoe Trinitatis, et opere diviiiae maje- «.Atque in his tribus diviiiam.imaginem gerit mira-
statis sit crealus honio : ut ex primae conditionis ho- biliter in sua natura riosler homo inierior, etex his
nore intelligeret quanlum deberet suoconditori, dum quasi excellenlioribus animae viribus juhemur dili-
tantuni in condilione mox dignitatis privilegium prae- gere condilorem, ut in quantum intelligilrir, diliga-
slitit ei conditor, el tanto amplius conditorem dilige- lur; et in quantum diligitur, seroper ift meroorialia-
ret, qiianto mirabilins ab eo se conditum intellige- beatur. Nec solum sufficit deeo inteUectus, nisi fiat
ret. > Quis non videt hoec ab eodem fonte proce- in amore ejus voluntas. Imo nec hoecduo sufficiunt,
dere? Quod enim Paulinus singulariter Henrico di- nisi memoria addalur, quo semper in mente inlelli-
xerat, hic scriplor homini cuicunque in genere ac- gentis et diligentis maneat Deus. > Haecmea senten-
commodat. tia satis evincunl scriptorem istum, quicunque tan-
b Nec hocjolum, ctc. Auclor Hbri de Spirilu et dem fuerit, a Paulirio plurima fuisse,mutuaturo,
 501 LIBER EXHORTATIONISAD HENRIGUMFOROJUL, 202
tor moerentinni,compatieris miseriis oronium,largus A Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent:
in eleemosyriis,memorans evangelicoe viduae duo confusi sunt, quoniamDeus sprevit eos (Psal. LII,6).
ininuta {Lwc.xxi,2), et pfophefain dicerttem: Frdnge Et Apostolus dicit: Si hominibus placerem, Christi
esurienti pahemitiumilsa. LIJ, 7), at carile l praevi- servus no*•essem (Gal. i, 10). TJnusquisque amictis
dcns ' diseretiorien»«leemosynae, ita ut titrisque, ad aedificationem, non ad destruclionem , placeat
danti scilicet et aCcipienti, solatiuitt sit. proximosuo, quia non omnis amicus consiliarius
CAPUT VI, esse poterit, dicente Scriptura :.* Amici tibi sunt
ConsUiariorum deleclus. multi, consiliariusautemunus (Eccli.' vi. 6).
Itaque non solum desalute tua, verum etiam de CAPUT VII.
jnultornm profectu et prosperitate rneditafe. Elige Amicitia vera.
tibi cpnsiliarios a optimos ', Peum timentes, et vern Licet enim memutaiionis locus Moiige c tulisset
tatern amaptes. Saepe enira adulatores blanda facie a vobis corpore, sed nullaienus charitate : quia clia-
decipiunt animas audientium se, et. perpetiia jnorte ritas. d quae deseri potest, nunquam vera fq.it. Ideo
interimunt. Delalibns eniriidicit Psalraista: Quoniam intima amicitiarum charitate, quantum ppssumus;
VARIANTESLECTJQNES. ..
1PP. BB.. cave. V Vm. bonos.. "PP.-BB habitus. .^
'• NOTM. '-•'' \
'
. a-Elige tibi consiliarios opiimos, Hinc a.rgue viri, B bant enim hanc Paulini sententiam,qiiiaconstat cha-
icuiscribebat, dignitatem. De consiliaripfnm vero . ritatera veram posse aliqnando desefi. Omnis enim
necessifate audi Joap. Antonium Caropaniini de ge- qui peccat a charitate excidif, ipsamqiie deserit. Pec-
rendo fnagistratu: -« Fingnnt pnelse Joyero, cum quid catnr autem, heu riimiiirn saepe!;Haecverba noniirte
gravins sit deliberanrlum, convocafe reliquos deos in Augustini cilantur a Gratiano, de poenit., dis);.2, c.
eoheionem. et in ordine. rogare sententiam, ut intel- chqritas, qui addit: « Npn autem habet charitatem
jigarouseo magis cortsulendosessemoftaiibuseos qui qni aliquando peccatufus est crimirialiter. » Qiiod
rerufn praeditisunt experientia, quo sunt ingenif»he- falsum-esse nemo catholicus arabigit, et quod glossa
betiore alque ohtusiore quafti dii.'-> Qui autem «on- habet -ibi seque falsum est. « Gratianus, inquil, per
snlendi sint, paulo ante dixerat: « Cum ad moderan- multas auctoritates ostendit quod charitas amitti non
dam rempiiblicam fneris designatus e.tin magistratu pntest; quia si videatur amilti, rion fuit vera chari-
constitillus, non "rejiciasqiiorum sit opinio laudata, . tas. >Ihfra aiitem idem Glossatof rem explicare co-
sed eos in consnliaiiohemasnarum rernm, quaein di- . natur rhqum deseripotest, addehdo, id estqtiam con^
sceptationem vpniant, admitlas, audias, attendas. » tingit deseri vel de facili et TOvera, addenrio, id esl
h Amici libi. Eedesiasticiis» cap. vi, v. 6, sic ha- perseverans, finalis. Vel vera, ad vitam ducens,id est
bet: Mit{livacifici sini tibi.et consiliatius sit tibi unus ab beatitudinemmiernam. Sed paee Gratiani et GIos-
demitle, VeT,ut legit Vatablus: Fac bencvblqshabeas. "satoris, non erat iocus hic affereriduspro vera chari-
tnultos, at unum de niUleconsiliarium. Quibus coh- late supernatufali, qua dicimur"et sumus amici Dei
cinit Bensira alphabeto 2, litt. gimel, dum sic ait; per gfatiam, qui tahtummodo de humana intelligen-
Patefac arcannm tuttm uni e mille , licet... mulli^Q dus est. Patet textum consideranti. Ait enim Pauli-
fuerint gui pacem tudm qnmrant. Haec et plura ah*a nus ad cpmite.m amicum: « Licet me mutatronis
habesapud Cornelium In iunc sanctae Scripturae lo- locus lorige tulisset.a yobis corpore, sed riullatenus
cum. ., quia cbaritas quaedeseri potest, nunquam
« Locus longeiuiisset, etc. Vulgares amicitias ab- charilate,vera fuit. Ideo intima amiciliariim charitate,. quan-
sentiam so1vere,"vel sal'em peream refrigescere, sa- tum possumus Domino Christo conjurigamur. i.Yi-
tis notum. Aristoteles Moral. Nicomach. lib. VIII, den de qiia loqnitur charitate? nerape" de amieitise
Cap. 5: « Si dinturna absenlia fuerit, amicitiaeqno^ ainore, qua paribus studiis et.votis, ut amici honi et
qiie videtur oblivionem inducere, unde dictum estf unanimes, tendant ad conjunctionera cum Christo
roultas jam amlcitias dissolvit ihaflabilitas. » Et Jesu. Alia enim erat amicitia qua unirentur Christo,
Claudianus epist. v. 152, quae-est 5 ad Olybrium: et haec supernaluralis est charitas; alia qua se mu-
i.. spatio debililaluramor. .-_ . tuo foverent ad Christi araicitiam charitatemque
Propertins, lib. m, v. 869, sive adCynthiam epig.lj): promerendam : et haec.est naiuralishumanaque cha-
'" IQiiantumnculis, aniniotamprocul ibitamor. rilas, et de hac intelligendus , quia de hac loqueba-
tur, Paulinus. Equidem verbum charitas his scrupu-
Sed hoecin amicitias, quas natura, non virtus con- lum injecit, qnam noniine charitatis non alius amor
flavit. Quaeenim viilute coalescunt, absenliam non' qiiam supernaturalis, quo Deum
formidanl. Hinc Athenaeus Dipnpsoph. Hb. v, c. 2 : Hgeudus. Sed profani quique scriptores diligimiis, sit intel-
GtTTorurm TZV , id est, passim usur-
Mio-«v9f irapotu.ir7iv gdnqiorutn non ad divinam, sed ad humanam ainicitiam
omhittminhumanissimum 25 vocat illud : T>iiou<pi-_ pant significandam.Levius, dec. 1, lib. x, cap. 17:« Tan-
AOIVKI ovrsf, ou*zfoiv id
tpfXoi, est, Procul >
"
amici de- tusqiie ardor niifituro fuit, et eharitqte dncis et.spe
gentes, non sanf «rmici.Ideoque EnnodjnsTiciiiensis,. majoris... praedae,ut uno die... iirbern caperent. Ci-
iib, v, epist. 4, scribebat Elis°ae. « Vivit in qnacun- cero, lib. i de Finibus, « Beneyolentiam sibi conci-
que terrarum parte proximitas. ... per discretas liaut, et quod aptissimnm est ad quiete yiyendnm,-
regionum charitas damna non sentit; quando in'er » Quin ubi charitatem^refert idem Cicero
eos qni babitatione separantur, proesentioevicetene- charitatera-
ad illud ipsum veriium et ad homines.refert, ut
turaffectio. > Dolebat Turpilius, in Fragin., v. il_, facildeos, lib. de oratoriis partilionib..: « Aut cbaritate
se-hac in re ex alioruiri moribus seslimari: moventur homines ut deofum, ut patriae, ut paren-
• Nuncme ex aliorumingeaiisiudicatintercapedo tum; aut amore, ut fratrum, ut conjugum, ut libe-
[quorumaniicitiaslevat. riorum, ut familiarium.» Sed haec{ut usurpem ipsips
Non hujnsmodi autem erat Paulini amlcilia in.Hen- Tulli vferba, 1U).i de Oratore) quasi per tmnsennarif
ricum.^ '-'.-' lgitur charitas et de-
& Gharitns, qum deseripotest,, nunquqm verq fuit. prmtereuntes.strictim.aspeximus.
numana amicitia dicitur. De hacet in hoc sensu locn-
Hic nohisUceat aliqualongiusimmorari, utquoruni- tum fuisse Paulinum qui attente cpnsiderel. nemo
dam vitUiligatorum ^rimmationibus fiatsalis. Impro» ambiget. Hane sententiam hausit ab Hieronvmo,quj
EATROL.XCiX. 7
203 .....-& PATJLmiuPATRIABCHiEAQUILELENSIS . 204
DominbChristocorijungamur.jquia ipse ait: Vos A _ de eofpore ullum, afferre praesidium; sed i plus lur
ariiici mei 'estis,si feceritis quce egb prmcipio vobis gerit d-qui.ea plus diHgunt.Ideo diligendus est verus
(Joah. xv; 14). Etiterhm ad discipiilos siios : Jarii amicus nosler pomin.us Jesus Christus, qui praesenT
nondicamvbs servos ; sed amicos meos {Ibid; 15); tera felicitalem': et «eternam iiobis tribuet beatitudi-
nem..Naro Redemptor noster ideqdicilur, quia-,nos
'.'; : CAPUT YIlL _ ' "_:-
AmicitiaDei el mandaiorum commendaniur custbdiui redemit a diaboli capliyitate : et Salyator, saiyando
Et si praeriiiaseternaevitse Mrimus promereri,il- nos a peccalis nostris: Adjutor, adjuvando nos in
lius praecepta:totisvifibussatagamus custodire.Prae-: opporturiitalibus, in tribrilallone : Protector, prote-
cepta namque ejus nofentiljus* gravia sunt, volenti- gendo nos, rit iriief ihimicos ribstrbs maneamus
bus levia, sicut ipse ait: Jugum enim meum suave est, iiiaesi: siisceptpf, sUscipielido nos in a^tefoataber-
et onusmeum leve (Maiih. xi, 50). Et iterum : Super riacrila.Tdeo charitaiehi et pfaeceptaet airiofefriianti
qiiein f.equiescam, nisisuper "ilmfiiilehi et quietUriiet airiicihbstfi tdfis yifiiiiis ad^mpleaihiis, et iiobilifa-i
'
ireihehiem sermbnes nieos? (Isd. Lxvi, 2.) Saeculi terii iiriagiriis iUiusiri riobis serveirius: ^lteirieiribfe^
eiiim B amiciiia aiit iucfb, aut beheficiis,~auT diver- nius "senipef quam iriclytus et valde gloriosris est
sis iioilofiBuIEbristat': Salvatotis aiiteiii amicitia iri iiriperatbr et amicris rioslef. Ulea nbbis ribrialiribl
se'et proximos dUigendoconsistit. Igiiuf qiibtiescuh- B qriaerit munus, nisi spiritale. Caveamus e quanlum
'*
que bonis actibus mandata Christi facimus, toties pbssuirius, rie aliqiiid iri iiobis irivehiat, qubd ofcu-
Christi amici vocamur. Ille nos semper invitat ad ibs ejus offiendat.Et si forsitan, ut sblet humanaejfra-
airtieitiam suaifiet diabSlrisiriyidens-quaefitribs.mef ^ ij giiitatis cbndiln). aliquaih negligeiitiae inabulam ifta-
gefe iriinfefiiiirii. .Salyatbr nps airiat, et pfpditofiios ligriiis spifitus.in nbbis 5,iiifigat, citiris pferconfessip-
*
odit.:.ideo,non praetefmittarous Redempiorem, nee neih:et poenitentiaro fontemque lacrymarum abluefe
sequamiif-praedohem. Ghafibr-riobis sit>qiii liberlail eam omni Stiidibfestinentus, ne diu Sirieamici'nbstri
resiiiiiit,-qriain quirips captlyavii, et servituti siibdi- marieariiusaiftplexu, qiiia pafaltibf est ribs8 fecipefej
dit. Semper anieoculos cordis pone, quod npn ami- quairi perdere, fantuiri si nop taifderiiiis. de die iri
cornm turba, nec familiae multiViidb," riohauf i argeh- diem feyerti ad illuni; flaec enim ;t duo mala omni-:
tio_ue.cbrigestlo;, rion geiririiaruihlapilli fulgentes, ftori; pbtSris.Deiispdit in oirihibiis homhiibas, fdest; rie^
virideiriiafiiriiribertas, hoh. derisitas segetum, npri giigeiitiairi revefteridi,,' et despefaUoribiit saliilis,
jucunditas exterisa pratorum ppssunt ahinioecexerinti C Tantumhaeeabsint a cogitationU)usprpcul,nostris;:;
:}
;t ... YARIANTJESLECTlONfiS. \'' _/ •'./'.' '~;.;
,*.-Bened.;at Venet.sedpotipslugent quiea-diligunt. KBened.; ai V,met.felicitatemnpbis et *
aeternaevitse
trib. beat.. 1 Behed^; J at, Venet.ei rpraempreniur. :.\Sic Ven.el apudBened. deest,-jp nobis. • Sjc Bened.;.
ai fen.: infigit. 6 Bened, inmarg.' Mssi iion habent. fonteirique. Wened. inmarg, Jtfss. riobiS. ' f.Sic.Ven.i
«f.JSened. tardaihus. • • .'.. '- .-'. .
:K6TvEv:'-.- - '';.-•' '.. -..
epist.'49; B-uffino^^ scfibens;, p sria cuiii Bbribsbaiiii- '.? ArirriimeBerihtide cbfpbfe. Utl dicebaht illi, qrib*
citia sic cbncludit: * Cliafitas ripn jtdVest"cbihpafari." fiitn vbees habes Sap. v, 8': Quid ribbispiofuii sii-
DUectibpreiiiiiii ribh liabet;' Airiiciiia, quse desinere perbia, qut divitigrum.jactantia quid contutii nobis?
pbtest, vefa riuriquarii friit. Vale iri Christo. >Yides Estque iliud PsaSitiixiLyiii',18 : Cuni ihterierit, 'rion
hic a fliefbriymo charltatera prb airiicitia lisurpaf i', siibiei omhia, rieqtie desceridei cum ie'o''gtbridejiis.
eaindemqiie prbrsus;esse. Ipsi enirii ideihHierbiiyiiii Scitb Gftegorius, lib- Y, cap, ii, ihl Reg., cap. iii:
ac pauliiii seutehtiaiii, sl PaiiHrii ckariidii Hieroiiymi i Repente qriiSeihalta sseculicbrfuunt, pulchf a tfaris-
amicitiqtii siibstitriasi AlcUirtusqubque scribeiis Paii- eurit, leefa et pfpsperaevanescurit.Nam cuiri stafein
lirio iiostrb, epist. 115, siciricipili « Abseritia cpfpip- his flbribiis suis riirindus blandieris cerniluf, rbpeiiT
ris hbii bportet dilectibrieriidividefe; qiiia airiicilia: tina fbrtiiria- turbatiii;' aiit festiha et biririia"flfetur-
qiiae desefi pbtesi, riunquarii vefa fuit. > Hanc seii- bante morte concluditur^ » - '
tehtiani et PariHriuhi et Alciiinhiriab HierPhyhib dp : &Plus lugeritqui ea plus diligunt: Greg.Iib". i.-Mo-
diCissenbri dhbito.'qui ulroqiie-pfiof eaih fuit effafiis. ral, c. 4:« Nunquam sinpdolpre amittilur, nigi.quod
t^^o^\^u'S''gmv\cC'l'vdieriib\li leviu surii, Ideinest sine amofe possidetur.. >.Et Auguslinus deSer.r Do.
acsi dicefetamantibiisetribh'airiaritibris. UrideHIe- inmbtit. lib. i, cap. 5: «'NbrireUnquituf sirie ' dblore»
ronymiis epist. 22 ante firi.r« Nihil amarilibiisduriim qubd curii delectatibhe feiinetuf. » .. '.. '.
est. iiullus diflicilis cupieritj labor est...' Ameirius et « GqveariiUsqudniiirii posiuthUs, etC. Ex Caesarip
nos Ghristiirir,ejusque seniper qfiaefarthisairiplexusj-et; sef.: 52, viri Apperi. T. v, S- Aiigiistini sef, 229 •
facile videbitur bmiiediflicile : bfeYiaputabiiriusurii- ij « Quaritum possuniiis. cum ipsiiis adjutbrib. laobfe-
vfersa quae longa sririt. > Et Aiigustirius uifuraque iriris; he Dohijhtisnoster iri templd srio, noc est in,
tarigens TfaU 48, h. 1, ih Jban. « Npstis qiibhiairi nbbis ipsis inveniai, quod oculos sriae ' riiaiestatis bf-;
qrii amai. rioniabbfat. Oiriuiseriim - labbf riortairiariL feridai. i '. -'..'V' ,
tibus gravis est. > s
; ; '.,.. i.Hmc.enim duo mala, etc. id est dilatio.po3n.ilen-
""i>Smculi ariiicitiaarit lucro, etC.Mhii libe vefiiis' tiae ex nimia. desperatio exnuUa spe. Augristinus.
et pfobaliusv'HujusiriodiaMci vocaritrifIri Scfiptufa Trac. 55 in Joah.-n, 8 :.« Ex utroque homines peri«
socii .merisce(Eccti.vt, 12), et qui «"airiicbcausa taii- clilanfuf, et-sperandoet desperand.o.cpiitrarjisrebus
turiiniodbventris condolent, > ut ait iderti Sifacides?" cbntrariis affectibus... Quid ergo ait D.oroinusperL
cap: 57y v. 5,- II, surit, de quibus Cibbro iri Laelib', cUtaritibusrilroque morio ? jtljisqiil spe pericliiaiitur,
« ahiieostanquampeeudes, eos.pbiissiihiimdiligurit.; haecdicit: Ne'tardes conveitiad pominum, negue difr.
ex.quibus-sperant se-hiaxiiriuirifrrictum esse captii- fefAs^dii:di'e ih dtemjstibiio enimveriietifdillius,eiiri
ros.:» Hiric frituiriilludOvidiafiurii de "pOiiib Iibc ii," tempore vihdictm disperdet te. Illjs qui desperaiibne
V; 202, seu elegViii.8: '''-' • " ' ; peficlitariluf :qiiid dicii?, Iri quqcunque 'difiriiquus
; •
Vulgiisamiatjasutilitfte prbbal .''.'.'' ConWsnsfuerit;\6rrihesini^uilatesijus bUitiscdr, i
 "
205 LlBERcEXHORTATlOMSAD HENRICUMFOROJUL. 206
et ille turio animis;prope erit nostfis. Ne, quoeso,de jA neeessariuiri demaridet", sca quai ad salufein et.glb-
6 -
terrena feHeitategloriantes cbniidaiftus;,sed gralias riam nobis prodesse possirif, inhriiescat.
agamus ei. qni dum homines esse volriit ratibpales, CAPUT X.
-
riori superbia, sed liuinilitate 26 prosequi se fbga- Deiis sit possessioribstrd:
vit. Quae.fogo:,-major • esseiiobis glofia poterit, vel (ExJuliari: PomeriivelProspefideCbhiiriipluiibitd
1
subliniiof honor, quam ejtis imperatofis esse amicos^ Wft.xijC.Tt3.)PfOiride«si aliquid inhoc-saeculbpPssi-
qui supef omriesimperaiores est ? Et quanto itle sri-- dere delectariiiif. fleuiri qiiipbssidfetohiriia,expeflita^
bliinior est in omnipoteritia* et yiftute,- tanto rtoS riiehlepOSsideamiis,etiheo habeairiiisquaecunqiiefeii-
majoris debemusesse diligehtiaeittjtistilia et saneti- eileret sancte •desidefarihis.Sed quoriiariirieriibpossi-'
tate et humUilate et obsefvalibhe " mandatorum- det Deum,-nisiqui possidetufab eb, sirirasnbs-ipsi lacti
illius. :-:. •: Dei possessio,'et efiicietur fibbis possessio Deus *".Et
CAPUT IX. . quid potest esse iri mimdo felicius, quam cui efiici-
tuf suus impbratdf et rederiiptof Census,ei haereditas
Sanctitas inquo sitq sit; lectionis Scripturarum com- dignatur essatipsa divinitas? Omnes eiiimex illo fru-'
mendalio. ctus percipimus: in illo 27 et de illo semper vivi-
: Sahctitas vefo injustitiae operibiis constat. Jusfi- 6 mus. Quid , rbgo, homini suflicit', cui ipsb conditor
tia vferoduobQsinbdis adimpletur. tit qiiae'pfbbibita riorisuflicit? Qriidtiltra'qusefity Cui omiie gaiidiiim
siiftt ribeo nbn faciaiftus. ei <juaejussa surit ab eo fa-' et briinia suiis Rederiiptof esse debet;-
' ' ' '"
ciaiius,-_uxtaPrbphelairi': Diierie a' riidlb, ei fdc CAPUT'XI. ''_
boriiim(Psdl. ixxiii;TS). Omnis ertim sanctbrum li- . Gaudium muridi.
bfbrurn series ad hbstrairi doetriham -* scriptk est: (Ex eod. iib.Juliarii, c. 15.) Heu quairi siibtiliief
et hoc ihaxime nbstfis aufibtis iritonat. et itefurii ate* nbs ille antiquus bostis decipiendb faHif, eamque *
10
que ilefuni replicat. quid sit homirii cavenduhi, vel caecitalem arife bculos meritis ribslrae obducit, ne
"
quid sequeridurii:In qtiibusTibfis tua dignifas ° bpti- discernefe yaleariiiis gaudia hujus soeculiei gaudia
Me.esefcere 3-se novit; qtiia pef illos nbbis loquituf fegis eeiefni! Narii gaudere " quidein bbnurii est:
ipse Deus et Dominiis rtbstef. et pioevbluritatis tiobis" sed qui gaudet, si ribri irtde gaudeat uride debet,
demonstrat afleclum.,RecogribscSmuset recogitemus rion potest honuiri esse qiibd gaudet. Garidet niiles
quali hoftore nobis illiiis legatio sit accipiehda. Qiiid *: teffehus^acquisisse horiores hujus sacculiperiluros,
si afege legalio aiit iridiculus'3 ad riosvehifet, num- vestes pulchras, et speciosas afiriillas brachib cif-
qriidnohmox aliis Crifispostpositis prompta vblun- - ctiiridatas, cororiam capiii impositam : et tale gau-
tate et ctim omni devolione litteras acciperemus, et C diuih nbh est aetefnum, sed peritufuiri; Gaudet et
legehtes-iinplefe satagefemus? et certe de cfilo Rex faptbr, CUmdesiderala rapuerit. Gaudet ebriosus,
reguin ClDominus'doriiiriaritiririi,imb et Rederiiplof cum occasioriempbtatioriis invenerit. Gaudet adul-
nosief pef pfbphetas et tipostolosdignatus esl riobis tef, crim ad delectationem corporis fruendi meretricis
dirigefe littefas suas : nbn ut aliquod sefvitiurti sibi peivenerit. Gaudet perjurus1*, si hujus saeculifacui-
VAMANTESLEGTIDNES
^,.1 Sic Ven. at Bened. oronipotentioein viftute. .' Sic Bened.j at Ven. obsefvantia. 3 Sic Beried.; ai
Ven. exefcefi solet. 4 Sic Beiied.; at Ven.,Quid si legatio a rege aut a judicibiis. " Sic Benedr, at Ven.
aehiandetur.• 9 Bened: in margin. Ms. Coib,, scit ' Ven. expeditur tnente possid. ^ Bened. nojiis. Deus
possessor. Sic Ven. ; at Beried. et a ciecitate ante ocul. i0'Sic Bened.; at Ven. adducit. " Ven. gau-
dium. u Venel. siquidein. 13Beried: non habent acquisisse. 14Ven. male, pefitufiis.
''NOTJE
a Qum gloria major, etc. Non absimile illud p_uod ciili riominenil freqiientius sevbillo. >Ibi
BignoriiUs.
inConfess. lib. vm, c, 6, narrat Auguslinus de aulico , . e Proinde si aliquid, elc. Legisse PaulinUiri libfos'
converso dicente : « ne
Major esse poterit spes nostra D De contemplativa vila evincifuf ex pluribus insertis
in palalio, quamiil-amici imperalofis simus?Amicus ab hoc cap. 10 usque ad 20. quaelib. n et ui scripsit
autem Dei si.voluero. eccenuncfio. > riori Ut Vulgo pefperam creditur, sed Julia-
*>Ad riosifam doctrinam scripta ex ilio Apostoli nus Prosper, Poinefius', cujiis rei testeni haberiius Isidbruhr
Rorijah.xv; i': Qucecuriquescripta sunt, ad nbslram Hispalensera lib, De viris iUUstribus;qui de Julianb
doctriham scripta suht, ait« : Edidit etiain tres libros de futuroevitae con-
e Tua dignitas. -DiiCangein Glossar.: « Dignitasti- templalione. >Et Julianum, non Pfosperum, auctorem
tulus boribrarius qup co.mpellanturreges (quid ni et illorum slaiuunt severiores critici D.uPirtius, et G.
pfiricipes?)VideBesiiuiriiri comitibusPictav., p. 257, Cave. In his tamen Paulinus s.c caule procedit et
et Casaubonum.adPollionein, p. 465.1. Edit. >Hinc prudehter miscerido propria aiienis, ut plagiarii no-
etiam collige Henrici nosfrl insignem conditionem. tam ,eum non incuffisse, sed pbtius tetus aliertos ita
4 Aut indiculus. Hanc puto lectionem genuinam. sibi
adoptasse, ul proprii viderentur, legenti et con-
a
Legationesenim regibus et principibus, non a li- feferiti -perspicuum sit. Quis enim vitio verterit tot
tinm judicibus mitti solent, ut legit Veneta el Frobe- sanctis Patribus, qui superiorum lemporum Patrum
niana ediiio a judicibus: Ihdiculus a^teih {qui est epi- selectas sehteritias, ceu exqulsita flofuni.manipula,
stola quandoque, quandoquejussioprincipis nbn nisi ad ofnalurii siriiUlet pondus scfipiis suisaddendurii,'-
sigiUo,. .qrio;.-caret^diflerens a prakceplo, cui solef tain belle et apte muluatisurit? Prodiicefe collationes
apponi,.ut vultBignonius in notis M cap. 6, lib. i supefsedemUs,he.ffictuiridicaMus,riibnulsse s tanturii-
Forniul. MercuM)dari et a regibus solet. « Et indi- modo lectbfein sufficefecredbrites.
207 , S. PAULINI PATRIARCH& AQUILEIENSIS 208
tates jurando acquisierit. Gaudet iracundus, si iram .^ esse debemus, sicut sanctus Jbannes apostolus dicit,
suam perfeceril. Et multa alia, quae mens bonitatis quoroodoille ambulavit, ita et nos spifitaUter.ambu-
tuae, frater charissime, comprehendere poterit. Et lemus. Quid est ambulare sicut Christus ambulavit,
cum sit gaudere bonum: de his atque hujusmodi nisi conlemnere vanilatem et felicitatein hujus 28
tamen gaudere grande malum est, et perducens * ad soeculi,et n<mtimere adversa pro nomine illius pati?
moftem peccati '.Neculluin quodlibel scelus coram Speremus quaepromisit, et sequamur quo ipse prae-
Deo tam abominabile flt, quam proeterita peccata cessit. Non nos ullo modo ab aniore Christi separet
3
unicuique nostrum rerainiscendo gaudere -et inde bujus saeculi miserabilis dulcedo; neque excusatio
exsultare, atque in eis \ semper jacere. Haecsunt uxoris aut filiorum gralia 8 scilicet,-nec multa auri
9 possessionum- delectatio,
quae superius diximus, unde nos gaudere yult mun- argenlique congestio,
dus ut pereamus ctim airiatoribus hujus mundi. Haec dum terribiliter contestatur nobis sanctus Joannes
enim gaudia velut venena diaboli repudiare debemus, aposlolus dicens : Nolite diligere mundum, neque ea
quia non solum corpora, sed et animamperpetualiter qum in mundo sunt: quia omne quod in mundo esl,
necare festinant. ., concupiscenlidcarnis est, et concupiscentidoculorum,
. CAPUT XII. et ambilio smculi (I Joan. n, 15 et 16 ex cap. 19
Gaudiutn,firma et diviiimspirilus, 8 ejus lib.). Baec sunt,, quoeex paradiso deliciarum in
(Excerptum exicqp.-eqd.lib.ejusd.) Quaeso,frater boc miserabile exsilium Adara et Evam projecerunt.
mi, quaeso,has diabblisagittasad petram quae Chri- Quia nisi dilectio Dei ab eis defecisset, nunquam
stus est aUidens (PGorhi, &), sume seutum tidei diligere «epissent male suadentis serpentis consi-
(Ephes. vi, 16), in quo pbssis onniia tela ignea dia- lium, imo nec credidissent. Et concupiscentia oculo-
boli exstinguere;,et gaudeahYjis.debbnis " Doraini, ruro, quod sibi aperiri oculos cupierunt. Et ambitio
de conscientia pura, de confessione yera, et de poe- saecuU,quod se iieri posse quod Deus est, credide-
nitentia digna, de luclu et vera tristitia, quae non runt. Et ifieo volens nos omnes apostolus ab his
seoundum sjeculum 6 mortem, sed secunduin Deuin tribus generibus mortis cavere, dixjt; Omne quod
salutem operatur aeternam (i "Cor. vii, 10). Eam in tnundo est, concupiscentiacarnis est, et concupi-
vero, quae secrindum hbc saeculum est, tristitiam scehlia oculorum, et ambitio smculi.
lirmiter Apostoltis prohibef diceiis : Nolite cbntri- CAPUT XIV.
stare Spiriium sanctum Dei, in quo signati estis in Quibus gradibus in peccatumprimi parenles lapsi sinl.
die redemptionis. Sed omnis amaritudo et ira et in- (Ex eod..cap. 19, lib. n Pomerii.) El ut facilius,
dignalio et clamor et blasphemia tbUalur a vobiscum frater mi, bonitas tua inteUigat, si placet, qualiier
amni malitid: et estoleinvicem benigni, misericordes, ViUi primi homines, Adara scilicet et Eva, commise-
dorianies invicem, siciit et Deusjn Christo donavit vo- ruiit tam grande peccatum, pandam, qualenus gratia
bis (Ephes:i\, 31 seqq.). Et quantum possumus so- Domini nostri Jesu Christi te ab hoc semper cavere
lerti stridib mores nostros corrigamus, et virlutes concedat : quia in illis duobus originaliter totum
omniura"bonortim acquirere festinemus, qualenus damnatum est genus humanum. Illi enim non ede-
pietatem Dei et misericordiani in tempore cpportuno rent de ligno prohibito.nisi concupiscerent 10; nec
consequi valeamus, et de promissione futuri illius concupiscerent nisi tentati : nec tentarentur,- nisi
regni inefiabililer gaudeamus. Haecsunt arma quae deserti " : nec desererentur a Deo, nisi ipsi prius de-
nos conlra impelum diaboli armant et Deo comroen- seruissent Deum : nec iUi Deum desererent, nisi su-
dant. Haecsunt arma quoeamicos nosfros confortant, perbirent, et similitudinem Dei ad quam facti erant,
jiiuniurit atque nobilitant. Haecarina nobiscum sunt, damnabiliter neglexissent. Pro quo morbida eorum
et intra nos, Deo donantc, sunt *. Hae sunt verae corpora contraxerunt morlem, et juxta sententiam
divitiae nostrae. Nam pudicitia pudicos nos facit, et Domini eo die creduntur mortui, quo in eis poena-
justilia justos, et pietas pios, et humilitas bumiles, liter facta est necessitas moriendi.
et mansuetudo maiisuetos, et innocentia innocentes, CAPUT XV.
D
et simpiicilas simplices, et puritas puros, el pruden- Adamvel Christum imilari quid sit.
iia pfudentes, et temperantia teihpefantes, et chari- (Ex lib. ii Pomerii, c. 20.) Haec paulo ante dixi-
tas Deo et hominibus nos facit charos. Hoecomnia mus de primis hominibus, ut lapsum et damnalionis
bona a Deo, et a bono Deo creata sunt. sorum evadere posshnus exeniplum sive supplicium:
CAPUT XIII. quia quamvis ex Adara simus carnaliter nati,non
Mundi contempluset concupiscentiarum, ipsum tameh debemus imitari, sed Chrislum Dorai-
(Ex Pomerii lib. u, de contetriplat,vita,c.^l.ea num nostrum, in quo renati sumus per baptismum
Jpqn. n, 6.) Et ideo si in illo esse voltimus, quod et vivinius. Quid esl imitari Adam, nisi cainalibus
VARIANTESLECTIONES.
'* Ven. addit,tisqueadmor. ' Sic Veri.quod esi planius; at Bened., peccatum,«(Mu>if<jrue
j« marg.: Refertur
8
ad verbumest, non ad perducens. - Sic Isa.,at Bened., inde et. * Bened. add. in marg. ex ms.,
peccatum 6
m ea. * Ven. non habel, Domini. in Ven. deest,saeculum, ' in Veri.deest, sunt. 8 Vcn. gratia, sed nec.
* SicYen.; at Bened., auri arg. possession. delect. 10Sic Ven>;at Bened. etipsePomeriusl, c. concii-
pisserit virpbiquei " Pomerius, desererenti.
209 LIBER EXHORTATIONISAD HENRICUMFOROJUL 210
concupisceiitiisac desideriis morte nos perpelua oc- A bus nostris credamus, nec discordes siraus. 18,sed
cidi? Et quid .est imitari Christum, nisi carnales ' magis eos quos valemus, ad concordiam provocemus,.
concupiscentiasac desideria in nobis mortificare, et quia secundum Evangelium, Beati pedes qui ad pa-
cura ipso qui nos pretio sui sanguinis redemit, feli- cem currunl (Forfe ex Matlh. v, 9, velRom. x, 15,
citer regnare? Et si quando in Adara fuimus, omnes (ex Isa. LH, 7.)
in ipso * cecidimus ; ita quia 3 jam in Christo esse CAPUT XVH,
coepimns,omnes cum illo spiritaliter resurgamus. Quid sit secundum carnem vivere.
Et ul totum dicam, Adam nobis abstulit paradisum, (Exlib. III Pomerii, cap. 1). Nec simus carnales,
etChristus donavit regna coalorum, et corpus suum id est, carnaliter in hoc saeculo viventes, quia Apo-
pro nobispeccatoribus tradidit. Ghrislus enim mor- stolus dicit: Si secundum carnem vixerilis, morie'
tuus estv peccato, non suo, sed nostro. Unusquisque mini (Rom. vni, 15). Igitur ille secundum carnem
autem nostrum non * oranium peccato moritur, sed vivit, qui secundura seipsum vivit: quia ipse homo
uno. est, et vivit, et secundum seipsum vivit, id est, per-
CAPUT XVI. quo vult, dormit quando vult, loquitur quoevult,
' git 16
Quid sif mori peccato et mundo. et cui vult, et ubi vult; manducat et bibit quando
in-
Quid est peccato mori, nisi opera maligna in nobis B vult et quantum vtilt; ridet et" jocatur turpiter
damnare, et hoc miserabile soeculumfugere? Utsicut ter quos vult et quando vult. Postremo quidquid na-
homo mortuus in sepulcro carne ' nulli detrahit, ribus suave est, quaerit; quidquid tactu blandum,
neraini violentus existit, neminem caiumniatur, lie- quidquid octilis delectahile, quidquid corpofi suo
minero opprimit, non invidet bonis, non insultat ma- jucundum, exercet ac sequitur qualiter vult et
lis, non luxuriaecarnis servit, non bibendo magis ac quando vult, quia omnia licita et illicita carnaliter
magis in.se sitim accendit, non odiorura llamraa in- vult. Delectatur in veslimentis pulcherrimis et equi-
sic non
ardescit, non potentibus ac divitibus hujus saeculiT tibus et armis sicut vult et quando vult: et
adulatur, non inquieta curiositate raptalur, non secundum Deum, sed carnaliter vivit et deleciafur,
turbaes maximoesibi astantis curam gerit, non auro et orimia desideria camis suae perficit sicut vult «it
vult.
argentoque sive pallio ' circumdatus distenditur, quando CAPUT XVIII.
non salutaiioiiibiis potentum nec parentum delecta-
Vtfiofittn remedia.
tur, hon se injuriis fatigat, non eum superbia inflat,
(Ex eod. tib. ni, cap. 3). Quapropter, charissime
non ambitio hujus saeculi necat, non vana gloria in Christo frater,
non aurum sive armillae om- deprecanda nobis est divina cle-
turpiter jactat, atque ut desideria carnalia delectatio spirilualis
nes hujus saeculifalsae divitiae inflammant, non ra- Q mentia,
imminuat, et pietas in nobis crudelitatis iram re-
bies insani furoris exagitat, non equorum crassiludo
stri.ngat 18, et roalignitatem patientia coerceat, et
amorque invitat, non pulcherrima species femina- libidinem pudicitia vincat, et animosilatem tfanquil-
rum avidum reddit, non histrionum raiserabilium
litas tolerel, scurrilitatem ef yerbosilatem tacilurni-
verba in risum excitant, non contentiones hujus
tas moderala compescat, curiositati studium spiri-
sseculi perturbant, non audacia extollit, non gaudia
tale in vigiliis et orationibus et eleemosynis 1Ssucce-
hujus saeculidelectant, non iracundum animositas, ebrietatem sobrietas domet, irae et furori man-
non suspiciosum perversitas, non verbpsum vanilas, dal,
suetudo dominetur, levitatem maturitas regat, luxu-
non " risprem malignitas, nori mobilem instabilero-
riam vera caslitas excludat, mundi cupiditatem Dei
que eumhujus saeculiversatilisamor"facit. 29Haec et proximi charitas refrenet, jactantiam et super-
et alia hujusmodi enumerando prolelavi, ut intelligat
biam conculcet humilitas : quia humjlilas
dulcissima fraternitas tua. quatenus horao carne " homines sanctis profunda
mortuus nec facere polestista quaedixi, nec pati. angelis similes facit, et superbia ex
daemonesfecit.
Et ut his talibus non lorpeamus 1S, sed studeamus angelis CAPUT XIX.
quantum possumus cum Dei adjutorio corpora nostra D Peccalum nullum sine superbia, qum diaboli esl, sicut
cum viiiis et concupiscenliis mortiGcare (Galt v, 24). humilitas Christi.
et indnamur novum' hominem, qui secundum Deum (Ex eod. lib. m, cap. 2.) Et ut evidenter oste»-
creatus est in justitia et sanctitate " veritatis (Epli. damus, ipsa est peccatorum oranium inilium, finiSj,
iv, 24). Nec huroanislaudibus deleclemur, nec detra- et causa, quia non solura peccatum est ipsa super-
ctqribus libenter aurera praebeamus, nec adulalorir bia, sed etiam nullum peccatum potuit, aut potest,
VARIANTESLECTIONES.
1 Sic Ven.; at Bened., camalibus concupiscentiis ac desideriis in nobis mortificari. ' in illo. * In
Ven.,
Ven.deest, quia. v ifa Julian. I. c; cmleri, pro peccalo. " Ven. edit. pro. 6in Ven. deest, came. T Bened.
notant in marg. quod addunt editi, ut multi nostris temporib. faciunt. 8 Sic Ven>; at Bened., non turbam
maximam sihi adstantero c. 9. 9 Sic Ven.; at Bened., pallis, ef nofanfin marg. mss. raeliores pallia. 10ifa
Bened. et Ven., at Pomerio estintex. iirjuriosum, in marg. irrisorem. " Bened. in marg. mss. desideratur
facit. " Bened.in,Bmarg. notant mss. Colbert. mortalis. " Sic Bened.; at Ven. le torqueamur. u Ven. ve-
rilale sanclital. Bened. in marg. edili addunt: cum subjectis et fratribus. Bened. in marg. mss. et
qnidquid vult. " Ven.cl jn.cundalur. ,8 Ven. sic, at Bened. resistat, Pomerius habet criidelitaii resislet,
" Sic Bened,et
Pomer.; at Ven. Curiositatem... succidat. ''.'.•'"
 •211 S. PAULINI PATRIARCHJEAQUILEIENSIS 212
aiit poterit esse sine supefbia. 'Siquidera nihil aliud Kmeusin tne manens ipse facit gpera (Joqtt. xiv, 10)
omne peccaturii est, nisi Dei contemptus, quoejus Diabolus superbus et cupidus dicit : Mea sunt omriia
prsecepfa cbntemnimus : et hoC nuUa res alia per- regna rriundiet gloria eorum, et cui volodb ea (MattH.
Isiiadet homini nisi superbia. Pbrro superliia et cupl- iv, 8). Christus ctim dives' esset, pro nobis factus
ditas in tantum uroim e_stmalum, ut nec superbia * est pauper, ut ejus inopia ?ws divites redderemur
sine cupiditate, nec sirie superbia ppssit cupiditas " (II Cor. vni, 9). Djabolus superbus et cupidus di-
inveniri. De superbia namque nascuntuf haereses, 'cit: Sicut colliguntur ova, qumierelicta sunt, sic un%-
schlsmata, detractiorie.s, invidite, irae, rixae, dissen- versam terram ego cpngregavi,et non fuit qui rriqve-
sipnes, contentiones, animositates, aihbitiones, ela- ret penngm, et aperifeios, atque ggnniret (Isq. x, 14).
tlbnes, pfaesumptiones, jactantia, verbositas, yani- Chrislus cum humilitate dicit, Similis factus sum
tas, jnquiettido, mendacium, perjtiritim et caetera pelicano solitarib; vigilavi et factus sum sicut passer
biijusmodj, quee dinuriierafe per singula longum est. sotitarius intectb (Psal, ci, 7, 8). DiabOlusper sri-
Cupidilas qribque facit hbmines gulosos, intempe- perbiam et cupiditalem dicit; Exsiccavi vestigib pc-
irarites, ebriosos, avidos,' rapaces, fbrnicafios, adul- dum meorum omnes rivbs aggerum (Isa. xxxvn, 25).
fefos,, stiipratores,'incestos, flagifiosos et alia innu- Christus cuih humilitate dicit, Nuiiquid non possum
B meum et exhibebit mihi plus quam
merabilia. pef quae diabolus gerius humanurii praeei- rogare Patrem
pitare solet. (Simiie, ne dtcam tderri, invemes apud duodecim legibnesangeloruhi (Mafth. xxyj ,53)? Et
ntad ultimum concludam, diabolus cura rnina mar
_§. Gregorium lib. xxxiv, Mor. c. «Jf..), Per super-
biolnj namque et ciipiditatem diabblus dicit: in cm- gna per supefbiam et cupiditatera ad inferhum pras-
lum consceridam (Isa. xiy, jt3), Chfistus cuhi hu- cipitatur': Christus .cuinhumUitate ad-coelps eleva-
miiitate dicit: Humiliata esl ih terra animg mea tur. Ideo, frater charissime, paucos tibi diaboUcse
fraudis lajjueos et sanetae bumilitatisgradus desfiri-
\Psal. xLiii, 25). Piabolus per siiperbiam ef cupi-
dftaterii dicit: Ero similis Allissimo (Isa. xiv, 14); psi, ritTacilius tibi subjectosvaleas docere quombdo
Ghristus per humiiitatem, curii esset iri forma sel qualiter bos evadaht, atqne per humilitatem fe-
Ttei",' exinanivit serrietipsum forriiam servi acci- gna .cffiloruriipossideant. Et nos si vblumus perfi-
piens, humiliavit se Patri^ factus obediens usque cere nostri certaminis!cursum, et ad aeternam bea-
ad mortem (Philipp.u, 6 seg.). Diabolusper super- tiiudinera pervenire, caveahius in primis cupiditatem
biam.et cupiditatem dicit: Super gstra Dei exgltabo malam et «uperbiam diabPlicam, et cum omni bu-
soiium meum (Isa: xi\, 13), Christus cpm huinilU miUtafeChristi conemnr sequi vestigia. Et si quis
tite aicit : Discite q.me cjum mitis swm et humilis militans imperaloritefrenoomnibus jnssis ejus obeT
"cbrde(Matih. xi, 29). Diabolus cupidus et superbus **4ire idecertat; squanto inagis militatous imperatori
per Pharabnero loquitur diceris_,.Nescib pothtnutn, debeteustodire p.rajcepta.cceiestia?
efisraei nbn dimittam (Exod.. v, 2); Cbristus"cjim .-fl:CAPUT'XX^ .-•• ''' '' - '-
"liiimilitate'idicit, Si dixero, quiq rion riovieum, ero . Miles spiriialis et terrenus..
Simitis vobis m.endax.':sed nbtii eum etrhandata ejus Eraternii,. fratef 3 mi, animam tuam :,advigilanr
'servo (Jban. viii, S5). Diabplus. superbus et ciipidus dum excita, §t nujlus eam praegravet soronus. Miles
'dicit: Measunt fittmina, ei ego feci ea (Ezeeh. xxix, Jterrcnus quo.cunqueloco mittitur paratus ac promr
"9). Chrisius cuni buihiiitatedicit: Nohpbssum a3(jl ptjis est„ neque P ise.uxoris aut ^ fiHorum f ratia
me ipso fgcere quidquam (Jo'qn.v, 36); " sed Paler excusare poterit: multo magis miles Christi sine
'"-"'•?'" 'VARIANTESLECTlOJStES.
* Ven. cunidus. Utrumque sic liabet Pom. * Ven.hicaddit, charissime mi. *SicVen.j
j Ven. Superbus. -
HfBehed., ac. ;
-- mim.
» Ab hoc capite usque ad cap. 45 quaebic habet et si tora. H, edjto Parisiis anno n^^pag.^OBafferat
Paulinus reperies iri Admonitione ad Filium spiri- "P boe opus Admoriitiories.Imo in ejusil. ibm; pj-aefa-
tualetn, sedsus deque ppsita, inter.opera sancti Ba- tionen. 60, ita «cribat: « Tertiiim (id est hoc) deni-
siiii Magni. Bfanc.admonitionem non esse Basilii que opusculum aflirniare ausim Basilii quideih.non
pmnes co.nveniunt qui incerti auctoris eani faciunt. jesse.: sed aut a jjup, aut quo lempore lucubratum
ASdiintque Du Pin, Cave, Oudirius Latinam tantum- sit, plane ignorp. >*Sicbntulisset cum hoc Li.b, ex-
inodo-Vitam esse. Et quidemnihil habet quod Grae- horiationis, dixisset cum sociis suis PP. BB. esse
.cum sernionem sapiat, etsi praeflgatur jn titulo in- Paulirii, yel ex Paulini libro decerptum.
cerio intexprete, yel gnqnymo,. .ut in ,Aj>pendi.ceqa\ i> Neque se uxoris. Miles,iixore dttcfa, apud Ber
codicemregular. Profert Lucas Holstenius, meliori. braeos militia sblyebafur, saltem ad iempus, ut ha-
ordine teste Oudino. Crediderim ego alicu|us recenT betur Deut. xx, 7, et I Maehab. m, 56. JEfdia;if
tioris roonacbifoetumesse, qui quod Paulinus advirum (Judas) his, qui . . . sponsabqnt uxores. . , ut redi-
laicum etin digniiate pbsitum exporiit, monaeho et rerit unuiquisque iri dotrium-suam secundum tegetn.
ascetoe applicare conatur, Ipse cousarciriator operis la militia romana in castris ferainas habere ali-
jboe irinuit stalim. a principio dhm ait: « Verba quando vetitum. Hiric illud Propertii lib. iv, v. 259,
enim ista sunt ex-nie, sed prolata ex >divinisfonii- elegi 3: '.'..'.
'bus. Neque enim nova.docfrina instruam te, sed ea, . Romanisutinampatuissentcastra puellis :
quam didiCi apatribus meis. »Loca controvenientia Essetnmilitisesarcinafidatuae.
S.nnotis non apporio, ne actum agam. Hoc tantum
moneo P. Garnerium riuperriraum.operum sancii Quod militiae castitatem convenire sapienter judica-
BasiUieditorera hac de re nihil explorati atmlisse, "- rent. SerViusad v. 519 lib. lu ^Eneid.,
 213 LIBER EXHORTATIONISAD HENRIGCMF0ROJTJL. 214
impedimento a hujus saeculiimperalori suo Doroino A hujus saiculi pompam projicit. Vae nobis si juguni
Jesu Christo debet obedire, qui ipsum pretibso san- . Cliristi suave a nobis repelliimis. et quidquid grave
guine stio redemit. Tu i> miles terrenus contra ho- ac onerosrim est animae nostrae supporiamus hoe
stem visibilem pergis ad pugnam; cum iUo verb ad portandum: et dum diligiinus periculum inci-
hostis invisibilis quotidie dimicare non cessat. Tn damus 4 in mortem.
contra corporis tui inimicos J pugnare decertas, ar- AAPUT XXL
mis utens carhalibus; illius vero adversus diabolum Ad D.eiamgrem promovendum beneficia recqlit crea-
est coUuctatiocum armis spiritalibus. Tu in praelio lionis et redemplionis.
'
galeam s ferream gesfas in capite;sed iUius galea Ideo,fratercharissime,consideremusquisest5,qui
(Dhristusest, Tu »e-yulnereris, Iorica indutus es; nos pretibso sanguine redemit, et quid ei debeamus^
sed ilje pro lorica Christi cbarilate est yesiilus. Tu qui nos cum tanta penuria rederait. Si terrenos pa-
cpntra inimjcuin tuum lanceas et sagitias enjittis; "rentescum tanto affectu diligimus, qui parvo tem-
ille contra inimicuro.su.um humilitatero et sajubria pore pro nobis sustinuernnt labofem, nonrie magis
yerba djrigere sfudet. Tu donec pugnam perflcias nobis 6 coelesiisPater noster amandus est, qui prb
arma a temetipso non prpjj.cis, ne ab adversarip nobis cruci 7 afflxus est? Nam quidquid parentum
yulnereris; ille oungqam debet esse inerniis, quia B hostroram circa nos fuit obsequium, ejus esi benefi-
illius hostis tuo est callidior. Tuus hostis ad tempus cium, qui antequam rtaseeremur,' in hoc saeculo' sua
diraicat; Ulius vero hoslis, quandiu in cprpore con- providentia parentes nobis praeparavit, quorum obse-
sistit, cum iUo pugnare non cessat- Tua arma labo- ijuio nutriremur 8, et ubera matris lacte impievit,
riosa et gravia sunt ad portandum; illius vero arma nnde nutriremur. Ergo magis .omnibus diligamus
suavia et leyia sunt. Tu pro labore terrenp terrenum Redemptorem nostrum, qui et nos et parentes no-
accipis donatiyum .4; iUe ver.o pro labore spiritali stros propriis manibus flnxit: et cuncta boria, quae
eeeleste accipiets praemium. Tu ornamento armilla- .erga nos geruntur quotidie, ejus misericordiae, non
rpm e brachia decoras 3; ille virtutum ornamenta nostris viribus ascribamns. Jubet enim Scriptura pa-
animaesuae a Christo decorem accipit. Semper enini fentes nostros ut propria viscera diligere, si taraen f
cosleste donum a Christo exspectat, qui terrenam accedere nos 9 ad servitium Christi non »rohibeant:
VARIANTES LECTIONES.
1 Sic Ven.; qt Benerf., 2 3 Sic
cpntra .cprppra inimici tui pugnare. * Sic Bened.; at° Ven. aecipit.
fen.;at Bened^, decbrarisr''"*"Sic'
~s 0pned.; Ven. incidimus. 9 Ven. quis sif. In Ven.deesl, nobis.
f Feii.cruciflxus. Bened. inmarg. riis?, Gorpl ji.ascefeihur. In Ven. deest, nos.
NOTJE.-
noscaslra movemus C- appellat, impedimentum philosophim. Quaeimpedi-
gicait-: c Gastra sunt iibi miles steferif. Dicta au- .' rrienta baecsint fiisoex tbeophrasti libro De Nuptiis
tem castra quasi casta.: vel quod ibi castraretur prosequitnr Hieroiiynms lib. I adversus Jovinianum.
Ubido; nam nunquam his' intererat mulier. Et ad b Tu miles terrenus.Eihpcei sequentibus antitlie-
illud lib. Vin, v. 688 : tis, quibus fuse prosequilur lerapus, modtim, qua-
' ... sequiturqu.enefas jEgyptiaconjux. ; litatem armoruni, bostis versutiam, verbo bihriem
rei niilitarisaecbnomiani,progressura, finem, riiilitem
De Antonip et Gleop.atra sic ait: « Nefas non in eo fuisse, et beUivirutii scitissimum strenhunique Henri-
taritiim quod JEgyptiam Romanus duceret, sed cura inferes. De ejus
etiam quod mulier casira sequebatur; quod in in- nerii 1. ' ' gestis bellicis vide dissertatio-
apu.drnajores fuit, Unde bellaturus i; Galeam fefreqm. S.ed ab origine ex aninialimn
'bmpeiiis in Lesbb 31 reliquit uxorem. > Morerii pellibus iiebarit galeae. Honieriis Uiad. lib. x, v. 2S7
fenliturpitudifte
confirmaiTacitus Anrial:Iib. xiv, c- 27: « Veterani... Diomedi dat taurinam. Circa auieiriei
rieque corijugiis suscipiendis, neque alendis Hberis posuil taurinath. Xenophon lib. y, de cjaieam caput
minoris
assueti, bfiias sine pbsteris domos relinqtiebant. » expeditione: « Galeis coriaceis capitaCyri mrfnierarit
Hanc tariien seve.ritatem Seyerus mollivit, testante
Herodianb, simul et iiriprobante lib. m, cap. 8; (Mosineci)quales fere Paphlagoniae sinil. i>Herodo-
« Peiinulta indulsit, quaenunquam antea acceperant. stant. tus lil.1.vu: « Thraces e pelle vulpiiia cassides ge-
. ... et domi habere mUlierem j) d >
iyam permisit. Quae Accipis donativiim. Id est munus, quo milifes a
bmnia proeul a militari disciplina succihctos eos prineipe donabanttir, sicnt congiario populus. Sue-
paratosque ad bellum minime praestitura videban- 7.: «-Deduct-usin forarii tiro, po-
tur. > Quo forte respexit TertuIHanus qui Severi : tonius inNer. c. militi dbnalivum pfoposuit. >
cumlib. de Exhbftat. castitatis pulo congiarium;
tepipora attigit, cap. e Ornamento armiUarum. Festus : KAfmillas ex
8,' ita scriberet: « Seilice.l solis marilorurh domibus
bene est. Perierunt caelibum familiae, spadonum,: auro, quas virimililares ab iBiperatoribus donati ge-
militiim, aulperegriiiaritium sine uxpribus. Non eiiim cum runl, dictas esse exislimant, quod antiqui humeros
et nos rollites suinus, eo quidem majoris discipHnaB, bracbiis armos vocabant, nnde arma ajj his de-
quo et tanti imperatoris ? > His verbis consoria sunt pendentia suiit vocata. »
quoePaulinus subinfert -. « Multo magis miles Chri- * Si tamen accedere, etc. Hieronyraris epist, 10 ad
sti sine iiripediiiiento hujus saeculi imperatori suo Ftiriam de viduitate servanda: « HQnora palrem
DoininoJesti Cbrisio debet obedire. > sed si te a vero Paire n.on separat, Tandiri
a Sine impedimenlo hujus sceculi. Scite curam tUum, '
scito sanguinis copulam, quandfu ille suuni noverit
uxoris, filiorum,familiae impedimenlum vocal. IdeO creatofem. > Hac intentione scribebat, sed efficacius
Aposlolus i Cor. vn , 35, ait: Qui cum uxore est, Heliodoro epist. 1, suadens ipsi solitudinem : « Re-
sollicitusesl qum sunt mundi, quomodoplaceat uxbri; cordare tirocinii tui diem, quo Christo in baptismate
quod infra vocat, impedimentumDomihumobsecran- consepultus, in sacramenti verl)ajurasti,pro noniine
di. Sive ut Chrysostomus in bunc locum Hom. 19 ejusnonle parcituruiri essepatfi, iron niatri .., Lir-
 *IK s PiniiNr PATRTARCH^ AOTTTLEIENSTS «e
si autem prbbibuerint, nec sepultura « a riobis iUis A impolluta ei servemus, ul ifle in nobis sem-
debetur; Christus diligendus est sriper parehtes no- per habitet, et nos in illo permaneamus. Non enim
stros, quia nonnobis tribuunt parentesea quaeChri- postulat« a nobis aurum, neque argentum, neque
stus : Ipse enira dixit in Evangelio, Qui amatpatrem pailia, nequevestes pretiosas, neque arraillas, neque
aut matrem aui filios aut agros plusquam me, non est agros, et csetera hujusraodi: sed nos ipsos quaerit:
me dignus (Matlh. x, 37). Quanto qtiisque eum plus in nobis requiescere cupit. Accedamusergo ad eum,
amat, tanto felicior et beatior efllcietur. In tantum v.t vitam aeternam habeamus.
enim nos amavit, utetiam pro riobis mori digriatus
CAPUT xxn.
sit; et marius ejus quaevirtutes plurimas faciebant,
clavis pro nostra redemptione affixae sunt; et ori Amoremproximi inculcat el concordimstudium.
Jhellifluo,quo salutaris doctrina profluxit, fel pro Habeamus ergo in hobis dilectionem Dei et pro-
cibo impii porrexerunt; el qui neminem laesit, cae- ximi, quia qui diligit proximum legemimplevit(Rom.
sus est; et qui nullum maledixit, opprobria et male- «n, 8). Qui autem e contrario odit, homicida est
dicta pro nobis pertulit. Ha?cpmnia perpessus est, (1Joan. III, 15). Qui diligitd fratrem sunni in tran-'
ut nobis vitam seternam donaret. Et cum nobis b quillitate est cor ejus : fratrem vero odiens e tem-
tanta beneflcia praestet, nihil quaerit a nobis , nisi pestale circumdatus est. Vir mitis el benignus *,
ut dilieamus. eum. et animas nostras el cornora B etiamsi Datitur mala. Dronihilo ducit: iniquus autem
NOTJE.
cet sparso crine, et sclssfsvestibus, ubera, quibus te quies, o sabbatum deificalum! .... Quis dabit, uta
nutrieral, roaterostendat; licet in lumine pater ja- me translatus in aroorem Dei et proximi, inter has
ceat: pef calcatum perge patrem : siccis oculis ad duas sortes in pace in idipsum dormiam et requie-
vexillum crucisevola. Solum pietatis genus est in hac scam?> Haeceslilla, quae a Joan. Climaco in Scala
re esse crudelem. > Paradisi gfad. 8 vocatur « absoluta iraevictoria, in-
a Nec sepultura, etc. ex iUoLuc. ix, 60 : Sine ut ter immanium turbinum procellas tranquilla animi
morlui sepeliantmortuos suos, quod respondit Dorai- serenitas. » Hanc tenebat vere meUifluusBernardus,
nus adolescenti,qui pielatispraetextu abejus sequela qui epist. 2S2, elsi injuria, accusaretur a Praenion-
discedere voleiiat. Quem in locum qiiaeslionempro- stratensibus, abbali tamen eorum sic scribit circa
ponit et solvit sanctus Ambrosius in Luc. lib. vn : fihem epistolae:«Ego autem, fratres, quidquid facia-
« Cum religiosnm humandi acceperimus officium, tis, decrevi semper diligere vos eliamnon Uileclus....
quemadmoduni hic paterni quoqueTuneris, sepul- solvere velpolius abrumpere vos poieritis, sed non
tura prohibetur, nisi ut intelligas humana postha- me. Adhaerebovobis etsi nolitis: adhaereboelSi no-
benda divinis ? Bonum studium, sed majus impedi- lim ipse. OHmme aUigavi forti vinculo, charitate
menlum. > Et sanctus Petrus Chrysologusser. 19 :' non ncta, illa, quaenunquam excidit. Cum turbatis
« Non pietatis obsequiumnegat, sed divinum praepo- ero pacificus , conturbantibus dabb quoque locum
nit humanis affectibusservitutem. Audite quid disci- ira, ne diabolo dem. Vincarjurgiis, vincam pbsequiis.
pulus dixerit:Permittemihi primumire etsepelirepa- Invitis praestabo,ingralis adjiciam, honorabo et con-
tremmeum.Hocei nonprimum esse debuit,sed secun- Q lemnentes me. »
dum: terrenuspatercoelesli postponendusestPatri. > • Odienstempestatecircumdatusesl. Id qnoque ve-*
J>Et cum nobis, etc. Augusiinus De calechizandis rissimum ob disciplinam contrariorum. « Odium de-
rudibus cap. 4: <lpsum' Deumqtioniamprior dilexit finiunt.ait Plutarchus De Invid. et Odio, affeclionem
nos, et Filio suo unic