Walafrid Strabon (0808?-0849). Walafridi Strabi,... Opera omnia... nunc primum in unum coadunata, accurante J.-P. Migne,.... 1852.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGM:

CURSUS COMPLETUS
srve
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, GOMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOGTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUl
AB MVO APOSTOLIGO AD INtfOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RFCUSTO CHKONOLOGIOA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLHLETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJE S^ECULA,
JUXTAEDITIONES ACCCRATTSSIHAS,1NTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANCSCRIPTTSCOLLATAS,
PERQUAMDILIGF.NTER CASTIGATA',
COMMBNTARHS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINF.NTER Il.HISTRATA ;
OMNIBUSOPBSUBUSPOSTAMPLISSIMAS EDITIONESQVMTRIGUS NOVUSIMIS S.OCULISDEBE.NTUR^BSOLUTAS
DETF.CTIS,AUCTA ;
INDIC18CSPARTICULARIBUS SINGULOS
ANALVTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SCRSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAglTCLlSINTRAIPSUM TEXTCM RITEDISPOSITlj, NECNON El TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEH
SUPF.RIOREHDISTINGUENTIBUS
SUBJECTAHQUE MATERlAM SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA ;
OPERIBUS CUMDUBIIS TUMAPOCRYPHIS, ALIQCA VEROAUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEH
ECCLF.SIASTICAM
POLLENTIBUS. AMPLIFICATA ;
DCOBUS INDICIBCSGENKULIBUS LOCUPLF.TATA
: ALTF.ROSCILICET REKUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATKUM 1NQUOPLIHET THEMA SCRIPSERIT UNO1NTUITU Al.TEUO
CONSPICIATUR',
SCRIPTURA;SACR./E. E\ QUOLECTORl COMPERliiE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUM I.OCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTUR/E
TEXTUS CfMMENTATI SINT.
IDITIOACCCRATISSIMA,CJETERISQCEOMNIBUSFACILE ANTEPONENDA, Sl PEIIPENDANTCR : CHARACTERCM NITIDITA»
'
CHART.E QUALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRF.CTIONIS, OPERUM HECUSORCM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAMCOMMODA SIBIQUE1NTOTO OPEHIS DLCUIISUCONSTANTEJt-^.
PRETII
SIMH.IS, BKIGUITAS, ISTACOLLF.CTIO,
PRJESERTIMQUE UNA,MSTHODICA ET ClIRONOLOGIC/7 IM/}\
SEXCENTORUM FRAGMKNTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC 1LL1C SPARSORUM/ /^"X%^\
PRIMUM AUTEM1N NOSTRA BIBLIOTHECA , EX OPERIBUS AD OMNES <£TATES , I • / tf) \&»\
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADU.NATORUM. j "^ Y£\
SERIES SECUNDA, 1
1N QUA.PRODEUNTPATRKS,DOCTORES SCRIPTORI^QUE ECCLESI^fiLATINi«\ '
AGUbUORIOMAGNOADINNOCENlllMIII.
Slccurante 3«SV« SDttgne,
BIBLIOTHECA CLEII DHITERIX,
SiVE
CCRSUUM
COMPLETORCMIN SINGULOSSCIENTI^E
ECCLESIASTIC-E
IUMOSEDITORE.

PATROLOGIA
BINAEDITIONETYPISMANDATA —
EST, ALIA NEMPELATINA,ALIAGRJECO-LATINA.
VENECNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATINYE
; OCTINGENTIS
ET
MILLETRECENTA — MEBELATINAUNIVERSOS
GR<«CO-LATINJE. AUCTORESTUMOCCIDENTAI.ES,
TUM
OBIENTALES
EQUIDEMAMPLECTITUR; HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUB.

PATROLOGI^E TOMUS CXIV.

WALAFRIDI STRABI TOMUS SECUNDUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EpiTOREM,

W VIADICTAD'AMBOISE,PROPEPORTAMLUTETI^ PARISIORUMVULGOZ)
.EiVFJE/lNOMLNATAM
SEU PETIT-MONTROUGE.
1852
 SACULUM IX.

WALAFRIDI STRABI

FULDENSIS MONACHI

OPERA OMNIA

EX EDITIONEDUACENSl

IT COLLECTIONIBUS MABILLONII, DACHEBII, GOLDASTI, ETC.

NUNC PRIMUM m UNUM COADUNATA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

CLERl UNIVERS7E,
BIBIilOTHlBGJE
SIYE
CUSSUUMCOMPLETORUM
IN SINGULOS RAMOSEDITORE.
SCIENT1J3ECCLESIASTICJ3

TOMUS SECUNDUS.

VENEUNT2VOLUMINA14 FRANCISGALLICIS.

EXCUDEBATCR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

!NYIADICTAD'AJIfBO/SE,PROPE PORTAMLUTETIJEPARISIORUMVULGOVENFER NOMINATAM
SEU PETIT-MONTUOCGE.
1852;
 ELENCHUS

OPERUM QtLE IN HOC TOMO CXIV CONTINENTUR

WALAFRIDUS STRABUS FULDENSIS MONACHUS.

(Operum primie partis continuatio^
Sequitur Glossa ordinaria CoL 9
Expositio in viginti primos> psalmos. 751
Epitome Commentariorum Rabani in Levitictim. 795
Homilia in initiutn Evangelii S. Matthaei. 849
Expositio in quatuor Eyangelia. 861
Picltfrae historiarum novi Testamenti. 915
De ecclesiasticarum rerum exordiis et incrementis. 919
De subversione Jerusalemi 965
WALAFRIDIOPERUMPARS SECUNDA.—HlSTORICA.
Vita S.
Galli abbatis. 975
Vita S.
Othmari abbatis Sangallensis. 1029
Vita S.
Blaitmaici abbatis. 1043
Vita S.
Mammee monachi. 1047
WALAFRIDI OPERUMPARSTERTIA. — CARMINA.
De visionibus Wettini. 1063
;
De singulis festivitatibus anni. 1083
De Natali Domini. 1085
De Agaunensibus martyribus. 1085
De Maria virgine. 1089
Versus in Aquisgrani palatio editL 1089
Versus de rebus diversis. 1108
Walafridi Horlulus. 1119
ApPENDIX.
Carmen de S. Michaele. 1130
Epilaphium Geroldi comitis. Ibid.
Vita metrica S. Leodegarii. lbia\

£i typisMIGNK,au Petit-Momrouge.
 WALAFRIDI STRADI

FULDENSIS MONACHI

OPERUM PRIMJE PARTIS CONTINUATIO.

SEQVJTVR

GLOSSA OllDIAAUIA.

PROPflETIA JEREMIJl.

PROLOGUS HIERONYMIIN JEREMIAM. J^ VERS.6. — A, a, a, DomineDeus. Detestatur offl-

(Vide Operum ejus lomo IX, col. 847.) cium quod pro aHale non poiest sustinere. Eadem
PR^EFATIO verecundia, qua Moysesgracilis et tenuis vocis so
ille quasi magnac ei robustse setatii
Hfficinterpretatio Hieronymi est. Si quid in ea mo- esse dicit; sed
huic venia datur, qui vere-
verit, secundura Hebrajos codices exploretur. Alia corripitur, quasi puero
est Septuaginta interprelum Ecclesiis usitata : quae, cundia et pudore decoratur.
nonnulla aliter habeat in Hebraeis VERS.9. — Et misit, etc. (ID.)Notandum quod hic
quamvis quain
codicibus invenitur, lamen utraque, id estsecundum manus Dei mitlilur, etc, usque ad ut confidenliam
Septuaginta et secundum Hebraeam, aposlolica au- accipiat praedicandi.
ctoritate firmata est. Non errore neque reprehen- {ID.) Quatuor trislibus duo laeta succedunt, etc,
sione superiori, sed cerlo consilio Septuagima non- usque ad el propinare jubetur omnibus nationibus.
nulla aliter dixisse vel contexisse intelliguntur. VERS.II. — Virgam vigiliarum. (ID.)Virga vigi-
Quod ideo prsemonemus, ne quisquam alteiam ex liarum, etc, usque ad resurreclione Domini floruisse
altera velit cmendare : quod singulorum in suo ge- narratur.
VERS.13. — Et facturh est. Gradatim peccante»
nere veritas observandj est.
B corripiuntur; qui noluerunt, percutiente virga, cor-
ARGUMENTUM.
rigi vel emendari, mittunlur in ollam succensam, de
Jeremias Anaihotites, qui est viculus tribus a
qua plenius Ezechiel.
Hierosolymis distans millibus, apud Tbamnas in OUamsuccensam.Hinc Dominus ad Job dicit, elc,
a
jEgypto populo lapidibus obrulus occubuit. Jacet usque ad sed haec violenta et prava interpretatio
vero in eo loco sepultns, quo dudum Pharao rex ha- est.
bitaverat. El quoniain postulatione sua defugatis ab VERS.I-i. — Habitatores terrm. De quibus in Apo-
eodem loco serpentibus, iEgyplios a tactu aspidum
calypsi, etc, usque ad et Petrus : Electis advenit
facit esse securos, magna eum ibi religione ^Egyptii Ponli, Galalim,
Cappadocim,Asimet BithynicB.
veneranlur. VERS.17. — Tu ergo accinge, etc (ID.)Job quoque
CAPUT PRIMUM.
praecipitur, etc, usque ad sed civitatem totam quse
VERS.1. — VerbaJeremice.(HIER.)LXX: Verbum super montem posita latere non potest.
Dei, quia verba Jeremise verbum Dominiesl. VERS.18. — Et in columnam.De qua Apostolus :
VERS.2. — In diebus, etc. (ID). Mirabilis Dei cle- Columnaet firmamentumveritatis (I Tim.). Et Petrus
mentia. Jam caplivitate vicina, et Babylonio exercitu et Jacobus et Joannes qui putabantur esse columnm
vallante Jerusalem, nihilominus populum ad poeni- C Ecclesim,et Paulo et Barnabaedederuht dextras com-
teniiam vocat, mallens servare conversos quam per- munionis.
dere delinquentes. Regibus Juda. (ID.) Si quando reges Juda, etc,
VERS;5. — Priusquam le. Non quod anle conce- usquc ad in Domino speret ut vincat.
plionem fuerit, ut hxretici suspicantur; sed quia
CAPUT II.
praescivit eum Dominus fulurum, cui facienda jam
facla sunl; qui vocat ea quae non sunt tanquam ea VERS.2. — Adolescentiam.(HIER.)Plenius hoc in
quse sunt. Ezechiele legitur ubi sibi Dominus Jerusalem malri-
PATIIOL. CXIV. 1
11 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA 12
monia copukt, el sub persoua uxoris, suis jungit am-. A VERS.19. — Arguet te matilia lua. (ID.) Nota
plexibus. Sive ut ardenliorem monstret affectum, quod malilia et praevaricalio, etc, usque ad quia
puellam eam et desponsalam vocat. Quo enhn non- dereliquit DominumDeum spum.
dum potili sumus, ardehtius appelimus. VERS.20. — A smculo confregisti. (ID.)Potest hoc
VERS.3. — Omnesqui devorant. (HIER.)Siculqui ad eum dici, etc, usque ad el faciuui divaricare pe-
primitias devorant, elc, usque ad piimitise debenlur des suos omni transeunti.
sacerdotibus, non hostibus. VERS.21. — Vineam electam. In Hebraeo, sereth,
VERS.i. — Israel. (ID.)Ulruraque nomenponitur, quod genus est vitis oplimae , de cujus sarculo plan-
Jacob et Israel, non secundum duas et deccm tribus, lavit Israel, et miratur quomodo semen verum
sedjuxla omnem populum, cum ipse Jacob poslea et elecla vinea in amaritudinem versa facla sit aliena.
diclus sit Israel. Quomodoergo conversa es ? Nullus securus sit si
VERS.5. — Quid invenerunt patres. Oflensaindtcit plahlatio, elc, usque ad si perniaiisert in eo quod
Deus a palribus faclam, tion quod pec.cata patrum ii- plantala est.
liis imputenlur, sed.quia filii babenles similitudjnem VERS.22. — Borilh. <Ii>.)Ipsum Hebrseum.LXX
palrum, et suo el parentum scelere pnniuutur. Pro- vero herbam fulloiium, quaein Palaestinain humidis
pler sanclos patres filiorum miserelur Deus. JJ et virenlibus nascitur locis, el ad lavandas sordes
VEBS.6. — Neque habitavit homo. (ID.)Qui sem-. eamdem viin liabet quam et nitrum.
VERS.23.— Videviusluas,idest respice convallem
per ad majora festinal, e!c, usque ad sed cerlanien
et incertus exilus futurorum. filiorum Ennonj quae Siloe fontibus irrigatur, ibi
VERS.7. — El induxi vos, quasi diceret: Pro la- cernes delubrum Baal, quem relicto Deo coluisli.
bore durissimi itineris, elc, usque ad et hxrediiatem VERS.25. — Prohibe pedem luum. Pascha fa-
ilKus abotninabilem faciinus. , xturi, etc, usque ad quae deberent evangelico-pede
VERS.10. — Cethim. (ID.)Cetliim, vel Italise scili- calcari et conteri.
VERS'.27.—Verlerunt. Projicientes sermones meos
cet.vel occidentalium parlium, quia JudaeaeCyprus
retrorsum. Quando enim magister praecipit, etc, us-
jnsula, in qua urbs hujus noniinis vicina est, de qua
Zeno pi-inceps Stoicorum. . 4 que ad sed tumorem animi indicant gestu corporis.
VERS.28. —Secundum numerum. Vel eosdem, ve!
Et considerate. (ID.) Possumus contra eos hoe dr-
civitates colebant deds, ut -nec iii
cere, qui majori sludio sequunlur vitia quam virtu- diversos, singulae viderentur habere consensum; sed pugnalis
les, quibus dicitur : Humanum dieo propler infirmi- impietate
talem carnis vestrm; sicut exhibuistis membra vestra contra se superslilio, erronem sequeretur diversum.
immundkim Q VERS.29. ~* Quid vullis? Prona est ad excusalio-
sfirvire etiniquilali ad iniquiiatem (Rom. nem suihumana
perversilas: elqUodmeritosustine:,
vi), etc sibi injusle videtur sustinere.
VERS.11. — Populus meus. Velutanthropophor- VERS.30. — Filios vestros. Ut plagis filiorumdi->
niiloe, qui occasione hujus testimonii: Faciamus ho- scerelis, quod austeriori curandi esselis medica-
minem ad imaginem et similitudinem (Gen. i), im- ntine, et ne forsitan diccretis, peccanles corripere
jnensam et simplicem divinitatis substairtiam linea- noluisti. .
mentis noslris et humana figurationc compositam VERS.31. — Videieverbum Domini. Moysesvide-
pertinaciter contenduut. bat vocein Domini. Et Joannes apostolus verbum
VERS.12. -^-Qbstupescite,coeli.(ID.) LXX : Obstu- Dei se vidisse et attreclasse dicit.
puit ccelum, etc, usque ad et lam cceli quam cceium VERS.32.—Nunquidobliviscetur?(lD.)Ornamentum
eodem dicuniur nominc, ul Thebae, Alhenac. guum perdil qui a Domino recedit, et intelligentiam
VERS.13.— Me dereliquerunt. Qui prseceptumdedi doctriuae, quae signiDcatur in peclore : Unde, Joan^
dicens : Ego sum DominusDeustuus qui eduxi te de nes suprapeclus Domini in caenarecubuit(Joan. xui),
terra MQgpti. Et secundum quod in eodem loco scri-' el sacerdotibus inter caetera servatur pectusculum
pium est :.Nqn sinl tibi dii alieni in conspectumeo, D victimarum. —
VERS.34. In omnibus. Istis, sive sub omni
pro quo secutus est daemones.
Fontem aqum vivm. (Ip.)Fons perpeluus est el vir' isia quercu alia liltera ; Hebraum enim et quercum ,et
lales habel aquas. Cisternaeetlacus de lorreutibus et' frondibiis significat. In amoenis aulem locis, umbra et,
immolabant.
aquis turbidis complenlur impluviis. • — Ei dixisti. His uteudum est apud
VERS.33.
VEBS.15. — Nunquid servtu. (ID.) EX hoc loco- h eos, etc, ad non lugere, sed excusationes prae-
Judae in superbiam elali, elc, usque ad Malediclus1 lendefe. usque
Chanaani, servus erit fratribus suis (Gen. ix). ' Fxce
egojudiao. (ID.) Audlal baeresisnova ex ve-
f?qones,^Secuudum anagogen, leones jnlelligi- teri, iram Dei esse yel nolle peccatuin
inus, etc, usque.ad Omnes adulteranlesquasi cliba-- " bumjliter confiteri, sed maximam,
nus corda eorum (Osee vn). ' VERS.56. — Et ab iinpudenterjactare justiliam.
VERS.16. — Usque ad verticem. Secundum illud :: AHgypto.Ut ^Egyptiorum im-
etc, usque ad increpanlur ergo quia, reljcto
A planta pedis usque ad verlicem, elc, usque ad quii pelum, Deo, spem iuhominibuS ponunl.
puritatem.Ecclesise&uapoUuuut lurpitudine. VERS,37. — Super caput tuum. (ID.) More lugen-'
 1S GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMI^. 14
tium, ut Thamar ab Amnon corrupta cinere caput A hoc complelum esse, elc, usquead Nisi Dominut
sparsit, et manus supra posuit, et ita reversa est in ' sabaolh reliquisset nobh semen, sicut Sodoma esse-
domum suam. mus, et similesGomorrhmfuissemus(Rom. ix).
GAPUT III. VERS.16. — Cumque multipHcali fueritis. (ID.)
VERS.1.— Vulgo dicitur : si dimiseriu Ecce de Alii hoc ad finem temporum referunt, etc, usque
fornicata et relicla muliere, etc, usque ad quanlo ad sed spiritualem cibum sectabuntur.
conlemplus adhuc vocare non dedignatur. VERS.17. Vocabunt. Qui olim dicebaut, Qni sedes
Si dimiseritvir. (HIER.)HOCdicere possumus adver- super Cherubim, manifestare (Psal. txxix), etc. In-
suscos, qui fidemDominirelinquentes et hoereticorum ter duo Cherubira in propiliatorio Doiuini majeslas
erroribus irrelili post multas fornicationes et decep- apparebat, el loquebatur Moysi et sacerdotibus, sed
tionem suarum animarum, simulant se reverli ad modo ajiter tempore fidei.
pristinam veritatem, non ut deponant venena pee- VERS.18. — ln diebus illis. floc proprie in Chri-
loris, sed ut insinuent aliis. sti adventu completur, cum duodecim tribus simut
T« autemfornicataes. Sive: Habuislipasloresmul- Evangelio credunt, et terram aquilonis relinquunt et
tos in offensionem tui, ut Deum scilicet offende- diaboli imperium.
res; et qui magisiri esse debuerant, ut alios ab B VERS.19. — In filios. (HIER.)In numero filiorum
omni errore prohiberent, auctores impietatis exstite- quidegentibuscrediderunt. Quotquotenim receperunt
runt. eum, dedit eis potestalem filios Dei fieri (Joan. i).
Tamen revertere. Si revertebaris ad me, dicit VERS.20. — Mulier amatorem. (ID) Semel mista,
Dominus. Arguit impudentiam meretricis, quaepost videns eum , etc, usque ad conlenipsit Dominum
adullerium audet reverti ad virum. Salvatorem, in perniciem suam.
VERS.2.—Leva oculos tuos. Juxta anagogen: VERS.21. — Vox in viis audita est. Libenter su-
His qui lwerelicos errores deserere se promittunt, scipit Dominus poenitentem, occurrit filio inopia et
praecipilur ut levent oculos in direclum. Nisi enim squalore confecto, prislinis vestibus induit, gratiam
recla viderint, pristinam pravitatem damnare non reddit revertenti, si tamen cum ploralu et ululatu
possunt. redeat adpatrem.
Quasi latro. Sicut solent lalrones ad vesperam,- VERS22. — Averswnesveslras. Alii conversiones:
etc, usque ad et descendentibus de Jerusalem in quamvis propria voluntate ad eum convertamur,
Jericho obsidel vias. nisi lamen ille nos traxerit, et cupiditalem noslram
VERS.5. — Frons mulieris. (ID.) IIoc possumus suo praesidio corroboraverit, non possuraus esse
dicere de haereticis qui in erroribus suis gloriantur. ^ salvi. Intelligimus, et de populo Judaeorum ad eum
Quia supra dixit : non peccavi, arguit eam ut mulie- revertente, et de haerelicis qui Dominum dereli-
rem procacem quae ad nulium declinare erubescit. querunt.
VERS.4. — Dux virginilatis mem tu es. Nunquid VERS.25. — Dormtemus. Vox Israel, qui Deum
irasceris tn perpetuum, etc, usque ad tanto miserior suum non audivit et haeretici poenitentis. Pars enim
meretrix quae non vult recipere sanilatem. est salutis peccata nosse et confileri; unde : Dic
VERS.6. — Nunquid vidisti quw fecerit? (ID.) Fa- tu prius iniquitates tuas, ut justificeris (Ibid.).
cil comparationem, elc, usque ad et boc est qnod CAPUT IV.
dicil: Nunquid vidisli qumfecerit ? VERS.1. — Si reverteris. (HIER.) Septuaginta :
Adversalrix Is/ael. (ID.) Sub figura duarum soro- Si conversus fuerit Israel, ait Dominus, ad me con-
ruin loquitur quae de una stirpe Abrahae, Isaac et vertatur. Alia liltera, converteris, id est, si salutem
Jacob, sunt generatac. Priorem adversatricem vocat, desideras, et te peccasse dicis, plene convertere, id
qnae staluit in Dan et in Belhel vitulos aureoS, est, quem negasti crede. Si abstuleris. Patel, quia
VERS. 7. —Et vidit. (ID.) Aliorum tormenta, quando movemur et dicimus: Mei autem
pene moti
aliorura remedia sunt, etc, usque ad et ad zelum n sunt pedes, pene effusisunt gressusmei(Psal.
LXXII).
et aemulalionemDomini collocalum. Non ex imbecillitale naturae hoc patimur, sed quia
VERS.11. — Juslificavit animam. Justificata est contra Deum offendicula et idola uostra ponimus.
Sodoma soror tua ex te. Et alibi : Descendithic ju • VERS.2. — Et jurabis, vivit, ctc. (ID.) In sug-
ttificulus in domumsuam ab itlo (Luc. xvm). gillationem , scilicet mortuorum deorum, per quos
VERS.12. — El non avertam faciem. Unde : jurat omnis idololatra.
Avertefaciemtuam (Psal. L), etc, usquead dequibus Novate. (ID.) Eradicanuo vepres et senles, etc,
vere dicilur: Qui devorant populum meum sicut usque ad non potest animus xrumnis mundi plenus
escam panis. semen Dei suscipere el fructum facere. Circum-
VERS.13. — Verumtamen scito. Quasi dicat, cum cidimini. (ID.) Viro Juda et habitatoribus Jerusalem
misertus fuero tui, non te juslum pules; sed semper praccipilur, ut deserant occidentem litteram, et
memenlo iniquitatis tuaeet superbiae colla dimitte, sequantur vivificantem spiritum. Neforte.
(ID.)Monet
ut qui per arrogantiam offendisli, per humilitateia et praedicit, ne facere compellatur quoc in Ninivitis
placaie Deura possis. probamus, quibus est praedicta senlentia, ut imnii-
VERS.14. — Convertimini. (HIER.)Judaci mitant nentem lurorem declinarent oosnitentia.
15 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 16
VCM. 7. — Aseendit leo. (HIER.) Si quis fautor A Judaeae loquitur. Tribus enim.Dan juxta Libanum
est aut auctor perversorum dogmatura, de eopolest monlem el urbein quae nunc Paneas dicilur, aqui-
dici, aseendit leo de cubili suo, etc lonem respicil, unde venturus Nabuchodouosor. De
Et prmdo. De quo dicitur, Omnium inimicorum monte. Post tribum enim Dan succedit terraEphraim
suorum dominabitur (Psal. ix). Qui gloriatur dicens: per quam venilur in Jerusalem. Allegorice. (HIER.)
Circumivi terram el perambulavi eam (Job n). Venit judicium Domini in lerram Domino delinquen
Quis est enim quem diaboli veuena non tangunl, temcum omni ubertate supplicii.
nisi ille qui att: Venit enim princeps mundi hujus, et VERS.16. — Custodes. Adversarios scilicet qui
in me nonhabet quidquami (Job. Xiv.)Delocosuo. De tam diligentes obsideanl, et munilionibus urbem
abysso, inquaest religandus, in quam ne mittatur claudant, ut roagis vinearum agrorumque custodes,
exorat. quam adversarios pules. Vult Dominus naliones
VERS. 8. — Super Itoc. Sine poenitentia saevissi- omnes in circumitu suam nosse sentenliam, et fla-
mam besliam vitare non possumus, «t nisi ad Deum gellala Jerusalem cunclos recipere disciplinam.
non solum mente, sed etiam corpore convertamur. VERS.18. — Vimtum. (HUSR.)Quidquid mali.no-
Dum enim vastatur Ecclesia, ira Dei est aperta. bis aocidit, etc, usque ad quanlo minus in homines
VKRS.9. — Principum. (HIER.)Qui -legemdecere 1B quondam civitatis Dei ? .
debuerunt, et subjeelos a leone defendere. VERS.19. — Ventrem meum. (ID.) Loquitur hoc
Sacerdotes. Qui putanlur esse sapienles : Stul- Dominus, cum sedilionem el discordiam cernit in
tam enim fecil Deus sapienliam kujus mundi, quia Ecelesia, et in conventiculis suis clamare perdi-
per illamnon cognoverunt Deum. Prophetmconsterna- cem, et in bella converti Dei requiem. Unde se-
buntur, elc. Aquila, amentes erunl. Quis enim rton quitur:
insaniat, non perdat cor, cum principes et reges et VERS.21. — Usquequovidebo. Vox prophetae, et
sacerdotes quoudam suos snb leone conspexerit. per prophetam Dei, dolentis super contritionem po-
VERS.10. -»- Ei dixi: Heu, lieu, heu, Domine pttli sui, cujus viscera ad instar hominis laceranlur,
Deu». Quia supra dixit, in tempore illo vocabunl Je- Salvaior in morte Lazari, et super Jerusalem flevit.
rusalem solium Domini, elc, et nunc dicit, peribit Nec dolorem celat silenlio , et clangor buccinae et
cor regis, elc, turbatur propheta, et in se pulat strepiius praeliorum illius lurbat affeclum, dum
Deum mentitum, nec intelligit illud longepost, hoc mala malis -cumulantur, et universa duarum tribuum
in proximo fulurum lempore. terra vaslatur.
•VERS.H. — Ventus urens. (HIER.)Quandoscili- VERS.22. — Qiiia stultus populus. (HIER.)Quia
cet pervenerit-gladius usque ad animam, elc, usque '^ principes populi mei noncognoverunt, elc, usquead
ad nequaqitam populo, sed lnihi veniet, ut meum quem semper cupiebat videre? Sapientes sunt, etc
triticum dissipelur. (ID.)Sapientes malitiosi, etc, usque ad non sapien-
VERS.12. — Spiritus plenus. Quidam hunc locum lia, sed versulia et-calliditas vocalur.
sic exponunt, ut postquain purgata fuerit area, relr- VERS.23. Aspexi terram. Propheta cernit in spi-
quiae salvaefiant. Unde scriptum est: -Spiritus ple- ritu quae ventura sunt, ut audiens populus terreatur
nitudinis veniet mihi; unde evangelista, De plenitu- et pcenitentiam agat, ut non sustineat qua? formi-
dine ejus omnes accepimus (Joan. i). Et nurtc ego. dat. Quidquid secundum historiara dc Judasa et Je-
A.posiopesis,sicut ait Virgilius (^ENEID.): rusalem dicitur, ad Ecclesiam Dei refcramus : quae
cum Deum offenderit, et viliis et persecutione va-
Quosego; sed mutospraastatcomponerefluctus. stala fuerit, ubi quondam virlutum cohors et ketilia,
Propheta dicturus prospera, retinet se, et trislibus ibi multitudo—peccalorutn el mceror versetur.
liinxit tristia. VERS.27. Bmc enim dicit. ( HIER.) Misla est
VSRS.15. •-'- Ecce quasi, elc Ventura cerhil Ht Dominiclemenlia irae : terra deseritur, sed non con-
praesenlia ; el babyloniorum describit exercitum, " sumituF, ut reinaneant qui inlelligant clemenliam
cujus curruuni rotarumque strepilus tempeslati sae- ejus.
vissimaecomparalur, et equorura velocitas aquilis. VERS.28. ^- Cogitavi et non peenituilme, ete. Ut
Exercitus diahoH, currus scilicet et equiles Pha- praedictam auferrem senleirtiam, et ira saevientis
raonis, quod'intelligens vir ecclesiasticus dicit, Vm non pervenirel ad finem; minatus est Dominus per
nobis quoniam vastati sumus. Credens illi senten- Jonam, sed impendentem gladium lacrymarum et
liae. Cum conversus ingemiferis, salvus eris. Vm no- gemituum magniludo superavit.
bis, quia propheta quasi digito demonstravit, populus VERS.29. — A voce equitis. Describit furentium
ingemiscit. Et non fulura, sed jam facta senlit di- exercilum a cujus timore populus civilalem reliquit,
cens: Vmnobis. et ardua conscendit: sed tamen iram Dei declinare
VERS.14. — Lava a matitia. Respondet propheta non potuit. Hoc totum ad Ecclesiam potest referri,
imo.in propheta Domiims, Luva. Unde : Lavamini, cum Deum offenderil, et adversariis tempore per-
mundi estote (Isa. I) , scilicet aqua baplismi, aqua secutionis, vel viliis atque peccatis tradila fueril.
. .. VERS.30. — Tu autem vastata. (HIER.)Hoc idem
l«Bnitenti;c 6akiU»ris.
VERS.15. — Vox euim annumiantis. Juxla situm dicendum contra eos, qui conjugales affeetus, et
 - " «
n GLOSSA ORDlNARlA. PROPIIETIA JEREXLE.
verae fldei pudicitlam perdider-unt. Gum vestieris. i\ sermone tuo cremcntur, etc., utque ad fcisupra fun-
Haec enim et luis amatoribus praeparas, et leclus damentum Chrisli aedificaverimus.
angustus utrumque capere non potest. Nec Deus VERS.15. — Ignorabis linguam, etc (ID.)In He-
ornamenta suscipit, quibus anle amatoribus luis braeo : Non inlelligesquid loquatur. Est enim nialo-
placuisti. rum solatium, si habeas hosles, quos rogare valeas,
VERS.31. — Vocememm quasi, elc. (HIER.)Duo qui inlelligant preces tuas.
exempla posita sunt, et parturientis et lugentis, ut VERS.17. —Et comedetsegelet, etc. Vastitatem
quidquid mulier palitur, vel in fetu, vel iu morle terrae describit, interfectionem multorum, abaclio-
filiorum, Jerusalem patialur in populis. nem pecorum, subversionem urbium et murorum,
CAPUT V. quod gladio hostili cuncta capiantur.
VERS.18. — Verumtamen, etc (HIER.)ReHquist
VERS.1. — Circuite vias. (HIER.)Grandis amor scilicet salvaefient, vel eorum qui in Babylonem
justiliae ul non juxta interrogationem Abrahae, et ducti sunt, vel relicti ad culturam terrae Judasae; vel
responsionem Dei, quod prodecem viris justis liberel eorum qui post persecutionis ardorem, vel fuga, vel
Deus civitatem, jamjamque perituram ; sed si unum confessione fidem Deo servaverunt.
inveneril, qui faciat judicium, et quaerat fidem, B VERS.19. — Quod si dixenlis. (ID.)Tropologice.
VERS.3. — Domine, oculi tui. (h>.) Damnantur Potest hoc super haereticis accipi, elc, usque ad
deos colitis.
opera Judaeorum (in quibus juxta legis caeremonias habitale, imo servite bis quorum
exsultabanl) per fidemChristianorum, per quam gra- VERS.21. -r Audi, popule stulte. Proprie ad Ju-
tia salvi facti sumus. Percussisti eos. (GREG.)Omnis dam Ipquitur et ad domumJacob. Israel enim roullo
divina percussio, etc, usque ad et est unum flagel- jam tempore exsulabat in Assyriis. Qui nqn liabes
lurn quod temporaliter incipit, et aetcrnisconsumma- cor. Dat intelligi quod absque prsecepto naturaliter
tur suppliciis. debemus intelligere quae recta sunt. Qui habentes,
elc. Cui simile : oculoshabent, et nonvidebunt, etc,
El.non doluerunt. lnferuntiir snpplicia ut corri-
Similes illis fiant qui faciunt ea, et omnes qui con-
jantur vitia, sed non emendatur Jerusalem nec per
lormenta. fidunt in eis (Psal. cxni).
VERS.25. — Iniqnitales vestrw, etc. (HIER.) Si
4 .
VERS. —Forsitan pquperes sunl. (HIER.) Sicut
quando mare transcendat terminos, etc, usque ad
llud, Mittam filium meum, forsitan ipsum verebun-
vineae unum aetern;e praemium
ur (Matth, xxi). Ulilur Deus sermone dnbitantis, ut in quibus operariis
JX ambiguitate sentenliae et verborum suspensione promitlitur. —
C VERS.27. Sicut decipula. Dum invieem se ve-
liberum hominis monstretur arbitrium.
aliorum damnis atque dispen-
VERS.5. —rEcce magis, etc Juxla tropolpgiam. nantur ad mortem, et
diis domos suas complent, secundum illam philoso-
in
Qui magni putantur Ecclesia, quia solvunt jugum phoruni sentenliam, Omnis dives , aut iniquus, aut
«trumpunt vincula, tradunlur in ignominias passio- hmres
aum, ut faciant quae non conveniunt. Vincula. iniqui. Atque utinam haec tanlum ab eis fiant
foris sunt, et non a nobis, et venientium ad
(HIER.)PraeceptorumDei, non Pharisaeorum, de qui- qui non manus
bus dicitur : Dirumpamus vincula eorum et projicia- nos, contemplentur, sed ora.
VERS.,28. — Incrassati tunt, etc. Cui simile : In-
mus a nobis jugum ipsorum (Psal. i).
— crassatus, impingualus, dilatatus, dereliquit Deum
VERS.6. Pardus vigilans. Alexandri impetum factorem suum (De»t. xxxn). Et: Incrassatus est A\-
significat, qui subditis sibi variis gentibus, quasi va- lectus et reealcitravit (Ibid.). Et impinguati, ete. In
riatus pardus contra MedosPersasque arma corri- divinis confisi: quasi dicat: Anima, multa bona ha-
puit. Quia vero non de futuro, sed de praelerilQ, vel bes posita in annos plurimos : requietce, comede tt
jamjamque de futuris hisloriam texit, ideo de Ro- bibe (Luc. xn),
mano tacet imperio. CAPUT VI.
VERS.7. — Saluravi eot.. ( HIER.)Audiai hac qui D VERS.1. —
Confortamini, etc. (HIER.)Qnia jaip-
acceptis diviliis luxuriaeserviunt. jamque ab aquilone Nabuchodonosor venturus est,
VERS.8. — Equi amalores. (ID.) Equis, cum non. etc, usque ad inter hos alius vicus est qui lingua
vident jumentum, etc, usque ad Assimilatus esl ju-. Syra et Hebraea Betacaren nominatur m monte po-
menlis insipienlibut et similis factus est iltis (Psal. situs.
XLVIII). VERS.2. — Speciosm.Describilur pulchriludo Je-
VERS.10. — Et dissipate. (ID.) Audial Ecclesia rusalem, quae est ipsa Sion ut aliud lotara urbem,
quam cilo muri, etc, usque ad propter clementiam aliud arcem urbis sonet. Sion enira arx, id est
judicis, non propler meritum peccantium. specula, inlerpretatur et speciosaemulieri coinpa-
VERS.12. — Negaverunt Dominum, etc (ID.)Au- ratur.
diat hoc Ecclesia negligens : et providentiam Dei VERS.3, — Pastores. (HIEB.)Satis eleganter po-
refutaits, quod et gladium et famem sustineat. nisi nitur bic verbum, etc, usque ad quorum alii ma
ventura crediderit quae dicuntur. nifestant ad polluendum scorlum , alii ad urbis ex
VERS.14. — Ecce ego do, elc (ID.) Ut increduli cidium.
 19 WALAFRIDI STRABI FUL». MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. SO
VERS.4. — Vm nobis,etc (HIER.)IUisdieentibus: A ad com Scriptura dicat, Redemptio animm tiripro-
Surgite et ascendamus, isti respondent: Vm nobis, prim divitim ejus (Prov. xm).
etc. Et est bic sensus : Si per diera hoc palunur, VERS.21. — Patres et filii. (\t>.)Filii patrnm se-
^nid per noctem patiemur 1 quunlur blasphemias, quolidie illam imprecationem
VERS.5. — Surgite. Qui dixerunt, consurgite et suscipientes : Sanguis ejus super nos et super filios
ascendite, elc, sese illis verbis provocanl ad bel- nostros (Matth.xxvn).
Ium : Surgite et ascendamus in nocte, ut sciant ad- VERS.22. — Ecce populus, etc. Proprie boc dici-
versarii non temporis esse victoriam, sed vir- tar de Babyloniis, qui venturi sunt contra Jerusa-
j tutum. . lem. Et omnis armatune ordo deseribitur,. et prae-
VERS.7. — Sicut frigidam. Sine calore fidei : Ee- liantium impetus, ut terrore commoli agant poeni-
clesia, spirilu ferventes: mali autem, frigida ; unde: teutiam et Deum clementissimum placent.
Refrigescetcharitas multorum (Malth. xrv). El illud : VE.RS.23. — Vox ejus quasi, etc Allegoriee.
Assimilabor descendentibus in tacum (Psal. xxvm). (HIER.)Possumus hoc teslimonio abuti, elc, usque
Semel sufficiatdixisse lacum, non stagnum sonare, ad et quasi vehemenlissimi niaris fluctus, ita oppri-
secuudum Graecos,sed cisternam, quae Syro et He- munt resistentes.
braro sermone Gab dicitur. B VERS.25.—Noliteexire, etc. (\o.) Evangeliumquo-
VERS.8. ^ Erudire. (HIER.) Per hoc discimus, que docet, etc, usque ad sed firmissime se tueantur
quod fiagettet Deus, etc, usque ad per omnera dolo- munitionibus.
rernet flagellum erudieris, Jerusalem. VERS.27. — Et probabis. (ID.) Quasi dicat: Ut
VERS.9. —"Usque ad racemum. (Ifi.) Quasl cum cum probaveris et scieris viam, etc, usque ad qui
vastata fuerit Jerusalem, etc, usque ad quasi in car- sicut aspides surdae obturaut aures suas, ne audiant
tallum vel in torcular. vocem incantantium.
Omnesisti. (GREG.,Moral., 1. xvm, c 14). Prin-
VERS.10. — Incircumcisce aures, etc. Nolandum
cipessunt aDomino recedentes et inobedientes, etc.,
quod circumcisio in Scripturis dicitur tribus modis: usque ad qui ab EccleJaa unitate discordat, proxi-
in praepulio, iri corde, in auribus, unde : Qui habet
mum non amat.
aures audkndi audiat (Matth. xi). CAPUT VIL
VESS, 11.— Idcirco furore. (HIER.)Quasi dieat: VERS.2. — Sta in portp domus Domini, etc,
Venientem iram Dei prospicio, et furore ejus et (HIER.)Per quam mulliiudd populi ad rogandum
iracundia plenus sum , et ultra sustinere non pos- Dominum ingreditur, etc, usque ad et per occasio-
s»m: nec pro peccatoribus audeo deprecari Detim. nem et celebritatem loci audire coguntur verbum Do-
VERS. 12. — Extendam. (HIER.) Septuagjrita: mini.
Elevabo: utrumque autem percutientis habitus^est; VERS. 4. — Templum Domini. (ID.) Potest hoc
unde : Et adhuc manus extenta sive, excetsa convenire illis virginibus, etc, usque dd in quo ttdes
(Im v). vera, conversatio sancla et omnium virtutum cho-
VEBS.14. — Et curabant contritionem. (ID.)Quasi rus.
dicat : Cum tanta facerent mala, etc, usque ad ma- VERS.8.—Ecce vos confidilisin vobis. (ID.)Frustra
gis illos supplicio et Dei iracundiae praeparantes. eos in lemplo habere fiduciam hoec peccata demon-
VERS.15.— Cohfusi tunt. {to.) Eapressius hoc strant, etc, usque ad et in tantamprorumpuut amen-
legendum est, etc, usque ad quin potius peccatum tiairi, ut liberatos se jactent, quia a cultu Dei reces-
auxere contemptu. serunt.
'
Neseierunt. • Nokierunt; sed ritmio contemptu et VERS.11. — Spetunea latronim, etc (ID.) Dehoc
vitio violenti mali nec intelligere quidcm potuerunl. loco sumptum pulo quod tiicitur in Evangelio, etc,
Grandis impietas, non solum uon cavere, sed nec usque ad oculi mei contemplati sunt quod vos pnU-
intelligere velle peccata, et nullam habere distantiam jP lis occultum.
benorum malornmque operum. VERS.12. — Ite ad locummeum in Silo, etc (ID.)
VERS.16. — State super viat. Legamus Evange- Ubi scilicet fuit primitm tabernaculum meum, etc,
licam parabolam, in qua negotiator bonus omnes usque ad Cum venerii Fitius hotninis putat invenielfi'
' vendidit
margaritas, ut unam emat pretiosam ::ut dem supet lerram (Luc. XVIII).
scilicet per palriarchas et prophetas veniamus ad VERS.13. — Ad vos mane eonturgens, etc (ID.)
eum qui dicit: Ego tum tia, veritas et vita(Joan. Non quod ei tempus absque dilucnlo sit, etc, usque
xiv),unde, State super vias, etc. ad fiiii lucis dicunlur et non nbctis neque tenebra-
VEBS.17. — Vocemtubce. (HIER.)Vocem tubae, rum, nec-dorraientes, qui scilicet mandata Dei con-
mandata Evangelii vel doctrinam apostolorum: servani.
unde, In montem excelsum ascende tu qui evangeli- VERS:14. — Sicut feci Silo. Abjeci Silo, abjectu-
zas Sion, exalta sicut luba vocemtuam, qui annunlias rus et templum : abjeci decem tribus, abiecturus et
Jerusalem. duas tribus. Quidquid illi populo minalur, timeamus
VERS.20. —Ut quid mihithut. (!»;) Quasi dicat: et nobis, ne similia faciamus.
Frustra mihi ad unguenta conficienda , etc, usque VERS. 16. — Tu ergo noli, elc (HIER.)Ne videa-
2? GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMIJE. 22
tur propheta irogans non impetrare qnod postulat, V lempore Salvatoris, omnes declinaverunt, simul.in*-
bonum (Psal. xm).
praecipitDorainus.etc, usquead haec impoenitenlia, tiles facti sunt, non est qui faciat
haec blasphemia, vel verbum in Spiritum sanctum Unde fpse : Salvum me fac, Domine, quoniani defe-
remissinnem non habet in aeternum. cit sanctus (Ibid. xi). Ubi sunt ergo qui dicunt in no-
VERS.17. — Nonne vides. Ne putemus crudelem stra positum potestate omni peccalo carere ?
Deum : qui nec rogari paliatur, causam reddit quare VERS.7. — Mitvus in cmlo. (ID.) Quasi dicat:
non audiat, Nonne vides ? Etiam aves sua norunf tempora, ut sciant quando ad
VERS.20. — Conflatur. (HIER.)Quasi dicat : Quod calida festinantes loca rigorem hyemis declinars
dra facere nolui, vestrorum peccalorum mullitudine debeant, et veris principio ad solitas redire regiones.
facere compellor super viros et super jumenta, Cum VERS..10. — Propterea dabo. (\t>.) Receperunt
irascitur Deus, eliam homines, et quae sunt homi- mercedem suam, et qui verbum Domini abjecerunt,
nis, similem severitalem sentiunt. ipsi abjecti sunt.
VERS.22. — Quia non sum loculus. (ID.) Manife- VERS.H. — El sanabant cOntritionem.(ID.)Quasi
ste ostendit, quia prlmura decalogum dederit, elc, dicat: Boni medici aliena vulnera verbis sanare cu-
usque ad necessaria ergo fuitgralia evangelica, quae piebant, etc, usque ad et ignorainiam eorum qui de-
eos non merito suo, sed Dei misericordia conser- B cipiunt dicentes, pax, pax, etc.
varet. VERS.12. — Idcirco cadent. (ID.) Ut quorum di-
'
VERS.27. — Et loqueris ad eos. (ID.)Ne dubitetis gnitas excellebat, etiam ruinae populi misceantur,
indurare cervices, etc, usque ad nunc saltem lo- quia scilicetaminimousquead maximum omnesava-
quere eis verbis meis. ritim studenl (Jer. vi).
VERS.28. —»Hmcest gens. Hoc in tempore pro- VERS.13. — Non est uva, etc. Quasi dicat: Cum
phetarum (actum est, et in umbra praecessit.In Chri- tenipora praetereant, et aestati succedat autumnus, et
sto plene completum est, cujus disciplinam nolue- hyeme arborum cadant folia : de longe cuncta vi-
runt audire, unde eleganter infertur : Periit fides et debitis, nec ex eis cibum capietis.
ablata est. Quaeproprie Christianorum est. VERSI.14. — Quare sedemus.Vox populi inducitur
VERS.29. — Tonde capiltum. Apud veteres con- respondenlis, et vitia sua corifitentis, et sese mutuo
suetudo fuit lugentium tondere caesariem, nunc e cohortantis. Conveniteet ingrediamur civilatem mu-
contra comam dimitiere luctus iridicium est. nitam. Velunam civitatemJerusalem : jara enim alia
VERS.31.— Excelsu Tophet. (HIER.)Tophet He. caplae fuerant.
eraice, latiludo Laline, qui locus est, etc, usque aA VERS.16. •—A Dan auditus est. Ubi Jordanis ffu-
neque enim si canis aut asinus aut immundum quod- " vius oritur : Nabuchodonosor describilur a Dau ve-
tibet animal primum occurrissel domino, offerrede- niens per Phoenicemcum exercitu suo.
buisset. . VERS.17. — Mittam vobisserpentes. (ID.)Ut insa-
VERS.32. — Ecce dies venient. (ID.) Quando re- habiliter percutiant vos, etc, usquead qui eloquia
cessit a fidelitate Domini sui, tunc incoepit obsidio. Domini cpnteinnunt traduntur adversariis polesla-
Sed cum rex ^Egypti veniret et liberaret Jero- tibus.
saleni, Nabuchodonosprillum fugavit. Postea Nabu- VERS.18. —Dolormeus. (ID.)EX persona Domini
zardan bbsedit eam, et cepit, et dnxit Sedeciam in haeclegenda, eversionem Jerusalem plangentis, et
Anliochiam, et ibi orbatus. ejusmiseriam non ferentis.
VERS.34.—Et quiescerefaciam. Cum locus idolola- VERS.19. — Et ecce vox. Describit fletum et ulu-
trioe versus fuerit in sepulcra, ut ubiDeum offende- iatum urbis ingressis hoslibus. Hostes venientes do
rant, ibi cadavera eorura inhumata jacerenf. terra longinqua clamant contra civitatem vel cives
CAPUT VIII. conlra hostes.
VERS.20. — Transiit messis. Verba populi in Je-
VERS.l. — In tempore illo, etc (HIER.) Omnia rusalem longa obsidione conclusi, quia mulata sunt
quaeprophetalis sermo describit, etc, uquead au- " tempora, anni circulus revolutus. Spes autem nostra
rum et argenlum qtiroin sepulcris morc antiquo po- irriia.
nebanlur. VERS. 21.—Super contritione. Domini respon-
VERS.4. — Et dices. Post lanta mala ad pceniten- sio, qui in affliclioneJerusalem videtur afllictus.
tiam provocat eos qui remanserunt. Sive, prius-
CAPUT IX.
quam veniant, quaeminatus est, hortatur ad conver-
sienem, et pcenitentiaelocum indicat. Aversus est, VERS.1. — Quis dabit. (HIER.)Rex Jerusalem ob-
sive avertiu Quasi dicat: Conversus polest irae Dei sessa civitate ab hostibus, etc, usque ad hoc autem
precibus resistere et averlere. tara ex persona Douiini, quam ex persona prophetas
VERS.5. — Quare ergo, elc. (HIER.) Quanto eos inlelligi potest.
ad pcenitenliamprovocavi, tanlo magis recesserunt, VERS.2. — Quis dabit me, elc. Quasi dicat: Me-
non tam studio peccandi, quam me superandi. lius est habitare in soliludine, quani inter tanla sce-
VERS.6. — Nemo quod bonum, etc (ID.)Omne lera hominum commorari. Unde in Evangelio : Us-
ijennt hominumpronum est ad inalum (Gen. vm). In quequosustinebo vos?(Malth. xvn.) Et alibi : Oui
 83 WALAFRIDI STRABI FULD, MON. OPP. PARS L - THEOLOGICA. 24
inteltigitsedebit,quoniamtemput pessimumest (Thren. A virorum omnium : ul illis a doctrina cessantibos,
iii; Mich, JI). mulieres audiaut verbum Domini.
YERS.3.— Quiademalo, etc. (HIER.)De malo in VERS.21. — Quia ascendit. Quia lanta erit for-
malura transeunt peccatores, etc, usque ad et lin- titudo, et velocitas hostium , ut non exspectent
gua armantium in blasphemiam. oslium, sed per feneslras, et tecta conscendant.
VERS.4.— Unusquisque, etc. (GREG.)Callidusho- VERS.22. — Loquere : Hmc dicit, etc. (HIEB.)Yer-
stis cum a bonorum cordibus expelli se conspicit, bum Hebraicum quod tribus lilteris.scribilur, elc,
eos qui ab illis valde diliguntur exquirit, et per eo- usque ad ut non sit qui sepeliat corruenles.
rum verba blandiens loquitur, qui plus caeterisaman- VERS.24. — Qui facio misericordiam. (In.) Etsi
tur, ut dum vis amoris cor perforat, facile persua- quaadamvideantur injusta, omnia tamen, etc, usqu»
sionis gladius ad intimaereclitudinis intima irrum- ad Qui gloriatur, in Dominoglorietur (II Cor. x).
pat. A proximo suo. (HIER.)Quia et tmtnici homin.it VERS.25. — Ecce dies venient. (ID.) Multse gen--
domestici ejus (Mich.yi). Fratrum quoque gratia tium, et maxime Judaeaeet Patestinae confines, etc,
rara. Et tradet pater filium, el fitius patrem. Et duo usque ad circumcisioenim non prodest, nisi legen
in tres, el tres in duo dividentur (Luc. xn), pbserves.
VERS.5. — Ut inique agerent laboraverunt. (GREG.)B CAPUT X.
Ac si aperte diceretur: Qui amici esse veritatis sine VERS.1. — Audite verbum, etc. (HIER^)Proprfe
labore potuerunt, ut peccent, laborant : cumque vi,- adversus eps loquitur, etc, usque ad et ex causis
vere simpliciter renuunt, laboribus exigunt ut mo- coeleslium moderpnlur lerrena.
riantur. VERS.3. — Lignum. (ID. ) Quod de idolis dixi-
VERS.7. — Et probabo eos. (HIER.)In fornace tri- mus, etc, usque ad propria est et eorum qui igno-
bulationis. Vasa figuli probat fprnax (Eccli. xxvn) : rant Deum.—
VEBS.4. Argento et auro. (ID.) Ut fulgore ma-
ul quidquid in nobis adulterinse materiae est, exco-
teriae et decipiat. Hic error usque
quatur. Argentum enim Domini igne examinatum, ad nossimplices occupet
probatum terrm, purgatum septuplum (Psat. xi). pervenit, ut religionem in divitiis arbilremur.
VERS.5. — Nolite ergo timere. Solent plerique
VERS.9. -—Nunquid super his (16.) Saepe versi-
gentium daemonescolefe ne officianl, et alios exo-
culum istum repetit, ut malis eorum enumeratis in- rare, ul
proficiant: unde Virgilius, JEneid. m :
ferat sejuste faeerequod facit. Nigramhiemipecudem,zephyrisfelicibusalbam.
VERS.10,—Super montes. (1D.)Tropologice. Super VERS.6. — Non est similistui. Non est similis tui
montes fletus assumitur, etc, usque ad qui possunt Domine, deorum, scilicet
qui ab haereticis fingunlur.
ln sublime ascendere usque ad simplices, recesse- VERS.7. — Tuum est eiiim. (HIER.)Quamvis hae-
runt a Deo. retici juxta sapicntiam raundi, elc, usque ad Per-
VERS.il.-r-Et dabo Jesusatem. (ID.) Cum eccle- dam tapienliam tapientium, et prudentiam pruden-
siastici doclores deficiunt, elc, usque ad el qui di- lium reprobabo (I Cor. i).
cit, Inhabitabo el inambulaba t» eis (Lev. xxvi). VERS.8. — Involutum. (ID.) Aliler non decipit;
VERS.14. — Cprdis sui. Non in corde nostro, sed falsitas involvitur, veritas, etc, usque ad dum coeli
in Domino confidendumesl. Pravum est cor liomi- sibi colorem-ostendunt, et coelestia promittimt.
nis, de quo exeunt pravae cogitaliones. VERS.11,12. — Cmtoset lerram. Quae cooperato-
VERS. 15. T- /rfctr«o hmc dicit Dominus, Potest res Christi, qui dii vocantur et domini, per doctri-
de vicino tempore prophetari, quo capti sunt a nam ecclesiasticam partim fecerunt.
Chaldaais: et proprie de hoc, quo in oinnibus gen- Qui facit. (ORIG.,Homil. in Jer.) Dominus quifa~
tibus sunt dispersi et toto orbe divjsi. cit terram in fortiludine, etc. Tres quodammodo
VERS.16. — Gladium. (HIER.)Vel materialem vel virtutes Dei assumens propheta, etc, usque ad si
spiritualem, quO dividunlur, ne in malum consen- _ vero coelestia, thesaurizatorem suum ad propinquam
tiant, sed in eo, quod mali sunt, dispereant. sibi regionem subvehunt.
VERS. 17. — El vocate. Vocate lamentatrices VEBS.13. -^ Nebutas. (HIER.) Quae noverunt
propter futuram captivitatem, ele., usque ad voce scilicet quibus pluvias suspendant et quibus impen-
modulata populum transfundant in lacrymas. dant: Moyses quasi nubes loquebatur, qui dicebat,
VERS. 18. — Oculi nostri. Propterea : vel ipse Exspeclet ter.ra, ut pluviam verbamea (Exod. ix). Et
Dcus adjungit se compatrentis affectui, ut quod po- Isaias : Audi, ccelum,.et auribus percipe, terra, quia
pulus sustinet, sustinere et sentire ipse dicatur. Dominus loculus est (Isa. i). Ab extremitatibus. Qui
VERS.19. —Quomodo vastati. Dicant hoeinperse- vult in vobis primus esse, sit omnium novissimus.
cutione credenlium lurbae, quaeidcirco vastal* sunt Aliter enim nemp fit nubes.
alque confusaa,quia dereliquerunt legero Domini, et Fulgura in piuvias. (ORIG.)Fertur quod fulgura
deseruerunt labernacula sua. exnubium vel imbrium collisione generanlur, etc,
YERS.20. — Audite ergo. Superius dixit: vocate usquead JeremiasquoquC et Baruch sibi coUoquentes
lamenlatrices, etc Nunc quasi praesentes alloquiiur, rutilanlia fiilgura mittunt.
in suggillalioncm sacerdotum, atque doctorum , et El educit ventumde thesauxis. (ID.)Ventiaui terras
25 GLOSSA ORWNARIA.— PROPHETIA JEREMI^. 26
perflant in thesauris Dei non sunt, etc, usque ad A VERS.2.—Audile, etc, Viros Juda, etc Alleg.
inde oritur ut alius sit sapiens, alius fidelis et hu- Christianos scilicet, Christus enim de Juda ortusest.
jusmodi. De quo vere dicitur : Juda, te.laudabunt fratres tui:
YERS.14. — StuUus. (HIER.) Stultus compara- manus tum super dorsum inimicorum tuorum (Gen.
tione Dei, etc, usque ad omnia enim contraria as- XLIX.), etc Jerusalem. Ecclesiac, quae est civilas
sumpsit Deus, ut contraria dissolvat. regis magni, et visio pacis. Pax enim in ea mullipli-
Falsum est. (ORIG.)Quod ordine suo fingit. Falsum catur et cernitur.
est enim quod conflavil, sicul slultus est omnis homo VERS.3. — Maledictus. (ORIG.)Judaei enim male-
a scientia, slullum etiam est quod facit. dicli sunt, qui non audieruiil testamentum Dei,
Non est spirilus. (HIER.) Notandum quod in hoc quando eduxit eos de terra .(Egypli. Nos aulem qui
capite venlusel spiritus uno nomine apud Hebraeos in Christo credimus, testaroento ejus obedimus quod
appellanlur ruah. per Moysen traditur : et nobis hoc dicitur ne male-
VERS.15. — Vana sunt. Autenim ruslica sunt, ut dicli simus.
lignura, aut pulchro sermone tinnientia, ut argen- YERS.4. — Eduxi eos. (ILER., ORIG.) NOSquo-
tum; aut de proprio sensu simulata mcnliuntur, ut que eduxit Deus de ^Egypto et fornace ferrea, etc,
aurum. In tempore visilalionis. Ad tempus valet B usque ad in lege obedientia mandalorum, liie simili-
haeresis,ut qui probati sunt rnanifestifiant (1 Cor. xi). tudoDei.
Cum autem visitatio Dei vencrit , et oculus ejus Et eritis. Non est Deus omnium, sed eorum tan-
cuncla respexeril, oinnia conticescent. tum quibus se largilur; unde : Ego sum Dominus
VERS.17. — Congrega. (HIER.) Praecipitur Jeru- Deus tuus sanctus Israet (Exech. xiv). Et aiibi quo-
salem ut quidquid substantiae foris babet, in urbem que inquit, Ero Deus eorum (Exod. m.) Et, Ego
munitissimam congreget, et longe obsidioni praeparet sum Deus Abraham, DeusIsaac et Deus Jacob. Quod
alimenta. Non enim Deus, sicut prius, longe post exponens Salvalor ait : Deus aulem non est mortuo-
futura miuatus, sed slatim fulura. rum, sed vivorum (Lnc. xxix). Mortuus est, scilicet
VEBS.19. — Vmmilii, etc (ID.) Conqueritur Je- peccator.
rusalem quod vehemenler affiicta sit et plaga insa- YERS.5. — Lacte et melle. (HIER.) Melle et Iacte
nabili. rerum omnium abundanliam significat, etc, usque
VERS.20. — Tabernaculum. (\D.) Plangit Jerusa- ad vel, fiat, Domine, id est, semper maneal quod
lem lam facilem factam subversionem suam, etc, dedisti.
usque ad magna pars eorum interfecta atque deleta VERS.7. — Quia conteslans, etc Usque, ut face-
est. G rent hmc, in Septuaginla non habenlur. Quod se-
VERS.21. — Grex. (h>.) Septuaginta : pecora. quitur : Et non fecerunt, ab ipsis : in fiue superioris
Quodjuxta historiam stare non potest: in tam longa capituli positum est, Audite verba pacti hujus, etc.
enim obsidione pecora non durassent. VERS.9. — Inventa est conjuratio. (ORIG.)Inventa
VERS.22. — Voxauditionis. (ID.)Haecomnia quae est cotligatio in viris Juda, etc. Si peccaverimus, etc,
praeteritus el praesens sermo describit, elc , usque usque ad et etficieris filiusDei in Christo Jesu.
ad qui slulle egerunl, et Dominum non qusesierunt. VERS,11. — Clamabunt. In necessitatibus, et non
Draconum. Yel Struthionum. Symmachus, Sy- exaudiam, quia me audire noluerunt. Quod el Saul
renarum, ut pro hominibus habitent scilicet dra- passus est, etc, usque ad qupd nunc dicilur ad Ju-
cones, et omnia venenata : vel strulhiones, quae dam el Jej-usalempertinet quibus inslat Captivitas.
soliludini familiares in desertis nascuntur et nu- VERS.13. — Secundum numerum. (1D.) In libro
triunlur. Aut Syrenes, scilicet quaedam monslra et Regum et Paralipomenorum invenimus Judam et Je-
dsemonumphantasmaia, remiam multo pejora, elc, usque ad lot in confusio-
YEBS.23. -*- Scio, etc Erubescant, qui aiunt nem suam aras haberent, quibus idolis immolarent.
unumquemque suo regi arbitrio. Non est enim ho- VERS.14. — Tu ergo. (ID.) Praecipitur prophetae,
minis via ejus, etc ; unde David : A Domino gressus " ne pro eis oret in quos, elc, usque ad ex his disci-
hominisdirigelur (Psal. xxxvi). mus, fruslra pro aliquo rogari, qui non meretur
VERS.24. — In judicio, et non in furare. (HIER). accipere.
Quasi, quaepatimur, justa sunt, elc, usque ad gentes VERS.15. — Quid esl, etc. (ID.)Dicamus hoc prin-
autem, quaj non cognoverunt le, non judicium, sed cipibus ecclesiaruro et divitibus, cum aliena rapiant
indignationemmerenlur. et malilias cordis sui non auferant, pulanl se Dei
CAPUT XI. mereri clemenliam. Nunquid carnessanclm. At nunc
YEBS.1. — Verbum. (ORIG.,Hom. in Ezech.) publice offerenlium nomina recitantur, et redemptio
Quod scilicet in principio apud Deum, etc, usque ad peccatorum in laudem mulatur : nec evangelicaevi-
et discipulis ail : Vobiscumsum usque ad consumma- duae memoria celebratur, quae plus omnibus iii sja-
tionemsmculi (Malth. xxvm). zophylaciura raisit.
Verbumquod factum est. (HIER.)Non est positum VERS.16. — Ad vocemloquelm. (HIER.)Quasi di-
in litulo, quo tempore, elc, usque ad ad viros Juda cat: Exaltatus per superbiam, non humiliter creato-
et Jerusalem sermo dirigilur. rem et dominatorem tuum intetlexisti, sed contra
2T WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 28
Dominum granditer locutus, igne ejus succensus.A VERS.10. ^ Pastores rriulti, etc (HIER.) Audiant
rCdigeris iiinihilum. haec; qui principes volunt esse, etc, usque ad qui
'
VERS.IX — Et Dominus. Qiiasi: Olivam uberem, pppulum Dei dissipaverunt.
ptilchram, fruCttferamVocavit te domirius tuus alque VERS.11. — Desolatione. (ORIG.)Quoniam Judaei
plantavit: sed propler voeem loquelaetrrandisflauima
' compleverunt mensuram patrum suorum et addide-
•
ejusdescendit in te. runt ad prophet.irum oceisionem, etiam Salvato-
YERS.18.—Tu autem. (HIER.)Judaeiet nostri ju- ris, etc , usque ad Seminamus non incarne, sed in '
daizanles ad personam Jeremiae hoc referunt, etc, spiritu, ut non metamus corruptionem de carne, sed
usque ad nisi forte dicant populum cogitasse, et non' de spiritu vilam mlernam (I Cor. xvn).
fecisse ? (ORIG.)Tu autein, Doniine, etc Vel notum YERS.12.—Non est pax, etc. (HiEB.)Caro pa-
fac iHiftijDomine',et cognoscam(Psal. CXLII).Juxtar cem Dei in se recipere rion potest. Sapwntia emm
Psalinislani, Dominusdocet hominemscientiam(Ibid. earnis inimica esl Deo, el qui in carne sunt, Deo.
xcin). Unde: Nolite vocari magistri supir terram,' ptacete" non'possunt (Rom. vin).
unus qnippe est magistervester qui ih ccelisest(Matlh. VERS.13.^—SeminaveruM.Hoc quoque ecclesia-
xxin),'qui, scilicet erudit homiiies, etc, usque aa) sticis dicitur, etc, usque ad et: Cui plut cOmmtttitur,
cura aulem venit Iignum Jesu Christi, et sermp Sal- B ptus ab eo exigilur (Sap. vi).
vatoris in eam descendit, dulcoratur. A fructibus. Seplu.iginta. A glorialione iiestra..
VERS;20. — Tibt enim. (HIEB.)Quia non merito (HIEB.)Vestibus, scilicet, preliosis, domibus exor-
mco, sed eorum scelere crucifigor. Veiai prihceps natis, possessionibus multis, saecuiari sapien-
mundihujusyetinme nonhabetquidquam (Joan.xw). lia : Qui anlem gloriatur, iu Domino' glorklut (I
VEBS.22.—Propterea hmc-dicit Dominus. Videtur Cor. I). Et, in cruce Domini noslri Jesu Ghristi
hoc superiori sententiae eontrarium,'in qua, etc, (Gdl. vi). Et, in infirmilatibus suis, ut ihhabitet inea-
usque ad et quod in praesenti in Jeremia completur, virtus Christi (II Cor.xi).
hoc in fulurum de Dominoprophetatur. VERS.14.—Vicinos.(HiEa.)Ad litleram, Idumaeos,-
Philistiirn, Moab.et Ammon.Allegorice.Haereticosqui
CAPUT XII. Christiani dicuntur, et magis terrae sanctae fiunt af-'
VERS.1,-—Justusquidem,;'eic. (HIEB.)Contra om- fines quam habilatores.
nes inique agentes disputatio est, sicut in illo Psal-
inisla: Quam bonus Israel Deus his qui recti sunt CAPUT XIII. ;
(Psal-.i.xxn), etc Sed praecipue contra haereticos. VERS.1.— Hmc dicil Dominus: (IIIER.)Vir san-'
VERS.S.-+-Ei lu, Domine. (ID.) ACsi dicat: Non ^ ctus lumbare Dei dicitur, qui de limo terrae assum-'
est scandalum, si impii vel hocretici pfo tempore. ptus est, etc, usque ad multitadine innumerabilium
florent, elc, usquead cum fuerint, scilicet, ecclesia- geutiiim quodammodo absorptus et nihil repulatus.
Sticojugulati niiicrone. VERS.5.— El abscondi, etc (ORIG.)Judaei indigni'
. VERS.5. — Skcum pedibus. Quasi dical : Si ca- exsti:eruiit Deo, et projecli stinl ab eo, elc, usque
ptivitas vicinarum genlium te fatigavit,' Moabilariun ad si non adhaerens Domino, uno spu-itu fuerit in
sciKcet, Philisthiim, Ammonilarum, Idumaeorurii, Chrislo.
qui propter difliGuhatemlocorum non tam pugn.x VERS.7 — Et tuhtttmbare. (rliEit.^ In captivitate.
quam lalrociuio apli sunt.' Quomodo. Id est, quid Significat auteiri quod propheta, elc., usaue Gdideo
facies, eum ad caplivitatem in Chaldrearii veneris ? aeterna perditione contabescit.
Ghaldaeienim et Persae equis gaudent. YERS.12. — Omnis taguhcula. (ID.) Haecest ebrie-
VERS. 6.^—A'a>net fratres, etc (HIER.) Potest tas, qua obliviscimur praeceptorum Dei, et vitiis
hoc de Christo intelligi, contra quem fratrcs clama- atque peccatis, etc, usque ad Miser egqhomo, quit
verunt: Crucifige eum: Non liabemus regem nisi me liberabitde corpore morlis hujut ? (Rom. vli.)
Cmsarem(Joan. xix). YERS.14.—Et dispergqm. (ID.) Rationabili ira,
VERS.T^-^ReliqUi domum. Unde, Relinquelur vo- ut redueam ab errore, doloribus et torraentis, etc,
bis domus vestra deserta (Luc. xni): Et: Surgite, usquead et omnis populus Jerusalem calice Bahylohiae
eamus hinc (Joan. xiv). sit inebriandus et captivitate obruendus.
VERS.&.-—iHmreditasmea, etc (ORIG.) Non es' VEBS.16;—Date Domino, etc (lt>.)Ad pceniten-.
mirandum si iunc truci belluae comparata sit haere- tiam provocat, antequam ducantur in Babylo-
ditas, cum usque hodie sint leones in sylva analhe- nem, etc, usque ad el Sophonias : Dies tenebrarum
matizantes Christum, et blasphemantes et fidelibusi et turbinis (Sopli. i). '
insidiantes. VEBS.17.—Quod si hoc non aitdieris. (ID.) Dica-
VERS.9:—Nunquid atis discotot? Septrtaginta :: musJudaeiset nostris Judaizantibus, qui litteram, etc,
Nunquid spelunea hienmhmredUasmea mihi ? (HIER.) ) usque dd piorabit anima proDhetaea fauie superbias
Hiena nocturna bestia mortuorum devorat cada-- eorum.
vera, et de sepulcris effodit corpora et cunctis ve- 1 Captut est. A diabolo vel' Nabuchodonosor, vel
scitur sordibus, cujus immuntlitiae Israel compa- contritus. Aliquando Israel fuit grex Domini. Sed
ratur. quia indignos se judicavCrunt salute, conversus "est
£$ GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMI^. 30
sermo ad Gentes. Caveat oleaster in bonam olivam A ditus non est, non possessor agri, sed colonus, eic,
eontra naturam insertus, ne et ipse conteratur. usque ad et vialoris praetereunlis, qui negligit ea quae
VERS.18. —Dic regi et dominalrici. (HIEB.)Ver- occurrunt in viis.
bum HaebraeumGebira, Aquila et Symmachus Domi- Et quasi viator. (HIER.)Judaeihunc Iocum sic ex-
natricemet dominam inlerpretati sunt, etc, usquead ponunt: Quare segregas te, etc, usque ad relicto
et quod quidam angeli passi sunt pro redemptkme Israel tendat ad gentes, ut deloco ad locUrii, de po-
daemonum,el post judicium portas inferni claudi pulo ad populura, de lemplo ad Ecclesiam.
et nullum ibi puniri, quod Origeries sentire videlur, VERS.10. — Movere pedes suos, etc (ID.)Notan-
quod frivolum est. dum in Scripturis sanctis qnod semper peccatorum
VERS.21. — TUenim docuisti eos, etc (Io.)Quando pedes moveantur, etc, usque ad et qui iurrini Ba-
Ezeehias ostendil thesauriim nunlioregisBahyloniae. bylonis aedilicaverunt, ab Oriente moverunt pedes
Tu enim, etc Audiat hoe Ecelesia negligens, quae suos.
docet adversarios suos quomodo possint eam spiri- VERS.11.-— Nbli orare. (ID.) Slultum est orare
tuali caplivitate comprehendere, et pecus ejus be- pro eo qui peccaverit ad morlem, etc, usque ad
sliali crudelitale lacerare. qui enim semel gladio et fami et pesti destinatur,
VEBS.22. — Propler multiludmem.etc. (ID.)Hinc ° nullis precibus eruilur : unde, Noti orare, eic.
discimus, quandiu peccala sunt minora, etc, usque VERS.13. — Prophetm dicunt eis, etc Audiant
ad Isti resurgent in vilam mternam, et itli in oppro- liaec magistri qui peccanlibus et in viliis permanen-
brium et confusionemsempilernam (Dan. xn). tibus prospera polticentur. Mulli tales hoclie sunt,
VE-RS. 23, — Si mutare potest, etc (ID.) Hoc fe- qui non curant undecunque sit oblalio, consulentes
stimonio utunlur, qui diversas naturas asserere cc- suaeavaritiae; ut quidam fecisse dicilur, qui persua-
aantur, efc, usque ad Non igitur glorietur sapiens in debat ut secreta conflterentur peccata coram Deo
sapieniia sua, vel forlis in fortitudine sua (Jer. IX),et ante aliare, et ipse ex adverso sedebat : et au-
hujusmodi, quae in omnibus operalur virlus Chrisli. diebat, et hanc seeurilatem dabal. Tantummodo lar-
VERS. 26. — Nudavi. (ID.) Rogemus Christuni, gas eleemosynas facite et sufficit.
«t nec in praesenti, nec in futuro revelet posteriora VERS. 15.—Ha'c dicil Dominus. (HIER.)Caveat
nostra, sed deleat iniquilales nostras, et scelera no- pseudoprophetse, ne qui decipiendo lactant populum
slra apparere non sinat. Dei, el ipsi pereant cum deceptis, et jacearii inse-
VERS.27. — Super colles,- Allegorice. In collibus piilti, et non sit qui operiut ignominiam eorum pul-
et in agris fornicatur, et nunquam mundalur, qui _ vere pcenitentue,
erecta cervice per superbiam, non humiliatur sub VERS.17. — Deducant oculi mei. (ID.) Dupliciter
potentimanu Dei, sed confidit in sceleribus suis. hic locus.inlelligitur. Quod vel ipseDeus, etc, usque
ad virgo contrita, filia percussa, popnlus deletus.
CAPUT XIV. • VERS.18. — Si egressus , etc (ID.) Audiant hoc
YERS.1. — Etportmejus,e\.c. (HIER.)Sensus, sci- prophetae nostri el sacerdotes, quod nec foris nec
licet, per quos animoconcipiturdisciplina, etc, usque intus, elc, usque ad qui prophetabant prospera, et
ad et usque in praesentem diem slerilitas pluviarum legis mandata aperire debebant, abierunt in terram
non solum frugum, sed et bibendi facit inopiam. quam ignorabaht. Id est, captivati sunt.
VERS. 4. — Agricolm. Quorura unus ait : Dei VERS.19. — Nunquid projiciens, etc. (HIER.)Ut
agricuttura eslis (I Cor. m). Et alibi: Dei coope- ubi fuerat cultus Dei et tranquillitas, ibi sit sedilio
ratores sumus. et hostilis fremitus. Si quando noslra Sion noster-
VERS.5- — Nam et cerva, etc (GREG.)Nant et que Judas aborainabilis abjicilur, nequaquam mire-
cerva (vel cervae) in agro peperit (vel pepererunt). mur, sed dicamus quod sequitur.
Haecsenlentia de doctoribus genilos filiosincaute de- VERS.20. —Cognovimus,Domine, etc. (ID.)Quasi:
serentibns,dicilur, etc, usque ad scriptum est, In- Et nos et patres nostri eadeni dementia Dei praece-
vicemonera veslra partate, el sic adimplebitislegem pta negleximus, etc, usque ad nondurii venerant ad
Christi (Gal. vi). iniquitalis cumulum : quod ih Christi morte comple-
VERS.6. — Traxerunt ventum. (ID.) Perversi tum est.
quasi dracpnes trahunt ventum. cum malitiosa su- VERS.21. — Solii glorim. Templi, vel ctijuslibet'
perbia inflanlur. sancti, in quo, sicut scriplum esi, Throhum ejus in
Jtefecerunt oculi. (HIER.) Claram lucem ceraere terra allisisti. Tunc alliditur atque deslruitur, cum
non valentes, etc, usque ad sunt qui discant, noir ab eo mullitudine peccatorum Deus offenditur. Sed
qui doceant. quia culpa perdiiur, Domini clementia sustentatur,
VERS.8. — Exspectatio Israel. (ID.) Dicamus et quac mulatur severitale sentenlia», si irritum faciat
nosin tempore siccitatis et aquaepenuria, Tibipec- Dominus paclum suum quo nobis pollicitus esl sa-
cavimus,el malum coram le fecimus (Psal. L), tuum lutem.
praestolamur adventum, qui salvas Israel, non suo VERS. 22. — Nunquid sunt in sculptilibus, etc.
merilo, sed tua gratia. (HIER.) Post multos variosque sermones redit ad
Quasi colonus. (GREG.)Qui enim ut Dorainusau- tilulum propheiiae, clc, usque ad tu solus es aui oo-
31 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. M
piHumtuum poles instruere, el divisiones gratiarum 1Vthesauros abstulit Deus Judaeis,et dedit nobis:unde,
exspectantibus te. Auferetura vobisregnum Dei, el dabilur genti facienti
CAPUT XV. fructus ejut (Matth. xxi). Primum credUa tunt illis
eloquia Dei (I Cor. I) , et postea data nobis. Habent
VERS. 1. — Et dixit Dominus. (GREG.,Moral., quidem legem et propheias, sed non inteliigunt.
lib. ix, c. 12.) Omissis tot patribus, soli Moyses In omnibus peccatis tuis. (HIEB.)Id est, propter
ct Samuel ad medium deducunlur, etc, usque ad peccata tua, quae in omncs lerminos tuos pervene-
alter ex principatu ejicilur, et ait : Absit a me runt, etc, usque ad el resurgens Christus non ap-
hoc peccalum,quia cessemorare pro vobis(I Reg.xn). paruit ultra interfectoribus suis , sed tantura cre-
VERS.3. — Et visitabosuper eos. (HIER.)Quatuor dentibus.
plagas, quibus populus Judaetraditusest, eliamEze- VERS.14. — Ardebit. Non potest exslingui, quia
cbiel propheta demonstrat, gladium, etc, usque ad materiam praebuisti ardoris, ul meus ignis tua quae
ul Crcatore neglecto non universa creatura consur- in te sunt ligna consumat et fenumet stipolam. Non
geret iu peccatores. est ergo causa ardoris in Dombno,sed in his qui fo-
VERS.4. — Et dabo eosin fervorem,etc. (I».) Hoc menta ministrant incendio.
sub Babyloniisex parte completum est, elc, usque 'B VERS.15. — Noli in patientia tua suscipere me.
ad.&i liberi nepolesque similia gesserint ad ppsteros Vox Cbristi. Quasi: Longanimisfuisli semper huic
perveniunt. Iste Manasses nequissimys fuit, Isaiam populo delinquentl, sed quia etiam contra me erexit
serla lignea secuit, Amon filium suum per ignem. temeritatem suam, noli jam esse longanimis. Si au-i
traduxit ad honorem idolorum et Tophet. tem consideres tempora Dominicaepassionis et ruinae
VERS.5. — Quis enim miserebilur tui ? Nullus Jerusalem, videbis, quia oranino patiens fuit. A quin-
offenso Deo potest rogare pro flagitiis peccanlium, todecimo anno Tiherii Caesarisusque ad subversio-
quia nec tam clemens potest esse crealura quam' nem templi numerantur anni quadraginta duo. Quia
Creator, nec tara alienus externis, quam Dominus spalium pcenitentiaeoportebat dari propter eos qui
suis misereri. per apostolos erant credituri.
VEBS.6. — Retrortum abiisti, etc. (HIER.)Cum VERS.17. — Non sedi, eic (HIER.)Hebraeiarbi-
juxta Aposlolumposleriora obliviscens ad priora se trantur haec ex persona Jerusalein dici, quod sola.
extendere debuit, /Egyplias carnes desideravil. sedcritamaritudine repleia, etc., usquead quaeopere
YERS.8.—Mul.iplicalm sunl mihi. (HIER.)Diver- monstrabilomnera araariludinem inslar fuisse fluen-
sis medicaminibus cupit Deus salvare peccantes, ut tium aquarum.
qui contempserant blandientem , timeant minan- G A facie manus tum. (ORIG.)Facies manus Dei est
tem. ipsa percussio justi judicii, quaesuperbientem, etc,
VERS.9. — Septem.(ID.)Verbum Hebraicum Saba,.. usque ad et si pcccare npn des(slimus, aeternisad-
vel septem, vel juramentum, vel plurimos sonat. huc suppliciis-adjicit.
Unde, etc, usque ad confusa est in aetcrnura spiri- Solus sedebam. (GREC, Morat., lib. iv, c 35.)
iuali gladio perdens populum suum. Quasi : Dum considero quid jam per judicii experi-
VERS.10. — Vmmihi, mater mea, etc (IQ.)Polest menium patior a lumultu desideriorum lemporalium,
hoc Synecdochicos de Jeremia intelligi, qui non in trepidus mentis secessum peto, quia adhuc acrius
loto orbeterrarum, elc, usque ad seJ et Jeremiam illa, quae rainaris, aelerna supplicia formido.
deprebendimussacpe.inhoc yplumiuerogassepco.po- VERS.19.—Siseparaveris,etc (1D.,Moral., lib.xvm,
pulo. c.23.) Vilis quippe est Deo praesensmundus, preliosa
VERS.11. — Si nqn retvquim.Responsio Domini est ei, etc, usque ad qui ab amore praesenlissseculi
ad id quod Jeremias supradixerat: Vm mihi, mater loquendoquaepolest, humanam aniraam evellit.
mea, etc. Quasi: Noliconsiderare praesenlialantum, Quasi os meum. (HIER.)Consideremus quantam
sed tuturn.Reliquim enim tumin bqnum,etc ln prae- " mercedem habeat sermo doctoris , si ab errore
senti quoque cum te cuperent inimici opprimere, quempiam liberare voluer.it, et de peccarilium nu-
occurri libi, et prolexi te. Si nou reliquim tum m mero revocare.
bonum. De Cbristo quoque secundumhumauitatem CAPUT XVI.
pussunt hacc dici, Si non reliquim. Possunt baecde YEBS.1, 2. — El factum esl verbum, etc. (HIER.)
Jeremla accipi, qui pessimo tempore, imminente- Instante captivitate, ne super propriuni dolorem,
que captivitate prophelare compulsus est, et dura uxoris quoque et liberorum miseriis torquearis.
perpeli a populo non credente. Bene ergo Apostolus jubet, Quia temput breveett et
VERS.12. — Nunquid fwderabitur ferrum ferro. contummalio imminel, ut qui uxoret habent, sint
(HIER.) Quasi: Nec doleas quod populus tuus ini- quati non habentes (I Cor. vn).
inicus sit, etc., usque ad qui in tantain pervetiit VERS.4. — Mortibut mgrotationum. (ID.) Nota
malitiam, ul duriori metallo, id est, aece circum- quod longa infirmitate tabescere , ira Dei esl :
datus sit. imde Joram filius Josaphat infirmitate consumi-
VERS.13. — Et theiaurot. (ORIG.)Unusthesaurusi tur. Et Apostolus ait : Ideo inter vot multt in-
cst Jereinias, alius Isaias, vel Moyseset caeteri. Hos firmi et imbecilies (/ Cor. xi), elc.
53 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMIJE. 34
VERS.5. — Ne ingrediaris domum. (HIER.)Unde : A slrum, qui credimus in Chrislum de tribu Juda, etc,
Cum hujusmodi nec cibum sumere (1 Cor. v). Nec usque ad si de Juda proditore volueris inlelligere :
debes dicere ei ave. Apostolis quoque inlerdictum Peccatum Juda scriptum est, repugnat quod sequitur
est, etc, usque ad aliud enira est mori communi lege eorum, etc.
nalurae, aliud Dei occubuisse sentenlia. Jeremias VERS.3. — Excelsa. (HIEB.) Quae Hebraice Ra-
juvenis ad praedicandum missus est a Domino, unde moth. Et significanlur haeretici, qui ponunt in coe-
ait, Aa a Domine, nescio loqui. Et virgo fuit et ca- lum os suum, etc, usque ad et servitus dsemonum,
stus, et sine liberis, ut expeditius praedicaret. qui inimici et ultores.
VEBS.6. — Nequeplangentur. (ID.)Modus fuit apud VERS.5. — Malediclushomo. (ID.)Maledictusergo
veleres, et usque bodie permanet, etc, usque ad et Paulus Samosetanus et Pholinus qui quamvis san-
quolidie deceptorum funera prosternunt in Ecclesia ? ctum, etc, usque ad ut fieret utrumque unum, et
VEBS.9. — Ecce ego auferam. Sic quoque pec- non adoremus creaturam, sed Creatorem.
canti Ecclesiaeaufert Deus omne gaudiura el omnem VEBS.7. — Benedictus vir, etc (ID.) Quasi: Ju-
laelitiam. De quo dicitur: Gaudete in Dominosemper, daeimaledicti el haeretici, qui non habent spem in
iterum dico gaudele (Philip. iv). Domino, etc, usque ad qui semel pro nobis morluus
VERS.12. — Sed et vos, etc ( ID.) Ne forle di- B est, et ullra non moritur : ct dicit, Ego sum vitt
cerent: Injusta sententia est, patrem comedisseuvam (Joan. xiv).
acerbam, et denles filiorum obslupescere. VEBS.8. — Quod ad humorem. (ID.) Quasi dice-
VERS.14.—Ecce dies veniunt, etc. { ID.) Praedi- ret : de siccitate Judaica transit ad baptismi gra-
cunlur miracula, quaejuxta litteram sub Zorobabel tiam.
el Jesu pontifice partim completa snnt, etc, usque VERS.11. — In dimidio dierum. (ID.) Dies ejut
ad reduxit eos in terrain suam, id est, ecclesiam hujus saeculisunt. Eruit nos Christus de hoc saeculo
quam dedil patribus eorum, id cst, apostolis et apo- nequam , et derelinquimus per diem. Novissimum
stoiicis viris. ejus erit insipiens, cum omnia subjecta fuerint Chri-
VERS.16. — Ecce ego mittam piscatores. Judaei sto. Novissimus inimicus destruetur mors.
putant piscatorum nomine significari Chaldaeos, et VEBS.14. — Sana me, Domine. (ID.)Multi medici
per venatores Romanos, qui de montibus collibus- curaverunt, etc , usque ad curari et sanari cupit,
que, et de cavernis petrarum venali sunt infelicem cujus vera laus et vera medicina.
populum. VERS.15. — Ecce ipsi dicunt ad me : Ubi est ver-
Cavernis petrarum, ete. (HIER.)Apostolis et apo- bum, etc.
stolicis viris : Pelra enim Christus (l Cor. x), sed et 'J VERS.16. — Ego non sum turbatus te
pastorem
Petro donavit, etc, usque ad et recepisse duplices
sequens. (ID.) Quanlo plus Christum sequeris, etc,
iniquitates suas. usque ad dies judicii malus his qui tormenta pa-
VERS.18. -r Duptices iniquitates , etc (ID.) Quia tiuntur.
servussciens el non faciens voluntatem Domini, vapu- VERS.19. — Vadeet sla, elc Quasi diceret: Quia
labit multis (Luc. xu). Dignum est enim eos qui de verba tua audire contemnunt, etc, usque ad
quasi
geutibus suut, simplicia peccata recipere, el nos du- non audierint, sed audiant velint nolint.
plicia. Unde : Voluntarie nobis peccaniibus non re- VERS.21. — Custodite animas. Ne praeceptum
linquitur hoslia pro peccatis (Hebr. vi). sabbali instauralum per Jeremiam discerpamus ,
VERS.19. — Ad te gentes venient, elc (ID.) Post-
totum simul ponimus, simul omnia cognoscamus.
quam ejectus est Israel, et a piscatorihus venatori- Ut non inferatis onera per portas civilatis hujus
busque translalus, genlium multitudo consequenter indie sabbali.
(1D.)Si nostri judaizantes,elc, usque
vocatur, et pristinum confitetur errorcm. ad sed et patrem suum dicebat Deum.
Ab extremis. Primi terrae sunt sapienles saeculi,
Sed id VERS. 27. — Si autem non audierilis me, ut san-
nobiles, divites, oplimates. extrema, est,
stulta mundi elegil Deus, ut forlia quacqueconfundat. D clificetis diem sabbati, el ne portelis onus, et ne in-
Venienl gentes, id est, ab his, qui sunt novissimi su- feratis per portas Jerusalem, etc Quasi dicat : Hacc
sunt pramia eorum qui sanctificanl sabbatum , et
per terram, fatui et ignobiles et abjecti. nullo Si etc. >
VERS.20.—Deos. (HIER.) Non solum de corporeis pondere gravantur. autem,
simulacris faciunt sibi homines deos, etc, usque ad CAPUT XVIII.
et adoraverunt opusmanuum suarum, putantesvera
esse quaefinxerunt. VERS.1. — Verbum quod faclum est ad Jeremiam
a Domino dicens. (HIER.) Per omnes sensus ad ju-
CAPUT XVII. dicium, etc , usque ad et ibi audire praecepla Do-
YEBS.1.—PeccatumJudaScriplumest,etc. (HIER.) mini.
Quasi dicat: Gentium peccata deleta sunt, de quibus YERS.4. — Et dissipatum est , elc Dissipalum
ad Moysendicilur, Dimitte me, etc, usque ad Quie- divina providenlia, ut nescius arlifex errore suo pa-
scile ab homine cujus spiritus in naribus ejus (Isa. n). rabolam figuraret.
(ORIG.)Forsilan peccalum Juda , peccaium no- YERS.7. — Repente loquat. (ID.) Liberum arbi-
 55 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 36
trium significat, etc., usque ad ut in omnibus ex- A VERS.13.— Et erunt domus Jetusalem et.domus
celfal gratia largitoris. regum. Omnis domus regum Juda sicutlocusTopheth.
YERS.11.—Ecce ego. (HKR.) Implet parabolam Hoc in Hebrseonon habelur , sed a LXX interse-
quam el aspeclu docuit et sermone. rilur.
YERS.12. — Po.st cogitationes. (\t>.) Ubi est abs- CAPUT XX.
que gralia Dei, elc., usque ad' omnes in circumitu VERS.1.—Et audivit Phassur. (HIER.)Hicerat pon-
ejus nationes. tifex templi, etc, usquead sed considerat imperaniem. -
VERS.14. — Nunquid de pelra ': quasi diceret j VERS.3. — Cumque.illuxisset. Notanda prophetse
Sicut de Libani sumrailatibus, etc, usque ad popu- patientia atque prudenlia. Missus in carcerem tacet,
Ius meus oblitus'est mei. et silentio vincit injuriam, nec tamen dissimnlat
VERS.16.— Ut fieret terra. (ID.) HOC plen.us post quod scit esse ventnrum, ut saltem Dei pontifex
auVentum Domini videtur esse completum, quando peccare desistat, et Dei clementiam deprecetur.
nuEus JudaeOrumterram et urbem sanctam ingredi Non Phassur. Juxia superiorem interpretalio-
ege permiltitur. Sed cum ad planclum yenerinl, mi- nem, etc, usque ad huc illucque circumspicias et
rantur et deflent vaticinia prophetarum completa. ; venientes adversarios reformides.
VEBS.17, — Sicut venius. (Ij>.) Usque hodie haec VERS.7. — Seduxtsti me, Domine. (ID.) Dicit se
sentenlia permanet, etc, usque ad tunc omnis Israel propheta & Domino deceplum, etc, usque ad per-'
snlvus fiet. . secutiones et angustias sustineat.
YERS. 18. — Venil.. (ID.) Isla tunc Judaeorum Factus sum in derisum: (ID.) Propheta putaverat
contra Jeremiam vel Christum, etc, usque orf.proi staiim futurum qubd Dominus minabatur; et po-
phetiam omni verborum et sensuum confidentia per- pulus aestimabat quod slalim non venerat, non esse
sequentes. venturum. -
VERS.19. — AltendeyDomine, ad me, et audi vo- YERS.12.—Et tu, Domine exercituum, etc (ID.)
cem adversariorum meorum.: (ID.) In Jypo Salvalo- Solus Deus est, etc, usque ad ergo in peccatis mor-
ris, etc, usque ad sanguis ejus supetnosetsupetfilios tuus.
nostros(Maith. xxvn), Videam. Cum sciat justus se Deumhabere pro-
VERS.23. — Ne prgpUieris iniquitali eotum, etc,
pugnatorem, in patienlia tamen fragilitatis humanae
Non esl contrarium superipri senlenliae, etc, usque quod novit esse venlurum, jara nunc videre desi-
ad ne inultum peccalum illis fieret in exemplum. derat.
CAPUT XIX. _ Tibi enim. Qui dicis : Mihi vindictamet ego retri-
buam (Heb. x), etc Felix conscienlia , cujus causa
VERS.1. — Hmc dicit Dominus : Vade et accipe Domino revelalur : Unde
apostolus : Omne quod
lagunculam. (HIER.)Vult divina Scriptura rion soluni
manifestatur lux est
auribus docere populum, sed eliam oculis. Magis ' VERS.13. —• (Ephes.v). liberavit. (In.) Pauper spiritu
Quia
enim mente retinetur quod visu percipitur qujim vmdictam a Domino consecutus
laudat, et se de
quodauditu. manu pessimorum erutum glorialur. Hoc autem uon
Lnguhculam figuli pro laguncula figuli, elc, usque fit merito, sed ejus gratia qui pauperem liberavit,
ad et pro Hierihoh Chiticho.
qui non amat divitias superbiaecorruenlis, sed hu-
YERS."4! —Eoquod. (In.) Omnis haereticus de- militatem liberali.
pauperis
-relinquit Deiira, etc, usque ad et cPmburunl idolis VERS.14, —-Maiedicta. In quinto mense.idest
filios sups quos in haeresi genuerunt. natus est Jeremias, etc, usquead et vati-
— Augusto
YERS.5. Qam non prmcepi. Non praecepi vel cinium futurae subversionis
dd haecde Deo templi autument?
cogitavi, etc, usque accipienda sunf, VERS.15. — Maledictus vir, etc. Qui putant ani-
sicui alia. -
mas fuisse in coelestibus, etc, usque ad et, Redi-
YERS..6. — Tophelh , et vallis filii Ennom, etc. _ mentes
sit vallis ad vel tempus, quoniam dies sunt (Ephes. v),etc.
(ID.)Quae fil.itEnnom, elc, usque
historialiteriBabylonio vastante. CAPUT XXI.
VEBS.7. —- Et dabo cadavera. Quamvis haec in VERS.1., — Verbum quod, etc Quando mitit.
Babylonica captivilate populo acciderint, elc, usque (HIER.)Notandum quod in propbetis, elc, usque ad
ad venlres suos sepulcra facerent liberorum. de quibus dicitur in sequentibus.
VERS.11.— Sie canteram populum istum. Sub Phassur filiujn, etc Supra pontifex Phassur sive
^Elio Adriano civilas, et nomen perdidit, et statum, Phascor qui percussit Jeremiam , palrem habuit
ad frangendam superbiam habilatorum. Sanctaeau- Emmer : hic aulem Phassur filius est Melchiae,non
lem crucis et resurreclionis vocabula non urbem est enim idem.
significant, sed locum. YERS.4/— Ecce ego , etc Quasi diceret. (I».)
(ID.) Jodaei auream atque gemmatam Jerusa- Frustra repugnare vtiltis, et arma bellica praeparatis,
lem,etc, usque ad et vero judici cnneta reservenlur. quorum in media urbe usum tantum habebitis, ut
Et in Tapheth sepelientur, etc, usque ad quoehuic arroali esse videamini. Non enim habuerunl hosles
imrainet loco, fiat sicut Topheih. quos vincerenl, sed tantum quos caperent.
 57 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMLE. , 38
VERS.7. — Dabo Sedeciam.Primum de universa A . dicatur, etc, usque ad qui prpjiciaUrr de manu Do-
urbe prophelatum est, elc, usque ad nec ullam spe- mini et tradatur Babylonioregi ?
ret misericordiam , cum fcedus perjurio violaverit. Vir iste. (ID.)Jechonias inlerpretalur Domini prm-
In manu. In manu Nabuchodonosor regis Babylo- paratio, cui in prausenliloco prima syllaba ie, id est
nis et in manu inimicor-umejus. nomen Dominiaufertur, et dlcilur Clionias,ut subau-
VERS.8. — Et ad popnlum. Nuntfis regis, qui ve- diatur perditioni el interilui praeparalus.
nerant, elc, usque ad dicens : Maledicta dies in YERS.50. — Scribe. (ID.)Chrislus de hujus semine
qua nalus stim. nalus est, etc, usquead iino regni simulacrum, pe-
Ecce ego do coram vobis. Sunt qui hunc Io- nitus fuisse deletum.
cum secundum tropologiam sic exponunt: Melius Slerilem, elc. Aqnihc prima editio, slerilem, se-
est se tradere saccuiaribusdisciplinis, maxime philo- cunda, non crescentem. Syramachus vacuum, LXX
sophicis, quam i.i Ecclesia iila.permanere; in qua et Theodolio, abominabilemet abdicatum.
famcs sit sermonis Dei, et omnis populus haeretico-
CAPUTXXIH.
rum gladio et doctrinae penuria, et peste haerelica
itioriatur. VERS.1. — Vmpastoribus,etc. (HiEK.)Quiaomnis
VERS.12. — Judwate mane. (HIER.)In hoc IOCOB spes Judaici regiii defecit, transil ad principes Ec-
clcmeutia Dei demonslralur, ctc, usque ad vilio suo clesiae; et synagoga cum suis pasloribus derelicta at-
acciderct eis, non durilia comminanlis. que damnata, ad apostolos sermo fit, de quibus di-
YERS.13. — Ecce ego ad te habitalricem. Loquitur cilur, Supet eossuscitabopastores(Ezeck. xxxiv), etc
contra Jerusalem, quoeobsessa est : vel sicut Tyrus VERS.5. — Ecce dics veniunt, dicit, etc (ID.) Ab-
iiari, ita B.ibylonio cingitur exercitu , et evadere jeclis pastoribus synagogoe,'Scribis, scilicet el Pha-
non potest; vel quasi petra durissima se inexpugna- risaeis, et apostolis in loco eorum substitulis, indu-
bilem et robiislam pulat, pro soliditale et magni- citur Christus pastor pastorum.
; YERS.7. —
tudine murorum. Propter hoc, etc (ID.) Hoc totum
VERS.14. — In saltu. (TD.)Jerusalem et adjaceii- caput in LXX non habetur, cujus hic sensus est :
tcm regionem (qua; frucliferas arbores bonorum Quia non per Moysen populus Dei de ^Egypto libe-
operum non habcbal, et ideo incendio digna) quam ralur, sed per Clirislunide loto orbe; quod' ex tolo,
pulchre vallem campeslrem appellat, quasi perviam conipleiiilur, quando ab oriente et occidenteet seplen-'
liostibus'; non montem excelsum, qui diflicileascen- trione et meridie veriient et recumbeiit curii Abra-
dalur. ham, IsaacelJacob,««postquam intraverit, pleniludo
CAPUTXXII. V genlium, tunc omnis Israei salvus fiat (Rom. xi).
VERS.1. — Hmc dicit. (HIER.)Hic sermo Domini VERS.9. — Quasi homo madidus a vino. Niillius
faclus esl, elc, usque ad fugial Dei sentenliam. intelligentise, nullius sapienliae,elc, usque ad Jerc-
VERS.5. — Facite judicium. Quidquid regiae do- mias enim inlcrpretatur excelsusDomini.
iriui dictuni est intelligant , elc, usque ad el in A facie Domini, etc (1D.)Considerato vultu omni-
Ecclesia composilo incedunt gradu. polenlis Dci, id esl, Palris et vultu Filii, qui est
VERS.6. — Si non posuero. (In.) Comminatur do- splendor glorioe, et figura subslantiae ejus, prophela.
mui regiac, etc, usque ad et eorum qui ministrant ct anima et corpore perborrescit, et se nihil esse
Domino. intelligil, unde : Ut jumentum faclus surh apud te.
' VERS.10.— Nolite VERS.10. — Luxit terra. Quiilquidde terra Judoea
flere mortuum, elc. (ID.) Mihi
proprie dici videlur de Sedecia, etc, usque ad om- juxta litleram inieUigis, ad coiigregationem creden-
nia de Sedecia inlelligamus. tium referre poteris. Propter adulteria enim,. et>
VERS.11.—Ad Sellum, etc. (ID.) Josias rex ju- mendacia, et perjuria, virtutum et graliarum sleri-
stus tres filios habuit, elc, usque ad ideo quod in lilas consequitur.
cis regnum Juda finitum sit. _ VERS.11. — Prophela namque, etc Quando in Ec-
VERS.13.—Vmquimdificat,etc. (ID.)Joachimfilio clesia Dei et maxime in principibus ejus, inveniun-
Josiae, quem substituil Pharao, elc, usque ad narrat tur mala, scimus essecompletum, Prophela namque
morluum et non sepultum. de quo dicemus in po- et sacerdoies polluti sunt.
slerioribns. Afferamsuper eosmtsla.Non quod mala sint, etc,
VERS.18. — Non plangent eum, elc (ID.)Quodde usque ad dicilur correctio et cruciatus peccanlis.
Hebraeoposuimus, etc, usque ad tandem lalrunculi VERS. 14. Et in proplietis. Quomodo prophet;e
interfecerunt eura. Samariae, quidquid loquunlur, propheiant in Baal;
VERS.24. — Vivoegodicit, etc (ID.) Supra dixe- sic hxretici in Ecclesia, sive extra, ul stipplanlent
rat domui regis, etc, «s^ue ad inlelligere de Domino populum Israel, qui prius cernebal Deum, loquua-
majestatis. tur in daemonibus.
Quia si fuerit, etc (ID.)Miserabiliter Grunins,etc, VERS.15.—A prophetis. (\D.) Uiimur Cnim hoc
uiquead si volueril leajerelegat ut philosophum, non' testinionio, etc, usque ad conaiUurinfamare et ubi-
iit ecclesiasticum.. qtie blasphemias seminare.
YERS.28. — Nunqnid?(\B.) Cum hoc cctcciionia VERS.18. — Quis enim? Nolite credere f.dsis pro-'
» WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 40
phetis haecdicenlibus : unde scire possunt consilia }A anno regni Josiae, etc, usque ad nisi assidue Do-
Domini, quis vidit et anuuntiavit eis? mini admonitione revocetur.
VEBS.19. — Ecce tutbo. Quasi dicat per contra- VERS.4.— Et misil Dominut ad vot omnestervos.
rium patet prophetas nescire, quod dicunt: pro pace Non pei unum prophetam, sed per omnes, populum
enim et securitate quam promittuot, venit tempeslas suum admonuit, et quasi in vigiliis et excubiis consti-
Babylonia. tulus, surrexit diluculo, ut commoneret, et non au-
VERS.25.—Audiviqumdixetunt. (HIER.)Suntmulta dierunt; ot quanto crebrior admonilio, tanto con-
genera prophetandi, etc, usque ad el corda indoma- temptus major.
bilia tyrannorum propria conscienlia Domini maje- Neque inclinastis. (ID.) Tanta fuit durilia, etc,
statem senlirent. usque ad quae non supplicium pro scelere irrogat.
VERS.27. — Somnia eotum qum. Sunt hodie som- VERS.6. — Post deos, etc Quasi dicat: Haeccum
niatores in Ecclesia, qui errores suos Domini pro- superioribus monebam, ne diis alienis servirelis,
phetias faciunt, crebro dicentes, somniavi: contra nec me ad iracundiam provocarelis et nolentem ad
quos dicitur, usquequo istud, elc pcenam veslram cogerelis.
VERS.28. — Quid paleis ? Pulchre doctrina hoere- VERS.9. — Et assumam, etc, Nabuchodonosorser-
ticorum paleis comparatur, quaemedullam non ha- B . vum meum. Nou sicut prophelae et alii sancti, qui
bent, nec refectionem praebent. Deo serviunt *,sed quia in eversione Jerusalera Do-
YERS.29. — Nunquid non verba mea? Quod in mini serviat voluntali.
priori populo prophetaementiebantur, etc, usque ad Et adducam eos, etc. Haecsunt praemia contem-
minatur ergo Dominusconlra hujusmodi magislros ptorum et Deum audire nolentium. Quidquid ergo
se esse venturum. mali super nos adducilur, nostra peccata merentur;
Quasi ignis. De ecclesiasticis viris scriptum est, el sicut gentes contra Jerusalem adductaesunt, sic
quod malleus et securis non sunt audita in domo hodie conlra negligentem Ecclesiam serviunt.
Domini. VEBS.10. — Perdamque, elc. Hoc in conciliabulo
YEBS.30. — Qui furantur. Semper enim menda- malignantium comprobatur, ut magislri eorum non
cium imitatur veritatem, aliter enim non polest de- doceant verbum Dei, sed sibilent ad instar colubri :
cipere. in quibus vox gaudii et laetitiaeperiit ut non audiant
VEBS.59. — Et detelinquam. Hoc in tempore illud Aposioli : Gaudete in Domino semper, iterum
Babylonicse captivitatis factum esse novimus, elc, dico, gaudete (Phil. iv).
usque ad quod proprie mysterium Trinitatis signi- VERS.11. — E* servient. Sicut Jerusalem, etc,
ficat, iC usque ad prophetico sermone describit. .
CAPUT XXIV. VERS.12. — Cum impleti. Nola quod non solum
VERS.1. — Ostendit. (HIEB.)Notandum hanc vi- contra Babylonem prophelat Jeremias, sed contra
siouem factam esse tempore Sedeciae postquam Je- omnes gerites quae in exercilu Babylonis fuerunt et
chonias duclus esl in transmigrationem, non in ca- contra populum Dei dimicaverunt.
ptivitatem, quia ullro se tradidit. VERS.15. — Sume calicem vini furoris, elc (lo).
Duo calathi. Duos calathos vel cophinos riialarum, Propinalio calicis dominicifuroris indicium est, elc,
el bonarum ficorum, etc, usque ad ad bonas ficus et usque ad calix propinalur, sed pro poena.
calathum optimum referantur. VERS.18. — Jerusalem et civilatibus Juda, etc,
Positi anle templum. Non foris etc, usque ad el Quasi dicat : Putabam quod solis gentibus propina-
ficus malas malas valde. rem , et ideo huic ministerio me laetus obtuleram,
VEBS.2. — Et calatkus unus, (ID.) Nos simplices sed inter caeteras gentes, imo ante caeteras, propi-
quaerentes hislorias, etc, usque ad et in Babylonem navi Jerusalem et civitalibus Juda, etc
duclus et ibi morluus. VERS.19.— Phataoni tegi JEgypti, etc. Post Jeru-
VEBS.4. — Et factum esl. (ID.)Delirat hoc loco, _. salembibit Pharao rex JJgypli, et servi ejus, et prin-
allegoricus inlerpres, etc, usque ad in terra hac et cipes, et universus populus, el qui non quidem est
in valle lacrymarum esse morituros. yEgyptius, sed in ejus regionibus coramoratur.
VERS.6. — Et ponam oculos meos. In captivitate VERS.20. — Philisthiim et Ascalonis, etc. Gene-
posuit oculos suos super illos, etc, usque ad magna rali nomine terram Palaestinorum signiticat, etc,
)ars reversa est in Jerusalem. usquead Palaestinos autem a Babyloniis caplosatque
vastatos scribit lsaias.
CAPUT XXV VERS.22. — Tyti et univetsis regibus, etc Tyrus
VERS. 1.— Verbum. (HIER.) H;ec priora sunt et Sidon sunt in littore Phoenicis, elc, usque ad
praeterila visione, elc, usque ad quod non observat; lingua tlebraica magna ex parte confinisest.
carmen lyricum. YERS.25. — Regibus Elam et cunctis, elc. Quia
Anno quarto. Quarto anno regis Joachim, elc, , sequilur, Elam et reges Medorum arbitranlur Zam-
usque ad Joachira autem interfectus est undecimoi bri esse Persidis regioncm : nisi forle quia praecessit
anno regni sui. Arabia, intelliganlur esse reges solitudinis.
VERS.3. — .4 tertio dectmo anno. A tredecimoi tt rex Sesach, ctc. Quasi dical: Omnesincircum-
41 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMIJE. 42
itu, etc, usque ad ante Antichristum secundum Da- A Multi putant hoc sequentis esse principium; sed su-
nielem destruendum. periori est jungendum, ut quidquid dictum refertur
VERS.31.—Judicium Domino. Quia sunl gen- vel factum, in principio regni Joachim credamus
tium diversa merila, qui non credit jum judicalusest, fuisse.
in eo scilicet quod non credil; sed qui non credunt VERS.2. — Hmc dicit Dominusi Praeterita visio
diversis afficientur suppliciis. in principio regni Joachim: haecauiem sub Sedecia,
VERS.32. —*Ecceegrediettir, etc. Erubescant qui, qui extremo regnavit in Jerusalem, sub quo urbs
vim Scripturae sanctae facientes, in bonam pariem capta est et eversa.
accipiunt Domini comminationes. VEBS.5.— Tettam et homines. Ordo contrarius,
YERS.34.— Ululate, pastores. (HIER.)Ululatusopti- in Genesi prius fiunt animantia, homoposiea; hic
matum gregis, etc, usque ad conticescent bona pacis autem prius hominem nominal, postea quae sunt ei
et aufereutur in furore.Domini. subjecla.
In (ortitudine. Christus Dei virtus et Dei sapientia.
CAPUT XXVI. . Et dedi, etc. Significatquod humano generi orania
VERS.1. — In principio regni, elc (ID.) Haec per gratiam sunt tribula.
propbetia superiore prior est, quamvis sjrb eodem B VEBS. 6. — In manu Nabuchodonosot. (ID.)
rege. Illa enim facla est in anno quarto, haecin Quanlae infelicitatis est Israel, cujus comparationc
ejusdem regis principio. Non igitur in prophetia Nabuchodonosorservus Dei appellatur ?
historiae ordo texendus cum priora poslerius, et po- Insuper et. Omne genus aniinalium; cum homine
steriora prius dicantur. enim omnia tradunlur, quae ipsi subjiciuntur; vel
VERS.2. — In attio domus. Ut etiam exteris civi- feras gentes, ut illi serviant qui servire nori nove-
tatibus loquaris. Pulchre aulem in atrio stat, et im rant.
vestibulo templi, ut qui ad orandum conveniunt ser- VERS.7. —Donecveniat, elc. Neputetur regnum
mones ejus audire cogantur. Nabuchodonosor esse perpetuum, significat ipsum
VERS.3.— S«forle audiant, etc (ID.)Quasi dicat: a Medis et a Persis esse capiendum.
Forsitan audient, elc, usque ad Forsitan verebun- VERS.12.— Et ad Sedeciam. Post universas gentes,
tur Filium meum. transit ad Sedeciam et eadem comminatur, ncque
VERS.4. — Si non audietitis. In nostra posilum enim Judaci privilegiura merentur, qui aut
similia,
est voluntale, elc, usque ad nec semel et a soeculo, aut graviora, aut majora gentibus peccaverunl; et
sed semper et sollicilo ? qui audire dedignantur, peste et faine consumuu-
YEBS.6. — Dabo domum islam sicut Silo. Sicut C tur.
eKStructotemplo in area, etc, usque ad factus pro Nolile audite. In hoc loco allegoricus interpres,
nttbis maledictum. etc, usque ad et sedem pristinam non reccpturos.
—
YEBS.10. Pottmdomus. Nova dicilur, quia qui VERS.14. — Non servietis. Melius est sponte
in ea sedebant, et judicio proeerant, sacerdotum et servire, et amicum Deum habere, et gentilem ter-
pseudoprophetarum calumniaeresistebant. ramcolere, quam necessitate captivum servire.
—
VERS.11. Ei locuti sunt. Sedentibus urbis pria- Verba prophelm. Notandum in Scripluris sanclis
cipibus in porta lempli, etc, usque ad sed fulura bona pseudoprophetas vocari prophetas.
cogitantes. VERS.16. •— Et ad sacerdotes. Posl gentes et re-
VERS.12. — Et ait. Jeremias illis accusanlibus ges, sacerdotibus loquitur, et
vetitate enim misit me populo,qui jam inter-
et crimen, etc, utque ad: In itum prophetis annuntiaverat, dicens: Et ejiciam
Dominus ad vos. etc Loquilur autem eadem quaesupra.
' VERS.13. — Nunc etgo bonas. Quasi dicat: Si vos,
VERS.17. — Ut vivatis. Nota Dei clementiam,
irascimini, elc, usque ad ut nihil sublrahalur de etc, usque ad In quo ostendilur posse retincri
veritate. Deum precibus sanclorum.
VERS.16. — Et dixerunt. Principes civitatis, et YERS.18. — Occurrant Domino. (ID.)Occurrant,
populusinlellexerunt, etc, usque ad quas mutalione et quae praedicunt opere complela demonslrent, et
sentenli» possumus liberare. tunc veritate vaticinium probabitur.
VERS.20. — Fuil quoque. Quaeritur cum Urias YERS.19. — Ad columnas. (1D.) Enumerat vasa
eadem, elc, usque ad Christus quoque de manibus quaetranslata fuerunt in Babylonera, capto Sedecia,
persequentium lapsus est. civitate incensa, temploque subverso.
VEBS.22. — Et misit rex. Quaeritur quomodo
Joachim rex, elc, utque ad et hanc prophetiam fa- CAPUT XXVIH.
ctam esse cum ccepisset regnare. VERS.1. — Et factum est. (HIER.)Nondum Eze-
VERS.24.—Igitur manus Ahicam. QuamvisJere- chiele vaticinante in Babylone ad eos qui cum Je-
nuasDominiauxilio Iiberatussit,inmercedem tamen chonia fuerant translati.
depulatur illi, per quem prophelam suum liberavit. In domoDomini. In qua fiducialiler loquitur, quia
CAPUT XXVII. prospera populo pollicetur; et mendacia libenter
VERS. 1. — 7« principio regni, etc (HIERON.) audiuntur, praecipue quaeoptata promittunt.
I-ATBOL.CXIV. 2
 45 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. 44
YERB.3. — Qmnia vasa, etc. Jeremias dixerat A phetas, etc., usque ad qui idem erat regni Sedeciae.
etiam reliqua vasa apportanda, hic affirmat aspor- VERS.10.—Cum cceperint.Nolite credere pseudo-
tata esse reportanda. prophetis, qui vicinum reditum pollicenlur vobis:
YERS.6. — Amen, sic, etc Optat fieri, quod ille prius enim vobis explebuntur septuaginta anni quam
merititus, etc, usque ad sub aliorum exemplo veri- redeatis.
tatem asserit. Septuaginta anni. Tandiu in saeculiconfusione ver-.
VEBS.7. — Verumtamen.Potuit dicere mentiris, samur, etc, usque ad et tunc est flnis laboris nostri
etc, usque ad utqui audiunt exspeCtent exitnm. atque palierilioe.
"VERS.10.—Et tulit. (HIEB.)Consideranda Jeremiae VERS.14. — Et reverli. Ut certius sciatis quod
prudentia, elc, «si/ueadquorum notitiasoliusDeicst. hunc reditum tanquam propinquum sperare non de-
VERS.13. — Annnias. Putative propheta dicilur. beatis, sed domos aedificare, pomeria plantare, filios
Multa enim in Scripturis sanctis dicunlur juxta opi- generare, et tempus exspectare promissum.
nionem illius temporis, qiio gesta referuntur, non VERS.17. — Quasi ficus. TJieQdotiosuarinas, id
juxta veritalem rei est,secundas, Symmachus novissimas, quae Hebraice
VERS.14. — Et facies. Cum abiisset Jeremias suariin (mv"itt>).
et silentio devorassel injurias, faclus est sermo Do- B VEBS.19. — De nocte. (Lo.) Non cessavi monere,
mini ad eum non ut suis verbis ad Ananiam menda- ul vos imitarenlur qui in transmigralione securo olio
cio gloriantem loqueretur et diceret vHmcdixit Do- fruimini, donec compleanlur prpmissa Dei.
minus; quod tamen ille Ananias dixerat, sed trienda- YEBS.21. — Ad Achab. Aiunt Hebraei hos esse
cium semper veritatem imifatur. presbyteros, elc, usque ad ut acta poenilentia post
Calenas. Oslendit quod minorem poenam retinens, verum sabbatum pristinum locum possiderent.
etc, usque ad in brntorum animalium corpora sunt YEBS.24. — AdSemeiam. Seineias de loco Nehe-
re'egatoe. lami, elc, usquead Discretio vero spirituuni spiri-
VERS.15. — Et dixit. HD.) Notandum quod Je- tualis gralia est.
remias passus injuriam, nondum faclo ad se sermo- YEBS.27. — Quare non increpasti. (ID.)Mendaeio
ne Domini, silet, postea vero missus a Domino, au- proevenitveritatem quod ipse iiierebatur aliis impo-
dacter arguit, mentienti denuntians proplnquam nit, quia prudentiores sunt filii tenebrarum filiis lu-
mortem. cis, et quod liment sibi inferunt aliis.
VERS.16. — Hoc anno. (ID.)Si quando morimur, VERS.31. — Hmc dicit. Semeias vere Nehelamites,
de carceribus corporum tiberamur, secundum illud etc , usque ad contra quos subditur, Ecce ego vi-
quod male interpretantur baeretici: Educ de carcete G sitabo.
animam meam; quomodo pro supplicio mors irro- CAPUT XXX.
gatur? ': VIRS. 1. — Hoc verbum. (HIER.)Jeremias rever-
VERS.17.—Menseteptimo. Forsitan in mensesep- sionem promittebat, etc., usquead Sed cum Israel
timo, qui requiera significare solet, ideo moriuum et Judas in lerram suam reverlentur.
mentiuntur, ut de malis corporis liberelur, juxta VERS.7. — Vm quia magna. (ID.) Prius tristia
illud : Mott viro requies est; nos autem novimus cor- nuntiantur, etc, usque ad nec manibus arma, sed
pora credenlium esse templa Dei, si Spiritus san- lumbos quasi parlurieriles teriebunt.
ctus habitel in illis. VERS.9. — Et David. Chrislo, scilicet; qliompdo
enim primus Adarii et securidus scriburitur juxta
CAPUT XXIX.
corporis veritalCm sic et David. Christus enirii de
VERS.1. — Et hmc. (HIER.)Intendit persuadere David secundum carnem.
ne acquiescant pseudoprophetis, qui eis pOst breve VERS.10. — "Servemeus. (ID.JFamiliariter vocat,
tempus reditum in Jerusalem promiltebant. Sed sicut Abraham, Isaac, Jacob vocantur servi Dei.
sciant sein Babylone mullo tempore moraturos. Moysesquoque et alii prophetoe, et Paulus in prin-
... Yprba libri. (ID.) Hic libellus Jeremiae, etc, usque " cipio Epistolarum hoc titulb gloriantuf.
ad qupea Domino sibi imperata fuerant populo sua- VERS.12. — Plaga. (ID.)Aliler amicus, aliter per-
deret. cutit inimicus; aliter pater, aliter hostis: itle enim
_Adreliquias teniorum. Primo ad senes, deinde ad ut corrigat, iste percutit ut occidat. ^
sacerdples, lertio ad propfaetas, quarlo ad omnem VEBS.1(). — Propterea. (ID.) Sub Zorobabclha?c
populum Dei sermo dirigitur, secundum oroinera facta cognoscimus, etc, usque ad sed plenius atque
aetatis epistola prophetae ra>Uatur. perfectius in Christo complentur.
VERS.6. — Accipite uxores, etc. Jeremiae (quia VEBS.18. — Ecce ego convettam. (ID.) Quoriiam
pj^fe ft»Ag*ip^.yi.ias Jerusalem) iiupexatur neacci- iypus praecessit, etc, usque ad plenius atque perfe-
pjat uxorfm, ^ec faciat filios. Sj autem, propter Ctiusin ChristO et in apostolis complentur.
angustiani temports, habenlibus nsus uxorum tolli- VERS.19. -- Ludentium, et mulliplicaboeos, etc. 1
}.ur,quantomagis non habentibus ne accipiant impe- Ndn secundurii illud, Sedit povulus manducate etbi-
ralrir. bete, et surrexerunt ludere (Exod. xxxn); sed sicut
YERS.8..— Non vot seducant. (ID.) Falsos pro- David ludebat ante arcam Domini (I Par. xiu) .
45 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMIJE. 4«
CAPUT XXXI. \ ldcirco eoti'«rfcfl'a.Quasidicat: Avidoanimosusce-
VEBS.1. —In tempore. (HIER.) Opere completo, pit verba mea.et servavit.sed tamen misereborejus;
cognoscitur artifex; adepta sanitate, medici indu- quia et bominum justitia Dei indiget misericordia.
slria. Sic eversa Jerusalem, et abjecto priori populo, VERS.21. — Stalue tibi, etc Provocat ad satisfa-
intelligilurquodrepulsio Judaeonimsalus sil gentium. ctionem, ut consideret in quantis deliquit, et agens
YEBS,3. — Longe Dominus apparuil. Quia offen- poenitentiam ad pristinam gratiam reverlatur, secun-
derat Dominum Israel, etc, usque ad non merito dum illud, Mementounde excideris, et age pmniten-
salvatus est. tiam, el prima operafac (Apoc.n).
VERS.5. — Ptantabunt, elc (ID.) Qui post capti- Dirige cor luum. (ID.) Dirigit cor suum in viam
vitatem Israel ab alienis possessi sunt, quibus dici- rectam, etc, usque ad nec per luxus saeculideclinare
tur: Ptantate plantaria el vindemiate (Deut. xxvm). consentit.
VERS.7. — Reliquias Istael. Quae secundum ele- Revertere,virgo, Israel, revertete ad civilates tuas
clionem salvanlur. istas. (\D.) Licet haec quidam juxta hisloriam, elc ,
VERS.8. — Ecce ego adducam, etc Per apostolos usque ad et desinat vagari per luxus saeculi.
et apostolicos viros qui sunt cuslodes, clamantes in VERS.23. — Adhucdicent. (ID.)Christianis, scili-
monte Samariae, quibus praecipilur: Personate, ca- .B cet temporibus, quibuscaptivitatem populi sui Domi-
nite (IIi Reg. xvm), etc nus converlit.
Claudus. (ID.)Qualibusper Eliam dicitur: Usque- Benedicat libi. Hoecsub Zorobabel ex parte viden-
quo claudicaiisutroque pede ? Sed in Christo poslea tur, etc, usque arfjuxla Judaeoset nostros judaizan-
eucurrerunt; et, qui ambulabat in lenebris, vidit tti- tes carnaliter.
cem magnam. VERS.25. — Quia inebriavi. Mutatio personarum,
In fletu venientet in, elc (ID.)Judaeihoc putant etc, usque ad respondet populus de caplivitate re-
esse complelum, etc, usque ad hsec fuisse complela versus : ideo expergefactussum, etc
possunt probare. VERS.26. — Ideo quasi. Ut imitarer dicentem ,
YERS.9..— Et Ephraim. Ephraim, qui est typus etc, usque itd et diem resurrectionis exspectat.
gentilis populi, etc, usque ad in Samaria primus re- VERS.27. — Ecce dies veniunt, dicit Dominus.
gnum oblinuit, etc Omnes Imjuscemodirepromissiones, etc , usque ad
VERS.11. — De manu potentioris, etc (ID.)Adver- sed sil Deusomnia in omnibus.1
sariae poteslatis, quae nalura forlior: nos autcm fide VERS.30.— Obslupescentdentes. (ID.)Dentes com-
fortiores, si taroen liberamur ab eo qui alligat for > edentium non possunt suavilatem sentire, etc,
tem, et domum ejus diripit. C usque ad non ausleritate ciborum, sed vitio den-
VERS.14. — Animam sacerdolum. Qui habent tium. •
scienliam Dei, de quorum ore interrogant legem, VERS.31. — Ecce dies. Hoc testimonio Paulus,
qui creduht in eum qui est sacerdos in aeiernum. etc, usque ad et circumcisio et sabbatum spirituali-
Pinguedine, el populus meus bonismeis adimplebi- ter complerentur.
tur, ait Dominus,etc. Unde Dominus in valle Gethse- VERS.34. — Et non docebit. Ut non quoerantJu-
mani, id est pinguedinis, comprehensus est. daicos magistros et mandata hominum, sed docean-
VERS,15. — Voxin. (ID.)QuidamJudaeorumhuuc tur a Spiiitu sanelo, si tamen templura Dei fuerint,
locum sic Ciponunl, etc , usque ad Uebroeos, quod et spiritus Dei habilaverit in ipsis, qui spirat ubi
legebant Hebraice, suis sermonibus expressisse. vult, et diversas habet gratias : Notitia tamenunius
Rachetptorans. Rachel matei Joseph, etc, usqne Dei omnium virtutiim possessioest.
ad flere dicilur puerosjuxta se interfectos. Omnesenim cognoscent.(HIER.)Quia omnes erunt
VERS.16. — Et revertentut. (1D.)Meliushoc de etc, usque ad non in nalura qua in semetipso etiam
parvulis intelligimus, etc , usque ad et infantes re- cum viderelur latuit.
surgent in virum perfectum. p VERS.35. — Qui dat solem.(ID.)Secundum Gene-
YERS.18. — Erudilus sum. Quasi dicat: Correctio sim sol in coelo positus est in lumine
diei, luna et
et
proficit in salutem, quae ad praesens videtur esse stellsein lumine noctis. In psalmo quoque legitur :
tristitiae, post reddit fructum pacis. Dies diei eructat verbum, et nox nocli indicat scien-
VERS.19. — Quoniam sustinui. (ID.)Per ignoran- tiam, quia invicemsibi dies et nocles succedunt.
liam aetatis dicil se peccasse, ut facilius veniam cou-
VERS.56. — Si defecerint,elc Si coeliperibunl,
sequatur, unde : Delictajuventutis memet ignotantias et sic vestimentum
measne memineris. Et in sequentibus, Deus parvu- veterascent, quomodo semen
Israel potest esse perpetuum ? Coeli autem peribunt.
lum eum vocavit et deliciis affluentem, propter divi-
tiarum scilicet magniuidineri) et terrce fertilitatem VERS.37. — Si tnensurari. Quasi dicat : Quo-
modo rerum, etc, utque ad nec aliquando cessabit.
(Psal. xxiv).
VERS.20. — Si filius honorabilis, etc. PoenitentiamL VERS.38. — Ecce dies. Qui mille annorum re-
agente Ephraim et dicenle: Erudisti me, Domine,e\! gnum, elc, usque ad, ibi autem Ananehel per men
erudiius sum, etc,respondit Dominus, et plene con- litteram.
versum tali sustentat oraculo, Si filiuslionorabilis,etc. VERS.39. — Usquc.ad anguli portam. (1D.)Nulla
 47 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 48
enim vera justitia, etc, usque ad hoecoediflcatioma- A hanc, etc, usque ad Et notandum quod Israel ab
nebit in aeternum. omnibus separat.
CAPUT XXXH. VEBS.21. — Et eduxistipopulum luum. Pulchre
dixit populum tuum : eo enim tempore quo eductus
VERS.1. — Verbum quod, etc (HigR.)Non solum cst, Domini iraperio serviebat.
verba, sedet opera prophetarum,'sunt nobisin exem- VERS.23. — Et ingressi sunt. (ID.) Nihil medium
pla virlutum. Poterat Jeremias nunliare prospera inter possessionem et iuobedienliam : ubertas enim
et frui regis amicitia, sed makiit Deo obedire, qui
securitatem.securitasnegligentiam, ncgligentia con-
polest ct animam et corpus perdere in gehennam. templum parit.
VERS.2. — In atrio carceris. (ID.) Notanda ex Et non obedierunt. Id est, Frustra ergo promise-
parle regis clementia, qui non in carcere, sed in runt, dicentes : Qumcunqueprmceperit Dominus fa-
veslibulo propbetarum recludi jusserat, in libera scili- ciemus ; non enim in responsione, sed in opere prae-
cet custodia, ne posset effugere; quasi non omnis Je- mium est.
rusalem clausamunitionibusfuerit cominunis carcer. VERS.24. — Ecce munitiones exstructm. Decimus
VERS.3. — Clauserat enim eum. Jara vicina ca- annus Sedeciaeerat, et civitas obsessa, ut supra di-
•ptivitate, jam peste et farae consumpta civitale, et *™ctum est, et Jeremias in atrio carceris. Unde subdi-
tamen perstat Sedecias in senlentia. tur : Ecce munitiones.
Quare vaticinaris. Gravior esl terror ante incre- Ne capiaiur. Quasi dicat: Non habent quos vin-
pationem verborum, quam poenarum suslinere cru- cant, sedquos capiant, jam fameetpesteconsumptos.
ciatum, et videre quem timeas. Et qumcunque locutus es. Ex creaturis praedicat
VERS.5. — Visitemeum. Temperavit sentenliam, Crealorem, etc, usque ad Haecautem universa
prae-
ut ad bonam et raalam partem possit referri, visita- mitiit,utinferat quasiin reprehensionem divinaesen-
tio enim et consolationem, et supplicium significat. tentiae : El tu dicis milii, Domine Deus, eme agrum.
VERS.7. —Ecce Hanameel, /$/ius.Helchias et Sel- YERS.25.—Et lu dicis.Nonreprehendit, sed interro-
lum, etc.usoue ad voluminishujus monstrat exordium. gat, etc, usquead et agrum emat quem non possideat.
Eme tibi agrum. Ager iste sacerdotalis , cujus VERS.27. — Ecce ego Dominus. Non oranium gen-
emplio atque possessio Jeremiae defertur, est in Ana- tium vel populi Israel tantum, etc, usque ad quia
thot in terra Benjamin. Quorum primura obedien- alia propter se, alia in usum hominum sunt facta.
tiara, secundum filium dextrae sonat; et convenienter VERS.28.— Ecce ego tradam civitatem. Quia mihi
appetitejusemptionem.inquoobedientiaetvirtusDo- est curae omnia regere, universa disponere, singulis
miniversabatur. " reddere juxta vias suas.
YERS.8. — In terta Bettjamin. (ID.) Hoc est de Civitatemistam. Primum vallata exercitu Chaldaeo-
suburbanis, elc, usque ad Audiant qui falsa adhi- rum, absenle Nabuchodonosor, capta est; et Sedc-
bitis testibus vendicare conantur. cias in Rablatha regi traditus est.
YERS.13. — Et prmcepi Batuch. (ID.) Baruch, YERS.29. — Et venientChaldmi. Aquila melius,
qui interprelatur benedictus,etc,usgue ad boc legere ingredientur: nonenim absenteserant,utvenirentqui
cupienlibus exhibeat aperlura volumen. obsiderent civitatem; verbum autem Hebraeum et
YERS.14. —Invase fictili,etc. Ne foris.positi venient, et ingredientur sonat.
paterent rapinoe,etc, usque ad commoventur tamen Et domosin quarum domatibus. Quomodo peritu-
Dei sermone. rus scribitur mundus, juxla illud : Cmlumet terra
VERS.15. — Adhuc possidebuntut domus et agti. transibunt, eo quod in maligno positus sit, sic et
Hoc est quod Jeremias supra dixit se intellexisse domus ipsa, et loca, in quibus flagitia facta sunt, irae
verbum Dei, et idcirco emisse agrum. Dei subjacebunt.
VEBS.18. — Qui facis misericordiam. Grandis VERS.30. — Jugiler facientet malum. Sine fine,
misericordia Creatoris.etc,usgue ad diudilata pcena D eic, usque ad in conspectu tuo.
reddatur. VERS.33. — Et verterunt ad meterga. Unde alibi:
Fortissime, magne, etc (1D.)Ha?cnomina poten- Ver'un' contra me scapulam recedentem (Zach. vn).
tiam Creatoris indicant, sed proprie nomen Dei. Qui enim precatur, inclinata cervice in terra pronus
Pater est, unde: Pater, manifestavi nomentuum homi- funditur; qui vero tergum vertit, gestu corporis in-
nibus (Joan. xxvn). dicat,se negligere comminantem.
,, VERS.19.—Magnusconsilio,etc Nemoergo secretis Cum doceremeos. Fugatis tenebris erroris et ido-
Dei se inferat, et de illius judiciis judicare proesuroat. lorum cullura, illuminare eos cupiebam, et docere
Ut reddas unicuique. Significat quod inlerdum,etc, quoerecta sunt.
usque ad tandem Rubri maris fluctibus obrutus est. VERS. 54. —Etposueruntidola tua, etc Non so-
VERS.20. — Quippsuisti signa. De g«nerali trans- lum tunc Judasposuit idolum in templo Dei,sed usque
it ad speciale„et quod proprie praestiterit Israel, hodie in Ecclesia, vel in corde credentium ponitur
brevi sermone percurrit. idolum, quando novum dogma constituitur et in abs-
F.l poriehla, etc. Quibus afflicta est usque ad diem cpndito adoratur.
 49 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMLE. . 50
VERS.35. — Et mdificavetunt, etc Proprie tribus {A decrealione solis et lunoe ctstellarum, etc, usquead
Juda et Benjamin in phano Baalis et Moloc daemo- Christi regnum et sacerdotium in aeternummanebit.
num simulacra venerabantur; vitulos aureos in Dan CAPUT XXXIV.
et in Belhel decem tribubus, quod tam exsecrabile YERS.1. — Vetbumquod factum, etc (RAB.)Li-
est, ut Dominus nunquam se cogitasse testelur. cet rex nequissimus, etc, usque ad finem capilis.
In valle filii Ennon. (HIER.) Quae Siloe fontibus
CAPUT XXXV.
subjacet etamoenitate sua populum ad luxuriam pro-
vocavit, quara sequitur cultus idolorum. VERS.1. — Verbumquodfaclum est. (RAB.) Cum
YERS.37. — Ecce ego congregabo. Mulli putant propheta in proximo capite de Sedecias, etc, usque
hoc in tempore Zorobabel, etc, usque ad et electio ad finem capilis.
reliquiarum salvalur. CAPUT XXXVI.
Et reducameos ad locum istum, et habilare. Sicut VERS.3. — Si forle audiente domo Juda, etc. Im-
sperantibus auxilium , etc, usque ad et dcsperatio mensa clementia, elc, usquead ut per rnisericordiam
alque humililas Dei mereatur auxilium. Dei veniam consequantur.
VERS.38. — Erunl miiii in populum, et ego, etc VERS.4. — Vocavitergo. Prompta obedientia pro-
Trislibus Iaeta subjungi'., et captivis reditum pro-
phet:e concordat, elc, usque ad qui soluti et liberi
mittit; sed priraum ostendit causam offensoeet justi verbum Dei proximis expendere negligunl?
furoris; et quanlo major culpa, tanto in peccaiores VERS.9. — Prmdicaverunt jejunium in conspectu
amplior clementia. Domini,etc. Ut qui per luxum peccaverunt, elc,
VERS.39. — Et dabo eis. (CASS.)Manifeste pro- usque ad quoedeliquerunt in maximis.
ditinitium nobis, eic, usque ad etper hocvelremu- VERS.16. — Igilur cum audissent, etc Etiam au-
nerationem, vel supplicia promeriri. ditoribusnecessariaestjClc, usque ad verba Deiau-
VERS.40. — Et limorem meum dabo in cotde eo- direpoterant aure corporis, scd non cordis.
tum. (ID.) Sic liberum donat arbitrium, ultimor qui VERS.18. — Ex ore suo loquebalur, elc Sigaili-
tribuilur ex gratia sit largiloris. cat quod apostoli et prophetoe nullam necessitalem
VEBS.41. — In toto corde meo, el in lota anima tractandi vel penuriam loquendi paliebaniur; sed
-mea. Si verba sunt Salvatoris, etc, usque ad sicut
prompte et facile omniaproferebant.
illud : feslivitatesvesiras odi (Amos. v), etc VERS.23. — Etprojecit in ignem. Stupenda indo-
Quia hwc dicit Dominus, etc Haecjuxla lilleratn, rali cordis nequilia, etc, usque ad ne crederent et
etc, usque ad Sed spiritualiter in Christo et aposto- pceniterent.
lis plenius completa sunt. YERS.26.—Absconditautem, elc Contra quensfru-
CAPUT XXXiH. stranititurhumanaproesumptio. Custodit enimDomi-
nus omnesditigenlesse, elomnes peccatoresdisperdet.
YERS.1.— Et faclum est. Praedicit quod slcut VERS.30. — Propterea, etc Digna ultio, etc,
peccatoribus vindicta, etc, usque ad donec a Ro- usque ad aestu solis et gelu noctis ureretur.
«nanisper totum orbem dispersi sint.
VERS.3. — Clama ad me, et ego exaudiam eum. CAPUT XXXVII.
Oslendit quod per orationes prophetarum et sanctc- VERS.1. — Et regnavit rex Sedecias, etc Quod
runi, qui fuerunt in plebe, Dominus placatus sit et Sedecias post Joachim, etc, ttsque ad sed omnes
revelaverit eis reversionem in terram suara, quoead- iniqui fuerunt et idololalroe, et ideo perierunt.
huc occulta lalebat. VERS.3. — Ora pto. Nequaquam pro se orare po-
Nunc autem dicilur : Clama ad me, et exaudiam le. stulavit, quia divinis mandatis obtemperare noluit :
Quia imminenteni captivitatem Dominus avertere Qui enim avetlit aurem stiam ne audiat legem, otatio
noluit, ut primurri solverent pcenam peccati sui; ejus erit exsectabilis.
postea vero reversionem non negavit, quam modo VERS.4. — Igitut exetcitus. Quomodo Chaldoei
promitlit. solvcrunt, elc, usque ad Jeremias vero conlrariaet
VERS.10. — Adhuc audielut in loco isto, etc Ne vera prophetavit.
desperent Judaei propter minas et caplivitates futu- CAPUT XXXVIII.
ras, restaurationis bona promittit, ut locus, qui de-
sertus fuerat propter scelera habitalorum, propter VERS.5. — Et dicit rex Sedecias, etc Paier
correctionem et emendationem habiletur.J Sedeciam sinepuroaffectu,etc, usquead Posteavcro
VERS.12. — Accubantiumgregum. Greges Eccle- flagellatum tradiditeum Judaeis, ut crncifigeretur.
sioe,scilicet de gentibus congregatoe, etc, usque ad VERS.7. — Audtvtl autem Abdemelech. Sicut illi
mulli sunt qui ad fidem Christi et ovium suarum principes, qui prophelam miserunt, etc, usque ad
numerum pertinenl. quanto nos districtius reos tenemus.
VERS.14. — Addomum Israel:De quibus Isaias : VERS.17. —Si ptofectus exieris, etc Propheta,
erit in novissimis diebus praeparatus mons domus, praevidenscivitatem esse tradendam in manus Chal-
Dominiin verlice montium, ele. daeorum,consiliumdedit regi ut se traderetin manus
VERS.17. — Ihcc dicil Dominus. Supra dixerat regis Babylonis, ut sic furibundum ejus animuin mi-
81 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 53
tigaret, etleviorem sententiam susciperet; sed mens A Dominiibidem habere non debebant. Mysticeautem
indurata corrigi non poteiat. non vocalur nomenDominiore haerelicorumin lerra
VERS.22. — Ecce. Significat quod fluxa cogita- ^Egypli : quia nec sermo eorum nec oratio, dumin
tio, etc , usque ad et animam igne comburet inex- errore sunt, accepta est Deo. Non enim est pulchra
slinguibili. laus in ore peccatoris(Eccl. xv). Qui ergo in errore
CAPUT XXXIX. perseveraverint, peribunt gladio districti judicii. Qui
VERS.17. — Et libetabote. Qui sperant inDomino autem.relicto errore, de iEgypto in terram Judare-
non confundentur (Sap. xix).'Confundeniur omnes dierint pcenilentes : et deinceps catbolicam fidem
iniqua agentes (Psal. xxiv). Ecce priucipes qui ani- tenentes salvabunlur.
mam Jeremiae quaerebanl, captivanlur. Eunuchus CAPUT XLV.
qui eum liberaverat perfecta potitus est libertate. VEBS.1. — Verbumquod loculusesl Jeremias, etc
Sic quoque liberalis sanctis praedicatoribus,persecu-
Rudis adhuc in lolerantia passionumquas exspertu-
tores aeterna ullione punientur.
rus erat Baruch, expavit captivitatis calamitatem
CAPUT XL. quaelempore Joachim filii Josiae regis Juda immine-
VERS.1. — Sermo qui factus est, etc QuaeriturR bat, unde conqueritur dolorernadditum dolori suo,
quomodohicsermoDomini, etc, usquearfjuxta ser- cni responsum est a Doniinoquia superfluequoerat
monem Domini Iiberatus est. sibi pacem, cum tolus populus laboret sub fasce tri-
VERS.2. — Tollens ergo. Descripta vastalione ur- bulationum. Significat autem eos qui in pressura
bis, et interiiu, etcaplivitatepopuli.etperfidiafegis, tribulalionum vel persecutionum, quibus in praesenti
sequitur quid de Jeremia factum sit, et de reliquiis Ecclesia gravatur, pusillanimitate titnbant, quseren-
populi, quas propheta monuit ex verbo Doininise- tes consolationem,quaein fuliiro promittitur. Unde :
dere in ti;rra sua, et servire regi Babylonis,ipsi vero Vos autem conlristabimini, sed tristitia vestra verte-
maluerunt ire in ^Egyplum,ubi eos postea Nabucho- tur in gaudium (Joan. xvi).
donosor trucidavit, et ipsara iEgyptum vastavit. CAPUTXLVI.
VERS.3. — El faclus est vobis.Ex hoc etiam loco
VEBS. 1 . — Quod factum est verbum, etc. (RAB.)
manifestum est Deum, etc, usque ad Dei vero
Hactenus propheta mislim de Juda et Israel, de
sententiam justam praedicabant.
Chaldaeiset jEgyptiis pro convenienlia narralionis
CAPUT XLI.
egit, etc, usque ad anno Joachira filiiJosioequando
VERS.8. — Decemviri reperti sunt inter eos, etc, Pharao Nechao rex jEgypti in Charchamis cum
habemusthesautum. Thesaurus enim in agro, elc, Nabuchodonosorpugnavit, et superatus est.
usque ad Per calcaneumenim, qui finis esl corporis, VERS.9. — Ascenditeequos.(ID.)Haereticiet schi-
terminus significatur actionis. smatici ex diversis provinciisorti, frustra disponunt
VERS.16.—Tutitergo Johanan filias Caremel om- contra civitatemDei bella, etc, usque ad cum tra-
nes principes bellalorumqui erant cum eo, etc. Hanc duntur in manus ejus qui soliiim suum posuit ad
fugam reliquiarum et transitum contra verbumDo- Aquilonem, ut mittat eos in stagnum ignis et
mini in ^Egyptumquem Jeremias longa narratione sulphuris.
hic retexuit, longe ante Isaias praedixit, centum sci- VERS.11. — Ascendein Galaad. (HIEB.)Monsest
licet quinquaginta annis, qui fuerunt inter Isaiam et ad quem septima die venit Jacob, de Charram fu-
Jeremiam, dicens: Vwfilii desertores,dicit Dominus, giens: est autem ad terguni Phoeniciset Arabioecol-
ut faceritis consitium, et non ex me (Isai. xxx), etc. libus Libani copulaius, extenditurque per desertum
CAPITA XLII, XLUI. usque ad trans Jordanera ubi habitavit Seon rex
Amorrhaeorum.Cecidit autera in sorlem filiorum
(Textus sacer sine expositione.) Ruben et Gad , el diraidioetribus fianasse.
CAPUT XLIV. _ Tolle tesinam. (RAB.)Graeci,pwwiv vocant; p'««
VERS.15. — Responderunt autem Jetemim, etc enira dicitur de eo quod manat, etc, usque ad quia
Stnlta responsio. Confilenlur eum loqui in nomine non accipient ab eis sanitalera, sed confusionem.
Domini, et non acquiescunt, sed sequuntur pravita- „ VERS.12. — Audietunt gentes. (ID.) Quia fru-
tis suaeconsilium. Mystice. Omnes hoereticiin ^Egy- strato solatio idolorum, etc, usque ad non vicloriam
pto hujus roundi. Id est, in lenebris erroris consti- veritatis accipiunt, sed errore caplivi pariier in fo-
tuti, sacrificia nonDeovero, sed daemonibusofferunl, veam perditionis cadunt.
cum figmenta et prava dogmata ad decipiendos VEBS.14. — AnnuntiateJEgypio. Quasi dicat': Vos
homines et fidera subvertendam scribunt. Ideo ve- qui audistis vaticinium meum, nuntiale Pharaoni
nient super eos mala, et erunt in desolalionemet in( quia prope esl terapus et turaultus belli.
stuporem. VEBS.18. — Quoniam sicut Thabot. Hoc est ex
VEBS.26. — Vivil Dominus, etc Contradicit pro- comparationelocorum frugiferorum, quasi in mari
phela ex sermone Domini ne nomen ejus vocetur submersorum, grandem iEgyptiorum potestis intel-
ore Judaeorumin terra iEgypli, quoniam qui contra ligere ruinam. (HIER.)Thabor terrainus est Zabulon.
Dei praeceptum illuc perlransierant, protectionem mons in medip Galilaeaecampo, mira rotunditaU
53 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMIJ:. 54
sublimis: dislans a Diocsesaraeadecem millibus con- j L CAPUT XLVRI.
tra orientalem plagam. Qui confniium quoque inter VERS.1.— Ad Moabhmcdicit Dominus, elc (RAB.)
tribus Issachar et Nephthalim fuit Carraelus, ubi Sicut est circumcisio carnalis et spiritualis: sic Moab
Nabal Carmelus fuit et nunc villa est Carmela no- carnalis et spiritualis. Moabinterpretatur, etc, usque
mine, decimo lapide oppidi Chebron, vergens ad ad Est autem Moab provincia Arabum, Nabo civitas
orientalem plagam ubi Roraanorum praesidium esl. nobilis, in qua erat Chamos idolum, quod et Beel-
(RAB.)Mystice autem, quia Thabor, etc, usque phegor.
ad in hujus soeculimare demersi, et in damnatione VERS. 6. — Salvale animas vestras. Qui volunt
perpelua. salvare animam suam fugiant versuram doctrinam
VERS.20. — Vitula. Quia jEgyptia plebs in deliciis philosophorum et haereticorum, ubi certus est inter-
nulrita, indomita, lasciva, jugum disciplinaerecu- itus : et per humilitatem confessionis agant pce-
savit. nitentiam erroris in deserlo districtae abstinentiae
VEBS.21. — Mercenarii. (RAB.)Principes JEgy- maneantque in simplicitate et verilate catholicae
pliorum non paslores, sed mercenarios vocat, etc, doclrinae.
ttsque ad Mercenarius autem, el qui non est pastor, VERS.9. — Date florem, etc Qtii invenlione hu-
cum videt lupum venientem, dimittit oves, et fugit mana et in sseculari scientia florere videbatur, in
^ desertum ct in soliludinem redigelur. Quia vero
(Joan. x).
VERS.26.— Et post hmc, etc (ID.)Licet videatur displicet Deo omnis hypocrisis, ut sequens sententia
intimare regnum jEgyptiorum non irreparabiliter a ostendit:
Nabuchodonosor esse destructum, elc, usque dd : VERS.10.— Maledictus qui facit, etc Necesse est
Perculiet Dominus Mggptum plaga et sanabit eam enim ut non solum intueamur quod agimus, sed etiam
(Isa. xix), etc qua discrelione agimus.
VERS.27. — Et tu noti timete, etc Hoecpromissio Maledictus. (RAB.)Desidia per torporem nascitur,
non bene convenit Judaeis: qui toto orbe dispersi,etc, fraus per privatam dilectionem, etc, usque ad saepe
usque ad : Quiaex parte cmcilas conligit in Israel, et desidia iiiterveniente deficiunt, et frigescente amore
cum plenitudogentiumsubintraverit, lunc omnisIsrael tabefiunt.
talvus fiet (Rom. xi). Et maledictus.Potest haecmaledictio omnibus con-
venire qui fluxum saeculisequuntur, et corpora sua
CAPUT XLVII.
castigare et serviluti subjicere negligunt, secundumi
VEBS.1.— Quod factum est verbum, etc Jeremias illud : Qui autem sunt Chtisti carnem suam cruciftxe-
sicnl Isaias et Ezechiel vicinis naiionibus plagas jt, tunt (Galat. v), etc. Qtiia sine sanguinis effusionenon
venturas proedicit, quia populum Dei infestabant, et fit remittio peccalotum. Cato enim et sanguis tegnum
in illius adversitate gaudebant.Paloestinisergo, sicut Dei non possidebunt(II Cot. xv). Maledictusergo qui
ante iEgyptiis, praenuntial captivitatem venturam. prohibel gladium, id est, verbum Dei a sanguine :
VERS.4. — Et dissipabitur. Ostendit Tyrum ei quo scilicei animalur materia peccatorum ; fun-
Sidonem ad Palaeslinos attinere/licet Tyrtis in sor- dendum est quidqiiid in membris nostris carnale
tem Nephthalim ceciderit, et Sidon terminus Chana- et terrenum inolevit et resecandum gladium verbi
naeorura in sortem Aser : sed non eam pOssedit,' Dei.
quia hostes expellere non valuit. Reliquias insulm (GREG.)Gladium a sanguine prohibere, est prsedi-
Cappadocia. \a qua habitabant Cappadoces pristinis cationis verbum a carnalis vitaeinlerfeclione retinere,
cultoribus interfectis. Hsec esl terminns Chananaeo-: de quo dicitur: Gladius meus devorabitcatnes (Isa. i).
rum juxta ^Egyptum, ceciditque in sorlem Judae: Hinc Paulus ait, Conleslothodie quia mundus sum a
se.l eam non obtinuit, quia Enachim, id est, gigantes sanguine omnium. Non enim subterfugi, quominus
allophylorum fortissime restilerunt: et est usque annuniiatem omne consilium Dei vobis(Act. x).
bodie insignis civitas Palaestinae, quamvis de ea VERS.11. — Fettilis. Ostenditur Moab ex abun-
prophetatum sit Gaza futura est in tumulum sempi- Yf dantia in odium et elalionem venisse, et populum Dei
ternum: sed ubi prius fuit vix ulla remanent vesligia, afflictum despexisse, quia nihil afflictionisvel capti-
in alio enim loco oedificataest. vitaiis patiebatur.
YEBS.5. — Venit, elc (RAB.)Haereticiset schis- VERS.12. — Miltam ei, etc (RAB.)Quicunque iu
maticis et omnibus Ecclesiae hostibus plagam ven- humana philosophia confidunt despicientes Ecclesiae
turam significat, etc, usque ad Per Iibidinem enim fldem et doctrinam simplicem, etc, usque ad tunc
carnalium mentes exurit: sed novissimo praecipita- ibunt cum diabolo et angelis ejus in ignem seternum,
bilur. Jusli autem in vitam oeternam.
YERS.7. — Quomodoquiescet, etc Quasi dicat: VERS.17. — Consolamini.Ironice vel ad pceniteu-
Non potest gladius quiescere, nisi Domino jubente tiam provocat, ut per salisfactionem congruam eva-
cujus vindictam exercet, vel: Quasi ex persona af- dant miseriam. Mystice. Sapientes hujus mundi et
flictorum ad gladium Domini locutus erat, sed hic hserelici, quos Moab significat, si stultitiam non cor-
respondet in persona sua. rexerint ad fidem ealholicam conversi, veniet illis
ruina el vastatio omnibus urbibus eorurii, filest, dl
 *
% WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGIGA. 86
versis sectis. Quse enim longe vel prope a verilate A bium, nec virlus idolorumvaluit (e defendere: sic
distant, lucente Evangcliosubvertentur. erit perpetuum yae his qui confidunt in sapienlia
YERS.25. — Abscitsum. (HIEB.)Sicut contra Ba- humana, et serviunt erroribus diversis.
bylonem et Philisthiim valicinatus est, etc, utque YERS.47. — Et convertamcaptivUatemMoab. Vi-
ad quidquidad terrenam scientiampertinet et putatur detur lempus gratiae significare, in quo quicunque
robustum, subvertitur, ut nihil probelur quod fortis- invocaveritnomen Domini, salvus erit (Joel. n).
simum pulabatur. CAPUTXLIX.
YEBS.29. — Audivimus..Quia in priori comraate VIRS. 1. — Ad filiot. Post Moabad filios Ammon
enantes ad pcenitentiamprovocabat, et ad Christum verbavertuntur.etincrepantur, quodausisuntterram
converli monebat; ut in ejus fide perpetuo manc- Israel invadere, unde et eis ultio digna prajnuntiatur,
renl; nunc incorrigibilesplurimoset obstinatos agno- et Israel possessores suos praediciturpossessurus>
scens, ex persona eorum, qui de Moabsalvali sunt, VERS.2 — Fitim Rabbalh. Metropolis Moabita-
et experimento suoejus superbiam didicerunt, ait: rum, quaenunc Ariopolis dicilur, composito nomine
Audivimussupetbiam Moab, etc Et Moab superbiae ex Hebraeoet Graeco,quod Sipxoc,id est, Martis ci-
arguit.-quia plus effertur quam possit, vel poscatejus vitas vocelur.
fortitudo. B VERS.6. — Et post hwc. Quia post conversionem
YERS.51. — Ideo super Moab ejulabo. Polentiam haerelieorumad fidem reclam, captivitas peccali dis-
prislinaefelicitatis et plagam repenlinae suhversionis solvetur, recipientur in coramunionemEcclesiae,unde
ostendit. Moab universamclamabo. Quaeinlerpreta- exierant. Et captivos. Possumus per filios Ammon,
lur fortiludo eorum, et significat fortissima haeretico- qui de Lolh in spelunca, et in ebrietate, et incestu
rum dogmata diaieetice constructa, in quibus vide- generati sunt haereticos accipere, secundum illud,
batur esse forliludo erroris. Ex nobis exierunt,sed ex nobisnonerant (Joan. n).
VERS.32. — Plotabo tibi, vineaSabama. Tempe- VERS.7 Ad Idumwam. (RAB.)Tropologiceldu-
statera hujus soeculi.Yidetur enim significarealiquos naea terrena et carnea delectalio, quaeconsurgit ad-
de Moabad Dominumconverti velle. Sabama enira versusspiritum, ut nonfaciamusea quaesuntspiritus,
conversio aliqua interpretatur. Vinea Sabama, etc etanimam, etc, utquead Cum enim spiritui caro
Altollens altitudinem, quia superbia turrim ad coelum subjectafuerit, Idumoeatransibit in Judseam, et caro
conatur erigere. serviet rationi.
VEBS.54. — A Segot usque ad Ordnaim. Segor VERS.9. Si furet. Haereticiqui furantur suficie»-
urbsquae Morluo mari imminet, ubi terminus Moa- tiam sibi, et quotidie aliquos de Ecclesia rapiunt,
bilarum. Indicat ergo, quia usque ad extremos fines - ingredientes vineam Domini,quamdeiEgyptotrans-
provinciaeululatus personabit. De quo Isaias : Vectes tulit, cupiunt universa populari, ut vix racemum
ejus usque Segor vitulamconsternantem(Isa. xv), id in ea relinquant. Sed Dominusecontra omnia secrela
est, perfectae aetatis. Sicut enim in hominibus trice- eorum, et patriarcharum Esau (qui primas scilicet
siraus annus, ita in pecudibus et jumentis annus haereses invenerunt) viros ecclesiasticos et doctores
tertius robuslissimus est. Aqum quoque Nemrim. profert inmedium. Et prima illius victoria estpate-
Isaias: AqumenimNemrimdeserlmerunt (Isa. xv), etc. facere quaetegebantur.
Et quoehic minus dicuntur, in Isaia plene exponuntur. (HIER). Contra Judaeos factus est sermo, qui
Est enim Nimrim oppidumsuper mare Mortuum. Christianis invident, etc, usque ad ut mortificantes
VEBS.35. — Et auferam de Moab.Intereunte secta membra'nostra (fornicationem, scilicet immundi-
humanaesapientiae,cessavit pompa et clamor verbo- tiam, et hujusmodi) seternamin Chrislo victoriam
rum, ut philosophi nec hoereticide Ecclesia egressi consequamur.
aliquid inveniant in doctrina sua quod humancevitoe VEBS.14. — Audivi. HaecsententSain Abdia pene
utile sit. eisdem verbis continetur, et multa hujus capituli.
VERS.37. — Omne enim caput calvitium. (RAB.)U VERS.15. — Ecce enim. (RAB.) Quasi dicat: 0
Apud antiquos barbae capilisque rasura luctus indi- Edom, qui minor es inler omnes in circuitu naliones,
cium fuit, etc, usque ad hinc Isaias : In cunctisca- etc, utque ad inde te detraherem, et ad terram re-
pitibus ejus calvitium, omnisbarba radetur (Isa. xv). ducerem coeterarumgenlium.
VERS.58. — Quoniam contriviMoab. Omnis do- Parvulum dedi le in gentibut.0 haeretice,licet ma-
ctrina philosophorum et haereticorum, quia fragilis gnus libi videaris, et conlemnas parvitalem Eccle-
estet inutilis, a veritate conteritur et dissipalur. siae, parvus tamen es et contemptibilis.
VERS.41. — Et erit cor fortium Moab. Behe cor VERS.16. — Cum exaltaverit, etc. (RAB.)Quia
Moabcordi mulieris parturientis comparat; quia de haereticialtitudinem et similitudinem aquilarum pol-
magna luxuria ad magnam pervenitur tristitiam. licentur sibi, quae ad cadaver Dorainicom congre-
VERS.45. — Inumbra Hetebon sleterunt. Quia in ganlur, elc, usque ad Quod autem contra haerelicos
ejus munitione sperabat sibi solalium, sed fruslra : et carnem dictum est, contra Judaeos quoque inlel-
quia ignis vindictseverticem tumultus filiorumMoab ligi poiest.
juslo judice retribuente oppressit. VERS.19. —Ecce quasi leo. (ID.)Sicut Dominus
YERS.48. — Vm tibi, Moab. Quia nec munitio ur- castigavit superbiam Judaeorum,quos ner Jordauem»
 57 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMLE. 58
etc, usque ad sed leo saevissimus in lartarum eos A monet Israelitas, qui caplivandi erant in Babylonem,
perpetuo cruciandos detrudet. ut non stabilem possessionem arbitrenlur se ibi ha-
VEBS.21. — A voce tuinm, etc Veniente vasta- bituros, sed spem revertendi haberent, et cum
capii-
tore,strepitus minae eorum Ionge lateque resonabit, yitas laxaretur, fugerent inde : quia venturum erat
terrorem incutiens vicinis provinciis. ut a Medis et Persis vastaretur.
VEBS.25. — Confusa est. (RAB.)Post Philisthaeos, (ORIG.)Quomodo corpus nostrum in aliquo terroe
Moabitas, Ammonitas quoqpe et Idumaeos, ad Da- loco consislit, sic anima, secundura statum suum in
mascura, id est, Arabiam, etc, usque ad cum enira aliquo terroeloco nuncupative est. Corpus noslrum,
captus est populus Judseorum, Damascus, cui impe- elc, usque ad sic in iEgypto, alius est in Taphnis,
rabat Arelha, similiter capta est. alius est in Memphis, alitis in Sienni, alius in Bu-
VERS.24. — Dissoluta. Damascus interpreiatur bastis habilat.
pocutum sanguinis, aut sanguinem bibens, aut san- VERS.12. — Confusa est mater vestra nimis, etc
guis cilicii; quae omnia ethnicis conveniunt, etc, Isaias dicit similia, El erit Babylon illa gloriosa, in
usgue ad Quomodoenim acervus lapidum de disper- regnis inclyta, in superbia Chaldmorum, subverletur
sis lapidibus cumulatur : sic de omnibus nalionibus sicut Dominus subvertit Sodomam et Gomorrham
acervus credentium congregatur in ruina Judoeo- B (Isa. xm). Ecce novissima erit, etc. In fine muridi,
rum cadentium dum gentes surgunt. vel in morte cujusque, oinnis gloria et superbia
VERS.28. — Ad Cedat. Hi Agareni sunt, sed usur- Chaldaeorum, et' confusio mundi recedet a nobis, et
pato nomine Saraceni vocantur, et habitant per soli- ila omnia subvertentur, sicut subverlit Deus Sodo-
tudinem tolam, de quibus poeta dicit: Lateque va- mam et Gomorrham, nec ultra voluptatis vel mundi
ganles Agi. futurus est stalus.
(RAB.)Mystice. Cedar, quod interprelatur tenebtm, VERS.15. — Sicut fecit, facite ei. Id est, sicut illa
et Asor, elc, usque ad qui se simulant filios Orientis, per Nabuchodonosor gentes circumquaque vastavit,
cum sint tenebrarum filii. ita ei retributionem reddite.
VERS.29. — Tabetnacula. Haec omnia Saraceno- VERS. 16. — A facie gladii columbm. Columba
rum propriegentemsignificant, qui in tentoriis ma- stulta dicilur, quia nulril ptillos alienos; ita Nabu-
nent, et ubi nox coegerit sedes habent, et armenta chodonosor alios opprimendo et fovendo. Etiam Na-
mulla, et pecora, camelorumque greges; sed non buchodonosor columbam vocat, non pro simplici-
babent ostia, nec vectes, non enim versanlur in ur- late, sed pro stultilia superbiae.
hibus, sed in solitudine. Hi omnes a Babyloniis VERS.17. — Leones ejecerunl, etc Teglathphala-
sunt deleti. C sarquipartcm magnam Judseorumin Assyrios trans-
VERS.35. — Ecce ego conftingam, etc. (RAB.) tulit, et Sennacherib qui decem tribus in montes
Elam regio Persidis, unde Elamitse. Prsedicit enira Medorum traduxit, hi leones appellantur.
propheta, elc, usque ad Elamitoe quoque despicien- VERS.18. — Ecce ego visitabo. (RAB.)Visilat Do-
tes vel tentantes interprelantur, et significant perse- minus
regem Babylonis, id est, confusionis, sicut
cutores Ecclesioe. visitavit regem Assur, qui interpretatur, etc, usgue
CAPUT L. ad sed novus populus in nova civitate in perpetuum
exsultabit.
VERS.1. — Vetbum. Expleto valicinio contra
filios Dama- VERS.21. — Super lettam dominantium. Prsedica-
iEgyplum, Paloestinos,Moab, Ammon,
scum quoque et Cedar, contra Babylonem et Chal- toribus Chrisii praecipitur, ut regnum diaboli stu-
dacosserrao dirigitur ; ut quos ante lalenter arguit, deant evertere : et opera ejus maligna et consilia
nunc palam scelera eorum manifestando, vastatio- pessima, ut inlerficiant omnes peccatores terrae, et
nem et desolationem subsequi aperte pronuntiet, disperdant de civitate Domini omnes operantes ini-
Isaias quoque et Ezechiel similia contra Babylonios quitatem.
et Chaldaeosprophetaverunt. D TERS. 23. — Quomodo confractut, etc. (ORIG.)
VEBS.2. — Confusa sunt. Similia dicit lsaias : Malleus universae terrse diabolus est. Sed est qui
Ecce ego suscitabo supet eos Medos, qui argenlum non curat de malleo universee terrae, vir scilicet,
nonqumtant, neque aurum velinl(Isa.xm). stans super muros Adamantinos, etc, usgue ad legi
VEBS.4. — Venientfilii Israel. (RAB.) Hoec pro- enim Dei non subjicitur, neque enim potest, et in-
roissio reversionem populi Dei de captivitate signi- venta est Babylon, et comprehensa : quia Domino
ficat, etc, usgue ad ut jungantur illi fcedere sempi- reslitit.
terno. VEBS.25-27. — Aperuit Dominus thesaurum, etc
VERS.6.— Grexperditus. Hac senlenlia nolantur (ID.)Alia edilio : Aperite apolhecas.ejus, etc, ul ait
reges Israelitarum, qui errare fecerunt populum et Aposlolus(Rom. vi): Pertulit in mutta patientia vasa
declinare ad idololatriain : quorum fuit primus Jero- irw prmparata in petditionem supet vasa misericor-
boam filius Nabath, qui fecit adorari vilulosaureos :. diw, etc Alii ergo vasa misericordiae, alii vasa
deinde ca?teri praevaricalores legis. irae, etc, usque ad qui asserit sidera non esse eau-
YERS.8. — Recedite, etc. Secundum historiam sas eorum quae fiunt super lerram, praecipue corum
59 WALAFRIDI STRABI FULD, MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 60
quae Christianis accidunt: prseceplum Doinini exse- A videris magnum ejus opus, quomodo subvertit om-
' nia dograata gentium, ut credentes de erroris jugo
qnitur.
VEBS.28. — Vox fugientium. (ORIG.)Ulinam haec eximeret, videbis quia in passione ejus Babylon su-
esset nostra vox, o catechumeni, fugientium de Ba- bito corruit et contrita est; videat quisque Babylo-
hylorie,et fugientium, elc, usque ad interfice omnes nem in pectore suo corruisse. In cujus enim corde
peccatores terrae, qui in te Sunt, et omnes Babylo- non cecidit, Chrislus ei nondmn advenit: Babylon
nios, ut possis riiundatus in Jerusalem transgredi ruit, aedificaturJerusalem civitas sancla Dei.
civitalera Dei. Ululate. (HIER.)Quia nulla anima apud Deum in-
YERS.31. — Ecce ego ad le. (RAB.)Mystice prae- sanabilis, consilium dat eis qui possunt, etc, usgue
nuntiat Antichristo, qui extollelur super omne id «rf sed quia noluit curari, satisfaciunl boiii medici
qnod dicitur Deus, etc, usgue ad quia non timue- el dicunt:
runt calumniam et captivitalem populo Dei inferre. VEBS.9. — Curavimus. (ORIG.)Vide ne quando
VERS.37. — Et etunt quasi mulieres. (lD.)'ImbeI- angelis pracipiat Deus languenti animae tuaemedica-
les quasi mulieres, per Medoset Persas destruxit mina conlicere, etc, utque ad profert Deus judi-
eos, etc, usque ad quia synagoga eorum terra scul- ciam suum ;;d humiliandum quod exaltatum est.
plilium est, el in porlentis, id esl falsis figmentis glo- B VEBS.16. — Qui levat nubes , id est praedicatores
riantur. el proplictas, qui nos a calore fuluri judicii defen-
VERS.44. —Ecce quasi teo. (ID.)Videtur signifi- dunt inibre eloquii sui, cum fulura depromunt. Ful-
care quod Nabuchodonosor, postquam regnumj Ju- gura. Prsedicatores prophelarum fulgura sunl, Cum
daeorum, etc, usque ad et ut demonstrel non Cyri inimicos perculiunt: pluviae,cum devotos a pecca-
poteritia, sed Dominijudicio faciurn esse, subditur : tis abluunt, et imbrem salutis infnnduiit: unde spi-
Quis enim similismei ? rituales germinenl fructus, et in maturarri messcm
coalescanl. Et producit venlos de thesauris. Venti
CAPUT Ll. sunt apostoli, quorum praedicatiopercurrit mundum
VERS.5. — Quoniam non fuit, etc. Quia Dominus tanquam vcnlus celerrimus : de quibus alibi dicitur:
misil eos in vindiclam populi sui, quem non corri- Sagittas suas ardenlibus effecit(Psal. vn). Ipsis enira
piendo castigavit, sed sseviendoconlrivit : unde, Vw Ventis pennae propler discursus celeritatera tribuun-
Assuti vitgd futotis mei (Isa. x). tur ; unde : Volavitsuper pennas ventorum(Ibid. xi).
VERS-. 6. — Fugite de medio, etc. Post plagas Ba- VIRS. 17. — Stultus factus est. Bene post subver-
bylonis, ad Judoeoshistorice, ad fideles nlystice ex- sionera Babylonis reprehendit fabricatores idolo-
horlationem convertit, ut fugiant de medio Babylo- C rum, quia per stullitiam humanaemenlis facta surit
nis, id est mundanae confusionis. opera vana et risu digna : quia nec spiritus in eis,
(ORIG.) Non gradatim scilicet, non pedetentim, nec vox, nec ulla efficacia : unde nec se, nec culto-
sed velociter exite,- quicunque confusain habetis res suos in die visilalionis liberare possnnt.
animam,. etc, usque ad Similiter, quando sunt mi- Confusus est. (,RAB.) Demonstrata subversione
-nora peccala, ministris utitur Deus: quando vero Babylonis, redit propheta ad auctorem tanti jndicii:
graviora, tunc ad retributionera ipse feslinat. quia no:i est polestas nisi a Deo, qui dominatur in
VERS.7. — Catix aureus, etc Non est seraper ca- regno hominum, et cui voluerit dabit illud.
jix aureus Babylonis vel in manu Domini; cum euim VERS.25. — Ecce ego, etc Mons pestifer, Nabu-
ad vindiclam venerit et in manu Domini posita fue- chodonosor, et regnum Chaldaeorum; vel diabolus,
rit, efficietur lerraquoe facla est in Job. Nec jugiler qui alibi mons caliginosus, propter tenebras erroris,
in manu Domini continelur; sed lunc tantum cum dicitur. Et dabo te. Ad hunc monlem pertinent Ju-
testituet ei Ppminus quod merelur. daei, haerelici, blasphemi, et omnes impii, qui per-
..-.(ORIG.)Calix aureus. Nabucbodonosor volens de- durant in malitia, nec convertuntur ut fiant lapides
cipere homines per calicem Babylonis, non miscuit vivi in sediflcioDei.
in vase (ictili, etc, usguead sa;pe vidi aureum cali- V VERS.30. — Cessaverunt, etc Veniente Cyro et
cem in pulchrp sermonis ornalu, et dogmatum ve- Dario cessavit robur Babylonis et principum ejuS'.
nena considerans, deprehendi calicenrBabylonis. VERS.33. — Filia Babylonis, etc. Fuit plebs Ba-
Inebtians, etc (ID.) Vide omnes homines ebrios; bylonis, quando per potentiam regni et divitiarum
, inebriamur ira et trislilia : inebriamur, etc, usque abundantiam triturabat et conterebat gentes : sed
ad ab eo omnes inebriamur quandiu terra sumus. lempus messionis ejus venit cum cogitur recipere
De vino. (ID.) Sicut in his, qui vinum corporale quod gessit, de qua ex persona Judaicaeplebis con-
bibunt supra mensuram, videmus ebrii corporis mo- sequenier dicitur : Comedit me et devoravilme Na-
lum,"etc, usque ad biberunt genles, ideo commotae buchodonosor,tex Babylonis.
sunt. Et desettum faciam mate, etc (RAB.)Mystice
VERS.8. — Subito cecidit. Significat consumma- riiare hujus saeculisignificat turbulentiam, quod Do-
lionem mundi subito futuram, qua? non per partes minu.i deserlum ponit. Faciet enim cessare luxum
sed repenle fiel, sicut Jericho corruens cito vel su- ejns, et dissipabunlur iniqui, qui confusioni erro-
biio pertit. Si aulem veneris ad adventtim Chris:i, cl riiiii vitiorumque deserviebant.
61 GLOSSA ORDINARIA.— PROPHETIA JEREMLE. 62
VERS.41. — Quomodo capta esl Sesach. (RAB.)A rat, ordinem caplivitatis internse denuntiat, etc, us-
Sesach, byssus sacci, vel manus sacci interpi elalur : que ad Quandoque enini et lumen totius ralionis
sicut Babylon confusio, elc, usgue ad ut egredian- clauditur, quia pravo usu et iniquitatis suae multi-
tur de societate eorum, ne cum illis pereant. tudine gravatur.
VEBS.45. — Egredimini de medio ejus. (ID.)Qui Venit Nabuzardan, etc (RAB.) Justo judicio Dei
vult animam suam salvara facere, etc, usgue ad venit Nabuzardan, princeps exercitus regis Babylo-
sed in meditatione legis ejus et exercitio virtulum nis, super Jerusalem, et succendit, etc, usqueadom-
strenui. nem domumcomburit igni, id est, cujusque con-
VERS.52. — Ptopletea, etc (ID.)Enumerat plagas scienliam flammailliciti amoris.
Babylonis supervenluras et optimatibus ejus, duci- De pauperibus, etc (ID.)EOS,qui utiles verbo et
bus et raagistralibus, et omni populo, etc, usquead exemplo esse polerant, etc, usgue ad sed spinae et
Exile de illa, populus meus, ne participes silis deti- Iribuli vitiorum.
ctorum ejus, et de plagis ejus non accipialis (Apoc. VERS.20. — Columnasquoque, etc Per diversa
XVHI),elc vasa, diversa oflicia in Ecclesia significanlur, quae
VERS.64. — Sic submetgetut Babylon. Nani se- maligni spirilus de servitio Dei auferunt, et in usum
cundum bistoriam Babylon in Euphralen mersa est, B suum coiiverlunt.
qtiamvis in solitudinem redacla. Sed spiritualis Ba- VERS.21. — De columnis, etc (RAB.)Quod factu-
bylonis^eternum inleriluin praedicil, quae in profun- ram columnarum descriliit cum capilellis, et retia.
dum inferni cnm principe diabolo demergetur. Unde culis atque malis granatis, ostemlil, elc, usque ad
Joannes : Sustulit unus angelus forlis lapidem quasi legat opus nostrura super librum Regum, ubi quid
motarem magnum, et misit in mare,dicens : Hoc im- de his sancli Patres senserinl, explanatum est.
pelu mitletur Babylon (Apoc.xvin). VERS.24. — Et tulit magister, etc. Etiamfortes in
CAPUT LII. Ecclesia diabolus decipit et captivat; unde : Escx
ejus eleclm(Habac. i), etc
VERS.1. — Filius viginti. Historia quae captum VERS.23. — De civitate tulit, elc Continentes,
refert Sedeciam, et Jerusalem a Chaldaeisvastatam, scilicet, oleum graliae et misericordiae (sicut faKise
in libro Regum plene tola continetur. virgines) in pectore suo non habentes, qui frustra
VERS.4. — Faclum est aulem. Novenariusminor super viros bellatores conslituuntur, cum arrogaa-
tlenario imperfectionem legis significat, etc, usgue tiam vilare non prasmeditantur.
ad tenebrispeccatorum vallati fugiunl, et videntes VERS.26. —Seplem vitos, etc Septifornii Spiritu,
lupum venientemoves dimitlunt. Q scilicet, sanclificatos. Sed quia graliam perdiderunt,
YERS.7. — Per riam portm. Lalenler arguit iner- septem spiritibus nequioribus tradili, non regis cce-
liam doctorum, qui inter muros duorum Testamen- lestis mandata intuuiitur, sed regis inferni voluntali
torum constiiuli, non belluin gerere, sed effugere obsequtintur. Et scribum, etc. Quem liber Regum
quserunt, et deliciis magis affluere (quas hortus si- Sophar, qui interpretatur dissipans \el dividens, et
gnal) quam sculo fidei boslibus resistere. significal eos qui rudes in Ecclesia, quos ad mili-
YEBS.8. — Persecutus est, etc (RAB.) In libro liam Cbristi nutrire debuerant, pravis exemplis dis-
Regum ita" legilur: Fugit Sedecias per viam, etc. sipant, et a ccetufidelium per errorem sequestrant.
Malignis spirilibus populum circ.umdantibus, rector El sexacjintaviros, etc. Stullos, scilicet, coopera-
non fugit, etc, usquead Apprehensum ergo regem torcs, qui merito vulgi nomine appellantur, qui uti-
duxerunt ad regem Babylonis in Reblatha, etc litatem divini consilii discemcre et iniplere neglexe-
VEBS.11. — El adduxit eum rex, etc. Quia anima runt.
in confusione peccatoium vincta compedibus vitio- VEBS.27. — Et percussit eos rex Babylonis, etc
rum, per malignos spiritus ducitur in domum car- Hoc ambil rex Babylonis, ut quos ab Ecclesia evel-
ceris usque ad diem mortis, et in angustia mentis lit, perducat ad interfectionem perpeluse inortis.
includitur, ut mortis sententiam exspeclet. D VERS.28. — Isle est populus, elc (RAB.) Tertio
VEBS.12. — In mense autem quinlo, etc Con- vastavit Nabuchodonosor Judaeam. Primo, cum
gruit ordo temporis cum ralione vindicloe: Mense Joachim, etc, usgue ad et retrudit in carcerem in-
quinto vastalur civitas quacPcnlateuchum despexit, ferni, ubi gemunt in perpetuum damnaii.
decima die mensis, quia decalogo legis contraria fe- VERS.31. — Et factum est. (ID.) Significat admi-
cit, blandiens sibi de securitate pro sanctorum randam Dei potentiam per bonos et malos oeque
locorum habitatione; unde supra : Nolile confi- sua, elc, usguearfcorrectum misericorditerrespexil,
dere, etc et de poenis liberans quieli reslituit el honori.
(GREG.)Dum Scriptura Sedeciaecaptivitatem nar-
 WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 64

THRENI.
Editio Duacensium theologorum libro Lamentationum Expositionem annectit Paschasii Ratperti, qui
circa annum Domini880 iloruit. Hanc certe, ut annilsquadraginta Ratperto senior, non novit Walafridus,
et ideo nunc omittendam censuimus, mox inter Opera Paschasii Ratperti suo loco daturi. (EDIT.)

PROPHETIA BARUGH.

PRjEFATIO. notitiam autem legentium hic scripta sunt, quia

Liber lste, qui. _Baruch nomme
..... . . .
prsenotalur, in
multa deCbristonovissimisque lemporibus
r indicant.
Hebraeocanone non habetur, sed tanlum in Vulgata (Antiquaexemplaria Glossmordinarim textum tan-
. .... . . , _ tummodoBatuch exlnbent, nulla comttante expost-
edilione _«, simihter
_,.,. .
et epistola Jeremiae. Propter tione.)
• Vulgata editio, de qua fit mentio in
prologo super Baruch, exponitur in prologo super Ezechielem.
Caetera piana sunt.

PROPHETIA EZECHIELIS.
Vide Expositionem B. Hieronymi in Ezechielem et homilias B. Gregorii in eumdem. Quoe
ex alits auctoribus exhibet editio quam sequimur, cuncta expositorum Walafrido junio-
rum sunt.)

PROPHETIA DANIELIS.
(Vide Commentarium B. Hieronymi, Operum ejus tomo V, col. 493.)
t i i — L- I *

LIBER DUOIfECIM PROPHETARUM.

(Vide B. Hieronymum, ubi supra.)

MACHAB7EORUM LIBRI DUO.

(VidtExposilionem Rabani Mauri in eosdem libros [Operum ejus edilionis nostrae tomo 01], quamad
verbum mutualus est Watafridus Strabus.)

EVANGELIUM SECUNDUM MATTHiEUM.

PROLOGUS. A morte peremptum eorum erat praedicationevivifi-

Matthaeus cum primo praedicassetEvangelium in candum : unde et aliorum evangelia deciderunt, nec
Judsea, volens transire ad gentes, primus Evange- recepla sunl: quia nolebant praefinitum numerum
lium scripsit Hebraice : quod fratribus a quibus cessari propter virtutem sacramenti. Designantur
ibat, ad memoriamreliquit. Sicut enim necesse fuit eliam evangelislaequatuor figuris, quse non sunt
ad confirmalionem fidei Evangelium praedicare, sic deceplorise,se,djucuudi mysterii sibi consciae.Mat-
el contra haereticosscribi. Cum autem plures Evan- thoeusin homine intelligitur : quia circa humanita-
gelium scripserint, quatuor lantum habent auctori- tem Christi principaliter immoratur. Marcus in
lalis lestimonium : quia per quatuor mundi partes B leone, quia agit de resurrectione. Lucas in vitulo,
fidem nunlant Trinitatis, et sunt qtiasi quatuor agens de sacerdfitio. Joannes in aqufla, scribens
rotapin quadriga Domini, quaevehit eum per praedi- sacramenla Divinitatis. Christus vero quem descri-
calionem Evangclii, et genus humanum quadrifida bunt, homo fuil de virgine natus : vitulus in immo-
 65 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 66
laiione, leo in resurrectione, aquila in ascensione. A priinitur, ut eum cognosceres qui ex ejus stirpe
Vel in homine humanitas, in vitulo sacerdolium, fuerat promissus.
in leone regnum, in aquila expriroitur Divinitatis Fratres Judae memorat praetermissis fratribus
sacramenlum. Isaac et Jacob : quia illi a populo Dei quasi alieni
sunt repulsi : hi velut hoeredes in libro vitae scripli,
Incipil Evangelium secundumMatthwum.
et quasi patriarchae duodecim, in quibuset numerus
CAPUT PRIMUM. aposlolorum signatur. Sed nominatim non expri-
— muntur, ne ultra numerum sacramenti generatio
VERS. 1. Liber generationis. (HIER.) Hebraei extendalur.
voluminibus suis a principiis nomen iinponunt, ut In semine praedictorum palrum Christus intravit
liber Genesis, etc, usgue ad sed hic inos est in mul- in
iEgyptum quod praesagiensinimicus populum pre-
tis, maxime in prophelis," ut visio Isaiae, subaudis mebat, et non feminas, sed mares interimebat, ut
haec est. eum exstingueret.
Filii Dqvid. Ordo praeposterus ne praemisso Abra- Dc Juda Christus quem omnes gentes suscepe-
ham, generationis contextio interrumperetur. Ho- runt: quo veniente jam Herodes alienigena princi -
rum duorum specialiter dicitur Filius : quia unus B
pabatur.
primus inter patriarchas, alter inter reges ad quos VERS.3. — Judas aulem. Judas genuit Phares et
facta est de Christo promissio , ut Judseis Christum Zaram
antequam intraret .(Egyptum in quam ambo
exlege venlurum aperiret, in quo viderent vaticinia
postea cum patre transierunt.
impleri. Phares autem genuit Estom. In ./Egyplo genuit
Fitii David filii Abraham. Hos duos de omnibus Phares
Esrom, et Esrom Aram, et Aram Aminadab,
elegit quorum Filius dicitur Christus, ul Judaeis qui- et Aminadab Naasson : et tunc
Moyses eduxit eos de
bujsscribit, scientibus ex lege Christum venlurum,
hic esse diu eral in ^Egypto. Naasson fuit dux sub Moyse in tribu Juda
appareret qui promissus, quo
viderentur impleri omnia valicinia; his enim solis in per desertum, in quo genuit Salmon. Iste Salmon
fuit princeps in tribu Juda, qai cum Josue in terram
Veteri Testamento legitur facta promissio Abrahae,
intravit. Isle Salmon in terra promis-
et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrm promissionis
sionis genuit Boozde Raab. ,
(Gen. xxn). Christus est Phares, id est divisio, quia separabit
Abraham et David sunt duae columnaeversantes in
oves ab haedis. Ipse est Esrom, id est sagilta vel
lege quasi in veslibulo ante ostium quod est Chri-
atrium, quia penetrat cprda auditorum. Habet eliam
stus: quas ambit funiculus duodecim cubilorum, id latitudinem
charilatis, qua et inimicos dilexit.
est fides apostolorum. Amplectilur hos in genealo- VERS.4. — Aram autem. Aram Christus eleetus
gia palres, de quorum medio oslium Christus aperi- vel excelsus interpretatur: Electus de
lur credentibus. quo pro-
pheta: Ecce puer meus quem elegi (Ose. xi). Et
VERS.2. — Abraham genuit Isaac : Isaac autem alibi: Excelsus super omnes gentes Dominus (Psal.
genuil Jacob. Ab eo congrue sil generationis exor- cxn). Ipse est Aminadab, id est voluntarius, qui di-
dium cui promissus est primum , in quo est bene- cit: Voluntarie sacriftcabotibi (Ibid. xxxm). Idem
dictio omnium. est Naasson, id est auguriuin, qni novit praeterila,
Mallhaeus generalionem incipit ab exordio pro- prsesentia et fulura. Vel Naasson serpenlinus, quia
missionis. Et etiam usque in linem Iibri hoecagitur, Christus more serpenlis omnes cavit insidias.
ut qui ex liac generalione nalus est, Deus et homo VERS.5. — Salmon autem genuit Booz. Christus
inlelligatur. esl Salmon, id est, sensibilis, quia omnia sentit.
Ab initio ab eo cui primum facta est promissio Ipse accepit Raab, id est Ecclesiara de gentibus.
fidei incipit, ut in hoc palre discant cui primum fa- Raab, fames, vel beatitudo, vel impelus : quia Eccle-
cla est proinissio , qui et quales esse debeani qui •p.sia gentiurn esurit et sitit jusliliam, et dilalata per
volunt in ejus semine benedici. Matthseus genera- orbem lerrarum impetu doctrinae philosophos et rc-
tionem descendendo incipit vel compulat: quia hu- ges converlit. Raab ostendit coccinum in fenestra,
manilalem Christi oslendit, per quam Deus ad ho- id est in ore per confessionem Chrisli passionem
mines descendit. Lucas ascendendo referens formam declarat. Raab meretrix quoenunlios Josue suscepil,
sacramenti aperil. A baplismo cnim incipiens usque quam Salmon princeps tribus Judae sibi copulavit,
ad Deum ascendit, ostendens baptizatos ascendere sigiiificat Ecclesiam de gentibus, quae principi ex
ad hoc, ut sint filii Dei. Juda, id est Christo copulatur. Et sola cum suis sal-
Genuit. Mallhseusponit, genuit: qui nalurse filios vatur, dum Jericho, id est praesens saeculnm, seplem
tantum numerat. Lucas : Qui fuit: qui aliquos se- muris vitiorum vallatum, seplem dieruin tempore tu-
cundum legem vel per adoptionem filios interponit. bis proedicationumcircumvallatur, donec in novis-
Matthaeusponit genuit, et non generavit, forsita*nut sima tuba oranes muri corruanl, et novissiraa mors
ille cognosceretur in fine ostensus de quo dicitur : destruatur.
Ego hodie genui te (Psal. n). Booz autem. BoozChristus de quo dicitur : Ecce
Judam et fraltes. Ideo solus Judas nominatim ex- Dominus Deus in (orlitudine veniet (Isa. XL). Nota
 67 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 68
nullam de sanctis feminis in genealogia Christi as- A sedere Christus, quia regnum David temporale figu-
sumi, sed qnas Scriptura reprehendit. Debuit enim ravit aeternum Christi regnum. Abias. Pater Domi-
de peccatoribus nasci, qui pro peccaloribus venerat, nus, id esl, Christus, qui dicit : Ego ero illi in Pa-
ut discerent sui peccata patrum sibi non obesse. trem, quia tanquam Dominus omnia qumcunque voluit
Unde agnus in Pascha immolandus jussus est assumi fecit (Psal. cxin), Qui etiara esl Asa, id est, attol-
ex capris et ovibus id est ex justis et peccatoribus lens, quia ipse abslulit peccata mundi.
generandus VEBS.8. — Josaphal, elc Judicans vel judicium
Ex Rulh. Moabitide, ut ostendat impletum vatici- Dei, scilicet Chrislus qui judicat orbem terrae in
nium Isaioe: Emilte agnum, Domine, dominatorem aequitate. Joram aulem genuil. Christus est Joram,
tetrw (Isa'. xvi). Per hanc semen Abrahae ad Chri- id est excelsus, qui ail: Nemo ascendil in cwlum nisi
stum deducilur. Ecclesia de gentibus per Ruth signi- qui descendit de cmlofilius hominis qui est in coelo
ficata, priusquam ad Booz, id est ad Christum ve- (Joan. m).
niret, ex patre diabolo erat. VERS. 9. — Ozias autem. Sub Ozia , Joathan,
Ruth significat Ecclesiam quae est de Moab, id est Achaz et Ezechia, prophetavit Isaias de Chrislo.
de gentibus, quae ex palre diabolo et petra deserti Propter peccata principum claudebanlur ora pro-
propter idololatriam de qua Deus suscitavit filios B phetarum. Ezechias. Fortis Dominus, ipse est qui
Abrahae : oblita prioris genlis venit ad Booz, qui dicit apostolis: Nolite timere. Ezechiae cum esset
foriis dicilur, id est ad Chrislum , qui suscilat se- sine liberis dictum est: Dispone domui lum, quia
men fratris sui, id est Moysi qui obiit sine liberis, motietis tu et non vives (Isa. xxxvm). Ideo flevit non
guia nihilad perfectum adduxit lex (Hebt.'\u). Rnth propter longiorem vilam, cum scirel inde placuisse
tiirfensvel festinans ; quia Ecclesia puro corde Deum Deo Salomonem, quia non peliisset arapliores an-
videt quse festinat ad braviutn supernae visioilis et nos : sed quia dubitabat ne promissio Dei implere-
diflinit perseverare in fide et dilectione. tur cum se sciret esse de genere David per quem
Jesse autem. Pater David ssepius nominatur Isai, oportebat venire Christum : et ipse erat sine liberis
sed binomius fuit. Hic autem ideo dieitur Jesse : ut unde et dicebat (Ibiit. xxxvm): Non videboDomi-
sciret eum.venisse; de quo Isaia : Egredietur virga de num Deum, item, non aspiciam hominemultra, etc.
radice Jesse (Isa. xi), etc Hic est flos quem odorat E contra eredebat, quia fidelis est qui proraiserat.
Isaac, dicens: Ecce odor filii mei sicut odor agri Deus autem sentenliam quam dederat, ad probatio-
pleni (Gen. xxvn), quia Spiritus eum abundantis- nem fidei immutat, et spaliura generandi dat.
sime replevit. VERS.10. — Manasses. Obliviosus. Iste est qui
Regem. Non quod solus in hac genealogia rex, sed C quasi converso peccalori dixit: Omnium iniquilatum
quia primus rex de Juda et regum principiuui, pro- ejus non tecordabot (Ezech. xvm). Amon, id est fide-
pter quem et caeteri in solio regni servantur: et per lis vel nutritius, significans Chrislum de quo dici-
istura ordo generationis decurrit ad Christum qui tur : Fidelis Dominus in omnibus viis suis, qui con-
habet regnura David. vocat filios, ut gallina pullos suos (Psal. CXLIV).
VERS.6. — David autem rex. Mystice David, id est VERS.11. — Josias, id est salus Domini vel incen-
Christus qui Goliam, id est diabolum superavit. Ipse sum. Ille esl qui dicit: Dirigatur oratio mea sicut
est manu fortis, vel visu desiderabilis. De eodem incensum (Psal. CXL),etc.
dicitur: Dominus fortis el potens (Psal. xxm), etc. Josias, rex justus, quod non filii ejus quos genuit,
Et iterum: Speciosusforma prm fitiis hominum (Ibid. non in transmigratione, quia nunquani transmigra-
XLIV). vit: sed secuudum praedestinationem Dei ad trans-
Uriw. Uria, lux mea Dei scilicet, id est, diabolus, migranduin, Jechoniam et fratres ejus simul ponit,
qui dixit : Simitis ero Allissimo (Isa. xiv) : cui Ec- ul quorum est cotnmiiiiis iniquitas similis sit et mi-
clesiara conjugalam Christus de solario paternae ma- seria. Jechonias praeparatio Doraini, quia tam pa-
jestatis adamavit, el pulchram faclam sibi matri- trem quam filium Dominusad transmigrandum prae-
monio copulavit. Urias qui est figura diaboli, lux D paravit.
mea Deus interpretalur, qui adhuc transformat se in (ISID.)Veritas historiae hahet, quod duo fuerunt
angelum lucis, et lucem Dei se facit. Jechoriiae, ut unus scilicet pater sit in fine proece-
VERS.7.— Salomonautem. Christusest Salomon, dentis tesseradecadis, alter in principio sequentis.
id est pacificus, quia ipse est pax nostra qui fecit Sed mysiice secundum Augustinum unus et ideroest
utraque uniim. Ipse est Roboara, id est impetus po- in fide prsecedentis et in principio sequentis. Sed
puli, qui velociter populos convertit ad fidem. Ro- quare prselermissus est Joachim pater Jechonioe?
boam. De islo dicitur : Dabo ipsi Roboam tribum forsitan ut typum Chrisii faceret Jechoniam bis nu-
Judam, «i remaneat tucerna David cunctis diebusin meravit, et Joachim ne numerus augeretur praeter-
Israel (III Reg. xi). Quod ad litleram non potest misit.
aCcipi,quia nec Israel curiclis diebus exstitit, nee de Oirtnes qui a David usque ad transmigrationem
David post Christum dux aliquis in Israel fuit. Sed Babylonis numerantur, reges fuerunt.
Christus lucerna est oetornain «elesli Israel, etideo Jechonias. Prior Jechonias, resurrectio Domini,
servatur semper. Super solium autem DaViddicilur sequens Jechonias prmparatio Dominidicitur. Ulrum-
69 GLOSSA ORD1NAR1A.— EYANG. MATTH. 70
que congruit Christo, qui est resurtectio et vita,A inine Joseph? Sed non estconsuetudoScripturarum,
(Joan. xi). ut ordo mulierum in generntionibus lexatur; et ideo
YEBS.12. — Salathiel. Pelilio meaDeus, Christo non per Mariam, sed per Joseph inducilur, cum de
convenit qui dicit: Pater tancte, servaeos quos de- una Joseph et Maria tribu fuerint. Unde et eam
disti mihi, ut sinl unum sicut et nos (Joan. xvn). quasi propinquam cogebalur accipere, ne tribus in
VERS.13. — Zorobabel autem genuit Abiud. Ma-? aliam se confunderel : unde eliam simul lanquam
gister Babylonis, id est confusionis. 111i convenit qui deunastirpe profilenlur in Bethlehem redire cum
inundum ab errore idololalrioead viam verilatis revo- singulis in suam civitatem.
cavit. Fuerunt viri studiosi ex Judaeis dicti Heriles Exemplo Mariseliquet fidelibus conjugatis servato
nropter propinquilalem generis Chrisli, erantque pari consensu 'conlincnliam posse permanere, con-
Nazaraei,qui ordinem genealogioeChrisli partim me- jugiumque vocari non permislo corporeo sexu, sed
nioriter, parlim ex libris Dierum, partim ab avis et custodito menlis affectu. Unde et Joseph vir Marioe
proavis relinenles secundum ordinem scripserunt. dicilur, quia conjugium verum est ubi conservalur
Abiud, id esl, pafer meus. Iste Christo convenit, de amoris effeclus , et in Maria fructus nuptiarum in-
quo dicitur : Ipse invocavit me: pater meus es lu ' venilur.
(Psal. LXXXVIII), elc Eliacliim. Dominus resusci- B VERS.17. — Omnesitaque. Decurso ordine gene- .
lan.s.llle qui dicit: Omnis qui videt Filium et credit rationjs tandem, in fine concludendo, evangelista
in eum, habebit vitam wternam, et ego resuscilabo. recapitulat sub niyslico numero.
eum (Joan. vi), ctc VERS.18.— Chrisli autem generatio. Sine addita-
YEBS.14. — Azor. Adjutus. Ille est qui dicit: mento, Jesu, ponit, ut eum intelligas de quo pro-
Bcce Deus adjuvit me , Dominus susceptor est animm pheta : Unxit te Deus tuns. Jesus, quod substanlia-
mem (Psal. LUI). Sadocli. Justus, id est Chrislus, liter illi convenil, angelo reservat, ut qui posl dictu-
de quo dicitur : Juslus Dominus et justitias ditexit rus est conceptum de Spirilu sancto, nomen ei
(Ibid. x). Achim, id est, frater meus iste. Quis alius propriuin ex salvationis olficio subliinius declaret.
quam ille qui homo lieri voluit, ut possit habere fra- Sic erat. Sicut dictum esl, ut ex Josepb, origo Ma-
tres, de quibus diceret : Nuntiabo nomentuum fra- rioe,quoeet de David claresceret : et Christus, non
liibnsmeis (Ibid. xxi). Eliud, id esl, Deus meus con- ex ejus semine, ut Deus et hoino , per genealogiam
venit Chrislo qui dicit : Deus meus ut quid dereli- homo, per hoc, de virgine de Spirilu sancto Deus
quisii me (Mutth. xxvn) ? ostenditur. Sic, inquain, erat ut prsescripta est et
VERS.15. — Eleazar, id est, Deus meus adjutor. mox dicetur, sicut postea signis et prodigiis mani-
llle est qui ex persona hominis uixit : Deus meus C festatur, ut totus liber Deum et hominem natum
sperabo in eum (Psal. xc). Mathan. Donans vel do- demonstret : quod est credendum ut possit intelligi.
halus. Ille est qui dedit bona hominibus, et de quo Hic enim sensus dcficit huraanus, ubi non est natura,
dicilur: Sic Deusditexit mundum, ut Filium suum sed virtus : qui non credit non intelligit quod virgo
daret (Joan. m). peperit, quod verbum caro factum est.
Per hos patres Christus in roundum, et omnium Cum esset desponsala. (ORIG.)Ideo desponsata ut
horura in se gerebat officium. Et dignum est ut per significaret Ecclesiam, quae virgo est et sponsa : et
eamdem lineam sanclilatis ad etim asceudamus, per ut per Josepb, etc, usgue ad desponsatio fiebat per
quam ad nos dcscendere est dignatus. aliquot dies ante assiduam cohabilationem , et inte-
YERS.16. — Joseph. Apponens Christus qui Ju- rim erat uxor sub cuslodia viri.
docis genles apposuit, qui el paler Christi dicitur , Antequam convenirent.Non quod postea convene-
quem de sua conjuge nalum adoplive suscepit: sed rint : ut si diceremtis antequam poenituerit, morte
el putative paler dicitur. Joseph Mstlhxus dicit fi- praeventus est. Non quod postea convenerint; sed
lium Jacob, «t Jacob filium Malban. Lucas Joseph ostendil proximum leropusnuptiarum, in quo nuptia-
filium Heli, el Heli filium Mathat, sed Mathan et rum solemnia celebrantur.
Mathat de eadem uxore Hesta nomine singulos ge- Invenla esl in utero habens.Invenit Joseph in utero
nuerunt. Malhan qui per Salomonem descendit, habere, sed non de Spiritu sancto sciebat esse: cum,
eam prius duxit, et relicto uno filio Jacob obiit, et postea ut dubius deliberarel dimittere eam, aposto-
postea Mathat qui per Mathan descendil de David, Ius autem hoc addit ne inlerim surreperet suspicio
eamdem duxit et genuit Heli, sic Jacob et Heli fra- lector.. Quomodo hoc factum sit, et quo ordine,
tres sunl uterini. Jacob autem uxorera Heli fratris vel in qua civitate Christi conceptio sit celebrata ,
vuisineliberis defuncti,ad suscilandum semen ejus, hoc praeterraissuma Luca exponilur.
r„ccipiens,genuitJoseph nalura'suum, sed secundum YERS.19. — Justus. Per fidem.qua credebat Chri-
<egemHeli filium. Quod dicilur filius nomine ejus stum de virgine nasciturum , et voluit se humiliare
vocari cui suscitatur, non est verum cum Booz ante tantam gratiam.
eum queragenuil ex Rulh, non Elimelech cui susci- Quodjuslus erat, hoc est testimonium caslitatis
tatur, sed Obeth vocavit. Marise, ut qui servat innocenlera, justus dicatur :
Vtrum Mariw. Quid ad Chrislum generatio ex scd et pius dura nollet propalare, ex conscienlia
David deducta ad Joseph, cum Chrislus non ex se-; caslitalis juslus, ex timore pius. Sciebat illam esso
71 WALAFRIDI STRABI'FULD. MON. 0PP. PARS I. — THEOLOGICA. 78
inculpabilem : sed unde yel quid esset iguorabat: et lA impleatur arbitrio : ut bsec de qua hic agilur. Alia
ideo mediam elegit viam effugiendi, ut neque inno- est ex praescientia Dei cui noslrum admiscelur ar-
cenlem proderet, neque rei incognitae consentiendo bitrium. Alia est, quoe comminatio dicitur, qusefit
sc reum faceret coram Deo. Vera virtus est, cum ob signum animadversionis divinae, ut fugiant a
nec pietas sine justitia, nec sine pietate justitia, quae facie arcus electi, et juslepereantincauti, et non ex
separatse ab invicem dilabuntur. praescientia : quia longe aliter scitur, quam fulurum
Et nollet eqm. Quam desponsaverat in conjugium comminelur.
ducere, ne videretur quod ignorabat celare. Vel VERS.25.— Ecce virgo. Admiratur propheta Isaias,
traducere ad pcenam io qua noverat non esse infa- et quasi omnes de somno suscitans, ait: Ecce virgo
mlam, quia sciebat se eam virginem accepisse , in- in utero habebit (Isa. vn). Spiritui sancto praesens
lactam servasse. erat quod in tempore riondum erat. Ecce virgo, etc.
VERS.20. — Hmc autem eo cogitante. Hic docemur Dicunt Judaei quod non est boc nomen integritatis,
diu deliberandum esse in incertis, ne peccetur te- sed setatis puella. Sed quomodo tunc est signum?
meritate levitatis. Eece angelus Domini. Quia sic Sensum lsaioe sequitur, non verba. Pro concipiet,
pie cogitat, consolari meretur , et consilium suum ponit: In uteto habebit: et vocabunt, pro vocabis,
meliori consilio mutatur. Fili David. Recognosce B 1 vel vocabitur.
quod promissum est domui David , de qua tu es et Emmanuel. Proprium est Christi, ut Jesus, quia
Maria, et vide impletum in ea. Noti limere. Quam- cum his quos salvat, semper adjuvando perseverat.
vis tantum sit quantum credis , et ne timeas pro Tribus de causis de Veteri Testamento astruit ea
reatu, sed amplectere charilalis intuitu. Conjugem. quaeponit in Evangelio : pro teslificatione, ut habeat
Conjux erat non concubitu, sed affectu, non conjun- testimonium a lege et prophetis : pro confirmalione
ctione corporis, sed copulatione animorum. fidei, quia facilius credimus cum Videmusimpleta
Nola conjugem dici a prima fide desponsationis. quoesunt praedicta: pro conjunctione Novi et Veteris
Igilur dispensationis est, si quis permittitur aliam Testamenti.
ducere post sacramentura sponsionis, et si nunquam VERS.24, — Exsurgens aulem Joseph, etc. (BEDA.)
deWtutn solvere possit. Moraliter. Quisquis a Deo movetur, solvat moras,
Bene Joseph vir, et Maria conjux dicitur, cnm in surgat a somno : faciat quod jubetur. Fecit sicut
eo servatur affectus amoris,quodverum conjugium, ptmcepit.Perfectaobedientia. Fecil non tantum quod
et in ea sine coitu est fructus nupliarum. praecepitangelus, sed etiam sicut praecepit. Exhibi-
ln ea natum est. De ea nasci, est in lucem pro- tioneservitutis.eieffectu amorisobediens rectedici-
duci. In ea vero nasci, est concipi, vel secunduwi'C tur fecisse sicut praecepit ei . Angelus Domini. Non
prsesenliam angeli quam habet ex Deo : cui futurum relinquitur meniiendi locus, ubi oflicium angelorum
quasi prseteritum, natum dicitur. De Spiritu sahcto celebratur. Et accepit conjugem, etc Ad vitandam
esl. Spiritus sanctus dicitur Deus, et donum Dei, virginis infamiam, ad celandum Salvaloris adven-
et charitas, et sola charilas eum incarnari fecit. tum, ad necessarium pueri nascenlis obsequium.
VERS.21. — Pariel. Ne videretur Joseph non esse VEHS.25. — Donec peperit. Non quod post, quod
necessariusei, subdit: Pariet. Et ila eris necessarius magis constat : cum multis modis cognovit Deum
procuralioni. Et vocabis nomen ejus Jesum. ldem esse qui natus est.
dicit isli quod proedixeral Mariae ut promissum Non quod postea cognoverit: sed ponilur donec,
Salvatorem jam venisse tam viris quam feminis re- pro e*, vel pro mtetno, ut : Donecponam inimicot
praesentet ex voce. Ipse enim. Nomen interprelatur. luos scabellum pedum tuotum (Psat. cix). Dicilur
VERS.22. — Hoc autem, etc Quod propinquo est quod Joseph Mariam facie ad faciera videre non
desponsata : quod inventa esl in utero habens : quod poterat, quam Spiritus sanctus a conceptione ira-
peperit virgo : quod Jesus vocalus est: quod salvat. pleverat penitus. Et ideo non cognoscebat facie ad
Hoc enim ail Evangelista, quando jam omnia im-._ faciem quam desponsaverat, donec uterus evacua-
pleta erant. retur : de quo hic non agitur. Primogenitum, etc
Ut adimpleretur. Isaiae prophetia, signum est prae- Primogenitum dicitur omne quod aperit vulvam,
scientiae Dei, quia quod dicit certum est a Deo sive aliud sequatur sive non. Vei primogenitus inler
praesciri : et ideo ab homine debct limeri. Nullum omnes electos per gratiam. Proprie autem unigeni-
aulem signum quod designat, efficit: sed lantum tus Dei Patris vel Mariaedicitur.
signat quod ostendit, sic prophetia non necessita- CAPUTn.
tem eorum facit qute prsedicit, sed signum est proe-
scientiseDei. VERS.1. — Cum ergo natus, etc Quarovis Mat-
(HIER.)Non est necessitas rerum ex eloquio pro- thseus nativitatem prsetermittat, tamen adventum
phetarum, sed sola exhibitio veritatis. Prophetia magorum referens, breviter eam coramemorat, sic
non fecit necessitatem eorum quse dicit, sed signum dicens : Cum ergo. (RAB.)Quatuor hic ponuntur a
est praescientise Dei. prophetis roborala, nativilas, nomen, locus et tem-
Prophelia alia est ex praedestinalione Dei, quami pus, etc, usque ad de adventu magorum Lucas la-
necesse est omnibus .niodis evenire, ut sine nostroi cet, et Matthaeusexponit.
75 GLOSSAORDINARIA.— EVANG. MATTH. 74
BetkehemJudm. Ad differentiam illins qiiaeest in j i tione comitantes, ad agnitionem veritatis, etc,
Galilaea,in tribu Zabulon.Duoeenirasunt Bethlehem: usgue ad ut eos tantse visionis mysterium non la-
Bethlehem prius dicta est Ephratha, Bethlehem do- teret, et quod oculis ostendebatur insolitum, ani-
mus pauis, quia ibi nasciturus erat Panis vivus qui mis non esset obscurum.
de ccelodescendit, qui ponitur in prsesepio: ut irra- VERS.3. — Audiensautem Herodes, etc Rex di-
tionabiles pastos, faciat socios angelorum. Significat citur, ut collalione ejus qui quaeritur, hic intelliga-
aulem Ecclesiam, quaeest domus in qua panis vi- tur extraneus, quia jam defecerat proprius.
vus comeditur. Audiensautem Herodes. Alium regem Judaeorum
In diebus. (HIER.)HOCnon ponit tantum pro tem- quam se quaeri, volebat enim cum esset alienigena
pore, sed ut videatur impletum, etc, usgue ad legitimus rex videri: et ideo codices quibus genea-
Judoeilocura irisinuant: tempus adventus non co- logia texitur cremavit.
gnoscunt. Tutbatus est, etc Vel quia exitum regni sui ti-
(Aue.) Manifestatus est Jesus non doctis nec ju- met, vel propler iram Roraanorum si hoc patere
stis : praevaletnamque, etc, usgue ad ut nullus ma- tur, qui decreverant ne quis rex vel dominus sine
gnus superbiret, nullus infirmus desperaret. eorum consilio diceretur. Nato rege cceli, rex terrae
Venerunt. Magi, non post annum : quia turic non B turbatus est, quia nimirum terrena altitudo confun-
inveniretur in praesepio, sed in yEgypto, sed decima ditur cum coelestiscelsiludo praedicatur.
lertia die. Fuerunt autera de terra Persarum ubi et Cum illo. Propter favorem : quia saepe populus
Saba fluvius a quo regio nominatur, juxta quam et plus eis injuste favet, quos crudeles sustinent. Unde
Arabia est, ubi Magi fuerunt reges. Qui etsi tria Salomon: Rex injuslus omnesministtos impios habet
munera obtulisse dicunlur, non ideo non plures (Ptov. xxix).
quam tres fuisse probantur, sed ut. per eos gentes VERS.4. — Et congregansomnesprincipes sacerdo-
quoeex tribus fiUisNoe nalae sunt, venturoe ad fi- tum. Notadiligentiam inquirentis, tit si inveneritfa
dem proefigurentur : vel lot fuerunt principes, qui ciat quodpost se velle ostendit: sin autem, excusa-
multos duxerunt in suo comitatu. Ideo Magi apud tus sitRomanis. Explorabat etiam, si rex eorum tri-
Jerosolymamproecipuerogant: quia per Balaam de stes vel laetos faciat Judaeos. Ubi Chrislus nascere-
Israet nasciturum audierunt. Nova enim stella novum tur. A Judoeis quaerit locum, a Magis tempus, ut de
hominemindicabat. Slella, Christus quem sequi de- utroque fiat certus.
bemus, qoi nisi in cordibus orialur, rex Judaeorurain VERS.5. — In Rethlehem Judm. Locum na-
Orienle non quoeritur. tivitatis exprimunt, quem testimonio Scripturas
VERS.2. — Ubi est, qui natus est rex, etc Con- *" didicerunl, ut ipsa eorum scientia illis fieret ad
fusio Judaeorumest, ubi Cbristi nativitatem a genti- testimonium damnationis, nobis ad adjutorium
bus discunt.et si non crcdunt, inexcusabiles sunt. fidei.
Vidimusenimstellam. Hoec stella Dominicae nativi- Ex hoc patet, quia non ex ignorantia, sed ex cor-
tatis nuntia nunquam prius apparuit, sed eam tunc dis duritia credere noluerunt.
puer creavit, et Magis deputavit: quae mox peracto VERS.6. — Ettu, Bethlehem.Hoc sic ponit, ut ab
officio esse desiit. Christum nondum loquentem eis dictum est, quia etsi non verba, veritatem sen-
muta steUapraedicat,postea loquentemapostoli nun- sus quodammodoponunt.
tiaverunt Judseis, tanquam ratione utenlibus ; sub- VERS.7. — Clam vocatis Magis. Remotis sacerdo-
stantia rationalis, id est, angelus ortum Christi nun- tibus et scribis; timebat enim ne Judoei quasi ex
tiavit. Magosvero primitias gentium nondum ra- Dei oraculo promissum occultarent, si se velle eum
lione ulentium irrationalis, id est stella, perduxit. perimere senlirent. Ideo etiam promisit se adorare,
Pastoribus angeli, Magis stella, utrisque tamen lo- ne quis sentiret dolum ejus : sed sine suspicione ob
quitur lingua ccelorum, quia jam cessabat lingua gratiam favoris ei renuntiarent.
prophetarum. Utrum stella orta sit in oriente, an Ij VERS.8. — Adotemeum. Herodesdevotionempro
ipsi ibi posili natam ad occidentem viderint, ambi- mittit, sed gladium acuit : malitiam cordis depin-
guum est. Potuit enim nasci in oriente, et eos in gens colore humilitatis. Finxit se vultu et verbis
Jerusalem perducere. Sed dum humanum quasi ex adorare eum, quem invida mente cogitabat occidere.
legequoeruntauxilium, divino deseruntur. Per stel- Cujus personam repraesentant hypocritae, qui fictc
lam intellexerunt eum in Judsea natum , et ideo Deuni quoerunt,nunquam merentur invenire.
Jerusalem veniunt, ubi locum discentes tunc aggressi VEBS.9. — Et eccestella quam videtant. Ingressi
iter primum habent slellam praeviam quam reco- Judaeamdeseruntur indicio stellae, ut cogantur ex
gnoscunt. lege inquirere. Vel divino deseruntur auxilio qui
Allegorice. SteUa est iUuminatio fidei quae ad quaerunt humanum. Nec decebat signum infidelibus
Christum ducit. Dum divertunt ad Judaeos, eam datum apparere domesticis legis et prophetarum;
amiltunt: quia dum a malis consiUumquoerunt,ve* quia, si Mogsenet ptophelas non audiunt: neque si
ram iUuminationemperdunt. quis ex mottuis, etc. Non tenuit aethereas vias : sed
(LEO.)Sequuntur tres viri superni luminis du- multum domui vicina, aliter non discernerent do-
clum et praeviifulgoris indicium intenla contempla- mum.
PATKOL.CXIV. 3
 7* WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PABS I. — THEOLOGICA. 76
Moraliter. Stella est bona exhortatio ducens adI A occulte per fugam ad illustrandam ^Egypturadescen-
Chrislum. Vel potius fides quoe est mentis illumina- dit, relicta nocte Judaeis.
tio, per quam ingrediens Christumvidet qui est steUai Nocte tulit in ^Egyplum,quia nocte ignorantiaehis
matutina : et eo viso gaudet gaudio et adorare nonu a quibus ipse recessit reliquit incredulis. Quando
desinit. redit, noctis non fit menlio, quia in fine mundi,
YERS.10. — Gavhisunt gaudio magno, etc. Gau- Judaeifidem tanquam Christum ab ^Egypto reverten-
dio gaudet, qui propter Deum (qui verum gaudiunrt, i, tem suscipientes illuminabuntur.
est) gaudet. Addil et magno, quo nibU est majus. /n jEgyptum, et erat ibi, etc OmnigenumDeum
Et valde gavisi, quia de magno polesl aliu» plus,, monstrat venerantem : quia Christus a Judaeis non
alius minus gaudere. receplus, per prsedicationemtransit ad genles. Fugit
VERS.11. Et intrantes domtm, etc Tres Magi in /Egyptum sicut nalus est, ut corruptam reparct
uno itinere Deum veniunt adorare : quia in uno, naturam. Sic fugit, ut fugaces revocaret. Quodfugit,
Christo (qui est via) inseparabilis Trinkas ab eis; sacramenti fuit non timoris, ut exemplum fugiendi
erat adonanda. Puerum' eum Maria matte ejus, etc. daret suis. Non fugii mortem qui mori veuerat:
insidias expavit qui veneral aperire versulias
Ssepepuer nominatur, ut eum agnoscant, de quo . nec
dictum est: Puer natus est nobis. B diaboli. De hac fuga proedixit Isaias : Ecce Dominus
Cur non et Joseph cum Mariainventus est a Magis? qscendetsuper nubem levem,id est, carnem sine pec-
Ne aliqua inde malaesuspicionisoccasio daretur gen- calo: ingtedietutque jEgyptum (Isa. xix). Septem
autem annis in iEgypto latuit.
libus, quoeprimitias suas statim nato Saivalore ad
eum adorandnm miserunt. Ex Mgyplo vocavi. In Osaea juxta Hebraicam
veritatem hoc invenitur: vel in libro Numerorum,
Adoraverunt eum. Sic confitentes Deum, quem ut
quidam asserunt : quia totum dispositione Dei
actura esse hominem et
intelligunt, morilurum quod factum esl.
per myrrham ostendunt. VERS.16. — Tunc Hetodesvidens. Yerisimileest,
Et apertis, etc Fidem suam mysticis protestan- quod cum Herodi nihil renuntiatuns essei a
Magis,
tnr muneribus : Munera clausa, fides est cordis; credidit illos fallaci stella deceptosesse, et ideo ad
munera aperta, etc, usgue ad vel per bsec tria in se non esse reversos : unde et tandiq-guievit a pucri
eodem Christo intiraanlur, regia potestas, divina ma- jnquisilione. Deinde vulgatis his quaein templo facta
jestas, humana mortalitas. dictave fuerant, se a Magis sensit illusum , et ia
YBBS.12. — Et retpotuo accepto.SicutMoyses ta- mortem Christi properans pueros occidit.
"
cens clamabat, sic isti pw affectuinterrogabantquid* Yerisimile eet per annum et quatuor dies a nati-
divina juberei volufttas. BJaec responsio non flt per an - vitate Cbristi Jierodem in puerps desaevisse: quod
gelum, sed per ipsum Deum, quia nullus alius viam forsitan ideo distulit, quia Romam profectus est, vel
reversioais iiistiUiii, aisi ille qui dicit: Ego sumtna, -ibi accusatus, vel ut Romanos consuleret super his
veritas, et vita. Nonloquiturpuer ad eos, ne divinilas quas de Christo dicebantur. Ideo forsilan tandiu ab
aute tempus revelaretur, et vera hunianitas haheatur. inquisitione pueri se continuit, ut solliciiius eum de-
Unde et moi in iEgypium mittitur : quia et fides ffehenderet, neque elabi aliquo modoposset.
nutrienda erat ad prsemium, et vita doctrina?prae- Occidit omnespuerot. Quam cilo Christus appa-
paranda est ad eundum. Per aliam viam, etc In hoc xuit mundo, incepit in eum persecutio : quae figu-
forma datur credentibus, ut devoti ad Deun»veniaot: jravitpersecutionem sanctorura : et dum infansquae-
et quodjubeat intendant, scilicet, ne ad diabolum xitur, infantes occiduntur; in quibus forma martyrii
redeant: sed per semitas virtutum ad patriam ve- nascitur, ubi infantia Ecclesiaededicalur.
niant, et qui ceciderunt contemnendo resurgant Figurat mors parvulorum passiouem omnium
obediendo. martyrum, qui parvuU,Jiumilesa innocentes occisi
(LEO.)Adorant in came Yerbum, in infantia sa- fc sunt: qui non in Judaea tantum, sed ubique passi
'
B
pientiam, in infirmitate virtulem, et in hominis ve- sunt ab impiis, quos significat Heredes. Quod bimi:
ritate Dominummajestatis, etc, usque ad quia quod quia doctrina et operalioneperfecli. JJiisoccisisChri-
erat in substantiis proprium, non erat in persona stus evasit: quia corpora possunl perimi, djvinitas
diversum. non contingi.
VERS.15. — Accipe puerum, etc. (HILAR.)Cum Et in omnibusfinibut ejut. Nonest contentus va
desponsatam eam justo significabat, conjugem nun- statione Bethlehem, sed adjacentia loca vastavit;
cupavit, 8ed post partum mater tantum Jesu osten- nec ullam miserieordiamsetatis habuit a filio unius
ditur, ut quemadmodum justo Joseph deputaretur noclis usque ad filiumduorum annorum, quin omues
ItarJa mviiginiUte ee*jogium, ita veoerabUis ejus occideret.
ostendere^urin Jesti matris virgwitas. A bimatu.ldeo a bimatu, ut sicut prseoccupaverat
VEBS.14, IS. — Qui.consur^ent.Joseph figura prac- Herodesttues civitaiis, ita et praeoccuparetalium an-
Acatorum, qui Gbristnm, eum matre, id est, fidera num. Ideo eliam a bimatu : quia timebat, ne puer
€hristi, et Ecclesiaetulerunt ad gentes, relicta He- cui famulabantur sidera, paulo supra aetatem vel in-
rode, id est Judoeorum infidelitate. Nocte. Quia fra speciem sibi conformaret.
77 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 78
VEBS.17.—Tunc adimptetum est. Adimpletumdicir A i functi. Tradunt quidam quia fecit Herodes super
tur :quiaantequam fieret legenlibuseratsemiplenum, funus suum nobiliores Judaeorum occidere, ut sic
quia quod inlittera sonabat, aliquid futurum occulte cogeret Judseosmortem suam flere.
promittebat. YERS.21. — Qui consurgens. Allegorice. Joseph
(CHRYSOST.) Dicit quod stella per annum apparuit, gerit figuram aposlolorum, quorum oiBcio Christug
sicut in destruclione Romanorum signa apparuerunt circumfertur. Aposloli primam venerunt in terram
in ccelo, quando vox angelorum audita est: Trans- Israel : quia primum praedicaverunt Judaeis.Sed pro
eannis ab his sddibus. Herode, id est, manente haereditaria infidelitate, me-
VERS.18. — Voxin Ranw.Idest, in eicelso lopge tuunt ct recedunt admoniti gratiam gentibus praedi-
laleque diffusa est. care, el ad eas Christum transferre.
Allegorice. Vel, vox Ecclesioede nece membro- Nominata terra Israel visum est Joseph non ali-
rura gemenlis usque ad solium superni ascendit cubi talem puerum debere habitare, nisi in Jerusa-
judicis. VOx in Rama. Propter uxorem Levitae lem ubi erat templum et celebratio prophetarum.
fornicatione peremplam, secundum numerura tri- Tamen angelus intelligi voluit Galilaeam, quam et
buum in duodecim partes divisam, omnis Israel Judoei incolebant, quod ostendit sic fuisse praedesti-
trtoum Benjamin proeler trecenios viros delevit: eo-1B nalum, quia Nazareusvocabilur.
rutn qui superfuerunt ploratus et ululatus auditus VEBS.22. — Timuit illo ire. Si timuit Judaeampro
est usque Rama, qui est locus juxta Gabaa duode- Archelao hoerede palernoe crudelilatis, cur non ct
ciino milliario a Belhlehcm. Audita. Exaggerat, ut Galilaeam,ubi Herodes alius fraler ejus regnabat 1
hyperbolice Rachel jam mortua, dolentis affectu fi- Quia Archelaus post patrem monarchiam totius re-
lios jam fleredicatur. Unde per hoc de Chaldoeis hi- gni oblinuil : sed insolescensa Tiberio Caesare de-
storia tcxitur quod similis essel ab eis cladi priori jcclus est Lugiluniim in exsilium, et tunc divisum
populo Judaeorum futura vastatio. Sed verius reve- est regnum in quatuor letrarchias, qiiarum unam, id
lante per evangelistam spirilu, prophetia de nece est Galiloeam,Herodes frater ejus obtinuit.
puerorum accipitur. Dicit ergo, quod tunc comple- Quaeriiur : quaye non limuii Joseph ire in Gali-
tum sit quod dictura est, quia elsi ad imminentem loeam sicut in Judoeam, cum et ihi regnaret Arche-
captivitatem sermo propbetiaerespicit, tamen in eo laus? Sed melius potuil in Nazareth (quae rernola
sicut in umbra, futura veritas csedis infantium pro- eral) lalere quam in Jerusalem, ubi erat caput re-
nuntiatur. gni et assiduus Archelaus.
Rachel. Quia sepulla est juxta Bethlebem, et ex Secessitinpartes.QnodClmstus illuc non transfer-
lerreno corporis hospitio matris nomen accepit. Vel G turubiregnabal Arcbelaus,significat,qiiiaillisabscon-
quia mulli de Benjamin et Joseph occisi sunt. De deturChristus, in quibusregnabit Antichristus.
Rachel nalus est Benjamin, ad cujus sorlem nonper- VEBS.25. — Nazatelh. Nazareth, germen novellum
tinetBethlehem,sed ad tribum tantum Juda. Sedquia vcl flos campi interprelatur, de cujus radice germi-
contigusetribus suritJuda et Benjamin in finibus Beth- nis sanclus sanciorum ad significandum aeternitatis
lehem, multi quoque de tribu Benjainin occisi sunt. suaesubstantiam ascendisse legitur. Sicut ergo eligit
Nota quod melius per R ichel (quam si per Beth- tempus quo nascerelur et locum, ita et civitalem in
lehem plorasse diceretur) figura sacramenli in- qua coalesceret : cujus nomen indicio esl, quod ipsa
iuiitnr, quia per eam in omnibus schema Ecclesiae• sanclitas, in sanctiiate nutritus, sanctus sanctorum
commendatur, quse plorat non tam morte translatos, recte dicitur : unde et discipuli ejus prius Nazaroei
quam supplicioperemptos. Rachel. Id est Ecclesia,, dicli sunl,sed poslca a Cliristo Chrisliani vocalisunt.
suos leneros agnos plorat pereraptos: neque vultt Nazarcth Galiloeoequo transfertur, partem ejus-
consolari in praesenti, quia non sunt : sed omnemi dem gentis quoefidem susceptura erat, signilicat.
spem et consolalionemadaeternam transmiltit vilam. undc flos interpretatur : quia Ecclesia quo ardentius
Plorat Ecclesia, et non vult eonsolari hic : quiai -. a terrenis ad ccelestia transmigrat, eo magis virtu-
filii sui non sunt de hoc muudo. Yel plorat: quiai tum floreet germine aburulat.
dum parit, juslitiam habet unde dicitur : Vos plo- Per prophelas. Prophetas plaraliler dicit, quia non
rabilis, etc, sed addilur consolalio : Tristitia vestrai habemus fixum de Scriplura exemplum : ostendit
verlelur in gaudium (Joan. xvi). sensum non verba se sumpsisse. Vel eisdem verbis
VERS.19. — Defuncto aulem Herode, ecce, etc in Isaia juxta Hebraicam veritatem : Nazarmut de
Quia sopita Judoeorumperfidia, et Helia et Enochi radice ejus ascendel(Isa. xi).
praedicantibus,Judseaverbura Dei recipiet. CAPUT m.
Dcfuncto rege ilUco coraplices ejus pereunt, sic' VERS.1.—In diebusautem.Praeterit multa, et transit
cessante persecutione Ecclesisead ccelestiainviiatur. adpraedicationemJoannis. In rffefiu*.Nonsolumpueri-
VEBS.20. — /» terram. Non determinat in quami lioeannos, sed omnes asque ai praedicationent Joan-
partem, ut dubitante Joseph angelus revertalur : ett nis comprehendit, id est, cum fere esset triginta an-
frequenli ejus allocutione Joseph cerlior reddatur. norum.Lucas signiikaiitiiis temporaexpiimit: Aano
Quia non dislinxil in quam parlem, ideo Josephusi quintotlecimo iinperii Tiberii Coesaris. Pra-dicans.
inieUexit Judxam quas dijjnior pars regni erat. De- Manifeslavit sc qui piins siiuerat, baplizando, viam
 79 WALAFRIDI STRABl FULD. MOS. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 80
proeparansDomino. In deserto Judmm. Quia Judaeis A pretatur, quia de superbia veteris hominis ad humi-
Deo deserti erant, quibus necessaria esf poenitentia, litatem confessionis et emendalionis descendebant.
ut redeant. Jam tunc enim baptizandis exemplnm dabatur confi-
VERS.2. — Pmnitentiam. Hoc praeconuntiat, quod tendi peccata et promittendi meliora.
post per seipsam Veritas; pcenitentia proecedit,sequi- VERS.6. — In Jotdane. Quia in eo figura baptismi
tur promissio regni: qui vere pcenitet, in se praeter- praecessit, et exnomine descensumdesuperbia exi-
itos errores, deinde erigit animum ad cceleste re- git, quod congruit baptizatis. Confitentes. Confessio
gnum. Si gralis in baptismo fit remissio, cur prsedi- peccatorum, conscientiae est testimonium timentis
catur poenitentia? Sed triplex est modus pcenitentiae. Deum. Qui enira timel judicium Dei, peccata non
Primus, errores et omnia mala ante baptismum ab- erubescit confiieri. Perfectius timor solvit omnem
renunliare et condemnare : quod necesse est ad pudorem. Confessiopeccati pudorem habet, et ipsa
Christura venluris. Secundus, post baptismum lapsos erubescentia est gravis poena. Ideoque jubemur con-
per posnitentiam revocari. Tertius, quo sancti quo- ' fiteri peccata, ut erubescentiam patiamur pro poena.
tidie a talibus purgantur peccatis sine quibus vita Nam hoc ipsum pars est divini judicii. :
non agitur. VERS.7. — Muttos Pharismotum, etc. Hi sunt ex
Poenitere est ante acta deflere, et deflenda non B hsereticis Judaeorum, et Pharisaei observationum et
committere. Pcenitentibus regnura ccelorum adesse traditionum proeferunt justitiam. Unde et Pharisaei,
dicitur. Non terrena, ut in veteri lege : et hoc per id est, divisi a populoper privatam juslitiam dicuntur.
obedientiam Christi. El hoc regnum ccelorum pri- Sadducaei, id esl justi: vindicant enim sibi quod non
mus Joannes prsedicavit: Pmnitentiam agite. Prima sunt : bi negant resurreclionem, dicentes animam
virtus est, per pcenitenliam perimere veterem homi- inlerire cum corpqre: quinque libros Moysirecipiunt,
nem, et vitia odisse : quod qui non facit, non modo prophetas respuunt. Hos venientes ad baptismum
virtutes non comprehendit, sed nec etiam supplicia Joannes increpat : quia maxime "indigebant corre-
fugit. Poenitentiaevirtus limore concipitur, qui est ctione et pcenitentia.
inilium sapientise. Pcenitentia a puniendo, qua quis- Profle«iest)tper«r«m,etc, idest, venenati venena-
que punit quod illicite commisit. torum Alii: quia bonis invident eosque persequuntur,
Poenitentiam agere est dignos fructus poenitenliae proximos laedunt ut patres eorum.
facere. Regnum catlorum. Id est Christus, perquem Vipera patrem suum occidit, sic Judoeiprophetas
sancti regnant in ccelestibus. Vel Evangelium, quo qui erant patres eorura.
invitat ad regnum. VERS.8. — Fucite ergo fructus dignos. (BEDA.)
^ Quasi diceret : Quare
Appropinquavit enim, etc Nisi appropinquaret, prius venena non deponitis,
nemo redire posset: quia infirmi et caeci via (quae ut sic ad baptismum , elc, usgue ad gratia est quse
est Christus) carebant: quam parans Joannes poeni- sentit, sentiens quserit sanctitatem.
tenli anteponit. YERS.9. —Dicoenim. Acarne retrahit, ut cogi-
VERS.3.— Vox clamantis. Joannes vox, Christus tent opera praedestinationis Dei. Prima sunt rudi-
verbum, qui clamat in Joanne : Nullum verbum sine menta fidei, credere Deum posse quidquid voluerit,
voce auditur, nec vox sine intelligentia verbi valet. ut omnia qui de nihilo creavit, possit de lapidibus
Vox viara verbo praeparat, ut recipiatur. Unde : Pa- veldepulvere filios Abrahae formare. De lapidibus.
tavi lucernam Christo meo (Psal. cxxxi). Demonstrative ad illos lapides quos Josue de Jor-
In desetlo. Forma pocniteniibu» : locus conversa- dane transferre fecit, ad quos quasi digitum exten-
lionis, non frequentia hominum, sed desertum. Ve- dens ait.
stilus non mollis ad fluxum, sed asper : victus tenttis Josue duodecim Iapides de medio Jordanis in ter-
_el inusitatus. ram transportari fecit, et alios ex terra in eodem
Typice, desertum significat sanctorum vitam a alveo restitui: per quos excoecatioJudseorum et gen-
mundi illecebris segregatam. jv tium ad lucem transformatio praesignatur.
Viam Domini. Via Domini ad cor dirigitur, cum Vel gentiles lapides vocat: et est sensus : Ne glo-
sermo ejus diligenter auditur. riemini de semine carnis : quia hi tantum sunt filii
VERS.4.— Ipse dutem Joannes. Qui pcenitentiam Dei, qui per gratiam sunt illuminali et interius sus-
praedicat, habitumpoenitentioeprselendit. Ineovilitas citali. Suscitare signanter dicit, quia ChrislusSa-
vestisetcibilaudatur, quorumusus in divite arguitur. rara, id est Ecclesiam, accepit, et suscitat per gra-
lpse autem Joannes in semelipso erudit pceniten- tiam filiosAbrahse defunclo sine Uberis, ne tantus
tes, et formam vitse exhibet in deserto habitans, de patriarcha privaretur promissis. In cujus rei praesa-
locustis vivens, piloscameli vestiens. gium olim Deus de Sara genuit filium.
Servus Dei non debet habere vestimentum ad de- VEBS.10. — Jam enim securit. Ne antem videren-
corera vel ad delectationem, sed tantum ad tegeri- tur immunes, si se a talibus sacramentis separarent,
dam nuditatem. Inde Joannes pilis vestiebatur. comminatur. Securis. Chrislus, qui ex manubrio
VIRS.5. — Tunc exibat ad eum, etc. Quia nisi constat et ferro, id est, humanitate qua tenetur, et
quis a malis exeat, non abluitur. Unde apte sequitur : divinitate quia incidit. Posita est: quia etsi per pa-
Baptizabantur ab eo in Jordane: qui descensiointer- tienliam exspectat, videt tamen quid est facturus.
81 GLOSSAORDINARIA.— EVANG. MATTH. 82
Ad radicem. Id'est, finem Judaici populi,'tit auferat. V nem portare, vel nomen sponsi usurpare. Joannes
de terra viventium eos qui in Christo non credunt. ut purus homo spirilum dare non polerat, quo re-
Vel, securis, sententiajudicii, vel praedicatioEvan- mitlitur culpa. Christus vero dat, quia Deus : et
gelii. Ad radicem. Nota non ad ramos, sed ad radi- baplizat in verbo, de quo dicitur : Et vosmundi estis
cem. Cum enim filii malorum iolluntur, quid aliud propler verbum quod locutus sum vobis (Joan. xv);
quam rami infructuosaearboris abscinduntur ? Cum et alibi : Mundans eos lavacro aqum in verbo vitm
tota progenies simul cum parente lollitur, arbor ra- sanctificatm(Ephes. v).
dicitus abscinditur, ne quid remaneat unde iterum In Spiritu sancto. Vel spiritu sanctificationis, et
aliquid germinis oriatur. Radices sunt cogitationes, igne, id est probatione tribulalionis. Vel spiritu in
quibus plantati, vel sursum ccelo sustollunlur, vel prsesenli abluit : post, si quaemacula surrepit, igne
ad ima inferni mittuntur. Arbor humanum genus : purgalorio ad purura exuret : quod de levioribus
hujus rami, alii sunt aridi, id est, pagani incendio credendum est peccatis. Unde in Levitico, super al-
apti. Alii virides, sed sine fruclu : ut hypocritae,qui tare semper ignis missusde coelonrdebat, id est, ignfe
speciem sanctitatis prsetendunl, sed intus vacui: alii divini amoris, qui omnes in Christo (id est, qui
fructuosi, sed venenosi, id esl, haeretici: quipraedi- super altare offeruntur), quasi rebaptizat et exuri t
candofructum pariunt, sed mortalem. Alii, id est, B carnis-eorum vitia.
calhoUci,qui bonumfructum ferunt. Omnis ergo ar- VERS.12. — Cujus ventilabrum. Ventilahrtrm in
bor, ut genliles, hypocritae,qui nullum, et hseretici, manu est examen judicii quo discernuntur Feveset
qui malum. vacui a fructu boni operis. In manu, quia Paler non
VEBS.11. —Ego quidem. Ne videatur sua aucto- judicat qucmquam, sed omne judicium dedit Filio.
ritate minari, incipit aperire quantoe sit dignitatis : Permundabit, id est, quotidie a variis tentationibus
cujus prsesentiacomminatur, vel cujus beneficiiper- mundat. Vel, Permundabit, dum ob manifesta pec-
suadet : Ego quidem baptizo vos in aqua. Tanlum cata perversus de Ecclesia ejicitur, vel post mortem
corpora lavo, quia peccata solvere nequeo, ut sicut damnalur. Paleas aulem. Paleae de origine unde et
nascendo, prsedicando, prsecurro sic baptizando : ut triticum oriuntur, id est de semine, zizania vero de
poenitenles, quos ego hoc signaculo ab impcenitenli- diversa. Paleae ergo sunt qui fidei sacramenlis im-
bus discerno, ad baptismum Christi dirigam. Post me • buuntur, sed solidi non sunt: zizania vero qui et
venturusesl. Et si moneo dignos fructus poeniteuliae opere et professione secernuntur ab eleclis. De his
facere, superbiam abjicere : non tamen possum a dicitur : Qui non credit, jam judicatus est, et ideo
peccalis solvere. Fortiot meest. Quia ego baplizo in non fit hic menlio de illis. Inexstinguibili. Quia non
pcenitentiam, ille in remissionem. Ego spirilum ha- exstinguetur neque exstinguet cruciatos , sed oeter-
beo, ille dat. Ego regnum coelorum prsedico, naliter puniet. Dicitur aulem ad differentiam illius
ille dat. de quo dicitur : Igne nos examinasti (Psal. LXV),etc
Cujus non sum, etc. Alii scribunt: Cujus non sum VERS.13.— Tunc venit. Quando Joannes praedi-
dignuscorrigiam calceamenti solvere. P*otuitautera
cabat et baptizabat, scilicet quando Jesus triginta
Joannes alrumque dicere, vel contextim vel diverso
erat annorum, ostendens nullum debere sacerdotem
tempore : ul alius evangelista hoc, aliusillud assu- vel
praedicatorem fieri nisi ulilis setatis. Sicut Jo-
raere. Omnestamenverura narraverunt. Intendit au-
tricenarius regnum vEgypli suscepit. David re-
tem in hoc ostendere excellentiam Christi el suara seph
humilitatera. gnum ea setate inchoavit: Ezechiel prophetiam pro-
meruit. Venit Jesus his de causis ut baptisma Joan-
Vel secundum allegoriam. Calceamentum est in-
nis comprobaret, et ut (quia bomo erat) omnem
carnalionis mysterium; corrigia, mysterii ligalura. humilitatem : et ut aquas
Non ergo valet Joannes corrigiam solvere, quia in- impleret justitiam etlegis
sanctificans, per columbam in lavacro, adventum
carnationis myslerium non sufficit investigare. Vel,
Spiritus sancti ostenderet. Venit enim non necessi-
Non sum dignus solvere corrigiam calceamenti tale
D ablutionis, sed utnemo quantumlihet sanctus
ejus, id est, nomen sponsi mibi non usurpo, nec baptismi graliam superfluam judicaret. A Galilxa
sponsus credi vei dici, sed amicus sponsi volo. Mos in Jordanem. Galiloea,transmigratio : Jordanis, dc-
enim erat ut si quis eam quae sibi competeVetacci- scensus.
Qui ergo vultbaptizari transmigret a vitiis,
pere in uxorem noUet,ille ei calceamentura solveret et descendenshumilietur.
qui ad hanc sponsus jure propinquitatis accederet.
Joannes ergo, qui non sponsus, ait : Non sum di- VERS.15.— Sine modo.Sine modome a te bapti-
elc Ac si dicat: zari, ut poslea quod a me quaeris in spiritu baptize-
gnus, Ego redemptoris vestigia
non valeo denudare : quia nomen spoitsi non mihi ris. Sicut enim decet dare exemplum implendae ora-
nis justitiae, ul discant omnes neminem sine unda
usurpo.
Vel simpliciter se humiliat, vel Evangelii sacra- baptismi esse perfectum.
menta non est dignus circumferre prsedicando, quod Tunc dimisit. Cum tali ordine cognovissetimplen-
non sihi deputalum, aposlolis est commissum. Non dam jusliliam. Diraisit,quia vere est humilitas, quam
sum dignus explicare naturam Divinilatis ad huma- non deseril comes obedientia.
nitatcm. Vel, non sum dignus Evangelii praedicatio- Spiritus in momentoeum docuit,quod priusnesci-
 83 WALAFRIDI STRABI FULD. MON.«PP. PARS I. — THEOLOGICA. 84
vit . et ideo qaod prius timuit humiliter, devotus A "«atosde mundo exire, in quiete Deovaeare: sic fflii
implevit. Israel post transitum maris per desertum ascendunt,
VERS.16. <—Baptizatus autem. Christus aquas et manna comedunt donee veniant ad terram pro-
biptismi sanctilicavit: quia cujus est creare, ejus- missmnis. Tunc Jesus ductusest, etc (RAB.)Hic est
dem est et sanctificare. ordo rectae eonversationis, ut post acceptam Spirilus
Sicut homo constat duobus, id*est, corpore et sancti gratiam contra diabolumarctius accingamur :
anima, ita duobus renascitur: aqua qusepurgat sor- eavia Samaritanus descendit, quia carne indutus eas-
des et consepelit Christo : et igne spiritus quo con- dcm tentationes sustinuit.
flagranli ad coelura rapimur. Sic Ecclesia post ba- Spirkui Saneto, qui quos repiet ad pugnam mittit
ptismum culmen virtutum quibusdam incrementis forles. Sine hoc spiritu qui ad pugnam vadit, cito
appetit, ut Ghristus baptizatus de aqua ascendit. Sic cadit. Ut tentaretur a diaboto. Non tentatur a dia-
post baptismum ascendunt, qui ad virtules profi- bolo, nisi quia ad desertum exierit, id est, bono stu-
ciunt: et qui prius carnales et filii Adae, fiunt spiri- dere cceperit.
tuales el filii Dei. VERS.2. — Et cum jejunasset. (BEUA.)Jejunat ut
Aperti sunt, elc Et hoc ad impletionem justitiae. tenletur, tenlatur quia jejunat, et exemplura jeju-
Non enira tunc priraum sibi patuere coelestia vel B nandi nobis dat, etc, usguead et sic quandiu hic su -
Spiritus sanctus est*3alus : sed riobis per acceptum rhus, semper peccata ploremus : quia hoc numero
baptismum aditum coeli patere, et Spirituin san- praesens vita ostenditur.
ctum dari monstravit. Quod enim cceli aperti, (LEO.)Dum per varias actiones vitae hujus soUici-
quod Spiritus sanctus venit, quod vox Patrisinso- tudo distenditur, necesse est de mundano pul-
nuit, etc„ haec myslica insunt nobis. vere, etc, usgue arf ut in cujus sumus resurrectione
Patet renatis aditus in ccelum per Christum, qui conresuscitati, in ipsius inveniamur passione com-
per Adam clausus fuit. mortui.
Sicut columbam. Verum corpus formatum ad ho- Postea esuriit. Hoc est vere humanitatis : et per
ram habuit in specie columbae : quia aUter spiritus hoc est occasio tentandi. Lalet potestas , patet
ab hominibus-videri non posset sicut columba, non infirmitas.
quia vera columba esset, sed quia spiritus in cor- VERS.3. — Et accedehs. Quia esuries est signum
porali specie, non tamen ipse corpus. lta de hac fi- infirmitalis. Et sic nobis in abstinentia non deest
gura sentitur sicut de aliis in quibus Deus apparuit: tentatio. Per exteriorem infirmitatem Christum ten-
quaeexpleto olhcio resolvebantur. Bene spiritus in co- tat in quo nullam legem peccati inveniebat. Si Filius
lumba quaesimplex et mansuela descendii,utetsuas C Dei es. Aliud horum expbrantis est, aliud tenlanlis,
naturse simplicitatem, et eum in quem descendebat, dum Deum confiteri videtur, et hujusmodi illudere
mitem misericordise prseconem datoremque indica- conatur. Sic enim tentat ut exploret quod verelur.
ret. Similiter omnes baptismo renati septem virtuli- Sic explorat, ut tenlando decipiat. Si Filius Dei et.
bus in columba significatis debent repleri. Columba Noverat Filium Dei venisse in miindum, seu per pro-
a n.alitia fellis est aliena, in quo prohibeinur ab ira. phetas seu per angelos nuntianles, seu per Joannem
Nullura ore vel unguibus laedit, in quo notalur inno- demonstranlem : sed quia humilia in eo videbat,
cenlia. Nec minimas aviculas invadit, in quibus aliae quod de Deitate suspicatus est, ex superbia ei in du-
aves se et pullos suos nutriunt: in quo prohibemur bium venit. Unde et callide exquirit: Nec indignum
a rapina. Puro pascitur grano : in quo notatur absli- fuit Christum tentari qui venerat occidi, ut tentatio-
nentia, alienos tanquam pullos suos fovet, ecce cha- nes superandb nobis potestatem daret superandi
ritas. Gemilum dat pro cantu, ecce compunctio. Su- tentationes, sicnt sua morte abstolit nOstram roor-
per aquas sedet ut accipitrem praevisa in aquis talitatem.
umbra decliriet: ecce solliciludo. In columba super (RAB.)Christus non nisi post baptismum se tentari
Dominum spirilus apparuit: quia venit nos per man- permisit, insinuans ad se euntes graviores passu-
sueludinem colligere. Super discipulos in igne quos " ros , etc, usgue ad Christus vero soia suggestione
ad consumendam rubiginem peccati conlra seipsos tentatus fuit : quia deleclatio peccati menlem ejus
veniebat accendere. Adam peccando ccelum amisit, non moiflordit.
Christus a Spiritu sancto per columbam glorificatus VERS.i. — Scriptum est. Non utitur potestate, pe&
apparuit: flammam vibrantem quae viam prohibuit Scripturarum auctoritate, docens nos magis doctriim
aqua baptismi cxstinxit : quia aqua est coritraria quam miraculis pugnare. Non ih solo pane nvit homo.
igni. Quasi: Persuasio tua tetttatioest: quia agis deeibo
Complacui. Id est, berie placitum meum constitui, corporis, et non de cibo mentis. Inferiof pars homi-
ut tu in quo nihil irtsi bonum placeas, et per te alii nis pane sustentatur , alia verbo Dei reficitur : qui*
non in se, sed in te, id est, tibi fide et claritate unitl vero agis de inferiori, patet quod tentator sis. Sed
piaceant. tn omni vetbo, etc Omne verbum charitas, in qua
€APUT IV. complentur omnia qnaa procedunt de Ore Dei, quia
VERS.1. — Tunc Jesus. Post baptisttium, quis cujuscunque ministerio dicanlur, non ejus sunt, se&
nulteest mora tf tentatione: Ut mox doeeat bapti- Dei rsedsi adversum quid inseritur, hoc nonest»
85 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 86
Dei. Deuno verbo, id est, sapienlia Dei procedit Aperbiam, etc,usgue arf in his tribus omnia genera
quidquidloquuntur sancti qui sunt os ejus. tentationum comyrehenduntur.
VERS.5. —Tunc assumpsit. Prima et ultima lenta- VEBS.10. — Scriptum est. David Goliam tribus
lio indeserto, media quoque hislorialiter, ullima fuit lapidibus de torrente prostravit, et Christus diabo-
poslquam regressus est Jerusalem. Quia Matthaeus lum tribus testimoniis de lege. DominumDeum luum.
non secundum ordinem historiae, sed secundumten- Hoc vel ad diabolum dicitur : non quia ex devotioiie
tationem Adoeprosequitur : Lucas vero ut res ge- sil implelurus sed ut, econtra, quam ipse moliebatur
sta est. scriplum oslendatur quod non ipse, sed Deus sil ad-
Quia ex responsione Christl victus et incertus re- orandus : vel, non diabolo, sed sibi secundum huma-
mansit : post primam ad secundara accessit ten- nitatem et cuilibet homini hoc proeceptum esse in-
tationem. sinuat. Siroiliter, et illud : Non lentabis Dominum
Quodpermisit se assumi, non infirmitas fuit, sed Deum tuum, scilicet Filium et Patrem et Spiritum
patientia : in diabolo vero non virtus, sed superbia. sanctum, qui est unus Deus. Deus adoratur, et spe-
Nota hoec omnia corporeis sensibus esse com- cialiter ei propter se servitur.
pleta. Nec mirum si se permisit circumferri: si sic Hic ostenditur, quod homo Christus, ut Deus et
accipitur assumptio, qui permisit se crucifigi. B Dominus sit adorandus ex debito.
Supra pinnaculum. (RAB.) In Paloestina desuper Servies.GraeceW^sOo-ei;:Xcmseiaenim servitus di-
plana erant tecta, et ibi erat sedes doctoruni, cilur. Servitus communis Deo et homini et cuicun-
unde, elc, usgue ad ostendit ut cuicunque bona et que, Graece5ov).-i«dicitur. llla vero quaesoli Deode-
alla imperanti obediamus, sed prsecipitare volenti betur, lalria dicitur : unde idololatria, qusequod soli
contraeamus. Deo debet, idolis dat.
Si filius. (BEDA.)
In omnibuslentationibus hoc agit, Nota diabolum in his vinci in quibus Adam vicit.
ut inlelligat, elc, usgue ad in specie hominis diabo- Quem de gula tentavit, dum de ligno velito gustare
ltim apparuisse verisimile est. rogavit. De vana gloria, cum dixit (Gen. ni) : Eti-
Mitte. Haecvox convenit illi, qui omnes prseeipi• tis sicut dii. De avaritia, cum ait: Scientes bonum
tare satagit : in quo infirmus ostenditur, quod nuili el matum.
nocere possit, nisi prius ille se deorsum miserit. VERS.11. — Accesserunt.Non quasi tunc primum
Suggerebal enira, ut aliquo signo exploraret quan- adeunles, sed agonem Dominiprocul aspicientes, ne
lum apud Denm posset. Sed nemo debet lentare videatur eorum praesidioeguisse vel vicisse. Sed ut
Deum, quando habet ex humana ratione quid faciat. _ ille viclus abiit, parati ad obsequium veneruflt. Sic-
Unde quamvis omnia posset, ait (amen suis: Si per- ut in hoc agone militia nostra proestruitur, ila in
secuti vos fuerint in civitate ista, fugite in aliam. Et obsequium angelorum gloriosa remuneratio doce-
ipse idem fugit et abiit et latuit. Nunc autem pote- tur.
rat aliter de templo descendere, quam per jactan- VERS.12. —Cum autem audisset. (RAB.)Hic Mat-
tiam se praecipilarc Postquam deficit humana ratio, thseus, sicut Marcus et Lucas, prsetermittitprimum
commendetse homoDeo, non tentando, sed devote adventumDomini in Galilaeam,poslquam, etc, usgue
confitendo. ad, Hoc fecit initium signotum Jesus. Et itertim: Non-
Quia angelis suis mandavit de te. (BEDA.)Quod dum Joannes missuseral in carcerem.
bene dieitur de corpore, diabolus male interpretatur Joannes, etc Quod erat propter Evangelium. Je-
de capite, etc, usgne ad sed de anxilio angelorum sus hoc idem perfectius proedicansad lempus cedit et
quasi ad infirmum loquitur, de sua conculcatione fugil, ut sit e.xemplum suis. In Galilmam. Duoesunt
tacet. Galilaeae: una dicitur Judseorum, altera gentium pro-
VERS.8. — Jterum assumpsit. Hsectentatio ordine pter inhabitationem gentinm,quam parlem deditSa-
praecessit, sed narratur prsepostero, secundum quod lomon regi Tyri qui gentes ibi posuit.
factum est Adae. D VERS.13. — Nazareth. (RAB.)Unde Christus Na-
zaraeus dicitur, vicus est in Galilaeajuxta montem
Ostendit, etc. Non quod visura ejus qui omnia vi- ad
det ampliaverit, sed vanitatem mundanae pompoe Thabor, etc, usgue ad quia in medio genlium
dilalandum verbum Dei fortiter consistit, ut creden-
quam amabat, quasi speciosam, etc., usgue ad
Non quod eam concupiscentiae oculo intuerelur sic- tibus refngium periclitanlibus ostendat fidei por-
ut nos, sed sic haecostensio fuit in mente, sicut me- lum.
dici vident morbo#si_e laesione. VfcRS.15. — Terta Zabulon. (1D.)Quodprimo po-
— situm est proetermittit evangelista ; serTrcet: Primo
VERS.9. Hme otnnia libi dabo. Hseft-de MT*» atleviata esl terra Zabulon et tetta Nephiaiim
tempote
gantia dicit : non quod totus mundus suus sit.
(Isa. ix) : sicut et quod in medio est, etc, usque ad
A principio quod Deierat ut sibi usurparet diabo- sed pro figtira eorum qui vocandl sunt de gentibus,
lus laboravit : unde ut in eis coleretur, idola inve- ea qusegentium est hic memoratur.
nit. m his tribus notantur gula, avaritia , super- VEBS.16.—Populus.(AUG.)Populus iste qui prior
bia. ductus est in captivitatem, et in tenebris viliorum
(RAB.)Lucas avaritiam mediam ponit,uItimam su- erat, prior lucem proedicationisChrisTivWit. Deinde
 87 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 88
in omnes Evangelium disseminatum est. Unde se- A si postea resumunt, non cupiditate et proprietatis
quitur : Ilabilantibus in tegione. amore. In his datur forma volentibus sequi. Mutatur
Umbrm mortis. Mors est in inferno. Umbra hujus, intentio non piscatio, mutantur retia in doctrinam,
roortis sunt peccata, quaenunquam sine morte. Qui[ cupiditas in amorem animarum: fit mare saecu-
ergo vult fugere mortem, vitet timbram. lum, navis Ecclesia, pisces boni et mali homines.
— VEBS.21. — Vidit alios duos. Ecce in his quatuor
VEBS. 17. Exinde. Postquam baptizatus esl.
numerus evangelistarum proefiguratur, qui animas
Baptismus idoneos facit ad praedicandum. Exinde, id
a mundo extrahunt de quatuor partibus mundi.
est, tradito Joanne : quia lege desinente sequilur Bini et bini vocantur, quia charitas non nisi inter
Evangelium, ut auroram sol. Humilis magister qui duos est. Vocatio dicilur : Vel secundum electionem
doctrinam discipuli nonimpedit, sed exspeclat donec
consummet cursum suum. ln quo docet, ne quis ab gratiae. Unde dicitur : Quos vocavit(Rom. vm), etc
Vel secundum illud : Multi sunt vocati (Maltli. x).
inferiore persona sermonem contemnat. Unde Apo-
stolus ..Si cui revelatum fuetit, prior taceat. (ACG.)Queeritur quomodo Mattbaeuset Marcus di-
cant binos vocasse Jesum : primo Petrum et An-
Pxnitentiam agite. Eadem quse prseco prscdicat : drseam, etc, usque ad ideo autem piscatores illitle-
ut ostendatur non alius quam qui in voce clamave- B ralos misit praedicare, ut fides in virtute
Dei, non
rat. Christus euimverbum quod clamat in Jordane eloquentia hominum putetur.
organo et in omnibus qui ab initio aliquid divinitus Zebedmiel Joannem. Zebedaeus fugilivus, id est,
dixerunt: et tamen iste solus vox, quia per eum prae- diabolus. Jacobus, supplantator qui adjuvatur a
sens verbum ostenditur quod alii longe nuntiave- Joanne, id est, a gratia Dei. Et vocavit eos. Illi
runt. Inter enim vocem et verbum nihil est medium, autem, etc. Yocavit et alios, sed suflicit nominare
sed ut vox sonuit, mox verbum percipitur : sicut istos.
Joannes clausus destitit: Chrislus virtutibus claruit. VEBS.23. — El circumibal Jesuslotam Galilmam.
Unde Joannes est figura prophetarum el legis, qui Coadjuloribus vocatis praedicationi insislit, docens
vere suntvox clamanlis sapientioeDei, quorum Joan- impigrum esse debere doctorem. Docensin synagc-
nes est finis, quibus cessanlibus solum verbum, quod gis. Docens de moribus, vitoe activse subditos. Prse-
in eis sonuerat, per se oslendilur. dicans de futuris vitae contemplativoeperfectis. Do-
(RAB.) Haec prsedicatio Chrisli in Capharnaum cens naturales justitias, castitatem scilicet et humi-
«oruscantihus miraculis incepta, dicitur, etc, usque litatem et simiUa quae homo naturaliter habet. Prae-
ad Baptista incarcerato praedicare incepit. . dicans Evangelium regni. Ad Evangelium perlinet
'
VERS.18. — Qui vocatur JPelrus. Vel quando.pri- ^ mysterium justitiae, bonum initium, beatitudinis pro-
mum Andraeas adduxil eura, hoc nomen inditum est missio, peccatorum remissio, adoptio, resurrectio,
ei, dum dicitur : Tu vocaberis Cephas (Joan. l), quod ccelestis hsereditas, angelorum societas.
interpretatur Petrus : quanquam hic videtur de fu- In sgnagogis. Nec otiosus doctor in vacuum discur-
turo promiltere. Vel quando confessus est: Tu et rat, sed ubi sunt plures praedicet.
Chrislus Filius Dei vivi, dictum est ei : Tu es Evangelium. Quia justitia est moleslia viventi "in
Petrus et supet hanc pettam cedificabo Ecclesiam carne, labor justitiae non suscipilur, nisi merces ope-
meam (Matth. xvi). ris exspectetur. Ideo Christus evangelizat beatitudi-
(BEDA.)Petrus, agnoscens: Andraeas, virilis : quod nem, ut excitet ad boni operis patientiam.
docloribus convenit: quia hi soli, etc, usgue ad El sanans. Curare languorem et infirmitatem non
quia vero primus homo inobediens exivit, secundus fuit magnum, cumposlea morituri. Sed ideo factum,
obediens ingressus est. (RAB.) Matthseus dicit post ut sic erigerentur ad regnum. Moraliter instruens
habilationem Capharnaum discipulos vocasse. Joan- prsedicatores etiam terrena subsidia subditis mini-
nes dicil, etc, usque ad ante autem quam veniret strare, et sic ad regnum trahere.
Jesus in Cana Galilaeae,AndraeasPetrumadduxit, sed _, VERS.24. — Et abiit opinio. (BEDA.)Opera sa-
nondum discipuli. lutis sine fama boni odoris non satis relucent audito-
Mittentes rete. Quia quos soepe terrenis lucris ribus, nec fama sine opereproficit: sine quibus, etc,
lnhiare considerat, ccelestibus desideriis advocat, et usgue ad curat corpora, ut paratius audiant invisibi-
per eos retibus Evangelii, alios de profundo iniquita- lia. Aliter parum erat mox morituris curam impen-
tis eripit, unde subdit: Venite post tne, et faciam dere.
vos fieri pisealores hominum (Joan. i). VEBS.25. — Secutm sunt. (ADC.)Quadriparli lae
VEBS.19. — Pitcatoret. Piscaturus per piscatoria turbae, scilicet. AUi, etc, usgue ad alii, per invi-
vadit loca. diam volentes eum accusare et in aUquocapere.
Mystice. Cum incarnatus carnem suscepit, divini-
tus vidit in mari mundi spirituales piscatores : CAPUT V.
et aliis quid essent ostendit, quos ab oeterno prse- VERS.1.— Videns autemJesus. (AUG.)Huic rei
vidit. consenlit Lucas dicens : Faclum esl autem in illis
VERS. 20. — Continuo. Perfecta obedientia est diebus, exiUin montemorare (Luc. vi), etc Sed Lu-
|ua imperfecta pjlinquerc Reiictis retibus : quia et cas djcit, etc, usquead non enim omnes omnia pos»
 89 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 90
sunt : quod verius putalur quamvis idem utriusque A virtus sine spiritu fortitudinis non impletur : quia
simul possit videri factus. . per eum esuriendo ad satietatem quandoque venie-
Ascendit. Docenssuos ascendere nec in turba re- mus. Beati qui lugcnt. Restat post proedicta ruina-
manere : altiorem docturus justiliam, quam illam rum colluvionem luclu purgare. Luctus pro pecca-
quse est Scribarum et Pharisseorum. Asceudit ipse tis vel pro desiderio coelesti consolationem meretur
mons in montem, ut altiora virtutum culmina do- et non alius.
ceret, et Ecclesiam supra quam sedet praedicans Hi scientiae spiritu illustrantur, ut sciant quibus
proeceptum Domini sublimius erigendam ostenderet malis involvantur.
quam eadem doclrina usque ad finem saeculi plenius (HILAR.) Lugentibus non orbitates, aiit contumelias,
erudiret. Aposlolos proeeminentius abducit, ut a aut damna mcerentibus, sed peccata vetera flentibus,
nionte prius suscipiant montes pacem populo. Se- et criminura quibus obsordescimus conscientia
disset. Sessio humanitatis per quam cognoscitur. aeruranosis,hsecsedulain coeloconsolatioprseparatur.
Unde : Et mundus eum non cognovit, ante incaroa- YERS.6. — Beali qui esuriunt. Amatores verbi
tionem. Accesserunt. Ut vicinius audiant, qui ad ira- boni, quibus non satis est quod justi sunt, sed sem-
plendum animo properant. per sitiunt opus justitioe.
VERS.2. — Et aperiens. Apertio oris profundita- B Justitia est sua cuique tribuere, sibi, et proximis,
tem significat sacramenti. Quasi abyssum, quasi the- et Deo. Haec justitia non plene implebitur, donec
saurum aperuit, quasi fluvium paradisi. In hoc Deus sit omnia in oranibus : ideo hic possumus
monte Novum Testamentum in cordibus filiorum esurire, non saturari. Juslitiaelumenestmisericordia,
scribit, incipiens a bealitudine qui in monle Sinai misericordiae virtusjustitia ; haec misericordia eget
Vetus Testamentum in lapidibus servis dedit inci- spiritu consilii, sine quo nemo circumspecte mise-
piens a terrore. retur. Initium est sui misereri, finis est pro alio
(AOG.)Sermonem quetn locutus est Dominus no- mori. Ordo enim est miserendi ut unusquisque inci-
slerinmonte.sicut inEvangelio, etc, usgue ad,Om- piat a se. Finem Christus insinuat, pro peccatoribus
nis qui audit vetba mea hmc et faciat, assimitaboeum mortuus ex misericordia.
vito sapienti (Matth. vn). VERS.7. — Beaii miseticordes. Misericordia nas-
YERS.3. — Beati. (GREG.NYSS.)Beatitudo,ut mea cilur de praecedentibus, quia si praecesserit vera hu-
fert opinio, comprehensio est omnium earum rerum militas et aniraus mansuescat, et suos et aliorum
quoe, elc, usgue ad miseria enim est in acerbis et casus fleat, et justitiam esuriat, post nascitur vera
tristibus noslraque voluntate non occideutibus casi- miserieordia. Tunc enim miserias alienas faciel suas
bus et calamitatibus aerumna. C et pro viribus juvabit : et si juvandi facullas deest,
Beati paupetes. Sententiarum numerus diligenter compassio non deerit: Estote miseticotdes sicut et
est attendendus. Incipit enim beatitudo ab humili- Pater vester misericors est (Luc. vi), id est, ad hoc
tate. misereamini ad quod et Deus, ut bonitas redundet in
(HIER.)Beali pauperesspiritu. Quia non necessitas omnibus : misericordia sine justitia remissio et tepi-
sed fides, et devotio paupertatis beatos facit, etc, ditas; justitia sine misericordia severitas et austeri-
usque ad sicut inilium sapientiae timor Domini, sic tas dicitur.
pauperlas est principium beatitudinis. VERS.9. — Beati pacifici. ( RAB.') Pacifici sunt
(CBRTSOST.) Pauperes spiritu suntbumiles et con- qui omnes motus animi componunt et rationi subji-
triti corde. Spiritum aulem bic animam et volunta- ciunt, quia his nihil repugnat qui similes patri, etc,
tem dixit. Quoniam autem multi sunt humiles non usque ad cum autem Deus erit omnia in omnibus,
spontanei, sed astricti necessitate, primos vocat tunc beatitudo adoptionis dabitur.
beatos. VEBS.10. — Beali qui persecutionem. In praediclis
VERS.i. — Beali mites. Mites sunt qui malis mo- seplem est perfectionis ostensio et probatio. Qui
ribus dominantur : perfecta virlus est morum pos- _ proedicta habent, pali possunt perseculionem : et
sessio. recte tenet prsedicta quaeaccepit qui pro eis paralus
(TIIEOPH.) Mites sunt, non qui prorsus non iras- est roori.
cuntur, etc, usgue ad sic doctrina viri per patien- VEBS.H. — Beati estis cum maledixetint. Hucus-
tiam dignoscitur. que generaliter sententias posuit quasi ad absenles,
Possidebuntlerram. (AuG.)Rlamterramego credo cum et ad praesentespertinerent, nunc ad cos verba
de qua in Psalmo dicitur: Spes mea es tu, portio mea convertit(quamvis et hoc aliis conveniat), praedicens
in terra vivenlium (Psal. CLXI). quanta pro nomine ejus essent passuri : quia digni-
YERS.5. — Beati qui lugent. Pro suis vel aliorum tatem gradus eorum eis intimare volebat dicens:
peccatis, qui est ab irriguo inferiori, sed qui fit ab Vosestis sal tetrm, vos eslis lux mundi; ut ex tristi-
irriguo superiori est ex desiderio ccelestis patriae. bus humilitatem, ex laetis acciperent consolationem.
llle lavat praesentes sordes, hic accendit acrius oeter- Maledixerint. Antiqua translatio habet: Cum ode-
norum amatores. Qui aulem peccata deposuit, mores rint vos homines, et dixerint omne matum, et expu-
mansuetudine correxit, flevit etiam.jam potestesu- lerinl. Idem lamen sensus in nostra, cum maledicta
rire et sitire justitiam, quod prius non poterat. Haec ex odio cordis fiant. Qui gloriain cceli optat, non
 »1 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 92
timet opprobrium in terra; quantum quisque de A lamini ne vos abscondatis. Non enim facultas subter-
laude hominum loeUtor, tanlum de opprobrio trista- fugiendi vel clam aliquid faciendi ; ideo subditos
tur. Quem laus extollit, vituperatio deprimit: ubi misericorditer intus consilio regite, et extra contra
quis quaerit landari tantum apud Deum, non timet adversarios pro justilia pugnando defendile : quod
confundi in conspectu hominum. Mentientes. Hoc pertinet ad spiritum consilii et fortiludinis.
addit ne glorietilr de quo vere mala dicunlur. Eiiam YERS.15. — Neque accendunl lucernam. Domesti-
addit: Preptet me, quia aliquando falsa dicuntur, cis exemplis docet, nc celent lucem verbi sibi com-
quod accedil lemeritate hominum, non taraen propter missam. Non accendunt, id est, non ideodata est
Chrisium hoe patiuntur, quem non sequunlur. doctrina praedicationis ut celent eam et subjiciant
VERS.12. — Quoniam merces vestra copiosa esl servituti corporis, dum aliqua timent. Sed corpus
in ccetit. Non in volubilibus, cum non in rebus volu- suum ministerio Dei subjiciant, ut per vocem et
bilibus rriercesaeterna esse debeat, sed in spiritua- caetera corporis offieialux excellentior caeteris appa-
libus firinamentis, ubi habitat sempilerna justilia. real. Unde dicilur (/ Cor. ix): Castigocorpus meum,
Jam ergo sentiunt hanc mercedem qui spirilualibus etc. Vel, Christus lucernam accendit, dum testam
bonis gaudenl. Sed perficietur cum morlale hoc in- humanas nalurae flamma suae divinitatis implevit :
duet immortalitatem. Sic enim petsecuii, etc Tem- B qnara nec credentibus abscondit, nec roodio, id est
perat exemplo rigorera passionis. Tribus modis fit mensura legis, vel terroinis unius genlis inclusil. Sed
persectilio : odio cordis, dictis, factis. super candelabrum, id est, Ecclesiam fidem suaein-
carnationis aflixit, ubi omnes possint inlueri, qui in
VEBS.13. — Vos estis.sal terrm. Hic jam osten-
ditur aposlolorum oflicium, scilicet quod sunt sal domo, id est, Ecclesia sunt vel mundo.Unde subdit:
Sic luceat, etc Candelabrum. Sicutlucerna Christus,
terrae et tux mundi. Hoc specialiler ad apostolos,
candelabrum crux est, super quam erat Ievandus.
qui praedictisvirtutibus, paupertate scilicet et aliis, Candelabrum
dcbent ornari, ut sint sal optimum condientes alios Ecclesia, quae verbum viiae praesentis
bajulat.
doctrina, et vitae suoe exemplo. Sal, salus a cor- VEBS.16. — Sic luceat, etc Et hoecomnia ita
ruptione. Unde propheta : Posui te in lucem gentium,
ut sis saius mea usque ad extrema terrm. agite, ut non finem boni operis in laudibus homi-
num conslitualis. Ut videant, etc Opera requiro, ut
Quod ti sal, etc Id est, si vos, per quos alii con- videanlur, et sicdocirina confirmetur: et hoc non ad
dicndi sunt, adversis vel prosperis cesseritis : per
gloriam vestram.
quos a vohis error auferetur, cum vos Deus lolk-re VERS.17. — Nolite putate. Postquam bortalus est
aliis elegerit? Ad nihilum valet : quia (ut alius omnia pati pro veritaie, et nou celare, et gloriara
evangelista ail) nec terrse ulUis est quam suo iu- Dei facere, incipit docere quid docturi sint. Qqasi
jectu germinare prohibet, nec sterquilinio quod non diceret: Quid est quod vetas abscondi, pro quo jubes
fecundare sintt. Sic qui retro vadil, nec ipse fructum omnia
pati ? an est aliquid contra legem ? Non verd
fert, nec aUosvalet excolere, sed ab Ecclesia ejici- solvere legem, sed adimplere, vel faciendo quod
tur, et in.haec verba ridetur: Hic homo coepitmdifi- dicit, vel supplendo quod deerat et imperfeclum
care, et non poluit consummare. Si sal evanuerit erat.
(Luc. iv). Id est, si limore vel cupidine doctor sapo- VERS.18. — Iota. (BEDA.)Hic ostenditur, quod
rem sapientiae omiserit , per quem fatuilas ejus quaeminima putantur in lege, sacramemis spirilua-
emendabitur ? Hoc solis apostolis convenit: Quod
Ubusplena sunt, et omnia, etc, usque ad quia iota
sequilur, omnibus magistris : Ad nihilum valet ullra, decem significat, id est decalogum, cujus apex est
elc In fine de omnibus concludit sic : Nisi abunda- Evangelii perfeclio.
veritjustUia, etc. Omnia fiant. Spiritualiter impleantur, vel imper-
Et conculceturab hominibus. Sanctus et verus mi- jecta perficianlur, et significanlia, id esl impletione,
nister Christi, etsj a malis ridetur, conculcari non consummentur.
g\
potest, quia menie tixus in coelomanet. VERS.19. — Qui ergo solverit, etc Minima sunt
VERS.14. — Vos estis lux mundi. Prius sal quam crux Christi et passio, quam qui erubescit minimus
lux, quia prios vita eraam doctriBa : vica ducit ad est; qui confitetur magnus. Vel Pharisaeos notat,
scientiam veritatis. Qui Deam limet, scienlia noa qui mandata Dei dimiserunt pro suis tradilionibus,
caret. quaenihil valent, dum vel rainimum, quod in Iege
IMXmundi. Alia causa est quare non debent defl- est, prsetereunt. Moraliter autem solvit qui non im-
cere : quia ituminati a Christo verbo et exemplo : plet, sed tenet sicut infirmis data sunt. Vel qui non
quocunque iflati mundanis lucem fidei et scientiae intelligit spiritualiter. Solvere, non est agere, quod
debent ministrare. Et sicut (quia sunt sal) debent recte intelngit, vel non intelligere quod non depra-
corrttplionem pellere: sic et tenebras (quia lux sunt) vat, aut minuere integritatem superadditionis
fugare. Christi.
iVonpotett civitat, etc. Quia apostoli fundamenta Jfintmu* voeabitur, ete. In regno coelorum raini-
sunt, apte civitas dkuntur. Supra montem. Locus mus vocabitur qui erit in eo indignus, in quo nullus
montemjustiliae innuit, qui excelsus est, quo propa>- minimus sed omnes magni.
93 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 9*
Qtti autem fecerit. Qui non solverit, et sic do- i pie intelligit, intelligendo obedit, et ad implendum
cet, non minimus, non tamen magnus : sed facit cor erigit.
quod docet. Soli enim faclores legis justi sunt apud VEBS.25. — Esto consentiens.Sicut jam praecepit
Deum (Rom.H), fralri reconciliari et post jubet inimicos diligi, ila
VEBS.20. — Dico autem vobis. Cum ait, dico, hic dum currimus in via hujus sseculi, ad pacem et
magnam vim et profundam inlelligentiam cogi- COncordiam horlalur, sicut dicitur : Si fieri potest
tandi incussit : ostendit quomodo superaddit. Et quod ex vobis est cum omnibus hominibus pacem
non quae prius mandaverat, absolvit. PIus eliam est habentes (Rom. xn). Et pro consentiens ex Graeco
diligere inimicos quam non odisse : non cupere, • habetur benigrtus vel benevolus. Cito, ne differas
quam non adulterari: non irasci, quam non oc- in craslinum : Dum es in via, dum adhuc licet ope-
eidere. rari.
Nisi, etc Idest, non solum minima legis prae- Si fratrem laesisti, reconciliare ei. Si adversarius
amicus.
cepta impleveritis, sed et ea quoe addo : quia dum exstilerit, esto benevolus, ut fiat
fiunt addita ad perfectionem, eliam hsec plenius In via cum eo. Serrao divinus, nobiscum est in
in via sseculi.
aguntur quoe praemissa sunt ad inchoationem : Chrisli via. Adversarius nobiscum
non vi.let mulierem ad B Sermo divinus nobis via est qua currimus. Unde :
quia qui concupiscendum
eam, nec fornicatur : nec occidit qui non irascitur. Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasli cor
Juslitia vestra. Juslitiam Pharisaeorum vocat om- meum (Psul. cxvm).
nia illa ad cultum Dei actualiter prsecepta : seu figu- Ne forte tradat. Sic temperavit, ut pcenitentiaj
rarum mystica tantum ad lilteram inslitula. locum non afferret : putaretur enim, quod si obiis-
in via esse bene-
VERS.21. — Audisiis, elc Exponitquse est justi- set adversarius et non posset ei
Sed et locum
tia Pharisaeorum, quam qui adimplet non statim volus, necessario judici traderelur.
sed conscendit. poenitenlioe reliquit, et impcenitentem judici tradi-
magnus, aliquem gradum
dit, dicens : Judex tradat te ministro. Trarfa*, id
YERS.22. — Ego autem, etc Perfectionem quam
est, causa sit cur tradaris in manus Christi, cui Pa-
venit implere incipit explanare, etquomodo justitia
ter omne judicium dedit. Christus ministro, id est
eorum debeat superabundare. zizania.
Omnis gui irascitur. Quia nesciebant homicidium angelo, qui colliget
VERS. 26. — iVouissimMm quadranlem. Id est, mi-
esse nisi peremptionem : aperit omnem motum fiuta nihil erit impunitura. Vel per
animi ad nocendum, in bomicidium computari. peccaia, quia
novissimum, significantur terrena pec-
Mandatum Christi non est contrarium legi, sed la- quadrantem
C pars mundi ccelum; secunda, aer;
lius Iegem in se continens. Qui non irascitur, non cata, quia priraa novissima terra. Ergo donec
tertia aqua; quarta,
occidit. Sed non econlra, licentia irascendi causa
reddas novissimum quadrantem, id est, donec luas
homicidii. Tolle iram, et homicidium non fit.
peccata quae de terra contraxisti.
YERS.23. — Si ergo o/fers munus tuum. Explanat VERS.27. — Aurfistls. ( RAB.) Adhuc qui dixit:
ampliorem justitiam ostendendo quod si non Iieet Non veni solvere legem , sed adimplere (Marc. xi).
fratri irasci, multo minus in animo retinere quod in Addit : quantum debeat abundare, etc., usgue ad
odhim quaerat converti. Si quidquam mali contra quando anima relicta superiori lege, turpi voluntate
proximum in animohabemus.Deo placite offerrenon inferiorum prostituta corrumpitur.
possumus. Si ergo offers.Secundum litteram hoc ab- Viderit mulierem. (BEDA.) Magna superadditio.
surdum est. Est ergo in interiori templo altare, id est Visus ponilur pro orani motu qui est, etc, usquead
fides, cui quodlibet munus, id est, psalmus, bymnus* quia non secundum quod quisque potuit et non
oratio, et hujusmodi,nisi sil innixum non est Deo pla- licuit, sed secundum quod voluit et proposuit cx
citurum. Et ibi, etc, id est'cuin in corde (quod est conscientia aCcusatur vel defenditur.
lempluminterius)tale munus oblaturus-,es,si in men- Ad concupiscendum.Ut transeat in affectum cor-
lem venerii quod frater tuus habet aUquid adversum D dis, ut facere disponat, ubi non deest voluntas, sed
te, quera tu laesisti.Si enira ipse te kesit, non ipse, sed occasio : quod passio dicitur, quae est mors in
lu habes adversus eum : nec lunc oportet te veniam domo. Propassio est animi subitus affectus vel irae,
petere, sed dare sicut vis tibi dimitti. vel amoris. Passio~est animi forma vel delibera-
YEBS.24. — Retinque ibi, etc. Nori ait refer: tio ex consensu. Unde dicitur aliquis iracundus vel
quia quod recte oflertur immutari non Iicet. Sed amator.
relinque, donec placabilius offeras : non enim mu- (ISID.)Si contemplatio vertitur in taedium vel iri
nus repellit, sed cbaritatem proximi quaerit,sine qua arrogantiam, dimitte eam, et transi ad activam :
nemo ad charitatem Dei pervenit. Unde : Prius cha- quia melius estper aclivam salvari, quam per con-
ritatem proximo exsolvat qui munus suum Deo pla- templativam perire.
cere oplat. Vade. Non pedibus, sed animo humiliter VEBS.29. — Etue eum. Ad litteram nullum mem-
ei prosternas in conspecln illius cui ohlaturns es. Drum erui proecipilur, sed interior visus qui dexter,
Vel peteado veniam si praesens est. Offeres. Hoc ex et exterior qui sinister dicitur, per studium pii la-
spiritu pietatis quo mitis fit, el divinum verbuaf boris "si nocet est revocandus vel remoVendus : ef
95 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 96
etiam longe faciendus," ul sciUcetnec in memoria A £ Pet cwlum. Hli vel coelum plus aliquid suspica-
habeatur. Eruilur oculus cum frangitur malus usus. bantur, vel per illud jurantes non putabant se jura-
Projicitur, cum ex toto annihilatur, nec intrare per- mento teneri: ideo sententiam sic temperat, ut et coe-
miltilur. lumcreatura Dei credatur, nonjplus aliquid: etquia
VERS.30. — Dextera manus tua. Prospera ope- thronus ejus est perjurium timeatur. Sic et de terra,
ratio, vel aUquis adjutor strenuus inlra vitoe nego- quia scabeUumpedum ejus. Qui ergo percreatu-*
tia : qui si scandalum est in lege Dei, melius est illo ram jurat, illi debet juramentum qui eam creavit et
praecisosalvari, quam cum illo damnari. Abscinde regit, nec alii recte putatur reddi.
eam, etc Si quis hoc proedicat de merobris, affeclu Non juremus per creaturas ut veneremur eas
pietatis non debet audiri. Sed ul improbitas morum ultra quam debemus per eas, nt vUes exislime-
et pravitas actionum inde resecetur, ut quidquid in mus, ut scilicet cum per eas juremus nihil jurare
oculo mentisde via justitiae et morum probilate nos putemus.
subvertit, et quidquid contra operationem virtutum Neque per terram. Alii per salutem Pharaonis,
exlra pulsat, procul pellatur. In gehennam. Nomen qui Dei judicio positus est in infimis. Non est po-
gehennaein veteribus non invenitur : sed prius a leslas nisi a Deo (Rom. xm): et in hoc Deum juras.
Dominoponitur. Cujus nominis occasio est. Idolum B ' Neque, etc Quod non est tuum opus, sed Dei:
Baal fuit juxta Jerusalem ad radicem montis Moria et ita in minimis Deum jurando perjurium incurrere
ubi Siloe fuil. Hsec vallis irrigua fuit et nemorosa et poles.
plena deliciis, et Iocus in ea idolis consecratus : Qui per caput jurat, illi dehet cujus figura et po-
populus autera Israel adeo insanivit, ut relicto tem- testas in eo manet.
plo ibi immolarent, et filios suos incenderent dae- YERS.56. — Quia non potet, etc. Haec praedicta
moniis. Et dicebalur locus iste Gehennon, id est, cum sint ardua et diffieilia, nemo sine spirilu for-
yallis Enuon. Comrainatur autem Deus se imple- titudinis servat. Compellit ad perfectionem, dum
turum locum illuni cadaveribus, ut vocetur polyan- tollit jurandi occasionem.
drum, id est, tumulus mortuorum : hujus ergo VEBS.37. — Est, est; non, non. Ideo bis dicit,
loci nomine fulura supplicia designantur. ut quod ore dicis, operibus probes. Quod verbis
VERS.31. — Det illi. (AUG.)Scripsit Moyses in negas, factis non comprobes vel confirmes.
Deutcronomio, quod si uxor non placet viro propter Non penitus jurare prohibuit, sed occasione per-
aliquam foedilalem, dimillat eara. Quod Christus jurii. Quod perfectius est docuit ostendens quod ul-
exponit, etc, usgue ad sicut diligit inimicum, non in terius est a malo esse. Apostolus jurat, ut fidem
hoc quod inimicus et malus, sed quod homo ut se- G * persuadeat: Ecclesia eliam pro foederepacis ac fidei
cum sit salvus. suos jurare concedit. Sed Christus quod perfectius
(CHRVSOST.) Permisit Moyses dari libellum repu- est docuit, quod infirmitatis indulsit, quqd sopersti-
dii, ne propter odium funderetur sanguis. Permisit tiosum resecavit.
fieri mala, etc, usque ad quia malas hominum vo- Veritas Evangelii juramentum non recipit, sed
luntates ad plenum prohibere non possumus. allerius infirmitas id cogit, dum veritati non credil.
VERS.32. — Causa fornicationis. Quia in hoc fides A malo est. Non quidem malum, quia etsi non
eastilatis et connubii rurapitur : et ille non facit bonum, lamen necessarium, sed amalo esl, non tuo
eam moschari, sed ipsa causa est realus sui. Si au- sed illius a quo cogerisjurare, id est, ab iuGrmitate
tem pro fornicatione dimiltit, a fornicatione debet iUius quae malum est.
esse immunis, nec aliam ducere licet dum iUa vivit. VERS,38. — Audislis. (AUG.) Lex modum ul-
Fornicationis causa. Feminae,quae fornicala est, vel tionis instituit : oculum pro oculo. Quod si dici
viri ne fornicetur, sciUcetsi uxor cogat ad idolola- potest, etc, usque ad sed pro dileclione juslilise,
triam, vel ad avaritiam, vel ad alias illicitas concu- justum pro injusto, quod est bonom pro malo, quod
piscentias. Non enim fornicatio est tantum stupri, etiam judei facit.
sed generaliler quae a lege Dei aberrare facit. Et Quod dicit, oculum pro oculo, dentem pro dente :
qui, etc. (CHRVSOST.) Non dicas quoniam vir suus non alterum vult loliere, sed utrumque conservare,
eam dimisit.quia eliam postquam dimissa est, rema- dum minatur taUonem. Quam etiam cum modo fa-
net dimiltentis uxor. cit, ut injuriam vindicta non transeat : et haec
VERS.33. — Reddetautem. Si jurare contigerit: est pacis inchoatio, et quasi justitiae incoeptio.
per Creatorem jurabis : non per creaturam. Hoc VEBS.39. — Non resistere. Justitia legis rudes
enim per quod jurat quilihet veneralur : hoc amat, instruit in initio justitiae, id est, non plus quam est
hoc timet. Ideo lex proecipit ut non juretur nisi per illatum reddere. Justilia Evangelii (quaeducit homi-
Deum. nes ad regnum) est non resistere malo : Non re-
Ego qutem, etc Docet nil tam vile in creaturisi sistere : ut ipse idem : Discitea me, quia mitis tunt,
quodquis pejerare debeat, dum a summo usque adI et humilis corde (Matth. xi). El David : Si reddidt
imum, juramenlum velat, id est, a coelousque adI relribuentibusmihi mala (Psal. vu). Jerem. El maxil-
capiUum. In Deum pejerare convincitur, cujus thro- lam dedi perculienti (Thren. HI). Ecce idem Dominug
nus esl ccelum,et cujus est quidquid est. legis cl Evangelii.
 97 GLOSSA ORDINARIA.- EVANG. MATTH, 98
Prmbe illi. Non tantum non repercutias, sed si A Singulis singula opponuntur, ut omnes partes ma-
vult alteram ferire, patienler feras : hoc de injuria liliae bonitate vincantur. Videntur eontra esse im-
corporis. De necessariis autem si perdideris unum, precationes prophetarum quse non dicuntur voto
sine loIUet reliquum. Quid ergo de superfluis ? optantium, sed spirilu pnevideiitiuin.
' Alteram. (CHRVSOST.) Primum indigna res est ut Orate. (AUG.)Non ait hoc pro fratribus in quibus
aomo fidelis stet in judicio ante conspeclum judicis sunt aliquando peccata persecutione inimicorum
infidelis. Nam et si infidelis, etc, usgue ad Si serael graviora, etc, usgue ad cum etsi peccasse falean-
in judicium ingressus fueris, non jam desideras ut tur, et fecisse mala vehementer eos poeniteat, tamen
veritas causae appareat, sed ut quocunque modo hujusmodi affectiones menlis habent ut se non hu-
rictor exsistas. milient ad petendam veniam.
VEBS.40.—Et eiqui, etc.Consilium est antequam Movere autem potest, quod Joannes in Epistola de
contendas. Licet quidem infirrais sua repelere, sed dilectione Dei et proximi tantum monere videtur,
non contendere. Lucas econverso: Qui aufert vestem, ut fratres diligamus, cum Dominus dicat ct pro ini-
eliam tunicam noli prohibere.Quod non de his solis, micis orandum. Sed fratres inlelliguntur non solum
seddeomnibus temporalibus faciendum est. Tunicam qui jam credunt, sed qui credituri sunt, pro quibus
taam. Vel, tunica est anima, quam si quis perdere B orandum est, ut fraterno foedere nobis socientur.
noluerit, dimittat pailium, id est, corpus ad marty- VERS.45. — Filii. Non degeneres. Quasi diceret:
rium. Spirilualiter, doctor tunicam tollit, cum inte- Accepta potestate operibus agite ut sitis filii renas-
riora vitia facit confiteri, ut est invidia, superbia, et cendo per charitatem. Patris. Jam dicitur pater.
bujusmodi. llle addit : Et pallium; ,qui et exte- Videte ut silis filii renati ex Deo qui est charitas.
riora, ut furtum et fornicalionem, non erubescit Qui solem. Hunc visibilem. Nam inquiunt in Hbro
confiteri. Salomonis, Sol juslilim non illuxit nobis (Sap. v).
YEBS.41.— Mille passus. Hoc est iter sabbati, quo Et de pluvia doctrinae propheta dicit: Super unam
designatur perfectio spirilualis : quia non licet in civitalem pluit, et non supet alteram. Solem suum
sabbalo servile opus facere. Alia duo. Yadit et alia (Amos. iv), elc Quasi dicat: Quem fecit, cujus pro-
duo qui dum corpore tantum in servitutem redigitur, prie sunt omnia quaede nihilo creavit. Quid ergo nos
spiritu et anima, id est ralione^et Yoluntate, redigi faciemus de his quae de munere ejus accepimus ?
est paratus. VERS. 46. — Publicani. Exactores Romanorum,
VEBS.42. — Da ei. Quse honeste et juste possunt quos Judaeisic vocant, quia de republica curam ge-
dari. Si deest facultas, da affectum verbo vel obse- rebant. Dicuntur et nomen traxisse a Publio Roma-
quio. Da ei. Ita, scilicet, ut nec tibi noceat, nec no rege, qui prius eos ordinavit.
alii: pensanda est enim justitia. Ita enim omni pe- VERS. 47. — Et si satutaverilis. Si pro his tantum
tenli dabis, et si non id quod pelit, sed melius cum oraveritis, qui aliqua afiinitale vobis sint conjuncti,
injusle petentem correxeris. Et volenti. Duo genera quid aroplius habet beneficium vestrum quam infi-
praestandi complectitur. Vel enim benevole damus, delium ? Oportet fratres diligere, et humiliter salu-
velreddituro commodamus. Et quandoque qui donat, tare : sed parum est.
non vult commodare, quasi nihil mercedis in eo sit VERS.48. — Perfecti. In charitate Dei etproximi.
cum rem acceplam debitor persolvit. Sed vere ille Cumulus perfectionis diligere etiam inimicos, et
qui etiam hoc jubet, retribuit. Dicit ergo : Ne aver- orare pro illis, sicut et Christus fecit.
taris, id est, nec alienes voluntatem tuara. Hilarem CAPUT VI.
enimdatorem diligit Deus (II Cot. ix), sic et spi-
riluaUs doctor verbi divini fcenus auditoribus debet VERS.I.— Attendite, elc. Qui hucusque praecepit
accommodare, ut boni operis retributionem ab iUis de misericordia, nunc prsecipit de cordis munditia
possjt accipere, et a Deo mercedem sperare. qua Deus videtur. Si enim non simplici intenlione
VEBS.43. — Audislis. Qui legem implere venit, in sed pro hominum laude, non probantur a Deo opera
fine ad charitatem plenam perducit, quae est imple- misericordise. Laus hominum non debet appeti, sed
tio legis. subsequi, ut exemplo alios invitet. Hactenus de
Odio habebis. Forsitan intelligendum est juxta justitia Evangelii, quseestsuper juslitiam Scribarum
hoc quod supra : Oculum pto oculo, etc Vel sub- et Pharisseorum. Nunc qua munditia cordis eadem
(rahendo officiahumanitatis. justitia debeat impleri: quod in eleemosyna servatur
VEBS.44.— Diligile. Contra Ecclesiam pugnatur et oratione. Non enim monet hic vel orare vel elee-
tribus modis : odio, verbis, crucialu corporis. Ec- mosynam facere : sed quo animo debemus facere.
clesia econtra diligit, benefacit, orat. Hoc est no- Agitur enim hic de mundando corde. Apud Patrem
vum mandatum, hoc de filiis irse facil filiosDei; vesirum. Cujus gloriam filii quaerere debent, et
unde sequitur: Ut sitis fiili. Adoptio filiorum sola omnia bona ad hoc ut placeant ei, referre.
charitate acquiritur. VERS.2. — Cum ergo, etc A toto in partes, ut
Benefacite.Ministrando cibum mentis velcorporis. exponat quoebona non sint pro hominum laude fa-
Quod facit eiiam qui dicit eum hujusmodi nee cibum cienda, Tuba canere. Forsitan convocandi gratia
sumere. Omnia enim ea spectant, ut fralres fiant. hoc fecerunt: ut omnes irent quasi ad spectaculuni.
m WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. »0
Ante U.<Ante se tuba canit qui ante alios vult lau- & (CHRVSOST.) Si paucis orandura est, cur parabo-
dari: ut appareat major, illis. RecepetuM. A Deo lam proposuit Lucas ad montem semper esse oran-
cordis inspeclore fallaciaesupplicium de quibus dici- dum, etc, usgue ad Si quidem et Chrislus et Pauius
tur : Receditea me, opetarii dolosi : nomen enim jussit breves, sed crebras fieri orationes ex paucis
meum habuistis : sed opera mea non fecistis. intervallis.
VERS.,3. — Nesciqt. Sinistra, vitia : dextera, (CASS.)Utilius censent (Patres) breves quidem
virtutes. Quod ergo agit virtus, nesciat elalio, vel orationes, sed creberrimas, etc, utque ad succincta
vana gloria, seu aliquod vitium : sed lux rectae ope- brevitate vitemus.
rationis fuget tenebras peccati. Putant enim. Putantes quod persuasibilibus ver-
VEBS.4. — In absconditq.In abscondito eleemo- bis Deus mulcealur. Vel si absens est vocetur:
syna fil, quoenullis miscetur tenebris : lux intus est, et quod nescit, verborum ambagibus doceatur.
tenebrae extra. Vtrfe*in abscondito.Videre Dei est VERS.8. — Notite etgo qssmilari eis. Non enira
approbare. llla autem lantum approbat quae sunt apudDeum agendum est verbis, sed rebtis, inten-
abscondita, quaeexlra sunt non placent ei neque ap- lione cordis, affectusimplici. Qnaj cura dicimus, non
probat. eum docemus, sed nos tempore orandi recordaraur.
VERS.5. — Et cum oratis. Ad superiora conjun- B Scit ettim paler. Cur ergo scienti loquimur? Noo ut
gitur hsecsentenlia. Supra dixeral: Attenditene ju- noslraefaciamus indicium voluntatis, sed ut excite-
stittamveslram faciatis coram hominibus; hic subdit: mus pise devotionis obsequium.
Et cum otatis. Non prohibet orare, sed in orando VERS.9. Pater noster. (BEDA.)lnter caelerasalu-
hypocritis similes esse. In angulis. Quasi absconso- taria moriitaet divina, quibus consuUt credentibus,
res precum, et tamen in plalcis ut videanlur, et per fonnara orandi proposuit, elc, usgue ad el hi sunt
hoc ampliorgloria. Allegorice. In angulo orat qui in veri adoratores, qui Filii per gratiam adorantPalrem
abscondilo se oraresimulat : et tamen in platea cum in spiritu et veritale.
famam captat. Anguli plaiearum sunt ubi via per Nulla oralio magis spirilualis est quam illa quae
transitum viae ducilur, et quadrivium reddit. Non ex ore Filij, qui est Veritas, processii. Pater nosler.
enim nefas esl videri, sed appelere videri. Recepe- Cui non liniore, sed amore haereditatis servimus.
rtmt. In his non solum vera merces prava inten- DumPaler dicitur, deadopUone cogitemus, ut Patri
tione evacualur : sed vitium simulationis et irristo- pium affectum rependamus. Dum dicilur xioster, fra-
nis contra Deum augetur. ternitatis admonetur,, cuin sit coesmunis adoptio
VERS.6. — Tu autem. Hoc Simpliciter intelle- omnibus. Nemodicat meus, quod proprie filio eon-
ctum, docet vanam gloriam mundi fugiendam. Sed ^ venit, cui pater est per naturam. Unde alibi - Vado
magis videtur praecipi,ut, inclusa peetoris cogita- ad .Patrem meum (Joan. vn), «pecialiter per natn-
tlone labiisque compressis, oret Deum. Cubiculum ram : el veslrum, comunctum per graliam. Pater
autem est cordis secretum. Oslium, Carnalis sensus noster dicitur, quod commune omnibus, nemo dicat
pet queih haec exteriora improbe se ingerunt, et raeus : quod solum Christo convenit, quj fiUus est
turboe phantasmatum orantibus obstrepunt. Parura per naturam; aliis conceditur communis gralia ad-
est ergo cubiculum intrare, si importunis cogitatio- optionis.
nibus ostium patel. Sed resistendum est carnali sen- (RAB.)Monetur uobilis et dives non superbire,
sui, ut oralio spirilualis ex intimis cordis dirigatur etc, usque ad Quid negabit filiis, qui jam dedil quod
ad Deum. Clauso ostio. Sensibus clausis, ne turbae pater esl?
phantasmatum exteriorum occurrant. Vel ostium ( AUG.) Nusquam invenitur praeceptum populo
vocat amoremvel timoxemhujussaecuH. Sicut enim Israel, ut diceret : Pater nosttt, aut orarel, etc,
omne bonum ex timore et amore est Dei, sic omne usque ad si ab^us.m.andatis non aberrarent. Sicut
inatum ex amore et timore saecuU.His clausis, id est est illud : Filios genui et exaltavi (Isa.i), etc
ablatis, ora. _ In ccelis.Spirilualibus,utadspirilualilalemin qua
(CHRVSOST.) Quid ergo, inquis ? in Ecclesia non habitat, festinare discamus, et coelestia ah eo quae-
oporlet orare? Et valde quidem, sed cum hac vo- ramus.
luntate ut Ukim unum intuearis, qui habet donandi Sanctificetur nomen tuum, Videnda est harum
quod petieris potestatem. Ubique enim Deus, quo distinclio septera petitionum. Nam cum vita noslra
aliquid facias intuitu",spectat. temporaliler agitur speratnrque seterna, priori sunt,
Palrem- Quem intus habes per fidem; unde: Apud elc, usque qd liberatio enim facit liberos, id est,
me oralio Deo vitm mete(Psat. XLI). filios, ut dicamus spiritu adoptionis, AbbaPater.
VEKS.7. — Oranles autem. Sicut hypocritarum Amen, significat in omnibus his petilionibus indu-
est ostendi et placere hominibus, ita gentilium est bitanter a Domino tribui quod petitur, si ultima?
multiloquium.aquibusetcoepit. Hi enim exercendae condilionis pactum servaro non negligimus, Unde
linguaemagis operam dant, quam menti mundandae: subdit : Si dimiserilis, etc Sanctificetur, elc. Hie,
nthoc nugatorii offlciigenus, etiara ad Deura prece sipiritumsapientioeoramus, ne a sanctificatione m)-
flectendojn transferant, putantes quod sicut orator minis primus in aliquo discrepemus : sed patris
judTcem,ila et ipsi Deum flectere queant. nomen in filiis moribus e),vita osteudatur.
 101 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 102
Nomen patris in nobis est; qui filii dicimur : quod A,oramus : Panem nostrum quolidianum da nobis :
petimus sanclificari. Non ut ipse sanctior sit, sed sine quo fame moreremnr.
ul in nobis operetur augmentum suoesanclificationis: Panis, corpus Christi est, vel verbnm Dei, vel ipse
nam sanctificatio filiorum nomini ejus attribuitur. Deus, quo quotidie egemus, vel qui est super omnes
Ita dicitur sanctificari sicut clarificari, et magnrfi- substantias. Hic est panis vivus qui decmlo descendit
cari in nobis : Sanctiftcetut, id est , ita sicut est (Joan. vi), cujus naturse sublimitas super omnes
sanetum, habeatur hominibus : et ita innotescal ii- snbstanlias est.
lis Deus, ut non pulent aliquid sanctius. Nostrum. Quia Christus noster est factus, et Deus
VERS.10. — Adveniat regnum tuum. Hic spiritus Pater cum Christo omnia nobis donavit. Ideo ora-
intelligentioepetitur , quo mundatur cor ut Deus mus ut quod nostrum est per donum, quotidie dettir
videatur. Durilia et potestas diaboli excluditur, et per effectum.
in futuro perfeclius, cum evacuaverit omnera prin- Supersubstantialem. \el quolidinnum. Quia gut
cipatura et potestatem, et tradetur regnum Deo Pa- edunt me adhuc esurient (Eccl. XLIV).Hicqnotidia-
tri. Congrue sequitur, ut post adoptionem filiorum nus, in patria oeternus. Hic panis assidue per fidem
regnum petamus quod filiis debetur. et charitatem interius reficere debet : quia sine eo
Regnum Dei semper est: sed veniat, id est, ma- P nemo vivere potest. Vel panis dicnntur spiritualia
nifestetur hominibus a qnibus ut lux csecisnon vide- praecepta, quse semper sunt exercenda vel conser-
tur, quod nullus ignorare poterit, cum Filius judi- vanda.
care venerit. In quo regnabunt et sancti, ut dicitur, VERS.12. — Et dimitte, etc Post cibum pelit
Percipi'eregnumgwodBo6ispani!Mm(.Ma''ft.xxv);etc. veniam peecatomm, ut qui a Deo pascitur, in Deo
f
Spirilu intelligentiseregnum futurum ingredienti- vivat, et ad vitam aeternam perveniat.
bus declaratur, et munditia cordis attrrbuitur, per Cum dicimus : Dimitte nobis debita nostra : spiri-
quam Deus ibidem regnans sicnt est videbitur, ubi tum scientise rogamus, quo delicta intelligimus, quae
spiritus sapientioecomplebilur septima sancliiicalio sine spiritu scienlioe non intelliguntur. Scientia
nominis ejns. In perfectione senarii adventus regiii quip[>e ad usum temporalium perlinet, quae virtus
poscitnr, ut curramus omnes in virum perfeclum : esl, in vitandis malis et petendis bonis," ut nostra
deinde in eo quiescentibus sanctificetur ipse in nobis et aliorum contagia ploremus, bona cupiamus.
dum nos in Hlo sanciificamur. Ejus requiem jure Sicut. Ecce qua cautione constriugimur, in qua
posciimis in nobis sanctificari, ut perenniter in eo etiam nos adinvicem ad misericordiam infleclit, et
sanctificalirequiescamus, in qua sanctificatione pax peccantibus in se veniam premittit, et nobis et per
beatitudinis firrnattir ct plena sapientia donatur. C nos aliis veniam proroklit.
Fiai volunlas tua. Hic petitur spiritus consilii, Culpaeveniam non debemus negare; unde : Cum
voluntas Dei oralis, remittite' si quid habetis adversus aliquem :
per quem inquiritur, ut a nobis im-
atitet enim Pater vesler non dimittet vobis peccaia
pleatur.
vestra.
Voluntas Dei in terris sicul in coelo spiritu con- Pecuniam afieui repetere conceditur, sed debita
silii regilur. Nobis etiam opus est spiritu consilii : veniam nunquam juste ne-
ut voluntas Dei dirigalur in nobis, ut misericordes peccatorura petenti
in re esse possitmis. Volunias Dei semper fit : sed gamus. YERS.13. — Et ne nos inducas. Sed spiritu
oramus ut libertas nostri arbitrii societur per gra- scientioe ut sciamus quibus malis involvi-
illustra,
tiam suoevolunlati, quae est sanctificatio nostra et el ut lacryrooeprosint rogamus : Dimitte nobis
vita oelerna. Yoluutas Dei est praeceptorum ejus mur,
debita nostra. Et ne nos, elc. Non quod ipse inducat,
custodia.
sed quia deserit et ire permittit. Non vero precatur
Sicut in cmlo. Sicut in angelis, ita in hominibus. non leutari, sed nec ad modicutn vinci. Tenlatio
Vel sicut juslis, ita in peccatoribus conversis. Vel estnecessaria ad coronam. Elne nos, etc, dese-
Denim
sicut in Christo, ita in Ecclesia. Yel sicut mente ser- rensin tentatione sinas vmci : etsisinas tentari, sine
vio legi Dei, ita et in carne. qua nullus probatus est.
Secundum spiritura coelum, secundum carnem Sed libera nos a malo. Haecuna petitio, tantum
lerra sumus. Oraraus ergo ut sicut in ccelo, id est continel quantum omnes superiores.
in spirilu, ita in terra fiat voluntas : ut caro et spi- Ul spiritu timoris Dei omnia noxia intus et exte-
ritus sit homo spiritualis de quo dicitur : Cor meum rius pellantur : et sub paupertate beate vivamus.
ei caro mea exsultaveruntin Deum vivuin. Neetan- Sed libera nos. In illam quae nondum est ne sinas
tum oratur ut bona veliraus, sed fiat voluntas in no- induci, et ab ea in qua sumus ducti, libera : quo
bis, ut vivamus tibi, non nobis. Hsec tria perfectins facto nihil est metuendum, nihil restat orandum.
habcntur in fuluro, sed hic inlerim ex parte ora- A mato, omni, visibili et invisibili. Hsec liberatio
lnus, ut postea perfectius habeantur. Quatuor se- quotidie necessaria est, dum sine malo animse et
quentia prsesentis vilsesunt proesidia. corporis non vivitur, sed in fine complcbitur, quando
VERS.11. — Panem. Esuries JHStitiseut ad satu- immortales et impassibiles erimus. Deimis ad summa
riiatem pertingat, fulcilur spirilu fortitudinis. Ideo gradatim sic ascenditur. A malo per spirilum timo-
m WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. " " 104
4
ris Uberamur: inde liberati pauperes spiritu et re-., A Deo jejunat qui pro amoreejusse macerat et quod
bus esse cupimus, dum dicimus, Ne nos inducas in sibisubtrahit alteri largitur.
tentationem. Spiritum pietalis rogamus, ut homo VERS.18. — EtPater tuus. Pater per fidem intus
mterior mansuescat et mitis fiat, ne tentatione mo- est: et remunerat in abscondito facta. Ibi ergo je-
veatur. juriandum quo ipse videat. Et necesse est ut jeju-
VERS.14. — Si enim dimiseritis. Fprmam impo- nans sicjejiinet, ut ei placeat quem in pectore por-
suit qualiter velimus judicari. Unde indulgentibus tat.
coram Deo fiducia respondet impetrandi : exigen- VERS.19. — NolUehhesaurizare. Ad munditiam
tes vero, pcena remordet ultionis vel damnationis. cordis terrena erogari praecipit.
VERS.15. — Si autem non dimiseritis. Nulla ex- VERS20. — Thesaurizare autem. Quasi : Cura
cusalio relinquitur, quia unusquisque secundum jejunatis aut aliquid boni operis agilis : ibi recon-
banc sententiam in futuro judicabitur. Ex hoc pa- dite ubi corruptio non possit accedere.
lel» quod unusquisque in sua infideUtate condem- /n cmlo.Id est, oranem spem in ccelestibus ponite:
nalur. fide gradientes, charitatem amplectanles. In caelo,
VERS.16.— Cum jejunatis. Postquam docuit quo- id est, in spirituali firmamento: quod non transit:
modo orandum sit, docet de jejunio quod iterum B Cmlumet terra transibunt: verba autem mea non
pertinet ad munditiam cordis, ne non sit simplex ad transibunt. Si ergo cor est in coelo, mundum est,
Deum', dum ad exteriora rapitur. Notite fieri. Non quia munda sunt ccelestia. Si autem in terra voluta-
prohibet virtutem, sed fictam virtutis speciem. tur, quomodo mundum est? id est, si quid agit ut
Bonum est jejurtio pro peccatis tristes esse ad terrena consequalur, quomodo mundum est? Si
pcenitentiam, et humiliare animam nostram; unde: etenim illa in genere suo munda tamen sorde-
Cor conlritum et humilialum, Deus, non despicies scit res dignioi dum inferiori miscetur : ut aurum
(Psal. i). Sed tristitiam quae pro laude est, prohi- argento, argentum plumbo.
bet. Unde non ait simpliciter: Nolite jejunare, sed VERS.21. — Ubi enim est thesaurus. Si in terra,
addil: sicut hypocritae, tristes. cor est deorsum; si in coslestibus, cor est in Christo
Exlerminant. Id est, extra terminos humanse con- fixum.
dilionis obducunt. Sicul de nitore vestium jactantia YERS.22.— Lueerna. Prosequitur munditiam cor-
est: sie de nimio squalore et macie. Demoliri est dis. Sicut oculus membra ad operandum dirigit, sic
quasi dissipare : et venustatem vultus quasi ad ni- intentio et lux fidei omnes virlutes. Lucerna est lu-
tiilum.redigere. Faciet suas. Luctuosis sordibus in _ men in tesla, sic charitas in fide. Cum fides cessabit,
quibus etiam jactantia"est: et magis sub specie re- sola charitas lux erit. De exteriori, docet oflicium
ligionis decipiunt. interioris hominis, inlentione menlis et luce fidei
Nota non debere oves peUes suas deponere, sed omnes virtutes iUustrantur, ut reddant lucidum cor-
vestiri, si aUquando lupi eis se conlegunt. •. pus.
VERS.17. — Unge caput tuum. Spirituali lsetitia Item ad munditiam cordis per se hoc capitulum
mentera refice diebus abstinentiae : ut dilectionis est, vel gralia priorum operum quae palam appa-
odor fragret in operibus misericordioe.Conscienliam rent.
lava lacrymis -. ut sit munda coram Deo. Non enim Si fuerit otulus, etc. Si pura intentione, quce po-
sufficrtopus misericordiae sine munda conscientia : tes bona agis, opera sunt lucis, etiamsi nori ita ho-
nec hoc sine illo. Palsestiriismos erat in festis caput, minibus videatur. Si perversa intentio est, pravum
ungere: ergo eaput unge, id est, festivum et hilarem est quidquid agitur, elsi videatur rectum.
te exhibe : et mentem spiriluali oleo refice : et de Oculus unus et simplex est, scilicet charitas,quae
jejunio nonquseraslaudemexterius. Sed quia sic a modo lucet in fide sicut in testa.
saeculoaverteris, coraraDeo gaudeas : et sic faciem, VERS.23. — Si autem oeulut. Si intentio nOnest
id est cor, mundabis a sordibus: quibus rejuotis, jj ex fide, totus homo interior tenebrosus est. Quia
Deum videre licebit. Unge caput tuum. Ecce non- quod non est ex fide, peccatum est. Tenebrosumerit.
dum omnia in Novo Testamento ad lilteram. Ridi- Quandoquidem intentio sequens opus informat.
culi enim essent in jejunio oleo delibuti : sed de spi- Ergo sibona quse agis, quia mala intentiooe fiunt, te-
rilu amoris ejus, cujus passionibus debemus partici- nebrae sunt, quid ea quaeper se mala sunt, et mala
-
pare nos macerandum, mens debet inungi et non intentione fiunt? Si ergo lumen. Intentio qua faciraus
oleo adulalionis : aliter vana sunt jejunia. quodcunque, quse in nobis est nota, lumen dicilur;
Christus factus est unguentum nobis : quod effu- exitus vero rei incertus est, ut. cum quid alicui do
sumper passionemmorlisEcclesiam suamsuoodore vel ago nescio utrum cedat ei bono an malo : et ideo
implevit. Ideo non alterius causa jejunare debemus: tenebras vocat. Dicit ergo : Si intentio qua facis
sed ejus perfusi spiritu per abstinentiam maceran- (quse tibi nota est) appetitu temporalium sordidatur:
tes carnem ejus passioni participemus.TUo ergo un- quanto magis ipsum factum cujus dubius est exilus?
gamur: ut opera misericordiae cumulentur : et cha- quia etsi bene cedat aUi, quod non bona intenlione
ritas interius diffundatur : quiasine illo calix nostrii facis, nihil tibi proderit: quia quomodo feceris ttbi
iejunii non inebriatur affectu pietalis. impulatur, non quomodo illi evenerit.
105 GLOSSA ORDINARIA,— EVANG. MATTH. 106
VERS.24. — Nemo potesl, elc. Quasi : non poteri- A lnhispromissisveritatis nemodubitel:Silhomoquod
lis ad oculum hominum bona agere, et ex his Deo essc debet, mox adduntur ei omnia propter quem
placere. Non simul in coelo et in terra thesaurizare, sunt facta.
nec et vitiis et virtulibus deservire. Quidquid facis, VERS.26. —Respicite. Hoc ad escam. Sancli me-
vel ex amore Dei, vel servitnte diaboli. rito comparantur avibus, quia ccelum petunt, et
*Curoregnum Dei et diaboli dissideant inter se, in quidam ita remoti sunt a mundo, ul jam in terris
niroque nemo potest simul militare : unde qui bapti- nil agant, sed sola contemplalione jam in ccclo de-
zaolur, diabolo abrenuntiant et operibus ejus. gunt. De quibus dicitur : Qui sunt hi, qui ut nubes
Aut enim unum odio. Nihil est medium. Quidquid volanl? (Isa. LX),etc
enim facis, aut ex amore Dei, vel ex servilute dia- Hoecexempla non prohibent providentiam ne Ja-
boli. boret, sed solliciiudinem, ut tota fiducia vestra sit
(AUG.)Diaholus enimsemper est odio habendus : in Deo, cum et aves sine cura vivant.
Deus vero, etc, usgue ad sed contemnunt, vicli con- Et Pater vester. Exaggeral fiduciara filiorum et
cupiscenlia sua el persuasione diabolica. conlirmat: quia si bonilas Patris eliam ad illa se ex-
Aut unum tuttinebit. (ID.) Non quidera diligit: tendit, quanlo magis ad filios adoptionis?
nemo enim diabolum diligit, sed sua cupiditale im- B YERS.27.— Quis autem vestrum, elc Illi aulerri"
plicaius, etc, usque ad elsi non amet illum cujus curam regendi corporis relinquite, qui illud ad haiic
ancillam diligit. roensuram fecit pervenire.
Alterumconlemnet.Non quidem odio habebit: nul- VERS.28. — Et de vestimentis. Non quod labo-
lius enim conscientia Deum potest odisse, quod re- rare et providere hoc non deceat, sed omnis sollici-
traclavil idem Augustinus, dicens: Non video fuisse tudo abjicienda est, et spes in Deo habenda est.
dicendum. Multi enimsunlde qtiibus scriptum esl : Considerate lilia agri. Exhorlalionem de indumento
Superbia eorum qui te oderunt (Psal. m), etc. salis congruo confirmat exemplo.
Et mammonm. Mammona, Syra lingua, diviliae, YERS.29. — Quoniam nec Salomon, etc. Quoe
quibus servire Deum negare est. Non dicit habere: purpura regurn, quaepictura textricum potest flori-
quod fieri licel ut bene dispenset, sed servire, quod bus comparari? Ipse color dicitur operimcntum flo-
est avari. Dicitur hoc nomen esse doemonisqui prse- rum, sicut dicimus : operuit islum rubor.
esl divitiis, non quod in ejus dilione sunt : sed quod HPYERS.30. — Si enim fenum agri. Si ista quae ad
his ulitur ad decipieuduro, irretiendolaqueis divitia- usum sunt temporis tantum, et cilo decidua igne
rum. cremabuntur, Deus tam venuste adornal.
VEBS.25. — Ideo dico vobis , etc Quia non pote- P
Craspro fuluro ponitur in Scripiuris, dicenle Ja-
stis Deo servire et mammonm.Ne silis sollieiti, quod cob : Exaudiet me cras jmtitia mea (Gen. xxx).
est scrvire diviliis. Contemplum socciili et fiduciam ln clibanum mittitur. Alii libri habent: in ignein
fiiturorura tolo sermone prsecepit, dum et mala sus-
habel speciera clibani. Quanlo
tinere et nOn ulcisci, et inimicos diligere jussil, et vel in accrvum qui
humanam gloriam fugere. Nunc vull confirmare per magis vos, scilicet vestiet; et ideo omnis fiducia
fidem in spe seternorum, quia pluressunt quosamor in eo habenda •; quod si ncc de his fidentes su-
fa- mus, quomodo invisibilia speramus? Permodica
et
proesentium desperatio futurornm torpentes fides est, quae nec de minimis certa esl. Ideo et
cit.
de seternis ingerit fiduciam, et condemnat infide-
lnsudore vultus paratur panis, sed labor estexer-
litatem. Modicmfidei. Quicunque in aliqua promis-
cendus, sollicitudo tollenda esl, qusementem pertur- sione
hat: dum timet ne aut possessa dispereant aut ela- dubitat, roodicus est fidei, el quanto plus du-
borata non contingant. hilat, lanlo minus invenit ea pro quibus sollicitus
fuit.
Anima; tiestra,'.Id est animalitati cui hsec neces-
saria sunt. Tolam spem Deo commitlite, quia nihil, VERS.31. — Noliie ergo solliciti, elc Plenius in-
nisi quod decrevil ille, poteslis acquirere vel reli- D culcat et revolvit, quod a principio sermonis docuit,
nere. ut absque sollicitudine vivaraus. JVo/i'e, etc Hic vi-
Anima hic ponitur pro Vita, quae cibo sustenta- denlur argui hi qui, sprelo victu vel veslilu coni-
tnr, ut ibi : Qui amat animam suam, perdet eam rouni, Iautiora sibi vef austeriora prae his cum qni-
(Joan. xn). bus vivunt, alimenla quserunt vel indumenla. Solli-
Animalitas eibe alilur : el ponitur hic pro vita : cili esse. Solliciludo suffocat verbum Dei, ne fru-
vivil cum pecoribus. Quam qui perdil propter Chri- ctum referat, et facit similem gentili, id est
slura, inveniet eam spirilualem in vitam oeternam. infidelem.
Nonneanima ? etc Non vila propter escam, nec VERS.32. — Hmc enim omnia. Quid ergo amplius
corpus propter vestiraentum, sed econtra. Ideo non habet a gentili : cujus infuletitas animum sollicitat,
sit sollicitus aniraus, ut percipiat quod propter se et curis vitae hujus fatigal? Genles. Quibus de fuluris
creatum est. cura non est, sed filiorurn est qurerere regnum. Scit
Quasi dicat: Qui dedit majora, id est vitam et enim. Provisa sunt hsec a Deo, qui novit nobis hcec
corpus, dabit et minora, id est victum et vestes. in via sua esse necessaria. Pater vester. Sic filios dc
PATHOL. CXIV.
 107 WALAFRIDISTRABIFULD. MON.-OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 108
bonilate et providcntia patris securos reddit, absque A Jusle qui oclernaliterpeccato perfrm voluni, seter-
"cura scilicel. nam pcenam et inveniunt: quorum volunlas non ha-
YERS.33. — Quwrite ergo. Hic aperle oslcndit buit finem peccandi, nec habebit finem torquendi.
isla non esse .petenda tanquam bona nostra, etsi ne- VERS.3. — Ouirf autem vides. Ecce moderamen
cessaria. Regnum aulem Deipeteridnm est, et in eo judicii, et praevenlus majoribus, alium non judicet
Unis noster est ponendus, propter quem omnia fa- de minoribus. Multi enim proeventimajoribus, le-
ciamus: verbi gralia : Manducemus ut evangelize- viora in fratre magis volunt viluperare et damnare
riius, non evangclizamus ut manducemus. Cum dicit quam emendare. Ul si pleni odio vel invidia, vel ma-
primum, significat hoc postCrius, non lemporc, sed litia, damnenl in eo quod deHnquit ira ; quse esi ul
dignitate. Illud enim petendum est, boc propter il- fesluca, odium, ut trabs. lralus abcui vult aliquando
lud necessarium : ergo primum quserile regnum eum corrigi; qui odil hoe yelle nequit: et ideo im-
Dei, id est, pneponite omnibus rebus cseleris. possibile dicitur ut festucarii fratri demal, qui tra-
Et hmcomnia. Quia omnia sunt filiorum : et ideo bem gestat; prius ergo irabs odii, invidiae,siraula-
hccc omriia ailjieientur, etiam non quserentibus, tionis et totius malitioerejicienda est, ut sic miseri-
quibus si subirahuntnr, ad probationem est; si corditer respectu Dei, non nostri, fratrem possimus
dantur, ad gratiarum aclionem ; qiiia omnia coope- B increpare : ul.sive prosil illi correciio, sive non, nos
rantur in bonum. tamen de simplicitate nostri oculi simus securi.
VERS.34. — Solticiti. Timore, moerore, et anxie- Vix invenitur aliquis ab hoc vitio alienus, qnia
tate curarum, quoementem perturbant. unusquisque suis favens, aliena facile reprehcndit:
In crastinum. (AUG.)In fulururo, de praesentibus et aliena gravius tolerando quam sua, sumit auclo-
concedit : unde Aposlolus : Nocte ac die operabamur ritatem arguendi sine exemplo suaeemendationis.
ne quemgravaremus(I Thes.n). Defuturis quaedivina Salutem in eo quod temere judicanl in oculo ha-
•
procurat ordinatio, non coRvenit,etc, usque ad quia bent trabem.
ille qui hoc proecepitcui ministrabant angeli.propter VERS.4. — Aut quomodo dicis ftalti tuo. Id est,-
hoc exemplum dandum loculos habuit: unde neccs- non poteris miuus (ut iram) in fratre emendare, do-
- saria usibus proeberet, quorum custos erat Judas. nec majus, id est odium, vel invidiam pepuleris de
Dies. Non quem fecit Dominus, sed cui male- eorde tuo.
dixit Job et Jeremias, scilicet quem diabolus inve- VEBS.5. — Hypocrita, ejice. Hi enim odio ct li-
ml. Sufficil. Et quia cura praseivti mentes obruitur, vore suscipiuitt omnia accusare, et volunt videri
non debet germinari malitia Dei. consullores sine exemplo emendalionis suoe. Noa
C enim est idoneus doctor alii mederi, qui nondum se
CAPUT VU.
sanaverit.
VERS.i,—Notile judieare. De dubiis, qriia de ma- VEBS.©. —. Nolite sahctum, elc Purgato oculo,
nifestis judicatur, et non de illis de quibus incer- possunt disponsatores Ecclesisealios
castigare, sed
tum est quo animo fiant: de quibus nemo sine pe- non sanetum canibus dare; quia sicut periculosum
riculo judicat. est abscondere,-ita prodigum est canibus dare. Tali-
Judicium temerarium est quando, quibus commis- bus
sit de sive mystica non sunt aperienda, sed velo tegenda
sum non est, judicant, sive manifestis, srancta sanctorum : apertiora vero et quasi viliora
de occullis. Commillitur autem judicium vel magi- dici
lerroe: Hi si de possunt. Nolite. Eadem dicitur sanclum el
stris Ecclesiie vel principibus ergo
margarita, id est Evangelium et sacramenla ecclc-
manifeslis judicent, quoe scilicel sunt convicla, vel siastica. Sanetum, nalura inviolabile, nec de-
temere si autem de quia
confessa, non judicant; incertis, bet
• haec abaliquo corrumpi. Matgarita, quac in abscon-
temere judicant judicia probibet. dilo latet: et de figuris, quasi apertis conchis erui-
VERS.2. —ln quo enim. Quasi diceret: In qua tur,
gemraa est pretiosa quae non potesl corrurapi.
volunlate benefeceris, in ea liberaberis; et in qua Canes vere sunt
De his enim in Q qui obtatrant, et quod integrum est
male, in eadem punieris. agitur dilacerant; porci qui vilipenduul et conculcanl: vel
quibus vel temere judicantes offendimus, vel recte
mensura. canes ad vomitum reversi, porci nondum conversi,
agenles excusamur; et ideo addit: In qua
non habuit finem sed in luto vitiorum versali.
Et juste quorum voluntas {pec-
Et conversi. Ne fbrte adhuc aliquid andire dis-
candi, quamvis cum fine peccaverint, non habent sed vos
finem ultionis; et quibus judicium fuit sine miseri- mmpant, rion margaritas quas conculcant,
cordia, sine misericordia judicabuntur. indignatione. Non enim facile polest inveniri qnod
In qua menmra. Potest in hac mensura in qua talibus gratum sit.
aHud mensuratum est, ut trilicum, aliud mensurari, VEBS.7. — Peiite. His gradibus via, verilas, et
ut hordeura : et alia quantitas, ut si unus modius vita legitime certantibus, praestatur: Christus est via
de uno, centum de alio. Ita facil Deus, et non inique qua ambulatur, veritas qua invenitur, •osihim ad
ut illi in aeternum. quod pulsatur, ut ad ipsum per ipsum ingrediaraur.
Et ipsa infamia, velmalum quod tuleris, causa esl (Auc) Operose quidem quod ista tria inter se dif-
cur pcenam debitam incurras. ferant exponendum putavi, sed Ionge melius, elc,
109 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 110
usgue ad nonenim dixil pctentibus, et quaer.nlibus, .A bus lota lex, propter salutem hominum scriplum
ct pulsanlibus. est in prophetis et lege.
VERS.8. — Omnis enim, etc Ut praebeat constan- VERS.13. — Intrate. Etsi diffieile sit ul aliis fa-
liam perseverandi, diligenliam quaerendi, fiduciam cias quod tibi vis fieri, tamen sic faciendum est ut
impetrandi, addit. Omnis,elc Supra docuitquid pe- intremus. Per anguslam. Angusta quaeritur, nec ab
tamus, regnum scilicet. Hic cOnfidenliam, ut nihil omnibus invenitur. Nec omnes qui inveniunt per
lioesitantes petaraus. Non denegat se pelenlibus eam ingrediuntur, quia capti saeculoretroeunt. Et
qui sponte obtulil senon petentibus : et quaerenles spatiosa. Hanc etsi non quaerant, omnes lamen inve-
invenient eum qui non quaerenlibus dedit ut inveni- niunt, quia in ea nali. Voluplas, utineretrix impor-
rent, et pulsanlibus aperiet, qui clamal: Ecce ego tuna, suis obleclamenlis omnes invitat: ct ideomulti
slo ad osliumet pulso (Apoc. m). intrant per cam.
VERS.9. —Aut quis. Explanal quid petendura sit, VERS.14. — Quam angusla. Satis anguslum est
et ex humana circa filios benevolenlia diligenliam omnia praelermillere, .unum solum diligere, unum
Palris circa nos commendat. Pelenlibus Christura, qnoerere, ad uniini quotidie pulsare, prospera non
recta fide non datur lapis offensionis nec durilia ambirc, adversa non timere. Et pauci. Si pauci in-
cordis. Ita si petierilis patrem veslrura charilalem, H veniunl, pauciores per eam intrare contendunt.
sine qua nil sunt coetera, ul sine pane inops est Nemo inlrat sine labore, et sine animi purilate.
mensa cui conlraria est cordis duritia. VERS.15. — Aitendite.Cum dixisset arctam viam
VERS.10. — Si piscem. Per piscem, fides qitoesuh a paucis inveniri, ne forte sui iraplicarentur errori-
fiuentis Spiritus sancti nutrilur. bus pseudo-prophetarura, adjecit : Altendite : Atten-
Tiscem dicil invisibilium fidem : ve) propter dite. Quod supra latam portam dixit, falsos prophe-
aquain b.tptismi, vel quia de invisibilibus locis ca- tas aperlius dicil. Attendite. Licet boc de omnibus
pitur, vel quia fluclibus hujus mundi non frangitur. qui aliud habitu ct sermone, aliud opere oslendunt,
In Evangelio Lucoe scquitur coroparatio ovi el scor- possit accipi; tanien specialiter de hserelicis qui
pionis. ln ovo et spes accipitur, quia in eo nonduin quadam pietatis veste lecti, venenato animo et in-
est fceius persecutus; sed fovendo speralur. ln scor- tentione nocendi lupi sunt rapaces, vel exierius si
pione, cujus aculeus retro timendus est, aceipitur copia dalur persequendo, Vel interius corrumpendo.
contrarium spei, scilicet retro aspicere, cum spes se Ad vos in vestimentisovium. In conspectu homi-
debeat in anleriora extendere. num similes nrjnistris jusliliae dum jejunant, orant,
VERS.11. — Si ergo vos. Quandoquidcm patres eleemosynas dant: sed non sunt eorum fructus, quia
bona trihuunt filiis, ergo mullo magis Paler nosler, C pro vitio cis repulalur.
qui bonus est incomparabiliter, bona dabit pelenti- A fruciibus eorum. (HIER.)Non a vesle, sed ab
bus se filiis. Nostis bona. Secundum sensum eorum operibus quod de manifeslis, clc, usque ad sed non
bona qui ea pro bonis babenl, quauquam et in re- debent ovespelles suas deponcre, elsi aliquando eis
rum nalura bona sunt, et in vitam istam perlinen- lupi se contcgant.
tia, quoe roalus non de suo dat. Domini enim est YERB.16. — Nunquid. AUegorice. Spinae el tri-
terra (Psal. xxm), etc. Vel apostoli mali dicuiitur, buli sunt hoeretici a quibus nullus sapientum sancli-
quanlura ad se respeclu Dei qui solus bonus, ex tatem vel verilalem poterit invenire : sed conscin-
quo.omnes boni. Dabit bona. Id est Spirilum san- dunt el crueutant approximantes. Vel spinae et tri-
clum. Yel booa scilicel oeterna, quae non danlur buli, curae snnt soecuH, punctionesque viliorum.
nisi filiis- Peientibus se. Omnium bonorura spiritua- Uva et ficus, dulcedo novae conversationis quam
iium dislributorera ut opera charilalis implcanlur. Christus in nobis esuriit, et fervor dilectionis, qui
VERS.12. — Omnia ergo, elc Quia amare aman- laelificatcor bominis. Non ergo de spinis et iribnlis
lem naluroe est; non amanlem vero cogi beneficiis uva el ficus : quia mens adhuc veleris hominis con-
ad amorem, perfectionis Christi est. Cum nos prio- suetudine pressa, potest simulare non ferre fructus
res, ul uobis fieri velimus aliis facere juberet, mox **novi hominis. Quod si aliquando dicta vel facta ma-
cumdeni scnsum aslruit dicens: Omnia ergo qum- lorum prosunt bonis, non hoc faciunt mali, sed fit
cunque, elc, id est, bona quae vullis accipere ab de illis consilio Dei: quia non eorum fruclus est,
aliis, eadem facile illis ut charilas proximi iinplea- sed vilis quae super spinas aliquando exuberat. Sed
tur, quaesine dileclione recle non potest perfici. Et carpendus est botrus, spina cavenda. Vilis Christus.
ideo addit: Hmc est lex el prophetw, elc ; quia nec Sui, palmiles qui ferunt uvas, id est opera spirilus
Deus sine proximo, nec proximus diligilur sine Deo, quoeinebriant roenlem.
quia non ex odio vel ex invidia judicandus est VERS.17. — Sic omnis arbor. Id est secundum
proximus : ergo qua charitate vellelis moneri, fa- proedictam impossibilitatem : quia de mala radicc
cite aliis. Ut facianl vobis homines. Quia addit, ho- non potesl fructus suavitatis erumpere. Exspectandi
mines, dicit tanlum de dileclione proximi. Unde sunt boni fruclus de bona arbore. Arbor bona vel
nec subdit, tola lex, relinquit vero de dilectione Dei. mala non natura quae in omnibus bona a Deo est
Quod si dixisset: Omnia quaecunque vullis fieri vo- creata, sed voluntas bona vel mala. Fructus, opera
bis, facite aliis : utrumque complexus esset, in qui- quae nec bona malse volunlatis possunt esse, nec
 111 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 112
iiiala bonae volunfalis. Fruclus bonae arboris gau-- A Qui wdifieavit.Ille aedificati» Chrislo, qui qaod au-
(liiim, pax, patientia, longanimitas, etc ; quos fru- dit ab illofacit. Supra pelram. A qua Peti^us-ribmen
etus non nisi bona voluntas parluril. Sic econtrario> accepit pro firmitate fidei, id est; snper seipsumscdi-
malos riiara intefilio nutrit. ficavit Ecclesiam.
VERS.18. — Non potest. Non ait: Non potesl malai VEBS.25. — Et descendit.Tribus modis diabolus
arbor bona fieri, vel boria mala ; quia Paulus de: impugnat: carnis concupiscentia,exterioribus mundi
pdrsetutore factus aposlotus, et anima manenle in- oblectamentis, vel per se, cum oniversos venius im-
legra natifra, affectu voluntalis corrumpilur, vel ini pulsionura laxat. Pluria. Concupiscenlia,a qua quis-
melius muintuf. que tenlatur, quoesensum rigorem fidei emollit, quac
Voluntas uniuscujtfsque arbdr boha vel mala. Et; si non proficit, majora flumina eveniunt.
sicut arbor radicatur in terra, sic voluntas ini VEBS.26. — Qui audit terba mea, etc, exterius.
anima. Et ideo non habet excusationem, sed est ruina ejus
Fructus maloearboris'sunl opera carnrs, scilicet magna :quia monila salutis contempsit. Viro slntio.
fornicatio imraunda, luxuria. De quo dicilur : lnimicus homohot fecit, cujnsoperai
VERS.19".— Omnis arbor. Hac senfenlia lfypO- 6mnia inslabilia snnt, et minse patent. Super atenanc.
critas et pseudoprOphetOfs damnat, el quod supra B1 Qualiacernquesint quae super concupiscenliamviiio-
docuil de cordis munditra, boc exeinplo confirmat, rum fundantur, non stabunt.
quod nemo de mala intenlione fruclum lionum per- VERS.27. — Et cecidit fuitque ruina ejus magna.
cipit, nec de bona nisi bonum melit. Omnis conscientta quae fixa in Deura spe non per-
VERS.20. — Igitur ex fruclibus. Quasi dicat: A manet, in tentationibus rionvalet snbsistere; et tanto
falsis prophetis attendite, et ex fructibus eos cogno- amplius agitur, quanto pitis in his quse mundi snni
scile. a superioribus disjungilur : et vere omnes mati
YERS.21. — Nffhomnis qui dicil. Sicut cavendi vel ficte boni, ingruente qualibet teniati&nepejores
sunt qui habent speciem bdnoevitae propter dogma fiunt.
nequitiae, sic et hic iecontrario qui, cum inlegrae VEBS.28. — Turbw. Vel aliqni in turba, quia
fidei et doctrinae sint, turpiler vivunl. Utrumque infideles, vel potius o-mnej de excellenlia sapien-
enim necesse est, ut et opus sermone et sermo ope-
ribus comprobetur. CAPUTVIII.
Qui dicit: Domine, Domine. Iter regrii Dei est VEBS.1. — Cumautem descendisset.Post descen-
obedientia, non nominis nuncupatio. Non est hocil- sionera Domini de monte, etc, usgue ad oslendit
lud vere el proprie dicere ubi prolatio discordat a * post quanluro temporis intervallum. Cum autemde-
voluutale. De qud Apostolus ait: Nemo potest di- scendisset. Secundura Lucam, et in campestri loco
cere: DominusJesiis, nisiinSpiritu sancto(I Cor. xii). sermonem quem jam forsitan supra habuerat ei fe-
VER*.22. — Multi dicent. Maximeautem caven- cisseT. Seculm sunt. Alii propter charitatem, alij
dum esl ab his qui propler nomen Christi etiam propter doctrmam, alii propter admiralionem elcu-
miracula habent, qucecum propler infideles Domi- ralionem.
nus fccerit, monuit tarrien ne a lalibus decipiamur: YTERS. 2. — Adotabat eumdicens : Domine.Prius-
putantes ibi esse invisibilem sapientiam, ubi est vi-*- quam peteret, cultum divinilatis ostendil. Si vis, po-
sibile miraculum; unde adjungit : Multi dicent. - les me mundare. De voluntate non quasi pietalis
Quam mundo ergo et simplici oculo opus est, ut incredulus, dubito; sed quasi mex colluvionis con-
invcnialur via sapientiseinter tot deccptiones. SCiusnon praesumo.
VERS.23. — Nunquam novi vos. Nori novit lux fe- VERS.3 — Exlendens.Post Sermonemet miracula
nebras, id est, non aspicit, quia si aspiceret, tene- Tacit, quibus sermo apud auditores confirmalur. Te-
brae non essent. Qui operamini iniquitatem. Non qiii tigit. Non quia sine tactu sanare posset, sed ut in-
operali eslis, ne tollai poenitentiam, sed qai in jtf- p.
n dicet se non subjectum esse legi, sed Dominumlegis,
dicio; licet non habeatis facultatem peccandi, tamen qui non timet contagium. Teligil. Propler liumani-
habetis affectum. tatem.ut nos doceret nullum spernere pro aliqua cor-
VERS.24. — Omnisergo. Quasi dicat: Omnia prse- poris maculalione. Apparet supra legem (qnaelepro-
dicta bene tenenda sunt, quia qui tenet assimilabi- sum excludit) esse graliam, quse sanat eum; ui ait:
tur Chrfsto ; qui npn tenet, diabolo. Qui aulem, quse Non venisolvere legem,sed adimplere, etc. Voto.Eo
in monte habita sunt : qnod dicit-ut oslendat ser- sanavit gencre quo fuerat obsecratus, deinde impe-
raonem in monte habitum, omnibus proeceptis qui- rat : Mundare. Ecce potestas:
"busChristiana vita informatur, esse perfectum. As- VERS.4. —'- Vide, nemini, etc Tacere jussit, nec
timilabilur. Quia sicut Christus de personis variis tamen tacere poluit. Non quod aliquidvotuit et non
unam Ecclesiamconstruit, erudit, regit in vitam de- potuit, sed dat exemplum, ut sni in magnis quoefa-
dicalurus seternam, sic isle variis virtutibus perpe- ciunt latere vetint: sed u( prOsint aliis, prodantui
luam mansionem sibi aedificat,et ih futura. dedica- inviti. Neminidixeris (Marc. i). Hunc'tamen Marcus
tione cum Christo laetabitur. Viro. IUi qui dicit: Ut ubi quod hoc praedicassedicit quasi Evangelista fa-
^apiens arcliitectus, fundamentum posui in Christo. elus sit. Vade. Mittit ad sacerdoles propter humili-
«3 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. U*
tatem, ut sacerdotibus deferat honorem quilxis lex A j Domine, sed magisler : unum de pluribus magislris,
jubet mundatos munera offerre, et ut videntes ,cre- ae$timaos..
danl ei : vel si non credunt, inexcusabites sinl, et VERS.20. — Vulpes (oveas habent. Quasi dicat,:.
ne legem frangere videretur. Oslendele sacerdoti. Ut Quid nie propter lucra soaculi,etc, usgue ad divi-
sacerdos non legis ordine, sed gralia Dei supra Ie- nitati Christi non est locus. Fitius autem hominis
gem curatum esse intelligat. Offer, elc Quia legem non habet, elc Cum bomines vocent eum Filiuui,
non solvo, quia nondum ccepit verum sacrificium. Dei, ipse seipsum vocat Filium hominis, huroitiiatis
/n testimonium.Id est, Domino credant, si impietatis causa.
lepra discendat. In testimonium. Spiritualis curatio- VERS.21.— Alius aui.em. Nota hunc vocatum esse
uis, offerenduraest munus spiriluale homo ipse. a Jesu. Domine. Ille qui ingessit se vocat eum ma-
VERS.7. — Ego veniam et curabo eum. Et respon- gister, ut elatus Pharisaeus, alter qui receptus est,
<}enscenturioaU, etc Magna humililas, etc, usque Dominum vocal humilitcr, sicut publicamis.
ad ob iinpptenliam virium corporaliter ire pttta- Y.ERS,22. — Morluos suos. Qui culpa exierunl,
retur. ut ipsi cum culpa vivunt. Mortuos sepelire, est pec-
VERS.8. — Non sum dignus. Propter conscien- catores in peccatofovere.
tiam vitoegentilis, magis timet gravari proesentia B 1 YE^IS.23, — Et. ascendente. Qui magna fecit
quam juvari, quia et si erat fide praeditus, nondjum! in terra, transit ad mare, ut et ibi faciat, et Domi-
tamcn erat sacramenlis imbutus. Sed quod nec in- us terrae et maris appareat.
firmitas nostra praesumit gralia dare novit. VERS.24. — Ecce motus. Non ex se orta est lem-
VERS.9. — Nametego, etc Si ego homo, etc, pestas, sed ejus imperio : utdiscipuli magis limeant
usque ad ut Cornelius dicilur vir justus et limensi et rogent : et rogantibus ostendat poteniiaro. Dor-
Deum (Act. x). miebat. Dormit in nobis Dominus, id est fides Do-
VERS.11. — Ab orienle et occidenlevenient et re- mini, cum negligenlius agimus, et ideo lempe-
eumbent. Yel oriens, qui illuminati stalim transeunt; stas. Si vero fides resurgil, imperat ventis ej, flucli-
occidens, qui passiones usque ad mortem tolerant. bus.
Per istas duas partes mundi ex quibus gentes vo- VERS.25. Suscitaverunt. Primum est Jesus in
candae erant designantur. tribulationibus orationibus cxcitaudus, ut post in-
VERS.12. — Filii aulem regni ejicienlur. Quia in crepationem surgens imperet ventis et mari, et si.t
boc mundo fruuntur beneficiis Dei; secundum it- tranquillitas magna.
.ad : Pluit superjustos et injuslos. Nunc videntur in VERS.26.—Modicm, elc Si novistis potcnlem
facie Doraiui, sed tunc minime. In tenebras exterio- *- in terra , cur non creditis etiam in mari ? Qui pa-
res. Quia a Doraino foras expellentur, etc, usgue rum credit, arguitur : qui nihil, contemniiur. Im-
ad poenitetquod deliquit pertinaciter. Flelus. Per peravil, etc Cui iraperatur, imperantem sentit,
boc oslenditur magnitudo lormenlorum. Per fletum, Nota quod omnis creatura creatoreni sentit. Quaj
lormenlum aniinse; per stridorem dentium, corpo- apud nos insensibilia, isli sunt sensibi)ia. .
ris. VERS.27. — Qualis esl hic, e.tc, (QRIG.) Qualis
VERS.14. — Et cum venisset, etc. Quando hoc sit; est iste, major Moyse, ete:, usgae ad non habent
factum non expressit MatLhaeus,etc, usgue ad nar- auditum obtemperant.
randa recordationi ejus suggerere. Et febricitanlem. VERS.28. 1n regiouem Gerazenatunt, Geraza urbs
Febris Groece,feryor Latine dicitur : et si quandoi est Arabiae,elc, usgue ad a Ghristo visitata per prse-
haecpassio faeial tremere, naturse est humanae. dicatores. Duo habentes. Marcus et Lucas dicunt
VERS.1S. — Et teiigit, etc Lucas dicit, quod ro- unum, etc, usgue ad feditalem corporum oslende-
gaverunt, elc, usgue ad ut Delicta quis inteltigit: ab bant. Scevi. Marcus dicit quod iiullus j;im daemonia-
occultis meismunda me (Psat. vui). Et surrexit, etc cum, etc, usgue ad impugaant aliquem transire.
Naturale est febricitantibus incipiente sanitate las- '. YERS.29. -r Jesu filiDei.. (HILAR.)Magis suspi-
6escere, etc, usquead ministrat in spiritu. cati quam nosse credendi stint. (AMBR.)Jesu ftli
Dei. Tantum eis ianotuit quantum voluit, etc, us-
VERS.16. — Vespere autem facto, etc Occasus1 ad videbant in.eo, non credebant. Ante tempus.
solis, mors est Christi, per quam plures sanavit dae- gue
Sciebantenimsibifuturam in Dei judicio, eic, usque
moniacos, quam anle vivens in carne segrotos, ad fuerunt enira duo miltia, ut Marcusait. Torquere
VERS.18.— Vfdensautem Jesus. Manifestumest'
nos, PraesentiaChristi tortura est eis ; vel, lorquen-
alium esse diem, etc, usgue ad amaros saecuU flur tur dum de
ctus transeamus. corporibus ejiciunlur, in quorum lortura
delectabantur, sicut praesentia Dei refectio ange-
VEBS.19.—Et accedens. Quod Matihoeus dicit; lorum.
lioc factum quando jussit ire irans fr.etum,: Lucasi VERS.31. — Mitte nos. Nola multo minus eos sua
vero ambulantibus illis in via : non.est conlrarium ; polestate nocere hominibus, qui nec pecoribus posr
qnia via ambulabant ut venirent ad fretum. Magi- sunt. Nisi quis more porci vixerit, diabolus in eur#
ster. Quasi unus sit de pluribus. Et jose litlerator polestalem noo accipit, nisi forte ad probandum.
erat, non spiritualis audilor. Magistcr. Non dixit, VERS.32. — Et eccemagno. Dign[or hojno.besiii|.
115 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGrCA, 116
ctim propter salutem duorum hominura duo millia IA cit : relictis omnibus, seeutus est eum tam corpore ;
porcorum perierunt. Liberato populo gentium,incre- quam mente. Non levitate ductus, sed veritate ope-
duli agunt malos ritus in abditis: cseca et profunda rum, et divina potenlia intus operante tractus, per-
curiositate submersi. fecta obedienlia, et perfecta abrenuntiatio, et lucra
VERS.33. — Pastores autem fugetunt. Quia etiam reiiquit, cupidus sequendi Christum.
qnidam principes impiorum, et, si fugiunt fidem VERS.10. — 7» domo. Non dicit cujus, sed Lucas
Christi, tamen potentiam ejus mirando nunliare non exprimit, elc, usque ad conversione pocnitentium
cessanl. ostendilur. Ecce multi publicdni.Bonum proesagium:
VERS.34. — Exiit obviam. (BED.) Prodeuntes, jam ejus exemplo multi convertuntur. Jam post se
signant quosdam consuetudine ligatos, roirari qui- multos trahit, Apostolus el doclor gentium futurus.
dem et venerari legem Christi, sed nolle pati : unde (HIER.)Publicanis et pectsatoribus.Tertulliaims dicit
lransire rogant. Et invenetunt hbminem (ut Lucas hos fuisseethnicos, etc, usgue ad praecepit: In viam
ait) vestitum et tana mente sedere ad pedes Jesu gentium ne abietilis. Peccatotes venientesahcumbe-
(Luc. VIII).Rogabant eum. Rogant rion de superbia bant. Pcenilentes, exemplo Mallhaei,veniam speran-
de humilitale judicantes se indignos, ut Pelrusfecit, tes : unde Marcus dicit hic : guia multi sequebantut
et vidua de Elia. Timebant ne destrueret eos proe- B 1 e«m (Marc. n).
sentia sanctitatis ejus propter peccata sua , sicut VERS.U. — Quate cum publicanis. Omnis quae^
destruxerat porcos, stio, etc, usque ad et omuia quaegessit, satuli ser-
viont.
CAPUT IX, VERS.12. — At Jesus audiens, ait. Et susceptos
VERS.1. — In civitalem. Ne putes hanc esse Na- pcenitenles amplius in fide confortat, et superbos ad
zaretb, etc, usgue ad Gapharnaum quasi metro- humilitaiis et pietatis gratiam provocal. Non est
polis, opus valentibus medicus , sed male habenlib.us. Me-
VEBS.2.— O/fetebant.Doctores sunt, qui sublevant dicus est Christus, etc, usgue od Dei verbum reci-
et offerunt Christo monendo et intercedendo. Firfem. piunt, esurire non possunt.
Quantum valet apud Deum fides propria, apud quem VERS.13. — Euntes autem dicile. Tumentibus de
sic valuit aliena, ut intus et extra sanaret hominem. falsa juslitia consilium corrcclionis dat, etc, usque
Confide,fiti, remiltuntur tibi-.Lucas dicil: Homo,etc, adove, et drachma,etduobusfiliis. Nonenim veni vo-
usgue ad tollens causam morbi, post curat corpus. catejustos. Nonne Nathanael, elPetrum, et Andream,
VEBS.5. — Quid est. Nota infirmitates aliqnando etc, usque ad jam non justi sibi videntur.
' YERS. 14. — Discipuli autem ttti non jejunant.
contingere propter peccata , etc, usgue ad unde :
Dupliei cantritione conteteteos Dominus. (BED.)tQuid Joannes, Marcus et Lucas, etc, usgue ad gratiam
est facilius, s.edquoniam hoc spirituale non creditls, et potestatera inlelligas.
prebetur signo visibili quod non minoris constat VERS.15. — Nunquid possunl. Quasi dicat : Fa-
esse potentiae,ut in Filio hominis latentem cognosca- cturi estis, ut lugentes, etc, usgue ad sed ab omnibus
tis potentiam majeslatis, quae potest dimiltere pec- terrenis. Lugete quandiu cum Ulis est sponsus. Hoc
cata ut Deus. verbo exprimit illud jejunium, etc,usgue arf-postea
VERS.6. — Tunc ait paralytico. Ecce.per remis- jejunabunt, non lugebunl. is( lunc jejunabunt. Luctus
sionem poanse,dimissionem culpaeintellige. Surge. de absentia sponsi, nec ante incarnationem defuit
Surgere, est animam a carnalibus desideriis abstra- in patribus, nec post passionem, nisi quandiu iri
here.Leclumtollere,estcarnem a terrenis desideriis carne cum discipulis conversalus est. Jejunabunt.
ad voluntatem spiritus attollere. Domum ire, est ad A mundi amore, non solum a cibis. Spirituale enim
paradisum redire , vel ad inlernam sui custodiam, jejunium cum sit pars vitse novae,nondum eis con-
ne iterum peccet, Tolte lectum tuum et vade in do- venit, qui per atia dediti sunt veleri viise.
mum tuam. Ut quod fuit testimonium infirmitalis, _ VERS.16. — JYemoautem. Quasi dicat: Carnales
sit probatio sanitalis. nondum fide passionis et resurreclionis solidali, elc,
YERS.7. — Et surrexit. Magna virlus, ubi sine usgue ad ipsi vetustati non convenit. Toltit enim. IJ
mora imperium salus comitatur. Unde merito, qui est perfectio novse vitoe quoe una est dividitur, et
aderant relictis blasphemiis stupenles, ad laudem veteri fides quam habet aufertur, cui perfeclio novae
converluntur tanlse majestalis. debebatur.
VERS.9. — Vidit hominem. Hic probabilius vide- VEBS.17. — Neque miltunt. Eosdem discipulos
lur, quod prsetermissa memoret, eum duodecim ete- veleribus ulribus comparat, etc, usgue ad in noyi-
git ante sermonem. In telonio. TeW Graece,Latine tate sensus intus reformamur.
vecligal. MalthaeusHebraice, Latine donatus, qui VEBS.18. — ECce ptinceps unus accessit. Marcus
lantum munus gratiae accepit: Levi, addilus vel as- et Lucas dicunt archisynagogum, etc, usgue ad coe-
sumptus, quia divlna eleclio eum assumpsit, et nu- pit remedium sperare et quoerere.
tnero apostolorum addidit. Matthwum. CseteriEvan- YEBS.20. — Mul.et quw. Salutem Judoeis para'-
gelistoe propler verecundiam, etc, usque ad sermO tam, spe certa proeripuitgenlilitas. Duodecimannis.
supradictus fuit. Surgens. (BED.)Lucas plenhis di- Duodecim annis fluxit, sicut et illa fijia cre^erat
 U7 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 118
duodcnis : quia ex quo Synagoga ceepit Deo famula- K VERS. 7. — Appropinquabitregnum cmlorum. Per
enim sit peccans
ri, ccepit gentilitas idololalria ef peccato pollui. Ac- fidem prope est regnum. Sicut
tessit. Credidit, dixit, quia his tribus fide et opere terra," ila juslus sit coelum, in quo Deus prce-
.ompis salus acquiritur. sidet; unde dicilur : Regnum Dei inlta vos est
YEBS.21. —Si tetigeto. Fimbriam, non vestem. (Luc. xvn), etc Ecce qujd debeant praedicare : Ap-
Quia non vidit in carne Dominum, sed suscepit per propinquabit regnum ccelorum.
apostolos incarnationis verbum. Beatus qui vel ex- VERS. 8. — Infirmos curale. Ecclesia infirmos
tremam partem verbi fide tangit. stalu boni operis confortat, mortuos in peccaiis,.
VERS.22. — Confide,filia. Crcdidit utique qusepe- vel sine fide, suscital; leprosos erroribus aspersos
liit, sed inculcat robur et perseveratiliam in fide. mundat, doemonesper exorcismos fugat. Gratis ac-
YEBS.23.— Vidisset. Tibicines sunt carmen lu- cepistis. Ne Judas, qui loculos habebal, de procdicla
gubre cap.jntes. Hi sunt magistri moerore suo sub- poteslate pecuniam congregare vellet, riequitiam
ditos demulcentes, et turbam Judseorum adversus ejussupprimitDoininus, dicens: Gratisaccepislis,etc.
doctrinara Chrisli calcitranlium. Et lurbam. Quia Damnat eliam hic perfidiam Simoniacoe hoereseos.
Synagega laelitiam Dominicoe inhabitationis, etc, Dona spirilualia pretio vilescunt.
usque.ad paruit in susceptione. B VERS.9. — Aurum neque argentum. Qui hoecha-
VEBS.24. — Non est. Vobis morlua esl. Deo au- berent, viderentur non causa salulis proedicare, sed
tem qui suscitare potest, dormit, tam in anima lucri. Neque peeuniaminzonis vestris. Duo suntge-
quam corpore. nera necessariorum : unum quo emuiitur necessa-
VEBS.23. — Et cum ejecta esset. Id est, cum re- ria, wl.iudipsa necessaria. Per pecuniam in zonis,
probati essent irrisores, intravitin electorum mentes. illud unde emuntur : pcr peram quod emitur, quod
Et tenuit manum. Nisi prius manus Judseorum, elc, ibi reponitur. De hoc in passione : Quando misi vns
usque ad secrcla polest deleri pcenitentia. sine sacculo etpera, nunquid defuit vobis aliquid ? At
VERS.27. — Transeunte. Id est, de domo principis illi dixemnl : Non.
in tuam domum. Domus principis Synagoga esl, sua VERS.10. — Neque calceamenta. Et Plalo dicit
domus ccelestis Jerusalem. Duo cmci, etc Duo duas corporum summitates non esse velandas, nec
creci, duo populi inscii, etc, «sgue adidem facium, assuetam fieri debere moUitiem capitis et pedum :
sed aliud simrle. Gum autem hoechabueriiit firmiialem, coetera ro-
VERS.32. — Hominem. Significat gentHempopu- bustiora sunt. iVeguevirgam. Matthoeuset Lucas di-
lum : vel omne genus hominum, quo ducto per prse- cunt negue vitgam; Marcus non nisi vitgam: quo
dicationem ad Christum,et ablataidololatria, con- C nomine, etc, usgae ad iler proedicalionis pergcre
fessus est Cbrislum. KwfbsGroeceusitalius, sed ta- debeat, ostendatur. Dignus est. Unde ergo necessa-
roen indifferenter, et routus et surdus dicunl. rja? Tantum accipite, quantum ad necessilatent suf-
YERS,M. —Pharixni atifem. In Pharisais infwie- ficit, u! inde secuii ceteniis melius vacetis.
lilas Judaeorumsignatur. VERS.11. — Intetrngate quis. Teslimonio vicino-
CAPUT X. ruin eligendus est hospes, ne hujus infamia praedi^
VERS.1. — Et conxocatis.A curatione socrus Pe- catio lacdatur. Dignus sit. Ut sciat se magis accipere
tri, etc, usque ad curatum centurionis servum. graliam quam dare. Ibi manete. (AMBR.)Dat con-
Duodecim. Hi sunt operarii qui railtendi erant, et slantioe generale mandatum ut hospitalis necessitu-
quadrali orbis parles ad fidem Trinilalis vocaturi. dinis jura cuslodiant : ideo domus eljgenda, ut
fluorura pcaedicaliout pondus haberet auctorilatis, mulandi hospilii necessitudinjsque violandae causa
datur eis potestas curandoe omnis infirmitatis. non suppetat.
VF.RS.2.— Petrus et Andreas. Apostolorum paria VERS.14. — Exculite, putverem de pedibus. Per
jugaque social, elc, «sgue ad Christus inquem cre- excussionem pulveris, intelligitur amissio ilineris.
debat. Excutite pulverem, ad conteslationem terreni laboris
VERS.3. — Thomas. Abyssus : quia altitudinem quem pro eis inaniter susceperant, etc, usgue ad
divinsevirtutis iri resurrectione certa fide penetra- per ipsum Salvatorem narraniur abluti.
vit. Vel, Thomas geminus, quod est Grsecedidymus, VERS.16. — Ecce ego mitto. Ulis sua poena scr-
propter dubium cor in credendo. vabitur in futurum, etc, usgue ad mata jnferre non
VERS.4. — Et Judas Scariolhis. Magnumin nobis debet, sed tolerarc Sicut serpentes. Serpentis astulia
exemptumdocirinse, cum qui omnia noverat non du- est, elc, usgue ad veterem exuit hominem.
bitaret proditorem in discipulum eligere, atque apo- VERS.18. — In testimonium.Ut inde perversi per*
stolum ordinarc Habet enim Christus consciura mun- eant, etc, usgite arf testimonium'ipsorum innoceE^
ditiae teslem, cum suum non dubitet eligere prodi- tioe.
torem. YrERS.19. Dabitur enim vobisin illa hora quid lo-
YERS.5. — /n viam. Post resurrectionem dicit: quamini. Voluntatem vestram pro Christo offerle;
Docete omnes gentes. Sed hoc ante : quia prius Chrislus vero loquctur pro se.
oportet Judoeis prsedicari, ne causam habeant non VEBS.21. — Ttadet aulem frater, elc Minorein
recipiendi, quia ad gentes apostoJlosmisit. dolorem ingerunt mala quse ah cxlrancis : majorcni
119 WALAFRIDI STRABI FULD. MQN. OPP. PARS 1. -^THEOLOGICA. 120
qtise ab illis patimur, de qriorum .mentibus prsesu^ A supt, sed si utrumque npn potest servari, odium in
mebamus quia cum damno corporis, mata nos cru- stios, pjetas est in Deura.
ciant amissss charitalis. VEBS.58. — Et qui non accipit, etc Crux duohus
VERS.22. — Qui autem, etc Docet virtutem I.on- mo,disporta.tur, elc, usgue ad amor Christi osien-
ganimitalis et patienlioe, etc, usque ad hoc ipsun datur. Et sequilur me. Aliauis enim carnem macerat
incipimus possidere quod sumus. pro inani gloria, vet proximo carnaliter eompatitur
VERS.23.— Cum autem. Hoc ad iUud tempus per- utculpse faveat : Hic crucem ferre videtur, sed Do-
linet, quo dictum est : In via gentium ne abieritis, minum non sequitur.
quod nersecuiiones non debeant liuiere, sed de- YERS.39. — Qui invenit, etc Nomine anjmse vila
clinare : ut tribulationis occasio sit Evangelii se- prseseris designatur.
minarium. YERS.40. — Qui recipit, etc. Cum ad proedica-
VERS.24. — Non est discipulus, ete. Ne indigne- tionem mitlitj etc, usgue ad debere stipendia ac-
mini tolerare quod loleroqui Dominus suin, faciens cipere.
quod volo, et roagister docens quojl utile scio, yEBS.42.-—Et qukumque. Quipericulum non susci-
VERS.25.—Sipatremfamilias,. Ostendit cahimnias pientiumtestimonioexcussipulverisdenuntiavit, me-
suas , ut suo exemplo ferant injurias. Unde dixit: B ritum recipientium ultra sperauim commendat. Npta
Sufflcitdiei malitia sua. Beelzebub.Beel.ipse estBel, Deum magis ad pium affecturo respicere quam ad
Zebub, rnu$ca,etc., wque ad \\r ranscariim.,.sive ha- quantilalein rei exhibitae. Vni ex minims. Minimi
bens muscas. sunt qui nihil penitus habent in hoc roundo, et ju-
VERS.26. — Ne ergo titnuerilts eos. Eorum soevi- dices erunt cumChrislo.
tiam vel blasphemias, quja veniet dies cum. Deus
judicabit occulla hominum, ubi et nequilia disco- CAPUT XI.
operietur, et vestra inlenlio, nunc soli Deo cognita, VERS.2. — Joannes dutem. EtdumChristiis prae-
ab omnibus soietur. dicaret, etc,usgue ad quis ordinem rei gestseteneat,
VERS.27. ^- Quod rficd. Hoc est, in quo voto vos non apparet.
constantes esse, etc, usgue «rf calcato carnis domi,- VERS.3. — Tu es. Non ait qui venisli, quasi dicat:
eilio prmdicate. Cum ad inferna descensurus sum,: debeo te nun-*
VERS.29. — Super. Loquilur juxla moreni Pa- tiare inferis, qui nuntiavi superis. An conveniat
lestinae-,etc, usgu« ad in toto qiundq dieite. Nonne Filio Dei mori, an alium ad hsec sacramenla mis->
duo passeres? Lucas: Nonne quinquepasseres veneunt Q suruses?
dipondio (Luc- xn) ? Nec mulluin distat, utduo asse VERS.6. —Qui non fuerit. Qui de divinitalis po-*
et quinque dipondio. Dipondio enim est .ex duobus tenlia non dubilaverit, hoc non contra Joanncm
assibus. Quod autem ,in numeris est unus, boc in dixisse putandus est quem mox adeo commendat.
pondere as : et quod duo, hoc dipondius. Et unus ex VERS.7.—De Joarihe. Proecursor Chrisli de Chri-
itlis. Quomodo ergo Apostolus: Nunquid de bobus sto certificare discipulos voluit, quia sensit eos du-
cuta est Deo (Luc. tx) ? Sed aliud est cura, aUud bitare. De praecursore, Cbristus turbas dubitanles
scientia. ' ne dubitent docuil, molletn eum levemque putanles,
VERS.30. — NuineratL Hoc est, scientia Dei, et.c, VERS.8. — Ecce qui mollibus, etc, Qui ponunt
usque ad parva oliosaque dicta eum lateant. puivinaria sub cubito, qui vitam peccantium paU
VERS..32. — Qui confilebitur. Vel cortfiletur quis pant, non pungunt.
Jesum ea fide, quoeper dilectionem operatur : negat Rigida vita et praedicatio debet declinare mollium
non obedit. palatia, qux frequentant moflibus indutis adulantes.
qui praeceptis Dei
(CLEM. ALEX.) Beatus Joannes, despectis qnoque
VERS.33. — Qui aulem. Negaiur a Filio apud Pa- ovium piUs, qui delicias redoleant, pitos camelo-
trem, cui non manifestatur in divinilatis potenlia D rum, etc, usque ad ab omni inani studio, vanaque
Filius et Pater. COnfitetrira Filio apud Patrcm, qui boni
specie, s.ordidoque ac illiberali decore, se re-
per Filium babet accessum ad Palrem. movit.
VERS. 3 4.—Pacem. Missumest bettura bonum, ui
mala. VERS.9. — Plusquam propheta. (BEDA.)Quia an-
rumperetur pax sed officio.
VERS.35. — Veni enim. Hic Lucas ait : Erunt gelus non natura
in uha damo divisi, tres in duo et duo in tres YEBS. II.—Major Joanne. Iri hoc non proefcrtur
quinque cae-
dnidentut. Quomodo ergd, elc , usgue ad clrcum- patriarchis, et cunclis hominibus, sed aequalis
cisionem caeterasque carnales observanlias. Sepa- teris sanclis ostenditur. Qui autem. Idest,omnis
eo ad-
rare. Id ,est., privatos carnis affeclus exstinguere, sanctus qui jam est cum Deo, major est faciiquimiil-
ita invicemdiliguntur.ut Deominus serviant. huc in mundo. Vel ego quem minorem
quibus in Ecclesia sanclorura illi praelatus
YTelpenitus avertantur, non quod non sint hono- torum opinio,
et mater, sed post Deum; hic est ordo sum. Vel novissimus angelus ceeti melior est quovis
randi pater
charitalis. homine, Iri tegno. Regnum coelorumduobus modis
in qno nondum surous;
VERS.37. - Qui amat patrem- PostDeum amandi accipitur : aut snpernum,
141 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 122
aut proesens Ecclesia, in qua adhuc vivrraus, et jam A VERS. 19. — Et justificata esl sapientia, elc
quodammodoregnamus. Oslendil filios sapientioe inlelligere, ncc in abs-
VERS.12.—A diebus Joannis, Apostolos Domi- tinendo, nec in manducando esse justiliam : sed
nus ad ovcs quoeperierunt domus Israel ire jusse- in oequanimitate tolerandi inopiam, et temperan-
rat, ut ad regnum reducerentur. Sed haec .preedi- tiam non se corrumpendi perabundantiam. Non est
catio ad profectum publicanorum et peccatorum regnum Dei esca et potus: quorum non tisus sed
versa est qui cirediderunt. CaHerum Joanni a ptebe concupiscenlia rcprehenditur, in quibusdam libris
non creditur, Chrisli opera non auelorisantur, quia habetur : Justificata est sapientia ab operibus suis,
crux est scandalo. Jam prophetia cessal, jam lex quia sapientia non quaerit vocis testimoriium, sed
expletur; Chrislus aliis praedicatur, et ab aliis re- operum.
cipitur : sui respuunt, inimici accipiunt. Itaque re- VERS.20. — Tttnc, Qui hactenus Judoeos com-
gnum ccelorum vim patitur, quia gtoria Israel palri- muniter increpavit, nunc nominalim civitates ex-
bus debita, a jjrophelis nuntiata, a Chrislo oblata, primit, quse frequenter audita doclrina et visis tot
fidegentiumoccupaturetrapitur. Yel a diebus Joan- signis credere noluerunt, quibus non eptal mala,
nis, qui praesentiam praedicavit, qua peccator re- sed proedicit ventura
viviscit: et non anle, quia lex poenam inlulit et non B VEHS.21. — Vm tibi, elc Supra ubi legilur, quia
per posiiitentiara vivificavit. Palria cceleslis vira circumibat Jesus civilates et omnes vicos, curans
patitur dum peccator ad eam quasi in alienum locura omnem Ianguorem : inteltigendum est inler alias
inlrat per poeniieniiara. Graudi vio|enlia est in terra etiam in Corozaim et Belhsaida Dominum fecisse
nasci et coehimcapere, et habere per virlutem quod virtutes. Corozaim inlerprelatur myslerium meum;
rion possumus per naluram. Bethsaida domus fructuum vel venalorum. Si in
YERS.13.—Omnes enim. Non quod post Joan- Tyro, etc Hoc impleium modo videmus, quia Co-
nein non fuerint aliqui, ut Agabus, sed quia quid- rozaim et Bethsaida prxsente Dominocredere nolue-
quid prophetaverunt, de Domino vaticinati sunt. runt. Tyrus et Sidon postea preedicanlibus Apo-
Omnesenim. Quia quidquid illi dixerunl, de venturo stolis crediderunt : adeo devoli, ut Paulum Tyro
locuti sunt, hic vCrovenienlem oslendit. abeuntem omnes curn uxpribus et l.iberis usque ad
VERS.14. — Et si vultis recipete. Ut minus excu- naves prosequerentur. Cur ergo non crediluris prac-
sabiles sitis, quia euni non recepistis. Ipse est Elias dicavil, credituros evitavit: ipse scit cujus vioesunt
in virtute, non in persona, par in vitae severitate, misericordia et veritas. Proposuit tamen fines Ju-
mentis rigore praecedens Christi primum adventum, doeoenon excedere, ne juslam Pharisoeis et sacer-
ut ille secu-ndum. C dolibus perseculionis pccasionem daret. Et eranl
VERS.16. — Cui autem , etc Laudato Joanne tunc qui in CorOzaim essent vocandi : nec tamen
transit ad increpandum iltos, qui nec praedicatione de conlemplu gravius puniendi.
Joannis moti sunt: vel ipsius Chrisli proedicalionem Tyrus, anguslia. Sidon, venatio.
despiciunt. Joannes talis ac tantus ui dixi, el adeo YERS.23. — E* lu, Caphatnaum. Non solum Co-
dignus, ut ei debeal credi : sed vos cui estis assi- rozaim et Belhsaidse voe erit, sed ct tibi Caphar-
milandi, qui noluistis credere ei ? Siniilis es' pueris. nairm. Nunquid usque in ccelumexaltaberis ? Nonne
Pueri doctores sunt huniiles spirilu. Horum sy- lu es quse fama hospitii mei, et signorum iri te fa-
nagoga, vel ipsa Jerusalem , ubi jura prseceptorum ctorum famosa efliceris, et conlra prxdicalionem
Dei recondebanlur. Cooequalescontribules quos so- meam superbissime restjtisli ? Capharnauin inler-
lebant exprobrare, quod ad laudes Dei non assur- pretalur vilta pulcherrima, in qua coiideninaliir per-
rexerunt corde devoto, membrorum agilitate quod fida Jerusatem, cui dicitur : Jusiiftcata est Sodoma
notat sallus. Nec per lamenta prophetarum pro ex- soror ttna ,ex te, id est, ex lui comparatione cum
cidiis jam factis vel faciendis ad pcenitentiam con- illa, quae non est exemplo Loth correcta, lu Filii Dei
versi sunt. verbis et miraculis semper exstitisti ingrala.
VERS.17.—Cecinimus vobis. Ut David : Exsul- VERS.25. —RespondensJesus. Respondens tacilie
late Deo adjutori nostro, jubilate Deo Jacob (Psai. objeclionis qtiasi qiuereretur, quse ratip quod Ju-
LXXX), et bujusmodi. Lamentavimus. Ut: Converti- daicus populus Dei cuttor, Dei Filium in canie ve-
mini ad me in toto corde vestro in jejunio et fletu et nienlem tam obstinatus rejecil, quem gcnlililas tain
planclu (Joel. n), et hujusmodi prona recepit ? Domine cmliel lerrw. Qui facis cce-
VERS.18.— Venilenim. Sicut tunc ita et nunc Jos, et relinquis in terreniiale quos vis, vel ad lit-
uiramque Viam salulis respuiiis. Lamenlavimus ad teram. Parvulis. Sapientibus et prudenlibus non
Joannem, cecinirous ad Christum. Hsec est sumroa. opponit insipienles el hebetes, sed parvulos, ut pro-
Generatio isla nec plorat cum Joanne plorante, bet se tumorem damnare, non acumen.
neque gaudet cum Christo gaudente. Nec inirum VERS.26. — Ita pater. Blandientis affeclu loqui-
si duplicem viara salulis conlemnunt, cum et je- tur ut inceplum in apostolis benelicium compleatur.
junium et saturitatem peiitur spernunt; si jejunium Ilic exemplum humilitalis accipimus, ne temere
placet, cur Joannes displicet ? si saturilas, cur Fi- discutere praesumamus superna consilia de yoca-
ihis hominis» tione hprum, et repuhsioneiiJorum; cumcnini ulrum-
125 WALAFBiDi STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 124
que atlulisset, non mox ralionem reddidit, sed A ait evangetista, nec locum vescendi habebant pro
sic Deo placitum dixit, ostendeus quia injustum lurbis : propter nimiam importunilatem eorura. Alii
esse non potest quod justo placct. In omnibus ergo Evangelistoeaddunt : manibus confricasse (Luc. vi).
quse exterius disponuniur, apertse causa rationis Unde et Petro dicitur : Macta et manduca (Act. x).
est, occultoe justilia voluntatis. Quoniam sic fu%t VEBS.2. — Non licet. Secundum proeceptumle-
ptachum anle te. Ne quis ilerum quaerat cur hu- gis. Sed quia alia scriptura dicit: Misericordiam
iniles eligat, sapientes reprobet. malo quam sacrificium (Ose. vi), melius fuit homi-
VERS.27. — Omnia mihi, etc Tradentem Patrem, nem de famis periculo liberare , quam sacrificium
accipientem Filium , mystice inteUige. AUoquin, si Deo offerre, quia hostia placens est salus hominum.
juxta fragilitatem nostram accipis, cura coeperit ba- De vaslatione frugum non arguunt, quia licet per le-
bere qui accepit, incipiet non habere qui dcdit per gem inde edere.
oinnia coomnipotentem neta, per tradita, Filium, cui YERS.3. — At ille dixit, etc In hoe facto nihil
pcr naturam omnia pro unius substantiae jure sunt aliud instruiraur, nisi ut sabbalum npu ad lilleram,
propria, non dala per gratiam. Tradita autem omnia sed spiriiualiter intelligamus. Non tegistis. Si David
rioncoetum et terra et caetera quse fecil: sed hi qui et Abimetech non reprehendilur, quorum ulerque
per Filium accessum habent ad Patrem, et ante re- B mandaiura legis orobabili necessitate transgressus
beiles, Dorainum poslea senlire cceperunt. est, et hic similis causa famis est, cur non idem pro-
Et nemo novit Filium, etc. Seipsum revelare. Et batis in apostolis ?
neiuo novil patrem nisf Filijis, et cuj Patrem votuit VEBS.4. ^- Panes propositionis. Quod significavit
revelare. Ad utrumque enim ijlud subditum refer- sacerdotalem cibumlransiturum in usumpopulorum.
lur. Yerbo enim suo Pater se dectarat. Et Verbum Vel quia omnes sacerdotes debemus imitari. Yel
seipsum declarat, quia menlis nostrse lumen est. quod omnes saccrdotes surous.
Nisi Filius, et cui Fttius voluetit, etc. Mutua co- VERS.5. — Quia sabbatis sacerdotes. Hic siue
gnitio, quseest aequalitalenaturoe. Ula autem tantilla necessitate ostendit sabbatum violari ab ipsis qui ca-
quoe in nobis est, dignatione revelantis est. lumniantur. Unum exemplum dalum est regisepo-
VEIIS.29. — Tollite jugum, etc Jugiim Christi, teslatis de David : aliud sacerdotalis, de his qui per
Evangelium est, quod Judoeoset gentes in una fide ministerium templi sabbatum violant, ut mufto mi-
conjungit. Tollite super vos. Id est, in honore ha- nus ad ipsum pertineat crimen spicarum sabbato
bele : non subtus, ut contemnalis. Qui Jaboratis, dif- vulsarum, qui verus rex et sacerdos est et dominus
licujtale legis, et pnerati peccatis, scilicet, reficiam, sabbati.
si jrigum tollilis, id est, proeceptamea. Et quid jugo Q VERS.6. — Dico autem vobis. Quasi dicat: Si
ejys suavius? quid onere levius? probabilem fieri, figurale templum poluit defendere sacerdotes sibi
abslinere a malo, bo.nuravelte, airiure omnes, scter-
servientes, cur spirituale non polest defendere di-
na sequi, praesentibus uon capi, nplle alii facere
scipulossibi credentes ?
quod pati non vis.
DiscUeame. Dpcente verbo et exemplo, ut sitis hu- VERS.7. — Si aulem. Et vos ostenderet oninia
miles mentibus, mites moribus. Humiles, ut nemi- futuri temporis speciem continere, adjecit: Si aulem
nem contemnant; mites.ut nullum loedant. Corde, ut scirelis, id esl, quiaDeusper gratiam disposuit libe-
idem extra in opere sit et in corde, ne Iateat ser- rare populum , et non per exteriores observanlias,
pens in specie columbse. pon reprehenderetis raeos, si vetera omiltunt.
VERS.30. — Jugum enim meum. Quomodo Evan- VEBS.8. — Dominusest enim. Si David pastus et
gelium lcge levius est, cum ibi opera, hic et concu- sacerdoles templi ministerio sabbalum violantes
piscenlia damnaiur? Sed in lege niulla jubentur, sine crimine sunt, quanto magis Filius hominis, qui
quoeApostolus impleri non posse dicit: hic vohmtas verus est rex et sacerdos et dominus sabbali ?
quaerilur quse in arbitrio noslro es.t, et quse sola suf- ~ VEBS.10. — Et ecce homo. Isle horao dicitur
ficere potcst et proemiumhabere. Ilem quorapdo ju- csemenlarius fuisse, quia manus ctii spiritualis sedi-
gum Chrisli suave, cum supra dicitur : Arcta viaest ficiicura commissa fuit, arida erat usque ad lempus
aum ducit ad vitam. Sed angusta , quia non"fnisi Christi. Ecce homo manum, etc Significal humanum
ungusto inilio incipitur, processu vero temppris inef- genus in foecunditate boni operis arefactum pro
fabili dilectionis dulcedine ditatatur. manu ad pomum exlensa, quam sanavit manus in-
Onus meum. Quia illud momentaneumngslrm tri- nocens in cruce extensa. Bene manus in Synagoga
bulalionis mternum pondus gloriw qperaittr in cmlis erat arida, quia ubi majus donum scientioe, ibi
,(I Cor. iv). transgressor majori subjacet culpse.
CAPUT XII. Interrogabant. Quia discipulos de violatione sab-
VEBS.1. — In illo tempore. Narrata praedicalione bati probabili exemplo cxcusaverat, ipsum volunl
et miraculis unius anni ante quaestionem Joannis calumniari, ut si non curel, crudelitilis, vel imbe-
factis, transit ad illa quse facta sunt alio anno, scili- .cillitatis : vel si curet, transgressionis arguant.
jcet, post mortem Joannis, quando jam in oranibus Sabbatis, elc Prsecipue sabbalis docet et opera-
JCiiristo con.tradicitur. Esttrientes, etc. Quia, ut alius tur Jesus, non solum propler speciale sabbatunij
 125 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. MATTH. 123
sed et propter celebriorem populi conventum, quae- A VERS.24. — In Beetzebub. Beel, id est, Baal:
rens salutem omnium. muscarum, oh sordes immolalitii sanguinis : deus
VEBS.11. — Quis erit. Competenti exempto solvit esl Accaron, quo nomine vocant principem daemo-
qusestionem, ut eos ostendat sabbatura violare in niorum.
opere cupiditatis, qui eum violare arguunt in opere VERS.25. — Omne regnum. Necessaria com-
charilalis. Arguit eos qui Iegem male interpretan- plexione eos arguit. Vel enim Christus virlule Dei
lur, qui dicunt in sabbato a bonis operibus ferian- dsemoncsejicit, vel in principe doemoniorura.Si vir-
dum. Sed a raalis lantum feriandum est; unde dici- tute Dei, frustra calumniantur. Si in principe dse-
lur: Omne qpus servile non facietis in eo (Levit. moniorum, regnum ejus divisum est, nec stabit: et
xxm). Id est, peccatura. Sic et in selerna requie a ideo a regno ejus recedant: quod innuit eos sibi
malis tantum feriabunlur, non a bonis. elegissc, dum in se nou credunt.
YERS.15. — Extende. Quia nil plus vatet cura- VERS.26. —rEt omnis civitas. Eadem ratio est ci-
lioni eleemosynarum largilale, unde dicitur : Non vitalis et donius, quoeregni. Civitas Jerusalem sem-
sit manus tua ad aceipendum portecta, sed ad dan- per gloriosa, poslquamin Christumet in Apostolos
dum collecta (Eccl. iv). Quia frtistra pro peccatis ro- exarsil, facla divisione, excidio cecidit.
gaturus raanus ad Deura expandit, qui bas ad pau- B VERS.27. — Et si ego in Beelz&bub.Si expulsio
peres pro posse non extendit. doemonumin flliis veslris Deo non dsemonibusdepu-
Sicut alieta. Homo ante advenlum Chrisli dexte- lalur, quare in me idem opus eamdera non habet
ram habuit languidam, quia ab eleemosynis torpe- causam ?
bat: sinistram sanam quia suaeutilitati intendcbat: Ipsi, etc ConleraplibUia mundi in quibus sancla
sed veniente Chrislo dexlera sanatur ut sinistra: simplicilas meoevirtulis apparet. Vel ita potius: Fi-
quia quod congregaverat avide, modo distribuit cha- lii, id csl, Apostoliqui bene sibi conscii erant, nihil
riiate. maloeartis ab eo didicisse : ideo ipsi testes mei judi-
YERS.13. — flecessi' inde. Nota exemplum : Si cii, judicantes duodecim tribus lsrael.
vos petsecuii -stint in una civitate, fugite in aliam VERS.28. — Si aulem ego. llla pars : Si ego in
(Matth. x}. Secuti sunt. Docti visis virtutibus perser Beelzebubejicio dmmones, ad plura inconvenientia
quuniur, indocii opinione ejus ducli amando se- perducta esl, modo agitur de alia parle complexio-
quuntur, unde et curari merentur. nis. Si autem ego in spirilu Dei. Hic Lucas ait: in di
YERS.16. — El prmcepit.Non timore, ne proditus gito (Luc. xi). Digitus dicilur Spiritus sarictus pro
occideretur , sed parcendo Judoeis, ne invidia truci- parlitioo.e donorum. Regnuni Dei, vel seipsum dicit.
darenlur in ejus innocenlia et mansueludinc. llic C Unde alibi : Medtus inler vos stetit, quem vos nescitis
royslice nos inslruit, ne cum aliquid magnifacimus, (Luc. xi, Joan. i). Vcl, regiium quod Joannes et ipso
laudem foris quaeramus. Jesus prsedicavil. Pmnilentiam agite : appropinquabit
YERS.18. — Animmmew, Per animam omnis af- enim regnuin cwlorum (Matth. xxi). Est et tertium
fectus deinonstralur. regnum Scripturoesancloe,quod aufertur a Judaeiset
YERS.20. — Arundinem. Judaeos,omni venlo ce- dalur genti facicnti fruclura ejus. Vel regnum, id est,
dentes, qui ab invicem discrepando dissipati sunt, omnes mundi partes, Aposloliset successoribus eo-
ncn mox damnabit , sed supportabit. Arundinem rum ad convertendum dislribuit.
quassatam. Qui peccanti non porrigit manum, nec VERS.29. — Aut quomodo polest. Ostendit ergo
portat onus fratris, quassatuin cataraum confringit. Dominus per manifeslam parabolam, quod non con-
Et qui fidei modicam scintillam conlemnit in par- cordat in fallaci operatione cum docmouibrrssicvt
vulis, linum fumigans exstinguit: quod Christus calumniabanlur, sed virlute divinitatis homines a
non fecit, qui potius venit quoerere quod perierat; doemonio Hberaret; ideoque grande scelus commil-
patienliam namque servavii, donec judicium quod tunt, qui quod D.eiesse cognoyerani, diaboli esse
in eo agebalur, ad victoriam perveniret, et expulso clamabanl, Neque enim possunl esse concordes :
mundi principe ad regnum redircl, in dextera Patris quprum opera diversa sunt, Unde addit: Qui non est
sedens, dQiiec ponat inimicos sub pedibus, Linutn piecum, elc,
fumigans. Gentes, quas naturajis legis ardore fere Dotnumillius. Yel domum, id est, omnes mundi
exslinclo fumus erroris amarissimus, et odoris partes Aposlolis et eorura successoribus ad conver-
noxius involvit : quas non exstinxit, sed de parva tendum dislribuit.
scinlilla in magnum ardorem ignis Dei siiscitavjt, VERS.30. — Qui non est mecum, etc Jd est, qui
Donec. Tandiu prsedicatio ejus nuUis insidiis supe- dissimilia meis facit opera , contrarius mihi est :
rala mundo lucet, donec ponat in terra judicium, illc trahit ad vitia, ego ad virtutes.
el implealur : Fial votunlas lua, sicul in cmloel in VERS.31. — Omne peccatum et blasphemia.Quorf
lerra. humana fragilitate contraliilur, remissibile est, sj
VERS.22. — Et curavit. Tria signa simul facta congregaiio non deseratur. Si vero diabolica pbsli-
sunt quseetquotidie in conversione hominura fiunt, naiione de dispersione ad congregationem nunquaiu
ut expulso damone lumen fidei videant.et Deura redilur, peccatum insolubilejudicatur.
tfudent. (H.IER.)Omnepeccatum. Non omni.apeccataomni-
 127 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. —" THEOLOGICA". 128
bus remitluntur, sed his, etc, «sgue ad omnes ve-.A ribus baeret, quod sicut bonus homo non polesl pro-
niam conseculuros post universale jndicium, trans- ferre mala, vel malus bona, sic nec Chrislus mala,
actis Jicet mtrltis sseculis, asserens. nec diabolus bona opera potest facere.
Spiritus aulem. Qui manifcste opera Dei intelli- VERS.36.— Verbumotiosum. Si de otioso verbo
git, cum de virtule negare non possit, si siimulatus : reddet homo ralionem in die judicii, quanto magis
invidia calumriialur, et dicit esse Beelzebub , isli vos qui opera sancli Spiritus dicitis esse Beelzebub.
non dimittetur. Non quod et ei negetur remissio si (GREG.)Oliosum verbum esi, quod aut utilitale
pceniteret : sed quia hic bhtsphemus, exigentibus reclitudinis, aut ratione justae necessitatis caret,
meriiis suis malis, sictit nunquara ad remissionem, quod scilicet, etc, usgue ad hic non otiosi verbi sed
iia nec adpoenitentiam perventurus sit. SicutJoan- criminosi tenebilur reus.
nes evangelista de quibusdara blasphemisesuse nie- YERS.57. Ex verbis. Morset vita in manrbus. lliir
rito exCsecalisail: Propterea non poterant credere guse.
(Joan. x). Quod iterum dixil lsaias : Excmcavitocu- VERS.38. — Tunc responderunt. Cum Scribae et
tos eotum (Isa. vi). Qui Spirilura sanctum non esse, Pharisoei verba nullatenus possent improbare, ia
vcl minorem Patre credunt, et dicunt: quia non in- operibus quaerunt tentare, quaerenles signa. videre ^
vidia diabolica, sed humana ignorantia hoc faciunt, B qua.si non fuerinl signa qnse viderant.
irremissibili crimine non lcnentur. Sed qui in simi- YERS,39. — Nisi signum Jonm. Ostendit Judoeos,
iiludine diaboli contra conscienliam suam majesta- ad inslac Ninivitarum criminosos, et nisi poenileant
tem Dei oppugnant, non habent remissionem in, subversioni proximos. Sed sicut illis et denuntiatuc
seternum, sicul Marcus aperle declarat: qui positoi supplicium , et demonstratur remedium : ita Judaei
boc lestimonio Domini subjunxit: Quoniam dice- non debent desperare veniam , si sallem postquam
banl, tpiritum immundum habet (Malth. ur). Christus resurrexit a mortuis, commonili egerint
VEKS. 32. — Et quicunque. (AMBR.)Eliam qui pcenitentiam : quia niors Christi reconciliatio est
scandalizatus infirinitate carnis meoe, purum homi- mundi.
neni vel voralorem suspicatus fuerit, remissibile \TERS.-40.— Sicut enim fuit Jonas. Jonas, id est,
erit. dolens, sighificat illum qui dolores nostros portavit.
Qui autem. Gratiam sancli Spiritus qua pceniten- Vel coluraba : Piscis qui voravit in pelago, raors
lia inspiratur el ad congregationera reditur, non quam passus est in mundo. Sicut ejectus est in ari-
cognoscens impcenitenti corde permanserit : cum daro, sic Chrislus surrexit in gloriam.
hoc jam non sit humanum, sed diabolicum, irremis- Tribus diebus. More anliquorum, qui diem cum.
sibile eril. Neque in hoc swculo. Quoedamenim culpoeC nocle proecedenle computabant. Parlem diei qua
in hoc saeculolaxantur : qusedam vero (parvse sei- sepultus est cum praeterila nocte, pro nocte el die
licet) eliam in futuro. Quae quidero post raortem accipe, hoc esl pro toto die per synecdochen. Sab-
gravant, sed et dirnittuntur, si homo boriis actibus bati noctem et diem integre. Noctem Dominicam
in vita, ut ibi dimitlanlur, promeruit. iVeguein fu- cum eadem die iljucescente, parlem pro loto, et ita,
luro. Quia sunt quoedamlevia, quoe si in hac vita habes tres dies et tres noctes. Primi dies propter
nondum sunl remissa, post morlem gravant, sed et fulurum hominis lapsum a lucc in noclem. Isti pro-
remiltuntur, si digni sunt. pter hominis reparaiionem a tenebris ad lucem
YERS. 53, Aut facite. Nihil entm medium quin computantur.
bpni auctoris bona taritura sint opera, et mali mala. Mystice. Tres dies, tria tempora, ante legem, sub
Coarctat eos hine inde eomplexione, et utrpque lege, sub gratia. Tres noctes, tres morlui quos sus-
cornu premit. Si malus est diabolus, non facit citavit Dominus.
bona ; si bona sunt, non sunt diaboli. VERS.41. — Viri Ninivilm, Et est sensus : Jonas
Aut facite, etc Mystice arbor bona, Chrislus; paucis diebus et siue signis praedicavit genli in-
fructus, praedicatio Evangelii; crrrationes, redem- creduloe, et profecit: ego longo leropore, et populo
plio. Arbor mala diabolus el sui, id esl, Scrihaeet, D Dei, et compluribus signis, in vanum proedico. Eo
Pharissei: et.caeteri maJi fructus, invidia, detraclio, riiagis indigni sunt venja, qui ex lege sunt infideles,
btasphemia, haeresis el htijusmodi. qud plus est Udei in his, qui legem nescierunt. Ni-
VERS.54. — Progenies viperarum, etc Ostendit., nive, speciqsa : signat gerilililalem quam Cliristus
eos malam arborem : et fructus afferre blasphemiae. amavit fcedam, ul faceret pulchram. In Ninivilis et
Ex abundanlia. Homo saepe fallitur, qui pensat cor regina Austri, fides Ecclesiae
signatur, quae non mi-
ex ore, et opere. Sed Deus opus et yerba ex cordes nus per pccnilenliam peracloe insipienlioequam
per
quod novit judicat. llli ergo ex abundanlia cordis osi induslriam discendoesapienliae Deo concilialur. Duoe
loquitur qui scil ex qua inlentionc exil. enim partes sunt Ecclesioe, qua; peccare nescit, ej.
VEIIS.35. — Bonus homo. Thesaurus cordis in- qrroe peccare desistit, pcenitenlia enim peccalum
tentio est, ex qua Deusjudicat opera, ut et aliquandoi abolet, sapientia cavet.
minora majorem, majora minorem habeant mer- VERS,43. — Cum autem , etc. Quasi dical : Vos
cedem. Hoc in loco, vcl Judoeos ostendit de qualii non estis-similes Ninivitis vel reginoe Auslri : quia
llicsauro proferanl bhrsphemiain. Vel cum superio- me prsedicante pcenitenliam non poeniluislis, el me
499 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. MATTH. 130
docente sapicnliam non didicislis. Sed estis sirniles A i itinera.etc, «sgue ad ad quoeJudxi non intraverunt,
homini a quo diabolus exclusus ilcrum ingreditur. foris m liltera fixi.
Dislat inleropera mea qui polluta mundo, et Sa- VERS.2. — Turba stabal. Ili sunt qui nuper au-
tanse, qui mundata gravius contaminat. dire vcnerunt, qui et a fluctibus maris secreii sunt,
Ambulatper loca. Explorat corda fidelium a mol- necdum coelestibus mysleriis quoe desideranl imbuii
liliefluxoecogitalionis purgata , si quos gressus ibi cum Chrislo ascendunt.
figerepossit quod, quia neqriit,adhumida redit. YERS.3. — Locutus cst multa. Quia lurba non
YERS.44. — Revertar in domum. Sub umbra dor- unius est sententiae sed diversarum voluntalum ,
mit, in secreto calami, et locis humentibus. Umbra loquitur eis mrrllis parabolis, ut juxta varias ^olu-
tcnebrosa, conscientia : calamus foris nitidus, intus ptales, diversas recipiant riisciplinas. Qui seminat.
vacuus, simulator: locus bumidus, lasciva riiollisque Ipse Christus, qtii verbum veritatis quod' apud Pa-
ir.ens^. , trera vidit, homiriibusper se vel per srros seminavit.
VERS.45. — Septem alios spiritus. Septem vilia, Qui discipulis sacramenta loquebatur, exiit semi-
nare Dei verbum in turbas.
seplem virtutibus' spiritualibus contraria. Nequi- YERS.4. — Secus viam. Via est, mens malarum
ores. Quia non modo habel vitia, sed et bona
simulat.Tanto nequiores, quanto callidiores. Septem, B cogilalionum sedulo meatu trita et arefacta. Ubi
dupliciter perit semen, quia et transilu cogitalionum
quia tot erant grulioe cum Chrislo deslinatee. conculcatur , ut Lucas ait, et a volucribus rapilur.
Septem vitia, septem daeroonia septcra spiritibus Deemonesdicuntur volucrcs, seu quia coeleslis spi-
contraria spiritui sapienlioeet inleUeclus, elc ritifalisque naturae, seu quia per aera volilant. Et
Sic erit, etc Quod de una sola re dixit, hdc ifi venerunl. Secundum Lucam ab hominibus concul-
hac tola genle fit. Immundus Spiritus a Judoeis ex- catum est, quia prava persuasione impiorum subla-
ivit, quando legem acceperunt. Ambulavit ad genies-, tum esl. £' comederunl. Quis a menlibus hominum
quae cum posiea Domino crederenl , non invento illud surripuerunt.
loco in eis dixit: Reverlar in Judaeosvacantes proe- \7ERS.5. — In petrosa. Petrosa cito qusoruni ger-
sidio Dei et arigeloruni, increpalionibus et corre- minare, sed non figitur radix, quia non est alla terra,
plionibus mundatos , ornatos superfluis observatio- id est, quia parum inest desiderii salutaris. In hac
iiibus. Addunlur septem, quia multo majore numero expositione Domini discimus , quia res non seinper
doentonum possidenlur blasphemantes Jesum quam in eadem significatione ponunlur. Nam pelra-hic pro
in iEgypto possessi fuerunt. Conlra septem spirilus durilia, terra pro lenitate nienlis, sol pro fervore
Virlutumest numerus viliorum. C persecutionis. Cum sol alibi in bono: F'ulgebuntjusii
VERS.46. — Ecce mater ejus. (RAB.)Mystice. sicut sol (Maltli. xin), et petra in fundamento, pro
Mater et fralres populus esl Judxorum qui Jesu in- fortitudine fidei, el terra pro terrenis cogilationibus.
lus docente non possunt intrare, quia spiritualiler Altitudinem tetrw. Altitudo terrae est probitas animi
ejus verba, etc, usgue ad Fratres Domini sunt con- disciplinis coelestibuseruditi, et in tentalionibus pro-
sobrini ejus, filii Marioemalerteroeejus : qusedicitur bati.
maier Jacoui nrinoris et Joscph, et Judoe et Si- YERS.8. — 'Ssiagesimum. Quia in iiumuro sena-
monis. rio mundi ornatus expletus est, per hunc bona ope-
VERS.47. — Dixit autem ei. Insidiose, utrum ratio signatur.
spifituali operi carnem praeferat : et ideo se nosse VERS.9. — Qui habel aures audiendi. Quoties bacc
dissiroulat malrem et proximos per cognitionem , admonilio in Evangelio vel in Apocalypsi Joannis
sed per conjunclionem spiritos esse sibi proximos interponilur, myslicumquod dicitur insinualur.
dicit. VERS.10. — Et accedenlesdiscipuli, etc Quomodo
VERS.48. — Qum est maler mea? Non recusat ob- accedunt discipuli cum Dominus in navi sederet?
sequia matris, sed proefert minisleriaPalris : fraires Sed forte inlelligendum, quod dudum cum ipso na-
non contemnit, sed opus spirituale proefert cognatio-. vem conscenderint: et ibi stantes quoerunt.
ni, ut et nos cami spirilum praeferaraus. Unde : Qui VEBS.11: —: Vobis datum est. Nota non solum
amai palrem aut matrem plus quam me, non est me: verba Dominit sed et facta , parabolas esse : id est,
dignus (Matlh. x). Ecce maler mea, etc. Hi sunt ma- signa mysticarum rerura , quae non intelligebant
ter mea, qui me in credentium cordibus generant. multi qui foris sunt.
Hi sunt fratres, qui faciunt opera Patris mei. Fratres i VERS.12. — Qu,ienim Itabet. ld est, apostolis ha-
et soror credendo, mater praedicando. bentihus fidem, si quid minus virtutum habent, con-
CAPUT XllL • cediturJudaeis, qui non credunt in Filium Dei,eiiam
si quid boni per naturam habent, tollitur. Nam nihil
VERS.1.— In illq die. Per hoc indical hoc gestumi possunt sapienler inlelligere qui caput non habent
consequenter, nisi forte dies ponatur pro tem- sapientise. Auferetur ab eo. Nulla verse sapientiae
pore, more Scripturae. Marcus euradera tenet or- dulcedine gaudebit.
dinem. Lucas in aliud transit, sed nec repirgnat VERS.15. — Ideo in parabolis. Dicitur quod ideo
hriic (RAB.)Non solura facta et dicta Domini, sed et excaecati sunt, et sentenliae Dontini per parabolas
131 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 152
cis occultatse sunt, ut post salubrius converterentur. A proponitur,dimissis lurbis, domi roganlibus discipu-
Nam quia obscure dicta non iulellexeruht, ideo non lis exponitur. Et docet hic bonam volunlatcra, cl
crediderunt in eum, et sic crucifixerunt, et sic post cautelam, et palientiam, et discrelionera, et longa-
fesurrectionem miraculis territi, majoris criminis nimitatem, cl juslitiam.
reatu compuncti sunt. Unde accepta indulgentia am- VEBS.25. — Homines. Qui aliis ad tutelam et
pliori flagrant dilectione. Sed Joannes hunc locum cuslodiam deputali sunt praelati in Ecclesia : vel
ila dicit : Ptopletea non poterant credere, quiaite- cum dormilionem mortis aecipient apostoli.
rum dixit Isaias : Excmvavit oculos eorum, ut nori VEBS.28. —* Vit, imut. Cum spirilualis homo
videunl (Joan. xr). Ubi aperte dicit non ideo factam audit hoc esse a diabolo qui nifailvalet contra vo-
excocCalionem,ut ea commoniti, et dolenles se non lunlatem Dei, potest ei voluntas Suboriri, ut lales
inlelligere, converterentur aliquando: non enim boc auferat de mundo si facultalem habeal. Sed consulit
possenl nisi crederent, sed polius ideo excoecali,ut juslitiam De.i,an facere debeat, et an Deus velit esse
non crederent, quod atiis peccatis meruerunt. Vi- hoc officium hominum. Sed Veritas respondet: Non
dentes non videtit. Sicut avarus multas habet opes riosse hominem in hac vita qualis futurus sit qtii
et nnllas, quia inutiles sunt ei. modo errat, el quid bonis conferat ejus error : et
VER9.14. — Auditu audietis. Haecde turbis pro- B ideo eos non esse tollendos, jie forte interficiantur ,
phetata sunt, qtria stant in. litlore, et Domini non qui forte futuri sunt : vel ne bonis obsit, quibus
merentur audire sermonem. prosunt, etc Tunc vero opportune fieri, cum jam
VERS.15. — Oculos suos. Id est, ipsi sibi causa non esi commutandae vilse tempus et proficiendi
fuerunt ut Dens eis oculos clauderet. aliis : el tunc non ab hominibus, sed ab angelis dicit
Ne quando. Id est, ideo, quia ocuioset aures ape- fieri.
rire noluerunl, non meruerunt aliquando converti: VERS.29. — Et ait:Non, etc Ecce patientia. Non
quod tamen misericorditer factum est eis. enim audito dolore exarsit in iram, nec mox ulcisci
VERS.16. — Beati. Vere beali, qula liOCetiam volirit, ita et nos lsesi palienter feramus.
pracscnlialiler videre et audire meruerunt , quod Neforte. IIic datur locus pomiientiae el wonemur
nullus priorum quantivls meriti meruit, quamvis non cito amputare : quia qui errat hodie, cras forle
miillum desideraverit. defendet veritatem. Si ergo modo aveUeretur, trili-
VERS.17. — Etjusti. Lucas juslos reges dicit, cum quod fulurum erat eradicaretur. Vel necesse
quia molus suos bene regunt est ut mali permisti sint bonis per quos exerceantnr.
VEBS.18. — Vos ergo audite. Primam parabotam Vel quorum comparatione nitanlurad melius, quibus
exponit, ut idem attendant in caeterisvExponil non C sublatis altiludo cbaritatis marcescit quod est era-
secundum singula verba, sed summam senientiae. dicari.
(AUG.sup. Gen.) Proinde quod narravit evange- Ibi patieriter toleraiidi sunt mali, ubi aliqui inve-
lista (etiam factUm est) Dominum scilicet talia fuisse niunlur quibus adjuventur boni.
locutum. Ipsius aulem, «lc , usgue ad illud quippe ' (AUG.)Multitudo non est excommunicanda, nec
scripsit narrator rerum praeteritarum, hoc prsenun- princeps populi.
lialor tantummodo futurdrum. VERS.30. — Sinile. Hoc videtur contrarium ilii
VEBS.20. — Super petrosa. Super petrain et iri apostolico : Auferte malum ex vobis (I Cor. v). Sed
spinis seminantur , qui bene accipiunt: sed vel ad- sicul inter lolium et trilicum quamdiu herba est,
versa lerrendo, vel prospera blandiendo, retardant parum distat : ita monet Don.inus ne de ambiguo
eos ne perficiant. Diviliis jungitur sollicitudo cuslo- judicemus, quod Dominus in die judicii non suspi-
diae, qtiae aflligil, et voluptas, quse effluere faCit. ciose, sed manifeste damnabit.
VEBS.22. — Faltacia divitiarumi (CHBVSOST.) Suf- In patiendo justiliam meditemur : in judicaado
focantur spinis quaeaudivimus , non quidem ipsarum justitiam non negligamus.
spinarum culpa, sed ejus qui illas, etc, usgue ad Et in tempote.Quilonganimitertulit per justitiam,
duo quippe vitia intcr se opposita in diviliis sunt, *" digna relribuit: discretaeenim sunt virtutes, sed
unum quod incendit soUiciludinem,et offuscalcuris : non conlrariae* Et alligate. In hac vita non esl alli-
allerum quod molliores deliciis reddit. galio, alioquin non tot ab errore resipiscerent.
VEBS.-23. — Aliud quidem centesimum. (RAB.) VERS.S5L — Simile est regnum , etc Regnum
Tres differenliaesunt in bona terra* sicut fuerein coelorum, praedicalio est Evangelii, de qua atibi :
niala. Triginla enim refertur ad nuptias. Sexaginta Auferelur a vobis regnum Dei, et dabitnr genli fa-
ad, etc , usgue ad tricesimum ednjugatorum, quia cienti fruclumejus (Matth. xxi). Velnotitia Scriptu-
haecestaelas praeliantium, et his est major confliclus rarum. Grano sinapis. Grano sinapis comparatur
ne libidine superentur. pro fervore fidei, quia dicitur venena expellere, id
YERS.24.'—Aliam para6o/am.Quasidives pater- est, omnia dogmala pravitatis. Potest in grano sina-
familias invitatos diversis reficit cibis, ut unusquis- pishumilitas Dominicaeincaniationis iritelligi. Quo
que secundum naturam slomachi sui varia alimenta acceplo homo misit in hortum suum, quia corpus
susciperet. Unde et dixit aliam paraboiam et non crucifixi Satvatoris accipiens Joseph in horte sepe-
alteram, ut plures sequi intelligantnr. Hsecparabola livit. Expandit ramos in quibus volucres cceli re-
 135 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 131
• quiescent, quia prsedicaidres dispersit in mundum , A teri et NovoTeslamento, ei in mare saeculimiseruni,
in quorum dictis et consolalionibus fidelesab hujus qrrseusque hodie trahilor , et in fluclibus lenditur :
viloe faligalidne respirarent. capiens quidquid incidit, bonos et malos, quos ad
VERS.32. — Cum autem creverit. Toto mundo vel litlus Irahit, id est, adfinem tnundi, ut tunc fiat di-
inanimo singulOruni : quia nemo repenle perfectus. visio. Unde sequitur : Sic erit in consummationesm-
Crevit et factrim est in arborem, quia surrexit et culi, etc. Sagenaecomparalur Ecclesia vel prsedica
ascendit in cceluro. Vel creverit, id est, mentibus tio evangelica, quoe a fluctibus sseculi ad cceliiin
hominuin quaiiue sit virtutis innoluerit. Caetera ap- trahit.
VERS.48. — Et secus litius. Littus, finis soeculi,
parent olera, quoecilo crescunt et corruimt : non
vivida, sed marcida : illa non olus, sed arbor ffll,ubi in quo boni ad ccelum, mali ad tenebras millentur :
folia cum fructu, et in ejtts diversis seritentiis spiri- in proesenli enim erant permisti.
tuales quiescnnt. VERS. 52. — Ideo omnis^Scribadoclus, etc Quia
Oleribuset fit atbor. Id est, dogmatibus philoso- intelligitis mysteria quoe vobis revelo : ideo faciam
phorum , quaecito crescunt et corruunt, nh*vitale vos praedicatores, et erilis mibi similes qui de thc-
promiHenlia. Sauro scientioe raeae, nova et vetera profero, ut vos
VERS.33. — In farinm salis. Ut spiritus, aninia, B similiterfaciaiis.
et eorprts in unum redacta rion discrcpent inler se. Aposloli sunt scribaeet nOtarii Christi, verba ejus
Vel tres anima? virtutes in tiniim redigunlur, ut in srgnantes in tabulis cordis, et pollent opibus palris-
ralione possideamus prudenliam, in ira odium vi- familias, ejicientes de thesanrO doct|'inarum suaruin
tiorum, in cupidilate desiderium virtulum. Vel, mu- nova et vetera, quia quidquid iu Evangelio proedi-
lier, Ecclesia, fidem hominum farinae tribus satis calur, legis et prophctarum vocibus comprobant.
iniscet, credulitali Patris el Filii et Spiritus sancti. YERS.54. — Ut mirarentur. Magna eaecilas,quem
Cumque in unum fuerit fermentatum , non nos ad verbis elfaclis ChristumcognPsrunt, ob generis no-
triplicem Deum, sed unius deitatis notitiam perdueit, titiam conlemnunt.
quia non est diversa natura in singulis. YERS.55. — Fabri filiusi Non sine re voluit dici
Donec fermentatum. Tandiu charitas in mente re- fabri fitius, non illius qtiem putant, sed fabricatoris
condita crescere debet, donec mentem totam in sui omnium. Sed hujus sacramenti Judaei ignari divinae
perfectionem commutetvut nihit prseter Deum diligat virtutis opera carnalis prosapiae conlemplatione con-
vel recolat, quod hic incipitur, in alia vita perficitur. temnunt. Non enim considerantpraescnliaejus opera,
VERS.34. — ln parabolis ud turbas. Quia quid- sed fragilem recordantur infanliam.
quid ibi dicitur de exercitu lsrael, et omnia signa C YERS.'57;—Proptieta. Chrislus dicitur propheta.
occulla sunt sacramenta. Unde Mosesdieil: Prophetam suscitabitvobis Domi-
VERS.44. — Thesauro abscondito in agro. The- nus de semine vestrc (Deut. xvtii). In patria. Id esl,
saurus potest accipi verbum Dei, qui in carne Chrisli inpopuloJudoeoruro.-majora autem facit iil gentibus.
absconditur. Vel Scriptura, in qua reposita est no- YERS.58. — Et non /e«'t«Fecil virtules aliquas,
tilia Salvaloris. Vel, duo Testamenta in Ecctesia , sed non multas,ne ineredulos condemnaret. Vel de-
pro quorum inteHigentia omnibus renuntiatur ut in speclus pauca facit.ne penjtus excusabiles sint, ma-
otio discanlur. jora autera in gentibus facit.
Terrenis regnum ccelorura similaiur, ut per cognita CAPUT XIV.
surgat ad incoguita animus, et diligat. VERS. 1. —-In illo lempore audivit Herodes. Lu-
Absconditet prm gaudio illius. Ut servetur a ma- Cas vero ita : Audivit autem Herodes tetrarcha
lignis spiritibus et laudibus bominum. Sic sit opus (Luc. ix), etc Quod ergo ait : Bic est Joqnnes
in publico, ut intenlio maneat occulta. (Jodn. IV). Vet confirmalus quorumdam sentenlia
VERS.45. — Negotiatori. Bealitudinem qua extiti post boesilationem .dixit, vel adhuc dubius : bscc
sumus culpa primi hominis, debemus omnes, inteUi- enim verba ad utruraque se habent.
*^ VERS.2.— Et aii. Nota invidiam Jndoeorum. Hic
gendo recte et operando bene, negoliari. Bonasmat-
garilas. Bonsemargaritse, lex et prophetse. Una pre- atienigena dicit resurrexisse Joannero, qui nullum
liosa, scienlia Salvatoris, pro qua homo, ut Pauliis, signum fecit. Illi Jesum tot virtulibus approbatum
omnibusmysteriislegis etPbserVatiPnibusrenuntiavif. non resurrexisse contendunt. Ei ideo. Senserunt
VERS.46 Inventa autem. Id est, Cbristo, qui Cnim quod majoris virtutis sunt futuri sancti a mor-
prseest omnibus hominibus, vel spiriluali prsecepto luis resurgenles, quam fragili carne gravali.
dilectionis. Vel intellecto verbo, quod erat apud VERS.3. — Herodes enim; Quia dixit de opinione
Deum penetrata carnis tesludine. Vel ccelestisvitoe resurrectionis cum nihit de morte dixisset, reverti-
dulcedine, pro qua omnia vilescunt. tur et narrat qualiter el cur obierit. Herodes isle et
VERS.47.—Sagenmmissw.Impletur Jeremiaevati- Philippus fratres-fuerunt filii Herodis, sub quo Do-
ciniura : Ecce ego mitlo ad vos piscatotes' mullos minus fugil in ./Egyptum. Herodiadem itxorem. He-
(Jer. xvi). Postquam audierunt Petrus et Andreas , rodias filia Areihse regis, quam ipse pater tutit Plii-
Jaeobus et Joannes : Sequiminime, faciam vos pisca- lippo, et in dolorem ejus dedit Herodi inimico illius.
tores hominum: contexuerunt sibi sagenaro ex Ve- VERS.4. ---Non liret. Herodes foreitan legem Ju-
135 WALAFRIDI STRABI FUTft. MON. OPP.-PARS I. — THEOLOGICA. 156
dseorum tenebat, el IdeoJoarines etirri ab adulterfp A . YERS.16. -^ Date illis. Provocat ad dandums ut
prohibebat. itlis sc mon babere testaniibus notior sit magnitudo
YEBS.5. — Tiniuit populnm. Populum timebat, signi, ubi etiara innuit, quod per eos sunt pascenda
sed amor supcrabat, pro quo et Deum postponebai. jejuna corda.
Timor Dei corrigil, liraor hominum dtffert. sed vo- YEBS.17. — Quinque panes et duos pisces. Per
lunlatem non aufert : unde et avidiores reddit ad quinque panes et duos pisccs, totum Vetus Tesla-
crirmen quos aliquando suspendit a crimine. mentuin significatur. Per quinque panes, quinque
VEBS.7. — Cumjutamenio. Ad hoc forte juravit libri Moysi, qui bene hordeacei, qui cibus est ju-
ut occasioriempararet, qua videfelur facere irivitus mentorum, rudibus enim aspera et grossa danda.
quod faciebit sptinlaneus. Non enim hoc implesset Animatisenim homonon percipit ea qumsunt spiritus
de aliquo amato, quod implevit de propheta : quod Dei (l Cor. i). Iritus tamen latet medulla suavissimi
et ante fecisset, si excusabiliter posset. sensus. Per duos pisces, prophetae et psalmi: unde
{BEDA.)Si quid nos forte incaufe jirrasse conti- et post resurrectionem ait : Qum sctipta sunl in lege
geril, etc, usgue ad ndc atiquid culpse se taK perju- et prophelis plurimis rfeme (Luc. xxiv).
rio cdntraxisse doluit. VEBS.19. — Acceptisquinque, elc Accepil quin-
(ISID.)Non est conservandUm sacramenfum quo B que panes, non novos creavit, qnia veniens in carne
malum incaute pronfittituv, vetatsi, elc.usgue ad non alia quam praedicta erant praedicavit, et opere
tolerabilius enim esl non implere sacramentum, wnplevit.Benedixit. Cum aperiens sensum, ut intel-
quam manere in stopro. ligerent Scripturas, dono internse suavitatis mutiipli-
VEBS.9. — Consttislalus. Ut discumbenlibus vi- cavit. Fregit cum mysleria legis iri medium prolulil.
debatur. Tatis quippe erat trislilia Herodis, qualis VERS.20. — Reliquias. Secretiora quae a rudibus
poenitentia videlicet PharaoniS; capi nequeunt, non sunt negligenler habenda, sed a
VERS.10. — Et decollavU. Minutusest Joannes duodecim apostolisqui per cophhiosduodecim-siguifi-
capite, exaltatus est in cruce Christus : quia illius canlur-,eiabeorumsuccessoribusdiligenterinquiren-
fama decrevit, islius crevit; unde : Illum opottel tte- da. Cophinisservilia opera gerunlur. Et infirmamundi
scete, me aulem minui (Joan. m). In truncatd capite etegitDeus, ut confundal forlia (I Cor. i).
Joannis, ostenduntur JudseiChristum ( qui est caput VEBS. 21. — Exceplis mulieribus et parvulis.
omnium prophetarum) perdidisse. Sexus fragilis et rainor aetas-sunt numero indigni.
Moraliter. MorsJoannisfinem significatlegis, qua Significat infirmos in fide nondura idoneoS pugnse.
finita merito migratur ad Chrislum, qui est finis VERS.22. El stalim compulit,etc (RAB.) Qui,
"-*ut ait Joannes, uenturi erant ut
legis ad justiliam omni credenli. facerent eum regem
VERS.15. — Quodcum audisset Jesus. Postquam (Joan. vi), qui miraculum panum viderant, elc-,
apud Judseoslex et propheta capul perdit et vocem : usque ad pro quibus ne rios cmolliant, oremus.
Jesus transit ad desertum Ecclesiae locum, quaeanle YEBS.25. — Ascendit. Pavit turbam ut Deus,
non habebat viriim. SeTessit.Non fugit timore, sed ascendit orare.ut homo. Non quod oinnia nonha<
seccssil parcens inimicis ne homicidiura homicidio bens in poteslale, sed ut fdrmam horainis impleret.
jungerent, dansexemplum vilandoe temeritalis. Y7el In hoc oificiumpietatis est, sequitur insigne pote-
secessit, ut probaret fidem credentium ; unde ; Et statis miraculum. Vespereaulem. Merilo dicitur haec
cum audissent lurbm, etc Pedestres. Proprio labore, tempestas esse in vespere, quia dum Ecclesia in tri-
ut ardorem mentis oslenderenl. Relinquunt civitates, bulalione est, dicitur esse quasi in nocte, el sol ju-
id est, prislinas conversaliones. Hahent volunlatem, stitiaese abscondisse videtur.
sed non vires perveniendi. ldeo Jesus obviam exit, VEBS.24. — Navicula autem. Navis in medio
et misertus curat, ut plena fides slalim proemiuraba- mari, solus Jesus in lerra : quia aliquandp ila est
beat. Ecce quantum delectatur devotione credentium. Ecclesia non modo afflicta, sed et fcedata ut pror-
VERS.15. — Vespere autem facto, elc Recedit n sus Videatur derelicta a Deo : sed Deus eam non
Jesus de Judoea,vadil in desertum, turbse sequun- relinquit. Unde Marcus ait: VidUeos taborantes re-
tur, quihus obviat et curat. HocnOnmine vei meri- migando(Marc.w). Etsinon praesens,el si differt, ta-
die. sed vespere quando sol justitiae occubb.itet finis men videt et corroborat.
mundi appropinquavit. VERS.25. — Quatta autem. Tota noete periclitan-
Discipuli ejus. Carnalcs, et de futnro miracutb tur, quia cum se homo considerat, nihil invenit nisi
refeclionis ignari, quibus dictum erat : Inviamgen- lenebras angustiarum et sestus hostium.
lium ne abierilis (Malth. x). Venit ad eost Marcus ait: Volens prmterire eos,
Mystice. Fastidiunt Judoei gentes recipi et mur- pre quibus tamen liberandis venit. Quod fit ut ad
murant: quorum voce utittir Isaias (Isa. XL): J?cce horam lurbati, sed mox liberati amplius stupeant,
gentes quasi slilla Situlm.Iternm : Omnes gerilesqudsi et gralias agant, quod idem ssepe .fit in passionibus
non sint, serfsunt coram eo. Sed Doriiinusper aposto- sanctorum.
los reficere decrevit; unde subdit : Jesus autem, etc VEBS.26. — Et videntes, elc. Quia ssepe fit ut
Dimilte turbas. Diu est quod idola sequitur, ideo- cum aliqua subito diutinte tribulationis oritur seda-
qne non est a nobis pascenda pane verbi Dei. tio, non slatim credalur vera liberatio. Ideoque per-
 157 GLOSSAORDINARIA.— EVANG. MATTH. 138
manente priori formidine intcnsa, ad Hbcrationem A compellitis: quod Deo oblalurus eram in tuos consu-
dirigitur oralin. mo cibos, tibique prodesl, o palcr, nt timeat conse-
VERS.27. — Ego sum, notite limere. Non supponit crala comedere. Vel quod Deo offero, tibi ipsi pro-
quis, quia ex voce sibi nota poterant cum cogno- dest. Quicunque dixerit. Scilicet, vita aeterna di-
scere. Vel quia ipse est qui dixit; Qui est misit me gnus erit. Vel dixerit, id est, dicere proderit. Pro-
ad vos (Exod. m). derit. Quasi dicat: Non, imo sacrilegus esses, si
VERS.28. — Domine, si lu es. Si lu es ille libera- acciperes, quia Deo devovi, Vel tibi ptodetit: si
tor, jube me venire ad luam imilalionem superando Deo dedcro.
pressuras. VERS.7. — Bene ptopltetavit, etc In spiritu si-
VERS.29. — Et descendens. De humano despe- mulationem Judoeorum, auod in dolo repugnarent
rans adjutorio, mente calcat pressuras, ut Jesu sit Evangelio.
conformis. Ambulabat,elc Ecce hoino super aquas VERS.8. — Labiis me honotat. Magistet, tcimus
ambulat. Ne ergo dubites Christum verum corpus quia vetax es (Matc. xn). Vel exteriorem mundi-
esse, quia super aquas ambulavit. tiam commendando, interior et quse vera est, in cis
Stiper mareambulare fecit, ut ostendat divinam non est.
polestalera. Mergi facit, ne infirmilatera obliviscalur, B VERS.11. — Non quod inttat. Nihit est extra ho-
ne putet se oequalemDeo, et ne superbiat. minem quod interius inquinet, nec idolothilum in
VERS.30. — Et cum ccepissel,etc Paululum relin- hoc quod Dei creatura est; uno sermone omnis su-
quitur tentalioni, ut augealur fides; ut enim credidit perslilio observationum elidilur, ctrm in discernendis
se ejus imperio posse fluclibus sustcntari, sic dum cibis religio putetur.
mergilur, posse ejus virlute salvari. VERS.12. —Tunc accedenles.Pharisoeorumma-
VERS.32. — Cessavitventus. In quocunque Deus gna est religio in cibis, qui audilo verbo hoc scan-
per graliam adest, mox universa beUa quiescunt. dolizati sunt,id esl, indignati sunt. Scandalizati sunt.
VERS. 33. — Et adoraverunt, etc Visosigno Filium 2xav§a>ovGroece, nos offendiculumvel ruinam vcl
Dei confitentur : cur ergo Arius creaturam esse impactionem pedis possumus dicere. Unde : Qui
perducat ? scandalizaverit aliquem, id esl, occasionem ruinao
VEBS.34. — In terram Genetar. Allegorice. Ge- 'Mederit.
nesar inlerprelatur hortut ptincipum. Per lypum VERS.14. — Sinite , etc Permittile suo arbitrio,
ergo apostolorum et navis, inlelligendum est Eccle- quia irrevocabiles sunL Unde Paulus : Hmteiicum
siam de persccutionibus liberatam a Domino duci „ hominem post ptimam el secundam correctionem de-
ad litlus, id est quielem, ubi paradisi reslituetur '' vila (Tit. III).
baereditas el primaeslolsejucundilas. VERS.15. — Edissere. Quod aperte est dictum,
VEBS.36. — Fimbtiam vestimenli,etc Id est, mi- piilant apostoli per parabolam diclum. Viliosus est
ninium mandatum, vel caro qua ad verbum Dei ve- auJilor, qui vel obscura manifesle, vel manifeste
nimus, quem qui credendo langit, ab omni morbo dicta obscure vult intelligerc
impietalis sanatur. VERS.19. — De corde, elc Non enim a diabolo
CAPUTXV. immittunlur, sed ex propria volunlale nascuntur.
Diabohis enim incentor est non auctor, quia nec
VERS.I. — Tunc accetsetunt. Homines Genesar, interiora nisi pcr habitus et gestus novit. ;
minus docli, credunt, sed qui sapientes videnlur ad VERS.20. — iVonlotis. Spiritualia dicta prophe-
pugnara veniunt. tarum, de cordis et corporis castigatione, ul hsec:
(CHBVSOST.) Tunc, inquit, quando scilicet innu- Lavamini, mundi cstole (Isa. i). Pharissei carna-
mcra signa opcratus est, quando, elc, usgue ad ut liler de solo corpore accipiebant, quod vanuni est
magnam eorum malitiam ostenderet. fieri.
VEBS.2. — Non enim lavanl. Intus niliil arguunt, ... VERS.21. — Et egressus, etc. Reliclis calomni.i-
qui intus livore polluti siinl. In vanuin quidem sua loribus intra fines Tyri et Sidonis, ut filiam libera-
baplismala servant, qui suorum cordium ct cor- ret, et per fidem genUlisfeminae perfidiam. Scriba-
porum sordes abluere negligunt. rtim argueret. Rolictis calumnialoribus significat
VERS.3. — Quare et vos. Si vos roandata Dei quod po:4 resurrectionem relicturus esset perfnliam
contemnilis propter traditiones hominum, quare ar- Judseorum, per prsedicationemiturus ad gentes.
guilis discipulos, qui mandala hominuin dimillunt, VERS.22. — C'«tnai'i', etc. Per fidem clamal,
ut scila Dei cuslodianl? unJe, novit vocare filiura David, Christi incarnalio-
VERS.4. — Honora palrem. (HIER.) Konor in nem confltens. Rogat pro filia, id est, pro populo suo
Scripluris, non lantum in salulationibus ct ofliciis nondum credente, ut ipsa fraude diaboli absolvantur,
defereudis, quantum, elc, usgue ad ul filii hono- Vel, filia est anima vel conscienlia cujuslibet intra
rarent eliam in vitoe necessariis rainistrandis pa- Ecclesiam diabolo mancipala, pro qua maler Eccle-.
rentes suos. sia rogal, vel ipse bomo pro foedalaconscientia.
\TERS.5. — Vosautem dicilis, ctc Veslra autem YERS.23. — Qui non respondit. Nonde superbia,
traditio contraria est. Hoc filios diccre parentibus sed ne sit conlrarius sentenliae su;v: /n viam gen»
PATBOL.CXIV. 5
 133 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 140
tium ne abieritis (Mallh. x). Unde vitat calumniam A tertinm snb gralia, quartam est in uituro : nbi
Jtidaeorum,genlium aulera salus, passionis et resur- dies erit sine nocte, ad quod tendcus reftcitor ii»
reclionis tempori servatur. via.
VERS.24; — Non sum missus. Quasi dical: Prius VERS.33. —Indetfirto pawes.Panespradicatores,
eportei me sacramenlum mei advenlus complere in desertum sese, id est, infecundos diount. Quasi di-
Judaeis,et sic addocere alias oves, et hoc de signo cat: Unde nobis tanta faeundia ut possimus taw
petitionem hujus differendo. avidis auditoribus sufficere'!
VERS.26. — Panem filiotum. Verbum salutis, VERS.36. — Et accipiens. Ut ostendat se con-
quod prius debetor Judaeis,non est bonura dare ca- gaudere de salule hominum et nos ad agendas
nibus yel gentibus, canina rabie latranlibus scm- gralias informat eliam de lemporalibus. Sepiem
per. panes-.Septiformi Spirita pascit, adjuncta apostolic»
VERS.27.— Etiam, Domhte. Sub pcrsona mu- auctoritate, quasi paueorum piscium sapore qui nos
lieris, mira fides Ecclesioe,et patienlia, et humilitas reficiunt exemplo suaevita^velmortis. Septem panes,
pracdtcatur. Fides, quia credil posse sanari filiam. Scriplura Novi Testamenli in quo gratia Spirilus
Patienlia, quia tolies despecla in precibus pcrslat. sancli et revelatur et datur. Nec sunt hordeacci,
Humilitas, quia se non eanibus, sed catellis com- B ut supra, quia hic non (ut in lege) vilale alimentum
parat. animoefiguris, quasi tenacissima palea tegitur. Hic
Nam et cateUi. Mensa, est sacra Scriptnra; miece non duos pisces (ut in lege duo ungebanlur, rex et
puerorum, sunt inlerna mysleria quibus bumiles sacerdos), sed pauci, id est, sancti Novi Testamenti,
reficiuntur sub mensa : quia Scriptura huraililer qui de fluclibussoeculisunt erepti, et suslinenlturbu-
subdili, calelli gentes humiles. Parvuli edunt non lcnltim mare, et exemplo suo nos reficiunt, ne iu
panes, non cruslas, id est, non litteraesuperfieiem, via deficiamus.
sed medullam. (BEDA.)Ibi supra fennm, ut desideria carniscom-
VERS.28. -- Mcgna est fides. Sic snperius de primaniur, hic supertcrramHbietipsemundBs, etc,
centurione: Non inveni tanlam fidem in lstael usgue ad utraque refectio in monte celebrata est,
(Malth. vin), qui similiter (ut hacc Ghananoea)fidera quia utriusque Teslamenli Scriplura aliitudinem
gentium proesignabat.Magna est fides gentium, quae ecelestium prseceptorum mandat et praemiorum:
in auditu auris obediuiii: et in Deo salulem sibi utraque allitudinem Christi praedicat.
suisque impetrat. Quodpuerum eenturionis el filiam Et quod superfuit. Akiora mysteria qu» non ca-
Chananeaenon veniens ad eos sanat, significat gen- pit coramunis lurba, aposloli sustollont ct implent
tes, ad quas non venit per proesentiam, salvandas C septemsporlas, idest, perfectorum corda septiformi
per verbum suum. Spiritus gratia ad intelligendum illustraia. Septem
Et sanata ett. Ubi dalur exemp.nm catechizandi sportas. Sportoe junco et palmarum foliis solent
«t baptizandi infantes, qui nec sapere, nec facere conlexi, et significant sanctos, qui radkem cordis
aliquid possunt, sed per fidem et confessionem ,pa- in ipso fonle vitoccoUocant, ne arescanl, ut janeus
rentum lrberantur a diabolo. in aqua: et .palraam aelernae rctribuliouis in corde
YERS.29. — Et cum transisset. Cum in filia retinent.
Chananitidis salulem gentium prsesignasset,reverti- VERS.59. — Et dimissa lurba. Hic docet quod
uir in Judoeam,quia cura pleniludo gentiura intra- praedicalores ministralo lurboe verbo, ipsi intra cu-
verit, tunc omnis Israel salvus fiet. In montem. Do- biculum cordis virlulum debent refici pomis. In
minus in roonte, verbura in alto sedet: quia in sua fines. Magedanqux alio nomine dicitur Dalmanuta,
majestate aonpdsset inlelligi. quae est regio circa Gerasam. Et interpreialur potna
VEBB.30. — Cwcos.Caecisuniqui non intelligunt, vel nuntia, ct significat hortum de quo dicitur:
ctiamsi obediant jubentibus-Surdi, quinon obediuni, Hortus conchisus, fons signatus, ubi crescunl poma
ctiarasi inlelligant. virtutum. Et ibi nuntialur nomen Domini.
YERS.32. — Jesus antem. Convocaldiscipulos, ut D CAPUT XVI.
doseat magistros cum minoribus communicare con-
silia sua.Vel ut ex locutione inlelligant signi magni- VEBS.1. — Et accessetunt, etc. Uusignumde cmlo,
tudinem. Misereor turbw. Turba triduo suslinet Do- etc. Ut qui pavit mullos paucis : manna plueret quo
iniuum, quia fideles poeiiUeinessead Doroinum in omnes reficcret. Unde Joannes post ednlium panum:
onere et sermone et cogilalione converlunl, qui Quod signum facis, ul videamus et ctedamus libi ?
in proesenlis vitac,-viadeficerent, si in sua conscien- quid opetatis ' Paltes nostti mantlucaruntmanna in
tia.srne doctrinse pabulo dirnillereritur. In superiori . desetto (Joan. vr). Petebant tenlando ut in morem
signo propinqui menioraiilii.r,et vicini quinque sen- Eliaeignem de sublimi mitteret, vel in siroilitudinem
sniiiu et eorum non recordatur Dominus, sed disci- Samuelis seslivo lempore rangire lonilrua faceret,
ex
puli in vespera ]am inclinato sole. Hic Dominus se quasi non possent ct illa calumniari, et dicere
misereri dieit, et quare, quialriduo jam perseverant occullis et variis aeris passionibus accidisse.
niecum. lu loto socculolerlium lempusest, quogra- VEBS.2. — Faclo vespere. Incrcpat eos, quod ex
lia datur, orimum anle legeni, sccundum stib lege, ordine elemenlorum discernant dies, sed signa tera-
141 GLOSSAORDINARIA.— EVANG. MATTII. 142
porum ignorant, cum omnis lex et prophetae,adven-, \ tur, qui oslensus est in columba ab eo quem Fi-
lus sui indicia ex operum quae gereret admiratione lium Dei vivi vocaverat, et filio columbaepaler re-
significent. velat, quia una est operalio Patris et FiUi cum san-
VERS.3. — Rutilat enim. Patiunlur apostoli post cto Spiriiu. Revelat, mquam, mysterium fidef, quia
rcsurrectionem, per quos me judieare in fuluro scire caro et sanguis non revelare poluit, id est, homincs
potcstis, quia cum non parco meis bonis quin pa- carnali sapierilia inflali, qui non columboefilii, ct
liantur, non parcam aliis in futuro. ideo a sapienlia Spiritus alieni; de quibus supra :
YERS.4. — Signa. Ad tempus gratiaepertinentia AliiJoannem Baplislam, alii aulem Eliam, etc
prophetis prcedicta, non possunt vobis fidem facere VERS.18. — Tu es. Non dico vocaberis, sed tu es
de raeo adventu. Signa autem. Signa lemporum di- Petrus ob fortitudinem fideiet confessionis constan-
xit de advenlu suo vel passione cui simile est ro- tiam. Pelrus. A me petra, ila tamen ut mihi reti-
seum coeluin vespere. Et item de tribulatione ante ncam dignitatem fundamenli: tu super me ordina-
adventum futurum, cui simile est roseum ccelum bis lapides mundos, et abjicies leprosos.
cum trisUlia. Non dabitur ei. Sed datur fidelibusde Sicut lumen et csetera nomina, ut: Vos estis sal
ccelo quando videntibus apostolis in ccelumascendit, lerrw, a Domino.sorliti sunt apostoli, sic Simoni a
et Spiritum sanctum misit. - B se nomen Petri dedit.
VERS.5. — Obliti sunt panes accipere. Quomodo Et porim. Portoeinferi sunt peccala, minoe,blan-
panes non habcnt qui modo implelis sportis navem dimenta, hoereses, quibus infirmi ruunt in morlem,
ascendeTuntet navigantes audiunt ut caveant a fer- qui non vere supra pelram, sed super arenam do-
roento Pharisoeorum. Sed lamen ait Scriplura quod roum professionis suoe credendi sunt aedificavisse,
oblili surit tollere panes secum unius veri et inlerni id est, non simplici et vera intenlione Chrislum se-
panis (qui cum eis eral) dutcedine capli, parum se qui, sed ob terrenam quamlibet causam habitum
curare judicanles de eura corporis et necessariis, prsetendisse. Qui cnim in intimo cordis amore fi-
cum et ipsa naiuralis refectio a mente excesserat. dem Christi percipit, quidquid ingruit extra, facile
VERS.6. — A fermento. Fermentum est perversa vincit.
doctrina, quse vel modica totam massam corrumpit, VERS.19. —Et quodcunqueligaveris.H est, quem
et in suum saporem trahit. in peccatis persistentem seternis ponnisadjudicave-
VERS. 8. — Quid cogitatis. Quid cogitatis me ris ; vel quem humilem et vere pcenitentem absol-
dixisse de terrenis panibus de quibus non Cstvobis vcris, sic erit et in ccelis.
dubilandum, cum 9e tam paucis tantas fecr abun- Et quodcunqueligaveris super terram. (HIER.)Ha-
dare reliquias? C berit quidem eamdem judiciariam
potestatem alii
VERS.11. — Cavete a fermento Pharismotum. A aposloli, quibus post resurrectionem ait: Accipite
superstitiosa doctrina, quce more fermenti veri pa- Spiritum sanctum (Joan. xx), etc, usque ad unde
nis simulat se substantiam babere. Per hoc innuit, in Levitico ostcndere se sacerdotibus jubenlur le-
quid significant quinque panes vel septem. Si enim prosi, quos illi non faciunt leprosos, sed discernunt
ferraenlum dicit haerelica dogmata, panes sunt vera qui mundi vel immundi sunt, ita et hic
doctrina. VERS.20. — Ut nemini, etc Supra adventum
YEBS.13. — In partes CmsaremPhilippi. Isteto- suum praedicare prsecipit, hic ne dicant eum esse
cus est, ubi Jordanus oritur ad radicem Libani, ex Jesum. Sed aliud est prsedicare Christum, quod est
Jor el Dan duobus fontibus. Hominesesse. Homines coramune nomen dignitatis : aliud Jesum, quod est
sunt qui de Fitio hominis loquuntur : dii enim qui proprium Salvatoris. Quasi dicat: Non prodest pu-
Deitatem intelligunt. Filium hominis ? Dominus de blice praedicari majeslatem populis : qui visuri sunt
se humililatem humanitalis profitetur, discipuli me multa pali, quod tunc deroum licebit, cum re-
Deitatem intelligunt. surreclio potentiam Deitatis ostendent. Jesus Chrt-
VERS.14. — A/i'«Joannem Baptislam. Sic pote- stus. Salvator, ne scandalizarentur in eo quem paulo
rant errare in EHavel in cseteris aliis, sicut Hero- ° post visuri sunt conspui et crucifigi.
des erravit in Joanne cum ait: Joannes quem ego VERS.21. — Exinde, etc. Ecce causa prohibitaa
decollavisurrexil a morluis : et ideo virtutes operan- prsedicationis,quasi dicat: Tunc me praedicate cum
lur in eo (Marc. vi). Ideo vult exponi errores eo- ista passus fuero, quia non ante prodest.
rum, ut eis repulsis discipuli verilatem proferant, VERS.22. — Absit. Non vull Petrus destrui con-
non ex vulgi opinionc, sed ex Domini revelalione. fessionem suam : nec putat Filium Dei posse
VERS.17. — RespondensSimon Pelrus. Ideo unus occidi.
respondens, et uni respondetur pro omnibus ut uni- VERS.23. — Vade. Supra : omnia illa gloriosa in
tas in omnibusobservetur. Deivivi.Ad distinctionem futurum promissa sunt, non in proesenti dala. /Edi-
falsorum deorum, quos gcntes vel de mortuis homi- ficabo Ecclesiam meam, et libi dabo claves, etc.
nibus, vel de sensibili materia sibi instituerunt. Qusesi statim dedisset, nunquain postea locum error
Barjona. Bene filius columbse, quia Dominum invenisset in eo. Quia noh. Non placet tibi, ut per
pia .siroplicilate sequebatur, vel quia plenus spi- mortem meam mundum redimam, qnse estvolunias
rituali gratia erat. Fitius Spiritus sancli dici- Patris: sed carnaliter haec sapis.
 143 WALAFRIDI STR.VBIFULD. MON. OPP. PARS 1. — TH.IOLOGICA. U|
VERS.21.— Si quis vttlt. Prcedicta apostolis pas- A mnndans vesleni suam ab omni inquinamento.
sione et resurrectione, borlatur ad sequcndurii lam FuITocst doclor arrimanim, vel mundator sui cor-
eos qyam turbas. Abnegel semetipsum. Qnod per poris.
vetustatem est, ut capiat quod nlir.t se esl. Remolis VERS.3. — Ei ecce.Quales vel quid Iocuti, Lucas
vltiis, virtus sequatur : tollat crucem suam, et se- dkit : Visi in majeslate, et dicebantexcessum ejus
quatur me. Quod eral per veluslatem, abnegaverat quemcompleluruserat in Jerusalcm (Luc. ix), id esl,
itle qui diceliat: Vico autem ego, jam non ego. passionem el resurreclionem. Significantoracula.etc,
Quod vero riltra se erat, cceperat: .vivit .vero in me usgwe ad quod si Petrus, vidcns glorificalam buma-
Christus (Gdl. n). Tollat crucem. Scilicet: Crux tol- nilalem, tanto aflicilur gaudip, ul nunquam velif ab
lttur vel cum per abslinenliam corpus, vel cura j>er ejus inluitu secerni, quid putandum esl de his qui
compassionem proximi animus affligilur. Crucem Divinitalem videre meruerunt. ,
absiinentisehabuit Paulus,dum dicebal (7/ Cor. xi): VEBS.5. — Adhuc eo loquente. Ul diseal qui ta^-
Casligo corpus meum el in servilulem redigo. Com- hernaeulum quaesivit, in resurreclione non legmine
passionis quoque cum ait : Quis infirmalur^ et ego domorum, sed Spiritus sancli gralia protcgendos
non infirmor ? esse. Eccenubes lucida, elc SicutbaptizatoDomino,
VERS.26. — Quid enim prodest. Eoclesia habet B sic et clarificalo myslerium sanclse Trinitatis osten-
tempus perseculionis : habet el tempus pacis. Hsee dilur : quia gloriam ejus quam in baplismo confi-
lempora designal in praeceplis. Nam lempore,..per- temur credendo, in resurrcclione laudabimus vi-
secutionis ponenda est aniraa, el tempore, pacis dendo. Spiritus sanctus ibi in columba, hic in nube
frangenda sunl terrena desideria. lucida. Quia qui roodo simplici corde fidem servat,
Aut quam, elc Nec lucra, nec limor, nec aljquid tunc aperta visione quod ciediderit conlemplabitur,
aliud relrahat a salule :.quiaguam commutationem ei ea.gratia qua illustrabitur, protegetur. Et ecce
dabil ftomo, etc Calicemsalutaris accipiam,el nomen vox, etc .Quia iniprudenler quscsivit, responsionem
Dotriihiinvocabo(Psal. cxv). Vel nihil lerrenum pro Domini non meruiUsedvoxPatris deFilio lestatuT,
anima perdila polerithomo dare. docelque Pctrum, et ineo cseleros veritatem. Hic
VERS.27. — Fitius enim. Nec durnm videalur est Filius. Moyses et Elias .sunl servi, et nobiscum
hoc pati : Quia iton sunt cond.ignmpassioneshujus debenl incordibus Dominppraepararetabernaculum.
temporis ad futuram gloriam,.qum revelabittir-in no- Ipsum Mudile.Hoc jam Pater .praecipit, quod Moy-
bis (Rom. vm). ses incarnalioni teslimoniuin dans proedixit: Pro-
VERS.28. — Stinl quidam. Quia rudes erant apo- phetam suscitabit (Deut. xvin), etc Quasi dicerel:
sloli, elFam in prscseritiyita promiilitur eis aliqua C.hte esl quero MoysespromisiL
corisolalio, ui certius credant de fuluro. In regno. YERS.6. — Et audientes discipuli ceciderunt ia
in regno beatitudinis aelernsc,vel oslendendo suam faeiem. Altiorem enim sensu unam utriusque intel-
potestatem in rraesenli Ecclesia. lexerunt Deilatem. Timuerum, vel qnia se errasse
cognoverunl. vel quia nubes 4iperuit eos, vel quia
€APUT XVH. YoceraPatris audierunt.
VERS. 1. —Et posldles, etc. Idem Marcus dicit, VERS.7. — Surgite, elc Pulso melu, doctrina
sed Lucas octo. Hi ergo ponunt medios, Lucas ad- datur, quo manenle non audiretur.
dit, etc, usgue ad et in futurc oinni modo sepa- VERS.8. — Levanles aulem oculos, elc Ablata
rabunlur, cum abscondet eos iu abscondilo faciei nube vident Jesum, et Moysen el Eliam evanuisse:
snoe a cdnlurbatione horainum. quia.postquam legis et prophelarum umbra disces-
Pelrum. Nomina islerum conveniunt. Quisque sit, quse velamenlo suo aposlolos texerat, verum
debet esse Pelrus, id est-firmus in fide. Inde Ja- lumen in Evangelio reperilur. IVjsi tolum Jesum. Si
cobus, id est supplanlator viliorum. Inde Joannes, enim Moyses el Elias cum Jesu perseverassent, vox
id est, omnia graliae divinoeascribens contra super- Patris videretur incerta, cui petius dedisset lesti-
** monium.
biam vitse, quaesolet oriri ex virtutibus.
VERS.2. —Traiisftgutatus es/.Speciem quam habe- VERS.9. — Nemini dixeritis nisi, elc Ne gloria
bat pernaluram, oslendil non amitlenscarnem quam futuri regni proeosteusaincredibiUs esset, et apud
assumpserat voluntale. Ulud autem corpws quod rudes sequens crux scandalum facerei.
liabuil per naturam, dedit disciputis suis in ccena, VERS.10. — Quod EUam oporteat, elc Traditio
non mortale, non corruptibile. Resplenduil facies. Pbarisaeorum csl juxla Malachiara prophelam, quod
ln exemplum fulurse beatiludinis et clarilatis, quam Elias veniet anle advenlum Salvaloris, et reducel
videbunt jusli, prius sublalis impiis. Veslimentaau- corda patrum ad filios et ftliorum ad patres, et re-
*em,elc Faclasuntalbaquodnonante,quianondum sliluel omnia in antiquum staium. iEstirnanl ergo
apparuit quod erimus, sed cum apparuerit, similes apostoli transformationem gloiiae ullimam hanc esse
ei erimus. Marcus ait, qualia fullo super lerram non quam videranl et dicunt. Si jam venisli in gloria,
poiest facere. Id est, Deus in hac vita tam claras quomodo praecursor tuus non apparet, maxime quia
nequit facere, quia nullus sine peccato. NuUus el Eliara viderant recessisse.
iiiundalor sui in terra faciet, quod Deus in coelo, VERS.15. — Tunc intellexerunt, etc. Ex indicio
«5 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 146
passionis suoequam ssepe dixcrat, et prsecursoris . qua in iributi rcdditione Doinino fuerat comparaltis,
sui quam completam videbant. arbitrali sunt Petrum otnnibus apostolis proelatum.
VERS.14. — Et cum venisset. Loca rebus con- In regno ccelorum. Vel reguuni Dei, doclrina cst
gruunt, etc, usque ad infirmos confortat, docet, Evangelii, cui obedire siinpliciter et sine ulta re-
casligat. Quia lunaticus esl. Hunc Marcus surdiim traciaiione deberaus, sicut puer non cpntradicit do-
et mntum dicit, etc, usque ad per creaturam infanict ctoribus.
creatorem. ' VERS.2. —Etadvocans. Secundum Marcum pua-
VERS.15.— Et obtuti, etc. Latenter accusat di- rum Jesus complectitur, siguificans bumites digjios
scipulos, cum ssepe imeossibititas curandi non vilio suo complcxu et dilectionc Parvulum, etc Parair
eurantium, sed eoruin qui curandi sunt, proveniat. lum aetate, ut similitudinem demonstraret. Vel se
VERS.16. — /iesponrfens. Non taedio sliperalus, statuit in roedio qui non venit ministrari, sed mi-
qni milis est in verba erunipit, sed sicut medicus nislrare. Vel parvulum, id esl, Spiritura sanclum
aegroto contra sua proeceptaagcnli. posuilin cordibus eorum, ul liumililate superbiam
VERS.17. — Et inctepavil. Quia iratus est non lio- vitarent,
mini, sed vilio : et per unum hominem Judaeos ar- VERS.4. — Quicunqueergo humiliaverit, etc In-
guit infidelilalis. Unde addit: Afferteillum hue adme. B vitat discipulos stios, et omnes alios Dominus, ut
Et exiit ab eo dwmonium.Marcus dicit, etc, usque ad quod puer habet per naturam, id esl innocenliain et
quam prius quando possidebat quietus. humililatem, hoc habeant discipuli et omnes alii
VERS.19. — Propter incredulitatem, Ecce quando per virtutem. Sicut parvulus isle. Innocens erit sicut
non exaudirour, non est impossibUitas praestantis, isle parvulus, qui non perseverat in ira : Jesus nou
sed culpa deprecanlis. Nam ex opposilo si fides ve- meminit : visam mulierem non cupit.
slra lam fervens esset quam-tribulata, magis et magis VERS. 6. — Qui autem scandalizavetit. Etsi hoc
calesceret. Sicut granum sinapis. Fidem perfeclam generaliler dicilur contra omnes, etc, usque ad nos
grano sinapis comparat, quse sit in facie humilis, oportel consulere expedit, etc Expedit. Quia multo
el in pectore fervens: vilis videnlibus, et nullarum nielius est pro culpa brevcm suscipere poenam quaui
virium apparens, sed pressuris trita, qttod inlus ha- coiernisservaricrucialibus. Nonenim-judicabit Deus
bet ostendit. bis in idipsum.
VERS.20. — Hocautem genus. Quomodo proter- VERS.7. — V-mhomini. Quia non judicatur secun-
vitas diaboli-superetur osteudit, ul graviora qusequo dum utililatem quae inde provenil, sed sccundum
sciamus jejuniiset orationibus snperanda : ct iram exitum quem intendit.
Dei in nos hoc remedio posse plaeari. Nisi per ora- G YERS.8. — Si autem manus lua. Docuit stipra ne
liottem: Ista carnalitrm volnptatura mulabilitas non scandalizemus credentes, elc, usgwead per occa-
mutalur, elc, usgue ad unde dicitur : Sine inlermis- sionein pietalis pateas scandalis. Bonum tibi est, etc.
sioneorate (I Thest.y). Melius est vitam solitariam ducere, quam ob viloe
VERS.21. —Filius hominis. Semper lcelismiscet prcesentis necessaria vitam aelernam perdere.
tristia,, ut"cum veneriat quasi proevisa minus mo- VERS.10. — Videte ne conlemnatis. Sic praecipio
leste ferantur. vobis. severilaiem dimiltendi omnes araicilias, etc,
VERS.22. —Etconttistati. Hoc npn de infidelitate
usguearfsalutem infirmorum quantum polestis. Quia
provenit, sed de dilectioue rquia nihil humile deeo attgeli eotum. Cur non sunt conteraneridi ? quia pro
paliuntur audire. eis quotidie miltunlur angeli. (HIER.1Magnadignilas
YERS.25. — Et cum venissent Capharnaum. Per animarum, ul
unaquaeque habeatab orlu nativitalis
Anguslum CcesarcmJudaei facta est tributaria, etc, in cuslodiam sui angelum delegsitum. Sempet vi-
usgue ad utrum reddal tribul», au contradical Coe- denl, etc Yisione Dei manifesta perfruuntur, elc,
sari.
— usque ad iutra ipsum currunt qui ubique est.
VERS.24. Quid tibi videtur. Antcquam Petrus _ VERS.12.— Si
fuetint alicui centum, elc. Domi-
suggerat, Dominus inlerrogat ne scandalizentur di- nus centum oves ad quibus ad
ad cuin videant eum hahuit, etc, usque
scipuli postulationem tribuli, iinitas deesl. Nonne relinquet, elc
nosse qusc eo absente gesta sunt. Regesterrm. Do- perfectionem
minus nosler, cl secundum carnem filius regis erat (GREG.)Quia seipsum exinanivit formatn servi ac-
ex David nalus, et omnipotenlis verbum : ergo ut cipiens, etc, usgwe ad cum lanlum sit si.quod male
damnat injustus.
lilius regum tribtila non debebat, sed pro humiHlate gessit
carnis dcceteum implere omnem jusiiiiam. VERS.15. —Gaudebit, etc Magis Dominus gaa-
YERS.25. — Ergo liberi, elc Liberi sunt. filii det dc noslra reparalione (quia magis nos gaudere
de angelorum iinrnulabilitate. Major
regni in omiii regno, lnnc multo magis liberi sunt facit) quam
filii iUius regni, sub qno sunt orania regna iu quo- eniin Dei virtus et bumilitas in noslra reparalione
Ubet terreno regno. cognoscilur quam i:i noslra crcatione.
VLRS.15. — Si autem peccaverit in te, etc Si
CAPUTXVIII.
cniin in Deum, non est nostri arbilrii. Hoc ordine
VERS.l. — Quis putas, ctc. Ex cequalitate prclii scandala vilarc dcbcuiHSnc qitcm latdamus : cl-pec-
 147 WALAFRIDISTRABIFULD, MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. i4S
cantem zelo justiticecornpiamiis, et pcemteuti mi- A cundo opponens, quae non voiuntate Dei, sed pec-
sericordioeviscera pandamus. Cortipe eum, etc Non canlium necessitate concessa est.
passim jubet peccanti dinlittere; sed posniteriti. Ita VERS.4. — Et feminam.Non ait feminas, ut unum
peecat qui videris fratrem' peccare tacet: sicut qui conjugium sit non plura, quod ex repudio priorum
pcenilenti non indulget. Nam quod dixit: si pcenitet quaerebatur.
dimilte, praemisit, si peccaverit increpa. Nec difhV VERS.5. — Adhmrebttuxoru Si malum moribirs,
cilis sit venia nec remissa indulgentia. si luxuriosa, seu quidlibet hujusmodi sil uxor, ve-
VEBS.17. — Dic Ecclestw. Ut detestationt eum liraus notimus sustinenda est. Cum enim liberi es-
habeat, etc, usque ad damnantur humanara senlen- semus, volentes nos subjecimus servituli. Si anciHa»
tram divina sententia corroborari. Sicul Ethnicus. libero, vet servus Hberoesupponitur, non repntatwr
Detestabilior est qui sub noroine fideUs agit, etc, conjugium postquam delectum fuerit: sic et de con-
usque ad per furta et per perjuria; sanguineis. Et erunt duo in came.- Prcemhim nu^
VEBS,18. — Amen dico, etc. Adeovestra senten- ptiarum est ex duobus una caro : Castitas conjuncla
tia confirmatur divina vel ad recipiendum pceniten- spiritui unus spirilus efhciittr. Salubri consilio Dei
tcm, vel ad abjiciendum.contumacem. factum est, ut porlionem sui corporis vir amplecie-»
VEBS.20. — Si duo. Typice. Ubi spiritus anima B retur in femina, ne a se putaretur diversura esse,.
cl corpus consenserint, ut non sit inter eos bellum, quod de se cognosceret fabriealum.
carne cupiente conlra spiritum et spiritu coatra car- VERS.6. — Homo wm separet. Homo separat,,
"nem, quidquid pelunt fiet. Quia si eorpus vult quae quando pro desiderio secundoe priroam dimiltit:
spiritus vtrll, tantum honarum rerum estpetitio. Ibi Deus separat (qui et conjungit) quando ex consensu
sum in me. Omnis sermo seUicetad concordiampro- propter culluin Dei, eo quod lempus in arctp sit,si«
vocal et pacem quam adeo commendal, ut dicat habemus uxores quasi non habenles.
Deum in medio esse eorum, quia- pax et charilas VEBS.7.— Quid ergo Moyses, etc (Citiiv,s.).Dis-.
sedem sibt in.paeificis constituit, et unitalis merito plicel peecatoribus docirina, etc, usque ad vcri-
omnia petenda iropetranda esse confirmat. tatis interpretalio taceatur.
VERS.23. — Ideo assimitatum. Ut sciatis dimit- VERS.9. — E( aliam duzerU maeehatur. Et aui
tendum esse conservis, ostendaro per similiiudinen», dimissam. Quia poteral accidere, ut aliquis, cokim-
quia si' ille rCx et dominus dimisit servo, mutto niam faceret innocenii, et ob,seeu»dam crimen iro-
magrs homo eonservis suis. pingeret priraaeuxori;. sic priorem diniiitere jubel,
VEBS.25. — Et uxorem.Eum non semm populum, ut ea vivenle secundain non habeat. Et n.e uxor
sed etiam prsclates et subditos simul eum tota familia C idem faciat viro eadem eaulela prcecipiturne secun»
vel substanlia corum pro magnitudine delictorumira- dum habeat virum. Et quia adultcra non limet op-
didit exteris nationibus : ut quod noluerunt volo, probrium, viro dicitur, quod si talem ducit, sub adul-
soivant tormento. Jussit pro cupiditate et operibus terii erimine sil, dicit Scriptura: Qui adultetam
quasi uxore et fiiiis pcenas soivere. tenet stullus et impius est (Ptov. XVIH).
VEBS,27. — Misertus autem. Misericors Domipus VERS,10. — Non expedit.Yidebant grave pondus-
ndn solum eaptivitatem Judaicam absolvit, sed eiiam uxorum, quod iracundae,ebriosaeet hu].usmodi,quoc
peccatorum omnium veniam in adventu Christi se quidem sunt suslinendw, quia, cum cssemus liberi,
dare promisit, si persisterenl in incepto. Dhnisit ei. subjecimus nos "servituti.
ld est, pondere carnaUumobservalionum abso!vit,et • VERS.12. — Sunt enim. Tria sunt genera ewu-
debitum dimisit, id est priores transgressiones. eh9rum, duo cornalia, eorum qui sic nascuntur, et
VERS.28. — Invenit unum. Gentilem populum, quicaptivitate et deliciis dominaium abscissi sunt.
quasi sibi debilorem faligabat: gratiam Christi non Tertium spirituale, qui, cura possent esse viri, pro-
esse Cisad salulem diceris, carnales observantias ab pter Ghristum conlincnt. Qtii facti sunt. Intcr bos
cis non modo persuasionibus, sed etiam tdrmenlis computantur eiiam hi qui specie re|igionis simulant
"
exspecfabat. caslilatem. Qui potest. Vox est horlanlis non ju-
VERS.32. — Serve nequam. Soepe debita dimisi benlis, quasi unusquisque vires suas consideret, an
tibi, quando in angustiis rogasli rsed liberatus com- queat virginitatis et pudiciliceimplere prsecepta.
passionera non habuisti, quin potius prophetas et VERS.14. — Sinite patvulos. Si saneti sunt futuri,
apostolosperseqneris, et ingratus et de justitia prse- cur vetatis venire ad palrem ? Si mali, cur senlen-
suraens spernis genles, indignas tua socieiate in tiam profertis anle culpam. falium. Nam quales
Christojudicans. sunt modo, meum quidem est, quod honorate: quales
CAPUTXIX. post futuri sunt, ipsorum est, quod miseremini. Non
VERS.3. — Et aecesserunt. Quasi coroplexioneea- ait istorum sed talium : ut ostendant non octalcm
piatur. Si diceret: Dimittenda est quacunque ex regnare, sed mores : et bis qui similem habent
causa, et ducenda alia : pudicitiaepraedicatorcontra innocentiam et simplicitatem, prsemiumproraittit.
se facit. Si dicit non est dimittenda, eontra doclri- VERS.15. — Et cum imposuissei. Iraponil manns
nam Moysi et Dei facit. Ideo responsum temperat parvulis, quando humUibus auxiliurn gralise tribui*.
naluralem legem, primamque Dei sententiam se- VERS.16. — Et ecce unus. (BED.) Audierai ilh:
 149 GLOSSA ORDliNAhiA.— EVANG. MATTIL 150
similes parvulo condignos esse regno, vuliqne cerlins A sorores, et in fututo vitam mtetnam (Marc. x), id est,
non per parabolas sed aperte exponi, quibus meritis in hac vita perseculionibus plena gaudium regni de-
vilani possit consequi. (HIER.) Isie adolescens et gustant, et oinnium electorum siricera dilecticno
dives et superbus erat. Et secundum atium evange- fruuntur. Sed quia mulli tepcscunt vel retrocedunt,
listameum non votodiscentissed lentantis interrogat. subdit: Multi anteni erunt primi (Luc. xv), etc
VEBS.17. — Quid me interrogas debono? Qnia CAPUT XX.
boiiutn dixit magistrum, et non Deum, vel Dei Fi- VERS.1. — SimiVeest regnum. Ostendit per para-
lium confessus est: dicit quemlibet sanclum bomi- bolam, quia primi erunt novissimi, et novissimi primi.
iiem comparalione Dei non esse bonuiri. Christus Paler iste familias conditor noster esl, qui habet
antem non rennit lestimonium bonilalis, sed raagi- vineam, univeTsalem Ecclesiam, quae ab Abel us-
stri absque Deo exctudit errorem. Non se magistrum que ad ullimumelectum qui in fine nasciturus est
bonum cssc negat, sed magistrum absque Deo nul- quotquot sanctos protulit, tol palmites misit. Hic
lum bonum esse dicit. Ser»a mandala. lslc quoesie- paler exiit ad excolendam vineam mane hora teriia.
rat, quid faciam ? contra non ait, disce : quia Deus sexla, nona, undeciroa eoerarios conduxit a rouudi
eum docuerat factor ratiorialis crealuroe : oslendens hujus initio usque ad iinem : ad erudiendam fuic-
" Jium
quia ille ndn est bonus qui quaerit de bono, sed qiH ptcbem praedicatores miltere non desistil. Si-
facit quod bonum est. mile est regnum. Non horaini solum, sed toti ncgotio
YERS.20. — Dicit ei adolescens. (BED.) Non pu- ab homine geslo, et in simitibus simililer. Primo
tandus iste (ut quidam aiunl) vel Dominum tcnlasse, mane. Manifesteccepit a primo justo aeterna mcrccde
vel de sua vita menlitus esse, sed sinipliciter nt prcedicalores ad ptantandam Ecclesiani invitarc.
vixit, confessus est: alioqnin (ut alius Evangelisla VERS.2. — Convenliene. ld est, confirmala (iro-
ait) non, inluilus arcana cordis ejus, diligere eum missione quod ad imaginem Dci reformandi esserit,
diceretur Jesus. Diligit eriim eos qui. mandata legis siEcclesiam aedificandomandalisdecalogi insisterent.
cuslodiunt, sed quod ibi minus est his qui perfecti Exdenario. (HIER.)Denarius habet imaginem re-
volurit esse, adjungit; unde sequitur : Si visperfectus gis, etc, usgue ad vel in ullimis resipiscite.
esse. Omnia hmc. (HIEK.)Mentitur. Si enim ditigeret A novissimistisque, elc Quia qui in advenlii Do-
proximum suum sicut seipsum, opere complessct, mini vocati sunt cidregnum, sine aliqua larditato
non esset tristis cum sua pauperibus dare juberetur. perveniunt,. ocqualeshis qui ab hiilio inundi ccepc-
VERS.23. — Divesdifficile. Divitesrton manentes, rttnt, omnes quideni idem coelum, sed stella diflert a
sed qui esse desierunt intrabiml. De omnibus lutius stella in cJarilate. A novissimis inccepit, dum prius
est, nec habere nec amare divitias. tatronem quam Petrtim in paradisum introduxit.
VERS.24. — Quam divitem. (ISID.) Nullus dives Quia prius aliquando remunerantur sero venienles,
intrabit, id est, confidens in divitiis, ut Jesus se- qula prius de corpore exeunl, auam qui in pueriiia
cundrtm Marctim exppnrt. vocati sunt.
VERS.25. — Mirabantur. Qttia in numero divitum VERS.15. — Aut non licel. Stulta quaustio contra
dcputabant omnes qui amant divitias, etsi non ha- bonitatem Dei. QtisereiKlumesset, non si daret qtipd
beant. Aliter enim cum sit major turba pauperum, non deberet: sed si non qnod deberet. Ap oculus
non dicerent: Quis poterit salvus esse ? tuus, etc. VereJudceipravam intenlionem/labuerunt
YERS.26. — Deum. Qui ab amore terrenorum ad qui prohibuerunt apostolos gentibus loquijj ut salvce
Cbaritatcm ceternoruiriconvertit: non quod cupic? fierent.
el superbi intrent. ' VERS.16.—Sic etuni novissimi ptimi. (AUG.) Id
VERS.28. — In regenetalione. Ducesorit regene- est, Judcei de capite vertentur in caudam :'cVgenles
rationes, prima ex aqua et Spiritu sancto, seeuflda de cauda in caput. Unde Moysesin Deuteronomii li-
in resurreclione. Ita dua; adoptiones et duoeresur- bro : Advena qui tecum moratur, ascendet super le :
recliones. Filius hominis. Id est, cum servi forma ille eril in caput, et tu eris in caudttm. Sed lamen
quoejudicata est judiciariam exercuerit potestatera, nec omnes prirai nec omnes novissimi ad numermn
eritis et vos mecum judices. Supet sedes duodecim. electorum pertinent.
Per duodecim sedes, universitas judicantium. Per VERS.18. — Ecce ascendimus, etc (HIER.) Iloc
duodecim tribus, uuiversitas judicandorum intelli- soepe eis dixerat, etc, usgue ad resurrcclurum non
gilur. Qui reliquerunt omnia, et secuti sunt Domi- dubitent.
num, hi judices erunt: qui licita habentes recte usi YERS.19. —Ad illudendum, etc Ideo Dominus in
sunt, judicabuntur, quibus dicelur : Venite, benedi- mundo noluit prosperari sed gravia pali, ut oslende-
,cti Palris mei: Esurivi enim et dedislis mihi mandu- ret nos qui per delectationem cecidimus cum qua
care. Duoenim sunt ordines bonorum. amaritudine redire debeamus.
VERS.29. — Centuptum. Id esl, qui carnaUa pro VERS.20. — Tanc accessitad eum. Audita resur-
Dotnino dimiserit, spiritualia accipiet quae compa- reciione putavit eum illico (ittiitiemar secundi ,ad-
ralioneel merito suiita erunt, quasi parvo numero ventus) regnaturum, et avi.dilale feminca prsesenlia
centenarius comparetur. Marcus ait: Centiestantum cupit, iinmemor futurorum.
ittinc in tempote hoc cum persecntionibusfrcttreset YERS.21. — Dic v.l, etc. Bomiui desiderium, sed
 151 WALAFRIDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 152
inconsiderata peiitio. Et ideo non voluntas, non pro- A fito; misericotdia interprelalur. Olei natura Iucis mi-
pesitum culpatur, sed ignoranlia : et si impelrare nistra est, et laborumel dolorum solamen, ct excel-
non debet simplicitas, non merelur confundi. Ht caeteris liquoribus. MisUi Quia lucernam quam
VERS.22. — Nescitis. Qui sedem gloriaepetilis vel accepit, non vult sub modio absrondi. Duos discipu-
quceritis, quam nondura meruistis, delectat culmen los. Duo propter scientiam veritalis et munditiam
honoris quos nondum exercuit via laboris. Potestis. operis, et sacramentum gemincedilectionis praedica-
Et hoc sciebat, quod ejus passionera poterant imi- turi. Quidam dicunt hos duos Pelrum et PhUippum,
tari; sed hoc dicit, ut eo interrogante, et illis respon- qui primum gentiles ad Christum adduxerunt, Phi-
dentibus, omnes audiamus : quia nemo polest cum lippus Samariam quam atinam interpretantur, Pe-
Chrisld regnare, nisi passionera ejus sit imitatus. trus Cornelium quasi Samarise pullum.
VERS.23. — Calicem.Ut Jacobus ab Herode trun- VEBS.2. — Et pullum. Pullus est poputus gen-
catus, et Joannes in fervenlis olei dolium missus*et tium cui nullus doctorum frcnum correclionis impo-
in Palhmos relegatus, animo non defuit martyrium. suit, liber et lascivus, qui et ipse vinculis peccatp-
Non est meumdate: Hoc est regnum ccelorum non rum irrelitus erat. Omnes enim peccaverunt et egeht
est danlis sed aecipieniis. Non enim petsonatum ac- gratia Dei (Rom. m). Alii de sold pullo : Mallhoeus
ceptio est apud Deum : sed quicunque dignus est ac- B qui Hebrseisscribit, et de asina dicit docens non
cipit, quod non paratum personaeest, sed vitse. Si desperari salutem Hebrceissi pceniteant. Marcus di-
itaque tales eslis qui consequamini, quod victoribus cit pullum ante januam in bivio inventum. Janua
pater paravit, accipietis. Vel, non est meum darc Chrislus, extra quam populus gentium stabat liga-
superbis, quod adhuc eslis, sed aliis quibus paratum tus : non in una via fidei, sed in diversis erroribus,
est» Ergo et vos nolile esse qtiod eslis, sed estote VERS.5. — Dicile filice Sion. Filia Sion, est Jeru-
alii, id est, humitiamini qui jam vultis exaltari, et salem sita in monte Sion. Mystice. Ecclesia peni-
est paratum vohis. . uens ad supernam Jerusalem quoe est mater om-
VEBS.24. — Et audientesdecem.Ut illi carnaliter n>umnostrum, cujus non minima pars tunc erat in
petiverunt esse super omnes, sic et isli carnaliter populp Israel. Rex. Ne dicalis : Non habemus re-
contristati sunt esse aliquem aute se. gem, nisi Cwsarem (Joan. xix). Tibi. Si credis; con-
VEBS.30. — Et ecceduo cwci. De islis unum com- tra ie si non credis. Super asinam, etc Non ad
memorat Marcus, quia fuerat in illa civitate famosis- lilleram super utrumque sedit, sed in prcecordiis
simus : qui ex magnafeUcitate ejeclus notissimseerat utriusque populi. Potuit Dominus super ulrumque
miserice. Ccecusnempe et mendicus, unde et nomen ascendere, descendens de uno, et ascendens super
ejus memorat, et nomen patris ejus Barlhimaeus aliura.
Thimoeifilius, quod in aliis non facile occurrit, nisi VEBS.7.—Et adduxerunt. Sic et apostoli mundum
in Jairo, qui et in illo loco BObitisfuit. Famositas virlute Christi a potestate diaboli solverunt, et im-
autem illuminali, magnara famam miraculo conipa- posuerunt veslimenta super eum. Sed caetera lurba,
ravit. Venicns Jericho unum illuminat quod Lucas id est, Judaei vestimenta, id est, legis mandala sler-
ait, quia morli propinquans lumen Evangelii prae- nunt, quia.a Christianis erant conculcanda, in via,
dicavit Judoeis, exiens duos, quia post resurreclio- id est, in Christo. Super eos. Yestes aposlolorum
nem Judceis, el gentibus. De quibus Marcus unum sunt proecepta divina, et gralia spiritualis, quibus
'
ponit, qui gentibus scribit. . turpitudo carnis nostrae tegilur. His prius nudi po-
puli, sed modo per aposlolos ornati Christum habent
CAPUT XXI. sessorem. Mmor turba non ponit vestes super asi-
VEBS.!.—>£'curo apptopinquassent. Hic praeter- nam, sed in via nec ubi offendat : quia sancti mar-
millil Malthaeusea quaefacla sunt antequam inlraret tyres carnem exuentes, simplicioribus viam pcr
Jerosolymam, quce alii prolixius tractant. Et cum exemptum suo sanguine parant.
— Ramos rfe arboribus, elc Ramos vel
apptopinquassent. Dominus spirilualiter Jerusalem j. VEBS.8.
appropinquavit quando incarnatus, Ecclesiam in qua frondes csedunt, quia vexba ct senlenlias de libris
est visid pacis visilavit, quam per confessionemsibi Palram excerperunt vel exeropla.
reconciliavit. Belbphage enim domus buccse dicilur. VEBS.9. — Osanna. (HIER.)Osi, id est, salva, sal-
Bethphage. Belhpbage erat yiculus sacerdotum iu vifica. Anna interjectio deprecantis, quasi salva ob-
'monte Oliveti, in cujus montis latere est civitas secro. Osanna totum Hebraicura est, el significat
Bethania. Bethphage, domus buccoe. Belbania, do- quod adventus Christi salus mundi sit: unde sequi-
raus obedientioe. Has Dominus pergens, Jerusalem tur : Benedictus. Osanna, id esl salva. /n excelsis.
sua praesentia sublimat, quia multos anle passionem Quia adventus Chrisli non lantura hominum sed to-
docendo donis pice confessionis et oDcdiealiseimple- tius mundi salus est, terrena conjungens coelestibus,
vit. Sitae autem sunt illoe civilales in roonte Otiva- ut in nominc Jesuomne genu fleclalur cwlestium, tet-
runi, id est, in Christo Domino, a quo unctio etlux restrium et infernorum (Phil. u). In excelsis. Quia et
omnibus venit; unde : Non potest civitas abscondi angelorum salus quorum numerum iraplet.
super montem posita.— Ad monlem Oliveti: tunc YEBS.10. — Cum inlrasset. Frequenter ingressus
Jesm, etc. Ad subJimilalem misericordioerespiciens, est civitalem Jerusalem, sed non cum his laudibus:
153 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 154
non rexvocalur, quod semper fugerat, nisi modo A possidenti, si crealura sua ad arbilrium suum ulitur,
cum ascendit passurus. Quod ideo factum est, ut et ad utilitatem aliorura.
amplius illorum adversum se excitaret invidiam, VERS.20. — Et videntes. Passurus Doroinus et
quia jam tempus passioitis inslabat. scandatum crucis porlaturus, discipuiorum animos
VEBS.12. — Et ejiciebat. (AUG.)Ejecerat el ante debuil signi anlicipalione signare, unde et miraban-
alia vice, quod Joannes solus dicit : sed de hac ul- tur, quod ficus aruit: potuil eadem virtute inimicos
tima ejeclione dicunt et alii. Mensas numulariorum. siccare nisi per patienliam eorum exspectasset sa-
Quia de omnibus partibus ad templum veniebant, lutem.
vendebant sacerdotes non habenlibus omnia anima- VERS.21. — Fidem. Perfectam fidem habet, qtii
lia, etiam columbas quaspauperes offerrent, ut ven- per dilectioncm operatur : hic potest mdntes trans-
dita postea reciperent oblationes. Sed quia aliqui ferre. Alii de peccato veniam obtinent si ipsi alirs
nibil habebant unde emerent, posuerunt numularios, dimiitunt.
qui mutuo darent: et quia lex vctat usuraro, pro ea VERS.22. — Accipietis.Et si differatur ad tenipus
varias species, id est, poma, uvas el hiijuscemodi opporlunum, el si non his quibus pelitur lamcn qui
accipiebant; hos ejicit. Sic el mystice quolidie de digne petunt.
Ecclesia ejicit. Et babct unius criminis reos venden- B' VERS.24. — lntettogabo, etc, Poteral aperte con-
les et eraentes ecclesiaslica oflicia. Et cathedras ven- futare eos : sed ideo interrogat, ut suo vel silenlio
denlium. Quaemagislrorum sunt, id est, sacerdotium vel sentenlia daranenlur, et in qua potestate hoc fa-
eomm destruit qui de iinpositione roanus, per quam cit cognoscant per se, secundum illud : Deus conte-
Spirilus sanclus datur, pretium accipiunt. Hinc est, ret dentes eorum in ore ipsorum.
quod hoercsisSimouis damnalur. Ad lilteram aulem VERS.27. — Nec ego dico vobis.Duabus de caqsis
absurduin est dicere inslitores columbarum iu cathe- occultalur verilas, vel quia non sunt capaccs audilo-
dris sedere. res, unde : Habeo multa vobis dicere, sed non pote-
YERS.13. — Latronum. Lalro est qui lucra secta- ttis portare modo; vel quia sunl contemplores.unde
ttir.qui ct non danles corporaliter persequilur, et Nolite sanclum date canibus.
chn.tcs necal spiritoaHter, et dtrra laesionemproximi . YERS.28. — liomo quidam hqbebat duos fiiios, et
cogilat, quasi iatro sedet in spelunca. qccedens, etc. Facta sacerdotibus cauta responsione,
slatim inferl parabolam, quae el illos impielalis ar-
YERS.li.—Et accessetunt. Mystice. Simplices pec- et ad genles regnum Dei transferendum do-
catores ad se perpoenilentiam accedentes, prius caecos gual,
in cognitione etclaudosinoperalionc illuminando, et ceat.
YERS.31. —Dicuntei. In quibusdam codicibus ha-
in vitara rectitudinis dirigendo quolidie sanat.
bctur, pro primus, novissiinus. Iulelligunt euim vcri-
VERS.15. — Mitabilia qum, etc Ut flagello unius
tatem, sed lergiversando nolunt dicere quod scntiunt,
et vilis tot ejici, mensas subverti, quo nihil mirabi- ut de baplismo Joannis.
Hus egit. Igneura et sidereum aliquid radiat ex ejus YERS.52.—Joannes in via justitiw. Joannem Judoei
ecnlis, lucet in facie majeslas deitalis. conteranenles, nec viara justilioe comprehenderunt,
VERS.16. —Dixit eis. Non patet calumnioe, non, nec de operibus raalispcenitentiam egerunt. Vosau-
ait, bene faeiunl vel male, vel cetati parcite, sed tein- lem. (GREG.)Quia apertenolebant respondere sapicn-
perat, et se tacente verba puerorum tesliraonio Scri- tice, inparabolis capiuntur.
pturae confirinat. Infantium et lac. Testes miraculo- YERS.33. — Vineam. De qua Isaias (cap. iv).
rum Christi infanics dicuntur, non aelate, sed simpli- Vinea Domini etc Fodit in ea torcular. In fos-
saba,
ciiate. Lactentes quasi lacte, id est, miraculorum sione timor iUa legalia non
notalur, quia prcecepta
suavitate dcleclali, quoe dicuntur tac, panis vero amore sed timore servabant.
doclrina perfecla.
VERS.17. — Abiit foras. Quia paupcr, nullique VERS,34. — Tempus fructuum appropinquasset,
D elc Bene tempns frucluum, non fruclus : quia nul-
adulaius, nulluui in tania urbe invenit bospilein,
sed apud Lazarum reccplus cst.| lus fuit in illo conlumaci populo.
VEBS.19. — Fici arborem. Sicut miilla dixit in VERS.37. — Novissime, etc Vide palrisfamilias
parabolis, ila et fecit. Cur enim in ficu fructum patientiam qrii exspeclat ad pccnitcntiam. Verebiin-
quoereret, cujus lcmpus nondiim esse quilibet sciret, tur. Quasi faciam quod meutn est, ipsi vidcant quod
et ob id aeternaeslerUitaii damnaret, nisi quia ple- suum est.
bcm quam docebat verbo terruit hic facto; ne quis VERS.38.— Hic est hmres.Patet principes saccr-
habcns folia, id est verba juslilioe sine fructu ope- dotum non per ignorantiam, sed per invidiam occi-
rum, merealur excidi. Fotia. Traditiones Pharisoeo- disse Jesum, cdm scirent eura esse, cui dicitur : Po-
rum sine fructu verilatis, unde alius evangelisla : slula a me, et dabo libi genles hwreditaiem tuam
nondum erat tempus salvatiouis Israel, eo quod po- (Psal. n) ; unde et consulenles sibi aiebant : Si di-
pulus genlium nondum subintrasset, vel quia proetcr- miliimuseum sic (Joan. n), elc tlabebimus hmredi-
lit tempus fidei, cum sprelus ad gentes transiil. tatem. Ilaereditas Christi quaiu rcsurgens possedit,
.VMnawam ex te frucius. Non facit injuriaiu crealor Ecclesia est, quam moliebanlur prarioere Judxi :
 155 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 156
dum fide ejus exslincta juslitiam quse ex lege est, A supponit non omnes ooi sunt in Ecctesia, esse dig-
nos regno, ne lorpcant siii. . . .
gentibus persuaderc conabaritur.
YERS.39. —Ejecerunt extra vineam. Marcus mu- VERS.12; — Amice quomode huc inlrasii non ka-
tat hunc ordinem, dicens : Occiderunt et ejecerunt bens vestem nuptialem? Ainiciis, quia ad nttpiias in-
exlra vineam (Luc. xx), quasi vile cadaver. In <[iro vitatus. Qnomodo, impudenliae arguit."
riolat periinaciam, quia occiso Domino et resusci- YERS.13. — Ligaiis manibus et pedibus. Ligan-
talo, a suis finibus eum exclusenmt, et gentibus mi- tur poenaqui hic a malo noluerunt ligari, id est,
serunt. cohiberi. Manus quce non extenscead eleeinosynsim.
VERS.42. — JEdificarites. Qui de subdita plebe Pedes tardi ad bonum. Ibi singula"membra pcenis
quasi Deo ddmum slruere videbantur. stibjicientur, quaehic sirigulis vitiis servierimt. Ex-
Et qui ceciderit, elc Qui credit, et tameri peccat: teriores, etc Quia hic interiores babent tehcBras
cadit super illum lapis et npn conleritur : sed cordis.
crinstringitur, quia per patientiam ad sahilem reser- VERS.'f4. — Multi autem sunt vocati, pauci vero
valur, sed cui tapis irruit, id esl, qui negat, peniltjs etecti. Repulso urio, in qiio omne corpus malorum
conteritur, ut nec testa remaneat; vel cadit super expririiltur, generalis sententia infertur. Multi au-
eum qui modo contemnitet injuriis affrcit, necdum B tem sunt vocati. Quasi dicat: Et si de uno dixi, de
penitus interiit, sed quassatur ut non ambulet re- raullis est intelligendnm.
ctus. Cadit super illuin lapis, quando veniens in YERS.16. — Cum Herodianis dicentes. Tanquam
judicio opprimil, cum dicil : Ite i» icjnem ceter- Igmttis, IIt faciliusdeciperent, quia limebant turbas.
num. Quod per se non audent, proesidis manibus atten-
' tant. Cum Herodianis. Id est, militibus HerOdis.
CAPUT XXII.
Sub Caesare Augusto quando desCriptio facta est,
VERS.2. —Simile [actum. Iterum arguit per para- Judoea facta est tributaria. His tribulis prseposll*»
bojas : nori tacet quia exasperati sunt, sed pejorem est Herodes Antipatris fifius alienigena et presely-
iram Dei per aliara parabolam dicit eis esse venlu- tus, rex Judoeis ab Angusto consirtutus. Erat ergo
ram. Nuptias. Nnptiarum thaiarmis est virginis ute- seditio inpopulo, aliis dicentibusdebere dari tribula,
rus. Dcinvilatis ad nuptias solus Matthreus harrat. pro securitate et quieie, cum Romani pro omnibus
Aliud simile ex parte Lucas dicitde coena, id est, mililent. Pbarisaeis contra nitenlibus, non debere
ccterno convivio, de qrio nemo ingressus repellilur, poputtim Dei qui decimas solvit, et ccclcra qua: lex
sicut de prsesenli Ecclesia. dicit, humanis legibus sulijacere. Mitlunt igiltir Plia-
VERS.4. — Tauri. Quia prius prophetoB, et post C risoei si possent decipcre.
apostoll ab infideiibus passt sunt: qui vobis modo Non est libicura,ctc Illuc provocant, titDeumma-
suntin exemplumquidsitvobiscredendurh. Venite, gis limeat quam Csesarem : et idco non debere
firle, coeterisconcordando. Tauri sunt patres Veteris solvi tributa dicat, ul Herodiani quasi aticlorem se-
Teslaraenti, quibus indulta est licentia inknicos ditionis teneant.
quasi cornu feriendi. Altilia ab alendo, id est pinguia YEBS.18. — Hypocrilm.Qni» aliud sunt, et aliud
interna charilale prsecones Novi Teslamenti, con- simnlant.
iemplationis penna superna petetfles. Occisa, vel ab YERS.21. — Reddite ergo. Vel sictit Caesar exigtt
eo quod fuerant, vel per mortem carnis jam in re- impressionera suaeimaginis, sic et Deus animairi
quie positi. Itimine snivulhis signatam.
Vsas. 5. — A/ias .in vUlam.In villam ire est ter- VERS.23. — Sadducwi, ete. Duaeerant hoeresesin
reno labori immoderate incumbere. Negotiari vero, Judaeis.Pharisoeorum qui prceferebant
justiliara tra-
terrenis lucris inhiare. dilionura et observationum : et Sadducoeorura, qui
VERS.7. — Rexautem. Supra bomo dum invitabat et ipsi vindicabant sibi, quod nondum erant, id est
et opera clemenlice agebal, nunc in ullione rex tan
JJ justi. Sadducsei namque jnsti interpretantur , qui
lum. Ei missis, elc Missis exercilibus, id est, ange- resurrectionem corporum non credunt, et animas
tis per quos judicium exercebit, persequentes per- interire pulant cum corpore, lurpitudinem fabuloe
dit: et eivitatem, id est, carnem in qua habitaverunt fingunt, quae deliramenli eos arguat qui resur-re-
cura anima in gebenna crernabit. ctioncm asserunt. Polest autem fieri ut in genle eo-
VEBS.8. — Nuptim quidem paratw. Omne sacra- rum hoc aliquando acciderit.
mcnlum incamationis peractum est, nalivilas et
VERS.29.—Erratis. Ideo quia nescitis Scripluras,
passio. Unde sequitur, ut nesciant virlutem Dei.
Arf exiias, eic. Actiones SURIvice : exitus, defe-
ctuts aclionum: quia plernmque facile convcrtun- VEBS.50. — /n resurreetione. Resurgent quidem
tur quos in lerrcnis actibus prospera nulla comitan- corpora, quce possent nubereet nubi : quod de his
tur. dicitur, qui habent membra geuitalia : sed alia ra-
VERS.11. — Utvideret discumbentes. Idest, vi- lione non nubent.
deri faciat judicandorum merila, et discernat. Non VEBS.31. — Non legistis. In Moyse quem rec<pi-
Testitumvesfe nuptiati. Confatalis aulem Pbarisceis tis, alioquin possel aperliora de resurrectione lesti-
157 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 158
monia prophetarum dare : scd prophctas Sadducoci \ potest enim Christo ccelestia procdicanli credere, qui
non reciprunt. gloriam lerrcnam cupit.
YERS.32. — Deus Abraham, etc. Qui jam mortui YERS.8. — Vos autem. Duplici ratione ab liis
erant, quando hsec dicebat, ergo per hoc animas attendere jubet, ne eorum simulatione seducamur,
prohat permanere post mortem : non enim dicere- vel ne semulationeinflamraemur.
tur Deus non exsistentium. Et sic introducitur et VERS.9. — Unus est. Qui illuminat bominem,
eorporum resurrectio, quse cum aniraabus bona vel quod non alius homo, sed tanlum exercet, docendo
mata gesserunt: Deus Abraham, Deus Isaac et Deus non intellectum prsestat. Pater vesler. Deus dicitur
Jaeob. Per hoc probat aeternitatem animarum, et Pater et Magister natura, homo indulgentia. Paler,
stalhn infert: Non est Deus mortuorum, etc., ut cum ul honor cctali deferatur, non ut auctor vitoehabea-
probaverit aniraas permanere post mortem, conse- tur. Magister, ex consortio veri magistri tanquara
quenter introduceretur etiam corporum resurreclio, ejus nuntius : et pro reverentia ejus a quo mitlitur,
(jucecum animabus bona vel mala gesserunt. honoralur.
VERS.34. — Silentium. Nola venena invidise su- VERS. 13. — Clanditis. Yel malo exemplp, vel
perari posse, sed diflicileconquiescere. Convenerunt. mysleria Scriplurarum tollendo. Exemplo enim et
Ui multiludine vincerent quem non poterant ratione. B doctrina eorum qui magistri sunt, alii quidem Chri-
ln tentando conveniunt qui in doctrina conlravii tum non recipiunt.
sunt. Jam confulati erant inostensione denarii, jam VERS.15. — Circumilis. In toto orbe Evangelio
viderant etiam Sadducseos obmutescere, sed tamen detrahitis : et si quis vobis adhoeret, duploe pcenoe
makvolentia etiivor nutrit impudentiam. filius est : quia neque remissionem peccatorum ac-
YERS,35. — Tenlans eum. Marcus ait, quod el sa- cipit, et in eorum societatem incidil qui Christum
pienter respondenli Dominus dixerit : Non longe es sunt perseculi. Quisquis ejus Filius dicitur cujus
a regno Dei. Poluit enim fieri, ut qui lenlans venit, opera agit. proselyturn. Proselyli sunt de genlibus
responso Dominico conversus sit. Vel lentatio non in Synagogam recepti, quorum rarilas per uniim
est mala quasi volcntis decipere, sed causa votenlis significatur, quia vix aliquis post Christum.
amplius experiri ignotum. VERS.16. — Quicunque. Pharisoei qui omnia fece-
VERS.37. — DiligesDominum Deum luum. Ficlam runt propter lucrum dicebanl esse etiam sanctiora
ccnscrenliam inlerrogantis Dominus primo responso oblata quam templura vet altare.: ut homines prom-
perculit. Deus tuus unus esl. Non assumesnomenDei ptiores essent ad offerenda dona, quam ad preces
tui in vanunt. Observadiem sabbati. Hsectiia ad dite- fundendas in lcmplo vcl justitias faciendas. In quo
ctionem Dei perlinent: Cujus cogites unitatem, ve- " non Det limorem, sed suam cupiditalcm attende-
ritatem, voluntatem. Ex toto corde. Integrilas fidei bant. Ideo arguil eos Dominus slullilise et fraudu-
exprimitur. In tota anima, perfecta obedientia, exi- lcnlicc
gilur. In tota mente, perseverahjla ostenditur. VERS.22. — In cwio. Per crealuram : ubi nor>
VERS.42. — De Chrislo. Sri;e;venit, sive futurum
pulatis perjurium esse, jurat in coelo, id est, per
eredilis, quem purum hominem asseritis. creaturam jurat, et per diviuilatera proe-
VERS.44. — Dixit. Istud dicere est sibi subjectam
a?qualem sidenlem creaturae.
tiiium generare. Domino. Non secundum quod de co
natus, sed quod de patre scmper fuit. VERS.25. — Vmvobts. Et hic arguit eos avari-
YEBS.45. — Quomodo. Repugnanlia sunt hcec tiae : quia nihil proelermittunt de bis quse ad com-
secundura veslrum intelleclum. modum suum sunt. Qui dccimatis. Quia Derrsprsece-
VEBS.46. — Et nemo poterat, etc Nota venena perat omnium rerum decimas offerri propler alimo-
invidisesuperari posse, sed diflrcile conquiesccre. niam sacerdoluin. Nola quod per eteemosynam
aliqua impunilas non ernitur in iniquitate rrianen-
CAPUT XXUl. tibus.
YERS.1. — Tunc loculus est. Illis confutalis qui j) Hmc oportuit. Ne elecmosynas .rtictum' terroer
dolosi sunt, instruit eos qui idonei sunt, nihilominus videretur rcspuere, hcccaddidit.
hortans eos subjici illis propter sacerdotium et VERS.24. — Duces cmci. Opinione rcligionis in
nominis dignilatem : non opera, sed doctrinam con- minimis quoelucrum habent diligentiam ostenditis :
sideranles. sed magna praecepta de judicio, fide et misericordia
VERS.4. — Onera gravia. Legis roaudala permi- devoralis et negligitis. Excolantes. Myslice. Culicis
stis suis tradilionibus, secunduhi ea suadentes vi- nomine seditiosus homicida Barabbas signalur : quia
vere : et non venire ad facilem et deleclabilem gra- hoc animal strependo inquietat et sanguine delecla-
tiam Chrisli; unde supra : Venite ad me qui labora- tnr. Cameli nomineproplerhumiHlatera adsubeunda
tis et oneraii estis. onera, Dominus inleltigitur. Colunt ergo Judsei culi-
YERS.5. — Omnia vero. Dixit tales doctores au- cem, in est, minima observant, quia Barabbam quf
diendos esse, non imiiandos: nune oslcndit causara non sotverat sabbatum, diiniserunt, et camelum
propter quara non possunt credere Chrislo, id est glutiunt, id est, majora conlemnunt : quia Christum
quia omnia faciunt ul videantur ab hominibus. Non spiritualiter sabbattim insinuantem ocr 'tidicium ct
 159 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THE0L0G1CA. fCO
misencordiam et fklem (quce illi conlemnunt) occi- A ., VERS.36. — Super genertttionem. Quae a pritno
dcrunt. parricida usqtie ad tiltiiuura perditionis' tiliuni com-
VERS.25. — V«?vobis. Diversis simililudimbus putatur : quasi, similes erunt in poena sicut simt et
simiilalionis et mendacii arguit pharisoeos qui aliud in culpa.
bominibus ostendunt, aliud domi agunt. Qul tnunda- VH;BS. ^57. — Jerusalem. Q;iasi dicat: Rei estis
tit. Fruslra sanclitatem exterius prsetenditis, sicut sariguinis, et merito, quia mullolies misi ad vos
si quis calicem mundet exterius, intus autero reliu- congregandos, et noluistis. Quoties. Ac si dicat:
qnal sordes : cum ejus usus sit interior. Lucas ita. Ego volui, et tu rioluisti, et quotquot congregavi mea
Stulte, qui fecit quod deforis est etiam id quod inftts vohintale scmper efneaci le nolente feci, quia sem-
est, fecit (LuC. xi), id est, qui uiramque naluram per ingrata fuisli. Gatlina. Hoc animal magnura
hominis fecif, ulramque mundarl voluit. Ncmo rgi- affcctum liabet irt filios, ila ut eorum infirmitate
tur putet fornicationem et hujusmodi corporalia vitia aflecla
inflrmetur, et eos alis prolegens contra mit-
solummodo gravia esse, et avariliam, el snperbiam, vura pugnet. Sic Deisapienlia per carnem infirmata,
el iram, et ccetera spiritualia levia esse.
prolegit nos et defendit a diabolo.
VERS.26. —Calicis. Per similitudinem.noh qriod VEBS. 3 8. — Relinquelur. Civitas auxilio Dei nu-
in calice et paropside sit eorum superslitio. ™
dala suoeditioni relinquetur, quccbene derelicta esl,
VEBS.29. — Qui mdificatis. Extruitis meinoriam cum a Deo derelinquitur.
occisorum propter favorem vulgi, ut jusli videamini, VEBS.59. —Benedictus qui venit. Hoc torboe di-
argtiilis cliam facinora palrum vestrorum. xerunl Domiriovcnienti Jerusalem. Quod aulem his
VERS.51. — Itaque. Quia scelera patrum detesla- transaclis hic Dominus dicit, cogit myslice intelllgi
mini pro specie quidem sanciitatis ; duin Christurri de advenlu charitatis suae, ubi confilebunlor FlTium
persequendo ct apostolos eadcm facitis, facto pro- quem crucifixcruiit.
batis vos esse filios non solum carne, sed imftalione
CAPUT XXIV.
lnlqua : et palet eos scientes peccare. Id est contra
vos loquimini dum palres damnatis : similiter enrm VEBS.2. — iVon relinquelur hic lapis super lapl-
facitis. dem. Mystice. Recedenle Domino de templo omnia
VERS.32. — Et vos. Probato qriod fifii sunt hcr- fegis cedificia et coinposilio mandatorum ista de-
micidarum, ponit id ad quod tendebat: Et vot im- structa est, ut nihitpossit a Judscis impleri. Divinitus
piete, quod illisdefuit impfete, itli prophelas, vos autem provisum est, ul cresceute Evangelii gralia
Dominum prophetarum occidite. Non jubet, sed quotl templurh iilud cum suis cocremoniis tolleretur, ne
facturi sunt oslendil. C quis infirmus iri fi.le illis stanlibus Judaismi ocea-
VEBS.33. — Quomodo fugietis. (HIER.) Sepulcra sionem baberet. Idem qui comminatus est verbo,
snnctorum sedificando, an potius corda a malilia ostendil siguo, dum egredilur ab illis facla com-
mundando. Liberabunt vos sancti, querura sepulcra minatione.
ornalis ? Non cerle. Sancti non sunl amici inimicis VERS.3. — Sedenteauteni. Ubi Marcus ait, con-
Dei: frustra sanclos honorant, qui siinclitalem sper- Ira lemplum. Sedet conlra lempliim cum de ruina
Illlllt. ejus ct excidio genlis disputat ut et corporis situs
VERS.34. — Sapientes. Qui sciunt quem proferanl verbis suis congruat. Mysticc Scdet In moiile Oli-
scrmpnern. Scribas. In legc perilos. veli, id est in Ecclesia quielus inanens superborum
VERS.35. — Ul venial super «ps. Non hos lanlum deleslatur arrogantiam. Dic nobis. Quia dixit omnia
praesentesdicit, sed omnem generalionem malorura deslruenda, fempus ct signa destructionis qnaerunt.
proecedentem et fuluram : quia oranes una civilas Tria quaerunt: quo tempore deslruenda Jerusalem
sunt, uniini corpus diaboli. Abeljusti. Juslilia Abel sit ? quo venturus Chrislus ? quo consummatio saecuU
approbata est per munerum accepiioncm. Usque ad venlura sit?
sanguinem. Cur usquc adhuc, cum multi posl hunc VERS.4. — Videte. Cum hcec fient, ne pulemus
occisi ante natalem Chrisli, et Christo nalo mox D inslare diem Domini, cnjus signum perspicue poni-
pueri ab hac generalione sunt perempli ? Sed quia tur in scquenlibus. Procmunitne lurbenlur vel defi-
Abel pastor ovium fuilnecatusque in agro: Zacharias ciant pcr deceptionem, ul per Siraonem Magum, vel
sacerdos necatus est iri alrio tcmpli : utriusque per tribulationem et persecutionem, ut per Nero-
gradus marlyres et laicOsel officio allaris mancipa- nem. Nota hsec yenientia ante excidium Jerusalcm
los, sub eorum voluil inliraare vocabulis. Zacharias similja sunt el eadem fere cura his quae fienl in co.n-
qni occisusest a rege Joas inler lemplum el altare, summatione saeculi, et loquitur ita de unoquasi de
ul historia Rcgum narrat, frlius fuit Joiadce, et in aho.
Evangelio quo utiintur Nazarcei, pro filio Barachioe VEBS.S. — multi. Imminerile Jerusalem excidio
legilur filius Joiadce. Scd ut justilia Joiadce saccrdo- multi fuerunl principes qui se dicerent esse Chrislos,
tis prcedicetur, ipsc Barachias vocatur, id esl, bene- et tempus liberialis prope esse. Multi in Ecclesia
dicius Doraini. Isle Zacharias de dttodecim prophe- temporilius apostolorum, qui prccter alia falsa dice-
tis unus erat, sicut pater Joannis de prophelis unus rent instare diem Domini,
erat. VERS.G.— Auditttri. ILccin Judcca a passione Do-
 161 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTIL 162
mini abundaveruni : quibus ne territi apostoli Jeru- A vina elcciio fruslrelur, sed qui judicio humano vi-
salem et Judoeam dcserant adroonentur, quia non dcntur electi.
slalim finis, sed post quadraginta duos annos. VERS.26. — Ecce in dcserto. Multi etiam credunt
VERS.8.—Hwc aulem. Haec aulem omnia sunt non venire in publicum, sed in deserto. Multi cre-
inilia, non consummaiio quasi proeconia Antichristi, duntChrislum dedisse secretiora proecepla fidei aliis,
vet excidii urbis. Hoecparlim ad eversionem Judseo- non omnibus, unde dicitur, in penelralibus. Nolile
rum, partim ad diem judicii perlinent, quia ila credere, quod Christus in deserto vel in penelralibus,
aposloli interrogaverunt de ulroque. sed quod fides ejus ab Orienle in Occidenlem in ca-
VEBS.9. — Tunc tradent. Quo roerito hoecJudocis tliolicis fulgel clara et manifesta. Ne ergo credatur
eveniant subdit, qui post occisionem Christi, nomi- schismaticis. Nomine Oriehlis et Occidenlis tolum
nis et fidei ejus proecones perseculi sunt. orbem deslgnat.
VERS.31. —A summis cwlorum. Ne quis putaret
YERS.11. — Et mulli pseudoprophetm. Quidam
a quatuor plagis terroe, el non a cunctis finibus ejus,
hoc ad eversioncm Judcerirom referunl. Sed tunc
inier eos, quia nullus eral fidelis, ad quem fieret simul et medilerraneis regionibus electos esse
congregandos, subdilur : A summo terrm usque ad
exhortatio; melius hoc accipitur de hoerelicis, quo- summum
rum primus Simon Magus fuit. Extremus major om- B cmli, id est, ab extremis terrae finibus per
directum usque ad ulliraos terrainos ejus : ubi
nibus, Anlichrislus est. Diligenler intuendum est,
quod s:gnorum ad excidium urbis, quod ad diem longe aspicientibus circulus cceli terrce videtur in-
sidcrc
Dominireferatur. Respondit enim Dominus, quae cx
illo tempore erant secutura sive de excidio Jerusa- VERS.52.—Ab arbore. Myslice. A populoIsrael, in
lcm sive de adventu suo. quo coecitas cx parte contigit: et fuit ficus damnala.
Sedcum de arido ligno ramus fideiet charitatis in eo
VEBS.14. — Et prmdicabilur. Quia noverat Do- viruerit, et folia, id est, verba
praedicationis exorta
minus corda disciputorum de excidio et perdilione fuerint, prope est aestas, quae
exspectatur, id est,
suae gcnjjs conlrislanda, hoec solalio relevat ut sci- aelerna screnilas et renascentium desiderata novitas.
renl mullo plures socios gaudii oDlernide toto orhe Curn enim tandem ablata
perfidia Israel omnis sal-
coltigendos. Adhuc lenele hoc signnm, quod non vus fiet, prope esse diem judicii non dubitandum
instet dies Domini vel desoiatio Jerusalem antequam est.
apostoli toto orbe dispersi sint, proeler dtros Jacobos, YERS.35. — Cmtum el terra. Innovabuntur, depo-
qui priroitus in Judsea interfecli sunt. Dispersi, in- sita priori forma, permanente autem subsiantia,
quam, ut si dolerent de perditione suae genlis, sola- Q unde dicilur : 2'en-a in mternum stabit.
tium habeanl plures socios de omni gente collectos. YERS.56. — De die. Neforte audilis signis,quce-
VEBS.15. — Abominationem,etc. Vel si de excidio rerent etiam illius diei cerlum terminum, ait : De
urbis, aborainatio, id est idolura. Pilalus enim po- die novissima, post quot annos vel dies venlura sit,
suit imaginem Coesaris in lcniplo desolalo. Vel hoc nolile esse solliciti, nulli diffinilum est, quod vel in
dicitur de slatua Adriani equeslri, quoein ipso saa- die veJ in nocte judicium futuruin sit, sed pro mani-
ctornra loco longo tempore stelit. feslatione dicilur dies, vel pro occultatione nox.
VEBS.16. — Tunc qtti in J udcea.Alxc ad litleram Nemo scit, etc In quibusdam codicibus addilur, ne-
facla sunl, cum, appropinquanle exterminio Judoeo- que Filius. Qui quidem omnia scit cum Patre, sed
rum, oraculo moniti omnes Chrisliani fugerunt in non facit homines scire, sicut Apostolus ait: In eo
regnura Agrippae qui parebal Roraanis. esse abscondilos thesauros sapienlim et scicnttm (II
VEBS.22. — Et nisi. Quaeergo spes eleclis, nisi Col. n). Non facil scire, quia inulUiter sciretur. Sed
gralia Dei, quoedat palienliara piis, ut cilius demat semper siraus incerti de adventu judicis, ut sic quo-
poieuliam impiis? Quanloenim erit boec tribulalio tidie vivaraus quasi in alia die judicandi simus. Ne-
gravior, tanto erit brevitate moderatior. Vel dieruM que electi ar.geli quemquam scire fecerunt. Yel
nomine, ipsa mata significantur. Breviali fuissent. D nulli sanctorum angelorum concessit Deus nolitiam
Non mensura, sed numero, ne mora lemporum fides diei hujus, nequc filio adoptivo. id est, neque ulli
conculiatur credentium. Erunt enim haec mala tri- sanctorum hominum.
bus annis, et dimidio tantum. Ecce Itic Chrislus. VERS.37. — Sicul autem. Subitum adventus sui
Habcl unaquoequehaeresis, vel certas mundi partes, diem plnrimis affirmat exemplis : nara et fulguri cito
undedicitur : Ecce hic et ecce illic. Yel in occultis omnia transvolanli comparavit et diebus Noe, vel
aul in obscuris convenliculis curiosilatem hominum Lolh secundura alium evangelislam cequiparat.
decipit, unde dicitur : Ecce in cubilibus, ecce in de- VERS.38. — Comedenlesel bibentes,nubenles, etc.
setto. Mulli erunt qui non credenl Christum csse Non alimenla et nuptice, sel immoderatus Hcitorum
communemsalutem omnium, sed quorumdam, undei usus arguitur. Post bella, fames, terraemotus, elc,
dicitur : litc aut illic. lunc brcvis sequetur pax, ut fidelis probetur, an
VEBS.24. — Si fietiposset. Id esl, si aliquo modoi transaclis matis speret judicem venlurum, unde di-
fieri posset, ul Dei proefinilio mutarettrr, et ideo npni cilur : Cum enim dixetinl pax el secutitas, tunc re-
de veris inlelligi potesl electis. Electi. Non quod di- penlinus eis superveniel inieriltis (1 Thess. v).
165 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I, — THEOLOGICA. 164
VERS.40.—Tunc, etc Lucas, in ilia nocle, id est, £ vel hifirmorum conscientias pravo verbo vel exem-
in illa tribulalione qua probantur, in qua alii perma- plo viliare. Unde Lucas ait servos vet ancillat
nent, alii cadunt. Duo etunt. Duaedifferentiacprae- (Luc. xn), quorum quanta infirmior est setas vel
dictorum sunt in Ecclesia, quasi in agro laboranlium, scxus, tanto facilior est ruina.
eorum qui sincere Christum annuntiant, et eorum VERS.51.—Cum hypocrilis, elc Cum illis scilicet
qui verbum Dei adullerant. qui erant in agro et qui roolebanl, et nihilominus de-
VERS.41.—Dummolentes.Duaediflerentiaesequen- relicti sunt. Qui dicuntur bypocriUc,et in agro, et in
tium orbem rerum mobilium, qui feminino genere mola, id est, qui bona videbanlnr facere, sed exilus
designanlur, quia niajorum consiiio reguntur feminoe diverscevolunlalisapparuit. Fletus Persimililudinem
a viris. Duo in lecto. Qui otium eligunt el quielem, membrorum magnitudo ostenditur tormenlorum.
quse significanlur nomine lecti, nec saecularibus, CAPUT XXV,
nec ecclesiasticis negoliis occupati. Unusassumelur. YEBS.1. — Decem virginibus. Virgines sunt om-
Qui propterDeum conlinere studet, ut sine sollici- nes qui se-a luxu sseculixonlinenl. Et sponsce.Om-
tudine vivens cOgitetquaeDei sunt. Qui auleiri hu- nes simul sunt sponsa quae modo desponsata est
riiana laude vel aliqua vitiorura corruptione mc- virgo a corruptione ssecuJi.Nubet, cum-mortalis ini-
nasticam vitam elegerit, relinquetur a Deo.Non sunt B mortali conjungetur.
alia genera hominum, quam haec tria in Ecclesia. VEBS.2. —Quinque. Quia quinqueperlita est con-
Unde Ezech.iel tres viros liberatos vidit, Noe, Da- tinenlia in carnalibus illecebris, videlicet ut in quin-
niel et Job, id est rcclores ut Noe, contincntes ut que sensibus contitieant se a voluplatihus.
Daniel, conjugatos ut Job. Et secundum hacc tria VEBS.5.—Moram autetn facientesponto, Quia non
gcnera bominum, tres supponit parabolas. In prima est parum (emporis inler priorem et secundum ad-
agit de laborantibus in agro, qupd est ubi dicit: Vi- ventumCbrisli. Dormitaverunt omnes et dormierunt.
gilale etgo. In secunda agil de exsislentibus in Ieclo, Quia postea —suscilandi.
VEBS.6. Mediaautem nocle clamor faclus est.
quod esl ubi dicit : Simile est regnum ccelotumde-
cem vitginibus. In terlia agit de molentibus in mola, Id est, nulle scienle vel sperante. Unde Dies Domini
sicut fur in nocte veniet (I Thess. m).
quod estubi djcit : Sicut enim homopetegte ptofi-
ciscens, elc VERS.8. —Daie nobis de,oleo, etc Quorum facla
VEBS.42. — Vigilate etgo. (HIEB.)Non dixit qnia aliena fulciunlur, laude eadem sublracla deficiunt,
ncscimus, sed quia nescitis, ut ostendat se diem et de corfsuetudineid semper -inquirunt, unde gau-
judicii non ignorare. dere animus sotet. Itaque hominum qui corda non
VEBS.43.—Si scitet, etc Nesciente patrefamU&asC vident, testimonium volunt habere apud Deum, qui
fur. domum pcrfodit, quia dum a sui custodia spiri- cordis inspector est.
tus dormit, improvisa mors carnis habilaculum ir- **Exstinguuntur. Id est, adventu judicis intus ob-
rumpit, et ad supplicium trahit. Furi autem resiste- scurantur, et a Deo non habent mercedem, quia re-
ret si vigilaret, quia advenlum judicis occulte venien- ceperunt laudem.
tem praecavensoccurreret poenitendo. VERS.9. — Ne forte. Quia quisque pro se ratio-
VEBS.45. — Quis putas est fidelis setvus. Tribus nem reddel, nec alieno testimonid juvaiur quis apud
simililudinibus, fulguris, frrris, el submersionis Pen- Deum, cui secrela patent, et vix sibi quisque suffi-
tapolis, terrorem judicii introduxit communiter ad cit ut ei perhibeat teslimonium conscienlia sua.
omries, ut vigilarent et parati essent. Nunc specia- Ne forte unusquisque pro suis operibus mercedem
literad prselatosloquitur qui hurailes,prudenles, non suscipict, nec possunt in die judicii aliorum virlu-
appetenies bonum propter lucrum temporale, sed tes, aliorum vilia sublevare. Ad vendentes.Venden-
verbo et exemplo et opere debent pascere oves. tes sunt adulatorcs, quia danl laudem et accipiunt
Quis putas,quasi dicat: Admonendieslis. Nam quam aliquam mercedem.
rarus est Dominopropter Dominum serviens, oves . VERS.10. — Dum autem. Inclinarilibus se illis in
Cbrisli non ad lucrum, sed amore Christi pascens.' v ea quce foris sunt, et solita gaudia requirentibus,
Ptudens. ln futuro sibi providens. Quem constituit. cum inlerna non noverunt, venit ille qui jiidicat.
Quam rarus qui sit vocatus a Deo tanquam Aaron Clausa est. Post judicium magna est ejus severi-
et non magis se ingesserit, et qui non magis se tas, cujus est ante incffabilis raisericordia.
pascat quam oves. VERS.11. — Novissimevero. Per verara poeniten-
VERS.46. — Beatus ille. ^Eterna autem beatitu- tiam , per infructuosas lacrymas pulsant foris reli-
dinc glorificandus est qui Domino venienle ad judi- clcc. Non dicilur quod enierunt oleum : quia nullo
cium repertus fuerit fideliter annonam verbi mini- jam remanenle gaudio de aUenis laudibus, in angu-
strans et in cura gregis vigilans. Rarus invenitur sliis redeunt ad imploralionemDei.
fidelisvel prudens, sed qui lalis invenilur beatus est. VERS.15. — Vigilate. Yidelicet ut teslimonium
VERS.47. — Supet. Id est, super omnia coelestis bonce conscientiaenobis proeparemus,ne cum fatuis
regni gaudia, cseteros, id est, bonos auditores faciet virginibus foris remancamus. Neseitis diem neque
discumbere, et transiens ministrabit eis. horam. Non solum dicm judicii, sed diem mOrlis
VERS.49.—Percutere conservos. Injuriis afficere cujiisque, vel horam in qua qui paralus invenitur,
165 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTII. 166
et lunc paratus invenietur. Et quia paralos nos in- Ai habet etiam virlutes quas naluralitcr babct, perdit
vcnire desiderat, subjicit aliam de eadem re para- sine qua non sunl virtules. Vel qui habet amorem
bolam. verbi, dalur ei sensus inteUjgendi.Qui veronon ha-
VCRS.14. — Peregre proficiscens vocavit servos bet, etiam si naturali studio callet, deficit. Vel qui
suos, etc Locus carnis terra est, ergo Christi car- non habei charitatem, amillii omne bonum quod
nem nosiram ad peregrina duxit, quando ccelumas- habet. Nola quod hoc quod cuiqtie datur in rebus
cendit. mundanis vel spiritualibus, pro talenlo iraptitatur de
YERS.15. — Et ptofeclus est stalim. Non locum quo est rationem redditurus.
mulans, sed liberam eis poleslalem operandi per- VERS.31. — Cum auiem. Tradendus m proximo
mittens. cruci proemisit gloriam triumphanlis, ul sccutura
YERS.16. — Opetatus esl in eis, A visibilibus se scandala hac proroissione compensaret. Post para-
cnstodiendo, alios pro posse exhorlando, ut de vi- bolas de fine mundl nunc exsequilur Dominus mo-
sibilibus ad invisibilia transeant. Vel utnque scxui uum futuri judicii.
prsedicando, et de bonis moribus inforroando ge- VERS.32.— Ovesab, elc. Duo ordines erunt in
urinavit aecepia talenta. judrcio elcctorum sciliccl et reproborura : sed ele-
VERS.19. — PosuU autem. Goepit singutorum B 1 ctorum alii judicabunt, quibus dicitur : Sedebilisel
actus discutcre accusante conscientia unumquemque vot super sedesduodecimjudicantes tribus Jsrae/»AHi
vet excusantc judicabunlur quibus dicitur: Esurivi et dedisltsmihi
\TERS.20. — Ecce alia quinque. Quotquot ab er- manducare. Item reproborum alii qui extra Eccle-
rore convertit, lotDomino oblulit, leslimonium sibi siam sunt, non judicabuntur: alii qui judicabunlur,
danlc conscicnlia, quod per gratiam sibi datam non quibus dicilur: Esurivi, el non dedisltsmihi mandu-
tantum sibi profuit, sed eliam quos potuit hicii- cate, elc
fecit. VERS.33..— Hmdos. Hoedusest animal petulcum
VERS.21. — Supet pauca. Pauca sunt bona prce- el olidum, qui pro peccatis onerebalur in legc, el si-
senlis vitaequamvis multa vidcanlur, quia non sine guificat peccatores: nec dicit capras quce possunt
alicujus molesliac admistione sunt. Multa anlem habere fetus.
booa aeterna, quoe sunt sine omni corruptionis jno- YERS.54. — BenedictiPattis. BencficioPatris mei
leslia. Intra in gaudium Dotnini tui. Admistus cbo- prpmoti ad obtinendara gjoriam, in qua sine corru-
ris angelorum : sic inlus lcetarede munere, ut jam ptione regnetis, ad quam prcedestiuali eslis a consti-
noii sit quod exlerius doleas de corruplione. tutione mundi.
VERS.22. — Qtii duo talenta acceperat. Iste vi- C • VERS.37. — Tuncrespondebunt. Nondiffidentesde
ribus suis quidquid in lege Dei didicerat, in Evan- verbis Doraini, sed vcl slupentes pro magnitudine
gelio duplicavit. Sive conscientiam et opera prte- majestatis regis ; vel quia parum videlur illis omnc
sentis vkccfuturse beatitudinis lypos inlellexit. bonum quod fecerunt, unde dicitur: Non sunt con-
VERS.24. — Durus es. Quia ardua cst via quae dignmpassioneshujus lemporis ad futuram gloriam
ducitad vitam, etquiaquanto gradus allior, tanlo (Rotn. VHI),etc
casus gravior. VERS.40. — De his ftattibus. Fratres mei et ma-
VERS.25. — Et limens abii, elc Et limens ag- ler sunl qui faciunt voluntatem Patris mei.
gredi allioris vrtcegradum, ne altcrius.salutem quaa- VERS.42. — Non dedistis, etc Quid roeretur qai
rcns ipse periclitarer. Abscondi talentum tuum. Non aliena rapuil, si oelernaliter damnatur quid de suo
procdicaviquod le donante inlcllexi. non dedit ?
VERS.26. — Sciebas quia, etc. Quare ista cogita- VERS.44. — Domiwt, quando, eic. Excusare se
tio non incussil tibi timorcm ut scires mc mea dili- satagunt quasi -Deum fallere possint qui bomincs
geiiiius quoesilurum?Quod dixit pro excusationever- fallcbanl. Scd non habent excusationera quiconverti
titur in. culpam. a majis et agere eleeroosynas nolucrunt; unde sub-
VEBS.27. — Nummulariis. Vel coeteris docloribus, dit: Quandiu non fecisiisuni, etc
ut apostolis et episcopis. Yel, cunctis credenlibus VERS.46. — In supplicium mternum.Frustra ergo
qui possunt pccuniam duplicare. Origenes spondct liberationem post rnullos annos
VERS.28. — Et date ei, etc Hoc in Ecclesia fieri malis bominibus et ipsis daemonibus. In sttppticium
plerumque videmus, quia plerique dum bene mini- wlernum. (ACG.)Qua in re misericordior profeclo
strant exleriora quoe accipiunt per adjunctam gra- fuit Origenes qui cl ipsum diabolum atque angclos
liam ad intellectum quoque myslicum pcrducuntnr. cjus post graviora pro merilis ct diulurniora suppli-
YERS.29. — Qmni enim, etc Multienira natura cia ex illis cruciatibus cruendos atque sociandos san-
licet sapientcs ct acuti, si sint desides, perdunt bo- ctis angclis credidit. Sed illum el propter hoc et pro-
nui» naturac, et proemiumquod eraVeis promissum, pler alia nonnutla, et maxime propter alternantes
videtur transire ad alios qui quod habent minus, pcr sine cessatione beatiludines et miserias el statutis
naturam acquirunt per industriam. Vel qui habet soeculoruminlcrvallis, ab iUis ad istas itus ac re-
fidemet bonam voluntatem, eliam si minus haLetin ditus interminabilcs non iir.mciilo reprobavit Ec-
opere dabilur ei a bono judice. Sed qui in fide non clcsia.
 167 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 168
CAPUT XXVI. A quia Dominus hoc dixerit, sed ut ipse nobis insinua-
VEBS.1. — El factum est cum consummasset. De ret tacito nomine proprio fuisse ibi quemdara ad
consummatione sceculiet discretione judieii: vel ab quem mittebantur.
initio Evangelii usque ad passionem omnia faciendo VERS.19. — Et fecerunt discipuli siculi. In alio
et prsedicando cdmpleverat. Post sermonem quo se Evangelio scribilur: lnvenerunl cmnaculum grande
venlurum in claritale praedixit, passurum se osten- slratum. Cceiiaculum, lex spiritualis est, quce de an-
dit, ut sacramentum crucis admistum esse glorice gustiis litterce egrediens in sublimi loco recipit Sal-
aeternitatis admoneat. valorera. Nara qui lilteram sequitur in imo pascba
i VEBS.6. — Cum autem. Habilo consilio ordo nar- facit. Sed qui aqusebajulum, id est proeconemgra-
rationis iHuc transit, lunc abiit unus de duodccw, ut tise, in domuni Ecclesise sequitur, hic per spirilum
factura Judce cnnjurigafjr ad roitsirrtiiYisacerdotum. lilleram tiansceudens in alto menlis Cbrisio refectio-
Redit anlem ad eum diem, qui erat anle sex dies nem paral.
paschce dicens : Cum autem, etc Simonis. Permanet VERS.21. — Quia untts. Qui proedixitde passione,
ut videns se non latere pteni-
prislinum nomen ut virtus curantis appareal. Per prcedicil de proditore,
eam domiim accipc illam partem populi quse credidit teret facti. Mittit crimen in numero, ut agat conscius
Domino et curata est. Simon, id est obediens. B pcenitenliam, non lamcn designat specialiter, ne im-
VEBS.7. — Accessit. (HrER.) Diligenter observa, pudentior neret.
quce de duabus supercaput. Siquidem peccalrix, su- VERS.22. — Cmperuntsinguli. Quia plus credunt
per pedes, et ea quce dicitur non fuisse rfeccatrix, magislro quam sibi: el tiraentes etiam fragilitalem
super caput. MuKer habens. Maria Magdalena soror suam, qucerunt de peccato cujus non habent con-
Lazari modo justa et familiaris, quce quondam pec- scientiam. /r-
catrix venit et pedes lacrymis lavit, nunc caput et VERS.23. — /Qui in«i*i<-f7. Aliis contristatis et a
pedes unxit, pedes nune, ut Joanries dicit. Unguenti cibo manum rctrabcntibus, ea impudentia qua tra-
pretiosi. Marcus : nardi spicati, id est, de spicis et didit, manum cum magislro raitlil, ut audacia bonam
foliis confecti, quod pretiosius est. Joannes njh>di cohscientiam menliretur. Ecce humilltas et palieniia,
pislici, id est, fidelis, non adrilterali aliis herbis : qua proditorem ad mensam admittit. ln paropside.
-riarif Graece, fides Latine. Mytlice. Hcec devotio Marcus: in eatino. Paropsis est vas escarum qua-
Mariae fidem significat Ecclesiae, quoe dum deitatem drangulum a paribus absidibus, id est, ab aequisla-
Ghristi prcedicat, caput ungit: dum humanilatem, teribus dictum : catinum vas ficlile aptum ad immit-
pedes. De hoc unguento in domo Simonis leprosi iri " tendum liquorem, et potuit fieri ut mensa fictile vas
Belhania dkunt, et Matthseuset Marcus et Joannes. et quadrangulum contineret. Poena praedicihir, ut
Lucas vero aliud dicit simile huic factum anle in fluem puddr non vicerat, corrigant denuntiala sup-
domo allerius Simonis pharisaei non leprosi, neque plrCia.
in Bethania, sed de eadem muliere quaetunc accessit VERS.24. — Bonum erat ei. Muilo meHus esset
peccatrix. omnino non esse quam male esse, usitate et simpli-
VEBS.8. — Discipuli indignati. Joannes dicit hsec citer hoc dicil. Non potest enira ei bene esse qui non
Judam locutum, et hocgratia cupidilatis: alii potue- est. An diabolo dicit non nasci ad peccalum': an
runt verbis ejus consentire, vel etiam idem dicere, etiam bonum illi erat ut Christo non nascerelur per
sed propter curara pauperum. vocationem, ne esset apostata per proditionem ? Vel
VERS.11. — Me autem, eic. Corporali prcesentia, solemus diccre simpUciter, melius essel non esse
alioquin dicit alibi': Ecce ego vobiscumsum omnibus quam male esse.
diebus usqite ad consummationemsmcuti. Rabbi. Alii dicunt, Domine, iste, rabbi. Quasi mi-
YEBS.12. —"Mittensenim. Oflicium est sepulturoe nus peccatum habens prodere magistrum quam Do-
quod vos perdilioncm esse putalis. Nec mirum, si minum, vel blandiendo,
mihi dat fidei odorem, pro qua mox fusurus sum san- VEBS.25. — Tu dixisli. Nec hic aperte dicitur an
guinem. ipse esset: potcst enim intelligi, quasi dical, non ego
VERS.15. — Quid vullis. Quasi vile mancipium dixi.
tradens, ponil in polestate ementium quantum velint VEBS.26. — Cwnaniibusaulem, etc Finitis so-
dare. leittnibus gaudiis veleris paschae quae in memoriam
YERS.17. — Ub%uis, elc Non erat eis certa do- liberationis populi Dei de ^Egyptoagebantur, transit
mus: jn quo improbatur oedificatiosuperfluorum. ad novum quod in sui memoriam Ecclesiain frequen-'
VERS.18. — Arf quemdam. Eumdera significat, tare volebat. Ut videlicet pro carne agni ac sanguine,
quem Marcus el Lucas dicunt patremfamitias. Qui sui corporis el s nguinis sacramentum substilucret,
ergo ait ad quemdara, tanquam ex persona sua (et ipsumqne esse monstraret, cui jutavit Dominus et
non Domini) sludio brevitatis illum compendio hisi- non pmnitebit eum: tu es sacetdos (Psal. cix), elc
nuavit. Arfquemdam. Non ad querolibet, sed ad ali- Accepit. (HIER.) Postquam typicum pascha fuerat
quem certum, quem ex persona sua loquens recte impletum, et agni carnes cum apostohs comeder..t,
posuissel. Modo aulem cum verba Domini posuit, assumit panem. El benedixitac fregit. Qrria hominera
Ite in ciriiatem: inierponil ipse, ad quemdam : non assumplum ita morli subdidit, ul ei immorlalitalis
I6C GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 170
non timore patiendi,
potentiam inesse, et ideo cito resurrecturum esse A contristari. Conlristalur autem
monstraret. Fregit, ut oslendat corporis sui fractio- qui ad hoc venerat, sed propter infelicemJudam et
nera non sine sua sponte fore. Benedixit prius, quia scandalum apostolorum et ejeclionem Judaeorum et
naturam quam assumpsit cum Patre et Spiritu san- eversionem Jerusalem _
cto, gralia divinoevirtutis implevit. Ideo post ccenam VEBS.38. — Trhtis. Anima est quse timet et
corpus suum dedit, quia necesse erat pascha typicum tristalur. Petrus inferior non limet, dicens: Animam
prius consummari, et sic veteri paschse sacramenta meam ponam pro te : quia ut homo Vim mortis.
pest substitui. Nos vero pro reverentia tanli sacra-. ignorat. Christus timet, quia, ut Deus in corpore
menli prius reficimur Dominicccpassionis sacramen- conslitulus.fragilitatem carnis exponit:qui corpus
tis, quam corporalibus escis. snscepit omnia debuit subire quaecorporis sunt.
VERS.27. — Gratias egil. Oslendit quod quisque Usquead mortem. (Hut.) Non propter mortem, sed
facere debet in flagello culpce proprice, eum ipse donec aposlolos sua liberet passidne. Non mors,
cequanimiler lulit alienae: quia panis corpus confir- sed tempus mortis in melu est, quia post virtutem
Riat, vinum sanguinera operatur. " resurrectionis, fides est firmanda credenlium.
VERS.29. — Non bibam. Non deleclabor cceremo- _ VERS.39. — Si possibileest. Hoc nOnpro timore,
niis hujus populi, in quibus sacra paschalis agniprse- " sed pro misericoTdia, ne Judsei, qui excusalionem
cipua sunt. Post passioncm non assuraam carnem, ignorantise non habent, non occidant; unde ait: iste,
donec assumam eam novam quce modo mortalis est. id est populi Judoeorumnou simpliciter calix : Si
Novumin regno Palrit. Dicens illud novum , hoc possibile est, ut sine interituludaeorum credantgen-
vetus , ostendit corpus : scilicel, de veieri Adairi tiles, passionera recuso. Sin autem illi excsecandi
quod immortalitate immutabitor. Vobiscum,per bdc sunt ut gentes intrent, fiat non mea, sed tua volun-
et suis immortalitas promittitur, eisi non eodem tas. Non stcut ego volo. (Aoc.) Transllgurat iu se
tempore. De hoc genimine,quia eadem corpora re- suos,qui nihil aliud vultquam Patcr, ul ibi: Esurivi
surrectura. Erit autera dies mece resurrectionis, et dedislis mihi manducare. Et quid me persequerisJ
cum in regno Dei, id est, immortatitatis gloria su- Docet aulem eos privalam voluntatem corrigere et
blimatus, de salute ejusdem populi spirituali gratia dirigere juxla divinam. (AMBR. ) Homineni quem
regenerati, novo vobiscom gaudio perfundar. verilate corporis demonstrabat, sequabat affectu, ut
YERS.30. — Et hgmno. Hoc est quod psalnrus diceret: Sed non sicut ego volo, sed sicut tu. Susce-
dicit *.Edent pauperes et sa(ura6uniur(Psa'.xxi),etc. pit voluntatem meara, suscepif trislitiara ineani.
Vel hyronum secundum Joannem Patri gratias agens rC Confidenler tristiiiam nomino qui crucem praedico.
cantabat, in quo pro se et discipulis el crediluris VERS.41. — Caro aulem. Nonde se utique hoc di-
precabatur. Exierunt in montem, etc Ut per sacra- cit, sed de his qui dixerunt se nunquam negaturos.
mentorum perceptionem et suam intercessienem ad VERS.42. — Iterum secundo. Secundo orat, id
altiora charismata quibus corde perungamur nos est, si non potest Ninive salvari aliter, nisi aruerit
consceadere doceat ; ubi laboris refectio , doloris
cucurbita, id est pOpulusJudseorum, qui prius fuit
sohlium.
— ejus tabernaculum, ut me occidat.
VEBS.31. Omnes vos scandalum pati. Prsedreit YERS.44. — Oranii 'eriio. Tribus vicibus oravit,
illis quid passuri sunt, ut post eum tum non des- ul et nos a
proeteritis peccatis veniam, et a pceniten-
perent, scd poenilentiaJiberentur. tibris malis tutelam, et a futuris periculis caulelam
VEBS.32. — Postquam. Sicut proedixit locum oremus, et ut omnem orationera ad Patrem el Fi-
passionis, sic prsedicit locum resurrectionis, ut sicut lium et Spiritum sanctum dirigamus. Item sicut est
sunt tristes ex passione, sic laetentur glorificati re- triria teritatio cupidilalis, ita et timoris. Est enim
surreclione vel visione. Prmcedam vos, etc U' Vt- concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum et
firmitatem eorum sponsione reditus sui conspla- ambitio soeculi.Est et tiirior mortis, et timor utlii-
retur. 1 tatis, el timor doloris, contra quse omnia docet nos
U
VERS.33. — Etsi omnes. Non est mendaeium debere muniri oratione. Unde et propter trinam
uec temeritas, sed fides et ardens dilectio, intantum tenlationem passionis potest intelligi Dominus ter
ut imbeciUitatem suam et fidem verborum Dei non orasse.
coutueretur. VERS.47. — Cumgladiis et fustibus. Faclum con-
VEBS.36. — Et orem. Proxima morte apte orat gruit rautatce menti. Jam enim venit cum fuslibus
in vaile pinguedinis, quia per humilitatem et chari- qui quandiu cum pace fait tranquillius se egit.
tatis puiguedinem pro nobis subiit mortera. VERS.48. — Dedit eis signum. Pulabat signa quce
VERS.37. — Ccspit cohlristari. Non limore pas- viderat non livinitus, sed magicefacta : ct quem in
sionis, qui ad hoc venerat, sed pro scandalo apo- monte transformatum audierat, timebat ne lali niodo
stolorum et perdilione impiorum. (HIEB.)Cwpit cbn- nunc de manibus eorum laoeretur: et ideo dabat
tristari, ut veritatem assUnipti hominis proharet. signum. Quemcunqueosculatut. Habebat adhuc ali-
Vere contristalus est, sed non passio ejus animo> quid de verecundia discipuli, cum rion eum palara
dominatur : verum propassio est, unde ait: Ccepit ! tradidit lerseculionibus, sed per signum osculi.
PATROL.CXIV. "6 '
lil WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 172
VEBS.49. — El osculatus est. Suscepit Dominus A cognilionis ejus abscondant. Sicut velum fuit super
osculum non quo simulare nds doceat, sed ne pro- faciem Moysi,quod usque hodie manet.
ditionem fugere videalur, undc : Cum his qui ode- VEBS.69. — Una ancilla. Cur prima ancilla pro-
runt pacem, eram paciftcus (Psal. cxix). dit cum viri raagis poterant cognoscere, nisi ut
!YERS;52. — Gladio- peribunt. Gladio illo quo iste sexus ostendatur in necem Domini peccasse : et
igneus vertitur anteparadisura, id dst, divinceviiidi- perpassionem rederaplus. Etideo, mulier prima re-
ctce, et gladio spiritus, id est, verbi Def. rurreclionis mysterium accepit: et mandala custo-
VEBS.55. —An putasquia, elc Quasi dical non divit, ut veterem praevaricationis abolcrel errorem.
indigeo auxilio aposlolorum duodecim qui possum Sicut per feminam hostis anliquus primum paren-
habere duodeeim legiones angelorum , in qttibus tem seduxit, ila per muherem ad magislrum negan-
sunt sepiuaginta duo raillia quibus omnium gentium dum quem Ghristum Filium Dei confessus fuerat,
'lingna pxprimilur. Inriuit autem non esse verendum, principem Eeclesiaecorapellit.
si conlra Jcsum omnes nationes insuigant, cum VERS.72v— iVonnovihominem. Quara noxia pra-
mullo fortiores ipse Jtabeat. exercitus angelorum. vormn colloquia, quae cogunt Petrum negare Chri-
Aliter: Hic numerus significat orane genus hominum slum, vel homiiiem senosse, quem confessus.est
cum Romano imperio contra Judseoscertalurum. Hi B inter discipulos Dei Filium.
sunt angeli JJei,. qui post resurreclionem anno qua- YERS.75. — Qui stabant. Joannes et Lucas unum
dragesimo secundo, cum Titp et Yespasiano perdi- dicunt cognatura Malchi. Sed vel est plurale pro sin-
derunt homicidas illos, et civitatem illorum succen- gulari. Vel unus erat qui eum viderat, et praecipue
derunt. dicebat, quero secuti.cceterisimiliter arguebant.
VEBS.55. — Exisiis cuai gladiis. Slullum est cuni VEBS. 74. — El continuo gallus canlavit. Post
gladiis et fustibus qucerere eura qui ultro se tradit, lerttam negalionem seqirilur galti cantus. Sacra-
et in noctc per proditorem investigare quasi latitan- menla rerum per statum temporum desigiiantur.
tem, qui quotidie in tcmplo docebat. Sed in tene- Media nocte negat, in galli caniu poeuitet, post re-
bris congregaroini, quia poteslas vestra in tenebris. surrectionem sub luce quem ler iiegaverat ter se,
VERS.57..—Ad Caipltam. Convenit noroen actioni. amare professus est: quia quod in lenebris oblivio-
Caiphas., id est, investigator vel sagax ad implen- nis erravit, speratcejam lucis rememoralione corre-
dam, sciHcet doli sui nequilia.ni. Vel 'vomens ore, xit: et ejusdem veroe lucis p.raesentiaplcne quidquid
quia impudens. ad proferendum mendacium ct ad mutaverat, erexit.
petendum homicidiura. - •.YEBS.75. — Recotdatus est. In alio Eyangelio di-
YERS.58. — A longe. Merito a Jonge, qui in.pro- citur,- Respexit Dominus Pettum (Luc. xxn), ei in-
ximo fuerat negaturus, significat Ecclesiam imitatu- tuitu provocavit ad lacrymas, quasi in mentem ei
ram passionem Christi longe differenter, quia Ec- reducens quoties negaverat, el quoil ei prsedixerat,
clesia palitur pro se, s^edChristus pro Ecctesia- nec potuit in tenebiis permanere, quem lux mundi
VERS.64. — Tu dixisti. Marcus: Ego sum : quod respexit. Et egressus. Ab impiornm consilio seclu-
idem est: Et est similis contra Pilatum et Caipham sus culpam lavat, quod non intus. Ob hoc hcesitarc
responsio, Uta propria sententia condempentur. Fi- pecmissus est ut in Ecclesise principe remedium pce-
lium hominis. Me in forma quam judicatis exalla- nitenliae conderetur, et nemo auderet de sua virtute
tum et habentem nomen quod est super omne no- confidere.
nien. CAPUT XXVII.
YERS.65. — Scidil vestimenta. Furor qui fecit de VERS.1. — Mane avtem. Matthseus et Marcus
solip surgere, facit et yestem scindere. Magnomy- contexerunt narrationem de his quse curti Domino
sterio : cum vestis Domini nec a mililibus scindi por acta sunt usque ad mane, sed postea redeunt usque
tuit. Significat enim sacerdotium eorura pro scele- ad negationem Pelri narrandam : qua terminata re-
ribus pontificatura esse penitus solvendum : sed so- B;deunt iterum ad mane, ut inde cselera coniexereiit.
liditas Ecclesiae (quse vestis Dei dicitur) usquc in VEBS.4. Peccavi tradens,' etc Quasi in potestate
'finem saeculiindirupta manebit; Mos est Judaeorum' sua esset mutare persecutorum sententiam: licet
lcura aliquid blasphemiae audiunt, scindunt vesti- autera mutaverit voluntatem, tamen primae volunta-
menla. tisexitum non mutavit. Quid ad nos. Quid ad nos
Qupd Paulus, et Barnabas fecerunl in Licaonia, pertinett de hoc ? tu videris, tu scias quid fecisti. Vel
eum diptl smit Jupiter et Apollo. quid videri&pertinere ad nos. Quid ad nos perti-
YEBS.67. — TJMIC exspuetunt, Sicul tunc conspu- nct pretiuui acceptum : tu istud probaveras, tu inde
tus est salivis infidelium, ila nunc opprobriis exho- fac quod vis. Qui ad mortem peccant, tanlain ha-
noralur falsorum fidelium, et cplaphis, id es.t, blas- bent ignorantiam et coecilalem,ut nec turbentur in
phsmiis eprumdem cseditur. sceleribus suis, nec pcenitentioedoipre crucientur,
VERS. 68. — Ptqpheiiia. Dicunt contumeliam eit VERS.5. — Et projectis. Sicut poenitenlia ejus
qui se prophetam h|beri yoluit a populis. Velave- fuil infructuosa, sicet haecoblatio in templo est ex-
runt enim faciem ejus secunduro Marcum, non.ut eo-. secrabilis, Et abiens. (RIER.) Nihil profuit Judae
min scelera nt>nvideat, sed ut a seipsis gratiami egisse pcenitentiam, per quain scelus corrigere non
173 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG.MATTH. 174
potuit. Sed quando fraler sic peccal in fratrcm, ut A i derent, el prodilorem Hberarent, qucesua petitio ho-
emcndare valeat quod peccavit, potest ei dimitti. die eliam hseret cis, amissa genle et loco et liber-
Sin autem permanent opera, frustra vocc assumitur tate : quia datorem liberlalis perdere voluerunt.
pcenitentia. Hoc cst quod de eo dicitur : Et oralio VERS.22. — Quid igitur faciam de Jesu. Multas
ejus fiat in peccalum (Psal. cvm) : ut non solum quaerebat occasiones, ut eum cum benevolenlia po-
emendare nequiverit proditionis nefas, sed proprii puli liberaret. Prirao, latronem justo conferens.
homicidiiscelus addidcrit, unde scelestior. Deinde : Quid ergOfaciam de Jesu, qui dicitur Chri-
VERS.6. — Non licet eos. Vere colentes culicem slus ? Et cum dicerent : crucifigatur, non statim
et camelura gluticntes : si enim ideo non mittunt pe- acquievit, sed juxta sttggeslionemuxoris ait: Quirf
cuniam in corbonara, id est, in gazophylacium, id enim mali fecit? Quo dicto Pilatus absolvit Chrislura.
est, inter dona Dei, quia pretium sanguinis est, cur VERS.24. — Lavit manus. Gentilem populum ab
ergo ipse sanguis effunditur? Et quid prsemii eis, si impielate Judaeorum alienum designans, qui clama-
indeager emitur in sepulluram pauperum? verunt: Cruqifige,ctucifige eum.
VERS.9. — Per Jeremiqm. (HIER.) Hoc non in VERS.25. — Sanguis ejus. Perseverat usque ho-
Jeremia, sed in Zacharia legiiur : taraen atiis ver- die imprecalro, et sanguis Chrisli non aufcrtur
bis. Legi nuper Jeremise apocrypbum, in quo hsec B 1 ab eis. ,
verba scripta reperi. Sed tamen magis mihi videtur VERS.26. — Tunc dimisit illis Barabbam. Barab-
hoc suraplum de Zacharia more aposlolorum, qui bas latro seditiosus et homicidiorum auctor, dirais-
verborum ordine prselermisso, sensus tarnum de sus est populo Judseorum. (Isio.) Diabolus qui jam
Veteri Teslamento proferunt. olim ob superbiam a patria lucis expulsus, et in te-
A filiis Israel, ctc A quibus. minus oportuerat, nebrarum carcerem fuerat missus. Et ideo Jtidaeipa-
qui magnificare debuerant. cem habere non possunt, quia seditionum priticipem
VERS.11. — Tu es rex Judmotum. Sccundnm eligcre maluerunl. Vel Barabbas lypum gerebat
Lucaraduo objecerant, scilicet quod prohibebal dari Anlichristi.
censum Caesari,et quod diceret se regem. De regno Jesum veroflagehatum. Ideo credendus est Pilatus
ergo PUatus, quia nescit, interrogat. De tributis: Jesum ftagellasseet militibus ad illudendura dedisse,
quia audierat eum rcspondisse : Reddite qum sunt ut saliati pcems ejus et opprobriis, Judoeiejus mor-
Cwsaris Cwsari (Zac. n) : quasi aperlum menda- tem ultra non silirent. Jesum vero. Serviens Roma-
cium invidorum negligit. Unde Marcus: Et non nis tegibus, quaecrucifigendos prius jubent flagel-
erant convenientiatestimoniaeorum (Marc. xxiv).In lari.
hoc quod Pilatus nihil aliud criminis interrogat, ** ' YERS.28.— Cliiamydem coccincam. (HIER.) Iu
nisi an sit rex Judoeorum: arguunlur impietalis Ju- chlamyde coccinea opera gentiura cruenta sustentat.
dseir qui nec falso invenire potuerunt quod objice- In corona spinea, maledictum solvit anljquum. In
rent Salvatori. calamo, venenata occidit animalia. Vel calamura le-
VERS.16. — Qui dicebatut Batabbas. Barabbas in net in manu, ut sacrilegium scriberet Judseorura. In
Evangelio secundum Hebrseosfilius palris vel-ma- suis veslibus non illuditur, sed in his quoepropter
aister eorum inlerpretatur. Ipse cst Antichristus, peccata noslra portavit. Cura crucifigerctur suum
quem illi Ghristo prccferunt, quibus dicitur: Vos ex recepit ornaraenium statim : quia eleraenta lurban-
patre diabolo esiis (Joan. vni). Pilatus qui os mal- tur, et Creaiori testimoniuro dat creatura.
leatoris inlerpretatur, diabolum significat, qui est VERS.52. — Cgrena'um. Ecpe non Hebrseus, sed
malleus universoeterroe,per qnem.Dominusvasa sua alienigena opprobrio Christi subditur, ut plenitudo
permittit probari: et ad ultimum conlerit, quando sacramentorura transire a circumcisione ad prapu-
in extrema damnatione confringel. ' tium oslendalur.
VEBS.17. —rQuem vuttis. Populo volens satisfa- VERS.33. —Golgolha. Syrum esl, et interpreta-
cere dat optionera quamvis non dubitet Christum lur Calvarim, non ob calvilium Adsequera mentiun-
eligendum sciens pcr invidiamtraditum. Qui dicitur " tur ibi sepultum, sed ob decollationemdamnatorum.
Christus. ldem quod Marcus ait: regem Judxorum, Adamjuxta Hebron in libro Jesu legitur sepulttts.
quorum rex Christus vocabatur. * VERS.34. — Cum /e/Zemistum. Alius evangelisla
VERS.19. — Pro tribunali. Tribunal sedes judi- dicit. mirrhalum, id est, amarissitnum. Et poluit
cura, ut soliura regum, cathedra doctorum. Uxor utraque esse commistiofelliset myrrhae. Ei cum gu-
ejus. Uxor viri gentilis hoc in visione intelligit, slasset noluil. Hoc Marcus tacet: noluit bibere. Hoc
quod Judoei vigilanlcs intelligere noluerunt. Nihil est quod Marcus ait: non accepit, scilicet ut biberet.
tibi. Nunc demum diaboltislntelligens per Chrislum VERS.55.—Diviserunt. Hoc Joannes distinctius :
se spolia amissururn, sicut primum per raulierem vestimenla in qtialuor partes ut Ecclesia in qirattror
morteni intulit; ita modo per mulierero vult Chri- partibus mundi signelur. Tunica sorlila significat
sltim de manibusJudceoriimHberarc, ne per mortem omnium partium unitalem vinculo cbaritati», quae
ejus mortis amittat imperium. sorte, id est, gratia Dei provenit, non bumano arbi-
VERS.21. — Barabbam , etc Filium diaboli elege- trio.
rnntproFilio Dei, utSalvatorem ctim sua salute per- VERS.57. — Causam. Pro nun eum JudseiPilalo
 75 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 170
tradiderunl. Rex per crucem non perdidit, sed con A VERS.51. — Et eccevelum templi. Ut arca testa-
firmavil imperium, velint nolint Judoei. meuti et omnia sacramenta legis quae tegebanlur
VEKS.38. — Unusa dextris. Unus a dextris pei appareant.et ad gentes transeant. Josephus ait vh>
quem mortificatio significatur carnis pro coelest tutes angelicas praesidesquondam templi lum pari-
gloria: unusa sintstris, per quem iterurn signifi- ter conclamasse : transeamus de his sedibus. Velum
catur raortificatio carnis pro aliqua mundi causa.. quod dicebatur exterius : quia nunc ex parte vide-
VERS.39. — Blasphemabant. Prcedielum erat it mus ; cumautem veneriiquod perfectum est, tunc
tibroSapientice (Cap. n): Morte turpissima condem- velum interius dirumpetur. Terra mota est. Omnia
hemus eum. Erit enim respeclusin-sermonibusillius. elementa suum Dominum crucifixum demonstrant.
Si enim vere FUius Dei est, suscipiet itlum et libera- Terra movetur, Dominum suum pendentem ferre
bit iltumde manu contrariorum. Quia ergo crucifige non sustinens. Petrm. Id est corda gentilium, vel
batur, et non liberabatur, credebarit illura non essf vaticinia prophetarum, qui petrse dicuntur a petra
Dei Filium : propterea pendenti in ligno insultant, Christo, ut quidquid in eis duro legis velamine«lau-
et caput agitant: sum erat, scissum patcret gentibus.
VEBS.40. — Si Filius Dei es. Si inSultantibusce- VERS.52.—Et monumenta.Et tamen cura monu-
dens descenderet de cruce, virtutem patientiae non B menta aperta sunt, non ante surrexerunt, quam Do-
demonstraret. minus resurgeret, ut esset primogenilus ex multis
VEBS.42. — Et credemusei. Fraudulenta promis- fratribus. Corpora sanctorum. Hi credendi snnt cum
sto: majus facit surgens de sepulcro, et non credi- Dominoasccndentesirailiter ascendissecum corpore.
tis: si ergd de cruce descenderet, non crederetis. VERS.53. — In sanctam civitatem.Jerusaleu quce
Sed hoc dcemonesimmiserunt; statim enim sense- sancta dicitur propter templum, et Sancta saricto-
runt virlutem crucis, et suas vires fractas et hoc ram, quod nulla alia.
agunt ut de cruce descendat. Sed sciens hoc Domi- VERS.54. — Centurioautem. Hi in scandalo crucis
nus, permanet ut diabolumdestrual. confitentur Deum.Arius in Ecclesia prcedicat creatu-
-VERS.44. — Idipsum autemet lattones. Prius uter- ram, quem cceci Judaeinec tot miraculis credunt. In
qoe blasphemavit, deinde vlsis signis unus credidit, centurione fides Ecclesicedesignatur, quae velo coe-
Ita uterque populus Deum prius blasphemavit: sed lestium mysteriorum per mortem Domini reserato,
atler signis territus poenituit,et nunc Judceosarguit. Jesum Filinm Dei tacenle Synagogaconfirmat.
VERS.45. — A sexta aulem hora. Nota, sole a VERS.55. — Mulieres multm.Matthoeuset Lucas
centro mundi recessuro crucifigitur Dominus, quia dicunt Mariam Magdalenam a. longe stetisse. Joan-
propter peccata moritur, et Adarii post-meridiem C nes vero juxta crucem, quia tanto intervaUoaberat,
cura peccasset vocem Doraini audivit. Et ordo est ul juxta diceretur : quia praesto erat in conspectu
rationis, ut quo tempore praevaricanti Adseclaiisit, ejus, et longe comparalione turbce propioris. Pos-
eb tempore poenitenli latroni januam reseret para- sumus etiam dicere quod illcequccerant cum matre
disi. Quod Marcus ait hora tertia crucifixisseDomi- Domini postquam eam commendavit discipulo, abire
num, ideo est, ut Judaeos qui se excusant, magis coeperintjam, ut a densitate turbce eruerent se et
crucifixisse osfendat Iimruis, quam raitites quorum caetera quce facla sunt longius intuerentur. Mini-
manibus factum est: qui bora terlia ut crucifige- strantesei.ConsuetudinisHebraicceerat, utmulieres
retur inclamaverimt. Quande enira crucifixus est, de substantia sua praeceptoribnssuis ministrarent:
bera erat quasi sexta, idest non adhucptene sexta. quod Dominusaccepit, ut exemplum daret apostolis.
VERS.46. — Etcirca horam nonam. Cuminclinala VERS.56. — Jacobi. Jacobus Alphaei minor dici-
est dies ad vesperam et tepefactus est sol a fervore, tur ad differentiamJacobi, qui inter primos aposto-
passionem consummat, ostendens se mori propter los vocatus est et electus a Domino.
peccata nostra quibus a divina luce et dileclione in VEKS.57. — Homo dives. Quia ad praesidem nisi
hanc noctera cecidimus. Mane surrexit Dominus, dives accedere non poterat, non quod divitias com-
docens resuscitatos in anima se esse producturum in y mendet evangelista. Dictus est et decurio, quia fuit
lucem ceternccfelicitatis. Eii, Eti, lamma. Quorum de ordinecuriseet officiumcurse-ministraoat,per hoc
suscipit naturam, eorumdem plprat miseriam. In potuit habere facultatera, per hoc qued discipulus,
quo ostendit quantum ipsi flere debent qui peccant. hoc ministerio dignns fuit. DiscipuiuseratJesu. Hie
Ne mireris verborum humilitatem et querimonias aecettU ad PUatum. Elsi occultus, vilans prius ini-
derelieii, cum formam servi sciens scandalum cru- micitias Judaeorum, in hoc extremo officio nihil
cis vidaas. curat de illis.
VERS.47, — Quidam auiem. Non omnes, forsitan VERS.59. —ln syndone munda. Mystice. Sindone
Romani, Hebraei sermonis ignorantes proprielalem, munda Jesum involvit, qui pura mente eum suscepit.
VelaliquiJudaei Christura minorem EUa reputantes, Hincetiam mosEcclesisehabet, ut sacrificiumaltaris
ut ejus auxUium deprecetur. non serico, non panno tinclo, sed puro lineo cele-
VERS.49*— Sine.videamus. Quia vooem Domini bretur.
male inteUigebant, frustra Etiae exspecubant ad- VERS.60. — In monumentosuo novo. Quia tti iu
ventuni. monumento, ubialius positusesset, poneretur, ahus
 177 v GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MATTH. 178
ibrtasse resurrexisse fingeretur. In petra, ne si ex A rexisse Filium Dei, audit merilo : Noti me tangere,
mullis lapidibus aedificatum esset, suffossis tumuli nondum enim ascendi ad Patrem meum (Joan. xx).
fundamentis abtatus furto diceretur. VERS.10. — Nuntiate. Ul niulier mortifera ser-
VERS.61. — Erant autem ibi. Aliis notis. Jesu ad pentis verba narravit, ita modo verba vivificaloris,
sua redeuntibus, solae mulieres quae arctius ama- ut a qua tunc mors, modo ab ea vila. Fratribusmeis.
bant, obsequiura funeris inspiciebant, exspectantes Ante etiam servos vocavit, modo fratres, ut post
quod promiserat Jesus : et ideo primse resurrectio- resurrectionem eamdem humanitatem resumpsisse,
neui vident. et illos idem sperare doceat.
VERS.63. — Post tres. A parte totum, sexti diei YERS.12. — Pecuniam copiosam. (HIER.)Qui re-
quo crucifixus est cum sua nocte pro nno die. Sab- bus Ecclesice abutuntur in aliis rebus quibus suam
batum inlegre. Tertius dies a parle prima, id est, no- expleant volunlatem, similes sunt scribarum et Pha-
cte totius cum suo diurno, et sic est triduum. risaeorum et sacerdolum redimenlium mendacium
VERS.66. — Munierunt sepulcrum. Diligentia eo- et sanguinem Salvatoris.
rum nostrse profuit fidei. Nam quanto amplius ser- YEBS.13. — Furati sunt eum nobis dormientibu*.
vabatur, tantomagis virtusresurrectionis osieridilur. (AJJG.)Si dormierunt, quomodo viderunt ? Si npn
B vidernnt, quomodo testes esse potuerunt? Avarilia
CAPUT XXVHI.
quoecaptivavit discipulum comitem Domini, decepit
VEBS.1. — Vespere-,etc (HIEB.) Quod diversa et mUites custodes sepulcri: et sic Judceos seduxit,
teropora istarum mulierum, etc, usque ad adire non unde subdit : Et divulgalum est.
potuerunt, mane adeunt. Maria Magdatene, et altera VEBS.16. —Abierunt. A Jerusalem in>GaKlaeam.
Maria. Duse unius nominis et devotioius mulieres, Jn montem : quia corpus de conimuni lerra susce-
duas significant plebes pari devolione Chrisli pas- ptum super omnia terrena erat elevatum. Etmonet
sionem et resurrectionem araplectentes. nos, ut si eum videre volumus, ad superna de infi-
VERS.2. — terrm motus. Sicut in passione et in mis elevemur. Prsecessit Christus primitue dormienr
resurrectione fit motus terrae : significat aulem lium, sequunlur alii in suo ordine, et videntes eura
corda terrenorum per fidem passionis et resurrectio- adorant.id est, sine fine laudant.
nis ad poenitentiain movenda. Revotvit tapidem. VERS.17; — Quidam.autem dubitaverunt, utLu-
Clauso potuit exire seputcro, qui clauso natus est cas ait: existiinantes se spiritum videre, quem mo-
virginis utero. Revolutio lapidis significat reseratio- riendo tradidit.
nem sacramentorum Chrisli., quse veto litterse tege- VEBS.18. — Et accedens.Et idea pius magister et
bantur : quo ablato, resurrectio, niortis abolitio, vita C illos.ad fidem coiiforial, et dubios ad fidera vocat
aeterna ccepit toto orbe praedicari. intimans ad quantam pervenerit gloriam. Data est.
VEBS.3. — Sicut fulgut. In candore vestis signi- Hocnon decoaeternaPatris divinitate, sed de assum-
ficabat blandum justis, in terrore fulguris, significat pla dicit huroanitate, in qua minor angelis, in qua
terribilem fulurum reprobis. eliam gloria el honore coronatus est et omnibus su-
VEBS.5. — Notite limete. Quce vestros concive6 perposilus.
videtis. Uli timeant qui ad eorom societatem non VERS.19. — Euntes. Qui jara in lucem yenit,
pertinent. quod haclenus quibusdam de causis dubium homi-
VERS.7— Etcito emtes. Nec concessum est no- nibus fuerat. Docete. Congruus ordo. Primo enim
bis hoc gaudium occulto cordis tenere, sed similiter docendus est auditor. Deinde fidei sacramentis im-
araantibus pandere. buendus, tunc ad servanda mandata instruendus.
VERS.8 CUH» timoreet gaudio. Duptex est affe- Quia nisi prius anima fidem recipiat, noo. est dandus
ctus in eis, timoris et gaudii. Alter de magnitudine baplismus, nec valet mundari, si post non insistat
miraculi, alter ex desiderio resurgentis, et uterque bonis operibus.
gradum femineum concitabat. VERS.20. — Et ecce ego vobiscumsum. Quaeau-
YEBS.9. —- Et eece Jesus, etc Sic omnibus iter tein merces piae conversationis, quodve pignus fii—
virtntum inchoantibus adjuvando occurrit Christus. turae bealitudinis eliam in prsesenti sit fidelibus,
Et tenuerunt. Superius dictum est ctauso exisse mo- subdit: Efce ego vobiscumsum, etc. Quod apostolis
numento, ut iramortale corptts intelligeres : hic per successiones universali Ecclesisepromittit. Nota
tenentur pedes, ul veram carnem comprobes. Et qnod usque in finem sseculinon sunt desituri qui di-
quia tantara visionem tremebant, primum pelliiur vina mansione sunt digni.
timor : Nolite timere, ut mente placida possint au- (Acc) Prima sabbati dilticulo., etc, usque ad di-
dire qucc dicunlur. Istce tenent pedes quce adorant cenle eis angelo : Sic veniet quemadmodum vidistit
resuscitatum : sed illa quce nesciebat adhuc resur- eum euntem in ceslum(Act. i).
173 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 130

EVANGELIUM SECUHDUM MARCUM

PROLOGUSB. HIERONYMI. A via euntes, proximos diligamus ut nos, et nos, etc,

(Vide Opeta eju$.) usquead ul non separetur os ab opere, necopusab ore.
Semiloe post -viam-,qnia mandata moralia post
CAPUT PRIMUM. secuudiim Marcuin vel Matthoeumex-
poenitefitiam
VEBS.1. — Initium Evangelii. (ISID.)Evangelium, planantur. Paratur via per fidem et baplismiim et
bona annuntiatio, quod proprie ad regnum Dei et pcenitentiara.
remissionem peccatorum pertinet. Unde : Pmitiiei ' Rectoesemitoeperaustera indicia vesiis, zonoe,cibi,
rhini et eredite Evangelio : et appropiriquavilregnum poius, vocis humillirase.
cmtomm: VEBS.4.— Joannes. (ISID.)Gratia Dei. A gralia
(HIEB.)Quatuor Evangelia uritim simt, et unum Dei ihcipit, unde sequilur : elc Per
qhaluor. Itaque et Marci liber dicitur Evangelium, et baptismuin peccata dimittunlur;Baptizans, uride : Quod gratis
similiter aliorum : quiaurtumoronia.et omnia unura.
accepistis,gratis date (Malth, x). Et Aposlolus: Gra-
Jesu Chrisli. (HIER.)Jesus Hebraice, Soter Groe- tia salvati estis
(Ephes. n). .
ce, Salvatpr Latine, Ghristus Grcece, Messias He- Baptizqns. (HIEB.)Baptisinum posnitentioededit,
braice, unclus Latine, id est, rex sacerdos : dicilur baptismum in remissionem peccalorum.proedicavit,
de genere David regis, et Levitico. " taraen non dedit."Sicut proedicatione, etc,
usgue ad
Fitii Dei. (BBJOA.) Matthaeusdicit: filii David filii nunc amicum sponsi inducitur sponsa, ut Re-
per
Abraham (Malth. i). MarCusdicit: filii Dei, ut pau- becca
IsaaC.per puerum pallio albo velata.
tatim a mihoribtts ad majora, etc, usgue ad Joan-
nes ab ceiernitate Verbi Dei inchoat, in resurrectione VERS.5. — In Jordane(\t>.) Jordanis atiena de-
Domini consummat. scensio, ubi peccata absolvuntur. Arca enim, etc,
YEBS.2. — Sicut scriptum est. Marcus propheta- usgae ad corpus Chrisii, non mundalis non proficit,
rum testimonia prccmitlii qtribus hcecvetera et non sed.in .deterius mutat.
riova, sed a prdphetis proesciia et proedicta asserit, Confitentes, elc (ID.) Confessio et pulcltritudo in
in quo et Judaeosqui legefti et prophetas suscepe- conspecluejus (Psal. cxv), id est sponsi, Unde de-
rant ad Evangelium invitat : et gentiles qui Evange- silit spoirsa de camelp, cum se bumiliat Ecclesia
Iium tenebant ad venerationem legis et propheta- Christo, qui frguratur per Isaac, in cujus nalrvitate
rumiprovocat, ne quis juxta hccreticos alterum sirie risum fecit Deus Sarse. Sicut ad Mariam dicitur,
alterd suscipiat. quae est princeps cum Deo : Benedicta lu in mulie-
Ecce mitto. (BEDA.) ribus (Luc. i).
Angehis dicilur Joannes non
societate naturee, ut irientittir Origenes, sed officiidi- <
C (BEDA.)Coiifitentes peccata sua baptizanlur. De-
gnitale : sicut et'sacerdoles, de quibus dicilur : La- bent enira melioris viiae novitalem promiltere, qui
bia sacerdotis cuslodiunt scientiam, el legemexquirunt baptismum, etc, usguead et sicmundatos Chrislia-
ex ore ejus, quia angetus Domini exercituum est nam religidnem promillentcs in Ecctesice menibia
(Mal.n). coramuta.
Nota hoc testimonium : Ecce mitto VERS. 6 . — El erat Joames, etc (HIEB.)Vestis
(1D.) quod ego
angelum, etc, Malacbioeest, utrumque tamen dicit prophelae et cibus el potus, totam austeram vitam
lsaiae esse, quia.etc, usque ad omnes prophelsa praedicanlium significaut, et gentes, elc, usgue ad
uno gpiritta locuti sunt quasi uno ore. quia omnia a gratia Evangelii, in qua non est di-
VERSV3.— Clamahiis. (\SID.) Ad Judaeos sur- stinctio Judaei et Graeci.
dos propler peccata longe posilos, indigriationis! (BEDA.)Vesittus pilis cameli. Quia peccata non
clamOre dignos. In deserto. In deserlo fil vox et'; fovit, sed aspere increpavit, dicens : Genimina vipe-
elamdr : quia deserta doirius Judaea vacans scopata rarum,etc.Zona pellicea,etc,usgue ad inmelleenim
slriespiritu Dei, prophela, rege, sacerdote. Uride, dulcedo, in locusta alacer volalus, sed cilo deciduus.
Jesus ef Joannes quaerunt quod in deserto amissumi VEBS.7. — Fortior me. (HIER.)Quis fortior Cst
est. Uhi vicit diaboliis, ibi vincitur : ubi cecidit ho-• -^ gratia qua abluuntur peccala? Ille qui, etc, usgne
mo, ibi resurgit. ad et usque ad centum qriadraginta quatuor miltia
Parate. (ISID.) Poenitentiam agite et praedicate. pervenit.
Unde Parasceve ante sabbatum, etc, usque ad utt Solvete cortigiam. (BEDA.)Modusfuit apud vele-
possideamus quieti terram desiderabilem. res, ut si quis eam quae sibi competeret, accipere
Fiam Domini. (HIER.)Via Domini qua ad homi- uxorem notlet, illfe,etc, usgne ad Redemptoris ve-
nes ingredilur, pcenitentiaest.per quam ad nos Deus> sligia nudare non valeo, quia sponsi nomen mihi non
descendit, et nos ad illum ascendimus. Unde angelii usurpo.
ascendentes descendentesque memorantur super Fi- (HIER.)Corrigia calcamentorum, id est myste-
lium horainis. rium Incarnationis Dei. Calx enim, elc, usgue ad
J?ec'as facite semitas. (ISID.)Prcecipit, ut regiai snonsa in patriarchis, amica in propheiis, proxima
181 GLOSSA ORDINARIA.'-- EVANG. MARCI. 182
iu Maria ef Joscph, dilecta in Joanrie Baptista, co- A mulatur, Qualer vero decem quadraginta faciunl.
lumba in Chrislo et aposlolis. Ubique et semper adest adversarius, qui iter.no-
\TEBS.8. — Ego baptizavi vos aqna. ( BEDA. ) strum impedire non cessat.
Nondum Joannes dicit Deum aut Dei Fiiium csse Eratque cum bestiis. Nos quoque si in eremo san-
aperte, quia rudes erant auditores : sed paulalim ctoe conversationis bestiales hominum mores impol-
per humanitatem glorificatam ad fidem divinilalis lula menle toleramus, mysterium angelorum mere-
ducit, dicens : Ille vero baptizabit vos Spiritu sancio. mur, a quibus corpore absoluti in coelum transfe-
Sed postea cum capaciores jam videret, Dei Filium rainur
jam aperle prsedicat dicens : Teslimoniumperhibuit, VERS.14. — Postquam autem. (ISID.) Accepimus
quia hic est Dei.Filius (Joan. m). graliam pro gratia, carnalia decollantur, spiritualia
(ISID.)Ecjobaptizo vos aqua, ille, etc Dei fluvius vivificantur. Cessante umbra, adesl veritas. Joannes
semper plenus, semper sequalis, de quo : Fluminis in carcere, iex in Judaea, Jesus in Galilcea,salus in
impetus tmlificat civitatem Dei (Psal. XLV). Mullum genlibus.
distat, etc, usgue ad unctio Christi de amaritu- Prmdicans, etc (HIER.)Beati pauperes spititu ,
dine passionis pervenit ad gloriam resurrectionis; quoniam tpsi possidebunt (Matlh. V), etc Regno ter-
unde Apostolus: Roc sentilein vobis, quod et in Chri- B reno succedit paupertas, paupertali Christianorum
sto Jesu, elc, usque : Propter quod et Deus itlum regnum sempiternum; unde : Regnum meum non
exallavit (Phil. n). est de hoc mundo (Joan. xvm): omnis enim honor
YERS.9. — El baptizatus est in Jordane. Tribus terrenus, spuma, fumus, sotnnus.
cansis : Ut jusiitiara et liumilitatera impleret; ut VERS.15.— Pmnitemini. (HIER.) Amaritudinem
baptismum Joannis comprobaret; ul Jordanis aquas radicis dulcedo pomi compensat : pericula maris
sanctificans per descensionera columbse Spiritum spes portus delectat, dolorem medicince spes salu-
sanclura in baptismo adesse monstraret. tis niiligat. Qui desiderat nucleum, nucem frangat:
(HIER.)Marcus : Sicut cervus desiderans ad fon- pcenitenliam agat, qui vult seterno adhserere bono.
tes aquarum saltus dat, cutmina pratorum CarPU. Prceconia Christi narrare possutit, qui ad palmam
palraas in verlice porlat, velut apis mellifluaflores indulgentiaepervenire meruerunt, Unde post pceni-
agri (cui odor veri lsaac siroilatur) suromalim gu- lentiam prcedicatores eligunlur.
stat. Unde a Nazarelh Galilceoevenientem Jesum ad VERS.16. — Vidit Simonem. (HIEB.)Simon, obe-
baplismura, etc, usgwe ad : Vincenli dabo edere de diens; Androeas,virilis; Jacohus, supplantator; Joan-
ligno vitm, quod est in paradiso Dei mei (Apoc. n). nes, graiia. His nominibus, etc, usque ad per pru-
YERS.10. — Vidit aperlos cwlos, etc (BED.V.) My- C dentiam obedimus, perjustitiam virililer agimusl
sterium Trinitalis in baptismo demonsiralur : Filius per tcmpcranliam serpentes calcamus, per fortitudli-
feaplizatur, Spiritus est in columba, Paler in voce nem Dei gratiam meremur.
sonat. Aperiuntur cceli, etc., usgue ad apiid nos (In.) Quem non inebriat eloquenlia saepularis?
manebit et in nobis erit juxta mensuram fidei Spiri- Difficile homines polentes, et nobiles, et divites,
tus. De Christo autem dicitur : Plenum gratim et et mulio his difficiliuseloquentes credunl Deo. Ob-
verilatis (Joan. i). csecalur mens eorum diviliis et opibus alque luxu-
ManeiUetnin ipso. Manel in eo Spiritus, non ex quo ria, et circumdati vitiis nonpossunl videre virtutes,
baptizatus, sed ex quo conceptus. Quod aulem in ba- sirnplicitalemque Scripturse sancloe, non ex ma-
ptismc des<*endit,significatnobisgraliam spiritualem jeslate sensuum, sed ex verborum judicant uti-
in baplismo dari, quibus in remissionem peccato- litate.
rum ex aqua et Spirilu regeneratis solel amplior (ID.) Yocantur qualuor piscalores, Simon, An-
Spirilus gralia per irapositionera manus episcopi drseas, Jacobus et Joannes : relictis omnibus se-
coelitus dari. quuntur. Hac quadriga vehimur ad cethcra, ctc,
YERS.11. —Tu es Filius meus ditectus. (BEDA.) usgue ad pelUbus Salomonis tegimur, quibus sponsa
Non quod nesciebat docetur, sed nobis quod cre- se gloriatur formosam.
dere debeamus ostcnditur, ipsum scilicet, etc.usgue (BEDA.)Quaeritur quomodo primum Pelrum et
ad bene autem in specie columbae descendit Spiri- Andream et post pusiUum Jacobum et Joannem yo-
tus, quaesimplex animal et sine felle : quia siuipli- caverit, sicut narrat, elc, usgue ad lunc enira non
ces quaerit, nec habital in mentibtis impuris. subductis ad terram navibus tanquam cura rc-
VEBS.12.—Spiritus.(iD.)Nedubium quisspiritus, deundi, sed tanquam vocantcra et jubentem secuti
Lucas consulte prcemillil : Jesus plenus Spirilu san- sunt.
clo regressus est a Jordane; deinde inliilit: et age- Et mgrediunlut. (HIEB.) Marcus dicta Evangelii
batur a Spiritu in desertum, ne putetur immundus in semelipso disponens, ordinem historioe non se-
spiritus quidquain conlra eura potuisse. cutus, mysteriorura ordinem servat, unde in sab-
VERS.13. — Quadraginta diebus. (ID.)Totum lem- batis primara virtutem narrat dicens : Et ingrediun-
pus significat,quo membra ejus diabolus tentat.Qua.- lur, etc
dripartitus enim miuidus per observantiam decem Capharnaum. (ID.) Capharnaum villa consolatio-
praeceptoruui conlra diabolum certando Dominofa- nis, sabbaturo requies. Homo in spiriiu immundo,
 183 WALAFRIDI STRABt FTJLD. MON. OPP. PAm I- - THEOLOGICA. 184
genus humanum, in quo immunditia, etc., usgue A membra quce servierant immuodiliae, serviant justi-
ad Pharao dimissus ab Israel, persequimur eum, tioe.
diabolus contemptus surglt in scandata. VEBS.32. — Vespere autem. (ID.) Occasus soli?
(BEDA.)Quod sabbato maxime curat et docet, mors Christi. Afferebantad eum omnet male haben-
ostendit se non sub Iege esse, sed supra: et docet iet. Piures enim per apostolos post mortem suam
nos verurii sabbatum, ut saluti scilicet animarum sanavit, quam cum in carne vivens Judaeis prcedi-
studentes, ab Omni opere servili, id est, ab pmnibus cavit.
illicitis abstineamus. * VEBS.33. — Ad januam. (HIER.) Janua regni
YEBS.22. — Erat enim, etc (BEDA.)Scriboedi- moraliler pcenitenlia est cum fide, quaeoperatur sa-
cebant quce scripta erant in Moyseet prophejis; Je- Ititem variis languoribus. Varia enim sunt vitia, qui-
sus, ut Deus et Dominus, ipsius Moysi libere qiue bus languescit civitas mundi.
deerant legi addebat vel commutabat; unde in Mat- VEBS.34. — Quoniam sciebant eum. (BEDA.)LU-
thseo : Audistis quia dicium est antiquis, etc. Ego cas dicit apertius : Exibant dwmoniaa muliis, etc,
autem dico vobis. quia sciebanteum esse Chrislum. Daemoniaergo Chri-
esse sciunt et Filium Dei, etc, usque ad uude
VEBS.24. — Qnid nobis, elc (b.) Non est hic vo- B slum
luntatis confessio, sed necessitalis exlorsio : sicut Paulus : Nemo principum hujns smculi cognovit, Si
enim cognpvissent,nunquam Dominum glorim cruci-
,servus fugitivus visunr dominum timet, et de ver-
Cor.
beribus deprecator. Daemonesenim in terris Domi- fixissent (I — n).
num cernentes, se continuo judicandos credebant VEBS.35. Et diluculo. (ID.) Sicut per occasum
solis mors, sic per diluculum resurrectio Christi •
esse.
cujus manifesta lnce abiit in desertum genlium e>
VEBS.25. -r- Obmulesce.(ID.)Cpngruo ordine lin- in fidelibus orabat, quia eorum corda ad oralionem
gua serpentina quceprima virus sparsit, ne ultra excitabat.
spargat primo obciuditur, deinde, etc, usgue ad ut YEBS.38. — Ad hoc enim vehi. (YICT.ANT.)Com-
sit idem ordo reslaurationis in Domino, qui perdi- mode hoc subdit evangelista. Neque enim solo ilUus
tionis in protopfeslo. divinitatis aucloritas per hoc adumbralur, verum
VEES.26. —Discerpens. (ID.) Vel convexans, sicat eliam spontanece evacuationis humilitas. Lucas au-
quidam codices habent. Lucas autem dicit quia nihil tem, quo verbi ceconoraiam exprimat, ad koc enim
ei uocuit. Sed quodMarcus ait, discerpens, idemest missus sum, scribit. Quare is Palris de Yerbi in-
quod Lucas : cwm projecisset eum in medium. Quod carnatione benepiacitum apostolatus nomine desi-
vero addidit, nihilque nocuit ; iiitelligendum est C gnat.
*quia iUa jactalio non eum debilitavit : sicul exeunt YEBS.39.—Et eral prmdicansin synagogis.(BEDA.)
dsemones amputatis vel avulsis aliquibus membris. In hac prsedlcalione intclligitur etiam sermo ille ha-
(ID.) Virum a dsemonioliberatum, animum ab im- bitus in roonte quem refert Matthaeus; nam, etc,
munda cogitatione purgatum intelligirous. Feminam usque ad : Et ecce leprosus veniens adotabat eum ,
vero a febribns censequenter curalam, carnem a dicens : Domine, si vis , potes me mundate (Matth.
concupiscentiaefervore per continentiaeprceceptafre- VIII).
natam. VEBS.40. — Et genu flexo, etc (BEDA.)Humilis
VERS.27. — Quidnam est ? Per ea quse vident ad pudibundus. Debel eniin quisque de maculis vitce
inquisitionem eorum quce audieranl excitantur. Ad suae erubescere, sed confessionem verecundia non
hoc enim et ipse Domintis signa facit, et discipulis reprimat: ostendat vulnus, reniedium poscat.
facere dedit, ut per hoc Evangelio cerlius credatur, (HIEB.) Leprosus genuflexo Domini voluntalem
dum qui ccelestia promittunt terrenis, ccelestia et deprecans mundatur qui non vult mortem peccato-
diviria dpera operentur in terris. ris, sed, etc, usquead : Date eleemosyaGiti:et ecce
V^ERS. 59. — Et statim dicunl ei, ele. LBCISdh- _ »!itnva mttmba:-.TTC(Luc: n).
cit quia rogaverurit pro illa. Modo enfm Salvalor (BEDA.)Leprosus genus humanum significat, qui,
rogatus, modo ultro curat, ut cdtttra vitiorum quo- secundum Lucam, lepra plertus fuisse perhibetur.
et vero saceidoti offerre
que passiones, et se precibus fidelium semper adesse, Omnesenim, etc, usquead
et quse non intelliguritur, vet intelligenda dare, vel corpota sua hostiam viventem, sanctam, Deo placen-
nori inteJlecta, dimittere pie petentibus ostendat. lem,(Rom. xn).
Unde : Delicta quis intetligit ? ab occultis meismunda Si vis potes. (Ie.) In volunlate tribuit potestalem,
me (Psal. xviii). necdubitatut incredulus de volunlate Dornini, sed
VEBS.51. —Apprehensa. Socrus Petri febricitans colluvionis suceconscius non prcesumit.
apprehensa manu levatur. Febris iniemperanlia est, (ID.)Qui exclusus a lege Domini se potestate cu-
de qua nos fiUi Synagogce pcr manum disciplinae rari poslulat, supra legem judicat graliam esse. Ut
et levationem desiderii sanamnr, et faujus qui sanat enim in Dominopotestatis.auctoritas, sic in illo fidei
nos ad vesperam declinantis a nobis ministramus vo- eonstantia.
luntati. - VERS. 41. '— Extendit manum. (\n.) Leprosurn
Vinistrabat eis. (BEI-A.)Tropologice : M est, tangi le« prohibei, sed quia Dominus legis est, rion
 188 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. l»b
obsequitur legi, sed legem facit. Non ideo tangit, A ritualis tegitur. Cum grabato ante Jesum deponitur,
quia sine tactu cnrare non poterat, sed sic prdbat,, quia cognoscere Jesum debel etiam in carne hac
•juialegi subjectus non erat. constitulus.
Volo, mundare. (ID.) Hlud mirabile, quo rogatni VERS.5. — Cum autem vidisset. (ID.)Multumva-
eo sanat genere. Volo, mundare : et enm dixisset,, let apud Deum fides propria, ubi tantum valuit
statim discessit ab eo lepra. Nihil mediura inter opnsi aliena : ut homo interius et exlerius sanatus repente
et praeceptum.Dixitet facta sunt (Psal. xxxii). Vides; exsurgeret, aliorumque meritis sua ei relaxarentur
quia votunlas potestas est. Itaquc, etc, usque ad : errata.
Volo eriimdicit propter Potinum , imperat propler Fili. Mira humilitas, despectum ab omnibus, dis-
Arium, tangit propter Manichacum. solutum lotis artubus, filium vocat. Aut certe ideo,
VERS.44. — Vide, etc IJD.)Non quia voluit quod quia dimittuntur ei peccala.
non potuit, quia omnia quwcunquevoluUfecit (Psctl. VERS. 6. — Dimitlunlttt tibi peccata. Ostendit
cxin). Sed docet noslra beneficia reprimi, non tari- propter peccata fuisse morbo percussum, et ideo non
tum a mercede pecunice, sed etiam gratice. posse sanari nisi prius his dimissis. Sicul paralytico
Ostendete, etc (ID.) Ut inlelligat non legis or- ad piscinara : Ecce sanus factus es, jam noli peccare,
dine, sed gratia qucesuper legera est esse curatum. JJ ne deterius tibi conlingat (Joan. v). (BEDA.)Quinque
Offerre jubet, ut ostendat quia non legem solvit, sed de causis afficiunlur homines molesliis carnis. Aut
implet, dum secundum legem gradiens supra legem propler merita augenda, ut Job et marlyres. Aut
sanat, quos remedia Iegis non sanabant. Nec sacri- propter humililatera, elc, usque ad Lazarus, cnjus
ficium significanscessare debebat, cum nondum si- infirmitas nonfuit ad mortem, sed pro gloria Dei,
gnificatum confirmatum erat cOnstitutione aposlolo- aut ad initiura ceternoedamnationis, ut Herodes.
rum et fide credentiura. VERS.7.—Quis polesldimillere. (ID.)Verum dicunt:
VERS.45. — Al ille egressus. (ID.) Unius salvatlo SolusDeushoc potest, soluseliam per eosdimillit qui-
multos ad Dominumcogit. Non potest tacere benefi- bus potestaiem dimittendi peccata tribuit, ideo vere
ciura, etiam jussus ab eo qui dedit. Praecepit Do- Deus.Verum testantur, sed personamChristi negando
minus abscondi. Vult enim, ut in bonis qnae agimus falluntur.Errant igitur, quiaUlDeumesse, etpeccata
latere velimus, quod est humilitatis ; et inviti pro- dimittere credunt, Chrislum tamen esse eum non cre-
damur ut aliis prosimus, quod raagnaeest sublimita- dunt. Sed dementius Ariani, qui et Christum esse et
tis, cum eliamsi ipsi velimus, opera non possunt peccata dimittere negare non audent: Deum esse
taceri. negare non timent.
Ita ut jam, etc (HIER.)Non omnibus manifestalus Q VERS.9. — Quid esl. (ID.)Quasi dical : Qua po-
est Jesus, qui lalis atque ptalaneis serviunt laudi- tentia cordis occulta inlueor, eadem peccata diraitto.
bus et propriis voltiptatibus, sed his, elc, usque ad Quasi dicat: Ex*vobis intelligite quid consequatur
quos niliil potest separare a charitate Dei. paralyticns.
VERS.10. — Filius hominis. (\r>.) Solus Deus di-
CAPUT II. mittit peccata, et Filius hominis habet potestatem
VERS.2. — Ita ut non caperet, etc (BEDA.)Prse- diroittendi peccata : ergo idem Deuset FUius homi-
dicante Domiiio,in domo non capiunlur, neque ad nis est. Ita homo.Christus per divinilatem dimittit
januam : quia prsedicante in Judsea Christo gentiles peccata, per humanitatero pro peccatoribus potest
ad audieudum nondum intrare voluerunt, ad quos mori.
tamen (etsi foris posilos) doctrinse suceverba direxit VERS.11. —Vade in domum luam. (\t>.)Qui Ian-
per proedicatores suos. guerat, grabatum domura reporlat, cum anima pec-
VERS.3. — Patalyticum. (HIER.)Paralysis typus catorura remissione curala, se ad diuturnatn sui cu-
est torporis, quo piger jacet in mollilie carnis, ha- stodiam cum ipso corpore referl : ne quid iterum
bcns desiderium salutis : sed turbis, etc , usgue «rf unde ferialur adraittat.
ui per aliam viam cura Magis in suam regiouem re- '.D VERS.15. —Et egressus, etc (ID.)Post curalionem
deat. paratylici in Capharnaum ad mare egreditur, quia
A quatuot portabaiur. (BEDA.) Quia qualuor virlu- non solura cives, sed et maris habitatores instruit,
libusad Dominura fiducia raentis erigitur. De qui- et fluctivagosmundimotus fidei ftrmitate, etc, usque
bus dicitur in liliro Sapientioe: Sobrietatem et sa- ad ct ab undis cupiditatum separatosad solitudinem,
pienliam docet, et scienliam et virlutem (Sap. vm), quiete conversalionis quaeest in spe ccelesUum,per-
quas alii prudentiam, fortitudinem, temperantiam trahit.
et juslitiain nnncupant. VEBS.14. — Levt. (HIER.)Levi addilus, quia a
VERS.4. — Nudaveruntteclum ubi erat. Tectum telonio negotiorum saeculariumsequitur solum ver-
domus in qua Chrislus docel, sublimilas est Scri- bum quod dicit: quia qttinonrenunliat omnibus quw
ptitroe, in qua corrigit adolescentiorviam suum,in cu- possidet, non potest meus esse discipulus(Luc. xiv).
stodiendo sermonesluos (Psal. cxvui). (BEDA.)Marcus et Lucas verecundiaecausa et ho-
(BEDA.) Domus Jesusecundum alium evangelistam nore evangelistsenomen vulgatum non ponunt. lpse
tesrulislecla dicitur, quia vilitate litlercc sensqs spi- (securidum hoc quod scriptum est: Justus in primis
 187 WALAFRIDI STRAW FULD. MON. OPP. PJfcRSI. — THEOLOGICA. 188
accusator est sai (Prou.-xvui); Malthseumse et pu- A YERS.21.—r Nemo assumenlum. (\t>.)Disciputos,
Inicaiium npminat: ui pslendai nullura conversuni veslimenla vetera dicit.id est, adhuc carnales, nec-
debere de salute diffidere cuin appsloluset evange- dum innovalos fidei firmitate, etc, usgwearf vinura,
lista de piiblicano sit factus repenie. fervor fidei, spei et charitatis, quo iu conspectu Dei
Secutus est eum. (ID.) Lucas plenius-: Et relictis intus sensus novitate reformamur.
omnibus sectitus est eum (iuc.v). Sequitur, qui ut . YERS.22. — Sed vinum novum. Erant autem
pauperem Christum non tam ,corporis gressu qnam novi, cuni post,asce:isioriem desiderio consolationis
mentis affcclu possit sequi, dmnia relinquit, elc, ejus sperando et orando innovabantur : lunc Spiri-
usque ad merito ergo qui obediendo humana con- lum sanctum acceperunt, quo quasi novo muslo
tempsit negotia, divinorum dispensator faetus est novi utres repleti sunt.
talentorum. VEBS,23. — Cum sabbalis. (BEDA.)Nota primo
ERS.15. *- Et factum est. (b>.) Lucas: Fecit eis apostolos litteram sabbati aestruere contra Ebio-
convivium magnum Levi in domosua (Luc. v). Qui nilas, qui, cura atios discipulos recipiant, Paulum
enim Christum intus recipit, volupiatum deleclaiur quasi transgressorem tegis repudiant.
ubertate, et Doraintts libenier ingreditur, et in ejus El vellete spicas. Esuriunt ut homines, prae turba
recumbit aflfectu.Hoe est spirituale convivium bono- B manducandi spalium non habeutes. Sed exemplum
rura pauperuro, quo dives eget, pauperepulatur. > austerioris vitse prcebent, rion pracparatas epulas,
Publicanu Quipubtica vecligalia exigunt, velsae- sed simplices quoerurit.
culi lucra sectantes, qtii exemplo pubticani conversi (BEDA.)Discipuli per sata transeunt, cum praelali
jam de salute praesumunt, nec ul Pharisaeiealum- subditos pia sollicitudiiie circumspiciunt, et quaUler
niantur in vitiis permanentes, sed pceniientes. quemque ad fidem trahant, sedule, etc, usgue ad
(BEDA.)Ad coiivivium peccatorum vadit: ut do- hoc Dominus sabbati probat, slulti defensores sab-
cendi occasionem habeat, et spiriiuales cibos unper- bati. improbant, qui solam litteroe superficiem dili-
tiat, Eundo ad peccatores, Domini humilitas osten- gunt, raenlis refeclionem nesciunt, requiem anima-
dilur : in conversione pceniteniium patet doclrinse rum non norunt.
ejus potentia. VERS.25. — Nunquam legistis, elc Prac caeleris
(ft>,)'Per voealionem Malthoeifidesgentium: quse, in medium affert Davidem, qui legis sanclimonise
relictis lucris saecufi,epulis charitatis et operum bo- adversatus videri potuit. Facit autem hoc eo con-
rsorum cum Domino convivantur. Per pharisoeorum silip qtio per honorem et reverenliain quam Davidi
supercilium, de salute gentium Judaeorrrm invidia deferebant, compescat impudentem sycophanliam,
designatur, quibus dicitur : Publicani et meretrices C quam apostolis maligne intentarunl. Quasi diceret:
pvwcedentvosinregrio Dei (Matth. xxr). An nori Davidem legis servilule obslriclum memi-
VERS.17. — Nonnecesse. (ID.)Simedicum dicit, nistis? Ego autem, etsi FiUus hominis dicar, sabbati
qui miro medicandi genere vulneratus est propter Dominussum.
iniquitaies nosttas, et livote ejus sanati sumus VERS.26. — Su6 Abiathat, etc Nou lelurbet
(Isa. LIII). quod alii dicunt Achimetech, ambo enim tunc illic
VERS.18. — Et ejant discipuli. (\t>.)Alii evange- aderant. Achimelech pater, et Abiatbar filius :qui
listce dicunt pharisseos et discipulos Joannis hoc occiso palre a Saule, coroes exsilii David faclus est,
quaesivisse. Hic vide|,ur dicere, quod alii quoesierunt et eo regnanle sumuius pontifex majoris nominis
quos ejusdem rei cura movisset. Unde cotligitur hoc quara pater : et ideo dignus cujus Dominus men-
a ptaribus fuisse objecturo, a pharisaeis, a discipulis ^tionem faceret, quasi summi sacerdotis, etiara patre
Joannis, a convivis, vel quibustlbet aliis. vivente.
(ID.) Discipuli Joarinis et Pharisoeorumjejunant, Panes piopositionis. (BEDA.) Quasi dicat: SiDavid
'
quia, qui operibus legis gloriantur, vel (quod pejus etAchimelecha nobis non reprehenduntur, sed pro
est) tradiiiones sequuntur, etc, «sgue ad manduca- n fame excusantur , cur in bis causam improbatis
vit cum peccaioribus, ut gratiam cernens potesta- quam in ccrteris probatis? qnaravis sit, etc, «sgiie
tem agnosccres. arfel ornnes filii Ecclesiaesacerdotes sunl, juncli in
VERS. 19.' — Nuttqma possunt. Matthoens ita : sacerdotiuni sanctum, ofierenles seipsos spirituales
Nunquid possunt fitii spansi lugeie qudndiu cum iltis hostias Deo.
est sponsvs, etc (Matth. ix.) Sponsus Christus, Et dedit eis, Hoc secultis. Misericordiam volo, el
sponsa Ecclesia, de qtio spirituali Connubioapostoli non sacrificium(Ose. vi): melius judicavii a famis
creati sunt, qui lugere et jejunare non possunt, periculo homines liberare quam sacrificium offerie.
quandiu sporisum cum sponsa vident. Quando Hostia Deo placabilis, hominum salus.
trarisierint nupliae, ac passionis et resurrectionis VERS.27. — Homo propter sabbatum. (BEDA.)Ita
tempus advenerit, tunc jejunabunt. sabbatum custodiri prseceptum est, ut si necessitas
(BEDA.)Quandiu sponsus ndbiscum est, in lcetitia fuerit, non sit rens, ete^, usgne ad si quis jejuuium
siimus, nec jejunarepossurrius, riec lugere; cuirivero fregerit cegrotus, reus non tenelur.
prd peccato recedit et avolat, tuhc jejiinrurfliridi- VBRS.28. — Itaque Dominus. Qnasi dicat : Si
cendura, tunc luctus muliiplicaridus. David rex et sacerdotes (secundura alium evange-
 *
189 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 19u
listam) propter templi ministerium sabbatum vio- A multos ad se venientes suscepit, el desideratam sa-
lantes, criniine carent, quaiito magis Filius homi- lutem dedit.
nis verus Rex et Sacerdos ! et ideo Dominus sabbali Et multa turba. (ID.) Magislri plebis et iniuistri
in sabbalo vulsarum spicarum crimine non tenettir regis odio persequuntur : vtilgus indoclum dile-
reus. clione sequitur, iet plurimi sanari merenlur.
CAPUT ffl. VERS.9. — Navicula. Ecclesia de gentibus con-
gregata fluctus saeculi menle transg^ressa : quae
VERS.1. — Manum atidam. (BEDA.) Quae ad quantosinum cordis gratise recipiendoedilatat, tanlo
fruclum vetilum extensa est, a bono opere aruit, lluclus saeculi «ecurius calCat. JVe comprimerent.
per manus Christi in cruce extensas, bonorum ope- Cornprimunt, qui Ecctesiaepacem turbant. Tarigunt,
rum succis restituia. qui fidem vero corde et .dilectionesuscipiuni, qui
(HIER.)Homo iste significat avaros, qui, nolentes tetigere sanati esse perhibenlur : fugiens compri-
dare, volunt accipere, proedari et non largiri : qui- raentes naviculam ascendit.
bus dicitur ut extendant manus suas, id est, qui fu- VERS.11. — Et spiritus immundi, etc (BEDA.)
rabalur jam non furelut, magis aulem laboret ope- Uterque etplagas habentes, et immundi spirilus.
rans manibtts suis quod bonum est, ut habeat unde ™Sed infirmi pia intentione satulis : daemoniaci, vel
tribuat necessitalempatienti (Ephes. iv). potius in eis daemones : nOn solum timore coacti ad
VERS.2. — Et observabant. (BEDA.)Quia disci- procidendum, verum eliam ad confitendum roajesla-
pulos probabiliter excusaveral: ipsura observant, tem ejus. Proesentia enim ejus perterriti, quem Fi-
ut si in sabbalo curet, transgressionis : si non curet, lium Dei essejamjamque noverant, celare non po-
crudelitatis aut imbecillitatis arguant. terant. Saniores Arianis, qui etiam hodie negant
Licet sabbalis benefacere. (ID.) Arguit, quod legis Filium Dei esse.
proecepta prava interpretalione violant, aeslimantes VERS.12. — Nemanifestarent. (ID.) Non solum
in sabbato a bono feriandum, cum lex dicat, etc, daemones, qui inviti, vel ab eo sanali, qui sponte
usgae ad siroililudinem prieposuit de ove, et con- confitentur : sed et apostoli toto orbe post passio-
clusit quod licet sabbalo benefacere. nem praedicaturi, anle passionem tacere jubentur,
Animatn. (ID.)Horainem totum per partem signi- ne divina majestate prsedicata passio differretur, et
frcat. Vel quia propter antmam hoc faciebat, vel sic salus mundi.
quod hsec manus sanalio animse salutem significat. VERS.15. — Et ascendens. (ID.) Postquam immun-
Perdere. (\s>.)Non quod summe pius quemquam dos spiritus se proedicare probibuit, -sa&el&s-ctegit,
possit perdere, sed ejus non salvare est perdere. " qui eum prcedicarenl et nefandos spiriius ejicerenl.
Sicut dicitur indurasse cor Pharaonis, non quod Mons iste significat altitudinem justilise, qua in-
obduravit, sed obduratum non emollivit. struendi, et quam praedicaluri erant, per locum
YERS.5. — Exlende manum. (BEDA.)Infrucluosa admonet ad ccelestia erigi, sic et legem in inonie
debililas animae non roelius curatur quam eleemo- dedit.
synoe largilione; unde : Qui habet duas tunicas, del (HIER.) Consuetudo divinse Scripturoe est allego-
non habenti : el qui habet escas , similiter fciciat rice loqui : sed nos sic excelsa se^isibusnostris ap-
(Lttc.m). Et in Ecclesiastico : Fiii, non sit manus plicemus, ut historioe verilatern, etc, usgue arf in
tua porrecla ad capiendum et ad dandutn collecta roontem vocantur excelsi et merito et verbo, ut lo-
(Eccl. iv). Fruslra enim in oralione manus ad Do- cus congruat meritis altis.
liiinum expandit, qui eas ad roganlem viduain non VERS.14. — Ut essent duodecim. Speciem Jacob
exlendit. dilexit Deus curo videret excelsus gentes, et sepa-
Et restituta est manus illi. Magnum studium nc- raret filiosAdam. Statuit terminos populorum juxta
quitise in crimen reputant,, quod ad verbum illius numerum filiorum Israel, ut sint super thronos duo-
sanata est manus. Neque et sabbalo potest convinci. decim, judicantes duodecim tribus Israel. Quibus
""
laborasse, qui dixit et facta sunt: curo ipsi iu sab- llata est potestas , quam Filius accepit a Patre sc-
baiis cibos porlent, calices porrigant, et caetera vi- cundum carnem. ut opera quae ipse fccit ei ipsi fa-
ctui necessaria. ciant, et majora horum faciant.
VERS.6. — Exeuntes autem. Qui per se non pos- (BEDA.)Dedit eti.iffl potestalern mortuos susci-
sunt, socios iniquitatis quserunt. Cum Herodiunis. ' landi, sicut Matlhoeus dicit, ut virtus ostensa li-
Minislri Herodis propter inimicitias quas ipse ad- dem, elc, usgue ad quia lingumin signum sunt non
versus horainem exercebat, Jesurri insidiis et odiis ftdelibus, sed infidelibus(I Cor. xiv).
persequebantur quem Joaniies proedicabat. VERS.16. — Etimposuit. (ID.)Non modo primum,
%VERS.7.— Secessit. Fugit ut horao, quia nondum sed cuin adducto ab Androea dixit : Tu vocaberis
veuerathora ejus, eipassionis ejus extra Jerusalem Cephas, quod interptetatur Petrus (Joan. i). Sed hic
uou eral locus. evangelista te altentum reddit dicens, quod, etc,
(BEDA.) De synagoga secedit ad mare, etc-Judceam usgue ad vel audiens tristitiam mortis, scilicet cum
relinquit, ad gentes venit cum discipulrs, sciticet ei dicitur: Alins te cinget et ducet quo tu nonvis
praedicantibus apostolis corda gentiura adiit: et sic (lCor.iv).
191 YVALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 182
VEBS.17. — Et Jacobum. Qui supplantata habet A A cilur: quia Maria Alphceifuit soror, etc, usgue ad
desideria carriis. Et Joannem, qui gratia accepit post resurrectionem statim Jerosolymorum ordina-
quod alii per laborem. Et imposuit eit nomenBoa- tur episcopus, lanquam doctus vel docli filius.
nerges, quod ett filii tpmtrui. Quorum subtirae me- Thaddmum. Custos cordis. Hunc Lucas in Evan-
rituin in monte meretur audire tonilruum Patris gelio, et in Actibus aposlolorum Judam Jacobi no-
per nubem de Filio tonantis : Hic ett Filiut meut di- ininal, quia frater Jacobi fratris Domini. Unde di-
tectus (Matth. xvn), ut per nubem carnis et ipsi citur filius Mariae matris Jacobi et Joseph el Judce
Chrisli ignem ac fulgura in pluviam spargerent in et Simonis.
terris . quoniam Dominus in pluviam fulgura fecit, (HIEB.)Et Thaddmum, qui est corculus, id esi,
ut exstinguat misericordia quod judiciura exurit; cordis cullor qui servat cor suum omni cuslodia.
unde : Miseticotdiqm et judicium canlabo tibi, Do- Mundilia namque cordis videtur Deus ut per vilrum
mine (Psal. c). mundum.
Jacobum. Qui curam carnis Dominovocante sup- Et Simonem. (BEDA.)Simon Cananaeus a Cana
plantavit, et ipsam carnem Herode trucidante con- vico Galilceao,qui et Siraon Zelotes, id est, ccmula-
tempsit. tor. Cana, Zelus; Cananaeus,Zelotes.
Joannem. (BEDA,)Ih quo esl gralia, vel Domini 6I Et Simonem Cananmum. Qui et Zelotes Siraon
gtatia, qui ob amoris praecipui gratiam quam virgi- ponens vet habens tristiliam. Beati namque gui lu-
nali gloria promeruit, supra Redemptoris sui pectus gent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v). Trinum
in poena recubuit. tuctum implet qui consolationem quaerit futuram.
Filii. (ID.) Quorum unus intonans, vocem theolo- DefletpropriapeccatacumDavidCtMaria. CumPaulo
gam (quam nemo prius cdere noverat) emisit: In flel cum flentibus. Et flet mullum cum Joanne qui
ptincipio etat Vetbum, clc (Joan. i.) Quam tanto dicebat: Et ego flebam multum : quia nemo dignus
pondere gravidam reliquit, ut si aliquanto phis into- inventus est aperire librum et solvere signacula ejus
nare voluisset, nec ipse raundus capere potuisset. (Apoc. v). Zelotes aulem dicitur quem comedit ze-
VERS.18. — Et Andteam. (HIER.) Qui virititer lus domus Dei, ut Phinees : Et cessavit quassatio
vim facit perditionis stiaeut responsum mortis sera- (Num. xxv).
per in se habeat et animam semper in manibus VERS.19. — Et Judam Scariotem. Qui non delet
suis. peccatum suum per pcenitenliam, nec illud delelur
Et Philippum. (ID.) Qui os iampadis est, qui iUu- per memoriam. Unde: Et peccatum mattis ejus non
ntinat -ore quod accepit, cui dalum est opus oris deleatut. Fiat contta Dominumsempet (Psal. cvm).
iiluminati. Hoc loculionis genus saepe Scriplura p Judas confilens vet glotiosus; Scariolh memoria
commeraorat, quando nomina propter mysteria suiit mortis. Confessoresmulti sunt in Ecclesia superbi et
posila : quod nunc cvangelista, ex Deipersona vehe- gloriosi quorum priraus Simon Magus, et alii baere-
merfier affeclans interserit. tici, quorum memoria mortalis in Ecclesia celebra-
Et Battholomwum. (ID.) Qui est filius suspenden- tur: ut deleatnr.
tis aquas, illius scilicet qui dixit: Mandabo nubibut (HIER.)Judas Scarioth a vico in quo orlus, aut a
meis ne pluant (Isa. v). Nomen veroTilii Dei per pa- tribu Issachar. Issachar merces, pretium scilicet
cem et dilectionem acquiritur : Beati enim pacifici, perdilionis : Scariolh, elc , usque ad quos unius
quoniam filii Dei vocabuntur (Matth. v). Et: Diligite exemplum ad tiraorem humiliat, ul angelos luciferi
inimicos vestros ut silis filii Dei (Luc. vi). casus , ut Non gtorielur sapiens in sapientia sua
Et Matthmum. Qui esl donatus: cui non solum re- (Jer. ix), sed gur gloriatur, in Domino glorietur
missio peccatorum, sed eliam in aposlolorum nu- (I Cor. l).
mero esse datur, «' leo et bos siniul comedant, et Et veniunt, etc (BEDA.)Qui aliorura curam susce-
lupus cum agno (Isa. xi). perunt, soUicite custodire debent conscieniise do-
Nola, quod alii evangelistseMatthceumpraeponunt, j) num, ut se prius, inde aUos regant.
et publicanum non dicutit. Ipse post Thomam se po- VEBS.20. — (HIEB.) Domus in qua conveniunt,
nit, et publicanum se dicit. Ecclesia est. Turbaequae impediunt panem
Et Thomam. (ID.)Qui est abyssus. Mullienim pro- primitiva
manducare, peccata et vitia sunt, quia gui nutndu-
funda sciunt, sed non proferunt. Unde sciohominem cat Domini indigne , jndicium sibimanducat
corpus
in Christo, etc, usque : qum mn licet homihi lo- et
bibU, non dijudicans corpus Domini (I Cqr. xi)-
qtti (II Cor. xn). Unde Dominus in furorem vertitur cum dicit: ATisi
(BEDA.)Thomas abyssus : quia altitudinem virtu- manducaverilis carnem Filii hominiset biberitis eju*
tis in resurrectione penetravit. Vel geminus, grcece non habebitisvitam (Joan. vi).
sanguinem,
quod dicitur didynius, id est, dubius propter dubium
VERS.21. — Et cum audissent, etc Turba fre-
cor, quia resurrectionem vix credidit. in
Et Jdcobum Alphwi. Id est, docti vel millesinii, quentat eum, sui tanquam furiosum despiciunt, re-
a latere cadent el decemmillia a dextris quo salus gentium notatur, el invidia Judaeorum
cujus mille,
tuit (Psal. xc). probatur, de quibus: Jn propria venit, et tui eum non
(BEDA.)Jacobum Alphsei, qui ct frater Dominidi- recepetunt (Joan. vi).
 113 GLOSSA ORDINARlA. — EVANG. MARCI. 194
VEBS.22. — El Scribm. ( BEDA.) Si qui tarditate A mattem plus quam me, non est me dignus (Matlh. x).
menlis non intelligunt verbum Dei, reraanet tamen Nec fratres injuriose contemnit, sed opus spirituale
spes salutis; si forte intelligant, nulla. Qui autem praeficit cognalioni, docens meliorem esse copulam
intetligeie nolunt et invertunt quod intelligunt, cordium quam corporum,
nulla spes est. Unde, Scribm, id est sapientes, etc. VERS.54. — Ecce mater mea , etc. ( HIEB.) Ut
Ab Hierosolymis. Quod significat eum a civibus suis sciamus nos esse et fratres ejus et matrem si volun-
esse persequendum usque ad mortem. Legimus su- tatem Patris ejus feceriinus, ut cohaeredes simus,
pra quia secuta est eum turba a Galilaeaet Jeroso- quia non in sexibus , sed in factis discernit. Soror
lymis, et trans Jordanem A. circa Tyrum et Sido- et fraler credendo, mater praedicando, dum per
nem, quocsunt civitates gentilium : et Scribse ab praedicationem amor Christi quasi ipse Chrislus in
Jerosolymis biasphemabant: quia turba populi Ju- corde auditdris generatur.
daeorum illum cum palmis et laudibus perduxit;
CAPUT IV.
gentites desiderabant; Scribae et seniores populi de
nece ejus tractabant. Beelzebub habet. Vir musca- VEBS.1. — Et iletum cwpit docete. (BEDA.)Exiens
rum sive babens muscas: quo nomine principem de domo ubi dcemonium habere dicilur, docet ad
doemoniorumcognominabant propter sordes immo- B mare, ut oslenderet se ob perfidiceculpam Judccam
lalitu cruoris. relicturum et ad gentes transiturum. Unde apte prce-
VEBS.23. — Quomodopotest Satanas, etc (BEDA.) mittitur, quia praedicante eo in domo, maler et
Eligant quod volunt. Si Satanas Satanam non po- fralres foris steterunt.
test ejicere, nihit conlra Dominum dicunt. Si aulem ( HIEB.) Ccepit docere ad raare, ut locus indicet
potest, recedant a regno ejus, quod divisum stare auditores amaros et instabiles. Et ideo, elc, usgue
non potest. ad qui amara dutcificat, trislia converlit in gau-
VERS.27. — Et tunc domum ejus diripiet. ( ID. ) diura, oegritudinem in satutem.
Domum diripuit, quia omnes mundi partes a diabolo Navim ascendens, etc ( BEDA. ) Ecclesiam, quae
possessas, apostolis et eorum successoribus quasi est in mari inter infideles, quam Deus gratia suce
divisas provincias, ul populos ad fidem converte-» visilationis illustrat et dilectam sibi roansionem
rent, distribuit. coosecrat,
VERS.29. — Qui autem blasphemaverit. ( HIEE.) El omnis tutba circa mare. ( HIEB.) Hi sunt qui
Quia non meretur pcenitentiam agere ut recipiatur, nuper ad audiendum verbura venerunt, et inde pie-
qui Christum intelligensprincipem daeraonioruinesse tate animi, ab amaritudine reproborum tamquam a
dicebat, etc, usque ad : Qui enim fecetit el docueril, C mari secuti suut: sed nondum cum Domino in navi
hic magnus vocabilurin tegno cmiotum ( Matth. v). sunt, quia nondum ccetestibus mysleriis vel sacra-
( BEDA. ) Matthaeusdicit ( Matth. xn) : Qui blas- menlis quce clesiderant imouti sunt.
phemavetit in Spiritum sanctum vel verbum, etc Ubi VEBS.2. — In parabolis mulla. Parabola est re-
ostendit quaedam revelari in futuro. Quod de raini- rum nalura distrepantium sibi sub aliqua similitu-
mis intelUgendumest, ul de sermone otioso, de risu dine facla comparatio. More suce prudentioe loqui-
uimio ; quorum eliara hoecvila veniara promeruil. tur, ut qui ccelestia sapere non polerant, per simi-
In mlernum. Hoc contra Origenem, qui omnibus litudinem terrenam auditam percipere potuissent.
peccatoribus veniam promittit post judicium trans- Graecesimilitudo dicitur quando quod intelligi vo-
actis innumeris soeculis. tumus, per aliquas xoroparationes indicamus, ut
Reus erit mterni deticti. (BEDA.)Non quia spiri- ferrura, aliquera durum,velocem, ventis compararaus
lum non esse : vel quia esse, sed non Deum el avibus. ldem fit in tricesimo sexagesimo et cen-
esse : vel Deum esse, sed minorem Patre et Filio; tesimo fructu, id est lege, prophelia et Evangdio,
quia hoc non invidia diabolica , sed humana igno- quod in ore trium teslium myslerium regiii in monte
rautia, etc ostensnm, id est, Moysi, Elise et Jesu, consistit.
VEBS.31. — Fratres. ( HIEB.) Non filii Mariaa" YEBS.4. — Aliud cecidit secus viam, eic Lucas :
semper Virginis, ut mentilur Helvidius : vel Joseph Et conculcalum est, et volucres cmli comederunt
ex alia uxore, sicut alii garriunt, sed cognati. (Luc. VIII). Via mens, metu carnalium cogitalio-
(BEDA.)Mater et fratres, populus Judseorumex num trila : unde semen perit nec fructum atfert, et
quihus Christus secundum carnem, fdris stant in a volucribus rapitur, id est a dsemonibus, qui vo-
litterali sensu. Turba in domo, gentes in spirituali lucres coeli dicunlur sive quia ccelestis et spiritualis
myslerio. Foris volunt Judaeividere Chrislum, quia, naturoe, vel, quia in aere habitant.
spiritualem intelligentiam non quaerenles, potius ad "-VEBS.15. — Hi aulem, etc DilTerenlias ponit
carnalia docenda eum exire cogunt vel quserunt. eorura qtti audiunt verbum. Sunt autem quidam, ut
VERS.35. — Qum est mater. (\t>.) Non refutat gentiles, qui nec audiunt.
obsequi matri qui dicit: Honora palrem et matrem VEBS.19.—Reliqua concupiscentim, etc Quod
( Exod. xx): sed ostendit se plus debere paternis praeceptum est. Proecipitur enim : Concupiscessa-
roysteriis, quam maternis affectibus, idem exemplo pientiam : setva mandata (Ptov. VII), elc. Et alibi:
monstravit, qnod verbo ait : Qui amat palrem aut Beatus vir qui timet Dominnm, in mandatis ejus vo-
 195 WALAFRIDI STRABI FULD. MQN. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 190
let nimis (Psal. m). Hce concuplscentioebonae: qui A VERS.32. — Ascendit, etc. Quaealtiludine, am-
reliqua concupiscit, aberrat. plitudine, annositatetranscendil herbarum naturam:
VERS.21. - Lucerna, etc (HIER.)Lucerna ver- Alta est, quia ad coelestia sustollit; ampla, quia
bum Dei. Modius aut Iectus, auditus inobedien- totum mundum occupavit; annosa, quia non poterit
tium. Candetabrum, aposloli, quos illuminavit ver- finiri. Oleribus. ( BEDA.) Philosophicis di>ciplinis,
bum Dei. Absconditum et occullum, quod palam fit quse tanto apertius excrescunt, viliores fiunl: quia
cura a Domino tractatur. sicut olera herbarumicito decident.
( BEDA.) Modius, vila noslra divina praescientia YEBS.34. -^Sine parabota. (ID.) Non quod nullum
mensurata. Lectus, caro, in qua, etc , usgue ad sermonem turbis aperlirm faceret, sed quia nullus
quia ei carnis concupiscentias praeponit. sermo ejus invenitur in quo aliquid paraboloe non
Nonne ut super candelabrum ponatut ? (\r>.) Ut inveniatur.
doroinetur praedicatio verilalis, subsit servitus cor- SeOrsumautem discipuli. ( HIEB.) Illi enim digni
poris, per quam lamen excelsior appareat doctrina erant audire mysteria in intimo penetrali sapientise,
tanquam per candelabrum lucerua. qui, remotis cogilationum lumullibus, m solitudine
VERS.22. — Non est enim aliquid , etc Quasi virtutum permanebanl. Sapientia enim est in tera-
dicat: Nolite erubescere Evangelium, quia nihil B pore olii discenda.
occullum raodo, quod rion fiat palam in judicio, YEBS.36. — In navi. (BEDA.)AUegorice i Mare
quando illuminabit Deus abscondita tenebtarum, et soeculi aestus. Navicula, crux qua mundi fluclus
manifestabit consilia cordium (Matth. x); ubi vo- ascendimus et ad litlus patriae coeleslispervenimus.
bis a Deo laus, illis autem pcena aelerna. Aliaenaves, etc , usgue ad erant enim forsilan illse
YERS.24. — In qua mensura , etc ( HIER.) Et- naves nuper faclse et in portum tantum deductae,
eniin secundum mensuram iidei unicuique dividilur vel post maris pericula ad portum reductae.
iiitelligentia mysteriorum, et adjicielur nobis donuiri VEES.38. — In puppi. ( HIER.) Puppis morluis
scientise, etiam adjicientur virlutes. pellibus vivos continet et fluclus arcet, et ligno
YERS.25. — Qui enim habet, etc. Scilicet qui fi- solidalur, etc, usgue ad : Ttanquillilas magna; pax
dem habet, habebit virtutem, et qui habet opus Ecclesioepost pressuras, sive Iheorica post activam
verbi, habebit inielligenliam mysterii. Et econtra, vitam.
qui non habet fidem, deficit virtute; et qui non ha- Dotmiens. ( BEDA.) Discipnlis navigantibus Chri-
bet opus verbi ejus intelligentia caret; et qui non stus obdormit, quia fidelibus regni futurt quietem
intelligit, audilum perdit, ac si non audisset. mcditantibus el Spiritus sancti secundo flatu vel
VERS.26. — Sic est regnum Dei. (HIEB.)Scriptura "-*remigio proprii conatus mundi fluclus post lerga
divina per lerrenas simiiiludines monstrat coelestia jactanlibus, subilo Christi passio advenit, quo as-
sacramenla, sicut per totum Evangelioruin corpus cendenle, etc, usgue ad sed ad gubernatorem re-
constat. Regnum Dei est Ecclesia quoe, elc, usque curramus, illum sedulo exciteraus, qui non servit,
ad : Quoniam adest messis, id est consumraatio sae- sed imperat ventis, qui omnia sedabit, qui portum
culi, in qua justi gaudebunt qui in lacrymis semi- salulis indulgebit.
naverunt. - VERS.39. — Tace, obmulesce.Nola quod omnis
VERS.29. — Mittit falcem. ( VICT.AI»T.) Messis creatura sentit iraperium Creatoris. Non quod omnia
quidem tempus consumraationis, falx Dei verbum animata, ut menUuntur haeretici, sed majeslate con-
omni gladio ancipiii penetrabiliiis. Caeterum falx ditoris quaenobis insensibilia, illi sunt sensibilia.
hoc loco nondenotat, etc., usque ad omnes enim VERS.40. — Quid timidi estis ? (BEDA.)Quasi di-
ferunt frumentum, elsi noii aequemultum omnes. cat: Quid me pracsentetimeiis? Cui simUeest, quod
VERS.31. — Sicut gtanum. (HIER.) Hoc serr.en post resurrectionem exprobravit incredulitatem itlo-
iterum comparat grano sinapis, quod minimum in rum, et dutiliam cotdis, quia hi qui videtunt eum
limore est, magnura in charitate, quce major est resurgete, non ctediderunt (Matc. xvi). El item :
omnibus oleribus, quia Deus charitas est, et omnis 0 stulli et tardi corde ad credendumtn omnibusquw
caro fenum , et qui infirrous est, olera manducet. locuti sunt prophelw! Nonne oporluit patiChrislum
Et facit ramos roisericordiaect compassionis. Cujus el sic intrare in gloriam suam (Luc. xxiv ) .'
sub uiribra pauperes Christi qui sunt cceli animalia Et timuerunt. Malthceus: Porro homines mirali
deleclantur habitare. sunt, dicentes: Qualis est, elc ( Mattlt. vm.) Non
Seihinalum fuerit. A Christo sive ab homine in ergo discipuli, sed alii qui in navi erant miraban-
terra, vel in agro, id est in corde sud. Hic bomo tur, de eo dubitantes, cui mare et ventus obedirent.
est sensus rioster et animus, qul fOvens gramim Vel etiam ipsi discipuli recte homines dicti, quia
praedicationis humore fidei facit pullulare in agro necdum noverant polentiam Salvaloris.
pectoris sui. Minus est, elc. Quasi conteraplibilia
prsedicans, ct primo non creditur, quia praedicat CAPUTV.
Deum hominem mortuum, crucifixum, hoc eloqucn- VERS.1.— Etvenerunt, etc (BEDA.)Gerasa urhs
tiaeet sapienticephitosophorum comparalum minus insignis Arabise, trans Jordanem, juncta monti Ga-
invenilur. laad in triliii M^nasse, non longc a stagno Tiheria-
197 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 198
dis, in quo porci prsecipilati sunl, significat, elc, A < dicunt, qrria eam implere non possunt, adniiranles
usquead et qui erat longe, factus cst prope in san- lamen fidelem populum a pristina conversatione
guine Christi. sanatum.
VEBS.2. — Homo in spiritu. (ISID.)Homo iste des- VERS.17.—Et rogare cmperunteum. (RAB.)Ut Pe-
peralissimus est populus gentiura quem enumerat trus: Exi a me, Domine,qttia homopeccator sum, etc
Aposlolus.Elatus, superbus, immundus, sanguina- (Lttc. v.) Ne tangant arcam Dei, ut Oza.
rius, idotolatra, ignomiiiiosus, etc, usgne ad flagel- YERS.19.—Vadeindomum tuam. (BEDA.) Sic quis-
latoenimstultosapiens sapienlior fit vel prudeniior/ quepost resurrectionem peccatorum in conscientiam
VEBS.3. — Et neque catenis, etc (BEDA.)Catenis bonam redeal et propter aliorum salutera Evange-
et corapedibusgraves, et duoeleges gentium signan- lio serviat: ut post cum Chrislo quiescat, ne dum
lur, quibus peccata in re eorum publica cohibeban- praeproperevuli jam esse cum Christo, negligal prse-
lur. Ruptis catenis (ut Lucas scribit) subito ageba- dicationis mysterium fralernce redemptioni accom-
tur a Domino in -deserto, quia etiam transgressis modatura.
illis legibus ad ea scelera cupiditale^raptabantur, (HIEB.)Homosanatus mittitur in domum suam, id
qucejam vulgarem excederent consuetudinem. est, in spiritualem legis observantiam : et praadicat,
VEBS.7. — Torqueas. (Io.) Magnum tormentum "' etc, usgue ad quia inoralia ad litteram observarida
ei a laesionebominis cessare, et tanto dimittit gra- srrnt.
vius quanlo possidet diutius. (BEDA.)Malthseus duos, Marcus et Lucas iinuiii
VERS.9. — Qnorf tibi nomen est ? (BEDA.)Non a dsemonecuratum dicunt, quia unus eorum clario-
quasi nescius interrogat, sed ut confessa publica ris nominis, est famosioris : et ideo turalio ejus
peste quam toleravcrat, virtus curanlis gratior ap- est famosior. Allegorice : Duo, gentes significanl de
pareat. Sed etiam sacerdotes nostri temporis qui duobus fihis Noe. Cuin enim Noe tres fllios genue-
per exorcismum doemones ejiciunt solent dicere : rit, unus assumptus est in possessionem Dci, duo
non aliler patienles posse curari, nisi quanlum sa- idolis dedili.
pere possunt, omne quod a daemonibusvisu, auditu, YERS.22. — El venit quidam, elc (HIER.) Post
vel quolibet sensu corporis aut animi vigilanles dor- boecJairus archisynagogus venit, quia cum intra-
mientesve pertulerunt, patenler confiteanlur. verit plenitudo gcntium, tunc omnis Israel, etc, us-
Legio mihinomenest. (ID.)Significal populumgen- que ad Abraham el Moyses et Samuel rogant pro
tilera innumeris idololatriaecultibus rriancipatum :cui plebe mortua, et sequitur Jesus preces eorum.
contra, est, etc, usgue arf reprobos autem plures (BEDA.)Jairus illuminans vel illuminatus : quia
seclse quam lingusedissociando confundunt. " verbis viicepopulum illuminavit : et ut hoc
posset,
—
VERS.12. Mitte nos. (ID.) Lucas : Et rogabant a Spiritu sancto illuminalus est.
eum ne imperaretillis, ut inabyssum irent(Luc. vm). VERS.25. — Quoniamfilia mea. (BEDA.)Lucas :
Sciebant ergo atiquando futurum ut per advenlum Quia filia unica erat illi fere annorum duodecim, et
ejus miiterentur in abyssum, non futura,etc, usqtie luvc moriebalur (Luc. vm). Filia Archisynagogi est
ad nam nisiquis porci more vixerit, ineum diabolus Synagoga sola legali inslittitione, etc, usgwead su-
polestatem non accipit, nisi forle ad probandum, bilo errorum languore conslernala , spiriluales vias
non autem ad perdendum. desperabiliter omisit.
VERS.13. — Grex prwcipiiatus est. (BEDA.)Quia YERS.24. — Et Comprimebant.Dum ad puellam
jam clarificata Ecclesia, et liberalo populo gentium sanandam vadit, a turba comprimitur : quia Judceis
a doemonumdominatione, in abdilis agtint sacrile- salutis monita proebens, quibtis ccgram corum con-
gos ritus, etc, usque ad quoniam ob unius horainis scienliam erigeret, noxia carnalium populorum con-
salntem duo miUia porcorum suffocantur. suetu-dinegravatus est.
VERS.14. — Qui autem. Quia quidam primates YERS.25. —Etmutier, etc Pergente Domino
impiorum,quamvis Christianam legem fugiant, po- -» ad frliarn archisynagogi, morbosa mulier annis duo-
tenliam tamen cjus stupendo el mirando per gentes decim proeripit sanitatem, et post filia sanata est
-~" et suscitata est : quia sic dispensata est salus hu-
praedicant.
VERS. 15. — Et videntillum. (BEDA.) Lucas: Seden- mani generis, ut primo aliqui ex Israel, deinde
tem ad pedesejus : quod signat eos qui a peccalis plenitudo gentitim, et sic omnis Israel salvus flet.
correcli sunt, fixa mentis intentione vesligia Salva- (BEDA.)Nolandum quod puella duodenis et mulier
toris quoesequantur, intueri. duodecim annis sanguine fluxit, etc, usgue ad haec
Vestitum. Virtutumstudio.quodvesana menleper- dum Cbristus Judaeam sanare discernerct, jam pa-
diderat. Unde filius prodigus" ad patrem rediens, ratam aliisque promissam salutem spe certa proe-
mox stola prirna cum annulo induitur : quia qrris- venit.
quis vero corde pcenitnerit polest donanle Chrisli VERS.26. — Mulla perpessa, elc (1D.)Falsis theo-
gratia pristina juslrtise opera, de quibus ceciderat, logis, phildsophis, legum ssecularium doctoribus,
cuin annulo inviolatcefidei recuperare. qui se utilia vivendi pToecepladare promittebant.
Et limuerunt. Multienim antiqua suavitate delec- Doemonesquoque, etc, usguearf cceperunt languoris
tati honorarc se, sed pati nolle Cliristianam legem sui et sperare et inquirere remedium.
193 WALAFRIDl STRABl FUL». MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 200
YEBS.27. — Venit in turba. (ID.)Si quis milti tii«-"A
A cogitationes spargit, ad considerationem sui sese
nistrat, me sequatur (Joan. xn). Et alibi : Post nullalenus coUigit.
Dominum Deum ambulabis (Ose. xi). Vel quia Deum VERS.41. — Tatitha cumi. In Syro sermone qnem
praesenlem in carne non videt, sed post ad tidei evangelislaponit, non plusest quam : Puella,surge.
agnitionis gratiara, elc, usque ad sacramentis Evan- Sed forte ad vim Dominicaejussionis expriroendam
gelicis, quasi suis vestimentis , fonles obsceui san- hoc addidit: Tibi dico, sutge, et magis sensura lo-
guinis eraundat. quentis quam verba intimare curavil. Sic soepeapo-
VEBS.31. — Tetigit. (BEDA.)Sola fidelis mulier stoli et evangelistcecum aliquod testimonium assu-
Dominum tangit, quem passim comilans turba com- munt, magis sensum qiiam verba ponunt.
primit. Quia qui diversis inordinale gtomerantium (HIER.)Ad pucllarn dicilur Talitha cumi, id esl,
haeresibus, vel perversis moribus gravatur, solo PueUa, surge. Archisynagogo, etc, usgue ad unde
fideli Ecclesiae corde tangitur; unde : Noli me tan- dicitur : Credidit Abraliam Deo, el reputatum ett ei
gere : nondum enim ascendi ad Palrem meum (Joan. adjustiliam (Jac.n).
xx). Quia veraciter tangere est eum cequaletruPalri (BEDA.) Quod Christus tres mortuos suscitavit, tria
credere. genera animarum significal. PueUaro suscital, etc,
(HIEB.) Septima virtute susciiatur mortua, sed I usgue ad quartum mortuum annunliante discipulo
inter viam tangit fimbriam retro mulier sanguina- audivit: sed quia vivi qui pro eo precarenlur de-
ria, quse cum salute substantiam , etc, usque ad fuerunt: Dimitte, inquit, mortuos sepelire mortuos
cymhalum confessionem; malum punicum, martyrii suos (Matth. VIII).
voluntatem significat et virtutum candorem. CAPUT VI.
VEBS.33. — Jlfuiier autem. (BEDA.)Ecce quo ten-
debat interrogatio, ul mulier scilicet confiteatur ve- VERS.2.— Undehuic, etc Mira caecitas. In faclis
ritatem diuturnce infirmitatis, el subitcecreduUlalis et dictis Christum cognoscere possunt, ob solam
et sanationis : et ita ipsa confirmaretur in fide et generis notitiam contemnunt.
alus prceberet exemplum. VERS.3. — Faber. (BEDA.)Qui operatur igni et
VERS.35. — Adhuc, etc (BEDA.)Muliere sanata spiritu; unde : Ipse baptizabit vos in igne et tpirilu
statim nuntialur puella mortua : quia Ecclesia gen- (Joan. i). Faber est qui fabricatus est auroram et
tium a labe vitiorum curata,et ob fidei merilum,etc, solem.
usgue ad sed quod hominibus esl impossibile, Deoest YERS.i. — Non est prophela. Prope naturale est
possibile. ,_ cives civibus invidere quia non opera, seJ infantiam
VEBS. 56. — Archisynagogo. Archisynagogus quam viderunt recordantur.
coetus est doclorum legis de quibus : Super calhe- (ISID.)Comilatur saepcvilitas origmem. Ut, Quis
dram Moysis sederunt scribm et Pharismi (Matth. est filiut Isai (IIJ Reg. xn). Sed : Humilia Dominus
xxvin). Qui si credere voluerint, etiam subjecta eis respicit, et alta a longecognoscit(Psal. cxxxvrj).
Synagoga salva erit. VERS.5. — Et non poterat, etc. Ne cives incre-
VERS.37. — Et non admisit, etc (BEDA.) Blasphe- dulos pejus condemnaret faciens raullas viriutes.
mis et irrisoribus non sunt revelanda mysleria, sed Vel quia in patria sua despicilur, paucas ibi virtu-
fidelibus qui honorent. Unde alibi : Justificata est tes fecil et signa, ne penitus excusabiles sint. Ma-
sapientia ab omnibusfiliissuis (Matth. xi). jora quotidie in genlibus signa facit, non tam in
VERS. 38. — Flentes et ejulantes. (\t>). Lwtentur corporura sanatione quara animarnm.
omnes qui sperant in Domino,et in mternum exsulta- VERS.6. — Et mirabatur. (BEDA.)Non quasi de
bunt, et habitabis in eis (Psal. v). Hanc lcetiliam improviso, sed quasi mirandum oslendit, quia nec
merito infidelitatis Synagoga amisil : et ideo inter prophelis credunt, nec ipsi quem prcesentem cer-
flentes et ululantes morlua jacet. Sed Jesus eam nunt.
funditus interire non patilur. -T) VERS.7.— Etvocavit. (HiF.R.)Mittunturduodecira
VERS.39. — Non esl mortua. Mihi, in cujus dispo- aposloli , et datur eis polestas prsecepta doccndi ut
sitione et anima recepta vivit, et caro suscilanda comitetur verbum siraul et factum : et cum pro->
quiescit. Hinc mos est Christianis, ut morlui qui missis invisibiUbusvirlutes misceantur, et sic cum
resurrecturi non dubitantur, dormienles vocentur ; ungunt cegrosoleo, infirmitatera fidei virtute corro-
unde : Nolumus vot ignotare, ftattes, de dotmienti- borant.
bus(IThess.iy). El dabat illis, etc Benignus Dominus et magister
(BEDA.)Cum anima quce peccaverit moriatur, ea non invi iet discipulis et servis potestatem suam.
tamen quam Dominusad vitam aelernam praevidet, Sed ipse poteslate sua agit, iUi sua infirmitate, si
nobis quidem morlua fuisse, sed ei obdormissenon quid agunt, et Domini virlutem confitenlur diceu-
incongrue dici potest. tes : In Jesunomine surge et ambula (Act.nr).
VERS.40.— Ejectis omnibut. (ID.) Turba ejicitur VERS.8.— Ne quid lolterenl, etc Tanta sit in Do-
ut pueUa susciletur : quia nisi soecularium curarura mino fiducia, ut nihil deesse cerlissirae sciant, ue
multitudo a corde ejiciatur, anima quae intus jacet durasibi providentiemporalia, minus aliisprovideant
moriua non suscitalur. Dum enim se per universas ceterna. .
 201 GLOSSAORDINARIA.— EVANG.MARCI. 204
• (BEDA.)Mattheus et Lucas memorant DominumjA maria. Tempore vero Juliani, etc, usguead expur-
discipulis dixisse, ut nec virgam ferrent : Marcus gato a sordibus templo Serapis ossa eadem ibi po-
ne quid tollerent nisi virgam. Sed illi realiter virgam suit, et basilicam in honore sancti Joannis conse-
accipiunt. Marcus per virgam potestatem accipiendi cravit.
necessaria a subditis intelligit. VERS.30. — Et convenientes.(HIER.)Ad tocura
VERS.9. — Calceatostandaliis. (ID.) Ut pes ne- unde exeunt flumina redeunt. Deo gratias semper
que tectus sit neque nudus ad terram, id est, nec referunt super his quseacceperunt.
Evangelium occultetur, nec terrenis commodisin- Omnia. Non solum quseipsi egerant et docuerant
nitatur. apostoli Domino renuntiant, sed etiam quse Joannes
Ne induerentur duabus lunicis. (ID.) Quod est ut eis docentibuspassussit. Vel sui velejusdem Joannis
simpliciter ambulent, non dupliciter. discipuli,sicut Matthaeusscribit.
VEBS.11. — Excutite pulveremde pedibus. (ID.) VERS.31.— Venite seotsum. (BEDA.)Non solum
Pulvis excutitur de pedibus in testimoniurolaboris requisitionis causa, sed mystice significatquod, re-
sui, quod ingressi sunt civitatem, quod prsedicatio licta Judaea,quoe,elc, usquead venil seorsum, ducit
usque ad illos pervenerit. Vel quod nihil ab eis acce- quos eligit, ut inter male viventes mala non alten-
perintadvictumnecessarium qui EvangeUumspreve- B dant, ut Lolh in Sodomis, et Job in lerra Hus, et
runt. Abdias in domo Achab.
VERS.13. — Et ungebantoleo. (ID.) Jacobus di- Requietcite.Utavesin ramis sinapis. Pusilla hic re-
cit: Infirmalur quis in vobis? inducat ptesbyletot quics sanctis, longus labor : sed post dicitur iUis ut
Eccletim,etorenttuper eumungenleteumoleo(Jac. v), requiescant a laboribus suis.
etc Unde patet ab apostolis hunc morem esse tra- Etant enim, etc. (HIEB.)In arca Noe animalia quoa
ditum ut energumeni et aUi oegrotiungantur oleo a inlus erant, foras mittebantur, et quce foris erant,
pontificeconsecrato. intus erumpebant. Sic in Ecclesia Judas, elc,
VERS.14. — Et audivUrex. (ID.) Lucas (Luc.ix): usgue ad lunc cessabit ventus et procella, Jesu se-
Audivit Herodet tetrarcha omnia qum fiebant, etc. dente et regnante in navi, quceest universalis Ec-
UndeinteUigendum,aut confirmatumeura ex aliorum clesia.
verbis credendo dixisse, aut adhuc hcesitando,etc, VERS.32.— Abietunt indeterto. (BEDA.)Petendo
usguead non resurrexisse, sed sublevatumcsse fur- sotitudinern fidem turbarum an se sequatur explorat,
tim credere maluerunt. et exploratara digna mercede remunerat. Turbce
VERS.17. — Philippi fratris s»i. (BEDA.)Vetus autem non jumenlis, non vehicuUs, sed proprio la-
historia narrat Philippum majoris Herodis fuisse G bore pedura, iter deserti arripiunt, et salulis desi-
filium, et fratrem Herodis sub quo passus est Do- derium ostendunt. Rursus ipse excipiendo fatiga-
roinus, et duxisse Herodiadem, filiam Arethae, et los, docendo inscios, sahando aegrotos, recreando
poslea Aretham ortis simultatibus filiam suam tu- jejunos, quanlum devotione credentiura delectetur
lisse, et Herodi inimico Philippi in dolorem ipsius insinuat.
nuplus copulasse.Egesippusvel Josephus tamen longe VERS.33. — Et pedetttet. Nota quia non in aliam
aliter. maris ripam sine Jordanis navigio pervenerunt. Sed
YEBS.18. — Non licet tibi habere, etc (ID.) Qui transito aliquo frelo vel stagno, proximos ejusdem
venerat in spiritu et virtute Elise, Herodem arguit et regionislocosadierunt,quo etiampedestres indigentc
Herodiadem,sicut, etc, usgue ad homo enim ad la- pervenire poluerunt.
borem nascitur, et sancti per morlem transeunt ad YERS.34. — Et misettus est. (BEDA.)Quomodo
requiem. misertus sit, Matlhoeusplenius exponit hoc modo :
YERS.23— Et juravit. (BEDA.)Non excusatur a Et misettus est eis, et cutavit languores eorum. lloc
perjurioper juramentura. Ideo enim forle juravit, ut est enim pauperum et non habentiura paslorem ve-
oceasioneminveniret occidendi. Et si illa patris aut raciter misereri, el viam veritatis aperire, et lan-
matris interitum postulasset, non utique concessisset' guidos curare el jejunos reficiendo ad laudem su-
Herodes. pernae largitalis animare; quae sequenlia eum fe-
VERS.26. — Et conttisiatus, etc (ID.)Consuelo cisse declarant.
more Scriptursecontristatus, non re, sed multorum VERS.35. — Et cum jam hora. Die declinata Sal-
opinione. Sicut et ipse Joseph, etc, usgue ad ut valor turbas reficit, quia vel fine saeculi propin-
sub occasione pietatis impius fieret. quante, vel cum sol justilice pro nobis occubuit, a
' YEBS.27. — Caput ejus in ditco. (ID.)Caput legis diutina spiritalis inediaesumus liberati fame.
quod est Christus, a corpore abscinditur, etc, ut- (BEDA.)Christum deserta gentium petentem mul-
que ad Christus autem, qui est lux mundi, cum inci- tae fidelium catervce relictis mcenibuspriscoe con-
piunt crescere dies. versationis, neglectoque variornm dogmatum prce-
VERS.29. — Et tuierunt." (ID.) Josephus narrat sidio, sequunlur, et cum primum nolus in Judcea
Jdannemvinctum,in castellumMacherontaadductumi Deus, tunc exallatus est super cceloset super omnem
ibique truncatum. Ecclesiastica narral historia, in terram gloria ejus.
Sebasteurbe Palcesiinse,quaedicta est quondam Sa- — Dateiltis.Provocataposlolos ad fra-
~'' VEBS.37.
PATROL. CXIV. 7
 W* WALAFRIDISTHABIFULD. MON.<OPP.PAftS 1. — THEOLOGICA. 204
ctionem pcfltls.iit illis se non habere testantibus, Aliis ut in omnibirsbonis qwe Sfgmii»fc*ma*Sfavoris
magnitudino signi notesceret. Et insintrans, quia ^retributionemvitemus: nenos operatio vrrwtom ad
quotidie per eos jejuna cofda sunt pascenda, cum concupiscentiam flectat temporaHnm.Quod ipse Do-
eorum exemplis vel verbis ad amanda ccelestiasus- minus nebis insiiMians,cura hi qui virtutes ejas ad-
citamur. Notandum, quod hoc panum miracohim mirabanlur, regem eum facere veWerrt,fugit in raon
Joarmes scrrpturus praemisit,quod proxrmnm esset tem Oreire.Crucifix*ribus prorapiiis occurrit, ut
Pascha. Matthccuset Marcus hoc, intetfecto Joarihe, «cilicet parali simus ad adversa toleranda, cauli ad
continuo esse factnrn dicunt: imdVaflligituT Joan- -hlandimenta sS arriserint, ei ne nOs, *si atBnant,
nem imrainente Pascha fuisse flecollatum, et alio se- emolliendo decipiant, crebris a Domino precibus
qttente Pascha crucifixuin Dominum. implorr-mws.
VERS.38. — Quinque. (BEDA.)Qtrrnqtm panes, Ad Bethsaidam. (BEDA.)Bethsaida Civitas est in
quinque Mosaiccelegis libri, qiiibus dfvhiceceierni- ^Jaffilaea Andrece et Petri et Philippi prope stagnum
tatis cognilio, muhdi creatio, cursushabeiifissceculi, 'deriesareth. Sfed-Marcus dicit, etc, usgue nrf quce
ietvera Dep servieiidi religio, etc, Usquead ad ul- ariibcesuht civitates in Galilcea juxta stagmim Ge-
timum vero magnd munere dfat electis nt edanl et tiesareth : quod etiam Tiberiadis a Tiberiadb civi-
bibant super mensam suairi in regrio suo. * late sic •vocatur. ,
VERS.39. — Sccundum conlubetnia. (ID.)Diversi VERS.46. — Abiitin montem. (ID.) B.eneoratqui
discubitus, alstincfi ordines ecctesiarum qui unam T*dum brahdo quserif, aterreriis ad stipeiiora pro-
eatholicam fadiuut. gVedtens,verliCeWicurice subliraioris ascendit. XJui
YERS.40. — Per cenienos et quinquagenos. Per de divitHs,erc, iistfne ad Oninli quae vult potest,
quinquagiritajiiliilceireqtties.Qukiquagenariiisautem quia advocattis etjudex rioster est; alterum pietaiis
brsduclus Ceritiimfacit; et ideo utriusque quietis per- TofnH:hirH, alterum potestatis Insigiie.
feclionein signiucat, sciliCet, corporis et meritis. Qiti YERS.47. — Et ipse solus, Ctc. "Qul aliquando
enim quiescit ab aclibus pravls, requiem habet cor- omhirio in pericnfls Eccleslani deseruisse videtur;
poris. Qui autem a cogitatibnibus etiam perversis, *unde:Uiqriid, Domirie,recessUtilonge(Psal. x)? etc.
requiera habet mentis.. Sedquia differt anxirium, rioriaurert subsidium.
Bene auleiri super viride fenum discuiriberites, VERS.48. —'Et circa quartam,, (BEDA.)Slationes
Dei pasiuntur alimeiitis, qui per studium abstinen- et vigiliaemilitares, horarura spatio dividuntur : pa-
lice,calcalisillecebris carnis, audiendisimplendisque tet ergo eos, elc, usgue ad Lucifer namque tres
verbis Dei operamimperidurit. _ horas noctis, id est, totam vigUJammatutinaai W»-
Ideo alii quinquageni, alii centeni, quia requiesci- ^1 minare djcitur.
tiir prius a uialo opere, ut post sit etiam reqiries in Et volebat prteterkreeot. (In.) Utad faoram, scili-
rriente. sed conlinuo liberaii, pkis lihera-
VERS.41. — Et aiiepiis. fton "novacfharia creat -cet,jcenturbati:
tionis stiaemiraculum stupereni, et.ereptori suo, etc,
quia incarnatus, non alia quam quce scripta eratft
sed et usque ad Cum ambulaveris i» igjie, itoa combureris,
'prcedicat: legeni prdphetas mysteriis gravida et flammanon ardebit in te;
esse deinonstrat.
Et ante turbas dislrVbuit otsd- VER-S. 49. — Putatieriwi*. (jBetk.) Adhuchceretici
Fregit. ponenda
phantasma csse, nec veram camem de virgirie
piilis suis, quia sacramenta sanciis doCloribus,qiii •putant
bcectoto orbe prcedicent, patefecil. -assnmpsisse. Theodorss enim, etci, ttsgMead-et qua-
VERS.43.— El sustulerunl, elc (BEDA.)Secre- liler aon infuBi» pecniws eorporale pondtis haben-
liora mysieria quoe rudes capere nequeunt, perfe- tibus et materiale onus, deambulabat in humtdamet <
Nam duo- instabilem subsiantram.
ctipres diligeriter iriquirunt. per Cophinos,
decim aposloli: et per aposlolos sequentes doctores VEKS30. — Nolite timere. Prhna suoVentio est
i
Dguraniiir, foris despecti, intus salutaris cibi reli- pellere timorem; secunda, tempefeiatemprcesenlice
quiis ad alerida huriiiliura corda cumulaii. In cophi- shsevirlute compescere.Necmirum siDenimo asceri-
nis enim serviiia geruntur opera: sed ille eos panis dente in navim cessal ventus: quia in qudcunque
fragmentprum implevit, qui infirma mundi, ut fran- ijorde per gratlam sni amioris adest, moXQhiversa
vitiorum et adversaritisiffundlet matignorornspiri-
gaivelcorifuniat, elegit. >-
YEBS.44. — Quinque mtUia. (ID.)Propter quinque tuum bella qniescunt.
'sensus corppris. Hi Bomirium secuti, significant eos VERS.52. — Nonmim intellexetunt.JJ$EJ>\.)Mi-
qui in sceculari adliric habitu positi, exterioribas raculo panum, quod esset rerum cpndiio,rostendji.
juce jiossiderit bene itti norunt. Qu"trecte quraque Ambulando super ^iodas, quod totum corpus habe-
panibus aliintur : quia rieCdssedst u't tales legahbus bat Iiberum ab omni gravedine peccati. Placando
«dhuc praeceptisinstruanlur. *Quiantem mundo orii- yentos et undas, quod elemenlis domjaaretur os-
ninp renuntiant, et quatuor surit riiillia et septem . tendit. Sed carnales adhrrc discipuU magnitudife
pauibus refecli, hoc est evangelicaperfectione Su- quidem virtutum stupebant, sed divincemajestatis
bljraes, et spirituali gratia intus eruditi. veritatem non cognoscebant.
VERS.&&,— $i siatim coegit."Exemplura dat no- YERS.54. — Cognovetuht.Rumore, non facie vel
 ft05 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 206
magnitudine signorum: etiam vultu plurimis notus A idolothytum in quantum cibus est, in quantum Dei
erat. ereatura est, sed doeraoniorum invocatio hoc facit
VERS.56.—Fimbriamvestimenli.(BEDA.) Minimum immundum. Unde : Non poleslis bibete ealicem Do-
mandatum quod qui transgressus fuerit, miniraus tnini et calicemdmmoniotum (I Cot. x).
vocabitur in regno ccelorum: vel assumplionem Judoeise partcm Dei jactant, communes cibos vo-
carnis per quam veniraus ad Verbum Dei. cant, quibus omnes hoinines utunlur, ut ostrea,
Jepores, et hujusmodi aninialia, quse ungulam non
CAPUT vn. findunt, nec ruininant, nec squamosa in piscibus
VERS.1. — Et convenit/int. (ID.) Palet qtiam sunt.
vera sit confessio Doinini ad Patrem qua dicilur ; YERS.18. — Et vosimptudentes.Corripiunlur, quia
Quia abscondislihwc « sapienlibus el ptudentibus, e( quse pcr se patent, roystica pulant. Ex qup advcr-
revelasli ea patvulis (Matih. xi). Indocli vcniunt, in- tiinus vitiosuin esse audilorera, qui obscura mani-
firmos adducunt, ut vel fiinbriani ejus conlingant, ef /este, aut manifesle dicta obscure vult intelligere.
ideo cupita salute paliuiitur.Pharisoci vcro ct Scribae, YERS.19. — Et in secessum. (BEDA.)Hinc calum-
qui doctores populi esse debebant, non ad verbum nianlur quidara bserelici, quod Dominus physicse
audiendum, non quasi ad medicum, sedad quccstio- 9 ignarus putet. omnes cibos, elc, usque ad per oc-
pum pugnas concurrunt. cultos meatus (qpos Grccci porps vocant) ad infe-
YERS,2. — Communibusmanibus. (HJERON.) Im- riora dilabitur et in secessum vadit.
mundis, yel communibus manibus communionem (Auc.) Quocdamsic accedunt ut etiam mutent et
gentium significat. Munditia Pbarisceorum sterilis mutentur, sieut et ipse cibus amitlens speciem suam,
est, communio aposlolorum non tota exlendit pal- in corpus nostrum vertilur, et nos refecli in robur
mites suos usque ad raare. iVon lotis. De non lolis mulamur.
corporis manibus yituperant, cum in eorum operibus VERS.21.—De corde Iwminum. (BEDA.)Animce
zt-iliilimmunditice inveuiatur. Ipsi aqua exterius loti, locus principalis non juxla Platonem in cerebro, sed
conscientiaelivore intus sunt poUuti. juxta Cbristum in corde est. Arguuntur eliam, etc,
VF.RS.3. — Phariswi. (BEDA.)Superstitiosa ho- usgwead ut si pulchram mulierem nos crebro viderit
minum traditio crebrius lavari, ob manducandum et inspicerc, inlelligil nos.amare.
hujusmodi. Sed necessaria doctrina veritatis eos VERS.24. — Et inde sutgens. Relictis Scribis et
jubet, qui panera vitoequi de coelo descendit man- Pharisceis calumiiiatoribus, in partes Tyri et Sidonis
ducare desidcrant, crebro eleemosynarnm, alio- gecessit, ut Tyrios Sidoniosque ciu'aret. Neminetn.
rumque justiliae fructuum lamento sua opera pur- V (BEDA.)Quamvis latere non potuerit, rion lamcn
gare. faclum est quod voluit. Sed exemplum, etc, usgue
YERS.4. — Baplismata. Frustra vasorum bapti- ad ut filiain Syrophoenissse a dsemonio liberarel
smala servant, qui cordiura suorum et corporum et per lidem genlilis feininae Scribarum et Phari-
sordes oegligunt. Non enira boc de materialibus ma- sseorum perfidiam argueret,
nibus dictum est, sed pro menlium emuiuiatione, et VERS.25. — Muliet enim. Marcus dicit Dominum
operum castigatione, et anjmarum, sanctimonia et fuisse in domo, cum venit ad eum raulier. Matthreus
salute. dicit quod clamat post nos (Matth. xv); Per quod
VERS.5. — Quare discipuli tui, etc Mira stultitia! inuuit quod post arabulantem preces eraiserit. Venit
Filium Dei arguunt, quia non servat prsecepta.ho- ergo ad eiini mulier in doraum, sed quia Mailhoeus
minum. Manus autem, id est, opera non corporis sed ait: Non respondit ei verbum, dedil inlelligere quod
aniinoeiavandce sunt, ut fiat in illis Verbum Dei. arabo tacuerunt, et cum silentio ingressi sunt. Et ila
VERS.6. — Bene prophetavil. (UIERON.) Lalratum eaetera coulexuntur, quoein nullo dissentiunt.
Pharisseorum reprimii furca rationis, id est, Aloysi (HIER.)Mulier est mater nostra Roinana Ecele
et Isaiae increpatione, ut et nos hoereticos verbis sia. Nata, dscmoniaca occidentalis barbaries, cujus
Scriplurae vincere possimus. ^ fides fecit de cane ovem. Micas intellectus quaerit,
VERS.9. — Bene irritum. Falsam calumniam vera non panem infractum litteroecupit.
ratione confulat, quasi, Vos propler tradiliooem bo- (BEDA.)Mulier gentilis, sedcum fidead Dominum
minum praeceptaDei conleranitisetnegligilis, quare veniens Ecclesiam significal de gentibus collectam,
ergo meos discipulos arguilis, qui jussa seniorum quae pro filia, etc, usgue arf qui priscas suceper-
parvipepduni, ul custodiantmandata Dei ? fidiaemansiones relinquunt, atque in domum Dei, id
- YERS.11. — Vot autem dicitis.
(BEDA.)Consulens est Ecclesiam, pia se devolione transferrrnt.
Dqminus imbecilliuti, vel aetalum vel penuricepa- VERS.27.— Sineprius saturari filios. Quasi dicat:
rentura, prcecepit,etc, utquead qui verus Pater est, Fnturuin est ut et vos gentes saiutem consequainini:
oblatio Domini praeponatur. Tibi ptofuerit. (ISID.)bx sed pritis oportet Judaeds, qoi antiqua eleclione filii
iuos tuus consumitur, quod sacrilegium est. Vel Dei nomiuantur, pane ccelesti refici, et sic tandem
ioterrogative. Quasi dicat: Proderit tibi ? Nondebet: gentibus vitae pabula minislrari. Filiotum. (BBDA.)
Koc metuentes patres aflkiebantur inedia. Mira conversio : nam Israel quondara filius, nos
VE»S. !§•—NikU ett extra, etc. (BRDA.)Nec. caues. Pro diversitaie fidei ordo nominttriimutalur.
 207 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 208
De illis dicitur : Citcumdederunt me canes mulli AUnguaramuti ut loqui valeat, tangit, cum ora diu
(Psal. xxi). De nobis : Atias oves habeo, quce non bruia ad verba sapientioe proferenda conlactu suce
suntex hoc ovili (Joan, x). pielalis informat.
VERS.28. — De micis. Non integros cibos digna VERS.34. — Et suscipiens, etc (HIERON.)Inge-
sum recipere, reliquiis catellorum conlenta sum, ut muit. Gemere nos docuit, et in ccelumthesaurum
sic veniam ad panem integrum. (BEDA.)De micis, etc nostri cordis erigere, quod per compunctionem cor-
Mensa, scrfptura, unde : Parasti in conspectu meo dis a frivola carnis laetitia purgatur, ut dicilur: Ru-
mensam, etc(Psal.xxu). Micaepuerorum,etc.,usgue giebamagemitu cordismei; Domine, ante te omnedeti-
ad ut ad speranda superna quce a Domino promissa derium meum, etcEf ai(illi :Ephpheta,quod est Adape-
sunt prcemia in ccelo, merito se humilitatis erigant. rire. CordecredUurad jus,tt(tam(Rom.x),etc Et slatim
VERS.29. — Propter hunc setmonem. (BEDA.)Hic apertm, etc Aures apertce sunt ad hymnos et cantica
datur exemplum catechizandi etbaptizandi infantes, et psalmos. Solvitur lingua, ul eructet verbum bo-
quia per fidem et confessionem parentum in baptismo num, quod non possunt nec minaenec verba cohi-
liberantur a dcemonio parvuli, qui necdum per se bere vel prohihere. Unde Paulus : Ego vinctus sum,
sapere vel aliquid agere boni possunt aut mali. sed verbumDei non estatligatum in me (I Tim. ll).
- VERS.31. — Tyri. (HIERON.) Tyrus angustia si- B YERS.36. — Et prmcepitillis ne cui dicetent. Non
gnificans Judaeam, cui Dominus : Coangustatum est in virtutibus gloriandum esse docuit, sed in cruce et
stratum el pallium breve, utrumque operite non potest, in huraiUatione. Quanto autem eis, etc. Civitas in
ut transfetat se ad alias gentes(Isai. xviu). Sidonem. monte posita undique circumspecta abscondi non
(HIERON.) Sidon, venatio, fera indomita, nostra regio potest (Matth. xv): humiUtas semper praecedit glo-
vel natioest. Decapoleos. (BEDA.).Regio decem ur- riam.
biura trans Jordanem ad Orientem. Quod autem di- Adapetite. Ad aures proprie, Aures enim ad au-
citur: Venitad mate Galilmm intet medios fines De- diendum aperiendse, lingua ut loqui possit erat sol-
capoleos, non ipsos eum Intrasse signifieat, neque venda. Uride sequitur: Statim apertw, etc
enim roare transnavigasse dicitur, sed usque ad YERS.35. — Et toquebatur recte. (BEDA.)llle solus
mare venisse, atque ad locum qui medios fines De- recte loquitur vel Dominum confitendo, vel aliis
capoleos longe trans mare posilos respiciebat. prsedicando, cujus auditum ut ccelestibus possit au-
(HIERON.) Salvator ad salvandas gentes ab apo- scultare et Obsecundaremandatis divina gratia refe-
stolis deducitur, et docet quod adolescenti interro- rat. Cujus Iinguam Dominus tactu sapientice, quce
ganti respondit: Nosti mandata, hmc fac et vives ipse est, ad Ioquendnm instruit. Hic talis dicere po-
(Luc. xvm). C test: Domine, labia tnea aperies (Psal. v), etc
VERS.32. — Surdum et mulum. (BEDA.)Qui scili- VERS.36. — Quanto autem eis prmcipiebat, etc.
cet, nec aures verbis Dei audiendis, nec os prn lo- Sciebat ille qui omnia novit antequam fiant, quod
quendis aperit. Quales necesse est ut hi qui audire magis prcedicarent, et hoc prsecipiendopigris voluit
et loqui verbum Dei longo usu didicerunt, Doraiuo ostendere, quanto studiosius quantoqne frequentius
sanandos offerant, ut eos quos humana fragUitas ne- [ferventius] praedicare debeant, quibus jubet ut prae-
quit, gralice dextera salvet. dicarent : quando iUi qui prohibentur tacere non
(HIERON.) Genus humanum tanquam unus bomo poterant.
varia peste absumptus in protoplasto, ccecatur dum CAPUT VIII.
videt, surdus fit dum audit, dum odorat emungitur, VERS.2. — Misereor super turbam. Quia verus
obmutescit dum loquitur, roancus fit dum manus homo miserelur et compatitur affectu hiimanaefragi-
erigit, incurvatur dum erigitur, hydropicus fit duin lilalis. Quod de septem panibus et paucis pisciculis
concupiscit, claudus dum progreditur, lepra suffun- quatuor millia hominum satiavit, divince potentice
ditur dum mundatur, dcemone impletur dum divini- opus est contra Eutichetis errorem.
tatem appetit, moritur morte dum audacter excusat. Triduo sustinent. Quare triduo sustinerent Mal-
Et deprecabantur. Incarnationem Domini prophetce " thseus dicit sic (Matth. xv): Et ascendensin moniem
et patriarchae cupiebant. sedebat ibi, et accesserunt ad eum, etc. Turba triduo
VERS.33. — Et apprehendenseum, etc Seorsum a Dominum sustinet propter sanationem infirmorum
lurbulentis cogitationibus et actibus inordinatis ser- suorum, cum electi quique fide sanctae Trinitatis
monibusque incompositis educitur qui sanari mere- lucidi Domino, pro suis suorumque peccatis, animce
tur. Digiti qui in aures mittuntur, verba Spiritus peccantis, scilicet, languoribus instanter supplicant.
sancti, de quo dicitur: Digitus Dei est hic (Exod. Turba multa triduo Dominum sustinet, cum mul-
vm). Et: Opera digitorum tuotum sunt cceli(Psal. titudo fidelium peccata sua per poenitentiam decli-
vm). Tetigit linguam, etc. Spuma de carne Domini, nans ad Dominura se in opere, in locutione et cogi-
divina sapientia, quae solvit ignorantiam humani ge- tatione convertit.
neris, ut dicat: Credo in Deum Patrem omnipoten- (BEDA.)Hoc miraculo designatur, quod viam prse-
tem, etc. Seorsum. (BEDA:)Prima salutis via est de senlis saeculi, aUler incolumes transire nequimus,
turba educi. De turoa educit Dominus infirmuro, alimento verbi sui Christus nos reficiat. Hoe vero
cummentem peccatis, elc, usque arfexspuens ergo typice, etc, usgtie arf ipse ab infimis delectationibus
 209 GLOSSAORDINARIA.—EVANG. MARCI. 210
abstraclam pane cceli reficit, atque ad appetitum A dan. Sed non est dubitandum eumdem locum esse
supernae suavitatis cibi spiritualis dato pignore ac- sub utroque nominc Nam plerique codices habent
cendit. Magedanetiam secundum Marcum.
VERS.5. — Si dimiseroeos. Quia conversi pecca- VERS.11. — Qumtentes,etc Quasi ea quae vide-
tores in prsesentis vitsevia deficiunt, si in sua con- rant, non fuissent signa. Sed quid qucerant per hoc
scientia sine doctrinaepabulis dimittantur. determinatur, de ccelo, vel in morem Eliceignem de
De longe. Moraliter. Qui nihil carnalis corruptionis sublimi, vel ad similitudinem Samuelis sestivotem-
expertus, ad servitutem Dei feslinat, de longinquo pore mugire tonitrua, vel fulgura vel imbres, quasi
non venit; qui eliam nulla impudicitia, nullis flagitiis non possent et hseccalumniari qui ea calumniaban-
inquinatus, solum autem conjugiumexpertus, nec tur quse oculis vidcrant, manu tangebant, utilitate
isle de longinquo. Alii post multa flagitia veniunt: sentiebant. Ycl signa de ccelo, manna, ut qui paucis
el ideo de longinquo. panibus multa hominura millia saliavit, nunc sicut
VERS.5. — Septem.(BEDA.)Mysterium est Novi Moysesroanna ccelitusmisso populuraomnem passim
Teslamenti, in quo septiformis Spirilus gratia ple- reficiat. Unde Joannes post edulium panum turbas
nius creditur et datur. Nec sunt panes bordeacei, qusesisse dicit : Quid opetatis? Pattes noslti mandu-
sicut iUiquinque de qtiibus quinque millia hominum B cavetunl manna in desetto (Joan. vi), etc
saliata sunt, ne, sicul in Iege, vitalis animoealimen- YERS.12. — Si dabitut. (AUG.)De concordia
tum corporalibus sacramentis tegeretur. Hordei evangelistarum. In Marco ita scriptum esse dicit:
enim medulla tenacissima tegitur palea. et signum non dabitur ei.
(HIER.)Septempanes, septem dona Spiritus sancti. (BEDA.)Generationi isti, id est tentantium Deum
QuatuormiUia, annus Novi Testamenti cum quatuor et contradicentium verbis ejus, non dabitur signum
temporibus.Septem sportce,seplera priraceEcclesice. de ccelo, quod lenlantes, etc, usgue ad ad imposi-
Fragmenta panum mystici intellectus primce sepli- tionem manuum aposlolorumgraliam sancli Spirilus
manae sunt. Pisciculi benedicti : libri Novi Testa- deccelo plurimis credenlibus infudit.
menti, quomodopiscis assi partem resurgens postu- VERS.15. — Ascendilnavim. (ID.)Septera sporlis
lat, et piscem superpositura prunis discipulis in modo implelis, statim ascenderunt in naviculam, ct
captura piscium porrigit. veneruutin flnes Magedan,et ibi navigantibus dictum
VERS.6. — Super tetram. (BEDA.)In refectione est quod caverent a fermento Pharisaeorura et sad-
quinque panum turba supra fenum discubuit; quse ducoeoruni. Sed Scriplura dicit quod obliti sunt pa-
aulem septera panibus reficienda est, super terram nes lollere, in quo oslenditur quod modicarocuram
discumbere prcecipitur: quia perlegem carnis, etc,' C carnis haberent intenli Doroiniproesentiae.
usgue ad hic autem remota omni cupiditale carnali VERS.17. — Quid cogitatis.(BEDA.) Accepta occa-
convivasNovi Testamenli spei permanentis firma- sione, docet quid significentquinque panes el seplem,
mentum tanquam ipsius montis soliditas iiutlofeao et pauci pisciculi, quinque millia hominum aut qua-
interposito conlinet. tuor. Si enim fermentum Pharisseorum et Herodis
VERS.7. -- Piscicutos. (\j>.)Sanctos illius tempo- traditiones perversas et hserelica significat dogmata,
ris, per quos eadem condita est Scriplura : vel quare cibi quibus nutritus est populus Dei non ve-
quorum ipsa Scriptura, fidem, vitam et passiones ram doclrinam integramqoe significal?
conlinet; qui de fluctibus soecuii erepti, et divina VERS.23. — Et exspuens. (ID.)Sputum ab inlus a
benedictione consecrati refectionem nobis, ne in capile Domini procedit. Manus vero membra cor-
hujus mundi excursu deficiamus, vitae suaeet mortis poris exterius posita. Exspuens ergo in oculos coeci,
suse exeraplopraebuere. manus suas imponit, ut videat: quia coecilaiem
VERS.8. — Mandticaverunt. (ID.) Sunt multi qui humani generis et per invisibilia divinoepielatis dona
quamvisomnia sua relinquere, et altiora htijus mundi et per ostensa a foris sacramenla assumpta huma-
nequeant implere, tamen esurienteset sitienlesjusti- nitatis abstersit.
tiam saturantur, cum audientes mandata Dei ad D Quemuno verbo totum simul curare polerat, pati-
vitam perveniunt seternam. latim curat, ut magnitudinem humanac coecitatis
Quod superaverat.(ID.) Altiora praeceptavel ex- ostendat: et quae vix et quasi per gradus ad lucem
bortamenta, elconsilia, quaegeneralis fideliummul- redeat, et gratiam suam nobis indicat, per quam
titudo nequit attingere, sicut liic : Si vis perfeclus singula perfectionis incrementa adjuvant.
ette,vadeet vendeomniaquwhabet (Malth. xix), etc VERS.24. — Video homines, etc (HIER.)Omnes
Seplem spottas. Seplem sportce, Spiritus sancti cestimat sibi superiores, se indignumjudicans : ut
gratia sepliformirepleti. Fiunt enim sportaede junco, David se vocari hominem, sed canem morluuro et
et palmarum foliis. Juncus nascitur super aquas, pulicem unum. Primo autem, etc, usgue ad huic
palma viclorem coronat. Sancli quoque ne ab hu- Dominus secunda impositionemanuum, lucem omnia
more aeternitatisarescant, in ipso vitaefonte se col clara videndi reslituit : scilicet quid credendum,
locant, et aeternccretributionis palmam exspectant. quomodo vivendum, quseproemiasunt speranda.
VERS.10. — El statim. Pro hoc in Matthceohabe- VERS.25. — Deinde iterum, etc. (HIER.)Ut clare
mus: Ascenditin navicutam, et venil in finet Mage- videretomnia, id est per opera visibilia invisibiUa
 »1 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. «2
inteHigeret, et quce oeuius non vidit, et clarum, A menti in terram cadere, ut muituni fructum afferat.
.animtc suaestatum post rubiginem peccati mundi cor- VERS.34. — Si qtiis vuli, elc (BEDA.)Pestquam
dis oculo contemplaretur. Beati enim mundo corde, mysterium suae passionis et resurreclionis osfendit,
qtioniam ipsi Deum videbunt (Malth. v). borlatur omnes ad imitandum passionis exeraplura,
VEBS.26. — Et misil. (HIER.) Ut videret iu se et omnibus salutem promittit animarum. Sedperfe-
quod ante non vidit. Non enim putat desperamshomo ctioribus, quanta passrirus qudd a mortuis resurre-
de salule omtainoposse se quod facere iliuminatus ctorus esset aperuit, forriiam tribuens prcedicdndi,
per spem poieSt perlicere. nt scilicet, pro suo quisqriemodo instruatur, ndque
Mygtiee.Admdnet Dominus omnes qui agnitione infirmis altiora commiltantur.
veritatis illuslrantur, ut adcor redeant, et quantum • Deneget.Worivalel apprehendere qood Ullra fpsum
Sibi donatum fuerat sollicila mente perpendant, et est si nescierif maclare quod est. Nisi quisa se^
beneficiis Dei digna operatione respondeanl. metipso deliciat, ad Deum.qui supra ipsum est, iion
Nemitii dixeris. (BEDA.)Quod sanationem silere appropinquat. Tollat crucem. Vel per abslinentiam
jubet, exemplum est suis, ne si miranda faciant, fa- macerando corpus, vel per compassionem aninmm.
vorem quserant, sed divinis aspectibus sint placere De corpore dicil Paulus : Casligocorptts meum, etin
contenti. B servitutem redigo (II Cor. ix), etc Idem de compas-
VERS.27. — Quem me dicunt ? Pulchre primo sen sione aniini: Quis infirmatur, et ego non infirrriort
lentiam hominura interrogat-, ne confessio eorurii (II Cor. xi.)
vulgi opinione, sed veritaiis agriitione videalur iiifir- VERS.38. ^- Qtit enim. (BEDA.)DUOtempora Eo
mata : n6 sicut Herodes de auditis hsesitare puten- clesia significat, aliud persecutionis, quando po-
tnr. Unde Petro secundum Matthseumdicit: CdrOet nenda est anima; aliud pacis, quando frangCnda
sanguis non revelavittibi(Matih.xxi), id est doctriria sunt desideria terrena.
hoinirium. Qui enim me, etc Quia multi avariliam vineunt,
Homines. Pulchre qui hominum mOrediversam de iabenlia despiciunt, sed fidei rectitudinem quam ha-
Domino sententiarii ferunt, horoines dicuntur. Nam bent verecimdia impediti, non exprimurit voce. Ad-
qui veritaterft potentiac ejus pia mente cognoscunt, dit: Qui enim me, etc
non hominesj sed dii appellari merehtur. Unde dicit YERS.39. — Amen dico. (BEDA.)Cnm de ftitura
illis :Vos vero,etc.Quasi dicat: Illi, homines,humana vita loquerelur, ideo neeessarium fuit ut hoc pro-
opinantes; sed vos, dii, quem me esse dicitis? mitteret de pcenitenti vita, rit rudes adhuc discipull
VERS.29. — T» e« Chtistus. (BEDA.)Omnia cPm- hac consolationc confortarentur, sicut de Judaico
plectitur qui et naturaffi et nomen exprimit, in qud **populo dicitur : Dedit illis tegiones gentium et labo-
summa virtutum. Paulus dicit, etc, usque ttd rion res.populorumpossederunt, ut custodiantjuslifiealio-
licet tamen neseire generatioriis fidem. nes ejus, el legemejus reqttitahl (Psal. cfv).
VERS.30. — Et eomminatusest. (BEDA.)Noluit se RegnumDei, etc Id est, Ecclesiam conira mundi
ante passionem et resnrrectionera prcedicari : quiar hujus gloriam ereclam. Yel fuluram iri ccelis beati-
completo sanguinis sacramento apostolisopporttrnius tudinem quam iri monte viderurit. Quod pia provi-
dicit: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eosiri sione factum est, ut aelernum gaudium, tamelsi ad
nominePattis et Filii et Spirittts sancti (Matth. xvin). breve moraenluni praelibalum, ad adversa ferenda
Quia non prodesset eum pubtice praedicari, quem foTtiuSanimaret.
flagellatum sunt visuri, et cruciflxutn multa pati. CAPUT IX.
VERS.51. — Quoniam opottet, etc (HIER.)Sicut VERS.i. — Et post dies, etc (HIER.)Pdst com-
gubernatrir peritus tempestatem in tranquiUitateprse- minationem crucis resurrectionis gldria ostenditur,
cavens, nautas paratos vult esse suos. Sicut alibi : unde sequilur:
Si quit vult venirepost me, abnegetse(Matth. xvi),etc. Et post dies, etc Ut rion timerent opprbbria cru-
VERS.32. — Et apprehendens. (BEDA.)Amantis af- j. cis, qui oculis suis viderant gloriam futurae resur-
fectu dicens : Absita te, Domine. Vel iit melius in rectionis.
Grcecohabetur: Propitiits esto, etc, usque ad ap- (BEDA.) Et post dies sex. Lucas: Factnm est autem
prehenditque eum in affeclum sunm, vet separatirri posthaec verba fere dies octd, eic, usgue ad riein
ducit, ne praesentibus caeieris magistrurii videatur octavo retribiitionis tempore ab irato judice corri-
arguere. piamur. In montem excelsum. Ifl"monten» tft ora-
VERS;35. — Vade retro. (ID.) Multi pnlant quod ret, etc, «sgue ad tunc ceterna ejtis vrsione mere-
non Petrus, sed adversarius Spiritus sit correctus, buntur lcetari.
quo snggerente hoc Apostolus dicebat: Sed ffiihier- Trantfigutalut. Nori veram substamiam carnist
ror Apostoli de pietatis affecttt veniens, nunquam arnisil, sed gldriamftrturae suae,vel nostrse resurre-
inceiitivum videbilur diaboli. Diabolo dicitur: Vade ctioriis ostendit. Talis post judiciriffi curidis appa-
retro, Satena*. Peiro : Vade retto me, etc, id est rebit electis : in judicio, in forma servi et bonis et
sequere sentenliam mcam. malis, ul inipiiquem sprevere, quem Judaei negd-
QttmDei sunt, elc Mea est voluntas et Patris, ut vere, milites quem cruciftxere, Pilalus Herodesque
pcAsalut»iHMuuMiomoriar: lu norivis granum fru- quem judicavere nequeant judicem agnoscere.
213 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 214
VERS.2. —Et vestimenta. Vestimenta Domini, A . patrum ad filios, et cor filiorum ad patres, Restituet
sancti. Unde: Qui in Chrislo baptizati estit Christum enim morti quod debet et diu vivendo sustulit, nnde
induistis (Gal. iii). HcecDomino in mundo manente addit : Quomodo scriplum. Quasi dicat: Sicut de
videbantur despecta, sed ipso montem petente novo Christi passione prophetae mttllifarie scripserunt:
candorerefidgenl. Quictnunc quidem fitii sumus Defa sk>et Elias iwilta passurus est. Restituet ergo om-
sed nondwmqpparuit quid eritmts. £um etgo itppa- nia. Primo, corda hominum illius temporis ad cre-
tuetit, similes ei etimus, quia videbimus eum sictiti dendum in Christo, resistendum Antichristo. Deinde,
est (I Joan. m). Unde subditur. ponet animamipro Christo.
VERS.5. — Et apparuit, etc Moyses sanctus moir» YERS. 13. — Turbam- magnam. (HIER.) Non est
tuus, Elias vivus in coelura raptus, visi in majestate* requies sub sole : semper occidit parvulos invidia,
eum Domino (ut Lncas dicit) frrturam iri iHo om- raagnos percutiunt fulgura montes, alii discentes
nium sanctorum gtoriam significant: qui tempore» cum fide, alii invidentes cum fastu, ad Ecclesiam
judicii vel vivi in carne reperientur vefmorlui. veniunt. Conquirentes.(BEDA.)Quid conquirant Evan-
Etias cum, (BEDA.)Legislator et eximius prophe- gelista non dicit, sed potest intelligi de hoc quae-
tarum apparent: loquuntur cmn Domino in carne 1 slionem motam fuisse, quare discipuli doemoniacura
vivente, osteoderitCsipsum esse qoero lex et prophe- \B qui in medio erat, non possent tiberare : hoc enim
tsepromiseruht; non in infirais, sed in morile eum? •ex sequentibus concipi potest.
illo, quia qui terrena desideria mente transeunt solvl YERS.15. — Etintertogavit. (ID.) Nota quod loca
majestatem Scripturse sanctaeyquse in Doniino im- rebus congruunt. In monte orat, transformatur, di-
pleta est, perspiciunt. scipulis arcana suae majestatis aperit, iri imo a turba
VERS.4. — Rabbi. Quamvis stupefactus., elc r excipitur, roiserorum fletu pulsatur. Sursum disci-
ttsquead uouffi habehti» tabernaculum , id est Ec- pulis mysteria regni reser-at, deorsum turbis peccala
etesiara Dei. Bonum est. Multo ergo melius choris rnfidelitatis exprobrat, Sursum vocem Patris his qui
sanclorom interesse, Deitatis perfrui visione : si sic audire poterant pandit, deorsum malos spiritus ex-
delectat humanitas Christi transfigurata, et duorum pellit. Nunc pro meritorum qualitate aliis ascendere,
societas ad punctum ostensa. aliis non desistit descendere. Et interrogavit. (HIER.)
VEKS.6. — Nubes obrimbrans. Unde quia quaesi- Scit et interrogat, ut eonfessio pariat salutem, et
vit materiaje tabernaculum, nubis accepit uffibraeu-' murmur cordis nostri sermonibus solvatur prius ut
lum, ut discat in resurrectione non tegmine domo-ai est: Dic iniquitates tuas prius, ut justificeris.
rum, sed Spiritus sancti sanetos esse protegendos. YERS.17. — Et dixi discipulis. Latenter culpam
Hieest. Quasi dicat: Hic vere est ille quera Moyses-i C. obliquat in disciputos, cum scepe curatio non cu-
iste vobis promisit, etc, ujgwe dd ipsaque illuslra» rantium, sed curandorum impediatur vitio.
bitur gratia et in perpetuum protegetur. YERS.18. — 0 generatio. Non homini irascitur,
VERS.7 Et slatim. (BEDA.)Cum fieret vox su- sed vitio. Non tcedioaffecluum hoc dicit, sed ut me-
per Filium hominis, inventus est ipse sotus. Quia? dicus cegro contca prcecepta agenti. Et arguit per
cura manilestaveril seipsnm electis, erit Deus omnia upum Judoeosincredulilatis.
in omnibus : imo ipse cura suis unus per oronh* VERS.19. — Stali»» spiritus. Quia dum post pec-
Ghristus, id est, capnt cum corpore sptendebit, eatum ad Dominum converli volumus, magis a dia-
onde : Nemoasceridit iri cwlum, nisi qui descenditdi bolo impugnaraur, ut vel excutiat virtutem, vel vin-
ewto, Ftiiut hominis, qui est in cmlo(Joan. ni). dicet suam expulsionem.
YERS,8. — Prcrcepil illis, Norivult gloriam regnli YERS.20. — Ab infantia. (HIER.)Significat gen-
futuri et triumphi quam in monte ostenderat pu- tilem populura cui nalivitate increvit cultus idolo-
blice prcedicari Jneet incredibile esset pro magni- rum, ut stulte immolaret filios suos dcemoniis, unde
tudine, et post tantam gloriam apud rudes aniracoi sequitur :
sequens crax scandalum faeeret. VERS.21. — Ei ftejjuenter eum, etc Alii enim
VERS.9. — Vetbum continuetunt. (HIER.)Id est, 9 Igriem, alii aquam venerabantur. Adjuva. (HIER.)
cum absorpta mors fuerit in vietoria, non erunt imr Credulitas nostra, ut rostrata lingua infirma est, nisi
memoria pridra, cum abstulerit Doffiiriussordem fi- ihnixa adjutorio Dei. Fides cum lacrymis optata
liae Sion, auferens omriem lacrymam ab ocuHs san- vota capit, ut est: Fiat tibi seeundum fidem tuam
ctorum. z (Matth. xv).
VERS.10. — Qriid ergo. Tradunt scribce, secun- VERS. 25. — Ditcetpens, etc (HiEtt.) Biscerpit
dum Malaehiam, quod Elias veniet ante adventum' diabolus appropinquantes ad salutem, qtrrid est ei
Salvatoris, et redueet corda patrum ad patreseo" esca dilecta, quos in ventrem smn» trahere deside-
rUm, et restituet omnia in anlrquum statum. Exisli- rat per terrores et damna, »t Job: Factus, etc.
maut ergo discipuli hanc adventus gloriam esse, (ISID.,RAB.)etc Sanatis enim dicitur : Mottuienim
quam viderant in monte, et dicunt: Si jam venist»r estis, et vita vestta absconditaest cumChtisto in Deo
m gloria, quare praecursor tuus non apparet? ! (Col. m). Unde infirmitas Christianorum non es"
maxime quia videnl recessisse Eliam. mors, sed mortis similitudo.
Yfcns.11. —Restitnet, etc Scilicet convertet cor VERS.28. — Hoc genus n nullo. (HIEH.)Stultitil
215 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 216
ad luxuriam carnis pertinet et jejunio sanatur. Ira A parte habet arcendum, sed ad hoc potius quod non
et ignavia oralione depeUitur. Medicina cujusque habet provocandum : unde : Nolite prohibere.
vulneris adhibenda est ei. Non sanat oculum quod VEHS.38.— Nolite prohibere. (BEDA.) Hinc Aposto-
calcaneum, jejunio passiones corporis, oratione sa- lus : Sed sive occasione tive veritate Chrislus an-
nantur pestes menlis. nuntietur, etc, usgue ad detestari et prohibere de-
YERS.30.—Occident eum, etc Prosperis miscet bemus.
tristia, ut cum venerint, non imprcemeditatis feran- YERS.41. — Et quisquit scandalizavetit. Quan-
tur animis. Si contristat eos, quia occidendus est, quam hoc gencrale sit, polest tamen secundum
debet loetificare quia die lerlia resurrecturus est. consequenliam serraonis conlra apostolos dici, qui
VERS.31.— Ignotabant. Non tam ingenii tardi- de primatu disputabant et eos quos ad fidem voca-
tate quam amore, quia Deum verum cognoverunt, baot, exemplo suo perdere poterant. (BEDA.)Nota
moriturum credere nequibant. Et quia eis in figu- quod in bono opere noslro aliquando cavendum est
ris loqui consueverunt, horrentes ejus mortem, in scandalum proximi, aliquando pro nibilo haben-
his quoque eum loqui figurale putabant. dum : in quantum sine peccato possumus, vitare
VERS.32. —Capharnaum. (HIER.) Villa consola- proximorum scandalum debemus. Si autem pro ve-
tionis : congruit praedictae sententice : Occisns die B rilale scandalum suraitur, utUius nasci permittitur
tertia resurgel(Joan* xn). Granum frumenli mori- quam veritas relinquatur.
tur, ut mulliplicius coltigatur : si non moritur, so- Mola asinaria. (HIER.)Secundum morem pro-
lum manet. Quid in via, etc In via tractabant de vincice, etc, usgue ad tolerabilior utcunque eum
principatu : similis tractatio loco. Principatus enim inferni pcena cruciaret.
vi ingreditur, sic deseritur, et dum tenetur Iabitur : VERS.42. — Et si scandalizaverit. Quia supra
et incertum in, qua raansione, id est, in qua die docuit, ne scandalizemus eos qui credunt in eum,
finiatur; unde dicit: Qui vult esse primus, etc. admonet quantum debemus eos cavere qui scanda-
VERS.35. — Inter se disputaverunt. (BEDA.)Hinc lizant. SXRVSC-AOV Grceceoffendiculum vel ruina vel
exprta videtur disputatio, quia viderant Petrura et impactio pedis. Vel, ut alii, scrupulus. IUeergo scan-
Jacobura et Joannem seorsum ductos in montem, dalizat fratrem qui ei dicto vel facto occasionem
et aliquod seeretura ibi esse creditum eis, sed et ruince prcebet. Manus ttia. Amicus, cujus ope et
Petro, sicut Malthceus dicit, claves regni ccelorum consilio indigemus quotidie. Sed si hic laedere in
promissas, et Ecclesiam super petram fidei, a qua causa animse voluerit, excludendus est a nostra so-
ipse nomen acceperit, cedificandam. Pulabant ergo cietate, ne si cum perdito in hac vila partem habere
vel illos tres caeteris, vel omnibus Petrum esse prce- " volumus, simul cum illo pereamus.
laium. Quam duas manus. (HIER.)Ducemanus principa-
VERS.34.—Et residens, etc Illi euntes disputa- tus, hurailitas et superbia. Abscinde superbiam, tene
bant de principatu, et ipse sedens docet humilita- humile principaium.
tem. Principes enim laborant, humlles quiescunt. VERS.43.—Ubi vermis, (BEDA*) Fetor vermium de
Desiderium glorise vult humilitate sanare, et primo corruptione carnis et sanguinis, ideoque caro re-
sale conditur, ut exsiccato humore sanguineo,
Simplici monet imperio, mox innocentice puerilis cens
verrais esse nequeat. Caro ergo et sanguis vermes
exemplo.
creant, quia delectatio carnalis cui condimentum
VERS.35. — Complexus.Significat humiles dignos eontinentice non resistit, pcenam luxuriosis generat
esse suo complexu, qui jure possunt gloriari et dl-
aelernam. Debemus ergo corpus continenlice sale, et
cere: Lmva ejus sub capite meo, et dextera itlius dm-
mentem condimento sapientiae ab erroris etvitio-
plexabitur me (Cant. u). rum labe castigare.
. VERS.56.—Quisquis unum. Vel. simpliciter pan- VERS.48. — Omnisenim igne. Qnia tertio mentio-
peres Chrisli ab his qui velfht esse majores, pro n nem fecit ignis et vermis, ostendit quomodo utrtrm-
ejus honore ostendit esse recipiendos. Yel ipsos que valeamus vitare. Omnis enim igne, mire dictum
malitia paryulos esse suadet, ut tanquam parvuli est: Quod enim sale salitur, vermis pulredinem ar-
simplices sint. Et quku.nque. Quia in pueris se re- cet. Quod vero igne, id est, in igne, asperso sale
^ipi docebat, ut capul in meicbris, ne putaretur carnem quoque consumit. Haec secundum legem in
ooc solum esse quod videbatur, adjunxit: Et qui- hostiis fiebant quse in allari cremabantur, ubi in
cunque me susceperit, etc , omni victima et sacrificio sal offerri praeceplrim
VERS.57. — Respondit illi. Quia dixerat: Quis- est. Omnis victima tale salietur. Dle enim vere Do~
quis unum ex hujusmodi pueris receperU, me re- mini victima est qui corpus et animam, etc, usgue
cipit, inteUigit Joannes quod in nomine ejus eos ad dilectos et proximos nobis abnegare. Omnis vic-
non recipiant, qui non sincere ambulant; unde tima sale salielur. (HIER.)Victima genus humanum,
ait : Magister, vidimus quemdam. Quasi dicat : Hic quod bic sapientioesale vet ratione saUlur, dum cor-
in nomine luo non debet suscipi. Et prohibuimus ruplio sanguinis, custodia putredinis, et mater ver-
eum. Putavit eum excludendum a beneficio qui non miura hic consumitur, et post purgatorio igne exa-
utitur officio, sed docetur ueminem a bono quod ex minabitur.
 217 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 218
VERS.49.— Quod si sal, etc Id est, si quis semel A valoris benedici, sed nondum plenam fidem habentes
condimentis veritatis refectus ad apostasiam redie- putabant eum more hominum offerentium importu-
rit: quo alio doctore corrigitur, qui eam quam gu- nitate lassari.
stavit sapientiam, vel adversis territus, vel prospe- VERS.14. — Talium enim est regnum Dei. Ta-
ris illectus respuit ? Unde : Quis medebitur incanta- lium significanter dicit, non istorum. Quasi dicat:
loti a serpentepercusso? (Eccli. xn.) In hoc Judam et Mores regnant, non aetas. His promittitur regntim
socios ejus significare creditur, qui phylargyria cor- ccelorum qui similem habent simplicitatem et inno-
ruptus, et apostolatum perdere, et Dominum tradere centiam, quibus congruit illud apostolis : Notite ef-
non dubitavit. Quia autem sunt multi quos dum fici parvuli sensibus, sed malitia parvuli estote (1 Cor,
major scientia erigit, ab aliorum societate disjungit, xiv).
et quo plus sapiunt, eo plus a concordicevirtute de- VERS.15.—Quisquisnon receperitregnum.Quinon
sipiunt. subjungit: Habete in vobis sal et pacem. perseverat in ira, laesusnonmeminit, videnspulchram
(BEDA.) Habere sal sine pace, non virtulis esl donura, mulierem non concupiscit, non aliud habet in ore,
sed damnationis argumentum. Quo enim quisque aliud in corde. Quasidicat: Si talesnon fueritis, non
melius sapit, eo deterius delinquif. intrabitis in regnum Ccelorum.Regnum Dei. Id est,
B doctrinam Evangelii sicul parvuli accipere jubemur,
CAPUT X. id est, sicut parvulus doctoribus non contradicil,
YERS.1. — Et inde exsutgens. Hucusque ea quae rationes adversus eos non componit, sed fideliter
in Galilaea fecit el docuit: hinc narrat quae in Ju- suscipit, cum metu obteraperat et quiescit: ila et
daea fecit, et docuit, et passus est. Et primo quse nos obediendo simpliciter, et sine omni contra-
trans Jordanem ad orientem : deinde quse cis Jor- dictrone verba Domini debemus suscipere.
danero, quando venit Jericho, et Bethaniam, el Je- VERS.17. —Procurtens quidam genu. (BEDA.)AU-
rusalem. Cum enim omnis Judaeorum provincia ge- dierat, credo, iste a Domino tanlum eos qui volunt
neraliter ad distinctionem aliarum gentium Judoea parvulis esse similes introitu regni ccelestis esse
dicta sit, specialius tamen meridiana plaga dicitur dignos, et ideo certior esse desiderat, non per para-
Judsea ad distinctionem GalilaeaeDecapolis, et caete- bolas, sed aperte : quibus operum merilis viiam
rarum in eadem provincia regionum. seternam consequi possit.
VERS.2. — Pharismi inletrogabant. Magna distan- VERS.18. — Qutrf me dicis. (1D.)Quia magistruin
tia inter lurbas et Pharisaeos. Hse conveniunt, ut vocaverat bonum, etc, usgue ad sed absque Deo,
doceantur, et infirmi curentur, sicut Matthoeus nullum bonum esse testatur.
aperte dicit: Illi ut tentando decipiant. Has enim C VERS.19. — Ne adultetes. (ID.)Haecest puerilis
devolio pietatis: illos adducit stimulus Hvoris. Si innocentioe castitas, quoe nobis imitanda proponitur,
licet vito. (BEDA.)Cornuto syllogismo tentavit, etc, si regnum Dei intrare velimus. Notandum sane,
usque ad sed peccanlium necessitate concessa est. quod justitia legis suo tempore custodita, non soturo
VERS.5. — Ad duritiam cotdis. (ID.) Nunquid bona teinporalia, sed etiam vitara conferebat ceter-
Deus contrarius sibi est, elc, usque ad per odia et nam.
homicidia perseverare nuptiaruiri copulam. VERS.20. — Magister. (ID.)Non putandus est volo
VERS.8. — Et etunt, etc Prsemium nuptiarum tentantis, etc, usgue ad unde addit: Vade, qumcun-
est e duobus unam carnem fieri. Castitas juncta que habes vende, et da paupetibus (Matth. v), etc
spiritui unus spiritus efficitur. VERS.21. — Et veni, sequete me. (1D.)Quasi dicat:
VERS.9. — Homo non sepatet. Desiderio secundse Post contemptas divilias Salvatorem imitare, id est,
uxoris. Deus separat : qui 'conjungit, quando ex relictis malis fac bona. Facilius saccus contemnilur
consensu utriusque propter servitutem Dei (eo quod quam concupiscentia vel voluptas.
tempusbreve sit), sic habent uxores quasi non ha- VERS.25. — Quam difficile.(ID.)Qui mulliplican-
bentes. dis divitiis incumbunt, etc, usgue ad intrare possint
VERS.10. — Et tn domo, etc. (HIER.)Non disci- D regnum Dei.
puh interrogaverunt prius, etc, usgue ad ut panis VERS.25. — Facilius ett camelum. Quomodo ergo
cor bominis confirmet, ut est : St guis vult post me in Evangelio Matthaeus et Zachseus, et Joseph et in
venire (Luc. ix), etc Veteri Testamento quam plurimi divites intravere?
VERS.11.—Quicunque dimiserit. (BEDA.)Matthseus Forte quia divitias pro nihilo habuere vel ex toto
plenius: Quicunque dimisetit uxotem suam, nisi ob contemnere didicerunt, unde David: Unicuset pauper
fornicationem,et aliam duxerit, mwchatur (Malth. v). tum ego (Psal. xxiv). Et idem : Divitim si affluant,
Una ergo solummodo causa est carnalis, fornicatio : nolite cor apponere (Ibid. LXI).Non ait, nolite susci-
una spiritualis, timor Dei, ut uxor dimittatur, sicut pere.
multi religionis causa fecisse leguntur. Nulla autem VERS.26. — Et quis potest. Cum plures sint pau-
' causa est Dei lege prsescripla, ul alia ducatur viven- peres quam divites, non hoc dixissent nisi in divi-
te ea quae est relicta. tum numero intellexissenl cunclos qui divitias
VERS.15. — Discipuli autem comminabantur offe- adipisci vellent.
^entibus. Non quia nollent eis et manu et voce Sal- VERS.27. — Apud Deum. Qui a cupiditate terr#-
 219 WALAFRIDI ST;RABIFULD. MON, OPP. PARS I. ~r- THEOLOGICA. 220
norum ad charitatem aeternorum convertere potest, A duos arguit, nec decem indignationis incrcpat et
et superbos facere humiles. Uvoris, sed docet majorem esse qui minor fuerit, et
VERS.28. — Ecce nos dimisimus. Grandis fiducia ; dorainuin qui servus sit. Frustra igitur, aut illi ad
piscalor erat, dives non erat, victum manu et arle majora suspirantauthisuper desiderio eorum dolent,
quoerehat, .et tamen conlidenter dicit: Ecce nos re- cum ad summitatem virlulum non polentia sed hu-
liquimus emnia. E,t secuti sumus.. Quia non sufficit militas ducat. Suis denique proponit exemplum, ut
sip dirniltere , jungit quod perfeettrm est, et secuti si dicta parvippndereni, ad opera erubescereut. Nam
sumus ie, Quasi dica,t.: Fecimus quod jussisti : quid et Fitius hominis, etc
ergo dabis pi-aemii? , VERS.46. — EtveniunfJeticko. (HIEH.) Jcricho
YERS.30.—Centies tantum. (BEDA.)Hacoccasione hina vel anathema, quod congruil appropinquanli
quidam Judaicam inille annoruin fabulam post resur- passioni. Defectus carnis Cbristi, prrcparatip est
rectionem juslorum dogmaiizant, ctc, usque ad pa- coelestisJerusalem, urideJericho deserentes, Jerusa-
Irisecoeleslis,qrweper dexteram significalur, omniuiri lera, id est visioni pacis, appropinqnant. Et profi-
pariter eleciorum verissima dileclione fruuuiur. ciscenteeo. (BEDA.)Quia ascendente ad coelosDomino
VERS.31. — Multi autem. Quia muhi incipiunt et fidelibus sequentibus, elc, usque ad eosque ad
sed non perficiuiit, terribilis sententia subdilur,: g illuminationem omnium populorum in mundura dir
Mulii autem , etc. Latro in cruce confessor eodera spersit. Battimmus cwcus. (HIER.) Coecilas Judoeo-
die quo pro peccatis suis crucifixus est, gratia fidei rum quse illustrabilur in iine jn adventu Elice et
cum Christo in paradiso gaudet. Quotidie quoque Enoch.
videraus multos laicos magis vitce meritis exeellere, i YERS.47. —
et alios a prima cetale spirituali sludio ferventes, ad Qui eum audisset. Populus gentium
audita fama Christi, cujus particeps qucerebat fieri,
extremura otio torpescere. ~"•
— contradkebant mutti, primo Judceipost eliam gcnti-
VERS. 3 ^. Et stupebant. Ideo scilicet quia me- les, ne tUuminandus sanandusque mundus Christum
minerant quod se passurum multa a summis sacer- nec lamcn ad vitam prceordinatos seter-
dotibus et scribis proedixerat, et occidendum. Metue- invocaret,
nam poterat impugnantiura furor prohibere.
bant ergo ne vel ipsi cum eo occiderentur, vel Ule.,
Fili David. (HIER.) Per merita patriarcharum il-
cujus vita el magisterio gaudebant, pcciderelur.
Et assitmen,t,(BpA.) Proevidensdiscipulorum ani- luminalur Judaicus populuS, cui adest misericors
iiios ex passione sua perlurbandos, etc, usqve ad Deus et miserator illuminans ccecoset erigens. elisos.
locum raortis quasi intrepidus adit. VERS.48. — At iltq multo magis. Ingravescente
VERS.35. — Et qccedunt. Audita resurrectione, g bello vttiorum, manus levandaesunt ad lapidein ad-
immemores secundi adventus putant eum rooreho- jutorii curo clamore, id est, ad Jesum.
minum regnare. Malthseusdicil malrem postulasse, (HIER.)Conveniens ordo salutis, etc, usgue ad
sed Marcus dicit ipsos, desiderium eorum volens aposlolos in altis considerans.
• VERS.49. — Et vocant cmcum. (BEDA.)Allegorice,
aperire quorum consilio ma.ler petebat.
VERS.58. — Aut baptisnto. Idera quod catix. Unde caecumclaraantem Dominus vocat, dum populo gen-
alibi de passioue sua dicit : Baptismo habeo bapti- tium scientiara veritalis desideranti, per sanctos
zari ; et quomodo coarctor usque dum perficiatttr. prsedicalores verbum fidei commillit. Qui vocanles
YERS.39. — Caticem quidem. (BED.)Jacobus ab caecum animaequiorem esse et surgere, ad eumque
Herode capite truncaiur, Joannes in lervenlis oJei venire, prsecipiunt, cura prsedicando spem salutis
dolium missus. Inde ad coronam martyrii alhleta habere, de vitiorura torpore surgere, atque ad virtu-
Christi prpcessit, slalimque in Pathmos relegatus. lum studia quibus illuminari mereatur, accingi ju-
llaque et martyrio animo non defuit, et calicem bent quasi dicat: Accedile ad eum et illuminamini
confessipnis bjbil quem biberunt in caminc tres (Psal. XXXIII).Et, sutge qui dormis (Ephes. v),4 etc.
.pueri, Ucet persecutor saaguinem non fuderit. VERS.50. — Qui, projecto oesiimentosuo. Id est,
VERS.40. — Sedere autem. Quasi, Yultis uthoc P abjeclis mundj curis, expedito mentis gressu ad da-
tribuam vobis? Sed regnum ccejorum non est daptis, torem lucis propdrat. Exsitiens, Promptam volunta-
sed acciptentis. Non enim persomrum acceplio est tem •oiBpleiioriedesiderii reihunerat, und"e; Quod-
apud Deutn (Act. x), sed quicunque dignus fuerit, cunque petieritis in oralione cteaentes accipieiis.
accipiet quodjponpersonce sedvitoe paratum. Vobit. VERS.51.— Rabboni, ut videam. Non aurum quce-
Adhuc superbis, quasi dicat: Si vullis accipere, no- rit, sed lumen. Coecusenim divitias habere potest,
Jite. esse qupd eslis : aliis paratum est, et vos ajii sed non videt quod habet. Exemplo hujus non falsas
estote, et yobis paratum est, quodesl, prius hrrmi- divitias quaeramus, sed lucem quam criro solis ange-
liamini qui jam vultis exaltari. lis videre possumus ad quam via fidesest. Unde illu-
yERS.,41, — Indignati sunt. Non de matre, sed de minalo ccecodicitur : Vade,fides lua salvum ie fecit.
filiis, qui ignoranles mensuram suam immodica cu- VERS,.52. — Vidit et sequebalut. (BEDA.)Videt et
piditale ardebant. sequitur qui quod bene intelligit operatur. Sequi,
YERS.42. — Jesus autem vocans eos. Hurailis ma- imitari. Unde : Si quis mihi ministrat, me sequatur
•jister, et pius et milis, nec cupiditatis iramodicce (Jpan. xn).
 82- GLOSSA ORDINARIA.- EVANG. MARCI. 222

/n trifl.Consideremusqua via graditur, et seqna- A magnus, et filius Altissimi vocabitur,etc, usgue arf
mnr per humiUtatem, per labores. Via quae dicit: per ipsum verbum obsecrationis.
Ego sum tia,verilas et vita (Joan- xiv). Haecesl via YERS.11. —Et introivit. (ID.)Jam appropinquante
in loco passioni proefrnitoanle ssecula vult
angusta quseducil ad ardua, Hierosolymceet Betha- passione
niaead monlem Quvarum, quiest mons luminis et esse, etc, usque ad jam sacramentum beatoe immo-
consolationis. lalionis inchoavit.
tlAPUT XI. In lemplum.Exemplum deditnobis, ut quocunque
VERS.1. — Bethaniw. (BEDA.)Bethania villa sive veniremiis, primum.ad domum oralionis si ibi sit
civitas in latere montis Oliveti, etc, usgue ad duos divertamus : et cura nos per oralionis sludium Deo
propter veritatis scientiara et operis munditiam. commendaverimus, ad ea propter quce venimua
Duosex discipulis.(HIER.) Biui vocanlur, bini mit- agenda secedamus. Et circumsoeclis,etc. Non semel
tuntur, elc, usgue ad inter dud cherubiin Dominum hoc fecil, sed peromnes quinque dies. Per diera in
cognoscant, spiritu mente psallentes. templo docebat, noclibus exiens in monte Oliveti
VERS.2.—Ei statim. (BEDA.) Introeunles mtindum morabatur, sicut Lucas ait. Docendoenira incredutis
prsedicatores invenerunt populum nationum, etc, oflicium correclionis sedulus impendebal, manendo
usguead qui autem mundus et sanctus est, solius B apud fideles gratiam benigoilatis propitius exhibebat.
Dei est. Cumque vidisset.(BEDA.)Sicut per parabolas loquir
VERS.4. — Pullum ligatum. (HIER.)Pullus ligatus tur, ita facil, etc, usque ad rairaculafaciendo, et non
et indoraitus, quem solvunl et domant, populus gen- invenit: ideo damnavit.
tilis est. Anle januam fidei, cum vinculis peccatorum VERS.14. — Jam non amplius. (ID.).TU quoque si
suorum in bivio stat: in libertale arbitrii dubiiat in- non vis audire in judicio a Christo, Discedilea me,
ter mortem et vitam. mali, in ignem wlernum , quia esurivi el non dedistis
YERS.6.—Et dimiserunt. (BEDA.)Qui in solvendo milii, manducandum(Matth. xxv), arbor slerilis esse
coniradicebant, etc, usgue ad quo Christo sessore caveto, sed potius Christo pauperi et esurienti fru-
fiant digna operiunt. etum pietatis quo indigel offer.
YERS.7. —Et sedit. (HIER.)Ccepit regnareutnon VERS.15. — Cwpil ejicere. In ipsa re ostendit
regnel peccatum in mortali vel lasciva carne:sed quod per figuram in ficu fecit. Ficus enim non pec-
justitia et pax et gaudium in Spiritu sanclo. cavit si ante terapus fructum non habuit, sed sacer-
VERS.8. — Mulli autem straverunt. Quia roulti dotes.
martyres se proprise carnis amiclu exueutes, simpli- ' Vendentes. (BEDA.)Ea scilicet quce qui de longin-
cioribus viam suo sanguine parant, ttt inoffensi ad C quo venerunt ab indigenis offerenda emebant, etc,
supernam civitalem, ad quam ducit Jesus, incedant. usque ad seraper privantur sacerdolio.
(HIER.)Multi, etc Pedes sunt extremi quos ad VERS.16. — Et non sinebat. Futuri judicii exem->
jungendum constiluit Aposlolus, qui elsi non sunt plum praemittit, quando omnes reprobos ab Ecclesia
dorsura in quo sedit Dominus, taraen cum militibus repellit: et ne ultra ad eam lurbandam intrent
a Joanne instruuntur. seternoverbere compescit.
Alii autem. (ID.)Juslj ut palma florebunt, angusti Vosautem fecistis. Ad hoc enim in templo erant,
in radicibus, laliin floribus et fructibus : quoniam . ut vel non dantes corporaliter persequerentur, vel
bonus odor Chrisli sunt, et slernunt viam manda- dantes spirituaUter necarent. Templum et domus
torum Deibona fama. (BEDA.) Alii autem frondes vel Dei mens est et conscienlia fideUum,quoein Iaesione
raraos de arboribus caedunt, qui in doctrina verita- proximi perversas cogilationes profert, quasi io spe»
tis verba etsententias Palrum de eorum excerpunt lunca latroues resident, et simpliciler gradientes in-
libris. Et haecin via Dei ad animum auditoris ve- terficiunt: et sic mens jam non domus Dei, sed
nientis humili prsedicalionesubmittunt. spelunca est latronum.
VERS.9. — Et qui prwibant. Prcecessit Judaicus iIj VERS.20. — Aridam factam. (BEDA.)A radicibus
poputus, secutus esl gentilis. Et quia omnes qui fi- arefacta est ficus, ut ostenderelur gens impia non
deles sunt vel fuerunt in Chrislum crediderunl et ad tempus, vel ex parte corripienda externorum in-
credunt, et qui prseeunt, ct qui sequuntur, hosanna cursibus, et per pcenitenliamliberanda, sicut ssepe
clamant: quod Salva nos, Laline dicitur : ab ipso faclum est, sed orani et aeterna damnatione *erienda.
enim omnes priores etiam salulem qusesierunt. Aliter. Arefacla est a radicibus, ut oslendatur non
YERSJ 10. — Benedictus qui venit. Quoniam una solum humano extrinsecus, sed divino intus favore
fides, una spes Omnium. Illi exspectabant et ventu- fundilus destituenda : nam ei vitam perdidit In coelis
rum credebant, el nos venisse credimus. et patriam in terris.
(BEDA.)Per hoc quod jungitur : hosanna in ex- VERS.21. —Recordatus Petrus. Petrus agnoscit
celsis : quod est sahrs, significat quod adventum aridam, el abscissam radicem cui succedit oliva pul-
Christi non solura hominum salus est, sed totius cherrima fructifera vocata a Domino.Unde sequituri
rounditerrena jungens ccelestibus,ut ei omnegenufle- Amen, dico vobis, etc
•latut, cwlestium,terrestriumet infernorum(Philip.n). YERS.23.— Quicunquedixerit. (BEDA.) Solent quU
(HIER.)Hoc GabrieUconsonat: qtii ait: Hic erit dam dicere, quod nostri nondum plenam fidem bx
245 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 224
btierunt, elc, usquead quanto a piorum laesione se Ai VERS.10. — Lapidemquem reprobaverunt.(HIEK.)
expulsum gemit. (HIER.)Sed hoc factum est: quando Lapis reprobus, quem gessit angulus, conjungens in
dixerunt apostoli: Dignetransferimur ad gentes,quia coenaagnum cumpane, fintensYetus, Novumincboans
vos indignosjudicatis (Matth. xxi). (BEDA.)Notanda Testamentum, hic prcestat mira in oculis nostris.
est dislinctio deprecantium, etc, usgue ad si tamen VERS.13. — Et mittunt ad eum. (BEDA.)Turbam
in se peccantibus prirao dimittunt. timebant, atque quod per se non poleranl, elc, us-
VERS.25. — Et cum stabitis. (HIER.)Marcus suo que ad el regnum et omnia perdere maluerint, quam
more, septem versus orationis Dominicce una ora- esse tributarii.
tione comprehendit. Is namque cui dimissa sunt VERS.14.—Magister, scimus. (ID.)B|anda d frau-
omnia, quid amplius rogabit, nisi quod perseveret in dulenta interrogalio ad hoc provocat respondenlem,
eo quodoblinuit? ut magis Deum quam Caesarem timeat, et dicat
VERS.28. — In qua potestate. De Dei dubitant po- non debere tribula solvi, ut audientes Herodiani se-
testale, et volunt subintelligi diaboli esse quod facit. ditionis contra Romanos auctorem tcneant.
VERS.29. — Inlerrogabo. Polerat aperta respon- VERS.15. — Qui sciens versutiam. Qui pulantin-
sione calumniam tentatorum confutare : sed pru- terrogalionem Salvaloris ignorationem esse, non dis-
denter interrogat, ut vel silentio suo vel sententia IB pensalionem, ex hoc loco discant, quodpotuit scire
condemnentur. cujus imago esset. Sed interrogat, ut ad serraonem
VERS.31.— Sidixerimus.(HIER.)Delucernamundi eorum competenter respondeat. Denariam. Denarius
obscurantur, unde dicit : Paravi lucernam Christo genusnummi qui pro decera nummis computatur, et
meo : inimicosejus induam confusione(Psal. cxxxi). habet imaginem Csesaris.
, Quare ergo, etc. Quasi dicat: Quem confitemini YERS.17. — Reddite irgo qum sunt Cmtaris.
de ccelohabuisse propheliam, raihi leslimonium per- Hoc ipse fecit: pro se et pro Pelro solvendotributa.
hibuit et ab illo audistis in qua potestate hcec facio. Quwsttnt Dei Deo. Hoc quoque fecit Patris implens
VERS.32.— Si dixetimns. Quodlibet horuin re- voluntatem. Aliter : Reddite quw sunt CmsarisCm-
spondeant : vident se in laqueum ruituros, timent sari. Irapressionem suceimaginis. Qumsunt Dei Deo.
lapidalionem : sed magis confessionemveritatis. Animam lumine vultus ejus iUustratam, Unde : Si-
VERS.33. — Nequeego dieovobis. (BED.)Duabus gnatum ett tuper not lumenvultut tui (Ptal. iv), elc
de causis scienlia verilatis occultatur quserentibus, VEHS.18. — Sadducwi, etc Duaehcereseserant
cum aut hic cui quaerit minus inlelligit, aut odio aut in Judaeis, Pharisaeorumet Sadducaeorum.Phariscei
conlemptu veritatis indignus est qui debeat aperiri. tradilionum et observationum (quas illi JsuT-p-ou-i-
Propter alterura dicitur : Adhuc mulla habeo vobis ' vocanl) justiliam prseferebant: unde et divisivocan-
dicere, quwnon polestisportare modo. Propter alte- tur a populo. Sadduccei autem, id est, jusli, cl cor-
rum, Nolite sanctumdare canibus. poris et animseresurrectionem negabant.
CAPUT Xfl. Sadducwi, etc (BEDA.)Qui resurrectionem corpo-
YERS.1. — Lacum, sive torcular aut altare, aut rum esse negant, vel non credunt animas jtidican-
illa torcularia quorum titulo quidam psalmi praeno- tes inlerire cum corporibus; recte hujusmodi fabu-
tantur. Peregte ptofectus. Dans liberum arbitrium lam fingunt, quse deliramenli arguat eos qui asse-
operandi non mutatione loci, quia ubique Deus, ct runt resurrectionem corporum. Potuit aulem et in
orania complet. gente eorum aliquando hoc accidere.
VERS.6. — Quia reverebuntut. Non hoc igno- VERS.20. — Sepfemergo, etc (ID.)Turpitudinem
rando dixit, quia omnia novit, sed semper ambigere fabulse opponunt, ut resurrcctionem negent. Scd
dicitur Deus, ut libera voluntas homini reservelur. mystice, septem fratres sine filiis defuncti, omnibus
(BEDA.)Interrogamus Arium, et Eunomiura, ecce reprobis congruunt: qui per totam vitam (quse se-
pater dicitur ignorare, et sententiam temperat, et ptem diebus volvitur) a bono opere sleriles sunt,
quantum in nobis est dicitur esse mentitus, Quid- D quibus viritim morientibus ad ultimum el ipsa mun-
quid pro patre responderint, hoc intelligant pro dana cqpversatio morilur , id est, transit, quasi
filio, qui se dicit ignorare consummationisdiem. uxor infecunda, quam illi sine fructu boni operis
VERS.7. — Coloniautem. (ID.)Probat Judaeorura excgerunt. HIER.Mulier slerilis, nec relinquenS se-
principes non per ignorantiam Chrislum cruci- men ex septem fratribus, etc, usque arf qula ini-
fixisse, etc, usgue ad et suam justitiam quceex lege tium tapientiw limor Domini.
' VERS.25. —
est, praeferre nitebanlur. iVegue nubent, neque, etc (BEDA.)
VERS.8.—Et ejecerunt. Notat pertinaciam eorum: Graeco idiomati Latina consuelndonon respondet.
qui nec crucifixoac resuscitato Dominoad prcedicatio- nubere enim proprie mulieres dicuntur : et viri du
nem apostolorura credere voluerunt, sed quasi vile cere. Sed nos simpliciter dictum" intelligaraus, ne-
cadaver projecerunt: quia quantura in se erat, a suis que nubent viri, negue nubentur mulieres.
finibusexcludenles gentibus suscipiendum dederunt. VEHS.26. — Ego tum Deut, etc (BED.) Cum
(BEDA.)Cuicunque fidelium myslerium bapti- multa apertiora testimonia de resurrectione poss«t
smi, etc, usgue ad Dominumcrucifigere et osten- proferre, etc, usgue ad quas cum animabus vel
tatui habere gaudebit. bona vel mala gesserunt.
 225 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 226
VERS.28. — Interrogavit eum. (HIER.)Quid sibi A et desidero quod non possum vobis explanare. Nou
vult haec quaestio, cum hoc sciant omnes periti in quantum, sed ex quanlo desiderat Deus. Unusquis-
lege ? Sed diverse in Exodoet Levitico et Deulerono- que quadrantem potest offerre. Hcec est torta panis
mioordiuantur mandata. Dehis enim duobusuberibus in Levitico, quae est voluntas prompta. Quadrans,
super peclora sponsae levatis alitur nostra infanlia. quia ex tribus consislit, cogitalu, verbo et factu.
P.rimum omnium, elc Maxiraum quod ante om- Quadrans. Quadrantem vocant calculatores quar-
nia debemusin corde, quasi unicum pietatis funda- tam partem cujusque rei, scilicet, loci, temporis,
mentum locare, hoc est, scilicet cognitio atque con- pecuniae. Forsitan ergo hic quartam partem sicli, id
fessio divinaeunitatis cum exsecutione divinoe ope- est, quinque obolos significat.
ralionis, quaein dilectione Dei et proximi perficitur: YERS.44. — Omnes enim. (BEDA.)Judceus ex abun-
hoecest fides qumpet dileclionem opetatut. dante miltil in munera, etc, usgue ad Deut meut
VERS. 32. — Bene magistet. ( BEDA.) Ostendit mitericordia ejus prwvenietme (Psal. LVIII).
scriba in hac responsione inter scribas et Pharisoeos CAPUT XIU.
gravem quseslionemdiu versatam esse, etc, usgue ad VERS.1. — Et cum egrederelut. (BEDA.)Recedent
nerao autem absque fide et dilectione in qua senten- de templo Domino, elc, usgue ad erat luitura, et
tia scriba isle declarat se fuisse. B oedificiaruitura,
VERS.34. — Non longe es a regno Dei, etc (ISID.) Videshas, etc. Divinitus autem procuratum est,
Quamvis ad tentandum venerit: longior namque est ut, palefacta per orbem fidci evangelicaegratia, ipsum
ignoranlia quam scientia , ut Sadducoeis dicitur: templum cum cceremoniistoUeretur : ne forle aliquis
Erralis nescientes ScriptUtas neque virtutem Dei parvulus adhuc, ac lactens in fide, si videret manere
(Matth. xxn). (BEDA.)Matthceusdicit, qnia tentando iUa a prophelis facta a Domino instituta admirando
quserebat, etc,usgue ad secundum illud : Qui facile sanctum sceculare, paulatim ad Judaismum relabe-
credit levisest cotde, et minotabitut (Eccl. xix). retur. Aufertur ergo umbra, et palraam tenet veri-
Et nemo. Quia in sermonibus confutantur, ultra tas per orbera declarata.
non interrogant; sed aperte comprehensum Romance (HIER.)Procnuntiat cladem novissimi lerapdris, id
potestati tradunt, unde patet venena invidiaesuperari ' est destructionera templi cura plebe et littera sua.
posse, sed difficUequiescere. De qua : Lapis super lapidem non relinquetur (Luc,
VERS.36. — Serfe a dexttis. Nam in hoc inflrmi- xxr) : id est, testimonia prophetarum super eos in
tatem filii, sed quia alter in altero operalur ostendit. quos Judcei relorquebant ea ut in Esdram, in Zoro-
Nara et fiUussubjicit inimicos Patri, et DeumPatrem babel, in Machaboeos.
glorificat super terram. " VERS.3. — Et cum, etc (BED.)ln sanclis quie->
VERS.38. — Cavete. (BEDA.)Nota, quia non vetat tus manet: dum superborum detestatur amentiam.
eos qui hujus officii sunt, elc, usgue ad simulatione Monsenim OHvarum fructiferam Ecclesicecelsitudi-
seducaraur, vet aemulatione ad idem inflammemur. nem significat: mons ille non infructuosas arbores,
VERS.40. — Qui devorant domosviduatum. Quasi sed oliveta gignit, quibus lumen alitur, requies las-
patroni in judicio futuri, ab infirmis et peccatorum sis tribuitur, infirmitas solvitur.
conscientia tnrbatis pecuuiam accipere non dubi- VERS.5. — Et respondens. (ID.)A tempore Domi-
tanl: cum commendel Deo orationem manus porre- nicce passionis in populo Judseorum qui latronem se-
cta ad dandum, non collectaad accipiendum : quibus ditiosum elegerunt, Christum Salvatorem abjece-
iUud congruit: Oratio eju-sfiat in peccatum. runt, nec bella hostiuranec seditiones civium cessa-
VERS.41. — Gazophylacium. (BEDA.)*VA«TTSIVverunt; sed apostoli nehisadventantibus terreantur,
Graece,servareLatine.Gaza, Persice, divitice,Gazo- el ne HierosolymamJudceamquedeserant, admonen-
phylaciuro locus quo divitice servantur, et arca, sci- tur, guta non statim finis. In quadragesimum enim
licet, in qua populi donaria congregabantur ad nsus annum desolalio provinciceet ultimum urbis ac tem-
templi. Unde in libro Regnum : Tulit Joiada ponti- n pli excidium prolatum est.
fex gazophylaciumunum, aperuitque foramendesuper YERS.6. — Mttlli enim venient. Imminente exci-
(IV Reg. xn), etc, et porlicus in quibus servaban- dio multi venerunt qui se esse Chiistos, et jam tem-
tur. Unde : Hmc verba locuius est Jesus in gazophy- pus libertalis adesse mentirentur. Multietiam in Ec-
lacio, docensin templo. clesia temporibus aposlotorum inter caetera diem
< Aspiciebatquomodo. Sicut appetitores primatus et Domini instare rainati sunt. Multi in nomine Christi
vanaeglorisecavendos esse dixit, et simulatione oran- venere Antichristi, quorum primus Simon Magus,
tibus prolixius judicium praedixit, sic etiam offeren- cui auscultabant omnes qui erant in Samaria a mi-
les justo examine discernit, ut retribuat singulis, se- nimo usque ad maximum dicentes: Hic est virius Dei
cundum cor et opera, quod ethodie facilin Ecclesia. quw vocatur magnq : eo quod multo tempore magicts
Divites. (BEDA.)Divites, Judaei de juslilia legis artibus denientasseteos.
elati, etc, usgue ad cunctis superborum Judseorum VERS.8. — Exsurget enim. (BEDA.)Haec omnia
operibus, prcestant. anle ullimos et acerbissimos dolores, etc, usque ad
VERS.42. — Vidua pauper. (HIER.)Hsecpauper- qui contra se invicem dimicantes, Ecclesiae victo-
cula me et similes signat, qui mitto quod possum riam faciunt.
 527 WALAFRIDI STRABI FVLD. MON, (06P, PARS 1. - THEOLOGICA. <J28
>; VERS.&.—-¥idetemutem.(BEBA.) Quarehcec offinia^etfavonii; sic cum baeequaescripta^unt videritis,
ittferantur,dicit Videte,etc. Ea enira vet sola roa&ima «on putelis jam adesse finem miindi, sed quasi prce-
«ansa est excidii, quia posl occisionem Doinim, no- «Hrsores venire, qui ostendant prope esse.
jninis quoque ae fidei prceconeseimiles et coufesso- (BEDA.)Ficus Synagoga, quaequia ad se veniente
res fanpiacrtidelitaie vexabaui. •Dofflisofructum justitiae non babuit, elc., utque ad
-n VBRS.W.H—Et inomnes gentes. {Ii>>)Qui» nove-
et testatem verae lucis et pacis.
j*atDominus corda discipulorum de perditione suae
hoc ut (HIER.)Fici parabola, id est, propbetia. Fofia nata,
gentis tristanda, modo consolalur, sciant amis-
verba sunt praesentia, aestasvero proxima dieg est
sis Judaeisse socios regoi ccele«tis ex toio orbe ha-
in quo unaquaequearbor nianifestabit quod
bituros. Sicut eiiim ecclesiasticae bistorice lestautiir judicii,
m»ltoar*te excitlpim Jud-eae, omnes -anostoli ad iritusbabuil an ariduiri ad combrirenduin, 3n Viride
adplantaridumin Eden cura ligno vitaecujus folia in
praedicandumEvairgeliumperlotoraorbeni suntdi- salutem gentiura, id est, verba quibus diceturj Ve-
spersi, exceptis Jacobp Zebedasi, el Jacobo fratre
Doffiini,qui prkis in Judaea pro verbo EvangeJii san- ftite, benediciiPalris mei, etc
VER§.3T. —Cmtumet tetta ttansibunt, Coelum
guinew»fuderunt.
VERS.14.— Cum autem videritis,etc (h»,) Potest » aereum, a quo aves coeliet nubita cceli, unde Pe-
afeomnratio intelli**i, vei Arvtkliiistus, vcl imago trus,: CmliatUemqui nunc sunt, et fetta eodemterbo
Csesaris qjrsaiiiPitaius in templo posHit,etc, usque reposili suni el igrii resetvali (11 Pet. IIJ),,aperte do-
ad sempeT panebal sroperio Aomanorum. cens, qrria alii cceU sunt igne perituri quam aqua
Vtstw.17. -—Vm-aaem prwq&cmtibu.,etc. Quia perditi, id est, inania et nebulosa. Aqua enim dilu-
vel uteri pondere vel ffchoruro.sarcioa gravatce ftt? vii quoefantura quindecim «ubitis cacumipa mon-
tium traiiscendit ultra aeris cetherisque coufinia non
gere non poteruat. Undein librp Ilfeiorktrijm lc-gitur
uxoreut Jonalhae lurbatam.fuga, uJiumsinrrsuo la- pervenil. Ecclesiasles (Cap. i): Genetalio ptatetil,
et genetatio qdvinit: terra veto in mternum"slqt, Sic
psum recepisse perpetuo claudum.
: VERS.21. —Ettune
tiquis. (Bep.) -Quidam hoc ergo ccelum et terra transeunt, secundum imagi-
ad captivitatem Judaicam referuut, quaado mulii nem, roanent in ceternqra secuudum essentiapi.
Cbristos se esse dicesles, populura post se.deceptuia VEfts.32. — iVeguefilius. — /*»ep enimsunt otnncs
trahcbaiit. Sed ibi nullus eral fidelis, quem Deaa thesauri sqpienlimet scientimabscohditi.kteo abscon-
e-thortaretur, ne perversos magistros sequeirelur. djli, quia. noliis scire non expedit, unde ait : Non
Omnes et obsidenles et obsessi alieni <aCliristo ob- -!!' vestrum nosse tenipota vet momenta qvye.Paier
dorabant, unde melius de boeretkas accipieiidum.qui C posuit in sua potestate (Act. i),.In quo ostendit quod
contra Ecclesiam venienles, se Christos esse men- sciat, sed iiosse apostojis non expediat, ut semper
tfeuMu"* : quoram primu* Simon Magus ; extremus jncerli deadventu. jpdicis, sic quotidie vivant quasi
Afttpicbristus. . alia die judkandi. Scit ergo filiussibi, sed non nobis,
"VERS.24. — SediniUis diebus, etc. (\v<) /Sidera u,l scmper simus SpJUciti,imde : viielej vjgilaie, etc.
in judicio videbunlur obscura, .etc, mque ad tunc (HOAS.)Filius et Spiritus sanclus, quia non sunt
fietquodidempropheta alila dicil: Et exit lux lunw a se, dedie iUagBesciunla se : Pater autem, quia a
sicul sot, et lux soks erit septempliciter sicul lux se- s>eest, scit a se. ,
ptem dierum (Isa. m). , ; VERS.34.—,Et janitoti, etc. (HJUJR.) Ei, scilicet,
VERS.25. —-Decidenles. A lumine quando pene qui prcecUcat.,Cui dicitur : Sinon annuntiaveris ini-
deei* semen Abcatiae,cui assimihiUesu»t«ieUae. guo iniquilatem tuam, sanguinem ejm de mantt tua
- Et virtuies qum, etc. ^BEDA.)Quid mirura trcmere requiram (Ezech. III). ; , ,
homines, cuin aspectu judkii iremant angelicae po- S|;yi^ilfitje ergoT.,Pt$yfiiiSQp-^t^j^fsrjn^lias exeraplp,
tegtaies 2iUmieJob : Coiumnwcceli contremkcfini,et cur copsnramatiionisydjem reticeat, dicit : tigjlate
pavent ad nutum ejus (Job.xxyi). Et quid palitur ergo, Qui dormit, non.cprpora.sed phantasias videt;
virgtria deseni, ubi concutiUir cedrus paradisi? Jfo- 0 cum evigilat nrbUbabei de his quce viderat. Sic sunt
vebtmtut. (HIER.)Ad iram vindictaequando milientar quos inundi amorjrapit in vita, d.eserjt ;post wlam.
a Eilio homiois venienlein nubibus cc&licum Virtu- . V«**-.5#-— Qu.qdauiem vobts. Noo -spluparectp,-
te, quse prius sicut pluvia in vellus descendit in res Ecclesiae,sed et omnes vigilare pjrtccJpiiiHir,ja-
bumilitate. nuas cordiuna.custodientes; oe auiiqui bostis mala
. YEBS.22, m- Aquatuor ventie. Ab oriente etocci- suggestio subiifttriet,newos Dominusdorraiente» in-
dente, austro, aquilone, el uon tantuaj ab bis; sed \eai^k,undt?^Uis:i',igUa(o,jusli,etw>liteitea;axe.
a surar»otert-ceusque ad summura ccelum, id est, ab
cxtrerais finibus terrae per directum usque ad ulti- CAPUT XIV.
mos terminos ejus, ubi longe aspicieulibus circulus VKRS.1.—Eratautemp-j^jto.lfliEiUiJiPascbajtrsuiSv
coelitern» videtur insidore. rius interpieiatur, phase vero imraolaiio,etc,usga*
- VERS.'Z&.—Aficu autem. Quasi dicai, quomodo ad et armati virtute comedamus dicentes; Etqtdm
c-im>fa-*i&t in ,fion•tcaeri caulicuh', el gemma in PascJia nasttum immolatus est Chrislus (Matih.xxvi).
florem erumpit, intelligitis adventura oestatiset veris , (BjEnA.) Pasclui, quo.diHebraice pliase, a traris^u,
 229 GLOSSA ORDIMRIA. — EVANG. MARCI. * 23»
non a passiojte, elc, usgue ad iler scilicet admonet A sto notitiam fulurorum, passaros post paucos dies
subire virtutimi. Et quwrebant summi sacetdofes. prxscit Evangelium suum toto orbe praedicandum,
(HIBR.)A prineipibus egressa est iniqnitas, qui tem-r Notandum, quod sicut Maria lotoorbe quo est Ec-
pium parare, et vasa, et se purificare secundum le- cjesia diffusa gloriam meniit depio obsequio, qupd
gem ad esum agni debuerant. Domino devote exhibuit : sic et Judas qui ei. detra-
VERS.2. — N.onin die festo. (ID.) Vitant diem xii, perfidiaenota longe tateque infamatur. Sed Do-
iestura, quodeonvenit iljis - non est festivitas eisqui minus bonura pia laude remunerat, futura irapii con-,
ritain el misericordiamperdiderunt. tumelias lacet.
VE»S.5 El eum essel Belkaniw. {Io.) Hinnu- VERS.10. — Uho de duodecim. (Hnsa.) Unus nu-
lus cervorum seniper ad lectulum suum redit, idest, mero, non merito, nomine w»n nuraine, corpore noo
Filius ohediens Patri usque ad mortem: obedieoiiam aniino, unde sponsus ad sponsam : Vutnerasiicor
a uobis peiit. Siinon eiiiin obedieos dicitur. Simonis. meum, sotor nxea,in uno oculorum luotum, et tn uno
leptosi. Simpn leprosus mundum infidelem primo, ctine colli im (Cant. IV).Oculuset ciiuissapientiaest
posiea fidelemsignificat, El tecumbetet, venit,elc. Re- el virtus, quoniam Judce cura eceteris dicitur : Vobis
cumbenle seipso, id est, humijiaiite se, ut eura tan- dalum est nosse mysterium regnilki (MaUk.xm).Ei:
geret fides peccatricis : quae de pedibus ascendit ad B Dedi vobis polestatem (Luc.x), etc. -,
capui, a capite descendit perfideui, id est, a Cbristo Abiit ad, etc llle abiit ad principee i et postqtiani
ad uiembra ejus.
exivit, intravitineura Satbanas.Hic nox nocti indicat'
Muliet.. (BEDA.)MariaMagdalenasoror Lazari quem scieniiam. animal ad sibi sitniiejuugitut
ad ut Matlbceuset Unumquadque
suscitavit Domjnus, etc, usgue
Marcus perhibent, oleo sariclo perfudii. (Matih. xxvnr). Maria currit ad apostotos ut dies diei
ernctet verbuui; Judas ad Judceos,ut riox nocti indi-
Alabasltum. Alabastrura roarmor candidum variis
cet scientiam.
gultis disiinctum unguenta incorrupta servat. iVarrft
non solura VERS.11. — Et qumtebat quomqdo illum, etc.'
spicati. Pistica nardus dicitur mista, quia
de radice, sedde spicis et de foliis composiiuiu erat:. (iliER.) Promrtlit se iradere, ut magister ejus anle
quod est preliosius. dicebat : Tibi dabo hanc potestatem universain.
Et (ractq. (JSIER.)Domusjmptela odore, cqelum et (BEDA.)Multi hodje scelus Judceexhorrent nec lamen
terra est. Fractum alabastrum carnale est deside- cavent, etc, «sgwead ut ariidlis arbitris mendacio
riruu, quod frangitur ad caput: ex quo omne corpus veritatem, criniine mutent virtulem.
compaginatura est. (BED.)Devotio Mariae, fidem et YERS.12. — Et prima die azymotum. (Id.) Quarta
pietateni designal Ecciesioe^elc , usgue ad pia prae- " decima luna, quando abjeclo fermenlo agnus occi-
dicatione el devotis veneratur obsequiis, debatur ad vesperum, etc, tisgue ad ipsius immola-
YEUS.i. — Etant aulem quidam. (ID.) Per sy- tionis, id est, suoepassionjs exordiuni sacravit. .
necdochen plurale pro singulari posuit, etc, usgue (IsiD.)Cum amaritwdinecoraeditur azyma, quaeest
ad chjus hac de causa furandi consuetudiirein iirti- redemplio nostra. Amariludo enim est passio Doniini.
mare Curavit. tlt gnirfpetdkio isla. (HIER.)Pertl.itus VERS.13. — liein chvitatem,(BED.)lndicium est
de salute perdilioneni invenit, ut in ficu fructiferci
prsescientice diyinilatis, etc, usgueadjetadtollenda
mortis laqueum nancisceretur. niuridi crimina vivifici fppiis Jwptisma .consecretur.
YERS.5. — Poterat enim unguentum. (It>.) Sub (HIER.)Civitas est Ecclesia quae.muro fidei
cingilur :
praetextu avaritioe mysterium loquitur fidei, etc.y hoino occurrens prirailivus populus est, arpphora
usque ad spolia dividamus ad vesperam. aquoelex litteroe. llomo lagenam ag.M«.(BEBA.)Con-
VERS.6. — Bonutn opus operata. (ID.) Qui credit sulle el aquoe bajuli, et Domini dom.us lacila suii'
in Deum, reputatur ei in opns justitiae. Aliud enfepi vocabula, ut oranibus verura pascha .celebrare vo-
'est credere ei, aliud est credere in eiim, id est, td- lentibus, id est sacramentis Chrisli irabui,
eumque
tum se injicere in illum. D suae mentis hospilio suscipere quayentibus, facullas
VERS.7. — Me atiteni non sempet. (BEDA.)Cdrpo- ;' danda signetur.
rati pi-cesentiaet familiariiale eonjuiicium sicut nunc
Unde Apostolus : Eisi noverinius Clriistum secundttm Sequimini. (HiER.)Qui ducit in altum ubi refectio
Cot. Christi, unde Kaab exploratoribus mandat, ut non
carriem, sed nunc jam novimus (II v). Spiri-
ima sed per excelsa irent.
tualiier autem semper est nobiscum, urtde : Ecce per
vobiscum sum ad consummationem smculi VERS. 13. — CmnaCttlumgrande. (fo.) Ecclesia
ego usque
omnibus diebus. (HIER.) lta intell.igendtim est : Me magna, quce narrat ndnien Domini, strata varietate
aulera non semper habebitis in cPrporali prcesentia, virtutum et linguarum, unde : Circumahiieta valie*
ut prius in convictu el familiaritate. tate (Psal. xnv) virtutum, in qua paratur Domino
VERS.8. — Qttod ttabuit. Quod pulatis perdilionera pascha. Dorainus domus Petrus apostolus cui Domi-
esse uriguenli, offieium sepulturce est. Nec mirum nus domum suam credidit: ut sit nna fides sub
si mihi dedit odorem fidei bonum, cum ego pro ea uno paslore. (BEB.)Ccenaculumlex spiritualis, quce
ftisurus sum sariguinemraeum. de angustiis litterce egrediens ih sublimi loco recipM
VERS.9. - Amendicovobis. (BEDA.)Nota in Chri- Salvatorem, etc, «sgue ad quia cuncta paschce sa-
»1 WALAFRIDl STRAB. FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 232
cramentaet caetera legis decreta ejus esse sacra- A undecima ccenam Domini facit, quod nunquam in-
menta cognoscit ventuin est nec in Novo nec in Vetere Testamento.
. VERS.17. — Vespere autem. (HIER.)Vespera diei Vitis. (BEDA.) Vitis vel vinea Domini Synagoga, etc,
vesperam indicat raundi. Circa undecrmam namque usgue ad de salute ejusdem populi baptismo regene-
horam veniunt novissimi: qui primi denarium aeci- rati novo vobiscum gaudio perfundar.
' VERS.26. Et
piunt vifce aeternce.:quia ante crucem Abraham erat hgmno-dicto. (\t>.) Potest inteUigi
iri inferno, etpost crucem Iatro in paradiso. bymnus quem secundum Joannem Patri gratias
VERS.18. — Atnen dico, etc Sicut de passione agens decantabat, etc., usgue ad et charismala
prcedixerat: ita de proditore prcedicit, dans locum sancti Spiritus quibus in corde perungamur, debere
posnitendi, ut cum inlellexisset cogitationes suas conscendere. /n montem Olivatum. (HIER.)In moote
prcesciri a Deo, pceniteret eum facti sui. Non tamen Olivetitenetur Jesus : et inde ascendit ad ccelos : ut
ex nomine designat, ne aperte redargutus impuden- sciamus quia inde aseendimus ad ccelos unde vigila-
tior fiat. Mittit crimen innumerum : ui conscius pce- raus,etoramus,et ligamur, necrepugnamus interra.
nitentiam agat. Unus exvobis. Dum falsitas arguitur, Omnesscandalixabimmi. (BEDA.) Prcedicit quid pas-
veritas comprobatur et impletur. Qui edebat panes suri sint: nt cum passi fuerint non desperent, sed
meos,magnificavit super me supplantalionem (Psal. B pceniteant. —
xi). Omnes tanguntur ut fiat harmonia in cithara. VERS.27. Jn nocte ista. Qui ebrii sunt, nocte
Omnes nervi bene susperisi consona voce respondent: ebrii sunt (I Thess. v), et qui scandalizantur, nocte
Nunquid ego sum, Domine ? Unus remissns etpecu- scaridatizanlur, id est, mente obscurati. (HIER.)
niaeamore affectus dixit: Nunquid ego sum, Rabbi? Omnes cadunt, sed non omnes jacent. Nunquid quia
YERS.19. -—Contrittati. Sicut undecim quia nihil dotmit non ^adjiciet ut resurgut ? (Zach. xm.) Car-
mali contra Dominum cogitaverant; sed plus cre- nale est cadere r diabolicum est jacere. Percuttatn
dunt magistro quain sibi, et timentes fragiUtatem pastorem. Percute pastorem. Propheta poslulat pas-
suam, tristes de peccato suo interrogant, cujus non sionem Domini: Pater respondet: Percutiam patto-
habebant conscientiam. rem. Precibus sanctorum Filius a Patre mitiilur :
VERS.20. — Unus ex duodecim. (HIER.) Separat id est, incarnalur et percutitur, et patitur : disper-
seorsum ovem lupus quam cupit. Ovis quce de ovili gunturoves pastore capto. Resurrectio promiltitur
egreditur, lupi patet morsibus. Qui intingit. (BEDA.) ut spes non exstinguatur.
Mira Domini patientia. Prius dixit : Unus ex vobis VERS.W.—Petrusautem. (ID.) Avis sinepennis in
tradet tne, perseverat proditor in malo. Apertius ar- altum volare nititnr: sedcorpusaggravatanimamut,
guit: et tamen non proprie designalrrr. Judas aliis C timore humanae morlls , timor Domini superetur.
contrislatis et manum retrahentibus a cibis teme- VERS.30. — Bis gallutvocem. (BEDA.)Alii simpli-
ritate et impudentia qua Dominum tradit; eliam citer : Priusquam gallus canlet, ter me negabis, etc,
manum cum magistro in catino miltit ut audacia usgue ad sicut et illud : Qui viderit mulierem ad con-
bonara coriscientiam mentiretur. cupiscendum,jam mctchatusestearit(Matlh.y). (HIER).
VERS.21. — Vm autem. (ID.)tn sempiternura vae GaUuscanlat: Pelrus negat ter, elc, usgue ad et
horaini illi qui ad mensam Domini indigne accedit, trinse negationis sordes lavit lacrymis.
etc, usque ad pcena praedicitur ut qui pudore non VERS.32. — Gethsemani. (ID.) Id est, vallis pin-
virieitur, timdre corrigalur. guium, ubi tauri pingues obsederunt eum et vjtuli
VERS.22. —Manducantibus. (ID.) Finito veteri multi circumdederunt eum. Sedete hic. (ISID.)Sepa-
pascha quod in commemoratione liberationis populi rantur in dratione qui separantur in passione : quia
Bci ab^Egypto agebatur, etc, usque ad ideoque ve- Ule orat, illi dormiunt piuguedine cordis oppressi.
locius a morte resuscitandtim. Accepit. (HIER.)Fi- Donec orem. (BED.)Cum Dominusin monte orat, elc,
gurans corpus suurit in pane, etc, usque ad exslin- usgue ad unde : Humitiavit semelipsum factus obe-
guuntur inimici quce sunt mysteria EcclesiceChristi. diens usque ad mortem. Et majorem hac ditectionem
(BEDA.)Panis qui confirmat cor hominis, elc, usgue nemo habet ut ponat qnis animam suam pro amicit
ad vel nos sine Ulius passione salvari. suis (Phil. H ; Joan. xv).
VERS.23. — Gratias. Gratias egit et benedixit YEBS.53. — Et cmpit pavere. ( HIER.) Pavere et
jam proximus passioni, quipcenam aUenaeiniqnilatis tristari docemur ante judicium mortis, qui non pos-
suscipit: qui nihil dignum passiorie egit: ut osten- sumris per nos dicere nisi per illum : Venit princeps
datquam oequaniraiter unusquisque proprice culpce hujtts mundi et tri me nonhabet quidquam(Joan. xiv).
ilageUa suslinere debeat. VERS.34. — Tristis est, etc (BED.)Non propter
Biberant. (HIER.) Ebrietas felix : salutaris salie- morlem tristis est, etc, usque ad' sed a somno infr
tas, etc, usque ad sanguis enim Novi Testaroenli deliiatis et torpore menlis.
quipro multis effunditur non omnes emundat. VERS.3S. — Et otabat. (ID.) Hcec vox est sonus
VERS.25. — Jam non bibam. (h>.) Hic mutat sa- infirmitalis nostrce, elc, usgue ad sed quia aUter
crificium, sed non mutat tempus; ut nos nunquam lion fiet, Nonquod ego volo, ted quod tu.
coenaro Jesu ante quartam decimam lunam facia- (HIER.)Hoc conira Eutycbianos qui dicunt unam
mus. Qui facit in quarta deciraa resurrectionem, in tantum in Christo operationem, unam voluntatem:
 233 GI.OSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 2:.*
hic autem ostendit hnmanam quaeper infirinitatem .A.Ab eis. Quoruin ei prajsentiam delestabalur et facta.
carnis recusat passionem, el divinam quae prompla JNona Domino,cujus aniorem etiain absens corpore
est perficere dispensationem. fixum servavit in mente.
VERS.36. — Sed non quod. (HIER.)Usquein finem VERS.55. — Summum, elc Caipham scilicct,
non cessatdocere nos patribus obedire : et volunta- qui secundum Joannem erat ponlifex anni illius, de
tem eorum volunlali noslne praeponere. quo consentaneum scribit Josephus, quod. [ ontili-
VERS.37. — Et ait Pelro, etc. Qui dixerat: Et cium sibi absque merilo dignilalis emcrat a principe
si oporteat me mori tecum, non te negabo: etsi omnes Romano : quid ergo mirura, si iniquus ponlifex ini-
scandalizati fuerint, sed non ego (Matth. xxvi); nunc quejudicat?
"trisiilioe magniludine somnium vincere non polest. YERS.54.—Alonge.(BEDA.) Quia negationi proxi-
VERS.38. —Ut noninlretis. Non ail ut non ten- mus, si Christo proxiraus fuisset non negasset: in
teinini, sed ut non intretis in tentalionem, id est, ut hoc tamen admirandus est, quod Domiuuin non rc-
tentalio vos non superet, non leneat intra suos casses. Hquit etiamsi timeat. Quod timeat naturae est, quod
(HIER.) In tenlationem intrat qui orare negli- sequitur devotionis est: quod negal obreptionis est,
git. Ter discipuli dormiunt, ter Dominus orans quod pcenilel fidei est. Atrium. (HIER.)Atrium, sae-
suscitat. Trina dormitio, tres mortuos quos Do- B cularis circumitus est. Minislri, doemouiasunt. Ignis
minus suscitavit significat. Primus in domo, se- desideriura carnale, cum quibus qui manet, flere
cundus ad sepulcrum, terlius de sepulcro. Trina peccata non valet. Et calefaciebat se. (BEDA.)Est
Domini vigilia tres personas nos habere in orando ignis charilatis; de quo dicilur, etc, tisgue ad
docet, et de proc-teritiset de proesentibus, et fuluris moxque sui cordis arcana prunis inflammavit
veniara rogare. Caro autem infirma. (BEDA.)Caro araoris.
namque pondere suo ad ima semper trahit. VERS.56. — Falsum testimonium. (ID.)Falsus est
VERS.42. — Surgtte. Postquam tertio oravit, qui non in eodem sensu dicta intelligit quo dicun-
apostolorum limorem poenitenlia corrigenduni do- tur, etc, usque ad ul proprie de templo Judaico vi-
cuit, securus ad passionera pergil, dicens : Surgite, deatur dixisse.
eamus. Quasi dicat nos non inveniant timenles, sed VERS.60. — Et exstttgens, etc Iratus, quia non
ultro eamus obviam, ut passuri gaudium et confiden- invenit locum calumnice, motu corporis insaniam
tiam videant. mentis demonstrat. Non tespondens, etc Ad respon-
VERS.44. — Signttm. (HIER.)Dat signum osculi sum provocal, ut ex qualibet occasione sermonis
cum veneno diaboli: sicut Cain obtulil sacrificium locumaccusandi inveniat.Jesus autemnon respondit,
subdolura et reprobatum, unde vinum cura aceto in r quia prcevidit quidquid responderet in calumniam
cruce ponunt. verti.
—
VERS.45. Rabbi. (BEDA.) Impudens et scelerata Tu.es Chtistus. (HIER.)Quem exspectabat a longe
confidenlia magislrum vocat, etc., ttsque ad illud
: sicut Isaac caliganlibus oculis,
etiam complet: Cum his qui oderunt pacem (Psal. non videbat prope
Jacobsub manibus non agnoscebat, sed longe post
cxix), etc
canit.
VERS.47. — Unus. (ID.) Peirus secundum Joan- de eo futura
nem eodem ardore inentis quo coetera. Sciebat enira VERS.62. — Et videbitis. Sacerdos inlerrogat Fi-
quod Pbinees puniendo sacrilegos, mercedem justi- lium Dei; Jesus respondilFiliumhominis ; ut intelli-
tiaeet sacerdotiiperennis acceperat. Lucas ait: Quod gamus euindem Filium Dei esse et Filium hominis,
Dominus letigit auriculam et sanavil eam (Luc. xxu). ne qualernilatem faciamus in Trinitate, et homo in
Ipse enim pietatis nunquam obliviscitur, hostes Deo, el Deusin homine sit. A dexttis vittuiis. Quia
etiam suos vulnerari non patitur. Mystice : Docens humiliavitseipsttmfaclus obediensusque ad motlem ,
eos qui in suae mortis consensione vulnus animce mortem aulem crucis : proptet quod et Deus exatlavit
contraxerunt, si digne pcenituerunt salutem posse J> illum, et dedil illi nomen quod esl supet omne nomen
mereri. (Phil. n).
VERS.48. — Tanquam ad iatronem. (ID.) Quasi Cumnubibus cmli. (HIER.)Ascendit in nube, cum
dicat : Stullum est cum gladiis et fuslibus compre- nube veniet : id est cum corpore solo suo quod
hendere, qui ultro se vobis tradit: et iu nocle quasi assumpsit a virgine ascendit, et cura raulliformi
laiitantem investigare per prodiiorem, cum quolidie Ecclesia, quoe est corpus ipsius et pleniludo ad judi-
in templo doceat. Sed ideo adversum me congrega- cium venlurus est, sicut dicit Malthoeus: Cum au-
raini in tenebris, quia potestas vestra in tenebris esl. tem venerit Filius hominis, el omnes angeli cum
VEHS.50. — Tunc, etc (ID.)Implelur quod dixit, eo, etc
quod omiies scandalizarentur, etc, usgue aci et a VERS.63. — Summus autem sacetdos. (BEDA.)
Deo revocandi, adversariis dare didicerunt. Eadem rabies quoeprius de scde excusserat, etc, us-
VERS. 52. — At itle, elc. Sicul Joseph reliclo que ad euni in Lycaonia quasi dii honorareniiir,
pallio nudus de manibus impudicoe(loniiiiceelTugil. fecerunt. Vestimenta sua, elc ( HIER.) Hoc esl,
Qui autera vult effugere nianus iniquorum, relin- ephod in quo Judaei habebanl honorera, amiscrunt,
quens menle quocmundi sunt, post Jesuro fugial. elc, usgue ad ejus lamen iaviolata pernianet ca-
PATROL.CXIV. 8
 235 WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 256
stilas usque adconsummationem sccculiin illis, quos A VERS.H. — Ut magisBatabbam. (BEDA.) Adhaerel
sors eleclionis invenerit. Judoeis usque hodie petilio sua, quam toto labore
VERS.64. — Qui omnes, etc (HIER.)QUOrealu impeiraverunt. Data enim optione sibi, pro Jesu
srro noslrum reatum solveret, elc, usgue ad hinc lalronem, pro Salvatore inlerfectorem elegerunt.
propheta : Quid reltibuam Dominopto omnibusqum Merito ergo salutem et vitam perdiderunt et tatro-
retribuit mihi ? (Psal. cxv.) ciniis ac seditionibus in tantum se subdiderunt, ut
VERS.65. — Velare faciem, etc Non ut scelera regnum el patriam perderent, et libertalem corporis
eorum non videat, sed, ut ipsi quondam Moysifece- et animaenunquam reciperent.
runt, a se gratiam cognitionisejus abscondant. Hoc VERS.14. — Pilatus veto. MuJtas occasiones de-
velamentum usque hodie manet super cor eorutn, dit Pilatus liberandi Salvatorem, primo justo confe-
quod in Christum credenlibus est ablatum. Unde e» rens lalronera, deinde inferens: Quid ergo vultit
morienle velut templum scissum est, et sancta san- faciam tegi Judmorum?.Cumquerespondissenl: Cruci-
ctorum arcana palefacta. figatur, non statim acquievit, sed secundum sugge-
Atapis eum cmdebant.(BEDA.)Qui tunc caesusest stionem uxorisquoemandaveratei (ulMalthaeusdicit):
alapis, et nunCcoedilurblaspheraiis falsorumj Chri- Nihil libi et justo illi (Matth. xxvn), respondens ail:
slianorum. Qui consumptus salivis infidelium, nunc B Quidenim mali fecit ? Quod dicendo, Jesum absolvit.
vesanis fidelium opprobriis exhonoratur. At ilti magis, etc David: Circumdederuntme canes
VERS.68. — At itle, etc Nota, quod negat Chri- multi (Psal. xxi), etc Isaias : Exspectavi ut faceret
stum qui se negat ejus esse discipulum. Dominus judicium, et eece iniquitas : et justiliam, et eccecla-
enim non dixit: Negabis le discipulum meum, sed mor (Isa. v). Jeremias : Facta est hmreditas mea
me negabis. Negavit ergo eum cum se negavil ejus mihi sicut leo in silva : dedit contra me «ocem(Jer.
esse discipulum. xn).
El exiit foras, etc (HIER.)Petrus sine spiritu, VERS.15. — Barabbam, et tradidil, elc (HIER.)
voci ancillaecessit, etc, usgue ad et foras eximus Ili sunt duo hirci, unus apompeius, id est emissa-
extra quod fuimus. rius, cura peccato populi in desertura inferni abso-
VERS.70. — Nam el Galilmus. (BEDA. ) Eadem lutus dimittitur. Aller pro peccatis absolulorum,
lingua Galilceis et Hierosolymiiis est, sed tamen ut agnus occidilur. Pars Domini semper maclatur,
quaecunque p/ovincia et regio habet proprium lo- pars diaboli, qui est magister eorum, effrenata in
quendi sonurii quem mutare, etc, usgue ad quia tartara praecipitatur.
nomeri illud aliter Hierosolymilce, aliter GaUlaei Jesum flagellis. Ut nos flagellis liberarel; unde:
sonabant. *- Flagellum non appropinquabiltabernaculotuo
(Psal.
—
VERS.72. Et recordatusest. (ID.)Petrus nocte xc): cum prius diceretur : Multa flagella peccqtortt
iiegal, ad galli cantum pcenitet. In die quem tertio (Psal. xxxi).
negaverat, se tertio amare professns est. Quod (BEDA.)Jesum flagelliscmsttm. Caesusest ab ipso
-enim, etc, usgue ad egreditur foras (ut alii Evan- Pilato, unde Joannes : ApprehenditPilatus Jesum et
gelistce narrant), ut ab impiis secretus, negationis flagellavit: et posl subjunxit: Et milites plectentet
.culpam liberius abiuat iletibus. coronamde spinis (Joan. xix-), ete. Et militibus illu-
CAPUT XV. dendum praebuit. Quod ideo fecit, ut cjus pcenis
—
"YERS.1. Et confestim,etc Sequitur : Vineten- et opprobriis saturati ultra mortem non sitirent.
tet Jesum. MoseratJudoeis, ut quera morte adjudi- VERS.17. — Et induunt. (BEDA.)Matlhaeusita:
cassent, vinctum judici traderent. Et notandum, Et exuenteseum,
non iunc sed mox com- chlamydemcoccineamcircumdede-
quod primum ligaverant, runt ei (Marc. xxvn). Quod idem est. Pro rcgia
prehensum nocte in horio, ut Joannes dicit: Et sic enim purpura data est, etc, usgue ad purpura vel
: adduxerunt eum ad Annamptimum (Joan. xvm). cocco veslkur, cum triurapho gloriosorum marly-
(HIER.) Adest Samson vinctus a Dalila. Samson D rum gloriatur.
inlerpretatur, etc, usgue ad et fontem perennis
vitoesilientibus nobis, id est corporis sui, aperit. VERS.19. — Et percutiebant, etc Caput Christi
VERS.2. — Tu es tex Judmotum? Cum Pilatus Deusest. Caput ergo Christi percutiunl qui eura
-iiihil eriminis inlerrogat nisi an sil rex Judaeorum, denegant esse Deura. Et qui Scripturae aucloriiate
. arguitur impietas eorura qui nec falso quidem quod errorem suum defendunt (quia scriplura arundine
solet arundine caput ejus feriunt. In fa-
objiciant invenerunt. Tu dicit. Sic temperal respon- ciem fieri), quasi
sum, ut verura dicat, nec tamen calumniaepareat. ejus spuunt qui proesenliamgratioe ejus ex-
Et nota, quod PUato qui invitus fert sententiam, secrandis verbis ex interna ccccceroentis insania
aliqua in parle responderit: sacerdolibus autem et conceptis respuunt, et eum in caine venisse ne-
principibus respondere noluerit, indignosque ser- gant.
mone suo judicaverit. Adorabant eum. Quasi falso se dixisset Deum.
VERS.4.—Vide, etc Ethnicus condemnat Jesum, Sed hodie (quod est gravioris insanice) quidam
sed causam refert in populum Judceorum. Vide in eum certa fide ut Deum verum adorant, sed per-
jquantit, etc. versis aclibus mox verba ejus quasi fabulosa despi-
237 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 238
ciunt, ac promissa regni illius lemporalibus iHece- A figitur salus in Hguo. Prirao infixa esl mors in
bris posiponunt. ligno. Lignum primum, scienlioeboni et mali; se-
Et educunt illum. (HIER.) Hic educitnr Abel in cundum boni tantum et vitae nobis lignum est.
agrum a fralre ul periraalur. Hic adest Isaac, etc, Extensio primoe manus ad Iignum morlem appre-
usgue ad hic adest Jonas de ligno navis foris el in hendit; exlensio secundoevitam quaeperierat inve-
mare ventremque ceti triduo missus. • nit. Ligno hoc vehimur per mare undosum ad ler-
VERS.20. — Ut ctucifigerent. (HIER.) Ipsa crucis ram vivenlium.
species quid est nisi forma quadrati mundi? Oriens Vestimentasua. (BEDA.)Quadripartita vestis Chri-
de virtute fulget, arcton dextera lenet, auster laeva sti secundura nuinerum railitum, significat Eccle-
consistit, occidens sub plantis firmatur. Unde Apo- siatn quatuor parlibus orbis oequaliter, id est con-
stolus : Ut sciamus qum sit lalitudo, longitudo, subli- corditer distributara.
mitas et profundum (Eplies. m). Aves in forma cru- (HIER.)Vestimenla Domini mandara sunt qui-
cis ad aethera volant, horao adorat, et natat in bus tegitur corpus ejus, quod est Ecclesia, quia
forma crucis, navis per maria anlenna cruci assi- dividuntur inter mililes gentium ut sint qualuor
rnilala sufflatur. Tau liltera signum salutis et crucis ordines cum sit una fides, id est conjugati, vidtiati,
demonstrat. B prceposili, separati. Sorlili sunt tunicam indivisam
VERS.21. — Et angatiavetu.nl. (BEDA.)Ipse Do- quoe est pax et veriias in cunctis in modum
minus primo crucem suam portavit, sicut Joanncs regalis amiclus vel annuli. Mittentes sotlem. (ID.)
dicit: Post iste Simon, de quo et alii dicunt, et hoc Super tunicam, scilicet quoeerat inconsutilis. Hic
satis congruo ordine myslerii. Chtislus enim passus sorlita, etc, usgue od et sors solius Dei judicio venit
pto nobis, vobisrelinquensexemplumutsequamini ve- vel cedit.
stigia ejus (Joan. xix; 1 Pelr. n). VERS.25. — Erat autem hora ler. (HIER.)HOC
(HIER.)Simon qui portat crucem in angaria, proprie Marcus, nam sexta hora tenebrae suffude-
bic est qui laborat pro laude humana. Cogunt eum ruot terram, ut non quis posset movere caput.
bomines huic labori quem non cogit timor vel dile- A tricesimo nanique, etc, usgue «rf qui magis di-
clio Dei. cendi sunt eum crucifixisse quamvis nitantur hoc
Patrem Alexandri. Magnoeopinionis Simon isle dissimulare, quam milites qui secundura officiuin
videtur esse, cunr et fitii ejus tanquam noli omni- suuin duci suo parucre.
bus ex noinine designanlur. VERS.26. — Et erat titulus. (BEDA.)Tilulus
(HIEB.)Alii per merita patrum suorum comme- ostendit quod nec occidendo potuerunt efficere quod
roorantur, alii per merita filiorum. Hic autem Si- « non esset eis rex; unde : Ego autem conslituius sum
roon, etc, usque ad unde : per Jereroiam ad Judcearn rex ab eo, etc Bene enim simul est rex et pontifex,
dicitur : Otivamuberem,pulchram, fructiferam, spe- cum eximiam Patri suce carnis hostiam offerret iu
ciosam vocavitDominus nomen tuum. altari crucis, et regis dignitatein titulo prcelende-
VERS..22. — Calvarim locus. (HIER.) Tradunt ret, ut cunctis insinuaret quod per crucis patibu-
Judceiquod in hoc loco montis immolatusfuerit aries lum non perdiderit, sed confirmaverit imperium.
pro Isaac (Gen. XXH), ut ibi decalvetur Christus, VERS.27. — Et cum eo crucifigunt. (BEDA.)Sicut
id est carne sua, scilicet Judaea carnali, separetur. dicit Apostolus : Vetus homo noster simul cum illo
(BEDA.) Extra porlam truncabantur capita damna- erucifixus est ut destruatur corpus peccati, ut ullra
torum, et calvariae decoltatorum loca dicuntur. non dominelur super nos peccatum. Quandiu ergo
Ideo ibi crucifixus Dominus ut ubi erat area dam- agunt opera nostra ut evacuetur corpus peccati,
natorum, ibi eriganlur vexitla martyrum. Et quo- quandiu, etc, usgae ad unde Apostolus : Ut in cha-
niam pro nobis facium est malediclura crucis et ritale radicali et fundati possitis comprehenderecum
flagellatus et crucifixus pro salule oraniura, quasi omnibus sanctis qum sil laliiudo, longitudo, subli-
noxius inter noxios votuil crucifigi. mitas et profundum ( Ephes. ni ). Duos latrones.
p
Y^ERS. 23. — Et dabant. (BEDA.)Matthaens, cum (ID.)Latrones qui cum Dominocrucifixi sunt sign.int
fellemistum (Matth.xxvn), quod idem est. Fel enim eos qui fide el confessione Chrisli, vel agone sul
pro amaritudine posuit. Myrrhatum enim vinum martyrii, vel quamlibet arclam conlinentiara sub-
est amarissimum; quanquam fieri possit ut et felle eunt. Et qui hoc pro aeterna gloria gerunt, dexlri
et myrrha amarissimura redderent vinum. latronis merito et fide signantur. Qui autem pro
(HIER.)Et dabant, etc Hoc acelo succus lelha- humana gloria vel qualibet minus digna inten-
lis pomi abstergitur. Et non accepii. Id pro quo pa- tione, sinistri latronis menlem imitatur et actus.
lilur. Unde de eo : Qum non tapui tunc exsolvebam (HIER.) Cum iniquis veritas deputata unum
(Psal. LXVIII). relinquit sinistrum, atterura assumit dextrum; sic
Et non accepit. Malthoeus : Et ctim guslasset, faciet in die judicii, ex simili crimine dissimiles
noluit bibere. Indicat Matthaeus quod pro nobis sortiuntur vias. Alter prcecedit Petrum in para-
amariludinem mortis gustaverit, sed dic tertia rc- disum, alter Jndam in infernum. Confessio brc-
surrexit. vis vilam acquirit tongam, et blasphemia finita
V-RS.24. — Et-ctucifigentes eum. (HIER.) Hic ptena plectilur oelerna. Ilic piillus Judoe ligatur ad
 239 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 240
id est, pallium tingilur in sanguiite A Deus (Ibid. LVI), et in omni, elc ; et in Evangelio
viteni KvafioAatov,
uvoe, hic lacerant hoedivincam. prius: In viam gentium ne abieritis (Matth. x).; et
YERS.29.— Movenles capita. (HIER.)Emitlitur posl passionem : Ite, et doceteomnes gentes(Ibid.
mors iuiquorum quando excitantur vincula inferni xxvm).
usque ad cervicem, quoe esl cervix humani ge- VERS.39. — Vidensaulem, etc Ostenditur quarp
neris. centurio miratur, quia vidit eum sic exspirasse, id
VERS.31. — Aliossalvos. (HIER.)Etiara nolentes est spiritum emisisse. Nullus enim habet potesta-
confitenlur quod alios fecit salvos, et se propria tem emittendi spiritum, nisi condilor animarum.
damnant senlentia, quia alios salvos fecit et se si Vere, etc. (HIER.) Nota quod cenlurio ante cru-
vellet salvare polerat. cem in ipso scandalo passionis vere Filiura Dei
VERS.32. — Descendatnunc. Plus est de sepulcro confitetur : et Arius, elc, usgue ad et vere Filium
surgere, et tamen non credideruul. Hi omnes decli- Dei Synagoga lacente confirmat.
naverunt, simul inutiles facti sunt (Psal. xm). VERS.40. — Erant autem. (ID.)Sicut non exclu-
El qui cum eo. (BEDA.)Secundum Lucam (Luc. ditur rauliebris sexus a salute per Mariam virgi
xxiu) unus latro blasphemabat dicens : Si lu es nem : ila non repellitur a mysterio crucis scientia?
Chrittut, talvum fac te et not. Aller, elc, usgue ad D et resurrectionis per viduam Mariam Magdalenam
qui ccelestia petunt, ad ea sine dubio Christo me- et cceteras matres.
diante et miserante perveniunt. Jacobi minoris et Joseph. (BEDA.)Minorem Jaco-
VERS.33. — Et facta hora texta. (BEDA.)Nolan- bum dicit Jacobum Alpbei, qui et frater Domini,
dum quod hora sexta, id est sole recessuro a cenlro eo quod esset filius Marioematerteroe Domini. De
isundi, crncifixus sit, et diluculo, oriente sole re- qua Joannes : Slabant autem juxta crttcemJesu ma-
surrexit, elc, usgue ad et qua hora primus Adara ter ejus (Joan. xix), etc Cleophcevidetur cam di-
peccando mundo mortem intulit, eadem hora se- ccre a patre vel a cognatione.
cundus Adam mortem moriendo deslrueret. VERS.42. — Et cum jam sero esset, etc (ID.)
Tenebrm. (HIER.) Hic adest Noe inebrialus ac Uapixtyxturi Graecc, proeparatio Latine. Hoc nominc
nudatus ccelo ac terra ebrioso pallio teclus, et ab Judaei inter Graecosmorantes sextam sabbati ap-
homine irrisus hic stillavit de ligno sanguis. pellabanl, quia in eo quoesabbato erant necessaria
VERS.35. — Et quidam, etc. Non omnes. Forsi- praeparabant secundum quod, etc, usque ad donec
tan milites Romani non inlelligentes proprietatem oclava veniente aetate et ipsa corpora resurreclione
Hebraci sermonis, ex eo quod dicilur Eloi, ptitave- gtorificata cum animabus simul incorruplionem
runt Eliara ab eo vocari. Vel Judoeisoliio sibi ser- aeternaehaeredilatis accipiant.
mone verba Dornini depravantes, imbecillitalis infa- VERS.43. — VenitJoseph. ( HIER.) Josepli venil
inabant euin quod Elioevocarel auxilium. sero parasceve ab Arimalhia , quoe interpretalur
YEHS.38. — Cuttens autem, etc (BEDA.)Joannes deponens, ad deponendura corpus Christi, elc, us
plenius dicil : Postea sciens Jesus, etc Quasi : Hoc que ad aspicientibus a longe eleclis qui sunt stellos
minus fecislis, date quod eslis. Erant enim, elc, maris, quando, si fieripolest,scandalizabunlur etiam
. usgue ad de quo : Dominusplantavil lineam Soreth: electi.
vt quomodo convetsa es in amatiludinem vitis VERS.46. — Joseph autem, etc (BEDA.)EXsini
dtienm: et exspectaviut facetes uvas, et fecisli spi- plici sepullura Domini, ambilio divitum condemna
nas (Isa. v). tur, qui nec in tumulis, etc, usquead lineo terreno
VERS.37. —Jesus autem, etc (BEDA.)Quid dixe- celebrat, sicut corpus Domini in syndone munda
rit Lucas aperit: Paler, in manus tuas commendo sepultum est: sic a papa Sylvestro statulum est.
spiritum meum; et hocdicens exspiravit(Luc. XXIII). Quod erat extisum. (BEDA.) Dicilur quod monumen-
Quod aulem dicil Joannes : Cum accepissetaceium, tum Domini domus rotunda fuit de subjacente rupe
dixit: Consummatumest : et inciinalo capile ttadidit .-. excisa tantoe altitudinis ut homo rectus consislens
- spiritum (Joan. xix). Inter hoc quod ait: Consum- vix extenta manu culmen possit altingere. El habet
.malum est, et illud : inclinato capite emisit spiritum, introitum, etc, usque ad color autem monumenti et
-emissa est vox illa raagna, quam Joannes tacet, loculi albo et rubeo dicitur esse permistus.
•Ccciericommemorant: In manus luas, elc VERS.47. — Maria autem, elc (ID.)Lucas dicit:
(HIER.)Infirmata eteriira carne raox virtus divina Quia astabant omnes noti ejus a longe,el mulieresqum
invatuit quae dicit : Aperite mihi porlas justilim seculw fuerant eum (Luc. XXIII).Sed aliis dcposilo
(Vsdl. cxvn), etc Nos aulem cum.nulla, vel una corpore ejusad sua remeantibus, solaemulieres, etc,
voce morimur qui de terra sumus; ille enim cum usgue ad el si forle valeant imitari pia curiositatc ,
exaltala vocc exspiravit qui de ccelodescendit. quo ordine sit ejus passio amplectenda, perpendunl.
VERS.38. — Et velum templi. Ul arcara lesla- CAPUT XVI.
mcnti, et omnia legis sacramenta quce tegebanlur
appareant, et ad genles transeant. Ante dicebatur: VERS.I. — El cum transisset. (BEDA.) Lucas diiit
Nolus in Judwa Dcus , in Israel magntim nomen quia revertenies a monuraento paraverunt aroroata
-ejns (Psal. I.XXV); nunc aulem : Exaltare super cmlos et ungueiiia, cl sabbalo silueriml, quia mandalum
 241 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. MARCI. 212-
eral ut sabbali silenlium, etc, usgwc ad ilUiminata A j ut intelligamus quid simus et fucrimus, et sdanms
facie decussis viliorum tenebris odorem bonorum quid erimus.
operum Dominoet orationum suavitatem offerre. VEBS.7.— El Petro. (BEDA.) Pelrus vocatur ex no-
(HIER.)Nunc cuin aromaiibus redolentibus cum miiie, ne desperet ex ncgaiionc Nisi enim, etc, us-
sponsa et adolescentulis currunt, post eara consper- gwenrfutqui fiitiirus erat paslor Ecclesiaein sua crilpu,
gimus Iibrum, id esi cubile, elc, usgue ad cl Domino disceret quomodo aliis misereri dcberci.
in eo cum triuropho resurgente et dicenle : Hwc est Et Petro. (HIER.)Qui se indigniim discipulatu in-
dies quam fecit Dominus, elc (PSAL.cxvn). dicat, cura ter magistrum negat. Sed peccata prae-
VERS.2. — Et valde mane. (HIER.)Quod alius di- terita non noccnl, quando non placent.
cit diluculp, Diluculum est inter tenebras noctis et Prwcedil vos. Bene de Redemptore nostro dici-
diei claritalem in qua salus venil in Ecclesia decla- lur : de Galilaea
namque transmigratio facla in-
randa more sotis, qui consurgens roseam proemittit terprelatur. Jam enim a passione ad resurrcctio-
auroram, ut tantus splendorpraeparatis oculis possit nem, a morte ad vilam, a peena ad gloriam transmi-
videri, cum tempus Dominicoeresurreclionis illuxit, graveral. Et bene post resurrectionem in Galiltea a
ut tunc laudes Christi tola cantarel ecclesia sancta- discipulis videtur, quia resurreclionis
ejus gloriam
rum femin iriim, quando vitam proeslilit el lumen B ] post laiti videbimus, si modo a viliis ad virtutum celsi-
crcdulilalis infundit. ludinem transmigremus. Qui ergo in sepulcro nun-
YERS.3. — Et dicebant ad invicem. (HIER.)Aquilae liatur, in Iransmigralione oslendiiur ; el qni in mor-
congreganlur ad corpus, martyres et apostoli vident lificatione carnis agnoscitur, in transmigralione
lapidem revolutum, qui est lex mortis, quasi dicat : incnlis videtur.
Ubi est, mors, aculeus luus (I Cor. xv) ? (BEDA.)Nola quod Marcus dicit : Prwcedit vos in
VERS.4. — Rtvoluium lapidem. (BEDA.)Quomodo Galitmam, etc Nec tamen ibi visum retulit. Mat-
lapis per angelum sit revolutus, Matthoeusdicit? Alle- thaeusatilem,elc,usg«e arfsicutin illacelernitale co-
gorice autem, lapidis revolutio resurreclionem sacra- gnoscetur, quo el nosperducel propter formam servi,
mentoruro Christi quoevelamine Htterae legis tecla ut liberi contemplemur formam Domini.
erant, insinuat. Lex eteniin in lapide scripla est VERS.8. —Fugerunt. (HIER.)De futura vila dici-
cujus ablalo tegmine, gloria resurreclionis ostensa tur : Fugiet dolor el gemitus. Imilantur mulieres
cst, el abolilio mortis auliquoe, et vita nobis spe- ante resurreclionem omnium qnod faciunl post, id
randa perpelua loto orbe coepitpraedicari. est, quod faclurae sunt fugiuiil mortem et pavorem.
VERS.5. — Juvenem. (HIER.) Non sene;n, non in- r El nemini. (HIER.)Quia illi soli raysteriuni rcsur-
fautem, sed jucundum oetale, ut dicilur -.Lwtare, ju- reclionisvidenlquimeruerunt.unde, secundrrmJoan-
venis, in adolesceniialua (Eccle. xi), quaenon est hic nein: Petrus autem surgens cucutrit ad nwnumcnlum,
vcra dum senio misla. ut viderel quceaudivit.
(BEDA.)Mulieres angelos vident quoecum aroma- VERS.9. — Surgcns autem. Manc surrcxit, scro
libus venerunt, quia illce mentes supernos cives as- sepultus est, ut hoc adiraplerel: Arf vesperum demo-
piciunt, quaecura virtulibus ad Deum per sancla de- rabitur fletus et ad matutinum la'titia [Psal. xxix).
sideria veniunt. Sepullus ergo sexla sabbali quce vocatue parasccve
Sedentem in dexterit. (BEDA.) Ad meridianam circa ve perara sequenii nocte et dic sabbali, curu
partem loci illius, ubi positum fueral, etc, usquead, sequenti nocle in monuraento posilus, die tertia, id
intrantes in monumentum duos angelos ibi stantes est primo inane prima sabbali, surrexit. Et bene una
invenerunt. die et duabus noclibus in sepulcro jacuit, quia luccni
(GREG.)Per sinistram vita pracsens, per dexterara suae simploe mortis noslrae duploc roorlis tenebris
vila aeterna, elc, usque ad et ad a-igelorum nume- adjunxit. In morte enini animoeel spirilus leneba-
rnin restituens cceleslis palriae damna reparavit. mur, undc ad nos suam, id eslcarnis inortcm attulit,
VERS.6.—Nolite expavescete. (GREG.)Quasi: Pa- D et duas nostras solvit: simplain suam duplae nostrce
vcant illi qui non aniant advenlum Domini vel super- contulit, el duplam nostram moriens abslulit. Appa-
norum civinm, qui vitiis pressi de eorum societate ruit primo Mariw Magdalenw. Marice Magdalerrcc
de qua ejecerat septem dacmonia:
riespcrant. VQSautem, quid timetis quae vestros con- primo ostenditur,
cives videtb? Unde Matlhaeus angelurn apparuisse quia meretrices, et publicani praccedunt Synagogara
describens ait: Erat aspeclusejus sicut fulgur, et ves- in regnumDei.ullatropraecessit aposlolos. Apostoli
liinenta ejtis sicul nix (Malt. xxvm). flent et lugent, quia iiecdum viderunt, sed cito con-
Jesum. Salularc Sed quia multi non subslanliali- solabuntur.
ter sed nuncupalive boc nomine dicebanlur, deter- (BEHA.)In principio mulier auclor culpaeviro fuit,
lninat per locum Nazarenum, et causam subdit: exseculor vir erroris, etc, usgue ad ul ipsis evange-
Crucifixum. Atque addit : Surrexit, non est hic. Pfr listis et oposlolis resurreclionem evangclizaret.
procsentiamcarnis, qui tamcn nusquam deest per VERS.II.—Et illiaudientes. (BEDA.)Quoddiscipuli
proeseniiammajestatis. Ecce tocus. Oslenditur mor- resiirrectionem larde credunt, non lam esi illorum
ialilas morlalibus ad aclionem graliarum dchilatn, infumitas, quam nostra firmilas; dubilanlibus cnim,
243 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 244
resurrectio perinulta argumenla monstrata est, qui- A non faciaraus, non credimus? Sed haec in exordio
hiis cl nos firmius solidamur. necessaria fuerunt, ut fides miraculis nutriretur,
YERS.12. — Duobus ex his. (BEDA.)Hoc Lucas fide autem Ecclesioejam confirraala non sunt neces-
nperlius (Luc. xxiv): Ocuft eotum, etc Post cogno- saria. Dwmoniaejicient, etc Hoc hodie spirilualiter
verunt eum in-fractione panis. Et sicut Lucas ait: facit Ecclesia, cum per exorcismi gratiam manum
Surgenles eadem hora reversisttnt in Hierusalem, etc credentibus imponit, et malignos spiritus expellil.
Ambulantibus. (HIER.)Fides hic laborat agens ac- Linguis loquentur novis. Hoc fit dura fideles veteris
livam vitam, ilUc conlemplativa, etc, usquead obli- vilcesoeculariaverba relinquunt, et sancta raysteria
lus carnis suaepostutat in ista vita quod post illam insonanl, et Dei laudes etpotentiam quantura vatent
speramus in futura. extollunt.
VERS.14. — Novissime, etc (BEDA.)Quadrage- VERS.18. — Si mortiferum, etc Dura pestiferas
simo die, quando erat jam ab eis recessurus in cce- persuasiones audiunt, nec ad operaliones usque per-
lum, hoceis maxime,eic,usquead : Euntesinmun- ducunl, quod inde eis non nocet si morliferum bi-
dum universum, prmdicate Evangelittm. bunt. Super mgros manus, etc Dum proximos in
Duritiam cordis, etc (HIER.)Ut succedat cor car- bono opere confirmatos roborant exemplo bonoeope-
neum charilate plenum : hinc quod catervae marty- " rationis, super oegrosmanus imponunt, et bene ha-
runi mortem hujus sceculi libenter affectant, quia bebunt. Ilaec miracula tanto majora , quanto spiri-
norunt pro temporali interituperpetuo se esse vic- tualia; per hoc enira animae suscitanlur, non
luros. corpora.
VERS.15. — Omni cteaturm. Omni nationi gen- VERS.19. — ln cmlum. (AUG.)Nota quod aH-
tium. Ante enim dictum erat: ln viam gentium ne quaudo ccelos pluraliter et aliquando coelumsingula-
ubierilis (Mallh. x) : ut scilicet aposlolorum prius a riter, etc, usque ad ubi fidelium credulitas plus
Judoearepulsa praedicatio, tunc gentibus in adjuto- actibus quam locutionibus eruditur.
rium fieret.
Et tedet a dextris. (BEDA.)Et' nunc omnia judi-
(HIER.) Omni generi humano, quod habet aliquid in fine omnium Judex venturus est. Slephanus
commune omni creaturae, angelis, pecoribus, lignis, cans,
et calidoet humido et aritem vidit eum stantem, quia in certamine habuit
lapidibus, igni aquae, frigido, eum adjulorem.
arido, quia minor mundus homo dicilur.
YERS.16. — Qui credidetit, etc Per alios parvuU VERS.20. — Illi auiem, etc (BEDA.)Nola quod
credunt, sicut ex aliis ea quaein baptisrno eis rerail- Marcus Evangelium suum quanto inchoavit tardius,
tunlur, peccata extraxerunt rj Vanto.etc, usgue ad quo apostoli idem Evangelii
VERS.17. — Signa autem, etc Nunquid si signa verbum per tolum orbem seminaverunt.

EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM.

PROLOGUS B. HIERONYMI. Sacerdos quidam. Iraplevitordinem, dixit regem,

(Vide inter ejtts opeta.)
PROOEMIUMLUCdEIN EVANGELIUMSUUM.
VERS.1.— Quoniam quidem, etc (BEDA.)Lucasde
omnibus quae"fecit Jesus et docuit, etc, usqnead
magis drdinarent narrationem quam hislorioe texe-
rcnf veritatem.
VEHS.3. — Omnia. (ID.)Non omnia quae assecu- "
tus, sed de omnibus quoead fidetn Iegenlium confir-
roandam eredit idonea. Ex consulto enim multa proe-
terit, qucealii dicunt, ut diversa in Evangelio gralia
refulgeret, et propriis quibusdam libri singuli myste-
riorum gestorumque miracuta eminerent. Theophile.
Theophilus, amans Deum, etc, usgue ad fidem per-
petuoe divinitatis et tempdranecedispensationis iltius
debet ordinem nosse.
CAPUT PRIMUM.
VERS.5. —Fuit in diebus Herodis regh Judww.
(AUBR.)Vitulus sacerdotalis hostia. Per vitulum ergo
hoc Evangelium figuratur, in quo a sacerdotibus in-
choatur, et in vituto consummatur, id est in Chri-
sto, qui pro mfindi vila immolalur.
et regionem in qua fuit, sacerdotem et gentem ejus
et uxorem illius indicat. Zacharias. Zacharias, me-
mor Domini : cui apparet Angelus a dextris altaris,
quia ei qui memor Domini est demonstratur my-
Sierium.
J)e vice Abia. (BEDA.)Abia, Paler Dorainus,etc,
vsque-ad sicut per septem Testamentum declaralur
Vetus.
EUzabeth. Elizabelh, Dei mei saturitas, signat
Mariam quaeplena Deofuit.
VERS.6. — Erant auiem ambo. (BEDA,AHBR.)
Plena laudatio quce genus In majoribus, mores in
cequitale, officium in sacerdolio, factum in manda-
tis, judicium in justificationibns comprehendit. Justi
ante Deuth. (AHBR.)Non enim omnis qui jusltis est
ante homines jnslus est ante Deum; aliter enini
ddent homines, aliter Deus : homines in facie, Deus
in corde. Ideoque fieri polest, ut aliquis affectata bo-
nitate poprrlari justus videatur mihi, justus tamen
non sit ante Deum, si justitia non ex mentis simpli-
citatc formclur, scd adulatione simulelur.
215 GLOSSAORDINARIA.- EVANG. LUC 216
VERS.7. — El non etal iilis. (BEDA.)Divinitus pro- A vertit, etc, usquead fere cadcm vcrba quae angelus
curatura fuit, ut deprovectis diuque fructu conjugii de Joanne, Malach, praedixit de Elia.
privatis Joannes nascerelur, ut inopinato ortu prolis VERS.18.—Unde, elc (ID.)Si homo esset qui pro-
et ipsos donumDei gratius afiiceret, et coeterosstu- roittebat, impune liceret quaereresignum, etc.usgue
por miraculi pararet audilui futuri prophetiae. Unde ad et infidelilatis essct pocnaquam meruit.
postca subditur : Posuetunl omnes qui audietant in VERS.19. — Ante Deum. (ID.) Cum ad nos vc-
cotdestto dicentes: Quis pulas puet isle erit ? niunt angeli, sic exterius iraplent ministerium, ut
VERS.8. — Faclum est autem. Cum ex praecepto tamen ante Deum inlerius per contemptationem as-
Moysi unosacerdote decedenle , unus succedereju- sistant. Quia elsi angelus est spiritus circonscri-
bealur, tempore David statitum est utvicissim mi- plus, summus spiritus qui Deus cst, incirconscri-
nistrantes per oclonos dies a sabbato usque ad sab- ptus cst, intra quem currit angelus quocunquc mo-
batnm lempore vicis suce, singuli castimoniae vealur vet mitlatur.
studerent, nec interea domura tangerent. VERS.22. — Ei ipse erat innuens illis, et permansit
VERS.9. — Sorte. (BEDA.)Non nova tunc sorte mH'ns,etc.Sinevocecorporales actus indicare moliens,
electus, quando incensum erat adolendum, elc, «s- nec exprimens voluntalem. Cui similis populus Ju-
que ad prcedicilur dum ilte promillilur prcecursurus. • doeorum,actuum suorum impotens reddereralionem.
YERS.12 Et Zacharias turbatus esl videns, el VERS.23. — Ut impleli sttnl, ete. Quia vicis suoc
limor irruit super eum, etc (AMBR.) Solermis lurbari tempore, ponlifices lempli tantum officiis raancipali,
et a nostro affectu alienari quando perslringimur non solura a complexu uxorum, sed etiara a domo-
superioris potestatis occursu. Sed sicut humani de- rum jngressu abstinebant. Nostris aulem saccrdoti-
fectus est terreri, ita angelicaebenignitatis est paven- bus quibus non carnalis successio, sed spiritualis
tera suo aspeclu blandiendo solari; conlra, dcemo- perfectio quoeritur, qui quotidie proesto debent esse
nes, si quos sua prcesentia lerritos senseiint, altari, perpetua castitas indicilur.
ampliore horrore conculiunt. VERS.24.— Occultabat.(AMBR.) Occultat quiapartus
VERS.13. — Quoniam exaudila est deprecatio lua: sui erubescil aetalem,etc, usguead neque enim ea quoe
et ttxor tua Elizabeih pariel tibi filium, et vocabisno- senilemnonerubesceret coitum, erubesceret partum.
men ejus. Exaudita est magis quam petisti. Rogasli VERS.25.— Quia sic fecit. (BEDA.)G"atasunt hcec,
pro Hberatione plebis, et donatus est tibi prcccursor. inquit Joairnes Chrysoslomus, etc, usgue ad quia
(AMBR.) Multa divina beneficia hic snnt congesta. per ipsum afDictiopoeuitenliaeerat proedicanda.
Primum, deprecationis fruclus, deinde slerilispar- YERS.26.—In menseautem sex'o.(HiEK.)Sicut sexlo
tus. Tum Icctitia plurimorum, el magniludo virtu- mense missus est Gabriel angelus a Deo in civitalem
tis, Allissimi etiam prophelia proraiititur. Quinetiam Galilaeoe,ita sexto roillenario missus est Christus.
ne qua essct dubitatio, futuri nomen designatur. Gabriel. (BEDA.)Ideo angeli ex nomine aliquando
Tantis igilur supra vottim fluenlibus, non immerito signanlur, ut ex ipso noirtine qriid ministraturi ve-
diffidentia poena plectitur silentii. niant, demonslretur. Gabriel forliludo Dei, quia il-
VERS.14. — El eril gattdium, etc. (BEDA.)Singu- lum riuntiat qui ad debellandum diabotuin veniebat.
laris meriti esl indicinm quolies hominibus a Deo VERS.27. — Ad virginem. Mulier a diabolo sedu-
vel imponitur nomen, vel mulalur, etc, usgue ad cta morlem intulit: contra mulier ab angelo edocta
quia hic salutem mutlis prcedicat, ille vero omnibus salutem edidit.
dat. (AMBR.) Gaudiumel exsultatio. Monentur paren- VERS.28. — Dominustecum. Quam novo caslita-
tes non minus graiias agere, etc, usque ad malres tis amore ad coelestia suslulit, et post medianle hu-
quia honorantur proemiis conjugii. mana natura, omni plenitudine divinitalisconsecraviu
VERS.15.— Vintim el siceram, etc (BEDA.)Magnce Benedictalu in mulieribus. Quce,sine exemplo mulie-
coram Deo virlutis est praedicare in deserto gau- bris conditionis, et virgo et materest, etDeum genuit.
dia cceleslia, elc, ttsguearfetjameratspiritusgralioe. D VERS.29. — Turbala esl, etc Quia nesciebat si
VERS.16. — Et mullos filiotum Israel conver- prceteritum an futurum essel, quod angelus dixit.
tet. (iD.)CumJoannes Cbristolestimoniumperhibens, VERS.30.— Et ait angelus ei: Ne limeas, Maria.
in fidc Christi baptizans, dicatur filioslsraelad Deura Turbatairi insolita salutatione quasifamiliarius nofam
convertisse, patet Chrislum esse Dominum Deura vocat cx nomine. Ne timeat jubet, el quare gratia.
Israel. plenara vocaverit, plenius explicat.
VERS. 17. — Pracedet ante. (1D.) Sicnt Elias VERS.31. — Jesum. Jesus salvator, sive salutaris
prcccojudicis, etc, utque ad ille cum eo manifesta- dicilur. Ipse enim salvumfaciel, non populum Israel,
tur in gloria. In spirilu ct virtute. (AMBR.) Bene jrm- sedsuum populum, sive ex prcepulio,siveex circumci-
gunlur spirilu et virlule. Non eniin sine virlule spi- sione, in unum ovile sub uno paslore congregatum.
ritus, nec sine spiritu virtus est. Elias virtuiem ha- VERS.32. — SerfemDavid patris ejtts. (BEDA.)Id
buit abslinenlioe, el patienliae, ct convcrtendi ani- est Israeliticam plebem, elc, usgue arf in his qui de
mos populorum a perfrdia ad fidem, spiritum aulem oleastro incisi in olivam bonara stint inserti.
prophetandi habuil. VERS.55. —Sanctum vocabiiur Filius Dei. Jesus
Cont'er'fl',elc,(BEDA.)Cordapatrum in filioscon- nascilur sanolus, qui conditionem nalurce corrnplr-
217 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PABS 1. — THEOLOGICA. 2i8
bilis vinceret, et commistione copulaecnrnalis con- A Et misericordia. (BEDA.)A specialibus donis ad
ceptus non est. Nos conditione corruplibilis naluroe generalia Dei judicia se convertit, elc, usgue ad
constricti, per .gratiam possumus sanctificari. Et subdit quid contemptores mereanlur.
congruit, ut quce contra morem virgo concepit, su- VERS.53. — Esurienles implevit bonis. (ID.) Qui
pra morembumanaeconsuetudinisDei Filium generet. aeterna toto studio desiderant, saturabuntur, cum
VERS.36. — Et ecce, elc (BEDA.)Ne virgo despe- Christus apparuerit in gloria. Sed qui terrenis gau-
ret de partu, etc, usgue ad praecursorero quoque de dent, in ultimo inanes totius beatitudinis dimiltuntur.
anu steriU nascilurum cognosceret. In prsesenli etiam videmus humiles divina gratia im-
Cognata tua. Quia de tribu Levi, id esl de tribu Dei. pleri, superbos lumine veritatis privari.
(BEDA.)Legimus, quod Aaron qui de tribu Levi VERS.55. — Sicut locutus est ad palres nostros.
erat, etc, usgue ad quce secundum Deum spiritua- Memoriam patrtim quibus baec salus revelata est
lis cognationis consortio non carebant. facieus, Abraham nominatim exprimit, cui primo
VEBS.38. — Ecce ancilla Domini. Non de singu- ipsa incarnatio manifestata est. Et semini ejus
laritate meriti se extoltit, sed suceconditionis el di- in smcttla. Non tam carne gefiitis, quara fidei ve-
vince cognatioriis per omnia memor, se ancillam il- stigia seculis, quibus adventus Salvaloris in soe-
lius esse fatetur, cujus mater eligilur, et cum ma- B cula est promissus, quia ipsa promissio haeredi-
gna devptione promissionem angeli dptat impleri. talis nullo fine claudetur. Nam et usque in fi-
VERS.39. — Exsurgens autem Maria in diebus il- nem saeculi credentes non deerunt, et beatitudi-
lis, abiit in montana cum festinalione in civitalem nis erit gloria perennis.
Juda. (AMBR.) Non incredula de oracujo, etc, usgue VERS. 56. — Mansit autem Maria. (BEDA.)Tan-
nrfdum subditur : Et facium est ut audivit. diu mansit, donec videret praecursoris nativila-
VERS.40. — Et intravit in domumZachariw. Hinc tem , propter quam maxime venerat. Nec causa
discant sanctaemulieres, quam sedulitatem preegnan- sota familiarilalis tandiu mansit, sed ut tanto
tibns debeant exhibere cognatis. tempore et Elizabeth et Joannis cresceret profe-
Et salutavit Elizabeth. (BEDA.)Prior salutat, quia ctus. Nam si in prirao adventu Mariae, Spirilu
decet ut quanto castior, tanto humUior sit. sancto sunt rcpleti , multum est illis superaddi-
VERS.41. — Exsultavit, etc Quia lingua non po- lum lanta raora mansionis.
terat, animo exsultante salutat, et suae praecursionis VERS.59.— Die oclavo. Per circumcisionem re-
oflicium inchoat. Ecce apparet quod angelus dixe- surrectio Domini figuratur , quia et octava die,
rat: Spirilu sanctoreplebituradhuc exutero matris suw. „ id esl posl sabbatum, facta esl. Et sicut illa a
VERS.42.—Benedicla tu. (BEDA,AMBR.)Conve- realu raortis absolvere solebat, sic ista immor-
riiunt verba Evangetii cum verbis psalmi in quo pro- talis vitae nativitatem, et in auclore nostro ex-
roillitur David : De fruetu venlris tuiponam super se- hihuit, et in nobis monstravit sperandam.
dem tuam (Psal. cxxxi). Et eadem voce Maria bene- Et vocabant eum. (BEDA.)Joannis celebrata nati-
dicitur ab Elizabeth qtia a Gabriele, ut et angelis vitas.eslNoviTestaraentiinchoata gratia, etc, usgue
el hominibus veneranda, et nostris feminis proefe- ad gratiam Evangelii si recte inlelligatur exprimit.
renda monstretur, VERS.62.—Innuebantautempatri ejus, elc. Qui in-
VERS,43.—Mater Domini. Sentio miraculum, my- nuunt patri de nomine pueri, significant illos qui
sterium cognosco,materDomini verbofeta, Deoplena. testimonio Iegis intendunt astruere gratiara fidei.
VERS.44. — Ut facta. Ipso momento quo vox in- VERS.67. — Et prophetavit dicens. (BEDA.)Ma-
trat ad aures corporis, virtus spiritualis cor intrat gna largitas divince pietatis. Ecce loquela
quce sola
audientis, et non solum malrera, sed etiam sobolem ablata est difildenti, cum spiritu prophetiae resli-
amore adyenientis accendit. tuta est credenti.
Exsultavit. (BEDA.)Revelante Spirilu quo impleta VERS.68. — Benedictus. Qui dum bonitatem Dei
erat,etc,usgue arfcredidit virgo, ubi sacerdos negavit. D rogavit, pro liberalione praecursor donatus est.
VERS.46. — Magnifical anima mea Dominum.
Vtsifaiii*. Quod proxrme faciendum cognoverat,
(ID.)Primo dona sibi spirilualiter concessa profitetur, more quasi jam factum narrat.
etc, usgne ad inejus prseceplis observandis impendo. prophetico
VERS.47. — Et exsultavit. (ID.) Quia lerrena non VERS.69.—Cornu salulis nobis. (BEDA.)Per cornu
curo, prosperilas non emollit me, adversitas non quod carnem excedit, cum omnia ossa carne te-
Christi significatur , quo mundus
rangil, sed sola illius memoria deleclat, a quo sa- gantur, regnura
et carnis superanlur. In cujus figuram Da-
lussperatur ceterna, illius divinitate loetor cujus vidgaudia et Salomon cornu olei, «siint in regni gloriam
temporali conceplione roea caro fetatur.
VERS.48. —-Quiarespexit. (In.) Ecce quam vilia de consecrati, ul prius Saul tenticula.
se sentit, elc, usgue arf et de parvis et infirmis ma- .YERS,71. — Salutem ex inimicis nostris , el de
gnos facit et fortes. manu , etc Erexit nobis salnlem ex inimicis , et
Quia fecit mihi magna. Quia in me carnem sum- est explanatio superioris versiculi , in quo bre-
psit; et me a peccalis mundavit, ct dona Spirilus viler idem proemiserat: Et erexit cornu salutis nobis.
sancti mihi conlulit. VERS. 72. — Ad faciendam misericordiam ctm
 24.) GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 250
patribus nostris, et memorari testamenii, etc Lo-- & gnoverunt nosangeli civessuos. El tiniet angelus ado-
cutus est, et erexit nobis salulein ad faciendami rari ab humana natura quam in suo rege considerat.
misericordiam , ut misericordiam quam patribusi Hominibus bonmvoluntalis. (BEDA.) Qui suscipiunt
proroisit impteat in nobis , et juramenlura quod1 natum Clirisliiin, non his qui audita ejus nativitale
fecit patribus de liberatione nostra, in nobis per* sunt turbali et eum persecuti. Non est pax impiis,
Christura complealur. dicil Dominus (Isa. XLVIII).
VERS.76. —El lu, puer, proplieta Altissimi voca- VERS.16.— El vcnerunl festinantes. (BEDA.)Non
beris: prwibisenim anle faciem Domini parare, etc. cum desidia Christi qucerenda est proesentia, etc,
(BEDA.)Non mirum si alloquilur infantera oclo die- usgue arf quasi in proesepioinvenient.
rum, etc, usgue ad quaeagnoscebat se in filios su- VERS.17. — Videnies autem. Yisio vel cognitio
scepisse. Dei est, et hoeccst sola vita hominum ut cognoscant
YERS.79,80.—Ad dirigendos pedesnostros in viami verum Patrem, et quem niisit Jesum Chrislum esse
pacis. Puer autem crescebat,etc Ut per omnia gressus> unum Deum.
noslrorumoperumilluminatorisnostrigraticeconcor- VERS.18. — Miraii sunt. Mirantur el de mysteno
denl, donecad mansionem perpetuaepacis intremus. incarnationis etde lanla pastorum attestatione, qui
CAPUT II. ] fingere audita nescirent, sed simplici facnndia vera
B
VERS.1. — Exiit ediclum a Cwsare. (Auc, BED.) praedicarent. Sed Dominus non relhores, sed pisca-
tores ad evangelizandumdeslinavit. Sic et in Vetere
Augustus duodecim annis circa nativitatem Christi Testamentosuoe
in pace regnavit, elc, nsgue ad hic priraum Judoea dispensalionisntinliospaslores ordi-
facta est stipendiaria Romanis. navit. Ideononeslparvipendenda pastorumalteslatio.
YERS.2. — Prima. (BEDA.)Jam diversis tempori- VERS.20. — Et reversi, etc. (BEDA.) Sic spirituales
modo dormienlibus aliis contemplando cce-
bus, plerceque partes terrarum leguniurdescriptoe, paslores
sed haec est prima earum quoetolum orbem conclu- leslia subvehuntur, etc, usgue arf dum dicunt :
serunt, quoeprofessio est menlium, quia nulius ex- Gloria in allissimis Deo, el in lerra pax hominibus
cluditur. Yel cerle lunc prinium ccepit, quando Cy- bonmvoluntaiis.
rinus a Coesarein Syriam missus est, censor patri- VERS.22. — Tuletunt illum. Parvuli qui de toto
raoniorum futurus. regno Judoeorum ad teraplum portabantur, si erant
VERS.4.—Nazarelh. (ID.) Quotidie Dominus in de tribu Levi, in rainislerium domus perpetuo deti-
Nazareth concipilur, etc, usque ad quod instanlia nebantur. Si de alia Iribu, prelio dato a parenlibus
loquentis magistri nihil valet nisi augmentum su- {C primogenili redimebantur ad propria referendi.
— Sicut sctiptum: (BEDA.)Scriptum est
ut audialur VERS. 2 3.
perni juvaminis acceperit.
VERS.6. — Facitim est autem. Alibi concipi, alibi in lege : Muliet qttw susceplo, elc, usque ad cum
nasci Dominus voluit, ut insidianlis Herodis furo- bonorumoperum fructibus supernocbeatitudinisgau-
rem facilius evaderet. HumilitasChristi commenda- dia subil.
tur, quia non sotum incarnari, sed etiam illo tera- VERS.24. — Par turturum. (ID.)Haecoblatio pau-
pore nasci voltiit, quo mox natus censui Caesaris perum eral, qui non suflicerenlofferre agnum, ut
propter nostram liberationem subderetur. per omnia humilitas Domini pateat.
VERS.7. — Pannis eum involvit. Yilibus induitur VERS.25. — El eccehomo. Non solum angeli, sed
pannis, ut stolam immortalitatis reciperemus.. Ma- omnis oetaset sexus teslimoniuranalo reddunt puero.
niis et pedesstringuntur; ut manus noslrcead bene Et sicut ab omnium sasculorum fidelibus proesagie-
operandum,pedes in vjampacisdirigantur; parvulus batur, ita veniens omnium sanclorum laude proedi-
factus, ut nos perfecti simus. calur.
VERS.8. — Et pastores. (BEDA.)Nalo summo pa- YERS.27. — Puerum. Cum pueritia post septem
store, pastores ab insidiis noclis, etc, usgue ad su- annos infantioe incipiat, Jesus frequenter puer di-
per quos divina gralia largius coruscat. n citur, non tam aetate quam pro servitio, unde Pro-
VERS.9. — Et ecceangelus Domini. (\o.) El con- pheta : Ecce puer meus, quia Filius hominisnon ve-
cipiendum, et conceptum, et nalum Dominura, cceli nit minislrari, sed minislrare (Isa. XLII). -
cives testantur, ut et mortales suflicienter imbuant, VERS.29. — Nunc dtmiilis servumtuum. (AMBR.)
et suum auctori servitium impendant. Qui vult dimiili, veniat in tlierusalem, etc, usque ad
VERS. 12. — lnfantem pannis involutum. (ID.) tunc dimittetur ut non videat mortem, quia viderat
Crebris infanlia Salvatoris et angelorum teslimoniis, vitam.
et evangelistarum est inculcata, ut mentibus nostris VERS.34. — Ecce positus esl hic. In ruinam illorum
allius infigatur quid pro nobis sit faclus : In quo hu- qui sleterant, et resurrectionem illorum qui ceci-
militas commendatur : Quia cum esset dives, paupet deranl; vel iu ruinam viliorum, et in resurrectio-
pto nobis factus est, ul inopia sua nos dilaret (II nem virlutum. Non in se tanlum, sed in suis quoque
Cor. vm). proedicatoribus posiius est in ruinam et resurre-
VERS.14. — Et itt lerra pax. Quando peccando clionom, unde Apostolus: Christi bonus odor sumus
eramiis a Deo extranei, cxtraneos nos angeli depu- Deo, in his qui salvi fiunt, et in his quipereunt. Bono
labant; scd quia cognovimus rcgem noslrum, rcco- enim o'.'ore, alii salvantur, alii pei'C'uiU{JiCor. »).
251 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 252
VERS.35.—Gludius. (BEDA.)Dolor Dominicaepas- A importunos cogitatus replellamus, et alios instruere
sionis, etc., usque ad zizania germinare conspicit. lahoremus.
Ut revelentur. Ante erat incertum qui Judaeorum VERSI52. — Proficiebat sapientia. (BEDA.)Sicnt
Christi gratiam reciperent, qui conspuerent : sed est camis telate proficere, elc, usque ad
utraque
audita nativitate revelantur cegitationes, et Iiero- pariter salvaretur.
des et alii turbanlur, quidam ad Christi magisterium CAPET IU.
accedunt. VERS.2. — Factum est verbum, etc (BEDA.)Con-
VERS.36. — Eterat Anna, etc. Quia per virum et gregaturus Ecclesiam, Dei Filius primum operatur in
mulierem vita tolius mundi perdita est, in testitno- servulo, etc, usque ad unum itaque dixit, etomnia
niovitce per Christum redeunlis Anna conjungitur declaravit.
Simeoni. Convenit mysteriis Ecclesiae, quod Anna VERS.3.— Prmdicans baptismutn pemitentiw,etc
gralia interprelatnr, quae est filia Phanuel, qui (ID.) Joannes baptismum poenitentiaepradicavit, et
facies Dci dicitur, unde supra : Signatum estsuper quibusdam etiam dedit, elc, usque ad
prsecurretur
nos tumen rulius lui, Domine (Psal. iv). De tribu suo baptismate
quo peccata solvi non possunt.
Aser. Id est beali, descendit, qui inter duodecim VERS.4. — Vox clamantis. Vox, quia praenunlius
palriarchas ordine nascendi octavus est, propter "B verbi. In deserto. Quia desertae et destitutc Judajse
mysterium resurrectionis. Quinque sunt Annae.Prl- solalium redemptionis annuntiat. Nulluni verbum
ma mater Samuel, secunda uxor Raguel, tertia sine voce auditur, nec vox sine verbi intelligenlia
mater Tobiao, quarta filia Phanuel, quinta mater valet. Parale viam Domini, elc Qui fidem et bona
Mariae. opera praedicat, quid aliud quam venienti Dotnino?
Processerat in d:ebus. (BEDA.)Juxta historiam, ad corda audienlium viam parat, ut haec vis gratiae
Anna, et devolaeconversalionis, etc., usque ad mul- iliuslret, ut rectas Deo semilas faciat, dum mundas
tiplicantur propter aposlolicam doctrinam. cogilationes in animo per sermonem praedicationis
VERS.58. — Omnibusqui, etc. Omnibus fidelibus format.
qui jugo Herodis alienigenoegravali, liberationem VERS.5. — Et erunt prava. (BEDA.)Prava, id est,
civitatis et populi exspectabant, promiltebat per malorum corda per iujustitiam distorta ad regulam
advenlum Christi in proximo redemptionem a ty- justiliae dirigentur.
rannide alieni. VERS.6. — Et videbit.(ID.)ln hac vita omnis homo
VERS.40. — Puer aulem. (BEDA.)IQeo quod puer Cbristum videre non potuit, sed in die judicii, in sede
erat, etc, usque ad homo fleri cospisset, perfectus majestalis et electi et reprobi pariter videbunt, ut
esset ut Deus. * "^
justi remunerenlur, et mali in aeternum gemant.
VERS.41. — Et ibanl parentes, elc. (ID.) Merito Unde et subditur:
VERS. 7 . — Quis ostendit, elc ? (AMBR.)Quis os-
Lucasinlerqualuoranimalia vilulo comparalur, elc,
usque ad discipulos Domiui in templo laudantes in tendit in prudentia miseratione Dei infusa, etc. ?
fiire-'Evangeliisui concludit. usque ad quam ad gentes transferendam prophelat.
— VERS. 8. — Dico enim vobis. (ID.)Qui amisso sensu
VERS..45. Ei non invenienles. (ID.) Si quaeritur
rationis, etc, nsque ad replentur fructibus, vesliun-
quomodo potuit a parentibus obliviscendo relin- tur frondibus.
qui, etc, usque ad cum allerb parente Teversum. VERS.11.— Qui habet duas. (BEDA).Tunica plus
VERS.46.—In medio. (1D.)Quasi ibns, medius do-
sui necessaria quam pallium, elc, usque ad sed quod
ctorum sedet, sed quasi exemplar humilitatis, prius habet cum
paupere partiat.
interrogat et audil quam instruat, ne parvuli a senio- VERS.12.— Publicani. (ID.)Qui vectigalia publica
ribus doceri erubescant, ne infirmus docere audeal.
exigunt,etc, usquead tandem ad propria cum proxi-
VERS.49. — Quid est quod me quatrebatis ? (ID.) mis communicanda pertingerent.
Non quod eura quasi filium quserunt vituperat, sed VERS.15. — Existimante autem. (ID.) Non solum
quis sit sibi verus Pater insinuat, et quid polius de- 1 cugitabant, etc, usque ad per virgihem venisse non
beat ei cui est aelernus Filius, mentis oculos atlol- credunt.
lerc cpgit. Quia enim Deus et homo est, nunc excelsa' VERS.16. — Veniet autem. Ideo baptizo aqua,
Deilatis, nunc infirma prsefert humanitalis. Quasi Fi- quia ille venit qui baplizabit spirilu, et oportet, ut
lius Dei in templo commoratur, quasi Filius hominis' illi via prxparetur.
cum parentibiis quo jubent regreditur. Cujus non sum dignus. (BEDA.)Non sum dignus
VERS.51. — Et mater ejus conservabatomnia verba( mysterium incarnalionis investigare, elc., «s^iie ad
IMCin corde suo. Omnia quae de Domino, vel a Do- evangelica praedicalio, qua calceali sunt apostoli.
mino facta cognovit, sive quee intellexit, sive quae» VERS.19. — Herodes. Antequam Lucas aliquid
nondum intelligere potuit, omnia in memoria recon-- narrat de aclibus Jesu, dicit Joannem ab Hcrode
debat, ut} quando tempus praedicand* seu scribendae i capthm, ut ostendat se solummodo ea facta deseri-
incarnalionis ejus adveiiiret, suflicienter universa» pturura, quae eo anno gesla sunt,> quo Joannes vel
prout essent gesta posset explicare quserentibus. SicB captus est, vel punitus.
nos crebra factorum et dictorum Douiiui meditationc3 VERS.21. — Et Jesu baplizato. (BEDA.)Baptizatur
253 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 254
Dominus, non mundari indigens, etc, usque ad jam jA nihil pro diaboli arbitrio, nec declarandse virtutis
edoctus Dei Filium aperte praedicat. consideralione faciendum:
VERS.22. — ln te complacui. Non aliena in filio, VERS.5. — Et duxit. Lucas sicut res gesla est
sed sua laudatur, quasi dicat: Quaecunquehabes lu, exsequilur, mediam poncns avaritiam, ullimam su-
mea sunt. perbiam, secundum mores praesentis temporis, quia
VERS.23. — Annorum triginta. (BEDA.)Quod tri- superbia post omnes virlutes saevit. Matlhaeus non
cennalis baptizatur, etc, usque ad ut in Jeremia et sequilur ordinem historiae, sed tentationum Adae.
Danielc VERS.6. — Tibi dabo. Ilaec de arroganlia dicit,
VERS.26. — Qui fuit Malhathim, qui fuit Amos, qui non quod lotus mundus sit suus, sunl enim aliqui
fuit Nahum, qui fuit Hesli. (BEDA.)Mathalh qui per boni. Mihi tradilur. Non a diabolo cst polestas, sed
Saiomonem descendit, etc, usque ad qui per carna- obnoxia tamen insidiis diaboli. Nec ideo mala ordi-
lem generationem ostendilur factus Filius hominis. natio poteslalum, quia malo sunt obnoxiaepolestates.
VERS.29. — Qui fuit Levi. Non autem hi quatuor VERS.7. — Tu ergo. (BEDA.)Dicens diabolus Sal-
qui hoc loco inferuntur Jacob filii fuerunt, sed quod valori: Si procidens adoraveris me, econlrario audit,
eorum nominibus participabant. quod ipse magis adorare eum debeat, Dominum et
(BEDA.)Quasi nominibus alludens quod in illis fi- B Deum suura.
guratum est, etc, usque ad genera virtutum diversa VERS.8. — Si Filius Dei. In omnibus tenlationibus
pnecederent. boc agit, ut intelligal si Filius Dei sit. Sed Christus
VERS.31. — Nathan. (ID.) Quod Matthaeus per sic responsum temperat, ul ambiguum relinquat:
Salomonem, etc , usque ad cui judieium a Deo rege Milte te deorsum. Quem nec gula nec avaritia vicit,
defeTlur:Sacerdos est in mternum secundumordinem lental vana gloria, si forte illum vel ipsa victoriae
Melchisedech. suaejactantia valeat dejicere. Mitte. Haecvox ei con-
VERS.37. — Malliusale. (AMBR.)Anni Mathusale venitqui omnes praecipitare salagit. In quo infirmus
oslendilur qui nulli possit nocere, nisi prius ille se
ultra diluvium numerantur, signiftcat Cbristum, cu-
deorsum miserit.
jus vita oelatemnescit. VERS.9.— Scriptum esi.Quia Scripturarum exem-
Qui fuit Enoch. (BEDA.)A baplizato Dei Filio us-
prsetulerat, Scripturarum vincitur exemplis.
que ad Deum Patrem ascendens, septuagesimo gradu plum Utitur autetn diabolus per haereticos testimoniis
Enoch ponit, elc , usque ad quos in resurrectione
immntabili Dei sapienliae conlemplandaeper saecula Scripturarum,— non ut doceat, sed ut fallat,
VERS.10. Angelis. (BEDA.) Haecprophetia non
monstral esse jungehdos. ^ de Chrislo est, sed de sancto viro.
Quaeetiamsi de
VERS.38. — Seth. Selh poslerior Adaeftlius, non Christo esset, etiam
quod sequitur debuerat memi-
siletur, ul cumduaepopuli sint generationes, significet nisse : Super aspidem et basiliscumambulabis, etcon-
Christum in posteriore potius quam in priore gene- culcabis leonem et draconem (Psal. xc). Sed de
ratione numerandum. angelorum auxilio quasi ad infirmum loquitur, de
Qui fuit Dei. A Filio Dei generatio incipit, termi- sua conculcalione quasi tergiversalor tacet.
natur iu Filium Dei, praecedil creatus in figura, ut VERS.13. •*— Et consummata. (ID.) Tribus tenta-
sequalur natus in veritate; praeit factus ad imaginem, tiouibus vietis, omnem tenlalionem dicit consum-
ut.propter eum Imago descendat. matam, etc, usque ad tamen formidat ihstare, ne
. CAPUT rv. frequetuius triumphetur.
VERS.14. — Et fama exiit. Non tantum a praesen-
VERS.1. — Et agebatur. (AMBR.) Agebatur in de- tibus propter visa miracula honoratur, sed apud
sertum, hoc consilio, ut diabolum provocaret; absentes fama divulgabalur.
nam nisi ille certasset, iste mihi non vicisset; my- VERS.15. — Docebat. Postmiracula ecce sapienlia,
sterio, ut Adam de exsilio liberaret; exemplo, ut TJqua docel, qua doclrina per miracula praecedenti*
ostenderet nobis diabolum ad meliora tendenlibus magnificat.
invidere. VERS.16.—Et surrexit legere. (BEDA.)Qui non ve-
Jn desertum. Hislorialiter : in illo deserlo quod est nerat minislrari, sed ministrare, elc, usque ad vel
inter Hierusalem el Hiericho, ubi figuraliter dixerat propbetiae lectionis atteslalione corrigeret.
Adam a diabok)victum fuisse. VERS.18. — Spirilus. (ID.) In superioribus pro-
VERS.2. — Esuriit. (BEDA.)Non est scriptum de phetiae Salvator de gentium vocatione cl Ecclesiae
Moysevel Elia, elc, usque ad esurit autem non lam confirmalione loquens, etc., usque ad quia Spiritus
cibum corporis quam salutem animae. Domini est super eum.
VERS.3. — Si Fiiius Dei es. (AMBR.) Noverat Dei Evangelizare pauperibus, etc Genlcs inlelligit quae
Filium venturuin, sed venisse per infirmitatem cor- erant vere pauperes. Neque enim Dci cogniiioneni,
pjris non putabat, etc., usque ad qui hoc veiiio non neque legem, neque prophelas, neque aliud quid-
vescilur, non vivit. quam in bonis habebant, et caeleris omnibus spiri-
VERS.4. — Scriptum esl. Docet magis doctrina tualibus opibus erant destitulaB.
quam miraculis pugnare, humilitati quam potenlia, VERS.20. —Et cum plicuisset. (BEDA.) Audientibus
235 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 256
iilis qui aderant legit, etc, usque ad sed pro capacitate A tigatum diabolus videret,etc, usque ad quia, ii co-
audienliura committit doctori dispensandum verbum. gnovhsent Dominum glorim, nunquam crucifixhsenl
VERS.23. — Medice.Sicut fabri filium, ita eadem (Matih. i).
erroris dementia; medicum vocant,- sed in errore VERS.42.— Facta autem die. Mystice: manifesta
illorum veritas latet. Vere enim eratfilius fabri, qui luce resurreclionis a credenlium turmis requiritur :
per ipsum in principio omnia fecit, qui operalurin et in gentium deserto inventus, ne abeat, retinelur.
Spirilu sancto et igni, qui in magna domo hujus CAPUT V.
mundi facil vasa diversi generjs. Est et medicus, VERS. 1. — Factum est autem. Nec tempore,
quia per ipsum omnia quae in cceliset quae in lerra nec ioco turba a studio sanandi cohibelur; ves-
sunt restaurala. Qui de se dicit: Non est opus valen- per incumbit, et tamen sequitur; stagnum occur-
tibus medicus, sed male hubentibus (Matth. ix). rit, et turba urget, et ideoascendit in navim Petri.
VERS.24. -^ Amen dico vobis. (BEDA.)Non solura Secus stabat. (BEDA.)Stagnum, praesens saeculum
Domihus et caput prophetarum, etc, usque ad mi- designat. Dotninusautem jam non in stagno quasi
racula suaevirtulis avertit. jam non in carne passibili, sed secus staguum, quia
VERS.25. — In diebusElice. (ID.)Quasi dicat: Non in ea carne in qua passus est stabilitalem perpeluae
est contrarium exentplo prophetarum, etc, usque ad B quielis adiit.
quia nulla erat cognoscendaedivinilatis uberlas. VERS.2,— Viditduas naves. (ID.)Duaenaves, mys-
VERS.26. — Viduam. (ID.)Vidua ad quam Elias tice, circumcisionem etpraepulium significant quas
mittitur, gentium figurat Ecclesiam, elc, usque ad vidil, quia in utroque populo novit qui sunt ejus,
in qua nobis vitaeaelernaepraeparatur panis. quorum corda a fluctibus sseculiad fuluraevitae tran-
VERS.27. — Naaman Syrus. (ID.)Naaman, qui de- quillitalem, quasi ad littus misericorditer vivendo,
cor interpretatur, populumsignificat nalionum, etc, provenit.
usque ad quia oportet baptizalos Dominici corporis VERS.3.—Rogaviteum. (ID.)Quod primo rogat na-
participalione confirmari. vim a terra reduci pusillum, etc, usque ad ad remo-
VERS.29.—Et duxerunt. (ID.)Pejores Judaeidisci- tiores gentes quibus postea praedicatum est pertinet.
puli, diabolo magistro, etc, usque ad veluli divini VERS.4. —Duc in altum. (AMBR.) Elsi aliis im-
Sculptoris expressa manu servanlur. peratur ut laxent retia, elc, usque ai vel de Spirilu
VERS.31. — Et descendit, etc (ID.) Nec indigna- sancti profluentibus donis instruitur Ecclesia, et ar-
tione commotus, nec scelereoffensus,etc, usqnead matur. >
nec solvitur lex, si sit renovalio hominis jam la- VERS.5. — In verbo, etc (BEDA.)Nisi verbo gra-
benlis. tiaelaxata fuerint instrumenta disputationum, etc,
YERS.33.— Et in Synagoga. (ID.)In Synagoga est usque ad etiam inler"persequentium scandala.
homo habens spiritum immundum, quia Spiritum VERS.7. — Et impleverunt. (ID.) Haec implelio
sanctum amiserat. Introierat enim diabolus, unde usque iii finem saeculicrescit, etc, usque ad el lalis
Christus spiritualiler exierat. humilitas meretur piam Domini consolationem.
VERS.34. — Scio te. Per opera potuil probari Fi- VERS.10. — Ex hoc jam. (ID.)HOCad ipsura Pe-
lius Dei. Sed nonne dixit Aposlelis : Majora facietis? trum specialiler pertinet, cui exponitur quid captura
Solulio, per opera, id est modum operationis. significet piscium. Sed sicut tunc per relia pisces,
Alii dicebant: ln nomine Jesu, etc Ipse dicebat : sic per verba aliquando capiet homines, in quo Pe-
Tibi dixi, etc tro est typus totius Ecclesiae.
VERS.35. — Et cum projecissel. (BEDA.)Gurandus VERS.12. — In una civiiatum.Hic duo adventus in
penniltitur a daemonein medium projici, ut virtus Capharnaum notanlur. Primus, incarcerato Joanne,
patefacta plures ad salutem invitet. quando fecit continue illa tria miracula ; secundus,
VERS.56. — Et virlute. Non ut homines qui in quando descendit de monle electis apostolis. quando
verbo Dei daemoniaejiciunt, sed propria potestate fit istud miracnlum de leproso.
virtutes operatur. VERS.13. — Teligit. Propter humilitatem , ul nos
VERS.38. — In domum Simonis. Domus Petri, doceret nullum spernere pro aliqua corporis macu-
«ircumcisio est ejus aposlolalui commissa. Socrus, latione. Tangit non dedignatus, imperal non difii-
est Synagoga quae quodammodo mater est Ecclesiae sus, adbibet operis testimonium. Volo. Dicit pro-
Pelro commissae.Haecfebricitat, quia invidiaeaesti- pter Fotinum, imperat propter Arium, tangit pro-
bus laborabat, persequens Ecclesiam.Sed Jesus slans pter Manichaeum.
super eam sanat, quia ubi limor Dei iiicipil esse, VERS.14.—Prmcepit iUi. (BEDA.)Taceri jubet, nec
lalis aestuatio solet recedere. taceri polest. Non quod aliquid voluerit et non po-
VERS.40. —Cunl solautem occidissel.(BEDA.)So- tuerit.seddatcxemplumut sui in magnis quaefaciunt
lis occubitus, passio Christi, per quam plures sa- Iatere velint, sed ut prosint aliis, prodantur inviti.
nanlur daemoniaci,quam ante vivens in carne aegro- VERS.15. — Et conveniebantturbas, etc (BEDA.)
tos sanaverat, quh in carne vivens paucos Judaeo- Sanalio hujus mullas ad Dominum cogil ttirbas. Ut
rum docuit, post resitrreclionem gentibus apparuit. enim ipse inlerius el exterius se saiialmn doceret:
VERS.i\.—Tu es Filins Dei. (li>.)Cum jejunio fa- percoplum beneftoium cliam jussus non tacel. Sed
 257 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 258
et Marcus ait, evangelico funclus oflicio : Mox egres- A latentem cognoscatispotentiam majeslalis qua potest
sus, coepitprwdicare et diffamare sermonem (Marc. 1). peccata dimittere ul Deus.
VERS.16.—Et orabat. Quando orat, theoricam VERS.22. — Ut autem cognovit, etc. (AMBR.)Ma-
vilam , quando sanat aclivam informat. gnus sacerdos lepram videbat in cordibus Judaeorum,
(BEDA.)Sanatul Deus, oral ut homo. In urbe, etc, et pejores ostendit illo leproso cui purgato jussit se
usque ad per interna desideria silenler loquatur. offerre sacerdoti. Sedbos summus sacerdos repudiat
VERS.17.—£t faclum est, etc (ID.) Ubi sedens ne alios quoque eorum lepra contaminet.
docueril Lucas breviandi gratia praeieriit,etc, usque VERS.24. — Tibi dico, surge. (BEDA.)Surgere,
' ad quam non nascendo, sed virlutibus illustrando . esl animam a carnalibus desideriis abslrahere. Le-
suam fecerat. ctum tollere,elc,!Hs<jrMc|ad per missionem poenae,re-
£(erdn<.(AMBR.)IntercaelerorumremediadebiliUm, missionem culpae intellige.
convenienlibus, etc, usque ad actuumque nostrorum VERS.26. — Et stupor. (AMBR.)Spectant surgen-
clauda vestigia verbi cceleslis remedio reformentur. tem increduli, miranlur abeuntem, et divini operis
VERS.18. — Viri portantes. Allegorice : id est, miracula malunt timere quam credere; nam si cre-
non limerent, sed diligerenl. Perfecta enim
erigenles ad superiora animum hominum, quamvis derent,
exterioris hominis debilitate torpentem; quorum B dilectio foras mittit limorem (I Joan., IV).
rufsus adminiculis, et attollere et humiliare se VERS.27. — Levi. (BEDA.JIdem Levi qui et Mat-
facilius ante Jesum docelur, Dominico dignus videri thaeus. Sed Lucas.etc, usque ad de lelonaiio in
Humilitatem enim Deus. evangelislam sit miilatus.
aspectu. respicit
(BEDA, AMBR.)Reliquit propria, qui rapiebat
Et quarebant, etc (BEDA.)Desiderant offerre, sed aliena. Nec solum lucra reliquit vectigalium, sed ct
turba interposita recluduntur, quia saepeanima, etc,
ad ad Cbrisli humilitatem fidei periculum contemnit, quod polerat venire a princi-
usque quia pietate pibus saeculi,quia raliones vecligalium incompositas
descenditur, et ad Christi noliliam venitur. reliquerit. Et quia in nullo prorsus hujus vilae re-
—
VERS.19. Et per tegulas. (ID.) Domus Jesu ter spectum vel cogilalionem sibi reservavit, dominico-
gulis tecta describitur, quia sub conlemptibili litte- rum talenlorum ftdelis dispensator esse meruit.
rarttm velamine, si adsit doclor, qui reseret divina, (BEDA.)Per Matlhaei electionem, fides getttium,
spirilualis graliae virtus invenilur. Quod cum lecto quoe prius mundanis inhiabant, sed nunc corpus
deponitur, significat ab homine adhuc in isla carne Chrisii sedula devotione reficiunt, exprimilur. Per
constiluto Cbrislum debere cognosci. superbiam Pharisoeorum insinualur Judaeoruminvi-
VEHS.20. — Quorum fidem. (BEDA.)Mullum valet C dia, quaede gentium salute torquelur.
fi'ies propria cujusque, cura per alienam fidem homo VERS.30. — Quare, etc (AMBR.)Omnis quaestio
interius et exterius sit salvalus. ex lege quao lenax jitsliliae, non habel, etc, usque
(ID.) Haeccuratio paralytici signiGcat salvationem ad et atnbulatio et omnia quaegessil, saluti serviunt.
animaesuspiranlis ad Deum, etc, usque ad quae sunt (AMBR., BEDA.)Qui domicilio Christum recipit in-
prudenlia , forliludo, leraperantia, juslilia. terno, maximis exuberantium pascitur deleclationi-
Homo, remitluntur, etc. Tu bomo peccator, ego bus voluptalum. Itaque Doininus ingreditur, ct in
Deus qui peccata remilto, qui aliorum merito tibi ejus qui credidit recumbit affeclu. Sed rursus ac-
peccata relaxo. Qui ergo peccatis gravatur, ad- cenditur invidia perfidorum, futurae pcenaespecies
hibeat Ecclesiam quae pro eo procetur. praefiguratur. Epulatttibus enim fidelibus et in regno
Quia pro culpa animaeeliam corpus infinnabatur, ccelorum recumbentibus, perfidiajejuna lorquebilur.
ideo sanaturus corpus, prius sanat animam. Ostenditur etiam quantum intersit inter aemulos le-
VERS.21. — Quis potest dimitlere? Nemo dimitlit gisct graliae, quia qui legem sequuntur, mentis fa-
peccala nisi Deus, qui per eos quoque dimittit qui- mem patienlur selernam. Qui veio in interioribus
bus poleslatem dimittendi dedit. Cum ergo Chrislus verbum receperint, alimeuti coelcslisel fonlis uber-
dimittat, vere Deus probatur. Verum testimonium tate recreati, esurire et skire non possunt, et ideo
Deo reddunt, sed personam Chrisli negando fallun- qui animo jejunant murmurant, dicentes : Quare
tur. Perfidia enim confiteri poiest, credere non po- cum publicanis, elc. ? Filii diaholi, venenum serpen-
test. Itaque lestimonium non deest Divinilati, fides tis diffundunt. Serpens primam vocem emisit, di-
deesl saluii. Deus autem volens salvos facere pec- cens Evae: Quid utique Deus dixit: iVo/iremandu
calores, et occultorum cognitione se Deum esse de- care ex omniligno? (Gen. m.) Hunc imilantur isli.
monslral, et admiralione factorum illis respondens : VERS.51. — Medico.Christus medicus qui, miro
Quid cogilalis mala in curdibus veslris? Eadem ma- medicandi genere, vulneratus est propter iniquilates
exctu-
jeslateet potenlia qua cogilalioncs vestras inlueor, nostras. Hoc medicamine serpenlis venenum
e-
possum hominibus delicla dimillere. Ex vobis inlel- dilur. Qui hoc medicamento utitur, non remanet
ligiie quid paralyticus consequatur. Sed quia spiri- junus.
tualem graliam non cognoscitis, nec credilis quod VERS. 32. — Vocare juslos. (BEDA.)Juslos vocat
interius factum est, probetur signo visibili quod non eos qui, Dei juslitiam ignorantes et suam volente>
minoris constet esse polentiae, ut in Filio hominis constituere, justitiw Dei non sunt subjecti; ct de lege
259 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 260
piaesumentes,gratiam Evangeliinou quaerunt; pecca- A ditionibus accumulati, dulcedinem spiritualium ver-
tores qui sua mala allendenles, nec per legem se borum percipere non valebant.
posse justificari putautes, Chrisli se gratiae poeni- YERS.38. — Sed vinum."Fragilitas humanaecon-
lendo submittunt. ditionis aperilur, cum corpora nostra exuviis defun-
VERS.33. — Quare discipuli. (BEDA.)Matlhacus ctorum animalium comparantur. Sed renovatis utri-
dicit ipsos discipulos hoc quaesisse. Sed sciendum, bus, nova vina conducunlur, cum sacrameuta quae
quia utrique quaesierunt. accepimus inviolata servamus. Hos utres, si pleni
(ID.) Spiritualiter : discipuli Joannis et Pharisaeo- sunt, gratia servat, si vacui, tinea et aerugoconsu-
rura jejunant, quia qui opera legis, elc, usque ad mit: seraper ergo sint pleni.
manducat cum peccaloribus, ut gratiam et potesta-
tem inlelligas. CAPUT VI.
VERS.34. —Nunquid enim potestis. (\D.) Quandiu VERS.1. — Factum est aulem, etc (BEDA.)Dicit
sponsus nobiscum est etin laetitia sumus, nec jeju- quod sabbali littera solvi cceperat, etc, usque ad
arepossumus, etc, usque ad tunc filii sponsi je- post secundum, ab eo quo praecedentia sunt dicla vel
[uriabunt, desiderantes Judicis adventum. facta.
VERS.35. — Venient autem. (1D.) Quasi dicat: B Per sata, etc Mystice : ager mundus; agri seges,
Facturi estis, ut lugentes jejunent, quia estis, etc, humani generis fecunditas; spicae, fructus Ecde-
usque ad quamliu cum discipulis Dominus in came siae, quibus saturantur aposloli nostro se alentes
conversalus est. profectu.
Tunc jejunabunt, etc De utroque jejunio quod Vellebant discipuli, etc Non habenles discipuli
est in tribulatione vel gaudio respondet : Cum spatium manducandi, propter imporlunilalem turba-
ablatus fuerit sponsus, tunc erunl in mcerore et rum, esuriebant ulhomines, sed vellenles spicas ine-
luctu, donec per Spiritum sanctum consolalio tri- diam consolantur, quod est indicium austerioris vitae,
buatur; quo dono percepto, jejunium quod fit per non praeparatas escas, sed cibos simplices quaerere.
laetiiiam, jam renovati in vitam spiritualem celebra- Et uota quod apostoli lilleram sabbati jatn destruunt
bunt. Et hic prius agit de jejunio quod pertinet ad adversus Ebionitas, qui alios apostolos recipiunt,
humilitatem tribulationis. Illud autera quod ad gau- Paulum quasi legis transgressorem repudiant.
dium menlis pertinet (quando mens ad spirilualia (BEDA.) Myslice : discipuli esurientes salutem
suspendilur, et ideo a cibis corporeis alienalur) se- hominum transeunt per sata, id est per regiones
queutibus similitudinibus significat, ostendens quod quae,etc, usque ad arguens doctores legis nescire
camalibus et ob hoc adhuc veterem sensum trahen- C legem.
tibus, hoc genus jejunii non congruil. VERS.2.— Dicebant illis, etc Alii dicunt ipsi Do-
VERS.36.—Avestimentonovo.(BEDA.)Veterivesti- mino haecfuisse objecla. Sed a diversis el ipsi Do-
mento comparantur discipuli, qui adhuc sunt velus mino, et discipulis potuerunt objici, et cuicunque
,homo. Quibus novus pannus, etc, usque ad unde ohjectum sit ad ipsum masime respicit. In sabbatis.
Apostolus: Exuite veteremhominemcum actibus suis, Sabbata significant feriationes ; vel quae in hoc sae-
et induile novum (Ephes. IV). culo aguntur a vacantibus superstilionibus Judaeo-
VERS.37.— Vinum.Vino intus reficimur, veste rum; vel quaein fuluro agentur, quando in perpetua
foris tegimur. Veslis ergo sunt bona opera quaeforis sblemnitate manducabimus bona terrae.
agiraus, quibus coram hominibus lucemus. Vinum, VERS.3. — Nec hoc legislis, elc. (BEDA.)QUO-
fervor fidei, spei et charilatis, quo in conspectu Dei modoDominoad crimen objicitur, quod inservopro
in novitate sensus intus reformamur. crimine non tenetur? Verus rex, etc, usque ad
In utres. (BEDA.)Veteribus etiam utribus compa- omnes filii Ecclesiae sunt sacerdotes, uncti Spiritu
rantur, qui novo vino, id est, spiritaalibus praeceptis, sancto utseipsos oflierant.
facilitts dirumpuntur quam contineant. Eruntauiem VERS.4. — Intravit in domum Dei. Magna hospi-
novi utres, cum post ascensionem, accepto Spirilu, u talilalis gralia, proposilo morlis periculo, non de-
desiderio consolationis ejus orando innovabuntur. clinat hospilem animus sacerdotis. Et sic nos debe-
Aliter : animae nondura innovatae,sed in vetustate mus aliena pericula in nos transferre. Sed et verum
maliliae perseveranli novorum mysteriorum sacra- David hospitio mentis nec pro periculo mortis veri
menta non debent committi. Aliter: veteres utres excludunt sacerdotes.
sunt scribee et Pharissei; novus pannus et novum VERS.6. — Homo. (BEDA.)Mystice : homo isle
vinum, praeceptaEvangelii, quae non possunt susti- humanum genus significat in fecunditate boni operis
nere Judsei, ne major scissura fiat, cum quibus Ga- arefactum, per manum in primo parente ad lignum
lataepraeceptalegis miscebant in utres veteres vinum extensam, quam sanat manus innocensin cruce ex-
novum. Conveniunt autem aposlolis non his qui tra- tensa. Et bene manus iri Synagogaerat arida, quia
ditionibus majorum depravali, sinCeritalem praece- ubi majus donum scientiae, ibi majori transgressor
ptorum Chrisli nequeunt custodire; unde subdilur : subjacet culpae.
Et nemo, quia Judaeis veteris vitae salivis imbulis VERS.7. — Observabant. (ID.) Quia dcslruclione
novre gratiacpraeceptasordebant, quia majorum tra- . sabbati, quamindiscipulis arguebanl, probabili ma-
261 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. LUC. 262
gistri excusavit exemplo, nunc ipsum observandoma- A poterant. Sed qtiia sunt civitates genlium, consulle
gistrum, calumniari volunt, ul si non curet, crudelita- nominatim ponuntur, ut quanta sit virtus Chrisli in-
tis vcl imbecillilatis,si curet, transgressionis arguant. timetur, quae etiam exterascivitates excitat.
VERS.9. — Interrogo vos. (BEDA.)Praeveniensca- VERS.18. — Ut audirent. Si dicamtts duos esse
luraniam quam sibi parabant, arguit eos, elc, usque sermones, ascendil in monlem, et habuit ihi disci-
ad non est auclor mali Deus, sed quos non salvat, pulos; et post, descendit et fecit istum ad lurbam.
perdere dicitur. Si dicimus unum fuisse, ita inteltigendum est, qnod
VERS.10.— Exlende. (ID.) Infructuosoe debilitas ascendit in monlem, et post aliquantulum descendil,
animae nullo melius ordine curatur, quam eleemo- el ibi fecit sermonem , ubi eral planilies.
synarum largitate; unde dicitur : Non sit manus tua VERS.19. — Eum langere. Tangil Christuni qui ft-
ad accipiendumporrecta, el ad dandum collecta (Ec- deliter credit ineum. Tangilur a Christo qui firmaliir
cles., iv). Quia frustra pro peccatis rogaturus, roanus in illo. Qui sic tangitet langitur, spiritus ipsius vir-
ad Deum extendit, qui has ad pauperes pro posse tute sanatiir.
jion extendit. VERS.20. — Et ipse elevatis, etc Etsi gencraliter
VERS.11. — Insipientid. Quia sololivore permoti omnibus loquitur, specialiter in discipulos oculos le-
sunl, nonenim in culpa fuit vel hominismanum exten- » vat, ul qui intentacordis aure verbum Dei percipiupt,
dere.velJesurasanare. Magna insipientia eratdenece lalius saporis inlirai lumen accipiant, quibus os in
ejus traclare cujus beneficiis plurimum indigebant. monte sedens aperit, ut magna proferret in eos, stans
VERS.12. — Exiit in montem orare. Mons in quc in campo oculos dirigit, ut audila patienler intelli-
apostolos eligil et docet, allitudinem significat justi- gant. Beati pauperes, elc. Qui nondum consummaloe
liae,quiainslituendierant et proedicaturi, ne infirmis virtutis arcem conscendere posstint, generalis in-
remaneant, sed ad superna erigantur. Sic el lex iri lerim perfeclionis sunt beatitudine perfovendi, ut
monle data fuit. Apostolos praeeminenlius adducit, paulatim ad meliora progressi, dum Domino in pla-
ut a monte prius montes suscipiant pacem populo nitie stante libenler auscultant, ad hunc quandoque
annunliandam. Sic et Moyses,soluslegem spiritualitei in monte sedentem sublimiler ascendant. Nam quo-
inlelligens, montis verticem in qtioDeuseralascendit. rum cordibus adbuc edomandis insistit, lios quasi
VERS.13. — Discipulos. De quibus elegit duode- stans affatur. Quos Iongo sludio exercilalos el jam
cim quos apostolos, id est suo loco missos, nominavil; dociles invenit, his quasi quietus residens mystica
unde: SicutmisilmePaler,elego mitto vos (Joan. xx). inlimat.
In montem ascendens ad se vocat, elegit quos vult, (BEDA.)Quod apud Malthaeum plenarie per octo
quia non illorum est studii sed divinac gratiac, ut in " bealitudines dicitur in sermone perfeclionis ad apo-
apostolatum vocarenlur; unde : Non vos me elegi- stolos in summo monlis, hoc apud Lucam, etc, us-
slis, sed ego elegi vos (Ibid.,\\). Non sapientes, non que ad sed quia ftde praestilit, fide proecxleris me-
divites, non nobiles elegit, ne duxisse pro pruden- ruit principatum.
tia, ne redemisse divitiis, ne potentioenobililalisque VERS.21. — Qui nunc esuritis. Qui esurit esu-
auctoritate aliquos ad gratiam traxisse videretur. rienli compatitur : compatiendo largilur, largiendo
VERS. 14. — Cognominavit. Non modo primum, fit justus ; oequalem se inferioribus praestal, dolura
sed longe prius cum ab Andraea adduclus dicitur: excludit, veritatem requirit. Qui nunc (lelis. Qui
Ttt iioeufcerisCephas, quod interpretalur Petrus. Sed propter divitias hsereditatfs Christi, propter panem
volens Lucas nomina duodecim apostolorum nomi- vitae aeternae,propter spem ccelestium gaudiorum fle-
nare, cum necesse haberet Petrum diccre, breviler tus, esuriem, paupertatemque desiderat, beatus est;
voluit innuere, quod non antea vocaretur; sed ita multo beatior, qui has virtutes inler adversa ser-
Dominus cognominavit, ut non casu factttm puletur, vare non trepidat.
sed ex commulatione sacraraentum petrce audienti- VERS.23. — Gaudeteet exsultate. Inter odia cor-
bus commendaretur. dium, inter probra linguarum, inter manus perse-
VERS. 15. — Matthmum. Malthseus compari suo quentium, laetiori corde versamini, inluitu supernae
Thomae,in ordine causa humilitatisse supponit, cum mercedis. Secundum hmc. Exemplo prophetarum
a cseleris evangelislis proelalus sit. conforlat illos, quia vera dicenlcs perseculionem so-
VERS.17. — Et descendens, etc Eleclurus aposlo- lent pati.
Ios Dominus in montana subiit; turbas doclurus ad VERS.24. — Verumtamen va;, elc Mallhoeusin
campeslria redit, quia non nisi in humili turbae monte, beatitudines solumraodo proborum; Lucas
Chrislura videre sufliciunt, et raro invenitur quod vero in campo, etiam vaedescribit improborum, quia
vel turba Dorainum ad altiora sequalur, vel quis- rudes adhuc auditores minis el terroribus ad bona
piara debilis in monte curetur, sed exstincta febre sunt compellendi, perfectos salis est praemiis invi-
libidinum et succensa luce scientioe, pedetenlim tari. Verumlamen vw. Cum supra regnum ccelorum
quisque subiit culmen virlutura. pauperum esse dicalur: ex opposito apparet, quod
Marilima. Non a proximo mari Galilaeoe,quia hoc ab hoc regno se alienat qui consolalionem quaerit in
non miraculi loco ponunt, sed a mari magno cogno- temporalibus. Nec tam divitiacquam amor divilia-
minatur. In quo ctiam Tyrus et Sidon comprehcndi rum in culpa cst.
 265 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 264
Mystice : dlves populus Judaicus, vel haerelicus, A VERS.30. — Ne repetas. Quia charilas e&lpatiens,
vel philosophusmundi, qui, ubertate verborum etfa- benigna est (I Cor. m); non tanlum injurias inimici
cundise palrocinio delectati, simplicitatem verae fortiter sustinet, sed etiam amici quoque gratiam
fidei supergressi thesauros inutiles condiderunt, se- benigne praevenit, ut beneficiis aliis trahantur.
cundum usum saeculi de generatione Chrisli dispu- VERS.31. —Et prout vultis. Ne videalur legem
tantes, qui in futuro egestatem fidei suae recogno- dissolvere, in beneficiis vicem servat, quam negli-
scent, cibumque perfidioequae in praesenti eructant, git in injuriis. Nec ait prout faciunt, sed prout vul-
aeterno macerati jejunio causam lanti supplicii esse lis ut faciani vobis homines , el vos faciatis illis, ut
scient. Erilque tempus cum risus suos lugeant. Qui- vicissitudo sit cumulalior, cum votis aclus oequatur.
bus bene dicitur : Vw, cum benedixerint vobishomi- Et non tantum jam ad amicos opera charitalis ex-
nes; quia dum hic placent potentibus , malediclo tendile, sed etiam ad inimicos, ut amici esse inci-
perpetuo se subdunl, quia sicut pauperes esurientes, piant, et prius affeclum dilectionis, et postmodura
flenles, improbitale malorum probantur, sic divitiis, opera extendite charitatis.
epulis, risuique vacanles, mala obsequentium clien- VERS.32. — Et si diiigitis. Quanlum vobis gra-
tela, majorem foventur ad pcenam. dus professionis eximior, ita necesse est ut ciira
VERS.25. — Qui salurati estis, etc. Qui inter di- B virtutis sit uberior, ut eliam non amantes charitatis
vitesampiius abundatis, sicut dives qui induebalur sinu amplectamini.
purpura, et bysso, et epulis,,qui de digito Lazari quae- Duo sunt genera beneficii: vel cum benevole do-
rit guttam aquae. namus quod damus, vel cum reddituro commoda-
Va vobis,qui nunc ridetis , etc Salomon : Cor sa- mus.
pientis ubi est trislitia, cor stultorum ubi est Imtilia VERS.35. — Verumtamen, elc Postquam dilectio-
(Eccl. vn); docens slultitiam ridentibus, pruden- nem et mutuum beneficium peccatorum quasi infru-
tiam flentibus ascribendam. ctuosa redarguit, nunc qualiter haec a fidelibus fru-
VERS.26. — Benedixerinl vobis, etc Magna pars ctuose fieri debeant ostendit, quasi dicat: Quamvis
posnaeest peccatorum sua scelera non modo non ar- peccaloribus non prosit talis dilectio et mutuum be-
gui, sed insuper quasi bene gesta laudari. . neficiura, tamen vos diligite, non tantum ductu na~
VERS.27. Diligite inimicos. Diclo quid ab inimicis turae, sicul illi amicos, sed altiori gradu virtutis
possint pali, supponit qualiler ad ipsos se debeant inimicos. Philosophi in tres partes dividunt jusli-
babere inimicos. Et hic Ecclesia non lacte imbui- tiam : unam in Deum, quae pietas dicitur; alteram
tur, "sed validiore charitatis cibo roboratur. Non in parentes, vel reliquum humanum genus; tertiam
suflicit non odisse, sed quod ultra humanam nalu- C in mortuos, ut his exsequiarum justa solvantur.
ram est, praecipilur diiigere. Et cum lex vicissitudi- Sed Dominus legis oraculum et propheliae fastigium
nem imperet uliionis, Evangelium inimiciliis chari- supergressus, in eos quoque qui laeserinl pietatis
talem , odiis benignilalem, maledictis vota, perse- porrexit oflicium.
quentibus patientiam, esurientibus etiam graliam Nihil inde speranles: el erit. Non in hominem spem
remunerationis impertit. mercedis figentes. Qui sive reddat quod coramoda-
VERS.28. — Orate pro calumnianlibus vos. Quod stis, reddet tamen et Deus quo jubente fecistis, sive
prophetae videntur imprecari, non vota sunt oplan- non reddat, haeredilas vestra in selernum erit.
tium sed praenuntialiones futurorura : ipsi enim pro VERS.36. — Estote ergo misericordes, elc. Pluit
inimicis orabant. super malos, proventus lerra non negat, idem sol
VERS.29. — Et qui te perculit. Cum charitas bonos et malos illuminat.
patiens sit, debet patientiam verberantis sustinere, Mystice : populum Judoeorum propheticis pluviis
cum benigna sit, non debel respondere maledictis. irrigat, et non merenlibus radius aeterni solis reful-
Si non quwrit quw sua sunt, non debet resistere ra- sit. Si ergoilli crediderint, estote eis misericordes,
pienti, si non wmnlatur (I Cor. xiu), non debet docendo, et extollendo, et nolite temere judicare,
odisse inimicum. Prwbe illis, etc Medicus anima- D ne quis sui conscius delicti, in allerum cogalur ferre
rum quos ad curandos proxiraos instruit, omnia quoe sentenliara.
ad salutem proximorum valere possunt tolerare VERS.37. — Nolilejudicare. Sunt quaedam media
proecipit. El perlinet ad misericordiam, ut tanquam et incerta quo animo fiant, quia bene et male pos-
a filiis aegrotantibus et phreneticis, si salus illorura sunt fieri. Nescimus etiam qualis futurus est, qui
hoc exigat, mulla patiantur, donec infirmitas trans- nunc apparet malus, de cujus correclione despe-
eal. Quid lam mirum quam percutienti maxillam rare, eumque quasi abjectum reprehendere lemera-
pracbere? Imo omnis indignantis impetus frahgitur, rium est.
ira sedatur ; et per patientiam ille invitatur ad pce- De aperlis quoebono animo fieri nonpossunt, per-
nilenliam. Vestimentum. Quod de veslimento et lu- millilur nobis judicare.
nica dicitur et in aliis est faciendum, quae aliquo VERS.38. — Eadem quippe mensura. Generaliler
jure temporaliter nostra esse dicimus. Si enim de deomnibns potest accipi, quae mente, manu, lingtta,
necessariis hoc imperatur, multo magis superflua aguntur, quia secundura opera singulorum reddet
contemnere praecipitur. Deus.
355 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 266
Eadem quippe. (AMBR.)Non iniqua mensura re- A patienliam digiiosciintur in tempore adversitalis.
pcndet Deus, sed est ac si dicat: Ipsa temeritas ju- Jejunia enim etoratio, et hujusmodi sunt simulatis
dicandi et iniqua mensura tibi nocet, te punit, et ut et bonis : sed non debent oves pelles suas depo-
ssepenon illum de quo hoc agis. Vel si recte judicas nere, etiam si aliquando lupi eis se contegant. Co-
et metiris, tibi prodest, te salvat, etsi aliquando gnoscitur. Non a veste, sed ab operibus quaeliunt ab
non illumcui hsecimpendis. eis, cognoscunlur. Quia ut spina non facil uvam, sic
VERS.59. — Dicebat.Per quarn invitat ad eleemo- bona arbor bonum, mala raalum, et non e converso.
synara dandam et ad dimittcndam injuriam. Nun- Neque enim de spinis. Non de spinis, id est sollici-
quid potest. Si coutra violenlum ira te caecaverit: tudinibus mundi, ficus, id est dulcedo resurreclio-
si contra petentem avarus eris, nunquid vitiata nis, neque de rubo, id est punctione vitiorum, uva,
menle tua, vitium ejus curare poteris ? Nec solum id esl fructus animse. Quoesicut uva proxima lerre-
qui libi iujuriam fecil, sed etiam tu qui ferre nescis, nis, corrumpitur, in superioribus maturatur. Vel de
reus eris. Sed si improbitas illius te tranquillum in- carne quoe generat spinas et tribulos, non vinde-
venit, et ille pcenitebit, et tu de patientia coronabe- miamus Christum, qui sicutuva pependit in ligno.
ris, quia oaecuravidente oculo, id est, sereno corde Spina et rubus, hsereiicis, a quibus nullus sapien-
ad lumen ducere curasti. B tium sanctitatcm vel virlutem poterit invenire, sed
VERS.40. — Sicul magister. Deus non suas ulci- conscindunt et cruenlant appi'oximantes. Vel spinae
scilur injurias, sed tolerando persecutores miliores et rubi, cur3e sa;culiet punctiones vitiorum. Uvaet
reddere voluit; discipitli, qui homines sunt, hanc re- ficus, dulcedo novaeconversationis quam Christus in
gulam perfectionis debent imitari. nobis esurit, et fervor dilectionis qui Isetificatcor
VERS.41. — Quid autem vides, etc. Vere peccans hominis.
peccantem castigare non valet, quia quisuperbia, vel Non de spinis et rubis uva vel ficus, quia mens
odio, vel alio vitio prseventi, levia haecvel nulla ju- adhuc hominis veteris pressa consuetudine, potest
dieantes, graviler increpant illos quos a stalu inen- quidem simulare, sed non ferre fructum novi homi-
lis vident, vei ira vel aliquo levi peccato pertnrba- nis. Quod si quando facta vel dicta maloruin pro-
tos, hi laies amant magis vituperareet condeinuare, stint bonis, nou hoc facitmt mali, sed fit de illis con-
quam corrigere et emendare. Non censideras. Aper- silio Dei.
tus oculus male videt, scilicet jactanliam stti, thim VERS. 45. — Profert bonum. Diligit inimictim.
aiiis vult raederi, sed caecus se aon valel iniueri Omni petenti tribuil, el hujusmodi.
dura in boc deteriuscadit. Profert malum, etc. Odit ainicum, aufert aliena,
VERS.42. — Hypocrita. Si quem vis feprehen- C non dat sua, el hujusmodi, quaeDeus judicat secttn-
dere, primum vide si similis ei sis. Quod si es, pari- dum intentionem cordis. Et vere, quia de bono vel
ler ingemisceet noli eum tibi obtemperare, sedpa- malo corde procedit, bonus vel malus debet judicari
riier conari mone. Quod si non es similis, tflnicn Iructus, quia ex abundanlia cordis quod interius la-
quia oiim fuisti, vel esse potuisti, condesceude, et lel loquitur os, id cst procedit exterius effectus,
non ex odio sed misericordia argue. Raro ergo IIOH lam in verbis quam in factis. Hoc est quantum ad
sine magna necessitate sunt objurgationes adhi- diviiium examen cui loquitur oscordis, quia ex qua
bendd, el nonnisi respectu Dei, remota ab oculo .intenlione verba procedttnt, noi>ignorat. Quia etiam
trabe. verba quaeexlerius bona videnlur, quia ex mala ra-
Hi enin)edio vel livore omnia accusare suscipiunt dice procedunt, non bona esse judicat; unde subdit:
et voluntvideri consultores, sine exemplo suseemen- Quid autetn vocatisme Domine? Quasi dicat : QuSd
dationis. Sed prius debent auferre trabem invidiae, folia rectae confessionis vos germinare jactatis, qui
vel malitiae, vel simulationis de occulto sui cordis, nullos boni operis fructus ostenditis? Ex abundan-
ut valeant ejicere festucam irae vel alicujus livoris tia. Per oris loeutionera, universa quae aclu vel
culpaede oculo fratris. cogitatu de corde proferuntur, Dominus significat,
VERS.43.— Non est arbor, elc Arbor bona vel D Nam et verbura pro faclo solet poni; unde : Non
mala, non natnra, quae a Deo in omnibus bona fuit verbum, quod non ostendereteis (Isa. xxxix).
creala est, sed boaa vel mala voluntas. Fructus, VERS.46. — Quid autem, etc Hsecvocatio vide-
opera, quoenec boua malae voluntalis possunt esse, tur fructus bonse arboris, sed quia non procedit de
nee mala. bonaevoluntatis. Neque arbar. Si veram pinguedine charitatis, Deus non bonum judicat. Quse
vis babere justiliam el non fictam, quaeverbis osten- autem bonorum malorumve frucluum vera discretio
dis, faclis imple, ut sis bona arbor, et bonis fructi- sit, sub alia figura supponit:
bus orneris. Quia etsi fingat hypocrita , non est bo- VERS.47. — Omnis qui venit^ etc Postquam de
BUSqui facit opera mala , et si reprehendit inson- aperle malis, de vere et simulatis bonis diu dispu-
lem, non ideo malus est qui facit opera bona. Et tavit, bonos auditores verbi sibi ipsis, malos dU-
nola quod de manifestis hic agitur. bolo assimilat. Quia sicut Chrislus variis hominum
VERS.44. — Unaquwque enim arbor. Mali suo personis unam Ecclesiam construit, erudit, guber-
fructu noscuntur, dum bonos opprimunt, et Deumsi nat, in vitam aelernam perdncturus ; sic bonus audi-
uon verbis, blasphemanl factis : et maxime per im- tor variis virtutibus supernam sibi mansionem aedi-
PATROL. CXIV. 9
 267 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 263
fteat in futnro cuuMEhrislode dedicationelaetalurus.A cepta complevit, formam docet suorom exsequendi
Et sicut diabdlus obedientes sibi de coelisad ler- praeceptorum. Nam statim gentilis centurionis ser-
refta et adpSetata trahit, ubi non csl fundamenlum,, vus Dominosanandus offertur, in quo gentiles qui
qiria malum est sme sabstantia, et semper in dele-• mundana servitute aegri tenebantur, beneficioDei
riora praecipitat: sic malus auditor, sive sit taitiatusi salvandi exprimuntur. Intravit Capharnaum. Centu-
mysteriis Christi, sive ex tOtoalientts, quasiin pu- rionis, etc. Non ante intravit quam verba terminas-
teiim sirie fundo praecipilatus,non inveifit ubise re- set, etsi statim post haecverba non intravit. Prius-
tineat, sed cum venerit in profundum malorum,, quam enim intraret, in ipso intervaHo muudatus est
cbntemnit. leprosus, ut Matthseusponit.
VEBS.48. — Fodit in altum. Fodit in altom quii VEB.S.3.—Misit ad eumseniores, etc. Divina pro-
praeceptishumilitatis terrena omnia de suorum cef-' videntia seniores Judaeoruramittuntur, ct eis prse-
dibus funditus eruit, ne propter aliquod fluxibHeDeo1 sentibus languidus sanatur, ut inexcusabilessint si
serviat, ut inconcussam iri eis habeat mansionem. credere noluerint.
Posuit fundamentum.Fundamenta pluraliter, docto- Centurio amicos mittit, ne prsesentia sua vere-
res; singulariler fundamentum, doctor doctorum cundiam Domini gravare videretur, et officiumofli-
ChHstus. B cio provocasse. Significat autem, qnki nos qjai de
Moraliler. Fundamenta domus, inleritiones bonae genlibus credimus ad Dominum,non ipsi venire pos-
conversaliflnis, quas per humilitatem Christianam suraus quem in carne videre non possuritus,sed ad
ekhaustis supervacuarum cogrtationum ruderibus residentem m dexleraPatrrs. Gentilis populus quasi
perfectus audilbr in se inserit, hoc in se spiriluali- centurio stipatur milite rirlutum et spiritualfum
ter agens, quod Christus in universa Ecclesia gene- perfectione, quae in centum significatur. Subiimis,
ra&ter agtt. nihil terrenum a Dominosibi suisque requirens, sed
InunUatibne.Haac inundationem alibi portas Fn- sola aeternaesalutis gaudia: et hi pro servis, id est,
feriappellat. Etportminf&rinonprwvatebuntadversus pro his qui adhuc spiritu servitutis in timore pre-
eam (Matth. xvi). Hsec inundatio tribus modis fit, muntur, Dominosupplicant, ut ers paulalim ad su-
quia tentatur quisque a propria concupiscentta, vel periora provectis, perfecta diiectio foras mitlal timo-
falsorutn fratrutn improbitale, vel aperta exterio- rem(I Joan. iv).
rum impugnatione. lllisum. Potest per impetum Malihaeirsdicit cenlurionem accessisse, qu«d per
fluminis, exlremi judkii discrimen intelligi,quando fidem intelligendum est. Per fidem enim vere ad
Ecclesia utraqoe est consummala.Omnis qui seexal- Deum accedHur, quae in centurione a Dommocom-
tat humiliabitur, et qui te humiliat exallabitur C mendatur: Non inveni tantamfidem in Israel.-Porro
(Luc^xrv). Domuiilti. Singulae-nostraedomus, quo- Lucas ordinequo gestum est exsequiUir, utintel-
tidie, vel immundoriim spirituara, vel improborum ligere cogereraur, quomodo «um accessisse dicit
hqminum, vel suaeipsius mentis, vel carnis inquie- Matlbaeus.
ludine pulsantur. Et quanlum propriis virlbus fiditnt, VERS.^.-^Gentemnostranh Mystice;GentHispopu-
inclinantur: quantum invicltssimaepetraeadhaerent, his(cujus figuram gestat centurio) non longe babet a
rabefactari nequeunt. domo Jesuro, tamelsi sub lecto mvitare non audet,
'
VEBS.49. — Supra terram, etc. DiabolUs-nnin- quia, propetimentes eumsalvtare ipsius.l&mnatbrali
dum qui in maligno positus est super lerram legc recte ulitur, ut bona qusenovit operatur, eo illi
aedificat,quia ad terrenorum amorem trahit. Sine qui vere tionus est appropiat. At illis quos errore
fundamento aediftcat, quia peccatum in propria ria- gentililalis crimina vinxerant, aptari potest, qnod
tura non subsistit, quia malum substantia non est, alibi didlur: Quidam emm ex 4tit de longe vene-
quod tamen ubicunque fit in bona natura coalescit runt (Marc. vw).
vel sine fundamento, id est sine fundo. Sicut ergo VERS.6. — Jesus vulemibat. Soloverbo potenter
quj ihputeo mergitur, putei in fundo reflnetur, sic " curaturus, ad humilitalis comnendatioflem visitare
anima Iapsa quasi in quodain loco fftndi consistit, diguatur langoeiUent; et qui ad sanandum reguli
si in aliqiiapeccali mensura se retinet. Sed«um pec filium ire noluit, ne divkias honorasse videretur,
cato in quo labilur rieri potest esse contenta, dura ad seWum vadit, ne servilenf cofldilionem sprevisse
ad deteriora quotidie duertur, quasi in puteo quo putaretur. Elucet fides in ©peribus dum sanat, sed
concicGtfundum quo figatiir non mvenit. Concidit plus operatur humifitas in «ffeclibus diuo vauit.
et factu esi ruina, etc Omnis conscientia, quaespe Non sum dignus.Proptcr vitse gentilis eonscieaiiam,
iixa in Deujn non permanet, in tentaiionibus non gravari -se magis dignatione putavit Domiai quan»
valet persistere, et lanto pius agitur, quanto plus juvari, nec posse habere hospitem Ghristiun, cujus
in illis quae mundi sunt a superioribUsdisjungitur. «tsl fide pracditus, nondum tdmen sacramentis im-
E,tyere omnes inali vel ficte boni ingruenle qualtbet butus. Sed quia qiiod mfirmilas humatia non pree-
tentalione, pejores fiunl. sumit, divina gratia dare notit in Aguram-geuttfe
GAPUT VII. popiili, et suam fidem nondum cateehiaatus a Do-
, -. .*% •...• ,• minofaudari et fairialura sansuHpromemit.
VERS.f.- Cumautem implesset.Pufchre ttbi prse- VERS.8.—Nam et ego, etc Si egobwnosul) alio
 269 GLOSSA ORDINAR1A.— EVANG. LUG. 270
possura imperare minoribus, quanlo roagis t», qui A et correcti credant in Jesum et magistro interro-
super omnia habens famulanles angelos, potes per . gante sibi dicant: Tu es qui venturus es.
eorum minisleria sine eorporis proesentia dicerein- (BED.,GRKG.) Non ait, qui venisti, etc, usque ad
firmitati ut recedat, et recedet, et sanitati ut veniat, quia lapsus amoris fidem non impedit, talis enim
et venict. lapsus est religiosus.
VERS.9. — Nec tn Israel. Fides istius eliam ele- VERS. 22. — Et respondens dixit URs : Euntes
ctioribus et Deum videntibus antefertur. EUamin renuntiateJoanniquw vidistis,etc. Sciens Jesusnemi-
islo uno fides gentium prsefertur Israeli. nem sine Evangelio plene posse credere, quia sicut
VERS. 10.—Et reversisunt. Matthaeusplanius expli- fides a Veteri incipit Teslamento, ita impletur in
cat, quod dicente Domino: Sicut credidisti fiat tibi, Novo. Interrogatus de se, non verbo aliquo, sed fa-
saiiatus sit puer (Matth. vm). Sed mosest beato Lucae ctis se esse signavit, non respondensad ea quseinter-
ab aliis plane exposila breviare, vel etiam de indus- rogabantur, sed ad scandalum nuntiorum.
tria praelerire quaebreviter dicla ab aliis, vel omissa VEBS.23. — Bealus. Quasi dicat: Mira quidem
solcrlius dilucidare. lnvenerunt servum. Credente facio, sed abjecta pati non dedignor, et cavendum
Dominosauatur servus, quia potest roeritum Domini est honiinibus ne in me despiciant moFtem, qui
etiam servis suffragari, non lantum fidei merito, sed B signa venerantur.
etiarii studio disciplinse. Qui non. (GREC.)Qui de potenlia divinitatis non
dubitaverit. Hoc noncontra Joannem, queminox adeo*
VERS.ii.-^Et factum est, etc Post sanatum in-
commendat, sed non credentes a perfidia revocat,
firmum suscitat morluum, quia infirmitas praecedit el Joanni
mortem. exponit quod quaerebat, quia Deu*satvos
faeiendi, elDominiDominiexitus mortis(Psal. LXVII).
Quwvoealur Naim. Naim cst civitas Galiteae in Visis tot signis et virtutibus, fidelis non potuit de
securido milliario a Thabor contra meridiem juxla morte ejus dubitare, sed admirari, sed infidclittm
Endor, qui est vicus grandis. Naim aulein inlerpr-e- mens scandalum in illo pertulit, cura el post mira-
latur fluctut vel commotio. cula morientera vidit.
VERS.ii.—Cumautemappropinquaret, etc. (BEDA.) VEBS.24.—Quid. Ubi moiruit discipulosJoamtis in
Cum Vcrbum caro factum, gentilem populara per crucem Dominicam csse credendum : conversus ad
portas fidei, elc, usque ad quod et interim in paucis turbas, ad virlutera pauperes provocat, ne exaltati
Judaeorum couversis, et taridem in plemiudine im- cdrde, mente jnstabiles, consilio infirmf, speciosa
peraL utilibusseterniscaduca praeferrent, sed crucem potius
Ecce defunctusefferebatur,etc. Defunctus, qui ce- ^ quam mundi phaleras tollant. Elideo laudatpersonant
ram multis exlra portam effertur, significat crimr- Joannis, qui posthabito amore vitae etiam justiti;c
naliter peecantem, et peccaluna non cordis cubili formam nec mortis timore mutavit. Deserto mundus
legeatem, sed indicio operis vel locutionis, quasi coroparatur, quia adhuc incultus et slerilis in quem
perostia suae civilatis aliis propalantem. Quem sic- HOIIest ila prodeundum, ul horhines mente carnis
ut unicum deflet mater Ecclesia, quse licet ex mul- inflatosel virlulis vacuos.et de fragilis mundi gloria
tis collecta personis, una est tamen virgo maler jaclantes, pulemus esse irailandos.
Ecdesia, singuliautero filii. Porta qua effertor, ali- Arundinemvento. (BED.)Per arundinera carnalis
qnis est de sensibus qOo aliquis in peccalum cor- animus, qui cum favore vel detractione tangitur, in
ruit. Ut qui videt ad concupiscendum, qui autem quamlibet partem induiatiir. Sed Joannes non est
otiosis vei turpibus audiendis, qui linguam commo- arundo vento agitala, quia illum necgratia blaridum
dat litigiis. nec cujuslibet ira faciehat asperum, nee prospera
Fitius unicus matri suw. (AHBR.)Adara de terr* erigcbaut, nec adversa inclinabant. .
'
portalur a qualuor elemeniis, unde homo constat VEBS.25. — Mollibus vestimentis indutum. Per
Tangitur loculus, elc, usque ad quando avaritiairi I) vestein, corpus humanum intelligitur. Prophetico
cogitat, vel quando pro nimia febre langi non po- ergp exemplo ad vlrtutem subeundaeyirtulis hor-
lest. tatur. Ecce quae in veste pretiosa. Quibus flujda
VEBS.13. — Et turba. Mulli cum Domino, multi divitiis membra
solvuntur, exteros coelesiis rcgni,
cum vidua, ut viso miraculo mulli Dei laudatores sub
jure dsemonum(qui sunt reges lenebrarum) in-
et testes fiaril. tra habilacula hujus mundi consenescuht.
VEBS.15. — El resedit. Tres morlnos suscifavit
VERS. 2 6. — Plusquam prophetam. Quiaangelus :
Dominus : filiam in
arehiSynagOgi domo, est, id co-
pon natura, sed
grtatione; flliura unicum malris in porta, id est m tiare miltitur. oflicio, qui supernum judicem nun-
Verbo; Lazarum in monumento, id est m opere.-
: VERS.16. — Visitavit. Dum et Verbum semet in- VERS.28.—Dko auttm. In hoc non prsefertur pa-
«orporari eonstituit, et quotidie Spiritum sanctnm triarchis et cunctis hominibus, sed aequalis caeteris
in corda bominum, ot suscltetttur mittit. < sanctis oslenditur. Qui autem. Omnis sanclus qui
VERS.18.—Et nuntiaverunt. (AMBR.)Non shm- jamest cum Deo, mnjor est eo qui adhuc est mun-
pliei corde, sed invidia stinrelaiite,et<o.,utque «4 d». Vel, ego quesi minorem facit multorum opinio,
 *r» WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. 272
in Eeclcsia sanctorura illi praelalus sutn. Vel novis- A vincitur, quia sicut phreueticus funem portat ex quo
simus angelus coelimelior est quovis homine. ligelur.
VBRS.29. — Et omnispopulus. Si boc a Domino VERS.44. — Intravi in domum.Inlravi carne as-
dietum esse intelligilur : audiens Joanncm, populus surapta in pepulura Judseorum.
iritelligitur esse designatus. Si ab evangelisla dicitur VERS.46. — Oleo capul meum non unxisti. Et si
inierpositum : audiens ipsum Dominum,. de Joannis populus iUe in Deum se credere et non in homi-
magniludine disputanlem, restat intelligi. nem fatebalur, lamen ipsam potentiam divinitatis
Vgns. 31. — Cui ergo, etc. Laudato Joanne, transit quse per miracula apparebat, digoa laude praedi-
ad increpandum illos qui nec prsedicatione Joan- care neglexit. Sed gentilitas dum mysterium incar-
nis moii sunt, vel ipsius Christi praedicationemde- naliouis credil, summa laude eliam iriflrma ejus
spkiunt. praedkat.
VERS.32. — Similes.sunt pueris. Pueri, doctores VERS. 47. — Remittuntur ei peccata. In domo
sunt spiritu bumiles. Forum, synagoga, vel ipsa Je- Pbarisaei, id est, in cnstodia legis et propbetarum,
rusalem; in qua jura praeceptorum Dei condeban- non Pharisaeus incredulus, sed peccalrix pcenitens
tur, quia conlribulibussolcbaut exprobrare quod nec gloriftcatur, quia ardor charitatis in ea rubiginem
psalrais allecli ad laudes Dei assurrexerunt corde B delictorum combussit.
devolo, membrorum agilitate (quodhotat saltus) VERS."49.— Et cwperuntqui simut. Sanala segra,
nec threnis (id est lamenlatiunibus prophetarum de salule ejus aliis aegrotant.
pro excidiis.jara factis vel faciendis) ad pceniieutiam VERS.50. — Fides lua le tatvam feeit. Fides sal-
sunt conversi. vam fecit, quia quod peliit, posse accipere non du-
VEKS.34.— VenitFilius hominismanducanset bt- bitavit, quia jam spem ab ilio accepcrat, a quo salu-
bens. Venit sicut tunc, ila et nunc, ulramque viarit tera quaerebat.
salutis respuitis. Lainentavimus ad Joannem, -canla*- CAPUTVffl.
vimus ad Christum. VERS.1. — Et factum e*i. More aquiloeprovocan-
VERS.35. —Justificata est sapicntia. Ostendit filios tis ad voiaudum pullos suos, paulatiitt Dominus
sapientiaeintelligere, nec in abstinendo, nec in man- discipulos suos in nide fidei plumis virtufiim induit,
ducando esse justitiara, sed in sequanimitate lole- qaibus postea sublimius volare, ei alios instruere va-
randi, inopiam et lemperanliam, non secorrumpend} leant. Prius docet in synagogis, miracula facit, fa-
per abundantiam. Non est regnum Dei esca et potus mam ubii|ue dispcrgit, turbas suscipit, curat, in-
(fliwn. xiv). Quorum non usus, sed concupiscentia slruit, hic discipulos facit, ex quibus duodecim ele-
reprehenditur. Juslificata, elc. Quidquidme putelis, C git, quos prirflo praesente lurba docet, et mise-
ego tamen Dei virtus et Dei sapientia juste facere ris soiita pracstat beneficia, jam vero solos ipsos
intelligor ab aposlolis, quibus Pater revelavit quae secum retinel, ut eum familiarkis audiant solis illis
prudentibus abscondit. occultiora exponit mysteria, et sic demum virlu-
VERS.36. — Rogabat. Sieut proposuerat verbis, tum suarum oslensione quasi alarura protectione fir-
Ha factis etiam astruit justificatam- sapienfiam ab matis, dat ipsis potestatem cttrandi, et miltit prse-
otnnibus filiis, quia etiara a Maria poenitente post dicare regnum Dei.
culpam. VERS.2, — Mariaquw vocalur Magdalene. Cum
VERS.37. -— In domo. Iu cujuscunque domo Maria iter facerel cum Domino, et ei ministrare
interiore cognoveris sapienliam et justitiam recum- coramerooratur, celebri eam vocabulo Magdalenam
bentem, recurre ad pedes, id est, ad extremam vocat: ubi eamdem peccatriccm describit, reveren-
sapienlisepartem, inquire lacrymis, confitere peccata, ter eara generali nomine raulierem dicit, ne-nomen
expande capillos, id est, sterne ante eum cunctas lantae fomse quod hodie veiieramnr, prisci erroris
corporis lui dignitates, osculare, id est, nihil nisf sa- nota fusoaret. Mariq, araarum mare, propter insi-
pieriliam lOqueris. Altulit. Quot habuit in se oble- lum pcenilenliserugitum, quo ipsa vel nos singula
ctamenta, tot de se invenit holocausta. D mala deflemus. Damonia septem. Eamdem Eccle-
(HIER.) Alabastrum unguenti, id est, corpus eum "
siam de genlibus a sordibus vitiorum mundatam,
flde, elc., usque ad id est, peccata Judaeorum. quam Maria signiflcat,significat"e.tJoanna prius eul-
V-ERS.38. — Cwpii rigare. Maria soror Lazari bis tibus idolorum deditam, sed jara Chrisli pietate re-
eodetn functa est oflScio : semel in Galilaea cum demptam, et gratia impletam, quagquasi uxor erat
primo accedit cum humilitate et lacrymis, ubi re- prios diaboli.
missionem peccatorum acceplt. Secundo, in Betha- , VEBS.5— Et Joanna, etc. Joarina, Dominus
nia, non jam peceatrix nominata, sed casla, et gratia ejus, vel Doinintismiserieors. cujus est omue
: ideo devota: ibi pedes, hic caput inungit.
quod vivimus. Procuratoris Herodis. Cum quilibet
. V«KS.;43.— /s cui ptus. Seeundum homines plus roalignusspiritus pro regno diaboli ad decipiendum
forlasse offendit, cui plus debuerit. Sed per mise- laborat, qnasi Herodis impiissuni procuralor existit.
rlcordiam Domini causa mutatur, ut amplius dUi- Ds facutiatibus, etc. Antiquus mos erat Judaeorum,
gat qui amplius debuit, tamen gratiam consequa- nee ducebatur.in culpam, ut mulieres sua substantia
tur. Recte judicasti.£m senleutia Pbarisxeus coa- paseerent et vestlreut doctores. Hic quia boc in
 * 274
275 GLOSSA ORDINARIA.- EVANG. LUC.
non faciunt desi-
gentibus scandalum poterat facere, Paulus se me- A bus quicunque verbum auditum
morat abstinuisse. Ministrabant ergo Domino car- gnantur.
naKa, cujtts metebant spiritualia, ul formam daret VERS.15,— Adtempus credunt. Multi audientes
di-
proedicaloribusqttod viciu et vestilu deberent- esse dispulationem conlra avariliam vel luxuriam,
contenti accipiendo a plebibus. citnt contemplores saeculi et castos homines esse
VEBS.4. — Cum autem turba, elc Quotiens in bealos : sed ubi species concupiscibileseorum obtu-
Evangelio turbae vocabulum interseritur, sicut di- libus praesentantur, mox recedunt ab eis quidquid
versilas bominum, ila eliam diversitas intimatur recte cogitaverant.
volunlatum. Non enim omnes eadem voluntale, sed VERS.14. — Suffocantur. Quiavoluplates et divi-
diversis ex causis Chrislum sequebantur : quidam tiae suis importunis cogitalionibus guttur mentis, ne
pro bono, quidam pro malo, omnibus tamen Do- bonum desiderium ad cor possit intrare quasi ad-
minus beneficia prsestat, docendo, alendo, sanando. ilum vitalis strangulant flatus.
Rxiit qui seminat, etc. Exiit Filins Dei de sinu Pa- VERS.15. — In terram bonam, etc In bonos audi-
tris, quo creaturse non erat accessus, ut seminaret tores qui verbum audire satagunt, et in ventrem
semen suum, venit in mundum, ut lestimonium memoriaerecondunt, et sic opporluno tempore fiu-
perhiberet verilati. Unde secundura alios evan- B ctum operationis proferunt, inter prospera et ad-
gelistas hanc parabolam dicturus de domo exiisse, versa saeculi patientes. Et bona terra cum patien-
mare adiisse, navem conscendisse roemoratur, rd lia fructum reddit, quia bona agit, et mala proxi-
ipsum silu corporis quod processu serrooms iusi- roorum seqttanimiter tolerat, et dum humiliter fla-
nuans. gella suspiciunt, post flagella in requiem susci-
VERS.5. — Secus viam. Via, est cor sedulo mala- piuntur.
rum cogitalionum transitu attrituni el arefaetum , VERS.16. — Nemo autem. Haec verba ponuntur
ne semen verbi possit accipere vel germinare, sed secundttm similitudinem humanoeconsuetudinis.
a- p-ssimis cogilalionibtts conculcatur, et a daemo- VERS.17. —-Non enim, etc. Quasi dicat. Timor
«ibus rapilur. Qni ideo volucres cceli dicunlur, quia camalium non vos retardet, sed nec mala opinio,
coilesliset spiritualissunt iialui-je,velquiaper aerem quae de vobis modo habetur apud incredulos quia
disr.urruut. etsi viles apparetis, quandoque claritas veslra ap-
VERS.6. — Snpra petram. Petra indomitum cor parcbit, cum Dominus illuminabit abscondita tene-
nullo veroefidei vomere penetratum, in quo non est brarum, tunc et vos coronabimini, et punienlur ve
verus amor et perseveranlioe virltts. stri adversarii.
VERS.8. — Centuplum, elc Cum denarius pro C YERS.18. — Qui enim habet, etc. Hsec speciali-
perfeclione soleal accipi (quia in decem legis proe- ter apostolis, quibus excharitale nosse mysteria
ceplis cuslodia continelur), centenarius qui per datur, et perfidis Judaeis (qui per parabolas quod
niultiplicalum denarium surgit, pro magna perfe- non inteHigunl audiunt) dicta videntur. Potest et
ctionc ponilur : cor igilur ceiUuplum faeit fruclum generaliter accipi, quia et ingeniosus, negligendo,
quod per antorem proximi aclivam, et per ariiorem sapienlia vera se privat ct simplex sludiosus labo-
Dei contemplalivamadipiscitur vitam,ct spiritualium rando degustat. Quia qui amorem verbi habet, da-
ornatur perfectione virlutum. bitur et sensus intelligendi quod amat. Sed qui non
VKBS.9. — Hwc purabola. Nota hanc esse prt- babet amorera audiendi, etjamsi naturali ingenio
mam parabolain qua> cum inlerprelalione sua po- vel labore studioso se inlelligere putat, nullam ta-
sita sil. Et cavendura est ubicunque Dominus rog.i- men verse scientiaedulcedinem gustabit. Et quicun-
lus a discipulis inirinsecus sermones suos disserit, que non. Ideo desidiosus ingenium accipit ssepe, ut
ne vel aliud vel plus vel minus inlelligere velimus, de negligenlia justius punialur, qui scire contempsit
quam ab eo expositum esl. Ideo autem hane para- quod sine labore assequi potuil, et aliquando stu-
bolam per seipsum dignatur ostendere, ut se-figu- diosus tardilate inlelligentise premitur, ut eo ma-
rate loqui innotesceret, et rerum signilicaiiones " jora praemia inveniat, quo sludiosius elaborat.
etiam iu his quoecxponere noluit, quoerendas esse VERS.24. — Et cessavit, et facta est tranquillitas.
doceret. Nota qttod omnis creatura senlit Creatorem. Impe-
VERS.10.— Videntes.Doclores JUdaeorumqui cum rat, increpal, senliunt imperantem, non quod secun-
merito perversitatis suse excaecaiisunt, mendae+ter dumhaeresim quorumdam sint animanlia, sed ma-
se videntes putant. jeslati conditoris sunt sensibilia, quae apud nos snnt
VERS.12. — Quod auiem secus viam. Secus viam insensibilia.
seminantur, qui nulla fide, nullo intellectu, mtlla VERS.25.—Mirati sunt ad invicem.Non discipuli,
salterii tentante utilitalis occasione, percipere di- sed nautae et alii qui in navi erant mirantur. Unde
gnantur. Porro super petram et in spinis seminari- Matlhaeus: Porro hominesilli mirati sunl, dicentes:
lur, qui audiunt qttidem et ulilitatem verbi pro- Qualis est hic? (Matth. vm.) Quod si discipulos di-
bant et desiderium gustant, sed ne perveniant ad cimus miratos fuisse, merito el ipsi homines sunt
id quod gestiunt : vel per adversa terrendo, vel appellali.
prospcra blandiendo retardant. His tribtis gencri- Ad regionemGerusenorum.Gerasa civilas Arabias
m WALAFRIDI STBABiraai MOIS;0>HV16R§L -*»jTHEOLOGICA. ^B
juxta Jooiileai Galaad in tribu Manasse, noajbnge a A regredkur-quia noo dignatur jeurare iavitos, sedcito
stagno Tiberiadis, significat gentes quas post pas- deserit ioftmios, quibus oneri videt esse soanj pr«-
eieaem et rasurrectioirem Dominus per praedicatores sentiam. » .
-visiurvit,irode Gerasa sive Gergesi colonum ejiciens, VERS.Z9.~ Redi in domum, ete. Allegorice. Post
1«!estulaboiura a qao prius incolebatur vel advena remissionem peccatorum redeundum est in bp»am
T>repkiquat»s,qul longe erat in tempore. conscientiam,.el serviendum Evangeiio,propteralio-
VBB«.27.— In monumentis. Quid aliud sunt per- rom etiam salutera, ut deinde cum Christp requie-
fidorum corpora, nisi quacdam derunctorum sepul- scat, ne cum jam prope vult esse cum Christo, jiegli-
crS, ht qoibus non habitant Dei verbat gat mysteriutn praedicatioirisaccominodaUimfralerna;
\BRS.-28i—Jetu FUi Dei. Arius eontendit esse liberationi, unde Apostolus: Cupio dissotvi^et ette
ereaturam, quem dseraon confiletur esse Filium eutn Christo (PhiUp. i), roulto melius, manere autem
Dei. Judaei dicunt: In principe dwmoniorum ejicit in carne necessarium propter vos. .
4mmmia, quero dsemonianegant aliqutd secura com- VERS.45.—in medicos. Medici, daemones, q»i
«we habere. Tormentum est diaboli ab hominis quasi consulenles hominibus, pro Deo-se coli exi-
laisionecessare, et quantum diutius possederat, tan- gunt, quibus servierat gentilitas.
tnm difficilius dimittit. Caveat ergo aliquis laesus a ^ VERS.44. —Teligit fimbriam. Fimbriaro tangit,
^iaboto, ut ctto ejus jugum dirumpat^ quia tanto qui Incarnationis mysteria perfecte amalet credit,
facilias qnanto cilius ejus dominium evitatur. doneo ad majora capienda perveniat. Si coesidere-
VERS.2flk— Yinciebatur taienis. Catense et com- mus qHanta sit fides noslra, el intelligamus quantus
pedes, dune et graves sunt gentium leges, quibus, et sit Filius Dei, videmus quia, comparatione ejus, fim-
in eorum republica cohibebanlur peceata. His tamen briara tantumraodo tangimns, «uperiorem vestimenti
lagibus jrttplis, ad ea scelera cuplditale ducebantur, ejtts parlem nequimus atlingere,
quaovulgarem consuetudinem excedebanl. Et confestim, etc. Suscitaturus moTtuarorediit ad
VEBS,30. — Quia intraverunt dwmonia multa, etc. fidem faciendam, prius curat bemorKoidam.SicEB-
Ifuita daemoniaquse unum premunt, signant.multos sabeth sterilis paritura indfcalur ut eonceptura
.cujtusidololatriae io uno gentiura poputo. E contta vixgo credatur.
ibcitur '.•Multitudinis credentium eratcor ttnum et VERS.45. — Quis est. JMonquserit ut doceatur qu®
anijna una (Aet. Iv). Uude bene kt Babylone unitas nesciat, sed ut fides muKeris appareat.
Knguarum scissa, in Jerusalem est adunata. VERS.46. — Nam et ego novi.Non latet qtiicunque
VERS.51. — Et rogabant. Sciebant daemones per
Q tangit: Deus non indiget ocalis ut vrdeat, nec cor-
,au\entum Domuii se in
aliqnando abyssum mergen-
porafiter seritit, sed in se babet cognitionem om-
.dos: npn ipsi fuluia uraediYihanles, sed propheta- rrium. Etiam virtus otnnibus iniqui-
quaepropitiatur
rnm 4e se dicta recolentes. . . taiibus et sanat omnes infirmiiates nostras,
., V£B*.32. -r^Grexporcorum. Porcisunt hominee non ex nostris,sed ex Beo exit.
nobis,
>c<iset ralioois expertes, lHtutetttis.aetibus dedilL,
jn jnonte superbiae pasceBtes.Etnisi.quis more VERS.47.— Viflens autem mulier. Hsec muBer
fimbriam langit, fidells accessit, religio.sa
porci visertt, diabotos in eo poteslatem non accipit, verecuada
vel ad probandum l»ntum, non aulem ad perdendum cfedidit: saptens se esse sanatam cognoscit: sic
accipii. pkbs gentium quae Deo credidit, peccatum erubuit
ut desereret, fidem detulit ut crederet, devotionem
^ VERS.34. — Fttgeruni et nuntiayeruntin civkatent,
eiin siiilas. Pastpres fugerunt, qitia nec philosoplii exhibuit ut rogaret, sapicntiam indujt ut sanitatem
geitUuip, nec principes Synagogoespereutuibus pos- suam et ipsa sentlret, fiduciam sumpsit ut faterelur
alienum.
,*unt eojiferre medicinam, et licet Christianam fu- quod pra>rinjebat
giant kgem , poteijtiam tamen ejus,stupendo et mi- VERS.51. — Patrem pueUts. Paler puellae,ccetus
rando praedicaitf. n.doctorura legis, scikcet Scribse et Pharisaei, qui^i
YEBS.35.,— Esierunt autem viderg quod factum credere volueritu etiam subjecta Synagoga salva
«t,{tttyenerunt adJesum, etbwenerunt hottonem,*\c. erij.-
Signifkat multitudLnem sua venusta vita dejecta- Vfiis. 52. — Flebant autem. Flent qui Synago-
tam, honorare qnidem, sed nolle pali religionem gam aDeo» qui vita est, vident alienaro et dolent,
Chrlstianam, dtmvdieunt quod-eamimplere«on pos- aec ampliusposse vivificari putant, et illa quae
(sunl,Mirantur et Ddelem populura a pristina conver- sponsiprsesentiam qua vivere debet, amisil, quasi
satione sanatum, et sedere ad pedes Domini, id est, inter piangentes roorlua jacens^ nec hoc ipgum
sano menlis examine vestigia Salvatoris quse sequa- quidera qaare plangatur, intelligit. Nolite fiere.
tur intueri, et vestitun»studiis virtutum , quaedece- Fleant mertuos suos, qui patanl mortuos, ubi est
ptus amiserat. fldes resurrectionis uon estmors, setUpes quietis-
VERS.57. — Et rogaverunt. Conscii fragilitalis, Non est mortua, ele. Mortua est puella hominibus
praosentiaD.ominise indigqos judicant, non capienies ^qui suscitare nou possunt: non Deo, cui aniina.vi-
verbum Dei, et in firma mente pondus sapienliaeBOII vit, et caro susciiando quiescil.
susiineotes, ct idco diutius raolestus non fuil, scd VERS.55. — Deridebant, elc Moriloexclusi suntf
177 GLOSSA ORDUSARIA.— EVANG. LUC. 278
qui deritlere quam-credere malebant, indigui videre A etiam si indigent curanlur. Et nota, quia postquam
resurreclionis miraculum. perfecta esl mentio passionis Joannis, Christus refi-
VEBS.54. — Tenens manum. Tenet manum, quia cit, quia post defectum legis, evangelicus cibus in-
nisi manus Judaeorum (quse sanguine plenae) prius cipit. Denique postquam curata est mulier quse ge-
fuerint mundatae,Synagoganon surget. Puella; surge. stat figuram Ecclesise, et postquam apostoli ad prse-
Quisquu)a morte animae, a Christo manum sibi con- dieandum sunt missi, fit menlio refeclionis, quia per
fortante rcsipiscit, a sordibus vitiorura debet exsur- apostolos in Ecclesia vera refectio fit.
gere ,. et (sicut Marcus~ail) in bonis operibus ambu- VERS.lf. — Secutwsunt illum. Non jumentis, non
tare, et ccelesti pane necesse est.ul mox satietur, id vehiculis, sed proprio labore pedum, ut ardorem
est, verbi Dei el ailaris. mentis ostenderent. Sanabat. Nemo cibum Christi
VERS.56. — Qtiitms prwcepit. Sicut publica noxa accipit nisi antea sanatus fuerit, quia post remis-
pubUco.egetremedio, ita levia peccata leviori et se- sionem peccatorum tribuitur alimonia ccelestis.
crela queunt.deleri poenitentia. Unde puella in domo VERS.12. — Dies autem cmperat. Declinata die
jacens, paucis arbilris exsurgit, eisdemque ne mira- reficit, quia vel fine sseculorum propinquante, vel
culum vulgarent inlerdicitur. cum sol justiliae occubuit, a spirituali fame su-
^ mus salvati. Et nota ordinem mysterii: prius per
CAPUT IX. remissionem peccatorum vulneribus medicina tri-
VER8.1. — Convocatisautem Jesus. Concessa pri- buitur, postea alimonia mensae ccelestis expen-
mum polestate signo/um mittuntur prsedicareregnum ditur.
Dei, ut magnitudini promissorum allestctur etiam VERS. 13. — Nisi forte. Nondum intellexerant
roagnitudo factorum, et fidem verbis daret virtus apostoli fidem populi credentis non esse venalem,
ostensa, el nova facerent qui nova praedicarent. sed noverant nos potius essc redimendos per suas
VERS.3. — Nihil tuleritis. \n Marco legilur, ul ni- escas graluilas.
ifU tollerent in via nisi virgam tantum (Marc. vi). Sed VERS.14. — Quinque millia. Per quinque millia
sciendum est, quia ulruraque prseceptum est a Do- significanlur, qui in saeculari adhuc habitu per quin-
mino, ul nihil nisi virgara ferrent, et ut nec virgam que sensus corporis exterioribus quaepossident, bene
ferrent. Non ferre virgam, cst non esse sollicitum de uti noverunt. Qui quinque panibus alunlur, quis ta~
his qusenecessaria sunt huroanaesustentationi, quia les nccesse est legalibus adhuc prseceptis institui, ct
hacc debentur praedicatoribus ab his quibus praedi- legali tiroore comprimi. Nam qui mttndo integre re-
cant, quando sine scandalo possunt accipi. Nihil r nuntiant et qualuor sunt millia propter evangelicara
ferre nisi virgam, est uti illa potestate accipiendi doctrinara, et scptem panibus, id est, septiformis
necessaria qua?data est praedicatoribus. Duas luni- spiritus reftciuntur gralia.
cas. Simplex vostimcntum est quidquid esl necessa- VERS.15.—Et discumbereomnes.Secundumalium
rjuni alicui secuqdum qualjlatera loci vel lemporis. evangelistam quinque millia super fenum discum-
Duplex est, quod ullra necessilatera est. Allegorice, bunl, quia illi quibus adhuc sunt corporales sensus,
in duabus tunicis, duplicitalem prohibet. melioribus delectantur. Omnisenim earo fenum. Qua-
VERS,4. — Ibi. manele. Ne exctirselis per domos tuor miliia super terram recumbunt, plus est enim
et inviolabilis hospitii jura mutelis. Unde secundura terra premere quam super feno jacere.
Mallhacum, doinus in qua manere debeant prius VERS.16. — Dislribuit discipulis suis. Provocat
eligenda esl, ut mutandi hospilii neccssilas aufe- apostolos ad fractionem panis, ut illis non habere
ratur. teslantibus magnitudo signi nolior fiat. Insinuat
VERS.5. — Pulverem pedum vestrorum. Pulvisex- quod per eorura doctrinam, jejuna corda quotidie
cutitur in testinionium laboris sui quod ingressi sunt sunt pascenda.
in civitalem, et usque ad illOSpraedicatio pervenit. VERS.17.—Et saturati sunl. Quod manducans
Vel, excutitur, m nihil ab eis accipiant qui Eyan- r. populus saliatur, significai famem in perpetuum ab
geliura spreverunt, nec eliam necessaria vilae.. electis repellendain, quia non esurict qui acceperit
VERS.8. — Joannes surrexit. Qui Joannem, cujus , Christi cibum. Quod apostoli ministrant, fuluram
nullum signum viderant, resurrexisse dicebant, per divisionem Dominici corporis cl sanguinis pronun-
summam malitiam Jesum resurrexisse. negabant, tiat. Cophini duodecim. Cur quinque miilibus boroi-
mulla mirabilia opera. viderant, in cujus passione num plus redundat, quatuor millibus miuus ? Quia
multa miranda conligerant. quatuor millia triduo cum Christo fiicrunt, el idco .
VERS.10. — Narraverunt. Narraut appsloli Do- amplius coelestispabuli receperunt.
roino quaefeeerint, et quomodo docuerint, quomodo VERS.18.—Et faclum est. Post miraculttm cum,
Joannes dttm ipsi docerent passus sit. Unde sequi- turbse vellent eum facere regem, dimissa turba, fu-
tur: Et assumptis. Non otiosis, non in civilate Syn- git et ascendit in montem solus orare, et anteqvtara
agogse,id est, ssecnlaris dignitatis rcsidentibus, seil discipuli ascendcrcnt in naviculam, aderant cura
inter dcserta Chrislum quaeronlibus Caeleslisgralise ipso. Ipse autero solus oral Patrero. Possunt cnim
alimonia imperlittir. Quj cnim non fastidiunf, a sancli fide et amorc Domino conjungi, eteum.ho-
Christo suscipiuntur, cl spiritualilcr et corporalitcr, minibus evrellenliorera inlucri, et convcrsationcni
279 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OppjflUt^fc --TfiEOLOGICA. 280
ejus in carrie passibus humilitatis subsequi,-sed in- A promiitk aliquos de discipulis visuros dilationem
comprehensibilia paterme posilionis arcana solus Ecclesiae antequam per mortera recedant de mundo, *
penetrat, et solus quod oramium nevit, oiiat. Cuni ut in praesenti contra mundi gloriam erecti, certius
discipulis autem non reperitUr orasse, sed solus credantur in coeloregnaturi.
Obsecrat, quia Dei consillum humaha corda non ca- VERS.28.—Post hmc verkti Alii qiii sex dies tan-
ptunt, nec quisquam potest interiorum particeps tuni numerarit post sex setates saecuH sarictisi Ik-
esse cum Christo. Quem me dicunt esse turbw^!Ex- bore quiescendum
signant. Lucas qui et primnm
ploraturus fidera diseipnlorumi prius vulgi senten- quo promittitur, et ultimum quo promissio impletur
tiam inquirit, ne apostolorum fides firmala videa-
connumerat, octava intiuit resurgendum. Nant sicut
tur vulgariopinione, sed vcritatis agnitione. Merito Christus sextam sabbati qua crucera asceridit,
post
turbse nominantur quaediversas de Domino ferunt et
post septimam sabbati, qua in sepulcro quievit,
sententias, quorum sermo-el sensus instabilis est octava die resurrexit: sic nos
post sex sacculiaetales
a
0t vagus, quibus suos distinguens ait Vosautem
quibus pro Domino patimur et laboramug, et post
quem me esse dicilis.? quietis aniroarura quae interim in alia vita
VERS.19.—Joannem Baptistam. Opinio de Joanne seplimamoetava aelate resurgemus. Assumpsit Pe-
D gerilur,
ideo forte erat, quia in utero malris positus, Domini trum. Tres tantum
dicit, qiiia mulli vocati, pauci
prsesentiam sentiebat. De Elia, quia, raptus est in electi (Matth. xx), et qni fidem Trinitatis inviola-
cceluni, et venlurus creditur. De Jeremia, quia in tam servant, seterna nierentiir visiorie raetari. Scit
matris utero sanclificatus est. meritorum cognitor perfectiores fnisse caeteris tres
—
VERS.20. Vos autetn^xA tractat debet audien-
apostolos. Signantillos qui babent fiderri, spem, cha-
tium considerare personas, ne prius irrideatur quam ritatem. Vel
per Petrum, praepositi sive conjugati,
audiatur. Christum Dei. Complexus est omnia, qui per Jacobum
pcenitenles vel actuales, per Joannem,
et naturam et nomen expressit. In nomine eniiu
virgines vel theorici.
Christi et divinitatis et incamationis est expressio
et' fides passibnis. Hsereticus elsi nomen Christi VEBS.29. — Et factus est. Transfiguratus nou
substantiam verse carnis amisjt, sed gloriam, vel
non negat Christum tamen negat, qui non omnia
Suae vet noslrae resurrectidnis ostendit, qtti qualis
quseChrisli sunt confiletur.
tunc apostolis, talis post Judicium cunctis apparebit
VERS.Sl.—Prmcepit ne, etc Jubettacere disei-
electis. Nam in ipso judicio et bonis et roatis in
pulos ut fallat principem mundi, et ut declinet ja- forma servi
ctantiam, doceat humilitatem. Simul ne adhuc rudes C runt. Et veslitus apparebit ut vide*antin quem pupuge-
et imperfecti discipuli majoris praedicationis mole ejus. Vestes Domini saActi Surit
qui. Christum induerunt. Quaevestis Dominoiii ter-
opprimerentur. ris consistente despicabilis, et aliorum-similis visa
VERS.23.—Dicebat autern. Quae ad fidem Do-
sed Domino montem ascendente fulget, quia
mlnicse nativitatis vel passionis pertinent, solis est,
nondum apparuit quid erimus, sed tandem similes ei
seorsnm discipulis aperuit, sed hsecad omnes. Abne-
a ad eum erimus, quando videbimuseum sicuti est. Vel vesti-
get semetipsum. Nisi quis seipsodeficiat, menta verbi sermones sunt Scripturarum, et qtiae-
qui super se est non appropinqnat : el novitatem ad
dara indumenta divini intellectus. Quia sicut illis
quarn vocatur, non apprehendit, nisi maciet velasta-
in altera specie apparuit ipse el vestisejus
tem, in qua natus ftiit; etcum cessat a vitiis exqui- apostolis ita et oculis menlis tuae jam divinarum
rat etiam virtutes, unde subjungitur : refulsit,
sensus albescit lectionem.
VERS.24. — Nam qui. (GREG.)Sicut persecutionis
VERS.30.—Ecce duo viri. Notandum est, non
tempore ponenda est anima, ita in- pace frangenda
sunt desideria lerrena, ut quanlo videtur homo corpora vel animas Etiaevel Moysi apparnisse, sed
securior, tanlo sit ad siti custodiam sollicitior. ex aliqua subjecta creatura illa corpora formata
VERS.26.—Bunc filius homini^. Non sufflcit ad fuisse : potest etiam credi angelico ministerio illud
fidei vox defendil a factum esse, ut angeli eorum persnnas assumerent.
probationem professionis, quam
verecundia professio generalitatis. Mortuus et vivus apparent, ut significent Christum
VERS.27. —Aliqui hic stantes. Qui stat cum Chri- morilurum et post victurutn, et ul vivamus Chri-
sto non gustat mortem, quia nec tenuem mortis sto.et moriamur mundo. E'iam ppostolis dat signum
seternaesensum habebit, qui Christi consortia me- de ccelo, ut fides eorum augeatur. Sed scribis ten-
ul indurarenlur. Etanl anlem
ruerit, cui nec in morle interrumpilur ordo vivendi. tantibus dare noluit,
Donec videant regnum. Quia arduum erat animam Moyses, et Elias visi. Per Moysen, infernales; per
terrestres ad judi-
periculis, corpus morti offerre, sustentat infirmita- Eliam, ceejestes; per apostclos,
tem humanse mentis remuneratione praesentium, ne cium venturi significantur.
frangatur desperatione vel taedio.Visa enim seterna VERS.31. — Dicebant excessum. Moyses, id est
gloria, etsi transitu et ad breve momentum, fortio- legislator, et Elias prophetaruin eximius apparent
res tamen conlra mundi adversa redduntur. Pro- cum verbo, ut ostendanl ipsum esse qui locutus est
mittit itaque futuram gloriam in transitu videndam in lege et propbetis, et quem lex et prophet» pro-
iu terra, ut certius in ccelo speretur r-etema. Vel miserunt. Qui non in iufimis, sed in monle visi sunt,
 281 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 282
quia soli mente excelsi majestaiem Scripturae, quse'ini A Htis turba. In monte oral, docet, majestatem suam
Domino impleta cst, perspiciunt. dcnionstrat, Palris vocera apostolis aperit, desccn-
VERS.52. — Gravati erant somno. Somno gravan- dens a turba excipitur, miserorum fletu pulsatur,
tur, quia splendore incomprehensibilis deitatis p.re- infidelitatis peccala exprobrat, malos spiritus expellil.
- mitur sensus humani corporis. Vel somno gravantur,, VERS.59.—Et eccespiritus apprehendil. Matthaeus
ut resurreclionis gloriam post corporis quielem vi- lunaticum, Marcus surduin ct mutum describit. Si-
derent, et sattcti eo verius majeslatem Dominivide- gnificat aulem illos qui ut luna mutantur, nunquam
bunt, quo carnis suaein qua mortera vicerant im-- in eodem statu manentes, sed per diversa vitia cre-
mortalitate gaudebunt. Tttne Moysen et Eliam spe- scunt et decrescunt, qui nec fidem eonfitentur, nec
culabuntur in gloria, quia melius intelligent quo- ipsius fidei audire volunt sermonem.
inodo unum iota aut unus apex non prmleribit a lege; VERS.42. — Et cum accederet. Dura puer ad Do-
(Matth. v), et quomodo Dominus legem et propheta»> minum accedit, eliditur, quia conversi ad Dominum
non solverit, sed adimpleverit. plerumque a dsemoniogravius pulsantur, itt vel ad
VERS.33.— Bonuni est nos hic esse. Qui ad mon- vitia reducantur, vel de sua expulsione diaboltts se
tana conscenderat non vult ad terrena descendere, vindicet. Sicut in principio nascentis Ecclesioemulta
sed seraper in sublinti perseverare, et est Petrus in ™et gravia opposuit certamina illis quos stio regno sub-
persona ingredientium regnttm Dei. Bonum est nos trahi videbat.
hic esse. Bo:,um est in regno Dei esse. Quasi dicaf: VERS.45.— Et increpavit. Non puer vim patiens,
Nos soli hac luce fruemur, non Judoei invidi. Tria, sed diabolus vim inferens increpalur, quia qtti pec-
tabernacula. Id est, verba, cogitationes, opera. cantem vult sanare, vilium debet arguere et depel-
Unum Moysi. Quoinodo noscnnt quos antea non vi- lere, sed hominem amando refovere donec saualum
derunt? Per majestalem sitper eos venienlem, sicut spirilualibus reddat patribus Ecclesiae.
in fultira resttrrectione unusquisque alterum co- VERS.44.— Ponite vos. Vos qtti meo discipulatui
gnoscet, et desiderata in allero alter per charitatcm adhaeretis, quibus arcana mca inanifestius aperui,
intelliget. pretiosi sanguinis quo mundtts redimendus est, even-
VERS.34. — Facta est nubes, et obumbravit eos. lum mente recondite, duni cacteri miranlur tanla
Etsi Petrns ex infinnitate ignorat, placet tamen ob- facta divinae altiludinis. Futurum est ut trudatur.
sequii devoiio. Unde et nubes obumbrat, divini Inter magnalia potenliae divinoe saepius replicat ab-
Spiritus est ista obttmbratio quae non caligat affecti- jecta passionis humanae, ne subilo vcniens tcrreat,
bus hominum, sed revelat occulta, cujus perfectus sed levius feratur prxcogilala.
ostendittir audita voce dicentis: Hic est Filius meus. VERS.45.— At illi ignorabant. Haecignorantia non
Quia materiale quaesivit tabernaculttm, nubis acce- tam de tardilale, quam de amore nascitur, quia
pit obumbraculttm, ut discat in rcsurrectione, non adhuc carnales, et mysterii crucis ignari, quem
regimine domorum, sed Spiritus sancti gloria san- Deum cognoverunt, moriturum credere nequeunt,
ctos esse protegendos. Et timuerunt. Timent, quia sed sicut per figuras loquentem audire solebant, sic
Itumana fragililas conspecltim majoris gloriaeferre etiam quod de sua tradilione loquebatur, figuraliter
non sustinet," et quanto qujs ampliora quaesierit, aliud signiftcare putabant. ,
tanto magis ad inferiora. collabilur, si mensuram VERS.46. — Intravit autem cogitatio. Quia videraitt
suam Lgitoraverit. Petrum et Jacobum et Joannem in motitem seorsum
VEBS.36. — Et vox. Vox Palris Petrum sublalo duttos. secretumque aliquod eis esse traditum. Sed
terrore docet veritaterii. Et nota quod, sicttt Dorain< et Peiro suoenus claves regni ccelorum esse pro-
baptizato, sic et transfigurato myslerium Trinitatis missas, Ecclesiamque super eum esse sedificandam
declaralur, quia gloriam quam in baptismale confi- rali sunt; vel, istos tres coeteris,vel, omnibus apo-
temur, in resurrectione videbimus. Spiritus in co- stolis Petrum esse praelalum: vel quia in tribuli
lumba, hic in nube Iucida, quia qui minc simpllci . solutione Pelnim ipsi Domino parificatum viderant,
•corde fidem servat, tunc aperla luce visionis con- ipsum caeleris praefereiidum arhitrabanlitr. Sed
templabitur quod credidit, ipsaque qua illustrabitur sciendum est istam quaestionem et ante tributum et
gratia, protegetur. Inventus est Jesus solus. Non post iributura solutuin esse faclam.
Elias, non Moyses, sed quera solum videtis, huic VERS.48. — Quicunque susceperil puerum. Vel
figendura est tabernaculum in corde. Recedunt ergo simpliciter : pauperes Christi ab his qui volunt esse
illi ubi Dominus ccepit desiguari, ne a.d servos vox niajores, pro ejus docet esse honore suscipiendos.
Patris raissa ptitetur. Vel parvulos malitia docet esse, ut piieriiis innocen-
VERS.37. — Factum est autem in sequenti die, tiae simplicitatem conservent, ut formam virlutis
descendenlibusillis de monte. Pro qualilate merilo- quam nalura duce puer observat, ipsi pro nomine
rum, quolidie Dominus aliis ascendit, dum perfectos, Chrisli sequanlur ex industria. Me recipit. Qui imi-
quorum conversatioin ccelisesl, sublimius exlollendo talorem Christi recipit, Christura recipit, et qui
glorificat, et de aeternis instruit et docet quaea lurba imaginem Dei recipit, Deum recipit.
non audiri valeant. Aliis descendit, dum terrenps et VERS.49. — Joannes dixit. Joannes diligens Deiim
incipicntes confortat et docct et castigat. Occurrit el a Dominodilectus, excludcndum pulat a bcnelkio
283 WALAFRIDI STRABI FULD. MQN. OPP. PA^S L — THEOLOGICA. 284
qtti non utalur>obseqiiio, ideo docelur neminera a A flet illis qui nulla ulilitate ssepeyisitat domos suorum
bono qupd ex parte habet, esse arcendum, sed ad quas dereliquerunt.
hoc potius quod nondum habet esse provbcandum. CAPUT X.
Tales etiam ob aliorum salutem admittendi censen-
tur. Igitur in hsereticis vel in malis catholicis , non yEBS. 1. — Post hwc autem, etc. (BED.) Sicut in
sacramenla commitnia in quibus nobiscum sunt, et apostolisest,forma episcoporum,etc, usque arf sicut
adversum nos non sunt, sed divisionem pari verila- sol triduanum suae lucis ambilum per septuaginla
tique contrariam, qua adversum nos sunt, et Domi- duas horas efficere sotet.
mim non sequuntur nobiscum, detestari et prohibere .Misit illos binos. Per hoc quod binos mktit, in-
debemus. , . nuitur quod nemo praedicationisofficiumdebet susct-
VEBS.50. — Nolite prqhibere. Qui enim. Non re- pere, qui erga aliuro charitalem non habet. Vel btni
prehenditur Joannes quia amore faciebat, sed doce- mittuntar, secundum quod hina animalia missa sunt
tur ut noverit infirraorum esse firmorumque distan- in arcam, id est mascuius et Cemina,immunda prius
tiam, quia Dominus, etsi remuneral forliores, non in carnati generatione, sed mundata Ecclesiaesacra-
excludit inGrmos. mento per spirilualem gratiam in discipulorum prao-
VEBS.54. — Domine, vis. (BED.) Apostoli adhuc B dicatione.
rudes et modum vindicandi ignoraules, etc, usque VERS.2. — Messisquidem multa, operarii aulem.
ad talis potestas sanctis viris a Deo collata est. pauci. Messis, turba credentium, operarii apostoli et
Dicimus ut ignis descendat de ctelo. Ad sermonem sequaces eorum. Et licet messis verbo Dei sit sata,
istorum ignis de ccelo descenderet, quia sunt filii tamen culturse taborem et sollicilum rounusoperarii
tonitrui. El consumal illos? Et conversus increpavk requirit, ne aves cceli sparsa semina dissipent.
illos et dixit. In sirailitudine Elise, qui et propria VERS.3. — Sicut agnos inler lupos. Sicut lupus
raanu el igne divinitus impelrato, presbyteros Baal ovibus, sic haereticus insidiatur fidelibus. Et sicut
morte affecit. Et in hoc quod apostoli potestatem talis lupus ovile circumit nocte, non audens intrare, canis
prophetae sibi praesumunt, ostenditur in ipsis fuisse somnum pastoris absentiam vel dcsidiara explorans,.
meritum propbelarum. sic bsereticos nocte suae interpretalionis fidetes de-
(AMBR.)Non peccant apostoli, qui Iegem sequun- oipere conatur Ecclesiam non ihlrans, paslores Ec-
lur, elc, usque ad vindictara non quserit qui non clesiaevel vitare, vel necare, vel in exsilium miltere
tiinet. contendit. Lupus natura corporis rigidus, se infle-
VEBS.55. — Nescitis cujus spirilus eslis. Cujus ctere facile non potest, sic haerelicus inlenfionetn
spiritu signali estis, cujus acta imitamini, nunc pie *• duri cordis non solet ab errore revocare.
consulentes, sed in fuluro juste judicantes. VERS.4. — Nolite ergo portare sacculum neque
. VERS.56, — Filius hominis nqn venit animas per- peram. Tanta prsedicatori debet esse fiduciain Dco,
dere, sed salvare, etc Perfecta virtus non habet stu- ut prsesentis vitae sumptus etsi non praevideat, tanicn
dium ultionis, nec ulla est iracundia, ubi est chaiin sibi non defecturos certissime sciat, ne dum occu-
latis plenitudo. patur mens ad temporalia, minus praedicet aeterna.
(BED.)Non semper io eos qui peccant est vindi- Neminem per viam salutaverilis. Festinare iubet conr
candum, etc, usque ad a quibus hoc loco ignis tendere, nealicujus obvii confabulatione reftectantur
arcetur. ab injuncto itinere. Nec simpliciter ait: Neminem
VEBS.57. — Dixit quidam. (ID.) Iste signorum salulaveritis cum sit usus IiBmanilatis alios salntare,
magnitudine motus vult sequi, etc, usque ad et finxit sed addiuit, tn via, quia non salutalioiiis sedulitas
obsequium discipuli, qitae ficdo per vulpem figu- aufertur, sed obstaculum impediendoedcvotionis abo-
ratur. letur, ut quando divina mandantur, paulisper sequc-
VERS.58.—Vubpesfoveas habenl. (ID.)Vulpes ani* strentur humana.
mal fallax, insidiis inlentum, rapinas fraudis exer- _ Vtfs. 7. — /n eadem antem domo. Si pax veslra
cens, etiam inter ipsa hominura hospitia habitans in recipltur, dignum est ut in ea manealis, carnalia
foveis: ita hsereticus domum fidei non habens alios stipendia ab eis accipientes, quibus coelestia offerlis.
in suam fraudem trahit et a fide seducil. Ecce qui saccum et peram probibuit, sumplus cx'
VEBS.59. — Ait autem ad alterutu. Attende Do- praedicatione concedit, sic tamen ut oblato cibo et:
minum non culpas aspernalum, sed fraudes, quia polu sint contenti. Manete. Non est de domo in do-
qui repudiavit fraudulentum, elegil innocentem, mum vaga facilitate demigrandttm, ut in hospitali
sed eum cujus patrem sciebat mortuuaa, illutn pa- aroore servetur constanlia, ne coalila amicitiae ne-
trem de quo dicitur : Obtivisceredomum palris tui cessitudo facile resolvalur. Dignus est enim. Nola
(Psal. XLIV),elc. quod uni operi praedicatorum duse mercedes dclien-
VERS.60.— Sine ul mortui. (BED.)Myslice. Non tur : una in via, quaenos in labore sustentat; alia in
revocalur ab oflicip patris filius, etc, usque ad dia- patria, quse nos in resurrectione remunerat.
boli perfidias in se scpelire non debet. VERS.8. — El in quamcunque civilalem. Destripto
VEBS.61.— Renuntiare his. Si discipulus Deurii diverso domus bospilio, quid eliam in civitatibus
sccuturits argiulur, quod renuntiarc doniui velit, rjnJii agerc debcanl docct, piis scilicel, in omnibus
285 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 286
communicare, ab impiorum per omnia societate A matione: ut unde illi ceciderunt sublevali, isti ascen-
secerni. dant bumiliali. Gaudeteautem. Si quis cceleslia sive
VERS.11. — Etiam pulverem. Pulverein excutcre, terrestria opera gesserit, per hsec quasi litteris ador-
jubet: vel ad conteslationem terreni laboris, quem natus apud Dei memoriam seternaliter est aflixus.
pro illis inaniter susceperunt; vel ut ostendant us- YERS.21. — In ipsa hora. Cum de subjecttoiie
que adeo se ab ipsis nihil terrenum quserere, ut immundorum spiriluuro, de nominibus scriptis in
etiam pulvere de lcrra eorum non sibi patiantur coelo loquerelur, ostendit per quid haec tanla cel-
adhaerere. situdo dala sit horainibus, scilicet per humililatem
VEBS.12. — Quia Sodomis in die ilia. Sodomitae, fidei Christianse. Confiteor tibi, Domine. Gratias
etsi in viliis exardebant, et inhospilales erant, ta- ago, quia apostolis adventus mei aperuisti saera-
men apud ilios nulli hospites tales quales apud Ju- menla , quse ignorant scribsB et Pharisaci, qui
dseosprophetae, quales apostoli reperti sunt. Lolh sibi sapientes videntur. Revelasti ea. Non ait, in-
inter eos etsi justus, non tamen aliquid docuit, sipienlibus et hebetibus, sed parvulis, id est hu-
nulla signa fecit. El ideo eui mullum donatum est, milibus , ut probet se lumorem daranasse , non
muttum ab eo quwritur, e{potentes potenter lormenta acumen. Quia sic. Non rationem reddit cur hos
patientur (Sap. vi). B elegit, illos reprobaverit, sed sic Deo placilum
VEBS.13. — Vwtibi, Corozaim, Corozaim, Beth- dicit. In quo accipimus exemplum humilitatis, ne
saida, Capharnaum, el Tyberias civitates sunl Gali- temere disculiamus de supernis consiliis.
teae, in lillore laci Genesarelh. Has plangit Domi- Omnia mihi, etc Comraendata humiliiale, per
nus, quia post tanla miracula et virtutes non pceni- quam ad fidem venilur, pulchre de ipsa fidc loeus
tuerunt: et sunt pejores gentilibus, naturale solum- connectitur , cum omnia sibi lradila dicit, non
modo jus dissipantibus, quia post descriptae legis elementa quae ipse creavit, sed illos parvulos ,
contemplum, Fitium quoque Dei conculcare, gra- quibus Paler sacramenla Filii rcvelavit. Cum au-
tiamque ingrali spernere non timuerunt. Et cinere dis omnia, agnoscis omnipotentem, non decolo-
sedenles. Impleta videmus verba Salvatoris, quia rem, non degenerem Patris. Cum audis tradita,
cum illaecivilates prsedietse, Domino praesente cre- confiteris Filium cui per naturara unius sub-
dere noluerunt, Tyrus et Sidon olim fuerunt amicae slantioe omnia jure sunt propria, non dono col-
David et Saloraoni, et postea evangelizantibus Chri- lata per gratiara.
sti discipulis, devote fidem susceperuni. Quare att- VEBS.24. — Quod multi prophelm. Prophetoe et
lem sit prsedicatum non credituris, et non praedica- jusli a Ionge Domini gloriam viderunt per speculum
tum crediluris, novit ille qui omnia novit. ^ et in aenigmate; sed apostoli prsesentem Dominum
VERS.16. — Qui vos audit me audit. In au- habenles, et ab ipso qusevolebant interroganles, non
diendo vel spernendo Evangelii praedicatorem , per angclos vel varias visionum species docehaotur.
quisque sciat se non viles personas, sed ipsum VERS.25. — Legisperilus surrexit. Legis doclor
Salvatorem spernere vel audire , quia in disci- qui sine fide in lege jacebat, surgit ut slel.: stat
pulo magister auditur, et in FiliO Pater hono- dura magislrum vocal, sed et stando tental Deum
ratur. tacendo quod eral.
VERS.17. —Damine, eliam. Bene confitentur de- , VEBS.27.—Ilte respondensdixil. Dixit quod lege-
ferentes honorem nomini Christi : sed quia infirma rat, sed non implevit quod scriplum erat, quia in
adhuc fide, gaudent in virtutibus, et de signorum praesenlia habebat Dominum quem diligere debebat,
operatione efferuutur, exemplo terrentur, et ad hu- sed hunc magistrum, non Deum, vocat.
mililatem revocantur. Quia si diabolus propter su- VEBS.29. — llle autemtvolens. Legisperilus ul sa-
perbiam de coeloest praecipitatus, mullo roagis isti pienter respondisse dicatur , priroum se legis falelur
de lerra etliti, si superbiemnt, humiliabunlur. ignorare mandatum, quia humiliari recusans, et
VERS.19. — Supra serpentes et scorpiones,Serpen- _ seipsum justiftcare volens, arcana non potest videre
tes sunt mali homines vel dsemones qui inchoandis quse revelanlur parvulis Chrisli; cui Christus ita re-
virlrilibus venena pravsepersuasionis objiciunt. Scor- sponsum temperat, ut et omnis qui misericordiara
piones, qui consummandas virtutes ad finem viltare facit proximus inlelligatur, et specialiter ipse Dei
contendunt. Filius qui nobis per humanilateni proximus factus
VERS.20. — Notite gaudere , quia spiritus vo- est designetur. Quis esl meus. Nemo proximior ho-
bis, etc Malos spiritus ejicere et alias virtutes mini quam Deus, qui inlrinsecus et extrinsecus no-
facere, aliquando non est merilum illius qui illa vit, et omnia curare potest, sed omnis incredulus
operatur, sed invocalio nominis Christi hoc agit vel tenlalor nec Deum nec hominem proximura
ad condemnalionem eorum qui invocanl , vel ad habet.
utilitatem eorum qui vident et audiunt: ubi Ecet Homo quidam, etc (AUG.)Homo iste Adam in-
homines despiciant signa facienles, Deum lamen telligitur in genere humano, etc, as^fHead proximiar
honorant, ad cujus invocationem miracula fiunt. fttit quam sacerdos vel Levita ejasdem gentis.
Prohibet gaudere de humilhuione diaboli, qui pro- VERS.31. — Accidit autem , etc Sacerdos Dei
pter supcrbiam cecidit, sed gaudeant de sua subli- Icgem annuntiat: descendit quidem lex per Moysen
287 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP: PARS I. — THEOLOGICA. 288
in mundiim, et nullam sanitatem conlulit bujusmodi. A /i (quseduas vitas significant) inducil Dominumorasse,
Descendit Levita, qui lypum oslendit prophetarum, et discipulos ad orandum informasse,quiaetoratio
sedet hic nullum sanat, quja lex peccata arguit, sed quam docuit utriusque vitse in se continet myste-
pcrtransil, quia indulgentiam non largitor. rium, et ipsarum perfeclio vitarum nnn nostris vi-
VERS. 33. — Misericordia motus. Hoc de sacer- ribus, sed precibus est obtinenda. Ut cessavit. Ideo
dote et Levka non est diclum, quia lex non habet saepeSalvator orans induciliir, ut discipulos ad ora-
misericordiam, sed judicium et vindiclam. tionis studiuro inducat. Unde finita oratione, a disci-
VERS..34. — Duxit in slabulum. Non domum, sed pulis sciscilalur, ut doceat qualiter debeant orare.
stabulum vocat, quo nomine miserias,; et fetores hu- VERS.5.— Quis veslrumhabet amicum. Postquam
jusvitse signat, nehomoinhocexsilio laqqtiaminpa- formam orationis rogantibus proposuil, instantiam
trra gaudeat. eliam et frequentiam orandi illis injungit, ut non
VERS. 37. — 0«« fecit. Cognalio-non facit proxi- solum diebus, sed cliam noclibus oratio deferatur,
mum, sed misericordia, qUaemisericordia est secun- qui enim media nocte pahes ab amico pelit, et in
dum naituram. Nihil enim tam secundum naturara pelemli intenlione persistit, non fraudalur orans.
qtiam natitrae juvare consortera. VERS.7; — Nqli milti. Non aufert spera impe-
VERS.58. — Faclum est, dum, elc Habito ser- B I trandi, sed vehementius accendit desiderium orandi,
mone-de dilectione Dei et-proximi, supponitur exem- ostensa difficullaie.consequendi.Jam ostium. Ostium
plum utriusque dilectionis, non lara in solo veriio, quod Paulus sibi.aperiri petit ad loquendum myste-
quam in operis exhibilione. Per istas enitu duas so- riuni Clirisli, et quod .Joaimes sibi aperlura. vidit,
rores, dtise significantur vjtoe spiriluales. Per Mar- intelligenlia est divini sermonis, quod cst ciausuni.
tliam, operibus actuosa devotio, qtia proximoin cha- tempore fa-misverbi Dei, cum inlelHgentia non da-,
ritale sociamur. Per Mariam religiosa menlis inten- tur. El pucri, id est, illi qui evangelicatn sapienlianii
lioiit Dei verbo, qua in Dei ainore suspiramus. Activa lanquam panera erogantes perorbetn terrarura prae-
panetn vel corporalem esurienli, vel doclrinac igno- dicaveruut, jara cum Domioosunt in seterna quiete,
ranti tribuit, erranlem corrigit, superbum ad hunii- et tatnen oraudo eflicitur, ut orans accipiat intelle-
lilatem revocat, quflBsingulis expediant dispensat : ctutn ab ipso Doniino, eliarosi homo desit per quem
conlemplaliva , cliaritalem Dci et proximi reliuet, sapienlia proedicetur, Non possum surgere. (AMBR.)
sed ab exlcriori aclione quiescit, soU condiloris de- Nemp timel ne excitet dorroientem, quem scil sem-
siderio inhseret, et calcalis omnibus curis ad viden- per. orare vigjlantem.
dtim faeiem Crealoiis inardescit,- cl desiderat mi- VERS,8.—rPropter imprabilatem tamen ejus, elc
scori supernis civibus, de oelerna in conspectu Do- C ( Mtiltoesuniinsidiae, et gravis corporis somnus, quia
niirii incorruptione gaudenlibus. In domum suanu. s't dorroire mens ioeipU,vigorem suaevirtutisamiltit.
lntrante Jesu in domum; vita iniqua, etsi aliquando Excita ergo spmnum iiium, ul pulses Christi ostium,
fnerat, aufugit, remanenl duae vilaeinnocentes, labo- ulcum intrayeris aperiantnc libi thesauri abseonditi»
riosa et otiosa, inter eas rrieditisest ipse fonsvitac. el tenebrosj in Christo lesu.
VERS.39. — Sedens secus. Quanto huitiilius sedet, VERS.9. — Petite el. dabitur vobis. Si amicus
tanto amplius cadit. Aqua confluit ad convallem de homo surgit, et dat non amicilia, sed taediocompul-
tumoribus coltis. Maria sedel, quia conlemplativa sus, quanto magis dal Deus qui sine laedlolargissime
pacatis vitiorum tumultibus, optata jam in Christo donat quod petitur. Ne ergo auiraus ab erroris vani?
mentis quiete fruitur. Marlha stat, quia acliva labo- tale conversus spiriluali inopia diulius labeseat» pe-
riosa desudat in certamine. taraus epulas verbi, quaeramus.aroicum qui det, pul-
VERS. 40. —. Martha autem. Intenta erat Maria seraus oslium ubi servanlur abscondila. Magnam
quomodo pasceretur a Domino, intenta erat Martha: enira spem tribuit, qui proinilteiido non decipit.
quomodo pasceret Dominum : hsec convivium parat Omnissnim qui petitaccipit. Opus est perseveraulia,
DominO,in convivio Domini illa jam jucundatur. ut consequamur. Quod si pelenli dalur, et quserens
VER».41. —rEt respondens.Maria non respondet, "' invenit, et. pulsanti aperilutv cui ergo non datur,, et
sed caitsam suam tanquam otiosa commillit judici. qiii non invenil, ei cui noa aperitur, apparet quod
Si enim pararet respondendi sermonem reinitteret non bene qusesierit, petierit. el pulsaverit.
audiendi inteBtionem. Martha, Ma-rtha. Repelitio . VERS.10.— Quarite el invenielis. —. Ptope est
indicium est dilectionis, vel forte monendaeintentio- Dominus omnibus invocantibuseum in verilate^et vo-
nis, iit atidirel attentius. ' luntatem timenlmm se faciet (Psal. xuv). Alios quL
VERS.42. — Porro unttm est. Praeponitur unam non ita petunt redaiguit Jacobus dicens : Petitis et
multis. Non enim a mullisunum, sed mulia abuno, non accipilis, eo. quod male petalis (Jac. iv), qttia
et tamen mulla sunl necessaria tendentibusad unum. perseveratis in peccatis.
Maria optimam.Non reprehenditur pars Marthae.quia VERS.11. — Quh.aulemex vobis palrem petitpa-
et ipsa bona, sed laudatur pars Marise, quse quare nem, nunquid lapidem, etc (BED.)Myslice. Panis
sit optima, subinfertur. signat cbarilalem propter majorem appelitum elne-
CAPUT XI. cessariura iismn, etc, w\ue ad in ea quse antesunt
VERS.I. -Et faciumest. Post hisloriam sororum &eexteudat.
289 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 290
VERS. 15. — Quanto magis. Aperta comparalio. A nulla malilia arliftciosa fuit, sedebunt super sedes
Si enim homo peccator adhuc fragili carne gravalus, duodecimjudicantes duodecimtribuslsrael. Vel, filii,
petentibus filiis lemporalia dare non abnegal, mullo id est, cxorcistoeillius genlis, qui invocato nomine
magis Pater ccelestisliliis suo limore ct ainore prae- Domini dsemones expellebant. Quasi dicat : Si ex-
dilis, non deftcicnlia bona largitur in ccelis. pulsio daemonumin illjs, non diabolo sed Deo depu-
VEBS.14. — Et erat ejiciens. Post praedicalionis tatur, cur idem optts in me uon habeat eamdem cau-
verba quaehumilibus proposuil eliam miracula ope- sam? Ideo ipsijudices vestrierunt. Non potestate, sed
ratur, ut qui praedicanlinon credunt, visis miracu- comparalione, dum illi expulsionera, non diabolo sed
lis credant. Matlhaeushunc daemoniacumetiara cse- Dco assignant. Si autem. Quasi dical: Regnuro di-
cum fuisse dicit. In quo tria miracula a Domino visum stare non potcst, sed regnum Satanse est di-
fiunt: videt, loquitur, a daemoneliberatur. Quod au- visum, ut vosdicilis, quod Satanas Satan expellal,
tem lunc in uno carnaliler faclum est, quotidie fit in ergo, etc
conversione gentium, ut primum expulso doemone, VERS.20.—Porro, si in digito.Filius dicitur manus
et orani spurcitia idololatrise, iidei- lumen videant, vel brachium Patiis : Spiritus sanctus dicitur digitus
deinde tacenlia prius ora ad laudem Dei laxareiitur. propter differentiam variorura donorum, quae per
VERS.15. —In Beelzebub. Ninus rex, condilor B Spirilum sanctum hominibus dantur, sicut digili
Ninive, Belo palri suo statuain consecravit, eique inter se discreli sunt : nec nocet inoequalitas mem-
divinos honores insliluit, cujus simulacri siiniUlu- brorum. Licct enim brachium majus sit digilo, ta-
dinem suscipientcs Chaldoei Bel vocabant. Paloestini men brachium cttm digito unum cst corpus. Hoc di-
suscipienles, Baal dicebant, Moabitae Beclphegor. gito scripta est lcx in tabulis. Hunc digitum magi
Judaciautem unius Dei ctiltores propler derisionem confessi sunt in ,/Egyto. Profecto pervenil, etc, re-
genlilium Beelzebub appellabant. Baal enim vir di- gnum. Id est, judiciaria poleslas Dei: qua bonos a
citor, Zebub musca, imie Beelzebub, id est, vir mtts- malis secernet in die jttdicu. Vel, Regnum, id est,
carum, sive habens muscas, propler sordes cruoris, superna beatitudo. Quasi dicat : Si in Spiritu Dei
qui in templo ejus immolabatur. Asserebant etiam ejicio daemonia, sine dubio scialis aditum regni cce-
Judaeiin hoc simulucro principem dsemoniorum ba- lestis palefaeluiii credenlibiis.
bitare, per cujus poteslatem dicekant Jesum daemo-' VERS.2I.—CMI« fortis (itrmm. Qnasi dicat : Si ego
uia pellere. in Beelzebub, sicut dititis, ejicerem dsemonia,tunc in
VERS.18. — Ipse autem ut vidil cogitationeseo- aliquo operibus diaboli coiiscnlirem, sed nullo modo
rum. Hoc sibi propiium Domiuus rcservavit, ut co- cum illo consentio, sed potius illtim superare et eji-
gitationes intueatur et judicet. Proprium est Judaeo- *•*cere a raeis fidelibus festino.Cum diabolus, forlis. Ad
rum quaereie signa, unde Paultis : Judai signa pe- nocendura, armalus, niultis spirilualibus nequitiis :
tunl,gentes sapienliam(I Cor. i). Ipse aulem ut vidit. custodit, in sua servitute, atrium suum, id est mun-
Non ad verba,sed ad cogitata respondet: in quo dat dum, qui in maligno positus est, in quo usque ad
certum polentioesuae signum qua secreta cordium adventum Filii Dei diabolus sine contradictione
rimatur. Juxta lilteram palel, quod omne regnuni principabaiur, el male pacato utebalur imperio in
solidum, et firmum si per partes diviiiitur, in solitu- cordibus infidelium.
dinem redigilur, vacualum ab hablaloribus, el do- VERS.22. — Si autem fortior. Fortiorem se vocat,
mus supra domum cadet cum habitaloribus unitis qui non concordi pace el operatione, sicut calumnia-
domtts ab allerius donius fautilia vel opprimunlur bantur, sed fortiori polentia ipsum stravit, mundura-
vel puniunlur. Quo autem hoec spiritnaliter lendan.t, queab ipsius dominaiioneliberavit.Arma diaboliquae
exponit cum adjungit : Si aulem et Salanas in se- absttilit, calidissimaesunt versutiae spiritualis nequi-
ipsum divisus est. Si ego, ul vos dicilis, in principe tioe. Spolia, sunt animcc ab eo deceptae, quaevictor
dsemonioruraejicio daemonia, ergo regnum diaboli. Christus distrihuil, quod est insigniuni triumphantis,
esl divisum contra se, et ita potestas malitioe ejus n quia captivam ducens caplivilatem,dedit donahomini-
stare non potest. Si aulem daemon daemonem non bus, quosdam quidem apostalos, alios evangelistas
potesl expellere, falso dicilis me in principe dsemo- (Ephes. IV),etc.
niorum daemoniaejicere. Si vero potestsicut dicitis, VERS.23. — Qui non est, etc. Et vere opera mea
prospicile vobis, ul de regno ejus quod divisura est non conveniunt cum operibus Salanse, quia ego ipse
exeatis, ne in ruina ejus pariler involvamini. in nullo convenio cum illo, sed omnino conlrarii su-
In quo autem Dominus ejiciat doemones,nedaemonio- mus, quia ego humilis, benignus, animas volenssal-
rum principem exisliment, altendant quod sequitur. vare ; ille superbus, invidus cupit perdere. Ego prse-
VERS.19. — Si autem ego in Beelzebubejicio dw- dicatione mea virtutes congrego; ille spargit el se-
monia, filii. Filios Judaeocum apostolos vocat, qui parat ab unitate Ecclesiae. Et qui non colligit. Haec
inter alia miracula quaea Domino acceperant.eliam de oronibus hserelicis vel. schismaticis ex superfluo
daemonespellebant. Qttam expulsionem nott diabolo, possunt intelligi, qui omnes excludunlur a regno
sed Deo assignabant, qui sibi conscii erant nibil Dei.
malarum artium a Domino didicissc. Ideo ipsi igno- VERS.24. — Cum immundus spiriius. Quia subtra-
bilia et conlemptibilia mundi eligenles, in qnibus hitis vos a meoregno.atlribuenlesopera hiea diabolo,
20* WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 292
ideo diabolus liabital in vobis,sicufin suo regno gra- A . VERS.29. — Cwpit dktire. Quidam caluuiniaban-
viusquarii in principio. Exierit. Exivit diabolus a Ju- tur opera ejus, quibus hucusque respondit. Alii ten -
daeis, quando legem et cultum unius Dei populus iste tantes, signum quaerebarit de eoelo, et illis hic re-
suscepit.et transivit ad gentesquaeerant apinguedine spondet. Signum qumrit et signum nondabiturilli, ete.
Spiritus sancti et dilectione proximi aridaeet steriles. Discipulis signum dedit divinitalis, et prius transfi-
lii quibus jSm non invenHrequiem, qura'jara a cordi- guralus in roonte, et postea ipsis videnlibus suble-
bus gentium suscepla fide Christi expellitur, quaiido vatus in ccelum. Sed incredulis de inferiori huma-
dicil: Repetam Judaeosquosante dimisi. Et irivenit nitalis passione.
scopis triundalam illam plebem, id esl superfluis ob- VEBS.31. — Regina austri surget. Hic condemnata
servationibus Pharisaeorum et caeremoniislegis, quae piebe Judseorum, Ecclesioe mysterium expriroitur,
jam nihil varent post adveirtum Cttrisli. Et ut fir- quae in Ninivitis per poenilentiam (quae peccatum
mius possideat, assumit universitatem dsemonum.Et abolet) in regina austri studium percipiendae sa-
modo deteriores Israelitse sunl, biasphemanles Chri- pientise (quae peecatum cavel) de totis fiuibus orbis
stum in suis conventiculis, quam olitn fuisserit in congregatur, ut veri Pacifici verba cogrioscat. Ex
^Sgypto ante 'perceptam legem, quia majOr-infl- duobus enim constat Ecclesia^ ut aut peccare de-
delitas est venientem non suscipere, quam venturum Bsistas, aut peccare nescias. In judkio. Non mille
non credere. annis ante judicium sicut Judsei fingunt, sed in ipso
Qumrens requiemet non invenit. Quia qui in pravis judicio surget. Gum viris. (BED. ) Ecce communis
cogilationibus et actibus pascitur, in mentibUs fide- osteriditur resurreclio, tam bonorum quam malo-
lium omnta sua tentamenta cessare perpendlt, Tunc rttm. Condemnabit. Non potestate judicii sed com-
dicit: Revertar in domum meam unde exivi. Reverlar paralione meUoris facti, quia, relicto imperio, ve-
ad illius conscieriliam, unde in baptismo ejeclus nit in Judaeam audire liominem sapientia famosura,
fueram, et pristinam possessionem consueto domi- sed Judsei veram Dei sapicntiam cum ipsis conver-
nio mihi subjiciam. santem, non audiunl sed Llasphemant.
VERS.25.—Et cum veneritinveniteam scopismun- In prwdicalione.Jonaspaucis diebus, Christuslongq
datam. Quia cum hujusmodi reprobum delictis co- tempore prsedicavit. Hle peregriuis,' Christus suis
gentibus repetierit, invenit conscientiam peccatoris civibus. IHe signum non fccit, Chiistus multa fecit.
a vitKs in baptismo mundalam, sed nullo beno opere VEBS.53. — iVemo.(BED.)Qui in figura reginse ct
cnmutatam. ' Ninivitarum Ecclesiam proelulit Synagogse,ete., vsque
VERS.26. — Tttnc assumil septem. Plenitndinen ad apertam lucis januam nolunt ingredi credendo.
oronium vitiorum. Qui scilicet tales spirilus, ne- '"' VEBS.55. — Vide ergo ne, etc Post institntionem
quiores, diabolo dicuntur, quia cum diabolus malus reclse fidei ctiam de bonis operibus et bona jnteri-
sif, illi tamen qui suis merilis impellentibus, vitiis lione instruit, ut non lanlum opera, sed eliam co-
maneipantur, non solum mali sunt, sed etiam spe- gitationes et cordis intenliones roundentur, quasi
ciem libriitaiis affeclatis virtulibus per hypocristm dicat: Ego lucernam fidei in vestris sensibus acccndo,
Ostenlare nituntur. Et fiunt novissimahominis. Me- et tn Ecclesiam pono. Ves autem, qttantum ex vobis
lius erat viam veritatis ignorare, quam posl agni- est, lucernas "vestras aceendite, id est intentiones
tionem converli retrorsirm. cordis vestri mundate, ut ex intenlione munda pla-
VERS.27 —Bealus. Hic Maria laudatur qtite Do- ceanl etiam opera. Hiec contra hypocrisim Phari-
riiinuni potlavit. Et pravitas tam praesenliuriiJudseo- saeOrumsubdole signa quserentinm specialiter dicla,
rum quam fulurorum hacrelicorum qui veram Christi nos juxta moralem serisum generaliier inslruuut.
IiumSnitatem negant, confutatur, quia verum Del VEBS.37.—Et cum hqueretur. Non ail, cura
Filium adversus blasphemos Judaeos confiletur, et loqueretur hsee, sed cum loqueretur. In quo innui-
verum hominis filium testalur, matri consiibstantia- tur, non statim finitis his verbis, sed alhs inler-
lem. Nisi enim esset una caro cora matre, frustra positis ad Pharisaeum divertisse, qiiia finilo hoc
tehlerilte^virgihis et ubera beatificarentur. Et ubera^ sermone adbuc eo loquente, ecce mater ct fratres
Secundum pbysicos ex eodera fonte et tacte nutrien-- quserebant loqui ei. De quibus'poslquam nuntiaiiti
dis et semen prdcreandis pueris emanat, ergo de sibi respondit: Qui fdcil volunlatem Patris mei, hic
semine virginis potuit concipi, qui ejus lacle po- frater meus et soror et mater est, -pdslea inlravit ad
luil nutiiri." convivium Pharisaei.
VERS.^S. — Quiniimo.Quasi dicat: Non solum, Quare non baptizatus'. Judaei frequenter lavant
faudanda Marta, quiaVerbuin Dei portavit in utero, , manus antequam manduceht, tenenles tradilioneih
sed maxitite beata est, quia pralcepta Dei servavitt senioruni, et a foro revertentes nisi baptizeritur
In bpere. Sic etiam omnes beati sunt qui verbumi tton comedunt.
Dei auditu fidei coticipiunt, et boni operis custodiamt VVERS. 39. —Calicis. Marcus refert, Judaeos ba-
ih suo vel prOxirnorum corde pariunt et nutrittnt.. ptismata calicis et urceorum Iectorumque et aera-
Qui audiunt. In laude Ecclesioe. E contrario darri-- meintdrum solilos observare. Calix, vas vilreum ;
nantur Pharhsoei, qui vcrbura Dei nec audirc "necu xatinus, fictile de terra. Per hoc figuratUTfragiUlas
implerB, sed btasphetrtare qtraerebant. huiriani corporis, in qno exterius praetcndunt san-
295 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 294
clilalem et simulant jusiiliam , quod foris erat la- Acident,
1 et persequcntur. Mentiuntur hacrctici, qu>
vabant, intus nequissirai. Quod aulem intus est ve- aliura Vcleris, alium Novi Tcstamenli dicunt insli-
strum. Ncmo putel fornicationem et bujusroodi cor- lutorem.
poralia vitia solummodogravia esse, et spiritualia vi- VEBS.50. — A generttione. Omncs mali una ge-
tia esse levia, sicut avaritiam, iraro, superbiam, etc, neratio sunt, una civilas, unum corpus diaboli,
sicut Pharissei putabant. sicul omncs boiii una gcneratio, et unum corpus
VEBS.41. — Verumtamen quod superest. Jam bo- Sttnt dicti.
nus doctor, quomodo contagium corporis mundari VEBS.51. — Usquead SanguinemZachatiw. Cur
debeat, docet. Et bic latius explicalur quod supra usque ad hunc, cum post hunc multi occisi ante na-
breviter dixerat dc mundando cordis oculo. Totus tale Christi, et nato Cln isto mox pueri ab liac ge-
enim hic locus ad hoc dirigitur, ul nos ad studium neratione sunl perempti ? Sed quia Abel pastor
simplicitatis invitet, et superflua Judaeortim et ler- oviuro fuit, necatusque in agro, Zacharias sacer-
rena condemnet, qui secundum corpus inleUigendo dos necalus in atrio templi, duos ordines martyrum
legem vitro et catino propter fragiljtatcm coinpa- signant, laicos, et eos qui altaris officio manci-
rantur. In quo etsi graviter peccant, ipsis tamen pantur.
absotutio peccati promitiiiur, si misericordiam fa- B 1 VEBS.52. — Quia lulistis clavem. Clavis, ltumili-
ccre nitanlur. Quod ncccssario victui et vestimento tas Chrisli, quamqui habent, Scriptnras intclligunt.
superest, date paupetibtiS. Vel do consilium, quod Hanc legisperiti, nec ipsi Iege et prophetis inlelligunt,
rcslat solumraodo post tanta scelera, date eleemo- nec ab aliis inlclligi volunt. Intrare clavem, cst non
synam. Prima eleemosyna est mederi animabus ve- esse contenlura superficie litleraesed usqtie ad arcaoa
slris credendo in roe qui corda mundo, et per fidem intelligenda penelrare. Vel doctor si itlos quos verbo
inundalis cordibus oronia eiiam exleriora erunt sedificat exemplo scandalizat, nec ipse regnum Dei
munda. Qui ordinale vult dare eleemosynam, a se- intrat el illos qui intrare poterant excludit.
metipso incipit, et eam sibi priraum dat. Est enim VEBS.53.— Cumautem hwc ad illos diceret, cwpe-
eleeroosyna opus misericordise, unde dicitur : Mi- riint Phariswi, el legisperiti. Quam vera perfidise si-
serere linimwtuw placens Deo. mulationis et iropietalis suae crimina audierint, ipsi
VERS.42. — Prwteritis judicium. Breviter multa testanlur qui tanto intonanle turbine non resipi-
eorutn vitia perslrinxit, qui ad vilia dcciraanda itt— scunt, sed doclorem veritatis aggrediiinttir.
tendentes, fuluri judicii metum, et Dei charita- CAPUT XII.
tcra non habent. Praelereunt judicium, quia non om-
nia quae agurtt in judicium referunt. Charitatem C VERS.1. — Attendite. Ad lioc fermentum perti-
pnetereunt, quia non ex affectu Deum diligunt. Sed uent orania quac superius in domo Pharisaei disputa-
rursus, ne fidei vos studiosos faciat operura negli- vit, unde et Apostolus : Non in fermento veteri ne-
gentes, perfcctionem fidelis viri supponit, ut post que in fermento malitiw (I Cor. v), elc Altendite a
fidera operetur. fermenlo. Pulcher locus tencndsc simplicilalis et
VERS.44. — Qui estit nt monnmenta. Hic super- semulandsc fidci, ne more Judaeorura aliud proma-
slilionem ipsorum doctorum redarguit, qui foris mus affeclu, alitid voce simtilcmus, cum sciaraus in
speciem rectsedoctrinaepraetendunt, fceditalemvero die judicii non posse esse latebrain fraudis.
qtiam inlus gerunt, occultant. VERS.2. — Neque absconditumquod non seiatur.
VERS.45. — Respondensautem. Audilo verbo Dei Idco ne ocmulemiiiisimulatores, quia profecto veniet
Pharisaeus ex roala conscientia sibi contumeliam tempus in die judicii in quo et vestra virtus et illo-
fieri putal, et comraemorata pcena perfidorum, in- rum hypocrisis omnibus revelabitur, undesequilur*
tciligit se dammandum. Quoniam quw in lenebris dixistis, in lumine dicentur.
VERS.47. — Vw vobis.Non arguuntur quod exor- Non solum in futuro omnia palebunt, sed eiiam iu
nant monuraenta prophetarum, sedquiainterfectores ; praesenti tempore in tota Ecclesia per orbem lerrac
prophelarum imitantur, acdificandosepulcra, accu-. D publice praedicabuntur, quse in tenebris, id est, in
sant paterna facinora. Sed persequendo Christurrii umbra pressurarum etcarcerum locuti estis, quando
etapostolos imitantur scelera patrum, et serileniiami ^actus vestri legeulur in excelsis. Quoniam qum in
daiimationis quam in palres proferebant, in seipsosi tenebris dixislis, in lumine dicentur. (AMBR.) Quod in
retorquent. lenebris, id est in tiroore dixislis, dicetur in lumine,
VERS.48. — Profecto. Propter vulgi favOrem ca-- id est in fiducia veritalis acceplo Spiritu sanclo. Et
ptandum sedificatis,quasi cxhorreatisscelera eorum,, quod in aure, id est secrelo locttti, super lecta, id
sed ipso opere ostenditis, quod perfidioe eorum,, est calcato carnis domiciliopraedicabitur.
consentitis, quia hoc bonum non bene facilis sed1 VERS.i.—Dico autem vobis. (1D.)Cum gemina sit
pro vana gloria. Vos autem. Propterea quia estis5 causa perfidise,etc, usque ad ita fidei fundauientum
imilatores illorum, ut implealis quod patribus de--' esl fortitudo.
fuit, scilicel ut me et roeos persequamini, quem illii VERS. 5. — Ostendam autem vobis. Quia duo
persecuti sunt in prophelis. suntgenera perseculorum, unum aperie perseque»-
VERS.49. — Prophetas et apostolos, et ex ittis oc-- liuro, altcrum fraudulenter blandientiuro. Sicut su-
293 WALAFRIDI STRABI FULD. MOH. OPP. PARS I. — THEOLOGIC.V. 296
pra contra bypocrisim, ila hic armat contra carnifi- A Ille qui non colligil mecum, esl divisw fraternitatis
ces. Tolus hic locus ad subeundam pro confessioue et dissensionis auctor.
Domini passionem vel contemptu roortis, yel spe VEBS.15. —Ab omni avaritia. Nemo putaretcri-
prsemii, vel mansuros in dnuntialioiie supplicii in- men esse, hsereditatem dividere, fructus in horrea
struit. congregare, sed et hoc avaritiam indical supernus
VERS.6. — Nonne quinque. (AHBR.)Quinque pas- judex, unde el subjungit: hominis cujusdam divitis.
aeres, quinque corporis sensus; vel duo secundnm Sicut supra conlra Pbarisseos et hypocritas, ita hic
Matlhseum, corpus ei aniraa, elc, usque ad non du- occasione slullaepetilionis contra avaritiam disputat.
biinn fideljumcontemplalionemapud illumvalituram. Non in abundanlia. Non in solo pane vivit homo,
Veneunt.dipondio.Dipondius esl pondus ex duobus ted in verbo Dei (Deut. vui), nec lemporalis vila
assibus compositum. Quod atiicm in numeris est multiludine diyitiarura protendilur.
unutn, hoc in ponderjbus as : quod duo, boc dipon- VEBS.16. — Dixit autem, etc Post praeceptum
ditts est. Et unus tx, etc Simplicitatis affeclum jn- subdit exempium ad declinandam avaritiam tempo-
spiraverat, virtutem menlis erexerat, sola fides nu- ralium. Hominiscujusdam divitis uberes fructus. Non
labat, hanc de vilioribus roborat. Quomodo dicit reprehenditur dives quod terram coluerit, vel fru-
Aposlolus: Nunquid debobuscura eslDeo?il Cor. ix.) B ctus condiderit in horrea, sed quod fiduciamvitsepo-
Sed aliud est cura, aliud est scientia. suerit in illis, nec pauperibus erogaverit, ut ab eis
VERS-7. —Sed etcapilli. Non actu computalionis, reciperetur in selernis labernaculis.
sed facultale cognitionis, a similitudinepecuniaeqtiae VERS.17. — Quid faciam, etc. Fruclus suos, el
numeratur ut servelur. Ubi raagna providenlia Dei, sua bona esse computans non erogat pauperibus
quod nee parva nec otiosa dicla eum iateant. quaesupersunt, sed suae luxurise reservare in futu-
VERS.8..,— Omnis quicunque. Ne quis lempore rum studet, el ignarus quis congregatis sit usurus.
perseculionissufliceresibiputaret fidem cordis, dicit: VERS.19. — Bona mea et dicam. (AMBR.)Non
Omnis quicunque confessus fueril. Confitelur quis sunl bominis hona, quse secum auferre non potesl.
Jesura ea charitate quse per dilectionem operalur, Solaeniro roisericordia comes est defunclorum.
negat qui praeceptisnon obedit. Filius hominis.Con- Requiesce.Ecce ciim pesti avaritise jungitur pcstis
(TteturFilius apud Patrem illum, qui per Filiumha- desidioe,ut necpro temporalibusDeum interpellarei.
bet accessum ad Patrem. Negatur a Filio apud Pa- VERS.20. —Dixit autem. Dicere Dei, cst ad bo-
trem, cui non raanifeslalur in divinitatis jpolentia mincm pravas ejus machinaliones subila animad-
Filius et Pater. Et ne putetur una condilio omnium versione compescere. Stulte. Qnia longa libi lera-
ei eorum qui studio et eorum qui infirmitale vel pora diviliarum promillebas, hac nocle praereplus
ignorantia negant,,su.bdit: Et omnisqui dicit verbum alils congregala relinques. Repetunt, etc In nocle
in Filio hominis remittetur. aufertur anima, quae in obscuritate cordis quodpole-
VERS,10. — Ei autem. Ei etiam qui scandalizatus rat pati, praevidere noluit.
in infirmitate carnis me purum.hotiiinem vel vorato- VERS.21. — Et non est in Deum dives. In Dcum
rem suspicatus fuerit, remissibile erit, sed qui gra- dives esl qui transitoria conlemnens pauperibus dis-
tiara Spiritus sancli (qua pcenitentia inspiralur, et tribuit, cujus exspectatio Dominus cst, cujus sub-
ad congregationem reditur) non "cognoscensimpceni- slantia, id eslconscicnliae possessio qtta suslentalur
tenli corde permanseril, cum hoc jam non sit buma- et pascilur, est apud Deum, non iu sacculis terroe.
nuih seddiabolicum, irremissibile erit. , VERS.22. — Dixitque ad discipulos suos. Aposio-
VERS.11. —Cumautem inducentvosin synagogas, los per. fidera in spe relernoruin conftrmat, quia plu-
et ad magittratus, et polestates. Terror talium con- res sunt quos lorpentes facit anior prsesentium et
ventuum solet auferre liberlatem loqueodi. Noiite desperalio futurorum. Nolitesolluiti. Perfcclius esset
solliciti esse. VoUuilalemvestram pro Christo oflerte. pauperibus omnia dare, et de raainmona iniquilatis
Cluistus vero loquelur pro se. amicos facere ; sed quia plerumque devolio fidei in-
VERS.13. — Magister. Commendanti gratiam su- firmilate revocatur, non prohibet providentLam,per
pernae pacisel unilatis, vult isle ingerere molesliain quam in. sudore vultus panis praeparatur, sed vetal
terrense divisionis, unde et homo dicitur, id est ler- soilicitudinem qtiaemcntem perturbat et ab selernis
renus. Inter quos enira hujusroodi zelus et coutentio revocat.
est, homines sunt et secunduin bominemambulaut. VERS.24. — Constderate. Sancti merito avibus
Inler fratres , patrimonium, non judex medius, sed comparantur, qui nihil in mundo habenles, nec Ubo-
pietas debet sequestra dividere, quamvis iramorlali- ranles, sola conlemplalione aeterna petttnt, jam si-
talis patrimonium non sit pecunia horainibus pe- miles angelis. Quaiho magis. Si volaliHbusiion labo-
tendum. rantibus, nec conintunesfructus aliquo sibi dorainalu
VERS.14>—Qtris me constituit. Nonsum dissen- specialius vindicantibus providenlia Dei necessaria
sionis Deus, sed pacis et unitalis, qui veni homines largitur, yerum esl causam inopisenostrae avariliara
pacificare cum angelis, ut mutti unum cor el unam iiidipare, qui communia quasi propria vindicamus
animam habeant. Non ut dividanlur, sed ul habcant el aliis invidemus.
otnnia eoiiimuiiia, i.ec sil aliquis rgeus inter eos. VERS.26. —JSi ergo neque. Si ncc in augmenta-
 «1 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. LCC. »*5
tione corporis Veslri operari poteslis, quse operatio A lolli. Sed data pro Chrislo aeternum fructum con-
est Deo roinima ad cortiparalionem spiritualis crea- ferunt in ccelis.
turse, quid soIKcitiestis de caeteris majoribus, id est VERS.34. — Ubi enim thesaurus. Universaliler, et
de animae conservatione. de pecunia et deomnibufvoluptalibus. Gulosi the-
V*BS.27. — Considerale lilia. Aperta comparatlo. saurus est venter, ubi habet cor, sic el de aliis.
LiHa non sicut caeteri fructus aliquem agricolarum Nam si in terra, cor est deorsum; si in cceleslibus,
euhum requirunt. Solet eliam per lilium coelestisbea- est in Christo fixum. Necesse est enim, ut quo pras-
tiludo significari, ad quam nos invitat Dominus. Li- cesserit dileciionis thesaurus, illic et cogitalionis se-
lia non siivis sed in bortis nascuntur, sic et nos in quatur affectus.
hortis virtutum nasci deberaus. Nec Sa<omon.<A»BB.) VERS.55. — Sint lumbi, etc, et lucemw. Deo non
Salomon et hic vestitus, et aUbi coopertus gloria di- placet unura sine altero cum quis vcl bona agit non-
eitur, qui infirmitatem corporeae naturae veluti qua- dum refrenata iuxurra, vel casle vivit, non exercens
dam virtute mentis adopertam, operum gloria ve- se per bona opera. Et ul ab aroore temporalium
stiebat. posskis removeri, et bona quseagilis, simplici iuten-
Vestiebalsicut unum. Quae purpura regum, qute Uone leternorum agalis, cingite Iumbos, id est mo-
pictura textricum polest floribus comparari ? Ipse co-, 3B lus carnalium desideriorum refrenate, et habete lu-
lor dicitur veslimentum floris, sicut dicitur : Operuit cernas ardetiles, ut in operaiLone yestra solo Dei
isttun ruber. axiore ardealis et aliis exempluni praebeatis.
VEBS.28. —Cras in clibanum. Gras in Scripturis; VERS.36. — Exspectantibus. Sive vitalis mala
pro futuro ponitur, dicente Jacob: Exaudiet me-cras; sive facilis bona, niliil mundamini, sed solum ad-
justitia mea (Gen. xxx). ventum Redemploris exspectetis. Quando reveriatur.
VERS.29. — Nolite qumrerequid manducelis, aut: Ad nuplias Dominus ivit, cum post resurrectionem
quid bibalis. Non ait: Nolite quaerere vel solliciti esse, novus homo angclorum mutliludinem sibi copulavit:
de cibo vel vestimenlo, sedexpressius quid manduce- a quibus revertilur, cum nobis per judicium mani-
tis aut quid Mbatis.In quo videntur argui hi qui, spreto, festatur. Unde et bene de exspeclanlibus subdit: Ut
vtetu velveslitu communi.lautiora vel ausleriora proe. cum venerit, confeslim aperianl ei. Non vult aperire
his cum quibus vivunt, alimenla vel indumenta rc-. jtidici pulsanti, qui limens videre iralum quem con-
quirunt. Nolite in subtime. Prohibita sollicitudinet tempsit, de corpore exire metuit. Aperit qui judi-
victus vet vestitus, quoe sunt ad necessilatem, prohr-i. ceuilsetus et securns sustinet, et de propinqua roor-
bel eliam superbiam quse solel de istis superabun- te gaudet, unde subditur: Bealiserviilli, quos cum
dantibus consequi: ideo hseCne requiratis, quiata- . G ( venerit, elc.
Ks sollicitudo facit ifilidelibus shniles. VERS.37. — Vigilantes. Vigilat qui oculos apertos
*
VERS.39. — Et hwc omnia. Quia omnia sntit fi-. in verolumine lenet, ut tenebras negligenliaeevitel;
liorum, ideo haec omniaadjicienlur vobis, etiam nori{ qui etiaiit quod credidit operatur, qui sollicilus est
quaerentibus, ut nec in praesenti nec in fuluro desitt in cura gregis sibi cotnmissi. Quid vero vigilantibus
aliqua gratia fidelibus, quibus si liaecsubtrahuntur, debeatur subJit: Amendico vobis.
ad probationem est, si dantur ad graliarum actio- VERS.38, 39. — Et si venerit in secunda, etc Vi-
neia, quia omnia cooperanlur in bonum bonis. gilias vocat a similitudine excubantium. In nocte
VEBS.32. — Nolile timere. Regnuro quaerite, ett hujus mundi semper debemus esse contra hostem
de regno ne dillidatis; quia Paler complacita boni-. solllciti, et exspectare lucem venturam, id est ad-
tate dabit vobis regnum, non vestris meritis. Pu-. ventum judicis. Prima ergo vigilia custodia
pueritiaj
sillus. Vel ob comparationem majoris numeri re- est, secunda juventutisy lertia senectulis. Si quis
proboriNB,velpotius ob iiuniilitatis devotionem, pcrr vero in pueritia vigilare neglexerit, non tamen de-
quam humilitatem crescit Ecclesia, per quam per-_ speret, sed eliam in juventute vel saltem tandem
venilur ad regnum. iu senectute resipiscat, qitia piusjudex moras no-
^
VERS.33. — Vettdite. Non tantum non thneatiss " stras palienter exspectat. Qui ad excutienJam men-
ne propter regnuin militantibus vitaenecessaria de- lis desidiam exteriorum damnatorum similitudinem
sint, sed etiam possessa vendite propler eleeraosy- inducit, ut per hoc animus ad custodiam sui susci-
nam, quse est via ad regnuni, dum per eam peceataa telur. Unde, Hoc autem scitote quoniam si sciret
redimunlur. Non lanlum cibos vestros communicato pa-
e terfamilias. Nesciente palrefamilias fur domum per-
paiqieribus, sed etiam vendite veslras possessiones-, , fodit, quia dum a sui custodia spiriius dormit, im-
." iit oinnibus vestris semel pro Doroino spretis posteaa provisa mors carnis habilaculum
labore manuum vestrarum operemini, unde vivatiss stipplicia trabit. Furi autem resisteret irrumpit, et ad
si
vei eleeinosynam facialis. Date eleemosynam. Quili quia adventum judicis occulte venientemvigilaret,
prseca-
pro coeloomnia muudana spernil vendat quae habetI vens, pcenitendo occurreret.
et dislribual: qui non esl tantae viriutis, de his quae e VERS.40. — Qua hora non putatis Fitius hominis
habet eleemosynam det. Non deficientem. Tempo- - veniet? Ultimara horara semper
ignorari voluit Domi-
ralia, vel ex sua fragilitate deficiunt, vel si quid so-- iius, ut semper sit siispecta, et ad eam
lidtun siinerest, ut lapides pretiosi, a furibus possuntt parelur. semper proe-
PATROL, CXIV. 10
 899 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 500
VERS.41. — Aii autemei Petrut. Cum Dominus A Omni autem. Merito malus cognoscens phis, et
duo proposuerit, scilicetet se subilo venturum, el non cognoscens minus vapulabit quia iUi plus, isti
illos exspectandoparatosesse debere, quserit Petrus minus, commissum est: et ab omni cui plus com-
si illa sublimia instituta cdlestis vitae,quse sunt ne- miltitur, plus exigitur.
cessaria se praeparantibus, ad apostolos solura et VERS.49. — Ignem, etc. Quasi dicat: Tu quse-
simites eorumy sti ad omnes salvandos pertineant. rebas, an omnes moneam accinctis lumbis, ardenti-
VERS.42V— Dixit autem Dominus. Responderis bus lucernis advcnfum Domiui praestolari? Sed ego
ad interrogata Dominus, primuni et secundum judi- qui tanlum ob hoc veni in mundum nt a cupidilati-
cittiit cunctis affuturum, et singulos pro meritis vel bus mundi ad coelestia homines accenderem, nil
reraunerandos vel damnandos dicit. Deinde, quod aliud volo, nisi ut incendii liujus jubar usquc ad fi-
maxime quaesierat, supporiit scilicet graliam virtu- nem sseculi cunctas mundi paries illustret, et ut
tura quam mundo altulerat, a singulis quanlum po- in cordibus fideliumila ignescat, iie atiquO impelu
test esse sectandam, quod est ibi: lgnefn vehimiltere iiuctuum vel flatuum exslingualur.
in terram-. Qicisputas esse fidelit dispehsator ? Quasi Baptismo autem habeo, etc Et ut' ignis iste iri
dicat : Vobis, qrii dispensatores estis instituti, hoc fidelium cordibus queat aecendi-,ita ut omnia tem-
specialius convenit de custodia et praeparatiorie, ut B poralia perfecle et seipsos possint despicere, priug
et vos et alios prseparetis in advenlum judicis, quia habeo baptismo baplizari, hoc est unclione proprii
pauci sunt qui commissam sibi bene administrant sanguinis perfundi: non enim darelur spiritus, nisi
dispensationem. Et prndens quem constituil Dominus Jesus primum glorificaretur. Et quomodo. Tanta est
super fanUliamiUam, ttt, etc Quam rarus eSl Do- dignalio Domini, ut infundendaenobis devotionis et
mino propter DOminum serviens, oves Christi non consuinmandse perfectionis in nobis, et maturandse
ad Iucrum, sed aroore Christi pascens, prndens in pro nobis sludium passionis sibi inesse testelur, qui
fuluro, sibi providens quem constituit; id est, quam cum in se nil haberet unde doleret, noslris lamen
rarus qui sit vocatus a Deo tanquam Aaron, et non angebatur serumnis, et tempore mortis moestiiiam
raagis se ingesserit, et qui non magis se pascat pratendebat, quam non ex melu mortis sux, sed
quam ovesl mora redemptionis nostrx assumpserat. Usque dum
VERS.43. —Beatus. Quasi dicat: Pauci sunt fi- perficiatur. Qui usque ad perfectionem angilur de
dcles. Iste dulem qui reperlus fucrit fideliler anno- perfectione est securus, nec de ipsa angitur, sed
nam verbi ministrat, et in curam gregis vigilans, potius mors corporis absolutio est anxietatis, non
seterna beatiludine glorificabilur. coacervalio doloris.
Vfeas.4*4.— Super omnia qum possidel. Quanta G VERS.51. — Putatis. Quomodo post baplisma pas-
inter bonos auditores et bonos doclores est dislantia sionis, el post adventum ignis lerra sil arsura, di-
merilorum; tanta et prseiniorum. Audilores bonos cil: Qnia ad fidem Christi lotus orbis contra se est
facil discumbere et transiens ministrat, dispensato- divisus, unaquseque domus habuit fideles et inftde-
res consiiluit super omnia quoepossidet, non ut soli, les, his conlra fidem, illis pro lide pugnantibus.
sed ul prae cseteris habeant aelerna, tum pro sua VERS.52. — In domo una. Unusquisque homo1,
vlta, lum. pro gregis custodia. domus una est, vel Dei, vet diaboli. Itaque homo spi-
VERS.45. — Quod *i dixerit servus. Nola inter rilualis domusspirilualis est. Divisi. Prima causa est
vitia servi ascriptum, quod tardtim putat domini religionis ad Deum, secunda pietatis ad proximuro.
reditum. In virtutibos boni non annumerantur, quod Oporlet enim uldivinis humana posthabeas. Non est
bunc cito speraveritj sed tantam quod fideliter mini- ergo pignoribus rehuntiandum, sed Deus omnibus
stravit. Nihil ergo est melius, quam ut palienter prseferendus.Etenim naturae pignora sunt Dei benefl-
suslineamus ignorare quod sciri non potrest, sed la- cia, nec debet plus amari beneficium quod accipilur,
men laboremus ut idonei inveniamur quamDeus a quobeneficium acceptum servatur. Tres
Et edere. id esl, cunctis sceleribus et iHecebris in duos. ld est, filius et filia et nurus, in patrem et
saeculi, quse meittera errare faciunt, occupari, vel ad matrem, et duo in tres, id est, pater et mater,
litteram, si sit deditus guise et ebrietati. ubi etiam socrus inteUigitur, in filium et filiam ct
VERS.46. — Parlemque. Mali cura infidelibus pu- nurum.
nientur, sed differenler. Uli enim qtti scieriter pec- VERS.54. — Dicebalaulem. Cum apostolos etiain
cant, gravius punientur. Minus graviler, qui peccant de suo primo adventu informasset, insinuans quid
ex ignorantia. Et inter injustos tanto quisque toie- in eo factum sit, et de fuluro, qualiler eum exspe-
rabiliorem habebit damnationeni, quanto minorem ctare debeant, admonuisset, vertit sermonerii ad
habuit iuiquitatem, turbas, in quibus Pbarisaei erant, ul Matttrseusindi-
VERS.48. — Paucit. Mitissinia dninium pcena cat: Quia nec primum advenlum factum credenlcs,
cst eorum qui prseter originale nutlum insnper addi- nec secundum recte exspectantes, signum de coelo
derunt delictum. quaerebant tenlantes. Hos ergo arguit, qnia si vel-
(AMBR.) Multi exislimantes se minus vaputaturosj lent attendere, possent ex verbis prophelarum cer-
si nescianl, etc, usque ad sed cotitemplores judi- tum utriusque adventus babere indicium. Cum W-
taulur. deriiis. Mvslice. Nubes ab otcasu oriens, carnem
 301 GLOSSA ORDINARLV.— EVANG. LUC. 302
Chrisli a niorte resurgenlem significat, ex qtio tem-.A Judaeosincipiendo a Galitoeaadeo devastaverunt, ut
pore iinber Evangelicsepraedicationis omnibus terris non solum atria templi, sed etiain interiora domus,
cst iiifusus. Auster flans ante aestum, Icviores tribu- quo Galilaeorumacccssus non erat, humano sanguinc
laliones anle judiciuni significat. fcedarentur.
Nimbus venit. Ad litteram manifestus est sensus: VERS.4. — Sicut illi decem. Isti Hierosolymitae
5Quiex elcmentorum immutatione aurarum statum sicut el Galilaeinon soli peccatores fuerunt, sed in
possunt praenoscere, possent eliam temptts utrius- terrorem reliquorura punili sunt; qui ruina tunis
que adventus scire, tum ex diclis propbelarum, tum pressi signiftcaut JudaeOsqui pcenitere noluer.:nl,
ex magnificenlia opertim. cum suis racenibus esse perituros. Nec frustra decem
VERS.56. — Hypocritw, etc. El ne aliqui rudes et octo, qui numerus apud Grsecos ex iota ct ita
in lurba de imperitia sua sibi blandientes se excu- exprimitur, hoc est ex eisdem litteris quibus nomen
sarent, dicentes se legem et prophclas ignorare, sup- Jesus incipit. Significat autetn Judaeos hinc maxime
ponit eos per naturalem rationem posse- discernere, perituros, qui nomen Salvatoris recipere noluerint.
vel eum qui opera facil qnae nullus alius fecerat, su- llla turris significat illum qtii esl turris fortitudinis,
pra hominem et Deum esse : vel post tot saeculiin- quae merito in Siloa, qnia Siloa, quod interpretatur
Justilias, juslum Creatorls judicium csse ventiirum» B missus, significat eum qui missus a Patre venit in
VERS.58. — Cum outem vadis. Cum in ltac vka niundum, qui omnes super quos ccciderit conteret.
praeparas te ad placatam facierh jttdicis videndam, VERS.6. — Arborem fici. In origine humani gene-
quamvis sermo Dei sit contrarius tuse carni, tamen ris Adam et Eva cum peccassent de foliis ficulneae
eo utere sicut cuslodia dala libi in ltoc itinere, ne succinctona sibi fecerunt. Per folia ergo ficulnese
contemptiis le accusel. Gum adversario. Adversa- Hilelliguntur peccata. Erant autem sub arbore fici,
rius uoster in via est sermo Dei, contrarius no- tanquam sub umbra morlis, de quibus dictum est:
stris carnalibus desidcriis-in praesenli vita, a quo Qui sedebant sub umbra mortis lumen ortum esl eis
ilberalur qui proeceptis ejus humiliter subdilttr : (Isa. ix).
alioquin ex sermonis contemplu reus , in exa- VERS.7. — Qumrens fructum. Vinea Domini sa-
mine judicis lenebilur peccalor, quem judex exa- baoh, domus lsrael est, in qua domo Synagoga.con-
ctori, id est diabolo, tradet; quia perrailtet ul diabo^ dita est sicnt ficus in vinea. Sed qui in vinea pec-
ltts animam ejus ad poenam traliat, ct ipse exaclor eaulem a viatoribus permisit diripi, hanc eliam li-
qui pcenam exigit pro reatu quem suggessit, eam cum jussit excidi. In qua quaerit fruclum, non qui
retrudet in gehennam. adesse nesciret, sedostendit in ftgura, quia in Syn-
Da operam, elc. Haecetiam ad calcandas mundi " agoga jam fructum habere deheret. Nec ante tera-
iUecebraset ad judicis advenlura praeslolandum per- pus quseiit qui per triennium venit. Qui per Moysen
tinent. Quasi dicat: •Quandoquidem constat distri- Synagogam inslituit, ipse in carne apparens in
ctum judicem esse venlurum, ergo hic ita vivite, ne Synagoga crebris docet, fructum fidei quaerit, sed
in i!!o judicio damneinini. in Pharisoeisnon reperit.
VERS.59. — Reddas. Reddit semper pcenas prd Dixit autem ad cultorem vinem. Cultor vineaa,
peccatis paticndo, sed nunquam veniara conse- doctores sunt et aposloli quorum precibus et mo-'
«Rendo. nitis assidua Dei cura suggerilur, quibus Domi-
CAPtT Xffl. nus saepede infrucluosa genle Judaeorum conqueri-
VERS.1. — Aderanl autem. Dum magister veri- tur, quod per tres annos suae visitationis, id est, in
tatispraesentesinstrueretqualiler se prseparare debe- legalibus edictis, proplteticis conteslationibus, Evan-
renl ad advenium judicis, et qualiter qui se non prae- gelii gratia, negiigens exsliterit.
parant sunt damnandi, nunliatur ei de Galilseis, Ut quid etiatii terram, elc Potest per terram sterili
quod quasi juste ideo petierunt, quod non bene se; ficu occttpatam Judaica plebs signari, quae noxia
procparaverunt : et rcspondet Dominus, et iltos verei j. praepositorum timbra premitur, ne lumen veritatis
fuisse peccatores et juste periisse, et similiter alios videal et exemplis eorum impeditur, ne sole dile-
peccalores pcrituros, si se peccatores non alten- clionis calescal; unde (Matth. xxnl): Vw vobis,
dnnl. Nuntiantes. Quasi dicant : Apparet istosj Scribw et Pharismi, elc Terram occupat, qui locum
fuisse peccalores et daranandos in aeternum, quii qnera lenct bonis operibus non exercel, qui exemplo
tam scelerala rporle ab impio proeside inter sua sa- pravitatis impediraentumprsestat cseteris.
crificia occisi sunt. De Galilwis. Galilsei impias sce- VERS.8. — Usquedumfodiam, etc Donec radi-
lerata tuorle scelerum suorum pocnas solvunt, qui- cem infrucluosse meniis humilem, et praesentium
bus taraen non ipsa mors obfuit, ut in secundam pressurarum, el seternsedamnalionis incutiendo me-
niorlem millerentur, sed improba vita. Punili surit; tum. Fossa quippe in imo est, et increpatio, dum
auteui ad correclionem vivenlium, ut flagellato pe- mentero sibi demonstrat, humiliat. Novit cultor ler-
stilente stullus sapientior fiat, vel ad exemplar cor-. ram excolere, qui novit vitia reprehendere. Inlel-
rigi nolentium, ideoque pessime periturorum. lexit duriliam et snperbiam Judaeorum causam essc
VERS.5. — Omnes, etc Hoc impletum esl postt sterilitatis. Polliceiur itaque dura corda apostolicis
passionem Domini quando Romani impcenitcntes; ligonibus esse fodienda, et superbientia ad htimili-
 m WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS l. — TIIEOLOGICA. 304
tatem revocanda. Mitlam stercora. Idest, malorum A praesepe domini stii, Judaicum el Gentilem populam
quse fecit aboniinationem ad animum reducara, et significanl, qni nterqne peccati vinculis absolutus1,
compunctionis gratiam cum fructibus boni operis sitim aestumquehujus munm per haustum Dominici
quasi de pinguedine slercoris exsuscitem. Peccala tontis deposuit. In his ergo duobus animalibus voca-
ettim carnis slercora dicuntur, quae immittuntur ad tionem duonim populorum, adversantibus Judseis,
radkein arboris, quando pravitatis conscientise tati- prsenuntiat Dominus.
gilur cogitalionis memoria, et dum inde posnilet VERS.16. — Hanc autem, etc Filia Abrahae,quse-
quasi per lactum filercoris redit ad fecundilatem qoe fidelis anima filia Abrahse, Ecclesia de ulroque
operis. populo ad fidem coliecta, qusetempore legis et Do-
VERS.9. — Et si quidem. Cttm pcftnilentlaeordo minicsereshrrcelionis iiBpleto, per sepliformem gra-
cxigeret,, ut apponeret, reservabilur vel aliquid tiam Spiritus saneti vincula longae captivitatis eru-
lale, nihil tauien suhjunxil, sed suspendrt senten- pit: et sic idera est bovera vel asinum a praesepio
liam. solutos ad potura agi, quod est filiam Abrahsea vin-
Sin aulem. Scilicet, nori fecerit fructum; eontinnc culo noxiaeiuctinationis erigi
judicium venturse daronalionis amvexuit, quia pro- VERS.17. — Ertibescebant omnes. Qui de diclis
cliviores ad neganduni quain ad eredeitdum vi- B « Sadvalori&erubeseunt; frculneai sterili se similes os-
debat. tendunt. Qui ergo gaudent de miraculisrpertinent ad
VERS.10. — Erat aulem docens. Hanc simUitudi- filiam Abrabae, id est Ecclesiam, Deum de sua ere-
nem de ficulnea dicilur Doroinus docuisse in Syn- ctione glorificanlera. AdversarH.S^ribse et Pbarisaei,
agoga, ut intimetur adipsam Synagogainpertinuisse qui ncc aperle veritati contradicere possnnt, nec
parabolam. Quod enim fructum quaerit in ficulnea propter invidiam credere volunt. Omnis popuiusgau-
nec iuvenit, significal quod verbum commodat Syn- debat. Simpliees, buroiles verba veritatis et miracula
agogie, nec illa recipit, quam tamen non ex toto amantes, et isti sunt figura genlium, quae excaecalis
exstirpandam, sed reliquias per liderii salvandas in- Judaeis congregandaesunl ad fidera per humilitatem.
telligens, mox ibidem'primilivaeEcclesiaesanatio sub Unde el Salvator fidem eorum commendat sub com-
specie ineurvaemulieris subsequitnr. ldem enim si- paratione grani sinapis.
gnificat ficubiea reservaia quod mulier erecla. Sab- VERS.18. — Dicebat ergo. QuandoquMemaderan»
batis. Sabbatis docet et curvam erigit, quia per gaudentes el glorificantes, dicebal ad eommendatHH
verbum praedrcationisa teniporalibus ad aeternaere- ncm el instructionem illorum qui per lmmililalem
closad quietem re&urrectionis-perducit. et fidei fervorem exaltandi sunt in Ecelesia.
VERS.li.—Ecce mulier, elc Haec mulier non C VERS.19. — SitmVeest, etc Granum sinapis, rcs
nisi posl decera et octo annos erigi poluit, quia hu- vilis et simplex, sed, si teritur, vim suamfundit.
tnana nalura hanc corruptionem deponere et ad in- Regnttm ergo ccelorum, id est fides per quam vc-
duendam incoiFriplioHemseternsebealitudiriis erigi nilur ad regnuro, comparatur grano sinapis: quia
non poterit, nisi priUsimpleverit legem quaein decem primo humilis et qtiasi abjecta et amari saporis pro-
prscceptis continetur, et graliam in qua Christi resur- pter infirmitatem Chrisli et scandalum crucis; sed
. rectio facta esl et nostra exspectatur. trita adversis, gratiam Suaevirtulis eflundit et odore
Annis, etc. Senarius in quo mundi creatura per- suo circiimslanlcs adimplet, dum gloriam resurre-
fecta est, operum perfectionem signal, qui per tres ctionis el ascensionis etiam post morlem prsedicavit
mulliplicalos decem et octo redJit, et signat eos qui tcto orhe terrarum. Vel cor.pus Cbristi granum si-
in tribus lemporibus Dominicsevisitalionis, scilicet napis, qttod accipiensJoseph in bOrto sepelivit, quod,
ante legem et sub lege et sub gralia, perfeclionem postea in resurrectione ct ascensiorie cievit. Ex-
operum habent. Hoc ergo tempore Judaea a suse pandil ramos, prsedicatores per lotum mundum mit-
meulis rectitudine curvata fuil, quacmagis terrena tens, in quorum diclis et consolationibus fidelesa fa-
quam cceleslia noverat, operatur. ligatione raundi respirant.
VEBS.14.— Quia Sabbato. Deusab operibus mundi D I VEBS.21. — Quod acceptum, etc Mulier Rcclesia,
SabbaUnequievit. Unde et Moyses Sabbato a serviU cujus farina sumus, quolquot timoris el spei exer-
et noxia actione feriandum prsecepit, prapfigurans citio quasi mola. superiore et inferiore conierimur,
tempus quo n6stra saeeularia opera, non vero reli- ut unus panis mulli simus in Chrislo. Abscnndit
giosa, id est laudandi Deum cessabunt. In signunii ergo Ecclesia fermenlum dileelionis in farinae sala
bujus rei etiam Sabbato DOIIHHUS curat. Hcc autem tria, quia praecipit ut diligamus Dettm toto corde,
non intelligens archisynagogus fallilur ei fallil, quia tota anitna, tola virtute.
lex in Sabbato non hominem curare, sed servUii VERS.22. — Et ibat, elc Ubiqueindtfferenter prae-
opera facere, id est peccatis gravari prohibuit. dicabat, non personas discernens, sed salulem cre-
VERS.15. — Hypqeritw.Merito hypocritas, id est; deniibus quaerens.
simulatores vocat, qui cum magislri plebium viderii VEns.21.— Contendile intrare, etc Quasi dice-
appelant, sanalionem hominis non reverentur post- ret: Vere pauci, et illi cum magnis laboribus, quia
mundi non vinci-
ponere curae pecoris. Non solvilbovem.Mystice-.Bosi nisi mentis inlentio ferveat, unda
qui cognovit possessorem suum el asinus qui novitt tur, per quam anima ad ima semper revocalur.
305 GLOSSA ORDtNARIA.— EVANG. LUC. 506
VEBS.15. — Cum aulem, elc Paterfamilias Chri- }A quod est Ecclesia, quani in die resurrectkntis glo-
sius, cum ubique ex Divinitate sit, illis jara intus rilicatam ad consorlium angelorum perducain.
esse dicitur, quos in ccelo praesens sua visione loeti- VERS.33. — Verumtamen oportet. Non poterit
ficat, sed quasi foris est bis quos in hac peregrina- perlurbare Herodes quin ita agam et ila consuni-
lione certantes occultus adjuvat. Inlrabil ergo cum mar, sed nec morlem corporis mei poteriloperari,
lolam Ecclesiam ad sui contemplationem perducet. quain in Jerusalem oportet fieri, ubi non ipse sed.
Claudet oslium, eum reprobis locum pcenitentiselol- Pilatus dominatur. Hodie et cras, elc. Prima dies,
lel, qui foris stanl.es. pulsabunl, id est a justis se- estper Dei graliam abrenunliare vanitatibus. Se-
gregaii, misericordiam quam conlempserunt frustra cunda, concordare veritati moribus et vita. Terlia,
implorabunt. Incipielis foris stare. Modotempore mi- est ultima glorificatio.
scricordiae contendite, qnia tempore judicii reprobis VERS.54. — Jerusalem, etc Ubi prophetoe niei,
toIUtur locus poenitentise,qui nunc aperitur cunctis ibi ego caput prophelarnm debeo knmolari, pro qno
pie quaerentibus. peccato juste ipsa destruetur, cui dcstructioni eo-
Nescio vos. Non novit lttx tenebras, id est oon rtim sicut pius pater condoleo. Quoliesvolui congre-
aspicit;quia, si aspiceret, tenebrse non essent. gare. Ac si dicat: Ego volui et tu noluisti: et quol-
VEBS.26. — Manducavimus,elc Non fcstivitatum B ' quot congregavi mea voluntate semper eflicaci, le
epulaliojuvat, quae fidei pietas non commendat. Non nolente feci, quia ingrata semper fuisti. FiHos tuos.
seientia Scripturarum nolum Deo facit, quem ope- In hoc quod dicit: Quoties volui congregare fiiios
rum iniquitas indignum ostendit. Vel de Judoeissim- tuos, etc, omnes relro prophetas a se missos lesta-
pliciler inielligendum est, qui respuentes mysterja lur. Quemadmodum avis, etc Pulchre qui Herodem
fidei, gratos se Deo arbitranlur, quod in lemplo de stta nece tractantem vulpem vocayerai, se avi
victimis oblatis coram Domino epulantur, et le- comparat, quia fraudutenta vulpcs- semper avibus
ctionera propbetarura auscultant. Vel mystice : Man- insidias tendit.
ducal coram Doinino et bibit, qui verbi pabuimn VERS.55.—Domus veslra. Templum vei civitas,
avide suscipit. qnia, occiso Domino, Romani quasi vacttum niiluni
In platcis, eLp. SciLplura in obscurioribus cibus diripientes, tulerunl locum et genlem. Non videbitis
est, quia quasi exponendo frangitur, et manducando me, etc Nisi pcenilentiam egerilis et confcssi fue-
glutilur. Potus enim in aperiioribus, ubi ita absor- rilis me Filium omnipotentis Pairis, in secttndo ad-
betur sicut uivenilur. Et occnUa crgo et aperla se ventu faciem meam non videbitis. Citm dicetis, elc
Hoc quidem turbae dixerunt Dominoveniente in Je-
.inlellexisse testanlur, qui, reprobante judice, quod ^(
manducaverunt conqucruntur. rusalem. Sed quia Lucas non dicit Dorainum ad Ga-
. liloeosposlea reversum, ut ab illis hoc ci decanta-
VEBS.28. — Jto erit fletus, elc Fletus de ardore,
retur, cogit mystice hoc de advenlu claritatis in-
slridor dentiuro de frigore solet excitari, quia ibi
Iransibunt ab aquis nivium ad ealorem nimium. Vel lelligi. CAPUT XIV.
stridor prodit indignanlis affectum, quod sero pceni- Et est, etc "TS&»p, aqua, inde hydropis,
lel, quod deliquit perlinaciter. Vel stridebunt den- morbusfactum
aquosus subculaneus, de vitio vesicae natus
li-!«is,qui hic de edacitate gaudebunt. Flebunt oculi cum inflatione
:roi hicperconcupiscenlias vagabuntur. Ej nota per lurgenteet anhelitu felido. Et est
fletum t|ui est «culorum, et stridorem dentium, ve- proprium hydropici, quanto plus bibit, tanto plus
raiu impiorum resurreclionem. silit, et idco comparatur ei quem fluxus carnaliuin
voluptalum exuberans aggravat, comparaturque di-
VERS.29. — El venient. Muki prius fervenles po- viti avaro.
slea torpent. Multi prius frigidi, subito ardescunt. VERS.3. — Si licet, etc Sabbatis proecipuedocet
Multiin saeculodespecti, in fuluro sunt glorificandi. et operatur Jesus, non solum
propter spirituale sab-
Alii apud homines gloriosi, in futuro sunt damnandi. .. batum, sed et
propter popuii celebriorem conven-
Vel gentiles, qni diu sine fide vixeraiit, ad fidemsunt lum, quserens salulem omnium.
yocandi, Judsei exsecrandi. VERS.4.—At illi tacuerunt. Meriio lacent, qui
VEBS.32. — Dicite vulpi, etc Vulpis animal dolo- conlra se dicturum quidquid dixerat yident. Si enim
sum, in fovea ad insidias lalens, odore fetens, nun- licet, cur observanl? Si non licet, cnr pecora cu-
quam rectis ilineribus incedens. Hsecomnia haere- ranl ? Ipse vero. Jdeq ante Pharisseos hydropicum
licis (quorum typum tenet Herodes) -congruunt, qui sanal, et mox conlra ayaritiam dispulat, ut ipsos
Christum, id est humititatem Christianae fidei, iu avaritiae argttat per quam sabbatum violant, et te-
credenlibtis conanlur exslinguerc Ecce ejicio dwmo- gem male interpretantur. In sabbato enim non a
nia, elc Quasi diceret: Nec Herodes, nec hseretici bonis, sed a malis operibus feriandum est, unde di-
quorum ipse figura est, poterunt perturbare qnod in- cilur: Omne opus serpile no.n facietis in eo (Lev.
lendo facere. Iotendo autem ejicere doemoniade xxiu), id est peccatum. Sic in seterna rcquiea malis
cordibus hominum, ul reliclis vanitalibus in nie lanlura feriabitur, non a bonis.
credant; el perficere sanilates, ut secundum mea VERS.5. — Cujus vestrum. Compelenli exeroplo
itncccpta vivant; postea consummor in meo coipore, solvil quacs.tionem,ut ostendat cos sabbalum yiolare
 507 WALAFRIDISTRABl FULD- MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 308
iti opere cupiditatis, qui eum violare arguunl in A nibus et ebrietatibus (Rom. VIIL),id est in luxuriosis
opere charitalis. iJos in .puteum. Congrue animali conviviis, quae aut collatione onroium ceiebrantur,
quod decidit in pulettin hydropicum comparat, quia aut vicibus contubemaljbus solent exhiberi, ubi ne-
noxio humore peribat. Et bene bovem et asinum minem pudeat aliquid inhonestura facere vel dicere.
nominat, ut vel sapiemes vel hcbetes, vel utrumque Ne forle. Quasi dicat: Si intendis invitare, ut invi-
populum signat, scilicct Judsetimpressum jugo legis, teris, ibi poles falli; sed si distribueris pauperibus,
et genlilem nulla ratione domitum, sed stolidum et de roercede non falleris.
brutum, quns omnes a puteo concupiscentiaedemer- VERS.13. — Voco pauperes. Qui pauperes vocat
sos exirahit: Omnes enim peccaverunt,et egent gra- in futuro praemittm percipiet. Qui amicos et fratres
tia Dei (Rom. xxxv). et divites voc3t, recepit roercedem suam. Sed si
VEBS.7. — Dicebat autem. Postquam convicerat hoc propter Deum facit, in exemplum filiorum Job,
illos de avaritia et violalione sabbati, incipil docere sicut caetera fraternse dileclionis officia, ipse qui
de Evangelica gratia illos qui aderant idonei, invi- jussit remunerat. Qtti luxuriosos propter lasciviam
tans illos ad humilitatem conlra luraorem quem ha- vocat, pcena non carebit.
bcliant in lege Pharisoei, vel intendens in doclrina VERS.14. — In resurrectione. Cum omnes resur-
sua quomodo tlebeant- accnbiltts in Ecclesia eligere. B recturi sint, tamen singulariter et quasi propria
VEBS.8. — Cum invitalus [ueris. Cum per gratiam dicitur resurrectio justorum, qtti inea sunt imrou-
fidei vocalus a praedicatore, membris Ecclesiae te tandi.
junxeris, non te de merilis gloriando,quasi caeteris VERS,15.— Hwc cum audisset, etc Illcctns dul-
sublimior extollas. Ne forte honqratior. Honoraliori cedine auditac resurrectionis in laudem ejus pro-
post invitalo locum dat,, qui de suaeconversationis rumpit, et in ea vere beatos fore asserit, etsi non
confidentia securior factus, cito illorum qui se in bene intelligat quibus meritis ad illam bealitudinern
Christo secuti sunt agilitatc prseitur. Et cum rubore possit altingi. Beatus, etc. Si quis manducaveritex
novissimum locum lenet, etc, cum de altis meliora hoc pane, vivetm wternum (Joan. vi). Si quis incar-
cognoscens, quidquid de sua operatione altum sen- nationis sacramento perfecte incorporatus, divinae
serat, humiliat, dicens cum Propheta : Exaltatus au- majestatis visione frtti meruerit, hic aeternabeati-
tem humiliatus sum et confusus(Psal. LXXXVH). tttiline gaudebit. Sed qnia multi fide tenus qiiasi
VERS.9. — Et tunc incipias, elc. El tunc, erube- orando percipiunt, dulcedinem vero ejtts veracitcr
scens quod de te aliquando majora praesumpsisti, attingere faslidiunt, torpor eorum redargttitur.
incipies ad poenitenliam humiliari, et le minoris VERS.16.— Homo quidam , etc Verbum incar-
cognoscere meriti, ne nunc incipias quaerere qttod ^ natum satietalem internae dulcedinis mtiltis praepa-
tibi servalur in fine, quia hseredilas ad quam fesli- ravit, sed pauci veniunt, quia mtilti qui per fidem.
natur in principio, in novissima benedictione defi- ei subjiciuritur male vivendo ei conlinuo contradi-
ciet. cunt. Cmnammagnam. Hoc convivittm, non pran-
VERS.10. — Tunc erit tibi gloria, etc Quotidie dium sed ccena dicitur, quia post prandium de quo
Dominus., dum convivas suos visital et dijudicat, Matlhaeus agit, coena restat, post ccenam nullitm
tanta spiritus sui tutmilibus dona prsestat, ul eos conviviumreslat: de prandio mulli, et de ccena nul-
coctus fidelium cum admiratione glorificet; stupens- his ejicilur.
(|iie in auctoris sui laudeni prosiliat, dicens : Mihi VERS.17. — Et misit tervum. Hora ccense finis
antem nimis honorificati sunt amici lui, Deus (Psal. soeculi; unde Apostolus : Nos scirous in quos fines
cxxxvm). swculorum devenerunt (I Cor. x). In hoc fine mitti-
VERS.12. — Dicebat autem. Secundum ordinetu lur servus, id est ordo praedicatorum ad invitatos
litterae. Postquam monuit invitatos qttaliter debeant per legem et prophetas, ut repulso faslidio ad gus-
accurabere, nionet ct invitatorem quos debeat invi- landam ccenatn se proepararenl, quia orania jam
tare, ne lemporaljs expensio bonorum quam facit T sunt parata. Christo enira immolato, inlroitus regni
cedal in vacuum, vel forsitan augmentet pcccatura : palel.
sed ila expendat temporalia, ul per boec pateat via VERS.18. — Et cwperunt, etc Ideo excusant, quia
ad aeterna. Et ei qui se invilaverat. Principi Phari- nemiui intercluditur regnum, nisi quem suae vocis
saeorum loquitur, qui forsitan superbirc poterat, professio excluserit. Excusat autcm se oronis qui plus
quia tot ad conviviuin quasi ex misericordia voca- terrena quam coelestia diiigit, etiamsi ad cocleslia
vefat; vel sicut ex verbis Domini potest concipi, se tendere dicat. VUlam emi. Villa, id est lerrena
ideo polius invitaverat, ul ab illis iterum invilaretur, siibstantia. Exit ergn videre viUam, qui sola exte-
el sic nujla specialis retributio sequeretur. Noli vo- riora cogitat propter subslantiam, et h9c est quod
care amicoz. Fralres, amicos, et divites alterutrum ab. aroatoribtis mundi prius quxritur, scilicel stib-
conyivia celebrare, non quasi scelus iuterdicit, sed stantia corporis.
nstendit non valere ad praemia vitse. Sunt autem et (ALC.)ln empta villa, dominatio notatur et sur
quaedamtalium divitum convivia, quae non solum in perbia. Ilabere enitn villam, elc, us^ue ad amor
proesenli retributiones, sed etiam damnalionem per- leruni lerrenarum viscus esl spiritualium pcnna-
cipittnt fuluro ; unde Aposlolus : Non in comessatio- ru»i.
509 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC, 510
Rogo te. Dum dicit :,Rogo te, habe me exfusatum, A coroparalionera subjungit. Compulat sumplus. Ille
huroilitas sonat in voce dum venire contemnit, su- compulat sumptus, qui discernit esse erogandara
perbia in actione. temporalem pecuniam , et cor avertendum a cupi-,
VERS.19.—Jugaboum. Quinque jugaboum,quin- ditatibus mundi, et animam praeparandam cotitra
que corporis serisus, qui recle juga dicuntur, qui in adversa mundi.
utroque sexu gerainantur; qui quoniam non interna, VERS.29. — Omnesqui vident, Sieut ait Apostolus:.
sed sola exteriora cognoscunt et tangunt, rccte per Facti sumus speclaculummundo,angelis et hominibus
eos curiositas designalur, quaedum exterius invesli- (II Cor. iv). Et in omni quod agimus , considerare
gat yitam proximi, sua intima nescit. Lt curiosi ani- occultos adversarios debemus, qui nostris operibus
nius quanto est peritus alicni, tanto ignarus sui. insidianlur, et nisi contra eos vigilemus, patimur
Nec discrepant verba excusanlis a significalione sui irrisores quos habemus ad malura suasores.
vitii, dum dicit: Eo probare illa. Quia probalio ad VERS.31. — Aut quis, etc Post simililudinem de
curiositatem solet pertinere. turre sedificanda, supponit simililudinem majoris
YERS.20.—Uxorem duxi. Quia multi non propter rei, de rege mignaturo. In quo ostenditur per imple
frounditatem , sed propter desideria carnis uxores tionem praecedentium mandatorum nullum ad glo -
ducunt, ideo per rem istam carnis voluplas designa- B riam posse pertingere , nisi severi judicis sententia
tur, propler quam ad coenamDei fastidiosus venire lemperelur per misericordiam. In conspeclu enirn
recusat, Dei oranis horao imperfectus. Si possit. Quasi cum
VERS.22! — Factum est, etc Multos tales ex Jur decem millibus occurrit Deo, qui offert opera decem
daeis ad ccenam tuam collegimus, sed isti locura mandatorum quae exterius gessit. Sed Deus quasi
convivii tui non implent, superest locus ubi gen- cum dnplicato numero contravenif, cum vix illum
lium numerosilas suscipiatur. praeparatum in solo opere, disculit simul de opere
''VERS.23. — Exi in vias et sepes, elc Nota quo.d et cogitatione. Et ideo, dum adhuc longe est per dila-
in hac tertia invilatione non dicitur : Invita, sed tionemjudicii, nos fragilitatis nostrae insufficientiam
jCompelleinlrare. Qui enim hitjus mundi adversita- attendentes, ad impetrandam severi judicis pacem
tibus fracti ad Dei araorem redeunt, alque a prae- debemus praemittere legattonem lacrymarum , bo-
senlis vitaedesideriis corrigunlur, illi non nisi com- norum operttm, piorum aflectum.
piiki intrant. Quidam aittetn vocantur et contem- VERS.33.^-Sic ergo, elc Infert a praemissLssimi-
jtunt, qui domum intellectus accipiunt, sed opere litudinibtis. Quandoqttidem non bene potest sediftca-
non implent. Quidam vocantur et veniunt, qui ac- re qui non c.omputatsumptus, nec securepotest oc-
^ currere qui non prsemitlit legationem , ergo nec
ceptam inielligentiam opere adimpjent.
VERS.25. — Ibanl autem lurbw, elc. Turbae quae meus potest esse discipulus qtti non renunliat oro-
sequunlurJesumilerfacientem in Jerusalem, signant nrbus.
,eos qui ad coenaminvitali vel compulsi veniunl, ,et VERS.34. — Bonum. Vere qui vult meus esse di-
tota inlentione Jesum iroitanlur, praicedentem ad scipulus oportet ut renuntiet oronibus , quia ita erit
selemaepacis visionem. Hos ergo instruit qui sincero bonum sal, id est dignus constitui in numerO apo-
amore patriam illam debeant appetere, et pro ea slolornm, ad condienda corda audiiorurii spiritualia
carnalis pietatis affeclibus rcnuntiare. sapientia.
VERS.26. — Si quis venit. Simul et odisse et dili- VERS.35. — Neque in sterquilinium. Sal sterilenj
gere possumus :ut et cognitione conjunctos, etdi- facit terram. Unde ira victorum destruclas nrbes.
vino praeceptodiligamus, et quos adversarios in via sale seminabat,ne in eis germen oriretur. Ita aposloH,
Dei patimur, odiendo et fugiendo nesciamus. Adhuc. destruclo peccali regno, germen viliorum compe-
Tunc bene animam odimus, cum ejus carnalibus de- scttnt. Sal cibos condit, carnes siccat. Prsedicatio a
sideriis non acquiescimus, sed reluctamur et fran- vermibns et putredine vitiorum illsesam serval suo
_ Creatori humanam naturam.
ginms.
VERS.27. — Et qui non bajulat. Crux duobus CAPUT XV.
mpdis. bajulatur : cum vel per abslinentiam caro
aflicitur, vel per compassionem proxirai aflligitur VERS.4. — Qui ex vobis, elc Didiceras in supe-
auirous. Et venit post me. Aliquis enim carnem la- noribus abnegare negligentiam, vitare arrogantiarn,
cerat pro inani gloria, vel proximo carnaliter com- devotioncm sumere, saecularibusoccupalionibus non
patitur ut culpoe faveat, hic crucem ferre videlur , te,:eri, caduca non praeferre perpetuis. Sed quia
sed Deum non sequitur. fragititas humana firmum nequit in lanlo Saeculi
VERS.28. — Quis enim ex vobis. Postquam Do- lubrico lenere vestigium , ejiiam adveysus errorem
ininus scquentibus se in Jerusalem dedit sublimia remedium ibi medicus demonstrat, sciUcet, judex
prsecepla de contemptu roundi, et de abjectioue cor- spem veniaenon negat. Cenlum oves. Quia pentena-
poris, supponit praeccptum de perseveranlia, ad rius numerus perfectus est. Deus centum oves, id
quam necessaria est cum humilitate palientia. Et est perfectum numerum habuit, cum angelorum ct
Jioc per siinile sedificantis. Turrim wdificare. Qtiia Iiominumsubstantiam creavit; sed una periit,quandp
euhliniia praecepla dedit, ocdificandaesublimilatis bomo pascua vitae peccando dereliquit : crgo qtiia
311 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 312
rationalis creaturae numerus perennte homine erat. A sua potestate uii, ut nuHo fbrraante, riuHo regente
diminiitus, quaerit in terra homiuem ut surnma in- viyat. Pdter, da. Dimidium patrimonium petentibus
tegretur. dalur, nec est culpa patris qui dat adotescentrori.
Nonne dimittit. Qnasi dicat: Murmuratis, quia Nulla in regno Dei infirma setas, nec fides gravatur
peccalores recipio, sed ego non veni nisi ut aber- annis, nisi ipse certe se judicaverit inidoneum qul
ranles colligam, sicut unusquisque vestrum aberran - poscit. Si iste non recessisset a patre, impedimen-
teni ovem reducere laborat. lum nescisset setatis, sed peraegre profectus. merito
VERS.5. •—Impqnit in humerum. OveinJn humeris patrimonium vaslat. Et dft)isi<.TideIibussuaegraliae
posuit, qui, humanam naturam suscipiens, peccata protectionem , quam desiderabant, impertiendo :
nostra ipse portavit : unde humeri Christi crucis infidelibus yero naturahbus solum ingenii quo con-
brachia sunt, illic peccata noslra deposuit, in illa tenti era.nt, beneficium concedendo.
nobilis palibuli ceryice requievit. VERS.13. — Non. post multos. Non niutlo post
VERS.6, — Et veniens. Reparato horaine ad coclum institutionem htimani generis, placuit anhnaetibeium
redit paslor, ibi angelorum clioros inyenit. Qui ami- arbitrium ferre secUm, quasi quamdam poleniiam
cj, quia in slabililate sua voluntalem ejus continue naluTDeSUOR, et deserere eum a quo condila est,
cusiodiunt; qui et vjcini, quia clarllate visionis ejtts '*
' conftdens viribus suls. Et has vires tanlo citius con-
frttuntur. Et nola, quod nnn dicit : Congratula- smnat quanto datorem' deserit. Haec est prodiga
inini ovi inyentae, sed mini, quia gaudium ejus est vila., quse aniat fundere et spatiari in potrtpis exle-
vjta nosira. rioribus, relinquens eum qui sibi est intertor
VERS.7. — Dko vobis.In nonaginta novem, justo- VERS.14. — Et ipse cwpit. Quia nihil satis est
ruin numerus inlelligilur; in una ove, peccalorum. prodigaevoluplati, qoia voluptas semper habet fa-
Gay,dium. Angeli, quia rationales , gauderit de re- mem sui; merito ergo eget, qui thesauros sapienliai,
coticjliato.sibi hpmine, quod incendit nos ad probi- diviliarumque coelestium altiludinem reliquit.
tatetn : agarous qupd illis gratum sit, quorum et VERS.45. — Uni civium. Untis civiura ijle estqiii
affectare patrocinium, et offensam limere debemus. concupiscentiis terrenis merfto praviialis suseprae-
Quam super. Si iti nonaginla npvem juslis qui n'on posittts princeps mundi vocatur. Qui in viltam uiit-
erraveruRt nec indigenl poenilentia , angeli inleUi- tit, quia cupiditati mnndialis substanlise subjugat.
gutitur, majus vi.detur impiosjuslificare qtiam juslos Porcos pascit, cum ea quibus immundi spiritus gau-
creare et conservare, quia elsi uirumque aequalis dent, operatur. Ut pasceret porcos. Porcus inimun-
potenlice, hic niajoris misericordiae et majoris gandii. dum anfmal, quod sordibuS delectatur; sic diabolus,
VEBS,8.. — Aut qum mulier. Mulier, id est Dei qui in idolis cruore neeuduro pascititr, ei morte
sapientia, decem drachmas habuil, cum homines et ipsius horainis. Misit ergo in villam, id cst stiura
angelos ad Ugaginem suam creayit. Sed unam per- fecit famulum, ut pasceret porcps, immolaus ei ani-
didit, cum bomo a sijnilitudine Crcatoris recessil. mam suam.
Sed Dei sapienlia lucernam ad quaerendumaccendit, VERS.16. — Et cupiebat. Cibus dsemonnm est
cum in carne apparuU, qtua lucerna.est lux in tesla, ebrietas, fornicalio et bnjusmodi , quoeblanda sunt
id est verbum in carne. Quod ubi inter homines et ad sui usum provocant. Neque ada cura estiuxu-
claruit, domunj eyertil, quia conscient.ias bbminum ripsis nisi ul ventretn suum impleant, quorum deus
de reatu suo jjerlurbavit, et sic dracbma reperilur, venter est (Philip. III). Sed eis iion polest saiurari t
dum in homine siniilitudo Conditoris reparatpr. quia voluptas semper habet famem sui. Aremoilli
Habens drachmas. decem- Angelomm et hominum dabat. Quia diabolus cnm altquem suiim facit, ullta
nalurara, quam ad seternitatem Dominus consistere ad viiiorum abundantiam nori procurat, sciens esse
voluit, ad suam simUitudinefti.creavil. Decein ergo jam mortuum.
drachmas mulier habuit, cum novem ordioibus anr VEBS.17. — Quanli mercenarii. Qui futurae roer-
gelorum additus est homo , ut compleretur decimus „ cedis inluitu digna operari satagunt, quotidianis
electorum numerus. Qui nec post culpam a Creatore supernse gralioereficiunluralimcnlis.Sedfame peril,
periit, quia eura sapienlia Dei per carnem miraculis qui extra doraura palris, id esi sine fide vivens, vi-
coruscans, ex lumine leslse reparavil. Convocat. lam beatam in inani philosophia inqtiirit.
Ainicae et vicinsesupernaepotestates, quae tanto Deo VERS.18. — Pater, peccavi. Etsi Deus omnia
jnxta sunt, quanto euro vicinius contemplanlur, novil, vocem tamen exspectat coufessionis. Sine
Quasvocat, duniper exhibilionem gratiaebomijibus periculo prodas quod scis jani esse cogiiitiim : liabes
irapensae ad amorerii sui vebenientius accendit, causam ul pro te interveniai Christiis, riec pro te
VERS.11. — Homo quidam. Duabus praemissis gralis inoTtiiu.ssit;habet et causam ignbscendiPaler,
paraboiis, quantiim ipse cum augelis gaudeat de quia quod vult Fjlius vnlt et Pater."
VERS.19 — Fflc me, etc. Ad Filii atTectum, qui
pcenjien.liumsalule insinuat. In hac tertia non so-
Iiinj gaudiurn psiendit, sed etiam mnrmur inviiien- omriia quaePalris sunt suaesse non ambigit, aspirarc
jiujn reprehendit. non prsesumit, sed mercenarii stalum jam pro iner-
VERS.,12.— Et dixil, elc Sicul Detts non habet ccde servilurns desiderat, sed nec httnc eliarti nisj
aljum a quo formetur, a quo negatur, sic iste vult patcrna dignatione se promereri posse lestalufi
 313 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 514
(AMBR.) Distat inler servum, raerceiiarium et fi- A invidiam nescit patris voluntatera, et foris stat,
lium. Servus, elc , usque ad quod post osculum quamvis per praecones rogelnr.
patris generosissime dedignatur. VERS.28. — Indignalns. Indignabantur Judael et
VEBS.20. — Cum aulem adhuc longe esset, etc. conquerebanlur, quia Jesus cum gentibus epulare-
Antequam inielligeret Deuro, sed taroen cum jam tur. Et adhuc de genlium salitle indignantnr nec
pie eum quoereret, tamen nondum dignus operibus volunt introire. Sed cum pleniltido gentium intro-
rediret, per Verbum incarnatum anticipat tilii re- ierit, egredietur pater ad rogandum Israel, qtiando
ditum. Ante ad terras venit quara ille ad dorauni manifesla erit vocalio Judaeorum.
confessionis, ipsum verbum non deserens, sed in VEBS.29. — Ecce tot annis. (HIER.)Juslitiam
verbo usque ad peregrinationem noslram cpndescen- legis seculus, justitioe Dei non est stibjeclus. Quae
dens. Rracbium, jd esl filium. in amplexum rever- enim major est juslitia Dti quam ignoscere poeni-
tentis bumiliavit. Pater super filii coHum cecjdit, tentibus ?
dum leye jugum suoe djlectionis sibi impdsuit., et Mandatum tuum, etc Quasi non sit prseterire ,
osculatus est eura , ut ostendcreiur quod alibi dici- saluli alterius invidere, vel de justitia se jactare.
tur : Osculeturme osculooris sui (Cant. i). Rediens, VERS.50. — Occidistiilli vitulum. Confitentur ve-
osculum charilatis a patre accipii, duro per gratiam ^ nisse Christum, sed invidia non vult salvari. Sic de
certificalur de indulgenlia. Judaeoet gentili. Generaliter aulem de jnsto et pec-
VEBS.22. —Cito proferle, elc Slola priraa, vesljs catore potesl accipi. Devoravitsubstantiam, etc Me-
sunt superstiliones gentilium, cum quibus
innocenlise,in qua primus homo conditus , seJ post rctrices
se nudum et id esl mor- snbstantiam dissipat, qui, relicto connubio verbi
culpam novit, pellicium ,
. cum dsemone feda cupiditate fornicatur. Fili,
tale sumpsit indumeiitutn. Annulum. Id est signa- Dci,
culuro fidei, quo signantur promissa in cordibus cre- tu semper, etc Non quasi meiilientem redarguit, sed
dentium. In manu. Id est operalione : ut per opera secum perseveranliam ejus approbans, et ad per-
fides clarescat, et per fidem ppera firmentur. Et fruitionem potioris exsultalionis invrtans. Omnia
cilceamenta. Jil est exempla priorum munite in of- mea, etc. Iti oeterna beatitudine, et omnium singula,
cl singulorum orania.
(icio prsedicandi, ut et opus ornetur bene vivendo,
et cursus ad aeterna prseparando. CAPUT XVI.
VEBS.23. — Adducite vitulum. Praedicate Chri-
VERS. 1. — Ad discipulos. Quia Pharisaei superbi
ut
stum et morlem ejus insinuate, et corde credat,
veniam , ila egenlibus pe-
nccisum imilando, et ore pcrcipiat passionis sacra- p et avari sicut petentibus
nientum ad emendationem. cttniam negabant; ideo Salvator nunc ad illos, nnnc
illis audientibus, ad discipulos depietate verba facit.
VERS.24. — Et cmperuntepulari. Non solum Rr Homo Villicus proprie, villoe cnstos , sed
quidam.
lius pro quo vitulus occisus esl, reficitur , sed et
servi refeciio Dei et ponilur hic pro ceconomo,id est dispensatore , qui
paier et ejus, quia sanctorura nnivcrsam substanliam domus dispensat. In hoc
esl salus peccalorum. El nola, quoil post datara slo-
calcearaeniuin quippe dispensatore non omnia ad imitandttm de-
lara, annulum, , vilulus imniolatur , bemus sumere, scilicet ut fraudulenter erga Dcum
quia nisi qtiis spcm priraae immprtalitatjs induerit, Sed econtrario istae similitudines danlttr.,
nisi annulo fidei ppera prsemiinierit, nisi ipsam fidcm agamus.
ut intelligamus si laudari poluit a Domino qui fran-
confiiendopraedicaverit, cceleslibus non potest in- dem
faciebat, quanlo magts placet Deo qui secitit-
teresse sacramentis. dum ejus praeceptumopera illa facit.
VERS.25. — Erai aulem filius , etc Filius , kl VERS.6. — Cenlumcados. Cadus Graece,arophora
est populus Israel, qui nec ad colenda idola elong.i- dicitur Latine, continens tres urnas. Chorus modiis
verat. Neque in domo erat, quia interiora legis non triginta impletur. Simpliciter sic potesl accipi; qu.is-
penelrabat: litterali sensu, conlentus, terrena ope- n quis indigentiam pauperis, vel ex dimidia , vel ex
rans, lerrena exspectans. Hie est qui agrum emil, qninta pjrie allwisLtmisericcrdiaj sua?nvjcede do-
et quinque juga boum , legis onere pressns, terrenie naa.dus est.
sensibus fruilur, et uxorem duxit in affectu cvirrus. VERS.8. — Et laudavit Dominus. Si dispensator
Et cum venirel. Appropinqual lilius <tomum cum mammonae Domini voce lattdatur quod de re
iniqm
aliquis in populo illo spiritimljter legem intelligens, iniqua sibi justitiam praeparavit, el passus dispen-
Ia,bore*servilis operisimprobat, et Ecclesiaeliberta- dium, tamen laudal prudentiam ejus, non qttod ad-
tem considerat. Audit symphoniam et chorura , id versum Dominum fraudulenler egerit, sed quod pro
esl spirilu plenos vocibus consonis Evangelium se prudenter fecerit : quanto magis Christus qtti
prsedicare. Vocat unum de servis, cum sumit ad nullum damnum sustinere potest, et pronus est ad
legendum aUquemde propbclis. Et eum inlerrogat , clementiam , laudabit discipulos , si iri sibi credilos
4;im iri eo scrutatur quse sint hsec fesla Ecclesiaein niisericordes fuerint. Filii hujus smculi. Cujus qttis-
quibus se esse non videt. qtie opera agit, ejus et filius dicitur; unde : FiVii
VERS.25. — Interrogavit. Et nunc quaerit Israel liujits swculi,id est tcnebrarum ; et filii lucis, scternae
cur Detts tetelur in assumpiione gentitim, et pi opter yit;e.
.315 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. -r THEOLOGICA. 310
VERS... — Facite vobis.Mammona lingua Syro- JA tiura contemnit, sicut Dominusirritus est a Phari-
rum diviliae iniquilalis, quia de iniquitate collectae saeis.Omnis qui vira facit, vehementi studio properat,
sunt. Si «fgo iniquitas bene dispensata veriilur in non lorpcnti lentescil affectu.Est ergo fidei religiosa
justitlam, quanto magis epulae divini sermonis^jn violenlia, segnities criminosa. Faciamus ergo vim
quo nuUaest iniquilas, bonum dispensatorem levant nalurac, ut non ad terrena demergat, sed ad superna
in coelum. se erigat.
VERS.10. — Qui fidelis. ln pecunia cum paupere VEBS,17.— Facilius est. Quamvis dicam, Le& et
parlicipanda. Et in majori. Adhserens Creatori, et prophetm usque ad Joannem, taroen non prsedico
cum ep spiritus unus effectus. Sed qui lemporalia legis destructionem : quia facilius est maxima mundi
quse possidet non bene dispensat, aeternorum sibi elementa quam rainima legis praeceptatrausire, quia
glpriam de qu.a lumet evacuat. etiara iUa quse levia vel superstitiosa videntur, nou
VERS.11. — Si ergo, etc Qui non dal fratribus vacant a sacramenlis spiritualibus quando omnia ct
ad ulentlura quod a Deo pro omnibus est creatum, in Evangeliorecapitulatur.
iniquus erit in spirituali pecunia dividenda, ut non VERS.18. — Omnisetc. (AHBR.)Non omne conju-
pro necessijate, sed prb personis doctrinam Domini gium est a Deo. Non enim gentilibus Christianac
dividat. ,. 3B copulantur, cum lex prohibeat. Ubi est impar conju-
VERS.12. — El si in alieno. Si earnales diyilias quae gium, lex Deinon est.
labuntur non bene dispensatis, veras et seternas VERS.19. — Hqmoquidam. Contra derisores ava-
divitias quis dabit vobis? ros quod proposuit exemplo astruit, scilicet quod
VERS.13. — Nemo servus. Corripiens avaritiam dives apud inferos torquetur, qui Lazarum non
dicil amatores pecunioe Deum amore non possc; qui fecil sibi amicum, a quo posset recipi in seterna ta-
ergo Deum amat pecuniam conteranit: non valet bemacula, el magis videlur narratio quam parabola.
enini simul transitoria et aeterna diligere. Qui induebalur purpura, elc. (GREG.)Purpura co-
Aut uni adhwrebit. (Auc.) Non quidem diliget. lor regii habilus esl, conchis marinis, etc, usque ad
Nemo enlm diligil, etc, usque ad el de bonitate ejus quia viscera pietatis ignoravit, quia prsecepta pretio
et impunitate sibi blanditur. redimere noiuit.
JVonpotestis, etc Non ait habere divilias, sed ser- VERS.20. — Et eral quidam. Si qua reprehensi-
vire. Servit qui cuslodit ut servus; sed qui servitulis bilia in paupcribus videmus, despicere non debemus,
excussit jugum, distribuit ul Dominus. Qui servit quia fortasse quos inorum inGrmitas vulneral, ine-
raammonae,illi utique servit qui merilo suaeperver- xliciiia paupertalis curat. Ulceribus ptenut. Uujus
silalis rebus istis prsepositus princeps mundi a Do- < C ulcera dives fastidiosus exhorret, ne inter pretiosas
luino dicilur. epulas, unguentalosque convivas, fetorem ulceruui
VERS.14. — Audiebant autem. Monebat Dominus lambentibus canibus suslineat.
scribas et Pharisaeos non superbe sapere, non de VEBS.21. — Cupiens. In una re duo jttdicia Dei
sua justitia pnesumere, sed peccatores poBnitentps explenlur: ex visione pauperis diviti non miserenti
suscipere : et sua quse forte inciderent peccata, cumulus damnalioiiis infertur; et rursum ex visione
eleemosynis redimere. Sed illi praeceptorem miseri- divitis, tentatus quotidie pauper probatur, queiu ad
cordiae, humilitatis, etparciinouiae, derident, quasi Miajorem ipsius probationem paupertas siuiul et
minus utilia et nunquam facienda noxius impecaret, segriludo, et visa divilis copia, et nulla sibi adhibila
yel certe utilia, sed a. se jam perfecla superfluus consolatio, afliciunt. Canes. Polest in lingua canura
ingereret. lingua significari adulanlium qui vulnera lingrint,
VERS.15. — Et ait, etc. Dtim peccalores quasi dum mala qusein nobis repreliendimus improbo fa-
infirmos et desperatores coHtemnilis,et vos perfectos yore laudanl.
in omnibus cunctsequc fragilita)Lisexpertes, eleemo- VERS.22. — /«sinum Abrahw. Sinus Abrahae est
synarum remedio non cgere creditis. Sed haec tu- _. requies beatorum paupenim, quorum est rcgnum
'
moris alliludo quam juste damnanda sit, videt ille ccelorum, in quo posl hanc vitam recipiuntur. Se-
qui illuminal abscondita lenebrarum, et manifeslat pulltira inferni posnarum profunditas est, quse su-
consilia cordium. perbos et iniroisericordes posl hanc viiam voral. E:
VERS.16. —rLex.et prophetm.Disputanlem contra sepultus esl. In lege non tenacia, sed rapina damna
philargyriaro deridebaut, quasi coiitiariuin legi et lur; in Evangelio dives quodsua non dedtt torquelur.
prophetis: cum in lege mulli divites Deo placuerunt, VERB.23. — Elevans autem. A longe vident infi-
el cum lex suis obseryatoribus bona terrae proniit- deles, dum in imo ppsili anle diem judicii fideles
tat, quibus occurrit dpcens dislantiam esse inler super se in requie atlendunt, quorum gaudia post
Jegem et Evangelium : quia in lege carnalibus pro- conlemplari non possunt. Longe est quod couspi-
pler terrara prsecipiuntur minora, et in Evangelio ciunl, quia illuc per meritum non alliiigunt.
spirituaiibus propter cocltimpraecipiuntur majora, Vidil Abraliam. (GBEG.)Credendura est, quod
Et omnis. Magna vis est cuin de terra genilii anlc relribulionem exlremi judicii injusli in re-
cadum quaerit possidcre pcr virlutera, quod non po- quie, elc, usque ad ct de illorum poena lorquenltir
Jtiil lenere per naturam, CIHAlinguas eliam deriden- quus iuiilililer amavenint.
 317 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 518
VERS.24. — Ut inimgat. Qui micas cadentes de A L tacet, sicut qui pcenitenti non iiidulget. Et si pwni-
mensa Lazaro non dedil, de exlremo ejus digito tentiam. Aliler fralri pcenilenli, aliter inimico per-
aquam dislillari in ore suo cupit, ct qui minima in sequenti veniam dare prsecipimur. Fratri concessa
vita non dedit, in inferno rainima quaerit. remissione socia charitate communicamus, persecu-
VEBS.25. — Quia recepisti. (AUG.)Nola qupd di- tori malum nobis volenti, vet si potest facienti, bona
ves isle aliquid boni hahuit, ex quo bonum transito- volumus et facimtis qtiod possumus.
rium in hac vita recepit, et Lazarus, aliquid mali VERS.4. — Septies. Solet universitas septenario
babnit, sed ignis inopia ptirgavit. designari. Praecipjtur ergo ut omnia peccata dimit-
VERS.26. — Et in his qmnibus. Sicut reprobi a laiuur, vel semperpoeijiteuiioimittatur.
poenis ad gloriam sanctorum transire volunt, ita VERS.S.—Adauge. Cum supra dixissct (Luc. xvi):
justi per misericordiam raente ire volunt ad positos Qui fidelis esl in minimq, etc Apostoli qui in alieno
in tonnentis, ut eos lrberent; sed non possunt, quia et in minimo, id est in lerrenorum contemptu
jnsiorum animoe elsi in naturae snae bonilate mise- fuerant fideles, in suo et majori fidem postulant au-
ricordiam habent, jam laraen auctoris sui jnslitiss. gcri, ut qui ex fidc jara habenl exordia virtutis, in
conjunclae,lanta rectitudinc constringuntur, ul nulja eadem proficiant, donec ad perfeclionem veniant.
ad reprobos compassione moveanlur. '
B VERS.6. — Arbori moro. Per morum colore san-
VERS.27. — Rogo ergq. Postquam ardenli de se guineo cujus fructus et virgulta rubent, Evangelium
spes toUitur, anintus ad propinquos recurrit, quia crttcis exprimitur, qua? per fidem apostolorum de
reproborum mentem pcena sua quandoque inutiliter gente JudaDorum(in qua vehit in stirpegeneris lene-
erudit ad charitatem, ut jam tunc etiam suos spiri- batur verbum proedicationis)est eradicata et in maro
tualiter diligant, qui bic dum pecca,ta diligerent, nec genlium transplanlala, cui etiam convenit subjecla
se amabant. Servatnr ergo diviti ad pcenam, et co- parabola de ministris verbi. Folia mori serpenli sub-
gnitio pauperis quem despexil, et memoria fratrum jecta necem inferunt, et yerbum crucis ul cnncta sa-
quos reliquit, ut de visa despccti gloria, et de poena lutaria conferl, cuncta nos;ia lollit. Fruclus mori in
inuliliter amatorum amplius lorqueatur. Ul miltas. flore albet, formatus irruiilat, maturitate nigrescit:
Serius dives iste magister incipit esse, cum jam nec sic diabolus, flore angelicae naluraeel potestate ru-
disccndi tempus babeat, nec docendi. lilantis praevaricando lerror inhorrujt odore, quiper
VERS.31. — Si Moysen. Qui verba legis despi- fidem excluditur.
citml, Redemploris praeceplaquiexmortuis surrexit, VERS.7. — Quis autem, ctc. Scrvus arans aut pa-
qtinnto subtiliora s;mt, tanlo hoec difficilius im- scens doctor est Ecclesiae, de quo dicilur : Nemo
'
plebuiit,et cujitsdicla implere renuunt, eiproculdubio C mittens manum ad aralrum et aspiciens relro, aptus •
credere recusant. est regno (Luc. ix) Dei. Et Dominus Petro dicit: Pa-
sce ovesmeas (Joan. xxi). Qui servus de agrp regre-
CAPUT XVII.
diltir, cum inlermisso opere proedicandi, quasi ad
VERS.1. -r- Et ait ad discipulqs. Sciendtitn ctira citriam conscientioerediens sna dicta yel facta per-
Dominus de misericordia loquerelur, Pharissei avari tractat, cui Dominus non stalim jubet ab hac vita
in irrisione perseverabant, in qtto infirmis audito- transire, etseterna quiete refoveri, sed domi parare
ribns scandalum, ne attendcrenl, faciebant. Hos quod coenet, id est post laborem aperlx loculionis,
ergo increpat loqueus apostolis, scilicct quod illi humilitaiem propriaeconversationis exhibere, in tali
s.novitio faciebant, uteveiiirent scandala per se qnae enim conscieiitia Deus ccenat.
fion poterant non evenire in mundo serumnis et VERS.8. — Et ininistra mihi. Ministrat conditori
erroribus plenissimo. qui ejtts naturam considerans, el ejus judicia perti-
VERS.2. — Si lapis molaris, etc Secundum rilum mescens, de suis se virlulibus huniiliat. Ministcr
provinciaeubi erat ista criiuinum pcena, ut alligato enim a minori statu dicitur.
saxo in profundum deraergerentur. El vere utilius VERS.10.— Sic et vos. Postquara ad perfectio-
innoxium pcena gravissima vilam finire, qiiam Le- nem fidei exhort-atns cst, per quam fiunt. mLrabilia
dendo fratrem mortem rocereri perpetuam. De pu- opera, etiam conlra rerum naturam monet, ne quis
sillis. Non aetate, sed fide et animo, qui occasiones de suis operjbus glorietur, sed quanto fides est fo-
qitacrunt quomodo scandalizenlur, ideo consulere ris virtulibus excellentior, tanlo conscientja in.tus
oportel vos his ne occasione yeslri recedarit a fi.deet sit bumiUor, quia Dominojnre debemus obsequiuin.
a salute. Servi inutiles. Si horao ab homine servo non uni-
VERS.3. — Attendite vobis. Quo ordine, scandaja fprme, sed multiplex ministerium exigit, nec gra-
declinare et vae perpetuum eyilare possirnus, insi- tiam habet, quanto ntSjgisvos qui sine me uibil po-
nuat. Sed si nos atlendimus ne quero Jsedamus.,sii testis, non unius usum operis vel Jaboris exercere
pcenitenlera zelo justitiae corripimus, si ex corde debetis, sedsemper novis stuiliis augere priora, nce
poenitenti dimittimus, nec jubemur passira peccanti, vos jactetis, quia bene servitis.
sed pcenitentiam agenti dimitlere. Primura ergo est Quod debuimus facere. Qui venit roinistrare non
peccantem increpare, ut postea pcenitenti possimus ministrari, nos debitores sibi fecit, ne nostrjs ope-
jdimittere. Jla enim peccat qui peccanlem videiis ribus confidentes, sed cjus cxamen payentes, omiif-
 519 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 320
bus impletis quse praecepta sunt, nos imperfeclos A veniente Domino Hierosolymam. confestim regnum
esse recognoscaraus, quandiu peregrinamur a Deo. ejus manifestaretur.
VERS.11. — Et factum est. Post paraboiam qua Non venit regnum Dei, etc Quia, quando veniet,
invilat ad humaniiatem et perseverantiain in diver- neque ab angelis, neque ab hominibus potest obscr-
SisofficiisDei, reprehendunlur ingrati de impensis vari, sicut Dominicaeincarnalionis teropus, et pro-
beneficiis. pbetarum vaticiniis prsefixum, et angelorum est prsc-
VERS.'I2. — Occurrerunt, etc Leprosi sunt hsere- eoniis manifestatum, adeo ut conceptus est, natus,
tici, qui quasi varios colores habentes in eodem cor- baptizatus, proedicans, moriens, resurgens, ad coelos
pore, varias sectas, nunc falsitatis, nunc veritalis, ascendens, comitantibus indesinenter, vel angelo-
permiscent in eadem praedicatione. Hi aulem qtiia rum, vet hominum, vel certe miraculorum sit deefei-
vhantur et ab Ecclesia removentur longe, necesse ratus indiciis.
habent ut magno clamore interpeilent. VERS.21, — Ecce enim regnum. Non poterit ob-
Qui tleterunt, elc Qui contra Decalogumpeccave- servari, quia regnura meum non est corporale, ul
runt, nec amando Denm (de quo mate sentiunt), neo putatis, sed sprriluale, quod fide jam incepit,
proxiraum, a quo dividuntur, sub denario ad Deum Regnum Dei. Vel sic potesf accipi responsio De-
clamant et sanantur, duni in Ecctesisesocietale do- B mini : Regnum Dei intra vos.ett, qui quandoque ven-
clrinam integram veramque assequunlur, et omnia lurus Judex omnium, nunc etiara regnat in cordibus
seeundum Calholicsefidei regulam disserrint, et va- fideliura. Sed cum hseretici turbant Ecclesiam pravis
rietate mendaciorum quasi lepra carent. Sed unus dogmatibus, desiderant fideles ul Dominus, una die
gralias agit, id est qui in unitale Ecclesise per liu- ad terras rediens, si fieri posset, veritatera fidei in-
, niilitatem remanent; qui veioper sUperbiam elati limaret. Sed non viclebunt, quia quod semel Evan-
mundaiori sunt ingrati, novem sunt, quia per uni- gelico fulgore est exbibitum, non esl opus corporali
tatem a perfeclione denarii deficiurit. visione Domini firmari.
VERS.15. — Et levaverunt vocem. Qttia in verbis VERS.22. — VerAeri dies. Nolnit dicere quandq
Salvatoris se errasse cognoscunt, salvandi praecepto- veniret, sed venturuin dixit, ut incuteret omnibus
rem vocant, et per cognilionem prscceptPris redeunt terrorem imminentis judicii, nec securitatem afler-
ad formam salutis. ret dilationis.
VERS.14. — Ite, etc Quisquis hoeretica pravitate, Besideretis. Post roeam ascensionem, quando vos
vel gentilt superstilione, vel Judaica perfjdia, vel in hoc exsilio mundi ingemiscenles desiderabifis me
- fraterno schismate per Dergraliam mundatus carue- videre in gloria mea, quse voluntas laudanda, noq
rii, necesse est ut ad Ecclesiam veniat, coloremque C lamen in hoc mundo implenda. Unum diem. Bene
fidei verum aliis similem ostendat. unura dicit, quia in illa gloria, de qua prophela ait:
VERS. 15. -^- Unus autem. Unus autem regressus Melior est dies una in atriis tuis super millia (Psal.
significat unius Ecclesise devotam in Christo huniili- LXXXHI),nulla est tenebrarum interruptio, nulla
latem, qui cadens ad pedes ejus gratias agens, quia sattein meinoria miseriae veldoioris. Hujus diei prae-
repressis prsesumptioniscogilatioiiibus, quam sit in- sentiain bonuro est desiderarc, non tamen magni-
firmus videt, nihil virlutis sibi tribuil; boria quae ludihe desiderh' nohis fingere somnia, quasi instct
agit de misericordia inlelligit. dies Domini, quod ab aliquibus faciendura prsedicit.
VERS.16. — Et ceciditin faciem. Cadit in faciem, VEBS.25. — Et dicent, elc Fuere quidam qui
qui de perpelralis malis erubescit. Ibi eiiira cadit computanxds curricula aetatum, consummalionis sae-
bomo, ubi coirfunditur. Qui in faciem cadit, videt culi, certuiu annum, diem et horam se dicerent in-
quecadal; qui retro cadit, non videt. Boni ergo iu venissc
facietn cadunt, quia humiliant sc in his visibilibus, VERS.24. — Nam sicul, etc. Nolite illis credere,
ut ad invisibilia erigantur; mali retro cadunt, quia quia secundus advenlus repentinus eril, et ila ma-
cadunlin invisibiUbus, ubi non vident quid eos se- nifestus, quod nullns potcrit ignorare de sub ccelo,
qiiatur, qnia discrimen judicii sub ccelo, hoc est, in acris
VERS.19. — Surge. Qui infirmilatem suam agnp- medio geritur.
scens huniiJrter anlo Deum jacuit, divina consola- VEBS.25.—Primum aulem, elc Loquens de glo-
tione surgere ad fortiora opera, el ire crescendo ria adventus, inserit etiam depassione, nt ctim mo-
iisque ad periectiora jubettir. Fidestua. Fides quae rientem viderent quem regnaturura audierant, dolo-
ad agendas gralias inclinavit, econtra perfidia illos rem passionis, spe promissaeclaritatis mitigarent.
damnat qui de acceptis beneficiis stml ingrati. Te VEBS.26. — Et sicut factum est. Subitum adven-
salvum fecit. In superiori parabola decernitur fidem tus stti diem pluribus aslruit exempTrs,et qiiem ful-
per huroilitatera debere augeri. ln ista rebus ipsis gnri (cito omnia transvotanii) Comparaverat, diehus
manifeste osteriditur, non fidei tahlum agnilam ra- Noe, vel Loth aequiparat, quando repentinus mortaT-
lionem, sed fidei exsecutam operalionem esse, qttae: libus siipervenit inlerittis.
salvutn faciat credenlem. VERS.27. — Edebant, etc Non connubia vel ali-
VERS.2fi. —Inlerrogalus. |deo inlerrogant, quia, roenta damnantnr, cum in his successionis, in iHis
immoderaius ficilar
^icut Lucas infeiius apcruil, cxisiinwbanl quoil, naturae posita sinl subshiia, sed
321 GLOSSA ORMNARIA. — EVANG. LLC. 522
rum usus arguitur. Quia enira bis se lotos dando, A quia majorum consilio reguntur, ul feminae a viris,
Dei judicia contemnebant, igne vel aqua perierunt. quse lainen in unum molunt inquantum de suis ne-
Usque in diem. AUegorice: Noe arcam aedificat, cum getiis Ecclesiaeusibus deseiviunt. Sed quidam tan-
DominUsfideiesinEccIesiacongregat. Quam et con- tum propter seterna, qui habent tanquam non haben-
summalam ingreditur cumhanc in diejudiciipraesen- tes, quidam propter teraporalia, qui in incerto divi-
liasua illustral. Sed dumarca aedificatur.iniquiluxu- tiarum speranl (I Tim vi).
riantur,etdumintratur,aeternadamnationeplectuntur. VERS. 57. — Qui dixil illis. Duo quoerentibus
VEBS.28. — Simi/t'(er, etc Praetennisso raaximo . unum respondet, sanctos scilicet secum assumen-.
Sodomitarum scelere, sola ea commemorat quse vel dos, aliud subjicieudo innuit, malos scilicet a se re-
levia, vel nulla esse pularentur; ut intelligas quaU pulsos cura diabolo damnandos. Ubkunque, ctc.
pcena feriantur illicita, si licita et ea sine quibus Ubicunque fuerit Dotninus corporaliler, illo congre-
vila non ducilur, immoderatius acta, igne et sul- gabuntur electi, qui ejus passionem bumiliter imi-
phore pdnientur. tando tanquam de came ejus saturanlur, quomiro
Loth. AUegorice: Loth, qui interpretalur decli- per resurrectionera renovabitur ut aquilaejuventus.
nans, est populus electorum, qui dum m Sodomis, CAPUT XVIII.
id est inter reprobos ul advena moratur, quantum B VERS.2. — Judex quidam. Haecparabola ad oran-
valet scelera eorumdecUnat. Exeunle Loth, Sodoma dam et credendum, et non de nobis, sed de Deo
perit, quia in consummativneswculi extounlangeti, proesumendum horlatur.
et sepatabunt malos de mediojustorum, et mittent eos VERS.5: — Vidua autem. Haec vidua potesl lta-
in caminumignis (Matlh. xm) bere similitudinem Ecclesiae, quae desolata videtur
VERS.50. — Filius hominis. Qui interim appa- donec veniat Dominus, qui tamen in secreto etiam
rens omnia videt, lunc apparens omnia judicabit, nunc curam ejus gerit. Vindica me. Cum justi pro
qtrando cunctos judiciorum suoruro oblitos huic sae- persectttoribus orare moneanlur, tamen de malis
culo couspexerit mancipalos, tit merito debeant cura salva justitia hanc vindictam expelunt: ut pereant
ipso quera inbabilanl orbe deleri. omnes raali, vel conversi ad justitiam, vel antissa per
VERS.51. — Inilla die. Hucusque de hoc quod supplicium potestate quam iiuite contrabonos quan-
regnum, id est Christus, non cum observatione, sed diu boc ipsum bonis expedil vel temporaliter ali-
insperatus adveniat: nunc a qualibus ipse advenlus quid possunt. Quera finem cum justi venire deside-
exspectari debeat. In teclo est, qui carnalia exc"e- rant, quamvis pro inimicis orent, tamen non ab-
dens velut in aura libera spiritualiter vivit. Vasa ejus surde vindiclam desiderare dicuntur.
in donio, stint concupiscentioe caruales, quas prius C VERS.8. — Verumlamen. Dico me faclurum vin-
araaverat, sed superna petens in raundo reliquerat, dictam justorum, sed iUi erunt valde pauci, quia
quas imininenie judicio necesse esl ne repetat. cum in die judicii in forma Filii hominis apparuero,
Et qui in agro. Quod dixerat: Eum qui in agro est tanta erit rarilas justorum, ul non tam ob clanio-
rctro non debere redire, ne de his tantum dicturo rcra fuieiium injusle damnaterum, quam ob eorum
videretur, qui aperte de agro redituri sunt, id est torporem juste damnandorum totius jam raundi sit
Dominumpalam negaturi; ostendit multos qui cum acceleranda ruina. Pulos. ln verbo increpatur dubi-
faciem in anleriora videnlur lenere, animo iamen tationis inftdelitas, non opinatur Divinitas. Scil enira
retro respiciunt. oinnia per quem sunt omnia, sed dubttando incre-
VERS.52. — Memores esto'e. Uxor Lolh signifi- pat infideliura corda.
cal iHos qui in tribulatione retro respiciunt, et se a VERS.10. — Duo homines. Quia parabola qua ad
spe divinsepromissionis averlunt, et ideo Statua sa- orandum invitavit, ita conclusit>ut diceret, veniente
lis facta esl, qriia admonendo horoines ne simiiia fa- Judice, difficile fidem in lerra reperiendam. Ne quis
ciant, cordaeorum condit ne sint fatui. s:bi de supervacua fidei cognilione, vel etiam con-
VERS.33. — Qukunque. Qui vitam canialem (ne- fessione blandirelur, in hacparabola, diligenlius
gatido Christum) in mtindosalvare voluerit, in fttturo " ostendit a Deo non fidei verba, sed opera exami-
perdel eam; vel qui oeieriiam saluiem animse quaerit, nanda, inter quae maxime regnat humilitas, quam
uon dubitet eariidare ad mdrtem litijus teraporis. quia non habent superbi de sua juslitia prsesumen-
VERS.34. — In illa nocte. Id est in iUa tain tene- tes, et infirmos despicientes, quasi vacui fide, cum
brosa tribulatione ut in errorem inducantur, si fieri orant non exaudiuntur,
potest, etiam elecli (Matth. xxiv). Duo in tecto. llli VERS.11. — Deus, graiias, etc. Qualuor sunl spc-
scilicet qui otium eligunt, neque saecularibus, neque cies tumoris : cum vel quis bonum quod habet, a se
ecclesiasticis negoliis occupali. habere aestimat: aut si datum a Deo credit, pro me-
VERS.35. — Allera relinquetur. Qui vel humana ritis datum putat; aut cum jactat se habere quod
laude, vel qualibet corruplione statura vitae qua im- non habet; aut cum despectis caeteris appetit sin-
butus est, deserit. De quo Jeremias : Viderunt eatti gulariter videri habere quae habet. Hac Pharisseus
hostet, et deriserunt tabbata ejus (Thren. i). Dum peste laborabat, qui ideo non justificalus descendil,
erunt, etc. Duae differentioe, sequenlium orbem re- quia merita bonorura operum sibi singulariter tri-
ruro mobilium. Quae femineo genere desigrantur, buetis, publicano se prsetulit.
 5£3 WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA 324
VERS.12. — Jejuno bis. Ecce Pharisaeusad exhi- A . tis , seJ magistri absque DeP excludit bonilalem.
bendam abslinenliam, ad impetrandam misericor- VERS.19.— Dixit autem. (AttBR.)Versuta iiiterro-
diarii, ad referendas Deo gralias oculum babet, ad gatio, et ideo argula responsio.Tentator enim, etc,
humilitatis custodiam non habet. Et quid prodesl ei usquead cnm his verbis deliniatur conlra naturam
tota civilas custodiatur, et ununi foramen per quos esse dives raisericors.
hostes intrentrelinquatur? Mandata nosti. Hsecest puerilis innocentiae casti-
VERS.13. — Et publkanus. Sicut humilis, non au- tas, quae nobis imilanda proponilur, si regnum Dei
det appropinquare, ut ad eum Deus appropinquet : ingredi volumus.
non aspicit ut aspicialur; premrt cdnscienliam, scd VERS.25. — Diveserat. Nullus dives, id est con-
spem sublevat; percutil peclus, pcenas de se exigit fidens diviliis suis, inlrabit, ut Jesus secundutnMal-
ul Deusparcat; confitetur ut Deus ignoscat; ignoscit thseum exponit. Non ergo divites manentes, sed qui
Deits quod ille agnoscit. Deus, propitius. Publicanus essc desierunt intrabunt.
humililer drans ad fllospertinet deqttibus diciltrr: Deus VERS.2b. — Factlius est enim. Mystice. Facilius
non faciet vindictam electorum ad se clamantium. est Christum pati pro dilecloribus ssecuti, quam di-
Pharisseus meritajaclans.adiilos dequibussubdilur: leclores ssaculiad Ghristuin converli. Camelus dici-
Fitius hominis venieiis,putas iiivenielfidem in ierra-? B tur Christus, quia spontehumiliatus, infirmitalis no-
VERS.14. — Quia omnis, elc. Posita Pliarissei et strae onera sustulit. Acus punctio, per quam angu-
publicani conlroversia, ponitur judicis senlentia, ut stias passionis significat, qua passione veiut acu,
caveatursuperbia. nalurae nostrae quasi scissa vestiraenta resarcirc
VERS.15. — Afferebant dutem. Post diclam con- dignalus est, id est reparare post lapsum. Ali-
troversiam, pOst datara sentenliam humili magistro, ter : facilius est gentilem populura gibbo peccato-
offeruntur infanles, ut ostendatur quod innocens et rum deformem per angustam vitse viam ingredi,
simplex aetas ad gratiam pertineat. Increpant apo- quam Judseumde meritis gJoriantem, et ad subeuu-
sloli, non quod nollent infantes manu et voce Sal- dum Jeveonus Christi se bumiliarc nolentem.
valoris benedici, sed quia nondum pertecti in fide, VEBS.26. — Quis polest ? InleUiguntin numero
putabant eum in similitudinem bominum lassari divilum deputandos omnes qui amant divitias, elsi
importunitate offereritium. non habent: aUter enim, cum sil lurba inajor pau-
Increpabant. Hoc fortasse ideo, quia priuspopulum perum, non dicerent: Quispotest salvusfieri?
Judaeorumex quo secundumcarnem eranl, salvari vo- VERS.29. — Netno. Quicarnalia pro Dominodimi-
lebant, sed el pro Chanansearouliere supplicaverunt. serit, spiritualia accipiet. Marcusait: Centiestantum
^ nunc, elc.
Sciebantergo myslerium.quod ulriusquepopuli voca- (Marc. \\, id est, in hac vita persecutioni-
tio deberelur, sed fortasse adbuc nesciebantordinem. buspienagaudium regni deguslant, et omniumelecto-
VERS.16. — Sinite pueros. Nemo prohibeat lan- rtiin sincera dileclione fruuntur.
guidos venire ad medicum. Isti in ramo nihil adhuc VERS.30. — Recipiat, etc Qui pro Domino om-
coramiserunt, sed in radice perierunt. Qui pro se nes divitias dimiserit, ct carnis affectus contempse-
agere non possunt, causam suam majoribus coroini- rit, mullo plura recipiet in praesenti, et a fratribus
serunt. Tangat medieus, et benedicat pusillis cum et sororibuspropositi sui glutiuo spirituali colligatis,
majoribus (Ptal. cxni). Talium est enim. Non ait multo gratiosiorem in bac vila reCipiet charitalem.
islorum, sed qui habent ex sludio innocentiam et VEBS.31. — Assumpsil. Prsevidcnsex passione
simplicitatem quam isti habent per naturam, quia sua discipulos perturbandos, prsedicit el passionis
non aetas regnat, sed mores. Non enim esl virtus pcenam, et resurrectionis gloriam, ut cum morien-
non posse peccare, sed nolle. Sicut puer non pcrse- tem cerncrent» resurreclurum non dubitarent. Et
verat in ira, laesus non meminit, non concupiscit consummabuntur.. In hoc ostendit quidquid pro-
mulierem, iton cogitat vel loquitur malum, sic vqs phetaeprsedixerunt ad suaedispensatioms mysteriuin
nisi talem innOcentiarae<aniiui purilatem habueri- n intendisse. In quo percutit hsereticos, qui dicnr.t
tis, non intrabitis in regnura ccelorum. . Chrislum legi el prophetis contrarium praedicasse,
VERS.17. — RegnumDei. Id est doctrinam Evan- et alium Veteris, alium Novi esse Dcura Tesla->
gelii sicut puer jubemur accipere. Puer in discendo tamenti. Confulat etiara paganorum demenliam,
non oontradicit doctoribus. Non rationes et verba. quia ejus crucera deridenl cum proximae suaepas-
componit ad resistendum, sed fideliter suscipit, ob- sionis, et teriipusquasi futuroruni praesciusosleudit,
temperat et quiescit. et locum quasi mortem non timens adiit.
VERS.18. — Et interrogavit eum.(BEDA.)Audierat VEBS.34. — Et ipsi, etc Discipuli sermoneiriDo-
hic princeps simites puerorum dignos esse, etc, minicaepassionis toties replicatura ideo intelligere
usque ad his qui perfecti esse volunt, adjungit : Om- non valent, quia quem maxime videire desiderant,
niavendeet dapauperibus (Marc. x). ejus morteni audire non possunt, et quem non eo-
Magisler bone. Quia bonura magislrum dixit, et lum homineminnocenlem, sed etiam verum Deuin
non Deum vel Dei Filium confessus est. dicit quam- esse sciunt, mori posse non putanl.
vis sanctum hominem comparatione Dei bonum non VERS.35. — Cmcus. Caecussignifical humaiium
essc. Cbrislus autem non renuit testimoniumbouita- genus, quod a superna claritale exclusum dantnatio^
 525 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 326
nis suse patitur tenebras, sed a Domino appropin- A j moro foliis similis, sed altitudine praestans, et in-
quanle Jericho curatur. Jericho luna inlerpretatur, terpretatur ficus fatua, id est crux. Quae credeu-
per quam defeclus mortalitatis inlelligitur. Dum tes ut ficus pascit, ab infidelibus irrideiur ulfatua.
ergo Verbum Dei infirmilalem noslrae carnis stisci- Quam pusillus ascendit, dum quilibel humilis et
pit, homo ad cognoscenda redit. Csecus sedet jtixta propnae infirmitatis conscius, in virtute crucis glo-
viaro dum incipit credere in ipsuro, qui dicit: Eqo riatur, et per lianc laudabilero faluitalem iranseiin-
sum via (Joan. xiv). Mendicat, dum rogat. tem prope Doniinum cernit, quia si nondura ita so-
VERS. 39. — Et qui prwibant, etc Qui Jesiim lide ut est jam, tatnen raptim, et quasi in transilu
praeeuutvenientem, significant caecumcarnalium vi- luci sapienliae ccelcstis intendil.
tiorum, qusedissipant cogitationera hominis et pef- Quia inde erat transilurus. (IsiD.)Illaparte ubi sy-
lurbanlvocemoraiionis,iieJesusadilluminandumve- coniorus, vel ubi crediturus, elc, usque ad velul in
nire possit cor bominis, sed jam sentiens se gravari fecunda altitudine operis eminebat.
phantasmate priorum vitiorum,et vocemorationis suar VERS.5. — Et cum venisset. Per proemissosproe-
impeuiri, ne pro se exorari possit, ardentius clamat. cones verbi sui, in quibus erat Jesus et loquebatur,
VERS.40.— Slans autem, etc Transiens, caecum venit adpopuittm natioiiiim.qui passionisejus fidejam
audit, stans illuminat, quia per humanilatenisuam no- sublimis, eliam divinilatem ejus agnoscere ardet,
strae caecitatis vocibus compatilur, sed perpotenliara B ' suspiciens videt, quia per fidera a terrenis elevaluni
Divinitalis liiraennobis gratiae infundit. Adduci ad se. elegit eligentein se, et amal amantem sc Descende.
Qui prselereuntem aliquatenus sentiebat, dum in ora- Quod descendere de sycoraoro, et sic in domo pa-
tioiiepaliturphanlasmalum lurbas, vehemenlius insi- rare mansionem jnbetur, hoc est quod Apostolusait:
stensorationidiiciturad stantem,etrecipit lumen,quia Elsi cognovimussecundum carnem Christum, sedjam
Deusin cordefirmo figilur, et sic lux amissa reparatur. non novimus. Si enim mortuus est ex infirmitaie, sed
VERS.41. — Quid tibi, etc Non ex ignoranlia jam vivit ex virttite Dei (II Cor. v, xm). Mattere.
-
quaerit, sed ideo ut rogelur, ut mentem adorationero" Manebat aliquando Doroinus in domo principis Pba-
rxcitet. Quod intelligeifs, csecussubjiwgit : Domine, risoeorum, id est in Judseorum Synagoga docebat.
ut videam. Non petit caecusaurum vel aliquid tera- VERS.7. — Murmurabant. Manifestumest Judaeos
porale,sed tantum Iuitien. lraiteraur ergo eum, quera semper geulium odisse, vel non intellexisse salu-
mente et corpore audivinius sanatum; petamus a Do- tera. Undeet adversus Pelrum dicilur : Quare in-
iiiino lucem aeternae visionis, et dicet nobis : Re- troisti ad genles prwpulium habentes (Act. ix)?
spice, fides lua salvum te fecit. VERS.8. — Stans autem, etc Aliis caluranianti-
VERS.43. — Etconfestim vidit. Videt et sequilurj bus hominem peccatorem, ipse el Zachaeus stans,
C
qui bonum quod inlelligit operatur, et Jesum prae-, id estin ea quam cceperatJidei veritate persistens,
sentem vel praetereuntem imitatttr. El hic talis nonL non solum se ex peccalore conversum, sed etiatn in-
solum pro impetrato in Deum proficit, sed etiam: ler innocenles probat conversatum, cum eliam anle
alios ad laudem Dei accendit. Et omnis plebs. Lau- conversionem innocenter vixit, et qui ante conver-
dat plebs Dettm non solum pro impelrato miinere, sionera dimidium, post conversionem potest dare et
lucis, sed elpromerito fidei impetrantis, qtiianonso- totum. Si quid, elc Primum est secundum legein
lum laudal quod poienter et misericorditer illutninat, Teddere, deindc quod remanet pauperibus erogare.
sed quia clamorem fidei firmiter clamantis exaudit. Hunc fructum vita; publicanus de sycomoro per sa-
pieiilem stultitiam legit quod rapta reddit, propinqua
CAPUT XIX.
relinquil, visibilia contemnit, ejus quem iiondurn vi-
VERS.1,2.— Et ingressus, etc Ecce camelus de- det sequi vesligia concupiscit.
posita sarcina gibbi per foramen acus transit, dumi VERS.9. — Filius sil. Noiicarne, sed fide, quia sicut
conlempto censu fraudium, angustam portam quses Abraham jussuDeipatriam ob spemfulurae liaeredita-
ducit ad vitam ascendit. Et quia devotione fidei adI tis desemit, sicetiste quilhesauruminccelisacquirit
videndum Salvatorem, quod natura minus habebat, spe.
ascensu arboris supplet, jusle quod rogare non aude- D ' VERS.10. — Venit, elc Etiara rourmuranlibus
bat, Dominicse susceplionis benediclionem accipit; sua mysteria non dedignatur exponere, quod propler
quamdesiderabat.Mystice, Zachaeus»qui interpreta- pcenilentiam peccalorum suspiciendam roaxime ipse
tur justificaltls, significat credentes ex genlibus quii in terram venerit{ ubi et se appellat Filium hominis,
per occupationem lemporaliitm depressierant, etmi- ul insiuuet nobis dispensalionem sua?pietatis.
nimi, sed a Doroino sanctificali. VERS.11. — Hwc illis, elc Suscepta et commen-
Et ipsedives. Quis de se desperet, curo venit iste adl data pcenitentia publicani divitis, per parabolam
Deum cui census ex fraude? Per hunc apparet, quiai docetsibi magis pcenitentiam peccatoruin, quara ju-
non omnis dives avarus. slitiam placere superborum, latiusque in gentibus
VERS.5. — Prm turba. Quae lurba, nisi imperitsei de ignorantia legis huniilibus, quam in Judoeisde
confusio multitudinis, quse verlicem sapientiaevideres justitia legis superbientibtts se esse regnaturum.
iiequil?Zacboeusergonon inlurba, sedpleberatrans- Eo quod. Non solum qui justi perseverant, sed
gressus Messiam quem desiderat aspicit. etiara qui de injustitia convertunlur ad lifios pro-
VERS.4. — Sycomorum. Sycomorus arbor est,, missionis pertinenti
SfcT WALAFRIDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 328
VERS.12. — Ndbilis abiit. Hic esl nobilis cui cae- A sus est, cui Domimrsinnam unarmeamdemqnefi^em,
cusclamabal: Misereremei, fili David, et cui tubae qute circumcisioni credita est, ad prsedieandumcora-
ctamabanl: Hosanna filio David i penedktus qui roisit. Quaequinque mnas facit, quia- gentes quin-
ad graliam fidei
venit ih nomine Domini rex Israel, qui constitutus que sensibus corporis mancipatas,
converlit. In sudario, etc. In sudario
est a Patre rex, cui dataesunt gentes in haeredttatero. evangelicae
reponit, qui ad praedicandumidoneus, offi-
Ldnginquam. Excaecalos Judaeos reUnquens, transit pecuniara vel suscipere renuit, vel suscepltim
ad illuminandas genles, quselonge (qnia a finlbus cium prsedicandi
non bene gerit, sed percepto dona sub otio tempo-
terrae) clamant ad Domiutim,vel quia tongea pecca- ris abscondit
toribussalus (Ps«/.cxviii):Deus, qui ubiquepraesens, secum, dicens : Stifllcit roihi ut de me
ralionem reddara, cur aliis prsedicem-,vel de aliis
longe ab his qui idola colont, sed et ipsi prope facli
sunt lu sanguiiie. cogar reddere ralionem? cum eliam apud Deum illi
sunt inexcusabiles quibus lex dala non est, neque
VERS. 13. — Vocatis autem tiecem. Vocat decem
imbu- audilo Evangeliodormierunt, quia per creaturam po-
servos, dum elegit discipttlos littera Decalogi teranl Greatorem cognoscere.
tos. Dat decem mnas, dum posi resurrectioriem
\ERS.21. — Metis quod. Metitenim Deus ubi non
surgit, el aperit sensum, ut spirilualiter intelligat B seroinavit, id est eliam eos impietalis reos lenet
legis dicta Mna decefn drachmas appendit. Et om- quibus legis verbum yel EvangeUi non ministravit.
nis Scripturaesermo, quia vitae ccelestisperfeclionem Tiroens
centeriarii numeri fulget. ergo periculum judicii, requieseam ab admi>
suggerit, quasi pondere nislratione verbi.
Negotiamini. Veiba Jegis mystica interprelalione VERS.22. — Sciebas, etc. Quod putaverat pro ex-
dLscussapopulis offerte, et ab eis confessionera fi-
• cusatione dixissc yertitur in culpam. Si me ila du-
dei, raorumque probitalem recipite. rumel crudelem noveras, quare ista cogitatio non
VERS. 15.—Et factum est. Quotidie Christus ac- incussittibi limorem, ut scires me mea diligenlius
cepto regno a Patre redit, quia peregrinanlis in lerra quaesiturum?
Ecclesiaesemper slalum conspicifc.Huic seryo pe- VEBS.23. — Pecuniam. Id est evangelicam prse-
cuniam negoliaturo commodat, in allero modum con- dicationem paratisque fideliuracordibus non inlima-
summati operis examiiiat. Huncjarudenter laboran- sli. Meamad mensam. Non tttam. Unde Aposlolus :'
tem ampliori gralia donat, illum luxuriosa sectan- Si quis loquitur, quasi termonet Dei (I Pelr. iv). Cum
tem , etiam quod dederat privat. In judicio vero usuris. Qui verbi pecuniam a doctore emit credendo,
mutli qui addocendum idonei videbanlur, ob negli- necesse est ut cum usuris solvat operando.- Vel,
gentiam suam inter indoctos reputabuutur. Quidaui C ( de accepto verbi fenore usUrassolvit, qui ex eo quod
siniplicioris pbservationis devotionem inter apostoli- audit, eliam alia studet intelligere.
co's summa prsemia percipient. Qui enim recipit VERS.24. — Auferte, etc Collalam graliam amit-
prophetam in nomine prophetw, mercedem prophetw lit, qui praedicandoaliis communicare neglexit. Au-
accipiel (Matth. x). getur vero iUi qui in ea laboravit. Sicttt regittra
VERS.16. — Ventl autem. Priraus servus, ordo chrisnia quod superbiendo Saul araisit, David obe-
doclorum in circumcisione raissus, qui unam mnam diendo proraeruit. bpirilusenim Domini qui a Saul
negoliaturus accepit, quia unum Deum, unam fidem, recessit, directus est a die Ulaet deinceps tn David.
unum baplisma tnissus est praedicare. Sed decem VEBS.26. -,-£( abundabit: Mystice : cum omnis
acqtiirit dum populum sub lege consliluturo docendo Israel salvus erit, tunc plenitudo spiritualis gratise
sibiuiet associat.
— quara modo torpenter exercemus, doctoribus illius
VERS. 17. /« modiicofuisli fidelit. Modicura "
ad temporis abundanter conferelur.
es^ quidquid in prsesenti percipimus donorum VERS.28. — Et hit dictis. Finita parabola, vadll
comparationem futurorura. Ex parle enim cognosci- Hierosolymam, ut ostenderet de ejrisdPm maximar
mus, et ex parte prophelamus (I Cor. XIII). Decem civitalis eventn parabolam fuisse praemissam, quw
civitates. Decem civitates sunt animae, per legis I iion
longe post, et ipsum occisura ob odium rcgn>
verba ad gratiam Evangelii pervenieutes, quibus ejus hostili clade sit perilurU.
tunc glorificandus prseponilur , qui eis pecuniam VEBS.29. —A4 Bethphage, Bethphage, viculus
verbi digne Deo commendaverit; unde Apostolus: sacerdotum iri raonte Otlveli, et domiu
aul aut corona ? interpretatur
Qum etttpes notlra, gaudium, gloriw vuttw. Betliania villa vel civltas in -(atere ejusdenr
Nonne vot anle DominumJesum (1 Thes. n) ?
montis, et dicilur domus obedientim.Has Dominus
VERS.18. — Et alter, ete. Bonus ordo, vocatu- Hierosolymam venturus praesenlia Sn» sublirnavit,
ras gentes, et Judaeosmissurus inlerfici, qui nolue- quia multos ante passionem suam doeendo piae con-
runl super se Christum regnare, hanc praeinisit«om- fessionis donis et obedientise spiritualis imptevit.
paralionem, ne diceretur ; Nihil dederat populo Ju- Quae bene in monte Oliveti sunt ppsitoe, id est in
daeorumunde melior possit fieri, ut quod exigerelur ipso Dominoxjui nos unelione spiritualium chrisma
ab eo qui nihil recipit ? Ex una mna quinque facit, turii, et conscientisepielatisque iuce refovet. Et quia
qui moralia habet propler quinque sensus. non vull abscondi civitatem supra se posiiam, mitlil
VERS.20. —Et alter, elc Qtii ai prspuiium mis- discipulos in castellum, quod est contra eos, ot pci
529 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG.LUC. 330
eos totius contra positi orbis munitiones pene- A carnem David filium venisse declarat, ut adversum
tret. se teslimonium extorqueatur invitis. Pax. Sicut na-
VEBS.30. — Introeuntes invenietis. Introeuntes in scente Dorainohominum et angelorum agmina cce-
muudum prsedicatoresinveniunt populum nationum, leslia decantabant : Gtoria in excelsis Deo. Et in
perfidiaevmculis irretitum, liberum et lascivum. Cut terra pax hominibus,etc. Sic eidera mox triumpha-
nemo, etc, id esl, nullus ralionalis doctor fraenum turo homiues concinunt': Pax in ccelo, et gloria in
correctionis posuit, qui vel linguam a malo probibe- excelsis.
ret, vel in arctam viam vita?.ire cogeret. Nemo in- VERS.39. — Magister. Mirainvidentium deroenlia,
dumenta salutis quibus calefieret, utilia suadendo quem vera docentem novcrant, cum magistrum ap-
contulit. Nemo sedit, quia nuUusstultitiam ejus de- pellari audiunt, discipulosejus quasi melius edocti
primendo correxit. Alligatum.Alligatus vinculis per- redarguendos aeslimant, quos ille instituerat, quem
fidiae,in quo addictus vel astriclus Domino errore Deum apparet esse per miracula.
famulabatur, sed dominaturo sibi vindicare non po- VERS.40. — Lapides. Crucifixo Domino apostolis
terat, quem Dominumfecerat non natura, sed culpa. prse tiraore tacentibus, petrse quaescisssesunt, aper-
Et ideo cum Dominusdicitur, untts agnoscitur. Nam, tis monumenlis Deum et mundi Dominum aperte
etsi multi dii et domini, geueraUter tamen unus B clamabant.
Beus et unus Dominus. Mystice: si csccitascontigerit in Israel, ut a laude
VERS.33. — Sotventibus autem, etc. Non despi- Dei conticeat, populus gentiuriimollilo corde lapideo
cias huoc aseUum, quia sicut in vestitu ovium sunt Creatorem suum credet et annuntiabil.
lupi rapaces, ita sub exuviis corporis (quod nobis VERS.44.—Etnon relinquent. Perversus enim
est commune cum beUuis) mens Deo piena vegeta- cum perversionem adjicit, quasi lapidem super lapi-
tur. Dixerunt. Muiloshabebat dominos qui non uni dem struit. Sed cum anima ad ultionera rapitttr, ta-
superstitioni deditus, sed pro iibitu immundorum tis cogitationum constructio dissipatur, et hoc ideo ,
spirituum raptabatur ad varios errores. Quid tolvi- quia non cognoveristempus. Perversam enim animam
tit. Qui solvendo pullo contradixerant, audito no- Deus visitat, aliquando praecepto, aliquando ntira-
niine quiescunt, quia magistri errorum qui doctori- cuio. Sed quia superbiens contemnit, nec de malis
bus ad salutem gentium venienlibus obsistunt, suas suis erubescit, in extremo inimicis tradetur, cum
tenebras defendunt, donec miraculis attestantibus quibus in aeternojudicio damnationis societate cot-
veri possessoris virtus emineat. Sed postquam Do- ligitur. Ad pacem, etc Dum carnem das voluptatibus.
minicsefidei potestas apparet, cedentibus adversario- mala ventura non prospiciens, habes bona praesenlia
rum quereUs, coetus qui Deum corde portet addu- V C quaead pacem possunt esse temporalem. Et cur hoc,
citur. subdil, scilicet, quia non prsevidetmala quaeei even-
VERS.35. — Vestimenta.Veslimenta aposlolorum tura sunt. Si enim praevideret, in praesentibus pro-
doctrina virtutum, vel discretio Scripturarum, et speris lselata non fuisset.
gralia spiritualiler, quibus illi corda hominum prius VERS.45. — Et ingressut. Post enumerata mala,
nuda et frigidaeontegunt, ut mereantur habere ses- iugressus templum ejecit vendentes el eraentes, per
sorem Christum. Imposuerunt. Dum populus gen- hoc innuens, quod ruina populi, maxime ex sacer-
tium portat Christum, discipuli in via veslimenta dotum culpa fuil; dum enim vendentes et ementes
sternunt, quia corporis sui exuentes amictum simpli- perculit, ostendit unde radix perdilionis processit.
cibus sanguine suo viam parant, ut inoffenso gressu VERS.47. — Et erat docens. Domus Dei est con-
mentis, Hierosolymam,quo Cbristus ducit, tendant, scientia fidelium, quam facit speluncam latronum
id est ad veram pacis visionem. qui, relicla simplicitale sanctitalis, illud meditatur
VERS.37. — Ad detcensum. Descendente Domino, agere, unde proximum innocenlera possit laedere.
de monte OUveti,id est, huroiliante se ad infirmita- Sed econtra Dominus mentes fidelium ad cavenda
tem nostraecarnis Uloqui erat in forma Dei, cum eo( mala erudit. Quwrebanlillum perdere. Ideo non po-
descendunt turbse, id est, bumiliatur qui ejus miseri-" terant illura perdere, quia timebant tumultum populi,
cordia indigent, ut ab eo exaltentur. Gaudentet. vel ideo volebant perdere, quia, neglecto, suo magi-
Freqnenter ingressus est civitatem Hierusalem, sedI sterio, totum populum videbant ad ejus doctrinam
non rex vocatus, quod semper fugerat, nisi modoi confluere.
cum ascendit passurus. Quod ideo factum est, utt CAPUT XX.
ampliuseorum adversum se excitarel invidiam, qniai VERS.2. — In qua potettate. De Dei polestate du-
jam tempus passionis instabat. Super. Maxime dei bitant, et subinteUigivolunt diaboli esse quod facit.
resurrectione Lazari, qusenuper facta erat. Nam ett Unde addunt: Aut quis est, etc. In quo plane negant
propterea obviam venit ei turba, quia hoc signumi Dei Filium, quem non suis viribus, sed alienis signa
faclum audierant ab eo. Laudant etiam de signis ett facere credunt.
doctrina, quaefecit cum ascendit ad diem scenope- VERS.3. — Interrogabo vos, elc. Poleral aperta
gix, quod Joannes narrat. responsione tentalorura calumniam confutare, sed
VERS.38. — Benedktus. Turba post modicumi prudenter interrogai, ut vel suo sileulio vel sua sen-
erucifixura, regera appeUat,exspeclalum secundumi tentia condemnentur.
PiTROl. CXIV. lt
331 WALAFRIDI STRABI FIILD. MON^GPP. PABS l. ~~ fTHEOLOGICA. 332
VERS.4. -^Baptismw Joannis, etc. Qucm confi-JA XII). In quo pertinacia eorum notatur, qui post re-
temini de eoelo habuisse prophetiam mihi perhtbuit surrectionem praedicantibus apostolis credere nolue-
testimoniuni, et ab illo audistis in qua poiestate ego rant, sed quasi utile cadaver projicientes, gentibus
faciam. Qtiod illi intelligentes, dubitant quid der- suscipiendum dederunt.
beant respondere. , V«ts. 16. — Absit. Contradicunt sententiae quam
. Neque ego, etc Propter duas.causas veritas quae- «contraperfidiam suam dictam esse cognoscunt. Quod
rentibus est abscondenda. Vel, quia minus*apaces -eniHt in mente gerebant, in parabota contineri in-
sunt ad audieudum; unde,difitur : Multa htiimxobis •telligunt. Neganlibxts ergo Judaeis justum fore, di-
dicere, sed non pqlestis .portare moda (Jaan. scvij). sinae scientiseiegis (quani'ipsi spernebanl) adgenles
VeJ quia ex odio eteoBlemptu jquaernnl:;mode dici- transferri, quid Salvator respondeat atlende.
tur: Nolite sanctum dare canibue (Matth. Sft). VERS. 17. —Quid est, etc Quomodo implebitur
VERS.9. — Cwpif autem. Principibus saeerdotiun ijaec prophetia 1 Nisi quia*Christus a -vobis reproba-
ct scribis de sua iuiorrQgaiione confuiatis, Dominus -tus, credituris gentibus est praedicandus, ul -in se
quod coeperat, exsequitur, >e,lilbs andjentibus ple- uno angulari lapide duos condat pwieles. JEdifi-
beia, quod sua verba Jibontius audiat alloquitur, in- ,cantes. Qui supra coloni, hie aedifieantes dieunlur,
fercns parabolam qua et illos impietatis arguat, et,^quia qui plebem ad feteados fructus excolere, banc
regnum Dei ad gentestransferendumosJ.endat. ipsi Doraino inhabitatore dignam quasi domumcon-
Vineam. Moraliter: Vinea Domini sabqatk, domus «tituere jubehantur.
hrael (Isa. v): coloni, qperarii, qpi ad exccJefldunj VERS.18. — Omnis qut eedderH. Qui credit et
Et tamen peceat, cadit super lapidera, *t non conteri-
priraa hora, tertia, sexla et ncuia sunt conducti.
ipse peregre, etc. Qui ubique est, diligeatibHS se tur, sed confringitur, quia per palienliam ad salu-
prsesenlior est, negligenlibus abest, pt longo tem- .tem xeservatur. Sed cui lapis irruit, id est, qni ne-
pore abfuit, ne perperani videretur exactio. Naia •gatpenitus, conteritur, ut/Bec testa remaneat. Vel
quo indulgentior liberalitas eo inexcusabilior per- cadit super -eum, qui -mfrAocontemnit, et injuriis
vieacia. afficil, necdum penitssititeiit, sed quassatur, ut non
VERS..10-—JEl in tempore, Primns soryus quj ambulet reotus. Cadit super eum lapis, quem-ve-
mitlitur, Mpyses legislator. ^Jui per quadraginta niens in judicio opprimit.
annos fructum legis flu«p dederat, a cultpribus iur VERS.19. — <Et quwrebant, ete. Quasi mentien-
quirebat, sed caestini dimiUunt inanero- | -tem quaerunt interflcere in quo vera probantur quae
VEBS. 11, — Et *ddiflit, etc. Alter ser?m>ftavii. dixerat. Ipse est enim haeres, iUi pravi coloni qui
hora
propheta, qui post Mpyjseracolonos vinese psalmodi$ <2 solo humano terrore retardantur donec veniret
nopdulauiineet cilharaj dulcedine ad exercitiiim bon* ejus.
pperis iuvilavit, sed et ,Jiiff«; contumeUagflfomifa, VERS.20. ~r-Et Observantes.^uod prae timore po-
diraittunt iuanem, [dicenles,: Qute nobis ;JWJSin.fia- puli, per senonpossunt, inanibus praesidiis efflcere
«trf,. aut qws IwtfdHas jai filio Isai (Reg..\ik) ? £ui .yolunt, velut immuoes a morte ipsius videantur.
j,ameii pro hac sjnea,, ne penHus .«xslirpetur «xr VERS.22.— Licet nobis, etc. Cttm nuper sub Au-
-
orat : Domine Deus virtii,lum, converte et resjpke dp ^usto Judaea Romanis stipendiaria facta esset, Pha
risaei qui ,de justida sibi applaudebant, qui decimas
fpelo,, et vide et visita pmeam istatn fcPsal. LXXJW)»
Terlius servus chprus ^rophetaruni. Qui pqpuljjmt *t primiiiva Deo dabant, tributa homini solvenda
cprripiebant, etmaJa qnse vineae imminerent prsedi- iiegabant, pro qua seditione pOstea regnum et tota
eabant, sed et,illos,4)erse,ciitisunt e,t occiuorunt, patria desiructa stmt.
VERS. 14.—Quetn cum vidistent. Aperte prpbatt VERS.24.—Cujus habet, elc. Alia imago Dei, alia
Judasos, non per ignorantiam ecucifixisse.Filium Dei,, mundi. Si ergo Christus non iiabuit imaginem Ca3-
sed per invidiam. InteHexerunt enim hunc esse ctlii -saris, ,cur censum dedit? Nen de suO dedit, sed
dictum e.st:, Postula a me, et dqbo tibi getites bwr&di- - jnundo neddidit quse erant mundi. Et tu si non vis
tatem (u«m,, ei possestiqnem tuam ierminos tems ;*Bosse obnoxius Caesari.,noli4abere quaesunt mundi.
\Psal. .cxvn). £t jdeo consulen^es sibi dicunj;; Ecce;• SAhabes divitias, obnoxras es Gaesari. Si vis terreno
mundut ioim post eum abiit (Jqqn. xn), etc. :Ha> regi nibii debere, omnia tua reliqque et Ghristum
reditatem ergo Ecclesiae quara non moriens Paierr sequetie. Et'ben,e prhts quae Gsesaris sunt reddenda
reliquit, sed ipse sua.morte emptam resurgendo pos- ilec,ernit- Non enim polest quis esse Domini, nisi
sedit,.hane,JH.d#i eripene vpjuutjijum fide.m^quae! prius stttndo renunliaverit.
per «ui» e^V e^i^uere^^^ ponao^uj, jusiitiap fteji VERS. 25, -r RedtHte ergo. Sicut Caesar exigit
jm» .subJBcU,,sed f uaip ^o^ue^ -vqteflfes. flic; impreftsioneoi suae iraaginis, sic et Derrs animam
esf ^air^ f.Ciifisms ilwpre^,gti» mprU pijopma}SUT r kunine «dtus sui sLgnatam.
pervixit, et testamentorum quse ipse eondidU, q»asii VE^. W.~-A<xe«serttnt atttetn , etc Duae hse-
Jiaere^itatia j» n^ris profectibu» emolumenteflon- reses erant in Judaeis : Pbarisseorum, qui prsefere-
bant justitiam tradilionum et observationum, unde
pequitur.
^XERS!,<i!}.— jE( ejectum Ulurn. Marcus ordinenj1 el divisi vocabantur a populo, et Saducseorum, qui
inutat: Occiderunt et ejecerunt eMxa vmam (Marc. et ipsi vindicabant sibi quod non «rant, id est justi.
 355 GLOSSA ORDINARJA.— EVANG. LUC. 334
VERS.28. — Magister. Qui resurrectionem corpo- ^A,.lesorant. ut videantur ab hominibus, damnationera
rum non credunt, et aniroas piitant interire cura quidern mereri, sed istos majorem.
corporibus, tiirpitadineni fabulseiingunt, qux deli-
raaienli arguit eos qni resurrectionem asserunt. Po- CAPUT XXI.
test autem fieri, ut in gente eorum hoc aliquando VERS.1. — Respkiens autem, etc. Qui appetito-
acciderit. Ut accipiat, elc In lege lilterse cogebatur res primatus, et vanaegloriaecavendos esse montte-
nubere in vita. Sed in Jege spiritus commendatur rat, eliam dona ferentes in domum Domini cerlo
castitas. examine discernit, ut retribuat singulis secundum
VERS.35.—Jlli vero, etc. Cum oranes boni et intenlionein cordis.
mali sint resurrectarl et absque nuptiis mansuri,. VERS. 4. — Ex abundanti. Judaeus ex abundan-
Dominus tamen ut ad gloriam resurrectionis incilet, tia mittit, qui de justitia proesumens, ita orat apud
de solis electis disserit. Si autem in resurrectiooe se (Luc. xvm) : Deus, gratias ago tibi, quia non sum
neque ducent uxores, resurgent ergo corpora quse siaut cwteri hom.inum. Omnem victum Ecclesia in
possunt nubere et ducere. Quod dicitur de his qui munera Dei niittit, quae omne quod innuit, non sui
habent merabra genitalia, sed nulla voluplate vel ne- raeriti, sed divini muneris inlelligit, dicenb: Deus,
cessitale nubendi mancipabuntur. Et nota quod cum ]Ifcpropitius eslo mihi peccatori.
insidiatoribus et conculcatoribus secreta mysteria VERS.S. — Et quibusdam. Post oblationem viduae
loqualur, non tamen sanclum dat canibus, sed ad- in qua Ecclesia de gentibussignatur, destrtictio lem-
eranimulti idonei quos propter aliorum immunditiam pli supponitur, ut velamenlo litterae occultantis, re-
non oporteiiat negligi. Neque nubent, etc. Cum con- condita sacramenta Ecclesiaeincipiant patescerc Cu-
nubia propter filios, filii.propter successionem, suc- ravit enim Deus civitatem et teniplum et omnia figti-
cessio propler mortem, ubi ergo non est mors, ralia subverlere, ne quis post adventum Chrisli ad
ncque connubia.. illa recurreret.
VERS 37. —Quia vero resurgeni mortui. Post- VERS. 7. — Interrogaverunt. Quia laudantibus
quam propositaequsestioni de resurrectionis condi- aedificationes tenipli prsedixerat orania destruenda,
tionibus satisfecit, de ipsa resurrectione contra eo- discipuli (sicut Marcus ail) Petrus, Jacobus, et
runi infidelitatem agit. Joanues et Androeas separatim quaerunl tempus, et
VERS.40 Et qmptxus,etc Confutati in sermo- signa praedictaedeslructionis.
nibus non amplius interrogant, sed aperte compre- VERS.8. — Multi enim. Imminente Hierosolymo-
henstira Romansepotestali tradunt, ex quo intelligi-> rum excidio, multi fuere-principesqui se Christos
mus venena irwidiaeposse quidem superari, seddiffi- 'C esse, et tempus libertatis appropinquare dicerent.
cile compiiescere. Teaiporibus quoque apostolorum haeresiarchaemulti
VEHS.+I.— Quomododkunt,elc Consummaturus prodierunt, qui inter caeteras falsitates diem Domini
pwec«ptaDominus, in fine testamenti sui 'lidem con- instare praedicabant, quos et Apostolus redarguit.
cludit ut Dominum Jesum verrrtn Deum et verum VERS.9. — Prwlia et seditiones. Haec a passione
hominem ad dexleram 'Patris sedere credamus. Domini in Judaea abundaverunt, quibus ne territi
VERS.43. — Donec ponam. Quod a Patre subji- aposloli Jerusalem et Judaeamdeserant, admonentur,
ciuntur inimici, nen infrrmitatem Filii, sed unilatem quia non statim finis, sed post quadragesimum se-
naturae, qua in attero aliier operatur, significat. Nara Cundum annuro.
et Filius subjicit inimicos Patri, quia Palrem cla- VERS.10. — Tunc dicebat. Horum alia a ccelo,
rificat super terram. alia e lerra, alia ab elementis, alia ab hominibus.
VERS.46. — Attendite a scribis. Duplici ratione Mystice. Regnum adversus regnum, et peslilentia
juberrnir attendere a vanae gloriaecupidis, ne vel eo- eorum quonirn serroo, ,ut cancer serpit, et faraes,
rum simulatione decipiamur , vet eorum exemplo audiendi verbum Dei, commotio terrae, a vera fide
ad amorem temporaliutn infiammemur. Et amant sa*- separatio in hoerelicis inlelligi debet, qui conlra se
lutati&nesin foro. Non saratariin foro, nec primas invicem diraicantes, Ecclesiae vicloriam faciunt.
sedes veiat eis quibus debentur ex ordine ofticii, setl Et signa magna. Hsecetiam eo tempore implela apud
eis qUi indebite amant. Animum eniin, non gradura Josephum inveniuntur, qui narrat stellam gladio
redarguit. Nec vero caret culpa, si is fori litibus in- similem per annum supra Hierosolymam pependisse,
teresse velit, qui desiderat sedere in cathedra Moysi. et currus equitesque armatos quadraginta diebus in
Qui devorant, etc Marcus : Sttb obtentu prolixw aere debellasse, et vitulam inter manus immolantinm
orationis, quiut religiosiores appareant, prolixius srgnampeperisse.
orant, ubi ab infirmis quibuslibet, et peccaloruni VERS.13. -—Continget autem, etc Eorutt» qui vel
suorutn Toriscientia turbatis, qtrasi patroni laudes et pCTsequuntur,yel^viveiidonm nintatrtur,. Mors enim
pecunias accipiant, quorum oratio fit in peccatum, juslorum bonis est in adjulorium, malis inr testinio-
ul non solum pro alils non possint intercedere, sed nium damnationis ut inde perversi sine excusalione
nec sibi ad salutem proficere, imo pro ipsis orsnio- pereant, unde electi exemplum capiunt, ut vivant.
nibus raagis damnabunlur. Hi accipient damnalio- VERS.16. — Aparentibus, elc Majus tormcntum,
nem. In hoc insinuat illos etinm, qui in angulrs slan<- ctim aliqiiis r.b illis pslitiif, i'e qtubtis prsesumeb.it,
 385 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 336
quia cum damno corporis mala cruciant amissae A cognoscitur, ita et ex ruina riiundi prope esse co-
cbaritatis. Et quia dura sunl quae praedicuntur de gnoseiturregnum Dei. Ex his verbis ostenditur, quia
affliclione mortis, subditur consolatio de gaudio re- fructus mundi ruina est. Ad hoc enim creseit ut
surreclionis. cadat, ad hoc germinat ut quaecunquegerminaverit,
VEBS.18. — Et capillut. Quasi dicat: Cur timetis cladibus consumat.
ne pereat, quod incisum dolet, quandoquidem nec VEBS.33. — Caelum et terra. Nihil in corporum
iliiicpotesl perirein vobis, quod incisum nou dolet? natura coeloet terra durabilius est. Nihil transit ve-
Caro enim incisa dolet, capiUusnon dolet. locius quam sermo. Verba quousque imperfecta sunt
VERS.19. — In patientia vestra. Patientia radix et verba non sunt, si perfecta sint jam oranino non
custos est oronium virlutum. In*hac ergo animas, sunt : neque enim perfici nisi trauseundo possunt.
qttaecorpus possident, possiderous, cum ipsas animas Ait ergo : Cmlum et terra trantibunt. Quasi dicat:
ad paliendum ratiope regimus. Vera auleni patien- Omne quod apud vos durabile, et sine mulatione
tia est aliena mala sequanimiter perpeli; contra est, ad aeternitatem durabile non est, et omne quod
eum qui mala irrogat, nullo dolore moveri. apud me transire cernitur, fixum et sine transitu
, VERS.21. — Et qui in regionibus. Ecclesiastica tenetur, quia sermo meus, qui transit, sententias
historia narrat Christianos qui in Judaea eranl, im- B manentes exprimit. Verba autem mea non trantibunt.
minente excidio ab angelo moriitos fuisse, et trans Et cum verna mea ita absque dubio sint implenda,
Jordanem in civitate Pella, donec desolatio Judsese videte ne conlra conlestalionem verborum meorum
impleretur, habitasse. sitis dediti crapulae,et ebrietali, et saecularibuscuris,
VERS.23. — Erit enim pressura, etc Hsec pres- sicut quidam erunt tempore imminentis judicii: De
sura et ira usque hodie populo illi per omnes gentes quibus dicitur : Cum dixerint: Pax et securitat, tu-
disperso dural. Non taropn in seternum durabit. pervenietrepentinus interitu$(I Thess. v).
VERS.24. — Donec impleantur, etc Id esl, Donec VEBS.37. — Erat autem, etc. Quod verbo docuit
pleniludo gentium inlraveril, et sic omnis Israel exemplo astruit. Qui ante universale judicium, et
salvus (Rom. xi), et quasi ad solium proprise nati- singulorum incertum exitura voluptalibus et curis
vitatis gavisurus redeat. Quid enim implelis terapo- eaeculi renunliare, et vigilare monuit et orare, ipse
ribus nationum, et omni Israel satvato sequatur, imminente sua passione, doctrinae, vigiliis, preci-
Dominus ex ordine ponit. Nam et haec secundum busque instat, el eos pro quibus passurus erat, verbo
Malthaeum apostoli quaesierunt, non solum tempus provocat, et oratione Patri commendat. Sic et nos
evertendi templi, sed et signum adventus ejus, et cum inter prospera juste et pie conversamur, inler
consummalionis saeculi. G adversa de divina misericordia non desperemus.
VERS.25,26. — Et erunt signa. Haec de ipso ad- Diebus docemus in templo, quia lideUbusboni ope-
ventu, cumomnesvirgines prudentes etfatuae, insolito ris formam praebemus; noctibus in monte OUveti
clamore suscilalse, lampades ornant, id est, opera moramur, quia in tenebris angustiarum gaudii spi-
secum numerant, pro quibus maximo cum timore rituaUs consolatione respiramus.
jara instantem aeterni discriminis exspectant even- CAPUT XXIL
tum. Appropinquanle extremo judicio, sonitus maris
et flucluum confunditur, terrarumque orbis premen- VERS.1.—Appropinquabat,ete. Qui dicitur Pascha,
tibus undique colonis inficitur : roaxima coeli lumi- elc.Pascha nona passione, sed a transilu nominatur,
naria novo horrore percussis radiis, turbatam faciem quod illadie transivit exterminator per J£gyptum, vel
velant, quia, appropinquante termino suo, eleiuenta Doininus liberans populum suum, quo nomine signi-
quasi paventia nutant et fremunt. ficabatur Agnum in hac die de roundo ad Patrem
VERS.27. — Et tunc videbunt. Quem in humilitate transiturum. Inter Pascha vero et azyma hoc dislat,
positum audire noluerunt, ut virtutera ejus tanto quod Pascha vocalur solus dies, in quo agnus occi-
tunc districtius sentiant, quanto nunc corda ad ejus " debatur ad vesperam, id est decima quarta luna
patientiam non inclinant. Quia vero contra reprobos primi roensis".Dies azymorum erant a quinla decima
bsec dicta sunt, mox ad consolationem eleclorum luna usque ad vigesimum primum diem ejusdera
«upponit. mensis. Sed evangelistse indifferenter ponunt, et
VERS.28. — His autem fieri incipientibus. Id est, diera Azymorum pro Pascba , et Pascha pro diebus
cum plagse crebrescunt, cum lerror judicii eommotis Azymorum, unde hic Lucas: Dies feslus Azymorum,
virtulibus ostenditur. Levale capita. Exhilarate corda qui dicitur Patcha (Luc. xn), quia et Paschsedies in
veslra, quia, dirm finilur munduscuiamici non estis, azymis panibus celebrari praecipiebantur. Et nos
prope est redemptio quam quaerilis. Quod vero quasi perpetuum Pascha facienles, semper ex hoc
mundus despici debeat, provida comparatione ma- mundo transire prsecipimur: uno die immolato agno
nifestalur. ad vesperam sequuntur septem dies Azymorum, quia
VERS.29. — Videteficutneam. Regnum Dei sestati Christus in plenitudine temporum semel pro nobis
comparat, quia tunc maeroris nostri nubila trans- passus, toto tempore sseculi (quod septem diebus
ibunt, et selerni dies vitse sub claritale solis fulge- agitur) in azyniis sincerilatis et veritalis prsecepit
bunt- Sicut enim ex fructtt arborum vicina aestas esse vivendum.
337 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG.LUC. 338
VERS.2. — Et quwrebant, etc Hsec ante biduum jA gratias agit, ideo scilicet, quia vetera transterunt et
Paschae congregatis principibus sacerdotum et scri- nova omnia erant ventura. Gratias egit. Ostendit
bis in atrium CaiphaeMatlhseus gesta testatur. quid quisque facere debet in flagello culpaepropriae,
VERS.3. —Intravit. Dicit Joannes, quod post buc- cum ipse aequanimiterflagellatulit aliense.
cellam a Domino traditam intravit Satanas in VERS.18. — Dico enimvobis.Sicut typicttm esum
Judam. Sed et ante buccellam invaserat eum Sa- agni, sicet typicum Pascbae potum negat se bibitu-
tanas, et quem prius inlraverat ut deciperet, postmo- rum, donec ostensa resurrectionis gloria, regnum
dum intravil, ot jam sibi traditum, plenius possi- Dei, id est fides mundi adveniat, ut perhorum duo-
deret. rum irarautationem sacramentorum, caetera legis
VERS.7. — Veni(autem dies. Licet sequenli die, sacramenta vef jussa ad spiritualem observantiam
id est quintadecima luna sit crucifixus, hac tamen doceat transferenda. Potest tamen simpliciter ac-
nocle qua Agnus iromolabatur, et carnis sanguinis- cipi, quod ab hora ccenaeusque ad tempus resurre-
que suis discipulis sacramenla celebranda tradidit, ctionis quo in regno Dei erat venturus, vinum non
eta Judaeis tentus, ligatus, ipsius immolationis, id erat bibiturus. Post resurrectionem enim cum di-
est passionissuse, sacravit exordium.J _ scipulis manducavit et bibit.
VERS.10. — Ecce introeuntes. Sicut Deus cuncto- B •
VERS.19. — Et acceplo.Finitis veteris Paschaeso-
rum prsescius, cum discipulis loquitur de his quae lemniis transit ad
alibi geruntur. Et bene paraturis Pascha ampho- novum, quod in suaercdemptionis
memoria in Ecclesiam frequentare desideral, ut pro
ram aquoeportans occurrit, ut ostendatur, quod
carneet sanguine agni, suaecarnis et sanguinis sa-
hujus Paschae mysterium pro ablutione mundi per cramentum in panis et vini figura substituat. Fran-
aquam baptismi sit celebrandum ubi veri Paschse et ul ostendat sui corporis fractionem
cultoribus typicus de limine fervor aufertur, et ad git porrigit,
tollenda peccala vivificifontis baptisma consecratur. non sine sua sponte futuram. Agit gratias de veteri-
bus terminatis, el novis incipiendis. Pane, etc Quia
Amphorasignificatperfectam mensuram expleti tem-
poris, quo dignum erathsec geri. Homo amphoram. panis corpus confirmat, vinura operatur sanguinem.
' VERS.21..— Verumtamen,etc-Sicut de passione
Sine nomine designatur, ut pauper et ignobilis sesti-
metur, qui a Doroinoeligitnr. Cujus sanctitas in hoc prsedixit, sicpraedixit et de proditore, ut videns se
apparet, quod in stralo ejus Dominus cum disci- latere non posse, pceniteal facti. Nec designat ex
pulis , cum sublimium virtutum delectalione re- nomine, ne manifeste correctus impudentior fiat.
quiescit. Sequimini. Consulte praetermitlunlur no- Mittit ergo culpam in numero, ut conscius poeniten-
mina, vel bajuli nquae,vel Domini domus, ut omnibus C tiam agat proedixit el pcenam , ut quem pudornon
votenlibus imbui sacramentis Christi (quod est Pa- convicerat, denuntiata supplicia coerceant. Manus
scha celebrare) Chrislum suoementis hospitio susci- tradentisme. Exemplo JudaeFilium hominis tradit,
pere quserentibus, facultas danda signetur. qui illud inviolabile Dominici corporis sacramentum
VERS.12. — Cwnaculummagnum. Spiritualis est violare praesumit. Vendit, qui ejus tiraore et amore
lex, quae de angustiis terrae egrediens in sublimi neglecto caduca amare convincitur et criminosa
loco recipit Salvatorem. Qui in littera remanet, inti- VERS.24. — Facta est, etc (BEDA.)Causa con-
mis Pascha facit, sed qui aquse bajulum, id est, tentionis nobis
incognita, sed non est incredi-
gralise prseconem in domum Ecclesiae sequitur, bile, elc, usque ad quid spiritualis magister jusserit
transcendensUtterae superficiem, in mentis solio re- videamus.
fectionem parat Christo, dum cuncta vel Paschse
(AHBR.) Caveamus ergo irapendio, etc, usque ad
sacramenta, vel caetera legis decrela de eo intelligit ut non de praelalionejactantia sit, sed de humilitate
scripta.
VERS.15. — Desiderio desideravi, etc Desiderat contentio.
— Dixit autem eis. Piusmagister non
primo typicum Pascha manducare, et sic passionis' Ti VERS.25.
suoemysteria mundo declarare, ut et antiqui Paschae, initae contentionis arguit, sed formam humilitatis
probator exsistat, el boc ad suae dispensalionis figu- quam sequantur, describit; quasi dical: Vos more
ram perlinuisse demonstrans, jam adveniente veri- saecularium per proelationem pervenire vullis ad
tate umbra cessare debeat. In cujus rei ftgura defecitt regni possessionem, sed ad summam virtutum non
comederunt filii Israel de , potenlia venitur, sed humilitate. Necesse est autem
man^t, postquam frugibus
terrse, nec usi sunt ultra cibo illo. utcorrectionem subditus et matrem pietas, et palrem
VERS.16. — Non manducabo. Non ultra Mosai-. exhibeat disciplina , aut ne districtio rigida, aut
cum Pascha celebrabo, donec in Ecctesia quod estt pietas sit remissa.
regnura Dei spiritualiter intellectum complealur. Ini VERS.27. — Nam quis, etc. Ad verba exhorta-
hoc regno usque hodie manducat Christus, cum eai tionis explendae exemplum de se exponit. Hinc
quaeMoysesrudi populo carnaliter observanda prae- Joannes scribit (Joan. xm): Si ego lavi pedes vestros
cepit, in membris suis spiritualiter exercet. Dominus et magister, etc Possunt et in verbo mi-
VERS.17. — Ei acceptocalice. Hic calix ad vetUs i nistrandi omnia quaeDominus in carne gessit, non
Pascha, cui finem imponebat, pertinet. Quo acceplo} tantum prsedicando vel miraculis admovendo, sed
 339 WALAFRIDl STRABIFULD. MOlV.OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 340
etiam animara.quaui pro nobis accepit, ponendo, ul A pori regulam decernit, permittens necessaria
viclui,
, efnos pro invicem ponere aaimas discamus. donec sopita persecutorum insania tempus evange-
VERS.28. — Permansisti» mecum. lnfirmitas roea lizandi redeat.
non conturbavit vos, sed in bono coepto perseve- VERSJ36. — Sed nunc, etc In hoc aobis quoque
rastis. Sicutergamihiperseveranti usque admortem dalur exempltim, ut nonnunquam causa instante,
dedit Pater nomen qmd eet saper omnenomen (Phil. qusedamde nostri propositi rigore sine culpa possi-
iii) : sic etego perseverantes vos mecura ducam ad mus inlermitlere. Verbi gralia : si per inhospitales
seternum regnum. InleHigendofli est Judara jam re- regibnes iteragimus, plura viatici cansa licet porlare
cessisse, et mullos alios jam retro abisse, auditis quara domi habeamus. Et qui non habet. Gladium
verbis incomprehensibilis sacramenti quando haec vel habitum sumere, vel non habitum jubet emere,
ldquebatur Dominus. ut sciant legenles non facultatera resistendi deesse
VERS.30. — Et sedeatis super thronos. Hsec mu- discipulis, sed amorem magistro potius inesse pa-
talio dextrsr-Excelsi, ut qui humiles nunc gaudent tiendi, ubi etsi nulla alia causa esset evaginandi
ministrare conservis, tunc sublimes super mensam gladium, suflicere potest illa ut, ampuiata servi auri-
Domini perpetuis dapibus alantur, et qui in tenta- . cula, taclu Dominisanarelur. In quo admoneraur,
lionibus injuste judicati cum Domino perroanent, "*ne iram percussi sustineamus, sed fidem resurgen-
itlic cum eo super tenlatbres suos justi judices va- tes suscipiamus.
niant. Quanto enim hic despectiores, tanto Ulic VERS.38. — Ecce gladii duo. Duo gladii promun-
majori culmine pptestatis excrescent, Judicantes tur, unus Novi, alter Vcteris Tesfamenti, quibus
duodecim. Per duodecim,. non duodecim personae, adversus diaboli munimur ipsidias. Et dicitur : Sa-
sed multiludo judicanlium significatur, propterduas tis est. Duo gladii suiliciunt ad testimonium sponle
partes septenarii, quo universitas^significatur, id passi Salvatoris. Unus qui et apostolis audaciam
est tria et quatuor per quas duodecim mullipli- certandi pro Dominoet evulsa ictu ensis auricula
carilur. Domino etiam morituro pietatem virlutemque me-
VERS31. — Ait autem Dominus. Ne glorientur dicandi inesse doceret. Alter qui nequaquam exeni-
duodecim quod soli de tot millibus cum Domino in ptus vagina, ostenderet eos non toturo quodpotuere,
tentationibns permansisse dicerentur, admonet eos pro ejus defensione facere permissos.
eadera procella potuisse conteri, nisi divina gratia VERS.39. — Et egressus. Tradendus a discipulo
fuissent protecti. Cum vero Satanas expetit lenlare, Dominus consuetum locum adit, ubi facile posset
et velut qui tritieHin purgat ventilando concutere, inveniri, ne morlem putarelur timuisse. Et bene
docetur nullus a diabolo, nisi Deo permittente ten- ** discipulos sanguinis et corporis sui mysteriis imbu-
tari. Ecce Satanat, etc Salanas bonos ad cribran- tos, in montem Oliveti educit ut omnes in morle
dum petit, cum-ad eornro afflictionem aestibus an- tpsius baptizatos designaret, aliissimo sancti Spiri-
helat malitite. QUoeniro invidens eorum tenlatio- tus charismale confirmandos.
nem appetit, eo iltorura quasi probationem depre- VERS.40. — Orale. Impossibile est hominem non,
cans pelit. tentari, nec ait, ut non tentemini, sed, ne inirett'«i»
VERS.32. —-Ego autem rqgavi. Non.ut tenteris, teniationem. Orate, id esl, ne tentalio vos superet,.
sed ne deficial fides tua, ut post lapsura negationisi et intra casses suos teneat.
ad pristinum slatum poenitendoresurgas. Ulile est VERS.41. — Et ipse, etc Dato aposlolis prae-
enim sanctis et tentalionibus exarainari, ut vel loiir cepto orandi, et ipse avulsus est ab eis. Solus orat
tati quam fortes fuerint appareat, vel cognita per pro oranibus qui solus pro omnibus passurus eral, in-
lentationeni sua infirmitate fortiores, fieri discant, nuens orationem suam, lanium quantum et passio-
et sic cura probati fuerint accipiant coronam vitae. nem a nostra distare. Jaclus esl lapidis, elc, In hoc
VERS.33. — Qui dixit ei, etc Quia Dominusdixe- myslice innuit, ut in idipsum diriganl lapidem,. id est.
rat se pro Petro orasse, conscitis ille praesentis affe- I^usque ad ipsuro perducant intenlionem legis, quae
ctus et ferventis fidei, sed nescius casus fuluri, non scripta erat lapide : usque ad illum enira potest per-
credit se ab eo posse deficere. Sed ille qui novit venire iUelapis, quoniam ^nis legis est Christus omni'
quid sit in homine, ne quis de suo statu incaute credenti ad juslitiam (Rom. x).
confidat, vel tle casu incautius diffidat, sicut Deus VERS.42. — Orabal dicens. Orat non tam timore
modum, tempus, numerum negalionis ejus prsedicit, patiendi, quam misericordia prioris popull, ne ab
et sicut misericors auxiliura suae defensionis pro- illo bibat calicem propinatum. Unde.et signanter di-
mittit. cit: Istum, id est, populi Judseorum qui non habent
VERS.35. — Quando misi vos. Non eadem regula excusalionem ignorantiae in meam mortem, quia
vivendi persecutionis tempore qua pacis discipulos qtiotidie annuntior illis in lege el prophetis. Si ergo.
itiformat. Missis siquidem discipulisadprsedicandum, fieri potest, ut sirie iriteritu Judaeoruni credat mul-
ne quid toUerent in via; praecepit; ordinans scilicet, titudo gentium, recuso passionem. Si vero illi excae-
ut qui Evangelium nuntiat, de Evangelio vivat. In- candi sunt, ut alii videant, non mea, sed tua fiat
stante veromorljs articulo, et tota illa gente pasto- voluntas.
rMfskBul et gregeni persequente, congruam tem- Pater, si vh, elc. (AHBR.)Pro me doluil cum pra
541 GLOSSA ORDINARIA. — EYANG. LUC. ^42
se nihil habuit quod doleret. Suscepit enim tristi- j(i esse reos, quorum consiBocuncta gerebantur, dicit
Cam meain ut mihi largiretur suam laelitiam. Confi- eos venisse ad comprehendendum Salvatorem qui
denter ergo tristitiam nomino. qui crucem prsedico. susejussionis potestate venerunt. Quasi ad talronem,
Verumiamen, etc Appropinquans Dominuspas'- etc. Slulluni' est cum gtadiis et fustibus quserere, qui
sioHi/infirnianlium vocem et timorem ut abstra- ultro se eorum offert manibus, et in nocte qtiasi la-
heret, in se suscepil : et rursus per obedienftara titantem et vestros ocutos declinantem iiivestigare
fortiludinem meniis ostendil, ut curh nobis immi- peTproditorem, qui quotidie in teraplo* docet. Sed
net quod fieri nolumus, sic per irifirmitatem petamus ideo adversum me iri tenebris congregamini, quia
ne fiat, ut tameh per fortitudinem parati simus ad potestas vestra qua coiitra lucem armamini, in tene-
implendum cOnditoris volUnlatein potius quam no- bris est.
stram. VERS.54. — Prineipis saeerdbtum. Caiphse, qui
VERS.44. — Et factui est sudor. Appropinquante pontificatum urtius anni pretiosibi emerataRomano
morte certamen mentis.nostrae in se expressit, qui principe : prius lamenad 1Annaro, ut Joannes ait: Se-
merito quamdam vim terrori patimur, cum post quebalur a longe. Merilo a longe qui in proximo
pusillum suraus inventuri quod in seternum duret. fuerat negalurus. STgrtificat Ecclesiartr imitaturam
Sanguinis decurrentis in terram. Per terram sanguine B Christi passionem longe differenter, quia' Ecclesia
irrigatam declaratur, quod effectum suse precisjara patitur pro se, Christus pro Ecclesia.
obtineret, ut fidem scilicet discipulorum quam ter- VEBS.55. — Ignt in medio. Ignis cupiditatis ita-
rena adhuc fragilitas arguebat, suo sanguine pur*> stinctu maligni spiritus accensus, in atrio Caiphae
garet, et quidquid illa scandali de morte ejus per- ad negandum et blasphemandum Deum linguas perfi-
tulisset, hoc totum ipse moriendo deleret, sed et to- dorum armabat. Quod1enim intus in domo principis
tum mundum peccalis mortuum ad vitam resus- sacerdolum maligna synodus gerebat, hoc ignis in-
citaret. ter frigora noctis foris accensus typice demonstra-
VEBS. 47. — Ut oscularetur. Suscipit Dominus bat. Hoc frigore ad horam torpens Petrus, quasi
osculum, non quod simulare nos doceat, sed ut nec prunis minislrorum catefieri cupiebat, quia tempo-
proditorem refugere videretur, et plus afBceret pro- ralis commodi solatium perfidorum societate quae-
ditopem, cui ainoris officiahon negaret. Undc dici- rebat. Sed hanc inffdelitatem Domino respiciente
tur : Cum his qui oderunt pacem eram pacificut reliquit et post resurreciionera in captura piscium,
(Psal. cxix). cum prunas positas, et piscem stiperpositum vidisset,
VERS.49. — tfomine) si percutimus in gtadio. _ cor suum prunis ampris inflamroavil.
Ordo : Cum interrogassenf dicentes : Domine, si>" VERS.56.—Ancilla quwdam. Cur prima ancilla
pereuiima* m gfadio , lunc respondit: Sinite usqae prodit, cum viri magis poterant cognoscere? Nisi ut
liuc. M est, non vos moveat quod futurum est. Per- iste sexus ostendatur in nece Domini peccasse, per
mittendi sunl hucusque progredi, ut me appreheri- passionem redempturus. Et ideo muHer prima resur-
dant, et impleantur quae de me scripta sunt. Sed rectionis mysteriuni accepit, et mandala custodit. ut
Inter moras verborum interrogantium et respondett- •yeterem praevaricationis errorem aboleret.
tis, Petrus, aviditate defensionis majore commotus, VERS.57. — At itte negavit. Non in monte, non in
pro Doroinopercussit. Sed non potrierunt siranl dici, . templo, non in domo sua Petrus negat, sed in prse-
qTKe'potuerunt simul fieri. Non ergo dicitur : Sinite tbrio Judaeorum, in dbmo principis sacerdotum ubi
usqtie huc, quasi Domino placUerit factuni Petri, fton est veritas, ubi Cliristus captus et ligatus. Quid
Cinriapurf Matthaesm'teptur diiisse : Converte gla- nisi erraret, qnem inlromisil pstiaria Judoeorumf
dium tmtm in lotum siium, quod post facturo appa- Eva roale iriduxit Adam, Petrura male introduxit
ret dixisseJesum. femiha.
VERS.50. — Semum, etc. Mystice : Servus est VERS.59, 60. — Hdmo, nescto quid dkis. Non so-
populus Judaeonim, principitus, scilicet indebite _. lumnegatCnrisfUni, qui dicit illum non esse Chri-
roancipalus, qui in pissione Domini dexteram aU-*. stiinl, sed etiam qiii cum sit, negat se esse Chri*
rem, id est, spiritualera intelligentiaih perdidit. $i- stianum, ef ita implefur quod dicit Dominus : Tu
nistra, id est, vilitate lilterae contetitus, non Petro me negabis. Gatliwus est. Hierosolymitaeet Galilsei
tollente, sed divino judicio ablatara pandente. Quse aeque sunt Hebraeiet unius Unguse, sed unaqusequa
aurisinhi&qui credere maluerunt, pietate Domini provincia habet suas proprietates, vernaculum lo-
reslituilur. quendi sonum mutare non potest- Et continuo. Post
YERS.$%. —. Venerattt ad se, etc'.. Jjuxta alios tertiam negationem sequitur galli cantus. Sacra-
evangelislas non venerant ad Jesum principes sacer^ menta rerum per slatura temporum designantur.
doluru et magislratus, sed in alrio Caiphse exspecta- Media nocle negatj gaJH cantu pcenitet. Post resur-
verant. Sed quia ilji de nece Domini ita agebant, ut rectionera sub Juce-quemter negaverat, ter se amare
quasi innoxii viderentur, cum per discipuluui tradi- professus est, quia qui in.tenebris oblivionis erravit
tus, a tribuno et turbis coniprehensus, a praeside speratae jam lucis remeraoralione correxit et ejus-
dauinatus, a Roinanis crucifixus, a populis etiam dem verse lucis prsesentia plene quidq.ue pulaverat
Barabbas esl electus, volens evangelisla eos maxime , erexit. '.
 343 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PAftS I. — THEOLOGICA. 344
VERS.61. — Et convmut Dominus. Intuitu pro-. A fuerint, scilicet quod attributa reddi probiberet, et
vocavit ad lacrymas, quasi in mentem ei reducens se Christum diceret, Pilatus potuit audire quod de
quoties negaverat, quod ei prsedixerat, nec potuit tributis dixerat: Reddite qum sunt Cmtarit Cmtari,
in tenehris remanere quem iux mundi respexit. et inde hoc quasi apertum mendacium nihilipendens,
VERS.62. — Et egressusforas. Ab impiorum con- solum quse nesciebat quaesivit
cilio seclusus culpam Iavat, quae non intus ob hoc Tu dkit. Eodem verbo quo principibus sacer-
permissus est hsesitare u( in Ecclesiaeprincipe con- dotum, respondet et prsesidi, ut propria senten-
deretnr remedium pcenitentiae, et nemo auderet de tia ambo condemnentur.
sua virtute confidere. VERS.4. — Nihil invenio. Pridie quam pateretur
. VEBS.63. —llludebanl, etc. Impleta est prophe- Dominus, ait discipulis: Venit princept mundi hujut,
tia : In virga percutktur maxiUa judkit Itrael. Et et non habet in me quidquam (Lue. xx). Sed quia
item : Dedi maxillam meam alapis. Sed qui tunc cse- princeps, id est Pilatus, eum absolvit, in quo nihU
debatur colaphis Judaeorum, nunc caeditur blasphe- damnationis invenit, vide quid agant Judaei qui non
miis falsorura Christianorum. Velaverunt faciem, non aequitatis amore verum investigant, sed invidiaesti-
ut eorum scetera non videret, sed ut a se (sicut quon- naulojustum damnare laborant.
dam Moysi fecerunt) gratiam cognilionis ejus abs- B VERS.5. — Commovetpopulum. Non illum, sed se
condant: Si enim crederent Moysi, crederent el Do- accusant. Docuisse enim populum, et apristina eor-
mino (Joan. vm). Hocvelamen usque hodie manet poris ignavia docendo commovisse, talique actu a
super corda eorum, sed credentibus est ablatum : Galilseausque ad Judaeam, id est totam promissto-
cum iUo moriente velum templi scissum est. nis terram, a fine usque ad finem pertransisse, non
VERS.64. — Prophetiza. Contumelia in eum qui criminis, sed judicium est virtutis. Denique Pilatus
,ie prophetara dicebat. Sed et haeretici et Judsei, nec interrogandum Salvatorem de hoc ratus, sed
qni usque hodie Christum negant, et niali Christiani magis nacla. occasione, liberum ab eo judicando cu-
qtiireprobis actibus exacerbant, dum suas cogita- pit reddere.
tiones et opera tenebrarnra ab Ulovideri non putant, VERS.7. — Et ut cognovit.Ne contra insontem, et
quasi illudentes aiunt: Prophetiza: Quis ett qui te quem traditum per invidiam noverat, senlentiam
percutsit? dare cogeretur, Herodi mittit audiendttm, ut a suo
VERS.66. — Si tu es Chrittus. Non veritatem tetrarcha vel absolveretur vel damnaretur, sed ne
desiderant, sed calumniam parant. Intelligebant qua Judseis excusatio remaneret, Herodes quoque
Christum purum hominem de David nasciturum. qui natu et religione Judaens erat, quid de Christo
Secundum hoc ergo quaernnt, ut si diceret, Ego **senserit, ostendere permissus est, ut utraque regio,
sum Christus, calumniarentur quod sibi arrogaret et Judsea in qua Christus natus, et Galilaea in qua
regiam potestatem. nutritus erat, in ejus necem conspirasse monstrentur.
VERS.67.— Si wbit dixero. Ssepe dixerat se esse At ipse nihilrespondil. Tacuit et nihil fecit, quiaet
Christum. Interrogaverat etiam eos quomodo dice- Herodis incredulitas non merebatur videre divina,
rentChristum filium David cum eum David Domi- et Dominus jactantiam declinabat. Significantur au-
mun vocet, nt per hoc ad credendum Deum provo- tem in Herode omnes impii, qui non credunt Iegi
' caret: sed illi nec dicenti credere, nec interroganti et prophetis, et in Evangelio Christi operavidere
respondere, nec eum qui innoxius erat dimittere vo- non possunt. Principibus ergo sacerdolum accu-
, lebant. santibus, apud Pilatum pauca, apud Herodem nulla
VERS.69. — Ex hoc autem erit. Qui seraen David respondet, ne crimen diluens dimissus a principe
calumniari quaerebant plus etiam audiunt, quod per crucis utilitatem differret.
contempiiim sit venturus ad gloriam, VERS.11. — Et illusit. Quod in alba veste sper-
VERS.70. — Vos dkitis. Ita temperat responsionem nitur et iUuditur, significat quod pro totius mundi
ut*et verum dicat, et sermo calumniaenon pateat. •jvpeccatis in carne casta immolatus agnus est passus
Maluit se Christum Filium Dei probare, quam dicere, et sepultus : quod hic alba, juxta alios Evangelistas
nt condemnandi causa toHeretur his qui fatentur purpurea vel coccinea veste illuditur, indutus, signat
quod objiciunt. geminum martyrii genus, quo in passionibus Eccle-
VERS.71. — Ipsi enim audivimus. Ubi dixit: Erit sia adornalur, ut sit candidus actione, rubicundus
Filius hominis sedensad dexleram virlutis Dei. Sua se sanguine. Ipse enim membrorum floscuUs vernans,
sententia damnant qui eum raorli tradunt quem in'pace lilia gignit, bello rosas. Et remitii ad Pila-
Oris et operis sui testimonio Deum esse cogno- tum. Ad Herodem mitlitur, adPilatum remittilur,
scunt. etsi uterque reumnon pronuntiat, alienaetamenini-
CAPUT XXIII. quitatis stimulis obsequitur.
VERS.1. —*Duxerunt illum. Tradidertint Roma- VERS.12. — Et facti sunt amiei. Nefandum fcedtis,
nae polestati.ut eomodoJttdaei ab ejus inlerfeclione quod Herodes et Pilatus in occidendo Christum
pepi-
alienos se esse ostenderent, in qtto non eorum in- gerunt, successores eorum hsereditario jure custo-
nocentia, sedJnsania monstratur. diunt, dum Judseiet gentiles, sicut genere et religione,
VBR».3. — Pilatut autem. etc. Cura duo objecta ita roente quoque dissidentes, in Christianis tameq
 345 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. 346
persjjquendis,et fide Chrisli perimenda consentiunt... A verlunt, ut quod criminando vel quasi ratiocinando
In typo Herodis et Pilali qui per Jesum amici factii nequiverant, jam postulando et vociferando et per-
sunt, Judseorumgentiumque figura servatur, ut per ficiendo perficiunt.
passionem Christi utriusque populi concordia factai VERS.25. — Dimisit autem, etc Auclor sedilio-
sit ventura, ita tamen ut Gentilis prius capiat re- nis ethomicidiorum Judseis dimittitur, id est dia-
gnura Dei, et ad Judaeura fidei suae devotionemi bolus, qui ob culpam a lucis patria depulsus, et in
transmittat, ut illi quoque gloria majestalis susecor- tenebrarum carcerem fuerat missus, et ideo pacem
pus vestiant Chrisli, quem antea despexerant. habere non possunt, quia pacis auctorem npn elege-
VERS.14. — Obtutistis. Quantum studiura dimit- runt.
tendi Jesum Pilatus habeat, altende. Primo illis VERS.26. — Apprehenderunt quemdam , etc.
accusanlibus dicit se nihil causae in eo invenisse, Priroo Dominus crucem portavit, sedposlea impo-
deinde lamen in incoepto persistentibus miltit ad sita est Simoni, quem exeuntes obviam habuerunt,
Herodem, ut exploret an iUe aliquid sceleris in ep et hoc congrue: Christus enim passus est pro nobis ut
invenire possit, an dimittendura decernat. Denique sequamini vestigiaejus (I Petr. n). Qui vero eum vult
Herodis agnita voluntale, nec inverito in Jesu faci- sequi, tollatcrucem suamet sequatur.Quia vero Simon
nore, plebis sententiaro quaerit, cui unum in Pascha B I non Israelita, sed Cyrenaeus erat, pei» euro Gentiles
oportetdimilti. Iterum etiara tertio volens dimiltere, designantur, prius peregrini et hospites testamen-
interrogat. Sed quanto curiosius dimittere quaerit, torum, sed nnnc in fide cives et domeslici Dei et
tanto criminosiores ad mortem ejus invenit. cohaeredes Christi, unde Simon obediens Cyrenese
VERS.15. — Sed neque Herodes. Ad exprobrandam hseres interpretatur. Sed Simon venit de villa, id
duriliam Judaeorum vel Gentilium fatelur Pilatus, est de pago, a quo pagani, qui a civitate Dei alieni
nec se, nec Herodem aliquid in occidendo Christo et urbanaesunt conversationis ignari. Sed Simon pago
illudendo invenisse, sed aliense crudelitatis clamori- egrediens crucem portat 'post Jesum, cum populi
bus obteroperasse. gentium paganis ritibus derelictis obedienter am-
VERS.16. — Emendatum ergo, etc. Pilatus absol- plectuntur vestigia Dominicaepassionis.
vit Jesum quem probat insontem, sed ut impleren- VERS.27. — Sequebatur, etc Sed non eadem
tur Scripturse, absolvit quidem judicio, quera ta- mente crucem sequitur : Mali sequuntur ut morien-
mwi crucifigit mysterio. tem laeti aspiciant. Mulieres, ut quem vivere desi-
VERS.18. — Tolle hunc, etc Quia pro Jesu latro- derabant, moriturum, morientein, et mortuum plo-
nem, pro Salvatore interfectorem, pro datore vitae „ rarent. Nec ideo inducitur solus mulierum planctus,
ademptorem elegerunt, merito salutem perdiderunt ^ quando et mulii viri dolerent, sed quia femineus
etvitam, et latrociniis et seditionibus in tantum sexus quasi contemptibilior, liberius poterat prsesen-
»e subdiderunt, ut et patriam regnumque quod tibus principibus sacerdotum, quod conlra eos sen-
Christoprsetulerant, perderent, et haclenus liber- serit ostentare. Quia vero novit Dominus qui sunt
talem animae vel corporis quam vendiderant, non ejus (II Tim. n), praetermissa furenlis populi turba,
reciperent. Barabbam, etc Barabbas, qui filius raa- ad amantes et plangentes se feminas oculos et ora
gistri vel patris eorura interpretatur, ipse est Anli- convertit. Qumplangebant. Tristabantur de vita mor-
christus, quem illi Christo praeferent, quibus dicitur: tali, quae morte erat finienda, non de caecis qui me-
Vosex patre diabolo estis. Pilalus os malleatoris dicum occidebant.
interpretatur, diabolum significat, qui est malleus VERS.28.— Filim Hierusalem.Nota cum filios Hie-
universse materiae, per quem Deus vasa probare rusalem vocat, quod non solaequse cum eo venerant
permittit, et tandem conterit, cum in extrema a Galilaea, sed etiam ejusdem urbis cives ei multse
damnatione confringit. mulieres adhaeserant. Nolite fiere. Ne lamentemini
VERS.21. — Crucifige,crucifige eum. Magna cru- me morilurum, cujus cito resurrectio mortem sol-
delitas: non solum occidere, sed crucifigere quae- l^vere potest, cujus mors inortem et ipsum mortis
^
•runt, ut manibus et pedibus ad Iignum confixis auctorem destruet. Vos potius vestramque proge-
producta morte necaretur, ne dolor citius finiretur, niem dignis lacrymarum fontibus abluite, ne cum
et ut in cruce diu videretur. perfidis damnemini in ultionem mese crucis.
VERS.22.—Corripiam, etc Hanc correptionem VERS.29. — Ecce venient dies. Dies Romanse ob-
deffdendo et flagetlandonefandorum desideriis ex- sidionis et captivitatis. Nalurale est imminente capti-
hibuit, ne usque ad crucifigendum ssevirent. Quod vitate, hostilique per agros urbesque clade fervente,
et verba Joannis evangelistse, ef ipsa columna te- cunctos qui evadere queant, alta quseque vel abdita
statur ad quam ligalus fuit Doraiuus, quaeusque ho- refugia quibus abscondantur, reqnirere.
die Dominicisanguinis cernentibus cerla signa de- VERS.30. — Cadke super nos. Potesl hoc ex su-
monstrat. Sed licet Pilatus hoc agat, insatiabilis ta- perfluo inlelligi de his qui utrolibet sexu seipsos ca-
men sacrilegorum furor non cessat, sed magis in- straverunt propter regnum coalorum.
stat quia accusationem, quam contra Dominum de- VERS.31. — Guia si in viridiligno. VirideUgnum
tulerant, sollicita Pilati interrogatione viderant eva- Chrislus et sui elecli, aridum impii et p.eccabu*es,
cuatani. Tandem impudici ad solas preces se con- unde ait: Si ergo ego qui peccatum non feci ,qui
 547 WALAFRIDl STRABI FfJt». MON;OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 548
lignum vitae ineriio appellatUsduodenos fructus gra- A erant Judaei, a vino patriarcliarum degenerantes.
tiaeper singulos mensesaffero, sine igne passionis de Hoc aceto milites potant Dominum, quem illorunt
hoc mundo npn exeo, quae lormenla manent itlos suggestione morti tradunt.
VERS.38. — Erat autem, etc. HaeIres linguaeprae
qui fructibus sunt vacui, insuper et lignum vilae
flammisdare non liment?Et si nuneest tempus, ut caeleriseminebant. Hebraea, propter Judseosin lege
incipialjudicium de domo Dei, et omnes qui volunt gloriantes : Grseca propter Genlilium sapientiam :
pie vivereChristo persecutionem patiuntur, qui finis Latina propter Romanos imperanles. Ergo velint
eorum qui noh creduntAEvangetio? (/ Petr. rv; nolint Judsei, omne regnum mundi, omnis mundana
I Tim. III). sapienlia, omnia divina legis sacraraenta testantur,
VEBS.32. — Ducebantur autem. Impletur quod quod Jesns est imperator credentium et confilen-
dicttim est: Ei cum iniquh deputatus est (Isa. Lni). tium. Hie est rex Judmorum. Titulus qui Christum
In morte depulatur cum iniquis, ut in resnrrectione regem lestatur, non infra, sed supra crucem poni-
vivificet iniquos qui propter homines homo factus, tur, quia licet in croce hominis infirmilale dolebat,
hominibus dedit potestatem fllios Dei fieri. super crucem tamen regis majestate fulgehat, et ideo
VERS.33. — Calvarimlocum. Exlra porlam Hieru- immolato litulus est supra posilus, ut cunctis legere,
salem erant Ibca in quibus truncabantur capita » id est, credere voientibus pateat, quia per crucem
damnatorum, et dicebantur loca Carvarise, id est non perdidit, sed corroboravitimperium.
decollatorum. Ibi crucifigitur, ut, ibi erat area dam- VEBS.40. — Increpabat eum. Ipsa increpalio fu-
natorum, erigantur vexilla raarlyrii. Et lalrq- turum crucis scaiidalumetiam circa credenles reve-
nes, etc Exsecrabilis in facto iniquitas Judaeorum, lal, quorumaliia dextris, alii a sinistris.
quae quasi lalronem cruciftgit oranium Redempto- VERS.42. — Domine,mementomei. Magna gralia
rein, bonus tameii in raysterio lalro, qui insidialus in Uoclatrone eminet. NuUummembrum a supplicio
esl diabolo, ut va&i ejus auferret. Per illum qui a liberum habet, praeter cor et linguam, totum quod
dextris significatur mortificatio carnis pro ccelesti liberum habet, offert. Corde credil, ore confltelur.
gloria, per illuni qui a sinistris mortificatio carriis Fidero habuit qUi regnatirrura credidit quem secuin
pro aliqua mundi causa. morientem vidit. Spem habuit, qui aditumpostulavit.
VEBS.34. — Jesus autem, etc Quia Lueas Chrlsti Charitatem firmiter tenuit, qui Iaironem et de sua
sacerdotium scrittere disposuit, recte Dominus apud iniquitate arguit, et vilam qttai» cognoverat ei prse-
Dettm pro persecutoribus jure sacerdotis intercedit, dicavit. Magna virtus, confltetur quem videl humaiia
el lalroni confitenti paradisura pandit, nec frustra a infirmitate morientem , quem negabant aposloli,
B
orat, sed pro eis qui post passionem ejus credide- quem viderant miracula divina virtute iacieiitein.
runt, impetrat. Non proeis orat, qui perinvidiam VERS.43. — Amen dico tibi. Pulcherrimum affe-
et superbiam Filium Dei intellexertint, negant et ctandseconversionisexemplum, quod tara cito lairotii
crucifiginit, sed' pro eis qui 'zfelnmDci hataUes, sed venia ralaxalur, et uberior gi^tia quam precatio.
nen secundum scienliam , nescierunt quid fecerunt. 'Semper eniin Domians>phis iribuit quatu rogatur;
Dividentes. De his Joannes latius. Quadripartita Ulerogabat: Mementomei, etc. Dominusait: Uodie
vestis significat Ecclesiam totd orbe, quoequatuor mecumeris, etc Cito ignoscit Doroinus, quiaiUe
parlibus constat, diffusam, oranibus partibus 'sequa- Cito converlitur.
liter, idest, concorditer distributam. Tunica sortita, VERS 144. — Et tenebrm, etc Sot retraxit radios
omnium parlium significat unitatem, quaecharitalis ne aut pendentero videret Domiiium , aht ne irripii
vinculo conliiietur. Sortes. In sorte- Dei gratia com- blaspbemajnes: siia luce fruefientuit. Et nola quod
mendala est. Sic quippe in unOad oranes pervenit, sexta hor», id est. sole-recessuro a centro'mundl,
cum sors omnibus placuit, quia et Dei gratia iri crucifigitur; diluculo , id est orieiwe»sole, r*esttrgit,
unitate ad omnes pervenit, et cum sors miltitur, qriia mortuus est proptw peccata nqstrUf-etreturrexit
rion personaBcujusquam vefmeritis, sed occulto Del'fv propter justificationem nostram (Rom. xvni). Adara
judiciocreditur. peccante post meridiiemi idest inclinata' luceftdel;
VERS.35. — Alibr salvos fecit. Sua se-sententia fox Domini auditur, eodera igJtur temporis articnlo,
damnant, qui etiam uoientes quod alios salvos fece- quo tunc peccanti Adae obcfuserat, nunc latrohi
ril, confiterithr'.TJdler'atquideni'ses:ilvaire,sedquia poenUehtiDorainus paradisum reserat.
ipse Christus Dei electus, de cruce descendere rio- VKRS.48^ 46. — Vetum templi, ete. Hoe«xspi-
luit. Nam qui ideo venit, utpTonobi^crnciflgeretur, ralite Domirio gestum estj sed Lucas prseoocupat,
ideO, se de cruce salvare neglexit, quia cum cseterls volens miraculum solis conjungere miraeulo veH.
peccatoribus etfam cruciflxores' moriendb curavit Scindttur autem veluni, ttt arca testomenti eiomnia
salvare. sacramenta legis quse tegebahtur appareant, et ad
VERS.36. — titiidebant' autem ei, etc. Nota quod gentes transeant: Jbsepmis -snt1:Virtutes ange!ie8s
Judaei vocabulhra Christi et Filii Dei auctoritate praesidesquondam templi tunc pariter conclamasse:
Scripluroe sibi tradittim irrldent. Milites vero Scrb- - Fugiamus ab his sedibus. Pater, etc Patrem invo-
ptararum^inscii ndn Christo Dei electo, 9ed regi Ju- cans, se Filium Dei-declarat. Spiritum commendans,
'TOorumi:ttisultkiit. £k mtum offerentes. Aceltmi non defecftin»virlttUs', sed: coflfidenitem ejusdeta
 »9 GLOSSA ORDINARIAS. — EVANG. LD€. 350
cum parte potestatis insinuat. Amat enim dare glo-- A, mttlo, anima cum Domino post opera manet in
riam Patri, in quo nos informat, ut gloriam demusi quiete, donec in octava resurgant corpora.
Creatori. VERS.55. — Mulieres. Aliis notis Jesu postdepo-
VEKS.47. — Videns autem centurio. Videns quodl situm corpus recedentibus, solae mulieres , quae
ita haberet potestatem mittendi spiritum, quod noni arctius amabant, officium funeris inspiciebant, ut
habet nisi conditor animarum, ipse qui crucifixeratt congruo tempore. munus devolionis suae offerrent,
in ipso passioms scandalo, confitetur Dei FiJium,, exspectantes quod Jesus promiserat, et ideo primas
quemJudaei post tot miracula credere rennerunt.- viderunt.
Unde per centurionem fides Ecclesiaedesignatur, I VERS.56. — Et reverlentes. Inspecta Domini se-
quae, velo mysteriorura ccelestium per mortem Do- pultura revertentes parant aromata et unguenla, qui
mini reserato, moxjustum et Dei Filium tacentes lecta, audita, recordala, passione Domini, ad opera
Synagoga confirmat. virtutum quibus Christus delectetur se convertunt,
VERS.48. — Percutkntes pectora. Quod percu-• et sabbato silent. Post sabbatum cura muncribus
liunt peclora in signum poenitentiaeet luctus dnpli-• venturi ad Dominum, cum finita praesentis vitae pa-
citer potest intelligi. Sive enim cujus vitam dilexe- rasceve in beata quiete gaudentes exspectant tempus
rant, injuste occisum dolebant : sive cujus mortemi 51 resurrectionis, quo Chrislooccurruntcum redolen-
se impetrasse meminerant, hunc in morte ampliusi tibus aciionum aroraatibus. Et sabbato, etc Man-
glorificatum tremebant. Sed quaecunquecausa pecai datum erat, ut sabbati silentium a vespera usque ad
tus tundere coegerit, videamus distantiani genlis eti vesperam servaretur. Ideo mulieres sepulto Domino,
gentis. GentUes, moriente Domino Deum timentesy, quandiu Iicebat operari, in unguenlis praeparandis
apertoe coufessionis voce glorificant :•Judsei percu- occupantur parasceve usque ad solis occasum, et
tientes solum pectora, silenles domum redeunt. transacto sabbato occidente sole, ut mane venienles
VEBS.50. — Nomine Joteph. Joseph per nobilita- ungerent eum, quia vespere sabbali, praeoccupante
tem potentiae ssecularis corpus accipere,.per justi- jam noclis articulo, monuraenturo adire non po-
tiam meritorum dignus est sepelire. terant.
VERS.52, — Hic accessit, etc Non apostoli, sed> CAPUT XXIV.
Joseph jusluset constans, el Nicodemus, inquo non VEHS.t. — Una autem sabbati, etc Una sabbati
erat dolus, sepeliunt. Talis est etiara sepultura idem est quod prima sabbali, idest, una diesa die
Christi, quas fraudem iniquiiatcmque non habet, in, sabbati vel sabbatorum, quae nunc Dominica dicilur.
quo obstruitur tergiversatio Judaeorum. Nam si Quod valdfemane mulieres ad roonumentum vene-
apostoli sepelissent, dicerent non Sepultum queitt ^** runt, magnus fprvor eharitatis quaerendi et inve-
dixerunt raptum. niendi Domimimostenditur.
VEBS.53. — Syndone. Ex simplici sepullura Do- Mystice : Exemplum datur,ut,illuminata fide, de-
mini ambitio divitum eondemnatur, qui nec mor- cussisque vitiorum tenebris, ad sacrura corpus Do-
tui carere possunt divitiis. mini accedamus. Nam sepulcrum figura est altaris,
Mystice: In syndone raunda Jesum involvit, qui in quo ceiebratur mysterium corporis et sanguiois
pura mente eum snscipit. Hinc etiam mos Ecclesiae Domini. Aromata quae deferunt odorem virtutum,
habet, ut sacrifrcium altaris non serico, non panno et sua,vitatemorationum, cum quibus allari propin-
tincto, sed puro lineo celebrelur. quare debemus, significat.
Et posuiteum. Bene ergo Christus in monumentoi VERS.2. — Lapidem revolutum. Revolutio lapidis;
jnsti conditur, ut habeat Filius hominis ubi reclinet» significat reserationem sacramentorum Christi, quae
eaput, et justitise habitatione quiescat. Rene novo, velo litteroe tegebantur. Lex in lapide scripta est,,
ul in novitate vilae qui Christum suscipit ambulet. cujus ablato tegmine Domini corpus mortuum non
Non sepelit Christum , nisi qui credil in Christum. irivenitur, sed vivum evaiigelizalur : quia etsi cogno-
In monumentoexciso. Solus Dominristumulo in- _ vimus Chrislum secundum carnem, sed jam non no*
cluditur, ut sepultura inius et resurrectio a no- ^vimus (II Cor. v). Polnit autem clauso exire sepul-
strae fragilitate naturae dissimilis monstretur. Se- cro, qui clauso exivit utero.
pultus est, sed quandiu voluit: resurrexit, sed' VfittS;4. — Menle consternatw. Menlff conster-
quando voluit. Tn quo nondum. Si in monumento nantur, quia et lapidem imraensae magnitudinis re-
ubi alius positus fuisset , poneretur, altus resur- volulum stupebant, et corpus tam, venerabtfe non
rexisse fingeretur. In petra exciso, ne si ex multis invenlum dolebant. Sicut tentato in solitudine Do-
lapidibus aedificaturoesset', fossis tumuli ftindamen- miho, expleta victoria! angeli ministrabant ei, ita
tis, furto ablatus dicerettm modo post devictam mortem venerunt angeli, qui
VERS.54. —Et dies erat, etc. Sexta die factus non solum verbo, sed etiam fulgenti habitu glorianv
Itomo, sabbato quievit Deus. Sexta ergo cruciflxus annuntiant triumphantis. Et sicut corpori in septtl-
prseparationis implet arcanum. Sabbato sepulcrp cro astiterunt, sic etiam corpori consecrato in altari
quiescens, resurrectionis exspectat eventum. Sic quotidie assislunt.
m>sin sexta mundi aetatedebemus pali pro Dotnino.. VERS.5. — Declinarent vultum. Nota quod nec
lii fleptimr, id est, quando morimur, corpus in tiw sanctae mulieres in terram. cecidisse^. nee aliqui*
 551 WALAFRIDI STRABI FTJLD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 352
sanctorum in resurreetione Domini prostratns in A VERS.18,19,20. —^Peregrinuses, etc. Quibus,ctc.
terram adorare legitur; unde mos coepil in Eccle- Peregrinum putant, quero non agnoscunt. Et vere
sia paschali tempore non flecti genua in oratione, peregrinus erat eis, a quorum fragilitate per glo-
sed vultu in terram declinato orare. riam resurreclionis jam longe stabat, a quoram
VERS.6. — Recordamini. Die tertia, sicut ex hoc fide resurreclionis nescia extraneus manebat. Vir
Joco habemus, Inler discipulos etiam feminis quse propheta, elc. Et quomodo tradiderunt, etc Pronhe-
eum sequebantur, Dominus resurrecturum se prse- tam et magnum fatentur, FUium Dei tacent, vel
dixit. Parasceve hora nona exspiravit, mane prima quia nondum perfecte credunt, vel si credunt timent
sabbati resurrexit. Merito autem una die et duabus tradi in manus Judaeorum, nescientes cum quo lo-
noctibus in sepulcro jacuit, quia lucem suae siroplse quuntur.
morlis (quse tantum in carne erat) tenebris duplae VERS.21. — Nos autem ,*etc. [Quodammodo red-
noslroemortis quse in corpore erat et anima, appo- arguunt seipsos, quod in illum redemptionem spera-
suit, et ulramque nostram curavit. Si enim utramque verint, quem mortuum viderant, nec resurreclurum
suscepisset, nos a neutra liberasset. credebant, et maxime dolent eum sine culpa occi-
VERS.8. — Et recordatw sunt. Sicut mulieres in sum, quem innocentem noverant, et ex hoc tristes
monumento Domini stantes, recordantiir verborum B incedebant.
quse de sua dispensalione prsefatus erat, sic nos in- VERS.22. — Terruerunt nos, etc ;Merito dicun-
ter Dominicse passionis mysteria celebranda, non tur teruisse eos quibus de non invento corpore plus
solum passioqis, sed et resurrectionis debemus re- moestitiam addiderunt, quam de nuntiata resurre-
cordari. ctione gaudium quo recrearentur, afferunt.
• VEBS.24. —•Abierunt
VERS.9. —Nuntiaverunt. Sicnt in principio mu- quidam, elc Cum supra
lier auctor culpaeviro fuit, vir exsecutor foit erroris, dixerit Petrum cucurrisse ad monumentum, et modo
ita nunc quae mortem prior gustaverat, resurreclio- dicat Cleophas : Quidam ex nostris abitrunt. ad mo-
nem vidit, et ne perpetui reatus opprobrium apud numentum, etc, Intelligendum est, quod duo simul
viros suslineret, quaeculpam virp transfuderat, trans- ierunt. Sed Petrum solum primo commemoravit,
fudit et gratiam. Et quia constantiara proedicandi quia primitus illi nunliavit Maria.
non habet inferior sexus ad exsequendum infirmior, VERS.25. — 0 stulti et tardi corde. Hic gemina
mandatur viris officittmevangelizandi. humiliandi necesitas incumbit, qui nec in Scripturis
VERS.ii. — Et non crediderunt. Quod discipuli quantum oportet edocti, nec ad implenda quae
tarde credunt, non tam illorura infirmitas quam npvimus quantum decet, sumus intenti. Nam si
nostra futura firmitas fuit, nam illis dnbitantibns. G Moyses et prophetse de Christo locuti sunt, et eum
resurreclio multis argumentis monstratur, quaedum per passionem et gloriam intratnrum praedixerant,
legeriles agnoscimus, quid aliud quam de eorum du- quomodo gloriatur se esse Christianum, qui neque
bilatione solidamur? in Scripturis qualiter ad Christum pertinent investi-
VERS.12. — Petrus autem surgens. Joannes com- gat, neque ad gloriam quam cum Christo habere
memorat, quod el ipse et Petrus simul cucurrerunt, cupit, per passipnes attingere desiderat?
et qnod Petro intus introeunte in monumentum , et . VERS.28,29. —Et ipse, etc. Mane nobiscum,etc,
vidente Iinteamina et sudarium, ipse Joannes ,incti- Talem se exhibuit in corpore, qualis apud illos erat
nans se, vidit linteamina, nec introivit. Sed intel- in mente. Probandi erant, si hunc quem nondum
ligendum est Petrum primo procumbentem vidisse ut Deum diligebant, saltem ut peregrinum dilige-
quod Lucas commeraorat, Joannes tacet: post vero rent. Sed quia extranei a claritate esse non possunt,
ingressura, ut diligentius inleriora dignosceret, in- cum quibus veritas gradiebatur, ad hospitium vo-
gressura taraen anlequam Joannes intraret. cant, imo cogunt. Quo exemplo colligitur, qnia pe-
VERS.13. — Nomine Emtnaus. Emmaus ipsa est regrini nou solum ad hospilium sunt vocandi, sed
metropolis civitas insignis Palseslinae, quae post ex- etiam trahendi.
pugiialionero Judaeae sub Marco Aurelio Antonio " VERS.50. — Fregit, etc Quem in expositione
principe restaurata, cum statu mutavit et nomen. Scripturse non cognoverunt, in fractione panis no-
VERS.15,16. — Dum fabularehtur. Loquentes de verunt, quia non auditores legis, sed faclores justi-
se Dominus appropinquans comitatur, ut et fidem ficabuntur, et veritas melius operando quam au-
resurrectionis eorum mentibus incendat, et quod se diendo inlelUgitur.
promiserat facturum, impleat : Ubi sunt duo vei VERS.31. — Aperti tunt, etc. Subtrahitur carna-
tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio libus oculis species inflrmitatis, ut mentibus inci-
eorum(Matth. xxvm). Appropinquant, etc. Oculi, etc. pial apparere gloria resurrectionis.
Apparuit quidem in speciepropria, sed speciem quam VERS.32. — Et dixerunt, etc. Mystice : Ideo in
recognoscerent, non ostendit. Sicul et ipsi et intus Christo illis ostensa est alia efligies, ne eum nisi
amabanl, et tamen dubitabant, sic ipse foris et prse- in fraclipne panis cognoscerent, ut omnes intelli-
sens adest, el quis sit, non oslendit. De se ergo lo- gant se Christum non agnoscere, nisi fiant partici-
quentibus prscseriiiaraexhibet, sed de se dubitanlibus pes corporis cjus, id est Ecclesise , cujus unitatem
speciem cognitionis aufert. commendat Aposlolus in sacramenlo panis, dieens;
 S53 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. LUC. ZH
Unus pams, unum corput multi tumut (1 Cor. x). A cicatrices et tunc servavit, et m judicio servaturus
Cum ergo panem benedictura porrigit, aperiuntur est. Primo ad fldem resurrectionis astruendam :
oculi ut eum cognoscanl, et reniovetur impedimen- deinde ut Patri pro nobis supplicans, quale genus
tum quod a Salana in oculis erat, ne agnosceretur morlis pro homine pertulerit semper ostendat: ler-
Jesus. Et hoc impediroentum permittit inesse Do-> tio, ut sua morte redemptis quam misericorditer
minus donec ad sacramenlum panis veniatur. SedI sint adjuti, propositis ejusdem mortis insinuat indi-
participata unitate corporis, aufertur impedimen- ciis. Sed postremo, ut in judicio quam jusle da-
tum inimici, ut possit Christus agnosci. mnentur impii denunliet, ostensa quara ab illis
Ardent. (GREG.)Exaudito sermone, cor prius tor- accepit cicatrice. Non ergo ex.impotentia citrandi
pore incredulitatis et timoris frigidum igne sanctii cicatrices servavit, sed ut perpeluum victoriae suse
Spirilus est accensum, ut jam superno desiderioi circumferat triumphum.
ardeat, et ad credendam veritatem se extendat. i VERS.41.— Habetis hic aliquid. Ad insinuandam
Quot prseceptis instruitur horao, quasi tot facibusi verilatem resurrectionis, non solum tangi, sed con-
inflammatur. ivesci voluit, non quod vel ipse vel nos post resur-
VERS.34. — Surrexit Dominus. Jam lama eratt rectionem cibo debeamus indigere, sed ,ut corpus,
quod resurrexerat Jesus ab iUis mulieribus facta, ett B non spiritum esse manifestaret, manducavit po-
a Simone Petro cui apparuerat, haec loquentes in- testate, non necessitate. Aliter absorbet aquam terra
venerant isti duo, sed et ipsi prius audierant quodI sitiens aliter solis radius calens : iUaindigentia, iste
resurrexerat, sed timuerunt dicere in via quandoi potentia.
tantummodo angelos dixerunt visos mulieribus. VEBS.42. — Piscis assi. Piscis assus, ipse media-
Ignorantes enim eum cum quo loquebantur, pote- tor passus, in aquis humani generis captus laqueo
rant timere ne inciderent in manus Judoeorum, sii mortis, assatus tempore passionis. Ipse et favus
quid passim dicerent de Chrisli resurrectione. mellis nobis est in resurrectione. Favus melUs in
VERS.36. — Stetit Jesus, elc. Hsec ostensio est; cera, id est Divinitas in humanitate. In hujus mel-
illa, de qua Joannes ait (Joan. xx): Cum sero etset lis comestione signatur, quia illos in corpore suo
die, etc, et dixit eis: Pax vobis. Quod vero dicit ad seternam quietem suscipit, qui cum tribulationes
Joannes Thomam nou fuisse cum illis : cum Lucas pro Deo sentiunt, ab amore inlernae dulcedinis non
dicat istos duos invenisse undecim congregatos, et recedunt. Qui hic assantur, illic vera dutcedine sa-
eos qui cum eis erat, inteUigendum est quod Tho- tiabuntur.
mas inde exissel antequam Dominus eis hoc loquen- _ VEBS.43. — Et cum manducasset. Omnes amba-
tibus appareret. ges aufert : visus est, tactus est, manducavit, et
VERS.37,38. —[Spiritum videre.Et dixit eis. Nove- ne in aliquo sensus humanos ludificasse
viderelur,
rant discipuli fuisse verum horoinem, sed postquam' mitiit manus ad
Scripturas, ut etsi magicis arlibus
mortuus est, non credunt tertia die potuisse verami videatur potuisse
quod voluit, sicut dicunt pagani,
carnein de sepulcro resurgere. Putant ergo se videre saltem videant prophetare non
potuisse antequam
spiritum quem emisit in passione, sed hunc erroremi natus fuit.
aufert Dominus. — Tunc aperuit. Post visum, post con-
VERS. 4 5.
Quid turbati estis. (AMBR. ) Credebant apostoli, tactum,
sed tamen turbantur, elc, usque ad quod clausis| post coramemoratam legem aperuit sen-
ut vident et legunt, inteliigant, deinde
januis, Dominuscum corpore suo se improvisus in- sum, sui quod commendatam
fuderit. post corporis veritatem commen-
dat Ecclesise unitatem,: [Et prwdkari in nomme
Cogitationet,etc Falsse non desuper descenden-
tes, sed sicut raala herba in corde ascendentes, ejut.
fineu quam in vobis plantavi exigo, quod ex vobis! VERS.46. — Oportebat, elc Oportebat ut ministri
ortum est condemno, si non est verilas resurrectic- qui poenitentiam et remissionem erant prsedicaturi
nis, perditus est fructus passionis. D in omnes gentes, inciperent ab Hierosolymis. Non
VERS.39. — Palpate et videte. Multis documentis solttm quia illis credita sunt eloquia Dei, et quia
persuadet resurrectionem prsebendose, et oculis vi- eorum est adoptio filiorum, et gloria testamenta, et
dendum, et manibus contrectandum, qui dum pal- legislatio; sed ideo etiam ut gentes variis erroribus
pando ossa carnemque roonstrat, statum suaevelI et facinoribus implicitse, hoc maxime indicio divinse
noslrae resurrectionis signat, in qua corpus no- pietatis ad spera veniaeprovocentur, quod eis qui
strum, et sublile erit per effectum spiritualis po- Filiura Dei crucifixerunt, veniam relaxat.
leritke, et palpabile per veritatem nalurae. Post re- VERS.49. — Vosaulem tedete. Poslquam discipu-
surreclionem Dorainus in corpore suo duo contrariai los de virtute praedicationisperfecle instruxit, cum
ostendit, et palpabile ejusdem naturae ut informet adI repenle si vellet posset eos roborare, distulit, di-
fidera, et incorruptibile alterius gloriae,ut invitet adI cens : Vos autem sedete. Ut exemplum sequentibus
prsemium. daret, ne imperfecti prsedicare ante tempus prsesu-
VERS.40. — Ostenditeis manus, etc. Ut ostensai roant. In civitale sedet, qui intra mentis claustra se
vulnerumcicatrice infidelilatis vulnus sanaret, quasi constringit, ne loquendo exterius evagetur, ut cum
855 WALAFRIDI STRABl FTJLD. MON,OPP. PARS I. -~ THEOLOGICA. 556
divina viftute perfecte fuerit indutus , tunc quasi A nos post celebrata in Hierosolymis, id est visione
a seipso foras exeat, alios instruendo. pacis, passionis et resurrectionis solemnia , Domino
VERSI50.—Eduxit auiem eos. Prsetermissis «ro- ttaee petamus-Bethaniam, ut mente quieta corporis
nibus quae per quadraginta oies gesta siuit, primo et sanguinis ejus sacramentis imbuamur, et domus
resurrectionis diei taciie leonjongil novJssimum qao obedientiae esse -cureiwus.
ascendit iin ccaium. iEt pakbre benediqturus disci» Latidantes et benedieentes.Lucas qui sacerdotuim
pulos,.eduekiin iBethaniam, quse aomiis «jbeaientise Ghristi eseteris amplias exporrendum suscepit, et
diciiur, qaia qui prosler Anobedieiitiam perverao- ideo Evaugetium «uum a ministerio templi per sa-
r.um deaeaadit,, tpropter iobedieiuiara con-versorum cerdolium Zachariaecoepit, pukhre hoc in terapli
ascemlit. - devotioiie complevit-, crifti apostolis ibi ministros,
VERS.53. —ln templo. Utin ioco oratioriis inter scilicet, novi •sacerdolii futuros, non in victima-
Jaudum devOlioiies, proniissnm sancti Spirittts ad- rum sanguifie, sed in laude Dei et benedictione eoo-
ventum, paraiisxper omni* eordibns exspectent. Sie cludit.

EVAWGELHJUf. SECUN-DUM JOMWEM. -

PROLOGUS. 1 Domiui quae Trinitatis unitatem, et vitse aeternae

B
felicitatem insinuant, diligentius conscribit, et sicin
Omnibus drrinae Seriphirae paglnis, Evangeliura
contemplativa vita virtule commendanda, intenlio-
excellit, quia quod lex et prophetsefuturum praedixe- nem suam et
prsedicationem tenuit. ln qua contem-
runt, hec •completum dicit Evangelium. Inter ipsos ut Deusvideatur. Iste siquidem est
autem •evangeliorum scriptores 96anwes emirtet in plativa vacatur,
Dominus deiluclivaga nuptiarum tem-
divinorum mysteriorum prpfundila/te,qui a tempore Joannes quem
DomtnicseAscenskrais per aainos «exaginta quinqne pestate vocavit, et cui imatreni virginem virgini
verbumiDei atbsque «dminiculo scriltendi usque ad commendavit.
uitima Doraiiiani praedreav.it tempora. Sed occisc* iCAPUT PRBHJM.
DoroitiaBO,'Crimpermittente ^Nervade essilio redis- VERS.1. -*- In principio erafVerbum. Cftntra eos
set Ephesum, compulsus ab episcopisAsiaedecoseter- qui propter tempPralem Christi nativltatemdicebant
na Patri diviBitate Ghristi scrapsit adsersus hsereti- . Christum non semper fuisse, incipit de seternitate
Ln "*
cos, qui eo absente irruperant ejus ecclesias, qui Verbi dicens : In principio erat Verbum.
Ghristumante Mariam fuisse.negabant. Unde merito VERS.3. —Qmniaperipsum facta sunt. (AUG.)Non
in %ura qualuor aniraaliuui aquilfe volanli compa- p est creatura per quem omniscreatura facta est, etc,
ratur, qua? yoiat sftius cs^ris.Rnimailbus, et soiis nsoue ad quse concordartt cnncti jiotentiae Divi-
radios iraeverbejsatisaspicit Ju«riuib»s. iGe«eri.quip>- nitatis.
pe evangelistae, qui leraporaletn Christi nalivitaiem, Et sine ipsofactum est niltil. (OBIG.)Ka distin-
et tetnporalia ejus facja, guaegessit in homine suffl- guit: Et sine ipso factum est nihil. ©rdo : Nihil est
cienter exponunt, et de divinitale pauca dixerunt, quod faetum estsine'ipso.
quasi animalia gressibilia ,,cum Domino ambulant in VEBS.4. — Quod factum est, erat vita in ipso.
lerra. Hic autero parica de temporalibus ejus gestis (AUG.)Joannes Chrysostomus : Et sihe ipso factum
edisserens, sed .divini.tal.i6polentiam sttbUmius con- est nihil. \Quod factum est. Hilarius : Sine ivso fa-
'
templans,' ciirii Domino ad ccelum volat. Qui enbn Humest nihil, quod factumtstin ipso.
supra peclus Domini urcoena recubuit, cceleslis VEBS/B.—•FtHt h«mo mtssus.Postquam stibKmi
h"Sustuhi'S'apientiaecaeleris excelleritius de ipsd Do- volatu-uitra oiiniem naturam in allitudinem'theotp-
niliuci pectoris jpnte polavit. Legerat siquidem, , giae ascendit, quia Vertram apud PatVeni semper
evangelia triurii evangelistarum, et approbaverat fi- fuisse contemplatusest, raox ad humilitatem huma-
demeorufti et veritateniin quibusdeesse vtditaliqua nae-naturse,et'speciaIHer praecursoris Verbi descen-
gestarUm rerum bistoriae:,et ea maxime quae Domi- , dit eontTa iUos qtii dicebant humanam naturam in
nus gessit primo praedicafioriissuaetempore, scilicet, prinio parente ex toto perdrtam et ad nibilum re-
arilequani Joannes Baptisla clauderetur Sn carcere. dactam. Ilomo mhsus. Homo, non angelus, ut llae-
Haecergo qua^i;rlimissa abillis, scribil Joaiincs quaj; retici volunt, niissus a Deo. Ideo potuit dicere de
fecitJesus aritequam JoaiinCstraderetur, sed maxime! Dco.
divinitatem Ghristi et tVinitatis roysterium com- VERS.9. — Eral lux veta. Oranis homo dicitur ifla
mendare euravit. Tres -sjquidem alii evangelistse,, nalura in homrne, qnse ad imaginem et ad Simililu-
dlcta (Si^factaDoiisirii-temporalia, quae ald informan- dinem Dei facta est. Aliatmmia quaesunt in homine
dos liiores \itae praesentiswaxime valent, copiosius5 inferiores parles hominis sunt, et quodammodo extra
conseculi, circa aclivam 'vitam sunt vtirsati. In quai hominem sunl. In illa scilicet, anima velut in quodant
labOTfttur, at cor mundettir ad vutenduni Deum,. mundo superiori verafoix lucet, et in illura mundura
Joannes vero pauca Domltii facta dicit,, •verba veroJ venientes, et per graliaro Tehascentes illuniinat, qiiia
357 GLOSSA ORDINARIA-— EVANG. JOAN. 358
quorum vita et conversatio in ccelis est, quasi in, A. YERS.17. — Per Moysen. Per Moysen scrvum
atio mtindo sunt. procnunlialio, per Domiuum Jesum salutls im-
VERS.ii. -r- El sui eum non receperunt. Ab initio pietio.
mundi nulluni lempus erat in quo receptores divini VF.RS.18.—Deum nemo vxdit unquam. Id esl,
verbi non essent, unde addit: Quotquot autem re- nullus pttrus hotno vivens in hoc corpore vidii Deura
eeperunt. utest, undediclum eslMoysi: Non videbitmehomoel
VERS.12. — Fitios Dei fieri. Mirabilispotestas ut vivet(Exod. xxxm), id est, nemo vivens in corpore
qui filii diaboli eranl, et filii Dei et fratres Christi videbit divinitatem meam. Unde ista adjecit Deus
per eum liberati dicantur, quo autem ordine filii Dei Moysi : Sta iti (oramine pelrw,. et cum perlransiero
fiant, et quomodo haec generalio distat a carnali, videbisposleriora mea (lbid.). Pelra, id est, Gbristus,
subditur : Qui non ex sangttinibus. foramen, crucis patibuliira, pertrausiero, id est,
de mundo ad Patrem. Posterjora, orlus
VERS.14. — Et Verbumcaro faclum est. Ut autem transiero
secure credamus homines nasci ex Deo, sttbdit Deum ejus, passio, resurrectio, ascensio, per quae credita
el visionem pervenimus. Quod
nasci cx homine, ex hac susceplione infirmitatis ad ejus beatitudinem
sanatur nostra infirmitas, ut possimus filii Dci fieri.. legitur Deum apparuisse hominibus sive visibiiiter
' sive invisibiliter propheticis vi-
Et hoc est: Et Verbum caro factum est. Quod supe- B carnalibus oculis,
rius erat, inferius descendit. Quid mirura : si quod sionibus per subjectam creaturam, inlelligendum
visiones enim prophetarum quadam spiriluali
erat inferius, in id quod superius est ascendit? Nec est,
si tioraines nascuntur ex Deus ex crealurafactaesunt, quibusDeum vidisse perhiben-
mirum, Deo, quia tur.
homine est nalus. Plenum gratim et veritatis. Home
Christus plenus fuit gralia, quia nullis prsecedenli- Unigenitus Filius, etc Quse sit summa gratiae et
breviter subdit, scilicet cognitio ipsius
bus inerilis ex quo conceptus est, fuit Deitas in eo veritatis., unde: Hwcest
Trinitalis, vita wlerna,utcognoscunt le
iniplens horoinem illtimomni plenitudine redttndante, unum verum Deum, et quem misisli Jesum Christum.
in omues sanclos , unde et mater ejus nori tanlum
in hac vita non plenc est, quia netno in carne
diciiur mater hominis, sed et mater Dei. Nec mirutn, Quae
vidit Deuro ut est. Unde nec ipse Moysesneduin per
si dicilur, hornoeliam Deus, cum Deus dicatur etiam
euiri dala sit gratia, sicutetiaro ipsepost omnia visa
horao, baecautem gratia dicilur et veritas, quia sie in
olim promissum est,'et modo exhibitum, scilicet, ttt typoDeidixil: Ostendemihiteipsum(Exod.xxxm),
sed Filius qtti est in secrelo Palris narravit, quia
Deus sit iu homine implens eum omni bono, et per
nemo novit Patrem nisiFilius, et cui volueril Fitius
eurn suos.
C revelare (Luc. x). Ipse narrat suis qmd de Trinitate
VERS.15. — Hic erat quem dixi. Per demonStrati- deilaiis sentiendum sit, quomodo ati eam pervenien-
vumpronomeninnttitur Chrislum affuissein illo loco. dtim, el ad ipsam introducit.
Saepe enim ipse Dorainus adhuc ignotus antequam VERS.19. — Ethoc. Et hjec et caetera sequentia
baptizaretur et praedicaret, ad Joannem solilus erat testimonia Joannis, exhibita sunt post baplizatum
venire. Qui post me venlurus est. Qui post me nalus, Christum, cum jam.Jesus veniret inviiare
discipulos,
post roe praedicaturus, baplizaturus, morilurus. Non
qnos Joannes suis teslimoniis raittit ad eum. Tesli-
quod jam non esset natus, quando haec dixit, qttia moniitm contrahoc.quod occuliusChristus : occullus
etiam baplizatus : sed ventarus in proediealione, in
quia bumilis: hurailisut possitspernietoccidi,-ut re-
jnorle, sed non in rcsurrectione. Ante me factus est, dimeret mundum. Tu
quis es. Putabant Judaei Joan-
quia prior me erat. Ex Groeco, coram me factus nem ess.eChrislura, qui ii) Jege promitlebatur. Alii
esl, id esl, apparuit raihi quidera, scilicet, quia prior piitajianl eum esse Eliam, propternimiam abstinen-
ine erat. „ tiam et castitalcra, et solitariara vilanuetasperrimaiH
VERS.16. — Et de plenitudine. Exposito teslimo- delic.torum repreliensionem, et durissimum fulitrse
nio praecursoris, redit evangelista ad lestimonium vindictae terrorem. Aiii dicebant euro esse unuin de
suae asserlionis. Quasi dicat : Verbum caro faclum prophetis resuscitatum, propler prophetiae gra-
esl: vidimusgloriamejus plenam gratiw el veritatis, liam.
et de pleniludineejus nos omnes accepimus. Gratiara, VERS.20. —Confessusest. Confessus est, ut postea
ut ipsum credamus, et veritatem qua illum intelli- dicit, non quod erat Christus. Non negavit quod
gemus. Accepimus. (Auc) Non solum gratiam, quae erat, id est, quod esset prsscursor, ut post in.terroga-
plane gratis datur, non pro meritp ul fidem quoeper tus dicit: Ego vox clamanlis. Ordoverborum, et con-
dilectionem operatur, ex qua juslus vivit, sed pro fessus est el non negavixquando miserun/t.
ista, graliam, id est bealitudinem ;eternam, quae et YERS.21. — Elias es tu.l Cuni ownes .scirent no-
merces juslitiae dicitur, et eliam gratiam, quia nie- nien Christi, sciebant etiam quod Elias praecessurus
Tituni ex.gratia. Gratiam pro gratia. Gratia in con- sit eum. Sed ipse EUas proecessurus, in potestate
ceplione boni per gratiam datur. Gratia simpliciter judicalurum, Joannes figuraliter Elias eumdem judi-
quae non est meriti, si postea cum illa operaniur, in candum, ut sint duo praecones sicul duo adventus
bonis consuescimus, et tunc datur gralia pro gratia ejusdem, unde : Non sum Elias, id est, non prseco :
priori. poteuliam indicans; sed in quara offendilis osleudo
S59 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. -- THEOLOGICA. 360
burnilitatem : quasi dicat: Servile humili antequam JL in qua Christus morluum suscitat quia a peccato
excelsus judicet. Ecce nec ego Chrislus, nec a parle liberat.
potentiae judex. YERS.29. —Altera dievidit Joannes Jesum. Tjspice.
VERS.23. — Ego vox clamanth in deserto. Non Joannes, id est populus gratise, altera die, id est
dicit, Ego sum homo, vel Joannes, vet filirisZacha- postlegem, cognoscitagnum quo redimitur. Venien-
rise. Non considerat humanam subsistentiam vel tem ad se, et ait. Non solum gressibus corporis, sed
generationem, sed ullra hsec omnia exaltatus prse- etiam interioris suse contemplationis accessibus,
cursor Verbi, deserit omnia quse intra mundum con- quia dignatus est a Joanne cognosci secundum divi-
tinenlur. Ascendit in altum faclus vox Verbi, nullam nitatem et humanitatem. Ecce agnus Dei, etc Tria
in se substantiam fatetur prseter abundantiam gra- minislrat agnus possidentibus se, lac simpUcis do-
Use,'qua excedit omnem creaturam, ut sit vox Verbi. ctrinse quo parvuli nutriuntur, lanaro, id est incre-
Vox est interpres animi, animus autem, id est in- menla virtutum, esum carnis suae.Peccata mundi.
teUectus omnium est Filius Dei. Joannes ergo vox Peccatum mundi dicitur originale peccatum quod
est et interpres hujus animi, quia primo mundo eum est commune totius mundi quo tota humana natura
demonstravit : Ecce agnus Dei. Isaias, Hoc de simnl et semel condita leges divinas per inobe-
Joanne prophetavit: Ego vox clamantit in deserto, ;g dientiam transgressa est in paradiso, quod originale,
in qua verbum sonat, id est prophetia, et ostensio singulaque superaddita gratia relaxat.
et lucerna verbi prsesentis. VERS.30. — Post me venit vir. Christus est vir
VERS.24. — Ex Phariswis. Id est, ex principibus in quo nobis congruit et pro nobis solvit, et Filius
Judaeorum, quidoclrinam non quaerunt, sed invident. Dei in quo Patri congruil et peccata dimittendo re-
Qui taraen ad Joannem ideo veniunt, quia audiunt conciliat nos ei.
eum prsedicasse communem omnium resurrectio- VERS.31. — Ut manifestetur. Hic est agnus qui
nein, quam et ipsi credebant, unde et ipsi in multis toUit peccata, quod non ego quem etiam meUus
Christo consentiunt. Paulum quoque apostolum in modo novi, sed propterea baptizo ut manifestetur
mullis audierunt. Israeli. Ne enim propter insolentiam minus baptiza-
VERS.25. — Quid ergo baptizat. Audiebant Pha- rentur a Christo in spiritu, nsu baptizandi ei viam
risoeiin prophetis Christum venturum et baptizatu- paravit, unde poslquamad ipsnm, qui viaest, ven-
tum est, baptismus ejus cessat. In baptismo etiam
rum, scientes Jordanem figuram baptismi gessisse,
Joannis manifestatur humilitas Chrisli, quaeest im-
eumque Eliara et Elisseum siccis pedibus transisse,
totius justitise; sicut enim opus est Christum
figuramque baptismi in EUa et Elisaeonon dubita- plelio
bant praecessisse, unde et nunc eos surrexisse puta- C nasci et mori, sic et haptizari. Si enim ipse qui
bant et baplizasse, unde nec interrogant, Es tu non„eget a servo bapUzatur, non dedignentur quan-
unus prophetarurii? sed solummodo:Estu propheta? tumcunque sapientes et sancti a Domino baptizari,
iUe videUcet qui praefiguravitbaptismum. sine quo permanent in peccatis. Baptizans. Christus
Non a Joanne baptizatur, ut indicetur omnis humUitas
VERS. 26.— Ego baptixo inaqua. imputetur
quae est omnis jusliUa. Sed non solus, ne baptisma
audaciae quod ago, quia corpora abluo aqua, non
Joannis sanetius et majus, in quo Deus homo bapii-
aufero peccata, ut sicut nascendo et praedicando zatus
sed iste medius est, videretur baptismo Chrisli, in quo homi-
prsecursor sum, sic ct baptizando, nes baplizantur. Baptizantur aulem alii a Joanne,
inter vos est qui peccata toUit.
ut usus baptizandi prxparet viam baplismo Chri-
VERS.27.—Cujutego nontum dignus, etc. Non ait sti.
non solvam. Solvit enim, quoniam ipsum mani- VERS.32. —Et testimonium. Sicut dixit se venisse
festavit et de divinitate et humanitate ipsius multa ut manifestaret Christum, ita perhibuit testimo-
aperuit; sed, Non sum dignus, quia indignum ad hoc nium, scilicet vidittpiritum. In quo didicit, quod prius
agendum se reputat, inquo simpliciler indicatur bu- nescivit: venerat etiam prsedicare poenitentiam, id
mjlitas. D est, facere prseparationera praedicatiouis Cbristi.sed
VERS.28. —Hasc inBethania. DuaesuntBethanise. tantum de praeparatione baptismi ponit singulariter,
Una trans Jordanem, altera circa non longe ab Hieru- quia baptismus Christi est summum sacramentura
salem, ubi Lazarus suscitatus est. IUa qusetrans Jor- inter aUa. Spiritum detcendentem.Non quod niodo
danein est significat humanam naturam sub lege primum descenderit, sed ut per hoc descendere
nalurali ante fluenta graliae, quae gratia post incar- oslendatur, et roauere in bapUzatis aqua et non aU-
nationem Christi abundans fuit, quse nalura ad hoc ter, et ut Joannes per eum de Christo exceUentius
creata erat; ut legi naturae obediret in qua Joannes intelligeret.
baptizal, quia a peccato non liberal. Baptizat ultra VERS.33.—Etego nesciebam.(ACG.)Visa columba,
fluenta divinorum donorum, quse nondum in Christo dicitseper eam didicisse, quod prius nesciebat,etc,
incboaverant in humanam naturam descendere. Illa usque ad unde Apostolus : In labore et mente tunt
quseesl citra Jordanem significat eamdem humanam differentes,in operatione indifferenlet.
natnram obedientem sub lege gratise, quse est pro- (HIER.)OstenditJoanuem non scire per baplismum
sima Hierusajem, idest visioni pacis, per charilatem, Christi, id est mundum esse redemptum, nam scie-
561 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG.JOAN. 502
bat eum Filium Dei esse, et natum in carne. Aug. .A.sanguiue, sit et germanus in fidc InvenimusMes-
dicit Joannem ignorasse hoc tantum utrum sibi re- siam, etc Christus Graece,Messias Hebraice, uiiclus
tineat vim baptizandi, an alicui suorum tribuat. Et Latine, vcre enim unctus est a Spiritu sancto spe-
manentem.(AUG.)Spiritualiter dicitur spirituin ma- cialiter , a qua unctione Chrisliani appellanlur.
nere in Christo, a quo nunquam per peccatum re- QuodJacob erexit lapidem post visionem in titulutn
cessit, in quo semper mirabiliter vixit et mirabiliter quem olei superfusio unxit, jam divinitus per illam
operalus est; in sanctos venit, et per peccata rece- pclram, futuram petram, scilicet Christum Spiritu
dit. Manetlamen semper in eis ad aliquid, ut Chri- sancto ungendum figuraliter intellexil, in qua petra
sius eis promisit, scilicet ut bonis seraper insistant. sic fundari Ecclesiam praefigurabat, etc
Ad aliquid non manet, scilicet ut ex eo prophetent, VERS.42. — Tu es Simon filius. Prius dicit no-
vel miracula faciant, et ideo hoc quod dicit est pri- men ut habet a parentibus, ut signiftcetur mulatio,
mum signum agnoscendi Chrislum. dum de Simone Pelrura dicit. In mulatione autem
Qui baplizat. Baptizat Christus in spiritu , non so- notalur vivacitas mysterii, sed nec prius nomen
lum remiltendo peccata in aqua, sed et posl pur- caret virtute. Est enim Simon obediens filius gratiae
gando, et amorem accendendo, et donis implendo. ve) columbae,dum venit ad Jesum, sequens fratrem,
Hk est Filius Dei. Hic testatur Filium Dei quem B unde a petra Christo dicilur Petrus, infirmus in illo,
superius virum vocabat: ut ab eo habeatur testimo- i in figura Ecclesiaequae in petra fundatur.
nium utriusque naturse. Tu es Simon. (CHBVS.)Ideo noraen mutavit ut
VERS.35. — Allera die iterum stabat Joannes. ostendat quia ipse est qui Vetus Testamentum de-
Typice. Stat Joannes, cessat lex, tamen testimonium dit, et nomina transmutavit, quia Abram Abraham
perhibens Christo. Ambulat Jesus, id est gralia hinc vocavit, et Sarai Saram, et Jacob Israelem. Igitur
inde colligens. mullis quidem et a nativitate nomina imposuit, ut
VERS.37. — Secuti sunt Jesum. Secuti sunt, ut Isaac et Samson, aliis autem post eain quae a pro-
eum jam polius quam Joannem audirent, non tamen genitoribus est nuncupationem, ut Petro et filiis
adhuc ei penitus adhaerentes,sed ut videant ubi ha- Zebedaei.Nam quibus quidam a prima aetale debe-
bilat, ut assidue ad eum veniant, et ab eo erudian- bat virtus clarescere, ex tunc nomina susceperunt:
tur, et postea perfeclc sunt secuti, quandoeos de quibus autem postea debebat augeri/postea nuncu-
navi vocavit. Duosequuntur, quia qui sequuntur ge- patio posila est.
mina charilate debent acceudi. Filius Joanna, etc. Jona dicitur et Joanna indiffe-
VERS.38. — Conversus.Quasi a tergo viderant, sed renter. Jona columba, Joanna gratia interpretalur.
quasi faciem prsebuit illis duro de majestate descen- C VERS.43. — /n Galilwam et invenit Philippum.
dit, ut posset videri, dum pro urabra legis Evangelii Galilaeadicitur transmigratio, vel revelalio.-Transmi-
lucem exhibuit. Quid quwritis? Interrogat non igno- grat enim homo de vitiis ad virtutes, et post de vir-
rans, sed ut mercedem habeant respondentes, qui lute in virtutem, et sic fit ei revelatio, ut videalur
rem, nonpersonam, quid, non quem, nesevideatur Deus deorum in Sion. Vocalurus ergo discipulum
ostendere, illi personam respondent. Ubi habitas? ad sequendum, id est ad imitandum exit in Gali-
Mystice. Volunt ostcndi sibi in quibus Chrislus ha- Jaeam, ipso loco innuens, ut sicut ipse proftciebat
bilet, ut se illis assimilent. Vel, qui incarnationem sapientia, et sicut per passiones intravit in gloriam,
vident, pie quaeruntostendi sibi aeternammansionem sic et sequaces.
quomodosit apud Patrem. VERS.44. — A Bethsaida civilate. Non frustra
YERS.39. — Venite. Quasi sermonenon potest ex- nominatur civitas, nec frustra dicitur Philippi, Pe-
plicari, sed opere demonstratur, venite credendo et tri et Andreae. Sonat enim domus venatorum, in
operando.et intelligetis; venke testimonioJoannis et quo notatur aniinus et orficium istorum : sunt enim
a lege recedile, et graliam rccipietis. Dieillo. Osten- venatores in capiendis auimabus, unde Philippus,
dilNovumTestaraentum,sivepraesentemvitara.IZora - anlequam fiat apostolus, sponte vocat Nathanaelem.
autem erat quasi decima. Quia ex lege venerant, de- VERS.45. — Invenit Phitippus, etc Nathanael pe-
calogus ad Christum misit, hora decima quaerunt ab ritissimus Scripturarum intelligit quod non alii,
eo doceri, quia non alius docet legem, nisi qui dedit scilicet a Nazareth exire singularem Nazarenum:
eam. Docet aulem cum misericordia et implenlur quia autem doctissimus, non est in apostolum ele-
quaeimplere nonpoteraiit, velhora decima vesperam ctus: omnes enim apostoli primum de idiotis, ut
mundi indicat. confundantur sapientes. Quem scripsit Moyses. Ut
VEBS. 40. — Frater SimonisPetri, unus ex duobus cautus venator multis rationibus veritatem fralri
qui audieranta Joanne, et seculi fuerant. Frater ju- aslruit, sciUcet quod Jesus est qui praenunliatur
nior natu prior credit, non enim est ordo fideiinanis. in lege et prophetis. Filius Joseph, qui esl de domo
Forte ad dignitatemAndreas dicituresse fraterPetri, David, ut per euro (non quod de eo natus) cum Ma-
super quem, id est super cujus fidem fundanda erat ria matre ejus (quam sciebat ex prophetis virginem
Ecclesia. peperisse) noletur esse ex David.
VEBS.41. — Invenit hk primum. Vera pietas sta- VERS.46. — Et dixit ei Nathanael. Vel dubitando
tira itiventum thesaurum nuntiat fralri. ut sicul est interrogat vel afiirmat ut legisperitus, a civitate
PATEOI.CXIV. 12
 565 WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 364
tanti nominis posse esse aliquem bonum vel exi- A Uone cceli et terrse, etc, usque ad per quae virius
mium doctorem, vel summtim Salvatorem. Dicitur quse in roajoribus etiam operatur, ad memoriun
enim Nazarelh, flos vel germen mundiliae, vel san- reducitur.
ctitas. Utrique autem pronuntiationi congrue sub- VERS.4. — Quid mihi. (ID.) In his non negat
ditur : Veniet vide, etc malrem, ut haeretici dicunt, etc, usque ad intratio-
VERS.47. — Ecce vereIsraelita. Dolus, id est si- nem ad Deum inlelligit, vinura bibit.
mulatio. Si enim habet peccata, confitetur. Non VEBS.6. — Binas vel. (ID.)jEstimanlis est hoc
ergo negat peccatorem, sed in eo laudat confessio- dicere, ut ipsas diccret binas quas et ternas, etc,
nem. Pharisaei autem sunt dolosi qui se bonos prae- usque ad tribus filiis Noe disseminalse.
dicant cum sint roali. VEBS.7. — Et impleverunt. Quod jussu ejus im-
VERS.48. — Unde me nosli ? Cognoscens Domi- pletae sunl hydriae, significat quod eliara illa Scri-
nuro loqui de sua conscientia, non ex indignatione plura a Domino est, sed dum i.n ea sub velamine,
quaerit, sed admirando, unde ct ex qua virlute. id est adoperlione litterac, latet Christus, sapit
Sub ficu vidi te. (AUG.)Nathanael, id esl donum aquam insipidam. Cum attlem auterlur velameu,
Dei, est verus populus Israel donum Dei, qui crat esl vinuni inebrians. Poltiit quidem vacttas implere
sub ficu abditus, id est subditus sub consueludine B vino, qtti cuncla creat ex nihilo, sed roaluit de
peccandi et umbra morlis, ut priroi parentes sub aqua vinuro facere, ut doceret se non solvere ie-
fici foliis se texerunt, ubi prius visus esset a Do- gem, sed implere, nec in Evangelio alia facere vel
roino et qusesilus, quam Dominum videret et quae- docere quam quaeprephetia prsedixit.
reret, et ante etiara quam per aposlolos vocaret. VERS.9. — Ut autem gustavit. Tiiclinium, id cst
VERS.49. — Rabbi, tu e$ FUius Dei. Quia cogno- tres ordines discumbentium, akitudine distantes iu-
vit Natbanael Cbristum absentem vidisse qttseipse in ler se, id est doclores, continentes, conjugati. Ar-
aUoloco gesserat, id est, quomodoet ubi vocatussit a chitriclinus aliquis legisperitus, qui bibit spiritualem
PhiIippo,quodestindiciumDeitatis,fatetiir non solum sensum legis. Unde spirilualem sensum in Scripturis
magistrum, sed et Dei Filium,et regem Israel, id est aperire discipulis esl aquara in vinum converlere,
Christum in quo probatur esse tsraelila, ut dicitur, ut quando post resurreclionem aperuit illis sensura,
id est videns Deum. intelligerent Scripluras. Aquam vinum factam. Per
VERS.51. — Videkitisccelumapertum. Nalhanael aquam baptisnius Joaiinis, per vinum passio Christi,
Israelita, dicitur visurus apertum ccelum, et angelos unde et vinum prius fertur architriclino, id est
Dei descendentes et ascendentes, ut olim patriarcha Joanni qui anlc bihil passionera quam Chrislus.
Jacob vidit scalam, et angelos ascendenles et de- C VEBS.41. — Hoc fecit. (HIER.)In inkio signorurn
scendentes, qui per benedictionem vocatus est quse mortatis niortalibus eral daturus, aquam vertit
Israel. AngelosDei. Ssepe hoc roiraculum apparuit in vinuni, sicut jam immortalis discipulis aperuit
quod angeli ascendebant et descendebant super sensum, ut in lege et prophetis inteUigerent Chri-
Christum. Super Filium hominis. Christus dicil se stum, ila carnales mentes prius sapore sapientiae
Filium hominis, alurmans quod minus est, scilicet imbuit, postea resuscitatos raajori gloria comple-
buroanitalem, Nathanael et Petrus Filiuro Dei, quod turus.
majus est, affirmantes divinilatem. Eece confirmatio VEBS.12. — Post hwc, etc. Post initium signo-
utriusque nalurse in Christo. Isti confkentes deita- rum de vino, subdit aliud indicium divinae niajcsla-
tem, merentur ascendere, ille asserens humanita- lis in ejectione vendentiumde lemplo. Typice. Filius
tera, tesiatur se ad redimendura venisse. Super Fi- Dei ut httmilis, descendit Gaphamauro, id est iit
lium hominit. Confirmat se esse hominem ne aliqui niuiidiim, secundum quod habet matrem et fratrcs.
errarent, credentes ipsum tantum esse Deum ut VEBS.13.— Et prope erat Pascha. Pascha agi-
etiam Petrus cum dixit: Absita te, Domine. mus, dum a vitiis ad virtutes transimus. Ad boc
CAPUT II. n Jesus venil dum Ecclesiam quotidie visitat, el actus
cujusque considerat, et eos ejicit qui inter sanctos,
VEBS.i. — Et die tertia. (AUG.)Post ostensionem vel ficte bona, vel aperte mala faciunt. Per boves
Christi per testimonia Joannis ipse se miraculo qui aranl, praedicatores doctrinae ccelestis signifi-
ostendit. cantur, hos vendunt qui non amore Dei, sed pro
Et die. Significat tertia die, id est lempore gra- quaestutemporali prsedicant. Oves innoceutes sua
tiae, post tempus, id est ante legem et sub lege vellera vestiendis praebent, per has signantur opera
Christum ad nuptias Ecclesiseper carnem venisse. mundiliae et pietatis, quae venduntur, dum pro htt-
VEBS.2. — Vocatus est qutem. In quo ostendit mana laude geruntur. Spirilus nt columba apparuil,
non despiciendasnuptias quas fecit, et sacramentum unde per columbam spiritus accipitur, quaiti ven-
nuptiarum insinuat. dunt Simoniaci. Nummosdant muluo in Ecclesia,
VERS.5. — Deficiente.Viriumdeficit, ut mirabili- qtri non simulate cceleslibus, sed aperte lerrenis
ter vrno de aqua facto, virtus latentis Deitatis ap- serviunt. Hi omnes ejiciuntur de parte sortis san-
pareat. clorum, qui vel ficle bona, vel aperte mala faciunt,
(AUG.)Major virtus est in creatione et guberria- et funiculis peccatorummodo flagellantur ad corrc-
 365 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. JOAN. 366
ctionem; qui, si incorrecli permanserint, in fine li- A pler signa quae viderat, sed nondum renatus erat,
gabunlur. .Oves quoque et boves ejick, quia talium et itleo nocte venit, non die, quia nondum illumina
vitam et doctrinam ostendit reprobara. Et mensas tus ccelesti lumine.
subvertit, quia in fine ipsae res quas dilexerunt, CAPUT III.
destruunlur. Et ascendil. Si ipse qni dedil decreta
Dei, custodit, docet quanta cura hominibus debet VERS.1. —Eral autem homo, etc Hic erat unus
esse vacare orationibus et Dei solemnkalibus. Bis ex his, qui per sigita crediderant. Nkodemus no-
legitur ad Pascha ascendisse. Semel primo anno mine. Nicodetnus, victoria populi, vel victor populi
praedicationis, nonduro incarcerato Joanne, unde gestans figuram omnittm qui ex Judaico populo in
hic agitur. Secundo cum ad passionem iret, et in Christum credentes per fident viticuiil muiidum.
utroque vendentes ejecit de templo. VERS.2. — Hic venit, elc Nox signilicat litteram
VEBS.14. — Et invenit in lemplo. Si in figurali legis, vel ignorantiara cordis, vel timorem. Et nocte
templo quod est domus orationis, prohibel nego- ideo forskan venit, quia magister in Israel palani
tiationem quae honesta putatur, cum sit de his dicere erubesceret, vel pro metu Judseorttm. Hic
quse in templo offeruntur, quanto magis prohibet quia prudenter aperta signa uolavit, plenius my-
polationes et caetera graviora ? B steria fidei requirit, et ideo meruit doceri de deitate
VERS.15. — De funiculis. Funiculi quibus eji- Christi et ipsius utraque nativitate, de passione, de
ciuntur sunt incremenla aclionum malarum, unde resurrectione et ascensione, de sectmda generalione,
Isaias : Vw qui trahitis iniquitatem in funkulis va- et ingressu regni eceloruin, el de aliis pluribus.
nitalis (Isa. v). Et Salomon : Funiculis peccatorum VERS. 3. — Amen, amen dico. Non interroganU
suorum quisqueconstringitur (Prov. v). secundam nativitatem exponit, ne credat Nieodemus
VERS.16. — Qui columbas. Non solum vendentes solam fidem, quapropler visa signa crediderat in
columbas, sed eliam alii domum Dei faciunt domum Jesum sufficere ad salutera absque spiritualis re-
et absque sacramentis. Etiaro
negotialionis, id est omnes qui quaerunt quae sua generationis virtute,
sunt, non quaeJesu Chrisli. quia hominem purum intelligebal eura Nicodeinus
VERS.17. — Zelus domus lum. (AUG.)Bonus zelus ut Joannem Baptislam, vel quemlibet ex prpphetis,
estfervor animi, quo mens, abjecto humano timore, ideo inccepit eura instruere Jesus de secunda rege-
neratione, qua inlelligit eum Filium Dei, et se posse
pro defensione veritatis accenditur. Ab eo cotnedi- Filiunt Dei fieri.
tur, qui quaelibet prava quae viderit, corrigere sata-
git; si neqnit, tolerat et gemit. (AUG.)Secunda nativitas de qua docet Jesus spi
C
VERS.18. — Quod signum ostendis nobis ,. qu\q ritualis est, quae est ex Deo et Ecclesia ad vitain,
hwc facis ? Respondit. Quia signum quaerunt qtiare sed ille solam carnalera sapil quoeesl ex Adam et
solita commercia de templo ejicit? et ail,: Solvite. Eva ad morteni. Sed sicut carnalem dic.it iste non
Quasi dicat: Quia hoc templum significat templum posse kerari, sic et spiritualis a quocunque facta
est macula et fi- non potest iterari. Ex semine enim veri Abrahaa
corporis in quo nuUa nierito boc
sunt nati, sive per liberam sive per ancillaui.
gtirale purgo, qui llhid ab hominibus raorle solutura iYisiquis. Necessarium est visibile sacranientum
divina potentia suscitare queo.
VERS.20. — Dixerunt ergo. Carnales carnaliter aquae ad abltitiouein visibilis corporis, sicut est ne-
ille Evan- cessaria doctrina invisibilis fidei, et ad sanctifica-
sapiebant, spiritualiter loquebatur. Quod
tionem animoe iuvisibilis.
gelista nobis aperit : Ille aulem dicebat de lemplo Renatus fuerit. (CHRVS.)HOCest, si lu non natus
corporis sui.
et sex. Anatote Graece fueris desuper, et dogmatum susceperis certkudi-
Quadraginta (AUG.) prieas,
nem alicubi, extra erras et longe es a regno ccelo-
dysme occidens, arctos septentrio, etc, usque qd
qui senarium numerum quadragies sexies hab,en(t. rum, seipsum hic ostendens et iDdicans, quoniam
non est boc tantum quod videtur, sed aliis oculis
jEdificatum. (AUG.)iEdificatio Salompnis septem,
annis perfecta est, etc, usque ad unde dicitur ch- opus est ad videndum Deum.
cios esse congregandos a quatupr ventis. VERS.5. — Ex aqua. Ex aqua visibili sacra-
VERS.23. — Cum autem. Conventus adibat, ut mento, et spiritu, invisibili inteUectu, ut symboluui
verbis etsignis plures converlerel. Et qttia aliqui sqjis. baptismi visibililer accipiat, et spiritualem inteile-
ctum ipsius symboU perficial. Vel ex aqua visibili
signis moli credebant in eum, vere quidem, sed
lamen ita, ut ppssent postea in passione ejjus scan- et Spiritu sancto.
dalizari, et quia nondura erant renati ex aqua et VERS.6. — Quod natum. Hanc spiritualem nati-
spiritu, non erant digni quibtts se crederet Jesus, vitatem distinguk a carnali, dicens : Quod natum
et familiariter cohabkaret. Sciebat enim quid esset est. Ex carne. Id est, ex primo homine per carnis
in iUis, melius quam ipse homo de sc Haecfides successionera carnale est. Nomine camis , non
convenit catechumenis, qui credunt in eura, sed solum carnem, sed totum carnalem hominem signi-
quia non suut renali, non creditur eis communio ficat. Sic econtra tolus homo spiritualis anima et
corporis et sanguinis Chrisli. De talibus erat Nico- corpore spirkus dicitur. Et quod, elc Verbo et
demus, qui credeps dicit euro a Deo venisse, pro- sacramento spirittis invisibiliter adest quo natus
 567 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. -- THEOLOGICA. 368
ex Adam ad mortem nasckur, Filius Dei ad vilam, A ot causa habendi prsedicla, in cujus Ade cum in-
qui non tantum spiritualis dicitur, sed spiritus, struit. Et quia carnalis erat, et nolus in lege, ideo
quia sicut substantia spiritus est invisibilis, ila quamdam legis parlem adducit, quam ostendit esse
invisibiliter per visibile sacramentum effickur Dei figuram et mortis suse significativam, ut etiam sic
Filius. Spirilus est. Non autem mireris, si sic natum pateat de aliis partibus legis, quod sint in figura.
dico spiritum, quia sicut spiritus ubijult spirat, et Et quia mors intelligkur per serpentem, et Christus
nescis unde venit, aut quo vadat, sic est omnis mortuus serpens dicitur, quem qui fide intuetur,
qui natus est ex spiritu. liberatur, sicut inluitu illius in figura ab ignitis
VERS.8. — Spiritus ubi t>u/(.jQua in potestate serpentibus tiberanlur qui significant incentiva vi-
habet cujus cor illustret. Vocem ejus audis in Scri- tiorura. Ita exallari oportet Filium hominis, elc
pturis, vel dum loqukur aliquis plenus. Spiritu Magistrumlcgis ad significationem legis invital. El
sancto, quae et si audis, nescis unde venit, id est, quia dixerat de Filio hominis, ne hoc solum putet
quomodo cor illius intrayit, vel quomodo redieiit, Nicodemus, subdit eumdem etiam esse Filium Dei.
qiiia nalura ejus est invisibilis. Sic est omnis qui Sk enim dilexit Deus. Aperitcausam humanaesa-
natus est ex Spiritu sancto, quia ipse invisibilker lutis, scilicet dileclionem Dei Patris, ex quo oro-
agente Spiritu incipit esse quod non erat, ita ut B nis restauratio est per Filium suum in Spiritu
infidelis nesciat unde veniat, et quo vadat, id est, sancto.
qua gratia venit in adoptionem Fiiii, et vadit in VEBS. 16. — Mundum. Cosmos Grsece , quod
regnum Dei. Quse quia incognita sunt carnali, Latine mundus interprelatur, ornatus dicilur. Per
iterum quaerit? Quomodo possunt haec fieri, non mundum igitur humana natura significatur, non
habens spiritualem inteUectumin littera legis; im- quod secundum corpus ex quatuor elementis con-
possibite putat quod dicilur de nalivilate per spi- stet, sed quia secundum animam a Deo est ornata,
ritum, unde redarguitur a Domino : Tu es magi- et ad imaginem Dei esl facta, qua ad hoc diligit
ster, etc. Et vocem ejus, etc Vox spiritus est vox Deus ut eam seternam faciat.
Christi, quam audivit Nicodemus, sed quia nonduin Ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis qui
est natus de spiritu, nescit unde veniai, aut quo credit, etc Ecce idem dicit de Filio Dei quod su-
vadat, id est, qua occasione velit nasei liominem in pra de Filio hominis, ut per quem in deitate conditi
spiritu, aut quo vadat, id est, ad quam perfectionem sumus, per eumdera in homine restauremur.
dicat ipsum nascentem ex se. Nam qui ex eo nasci-
VEBS.19. — Hoc est autem judicium. Cur qui
tur, unus cum ipso spiritus per gratiam efficitur, non credit
sicut etiam ipse spiritus unus est per naturam. p judicatur? quia lux venit quae excitat
homines et admonet cognoscere sua mala, in quibus
VERS.10. — Tu es magister, etc. Non insultat ei, omnes
sunt, sed alii oderunt admonentem lucem,
ut superior eo habeatur qui omnibus prseest, sed
et fugiunt, ne arguantur eorum mala quae diligunt.
quia vult eum nasci ex spiritu, quod nequit nisi
AUi admoniti per lucem accusant sua mala, quod
humilis, tnmidum ex magisterio humUiat. Quasi est facere veritatem et sic illuminantur. Erant enim
dicat : Superbus princeps, nil nosU, humiliare ut eorum.
Qui est in tenebris, et diligit lucem, non est
ille qui seipsum exinanivit, et natus est ex spiritu,
raalus, sed ille dicitur malus, et opera ejus mala,
scies quod modo nescis.
VEBS.11. — Quod scimus loquimur. Id est quia qui postquam lux venit, odit lucem el diligk mala
Et boc est quod dicit : Erant enim opera eorum
ipse est scimtia, locutio et scrmo Patris. Et quod mala.
Opera, id est impielas, et increduUlas, et
vidimus testamur. Quia ipse visio, et verum tesU-
odium aeternaelucis, et noUe eam aspicere, sed velle
monium et veritas Patris. Quod pluraUter myste- in
tenebris peccatorum remanere.
rium Trinitatis innuit.
VEBS.12. — Si terrena dixi vobis. (AUG.)Et quia VERS. 21. — Qui aulem facit. Ostenso qua
non accipitis terrena, quomodo potestis capere coe- justitia damnetur qui non credit, ostendit qua ju-
D stitia salvetur qui credit. Qui autem facit. Id est,
lestia, id est cosleslem spiritus nativitatem? cum
non solum non credatis, sed nec intelligatis ter- cui displicent mala sua et accusat, non sibi ignoscit,
rena, quod de templo corporis mei (quod de terra non sibi parcit, sed venit ad lucem. Et incipit agere
cum Deo qui mala accusat, quia initium boni est
accepi) dixi a vobis solvendo, a me suscitando.
VEBS.13..— Nisi qui descendit. Hoc pertinel ad accusatio mali, ergo opcra ejus, haec scilicet, quod
secundara nativitatem in spiritu, quia nemo in Chri- se accusat sicut Deus accusat, manifestat, quia in
sibi
sto ad Patrero ascendit, nisi qui ex spiritu nascitur. Deo sunt facta, nisi enim Dei lux sibi luceret,
Nemo salvatur per mortem Ghristi, nisi qui ex spi- non displiceret.
ritu nascitur. Nemo nascitur ex spiritu, nisi in VERS.22. — Post hwc. Non continuo post dispu-
morte Christi. Et cum dicit Filius hominis, dat no- tationem cum Nicodemoquaefacta est in Hierosoly-
bis certitudinem ascendendi, cum filii hominum mis, sed peracto spatio temporis de Galilsea in Ju-
simus. dseam redut. /n ferram Judam, et iltic demoraba-
VEBS.14. — El sicut Moysesexaltavit serpenlem tur, etc Moraliter. Ubi est confessio peccatorum
in deserto. Supponit de morle sua quae est origo vel divinarum laudum, illuc venit Jesus, et discipuli
369 GLOSSAORDINARIA.— EVANG. JOAN. 370
ejus, id est doctrina et iUuminatioejus, ubi moratur jA primi parentis, etc, usque ad secundo juxta altitudi-
purgando a delictis, unde sequitur, et ibi morabatur nem Patris, cui est aequalis.
et baptizabat. Deterra. Id est, qui est de terrenis parentibus na-
Erat aulem. Christo jam baptizanle adhuc ba- tus, a quibus peccatum et poenampeccati contraxit,
ptizat Joannes, quia adhuc permanet urabra. Nec ex se nihil est nisi terra.
debel prsecursor cessare donec manifestetur veritas. Et quod vidit. Cum ipse Filius Dei sit verbumPa-
VERS.24. — Nondum enim missus fuerat Joannes tris, non aliud verbum Patris audit vel hominibus
in carcerem. Ecce aperte notat facta Christi ante testatur, sed se verbum quod Pater locutus est, id
Joannem incarceratum quae alii praeterierunt, inci- est, edidit et genuit ex se, scit et indicat hominibus
pientes ab his quaefacta sunt post Joannem missum esseex Patre. Hoc Evangelista dicit, utpotuit, quod
in carcerem, quando, cessanle baptisroo prsecurso- plene dici vel intelligi neqtik.
ris, aperte inccepitbaptismus Christi. VERS.33, 34. — Signavit quia Deus. Hoc est, si-
YERS.25. — Facta est autem quwstio ex disci- gnum posuit in corde suo quasi specialealiquid, sci-
pulis Joannis, etc Dura Joannes praedicat, et schola licet hunc esse verura Deum, qui missus est ad sa-
ejus durat, Christus latenter praedicat et operatur, lutem hominum. Verax est. Quem enim misit Deus.
sed palam baptizat, ut oriatur quaestiode baptismo " Omnis homo ex se mendax; non enim vera dicere
Joannis, et de baptismo Christi, et illa solvatur te- potest, nisi illuminatus a Deo. Quem enim misit
stimoniis Joannis. Detts Pater, verba Dei loquitur, quod est? Quem
VERS.26.—El venerunt ad Joannem et dixerunt ei: misit Deus, Deus est: ideo verba Dei loquitur, ergo
Rabbi, etc. Volentes accusare Christum quem paulo verba Filii de se teslimoniumperhibentis quod Deus
ante viderant a Joanne baptizalum. sit, verba Dei sunt. Verba Dei loqnitur. In hoc se
YTEHS. 27. — Respondit Joannes, et dixit, etc. dislinguk a Christo, sed quia missus et verba Dei
Quia ultra consuetudinem humanae naturse sum loquitur, apertius addit: Non enim ad mensuram
natus ex parenlibus provectae aetatis, putatis me dat Deusspiritum. Pater diligil Filium et omnia dedit
esse ullra homines. Sed scitote quia purus sum in manu ejus. Hominibusdat ad roensuram, filio non
homo, ille Deus, a quo habeo quidquid habeo, Ex dat ad mensuram, sed sicut totum ex seipso toto
me iufirmitas, ex illo gratiae sublimitas. Putatis ut genuit Filium suum, ita incarnato Filio suo totum
aliquid dicam contra meura testimonium ? Ego non spirkum suum dedit, non particulatim, non per sub-
baptizo in remissionera peccatorum, sed ille. Non divisiones, sed generalker et universaliter, et non
potest. Quasi dipat : Ego purus homo, nil habeo ob alittd dal nisi qnia Pater diligit Filium.
nisi quod datum est a Deo, id est baptizare in pce- YERS.36.—Qui credit in Filium habel vitamwter-
nitenliam non in remissionem, quia non ego Chri- nam : qui autem, etc Ac si diceret, qui credit in
stus, sed ille ut scilis me testatum ftiissevobis, ideo Filium habet ipsum Filium, et perhoc habet vitam.
ad illum currile. Sed ira Dei manet super eum. Ira cum qua natus est,
VERS.28. — Non sum ego Christus. Non sum perraanct, et ideo non ait, venit, sed manet, quia
unctus a Patre plenitudine spiritus, sed de plenitu- per Filium missum, qui est vita, non tollitur effe-
dine illius accepi, ut illum praecurrerem. ctus illius irse, scilicet mors, corruptio, ctc, quae
VERS.29. — Hoc ergo gaudium. In hoc gaudium onmia manent.
meum estplenum, quod factus sum amicus sponsi, CAPUT IV.
et quia sto et gaudeo. VERS.1. — Ut ergocognovit. Sciebat Jesus scien-
VERS.30. — Illum oportet crescere.Gaudeoad vo- tiam eorum et invidiam, quod non ideo didicerant
cem sponsi. Ule sponsus crescet, id est invenietur de eo ut eum sequerentur, sed persequerenlur, et
esse Christus, qui putabatur propheta. Ego minuar, ideo fugit, docens suos cedere malis, non timens,
qttia ejus propheta inveniar, qui Chrislus putabar. vel evadere eos impolens. Et baptizat. Quod vere
Illum oportet crescere. Id est exaltari, id est dum -p.dicitur, ipse enim semper mundat in spiritu invisi-
peccata dimittit, gratiam dat, in quo gloria ejus biliter et dono, sed ejus baptismus fit etiam in cor-
quaein se semper est perfecta, crescit in hominem, pore, qui est in duobus, scilicet in aqua et verbo
dum eam homo plus videt et habet. Homo minui- vitse ; unde Paulus : Mundas eam lavacro aqum el
tur qui ante in se gloriabatur, duramodo peccata verbovitw (Ephes. v).
confiletur, et accipit quod ille dat. Cui rei attestatur YERS.2. — Sed diseipuli. In quorum baptismo
passio utriusque : Christus in cruce exaltatur, Joan- dabatur spiritus, licet non ita manifeste, ut post
nes capite minuilur. Attestatur et creatura. Joannes Ascensionem datus est ineffabili et inexcogkabili
nalus est decrescentibus diebus, Christus vero cre- modo.
scentibus. YERS.3. — Reliquit Judmam. Id est Pharisaeos
VERS.31.—Me autem minui. Joannes figura legis incredttlos, qui cogitabant eum persequi, propter
est, Christus, veritas, lex minuitur, apparcnte ve- baptisma ipsius quod crescebat, et quia per doctri-
ritate. nam ejus, Jegem evacuari intelligebant. Et abiit.
Qui desursum venit, super omnes est, elc (ALC) Postquam paucos de Judaico populo suscepit, reli-
Id est, de allitudine humanae naturse ante peccntum quit incredulos Iegis litteram sequentes, quse nemi-
 571 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 372
nem ad perfectum ducil. Et abiit in Galilwam, id est A niti, et prophetiae sunt telis armati, ut cibos eme-
in spirilualem ipsius lkterae inlelligentiam. /n Gali- renl ipsonim, scilicet corda praedicatione fidei Deo
twam. In Galilaea transformatio Domini creditur praeparantes.
facta, per quain significatur transmutatio humanas VERS.9. — Dicit ergo. Nesciens quem potum pe-
naturoe in pristinam gloriam. In Galilaea dedit disci- til ab ea, putans quod de aqua opponit se esse de
pulis in monte doclrinam per quam ad vitara trans- alienigenis. vasculis, quorum etiam cpnversatione
ituri sunt credentes. non ulunlur Judoei, sed Jesus qui fidero petcbat,
VERS.4. —Oportebat. Inter judaeam et Galilaeara ei spiriium dare cupiebat, et eam admonet ut pe-
Samaria esl, id est, inter iegem Jitteroe, quae per tat, spiritus est aulem et donum Dei et viva aqua.
judaeam et divinas leges circa Deum revolutas, qua- Non enim, elc Samariianos Judaei exsecranlur et
rum figura est Galiloea,est lex naltiralis in medio sttpplanlatores vocant, qitia eos haereditate patris
constkula, quia ergo ex lege sumpsit fundaraenla sui Jacob privaverunt. abstinendo a cibis et vasis
Ecclesiae,oportebat eurii arj gentes transire consti- eorum.
tulas sub lege naturae, ut cum utrisque in Galilaeara VERS.10. — Respondit Jesus. Pedetentira et sim-
oeternaebeatitudinis rediret. plicibus verbis instruit, ut tandem donum Dei, id
VERS.5. — Venit ergo. tlt agnoscerent el conver- ]} est spirituro possii accipere.
terenlur ad euni Samaritani, vindicantes sibi haere- VERS.11.—Dixitei mulier. Aqua viva dicitur non
ditatem patriarchae Israel. alia, nisi quoeubi oritur, excipitur, de qua mulier
Qiiw dicitur Sichar. Sichar, id est conclusio, vel carnaliter sapiens dixit: Cum hauritorium non ha-
ramus, id est gentilis populus conclusus sub pec- beas, et puteus altus sit, quomodo habes aquam
cato, qui est ramus de oleastro excisus et olivoe vivam? Sed ne forte alium fontem promittere vide-
inserlus. retur, subdit : Nunquid tu melior es, id est potes
VERS.6. —Erat autem, etc Quia naluralis ratio melior esse Jacob qtti cum suis usus est isto? Con-
noii aliunde surgk nisi a causa omniuro bonorum, tra qttod ergo aperte Christus ostendit se non car-
. ideo pulchre dicilur fons esse Jacob, id est raUo in- naliter, sed spiritualiter loqui, dicens non sitire
finila Patris altiludine procedens. eu.mqui suam aquam biberit.
Jesus ergo futigatus, etc. Allcgorice. Iter Jesu VEBS.12.—Nunquid tu. Alienigena Jacob patrem
carnis est assumplio in qua est faligatio, id est in- suuni vocal, quia ipsa sub lege Moysivixeral, et prse-
firmitas, relevans hominera quern creavil potentia : dium quod Jacob filio suo dederat, possidebat.
sessio est humilitas. Sexta hora, sexta aetas qua ve- (AUG.)Vasculum cupiditas, aqua voluptas, refici-
nit, puleus profundkas hujus saeculi. Samarkana fj tur, non exstinguitur.
Ecclesia venit non jamjusta, sed jiistificanda. Aqua Et ipse ex eo. De puleo bibunt homines et pecora,
putei volunlas hujus saeculi, quae quasi de profundo el similiter de ratione, quasi depravala et obscurata
extrahitur submissis et inclinatis ad eam hominibus, magno labore foditur et exercetur : bibunt autem
praemissa cupidkate quasi hydria. Sedebat. Qtiasi quidam ut hominesqui ea ralione ad bonumuluntur,
lassitudinein relevans in quo indicatur magister do- ut sancti. "Qtiidamut pecora, qui uluntur ea ad
cturus accedentes et possessurus. Supra. Fons dici- malum ut philosophi.
litr ubicunque raanat aqua de terra, sed si in super- VERS.13. — Qui autem. Quicunque meae praedi-
ficie fons tantum, si in profundo etiam dicilur pu- cationi cor accommodaveritet gratise donum cogno-
teus. verit, fides qttoeper dilectionem operatur in eo na-
VEBS.7.— Venit. In figura Ecclesiaede gentibtts, scilur, et sic landem in vitam transibit aeternam.
VERS.14. — Aqua. Aqua corporalis deorsum fluit,
quse prius hauriebat aquani, id est voluptatem de
, profundo sseculi cujus fidem sitil Jesus el petit ab aqua spirilualis stirsum salit el secura eos qni eam
ea polari. bibunt in aeternamgloriam subvehit.
(GBEG.)Vel mulier, id est Synagoga, quoe venit VERS.16. — Vade, voca virum tuum, etc Ut eo
haurire aquam, etc, usque ad primitivam Ecclesiam. "• dnce ad conteraplationem spirkualis inielligentioe
Da mihi. Jestts sedens supra fontem pctit a pri- ascendas : vade, voca virum tuum. Tu sensualis voca
mitiva Ecclesia quain de gentibus elegorat potum raiionalem inlellectum, quo ut viro regaris, tu quoe
.fidei, qua in eum credatttr, petit a natitva pottim ra- modo carnaliter sapis, hunc ego lux et caput viri
lionis, qua conditor et redemptor investigetur. illuminabo. Quasi dicat: Hoecquae dico non carna-
Apostoli missi in civilatem,id est in mundum, emere liter, ut lu aniraalis facis, sed spiriltialiter sunt in-
spiiitualef escas, id est fidem, et actionem, et co- lelligenda et ductu ralionis accipienda, el ideo tu
gnitionem, quibus magistri satiantur Ecclesioe.Da para intellectum mihi et veni, intelligendo haec spi-
mihi. Licet Jesus posl fatigationem sitire posset, ritualia quse dico.
taroen hunc potum non exigit, sed ut cor Ecclesise YERS.17. — Respondit mutier. Revera haec m-.i-
gentium pro laboris ejus cognitione potus ei efftcia- lier lunc iion habebat virum, sed utebatur qnod in
tur, desiderat, non legitimo, de qno respondei adhuc carnalitcr sa-
VF.RS.8. — Dhcipuli enim. In eivilatem discipuli piens, qui nondum vocaverat virum, id est ir.tel-
abierunt, scilicet ad Judaeos, qui legis valle mu- leclura. Dkit ei Jesus. Paulatim ea attollens adhuc
vr, GLOSSA ORDINARIA.- tsVANG.JOAN. 374
mysieria Joquitur, ttt paulalim perduceret eam ad A J tio Dei testamentum.; prophetia promissa: de nobis
cognoscenduin quis cum ea loquerelur. Et non opus Christus, et hoc est, quia salus ex Judwis est, sed
bonnm, non prudentem mulieris laudat responsio- quamvis ita simtts differentes, taraen non praefero
nem, sed verkalis laudat confessionem. locnm Judaeorum loco Samarkanorum, et Jioc est.
VERS.18. — Quinque enim viros. Quinque viri VERS.23. — Sed venit hora, et nnhc est, quando.
sunl quinque leges humanse naturae datae. Prima, in Priusquani venirem in carne, nemo potuit adorare
paradiso ante peccatum in prohibitione ligni. Se- Patrem in spirku et verkate, pra^ter patriarchas
cunda, post proevaricationem et expulsionem de pa- el prophetas, quibus mea incamatio revelata fuit,
radiso, de mulliplicatione humanae propaginis. Ter- sed per meam praesentiam in carne fient veri ado-
tia, Noe ante diluvium de fabricanda arca. Quarta, ratores.
post diluvium de divisionibus gentium. Quinta, In spiritu et verilate. Non in templo, non in hoc
Abraham de circurocisione et immolatione filii. His monte, sed interius in intimo templo cordis et in ve-
quinque legibus quasi quinque viris humana anima rkate cognkionis Patrem esse adorandum.
ab inilio mundi usque ad Moysen sttbjecta fuit : po- VEUS.24. — Spiritus est Deus. Cura Deus sil spi-
stea data est lex Jitterse, quae nullant salutem con- ritus et non corpus, non quoerit corporeum loctim,
tulit, unde dicitur : Quem nunc habes, non est tuus B J montem vel lemplum in quo oretur, sed spiritus
vir. Dimitte lilleram, vade ad spiritura lilterse ad purus est ejus templum, iii quo oretur, non de visi-
Novum Testamentum, a quo spiritualem virtutum bilibus quoe iranseunl, sed de seternis quae verkas
prolem concipias. sunt.
(AUG.)Qninqtie viri, id est quinque sensus cor- VERS.25, 26. — Scio quia Messias venit, qui di-
poris te rexerunt, nunc in tempore discretionis non cilur, etc Jam per verba docenlis amplius provecta,
te regit vir, id est intellectus sapientiae, sed adul- scit a quo perfecte debeat instrui, id est a Messia.
ter, id est error corrumpit, dum carnaliter quse Ille nobis annunliabit omnia. Dicit ei Jesus. Qualiter
dico accipis, et ideo yoca vinim, ut (sicut dico) spi- spreto templo vel moiite in spiritu et veritate ado-
ritualiter inlelligas. Ideo quinque sensus in minori remus'ostendet, et abjectis uinbris veritate illu-
oetate dicuntur viri, quia sunt legitimi. Post lapsum slremur. Ego sum qui ioquor. Quem venturum exspe-
enim hominis et decreto Dei nalttratiter regitur illa clas, venisse cognosce : et adducto tecttm viro qui
aetas, non ad aeterna, sed ad ista teraporalia apper te regat, quoefidei snnt necessaria discere labora.
tenda si mulcent, vitanda si offendunt. Et quia sciebat jam quis eam posset docere cum eum
VERS.19.—Quia propheta tu es. Mulier ex auditisi jam docentem non agnoscerel, digna erat cui ipse se
proftciens, jam cceperat aliqualenus habere intel-, 'G nianifestaret, unde dicit : Ego sum Messias, qua
leclum, unde et prophetam vocat, sed non plenum, manifestatione accepla non habet quid ultra quoe-
quia non credit venisse Chrislum. rat, unde sequitur : Reliquit ergo hydriam, etc Sed
VERS.20.—Panes nostri, etc Propheta es tu, eti Evangelista inlerserk de discipnlis.
ideo jttdica de hac contenlione, quae me raovet. Ju- VERS.27. — Et mirabahtur quia. Non mirabantur
daei se praeferebant Samaritanis pro lemplo quodI quod cura mttliere loquitiir, cum quibus loqui con-
aedificavitSalonion, in quo adorabant. Econtra Sa- sueverat, sed quia cum aliehigena, ignorantes my-
raaritani adversum Judaeos pro monte, in quo et non, slerium Ecclesiae de gentibus ftilurae. Et non malum
in teroplo patres adoraverunt, qui Deo plactterunt. suspicantur, sed clementiam mirantur, quia genti-
Et sic patriarchae in montibus, Judaei iu teraplo, lem erroneam docet sicut qui venit quwrere quod
adoraverunt, praefigtirantes modum bene orandi. perierat.
VERS.21. — Mulier. In hoc loco Dorainus jactan- VERS.28. — Reiiquit ergo. Audito ego sum, jain
tiam Samaritanorum reprirait, qui putabant se non, babens in intellectu mulier Christum capul viri, re-
minoris religionis fuisse quam JttdoeoS. Loquitur liquil hydriani, id est cupiditatem, et cueurrit evan-
ergo in persona prophetarum et omnium qui in Chri-. gelizare. Hic discant evangelizaluri prius deponere
stnm credunt; nnde ait: Vos adoratis Patrem quemj " curam, etonus hujus sseculi.
nescilis, quia nullus adorat Patrem nisi Filium, VERS.29. — Venlie et videte. Pedelentim inducit
adoret, per quem ad notitiam Patris venitur, sedI ad veriiateni illos rttdes ; nec statim aflirmat Chri-
nos scimus Filiura, et per Filitim Patrem, unde se- stum, ne irascerentur et indignarentur.
quilur : Quia salus ex Judwis est, etc, id est* quiai VERS.53.— Nunquid aliquis attulil. Non ausi sunt
Chrislus, qui est salus, ex Judaeis est, non solttrai interrogare Dominum timentes ne ab eo reprehen
origine carnis, sed etiam ex eis orta est fides et pri- dantur, si incaute interrogaverint.
mitiva Ecclesia. Crede mihi. Quia jam est in te virr VERS.34. — Meus cibus est. Non intellexerunt
qui polesl credere et ideo crede : Quia nisi credideriss escam, sicut ninlier supra non intellexit aquam, unde
non intelliges (Isa. vn). Quando neque in monte. Eccei magisler eos instruit non per circuitum ttt illam,
pariter hions vester et templum Judseorum reproba- sed jam apcrte diccns : Meus cibus est ut faciam,
bituF, sed in hoc eslis impares, quod vos Samaritanii etc. Voluntalem ejus. Patris. Voluntas Patris est ut
iidoratis quod nesckis, sed nos Jtidaei non omnes,, - credatur in euin, id est in Filium quem ipse misit.
sed electi adoramus quod scimus, quia nobis cogni- Opus Patris est noslra salus. Christi ergo cibus, no-
 375 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 376
stra fides et nostra salus. Facit ergo voluntatem do- Aj sed roanere apud illos ubi bene receptus est.
cendocredere in se, facit opus maturando mysteriumi VERS.46. — Et erat quidam regulut cujusfiliut.
redemptionis. Iste regulus potest figurare aliquem gentis Judaicae
VERS.35. — Nonne vosdicitis. Cum quaeratfiderai doctorem, qui tandem post plenam Ecclesiae gen-
el salutem populorum, fervet in opus, et operariosi tium conversionem ad quam Dominus a Judscis
millere disponit. Levate oculos vestros. Intellectui expulsus per discipulos transmigravit, pro filio, Ju-
mentis considerate quod, transacta hieme, id est• daico populo, quem non nisi in fine sseculifidemac-
infidelitate, adest calor fidei et parata sunt corda, cepturum cognoscit, orat, ut de longa perfidiseinfir-
ut opera justitise ex eis colligatis, quasi dicat: Ju- mitate sanetur.
vate ad implendum voluntatem Patris. Et bene po- VERS.47. — Et rogabat. Jam credens quod posset
tcstis, quia parala est messis, id est, videte gentes sanare filium ejus, sed quia per deitatem, quseubi-
ficile crcdenles. que est, non credit filio adesse, rogat ut descende-
VERS.36. — Ut et qui seminat. Utroque Opus ret et prsesenscorpore sanaret, unde infidelitatis ar-
crat, seroinatore et messore, quia in hoc apparet guitur: Nisi signa et prodigia, etc. Econtrario cen-
probabile verbum, quia alius seminat, aliusmetit; turio laudatur, qui dicit: Dic verboet sanabitur puer
nisi enim parati essent per prophetas, non audirent B I meus (Malth. vm) ; unde : JVoninveni tantam fidem
apostolos. in Israel. Vel forsitan cupiebat tentare qualis esset
VERS.38. — Ego misi vos. Vos facio messores Christus, unde arguitur : Nisi signa et prodigia.
ibi ubi alii seminaverunt, id est in Judsea, ubi prima Propter satutem filii credidit ipse et domus ejus tota.
seges collecta est, unde aliqui exeuntes in toto mundo VERS.48. — Nisi signa. In hoc redarguitur de in-
seminaverunt, unde alia messis quasi de granis sur- credulitate, quod con ubique credebat eum esse, ct
git colligenda in fine sseculi raessoribus angelis. per hujus duriliam significatur duritia Judseornm,
Laboraverunt, et vos in laboreseorumintrohtis. Multi qui nec visis miraculis credunt. Vere econtra per
enim labores fuerunt patriarchis et prophetis, in Samariam signatur fides gentium, quae solo verbo
quibus omnibus erat prophetia Christi, et multa credidit, hoc autem, quantum ad allegoriam, aprimo
passi sunt quasi in frigore seminationis. Chrisli adventu usque post regnum Antichristi in
VERS.40. — Cum venissent. Prius audierunt fa- perfidisJudseis durabit.
maro, post conspexerunt prsesenlem, nec satis est Et prodigia. Prodigium quasi porro dictum, quasi
eis, sed apud se manere faciunt, ut ipsius verbis quod aliquid significat. Vel, prodigium quasi procul
instruerentur, quae praeferunt verbis mulieris. In a digito, quia praefigurat aliquod remotum et fu-
quibus omnibus econtrario arguitur duritia Judseo- C <- turum.
rum, qui nec miraculis credunt. Et mansit ibi duos. VERS.49, 50. — Descende. Quasi aUter non pos-
Moratiter. Sic quotidie apud illos qui foris sunt, nun- setsanare, nisi praesens esset. Unde Dominus indi-
tiatur Christus per mulierem, id est Ecclesiam, et cre- cans se non deesse ubi invitatur, solo jussu sanat,
dtint per istam famam. Inde apud eos manet perduos unde: Vade, filius tuus. Ad filium reguli non vadit,
dies sine raentione noctis, ut lux eorum duobus prae- ne divitias honorare videatur, ad servum centurionis
ceptis charitalis inslruatur. ire promiltit qui naturam hominis non despicit: in
VERS.42. — Et mulieri dicebant. Postquam Do- qiio superbiam destruit quseinhominibus non pensat
minus carnis prsesentia Judaeisspiritualiter edoctis naluram, sed quae extra patent. Credidit ipse. Non
gratiam suaecognitionis infudit mulieri, id est legi, alii cives, in quo paucilas fidei Judseorumsignatur,
dicebant, jam non propter tuam loquelam credimus. quamvis signa viderint, unde infert: Hoc iterum
VERS.43. — Ipsi enim audivimus. Quia sibi pri- seeundumsignum fecit Jesut. Sicut supra multitudo
iimm moratus miracula fecerat, nec nisi pauci in gentium solo verbo convertendarum in Samaritanis
eum crediderunt, unde super viso signo crediderunt signabatur.
in eum discipuliejus, non alii: et ideo a Samarita- VERS.54. — Hoc iterum tecundum tignum fecit
nis qui facile nullo signo viso crediderunt, rever-"D Jesus cumvenhset aJudma in Galilwam.De omnibus
titur ad islos, ut quiper priora non crediderunt, modo miraculis quaefecit Jesus in anno ante mortem Joan-
credant. Significatquod a gentibus facile conversis, nis, non facit Joannes menlionem nisi de istis, et de
in fine sseculi revertetur ad Judaeosqui sunt sua pa- dispulationeChristi cum Judseis, quaesupra ponilur.
tria, quia prius in eis honorem non habuerat. Caeterienim Evangelistaequse hic reUcet, dixerunt
VERS.44. — Quia propheta. AUegorice. Patria plane.
Christi est populus Judaeorum, ubi sine honore est, CAPUT V.
quia pauci de his credunt quod de Galilseis civibus
Christi dicitur. Ecclesia gentium facile credens si- VERS.4. — Angelus autem. Ecce duo miracula :
milis est Samarilanis, et hi multi solo verbo prse- unum invisibUiterper angetum in piscina, alterum
dicationis, illi per miracula et pauci. Ecce cur ve- visibiliter a Doraino. In ulroque unus sanatus, ut
nit, ideo revertkur, quia lestatus est quod propheta unkas commendetur. Alioquinnec in potestate ideo
non liabet honorem in palria; alioquin videtur non magnum et in benignilate parum fuit, unum de tot
debuisse ad hos reverti, ubi honorem non habet, sapari ab eo qui omnes uno poterat erigere verbo.
 377 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. r37g
Sed in his corporalibus plus intendit selernam salu- A statis, ejusdem operationis. In his autem disserendis
tem animaruro. hoc genere loquendi ulitur, quo mentes parvulorum
VERS.5. — Triginta et octo. Id est duobus minus possit exckare, et si non implere, et quo mentes
quadraginta, qui numerus constat ex quater decem, adultorum exerceantur et pascantur. Dicit enim de
et significat perfectionem operum, in decera prsece- deitate Filii. Non potest a se facere, nisi quod videt
plis legiset quatuor Evangeliis, a quo duo minus ha- Patrem facere, et demonstrat ei Pater, quoe omnia
het qui cbaritate Dei et proximi caret. non secundum lilteram ut in hominibus fieret acci-
Y'ERS.6. — Vh sanus fieri. Non nescit quid velit, pienda sunt, sed mystice. Ille autem haec secrela
sed accendit ad amorem sankatis, de qua jam despe- dicit, ut conturbentur, vel ut forte turbati medicum
rabat, unde jam conquerebatur, quod non haberet quaerant. Propter nos etiam ut nobis scriberentur,
qui eum mitteret in aquam. quse non bene intellecta in errorem, bene intellecta
VERS.8. — Tolle grabatum tuum. Dilige proxiraum in veritatem ducerent.
infirma ejus tolerando, qui te infirmura patienter VERS.19. — Amen, amen dico vobh. Agit hic de
tulit, et non solum setatede tua erectione, sed etiam identitate sua cum Patre, et minoritate sua secun-
de proximorum srJUicitusesto saluie. Ecce angelus dum hominem, et quid in his faciat, scilicet utram-
magni consilii latens\n carne, turbata aqua Judaeo- B que resurrectionem, corporis scilicet et animae. iVen
rura sanum fecit unumV potest filius. Ita sum aequalis Patri, ut non ipse a
VERS.9. — Et ambulanL Diligendo Deum fsstina me, scd ego sim ab eo. Non facit a se, nec potest a se,
usque ad visionera ejus, nec fratrem propter amo- qui non est a se, sed ab eo facit et potest a quo est.
rem ejus ad quem pergis deserens, nec propter fra- Hwc et Filius. Videtur corpus omne facere quod
trem ab illo quaerendo cessans. animus, sed non similiter, cura animus imperet cor-
VERS.10. — Dkebanl ergo. Judaei observatores pori; Pater vero et Filius eadem et similiter ope-
litterae nescientes gratiam qua lex impletur, quaeab rantur, quia una natura, una substantia Patris
omni servili opere, id est a peccato cessare jubet, et Filii, et una voluntas, et una potestas, etuna ope-
unde hic dicitur: Tolle grabatum, etc iVon licet. ratio.
Non caluraniantur de salute qui in sabbalo curant VERS.20. — Omnia demonstrat. Demonstrare Pa-
animalia, sed de lecti portatione. treraFilio est cuncta operariperFilium.ut sequeha-
VERS.11. — Responditeis. Non cedit objicientibus, beantur in fide nostra, Pater et Filius. Et ne aliquo
sed sanatoris mandatis obediens, auctoritatem sa- modo minus sentiatur de Filio, addit: Et majora
nalionis suae objicit calumniantibus. his demonstrabit ei, hoc est, per eum majora faciet.
VERS.13. — Nesciebat quis esset. In turba positus " Quae? Si'cu( enim Pater suscitat mortuos et vivificat.
non agnovit Jesum, sed post in templo. In quo do- Majus est suscitare mortuos quam languidum sa-
cemur, ut quisquis vull ad visionem Dei pervenire, nare, unde agebatur. Majora his. Suscitat.Pater ani-
fugiat turbam suorum affeeltium et nequitiam ho- mas per Filium, ut animaevivant ex.substantia Pa-
minum, et adeat templura interuse orationis. tris et Filii, et ei Filio homini facto in tempore de-
VERS.14. — In templo. Non in turba, sed in tem- monstrabit majora, id est resurrectionem corporum,
plo, quia si gratiam conditoris cognoscere volumus, ut miremini eam fieri per Filium.
oportet ut conventicula fugiamus, et templum efll- VERS.21.—Skut enimPater suscitat. Incipit osten-
ciamur. Noli peccare. Innuit quod propter peccata dere quod Filius secundum quod sequalis est Patri,
languebat, sed ipse Jesus illum sicut exterius, ita faciat, scilicetanimasamorteresuscitat. Etestprima
intus sanavit, unde praemonet ne iterum peccando resurrectio a vitiis. In sequenti vero ostendit etiam
gravius judicetur. „ resurrectionero roortuorum corporum secundum
VERS.16; — Quiathwc faciebat in sabbato. Quasi quod Filius hominis est et potestatem dedit ei„ id
solutor legis agenrf fonlra Deum qui requievit in est Filio.
sabbato, sex diebus *primo operatus. Contra quod Sic el Filius. (AUG.)Quia Pater et Filius sunt ea-
ait Jesus: Non sex diebus tantum ut putatis opera-' dem vita. Judicat autem et suscitat corpora, etc,
tus est Deus, sed usque modo operatur, quia qui sex usque ad hsec causa redditur, quia Filius hominis
diebus condidit nova, a quibus requievit die septimo, est.
postea operatur usque in finem gubernando, susten- VERS. 23. — Ut omnes honorificent. Honorat
tando, renovando, propagando, ut permaneant con- Deum qui commendat Creatorem, omnipotentem,
dita. Et cum semper operatur Deus, constat sacra- seternum. Honorat Patrem, qui credil eum habere
mentum esse quod de requie sabbali legitur. Filium aequalem sibi. Honorat Filium, qui credit
VERS.17. — Jesus autem respondit. Quasi dicat eum esse sequalemPatri.
cseci in lege cur mihi invidetis, si hominem in sab- Qui non honorificat. (AUG.)Si enim minor crede-
bato sano, qui Deus cum Patre semper operOr. retur Filius, Pater inhonoraretur, quod vel invi-
YERS.18. —Respondit itaque Jesus. Quia commoti dus nollet eum genuisse aequalera, vel infirmus non
suut de audita aequalkate cjus quem putant homi- posset, et sic non esse Deus conv.inceretur. quia im-
nem purum cum Deo Patre, subdit se esse Filium potens.
sequalem Patri, ejusdem voluntatis, ejusdem pote- VERS.24, — Quia qui, etc. Quia sequalis sura
 319 WALAFRIDI STRABI FULD. MON, OPP. PAttS I. — THEOLOGICA. 380
Palri et uno honore ciim eo honorandos, ergo quHA. corpora quse non sehliunt, sed animae rationales
audit verbum roeum, id est, qui credit me Filium, et niediae inter Deum et corpora : diclo etiam de mi-
credil eum Patrem, habet vitam seternam, qniR haeC norilate humankaiis, in qua seHicet moritur, resur-
est vita seterlia; ut post dicet, ul cognoscant te quein git, susckat coi-pora et jttflfcat : supponit de
roisi Jesum CHiristumesse unufn vernm Deutti. Att- testimoniis suis quae non indiget babere ab ho-
dit et credit. Cur ait: Audk verbum meum et credit, roine, qnia habet ab operibttS quae Pater dedit et ab
iion mihi, sed ei qui ine misit: quia verbum ejus est ipso Patre. Habet tamen et ib hominibus, sed ut a
in me, inio ego sum verbuni ejus. Qui ergo ei credit, hicernis, id est d JParine et a Moyse,qui si non pos-
credit verbo ejtfs, id est mibi. Sed transiit. Hic a sunt cnnjungere aniraas Deo, possunt taroen confu-
morte infldelitalis ad vitam fidei et justitise, post a lare inimicos.
corrupliorie au aeiemilatem. De prirria antem resur- VERS.34. — Sed hwc. Sed tamen testimonium
rectione apertius subdit : Amen, ttmen dico vobis, Joannis induco, ut per Joanneitt vos homines ad ve-
quiu venit hora et wmc est, elc. ritatem ipsam ducamini, et credentes satvi sitis.
VEBS.25. — Quia venit. Dixi quia Filius susciial VERS.35. — itte erat, elc. Qui rrie exterins ocu-
et vivifical, quod verum est, quia venit hora, etc, Hs hominum visibilehi exhibuit, iriterfus corda homi-
et ostensio Patris sui, hic enim de susckatione B l num ad me coghoscendum accendit. Etiani otnnes
aniroae a peccatis agitnr. Vocem Filii. Hoc solum prophetae et apostoli sunt lucernae: Chrislus verum
jttstis convenit, qui sic audiuni de incarnatione ejiis, lumen, quod itinminat omnini homin&nvenientem in
nt credant quia Filius Dei est. hunc mundum. *
Sicut enim Pater. (Atc) Vita quae esl ipse Patet VEBS.37. — Neque vocem. Et si ih Sina vbcern
et Filras pertinet ad aniraam, non ad corpus, etc, ejus audisse et specierh vidisse putetis.
ttsque ad vita et ipsa eSt vila corporis. VEBS.41. — Ciaritatem. Nec ideo hOc loquor,
/n semetipso. Non aliunde, sed ipse est vita, sic ul quaeram gloriam meam, sed vobis errantibus
et Filius in semeiipso est vita. Sed differunt, quia condoleo, qtti non habetis ditectioneni Dei, et ad
Pater estvita non nascendo, Filius est vita ex Pa- viarn veritalis reducere Volo.
tre nasceWli*,uhde ail: Dedit, non quod aliquando VEBS.42. — Quia dilectionem. DilectiODei non
Filius fuerit sine vita, sed nascilur ex eo vita, de- est in vobis, quia me non fcccipitis, H est non cre-
dit ergo, id est, vita geiroit vitam. dilis, quia veni rit per me Paler glorificetrir.
VERS.27. — Et potestatem. Postquam dixit de VERS.45. — Si alius. Aritichristus, qrii propriam
resurrectione animae , subdit de resurrectione gloriam quserit non Dei, id est in nomine suo veniet,
carnis. Et poteslatem quam habet Filius ctim Pa- " hoc est qiiod Apostolus ait, ut credant mendacio,
tre in occulto, dedit Pater ei, quia FiliuS hominis qiii non crediderunt verilati.
est.in qria forma judicans bonis et maiis videbkur. CAPUT VI.
YfSiocnitnforma^Deisolismundis corde promittiturj
unde : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum VEBS.1. — Trans thare. Tiberiadis et Caphar-
videbunt (Matth. v). (AUG.)Chrislus in eo quod est iiaum in eodem littore ex parte nostra, ultra in alio
Filius Dei, elc, nsqne ad per verbum factura in litlore opposito, locus est ubi miraculum istud fa-
«irne Filiuth hominis fit corporum resurrectio. cturo est. Nec proprie vocatur roare, sed quaedam
, VERS.28. — Ouia veniel hora. Sicut supra auctor magna Jordanis refltvxio.
de resurrectione mentis in vitam seternam, ita etiam VERS.2. — Et sequebatur. Visoboc miraculo, gen-
hic est atictor de resurrectione carnis, aliter nemo tiura magna turba sequitur, quia sicut eos quos a
crederet. corporis infirmitate sanabat, intus spiritus reinle-
YERS.30. — Nbn possttm ego a meipso facere. grabat, sic ipsos a morbo incredulitatis sanabat.
Dedit inihi potestatem judicii, non lamen possum a VERS.5. — Cum sublevasset. Exemplo sno nos
me, id est, qui non est a se, non facit a se, et ila n admonet levare oculos cordis noslri, ut si forte eo
qui culpat eum de opere sabbati, culpat Patrem. ducente ad altiludinem actionis et scienliae ascen-
Sicut autem. Audio per unitatem stibstantioe, id est, dere perraittamur, turba sequentium carnaliitra co-
scio quia non est aliud audire, quaro scire vel esse. gitationum nos non perturbet, nec ab allitudine
Vel, egb Fitius hominis nihil a nie possum, sed sicut contemplationis dejiciat, sed eam spiritualibus escis,
audio a Deo judico, et hoc judicium meum de qui- qttantum capere possit, pascere curemus.
buscunque est juslum, ideo qttia non quaerovolun- VERS.7. — Ducentorum. Centenarkts duplicatus
tatem meam, id est homiitis, sed Patris, quae est de significat perfectionem bonae aclionis et rationalis
salute hominum, qiti ad hoc me misit, id est, incar- scientise, quse erudiendis in fide non sufficiunt, nisi
nari fecit. Nonquwro-.Loquitur nunc secundum quodI els allitudo theologiseaddatur, quae aniinas per bo-
sequalis est Patri, ut probeiur in eo vera deilas,, nam operationera purgatas, et per scientiam rerum
nunc secundura quod minor, nt probetur vera hu- creatarum iUuminatas, ad consuramatam spiritna-
manitas. lium refeclionurn pleniludinem perducit.
VERS.31. — Si ego lestimonium. Dico de idcnti- VEBS.9. — Est puer unus. Hic puer est Moyses
tale essentiae suse cura Palre, ex qua vivtmt noni legislator, cnjits lex neminem ad perfeclum perdnxiu
 381 GLOSSA ORDINARIA.— EYANG. JOAN. 382
Unus, quia vanitatem Ecclesiaefuturam prsefigura- A ram vero sic : Yos quaeritis me, nori propter me, sed
bat. Hic, id est, in Veteri Testaroetito qtiod quam- jJropler panes qui pereunt. Ergo operamini, id est,
vis Novoclarescente jam vilescit, adnric tairien om- quaerite me propler me, non propter aliud. Ipse est
nino non recessit. Sed hmc, etc. Quasi dicat: I.egiS enihicibusillequi permanetinvkaraseternam,ut post
littera, vel corporei sensus quid prosunt ad niultitu- aperle dicet. Similiterquotidie quoerunt multi Jesum,
dinetn in te creditorum, qui spirkualia alimenla rioh propler Jesum, sed ut bene sit eis in tempore.
sunt petituri, quae omnem lkleram omnemque cor- VERS.27. — Signavil Deus. Qiiasi proprio signo a
poreum sensum superant? caetcris discrevk, quia qtii est Filius hominis, est et
VERS. 10. — Facite homines. Magister veritatis Filius Dei eiideo riie rioliie conlemnere Filium homi-
prius in simplicitate litterae quasi in ihfimis locis, ei riis, sed pelite a me cibum spiritualem.
in simplicilale visibilis creatttroe audkores erudivit, VERS.29. — Hoc est opus Dei. Fides per dilectio-
ut sic in altiludinem conlemplalionis erigaritur. rieim opcraris, est opus, quia si desit facultas, noh
VERS.14. — Illi ergo homines cum vidissent quod, quocritur nisi voluntas. Merilo etiam fides quaeper
etc llli uondum plena fide proficiebant, quare hunc dileclionem operalur, opus dicitur, quae est inkium
Deum dicere nesciebant. Noscertiores illis dicimus: et finis totius bbni.
Hic est Yerbuin, sine quo non est propheta vel an- II VERS.52. — Dixit ergo. Quod prseferebant opiis
gelus. Moysi suo operi, ostendit illud esse miniis, quia non
VERS.15. —Jesusergo. Qui volunt rapere et re- fuit panis de coelo, sed tantum figura illius et suurii
geni facere significant discipuloset alios credenles, qui majus, qui est panis de ccelo qui dat vitam, et Mc
voluni praevenire tempus regni ejtis, putantes euin est cibus quem supra dixit permanere in vitatti
sicvenisse, ut jam regnaret. Sed hoc tempore culli- aeternam.
gitur regnuin, quod in fine erit manifeslum, cum di- VERS.33. — Panis enim verus. Angeli purUmver-
cel: Percipite regnumquod vobis paratum est. Ftigit burii solidum ctbum comedunt: nos vero verbum,
ergo non limcns teneri, qui postea eisdem colloqui- sed in lac versum, quia si non possumiis cohiedere,
lur, sed signare volens quod akttudo ejus non po- possumus sugere. Nisi enim incarnatetur, a nobis
lesl intelligi. Fugitin raontem, id est ascendil ccelos, non cognosceretur, a nobis nori giistaretur.
solus sacerdos interpellans pro populo foris consti- VERS.34. — Domine, semper, etc Sictit riihlier Sa •
tuto, qui inlerim jictalur Quctibus, unde subdit: raaritana audiens : Qui biberit de liac ac/ua, tion si-
Ut autem sero faclum est. Sero mumli est post as- iiet in mternum, secundum corpus accepll, el tamen
rensionera Christi in quo discipuli descendunt ad la- labore et indigentia carere voleris, dixil : Da mihi
bores inundi, et regunt navcm, id est Ecclesiam. C hanc aquam, sic isti quaerunt patiein qui ebs rcficiat,
VERS.19. — Timuerunt. Quod discipuli qui om- et nunquam deficiat, propter quod eutn regem facere
liitim iil Ecclesia futurorum figuram gercbarit, viso volueriint. Sed Jesus ad se revocat, et quem panem
Domino super fluctum maris ad se veitienlem timue- dixit evidentius aperit, Egb sum panis vitw. Potero
runt, etul alius evangelistaapertiusdicit,phantasma dare vitam, ipiia suni panis vivificans, ighe Spiritus
crediderunt eum, myslerio non vacat, quia adhuc sancti in clibano uteri virgirialis cocfus et forma-
bodie multi in Ecclesia, cuin audiunt sibi persuaderi tus, et mundo ad pelleridurii faniem ignoriritioe Dei
ut praesentia bona et caduca pro aeternis quaecunque donalus.
habendis dimittant, liment et se deceptos credunt, VERS.56. — Sed dixi vobis. Quasi dicat: Non dixi
quibus Dominus ait: .Yo/i(etimere, ego sum. de boc pane, qui sciaiii vos esse satiandos, sed ad
VERS.22. — A/(era die. Insinuatura est turboehoc improperiuin vestrsc infidelilalis, quia videiis et non
miraculum, qttod super aquas Jesus ambulassel, quia creditis.
non fuerit ibi nisi navis una, et in eam non intravit VERS.57. — Omne qiiod dat milii Pater, etc Id
Jesus cuin discipulis, unde ergo factus esset trans- est, quaecunque Pater trahit a'd riie, Paler dal Filio.
ilus, nisi super aquas ambulasset? . Pater trahit ad Filium illos qui ideo creduht iii Fi-
YERS.25. — Et cum invenissent. Ecce praesens est ^ liuin, quia credunt eum Patrefn baBereDeiim.
eis quos fugerat, ne euin regem facerent. Cttr ergo Veniet. Mihi tinitur humilis bumili, et ideo
fugerat, nisi pro praedicto sacramenlo? Iterum prae- non foras ejicilur, quod est tantuni superbi, qui
sens Ioqukur eis, ut quoruin satiavit ventres, eorum nihil habet in bono inleriori, neque htc rieque in
satiet etmenles, dicens: Amen, amen dico vobis, do- futuro.
cens eos quos doctores instituit, ftigere laudem et VERS.39. — Hwc est enim voluntas ejus qui inisit
terrenttm imperiitm, sed tamen insistere praedica- me Patris, etc Non est voluulas Dei Ut pereat unus
lioui. de pusillis, de tumentibus perit, de pusillis niliij.
VERS.26. — Amen, amen dico vobis. Postquam de Non perdam, etc Id est, quia videt me et credk
diviitkale sua qua idem esl cum Patre tractavit, ei 'n me, qui sum vita sicut et PaleT, et ideo modo
eodem honore honorandus, et de humanitale sua habel vilani quae non est ei sola, sed et resuscilabo
qtta de morte liberat et suscitat grandi honore di- eum.
gntts, vult traciare de cibo vitae, id est verbo Dei. VERS.40. — Ut omnis, etc Supra dicebat: #u»
Et lnec coiilinuatio quantutn s»dseotenliam. Ad litte- audit verbummeum el credit ei qtii me 'mhit; hic di -
383 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 384
citur • Qui videt Filium et credit in eum. Non dicit: A Quia autem Judaei non erant hujus unitatis, Ikiga-
Qui credit in Patrem, quia hoc est credere in Filiura bant, nec talibus exponitur quomodoDominuscarnem
quod et in Patrem, quia sicut Pater habet vitam in suam det ad manducandum, sed audivit, unde magis
semetipso, sic et Filius habet vitam in semetipso. moveantur.
VERS.41. — Murmurabant. Nescientes hunc pa- VEBS.54. — Nhi manducaverith carnem , etc
nem, nec Patrem ejus coelestem, quia inflati de sua (AUG.)Hunc cibum et potum societatem vult intel-
juslitia in qua de viribus suis praesumunt, justitiam ligere, elc, usque ad ut ex multis granisunus panis
Dei quse de ccelo venit, non esuriunt. sit, et ex multis acinis vinum confluit.
VERS.43. — Nolite murmurare. Quasi non sim VEBS.55.—Qui manducat. Exponunt quidam san-
panis qui de ccelo descendi, -quia vere sum, sed cti de comeslione altaris, et bene dicunt, sed quae-
nemo potest venire ad rae nisi a Patre tractus, et runt quomodo fiat in vitam seternam, cum quidam
ideo vos non creditis me esse Patrem, quia non estis ad mortem, ut dicit Apostolus. Si quis comedit in
tractia Patre. altari cum hac comestione de qua agit hic, scilicet
VERS.44.—NisiPater. (AuG.)IUumPatertrahitad cum fide operante et dilectione, hic comedit in vi-
Filium, qui ideo credit in FiUum, quia cogitat, etc, tam aeternam. Si quis vero aUter, in mortera.
usque ad in quo commendatur magna gratia. B VERS.56. —Caroenim. Vere vivet anima et cor-
Et ego resuscitabo, etc Ego aequalis Patri faciam pus ex hoc cibo, quia caro mea vere est cibus. Qui
eum videre quod credit, manducare quod esurit, ha- solus facit immortales, ut neque esurient neque si-
bere quod amavit et desideravk, quod non potest esse tient, aljus cibus hoc nou praestat, etiam si in eo
in prsesenti, ubi tantum trahitur. hoc appetatur.
VERS.45. — Est scriplum. Vere nemo venit ad VERS.57. —Qui manducat. Jam exponit quomodo
me nisi Pater docuerit, quia ita testantur prophetiae. fiat quod dixit, et quid sit manducare carnem, et
Omnes homines regni illius, id est Christianae fidei, bibere sanguinem, hoc est manere in Christo, et
erunt docibiles Dei, quia elsi homines foris loquun- Christum habere in se manentem. Qui vero non
tur, tamen Deus solus intus sensum aperit, intus in- manet in Christo, et in quo non manet Christus,
struit veritatis cognitione et aroore, ita quicunque non manducat spiritualiter, et sic sacramentum sibi
audit et discit a Patre, venit ad me. In propheth. sumit in judicium corporaliter.
Prophetis, dicit pluralker, quia omnes prophetaeuno VERS.58.—Skutmisit me. Me sequalerasibi misit,
et eodem spiritu repleti, licet diversaprophelarant, id est, hominem fecit, et indeest ut ad eum refe-
tamen ad idem tendebant. ram vitam meam quasi ad majorem. Et ipse vivet.
VERS.46. — Non quia Patrem, etc Id est ego C Ut vivam ex Patre, mea exinanitio facit: ut homo
novi Patrem, quia ab illo sum, et ideo credite , quia vivat ex me, participatio facit quaeme manducat.
qui credit in me habet vilam aeternam. Potuit dicere, VERS.59. — Hic est panis. Et ita constat quod hic
habet me, sed revelat quod ipse sit vita aetema, quia est vere panis de ccelo, non manna, quia illud man-
verbum est vita hominura quod et carni suaequam ducantes patres vobis similes mortui sunt in seter-
susceperat, cui intervenit mors ut mortem tolleret, num : hunc panem homo qui vitam non habebat
dat vitam in resurrectione, et aliis credentibus manducans, vivet in setemum. Supra dixerat, Ego
in se. sum panis qui de ccelo descendi. Hic dicit: Hic, id
VERS.48, 49. — Ego sum panis vitw. Patres ve- est Filius hominis, ad esum cujus carnis invko, est
stri, etc Manna de quo superbitis, patribus murmura- ille panis qui de cwlo descendit: ergo idem est Filius
toribus quorum eslis filii,murmurando non fuit panis hominis et Filius Dei.
Vitae,quia non intellexerunt in eo spiritualem cibum, . VEBS.61. — Multi ergo. Multi carnaliter sapien-
sic et vos qui me auditis, non spiritualiter intelligi- tes, quasi particulalim carnem qua indutus erat
tis. Vixit autem Moyses et alii electi de manna, quia seeisdistributurum promitteret, contranaluramesse
spiritualiter manducaverunt. Sic et qtti modo verba u putant, ut cibum hominum humanam camem daret.
mea spiritualiler accipiunt. Ego sum panis vitw. Durus est, etc (AUG.)Sic oportebat dici ut ab
Ecce sacramentum verbis tegit, ut Judaei et etiam hominibus non intelligeretur, sed secretum Dei ver-
aliqui discipuU non credentes verbis illius magis bis tegeretur : secretum Dei intentos debet facere,
scandalizentur, et humiles apostoli humiliter creden- non adversos.
les probentur; unde Petrus : Verba vitw mternw VERS. 63.—Si ergo, etc • Suspenditur oratio,
habes. Quasi dicat: Tunc intelligetis'quod non eodem modo
VEBS.52. —Et panis, etc Quomodo sit panis de- quo putatis erogo corpus, et quod haecgratia morsi-
terminat non solum secundum verbum quo vivunt bus non consumkur, sed spirituali gratia me illis
omnia, sed etiam secundum carnem assumptam pro dando, ipsos in corpus raeum converlo; hinc plane
mundi vita. Humana enim caro quae erat peccato solvit quod ipsos moverat; pulabant enim quod cor-
obnoxia, et ideo mortua, carni ejus mundae unita, pus distribueret, iUe dicit in ccelum se ascensurttm
incorporata, unum cum illo effecta, vivit de spiritu utique inlegrum. Quid ergo tenendtim sit, aperte
ejus, sicut vivit corpus de suo spirilu : qui'vero non subdit:
est de corpore Christi, non vivit de spiritu Christi. VERS. 64. — Spiritut est qui vivificat. Caro, sicut
 385 GLOSSA ORDINAIUA.— EVANG. JOAN. 386
intelligitis; sicut quae in macello emitur, sicut alius j^ VERS.8. — Ego enim non ascendo. (AUG.)Qui-
cibus non prodest, ipsa tamen vas spiritus, qui in dam dicunt hoc ad passionem pertinere, quia non
ea salutem operalur multum prodest, sicut sola infestivkate scenopegiae, sed in paschali qua agnus
scientia inflat, ipsa tamen non est roala, sed per occidi solel, crucem ascendit.
charilalem sedificat. , VERS.10. — Non manifeste, etc Typice : Chri-
Verba quw ego, etc Quibus dixi manducandum stus occultus ascendit in festivitatem, quia in omni-
rae esse, manere in me et me in ipso. Ut autem ali- bus iilis figuralibus latuit qui modo est manifestus
quis raaneat in Chrislo ut membrum, et Christus in nobis. Et quod latuit, exemplum est vitandi maios :
ipso ut in templo, unitas facit. Unitas autem ex cha- quod palam loquitur et non tenetur ab his qui quoe-
ritale est, charitas autem ex spiritu, ergo spiritus rebant, potestatis est.
qui vivificat corapaginala meinbra non separat. VERS.16. —Respondit eis: Mea doctrina, hominis,
VERS.65. —Sed sunt quidam, elc Prophela. Nisi non est mea, sed Dei. Vel quia non est verbum nul-
credideritis, non inteUigetis: per lidem copulamur, lius, sed alicujus doctrina ejus, id est ipse verbum,
per Intelleclum vivificamur. doctrina ejus non est sua, sed ejus a quo est: quod
Et quh traditurus. Quia Judas inter scandalizatos esl • Ego non sum a meipso. Et quia hoc profun-
lecedit, sed manet ad insidiandum, queni nec silet, B dum vidit non omnes intellecturos, dedit consilium:
nec aperle ostendit, ut omnes timeant dum unus Si vis inteUigere, crede. Hoc est: Si quis credit me
perit. Filium Dei, cognoscet de doctrina, id est, intelliget
YERS.66. — Quia nemo potest, etc Causam quare quod doclrina mea non est mea.
quidam non credant subdit: Quia non esl a Deo VERS.18. — Qui a semetipso. Antichrislus non
datum ; fides enim non est hominibus a se, quasi est verax, et injustkia in illo est, quia quserit glo-
propria, sed a Deo quasi gratia. riam suam, non Dei, a quo non est missus, sed
VERS.67. — Ex koc, etc. Nota esse caule loquen- venire permissus. Qui autem, elc. Id est, ego qui
dum, sed si tamen ex verbis tuis aliquis scandaliza- licet aequalis Patri, tamen iu servi forma quaero
bitur, habetconsolationem in eo, ex cujus diclomulti gloriam Patris, non meam, in hoc exemplum liu-
scandalizali sunt, qui hoc fecit ut tibi essel exem- miUtatis tribuit, ut omnia bona Deo tribuamus.
pluin. YERS.19.—Nonne Moyses, etc Ego ex Deo lo-
VERS.71. — Nonne ego vos , etc Duodecim nu- quor et gloriam ejus quaero,verax, justus : sed vos
raerus sacratus est qui permanet, etsi Judas inde qui gloriamini in lege, contra legem quaevetat occi-
perit. Elegil undecim ad perraanendum, elegit Ju- dere, quseritis me interficere.
dam ut per eum divinae dispensalio misericordiaeG YERS.20. — Dmmonium. Quaerunt occidere et,
in salutem mundi impleretur, utens malo ad bonum, quod pejus est, dicunt eum dsemoniumhabere, qtti
ut maU utuntur bonis Dei ad malum. dsemonia pellit.
VERS.21. — Unum opus feci. De uno miramini,
CAPUT vn.
quid si omnia videretis ? Unum opus fuit, quod to-
YERS.1.—Pott hmc autem. Dominus in carne tum hominem sanavit in sabbato, unde turbati sunt
manens frequenter in Galilaeamambulabat, ut eum stulti observatores sabbati, sed convincit eos Moy-
iuiitari volenles, de vitiis ad virtutes transmigrare ses, jubens circumcidere octava die, quod aliquando
discanl: quod iUa figurabat. Vel ut illius temporis occurrit in sabbato fieri. Et hoc est: Proplerea nc
sancti de Judaea ad gentes verbi Dei transitum quis turbetur, si salus semper fit etiam in sabbalo.
exspeclarent. Et sciant omnes semper debere fieri quae salutis
VERS.2. — Diet fettut. Non quod unus, sunt sunt.
enim septem, sed more eorum quotquol sunt, quasi VERS. 22. — Circumchionem. ( ALC.) Propter
unus dicuntur propter unam festivitatem scenope- tres causas data fuit circumcisio. Primo, etc, usque
gia feslivitas tabernaculorum, quia mense septimo n ad et cor a cupidkalibus spoliatur.
Judsei babitauant in labernaculis: in merooriam VERS.23.—Si circumcisionem,etcQuasivosqui in
iUorum in quibus patres eorum habitaverunt in lege gloriamini contra legem quae me nuntiat, de
deserto. morte mea tractatis, sed non est contra legem, quod
VERS.3.— Ut et discipuli. Opera quae veri di- totum hominem sanum feci in sabbato ego Dorainus
scipuli sciebant, laudibus divinis et non populari fa- sabbati. Custodia enim sabbati sicut csetera omnia
vore efferenda. propter salutem hominis sunt, sicut vosipsicircum-
VERS.4. — Nemo. Gloriaeejus consulunt. Quasi: cidentes in sabbato, (quia ad salutem pertinel) non
Mira facis, scilicet in abscondito, sed innotescere, solvere vos sabbatum creditis.
iit ab omnibus lauderis. VERS.24. — Nolite judicare, etc Non debetis
VERS.6.—Temput. Ideo non est nunc teinpus mihi irasci de salvatione hominis in sabbato, sicut
meum, sed vestrum, quia non sum amalor ,mundi non irascemini de circumcisione in sabbalo, quia
ut vos, sed accusator , et ideo non audit vos mun- non est judicandum secundum faciem, id esl aclio-
dus suos falsos testes, qui dicitis bona mala et nem personarura, ut quod licuit Moysi, mihi noii
mala bona. liceal, sed jttstuni judicium, idest, secundum veri-
5*7 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 388
tatem rerum : qua cpgnita , nec roe nec Moysen\. hqminis "jpti est in cwlo, quasi dick, loquens in
daranabitis, pec me contrarium iIII dicetis. ln quo tprra.
iUps arguit, nos instruit, ne in,jii^candis causis per- YERS.34. — Nqn pqtesth venire. Nop ait poteri-
sonas accipiamus, non quod prp.diyersitale graduym lis, sed potestis. Ta^lesenim tunc erant qui nou pos-
diversimode personas non honoremus. sent, sicut et alibi dicit Petro : Non pqtes me tfiqui
VERS.25. — Dkebant ergo. Quia etsi occukus ad mqdo, sequeris autem postea (Joan. xin), sic nec de
festum ascendit, palam loquitttr, et apparet potestas istis datur desperatio.
quseputabatur timiditas. Mirantur aliqui, quia po- VERS.35. — Ad semetipsos, etc. Unde pomino
lentia non tenetur cujus mors tantopere quoereba- dicere nescierunt, et tamen illud qupd futurum erat
tur, Pt nondum plene intelligenles, eius esse poten- nescientes pronunliayerunt. Quod etsi npn praesen,-
tiam, putant esse scientiam principum, quia cogno- tia per apostolos, tamcn iturus est ad genles credi-
verunt eum esse Clirislum, unde sibi ipsis ob]iciunt turas.
non esse hunc Christum, cum iietno scial unde sit VERS.56. — Quis est hic? Cumignorantes prophe-
Chrislus, quia etsi per prophetas dicitur Iocus nati- tassent veritalem, replicantes eamdem quaesljpiiem,
vitalis et hujusmpdi, tamen seterna nativilas ejus ex ostendunt se, prophetasse ex ignorantia, ut polius
Patre nasckur, unde Propbeta : Generqtionem ejus B ignprasse videantur quam prophetasse.
quis enarrqbit (Isa. uti) ? Unde Christus ad utrumque VERS.37. — In novissimoautem. Post dissensio-
resppndet, et de infirtiikale, et de majestate. nes Judaeorurade Jesu, et post verba quaedixit, qui-
VERS. 28. — Et me scitis. lq est, efjigiem yultus bus alii conderenlur, alii docerentur, in ultiino die
mei, et unde sivi uatiyitatem et parentes, quod est: scenopegiae vocat non solum loqueqdp, sed et cla-
secundum carneni me npscitis, sed non secunduni mando, ul qui silil veniat ad eum.
Divinitatero, quia a tue ipso nqu veni. Nesciebant Si quis sitit. Bibat spirkum, ul ppst exponk, et cum
eum Dei Filiura es.§e,ngc %Patge missuni: nescie- biberit, flumina de venlre ejus fluenlaquw vivw. Yen-
bant ctiam DeumPa.trem qui yerus pst genjtQripsius ter est conscientia cordis, quae bibito spiritu pur-
veritaUs. Sed upcUjpossunl scije, subdit : Ego scio. gata vivit, et habet fonlem. Et ipsa est fons vel flu-
roanat benevolenlia, dum proximo vul.l
Ergo a me quserke, in rae credite, quja nemo notiii vius, qui
Patrem nisi Fifius, et cui FMujs voluerit revelare consulere, qui bona sua pulat sibi soli suflicere, uon
fuil ille fons.
(Marc, xi).
— (HIEB.) Audacter et tota liberlate prpiiunUo, ex
YERS. 2 9. Sed scio eum. Ideo scia eura, quia eo
tempore, etc, usque ad quamobrem cuni ducere-
ab ipso sum ipse, etc Breviter ntrmnque conroiepta- C
tur Jesus ad passionem negant. et Christuin se ne-
tur, ab ipso sum, quia FUius de Palre, Pater non de scire
jurant.
alio, et in carne me videtis, quia ipse me mjsit. In VERS.39, 40. — Nondum enim, etc. E^ si^pro-
qtto ei magna generantis aucloritas et sibj commu-
nis cuw bominibus nalura. phetae acceperunt eumdem sp ritura : et Joannes et
aUi ante resurrectionem Cbrisli; tainen erat alius
VERS.30. — Hora ejus. Non quod necessitas sit modus donatiQnis
(uturi^s apertior et plenior : pos'
facti, sed opportiinilas voluntatis. Voluit enim oppor- resurrectiohem enim, quando primura apparuit apo-
tuno tempore nasci, praemissa longa serie prseco- stolis, insufllavit in faciem
eprum, qui flalu primo
num. Similiterpraedicator Evangelii volukopportuno homini anima.ni indidit, et de linio crexit.
Signifl-
tempore mori. cans ergo se esse etumdem, iiisnfflavit spirkum apo-
VERS. 52. — Audierunt Pharismi. Principes in- stolis, ut de luto exsurgerent. Deinde post ascen-
sani, audito murmure quo Christus a turba glorifi- sionem plenius Spirilum misit in igneis lingttis, ut
cabatur, quserunt oeeidere, quem tamen nondum omnes gentes docereht, ^icut illi tunc oirinibiis
volenlem apprehendere non potiierunt, sed docen- linguis : sic nunc unitas Ecclesiaeloquilur onmibus
temaudierunt. linguis, a qua unitate prsecisus non habet spiritum.
VERS.33. — Adhuc modicum temp%s. Quasi di- ^ Quia Jesus nondum erat glorificatics,elc. Ex HLi
cat: Quod moilo vukis, post facluri estis, sed non ergo turba, elc. Postquam aiilem Iiaplizanliir Spiri-
modo, quta adhuc modicum tempus vobiscum sum, tu sancto, et effunditur gratia Spirilussancti ii( eis ;
quo dispensalionem meam implere debeo, et tunc tunc libere loquuntttrad principes Judaeorum : Opor-
vado ad eum qui me misk, tunc pati debeo. Et qui tet obedire magis Deo quam hominibiis (Act. v) :
modo non vultis audire prxsentem et miracula fa- moriuossuscitmt; iitter flagella loelantur,sanguinem
cientem, quaeretis me post resurrectipnem et as- fupdunt, et aliis suppliciis coronaitttir. Nondum ergo
sensionem cum tanta ihiracuia fient per aposto- erat Spiritus in aposlolis, nec de ventre eorum flue-
los njea virtute, et cuin tanla credet muftitudp. barit gratiaespirkuales : quia nondum fuerat Domi-
T.unc enim compuncti de tanto scelere moriis nus glorificattis.
Christi dixerunt Petro : Quid faciemus ? Vobiscum YERS.45. — Veneruut ergo. Missiad capiendum
sum et vado. Nori aij ero, sed sum, quia et si se- eum redierunt imnvmes a crimine,pleni admiralione
cundum quod homo mutat loca , secundum quod divinaedoclrinx testes.
Deus non mutat, cum ubique sit. Unde alibi : Filius VERS.47. — Nunquid el vos, ctc. Latidauililer
 38'J GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 590
seducti.erant qui dimisso malo infidclitatis Iransie- A citius exituros quam plura interrogaturos. Docet
rant ad fidem. autem nos sicut et anle correctionem alterius , ita
YERS.48. — Nunquid ex principibus aliquis, etc et post nos ipsos humiliter investigare, ne idem vel
Qui docentlegem contemnuiit eum qui misitlegem, aliud simile in nobis sit.
sed qui non noverant Iegem, credunt in eum qui YERS.11. — Nec ego le condemnabo. Sed quia
dedit legem, ut impleatur quod dicilur : Ut non poterat timere ne iste qui sine peccato est eam
videntesvideanl, et videnles cwci jianl (Joqn. ix). puniret, dicit ei , ut raisericois praeterita peccata
VERS.51. — Nunquid lex. Quia illi perversi vole- dimiilens : Nec ego le condemnabo, ut justus ne
baul prius esse damnatores quaui cognitores, iste amplius peccei interdicens.
vero pulabat quod si patienter euin praesentem au- VERS.12. — Jterum ergo. Kepulsis tentatoribus,
dirent, forsan essent similes minislris qui-malue- sanala culpa mulieris, apertius Mibdit quid possit ex
runt credere quain' lenere. Auetoritate ergo legis Divinilate, ne ambigant de eo bomine an possit
vuit eos inducere, ut eum prius velint audire. peccata dimillcre. Ego.sum lux mundi. Quae liube
VERS.52, 53. — Et tu Gulilwus es, etc Et reversi carnis tegitur, et sic toleranda hominibus efiickur,
sunt, etc Galiloeus dicebatur Jesus , quoniam de unde et peccata possum dimittere et etiam honii-
Nazareth erant parentes ejiis. B nem illuminare.
VERS. 13. — Testimomum. Putant non creden-
CAJRUTVIU. dum ei. Quasi: Solus dese testatur oblili praemissa-
VERS.1. — Jesus autem. Quia mos ei erat die do- rum lucernarum, et ipsius Joannis Baptistse, qui de
cere in templo, vespere reverli in Bethaniam, quoe eo evidenter oslendit.
esl in monle Oliveti. VERS.14. — Verum est lestimonium. M.euratesti-
Mystice : Signat altitudinem misericordiae, unde moniuro ideo verum cst habendura, quia scio unde
nobis chrisma, id est unctio. Mane redit ad tem- venio, hoc est, quia testimonio Palris confirmatur .
plum. Mane est ortus novaelucis post tenebras legis, veni missus a Patre, non tamen euin deserens, et
quo fidelibus, id est, in teinplo ejus 'miseiicordiam impletoministerio ad Patrem redeo, nec tainen mun-
venit pandere et dare. Sessio est liumilitas lncar- dum relinquo.
nalionis, qua miseretur et docet, unde libentius po- VERS.15. — Vossecundumcarnem judkath. Quia
pulus venit ad eum, sed inimici Pliarisaei de justitia illud nescilis, ideo vos secuiidum carnem judicatis,
leiitant, anconlra eam dicat. Sciebant mansuetum hoc est, hoininem putatis, cui in laude sua creden-
et misericordiaeprajdicatorem, unde placebat populo, dum non sit, et etiam damnatis.
undepulabant diclurum dimittendam esseadulteram, C Ego non judico quemquam. Ego non judico, quasi,
et in hoc diceretur hostis legis contrarius Moysi et secundum carneni,ut nos, vel penitus non judico hoc
Deo auctori et cum aduliera reus mortis. Quod si primo adventu, sed salvo, sed quia secundo adventu
secundum legeut dicerel lapidandam, deriderent, judicabk, subdit hoc : Et si judko ego, etc
quasi nonhaberet maiisueludinem quain proedicabat VERS.16. — Quia solus (AUG.)Ideo verum, quia
pro qua amabatur. Ipse auteui neutra capitur ca- non solus, sed ego et Pater. Ecce ergo dtto in perso-
lumuia, sed servata mansuetudine respondet quod nis, licet unum in subslantia; quod est: Ideo verum
est verae juslkiae : Qui sine peccato est, primus in est judicium meum, quia verus Dei Filius sum, unde
illam lapidem mittat. Non aulein statira judicat, sed probatur quod Filius, quia non solus, sed Pater
inclinans se digito scribit in terram. mecura.
VERS.3. — Adducunt. Mystice : Mulier in adul- VERS.17. — El in lege vettra tcriptum est. (ID.)
terio deprehensa signat Synagogam, quae adulteravit Dicto de judicio quod suum et Patris testimoniura
legem Moysi,sequendo tradiliones patrum. Yel quae veruni sk, probal ab auclorilate legis. Dicitur
dimissa lege Moysi,jam sequitur fidem Chrisli, unde enim, etc., usque ad ut accusata Susanna habuit.
Judaeus jam quasi adulteram accusat. Vel signat VERS.19. — Dkebant ergo ei. Secundum carnera
Ecclesiam , quse relinquens Deura, fornicata erat judicantes, Patrem Cbristi carnaliter acceperunt;
cum daemonibus, quam Judaeus accusat, quod ad sed eral homo iti aperto, Yerbum Patris in occulto.
Christum accedat, et quasi novum idololalrise genus Ubi est Pater tuus. Quasi dicant : Te videmus sed
reputata est. non Patrem tecum. Quibus econtra dicitur : Sed
VERS. 6. — Jesus autem inclinans se deorsum. nec me scitis, quia si hominem quein videtis, noii
Quid scriberet in terra, sive verba illorum, sive quod in occulto sumscilis.et ideonec Patrem sciiis.
quidaliud, nou est ditfinkum, secundum quod sc in- Sed si me sciretis, quod est prius, ine cognoscile,
clinat, et digho scribit. Docet tamen ul antequam et sic Pairem scirelis, quia uniini sunius. Forsitan
judicium fiat, nos debere inclinare, id esl, conde- et Palrem, etc. Non dubilat, sed dubkanles quasi
scendere in judicio aut faciendo uti discretionc irridet et increpat; ut et dominus servo, forsitan
YERS.8. — El iterum se inclinans. Data sentenlia Dominus tuus sum.
justitioe qua illi conscii malorum , percussi sunt, YERS.20. — Hwc verba, etc Gazaedivitiae, Phy-
kerum scribit in terram ex more, vullum alio ver- laxe servare. Typice : Gazopbylacium est mysteria
lens : ut illis sit liberum exire, quos praevidebat Scripturarum, quac sunt in templo, id esl in Chri-
 391 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 392
sto. Haecsecreta post resurrectionem aperuit apo- A didisti. Non cognoscimus ut credamus, sed credimus
stolis, sed in his modo loquitur per parabolas non ut cognoscamus: ideo Christus homo in terra fidem
videndum dabit, quod est merces fidei.
iulelligentibus Judaeis. Et nemo apprehendit eum. Id jacit, post se—
cst, loquentem de Deitate. VERS.31. Vere dhcipuli. Ad hanc allitudineni
VERS.21. — Ego vado. Quasi sponte, et ideo fru- pervenielis ex fide quae est humilis, et contemnitur,
stra laboratis. Vadit illo unde venerat, et unde noii et est granum sinapis.
discesserat. Qumreth, ideo persequentes assumptum VEBS.35, 34. — Liberi. Hoc yerbum Dominus po-
in ccelis non ut amici habere cupienles. Unde eis suit a libertate, non ut plerumque Latine dici solet,
poenam praedicit: /n peccato vestro moriemini. liberari aUquis ab infirmitate. Et non dixerat Domi-
VERS. 22. — Nunquid interfickt semeltpsum? nus : Uberi eritis, sed: Veritas liberabit vos, in qno
Slulta verba quasi si de morte dicerel, non possent tamen verbo non intellexerunt nisi libertatem car-
eum sequi ad mortem. Dicebat ergo non de morte, nalem. Respondit eis, etc Non illi qui crediderunt,
sed de gloria ad quam ibat per mortem, unde illis sed alii in turba qui non crediderunt, qui audito li-
carnalibus subdit.: berabit vos, indignati sunt se vocari servos, putanles
VEBS.23. — Vos deorsum estis. Et ideo terram dixisse de carnali libertate. Et nemini servivimus.
sapitis, sicul serpens terram comeditis. B Mentiuntur. Joseph servivit in iEgyplo, palres in
VEBS.24. — Dixi ergo vobh. Hic exponit quid sit •^Egypto servierunt in tuto, isUeidem tributis Cse-
esse de mundo, id est, esse peccatores infideles ler- saris.
rena sapientes, unde hoc eis exponit. Si enim. Sed Amen, amen dico, etc Amen Hebraice, verum
econtrario spem dat credituris. Crediderith. Credi- dicitur Latine', quod nullus interpres mulavit, ne
deritis dicit, non perceperitis, quia nemo nunc capit vilesceret nudatum, sed honorem habeat secretum,
immutabUem essentiam. Ego sum, moriemini, etc et est quasi juramentum, unde Hieronymus super
Non dicit quid, vel Christus, vel Filius Dei, vel.aliud Isaiam : Jurat Dominus per semetipsum , quoniam
hujusmodi, sed ad istos utitur verbo setemseessen- sententiam oris sui et verburo quod semel prolulk,
tiae, sicut olim ad Moysenquem mittebat ad liberan- nequaquam irrilum facit, hoc [est, per semetipsum
dum Israel. Quasi dicat: Qui misi Moysen ad libe- juravit.
randum fiUos Israel, ego per meipsum veni liberare VEBS.35.— Servus autem, etc In hoc terruit nos.
perditos. Csetera vero omnia quae mittuntur, non Quaeergo spes est libertatis his qui non sunt sine
vere sunt. peccato ?
VERS.25. — Principium. (AUG.)Credite me prin- • VERS.37. — Scio, etc Exposito a Domino conlra
c
cipium, etc, us^rueaa ipse manus dextera. fortitudo. glorianles de vana libertate carnis, et vera servkute
sapientia, et Verbum est Patris. peccati, et vera Ubertate per se filium, concedens
(ID.) Ecce quid est esse, quia principiura in se istis, scilicet quod filii Abrahsesunt per carnem,'
manet, innovat omnia, et mutari non polest. tales liberos ostendit non esse filios Abrahae, per
Loquor vobh. Et habeo vobis raulta loqui, do- imitationem fidei et juslitise, sed esse fiUos homi-
cendo, si crediderkis, accusando si non credideritis, cidae diaboli, quaerentes se occidere, et ita esse vere
el qui modo non judico, sed salvo, habeo post judi- servos.
care. Habeo dico, sed lo|um ex Patre qui verax est VERS.39. — Responderunlet dixeruntei. Quia ar-
ex se, ex quo ego sum veritas quam genuit ex se, el guit eos facere mala patris, fatentes patrein suum
ideo vera dico, et judico. Ecce quomodo dat gloriam esse Abraham, provocant aliqua maledicere contra
Patri cui aequaUsest, ut doceat nos minores dare Abraham, ul sit eis occasio faciendi quod volebant,
gloriam Deo. sed Dominus Abraham laudat et istos degeneres
VERS.27. — Et non cognoverunt. Cum dicit, qui damnat, dicens: Si filii Abrahm, etc.
misit me, verax est, non intellexerunt quod de Patre VERS.40. — Nunc autem quwrilh, etc Non dicil
diceret, quia adhuc habebant clausos oculos, et ideo (quod poterat) se esse dominum Abrabse, ne sk oc-
subdit eis : Cum exaltaverith Fi/ium, etc, ubi osten- " casio catumniae,nec filiura Dei, sed quod invidenl,
dit aliquos ibi esse, qui-post passionem suam essent et quod possunt occidere.
credituri et cogniluri quis ipse esset. VERS.41. — Vos facitit opera. Jam innuit aUum
YERS.29. — Quia ego sum. Esse est immutabile patrem quam Abraham, cujus filii sunt, non nalura,
divinse substantiae. Sed ne ipse qui loquitur, intelli- sed imitatione. Dixerunt, etc Nos, etc. Jam intelli-
geretur essePater, subdit: Et a meipsofacio nihU; gentes non de origine carnis, sed de vita Dominura
quia a meipso non sum, sed a Patre. loqui, et ex usu Scripturarum scientesfornicatiouein
Quia ego, etc. Semper ipsa sequalitas est. Sem- spiritualker dici, cum anima falsis diis subjicitur,
^ per non ex quodam initio et deinceps, sed sine routanl jresponsionem et tacent jam de patre Abra-
inilio et fine. Dei enim generatio non habet ini- ham, ne eis dicatur : Cur de eo gloriamini, cujus
tium temporis, quia per Unigenitum facla sunt tem- vitam non imitamini? et dicunt patrem Deum, volen-
pora. tes videre quid ad hoc posset eis dicere.
VERS.30.— lfu/(» crediderunt in eum. Fides est VERS.42.—Dixit ergo. Sicut prseostpnditde Abra-
credere quod non vides, veritas est videre quod cre- hara, ita nunc ostendit Deum non patrem eis esse
3*3 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 39^
eurttm, quia non cognoscunt Filium quem misit nec A \ mini, ego non, sed ea gloria quam habui apud Pa-
eum diligunt. «Ego enim. Processio ex Palre aeterna trem anlcquam mundus esset, quse est ab huniana
est, in qua est Filius uuigenitus Patri sequalis; venit inflatione discreta.
borao factus, in quo frater hominibus. VEBS.51. — Amen, amen dicovobis. Non ego, sed
i VERS.45. — Quare loquelam. Ita res est ut dico, Pater quaerit gloriam mearo; ego autem dico, Si vos
sed non poteslisquod dico cognoscere, quia non po- dicitis, Dsemoniumhabes, ego vos ad vitam voco.
teslis audire, cum non velitis crcdendo corrigi. Et Hinc discat homo Jesus, non malum, scd bonum
hoc quare? Quia ex diabolo eslis : filii diaboli perse- reddere. Non videbit. Quod dicitur, videbit vel gu-
verare elegistis. stabit, nihil aliud esl quam experietur.
YERS.44. — Vqs ex palre, etc Ecce jam delermi- VERS.52. — Nunc cognoscimus. Sicut accepla
nat quis sit pater eorum, cujus filii sunt non na- contumelia bonus fit roelior, ila malus de beneficio
scendo, ut Manichaeidicutit, sed imitando ; unde et pejor.
Judaeisdicilur: Pater tuus Amorrhwus esl, matertua VERS.53. — Quem teipsum facis ? Secunduin illos
Cethwa (Ezech. xvi). se faciebal Filium Dei, aequalerasibi, qitasi non es-
Et desideria. ldeo filii diaboli quia desideria pa- set, sed non laciebat, imo vere erat; unde Aposto-
tris vestri vultis facere, et occidere me in carne, quia B
" lus : iVonrapinam arbitralus^estessese wqualemDeo
non poteslis in mente. Ille homkida. Nota homici- (Philip. II). Ideo non qui es, sed quem teipsum
dam non solum qui ferro, sed etiam qui verbo oc- facis ?
ciilit, ut diabolus primos parentes, unde in psalmo : VERS.54. — Respondit Jesus. Contra hoc quod di-
Lingua eorum gladius acutus (Psal. LVI). Et in veri- cunt: Quemle facis ? refert gloriam suam ad Patrem,
tate non stetit. Quare non sielit? Quia non est in eo de quo est quod Deus est.
veriias. Id est, Yerbum et sapienlia Patris. Cum di- VERS.55. Est Pater meus. Aperte dicit Patrem
citur, in Chrislo est veritas, ila dicilur, ut ipse sit suum esse Deum qui annuntiatus est Judseis: non
veritas. Si ergo diabolus stelisset in veritale, in recenlem Deumvobis annuntio, sed illum de cujus
Chrisio sletisset, sed non slelit in ea, quia non est cognkione soletis gloriari. Qui glorificat. Vox Patris
ipsa iu eo. Ex propriis loquitur, quia mendaxest. Et glorificat Filium in baptismo, in monle, et in aliis
lioc non suffieit, quia et homo mendax est qui non hujusmodi. Et non cognovistis. Non cognovislis spi-
habet de proprio, sed ab alieno ccepit, id est a dia- ritualiter, dum pro terrenis servislis. Ecce videt
bolo, ideo addidit: El paler ipsius. Scilicet mendacii aperte eos sibi resistere, sed tamen non desinit se
quod inveuit. Exproprih. Quia non aliunde habet, ., eis praedicare. Et si dixero, etc Ne in boc arrogans
sed a se postquam cecidit a veritate; unde subdilur videatur gloriari, addit, et si dixero. Arrogantia sic
essc pater mendacii quod ex se genuit, ut Deus ex caveatur, ut veritas non relinquatur.
se veritatem. VERS.56. — Abraham. Credens exsultavil spe-
VEBS.46. — Quh ex vobis, etc. Non dedignatur rando, ut videret intelligendo tantum mysterium.
ex ratione oslendere se non esse peccatorem, eto. Diem meum. (AUG.) Incertum est in diem lem-
VEBS.48. — Nonne, etc Quia convicti sunt non poralem, etc, usque aa et quod ipsum caro factum
esse filii Abrahaevel Dei, sed diaboli, ingerunt con- est?
vicia, quia non poterant resislere. VERS.59. — Et exivit. Exiens de templo, id est,
VEBS.49. — Honorifico. Non me (ne arrogans de figuris JudseorHm,videamus quid fecerit in tem-
vpbis videar) facio quod debeo, sed vos non facitis plo gentium.
quod debelis, quia non honorastis me, quem si co- CAPUT IX.
gnosceretis, sicut ego honorifico Patrero, sic vosme
bonoraretis VERS.1. — El prwteriens. Non stans in via pec-
VERS.50. — Ego autem. Audito convicio, Dwmo- calorum,sed secusviara noslrse morlalkatis. Cwcum.
nium habes, econtra de gloria sua hoc solum dicit: j. Csccus significat huraanum genus, in quo csecilas
j
Honorifico Patrem, oronia tribuendo ei, et ego non naturalis, quia peccante primo hominc, vilium pro-
quaerogloriam meam ut homines, qui illatis conlu- pter naturam inolevit, unde secundum mentem ora-
imeliisaliquid reddunt, sed Patri reservo, et est qui; nis homo caecusnatus est.
ftimral el judicet. Duaesunt lentationes. Una proba- VERS.3. — Neque hic peccavit. Peccaverunt qui-
tionis, de qua : Tental vosDeus (Deut. xm). Alia de- dem, sed non illo peccato faclum est, ut caecus na-
ceplionis, de qua : Deus inlenlator malorum est! scerelur, sed haec est causa, ut manifestentur opera
(Jac. n). Sic et duo timores : unus quera charitas-, Dei in illo. Ut eum illuminandoet per eum quid in
foras mitlit, alter qtti permanet in saeculumsseculi. csecitate humani generis facturus sit significando,
Sic et duo judicia : unum damnationis, quo non ju-. Filius Dei manifesletur ; unde subdit: Me oportet
dical Pater, sed omne judicium dedit Filio : alterurai operari.
discretionis; unde : Judka me, Deus, et discerne> VERS.5. — Quandiu sum in mundo. Non solum
causam meam (Psal. XLII). Secundum hoc dicitur : tunc Christus lumen erat in mundo, sed et semper
Est Pater qui quserat gloriam meam, et discernat ai usque ad consummationem sseculiper fidem esl cum
gloria vestra, quia vos secundum sseculum gloria- electis, et est tempus operandi. Nox illa est infer-
PATROL.CXIV. 13
 395 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 396
rialis, in qua nulU litet operari, ut nec ardenti diviti A inuncti, jam cordis oculos illuminat et iUenon tan-
licuit, sed tanlum est tempus recipiendi. lum Filium horainis, sed eliam confketur Filium Dei.
VEBS.6. — Et fecit lutum. Sicut primum homi- VEBS.39. — Ut qui non vident. Id est, qui se vi-
nera de limo terrse forraavit, ita per idem genus luti dere putant, quaerunt ut videant, et qui vident, id
genus humanum reformavit. De sativa lutum fecit, est, qui se videre putant, et medicum non quserunt,
quia Verbum caro factum est. Saliva est sapientia et hoc est judicium, id est discrelio quod discernit
quse ex ore Altissimi prodiit. Terra est caro Christi. causam credentium a superbis. Judicium enim dam-
Unxil ocutos.1(1est, catechumenum fecit, qui credit nationis non modo, sed in fitie facict; unde : Ego
Verbum carnem facfUra.Unctus nondum videt, sed nonjudko quemquam.
initlilur ut lavet, id est, baptizetur in Misso, id est CAPUT X.
in Christo, propter quod nomen piscinse in terpreta- VEBS.1. — Amen, amendko vobis. Quia Pharissei
tur. Baptizalus a peccatis lumen recepit. jactabant se videre, quod possent, si oves Christi
VEBS.7. —Et venit videns,etc Quaeritur quomodo essent, Dorainus contra eomm arrogantiam de
islum sine fide sanaverit, cura legatur neminem sine grege suo, et de ostio quo intratur in ovile simUilu-
sanatione interiore, exterius sanasse? Sedhocdicitur dinem proponit, ostendens quod nec sapientia, nec
de ilKs qui propter peccata infirmabantur: iste non ^ observatio legis, nec bona vila quidquam valet nisi
propter peccatum, sed propter gloriara Dei languebat. per eum : sine eo nihil sunt m quocunque Judseo,
VERS.16. — Non est hic homoa Deo, etc Ille spi- vel genlili et philosopho vet Pharisaeo qui docent
ritualiter cuslodit sabbatum, qui est sine peccato; beate vivere : -velhseretico sub nomine Cbrisli: nec
illinon, qui servi suntpeccati. tamen in Chrislo praedicanle, sed omnes sine eo ra-
VERS.17. — Tu quid dicis, etc. Quaerunt calum- piunt et occidunt. Per oslium. Id est per me, ut
iiiam, ut illede synagoga pellerelur, sed a Christo post exponit. Haecjanua est humilis : qui per hanc
inveniretur. Itte autem dixit, etc Adhuc inunctus in vult intrare, oportelut se humiliet, ne, si erectus est,
corde, qui confitetur, non tamen mentitur. offendat in humilem januam. Fur. Quia quod alie-
VEBS.18. — Donec vocaverunt,etc. Myslice: Pa- num est suum dicit, id est, oves Dei suas facit. La-
rentes, id est diabolus vel vitia, qui dicunt. JEt&- tro, quia quod furatus est occidit. Sed omnes qui
tem habet, ipse de seloquatur, qni nolunt hominem veritatem tenent et docent in Christc-pastore, sunt
confiteri Christum. unus pastor.
Da gloriam Deo : Nosscimus, etc Dare gloriam VEBS.2. — Pastor est ovium. Christus proprie
Deo, est veritatem de aliquo quasi praesenteDeo di- pastor est secundumoflicium pascendi oves, ut ipse
cere, hoc est: Gonfileri istum non esse Deum sicut C post exponit, qui per se ostium intrat in ovileovium.
nos, sed peccatorem. Sed quia alii coiriparticipessunt ei pasloralis ofiicii,
VEBS.27. — duid iterum, etc. (AUG.)Stomacha- quse de eo proprie dicuntur, etiam eis suo modo
tur contra duritiam eorum, de cseco faclus videns, congruunt. Oslium est quo intratur, Chrislus ergo
et caecosjam non ferens. paslor per se oslkim, et quicunque sub eo pastor,
VERS.28. — Maledixeruntergoei. Secundum cor per ipsum ostium intrat in corda ovium; quia siaUud,
eorum maledictio est. Sed quod dicilur optabile est prsedicat, non audiunt oves, si Christum, oves Chri-
oinnibus, ut discipuli Christi sint. sti hanc vocem agnosCunl.
VERS.29. — Hunc autem nescimus.Superius dixe- VERS. 3. — Huic ostiarius aperit. Ostiarius, id est
rant : Hunc scimus : unde hinc dicunt se nescire, Christus qui se aperit, vel Scriptura quae ducit ad
sed nescire nos dicirous quaeabjicimus. IUenescitur, Chrisluin, vel Spirilus sanctus qui docet omnem
latet humilitate, proditur signorum virlute : nesci- veritatem.
tur unde sit, et ut Deuscaecosilluminat. Et oves, etc (AUG.)Aliqui sunt verae oves, quia
VERS.33. — Aisi essethic a Deo, etc. Spreta eo- novit Dominus, etc, usque ad hanc nullus proprius
rum ira, Ubere vcritatem conlitetur. Hseceniin non conteninit, nullus alienus audk.
nisi a Domino, nec a discipulis fierent, nisi Deus B* VERS.6.—Illi autem non cognoverunt. Praedesti-
in eis. nataeoves ad tempus se nesciunt, nec vocem paslo-
VERS.34. — In peccath nalut est lotus. Id est, ris audiunt, sed in fine perseverant, e contra lupi ad
cuiii clausis oculis, quod dicunt esse pro peccatis tenipus audiunt, sed in fine perseverant.
parentura, sed Chrislus totum sanat, extra oculos, VERS.8. — Omnes, elc. Fur est qui per siraoniam
intus cor apcrit. Et tu doces nos? Et ejecerunt eum vel aliquo alio modo contra Christum intrat, et
foras. Tolies iriterrogando ut discerent, magistrum poslquam intraverit malo exemplo occidit et sic
fecerant, sed ingrati docentem projecerunt. Sed quia aperle lalro. Nec talis dicendus est mercenarius,
expulsus, raagis factus est Cbristianus. ideo lupo veniente non resistk, sed pro raercede ce-
VEBS.36. — Quis est, etc. Adhuc inuncttis his dit. Si lupo violenter distrahente non resistit, mer-
verbis ostenditse jamdudum cor ad credendum ha- cedem hanc recipit, quod non distrahitUr cum ovi-
buisse paratum , sed in quera' credere debeat, bus, sed postea male vivendooves corrumpit, el jam
ignorasse. in aliam partem relapsus fit fur vel latro, homen
VERS.37. — Et vidhti. JamDominus lavat faciem mercenarii araitiens.
 3<J7 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 39«
VEBS.9. — Si quis. Hic cvidenler ostendk, non A 1 non accedunt ad ignem, id est, non credunt in
solum pastorem, sed et oves intrare per oslium. Et Chrislum. Salomon autem faclo templo in aulumno
ingredietur. Intus bene cogitando, egredietur extra illud dedicavil (/// Reg. viii). Zorobabel, et Jesus
exemplo aUorum bene operando. Vel ingredietur in sacerdos post captivitatem reaediflcatum templum,
Ecclesiam, ut hic vivat per fidem. Unde post dicit : in vere dedicaverunt (// Esdr. vi). Judas Machabaeus
Ut vitam Itabeant. Et egrediettir de ista vila, ut iri pro profanalione Anliochi in hierae (/ Machab. iv).
setemum vivat. Unde post et abundantius habeat vi- VERS.23. 4- In poriicu. Porticus quibus templum
tara et pascua inveniet ingrediens et egrediens. cingebatur, solent significari nomine templi.
VERS.10. — Nisi ut furetur, etc Furetur alienam VEBS.24. — Circumdederuntergo eum Judai. Do-
rem sibi usurpando, mactet, a fide relrahendo, per- mino patienterinter opprobria veritatem procdicanf,e
dalin aeiernara damnationem. excsecali non obsequuntur, sed tentant, Quousque
VERS.12. — Mercenariusautem, etc. Mercenarius animam nostram tollh ? Caluraniantur illum tollere
est qui quaerit quae sua sunt, non quae Chrisli, qui animas qui salvat, quem pururo horainem putabant,
servit Deo non propter Deum, sed pro aliqua mer- sed prae omnibus regnalurum. Si tu es Christus, dic
cede; qui culpabilis est, et non est filius, sed tamen nobis palam. Non veritatem desideranl, sed parant
necessarius et tolerandus. Fur vero semper est ca- B ] calumniam, utsi dixerit se regem, contra Augustum
vendus. Praepositi vero qui filii sunt, sttnt et pasto- facientera potestati tradant. Sed Dominus sic tempe-
res, et tamen unus est 4>astor, quia illi oranes sunt rat responsura, ul nec illis sit locus calumnion,et U-
membra Ulius cujus sunt oves propriae. Et lupus ra- delibus propler quos hsec referunlur manifeste appa-
vit. Lupus est vel violenlus qui corporaliter vastat, reat quod ipse sit Chrislus, non horao tantum, ut
vel diabolus qui spirkualiler dissipat, cui qui non illi putant, sed Filius Dei.
animas ovium, sedsua quaerit, non occurritresistendo VEBS.29. — Et nemo potest rapere de tnanu Patrh
vel mala arguendo, quod est fugere, quia timor est mei. Quia ex hoc quod sum ex Patrc, major sum ad
fuga animi : fugit ne perdat quod diligit, unde red- protegendum, quam illi ad impugnandum.
dens causam fugae subdit: Quia mercenarius est, et VEBS.30. — Ego et Paler unum sumus. His verbis
non amat oves, sed sua : paslores autem non dictin- non solum Judseorum solvit quaeslionem, qui ut ten-
tur fugere si cedunt perseculioni, et servant se tarent accesserunt, sed etiam futurorum hseretico-
ovium utililati, quibus etiam corpore absenles, sunt rum daranat insaniam.
spiritu praesentes. VEBS. 51. — Sustulerunt ergo lapides. Hoc jam
VERS.14. — Ego sum paslor. Post culpane ficti, 11011 ferunt qui cselera lulerunt, sed duri ad lapides
iterum formam veri pastoris opponit. Ego sum pastor (C cnrrunt. Sed quia Jesus non patilur nisi quod vult,
bonus et animam pono pro ovibus. Quod non ipse adliuc loquitur.
unus feeit, nisi quod oranes sui et ipse unus sunt, YERS. 55. — Facis teipsum. Intellexerunt non
quia ipse sine illis hoc poluil, illi non sine eo sine posse dici. Ego et Pater unum sumus, nisi ubi est
quo nihil possunt. aequalkas Palris et Filii, quod Arius non inlellexit;
VEBS.15.— Et ego. Filius per se agnoscit Patrem, Christus aulem, quia vidit illos tardos non ferre
nos per illum , sicut alibi, Deum nemovidit unquam, splendorem veritatis, temperavit eura in his verbis :
nisi Unigenitusqui est in sinu Patris , ipse enarrave- Nonne scriptum est, etc
rit (Matth.TLi).Item nemonovil Filium nisi Paler, ne- VEBS.34. — Quia ego. Tribus modis dicitur Deus,
que Patrem quis novit nisi Filitts, et cui Filius volue- nalura, adoptione, ut-E^odm: Z)t'ifalso, ut dsemo-
rit revelare (Matth. xi; Luc. x). Et animam meam nes et idola.
pono. Hoc est probatio dilectionis ad Patrem, et ad VEBS.35. — Si illos dixit deos. Si per sermonem
oves. Sic et Petrus terlio confitens araorera, jubetur Dei participando fiunt homines
dii, quomodoille qui
pascere oves, et pro eis mori. Pro ovibus.Pro ovibus per naturam est Filiusquoparticipant, non est Deus?
donius Israel quae perierant, ad quas corporaliter , — Operibus credite. Fidem adhibete
D VERS. 3 8.
roissus, a quibus non sunt dissimiles illae quse sunt
dc gentibus, unde dicit: operibus, ul merilo fidei amplius cognoscendoopera,
Y«BS.16. — Oportet me. Quamvisper suos, quia veniatis ad lidero deitatis.
in illis ipse. Et vocemmeam. Non dicit meorum, quia VERS.39. — Quia in me est Paler. Pater est.in
in ipsis iUe loquilur. Filio, Filius in Patre, ut sequalis in eo cui sequalis
VERS.17. — Quia ego, etc (Auc) Verbum ex quo est; unde et potest dicere : Ego et Pater unum su-
suscepit hominera, id est carnem et animam , elc, tnus. Et qui videtme, videl et Patrem; et hoc est ei
usaue ad non polestate sua, sed polestateinhabitan- proprium. Mtinusaulem est horoini perparlicipatio-
lis carnem Deilatis, scilicet. »em quod dicitur esse in Deo continente et Deus in
VERS.22. —Facla sunt aulem encwnia, etc Cse- eo, ut in vase.
non, id est novum. Inde encaenia, id est inkiare. VERS.41. — Et multi venerunt. Isli apprehendunt
Encaenia festa dedicaiionis templi, quse facta est a permanentem, non quomodo iniqui apprehendere
• Juda Machabaeo
tempore hiemis. Hiems autera hic - volebant discedentem. Quia Joannes, etc Nulliun in
comuiemoratur, ut significet.Judaeos frigidos, qui Hierusalem fecit ut iste, et quidquid dicebat testimo-
399 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 400
nium huic perhibebat, quasi per lucernam veniaraus A corde; secundum in porta, id est in ore; tertium
addiem. in monumento, id est in opere et consueludine
CAPUT XI. peccandi. Vine(. Ut vivit Abrabam, Isaac et Jacob/
VEBS.1. — Erat autem. Dummoratur trans Jor- quorum Deus dicitur sicu^vivorum. Credens etiara
danem, infirmatur Lazarus, et initlurit ad eum soro- mortuus vivit, sicut non credens etiam vivens mor-
res iUuc Istae sorores Lazari figura sunt Judaeorum tuus est.
in aelernabealiludine jam receptorum, qui pro fratre VERS.28. — Sitentio. Quia si audissent Judaei
sanando, id est pro reliquis in tenebris igiioranliae eam vocatam fuisse a Jesu, non sequeretur, et ila
adhuc erranlibus, Domino supplicant ex nolissima non viderent miraculum. Sed quia putaverunt eas
actione. Languens Lazarus. Lazarus figura est Ju- ad sepulcrum fratris ituras, secuti sunt. Et vocat te.
daeorum qui infirmi erant in fideChristi : Martha et Causa brevitatis in verbis Marthaeostenak non prius
Maria significant doclrinam bonorum Judaeornm. dictum, id est quod DomittusMariam vocaverit.
•VERS.3. — Ecce quem amas, etc. Lazarus, per YERS.31. — Seculi sunt. hsec ideo evangelista
quem peccalor significatur, qui a Domino anialur, narrare curavit, ut videamus quaeoccasio fecerit ut
.quia non venit vocare justos, sed.peccatores. Soro- plures haberet testes resurrectio quatriduani.
•res, peccatoris sunt bonse cogitationes, quae propec- " VERS.33. — Infremuit spiritu. Nota polestatem :
-catis dissolvendis orant. Ipse fremuit et turbavit se, quem alius turbare non
VERS4. —^Pro abria-Dei, etc. hl est, ut glorifi- potuit, sicut orania hujusrnodi suscepit, quia voluit.
cetur Filius Dei. Ecce se Deum dicit, contra illos Significat autem quantum homoturbari debeat, pres-
qui dieunt Filium Dei non esse Deum. sus tanta mole peccati. Quando aulein peccator
VERS.5. — Diligebat. Diligebat languentium Sal- computans quaebona Dei accepit, quaemala reddidit,
vator et mortuomm suscitator Lazarum, quia lan- fremit in spiritu et turbatur : Christus fremit in eo
guens el mortuus. et turbatur, quia fides de Christo, Christus est in
VERS.6. — Duobus diebus. Ut quatriduum impie- corde. Yremit vero fides in homine dum de peccatis
refur. Prima enim die quo nunliatum est ei, mortuus increpatse.
est languidus trans Jordanera; per duos dies mansit, VERS.34. — Ubi posuistis eum ? Qui absens scivit
ecce tres : quarlo autera die venit. morluum, scit et ubi sit sepultus, sed sic dicens, se
VERS.7. — Eamus in Judwam. Myslice: Significat quasi nescire perdkum hominem signilicat; unde di-
fidemredituram ad Judaeosin fine perEIiam et Enoch. citur : Non novi vos (Matth. vn). Et: Ubi est \dam ?
VERS.8. — Dkunt ei dhcipuli. Terrili, volentes (Gen. iii.)
c VEBS.38. — Jesus
consilium dare magistro ne moreretur, sicut et alibi ergo, etc Difficultatemosteit-
Petrus : Absit a te, Domine; non fiel tibi istud. Sed dit vivificalionis talis peccatoris. Erat autem spe-
sicut Petrus laudatur de alieno : Beatus. es,, Simon lunca. Moraliter: Unusquisque peccator mole pecea-
Barjona-, quia^Pater revelavit tibi, culpatur de suo : torum pressus et sua lege gravatus, et consuetudine
Redi post me, Salana, quia sapis non qum Dei, sed sua mala jam fetens, alios exemplo suo malo aperte
quw hominis sunt. Ita et hos corripuit dicens se diem corrumpk : sorores, cogkationes aliquae, quia
in quo debent ambulare ne offendant, et sine eo am- quando4[uecogitaus se male fecisse, dolet.
bulantes offendant, ut modo nolentes eum mori qui VERS.39. — Domine, jam fetet. Timebat reraoto
pro hominibus venit mori. Ulos aut.em dicit esse ho- lapide potius fetorera excilari, quam fratrem re-
ras quae diem sequuntur, non dies eas, sed dies eas suscilari.
illuminat. Duodecim est sacralus numerus qui per- VERS.42. — Sea propter popu,um, etc His verbis
raanet.plenus : dejecto enim Juda, qui non.lucebat se gloriam Patris quserere, sicut in aliis operibu3
inter horas, alius subrogatur. oslendiL Nam quia secundum horainera minor erat
VERS.9, — Nonne duodecim sunt horw. (HIER.) Patre, ab eo pelit suscitalionem Lazari, et ideo se
Dies Christus, et aliter dies apostoli, quomodo Chri- p. exauditum dicit, et hoc propter circumstanles, ut sic
stus, etc, usque ad ipsi intelliguntur duodecim crederenl Dei Filiura.
apostoli. VERS.43. — Voce magna. Frcmuit, lacrymavit,
VERS.15. — Ut credath. Non quod modo incipe- clamavit, quia difficile surgit quem moles malaecon-
rent credere, sed ut.robustius crederent. Semper suetudinis premil, sed taraen post magnam vocem
enim fides eorum miraculis augebatur. surgit, id est, per magnara Dei gratiam vividcatur
VERS.17. — Etinvenit. (AUG.)Mystice : Qualuor dum pcenitet,
sunt dies raortis. Nascitur homo, etc, usque ad sed VERS. 44. — Et statim prodiit. Dum peccator
nec tales reUnquit niisericordia. coatemnit, sepultus jacet; quando pcenkei, surgit;
VERS.22. —•Sed et nunc scio. Hoc scio, quia po- quando confitelur, prodit, quaside occultis exeundo
tes suscitare si vis, quod tuo relinquo arbitrio, non manifestus. So(w(e eum. Christus per se vivifical in-
autem praesumo, neque rogo ut suscites, quae nescio tus, ministris tribuit polestatem sotvendi.
au sil utilis fieri resurreclio. VERS.48. — Credent in eum. Et venient Romani.
VERS.25. — Etiam ti mortuus fuerit. Tres mor- Et quia sentiebant doctrinam ejus esse contra tera-
tuos susckavk Jesus, unum in domo, id est in plum et paternas leges, Uraebant ne si omnes crede-
401 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 40S
rent in Chrlstum, nemo remanerel qui contra Ro- A.cultarevel negare miraculum,stulte volunt occidere,
raanos civitatem Dei et templum defenderet. Et ve- quasi non possit suscilare occisum qui suscitavit
nient Romam. De temporatibus timent, non de seter- defunctum.
nis, et utraque perdiderunl. Locus est Hierusalem VERS.12. — /n crastinum. Ecce oves ex Israel
quem perdiderunt, genlem suam perdiderunt ubique veniunt ad pastorem/ Rami sunt laudes significantes
dispersi. victoriam superaluri diabolum et morlem.
VEBS.51. — Hoc % semetipso.(AUG.)Nota etiara VERS.13. — Clamabant. (Auc.) Osanna vox obse-
nialos per spiritum prophetiae praedicere fulura, ctc, crantis magis indicans affeclum quam rem aliquam
usquead quod non licet nisi summo sacerdoti, ut de significans, sicut interjectiones.
Zacharia legilur. Rexlsrael. Rex non terreno more, quodparum
VEBS.52. — Pro gente. Judscorum, scilicet in qua est, sed quia regit, et ad mentes, et ad regna ccelo-
erant oves, hoc tantum Caiphas. Sed quia noverat rum ducit, et est roiserationis non indignationis.
evnngefista essealias oves, addidit: Sed ut filiosDei VEBS.15. — Noli timere, filia. In reprobo populo
qui erant dispersi congregare. Filii prsedestinatione,. erat filia Sion, id est, Jerusalem, scilicet oves quse
sicut el oves in Israel, nondum enim erant, quia devote occurrunt venienti, quibus divinUusdicitur :
uondum crediderant. B Agnoscite quem laudalis, el ne timeatis cum patitur
VERS.55. — Proximum aulem. Imtninente Pascha qui esl vestra redemptio. Pullus in quo nemo
ftgurali in quo jam verus agnus immolandus est, sederal, populus est genlium qui legem Dei non ac-
consilium erat inter Judaeos de eo occidendo, et ipse ceperat.
appropinquat passionis Ioco. VEBS.19. — Ecce totus. Per passionem et resnr-
reclionem totum mundum redemit, et seculus est
CAPUT xn. eum. Et quid mirum si mundus post eum vadit per
VERS.1. — Venit in Bethaniam. Ideo prius Be- quem factus est raundus?
fhaniam venit, ut resusckatio Lazari allius memo- VEBS.21. — Hi ergo accesserunl.Ostendit gentes
riae omnium traderelur, et inexcusabiles Judaeicon- per praedicationemapostolorum conversas,
funderentur, tractantes de morle tanti suscitatoris. VERS.23. — Jesus autem. De Judaeis erant, qui
YERS.3. — Maria ergo. Pretiosum unguentum fit clamabant: Benediclus qui venit in nomine Domini;
de nardo maxime de spicis, hic aulem dicitur pistici modo gentiles quaerunt videre, ecce duo parietes
a loco unde erat. El interpretalur ftdelis, non alia concurrenles. Dicit itaque angularis lapis. Venithora
admixtione corrupti. Dixit ergo unus. Judas etsi ma- ut clarificetur. Haecnon esl clarificatio de islis volen-
lus tamen inler apostolos numeratur, ut doceamur " tibusvidere.sedoccasionehorum annuntiatventuram
nialos tolerare, ne corpus Christi dividamus, et ma- pleniludinemgcntiumeoin ccelisglorificato.Sedhanc
los bonis non obesse. allitudincm glorificationis praecedil humilitas pas-
YERS.6. — Non quia, etc Qnanlum ad suara in- sionis, unde.' Amen,amen dico vobis, etc. Ubi se dicit
tentionera ad eum non perlinebat de egenis, quia granum morlificandumet multiplicanduni, ad quam
non curabat de ipsis, non quia commissum esset ei passionem jam exliortatus subdil: Qui amat animam
dispensare pauperibus. suam, etc
Loculoshabens,elc Cui ministrant angeli, loculos Nisi granum frumenti. (AUG.)Ipse est frumentum
habet in sutnpluspauperum, condescendensinfirmis. quo vivere debel fidelis anima. Granum, dequo spi-
VERS.7. — Sinite illam. Novit furem, sed non ritualis seges debet surgere. Cum sint-mulla grana
prodit, docens tolerare malos. Tanlura obsequium seminum, nulli se comparat nisi frumento, unde.
Mariaecommendat, osteudens quod esset moriturus, mos ccepit Ecclesioede hoc solo grano confici cor-
et ad sepelienduraaromatibus ungendus. Ideo Marioe pus Domini.
cui non licuit mortuum ungere, datum est viventera VERS.25. — Qui amat. (Auc) Qui amai in hac
ofllciofuneris donare, unde secundum Marcum dici- _ vita, perdit in futuro quod magis congruit, unde
tur, quod habuit, id est potuit, hoc fecit, prwvenit subdit: Qui odit animam, etc Non amaX, sed odit
nngerecorpus meumin sepulturam. animam in hoc mundo, qui diligendoDeum, potius
VERS.8. — Me autem non semper habelh. Corpo- quam in etim peccet eligit occidi.
rali praesentia.Vel non habebilis, tu Juda et qui sunt VERS.26. — Si quh mihi.minhlrat. Prelium ope-
hnjusmodi, quia si mali jam communlcant sacra- ris quo illi ministratur est esse cum illo, sine quo
raentis, postea taroen non habent Dominuro ut boni. nusquam bene est esse, et.cum quo nusquam male
VEBS.9. — Et venerunt. Curiosilas hos, non cha- est esse, unde et apertius subdit, si quh mihimi-
ritas adduxit. Nos econtra, si cognoscimus Jesum nistral.
obedientis animaedomum in qua habilet invenisse, VERS.27. — Nunc anima mea turbata est. Et quid
veniamus illuc contemplatione, non propterhomi- dicam? Prsedicta passione et ad eam supposita exhor.
nern tantum quem in anima suscitatum videmus, sed tatione quasi data voce forlitudinis soaesubdit affe-
ut bonamvitam imitemur, et per hoc ad visionemJesu ctum infirmitatis nostrse quam vere suscepk, sed ex
perveniamus. voluntate pro nobis ne de hac infirraitate desperemus:
VEBS.10. — Cogilaverunt.Quia non poterant oc- in qua ctiam docet quid dicere debeamus, et quo
 403 WALAFRIDI STRABI FULD, MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 404
confugcre. Quasi dicat : Conlurbatur anima mea, A Quicredit in me. Quia homo apparebat, et Deus in
quid dicam? quo confugian^qtiem invocem? in homine latebat, ne putarent eum hoc tanlum essc •
quem sperem ? in Palrem qui salvat, cUi voluntatem quod videbanl, vult se credi talem et tantum qualis
meam propono, quia proplerea ut haec patiar veni etquantus pater est.
in haric horam, unde et clarificalio mihi sic fit et in VERS.45. — Et qui me videt, videt et eum qut, clc
iriembris meis. Usque adeo nihil distat inler rae et eura, ut qui vi-
VERS.28.—Paler, ctarifica. Salvationem qusero, det me videat eum. Hsecvisio non carnalis, sed in-
sed passionera non recuso, propter quaro passionem tellectualis est mundc corde. Qui videt me. Non ait
clarifica me quod est gtoria lui nominis. « non videt me, sed eum qui me misit, sicut dixit, qui
VERS.30. — Non propterme vox. Ostendk lianc eredil in me, non credit in me, sed in eum qui misit
vocem ndn sibi indicasse quod sciebat, sed eis qui- me, quia illud dixit, ne sicut videbatur crederetur
bns indicari oportebat. tanturo Filius bominis; hoc aulem dixit, ut credere-
VERS31, — Nunc judkiumesl. Discretionis sci- tur aequalisPatri. Neulrum horum dicerel alius mis-
licet, quod est-anle ultimum damnationis, quia nunc sus, id est apostolus, quia tantum servus. Potest
per passionem jure diaboli destructo multi libera- autem dicere alia Filio comrounia, ut qui audit vel
buntur, unde exponendo subjungit: Palior, turbor, B * recipit me audit euiri et recipit qui me misil, quia
et per hsec, etc. Ejicielur. A redeniptis expelletur, Dominus honoralur in servo et Pater in Filio.
prsedicantibus apostolis plene expelletur qui olim a, VERS.46. — Ego lux, De alio non dicitur : Lux
paucis etsi extra tentetur, non laedit intus. venit in mundum, nisi de eo qui illuminal, cseteri
VERS.34. — Et quamodo lu, etc. Quomodo in( ut iUuminati sunt lux, quia vita eorum lucet ho-
cruce morietur? Hoc enim eum dixisse putabant minibus.
quod facere eogitabant. Filium bominis. Quia boc. Sermo quem locutut sum. Manifesle dicit se judi-
memoriier lenebant, quod saepedixerat se Filium ho- caturum in novissimo die, quia ipse est sermo Palris
roinis, non quod hicdixisset, si exaltalus fuerit Filius, qui seipsum locutus est, seipsum annuntiavit.
Iwminh. Quis eil iste Fitius hominis? Si enim Chri- VERS.49. — Mandatum. Non dedit Paler Filio
stus est, manet in aeternura. Si maitet in aeternum, mandatum per angelum vel aliam creaturam, Ncc
quomodo exaltabitur a terra, id est, raprielur in( mandalum quod aliquando nescisset: sed dum ver-
cruce? bum et sapientiani in qua sunt omnia mandata,
VERS.35. — Ambutate.Id est, tolum intelligite, eti genuit, dedit: sicut Filio qui est vita, eo dedit vitam
moriturum Chrislum ut redimal victurum in aeter- , quo genuil vitam, quia gignendo vitam, dedit esse
num in ccelo quo perducat. Vel dum Christum vo-,"" vitam, quse sine vitio fuit.
biscum habelis ne tenebrse ignorantise et mortis, VERS.50. — Et scio. Cura dicat mandatum esse
perpetuse vos comprehendant. Nescit quo vadat. Quij vitam seternam, et ipse sit vila aelerna, aperte dicit
non credit roorlem Christi, nescit quo vadit, sed| se roandatum Dei. Qum ergo ego loquor sicut dixit
offenditinpetram scandali, quod est Christus, Judaeis-, milii Paler, sic loquor. Iiitelligenlibusmenlibus, ut
contemnenlibus et irridenlibus roorluum. est nata verilas ex Palre , sed sic loquitur veritas
VERS.36. — Dum lucem habetit. Id est, dum ali- intus sine sono, sicut dixit ei Paler ut crederent
quid veri intelligilis de selernitate Christi, credite in, ltomines quod nondum possunt intclligere, ex pre
veritaterii addendo de humilkale, ut renascamini ini carnis verba sonueruiil, quae prolala et litteris si-
veritale. Ab eh. Non ab his qui credere incoaperant,, gnala, nos ad ipsam veritaiem aliqualenus erigunt.
sed ab hiisqui Invidebant. Quod abscondit se, nostrse5
CAPUT XIII.
infirmitati consuluk, non suaepoteslati derogavit.
VERS.38. — Ul sermo Isaiw implerelur. QuemI VERS.1. — Ut transeal. Inierprelalur nobis evan-
omnibus modis impleri necesse est, non tamen ne-- gelista nomcn paschse, id esl transitus et significa-
zessiiate faciendum, sed voluntale, prsescivit eniml , tionem, quia sicul illi de ^Bgyplo, sic Chrislus de
Deus et praedixit, non credituros et peccaturos, nonI ' mundo. Sic etnos, sanguine Agni insigniti, de vitiis
tainen coegit ad lioc, sed nt fit sic proescivilet prae- ad virtules, dc mundo ad cceliim.In finem dilexit.
dixit. In finem, id est in Chrislum qui est finis consum-
YERS.39. — Non polerant. (AUG.)Non quod noni mans, i.d est, utejus dilectione transeant quo ipsc
possunt homines mutari in melius, sed quandiu taless trahsit. Vel in finem, id est in mortem, non quod
non possunt credere. morle terminelur ejus dileclio, sed in tanlutn dilexit
VERS,43. — Gloriam Dei. Ideo crux in fronte» quod usque ad raortem dilectio e.uraperduxit, in quo
credentium, ubi esl sedes verecundise,figitur, ul de» exemplum dedit ut omnes in Dci verilate permaneani
npnjine Cliristi nullus erubescat, et magis gloriami usque in finem.
Dei quam iiominura quserat. A'ERS.2. — Et cwna facta. Ccena significat pas-
VERS.44.— Jesus. Aliis non credentibus, aliis yero3 sionem. Sicu» enim posl ccenam non fit prandium,
eredentibus, vel palam cum palmis et laudibus, vel ini sic et.Christus postquam semel.passus est, noq ite-
occulto. jam- appropinquante sua passione, clamatt rura patilur. Surgit a cccna, post passionero ponil
Je&usqui Iatebat quandhi passio non erat complenda.. vestimenla, secundum priorero inftrrokatem liuieQ
 405 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 406
praecinxit se, cadera carne jara immortali, mittit j\ exemplo suo eos docuit humilialionera et calcanei
aquam in pelvim,id est gratiambaptismi, tavat pedes passionem, supponit quo consolelur eos honore, quod
et tergit a peccatis in baptismo, accepil vestimenla, ipse et Pater in eis recipitur.
id esl Judseosin fine sseculi, quos prius excaecatos VERS.21.—Cum hwc dixissetJesus Noslra infiiv
deposuit. milas in eo vere turbata est, non sua potestas, sicut
| VERS.4. — Surgit a ctena. Ab illa ccelesti refe- et vere passa^ Voluntarie autem accepit turbatio-
clione, qua cum angelis reficiebalur, deponit vesti- nem, nedesperet servus turbatus necessitate. Quod ,
menta, gloriam aeleraaebealitudinis. Et ponit vesti- aulem turbatur significat turbandos spirituales ex
menla. Prsetermisit alliludinem, suppositurus ejus chantate, cum urgens causa et zizania a triticoante
humilitalem, ut perfecte commendetur humilitas messem cogitur separare.
homini cum tam allus sic se humiliaverit, ut et pe- VERS.26.—Et cum intinxhset panem. Panis in-
des tradkoris lavaret. tinctio significat fictionem Judae, qui fictus aroicus
VERS.5. — Deinde mittit. Sanguinem in terram venit ad coenam. Quae enim tingunlur,. non mun-
fudit, ut vestigia credentium mundaret, quae lerre- danlur, sed inficiunlur. Si autero bonum aliquid si-
uis peccatis erant sordida. gnificat intinctio, eidem bono ingratum, non imme-
VERS.8. — Dkit ei Petrus, etc. Pro altitudine B ]. rito secuta est damnatio. Dedit Judw Simonis Sca-
promissi mysterii nondum permitlit fieri, nondum riothis, etc Non, ut quidaro pulant, nunc Judas cor-
potest sustinere Deum ad pedes humiliari, pavore pus Christi accepit. Sciendum est enim, quod jam
perterrilus. Respondil.Qtti non lavatur per baptis- omnibus Dominusdistribuerat sacramenlum corpo-
mum et confessionem posnilentise. non habet par- ris et sanguinis, inter quos et Judas fuit, deinde per
tem cum Jesu. buccellam intinclam, exprimkur ipse traditor, etc
VEBS.9. —Dicilei Simon. ErrorPetri hic nobis VERS.27. — Quod facis. Non prsecepit, sedpraedi-
profuit. Erravit enim ne nos erraremus. Erravit, cit Judaemalum, nobisbonum, quiaboc vult cko fie-
cum se totum lavandum Deo obtulit, qttem Deus ri, non tam festinando in iUius pcenam quam in sa-
correxit, ostendens semel baptizalum non esse lulem fideliiiro.
bapiizandum. VERS.29. — Quia loculos habebat. In quibus
VEBS.10. — Qui lolus. Ex his verbis intelligimus oblata scrutabanlur suoruro necessilalibus et aliis
baptizatos apostolos, etsi non legimus ubi j vel indigentibus. In quo dalur forma Ecclesiseservandi
quando. Qui lolus. Baptismo lolus est mundus. Sed necessaria, quse jubelur non cogitare de craslino,
quia iterum pulvere terrense habitationis inquinatur, ne pro terrenis serviat, vel limore inopiai juslitiam
ilerum optis est pedes lavare, quos lavat Dominus G deserat,
interpellans pro nobis, et nos ipsi orando. Ule etiam VERS.30. — Erat autem. Nox congruit sacramenlo.
quiin olio sludet veritati, dum in aliis pulsanti sponso Erat enim qui exivit filius tenebrarum faciens opera
aperire pergit, pedes inquinat, quia veritas humili- tenebrarum.
ier auditur, sed sine periculo non potest prsedicari, iVuncclarificalus est Filius hominis. (AUG.)Exeunte
sed hos pedes Dominus discipulis lavat. Juda pro quo dicebalur: Non esth mundi omnes, etc,
VEBS.12. — Et cum recubuisset, ilerum dixit eis : usque ad quasi sit factum quod mox est futurum.
Scitis quid fecerim vobis? Vosvocath me, elc Sicut VERS.35.—Filioti. (ID.)Quia dixerat quod Deusest
prius exemplo, sic etiam nttnc verbo instruit eos cito clarificaturus eum, etc., usque ad non potest
magister veritatis. Et quod dicit magna de se non hoc accipi; quia non conveniret qtiod sequilur.
est arrogantia, sed verilas quaeprodest audkoribus, Quo ego vado vos non poteslh venire. Nunc non
6icut facit et Paulus. poterant apostoli nondum spiritu confirmaU sequi
(GBEG.)Incauti sunt humiles q<ii se mendacie illa- Dominum, id est mori pro Domino et justitia, vel
queantdum arrogantiam vitant, quiacontra verila- venire ad vitam iroroortalem ad quaro ipse ibat, se-
tem seerigunt quam relinquunl. Qui enim necessi- culuri autem erant poslea. Quomodo aulem idonei
tate cogenle vera de se et bona loquilur, tanlo ma- " possint esse etpergere quo ille anlecedit, docet.
gis bumilitali jttngitur, quanto veritati sociatur. Mandatum novum do. (AUG.)Non quod hoc non
VEBS.18. — Non de omnibus. Non omnes facietis sk in antiqua lege, Diliges proximum tuum sicut
hoc unde beati sitis, sed qui manducat roeum pa- teipsum, elc , usque ad quse dilectio facit mori sac-
nem, non ulproficiat, sed ut lateat, levabit contra culo.
me calcaneum suum, id est me calcabit, ut im- VERS.34. — Ut diligatis invkem sicut dilexi vos.
plealur Scriplura quae hoc praedixit, non quod co- Non ptttelur hsec praelermissa dilectio Dei quae est
gat, sed quia quod futurum erat non tacuit. in dilectione proximi, in proximo enim non nisi Deus
VF.BS.19. — Amododico vobis. Quasi dicat: Huc- diligkur, sicul et Chrislus in nobis diligit Deum, et
usque toleravi et tacui, sed jam noto proditorera non quod hoc habearaus, sed ul haberemus sicut
anlequara fiat quod roox faciendum est, uli cum fa- medicus in segro, non mor.bum, sed salutem quam
clum fuerit crcdatis qnia ego sum ille de ano Scri- venit dare.
*.ptura illa praedixk- YERS.36. —Domine, quo, etc Audilo, quo ego
VERS.20.— ;4men, amen dico vobis. Poslqiiam vado, et intellecta via aua -seaui notest. id estdi-
 407 WALAFRIDI STRABI FJJLD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 408
lectione, dicit Petrus ut sequi paratus. Et quia hunc A lum venire ad Patrem, nisi per se, qui est insepa-
ejus animum novit Dominus, dixit non modo eum rabilileridem cum Patre, ne quaererent quis est
posse, in qiio non abstulit spem futuri, sed confir- Pater, ostendit ex se noto nosci Patrem, quod non-
mavit. Sequerh autem postea dum quidam cognoverant, quos arguit dicens : Si
VEBS.37. — Animammeam. Multumpraesumitqui cognovisseiis, elc, Et vidisth eutn. Ut de duobus
animam pro eo ponere promittit, qui nondum pro omnino similibus dicitur : Si islum vidisti, illum
Petroanimam dedit, quasi praeire possit. vidisti; viderant ergo quam simillimum Filium, sed
(AUG.)Voluntatem suam, sed non vires suas co- monendi erant, ut talem etiam Palrem intelligerenl,
gnoscens, ut infirmus voluntatem stiam jaclat, sed et non dissimilem.
inspiciebat invalitudinem medicus. Ille proraittebat, VEBS.9. — Quomodo tu dkh. Et cum oranino si-
ille praenoscebat, et qui nesciebal audiebat, qui milis. Quomodotu dicis, etc. Quasi diceret : Video
praesciebat docebat. quo animo dicas, non quseris alterum similem,
VEBS.38. — Non cantabit gallus, etc. Petrus ante sed putas meliorem. A meipso. Quia non sum a
priraum galli canlura trinara negationem incipit, to- meipso qui Ioquor : ei tribuit quod facit, de quo
lam autem perficit ante secundum galli cantum. est ipse qui facit.
CAPUT XIV. B VEBS.12. — Qui credit in me. Ego et Pater indif-
VERS.1. — iVonturbetur cor vestrum, etc. (AUG.) ferenter operamur. Et quicunque credit in me (ne
Ne autem mortem tanquam hominis timerent,et de solis^apostolis hoc acciperetur) opera quse ego
ideo turbarentur, etc, usque ad alia claritas lunae, facio per me, ipse faciet, id est, ego facio in eo vel
alia claritas slcllarum. per eum, et etiam majora. Opera qumego facio. Non
YERS.2. — In domo, etc. Domus Dei, templum tamen ex se, sed ex me. Non est servus major do-
Dei, regnum Dei. Regnum coelorum, sunt homines mino. Ipse enim sine eis mulla, illi sine eo nihil,
jusli, in quibus sunt multaedifferenliseinter se. Et nisi peccatum.
haesunt mansiones ipsius domus. Majora horum. (ACG.) Quia si ipse fimbria,
(AUG.)Modojusti sunl regnuro Dei et regnum coe- Petrus umbra sanavit. Vel opus ejus , etc, usquead
lorum, etc, usque ad quod eratis in spe, sitis in re. quia si utrumque sequalispolenlise, hoc est roajoris
Si quo minus, elc Id est, si non praedestinassem misericordise.
niansionem, quod est inconveniens quantum ad VERS.15. — Si diligilh me. Quomodomonet diii-
Deum qui omnia bona anle omnia tempora praedesti- gere et servaremandata, ut accipiant spiritum, quem
navit, tunc modo praepararem, id est, praedeslina- ^ nisi habeant non possunt diligere et servare? Sed
rem, quod iterum est inconveniens, quanlum ad quod habebant minus occulte, accepturi erant am-
Deum prsesentialiter aliquid praedestinarc plius manifesle, ut eis innotesceret quod habebant.
(ID.) Confirraat esse, quiasi non essent dixisset, VERS.16. — Et ego rogabo Patrem. (THEOPH.) Ro-
ibo et parabo, ctc, usque ad et haec multitudo gabo, lioc est, obsecrabo Patrem et alium Paracle-
mansionura est. tum mitlet vobis, elc, usque ad quod omnino super-
VERS.3. — Et si abiero. (\o.) Abiit latendo, ve- veniat eis Spiritus paracletus ejusque gratia conde-
nit apparendo, sed manel rcgendo, ut proficiamus scendens, illis dicit: Royabo Patrem.
bene vivendo, et sic paratur locus. VERS.17. — Quia non videt, etc Non halient spi-
(ID.)Fides quaenon videt credit, nam si videret, etc, riluales oculos mundi araalores quibus Spirilum
usque ad desiderium dilectionis, prseparalio est sanclum videanl. Nec vero carnalibus oculis possunt
mansionis. videre, quia Spiritus sanclus non apparuil indulus
VERS. 4. — Et quo ego vado. Hoc dictum est se- huniaiiitate. Etinvobis. Eritinvobis, non manebit
cundum quosdam qui sciebant et Filium et Patrem. ut sit, quia prius est esse alicubi quam manere. Ne
Thoraas vero etsi putaret se nescire, convincilur quis ergo putet sic manere, ut hospes apud aliura
per hoc quod ipsum novit, et viam scire et vitam, j) visibililer. sed in eis cognoscipolest, non ab aliis.
id est, Filium et Patrem. De istis scientibus subdi- VERS.18. — Non reiinquam. Non ita dabilur Spi-
tur: Amodo cognoscetis eum per me cognitum, et rilus
in dum me omnia similem pro me, ut ego etiam non sira vobiscum. Or-
vidistis eum corde, per phani Grsece, pupilli Latine est.
ei vidistis.
VERS.5. — Dicit ei Tliomas, etc Quo et qua VERS.19. — Adhuc modicum et mundus. Sed
mtindus qui modo videt oculis carnis, post modicum
itur, dixit eos scire qui non mentitur, sed Thomas
dicit eos utrumque nescire, nesciens eos scire, sed non videbit, qttia resusckatus se cis non ostendit,
Christus convincit eos scire, quia si eum sciebant, sed lotum tempus modicum est, quo finilo auferetur
et ipse Pst via, viam sciebant, et si ipsum sciebant, impius ne videat gloriam Dei, quam justi videbunt.
et ipse est veritas et vila, tunc sciebant veritatem et Quia ego vivo, et vos vivetis. Praesenti utkur
vitam ad quam vadit: ipse ergo per se viam, ad se quia mox futura est ejus resurreclio. Ad illos utilur
veritatem et vitam et ad Patrem, quia cum Patre futuro quorum in Gnefutura resurreclio.
unumest, vadit. VEBS.20. — Et vos in me et ego in vobis. Hoc
YERS.7. — Si cognovhsetisme. Quia dixerat, nul- modo est, et cognoscitur quodammodoper fidem;
m GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 410
sed tunc cognoscetur per speciem, quando hseccon- A credimus, quia est, et eum videbimus sicuti est.
junctio perficietur quac modo inchoatur. Unde quod dicit meara, a posteriori, etiam ad prius
VEBS.21. — Qui habet, etc Non solum vos apo- subaudiendum est. Vel pax in hoc saeculo est nostra,
sloli vivetis et cognoscetis, sed et quicunque habet quae est aliqua et non plena, el ab illo in futuro sua
in memoria et servat in vita. Vel, habet faciendo, est pax ubi nihil repugnat qualiter ipse habet,
servat perseveraudo. Vel qui habet in sermonibus Non lurbetur. Quia in pace vos relinquo, non tur-
servat in moribus. Vel, habet audiendo, servalfa- betur cor veslrum de eo quod dixi, Vado, quasi pa-
ciendo. Et ego diligam eum. Ad hoc diligam, ut ma- storis absentia lupus invadit, quia sicuti homovado,
nifestero, qitia et nunc diligit, sed non ad hoc, sed ut Deus proesens sura,
polius ut credamus et mandata servemus, ut nierea- VERS.28. — St diligereth. (AUG.)Hoc eral ire ad
roiir quodpost capiamus. Et manifestabo ei. Qui ha- eum, et recedere a nobis, etc., usque ad ut incor-
bet meum roandatum, ille me cognoscit, el hoc esl ruptibilis pulvis sederet ad dexteram Patris.
ibi : Manifestaboei meipsum. Sed praemklit causam Gauderetis, etc Quia humanae naturae congralu-
roandati, quia diligit me, et qui me diligit, Palei landum est, quse Ievatur ad dexteram Patris, in quo
meus diliget eum, et quia Pater, tunc ego diligam idem sibi sperant caeteri.
eum, et inde esl manifestatio. B VERS.28. — Credatis. Non quod faclum videritis
VEBS.22. — Dicit ei Judas, elc. Audito quod quia non est laus vel meritum ftdei, imo nec fides est
mundusmodo videbit eum, sed ipsi videbunt, pro de eo quodjvidetur, sed de eo quod non videtur. Sed
omnibus quaesilurusquaerit Judas causam hujus dis-' credatis me Filium Dei, non nova fide, quia etiani
creiionis. Haecautem causai est secundum respon- prius crediderant, sed aucta fide et refecta, quia et
sionem Domini, dilectio, per quam solara et non per raodo cum haec diceret parva erat, et cum morere-
aUam discernitur gens sancta a non sancta. lur, nulla.
VEBS.23. — Ad eum veniemus. Venit Deus ad ho- YERS.30, 31. — Et in me, etc Noluit Dominus
minem, dum bomo venit ad Deum. Venit homo cre- habere quod perderet; pauper venit ne haberet
dendo, obediendo, inluendo, capiendo; Deus venit diabolus quod auferret.
subveniendo, illuminando, implendo. Et mansio- CAPUT XV.
nem, etc Charitas facit habitare in dorao in qna VERS.1. — Ego sum vitis vera. Et me praeceden-
Pater et Fiiius facit mansionem, nnde etdabit mani- tero ad passionem debelis sequi, quia ego sum
festationem de qua ille quaesierat. vitis, id est caput veslrum ejusdem naturse vobis-
—
VERS.25. Hwc locutussum vobis.Haecde man-
p cum, ut in nie possit fructificare humana natura.
sione in dilectoribus suis in quo significatur Ecclesia El Pater, etc Ego etiam agricola cum Patre, quia
futura spiritualis, in qua beati, a quibus non rece- sum mundator palroitum, quod est agricolae,non vi-
dit. Apud vos manens. Hic Ecclesia praesens corpo- lis officium, qtti eliam, palmitesoperarios facit, licet
ralis in qua visitat liberando, et redit. non de suo, nec per ipsos, sed per roeipsum.
VERS.26. — Paraclelus. Consolari cum sit opus YERS.3. — Propter sermonem, etc Non ait : pro-
Trinilalis, ad personam tamen maxime Spiritus san- pter aquam baplismi, quia et ipsa sine verbo est
cti pertinet, quia in Scriptura nomine bonitalis solum aqua, per verbum fit sacramentum.
Spitkus sanctus designatur : per bonitatem ergo YERS.5. — Ego sum, etc Qui se a se ferre fru-
Deus nos consolatur, per eam omnia bona sua no- ctum existimal, non est in vite. Unde cum repeti-
bis tribuit. tione et sttperiorum explanatione supponk : Ego sttm
Ille vos. Quia elsi Filius doceat nos et revelet Pa- vitis, vos palmites. Mihi quasi viti adhserenles. Qui
trem, hoc totum facit per suam bonitatem. Ille vos manel in me. Et ideo quicunque (non solum vos) ma-
docebitomnia. Docebit qux dixero, non quod dical nel in me credendo, obediendo, perseverando. El
Filius et Spirilus doceat, quia quod dicit et docet, ego in eo. llluminando, subveniendo, perseverantiam
et ipsa Trinitas dicil et docet. Sed quia Trinkas est, _ dando. Hic fert. Et si secundum hominem Cbristus
oportet singulas personas iiisinuari, quos nos distin- D est viiis. tamen hanc gratiam palmkibus non daret,
cte audire, inseparabiliterintelligere debemus. Cum nisi etiam Deus esset.
ergo dicimus, PateretFilius et Spiritus sanctus, non YERS.6. — Si quis. Sarmenla praecisa caeteris li-
eos siinul dicimus, cum non possint esse non simul. gnis sunt viliora, quia nullis usibus deputantttr, sed
VERS.27. — Pacem relinquo vobis. Iturus ad Pa- igni, vel in vite sunt vel in igne.
trem. Pacem, etc Et repelens de eodem. Pacem VERS. 7. — Et verba. Verba Dei tunc dicuntur
meam do. Et boc est quod Propheta dicit : Pacem manere in nobis, quando facimus quae praecipit et
super pacem (Isa. xxvn). Pax est in hoc saeculo, in diligimus quae promiltit. Qui aulera hoc non fack,
qua manentes hostem vinciinus, invicem diligimus, langit, non cohoerel, et ideo non sunt ei in benefi-
et de occultis invicem non judicamus. Pax erit in fu- cium sed in testiraoniura damnationis. Petetis. Si
turo cum sine hosle reguabimus, ubi alter ab allero qttid petil fidelis et non fit, noii pelit Iioc quod lia-
non polerit dissentire, ubi omnia aperta et taus iini- bet mansio in eo, nec quod habet verba ejus quae
cuique (I Cor. iv). In illo autera et ab illo est ulraque sunl in eo, sed qnod habet cupiditas et infirmitas
pax. Ipse enim est pax nostra (Ephes. n), et eum carnis.
 411 WALAFRIDI STRABI FULO. MON. OPP. PARS..I. — THEOLOGICA. 412,
VERS.8. — In hoc clarificatus, etc Qui manet Jn A hoc quod in Christum non credidertnt. Hi vero
me fructum multttm fert, quod esl ex gratia Dei, et quibus in apostolis venit et locutus est, non excu-
ita est gloria ejus non liominis, el hoc est: In hoc, santur. Priores vero qui sine lege peccaverunt, sine
elc. Ut fructum plurimum. Sicut non aequalkatem lege peribunl (Rom.n). De peccato. Quod non credunt
ostendit noslrae naturae el snae, sed graliam qua Me- me sed oderunl, et persequentur in raeipso et in
diator est, narn Pater diligil nos, sed in Filio. Effi- meis, sed hocpeccalum in me, etiam redundal in
ciamini. Quomodo? Si me dilexeritis. Ex qua dile- Patrem, quia qui me odit et Patrem meum odit. Et
ctione? ex praeceptorum observalione. Si me dilexe- quod est gravissimuin , non solum veni et locutus
ritis sicut dilexit rac Pater, non quanlum. Nonenim sum, sed opera feci, quoevidentes oderunl el me et
notatur sequalilas, sed simililudo dans eis aelemam Patrem.
seternkatera. VEBS.24. — Quw nemo, etc (AUG.) Quod pavit
VERS.11. — Ut gaudium. Gaudium Dei de nobis tol roillia de paucis, quod super aquas ivit, elc,
qui praescivit et proedeslinavit semper esl plenum, in usque ad et quia ipse per seipsum fecit, nemo
nobis incipil ex fide, crescit irao et perficielur in re- sine eo.
surreclione. Oderunt, etc Judaei dicunt se diligere Deum et
VEBS.12. — Hoc est prwceptum, etc. Et supra de B tamen nescientes oderunt, quia qui volunl esse mali
dileclione proximi, sed repetilio est confirmatio : ibi nolunt esse veritalem qua damnantur. Et sicul ode-
tamen dicit: Mandalum do.quasi nonante fuerit; hic runt suam poenam, oderunt verkalera quae irrogat
autem, hoc est quasi non aliud sk. Ibi Novum, ne poenam, nescienles eum esse yerilatem. Et si ode-
in vetusiate remaneamus, hic, Meum, ne contem- runt veritatem, oderunt eum de quo nata est veri-
nalur. tas, et ita Patrem nescientes de eo natam verilatem
YEBS.13. — Maforem hac. Difflnit plenitudinem oderunt.
mutuoe dilectionis quam babere praecipit. VEBS.25. — Quio odio. Gralis odit, qui nullura
VEBS.15. -r- Jam nondkam. Commendata dile- ex odio commodum quaerit vel incommodum fugit.
clione addil quod dignationis est, ut bonos servos Sic impii oderunt Christum. Sic justi diligunt gratis,
(qui sciunt faciendo quse praecipk) dicat amicos, et non propter aliud sed propter ipsura.
eis lollit noraen servi, qui est ex limore foras mit- VEBS.26. — Cum auiem. Nunc videntes opera ode-
tendo, qui nescit quid faciat Dominus. Quia cum ali- runt gratis et me et Patrem. Sed cum venerit Para-
quid facit, sic extollitur quasi ipse faciat, non domi- clelus, manifestiore testimonio convincet eos qui
nus. viderunt et oderunt, sed et quosdam eorum com-
VEBS.17. — Hwc manao, etc Hic ostendk quis ^ punctos de tanto scelere convertet. Quem
sit fructus quem dixerat, pro quo et dabit Pater quod Die Penlecostes venit ego mittam.
Spirkus sanctus in centum
petimus, qui et hoc dedit, ut diligamus. viginti homines congregatos, cura quibus erant om-
Ut diligatis. (AUG.)Merito saepe dileclionem com- nes aposloli in domo ubi ccena fuerat.
Qui a Patre.
inendat, quasi sola praecipienda sit sine qua non pos- Spiritus procedit a Patre et Filio, sed Filius dicitur
suntcselera, quaesine caeteris non potesthaberi.Pro a Palre procedere, quia ad Patrem solet referre, et
hac autera patienler debemus sustinere etiam om-
quod ipsius est de quo ipse est. A quo ergo habet ut
nia adversa mundi. Unde subdit :
sk, ab illo habel ut de illo procedat Spirkus.
VERS.18. — Si mundus. Nomine mundi aliquando
boni, aliquando mali designanlur, quia una massa CAPUT XVI.
esl quae lola in Adam periit,de qua sunt alia vasa in VERS.1.—Hwc locutus swm,etc Postquam exem-
honorem, alfa in contumeliam. plo suo docuil ferre odia in quo sciunt quiddebeant
YEBS.19. — Mundus quod suum. Si malus pu- facere, sed non possunt postquam eliam promisit
nit scelus mali, ex parte odit roundus quod suura Spirilum quo polerunt resislere, etiam addit: Hwc
esl ; dum punk ex parte amat, quia malus favet _. loculus sum, elc Quod est exeroplum de Spiritu quj
inalis. confirmabit, ul, ila charkale diffusa in cordibus
VERS.20. — Sermonis mei. Hoc scilicet: Non est. vestris, sil vobis raulla pax et non scandalum.
El illius superioris: Scilote, quia me priorem vobis VERS.2. — Sed venil hora. Quasi dicat: Si pulsi
odio liabuit. Et subdit eausarh ; Non esl servus ma- ab eis lol acquiretis mihi (unde vobis gaudendum)
jor, etc Quia exemplo sui (quo aliud melius non ut non salis sit eis vos pellere. Sed non sinant vi-
est) monuit ad ferenda odia mundi, subdit quare vere, ne omnes acquiralis, ut a Judaismo avertalis,
debeant eum in hoc imitari, quia ipse Dominus, illi in quo Deum Israel credunt deseri et sancta stta.
scrvi. YERS.i. — Hwc aulem. Poslquam dixk futuras
VERS.22. — Si non venissem. Ilic expressius Ju- eorum passiones el consolatorem Spirilum eis esse
dacososlendit, ad quos venil, de quibus sub nomine dandum, subdit: Hwc non dixi, elc Quod si de pas-
mundi superiora dixerat. Et quia ad eos venit, hic sionibus accipimus, non solummodo posl ccenarn
inexcusabiles de omnibus raalis ostendit. Excusa- sed et anle proximum Pascha, et ab initio niissionis
lionem, etc IUi quibus non venit nec locutus esl, duodecim apostolorum praedixerat; sed de consola-
babent excusationem non de omni peccalo, sed de tione Spiritus eis ventura non praedixerat, quia ipsc
 413 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 414
cum eis corporali praesentia advocatus vel consolalor A VERS.15. — Omnia, etc. (AUG.)De Spiritu dici*
erat; sed quia jam iturus est, Opus erat ut illum Cbristus. Spiritus Patris, etc, usque ad ita aperle
diceret venturum qui confirmaret eos contra abji- ostenditur Patris et Filii esse Spirkus.
cientes et interficientes. VERS.16. — Modicum. Id est, parvum leinptis
VERS.5. — Vado ad eum. Ita palam ut nemo in- restat usqite ad hoc quod patiar et claudar sepul-
lerroget quod visu corporali cernat, viderunt eura cro, et iterum parvum tempus usquequo me videalis
in nube ascendentcm certi de gloria qui prius prae- resuscitalum. Ycl parvum tempus est,, id est tri-
dicta pnssione quaesierant : Domine, quo vadis? . dnum qtto clausus non videbo. Et ilerum parvnm,;
VERS.7.— Si enim, etc Non quod positus in lerra id est quadraginta dies, quo resusckatus videbor.
non posset dare, sed quia illi non sunt idonei acci- Quia vado.Hoc est quia tempus est ut, deposita mpr-
pcre, nisi etim secundum carnem desistant nosse. talitate, humanam naluram ecclis inferam.
Si autem. Menlibus vestris sic raplis ad ccelestia Y'ERS.20. — Quia plorabitis. Me occiso, de quo
aderit Spirkus simul Pater et Filius. Spirkuales enim iniroici gaudebunt. Siroililer plorant omnes boni in
ex carnalibus facti, capacius fuerant Trinitatem ha- aerumnis hujus soeculi; sed mundi amatores gaudent.
bilitri, sicut promissum erat. Boni autem comparantur parienli quse genuit in
VERS.8. — Ille arguet. Non quod Filius non ar- B partu; sed laetatur de fructu, et plus gaudet de ad-
goat, sed quia Spiritus dabit eis charitatera et pellet ventu futuroe prolis quam tristis est de preesenti
timorem, ut sit eis libertas argnendi. dolore.
(AUG.)Arguitur de peccato qui in Christum non VERS.25. — Si quid petierilis. (AUG.)Ila sane in-
credit. Arguilur, etc, usque ad ne cum mtindi prin- telligendum est, quod ait, dabit vobis, ut ea beneficia
cipe judicentur quem judicatum imitantur. signilicata sciantur quae ad eos qtii pelunl proprie
Et de justitia. Non de sua, sed de credenlium pcrtinent. Exaudiuntur enim sancli pro seipsis, non
juslitia roundus arguitur, quorum comparalione autem pro omnibus aliis amicis vel inimicis.
damnatur. Unde non ait: Non videbil me mundus, Dabit vobis. In futuro non rogabilis, sed roodo
sed Non videbilis me, vos apostoli. Contra infideles petite et dabitur vobis quod ad vos perlinet, et si
qni dicunt, Quomodo credemus quod non videmus? n»n oronibus illis quibus petilis, el ideo dickur
Est vera juslilia credere qnod non videtur, ut qui vobis.
viderunt hominem credidernnt Deuni. Et cum per VERS.25. — Hwc in proverbiis. jQuaehuctisqiie
ascensionem forma hominis subtracta est visibus, dixi
est: Justus ex vivit. quasi in proverbiis (quae solenl bomines attdire
tunc ex omni parte impletum fide
— r sed non intelligere) dixi, quia animales estis. Ani-
VEBS.10. Etjam, etc Id est, nunquara vlde- malis autem qui non percipit quw sunt Sphitus Dei
bitis me talem ut modo, id est mortalem judican- (I Joan. i). Quaecunqtie dicuntur de incorporea et
dum, sed glorificatum judicem. Et hoc est jtislitia immulabili substantia, habet qtiasi proverbia. Sed
fidei, de qua Apostolus: Et si novimus Christum venil hora. Qtta dalo Spiritu faciam vos spirituales,
secundum carnem, sed jam non novimus (II Cor. v), ttt certissima menlis (etsi non ut iti
inlclligcntia
quam quia mundus ab islis non vult accipere ar- fttturo) Detira videatis, et lunc palam ds Patre nun-
guilur. tiabo, ut ipsum et me ejusdem substanlias inlelligatis,
\'EBS. 11. — De judicw. Quia si damnatum illuni et
tunc, In nomine meo petile. Quia tunc vere co-
sequuntur cum eo damnantur, el ne sibi credanl gnoscetis el scietis quod si ut homo rogo Patrem, <it
parci terrenlur supplicio illius superbi. Detts exaudio cum Patre; undc dicit: Ei nondico
—
VEBS.15. Omnem veritalem, etc Promktk quod vobis, quoniam ego rogabo Pairem.
lotum facturus est Spiritus, non qtiod in bac vita
VERS.27. — Ipse enim. Amat nos Pater quia
tolum complealur.
amamus Filium, cum a Patre etFiiio accepimus u-
A semetipso, etc (AUG.)Quia non est a seipso,
amemus Patrem et Filium : data charilate per Spi-
quia solus Paler, elc, usque ad semper scivit, scit
et sciet. D ritum, queni el ipsiim amamus cum Patre et Filio,
in
VERS.14.— Ille me clarificabit. Quia spiriluales prior amans facit nobis quod amelur.
faciendo vos declarabit quomodo Patri Filius est VERS.28. — Iterum relinquo mundttm. Reliqttit
ad Patrem, quia
aequalis qitem secundum carnem ut bominem.nove- mundum corporali praesentia. Vadit
rant, vel limorem tollendo faciet vos gloriam meara humankalem ad invisibilia paternae majestatis in-
annuntiare toli mundo, quaenon mihi, sed hominibus duxit. Reliquit mundum, quia ab aspeclu amaloruni
prosit. niundi quod viderant abslulk. Redit ad patriam,
De meo. Non qnod Spiritus sit minor Filio. Cur quia amatoribus suis se aequalem credendum docuit
autem hoc dixil, explanat: Omnia quwcunque habet Patri.
Pater. mea suiit. Propterea dixi quia dc meo acci- VERS.29.— Dicunt ei discipuli ejus. Cutn nondum
piet. Ergo de Patre accipit Spirilus, unde accipit venisset hora qttam promisit: Ecce nunc patam
Filius, quia in hac Trinitate de Patre natus est Filius, loquitur. Uia qnoe Dorainus scil non inlelligentibus.
de Patre procedit Spiritus. Qtti aiilcm de millo naliis esse proverbia : illi usque adeo nobis intelligunt, ut
est de millo pr.iccrlk, P.iter est solus. ncc saltem se non intelligerc intelligant. De quok
 415 YVALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 416
eorum inflrmitale admonens respondit: Modocredi- A ritu, qui est amborum, esse unum et solum verum
th, etc. Deum. Si ergo eo modo te clariltcat Filius sicut de>
YERS.30. — Nunc scimus quia scis omnia. Aperte disti ei potestatem omnis creaturse, et sic dedisii,
ostendunt, quia loquens de eis, ad eos maxime age- ut omne quod dedhti ei det eh vitam wlernam : Et
bat quae illos deleclabant audire : et quse ipsiinter- hwc est vila wterna , ul cognoscanl te. Sic te ergo
rogare volebant, haec ipse prseveniens ultro profere- Filius clarificat, ut omnibus quos dedisli ei te cogni-
bat, et ideo illum, quia cogitaliones noverat, confi- tum faciat. Ut cognoscantte. Quod bic est ex Palre,
tentur scire omnia quasi Deum et Dei Filium. Et in futuro erit plene. Qui ergo proficit in cognitioue,
non opus est tibi, etc. Cura scias omnia, non est opus magis vivere lendit. Quando autem erit plena cogni-
ul inlerroges aliquera a quo aliquid scias. Vel eliam tio, erit sine fine laudatio. Et haecest illa clarifica-
interrogeris ab aliquo prsesciens quid ille velit. Si tio, sed prius hic clarificatur dura innotescit fideli-
autem aliquando interrogavit vel interrogalus est, hus; unde : Ego te clarificavi super terram.
noh eis, sed aliis opus fuit. VERS.4. — Opus consummavi. Id est, si aperle
VERS.51.— Modocredith. Ut parvuli.quibus quae- futurum diceret, clarificabo, gentibus prsedicando.
cunqtie alta adhuc proverbia sunt, creditis, sed venit Opus consuromabo, quia jam factura praedeslina-
hora passionis, et jam prope est, in qua ita pertur- B tione; et pro jam facto est habendum, quod certis-
bemini, ut quod modocredilis, relinquatis, non modo sirae est fnturum. Hanc praedeslinationcm in sua
corpore, sed etiara mentis fide; unde : Sperabamus clarificalione manifesUus aperit, dicens : Quam ha-
quod redempturus essel Israel. btti apud te priusquam mundus esset; id est, sicut
VERS.32. — Et non sum, etc. Ecce profecerunt, tunc in prsedeslinatione habui apud te ante tempora,
sed ad majus vult eos extendi, ul cum dixerint: A ita nunc in re fac in mundo in tempore. Dedisti
Deo exhti, dicat: Pater mecum est, nec sic putent mihi, etc In qtto notatur gratia. Nihil enini habet
a Deo exisse, ut putent etiam recessisse. Quia Pater in homine quod non accepit.
mecum est. Dixerat Relinquo mundum et vado ad VEBS.5. — Hominibus. Possunt bsec omnia dici
Patrem, nunc dicit: Pater mecumesl, quod inlelli- de omnibus fidelibus futuris, Et est hsec clarificalio
genli est verbum, non intelligenti proverbium. Cui si qua clarificatus Filius clarificat Patrem super ter-
non est cibus, taroen lactis est aliraentum. Ex quo est, ram, secundum quod est prseteritum pro ftitunv
quod sciebaut eum nosse omnia. ; VERS.6. — Tui erant. (AUG.)Patris erant bi sic-
ut omnia, elc, usque ad quia nondum erat horao.
CAPUT XVII. VEBS.7. — Cognoverunt. Ne pularetur cognilio
VERS.1. — Hmc locutus esl. Non soluin quse in " jamfacta per speciem, addit: Crediderunt vere; non
coena, sed eliara quse ab initio. Sed raaxime quaein eo modoquo cum dixit: Modocreditis, venit hora ut
ccena hac de causa dicit dicta, ut in illo pacem ha- dispergamini. Sed nec adhuc taies erant, sed prse-
berent. Haec pax est pro qua Christiani sumus, prp nuntiat qnales sint futuri accepto Spiritu, sine quo
qua sacramenlis imbuiraur, pro qua oraniraodis eru- nec servaverunt sermonem quem dixerat.
diraur, prp qua:Spirilum in pignus accepimus, pro VERS.9. — Ego pro eis rogo. Prima oratio fuit :
qua in eum crediraus et speramus et amore ejus CtarificaFilium, ul Filiusclarificel le, et de his exse-
acccndimur. Haecest pressuris consolatio et libe- cutus est et conclusit in fide credentium. Jam pro
ralio. Paler, venil hora. Potuit orare silentio, sed in eis rogat ut Pater servet eos quos ipse corpore re-
orando est etiam doctor, et nolam facit orationem liquit.
quae et praesenlium et fulurorum aedificalio. Venit VERS.10. — Et tnea omnia. Non enim quia FiJio
hora. Non urgente falo, sed disponente Deo, qui dedit Pater amisit, cum Filius adhuc addat: Mea
sine tempore ordinavit omnia quae fiant per tem- omnia tua et tua mea sunt. Unigeniti Filii sunt omni&
pora ordine congruo. Clarifica Filium. Ilumililas in qttaePatris, per hoc quod etiara Deusest ipse, eliam
passione, clarilas in resurrectione coepit. Venit hora 3e Palre natus, Patri est aequalis.
passionis, seminandae humilitalis, non differas glo- VERS.11. — Serva eos. Ut sint unum in natura
riam resurrectionis, ut Filius tuus clarificet te. Et sua, sicut et nos in nostra sumus unum; et ideo non
sic clariias Palris nec augeri nec minui polest in ait, ut sint unum nobiseum, aut ut simus unum ipsi
se. Apud homines minOr erat dum in Judaea sola et nos sicut nos unum sumus, quia non sunt ejusdem
notus, sed per resurrectionem Filii ubique innoluit. naturae cum Deo, sicut Filius, secundum qnod Deus,
Ut Filius tuus clarificet te. In cognitione hominum, unum est cura Patre.
sicul dedisti, usque u( cognoscantle. et quem misisti. VERS.12.—Cum essem. Non debemus intelligere,.
Non enim polest cognitione hominem clarificari Pa- quod Pater et Filius alternalim servent quasi alter
ter, nisi ille cognoscatur per quem clarificatur, id post alterum. Simul enim servant Paler et Filius et
est populus innotescat, et hsec est clarificalio Pa- Spiritus sanclus qui est unus Deus. Sed Scriptura
tris, quoenon circa solos apostolos sed eliam circa nos non levat, nisi ad nos descendat. Cum ita io-
omnes credentes sit. quilur, intclUgamusdislinguere personas, non sepa-
VERS.3. — Hwc ett autem, etc. Ordo, Ut cogno- rare naturam. Gaudium quod sripra expressit, utsint
scant le, et quemmhhti, id estChristum cum Spi- unuro sicut et u, hsec esl pax illa et beatiludo iu
417 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 418
~
fuluro sseculo, propter quam omnia fiunt, propter A VERS.26. — Ut dileclio. Dilectio qua Pater diligit
quam se esse locutum dicil in mundo. Filium est in omnibus justis, quia merobra ejus
VERS.17. — Sanctifica. Sicut ex gratia tua incae- sunt et diliguntur in illo qui totus diligitur, ideo
pta est sanclificalio per quam jam non sunt de subdit: Et ego in ipsis sum. Quasi dical : Quia ego
mundo, eadem gratia fac sancliores, ut perseverent sum in ipsis, aliler est in nobis ut in templo, nos in
in veritate, cujus umbra fuerunt veteres sanctifica- iUo aliter; quia nos sitraus ille, cum secunduin ho-
tiones; id est, in roe qui sum veritas, quod subdendo roinem ejus capkis sumus corpus.
apent: Sermo tuus veritas est, quod est, ego sum
veritas. GraeceWyoj,Latine verbum vel sermo , qui CAPUT XVIII.
est uuigenitusPatris. VERS.1. — Ubierat. In horlo capitur ut deleret
VERS.19.—Et pro eisegosanctifico.Idest,ut proeis peccatum commissuin in horto deliciarum, in quem
prosit, egome hominemsanctificaboin me Yerho quod hujus saeculi torrenlem transieus discipulos intro-
estab inkiolncarnalionis suaequando.Verbumfactum duxit.
est caro. Iia autem illis prodest, quia et ipsos, qui VERS.3. — Cohorlem. Non Judaeorum, sed mili-
sunt cgo, quia caput et corpus sunt unus Christus, tum a praesideservato ordine legkimaepoiestatis, ut
sanclifico in meipso, unde addit: ut sinl et ipsi sic- B illis tenentibus nullus auderet resistere ; vel etiam si
ut ego, sanctificati in veritate et in me. quis auderet, contra tot non posset. Venit illuc.
VERS.20. — Non pro eis. Jam non de solis apo- Nocte traditur, ttt sine turbis, quae in die frequentes
stolis, vel de caeleris raembris incipit: Non autem aderant, inveniretur.
orat pro his qui jam sunt in fide ejus defuncli, sed VERS.5. — Ego sum. Hac una voce tot feroces et
pro his qui sunt in tentalionibus. Sed et pro eis qui. fortes morkurus proslravk virtute latentis Dekatis :
Usque in finem mundi, vel jam credunt ubicunque quia volebat quidem comprehendi, sed non nisi
sunt, non lamen tam perfecte, ut posl credituri sunt quando voluit.
post resurrectionem. Per verbum.Per verbumEvan- VERS.6. — Abierunt retrorsum et ceciderunt in
gelii, quod est eorum, non quod per eos lantum sit terram. Sic modo.per Evangelium ubique dicitChri-
praedicaturo, sed et per Pauluin et alios quoslibet, slus, Egosum, elJudaei exspectanles Anlichrislum
sed quia eis primo et principaliter commissum sit retro abeunl et in terrena, quoeamant, cadunt.
ad proedicandum.Hoc est verbum fidei, verbum Dei, VERS.8. — Sinile lios abire. (AUG.)Faciunt qttod
per quod credidit latro, credidit Paultts, et quicun- jubet, sinunt eos abire quos non vult perire, non
que credit.. quin post sint morituri, sed quia sic nondum crede-
YERS.21. — Ut omnesunum sint. Non ait, Omnes banl quomodo credunt qui non pereunt.
unum sumus, sed ul illi orones unum sinl, sicut tu YERS.11. — Jtfi((e. Acsi diceret : Quiescat vin-
Paler in me el ego in te, subaudi unum sumus: Ita dicla. Aliter : Converte gladium in locum suum, id
et Pater in Filio et Filius in Patre, ut ttnum sint, est verbum praedicalionis converte ad genles, ubi
quia unius substantiae. Nos vero possumus esse in secundumPaulum oslium apertum et ingens inve-
Patre et FiUpet Spiritu sancto. Vel Pater et Filius nialur. Aliter, postquam pienitudo subintraverit, di-
et Spirkus sanclus in nobis esse possunt, unum ta- cit Pelro, per quem totus ordo proedicatoruindesi-
men cum Deo esse non possumus, quia non unius gnatur : Mitteverbum proedicalionisad Israel. Om-
subsianliae. Deusvero in uobis esl ut in leroplo, nos nes enim qui gludium acceperint gladio peribunt
in illo ut creatura in Creatore. Ut et ipsi. In nobis (Matth. xxvi). Quo gladio ? Illo qui igneus vertkur
dicit, ut quod unum sunt fide et charitale, gratise ante paradisum: et gladio spiritus, qui in Dei scribi-
Dei tribuant, ut nunc autem lux in Domino. lur armatura.
Ul mundus. Mundus hic accipitur pr-o omnibus VERS.12. — Cohorsautem. Mos erat Judaeis, ut
iUisqui unum sunt. Necboc qttod sunt facit causara morte dignurnjudicarent vinclum praesidi tra-
quem
ut credant, quia potius credendo unum sunt quara- derent.
Tj
vis unumessent natura, dissentiendo tamen ab uno VERS.13. — Et adduxerunt eum. Erant eo tem-
non erant unum, sed orando dixit ut muudus cre-
ut unum acsi pore duo sacerdotum principes (ut Lucas ait), Arinas
dat, sicut orando dixit omnes sint, et Caiphas, qui vicissim annos suos agebant. Sed
tertio subaudiatur, rogo ut mundus credat.
tunc erat annus , et voluntate ejus priraum
VERS.24. — Quosdedisti. Id est, traxisti ad me, duclus est JesusCaiphae ad Annam, non quia collega sed
sic el ego elegi eos de roundo : alii non sunt dati ei,
quia socer ejus erat. Vel domus sic erant positae, ut
non sunt sui, elsi polestas sit ei omniuin. Volo.
non deberet Annas a transeuntibus prseteriri.
Non potest non fieri quod vult Omnipotens, sed illa
voluntasest bominis, de qua dicit: Non sicut ego VERS.15. — Et alius discipulus. Quis sil iste,
' volo hic tacetur, non temere definialur. Solet tamen
(Matih. xxvi). Videant.Cum in forma servi cla- quia
rificata viderint judicanten\bonum et raaluni, tol- iste Joannes sic se significare.
ietur impius ne videat claritatem Dei qua Deus est, VERS.17. — Dicit itle: Non sum. (AUG.)Non so-
quam soUmundi corde videbunt quod erit eis vita lura negat Christum qui dicit eum non esse Chri-
aeterna. stum, sed qui etiam negat se esse Christianum, ct
 419 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 420
ita hoc impletur quod Dominus dixit : Ter menega- \ forte alia quaerenda esset; quasi: confirmasi haec
bis (Matth. xxvi). causa est qttseobjicilur, an'alia.
VERS. 21. — Quid me interrogas? Idest, a quo VERS.36. — Regnum. Hoc est quod nos scire
veritatem audire non desideras. Interroga magis eos voluit, sed prius vicissim interrogando voluit oslen-
de quorum diclis non habeas invidiam. Ita temperat dere quaeesset de regno suo hominura opinio, Ju-
responsionem, ut nec veritatero laceret, nec defen- daeorum vel genlilium, qua oslensa uttisque aotius
dere se viderelur. respondet : Regnum meum non estde hoc mundo.
YERS.22. — Hmc aulem. Objickur, cur non fece- Qoasi, decepti estis; nos ernra impedio dominatio-
rit quod docuit. Debuit non sic respondere, sed al- nero vestram in boe mundo, ne vane limeatis et
teraro maxillara prsebere. Sed veraciter et man- serviatis, sed ad regnum coeleste credendo ve-
suete et juste respoiidk, et non modo maxillam, sed nire.
toluni corpus ferienti paravit. Et hinc potius oslea- YERS.37. — Tu dicis. Non se regeni limet con-
dk prseceptapatientiae, nonoslentatione corporisy sed fiteri, sed ita liberaturo est, ut neque se regem
cordis praeparatione faeienda, potest eni» quis ma- neget, nec de mundo se fateatur esse, ut ille sen-
xillain visibililer prsebere iralus. MeUusergo respon- tiebat qui dix.it : Ergo rex es (u? Cui respondit :
del vere placatus, et ad ferenda graviora tranquillo B Tu dkh, quia rex sum ego. Quasi dicat, carnalis
ariimo paratiis. carnaliter dicis.
VERS.23. — Si ntale locutus. Male loquitur qui VERS.38. — Ilerum. Non exspectat responsum,
enim
contra veritate» loqukur. Si male loculussum, da ne cum vellet dimittere mora fieret, subito
tCslimoniuBiquo probes mendacem, venit in mentein consuetudo qua posset per Pascha
dimitti.
VEKS.25. — Erat autem. (AUG.)Dicto, quod VERS.39. — Est autem. Quia in Pascha a servi-
Annas misit Jesum ad Caipharo, redit ad locum
ubi ut tute Iiberati sunt, in Pascha hsec consuetudo dimit-
narrationis reliquerat Petrum, explicel quid tendi eis fuit.
in domo Annae de trina PelTi negatione conti- VERS.40. — Erat autem Barabbas latro. Id est
gerat. .
filius magistri, id est diaboli, qui latroni in suo
VERS.28. — /n prwtorium. Id est, ubi praeses scelere Judseis in perfidia magister fuil. Vel Barab-
Pilatus habitabat. Sed si ad Caipham, quomodo in bas, id est filius patris, id est diaboli.
praetorium? forsitan, aliqua causa urgente, de dorno
Annse ad audiendum Jesum ambo convenerant. CAPUT XIX.
CSiphas perrexit ad praetorium prsesidis, et soeero C VERS.1. — Tunc ergo. Hoc fecit Pilatus, id est,
suo Jesum reliquit ad audiendnm ; vel in domo riiilites facere permisit, ve. eliam jussit ut Judaei
Caiphse Pilatus acceperat prsetorium, et lanta erat saliali de poenis a roorte desisterent.
doraus, ut seorsum habilaret dominus, seorsum VERS.2. — Coronam de spinis imposuerunt. In
Pilalus. Ut non contaminarentur. Quia dicbus azy- spin.ea corona nostrorum notalur susceptio peccato-
morum, contaminalio erat ilUs in alienigense habi- rum, pro qua mortalis fieri voluit. Onde praecurser :
taculum inlrare. Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi.
VERS.31. — Nobh non, etc Hoc dicunt propter Spihae hamque in peccatorom significalione po-
-diei festi sanctilatem. Lex enim -prsecipit, nepar- nunttir. Unde Dominui : Terra tua spinas et tribulit
caut malefactoribus, prsesertim seducentibus a Deo gerhirnabil (Gen: m). Id est, conscientia tua pun-
Stio, qualcm istum dieebant esse ; et contra seipsos ctiones, et aculeos vitiorum procreare non desi-
dicunt, quia interliciebant quem iriterficiendum stet.
offerebant, sicut et Pilatus interfccit, non lamen VERS.4. — Exivit ergo. EcCe implentur quae de se
roanibus suis. Cuni Pilatus vellet Jesum tradcre praedixerat Jesus occulla potenlia, commendatur
Judseis, ut secundum legem suam judicarent eum, patientia qua informantur riiartyres.
noluerunt recipere, dicentcs : Nobis non licet inter- VEBSI,5. — Et dicit eis. Hic apparet nori igno-
ficere quemquam; et sic impletur sermo Jesu quera rante Pilato hseca militibus esse facta,'sive jusserit,
de sua morte proedixit, ut eum a Judseis traditum sive permiseril, ut satiatis Judseis haecsufficerent,
gentes interficerent, quasi sic essent alieni a scelere sed nisgis inardescunt et clamant :CruciHae, cru-
qui ma^is' peccant, in quo non eorum innocentia, cifige.
sed dementia inorislratur. VERS.T.—Filium Dei. Ecce allera major invidia,
V£RS.34. — A temelipsohoc dich, etc Sck Jesus "quia parva videbatur illicita affectalio regtti, et
quid ipse interrogat et quid ille responsurus est, tamen uirumque vere erat Christus, et rex et Filius
Sed tamen dici voluit non ut sciret, sed ut scribe- Dei.
' retur YERS.9. — Jesus autem. Hic et in aliis locis
quod scire "voluit.
VERS.35. — Quid fecisli. Quasi : Si haec culpa legitur siluisse Chrisius ut prophetia impleatur :
noir est, quod te regem dixeris, quid aliud fecisli ? Sicut agnus coram tondeme sinetoce, sic non aperUit
Quasi non est rairUm si judici traderis pnniendus os suum(Isa. LIII). Quse similitudo de agnodata
qui te regem dicis. Sed si hoec causa non esset, tunc est, ut iu suo silentio non reus sed innocens habea-
 421 GLOSSA ORDINARIA.— EVANG. JOAN. 422
tur. Nonenim ut conscius convincilur, sed nl man- A.lingtta, catholica vocatur Ecclesia, quae in sorte Dei
suetus pro aliis immolalur. gralia commendatur.
YERS.12. — Et exinde. Id est, ex liac causa , VERS.26. — Cum vidisset ergo JesuPmalrem et
ne haberet peccaturo occidendi innocenlem (et si discipulum stantem quem diligebat. Qui divina fa-
roinus illis invidis) quaerebat dimittere, non quod ctttrus, quasi repulilignolam matrem ; jam ostendit
lunc primum quaereret, sed si prius volebat modo venisse boram, quam lunc prsedixit, in qua agno-
quaerebat. scit de qua fuerat mortaliter natus. Et docet ut a
Si hunc dimitlh, non es amicus. Supra legem piis filiis impendatur cura parentibus, undc et Apo-
proposuerunt, secundum quam deberet mori, qiiia stolusl : Si quis suorum curam non habet, fidjm
Filiuin Dei se fecit : sed quia ille legem gentis negat (I Tim. v), elc
aliensenon limet, sed magis limet occidere Filiuro VERS.27. — El ex illa hora accepit eam dhcipu-
Dei, terrent eum a Caesare, quem non polest ut lus. Qtti etsi jam non haberet propria, in illa socie-
auctorem polestatis suae conlemnere. tate centupliciter acceperat, ubi erant omnia coni-
VERS.14. — Erat aulem parasceve. (AUG.)Pa- munia, nihil habens et omnia possidens.
rasceve quod inlerprelatur prwparatio, etc, usque
ad et eadem est sexla prseparalionis. B CAPUT XX.
VERS.15. — Regem vestrum crucifigam ? Adhuc YERS.4. — Currebant autem. Joannes significat
terror quem de Caesareingerunt superare conatur, Synagogam , quse prior venit ad monumentum sed
dicens : Regem vestrum crucifigam ? De ignominia non inlravit, quia prophelias de incamatione et pas-
eorum volens eos frangere, quos de ignominia Chri- sione audivit, sed et mortuum credere noluit. Pe-
sli non poterat mitigare. trus Ecclesiam, quae cognovit carne roortunm, vi-
VEBS.16. — Tunc ergo. Quia profitentur Csesarem -ventem credidit Deura, post quera et in Judaea in
aperte conlra eum esse si alium regem vclit eis fine intrabit.—
VERS.7. Separatur. Quia sacramenta Divinita-
ingerere, dimittendo impunitum quem propter hos
ausus tradiderant occidendum. Victus ergo liroore, tis incomprehensibilia a nostrse infirmitalis cogni-
tradidit eis Jesuro ut crucifigatur. Tradidit eis tione reinota sunt. ln involulo, nec finis nec initium
Jesum ut crucifigeretur. Eis, non quod ipsi roanibus aspicitur. Sic celsitudo Divinkatrs nec coepit esse,
eum accipcrenl, qui supra hoc excusaverant, sed nec desinit. In unum locum. Quia in scissura men-
ut crimine implicili videantur a quo alieni esse Uum Deus non est, sed in unilate. Vel, sudarium
sacramenta infidelibus
conantur, cum non nisi pro eis hoc faceret Pilatus, capitis passio Christi, cujus
undt nec ait ut crucifigerent, sed ut cruciflgcrctur C sunt occultata seorsum, quia longe a noslra, quia
judicio et poteslate Pilati. . ille sponte et sine culpa passus, nos inviti cum
VEBS.17.—Bajutans. Portabat crucera suam Jesus. culpa.
VERS.9. — Nondum enim. Scilicet, usque adeo,
Grande ludibrium impiis, grande mysterium piis
ut cum ab ipso Domino aperte diceretur propter
gloriantibus, quasi in sceplro rcgni, et est crux
consueludinem ab eo audiendi parabolas, non inlel-
candelabrum lucernoe quae non eral sub modio po-
nenda. Primo Dorainus crucem portat, quia prior ligerent,
est VERS.11. — Plorans. Jam plus de sublalo quain
passus est; postea impjska Simoni Cyrenaeo, de occiso
quia dehemus sequi vestigia. plorat, quia tanti magistri cujus vita sub-
tracta fuerat, nec memoria remanebat et iste dolor
VEBS.18. — Et cum eo. Latro qui permansit ibi eam tenebal. Dum
ergo, etc Cum etim sciret ibi
in perfidia significat Judaeos ; qui confitetur, gentes rion esse, sed
quia nimis dolet, nec suis oculis, nec
significaL oculis illorum duoruin credentium putavit. Yel po-
VEBS.19. — Et erat scriptum. Hse tres linguse lius divino inslinclu hoc faclum est.
caeleriseminebant: Hebrsea propter Judaeosin Iege . VERS.12. — Vidit duos. Angeli, id est nuntii, si-
Dei gloriantes; Grseca propter gentium sapientes; gnificant Evangelium Christi a capite usque ad pe-
Laiina propler Romanos lunc pene omnibus gen- des, id est ab iiikio usque ad finem esse nuntian-
iibus iraperantes. dum. Et ille e.t passione sua erat nuntiandus, quia
VEBS.23. — Mililes ergo cum crucifixissent eum. Deus est ante ssccula, et libmo in fine sseculi. Sedet
Eccequac gesta sunl juxlacrucem, cum jain cruci- crgo angelus ad capul, cttni dicit: ln principio eral
fixus esset. Verbum. Ad pedes, cum dicit: Verbumcaro faclunt
Quatuor. Quadriperlita veslis signal Ecclesiain est. Vel duo angeli duo Testainenta, unum prius,
tolo orbe, qui qualuor parlibus constat diffusam alitid sequens. Conjuucla dum pari sensu incarna-
oranibus partibus aequaliter, id est concorditer dis- tum, mortuum, resusckalum nuntiant.
tribulam. Tunica sortita omniuro partium signi- YERS.13. — Quid ploras? Quasi dicat: Nolipec-
ficat unilatem, quse charkaiis vinculo continetur. care. Prohibenl Iacrymas quodammodo nuntiantes
Detuper. Quia charilas supereminet omnibus per gaudium. At llla putaus eos interrogare nescienles,
totum, quia nemo est ejus expers qui pertinere vi- prodit causam lacryroarum : Quia tulerunl Dominum
deatur ad totuin, a quo toto, sicut Graeca indicat meum, id cst corpus Domini mei.
423 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 424
VERS.14. — Et non sciebat quia Jesus, elc Quia A J VERS.28. — Retpondit. Videbat et tangebat ho-
tergum ad eitm habebat quem non resurrexisse minera, el super hoc Deura credebat jamremola du-
credebat; quia ainabat et dubkabat, videbat et non bitatione, et confitebatur quera non videbat.
cognoscebat. VERS.29. — Quia vidisli me, Thoma, credidisti.
VERS.15.— Quem quwris ? Illa exhtimans quia hor- Non ait tetigisti, sed vidisli: quia visus quodam
tulanus esset, dicit ei. Non quod diibitet quem requi- modo generalis sensus est qui de aliis quatuor dici
reret, sed quia illa quem quseril ignoret, non enitn solet. Forsilan non fuit ausus tangere ; sed aspi-
quserit Chrislum, sed quem pulat raptum,. Domine. ciendo tantum, seu etiam tangendo credit.
Quero pulat horlulanum dicil Dominum, ut honori- Beali. Commendat fidera genlium, sed praeterilo
ficaret hominera a qtto rogabat beneficium. Nec sic ulitur, ut qui quod erat fulurum, in sua prsedesli-
dicit eum Dominum , sicul illum quem quaerit subla- nalione noverat jam factura.
tura. Jesutn vero agnoscens vocat magistrum, quia CAPUT XXI.
recolit eum quoa discernere humaria et divina di-
scebat. Si tu sustulisti eum. Non dicit quem, quia VERS.1. — Poslea manifestavit. Reliclis oranibus
hoc in animo agit vis amoris, ut quem semper cogi- seculi fuerunt Jesum. Quod si post niortem Jesu an-
tat nullum alium ignorare credat. B tequam redderelur eis vivus, repetissent priorem
VERS.16.—Maria. Conversailla dicit ei: Rabboni, arlem, possent videri ex desperatione hoc fecisse;
quoddicitur magister. Dicit ei Jesus, Ppslquam com- sed post reddilum vivum, posl acceptum ejus insuf-
rouni noroine vocavit, el npn est agnitus , vocat ex» * flationis spiriluro, post verba ejtis : Sicut misit me
npmine , ac si dicat, Recognosce eum a quP reco- Pater, et ego milto vos, subito fiunt quod fuerunt,
gnosceris. , . . piscalores, non hominum sed piscium. Sed sciendum
VERS.18. — Venit Maria Magdalenm annunlians "est non prohibitos fuisse sua arte licita victura quac-
discipulh , quia. vidil Dominum, etc Ibi cujpa abscin- rere, apostolatus integritate servata, cum unde vive-
ditur undet processit. Mulier mortem yiro propina- rent non haberent, et sic illis laborantibus adjecit
vit, modo mulier vitam nunliat viris, et quae tunc: Deus necessaria quae promisit, hic autcm penuria
verba serpenlis modo narrat verba yivificatoris, ac: eorum disposita est, ut in piscatione tanta exhibe-
si ipsis rebus dicat Deus : De qua manu iHatus est' rentur sacraraenta.
polus mortis, de ipsa suscipite potum vitae. VERS.14. — Hoc jam. Non quod ter tanium ma-
VERS.19. —Cum ergo, elc. Hoc ipso in die resur- nifeslalus sit, sed ad dies refert, prinio die quo re-
rectionis factum est, in quo quinquies Jesus appa- sarrexit, posl octo dies, hoc die quando hoc fecit de
"
rujl. Primo MariaeMagdalenae, secundo eidem cura piscibus. Secundum dies ergo raanifeslaliones nume-
aliis currenti nuntiare discipulis volentibus , tertioi rantur. Priraa, quotiescunque sit facta, uno die re-
,Petro, quarto Cleophaeet socio ejus, quinto discipulis> surrectionis. Secunda, post octo dies, el haec est
januis clausis praediclis duobus jam reversis. tertia. In hac tertia roanifestalione hoc Evangelium
sYERS.20. -r- Oslendit eis manus el latus. Post re- lerminalur.
surrectionem in corpore suo Dominus duo contrariat VERS.15. <—Cum ergo prandissent, Jesus scit quod
oslendk, et palpahile ejusdem naturae ut forraet adI interrogat an plus diligat, Petrus quod de se novit,
fidem, et incorruptibile alterius gloriaeut invitet ad1 dicit, id est quod ariiat. Et quia de aliis quanlum
praemium, diligant, nescit, ideo ulrum plus iltis diiigat, tacel.
VERS.21; — Dixit ergo eis iterum. Pax vobh, etc Ecce docet, non temere definire de cccultis, et priori
Pacem offert, qui propter pacera venit, iterat, utt periculo negalionis cautius de se respondit.
monstret per suum sanguinem esse pacificata quae! Pasce agnos meos, Si me diligis, pasce agnos
in ccelissunt, et quse in terra. , meos. Non ut tuos gloriam meara in eis quaefe,
VERS.22. — Accipite Spiritum sanctum. (AUG.)Ini non tuam ; mea lucra, non tua, quia dilectio Dei
terra datur spiritus ut diligatur proximus, e coelo»j. prpbatur in dilectione proximi. Qui vero opus
datur Spirkus, ut diligatur Deus. pietatis negat proximis, minus Deum diligit., Haec
VERS.23. — Quorum remiserith peccata. Eccei autem charitas ex divina datur gratia. Quod ta-
charitas, quse per Spirilum sanctum infunditur cor- cite innuit Joannes dura interrogans de amore di-
dibus eorura. Qui parlicipes sui sunl, peccata dirait- cithicquod nonalibi : Simon Joannis,id est obe-
til; eorura qui non sunt, tenet. Et ideo postquaml diensDei gratia, quia quod ardenlius caeteris diligit
dixil: Accipite Spiritum sanclum, continuo subjecil:: et obedit, non est nisi Dei gralia. '
Quorum remherith peccata. VERS.17.—Dicitei(er(t'o.Interrogalquod sciebat non
VERS,24. — Thomas aulem unus. Non casu, sed1 semel.sed iteram ettertio; et.terlio audit aPetro
divina dispositione defuit Thomas et audita non cre-- se diligi, et tertio jubet pascere oves. Trinae negatioiii
didit; unde palpandum se ei Dominus prsebuit, quiai rcdditur trina confessio, ne minus amori lingua ser-
ejus dubilatione et facta sibi probatione nulli relin-- viat quam timori. Et sicut fuit judicium timoris ne-
qutlur jam dubilare. Qui dicitur Didymus. Didymus,, gare pastorera, sic offlciuraamoris pascere Doiuini
idest geminus, quia dubius Thomas, id est abyssus:: gregem. Contrhtatus est Petrus. (AUG.)Eliam rprois-
quia dubitando profundius novit. sis peccatis tolerat horoo miseriam, in quam tauien
4-25 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 426
cx pcccalo venit. Produclior eniin pcena est quam \ Super pectus. In peclore Jestt sunt omnes thesauri
culpa, nec parva videretur culpa, si cuin illa aufer- sapientiw et scientiwabscondiii, superquod recubuit
reiur poena.Est ideo vel ad demonstrationem debilae quem majori caeteris sapienlix et scientiae singula-
•
miserix, vel ad emendationem labilis vitae, vel ad ris munere donat, in quo figurabatur quanta arcana
exerckalionem necessarise palientiae temporalker divinilate prae cscteris esset scriplurus.
tcnet hominem pcena, etiam quem jain reum VERS.21. — Domine, hk autem quidl Quia an-
non tenet culpa, et haec est horum dierunl dieral Petrus se cruciligendum, voluil etiam fratria
flenda, sed non reprehendenda conditio. Pasce. Pas- cognoscere exitum.
cere oves est credentes ne deficiant confortare, ter- VERS.22. — Sic eum volomanere, donec veniam.
rena subsidia, si hecesse est, subdltis providere, Nolo eum per martyrium consunimare, sed exspec-
exempla virtutura praebere, adversariis obsistere; lare eum piacidara carnis suoeabsolutionem, quando
peccantes corrigere. ego veniens recipiam eum in aeternara beatkudinem.
VERS.18. — Cum aulem senuerh. Passurum proe- VERS.23. — Et non dixit ei. Non est intelligen-
dicit qui negaturum praedixerat, hoc jam polerat dum quod Joannes non sit rnortuus iti carne, seil
resurrectiOnefirraatus, quod immature pollicebatttr quidquid ante passus, qnod iillimum in pace seniuiii
infirraus. Jara non inetuit hujus vilaeinteritum, quia B finiret. Non enim magnum erat dare dilecto fiou
resurgenteDominovilaealterius praecessilexemplum. mori, cum dissolvi el esse cum Christo sit ihulto
VEBS.19. — Et cum itoc dixhset. His diclis, t melliis.
ccepit Jesus abire, et nondum inlellecto quod audi- YERS.24. — Hic est, etc Ilic aperte suara desi-
vii, Sequereme, coopitPetrus incessu pedum sequi, gnat personara ex oflicio, quod noluit designare ex
secutus est et Joannes qui sciebat se diligi. vocabuio.
VEBS.20. — Quem diligebat Jesus. Diligebat et YERS.25. — Nec ipsum arbitror mundum. (Auc.)
aliosj sed farailiariusistum donavit poliore dulcedine Non spatio locorum, credendum est mundum capere
sui amoris, quia virgo electus ab ipso virgo perman- non posse, etc, usquead sicut alii tropi, hoc est
sit, unde et matrem ei commendavit. locutionttmmodi.
(AUG.)Taeilo nomine discernitur Joannes a CKle- Nec ipsum.Nondicit spatio non posse capi.sedca-
ris, etc, usquead qui virgo est Joannes convenit pacitale legentium.quamvis salvafidererum plerum-
futuroe vitae, ubi neque nubent neque nubentur. que verba videanlur excedere fidemper hyperbolen.

AGTUS APOSTOLORUM.

PROLOGUS B. HIERONYMI. C sancttfs. Yel, propter Spirkum praccepit, quia nrri

Vide inter opera ejus.) praeciperet nisi Spiritus venlurus esset. Elegit. Hoc
ad laudem apostolorum, quorum actus scribere pro-
CAPUT PRIMUM.
ponit, vertilur. Assumplus.A Divinitate, vel a nulte
Y.ERS.1. — Sermonem feci. Idesf,, scripsi: quia assumptus, quasi verus homo.
scribere est operari. Yel hoc ita dicit, qttia factis YEBS.3. — Vivum. Corpus vivum et propriuro,
nieruit esse scriptor Evangelii. Feci. Tolus liler non pbantasticum quod et apostoli cognoverunt
EvangeJUutius sernio dicitur, co quod habeat ununi tanquam notissimura. Aut vivum, eo quod post
sensuro : aul sihgutare pro pltirali. Evangeliumest morleni vivebat. Vel vivum, id est amplius non
bona annunliatio, qua annuntialur rcquics post la- moriiurum. Per dies. Noii tamen eis per quadra-
borem, regnum post servitium, vita post morlcm. ginta dies continuos appariiit: post diem enim re-
De omttibus. Dictis et factis Chrisli qhae judicavit surreclionis alios quatuor dies intervenisse Joaniie?
officio digna Vel idonea suoe dispensationi. Theo- dicit. Post quos rursus apparuit per quadraginla:
piiile. Theopbilus idein est quod Dei araicus, vcl quia quadragitita lioris mortuus fuerat, quadraginta
Dei arnalor : et si lu sis amicus Dei, tibi scribittir. diebus s'e vivere confirmat. Et per quadraginla
Quw cwpil Jesus facere. A baplismo Joannis quo D typiis praesentis sseculi, quo Christus in Ecclesia
Jesus baptizatus est, usque in diem quo assuirptus versalur, potest intelligi : sive quia homo quatuor
est in ccelum: quia de loto illo tempore Lucas sef- constans elementis, eruditur conlra transgressioneni
inones texitit, qui in fihe Evangelii ita scripsit: Decalogi.
Cum benedixisset,recessit ab eis et fcrebatur in cw- VERS.4. — Convescens.Signa vcri corporis an-
lum. Facere. Bonum doctorem insliluil Vel inStruit, nuntiat, quia non uno corporis sensu, sed visu ,
qui faciat quod docet. audku, tactu, apparendo, loquendo, convescendp
—
YERS.2. Prwcipiens apostolis proedicareEvan- probavit se resurrexisse. Promissionem,quain pro-
geliumper Spitilum sanctum, per quem praedicaturh raisit per Joel, ut habetur in sequenlibus: et si a
est Evangelium, quia verba inspirabat, et fiduciam Gbrislo facta, a Pafre lamen,complebitur. \e\Patrii
tribuebat. Yel, prwcipiensper Spiritum saliclum, id dicilur, quia in ejns Verbo, id estChrislo, proiuit-"
Cst, quod Filius praecipit, praecipit et boc Spiritus litur.
PATROL. CXIV. Vt.
427 WALAFRIDI STRABI FILD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 458
VERS.5. — Quia Joannes. (BEDA.) Cum diceret A £ tera operatus est, gralia spiritualis et salutaris do-
Doniintis : Qttia Joannes baptizavit aq-.ia, vos au- ctrina per totum orbem defluxit.
leni, clc, usque ad quod in baplisroo Joannis non VERS.9. — Et cum hwc dixhsel. Aliter Marcus
ficbal. commemorat dicens : Et Dominut qitidem Jesus
datur in duabus sci- postquam. locutus est eis, assumplus est in catlum
Baplisma naturis, eorporali
Sed quia Lucas significanlius adje-
lice~let spirktiali : qttia bomo qui baptizalur, duobus (Matth. xxviii).
taraen tinum est cit; Cum hwc dixhset, elevatus est, completis iUis
canstat: corpore seilicel et anima,
unus homo. sermonibus quos conimemoraverat Dominumascen-
baptisma, sicut
disse ccelos ostendit.
Tos aulem, etc Quando Pelnls hegavk, non erant VERS^11. — Galilwi, quid statis aspicientes in
npostoli baplizati; non aqua , sed spirilu : post ccelum? In quibus debet esse prudentior sensus,
resurrectioneni enim diclum est: Vos vero baptiia- quia Galilaeicaeteris Judaeis in sapienlia proecelle-
bimini Spiritu sancto. Nondum enim resurrectiohe banl. Yel, GaliLei volubiles, qtiia instabililale sui
Chrisli et roissione Spirilus coiifirmati eranl. Sicut sensus oblili ertint prsecepta Dei.
autem justis circumcisio non fuit necessaria, ante- YERS. 12. — TKHCreversisunl, etc Revcrsio
qnam imperaretur Abrahse et posterkali suae : sic .B aposlolornm de monte Oliveli Jerusalem, significat
poslquam sacraraentum Novi Testamenti, id esl Eccjesiam qtiaede acliva in conlemplativam ascen-
baptisma, circumcisioiiis loco datura est a Domino dens, iterum desce-ndk in conversationera acliva-
(Xcente : JVisiquis renatus fuerit ex aqua el Spiritu - lera. Mons enim Oliveli ab antiquis mons iriuni lu-
sanclo (Joan. m), etc, certutn est nullum ad cor- minura vocabalur: lucernae scilicet de templo re-
pus Chrisli pertinere, nisi baplizalum, prseler eos splendentis, ac solis ex allera parte orienlis, et
quilnis passio deputalur pro baptismo. Item scri- olei in ipso montc naturalis Ittcis: quse tria conve-
pium est, i|ttando Paulus baptizalus esl: et non est niunt perfectioni propter divini Verbi luccm de
scriplum quando alii apostoli baptizati sunt : sed Ecclesia fulgenlem, propter solis justitiae fulgorcm,
debenius inlelligere baptizatos esse propter illud: propter purse conscienliaernilorem.
Nisi quis renatus fuerit, elc VERS. 13. — El cum introhtent. In Groeco iia
VEBS,7. — Non est vestrum noss'e, Noh ak, non ppnilur : Cum inlroissent civitatem,. in cwnaculum
erit, sed non est : notans adhuc esse infirmos, ef qscenderunl, ubi erant manentesPelrus, etc. In Groeco
ideo ad secrelura cognoscenduin non esse idoneos: sic eslordo nominuin : Petrus el Anarmas, Jacobus
Cum vero ait : Non est vestrum hosse, osicndit etJoannes, Simon Zelotes et Judas Jacobi. Cmnacu-
qtiod ipse sciat, cujus sunt omnia quaePalris, sed G ( luni, etc. (BEDA.)Loctts est in superiori, designans
eis non expedil nosse, sed ita vivanl quasi quotidie qnod a terra sublati ad superiora scienliacet viriu-
judicandi. Qum Pater. Ulius, inquit, regni lam se- tis conscendunt.
-cretum est tempus, "ut tanturti scientiaePatris pa- Ccenaculum dicilur tertium lecttim, figura cha-
teat, ted accipietit virtulem Spiriius sancti, ut quod ritalis fidei superoedificatseet spei.' Charitas autem
propter infirmitatem carnis non potestis, possitis diffusa esl in cordibus noslris per Spirkum. Peirus
ex virtute Spiritus saneli. In sua potestaie. Hoc ut etJoqnnes. Petrus primus ponilur, quia princeps
verus homo excusabilker dixit, sed taiitum rina est et paslor. Petrus et Joannes merilo primi poniinlur,
Patris et FiKi et Spiritus sancti poteSlas : Fiiius qui simtil cucurrerunt ad monumenlum, quia plus
eliaro poteslas Patrls esl. coeteris amabant. Primus (si fas est dici) plus cae-
VERS. 8. — Sed accipietis. Tollitur scienlia tem- teris dilexit ; alium, pluriraum Jesus amavit. Ca-
porum, sed divinum, quo iudigenl, adhibetur auxi- talogus aposlolorum ideo ponitur, ne extra Uos
lium : hoc roodo, cuiri pueris aliquid tollilur, aljudI aliqui falsi recipianlur : paria et ponttntur loca
€atur ne penitus tristentur. SupemeftienltsSpititus singulorum, distinguentibus gradibus merilorum.
sancti; Ciim superveniet Spiritus in yos, non regnumi Hi sunt duodecim filii Jacob; duodecim fonles
Israel, sive regnum Dei in Israel, ut putatis, afferet, deserti, quos Israel reperit in Elim ; duodecim pa-
Sed virtuiem lestificandi d,c me vobis praeslabit,' nes propositionis; duodecim lapides in vesle ponti-
lantumque iltius regni tempus longe est, ut pritts'< ficis ;- duodecim signa zodiaci; duodecim lapiiies
non solum Hierosolymam, sed omnes fines Judaeae i altaris i diiodecim lapides de Jordane elevati; duo-
et Sarfiariae, muudi etiarii lerminos per circuitunit decira boves. sub seneo mari; duodecim stejlae in
fama Evangelii percurrat. In Jerusalem et in omnii corona sponsae; duodecim fundamenla; duo.Iecim
Judwa. Consequentia ordinis in vocabulis locorum> porlae; duodecim menses anni; duodeeim horse diei;
«oriservata est: Jerusalera succedk proxima Judaeae i duodecim fructus Jigni Vitse.
provincia, cui Samaria situ conjungkur, debinc: Zelotes. (Br.D.i.)Zelotes ipse est qui in Evangeliis
omnis terrae coramunio subinferlur. /n Jerusalem. dicitur Chauanaeus. Cbana zelus interpretalur. Krat
Myslice : in visione pacis, in confessione veraefideis enim de vico Galilaeseubi Dbroinusaquam coiiy.ertil
custodia praeceptorum Dei : et in his qui se ini in vinum. Hic post Jacobum fratrem suum, rexit
alienbs fecerint a lerra praedicaturos eos praedixit,, Ecctesiam Hierosolymorum.
perquds u,uasi rotaj radios deniedio terrae ubi sak- Filid pereunte pcrdilionis, irnperfeetus numerut
 429 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAP03T. 430
aposlolorum remansit, juxta similitudinem enim.i A CAPCT II.
Iunaecrescit et decrescit Ecclesia: sed vetera trans- VERS.1. — /n eodem loco. Ccenaculo scilicet, in
eunt, et nova fiunt. quod ascenderant. Qui Spirkura desiderat, carnis
VERS.14. — Maria, etc Virgo a mulieribus dis-- domicilium mentis coutemplalione transcendens
tinguitur, quae tamen aliquando mulier non pro> calcat.
corruptione, sed pro sexu appellatur. Ecce princi- VERS.2. — De cmlo. Datur Spiritlis de coeio, iiS
pium nascentis Ecclesiaeadornalur flore virginitatis. diligatur Deus; in lerra diitur, ut diligatur proxi-
/n medio fralrum. Id est filiorum; qdorum UnuS ! mus : bis enim post resurreciionem est datus ad dud
est Paier in ccelis. praecepta charitalis commendanda. Sonus. Potest
In medio Petrus stetisSe dicitur : quasi communii dici loculio linguarum de Ore apostoloriim sotians.
miseratione condescendens. Hoc exemplum sumen- Spiritus. Ante passionem datus est apostolis Spiritus
dum est pasloribus Ecclesiae. ad graiiam doctrinse et sanitatum; posl resurrcctiV
Hic numeruS cenlum et viginti congruk setali; nero insufUavitJesus spiritum, et ait : Accipite Spi*
Moysi, ut sicut sub hoc numero, Moyse deftinclo,t rilum sanctum; quorum remiserilis peccata, remit-
Jesus successit, qiii populum in terram proinis- titntur eis (Joah. xx), etc Quod donum soli Petro'
siotiis induxit, sic veleri legi in Ecclesia princi-. B1 prius dcderat: sed ut creditur tunc per ainticipatio-
patus Cbristi successit, ducens vertim Israel adI • nem, nunc curii cxteris per completionera etianl
regnttm ccali. Pelra tribuilur : et potestas dala est dirnitlendi illiS
YERS.18. — Possedit agrum. Non quia agrum, quos ad ofiiciura mhtebat praedicationis:
possederit, sed quia ipsius fuerat pretium agri quii Vehementis. Comparatione praecederilirini vehe-
Dominum vksc vendidil. Amissa terra vivenliura,; mens dicitur gratia apostolorinn, vel in similitudinenl
agrum sanguiiiis et niorlis, oeterna sceleris et no- venli vebeinentis Spiritus veiiit. Totam domum. Iri
ininis sui mcmoria possidel Judas: Emptum taraen! una domo sedentibus infundilur Spiritus, Ut Ecclesiaei
prelio sanguinis agrum figuli non possedit, qui tra- unitas commendetur, in ccenaculo tertia lege inci-
ditionis crimen in se protinus mulclavk, sed possedit! piente.Iu datione legis plebs longeslabat prse limore;
dicluru cst pro possideri fecit. Quidam agrum a Juda! fcic veniente Spiritu congregati erarit in rinuni ex
posscssttro ridicule exponunt infernurri. Alii posse- amore. Sedentes. Ut compleatur quod dictuni erat
disse agrum illum existimant, ex eo quod cum pere- eis : Sedetehic in civitate. Sessio est indicium Iiumi-
grinis in eo sepullus fuit. Viscera. Yiscera quae sunt litatis et slabililatis : quibus praeparatur sedes Spi-
sedes fraudis, tanlo scelere dirupla, se cohibere non ritui sancto, qui super humiles requiescit.
valuerunt. Merilo autem per sedem doli viscera fun- C * (GREG.)In igne apparuit Spiritus, sed
per se-
duhtur, non per locum osculi, id est os quo osculalus ipsum, etc, usque ad et voce sive sonitu dOcta Sunt
est Jesum, quamvis falsa superficie, sed per aUum corda.
cui virus occultoemalkiae inerat. VERS.3. — Dispertitwi Dispersio linguarum esi
VERS.19.— Eorum, id est habitantium Jerusalem, facla in lurre, sed quod dispersit superbia, recolligit
quia elsi utrique loqtiebanlur Hebraice, dislabat ta- humiliias : in superbia dispersio, in huroilkate fit
men proprietas linguoe Hierosolymorttm a Galilaeis, concordia. Ecce cOmpletur sententia Dotnini quae
de quibus aposloli erant: quod in passione Domini ait: iVonvos relinquam orphanos, sed mittam SpM-
oslendkur, ubi etiam ^Petrusnolens lingua sua pro- tum paracletum (Joan. xiv), qui eorura advocalus,
ditus esl esse Galilaeus. pro eis omnibits linguis loculus est. Linguas attulit,
VERS.20. — Deserta, el non sit, elc Donec elcctusi qui pro Yerbo venit, cognationcm enim habet lingua
pro eo assumalur Mallhias. Vel, non sil ipse Jtidas;I cum verbo, ut ab invicem non possint separari. Sic
qui habitet in ea , sed alius assumalrir pro eo quii Yerbum Palris, id est Filius, et Spiritus sanclris in-
poenkentiaindignusjudicalus est. separabiles sunt, imo et unius naturse. Tahquam
VEBS.23. — Ditos. Clemens refert hos drios quii , ignis. Idem in igne Spiritus venil: quia peccatores
ad soriem aposlolalus statuti sunt, de nuraero seplua-: Spirilus purgat, illumittatj accendit, urit. jgnis enim
ginta discipulorum fuisse: Qui cognomihalus. Ini qualuor habet naluras, urit, purgat, calefacil, iltu-
laude Barnabaeimraoralur : quia pro laude Mallhseus i minat. Similker Spiritus exurit peccata, purgat
habet, quod sorte eligitur. Barnaboelaus cutnulatur, corda, torporem exCulit, ignorantiaisillustrat. Ignis'
ne velut indignus repelli videretur : quod postea! incorporeus et invisibilis est in sua rialura; sed asf-
declaratum esl ; quia cura Paulo gentium aposiolus. i. sumpto aliquo corpore Videtur, diversi coloris ap-
ordinatui1,illi ofhcioreservatus. Jusius. Aul Latinutni parens, propter materias in quibus ardet. Sic Spirftu*
esl, aut Hebrseum : ct interpretatur parcens, velI videri non poterit, nisi per creaturas in qulbus
eievatusi El Mallhiam, qui donatus , vet donum Deii operatur.
interpretalur : cui donum apostolalus a Dominocol- YERS.4. — Et cwperuht. Ecee s:gnuni plenittidi-
lalum est, tel Dei pannus interprelatur. Mcrito pnrvii nis : plentim vas erumpii; lgnis in sinu non potest
transcendilur ille laude hominuin qni justus erat,, occnllari. Vdriis tingiiis.Quia linguis Onrriibusloqite^
inquif Aralor. bantnr, vcl stta, rd esl Hebraealingua, loquentes, at>
omfibns ita inlelligebantur, at si propriis singiiloninf
451 WALAFRIDISTRABI FILD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 432
loquerenlur, secundura illud Prophetse : ln aliis lin- A orbem universum sanguine Chrisli abluenduin, ut
guis, et labiis aliis, loquar populo huic, etc sicut tabemaculum sanguine victimarum fuerat con-
VERS.S. — £x omtii nalione,'elc{(RAB.)Ac si di- sccralum, ita populus fidelis sanguine ejusdera de-
ceretur : Ubicunque nati. Judaeosautem in omnibus dicaretur : et ut non solum Hierosolymis locus esset
gentibus nasci captivitas fecit, quse sub Antiocho orationis, sed in orani loco dorainationis ejus leva-
facta est non multis temporibus ante. rent manus elecli per orationes ad Doininum. Vopo-
. VEBS.6. —Confusa. Confusio ista confusionilin- rem fumi. Compunctioniset fleluum, scilicet vapo-
guarum opponilur, a qua Babe) vocabulum sortila rera. Quia sicut fumus ab igne, iia compunclio a
est. Sic humjlitas aposlolorum humanae supcrbise Spiritu sancti ardore.
respondet. Unusquisque. Linguac omnes dicuntur Sol convertetur,etc Hoc in passione Christi parlim
esse septuaginla duse : unde et discipuli secundi or- factumpartim antejudicii diera creditur venlurum,
dinis sub hoc numero sunt electi, ut numems praedi- Tunc eniin sol obscuralus est, sed luna in sanguinetn
catorum concordaret numero linguarum. versa hominibus apparere non potuit: quia tunc (ut-
VERS.8. — Audivimus. In hoc significabatur pole in Paschaj) quintadecima exsislens , interdiu
unam Ecclesiam omnium genlium linguis locuturam. fuerat visibus humanis objectu lerrae occullata.
(BEDA.)Quaerilur utrum hi qui loquebantur, eic, B VERS.23. — Definilo consilio. (RAB.) In hoc solo
usque ad roagis videbalur audientium esse roiracu- Judseifuere nolabiles, quia non obedienti animo fe-
luiti quam loquentium. ceruitt.
VERS.9. —Cappadoeiam, elc Istse quinque pro- Et prwsckntia Dei, etc (Io.) In Graeeo sic est:
yincise quse posl Judoeam ponuntur, Graece quidem Prwscientia sk tradilum accipientes. Traditus esl
loqutintur : sed ex palria' consuetudine est in souo enim a prseside in poteslatem illorum, ut ipsum
diversitas. Unde mira fuit in apostolis gralia, quae sive latronera eligerent, seJ latroni concessa vila,
non solum diversitatem eos doctiit, sed etiam distan- Jesuin per manus mililum occiderunt.
iiam proprietaliini in unaquaque linguarum juxta VERS.24. — Suscitavit. Non usitata cum caeteris,
iiunieruiii provinciaium in eerum loquela feck. alque communi resurrectione quae in finemdiffertur,
VEBS.10. —Advenm Romani. Ih Grseco, peregri- sed quse die tertia celebrarelur, ut asserlio hujiis
nantes Roraani, id est, Judaei qtti peregrinam vilain resttrrectionis testiraonium esset Deitalis.
Romse gerebanf. (RAB.)Suscitavii, secundum humanitalem, quaro
VERS.14. — Viri Judwi. Id est, duoe causacsunt maxime oderant JudaeL
priideiilise, nimirum quod Judaei, et quod habkarent Sqlutis doloribus. Yidetur esse'sensus hujus sen-
Jcrusalem, quam decet sobrietas. C tentiae, quod Dominoad inferos descendente dolorcs
VERS.17. — Effundam. Hoc vetbo iargitateni mu- pcenarum soluti sinl, quia eum langere non polue-
neris ostendit, quia non ut olim prophetis el sacer- runt, sed juxta Grsecumin qtto scriplum esl: Solvens
dolibus lanlum, sed onroibus passim in utroque per ipsum mortis dolores, juxia quod impossibile erat
sexu personis Spirilus erat dandus. De Spiritu. Ad leneri illum ab eo, patet, quia per descensuin ejus
diversa dona respick duin hoc dicil, non aulem ad hberati stinl sancli a locis infernorum ; qui licet in
subisanliae imminutionem. Super omnem carnem. sinu Abrahae, id est in consolatione quielis esscnt,
Qusesit omnis caro consequenter cxponil ibi: Et a dolore tamen roorlis sive iiiferi non erant soluli
prophetabunt filii, elc ex loto, quia non meruerant gaudia cccli inlrare,
(RAB.)Super omnem carnem masculi et femmae, donec fieret illud Prophelae : In sanguine leslamenli
vel circumcisi et elhniei, secundum illud : Non est eduxisli vinclosluos de lacu, in quo non est aqua
masculus et [emina, circumchio el prwpulium, Bar- (Zach.y). Vincli enim eranl antequaro educerentur.
burus et Scylha, servus et liber (Gal. ni), VERS.25. — Providebam Dominum. Vo.v Chrisli
El prophelabunt. Lex el prophetaeusque ad Joan- post resurrectionem exsultantis ad dexteram. Sini-
nein : cx eo regnum evangelizatur. Sed aliud est de stra, est praesens vita; dexlera, aelerna. Ne commo-
Ghristo prophelare, aiiiid ventiira praedicerc et do- " vear. Post resurrectionera omnia erunt iromobilia.
cere. Et exsultavil tingua. Quia requies post laborem data
VERS.19.—Et dabq. Myslice prodigia in ccelo, esl: laboravit enini in spe vitseaetemse. Non dere-
labores suul in Ecclcsia. Signa, super lerram. Vin- linques. Non ilerum raovear corruplione ileraloe
dictse, in terrenos. Sanguis, in roartyrio. lgnis, crucis et mortis. Notas mihi fecisti. Scio me sem-
Evangelii vel Spiritus sancti. Vapor fumi, aniiiuo peresse victurum. Replebisme plena Iselkia, id est,
vel cordis compunctio. Prodigia in ccelo. Etenim ilerura non moriar. Quoniam a dexlris. Causa quarc
Cbrislo nascente, novum sidus apparuit; co ascen- non movealur, esl quia DomiiiHsa dexlris opitula-
denle crucem, sol obscuratus est et coelunitenebris tur, sinistra non praevalenlei Si enira a dextris non
obductum. fuerkj-illam partem diabolus occupat, sicut de Juda
Samguinem.Non soluro vnlneris, sed ctiam sudo- dicitur : Et diabolus stet a dextris ejus (Ptal. cvm.)
ris, quando in oraiione factus esl sudor ejus sicul VERS.26. — Et exsultavit. In passione disit: Tri-
gntlaesanguinis, quod inter signa Deitatis ponitur, slh est anima mea usque ad mortem (Matth. xxvi):
HuijJn buroana-n.itura non invenkur. Ergo significat. el ccepit pavere et taedere: ut se verura homincm
433 GLOSSAORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 43V
in anima' et corpore, et veracker passibilem mon- ALter; qua?a filiis Israellonge factae,per invocationerji
straret. Exsultavit vero postea anima et lingua, quia nominis Dominisalvandaeerant.
passione sua genus humanum salvandum crat. VERS.40. — Testificatusest, etc, id' est leslifica-
YERS.27. — /n inferno. Constat aniraaro non de- lio et exhorfalio. Salvamini.Hsec est tcstificaiionis
relictam in inferno, quae, ablatis illis pro quibus qualitas et exhorlalipnis, sed Lucas plurima verba
descenderat, mox ad superna rediit, nec caro est Petri brevi conclusit sententia. A generatione.Duse
corrupta, sed velociresurreclione glorificata. sunt generalioties, una bonoruro, alia malorum.
VERS.28.—Nolas tnihi fecisti. Non solumhsecde CAPUT m.
illo intelligunlur, qui semel accepta plenitudine di- VERS.2. — Portam lempli, etc Hanc portam aedi-
vinaevirtutis et sapientise,per se mortem destruxit, ficavit Joathan filiusOziserex Juda, sublimissiraam.
resnrgens ad vitara; sed et de juslis qui per eum Omnes siquidem portaetempli in terra fuerunt, ex-
via veritatis inventa ad vitam redibunt et jucunda- cepta Speciosaquaependebat : quoe ab Hebraeisvo-
buntur videntes'faciem ejus : quia ille visus est su- catur Porla Jdalhan.
per omnia et bealitudo perfecta. (BEDA.)Porla templi Speciosa Dominusest, per
VERS.33. — Promhsione Spiritus sancli accepla. qttam, etc, usque ad claves cceli sunt datae.
Chrisluseam accepil sicut verus horao, et tanquam !B VEBS.6. — Argentum, etc Memor erat Petrus
Deus effundit Spiritum , sicut Joel dicit : Effun- illius praecepti : ATo/i(e possidere aurum e( argen-
dam, etc Item accipiunt apostoli ab ipso proroissio- tum. Pecuniani etiam quae ad pedes apostolorum
nem Spiritus qui dicitur a Patre millendus in Evan-. poriebatur, non sibi recondcbant, sed ad usus
gelio. Effudit hunc, elc Qui prius Jesum susckattim pauperum, qui sua patrimonia reljqueranl, serva-
a Deodixit, nunc fidem auditorum altius erigens, bant.
hunc esse Dominum assignat, quem effudisseSpi- VERS.8. — Et exsilhhs stelit, etc, Ordo perfe-
ritum conlirmat: hoc enim est signiira. El pulchre clionis : primo surgit qui jacuerat, deinde iter
verbo effusionisusus est: quod propbetain Joel po- virlulum arripit, el sic regni jan.uam cum apostolis
suisse supra memoravit, ut ex hoc etiam conslet intrat.
ipsum esse Dominum Jesum, qui anle assumptio- VERS.10.— Stupore et exslasi. Id esl, pavore el
nero carnis loqui consuevit in prophelis, qui signa excessu menirs. Dicilur etiara exstasis, cum mens
et prodigia dat in coeloet in terra, qui omnesinvo- a pavore non alienalur, sed inspiratioue revelalionis
canles se salvat. Et caelcra quae oropheta describit, assumkur.
quasi verus Deus, cxplet. Cucurrit, etc (BEDA.)Salvato Israele per apo-
VERS.34. — Sede a dexlris. (RAB.)ManifeslePe- C stolos, cucurrit omnis mundus, elc, usque ad solus
trus ex boc psalmo regnum Christi non terrenum, per orbein pacificunitenet imperium.
sed cceleste, etc, , usque ad in altera, ejusdem est VERS.13. —Deus Abraham, etc (RAB.)Tres nic-
Dominus. morantur nullo impio intercedente, vel propler priu-
YERS.36. — Dominumeum. Ponens nomen ma- cipatumjustitiae, vel, etc, usque aa quod etiam iu
jeslatis et potestatis, ostendit eum esse cui omnis spiritali generatione siraililer observatur,
crealura debet subjici. Christus regioesive ponlifi- YERS.15. — Inlerfechlis, voluntale et verbo, et
calisdignitalis nomen cst. In legc ungebanlur reges hoc contra lcgem, quaedicit: Qui occideril hominem
et pontifices, in figura illius. Et Chrislum. Hlevere volcns, et ipse occidetttr.
est Christus omni pleniludine Spirilus sancti un- VERS.16. — Integram sanitalem. In duobus quse
ctus, qui dc eodera Spiritu potentialiter dedil qui- praedicta sttnl.
bus voluil. Jesum queni, etc Jcsus est Dominuset VERS.17. — Per ignorantiam. Duo cooperata.
Christus, una in duabus naturis exsislenle persona, sunt : ignorantia vestra, et praescjcnlia Dei.
qnia in Divinitate seternaliter ex Patre natus in VERS.18. — Per os omnium,etc Ideo necesse,
humanilate temporalker factus, cum operante Spi- ... erat impleri, quia non unus, sed omnes prophetaye-
rilu sancto in utero virgiais est incarnatus. rant.
VERS.37. — Compuncli.Impletttr prophetia Joe- VERS.19. — Ut deleanturpeccata.Titnc plenede-
lis, quia posl ignem Spiritus sancti sequitur vapor lebunlur peccala, cum virtute resurrectiouis mors
compunctionis.Fumtis lacrymas exctttere solet, in- destruelur novissinia.
cipiont flere qui irriserant, tundunt peclus, danl YERS.20. — Ut cum venerint, etc Conli)iaativ«
Deoprecem sicut sacrificium, ut sanguiuem ilhim" ad prxcedenlia haecdicuntur, scilicet, ut cumvene-
gustare valeant, per euin salvandi, quem super se rint temporarefrigerii q conspectuDomini, tunc dc-.
et super filiossttos prius fuerant irnprricali, leantur peccata vestra.
VERS.38. — In nomine. fn honore, yel in hac VERS.21. — Quem oporlel, etc'. Id est, Eccle-
forma, quia in uno trium fidesconlinetur. siam per fidem, ycl in ccelo ad dexteram Palris.si:-
VERS.59. — Et omnibus.Hocad illud tcslimonium dere.
prophetiaerespicitur, quod ultimum posuit, scilicel VERS.22. — Moysesquidem.Exernplaponit, non
Omnh qukunque invocaveril nomen Dominisalvtts de omnibus qtii locnli stiht, yel qttae,sed de aliqut-
erit: qnod ad Gentiiimvocnlioncinpcrtinct sprclali- bus dunlaxa.t.
 435 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLQGICA. 436
Quoniam prophetam, etc. Filius Dei de populo A VERS.11. — Hic est lapis. (RAB.)Hic respondens
Israel carnem assumpsil, apparens in similitu- ad inlerrogata de Christo praedical, et maxime de
dine Moysi, ut sicut ille carnalem Israel caere- David, eui, veluli patriarchae suo, prse cseteris credi-
motiiis et sacris le,gibusinstructum el purificatum in derent.
lerrain proroissipnjs iplrodux:t, ita et J,esus per Reprobatus. (AUGODe lapide reprobato historia
gratiatn Evangeliispirilualem Israel ad ccelumduxit. non habelur.
Et sicul conteroplores Iegis Moysi de lerra promis- VERS.13. — Sine lilterh, elc.Non quia litleras
sionis ab inimicis sunt ejecli, sic qui doctrinam omninq nescirent, sed quia gramnialicse artis peri-
Evangelij despiciunt per ultqrqs spirjtus de coelu tiam non haberent, baec dicebantur. Idiotw. Idiotae
sanclorum pellentur. dicebantur, quia proprium ingenium non exercuerant
De fratribus vestris. (RAB.)Josue de Ephraim, Je- per doctrinam : i$i<opM Grsece,Laline proprietas.
suni de Juda Deus suscilavit. (REDA.)Illilterati mitluntttr ad pracdicandum, ne
YERS.23. — Exterminabitur de ptebe. Id est, a fides credentium non Dei virtute, sed eloquenlia
sorte sanctorura, et extorris reddetur. Yel, extra fieri putarelur : secundum illud : A'on in sapientia
terminos beatiludinis ejicietur. verbi, ul non evacuelurcrux Christi (I Cor. i).
(RAB.)Resistenles Josue, de carnali plebe pro- B VERS.19. — Pelrus vero, etc. (RAB.)Qui estis ju-
jecli sunt; at resistentes Chrislo, de spirituali ex- dices, vestrum facite officium, non sermonem pra-
tennfnantur . utramque inobedientiam mors se- vum proferendo, sed jusle judicando. Ecce plenum
quitur sive carnalis siye spiritualis. (ruracntum in spica iuvenitur : quod ante quasi iu
A Samuele et deinceps. Sub Samuele regum tem- herba uectebatur.
pora cceperunt in Judsea. YERS.20. — Non enim possumut. Id est, nolumus,
VERS.25.— Testamenti. (BEDA.)Ex illo tesla- yel in naturaro versum est (ttt angelis confirmatis)
niento quod ad Moysen,elc, usque ad, in semineluo nonpeccare. •
benediceniur omnes genles. VEBS.21. — Clarificabant. In Grseco: Omnes cla-
Palres. Posuil plurale patres, et non singulare pa- rificabant in eo, quod factum est: el non habctur in
trem, quia non soli Abrahae, sed Isaac et Jacob pro- eo qupd acciderat.'
missttm es^. /n semine tuo, etc. ( BEDA.) Semen Clarificanlur facta vel dicta, quando fama vul-
Abra.hseCbristus est * in fide cujus omnibus fa- gante in notitiam plurimorum deferuulur. Deus au-
miliis, Judseis scilicet et gentibus, benediclip prp- iem glorlficalur in factis hpminum, quod est pro-
niissa est. priuin Chrislianje pielalis cl huroilitalis, lpso diceme:
Ornhes familiw. Non quod omnes, sed quia nulla 'C Videant opera veslra bona, el glorificent Palrem ve-
benedicitur nisi in eo, sicut et illud : Illuminat om- strum, qui in cwlisest (Mallh. v).
nem horninemvenienlemin hunc mundum (Joan. i). VEBS.22. — Annorum enim,. etc Unde apparuit
Benedkentur. In Adaepeccato raaledictse, in Chri- aropliorglpria yel gratia virtulis, et ideo non oelatem
6to beriedictoe sunl, in qup et illi benedicuntur hpininis, sed lempus inTirrailatisdicit.
qui incarnallonem praecesserunt: qnia idem homo VERS.24. — Unanimiler, elc Sine sono. Vel per-
Peus januam cceli aperuit, et in fine dicet om- fectione unanimitalis, secundura illud : Si duo vel
pibus eiectjs '; Venite} benedicti Patris (Matth. tres convenerint in unum in noroine meo, de omni
*xv), elfi. re quam petierint, fiet illis.
CAPUT IV. VERS.25.— Fremuerunt gentes. Freroitusest vox
VERS.1. — Sdeerdqtes et maghtratus, etc Hi leonis. Unde Jeremias: Facta est mihi hwreditas mea
doctores et judices populi esse yidebantur... Sad- quasi teo in sylva : dedit supet' me tiocem (Jer. xn).
4-uccei.Hl negabant resurreclionem : et ideo in do- Medilali sunt inania. De Cbrislo venturo, vel ut in
ctrina aposlolprum
'"'" qui annunliabanl resurreclio- morte detinerctur.
pem, dojebant. r. VERS. 2 6. — G'ont>*nerun<:
VERS.2. — . Herodes et Pilatus con-
Dolentes,,qupd ad audiendos apostolos vcnerunt in amiciliam.
confluerefmullitudo. '
Resurreclionem. Hoc est maxime contra S,addu- VERS.27. — l/nxisli. Nomen Christi exponunt.
creos : utrjque vero dolebanl quod Jesura, quem nt Christi, a chrismate, id est unctionc , secunduiu
bominem occiuerant, apostoli a Deo P.atre glorifi- illud : Unxit te Deus Deus tutts qleo Iwliliwpm cqn-
catttm afflrmabanl. sortibus luis (Psal. XLIV).
i
VERS.4, — Et faclus estxetc Si in quiqque raUli- VERS.29. — Cum omni fiducia. HocDeum poslu-
lms hornlniim quos in ererao Dominus pavit, populus lant, ut curo omni fiducia possinl loqui verbum Dei.
iegis a Christo liberatus accipitur, possunt et bic VERS.30.— Per nomen. In Grocco: Per namen
qui:.qne millia ab apostolis instrncta populum gen- pueri lui Jestt, quod roagis apostolorum yotis con-
\iavn designare : ejusdem legis spiritalitcr mysleria gruit, qui satagebant, ul homo cruciftxus a Judaeis
secufurum. ^t bcne utique vesp.^eiccelesti rounere clarescentibus miracujis, per nomen ejus, qui estin
, donanlur, quia curo vcnil pleniludo temporis, misit coeltin) assurapttts, ipsemel Dei Filius innolesceret.
Deus filium suutn in terris, etc. VEBS.31. — MOIHS esl locus. Magna virtus oratio-
457 GLOSSA OUDI.YUtlA.— LIB. ACTUUMAPOST.' 438
nis fidelium,hoc autera ad suseitandas ineiiies fa- iA Yiats. 9. — Quid utique, etc. Increpative diclum?
clttm est. vel sic distiriguenduia: qitid? quasi: Quid est hoc;
VERS.32. — Erat cor unnm. Qui mundum reli- deinde sibi ipse respondet et dicit: Utique convenit
querant, non de nobilkate generis gloriantes se aliis inter vos lentare Spirkum Dornini?
proeferebant, sed sicut unius ejusderaque roalris Ec- Tentare, etc (IIAB.)Tentatio Spiritus in hoC erat
clesias visceribus edili, eodem fraternitatis amore qnod probaverunt quanta sit ejus scientia.
gaudebant. Nec quhquam eorum. Virtutes quas pos- Sepelierunl. (ID.)EX hoc multi exeroplura sumunt,
sident justi, non suasjudicant esse, sed eorum quo- ut uxores ad viros suos sepeliant. Alii indignum pu-
rum ulililati dispensant. Communta. Groece xofva: tant, utde praevaricatoribusexempla capiarit, quibus
unde ccenobilae,id est communker vfventes.,Ccenobia in crimine simul et inorto et sepultura meritum,
habitacula eorum. sequalefecerat consortium.
VERS.33. — Reddebanl apostoli. Discernit ordi- VERS.11. — Et factus est. Prius Ananias a Sap-
nera doclorum et auditorura. Nam multkudo ereden- phira in conspectu Ecclesise cito mortui sunt, ut
tiuin, rebus temporalibus spretis, copula charitalis apostolica auctoritas, quanla esset, oslenderetur: et
invicem jungebantur. Apostolivero, virtutefulgentes, quam magnum peccatnm essel, quod oblatum est,
mysteria Chrisli pandebant. 1B ilerum ab Ecclesia retrahere monstraretur, et caeleri
VERS.36.—Joseph. (RAB.)Auctus Barnabas filius hujus exemplo castigarentur.
consolationh interpretatur, auclus incTemenlo et YERS.12. — Apostolorum.Dicitur pluraliter apo-
profectu spiriluaUs boni. stolorum, quia non per manum solius Petri; licet enim
Quod est inlerprelalum. Ubicunque Scriptura no- pro honore ejus caeteri taceantur, non lamen facta
mina rerum vel personarum cum jnterpretatione eorum tacentur.
ponit, scnsum sacratiorem eisdem inesse significat. YERS.13. — Cwterofum, etc. Exomplo Ananiaect
Meritofilius consolalionis vocatitr, qui, spretis prae- uxoris : pcfinaeniin duorum qui fraudulenter eis se
sentibus, spe fulurorum se consolatur. Nam et SpU conjunxerant, caeteris tribuit exemplum.
ritus sanctus paraclelus ideo vocatur, quia inmundo VERS.14. —Augebatur, etc. (RAB.)Taiita erat
pressuram hahentibus infusione sui, paraclesim, id roultitudo credehtium, ut fidei crescente fortitudine,
est consolationem tribuit, sicut eliam Petrus propter sola sufficerel umbra. Vel: Toterant tunc ihfirmi u
gratiam Spirkus Barjona, id est filius colurobse,vo- credenlibus allali, ut omnes non possent contingere.
catus est. VERS.17. —-Ilwresh. (RAB.)Hseresis scissio in-
Filius consolationis. (RAB.)Vel propter eleemosy- terpretalur, quia haereticus, spretis aliorum dictis ,
naiii qua pauperes consolatus est ,*vel pro mercedis C quod sequendum putat eligit.
consolatione quam merttit a Deo accipere, vel quia Sadducworum repleli, etc Sadducaeiinterpretantur
dignus babitus est qui pro Juda consolarelur apo- justi, dicti a Sadoch sacerdote, vel propter genus ,
stolos. vel propter mores; justificantes autem seipsos vih-
CAPUT V, dicabant sibi quod non erant: corporum resurre-
VERS.3. — Tentavit. (RAB.) Prseleritum lentavit ctionem negani.es,animas cum carne perire dicebant:
ponit, quia perfecta eral tentatio. Tribus niodis ten- sed nec angelum, neque spirituum tillura esse cre-
talio agitur, suasione, delectatione, consensu : quod debant, omnes Scripluras proeter Iibros Moysi re-
totum impletum est in Anania. Et fraudare. (1D.)In spuebant:elideomaximeprincipibus inperseculione
hoc videlur raendacium fuisse, quia totum voverat. apostolorum consentiebant qtti virtute et signis red-
Melius est autem non vovere quani post volum debant testimonium resurreclionis Ghristi.
non solvere Spiritui sancto. VEBS.20. — Vitw liujus. (RAB.)Chiislianae, vel
VEBS. 4.— Sed Deo. Supra dixerat; Spirilui sanclo: oeternae. IIoc autem ideo non addilur, quia famosit
patet ergo Spiritum sanctum esse Deura. erat secla Cluislianorum, pro qtia traditi erattt
VEBS.5. — Cecidit. (RAB.)Legura iniiia semper carceri.
vindictis cominendantur. Duo filii Aaron ignem offe- VERS.23. — Carcerem qnidem, etc Insani Judael
rentes consumuntur : Oza sustinens arcam niortmis qui stiniulanle invidia dicunt furantibus apostolis
esk Cecidk ille, ut caeteri praeyaricatores exeniplo Jesu de monumento sublatum, cujus furto dicant
ejus terrea.ntur. apostolos de carcere clauso ablalos.
Et factut es( limor, elc (BKDA.)Anticipatio : quo- VEBS.24.— Magistratus. SecnndumGraeeummagi-
niam solius viri morte ante uxoris exitum paiici a.u- stratus legendum est in singulari numero, sicut et in
dierant, quaravis de paucis dici potuerk, quod •sequenti ubi dicitur: Tunc abiit raagislralhs ctiiti
timuerunt. ministris. Ambigebant.Nec sic credunt: roalitia enim
VERS.7. — Horarum, etc (RAB.)Parvum tempus interiorcorperfidum signis etiam mariifestisobdurat.
pcenitenliaedatur uxpri, cujus culpa magis est ve-. VERS.28. — Prwcipiendo etc In Graeco : Nonne
nialis quam mariti, utpole quaeconsensk capili. prwcipiendoprwcepimusvobis? Nam sic loqui, ina-
VERS.8. — Dic mtlii, etc. (Ip.) Culpam uxoris, gis convenk interroganli. Replestis jerusalem. Prin-
inlerrogatis, declarat ex ipsius confessione, quam. cipem civkatum , in qua eliam tios convcrsainur. In
ru.irilus suam monslraveral in opere. hoc ignorantcr laudant itposlolos, qui nec territi nii-
 439 WALAFRliMSTRABIFULD. MON. OPP, PARS 1. — THEOLOGICA. 440
itis ccssant prsedicare. Super nos sanguinem.(RAB.)A VERS.4. — Nos vero, etc De seipsls non interro-
Patet per anliphrasim dictum esse: Sanguh ejus gant, sed judicant.
super nos. VERS.5. — Et elegerunt,etc (RAB.)nic ordo ser-
Temeraria inlerrogatio ponliucis refulatur respon- vandus est in ordinandis : eligat populus, ordinet
sione prudepti. episcopus.
(ID.)Interrogant, solet enim in verbis esse dubie- Siephqnum. Hic priinus ponitur, el solus laudatur,
tas, curo in corde lirma lenealur senlenlia. ul iii uno omnes laudentur, aut primo roartyrii ho-
VERS.30.— Deqs patrum. (RAB. 1)Non novus, nec a nor feratur.
nobis nuper inventus : hoc autem djcil, ut eorum VERS.6. — El orantes. Communisdispensatio exi-
ipobedienlia sit inexcusabilis. gebat ut minislri eligerentur, qui ul digni invenli
VERS.32. — Spirilus sqnctvt. Nos Spiritus sanclus sunt, cresccnte gradatim providenlia consilii saluta-
rpboravit, ut vobisetiam resistentibus raagnalia Dei ris, placuit eosdem ipsos sacri altaris et Doroinici
firmiler prsedicemus, in nobis loquens format verba sanguinis, sicul refectionis, et mensae comraunis
quse auditis. miuislros ordinari. Quod probatur inde, quia dictum-
Omnibus. (RAB.) Non nobis solis, sed omnibus _ est: Orantes imposuerunt eh manus : hoc est pro-
pbedtentibus, etiam vobis, si velitis accipere. Jn hoc prium eorum qui ad sacrosancli altaris promoven-
ad poenitentiamprovocat. tur otficium.Iioc exemplo oratipnes fiunt in ordini-
.VEBS.34. -p- Gamaliet. Hic erat discipu.usaposto- btis, licet oratio apostolorum non sit scripta.
lorum, ut putatur, remanens apud Judaeos consilio VERS.7. — Et verbum, etc. (BAB.)Quasi recapi-
Apostojprpm, ul pessima destrueret consilia, et fu- tulatio videtur, quia dixerat: Omni die non cessa-
rorem eorum mkigaret. bant docentes,elc, et iiv hoc ipsum redit, dicens :
VEBS.36. — Theqdas. (BEDA.)Tbeodas persuasit El verbumDominicrescebat.
rauUissublatis ex urbe facultatibus suis ripas Jorda- (ID.)Saepein boc libro, et in Evangelioetiam lalia
nis obsidere, et cum esset magus, prophelam se di- interponuntur capkula, etc, usque ad quia prius
cebat, et divisp fluvio se praeberetransitum promit- crescente plebe zelus fuerat concilatus.
tebat, Cui jussu Fadi procuratoris equitum turba VERS.8. — Stephanut, Graece; Latlne, corona:
superveniens, multis peremplis aut caplig, ipsius qui quod prseceplurus erat in re, proesagio nominis
capul HierosoJymamrevexil. rquia post CTiicemChrisli primus
VEBS. 3 7 Judas praeoccupabat
Gqtilwus,elp. De hoc Josephtts coronatus est sublimiter, qui lapidaltts esl
raartyrio
dicit, quia cogebat populum ne tributa solvendo C humililer. Hebraice interpretalur Stephanus norma
Roroanis libertalem amitteret : proferens ex lege
nostra, qui primo*passus, sequcntibus martyiibus
soli Deo serviendura, et eos qui decimas dabant, factus est forma mori pro Chrislo.
tributa non c|are debere. Quaehaeresisintantnm cre- YERS.13. — Homoiste. Ex despectu, npn vocant
yit, ut Pharissai et roulta pars populi Chrislum iri- eum proprio nomine, sed bominem quasi carnaieni
;errogarent, an liceret tributa dare Caesari. el iufimum appellant.
VEBS.40. — Cwsis, etc (RAB.) Ecce fortitudo
fidei palet, quse nec verbis cohiberi poterat, nec fla^ CAPUT VII.
gellis. Prius supt sermoqe prphibiti, modo flageltis VERS.2. — Viri fratres et patres. Quia Stephanus
caesi.
— insimulabalur blaspheroassein Moysen el Deum, in
\ERS. 41. Quoniam digni. Non putabant se la- principio sui sermonis illorura calumniae occurrit,
liorare, sed maximum munus percipere : quia Beati dicens Deum qui loquebatur patribus et prophetis
gui perseeutionempatiunturpropter Deum (Matlh.vi). Deumesse majestatis et gloriae.Moysenetiaralaudat:
VERS.42. — Omni aulem die, etc Saepetalia in- sed illos rebelles el
semper inobedientes comprobat.
tcrponunlur capilula, breviter mulla colligentia, ut Sed arte. loquendi usus est ad rebelles, incipiens
quasi finis prseterko sermoni, et fundamentum sta- quasi limeret eos : sic, Viri fratres et patres: lenis
tuatur sequenli. P
sermo et clemens conciliat audilorem, ut comraen-
CAPUTVI. del actorem. Blande coepit, ut diu audiretur, et qui
— recusabat contra Deum, et legem loqui, verum Deum
VERS.1. Grwcqrum. (RAB.) Siye advenarura in principio orationis. Legem etiam sic ex-
praedicat
gentilium in civitale conversaniium: sive,etc,-K£o;ue posuit,ul ejus csset prsedicalor cujus accusabatur
ad quotidiino ministerio gravabaiitur. destructor : in processu etiam sermonis errores eo-
Despkerentur. (ID.) EX defectu plus gravarcn- rum redarguens, vigorem animi, et quod liber erat
^ur. a timore inimici perdocuit.
VEBS.2. — A^onesl wquum nos, elc Oslendunt
Deusgloriw, etc MemorStephanus pracceptiillius:
Aposloli episcopos et doclores Ecclcsise non debere
cprporalibus rebus implicari. Diligite inimkos vestros (Luc. vi), etc, persecutofi-
VERS.3. — Considerate,ctc (BEDA.) Hinc jam de- bus suis salutem nunliavit.
creverunt apostoli, cto,, u&qttead non sineseptcha- In Mesopotamia. Mesopotaraia in capke Syriae
ni numeri mysterio. constituta ad aqttilonem.
441 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 442
(RAB.)Mesopotamiaet Cbarram in Chaldaeasunt, A . et quia libertati successerat scrvilus, Jacob cum
dc Mesopotamiatransmigravit in Charram. progenie descendissein jEgyptum dicitur.
VERS.3. — Et dixil, etc. ln Genesi videtur con- YERS.16.— Translati. (RAB.)Per synecdochcn
lineri quod post mortem patris sui locutus est Donii- dicuntur translati propter Joseph, cui Jacob, etc,
IIIISAbrahaequi in Charra mortuus est, ubi ctira eo usque ad, Ferte ossameahinc vobiscum(Gen. L).
filius habitavit. Sed priusquam in civitale habitaret, (BEDA.)De solo Joseph Scriptura testalur, quod
cnm esset in Mesopotamia, dicttim est ei : ossa ejus, etc, usque ad duodecim patriarchoe non
Exi de terra tua, etc Terram et cognationem sunt sepulli in Arbe, sed in Sichem.
Abrahae Chaldaeorum patriam, genUsque appellat, Et positi sunt, etc (RAB.)Docet GenesisAbraham
unde jam exierat, degens modo in Mesopotamia; sed ab Ephron filio Seor Ethaci,etc, «sgue ad nec Moysi,
adhnc tenebatur spe et desiderio redeundi, et ideo nec Domino servire voluerunt.
audit: Exi de terra el de cognatione lua; non ut /n tepulcro, etc IIoc dc solo Jacob, cujus corptis
corpus exlraheret (quod jam fecerat), sed amoretn filii de /Egypto tollentes sepelierunt in spelunca du-
cordis evelleret. plici, ubi Abrahara ctim Sara sepullus est, et Isaac
(RAB.)Tertiura Stephanus praetennisit, id esl, e( " cum Rebecca : et ibi Lia condita cst: unde civitas
de domo patris tui: quod facturo est propler nimiara illa vocalur Hebron, id est conjugium, quia patres
populi perkiam vel iraperiiiam. ibi cum coMj'ugihussepulti sunt. Duas autem histo-
VERS.4. — Tunc exiit, elc (RAB.) De Ur Chat- riasconfuudil, et alteram alteri implicat. Non enim
daeorum Abraham exivit. Ur, etc, usque ad mortuo a filiis Emor filiis Sichem emk Abraham, sed Jacob
patre dictum est ei: Exi de terra tua, etc ab illis emit Sichem; ideo sic jungendum est: Trans-
Pater ejus, etc. (ID.) Redit ad originem generis lati sunt in Sicheni a filiis Emqr filii Sichem : quasi
lsrael, et amicitise divinae exordium, ut nihil proe- dicereitir, in Sichem illam quam emit Jacob a filiis
termittal in quo blasphemare videatur. Emor filii Sichem. In Genesi legilur Sichem fllius
Vos habitath. Dixit vos, non vero nos, quia jara fuisse Emor, unde pulant quidam duos fuisse Sichem,
quodammodoapostoli lerram reliquerant, et Slepha- quorum alter a Luca dicitur paler Emor, aller a
nus, qui jam quasi in morle posittts erat Genesi filius. Quidam jungunt principium et finera
VERS.6. — Quia erit semen, elc (BEDA.)Non ita sermonis, dicentes, a filiis Sichem, et post inferunt,
inlelligendumest,quasi male tractandum, cic, usque Emor filii, ut bic locus congruat Genesi.
ad sive in terra Chanaan, sive in jEgypto. VEBS.18. — Rex alius. Rcx iste diabolus est, qiti
Annh quadringenth. (RAB.)Sic est jungendum : effeminalos diligit, masculos odit.
Accola,etc, usque ad ad distribulionera terrae pro- VERS.19. — Genus nostrum, etc Patres noslros
niissionis completus esl. dicit, et, genus nostrum, ne palres blasphemarc vi-
VERS.7. — Judkabo. (ID.) Judicium aliquando dealur.
discretionem siguificat, ut ibi: Judica me, Deus, et VERS.20. — Gratus Deo, etc Ostendit beatus Ste-
discerne causam meam (Psal. XLII). Aliquando pce- plianus quod Moyses non blasphemaverit.
Ham, ut: Judica illos, Deus (Psal. v). VERS.22. — Mgyses. (RAB.)Moyses idera valct
VERS.8. — Teslamenlumcircumchionis. (\D.) Fce- quod aquaticus, quia de aqua est assumptus, vel
dus sive slgnum ideo factum, utpopulus Israel, eic, linkns, quia invenlus est in fiscella, bitumine lita.
itsquead signatur vitandara esse jactationeni glorioe Moyses typus est Salvaloris, qui, percusso diabolo,
in eircumcisione spirilali. genus suum liberavit.
YERS.24. — Vindkavit illum, etc Ostendil illum
Die oclavo. (RAB.)Octodiebus mysteriuin circum-
iiijttriam facicbat non esse de gencre suo.
cisionis noslrae oslenditur, qui per octavam Novi quiYERS. 26. — Apparuit illis. (RAB,) Sic Christus
Teslamenti (quoe in resurrectione Doraini, el oclo ascensionem apparttit per aposlolos, liligantibus
beatitudinibus continetur) a vitiis octava dje pircum- . post
cidimur. D Judaeiset infidelibus qui resistebant apostolis.
VERS.27. — Quis te constituit, eic Quasi respon-
VEBS.9. — Vendiderunt in Jlgyplum. Breviter deat Moyses: Nullus, sed : Solus Deus. Non est po-
narrans transit ad fiiiem, non enim primo iEgyptiis, teslas nisi a Deo. Hinc tale a Chrislo responsum
sed Israaelitis negoliatoribus, et Madianilisvenditus quidam acceperat: 0 homo, quis me constituit judi-
esl, et illi vcndiderunt eum in ^Egyptum Puliphar cem aul divisoremsuper vos (Luc. xn) ? Quis le con-
sacerdoti. stiluil, etc In contentione sua illos redarguit jani
VERS.14. — In animabus. Hoc secundum edilio- lunc legi el Moysi fuisse contrarios.
ncm Sepluaginta inlerpretutn dickur. In Hebraep YERS.28. — Nunquid, ctc Qtiidam pulant illum
septuaginta lanlura reperiuntur. qui defensus est ex ira rem protulissc
(RAB.)Si Jacob et Joseph cum duobus filiis non VERS.29. — Fugit. Moysesfugil in Madian.ides',
numeranlur, etc, usque ad quam pro Hebraica ve- Christus in gentes.
ritate sermonem suum suspectum facerc VERS.30.— ln igne fltimmw, elc Ignis in riiixi
VERS.15. — Et descendit. Secundum sitiim Jocot Spiritus sanctus, peccaiii popnli qnasi spinoe,qnia
rum desccnsusest de terra promissionis in .Egypliim, ardor Spirilus sancti pcccala illr.is populi •TiOn i_t.ii-
443 WALAFRHH STRVBI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 444
sttropsit qui densas nequitiae spinas beneficiis Dei A posuit, quia trans Damascum ducti sunt in Babylo-
opposuit. nem, sive trans Babylonem.
(RAB.)Ideo forina ignis (quae non est imitabilis) VERS.44. — Tabernaculum. Quia dicebant euin
ostensa est illis, ne aliquam, elc, usque ad quam contra sanctum locura agere, ostendit quod in sati-
promptum hontini calceamentum lollere. ctum locura non est locutus blasphemiam
VEBS.32. — Ego sum. Sum, propriumDei verbum Secundum formam. (RAB.)Quara ei in Sina osten-
est, secundura illud : Ego sum qui sum, etc; Qui est, derat, quia et secundum formam factum, oslenditur
mhit me ad vos. Serpentes nop sunt limendi, ubi ipsura labernaculqm formara fuisse.
Deus preesens loquitur, (ID.) Hislorice cum Jesu dicitur, quia Moyses erat
VERS.33, — Solve calceamenlum. Hoc nos admo- defunctus.
net, ut slanles in Ecclesia (quse est sancla terra), VERS.46.— Ut imeniret labernaculum. Id est ve-
niorluis operibus renuntiemus. rum terapkim, cujus illud ftgura, quod loco non mu-
VEBS34.—Videns, etc. (RAB.)Deus totusest yjsus, taretur, id esl Ecclesiam quam praevidebat fulurara
totus est auditus, omnia videt, omnia audk, sed firmam et immutabilem, de qua Apostolus : Firmum
videre et audire dicitur qqando miseretur. fundamentum Dominislat (II Tini. |i, 9). Et alibi :
Vidi afflktionem. (ID.) Qui licet aliquem ten^ari B Fundamentum aliud nemo potest ponere prmler illud
permittani, non lamen pulandum est quod nesciam. quodpositum est, quod est Chrhtus Jesus (I Cor. m).
VEBS.35. —Quem negaverunt. Synecdoche. Multi VERS.48.— Sed nonExcelsus. (RAB.)E* sententia
dicuntur negasse, cum unus dixisset, vel forsan quia Saloinonis Judaeos convincit, etc, usque ad non in
plures consenserunt uni neganti. solo templo Judaeorum eum habkare.
Principem. Magna laus, quod priqceps et redem- Si'eu( per prophetam, etc Be tabernaculo primo,
ptor et eductor populi dicitur. quod fuit umbra et non veritas, prius dixit, postea
VERS.37-— Hic est Moyses. In eos culpam retor-... testimonium posuit dicentis de tabemaculo qtiod
quet, quam ipsi inobedientes et incredulira Moyscnk verius fuit. St introiero in labernqculumDomini,etc,
refundebant. ad ultimam sentciitiam posuit Deum. Ut in ore duo-
VERS.38. — Verba vitw. (RAB.)Id est, duas tabu- rum vet trium testium stel omne verbum.
las cum Decalogo, el mandata caetera, de quibus; VEBS.49.—Cmlum mihi. Sic dempnslrat se cir-
dicitur : Qui fecerit ea, vivet in eis. cumdare omnia; undealibi,coslum sepalroo metiii,
VERS.40'. — Ad Aaron. (ID.)Quasi ad principem. et terram pugillo se concludere asserit.
Quasi ignari Divinkatis Joquuntur. Deusenim verus. . Terra autem. Terrae e.xemplodesignat oronemcrea-
non esl factus, sed omnia fecit, nec creatura est, C turam Crealoris, - •
sed Creator omriium. VERS.51. — Dura ceruice. (RAB.)Purgatus a cri-
. Fac nobis. deqs. (ID.) Deos dicunt, propter duasi mine, de quo/alsi testes eum arguebant, incipil Jn-
columnas, etc, usque cdcolumna ignis in nociepo- daeos arguere, quia qui sine cripaine est, dignus est
pulum proecedebat. doctoris ofiicio.
VERS.42. — Militiw cmli. Militia coeli aUquando) Et incircumchis,etc.Ostendit eis circumcisionetn,
' dicitur exercitus angeldrum, sed in hoc loco, siderai de qua contra gratiam Evangelii gloriabantur, non
milkiam coeli nominat, cum protinus addat, sidus» valere ad salutera iis qui cogilationem el audkuui
Deivestri. In libro, etc Quamvis multisint prophetae,, habebanl immundum.
uiius tameii liler dicitur esse, et apud Hebraeos 5 YEBS.52. — Pulres vestri. (RAB.)Supra patres no-
untts esl liher. stri dicebat, persuadendo loquens, nune increpando,
Nunquid victimas.(RAB.)Quamvis tieeessitale ser- patres Ulorum laQtujn vocat, quibus similcs suut in
viendi Deo libarent, roenle lanien, etc, usqne ad malitia.
seroper corde in ^Egyptum sunt reversi. Et occiderunt. (RAB.)Tres gradus malitiac eorum
Quserkur qoomodo non obtulerint "
Dep, cpm lega-.,D ponit: primus est, quod spiritui resisterent; secun-
tur Deo eos qucedam obtulisse, npn voluntate, sed
roefu pcenaruni? fteus aulem non auae offeruntur,• dus quod prophetas persecuti sunl; tertius, quod
crescente malitia eos ocCiderunt.
sed voluntalem onerentiura aecipit.
VERS.45. — Figurasx elc (R.AR.)Sidus Dei vestrj,, VERS.5S. — Stantem. Iromobiliter, quia non ite
est Lucifer, cuj assignaVerunl figuras. Iidem dii in rum casurus, vel indicatur babitus auxiliantis, et
figuris el slellis adPrabanlur. injurias judicanth, et pro servo pugnantis.
sic Dei ut ,
ad Video cmlos. (RAB.)Migraturus a terra, coelosvi-
(ID.) Quidam dicunt sidus vestri,
Deum penineat verbum, quia<npn ipsum Dominum,' dit apertoS, Ut qui terrenam vilam pro Christo con-
sed ejus sidus susceperunt. tempsit, mereatur haereditatem cceli, et ideo in ipsa
Et transferam. Propter hasc sacriJegia trans Ba- passione videt praemhim.
Filium hominh. Cum Chrislus sit Filius Dei, ma-
bylonem duceraini captivi. Non est putandus primus
Filium hominis, ut confundaltir
inartyr errasse, qui pro eo quod in propheta scri- hiit tameri appellare
plum est, Trans Damascum ducli sunt, dixit, Irans. 6 Judaeorum infidelitas, qui eum ut purum homineni
Babylonein: magis enim inlelligentiam quam verbum n crucifixerunt, quera Deum,crederc noluerunt.
 445 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 446
VEBS.57. — Et ejkientes. (RAB) In hoc se im- A YERS.II.— Magis. (RAB.)Magi de singulis philo-
plere legemglorificabant. Moyseseiiim de blasphe- sophantur, de nalura mundi, cursu sideruin, et
mante dixit: Educ eum foras exlra caslra, et lapidet motibus. Seducens. SeOrsum et a verilate dticens,
eum populus(Lev.xxiv). vel in excessum, sive sluporem et admirationern con-
VEBS.58. — Domine Jesu, suscipespiritum meum, vertens, per praesligias suas. Dementasset. Demen-
in ccclumquod video apertum. Cbristus dixit Patri: tare est rationalem mentera absenlare.
Pater, in manus tuas commendo spirilum meum. VERS.12. — Philippo. (RAB.)Dicunt quidam is-
Stephanus, quasi servus Dominp, Dqmine, etc. tum Philippum fuisse apostolum, et unum de duode-
Quia nesciunt. (RAB.) Mulli eorum, pccidendo cini, sed non videtur verum secundum seriem hujus
Stephanuin, aestimabant se implere legem, quia libri.
blasphemura eum credebant. Hoc et Chrislus prae- Jesu Chrhti. (Ip.) Cujus erant igpari vel (nt prae-
dixerat: Veniet, inquit, hora, ut omnis qui interficit diclum esl) in nomine Jesu Trinitatem praedicavit,
tos arbitretur se obsequiumprwslare Deo (Joan. xvi). et qui tantum unam personam de Trinitate perfecte
VERS.59. — Obdormivit. Pulchre dictura est, Ob- credit, crclulitate aliarum duarurn carere non po-
dormivit, et non, Mortuus est, quia obtulil saciifi- test.
cium dilectionis, et obdormivk in spe resurreclionis, B VERS.13. —;Tunc Simon. (ID.) Yel credidit Do-
S.incti non moriuntur, quia in melius rautanlur, et mino, verbis Philippi el virtule, etc, usqtte ad Eccle-
vita temporalis in aeternum verlkur. siam ftaudulenler ingressi, baptisroa furanlur.
Saulus aulem, etc Non quidem lapidavit, sed lapi- VERS. 14. — Miserunt. Pelrtts J,oannem sociat
dantibus consensit. Unde periret, nisi gratia Dei et sibi, quia virginkas Ecclesiae grata est, et placet.
poenkenlia ei subveniret; quia qui facittnt et con- VERS.16. — /n nomine. Non est sic legendum, /«
seutiunt, digni sunt morle. nomineJesu lantum, ut aliae personae excludantur,
CAPUT VIII. sed sic : tanlum baptlzati eranl, etc, id est necdum
confirmali. Jesu. Tamen ante, in Patrera credeban
VEBS.1. — ln illadie. (IUB.) Qua Slephanus oc- etin Spiritum sanclum, sicut alii Judaei. Vel, plena
cisus est, non quia lunc solum facla, sed quia ab iUa fides unitts personae fidem Trinitatis confirmat.
die coepitpersecutio roagna, occiso unode principi- VERS.17.— Imponebant mahus. (BEDA.)Philippus,
bus Ecclesiae. qui Samarioe evangelizabat, itnus de seplem, etc,
Ecclesia. Collecliovel congregatio, sive vocatio. usque ad cum tradk Spiritnm paraclettim baptizalis.
Dispersi sunt. Hocest quod Dominus praecepk: Cum VERS.19. — Polestaiem. (UAB.) Non baptizandi
persequenlurvosincivilate isla, fugitein aliam (Mallh. C tanlum in aqua et praedicaridi, sive virtutes faciendi
x). Ejus enim nutu gerebalur : ut occasione tribula- quam babebat Pbrlippus, se«l cuictinque in ponenJi
tiouis fieret seminarjum Evangelii. manus, elc
VEBS.2. — Curaverunt autem Stephanum viri li- YERS.20. — Pecunia lud. Non nostra, qui non
morali, id est, Deum limentes, sive Chrisliani, qui cupimus, sed lua, quam Spiriiui comparas, ut illam
postea stint dispersi, sive-Judaeitimentes Deum^etsi pro eo vendas, etiUam Spirittl emas. Iileo Spiriittui
nonduni Christiani. emere volebat, ut aliis vendens eum, plus accipere
VERS.3. — Sauliis. (RAB.)A Saule persecutore posset,
qui rex Israel fuk-detribu Benjamin, de qua el Pau- Pecunia. (RAB.) EX hoc exemplum capitur, ut
lus; etenim juxta aniiquorum consuetudinem a ma- perditorum eleemosyna non recipiatwr.
joribus posteri noroina traJiunt. Apostoli nolentes pecuiiiam, dicunt, sil lecum, id
Devastabat, (ID.) Quasi lupus gregem, juxla pro- est luam reiine, et hoc, in perdkionem,ut, pecunia.
phetiam Jacob : Benjaminlupus rapax mane comedet Jnjuste coitgregala, poenam scternam Itias.
prwdam, serodividel spoiia (Gen. xux). VERS.22. — Pwnitentiam age.Vro cupiditate, et
Trahens. Trabebat, non occidebat, qiiia fortasse pravo sensu
quo puiasti de.. Spiritu coramercium
roanus ejus custodiebat Dominus, nc sanguinc inno- fieri posse.
centum polluerentur. (RAB.)Ut omnes videant id quod es. Non qtiod
Dhpersi. (RAB.) Quamvis timore dispersi, tamen ignoret Petrus ettm posnitentiam non aclurum, sed
stabiles erant in prredicatione Evangetii. qnia Oinnibusjuslura est pracdicare, snum Tacif offi-
VEBS.5. — Philippus. De numero disseminalo- eium, ut ille sit inexrJusabilis,Coratn omnibus etiam
ruin fuit, qui primus Christtirn praedicavk Samariae. arguiiur ne amplius ab eo fallantur.
Diaconus secundus a S'epIiano. Secundus posl Roga Deum. Cui patet cor, de quo Propbela :
ipsum narratur quasi haereset ejusdem gradus. Quam bonus hraet Deus (Psal. Lxxii); (jiieirifaliere
VEBS.6. — Jntendebant. (RAB.)Crcdcbant attdien- nemo poiesl, quia Spirilus sanctus disciplhim ejfu-
tes verba, et videntes signa. Duoe causoe ftdei : giet ficlum (Sap..i).
Yerba praedioationis,et signa virlutum. Ex praesenli VERS.24. — Precamini. Causa desperationis non
capiltilo et samaritanae mulieris hisloria probatur audet ipse precari, sed apostolos rogat, ut pro se
animos hujns gentis ad credendum promptos fuisse, precentur, nec pro se audet orare, qui non credit
f.it Beda. se exaudiendum esse. Apostolis eiiam Jicte ioquilur.
 447 WALAFRIDI STIUBI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 443
Qua; dixislis. Non quae credidi, sed quasi infidelisi A CAPUT IX.
eis impulal quse venlura sunt.
VERS.26. — Angelusautem. Post reditum apo- YEBS.1. — Saulus aulem. Redit ad hoc qtiod su-
slolorum, de PhiHppo historia lexkur. Ad viam, etc pra dixeral : Saulus adhuc devastabat Ecciestam.
Nim via descendk, et per viam descenditur ex na- Minarum, etc Minis terrens caedeafficiebat prsesen-
tura loci. tes : dubitatur ulrum occideret seu flagellaret, vel
VFRS.27. — Mthiops. Natura et merito. iEthiops utrumquc facerel. Spirans. Spirat in modum ignis,
non ab alio incitalus ipsc alios accendebat.
cnira tenebrosus. Unde : Mthiopia prwveniet manus
VEBS.4. — Et cadens. Territus ad terram refugit,
ejus Deo (Psal. LXVII). vel quasi adorans in faciera cadit.
Poicns, etc /BEDA.)Regina iEthioptim Ihesaura-
rium praeraitleus, elc, usque ad, Audi, filia^etvide et Quid tne, etc (BEDA.)Non ail : Cur persequeris
etc, usquead, Quandiu uni ex minimhistis fechtis,
inclina aurem tuqm (Psal. XLIV),etc. mihi fechth (Mattii. xxv).
Candacis reginw. Mos erat illius regionis a feminjs'
VEBS.5. — Ego sum Jesus. Non Deum vel Dei Fi-
regi, et eas Candaces vocari. lium se vocat, sed humilitalis meae, inquit, infirma
VERS.28. — Reverlebatur. Incipiebat reverti le-
suscipe, et superbise lueesquamas depone.
gens Isaiam. Ubicunque in Novo Testamento salu- ". '
YERS.7.— Surge. lmpiger operare ut bos, et eslo
tis narratur principium, de Isaja sumitur leslitno- doctor
Ecclesise. lu lege scriptum est: Non alligabis
nium, qui interpretatur salus Domini. os bovi trituranli (I Cor. ix).
YERS.30. — Putasne intetligh, etc (RAB.) Suas1
invicem JUiguasagnoscunt, vel per doctrinani eunu- nelngudere. (RAB.)Ingressurns civitatem lerrelur,
sanctis trislitiam inferat; dehinc Dominus jube-
clii vel pcr spiritum PhUippi. tur ingredi, ut fidem discat quam impugnaverat.
VERS.31. — Quomo4o, etc. Hic arguit illorum El dicetur. Exemplura discendi datur, et superbia
audaciam qui existiaiant sine doctore Scripturam1
divinam intejligere increpatur, ut nullus alium indignum existimet a
doceatur quod ignorat.
VERS.33. — Inhumililale. (BEDA.)Etenira j'udex quo • VEBS.8. — Apertit oculis.
omnium, veritatem judicii nori reperit, sed sine ulla in (RAB.) Ostcnditur ei
sua culpa, seditione Judseorum^et voce PUati, dam- enim corpore quod prius paliebatur hr anima. Sicut
natus est. aperlus oculus sine visu, sic lex inutilis sine
fide Christi.
Humilitate. (RAB.)Passione qua humiliavit se fa-
Ctusobediensusque ad mortem (Philip. n). (BEDA.)Octilisnon posset. rursus bene videre, nisi
Tolletur. Secundus homo de ccelo ccelestis, san- r< prius excaecalns, et propriam sapientiam, quse tur-
batur, excludens, fidei se committeret.
Ctitate segregatus a terrenis, yel, de yita in mortem
transibit. VEBS.9. — Et eral. (RAB.)Hic datur forma pce-
VEBS.35. — Aperuit. (RAB.)Thesaurnm scientiae mtentibus, ul ex triduo incipiant, hoc etiam triduo
aperuit. Vel apernit os, ut Spiritus loquatur iri eo, catechumetiorum gradus dedicatur.
secundum illud : Dilata os tuum, et impiebq illud Tribus dkbus. Apparet quod per triduum caecatus
(Psal. LXXX). lucera gratiaeexspectabat, non torpens otio, sed il-
Myslice, os EcclesiaePhilippus aperuit, ut ex hoc Iustralus a Deo coajestia riinabatur. Credibile est
Genlibus is praedicetur quem prius.nesciebant. quod eliam eo tempore dispensationem Evana;elii
Evangelizavit.Solvit qusestionemillius inlerrogan- edoctus sit.
tis: De quo.propheta dixit ? pemonstrat autem quod Non videns. Quia non credebat Deura terlia die
de Jesu prophetatum est, resurgendo mortem vicisse, sup exemplo inslruitur,
VERS.36. — Ad quamdam qquam. Ad hoc enirn qui lenebras tridui luce reyersa mqtavit.
Non manducavit. (RAB.) HOC animse suse accide-
praedicatioduxerat, ut aqua indigeret, qusede baptismo
in viaaudierat. rat, quoccibum interiorem npn habuerat etpotum.
VERS.37. — Si credis. (RAB.)Non ignorabat ejus T>Ex inedia autem corporis et siti oslenditur animam
fidem, sed volebat manifestam confessionem, nt ba- indigentem satiari oportere.
piizaturis et baptizandis daretur exemplum interro- YERS.10. — Anania. (ID.)Indiciura familiaritatis
gandi et cpnfiteiidi. aliquem vocari suo nomine.
VEhs/39. — Spiritus Domini. (RAB.) Vel Spirilps VERS,11. — /n tiicum. (ID.) Vici dicuntur agri,
Irruit in eum forliter, sicut et in apostolos, etc, us- atit civitatibus, aut silii.iqlriusccus. in civitate pro-
que ad in qups Spiritus des.cendera.1? ximi.
VEBS.40. — Invenlus est. Ab hominibus qni in VERS.15. — Vade, etc Non est limendus quasi
raplu non inveniebatttr, quia ambulavit in solitu- persecutor, sed araplcxandus ut frater : quia roala
riine, vel nimia velocitate. quae sanclis intulit, paralus esl sustinere.
Cwsaream. (BEDA.)CaesareamPalaestinsedicil ubi VERS.yi.^lntroivit. Impleta est prophetia Isaiae
iitfra doinum habuisse describkur, quse ttsque hodie dicentis: Habitabit lupus cum agno, id est, Saulus
(|cmonslratur, necnon e| cubiciilum filinrura qua- cum Anania.
ttipr ejus.prophctanliuin virginum. VERS.18.—Cecidcrunt,elc. (BF.UA.) Serpen.tis cor*
 4J9 GLOSSA ORDINARIA:— LID. ACTLUM APOST. • 450
pus squamis tegilur, clc, usque ad quod luraen re- A filiam archisyuagogi principis resuscilantis boc fa-
cepil in mente. clura esl, ad vilantlara elationem, vel ne iiMiigiii
(RAB.)Quod cadunl squamae, similitudo esl inle- signum viderent. Aperuit. (BEDA.)Rectus est ordo
rioris visionis renovaiae de legis velaminc resnrgentium, ut prius oculos menlis aperiat, postea
VERS.20.— Et conlinuo. Implet sermonem Dominii agnita voce Pelri resedeat, luraen suse circumspe-
dicentis : Qui vult venire posl me, abneget semetip- clionis amissum recipiai, ut ad doclrinam eorum qui
sum (Luc. ix), elC. adjuvant, vivat. Aperuit ocuios. Isli stint tres gradus
VERS.21.— Nonne. (RAB.)Exemplum dat rion eru- resuscitationis.
bcscendi, ubi potest verilas mutare sententias suas. VERS.41. — Dans aulem. Contacta manu Pelri
YERS.24.—Cuslodiebant. Non Judaei, sed civesi Tabitha resurgit, quia anima languens in peccatis,
cum rege suo Aretha, ul ipse scribitad Galalas. Ju- nullo melius ordine quam sanctorum exemplis con-
daeis enim concordabant Gentiles in persecutione valescit.
Cbrisiianorum. CAPUT X. .
YERS.26. —Cum autem venhset. Non qnarmcilOi VERS.1;— Vir aulem, elc. (RAB.)Mcrilo perfc-
baptizattts est t venit in Jerusaleni ad apostolPs, sed clionis et opcre virili hic cenlurio diciturvir, sectin-
(sicut Galatis scribil) prirao abiit in Arabiara, ct B dum illud : Vir erat in terra Hus, nomine Job.
inde reverstts esl Damascum; deinde post annos Cornelius. (BEDA.)Non virlulibus ad fidera, sed
tres venit Jerusalem videre Pelrum, etc Deinde, ut fide pertingebat ad virtutes. (GREG.)Cornelius, cu-
Lucas leslalitr, vcnit in parles Syriae et Cilicioe. jus eleemosynseante baptismum angelo testante, clc,
VERS.27. — Barnabas. (BEDA.)Hic fuit Cyprius usque ad in fide vero solidalur per ojiera.
genere, Levites, qui pretium agri ad pedes aposto- VERS.2.— Religiosus,etc. (RAB.)Hoecomnia borio
lorum supra memoratur altulisse. naturae, etc, usque ad sine virili semine, id est,
VERS.29. — Cum Grwcis. Graeci Judaei dicunlur, doctrina niagislri concepisse credalur.
quod inter Graecosdispersione stint nati. VERS.3. — /s vidit. (RAB.)Non in nocte, non in
VERS.59.-^ Cwsaream. CaesareaPhilippi civitas est somriis, quia Genliles grosso sensu, ctc, usque ad
Syriae. Tbarsus civilas est Ciliciae. sicut prius in Petri et Joannis excmplo oslensuni
YERS.31. — Ecclesia. Talia, ut supra dictum est, fuit.
in fine narrationum, et principio interseruntur saepe, ,. Angelum Dei. (ID.) Non Satanse. In boc excusan-
ad laudem apostolorura et ecclesiasticaefidei. Et con- turapostoli genlibus praedicanlesel easbaptizantes:
solatione. Consolatio in labore dalur, unde patel quomodo enim zelarelur ab bomine quod manife-
quod Ecclesia tentabatur. "' slabatur ab angelo? Introeuntem, ad se forsilan, vo-
Y"PRS.53. ^—NomineJEneam. (RAB.)iEneas signat cantem rr.m, et datur excusandi occasio Petro Ju-
gettus humanum languens, etc, nsque ad qui infir- daeiscontra eum disceptaniibus et dicentibus : Cur
inaiiir voiuplate caruis, el deleclatione saeculi. introisli ad viros prwputium habenfes (Act. xi), etc.
YERS.54.—Surge. Quem de paralysi curaverat, Corneli. Familiaritas ostenditur, qua nomen genlilis
snrgere et slernere sibi proecepit, insinuans ut qui bominis notitiae angelorum esl inscrlum.
lidem in corde perceperat, non solum torporem dis^ VERS.5. — Et nunc mitte viros, etc (RAB.)Ilic
cniiat, sed etiam opera paret in quibus quiescat. incipit relributio, ut qtti ntisericors est miserealur
YERS.55.—Lyddm elSaronm. Duaecivkates fue- tui Deus, quia : Beati misericordes, quoniam miseri-
runl conversaead Deum, ideo enira fiebant virluies cordiam, etc. (Matlh. v).
in eis. Joppen. (ID.)Civilas est lerrae promissionis niari
YERS.36. — Nomine Tabitlta. (RAB.)Tabilha de Tyrrhcno proxima.pt inipsius orientalilittore ska,
Hebraeoin Latinum Dorcas trartsferlur, vel Damula, in quain Jonas descendens intravit navem, ttt ftt-
ut in quisbusdam exemplaribus invenilur. geret.
Dorcas. AUegorice: Doreas est damula vel caprea: , VERS.6. — Ilospitalitr, etc lTospitatur Petrtts in
significatautemanimamstudiovirtulis sublimero, scd domo Simonis, id est,obedienlis, qui est coriarins,
hominum opinione contemptibilem. Interpretalio- quia doclor Ecclesiaeibi libenter habitat, ubi sunt
nem autem nominis Lucas poneris, mysterium inesse obedientes, qui castigant corpus el servituti subji-
significal. Hoec animalia raorantia in montibus, ciunl, trahsgressi fluclus sseculi libertate mentis.
acuie vident : unde ab acumine visus dorcades Conslantia enim fidei Iluxam gloriam tntindi et ter-
Graecevocantur. Sic merilis operum excelsi supe- rores contemnunt.
rius iutendunt, et sibi circumspecte invigiJant, sitn- VERS.7.—Et cum discessisset. (RAB.) Non ait,
pliciter vivunt discreto gradu operis, quasi fissa un- cum cvigilasset Coritelius, quia ei nec per somnium,
gula incedunt, verbum Dei assidua medkatione ru- nec in exstasi, sed manifeste^angelus visus est.
niinanl. Militem. (ID.) NOIIdicit domesticos metuentes Do-
YER*.39.— In cwnaculo. (RAB.)In loco superiPri minuni, quia in principio dixerat eum religiosum
poniiur, vel propter altitudinem meriti, vel.propler fuisse', limentem Dominunicum omni domo sua.
subliniilatem miractili, quod faciendum erat de ea. YERS.9.— Appropinquanlibus, etc Alia littera :
YEBS.40.— Ejeciis. (li>.)Jttxta exemplum Cliristi Apparcntibusillis, scilicet qiti a Cornelio missi snni,
m WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 452
idest, ita propiuquantibus, ut videri possent a doroo A causa convocationis; proximitas cognalionis, et
Simonis coriarii, amicilia.
(RAB.)Pro, in superiora, alia littera habet, in cce- YERS.27. — Et loquens, etc. (BEDA.)Cominunio-
naeulum, et bene : quia gentUis populus est quasi nera aequalitalis meruit sanclitas actionis, sicut in
superior domus : Synagoga vero est infra , quia Ananiseei Sapphirse culpa zelus uUionis ejus aperuit
roundo,immersa. polestalis. >
Dicens in superiqra%significavit Ecclesiam, relicta VERS.30,31.—El eccevir, etc Non dicit angelum,
cupidkateterrenorum, conversationem in coelis ha- adeo alienus erat a fastu, el inquit: Corneli, exau-
biluraro, Sexta hora Petrus inter preces esurit, salu- dita esloralio lua^.et eieemosynmluw in memoriaha-
tem uiique raundi, quero Jesus sexta tetale saccuii bitw sunl cbtam Deo.
quaerere et salvare venil: quod indicavit cum eadem In cahspectu Dei. (RAB.)In Grseco, In conspectu
hora super puteum Samariae sedil. Dei adsumus. Hoc recle dicilur ab eo qui Deo prom-
VEBS.10.—.Cum esuriret. (RAB.)Salulem gen- plus erat.oblemperare, credens eum ubique praesen-
tium compatiendo esurit, qnaenunc in visione oslen- tem esse.
ditur, quaeideo sexla hora est vtsa, quia sexta aetate VERS.34. — Non est personarum acceptor, etc
soeculiest facta. B (BEBA.)Palet Deum non esse personarum accepto-
VEBS. 11. -*- Cwlum aperlum. (BEDA.)Apertio rern, etc, usoue ad sed omnes credenles acciperent.
ccelirevelatio est sacramentorura ccelestium proxime VERS.37. r—Vbs scilh, etc (RAB.)Sic legendum:
futuragenlibusi Designal aulem in hocccelos genlibus ScilisJesum ut praedicavit Joannes : Jesum a Naza-
esse aperios, et iritrokum esse pandendum. reth, quomodo unxit eum, etc Yel: hoc praedicavit
Vasquoddam. (Ii>.) Vas illud designat Ecclesiam, Joannes; quod unxit eum, non quidem terreno more,
etc, usque ad per qttos Ecclesia ccelesti dono im- sed spiritu et virtute signorum.
bttta sublimatur. VERS.38. — Qui pertransiil, etc In Graeco addi-
Linteum. Pro Ecelesia, pro candore sanctilalis, tur, per quadraginta dks, non quod quolidie cum illo
et moililicalionc carnis. De cwlo ih leriam. (RAB.) manducarent et biberent, nam esset contrarium
Inde monemur , ut ubi caput nostrum est et radix Joanni, qui Octodics interponk quibus eis visus non
(ctijus rami sumus) illucpenetret anchoraspei nostrse. est, ut .terlio manifestaretur, et totidem diebus j'e-
YEKS. 12. -»- Omnia quadmpedia. Onraes gentes junavU anl» morlein, cibo indigens, quod roanduca-
credkurseet in unitatem corporis Christi. assunien- .vit post.resurreciionem jani cibo non indigens. Jeju-
dse, ut omnes efficiantur membra ejus. navit anle mortem, ut nos abslineremus a deside-
VE*S.13. —•OcciUe.Munda, raorlifica, et roacla, C riis liujus saeculi: Manducavit, docensper hoc quod
ut hnslias Deo facias, ut eruli de veluslate in novi- nobiscumestusque ad consummationem saeculi.Jeju-
tatem transeant. nium est in cerlamine, qtiia qui in agoneest, abora-
VEBS.14.—Jtfanducani;. etc (BEDA.)Quimanducat nibus seabstinel. Cibus est in spe pacis,quse perfecla
cibttm foris posilum in suurii trajtcit corpus: Praece- erit, cum mrirlale hoc induerit immortalitatem. Nos
pil ergo gentes per incredulkatem, foris poskas, so- autera cum viam Domini carpimus, a vanitate saeculi
cietati Ecclesiae'(quam Pelrus significal) inseri. jejunamus, et futura repromissionc reficimur.
(ID.) Gentites Petrus immundosputabat, elc, us- (RAB.)Per quadragitUa dies, non assidue, sed qni-
que ad sed in sola Dei dilectiohe coiisiringat: busdam vicibus in illo quadragenario dicrum nu-
VERS.21. — Descendens. (BEDA.)Descendere de mero factis. —
VERS:41. El bibimus. (BEDA.)Hic exponit Pe-
tecto, et ad proedicaiidumire jubelur, etc, usque ad,
Sanclorumvero conversalioeH in ewlis (Philipp. tti). trus quod in Evangelk) tacetur, post rcsurreciionein
se bibisse cura Christo, nisi forte illic credarous in-
Ecce ego, elc Ostendit se scire adventura illortim, ubi ail: Donec illud bibamvobhcum in re-
dicaliim,
humililatis etiam daos exemplum , dimktens circui- Palris mei (Matth. xxvi)»
tum verborum. gno
YERS.4S. —Spiritus. Spirilus, donura Dei est, in-
Quw causa est, etc Spiritus adesse mitiles dixit,
quanlura eisdatur qui per eum diligunt Deum • apud
el qua de causa venerant tacuit, quia ad conservan- se autem Deus
ex esl, eliamsi nulli datur, Patri et Filio
dam humililatem aliqnando prophetiae spirilus coxlernhs. Nec, quia ilti dant, ct ipse datnr, minor
parte animum tangit, et ex parte non taiigit. est illis. Ila enim dalur sicut donura Dei, ut seipsura
VEBS.22. — ReSpbnsumaccepit. Eleemosynis et del siculDeus: Spirilut enim ubivult spirat (Joan. m).
oralionibus. ejus per angelurn reSpondit Doroinus. YERS.4>7.— Nunquid aquam, etc Quasi Deus
/n domum. Per hoc suadent qttia angelus jussit in- quod majus est, prius dedit, et ordinem praepostera-
troire u) doraum ejus, quaravis gentilis esset. vit, nunquid quoJ niinus esl, potest prohiberc Yos
VEBSISi3»,—Introducens,elc Hie incipit comrau- venistis ad hoc ul lestes sitis, ergo judicale.
nio aposloJorum cum gentibus, quia desCenderat ad VERS.48-— ln nomine Chrhti. Cura sil regula
eos, qtii audierant ab angelo-proeceptumut intrarent Ecclesise, baptisraum tradi in nomine Tiinitalis. Lu-
in doraura gentUis, ideo genliles bospkio reeepit. cas tamen testatur in nomine Jcsu Christi illum dari.
VEBS.24. — Convocath cognatis , ctc Dttplcx Quod Ambrosius solvens, dicil pe-runitatem norainis
453 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 454
mysterram plenum fieri, quia qui Christum dicit, et A dicilur princeps qualuor niilkum. Sicut enim cenlu-
Patrema qno Filius, el Spirktim sanctuin etiam desi- rioceiiium,itaquaternioquatiiorsub semiUleshabet.
gnat: qui eliam Patrem dicit, et Filium et Spirkiim Volens, etc (RAB.) Amplior enim gratia esset, si
parilei oslendit : et qui Spiriiura nominat, Pa- ipsi euni occiderent Judaei, quia princeps erat, non
trem a quo procedil Spiritus, et Filium, cujus eliam ipse Herodes, sicut el Jacobus.
Spiritus est, nuncupat. Unde, ul rationi copuletur VERS. 6. — Mililes, vinclus, etc. (RAB.)Quatuor
auctorilas, etiam in Spirilu baptizatur, secundttm difiicukales cumulant custodiara : roUites, catenoe
illud : Vos aulem baptizabimini in Spirilu sanClo carcer, custodes.
(Act. xi), et Apostolus : In uno Spirilu baptizati «u. VERS.7. — Lumen. Signum prsesentiaeangcli Dei
mus (I Cor. xn). cujus praesentia soli Petro lumen>praebebat,nec aliis
CAPUT XI. refulgebat.
YERS.6. — Quadrupedia terrw; etc. (RAB.)Mirpr Percussoque. (RAB.)Tactum corporalem, corporo
quosdam hoc interpretari super escis, elc, usque ad ex aere sumpto, potuit habere angelus.
mysterium hujtis visiOnisexposuit. VERS.11.— Ad se reversus. A culmine contempla-
YERS.—18.Ergo elgenlibus, etc Hoc est quod in ttonis ad hoc reversus est, quod in inleUectu com-
Job legitur: Ab Aquilone aurum veniet, et ad Deum B rouni priusfuit.
formidolosa laudalio, quia prius frigido gentium in VERS.13. — Processit puella, etc. Et Dominum de
peclore splendor fidei exorlus est, et pro eadem tumulo cgressura prima omniuni mulier discipulis
inopinata fjde, JudoeaDeum tremendo glorificat. nttntiavit, u.l ubi abundavit delictum, sttperabitiida-
VERS.19. — Et illi quidem, etc Reverlkurad id rct et gralia:
quod dixerat: igitur qtii dispersi erantt pertransibant YERS.15. — Angelusejus est. (H|EB.)Magna digni-
evangelizantesverbum.Interserla esl aulem narralio tas auiraarum : ul una,quaequeab ortu nativilalis ha-
de Philippo, Petro, Joanne, Paulo. heat angelum iu cuslodiam sui defegaium,
VERS.20. — Erant aulem quidam. (RAB.)Non de (ID.) Quod atitem uiiusquisque nostrum habeat
illis qui fuerant dispersi ab Jerusaleih, sed, ctc, us- angclos, etc, usque ad isli sunl qui asceudunt et t;e-
que ad intcr Grsccosconversali sunl in dispersione. scenduiit super Filium hominis.
VERS.21. —Mullusque numerus. (BEDA.) Jam post VEBS.17. — Tacerent, elc Dottec narraret vii tu-
revelatioiiem evangeUcaesyndonis (in qua sancta ani- lem : vel lacere jubet, ne claraore gaudentium ad-
inalia superna spe quiescerent) ccepit Ecclesia cre- venlus cjus in civkate cognoscalur.
scere, cutn per exteras provinciasj insulas et civita- YERS.23. •—Confeslim, elc Dum impietatcm illi-
tes nou soium Judaeis, sed eliam gentibus livange- G citaeadulationis nott exhorreret, respiciens paulo post
lium praedicalur. imrainentem et insisleniem capiti suovidil angelui!:,
VERS.22. —:Et miserunt Barnabam. (RAB.)Bar- eumque sensil conlinuo exitii sui minislruiii, qitcui
nabas virilis in bonilate. Barnabas saepe in hoc libro prius noverat provisoreni bouoruin. Iude:eoutinuis
laudatur,ne ob indignkaiem meiiti apostolatu ca- sepiein diebus ventris dolore cruciatus,. vitam vio-
ruisse credatur, qui poslea ab aposlolis genlium apo- lenter abrupit.
stolus est ordinalus. CAPUT XIII.
VERS.23. — El hortabalur, elc Nihil mulavit vel VERS.1. —- Erantaulemin Ecclesia., etc lidcm
ad(!idk< sed perseverantiam docuit, quia vera et cranl proplielae et doclores. Vel, alii eoiiitn pro-
plena fideseralin eis. pheioe, aiii doctores fuerunt.
VERS.23. — Tarsum. Diclum est enim superius Niger. (UAB.)A colore; si Latinura est. Yel, ascen-
quod fratres deduxerunt eum nocte Ctfsaroeamet di- dens inlcrprelatur, si Hebrxum-
miserunt Tarsum. Ut quwrerel Saulum. Ecce bonitas YERS.4. — Missi a Spiritu sanclo. (RAB.) Ab ho-
Ba.rnabac,qui non solus proesumk docere plebem, miubus dimissi, niox a Spiritu sauclo inittuntur aj
scd apostoiatus quaerit consoiiem. Seleuciara. Dux itineri eorura fuii, qui eos separavil
VERS.26, 27; — Discipuli, Chrhtiani. In his, etc a cseteris.
Videnlur discipuli iivhoc uon servassc mandalum Abhruhl Seleuciam. (ID.) In qtiibusdam exempU-
Dci dicentis : iVo/i7esolliciti essede craslino (Matlh. ribus invenitur : Abiefunl Seleuciam, quw est Salu-
vi). Sed constat nonhoc eum iroprohare,si quisbu- mina ; duo autem sunl nomina tinius civitatis.
mano more ista procuret,- sed non pro eis Deo mili- YERS.7. —Sergio Paulo. Duo unius noniina sunt,
let, utin opere suo non regnum Dei, sed temporalia Sergitts et Paulus.
itiluealur. Ad hanc ergo regulam hoc praeceptum YERS.8. — Elymas. (RAB.) Elyraas, secundum
redighur; ut in borttm provisione regnum Dei atten- quosdam inierpretatur, Dei mei mensura, yel Magus,
damus : sed in inililia Dei isla nou cogitemus. et ideo resistebat.
Prophetw. (RAB.)De quibus dictum est : Et pro- Avertere. (ID.)Eum qui incceperat converti,, a fide
phelabunt filii vestri (Joel. n). Laus est Auliochioe ad transgressionera volebat.convertere juxta noinen
quo multi perfecli cohveniebant. suttm.
CAPUT XII. VF.RS.9. — Saulus. (ID.)Saulus injjerprelatur Ten-
VERS.4. — Quatuor qualernionibus. Quaternio ttitio retpicienlit, vel securilasnvcl mirabilis.
453 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 456
Quiet Pautut. (BEDA.)A Sergio Paiilo proconsule A dicilur, hoc ad aposlolos, qui merabra ejus sunt,
(«jtiemfidei subegil) sortilus esl nomen Pauli. pertinet. Posui te in lumen gentibus. (BEDA.)Hoc di-
Apte gentium apostolus de gentili nomen sortitur. ctum est specialiler Christo, et taruen idem sibi di-
(RAB.)A Sergio Pattlo dictus est aposlolus,Paulus, clum esse arbitrantur aposloli, qtiia membra ipsius
ec, usque ad, Ego sum minimus aposiolorum sunt: sicut propter ejusdem corporis unionem diclutn
(I Cor.w). est, Saule, Saule, quid me persequerh ? etc
VEBS.11. — El mnc, etc Erh cwcus, etc Opor- VERS.48. — Prwordinati. Ordo hic est, ut post la-
luil Paulura miracula agere ad consuminalionem bores praesenles et morlificationetn carnis, vita se-
apostolatus, quem diu conlra slimulos calcitrantem quatur.
Doniinus elegerat. ' YERS.50. — Religiosas mulieres. (RAB.)Sive de
VERS.14. — Antiochiam Pisidiw. (RAB.)Ad diffe« Judaeis qui legis religionera servabant, sive de gen-
rentiam alierius Anliochiac, ul credilur;seda mullis tibus religionem salvare incipientes.
eadem esse. putatur. YERS.51. — Excusso pulvere, etc Secundum prav
Sederunl. (ID.) Quasi audituri legem, non praedi- ceplum Evangelii, excutitur pulvis in teslimonium
caluri. Ecce exemplum humilitatis. quod inanem fecerunt laborem;
VERS.19. — Terra Chanaan, elc (RAB.) ld est B (RAB.)Merito excutitur pulvis, quia in judicio sic
promissionis, quse ideo (ut plerisque videtur) Israeli a Christo ejicientur, sieul pulvis quem projicil ventus
est data, elc, usque ad et ideo maledici meruit. a facie terrw (Psal. i). Si vero apostolos reciperent,
VEBS.20. — Dedit, elc Tempus judicura transit pedes suos, id est sensus j a pulvere, id est viliis,
ad probandam patienliam Dei. solvercnt.
VEBS.26: — Vobh. (RAB.)Judseis. JVon veni nhi CAPUT XIV.
ad ovesqumperierunt domus Israel (Malth. xv). Yel VEBS.6. — Confugerunt. ( RAB.) Fuga apostolo-
vo-is, qui eslis dispersi, quia (ut sequkur) habita- rum non plus fuit ex limore, qttam amore verbi Dei.
torcs Jerusalem repulerunt illud.' Et universam, etc Quod in Grseco sequitur : Devs
VERS.27.—Judkanies. (ID.) Jesum esse reum autem pacemfecit; quidara Latini codices minus ba-
morlis. Yel, judicanles voces propnelarum, id est bent,
r.oiicredentes: qui enim detrahil fratri, detraliit Iegi, VEBS;10. —-Levaverunt. (RAB.) In hoc riolatur
etjudicatlegem, quanto magrs Christo detrahenles? petulantia. Yet, allior eral senteulia quara sua lin-
Sancla David fidelia. ( BEDA. ) Isaias Novi Testa- guolbarbara et unius Dei ignara;
mentl mysteria pragustans, ait: Constiluamvobis VEBS.12. — Coronas. (\b.) Ul faciem templi juxta
lestamentum mternum sancia David fidelia. In He- ^ ritum genlium ornaret, vel eis (quasi diis immola-
liroeo: Et feriam vobhcum pactum sempiternum mi- lurus) imponeret. Mos erat gentiliura: ut deorum
sericordias David fideles. suortim honori sacrificantes sumerent coronas, vi-
VERS.3'5.—Nondabh,etc (iD.^PostreSurrectionem climis siroul coronatis.
non moritur, mors illi ullra non dominabitur, et idno VEBS.16. — Imptens cibo, etc (li>.) De carnali-
dicil sancta fidelia, iJ est incorrupta et aclcmalker bus loquitur, quia laelitia est de*cibis et vino quod
permansura. laeliticai cor honiinis.
VERS.41. — Vidtte confemptores.Ih Gneco : Au- VEBS.18. — TraxerutU. (ID.)Ad lapidandum sicttt
dite ctfnlemptoTcs, et respicite et disperdimini. cadaver, de hoc ipSe ad COrinthios : Semel lapidalits
Admiramini. (RAB.)Sic junge :' Admirumini et dis- sum (II Cor. xi), elc
pergimini ab Assyriis et Obaldocis,iiotissime a Ro- YERS.21. — Ut pertrianerehl in fide. (h>.) Con-
manis, quia opus operor ulriusque vindictae. Noti tra roultas tribulationes : quia mulliludo tribulalio-
credetis, etc Yel propler ulriusque vindicfae niagni- num fidei poscit perseverantiam. Quoniam per mv.l-
tudincm , non credere didinluf dchec completae tas tribulatiohes. Labor prsendttilur, dehihe regtti
fnerint; imroitus praedicatur, quia spes praeniii solalium est
YERS.43. —Et colentium. (ID.) Bene legittir co- " laburis'.
lentium Deiim, sicut in Grseco habetur. Significal CAPUT XV.
autein eos qui natura gentiles erant, sed religione VEBS.2. — Seduione. A Paulo et Barnaba, COH-
Jndsei, Graece vocati ptoselyti. tra illos, qui haecdicebant.
VERS.46. — Primum. (\D.) Primo filiam principis .Staluerunt. (RAB.)SciliCelhi qui descenderant de
curare venit Jesus, sed niulier fluxuni sanguinis pa- Judaea, efc, usque ad ad fidem venisse probatur.
tiens praeripuil sanilatem. Mternw vitw."Non quia YEBS.6. — Convenerunlqueaposioli. (\D.) llic da-
scirenl vkam" selernam esse quara respuebanl, scd tur exemplum faciendi conventus, ad discernenda
cx suo sensu et fide sua locuti sunl apostoli. eaqu* fidei Surit rieeessaria.
YERS.47. — Sk enim, elc (\b.) Propiietia est prae- VEBS.7. — Per os theum. (ID.)' Non alterius ex
depthm imraobile nobis: prirrium dicitur, deinde in- apostolis, quasi dicat: Qui primus praedicavigenti-
ferltir Prophetae lestimonium ad personam Patris io- bus, primus ab eis jugum legis excutiam. Nam eti-
qiientis ad Filiom. iiuclio nullus apostoloruro praedicavit: sed PhUip-
Posui te. Non ait, Posui vos, q'uia' qitOd Christo pus diaconus, et gratuilo impletuS est dono.
457 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 458
VEHS.&. — Fide purificans.(CHRVS.) A sola fide, A Spiritui sancto. (RAB.)Et nobis humano quidem
mquit, Ula assecuti sunt, et non operibus vel cir- sensu, sed sano.
curacisione. Etenim haecnon dicunt solum pro gen- Et nobh. Non tamen solum voluntate nostra, sed
tibus rationem reddentes, sed etiara illos a lege inslinctu ejusdemSpirilus.
abducere cupientes : verum jam hoc nondum di- Quam hwc necessaria. ( RAB.) Hsec necessaria
cunt. sunt sine quibus non est salus, sed circumcisio ne-
VERS.12. — Tacuit aulem omnis mullitudo. No- cessaria non est : verum ea quoe vobis fieri non
landus ordo loquendi vcl loquentium, quia singuUs vultis, alii ne faciatis.
loquentibus lacent, primum Petro. VERS.29. — Ut abstineaiis vos, etc (TEBT.)
VERS.13. — Et postquam, etc (CHRVS.) Hic erat Propterea igitur quoniamutraque species, etc, u.s-
episcopus EcclesioeHierosolymitanse,etc, usque ad que ad quorura mundkia magis ad Deum pertinet,
ubi sciUcet et finem imponitoperibus. quam intestinorum.
VERS.16. — iteueriflre( rewdificabo,etc Rever- VERS.34. — Vhum est autem (RAB.)Materia est
lar ad gentes, quas prius dixerat ingredi vias suas, futuri sermonis: Solus aulem Judas abiit Jerusulem.
cui sensui firmaudo Jacobus testimonium intulit. VEBS.39.—Dhsensio. Non in hoc delinquebant,
Hoc aperte testimoniumconcordat verbis Simonis. g£ quia non omnis commotioest peccalum, sed irralio-
(RAB.)Umbra legis, quse tradkionibus Pharisseo- nabilis, et qusejtiste non fit. AssumptoMarco. Hic
rum corrupta, Domino revelante, id est Dominoini erat affinitatisvinculo conjunctusBarnabse, unde et
carne apparente, per gratiam est erecta, ut non, leguntur fuisse consobrini. Barnabas a Paulo dimis-
tantum Judaei, sed eliam gentes nomen ejus requi- sus, palriam insulam repetiit, et nihilominus opus
rant. Evangelii sibi injunctum exercuit.
VERS.17. — Super quas invocatum. (ID.) Secun VEBS.40. — Electo Sila. (RAB.) Ad hoc reraa-
dum illud : Invocabuntsacerdolesnomenmeumsuper nere eum fecit Dominus.juxta illud : Visumest au-
filios Israel (Num. vi); et alibi: Moyseset Aaroni tem Silw ibi remanere, ut Paulo cooperaretur sicut
sacerdotibusejut (Ptal. xcvm), elc. Marcus Barnabse. Fuit enira in hoc divinuin con-
Imocatum ett. Pro futuro, more prophetico. silium.
CAPUT XVI.
VERS.19. — Egojudko. (RAB.)Recte judicanduni
'_ VEBS. 1. — Vjduaj filiut. (RAB.)Vel Judseae.Eam
erat, quod trium teslimonio firmatur, duorum apo-
stolorum et prophetarum. vero fuisse genere Judaeam,apparet ex hoc quod ait
— palre geniili fuisse oriundum.
YERS.20. Et suffocath. Suffocatum est morti- . "
C VEBS.3. — El circumcidit. (ID.) Timotheunic,r-
cinum, de quo Ezechiel dicit: Omne mortkinum et curacidit pro scandalo Judaeorum,ne legera
Moysi
captum a bestia de avibus et pecoribus, sacerdotes s videretur
daranare, sed eam quasi non necessariara
non comedant(Ezech. iv). Hoc prseceptumconvenit non iinponere. Titura non cii'cumcidk, ne
servare illis, qui uncli sunt oleo spiritnali, ne co- gentibus circumcidendi
occasionem acciperent trentes ab eo.
medant illud, cujus sanguis non est effusus,quod
Et quod est quod dicit: Sed propter subintroductos
epislola apostolorum servandum decrevit.
Et sanguine. (RAB.)Effusione humani sangui- fmtres falsos, etc
YEBS.4. — Cuslodire dogmata, quw eranl. (lu.j
nis, etc, usque ad sed ut casti sint et abstineant. Non prsedicabant quod ipsi fecerant, sed id quod
VERS. 22. — Tunc placuit. (ID.)DicentePetro nar-
propter voluntatemDei apostoli decreverant. Et est
rantibus Barnaba et Paulo, judicanle Jacobo Jero-
exeiuplumrectcdocendi eliam quod non feceris. In
solymorum episcopo, merito placuit sentenlia. Pla- figura hujus facli feminalibus induebanlur sacerdo-
cuit mittere Antiochiam.Missi a Christo legali suoss tes, velut seminaluri non autem tanquam fa-
opus
possunt mittere legalos. cturi.
VERS.23. — Apostoli et seniores. Apostolorum 1 VERS.5. — Et ecclesiwquidem, etc (ID.)Hoc es
communistitulus praeponitur, ne aliqua dissensionis 8 r>
] superioribus capitulis saepiusexpositum, cum dixi-
relinquatur occasio. nius hujusmodi senlentia superiorem claudi narra-
"
Fratribus ex gentibus.(RAB.)Primum slyli bene- tionem, et initium fieri sequentis.
ficium est, quod apostoli gentiles vocant fratres,'» VERS.7.— Tentabant ire. (ID.)Permittuntur apo-
"
id est unius Dei filios. Satulem. Eclipsis, quia lati- stoli
velle, sed non ire, elc, usquead Lucas in Bi-
tudine charitatis et
omneverbum angustius est. ideo 0
thynia, etc
nuUumverbum ponitur, ut omnia simul bona eiss VERS.9. — Vir Macedo.Angelus Uliusgentis as-
velle inteUigantur. similalus vito Macedoni, proprielate linguae, vel
VERS.24. — Evertentes animas. In Grseco: Ever- forma speciali, vel judicio verbi.
tentes animat vettrat, dkentes: Circumcidioportet, I, Adjuva nos. (RAB.)Hoc ex persona hominis di-
et obtervarelegemquibut non mandavimut. clura, non enim angeli humano auxilio indigent. Vel
VERS.28. — Visum est. Id est placuit. Spiritui it hoc dicit angelus propter illos quibus praesidet, ut
tancio. Qui arbiter suse potestalis, ubi vult spirat,L, baptizentur et salvifiant.
et quaevult loquitur. Adjuva nos. Ostendil Macedones vel angelos a
PATBOL.CXIV. lo
 439 WALAFRIDI_STRABIFULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 460
Deo inspirari, vel aliquos doctores ccepissedoceri. A
i gelio : Omnis qui se regemfacit, conlradkit Cwsari
VERS.11.— Samothraciem. Thracia, Neapoiisett (Joan. xvni). Aposlolivero contradicebanlChristum
Philippi, civitates sunt. regem esse Judseorum, id est confitentium, unde et
'. VKRS.12. — Aliquot, conferentes. In quibusdami Judeei ipsuro Christum accusabant.
Iibris invenilur: ConferentesverbumDominidie sab- VEBS.13. — A Paulo. Qui erat dux verbi : el ideo
faati. postea solus dimissus est, ut iret de Macedonia ad
- VERS.14. — Purpuraria. Regina indula regali mare.
puipura vel purpurae textrix, vel purpuram ven* VERS.15. — Profecti. (RAB.)Ab Alhenis fratres
dens, significat Ecclesiam quse purpurara vendit, illi qui duxerunt Paiilum, profecli sunt. Quidam de
dum sanguinem pro Christo fundit, -ut vita mercarii Sila dictum putant et Timolheo, quod de Macedo-
possit. Purpura recte sanguinem colore et nattirai nia ad Paulum profecti sint.
designat, quia de sanguine conchyliorura est confe- VERS.18.—Epicurei. (ID.)Vocantur sie ab auclore
cta. Lydda apostolum, cum sociis suis domum in- suo, qui dicilur voluptatis assertor. Stoici Graece,
irare' coegit : quia rcpulsam prsedicationem a Ju- Latine elementa; qui conlendebantparia esse peccala,
dseisEcclesiadevotocorde suscepit. id est omne peccatum uniforme esse.
. VERS.15; —Coegit nos. (RAB.)Hic datur exem- B J Quid vult seminiverbius. Seminiverbius est qui
plum vel duo exempla dantur : unum hospites co- verbum seminat; vel seminiverbius, id est sermo-
gendi, alterum ad nuper conversos intrandi. logus ; quia seraen est verbum Dei; unde : Si vobis
VERS;17.— Subsecuta Paalum. {ID.) Quamvis seminavimus, etc
obviasset, non in facie, sed pusl eos clamat femina, (AUG.)Legimus Pauluin apostolum dictum fuisse
seryans pudicitiam. leminatoremverborom, quod dictum est ab irriden-
VERS.23. — Mherunt eos in carcerem. (ID.)Per tibus, sed non respuendum a credentibus; erat
hoc major yirtus est liberaniis. Ad idem spectat et quippe sjjpainator verborum, sed messor inoruiii.
quod sequitur : Misit in interiorem carcerem, et pe- Et nos, licet parvuli, nec illi comparandi in agro Dei
des eorumstrinxit ligno. {quod est cor vestrum) seiniiiamus verbum Dei, ex-
VERS.25. —'Media antem nocte, etc Orandum speclantes uberem frugem, vel fruetum de moribus
est media nocte et in periculis servanda diligeniia vestris.
orationis. Alii vero. (RAB.)A Judseis audierunt vocabulum
VERS.26. — Terrm motus factus est magnus, etc dsemonioruraesse abominabile, et ideo huic abomi-
Devotio orantium et virtus orationis exprimitiir, nationi comparant doctrinaro Pauii; ve) Judaei suat
C
quia illis in carcere hymnos canentibus, laus eo- qui boc dicunt, id est sadducsei.
rtrrri"terram movet: carceris fundaiiienta concutit, ' VEBS.19. — Ad Areopagum. (RAB.)Nomen est
ostia aperit, catenas vinctorum solvit. curiae apud Athenas , dictum ab idolo Martis, quod
VERS.29. — Procidit, etc (RAB.)Propter poten- apud eos Arios vocatur.
tiam et scientiam : potenlia, quia teiraemolu oslia VEBS.22, 23. — Viri Athenienses, etc Quod
sunt aperta : scientia, quia cognovit Paulris cttr se ignoranles colilh, Uocaanuntio. Respondet ad hoc
vellet interficere : ideo prae omtiihus Paulo et Siloe quod dixerant vel praemiserant: Nova quwdam in-
procidit ad pedes. fers, quasi dicat: Nova quaeinfero inter velera vestra
^ERS.33. — Lavit plagas eorum. (BED.)Pulchra habelis. Hoc autem dicit ad persuadenduin, ue
rerum varietas. Quibus plagas vulneris lavil, per quasi nova refutent stta verba. "*
eosplagas criminis amisit. Conlinuo. (RAB.)Veloci- lgnoto Deo. (RAB.)Id est, vero Deo, quem nenio
tas obedientisesignatur. Nescit tarda molimina Spi- novit ut est, etc, usque ad quod tacelur, vel simpli-
ritus sancti gralia. citer scriptum erat : Ignoto Deo.
VERS.34. —• Cnmque perduxhset, apposuit eis VEBS.24. — Deus, qui fecitmundum.Nola ordiiiem
mensam, etc (ID.)Optimum utriusque exemplum : _ hujus disputalionis, quia primo ununi Deumaucto-
ingressus dbmus, et mensaeapppsitio. rem mundiomniura docet esse, in quo vivimus, tno-
vemur, et sumus, cujus et genus sumus : ut non
CAPUT XYII. solum pro luce el vita, sed etiam pro cognatione
VERS.4. — Et de cotentibusgentilibusque.Id est, generis, diligendus ostendalur.
et de his qui gentilem ritum Judaismo mutaverunt, VERS.26. — Ex uno omne genus hominum. In
et de his qm gentiles permanserant raulti ad Cbri- Graeco: ex unq sanguine, quia sanguis propaginem
stum confluebani. carnis designat, et per carnem horoo inleUigkur.
(RAB.)Prima causa malitiae est quod ii sint de VERS.28. — /n ipso enim vivimus.(AUG.)Quia id
vulgo; secunda quod et mali erant prae vulgo. operatur in npbis, quod vivimus,movemuret sumut,
VERS.6. — Trahebant Jasonem. (BED.)In Graeco: etc, usque ad quia quid non ex ipso de quo dicitur :
Jasonem et quosdam alios fratres. Unde inteUigen- Ex ipso, et peripsum, et in ipso sunt omnia (Rom. n)?
dutn esl Jasonem fralrem et fidelemfuisse. Sicut et quidam vestrorum poetarum. His qui pro-
YERS.7. —Regemalium. (RAB.)Praeter Caesarem. phelas non recipiebant, non Moysi, non lsaiae, vel
Iloc contra decretum Csesaris erat, uiide in Evan- alicujus prophetarum, sed auctorum suorura loquitur
Mi GLOSSA ORDINARIA.- LIB. ACTUUMAP.OST. 462
testimonium, versum Arati ponens, et de falsis jj^Profuit mullum credentibus, per gratiam, hoc est
eorum quibus conlradicere non poterant. suam ve- quod Apostolus scribit: Ego plantavi, Apollo riga-
ritatem conservat et confirraat. Ipsius enim, etc De vit (l Cor. III) , etc
Arato poeta hoc sumptum est testimonium, non de CAPUT XIX.
divins.pagina, ne nova vidcalur inferre.
VERS.29.—Genus ergo, etc, non debemus'.(RAB.) VERS.4.—Joqnnes baptizavit. (BED.)Non peccata'
Homo kt medio est, habens Deum superiorem, au- Joannes suo baptismalc remisit, sed pcenkenliaro
runi ei argentum, cum caeteris hujusmodi inferiora, docuit. Nam sicutcircumcisio in patriarcliis signacu-
quaenon debent ei comparari. lum fidei quam habebanl fuit. ita el hoc lavaerura
YEBS.30., — De.spkiens Deus. (ID.) Id est, ignos- populus pcenitens quasi signaculura suae devotionis
cens ut venialia, et tunc despiciens,. id est, indigua accepit : quod Chrisli baptisraa, in quo fit remissio,
judicans sua notilia. figurabat.
YEBS.31. —Fjdem vrwbens omnibus. (Ip.) Resur- (RAB.)Non est baptisma, quod non datur in tio-
rectionis suaeexemplo : vel statuk judicare , et post mine Trinilatis. Baptizati a Juda non rebaptizantur,
sic jungendum est, fidem prsebens omnibus qu.od quta in fide Trinitatis: sed baplizati a Joanne, quia
resurgent. R, Joannes in aqua tantuim at Christus in Spirku san-
VERS.34. — Dionysius. (BED.)Hic est Dionysius cto baptizat. Cum ergo bonus vel malus minister
qui, postea episcopus Coriitlhiorum ordinatus, bene baptizat, si plena est Trinkatis lides, Dominus ba-
rexit Ecclesiam, ad cttjus utiUtalem eliam niulta ptizat; in aqua vero sola a Joanne baptizati, a
reUquit volumina, cognomen aloco cui prseeral acci- Paulo sunt baptizati.
piens. Areopagus est Athenarum curia, nomen tra- (BED.)Quaeslioest, utruraille qui per igttorantiam
beos a Marte, qui GroeceArios dicitur, pagus, villa. forte a non baptizato, sed tamen reclae fidei bapli-
zatus est debeat rebaplizari? Quam hoc capitulo
CAPUTXVIH. exposkam reor. Qttid enim differt, an tuncanteini-
VEBS.2. — JSoquod prwcephset Clqudius discedere tium baptismi Chrisli, an nunc a quopiam sine su-
omnes. (BED.)Hoc Josephus nono anno Claudii fac- sceptiotte ejusdem quisqtiam baplizarelur?cum qttos
tuni narrat. Suetonius dicit quod Claudius Judseos Joaimes in lide et noraineChristi venturi baptizavit,
Roma expulit. iterum baptizandos prsedicavit, dicens : Ego baptizo
^
VERS.3.—Scenofactoriwartis. (ID.)Quasi exsuleset in aqua, ille baptizabil in Spiritu sancto.
peregrini tentoria sibi quibus in via utantur aedifi- VERS. 7. — JBranl autem omnes. (RAB.) Judicia
cant, etc, usque ad et a venlis insidiarum verboet l* Dei abyssus roulla. Ecce Asia apostolorum visita-
epere defendit. tione indigua , nunc apostolico numero sacrata et
YERS.6. — Sanguis vester. (CHRVS.) Hoc facit, ut prophetiae munere est sublimata. Et notandum quod
non soloverbo terreat, et vehementius disserit, ut- Spiritus sanctus hic in duodecim discipulos, et su-
pote multis persuasis. pra in centum et viginti (qui nuroerus perfickur
VERS.7. — Titi Justi, colenth Deum. Tilus Justus; duodenario decies ducto) adventus sui signa mon-
aut proprium nomen viro fuit, aut raerito justitiae, stravit illud in Jerusalem, hoc in Epheso, quse est
sic cognominalus est. Non fuit bic Titus disciputusi civitas Graecorunt. In quo ostendilur illos tantum
Pauli cui ipse Epistolam scripsit, et Cretae episco- (sive de Judaeis, sive de gentibus) spiritum replere,
pum ordinavit; cum quo et Barnabas ascendens Je- qui sunt in catholica unitate.
rosolymam, conlulit Evangelium cum aposlofis, in- VERS.9. — Quolidiedhputans in schola. (BED.)Ab
quirens in concilio eorum an recte praedicaret per hora quinta usque ad horam nonain et decfhiam :
baptisma lidei gentes sine circumcisione salvari, sicut traclitur a quibusdara : qitia horas operi quin-
non quia ipse de hoc dubitaret, sed ut mentes du- que, alias quinque doctrinae, duas dabat cibo et
bitanlium apostolorura aucrorkate confirmaret. orationi, quod nulla tamen auctorkaie firrnatur. /n
YF.RS.15. — Si vero quwstiones sunt de verbo., schota lyranni. (RAB.)Tyrannt nomen positum est
Nunc nirairum declarato ef narrato, id est Evaoge- pro dignitale, vel est proprium noiiien, et interpre-
lio : et nominibus (Jesus) el (Dei) vel (Dei Pa- latur continent eos, vel confirmans.
tris). In Graeco : Apprehendenles omnes Grwci So- VERS.10. — Per biennium.Hoc tenipore, Paulusin
stlienem, etc. I"[:-'i'voscripsit primam Epislolam ad Corinthios.
VERS. 18.—Qui sibi lotonderat. (RAB.) Qul sibL VERS.12.— Semkinctia (RAB.)Vestes ex uoo la-
tolonderint caput est incertum, fuere tamen Pauluss tere pendentes, vel zonse sive vestes nocturnae, vel
vel Aquila; vel timore Judaeorum, vel avidkale con- genus sudarii, quo Hebroeiutuntur in capke.
vertendi eos ? Ambigue lamen hoc diclum est, sedi YERS.13. — Exorchtis. Excogilavit Salomon , el
secundum Hieronymum, de Paulo est inteltigendum. docuit suam gentem modos exorcismi, id est cpnju-
VEBS.22. — Cwsaream. (\D.) Coesarea raetropolis5 rationis quibtts immttndi spiritus expulsi non aude-
esl Cappadociae. Nondum enim in Syriam Phpenicis5 banl ad tiomines reverti. Fit autem hoc per repro-
venerat. bos ad condemiifttioneni ipsorum et ulilitatem
VERS.27. — Contulit mttltum. Alia translatio : eorum qui videni et audiunt: quia licet illos despi-
 463 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 464
ciant qui signa faciunt, tamen Deum honorant, aiI A moria etiam raagistri jam discessuri arctius menli
cujus invocationemfit. infigatur.
VEBS.14. — Seplemfilii, etc (BED.)Quoniam Sa YTERS. 10. — Cum descendhset Paulus, incubuit.
tanas transfigurat se in angelumlucis, etc, usque at ' (ID.) Descendit et incubuil, complexus ,est, etc,
ostendit de quibus cuslpdibus Ecclesiae praecipi usque ad et sole justkioe afuanle, redivivus adduci-
tur: Capite nobh vutpeculas qum devaslant vinea, tur. Animaenim ipsius in ipso est. (RAB.)Id est non
(Canl. n). ex toto discessit, vel rediit. Hoc propter iucredulos
VEBS.19.—Jlfu/(i autem ex eis qui curiosa fueran dixit, ut: Non est mortua puella, sed dormit: sic crtiin
tectati. (BED.)Magicaearlis induslriaro : cujus secta- desperatio tollkur.
tores merito libros incendunt, licet pretio magiu VERS.16, — Pentecosien. Constat Paschse tempus
aestimatos, quia daemones(quibus servierant) Jesun et Pentecostes lemporibus aposlolorum celebralum
appellare et apostolos ejus vident honorare. esse.
VEBS.21. — His autem expleth, etc (CHRVS.) Sai VERS.31.—Memoria retinentes. (RAB.)Quod ipsis
diu conversatus in civitate, elc, usque ad ita ubiqu< dixerat, vult iUud esse memoria retineudum, nou
'contexit opera. enim parva est custodia, divini prsecepti memoria.
Romam videre. (RAB.)Hanc prius non viderat for- " VEBS.35. — Beatius est. (ID.) Hoc in Eyangelio
sitan, vel quia levem ducebat tribulationem quaui non legitur, non enim omnia scripta sunt, sed Pau-
ibi passurus eral; vtdere tantum dicit, non autem lus forsitan hoc ab apqslolis audivit, vel a Spi-
rouita pali. ritu sancto accepit, vel potest dici quod, si non
VEKS.22. — /n Macedoniam. (RAB.)Transire vo- verba , sensutn islum Jesus indicavit, dicens : Omni
lebat de Asia, in qua esl Ephesus, in Europam, ubi petenli da; et alibi : Nolite accipere aurum, etc
Macedeniael Achaia sunt; et sic rursus ire in Asiara, (BED.)Non iUis qui relictis omnibus secuti sunt
id est Jerusalem cum eleeraosyna, de qua scripsit Dominum, divites eleemosynarios prseponit, sed Ulos
Co-iiilhiis. maxime glorificat, qui cunctis quse possident in se.
VERS.28. — Magna Diana Ephesiorum. (BER.) met renuniianles, nihiloroinus labor-ant operando
Quam Demetrius perituram dixit Dianam, iUi econ- manibus ut habeant unde tribuant necessitalem pa-
trario magnam esse rairautur. tienti. Vos igitur episcopi, estote solliciti de alendis
VERS.32. — Alii autem aliud clamabant. Ulud pupiUis, etc.
aliud quod clamabant erat, vel ut raperentur in CAPUT XXI.
theatrura, vel quod alius esset Deus magnus, vel . VERS.1. —Cum autem, etc Coum, Rhodum, inde
quod aliud idolura, vel etiam in Paulum opprobria " Pataram. (RAB.)COUSet Patara insulaesunt.
jaciebant. VERS.8. — Philippi evangelhtm. fib proroptum
VERS.34. — Vox facla est una omnium, quasi per praedicationis ofBciumevangelista meruit vocari.
horas duas clamantium : Magna Diana Ephesiorum. VERS.9. — ffnic autem erant filiw. (RAB.) Alibi
Merito extrahunt Judsei scribam Alexandrum de filiaePhilippiapostoli prophetissasieguntur fuisse, sed
lurba illa quse tota Dianam adorabat. veritati hujns loci non est contradicendum, nisi for-
VERS.37. — Neque sacrilegos, neque blaspheman- tasseuterque filias prophetissashabuisseintelligatur.
tes deam vestram. (RAB.)Sacrilegi dicunlur a pro- VEBS.11. — Hwc dkit Spirilus sanctus. (BED.)
fana diligentia. Sacrum enim mundum et profauum Prophelas veteres imitatur, qui dicere solebant:
significat. Hmc dicit Dominus Deus, quia Spiritus sanctus,
VEM. 40. — Et cum hmc dixtsset. Hoc loquitur seque ut Pater et Filius, Dominus et Deus est, nec
quasi Judaeus, nolens Judaeosab idolorum cultoribus eorum separari operatio polest quorum natura et
occidi; aut quasi Chrislianus locutus est. volnntas una est.
VERS.21. — Dtcensnon debere. (BED.) Quasi di-
CAPUT XX. cerent : In doctrina Cbristi damnas velut sacri-
VERS.2.—Ad Grmeiam.GraeciaprovinciaAchaiae; " lega, ele., usque ad sed Judaei non prohibebanlur.
ad hanc venit Paulus post Macedoniam: quia sic Neque secundum. Non sunt prohibiti eo lemporc
proposuerat, ut supra dictum esf, transit autem a Judaei in Christum credentes, secundum legem in-
Macedonia et Achaia ire Jerusalem. gredi, stante adhuc lemplo et sua religione, quaro-
VERS.4. — Sosipater. lu HebraeoSosipater inter- vis in sacramentis Novi Testamenli salutem habituri,
pretalur idem esse quod narrans dhpersionem, vel sed credentes ex gentibus prohibebantur ad legein
talvans dispersos. converli, qui tamen legis mandata ad mores et
VERS.7. — Una autem sabbali. Nomen diei dici- mundiliaro corporis pertinenlia, ut esl: Nonconcu-
tur, ut sit praeparatio virtulis faciendseet dicendae. pisces, etc, diligenter observare jubebantur. Qua-
est : prima fuit
(BEI>.)Coenaculum, alliludo charismatum. Nox, druplex synodus Jerosolymis habita
obscuritas Scripturarum, etc, usque ad subjunxit: de electione alterius apostoli pro Juda; secunda de
Hwc autem sunt duo Teslamenla. eleclione septem diaconorum ; tertia de circumci-
VERS.9. — Eutkhus, etc (ID.)Hebraice amens, sione non imponenda illis qui credebant de genli-
Graecefortunatus ititerpretatur, elc , usque ad me- bus ; qnarla haecde Judseisillo tempore non prohi-
 465 GLOSSA ORDINARIA.— LIB. ACTUUMAPOST. 406
Ijenilis (ttbi necessilas exigeret,) legalibus caeremo-A tribunus civitatis Romanoecivis esse non posset,
niis initiari propter scandalum eoruin qui pulabant sed consortium civkalis emerat, ut esset particeps.
apostolos legem Moysi sicut idololatroe dogmata Paulus eo magis erat civis Romanus, quod non
daninare. comparando, sed hoc nascendo habebat.
VERS.24. — Quia qum de te, etc Non enim ita
CAPUT XXIII.
reprobas legalia sicut dictum est, si autem ideo
celebraret, ut actione simulala suam occultaret *ERS.3. — Percutiet te. (RAB.)Non dicit percu-
sentenliam, non hoc diceret Jacobus. tiat, quia prophetia est, non raaledictio, etc, usque
YERS.27. — Cumautem septem dies, etc Nondum ad sed inspiratione divitta dixit Apostolus.
consummati erant, sed eorum cursus agebatur ad- VERS.5. — Nesckbam, fratres. Id est non cogno-
huc, etc, usque ad ne venirenl Romani et tollerent scebam esse Ananiam; vel subtiliter dicil se nescire
locum et gentem. principem, quia sacerdotium Judaeorum reprobatum
VERS.35. — Et cum venisset ad gradus. Gradus est.
non descensionisde templo.sed ascensionis incastra VERS.9. — Quid si spirilus ? (RAB.)Hic apparet
significat. juxta Hieronymum sadducoeos spiritum non confi-
VERS.37. — Grmcenosti? (RAB.)lnterrogatio est B teri et angelos, et ideo Pharissei spiritum nominant
vel affirmalio, quia (ut putatur) tribunus Graeca et angelura, quia hoc noverant contrarium esse
lingua loquebatur, vel, ne Judsei cognoscerent. illis.
VERS.39. — A Tarso, etc (ID.) Quo captus cum VERS.10. — JVedhcerperetur Paulus ab ipsh.
parentibus commigravit. (ID.) Sadducaeis volentibus eum rapere, vet ab
CAPUT xxn. utrisque siraul contendenlibus.
VEBS.12. —Devoveruntse dkentes. Graece, ana-
VERS.3. — Natus in Tarso. (BED.)Natus inoppido themalizaverunt: hoc verbum quantae sit auctorita-
GaliloeaeGiscali noraine fuit Paulus, etc, usque ad tis norunt qui anatbemale sacerdotali a societate
sic Christus, in Bethleem natus, Nazarenusest ap- Christi et Ecclesiaealienantur.
peUatus. VEBS.23. — Parate milites ducentos, etc (RAB.)
Mmulator legis. In Grseco: JEmuialor legis Dei Hoc fieri jubet, ne eum Judsei auferrent, et ipse tri-
existenlis, secundum illud : Testimoniumillis perhu bunus criminis accusaretur apud praesidem, tan-
beo, quod wmulationemDei habent, sed non secundum , quara accepturus pecuniam a Judaeis, et preliuin
scientiam(Rom. x). mortis Pauli.
VERS.7. — Saule, Saule. (RAB.)Quaedam exem- G CAPUT XXIV.
plaria habent: Saul, Saul, ut ostendatur de nomine VEBS.14. — Patri et Deo meo. (RAB.)Cujus filius
Saulis Saulum nominatum esse. demonstror, non servus, ut in aliis codicibus ba-
VEBS.-9. — Audierunt. (ID.) Inlellexerunt, sed betur.
solum sonumvocis Pauli, vel ejus qui Paulo loque- VEBS.21. — Nhi de una hac. (ID.) HOCloquitur
batur. per anliphrasim, sciebat enim hoc eis placere: quasi
VERS.10. — Et ibi. (ID.) Exempluin httmilitatis, dicat nihil commisi, nisi quia praedicaviquod et ipsi
contra doctores non disputandi, nec de nobis prse- credunt.
suraendi, quasi a Deo simus edocti. VERS.25. — De suis ministrare. (ID.) Discipulis
VERS.13. — Saule frater, respke. (ID.)DIIOerant etsociis; aliter, jussit non prohibere quemquam
in oculis Pauli, excsecatio et illuminatio : et ideo ministrare ei de suis rebus vel facultatibus.
merito credidit. VERS.25. —•Tremefactus, etc, el sperans. (ID.)
YERS.14. — Prwordinavit te. (ID.) Conveniens Sic junge : tremefactus et sperans, pro his duobus
ordo: primo,pr&'ordinalusinpraescientia Dei; deinde dimisit eum liberae custodiae, nrae timore Dei et spe
cognosck veritalem, videt Justum, audit ex ore pecunioe.
ipsius ; postea fit teslis eorum quae cognovit, vidit, •D VERS.27. — ReliquitPaulum vinclum. (ID.)Utrum
audivit. Felix vivens an moriens Paulum reliquerit, incer-
VERS.17. — Fieri me in stupore mentis. Hoc non tum est; sed tamen melius videtur, quod vivens
narrat ad elationem, sed propter necessitatem, ut Judscis gratiam praestiterit.
videatur idoneus evangelizare gentibus.
VERS.20. — Constnliebam.Confitendo quod con- CAPUT XXV.
sensit, notat quia non occidit, nisi caedens accipia- VERS.1. — Festus ergo cum venisset in provin-
tur pro occidens, vel occidere curans. ciam, etc (RAB.)Palaestinaeprovinciam intellige,
VERS.28. — Ego multa summa. Alia editio mani- sicut. Palsestinse praesides alii semper aliis succe-
festius insinuat quid dixerit tribunus. Dixit tribu- dentes a Ronianis mittebantur.
nus: tam facile dicis civem Romanum te ese? ego VEBS.18. — De quibus,e\c. (ID.) His causis.vel
euira qtiantopretio civilitatem possedi istam. rebus, sive verbis : de quibus ego suspicahar, id est
Cirifitfliem.Id est socialem inter cives conversa- ab accusaloribns exspectabam, vel mala de quibus
liouem, vel reipublicse admiiiistrationem. Non enira suspicabar; aliter, de quibus, id est accusatoribus
 46' WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 408
suspicabar malum : quia nullam causam dignam A Ad Africum, elc Africus stat inter meridinam
morte deferebant. plagam ct occideatalem, magis vergens ad occiden-
VERS.19. — Sua superslitione. (RAB.)Amborum, talem; Corus inter septentrionalero et occidenlalera,
iaestPauli et Judaeorum legem vocabat supersti- plus deflexus ad occidentem; et provincia Phcemcis
tionem. Cretam habebat ad occidentem.
. VERS.23.—Cutn multa ambilione. (\p.) Id esl VERS.13. —Asson. (RAB.)Nomen est loci sic
niulta lurba ambiente eos, vcl cum mullo deside- vocali, quia inde solvebanlur naves in mare pro-
rio Paulum audiendi. Pro ambitione in Graecopo- gredientes.
nitur phantasia, id est multiplex apparalus el VERS.14. — Typhonkus. AUatranslatio : venlus
pompa regalis oflicii : qua iilam arabiente undique tempestuosus.
stipabatur. Euroaquilo. (R*B.) Id est Boreas, venltis inter
CAPUT XXVI. aquilonera et orientem ,••hic ventus erat conlrarius
navi navigaturaein Phoetticen.
VERS.8. — Quid incredibile? (RAB.)Vel sic : Rex VERS.17. —Syrlim. (ID.)Angustia SIVJtribulatio
quid dicis? incredibile judicatur apud vos? etc, dicilur Syrtis.
inlerrogando, quasi dicat : Non est incredibile. VEBS.24. -^ Oponebat quidem, elc. (ID.)Quasi
Suscilavit quidem ante mortuos in exemplumfuturi, dicat: Deuin non
. . andislis, quod snpra lierubalur
vel susekat.
— eosPawIus; vel opoHebat me audito, idestut au-
VERS. 10. Cum occiderentur detulit sentenliqm. diretis me.
(ID.)Alia editio : Occidendisque detulit sentenliam,
id est qualiter occiderentur ipse scntentiam dedi. VERS.26. — /n totmtam vutem quamdam oportet
Deluli sententiam. Judicavi illos occidendos : non nos devenire.(ID.) Qnasi dicat :Pro.signo esl pro-
ait occitli, nisi forte ad occisionem pertineal quod phetia veritalis dc insiila, ul, cum ad illam vene-
sequitur: Puniens eos, etc, etamplius insaniens, etc. rint, de salute sua ccrti sint.
VERS. 14. — Contra ttimulum. (ID.) Hucusque VERS.27. — In Adria. Regio est ad-'quam navi-
sine stimulo restitisli, sed nunc si resistis contra gabant; vel, noraen cujusdara freli in Tyrrhenc
stimultim calcitrabis, quod satis durum est. Stimu- mari, seu polius videtur nomen illius terrae de qiia.
llis est ipsa correctio. Adriaticus sinus vocatur. Aliter, Adria pluralker
Insanis, Paule. (BED.)Insaniamputat, quoi homo accipkur pro scopulis, et ideo ptttabanl nautae re-
vinctus loco defendendi accepto,' etc, usque ad et gionem apparere. In Iibro Hebraeorum nominum,
Prophela : Non respexit in vanitates et insanias fal- C Adria, continens mala, vel loctts malorum dicitur.
sas (Psat. xxxix) VERS.34. — Sumere cibum. (BED.)Nemo saeeuli
VERS.24. — Multw te. (RAB.)Philosophi gentium tempestates evadit, nisi qui pane vitse pascilnr, et
multa legendo seclas connnutabant. Ad insaniam, qui iu nocte tribulalionum, sapientise, fortkudini,
siibattdi mutabilitalii. ; vel insaniam dicit resurre- temperanliae et justitiae innililur, auxilio Doinini
ctionem morttiorum, quam anuuntiat. coriiscante portura salutis consequiltir, ita ul sae-
culo expeditus, flammam dileclionis qua calefitint
CAPUT XXVII.
interiora, quaerat.
VERS.1 . — Ut autemjudicatumest eumnavtgafe,etc. VERS.yi.-^Eramus universmanimw. (RAB.)Non
In Graeco: Ut judicaCumest nos navigare in Italiara, ait viri, quia forlasse erant el mulieres ; vel, pro-
tradiderunt Patilum et„quosdam alios vinctos cen- pter confusionemChristianonim, mililum et nauta-
lurioni. rum ita dicitur.
VERS.2.— Adrumetinqm. (RAB.)Idest ad Romam VEBS.41. — Bithalassum. (RED.)GraeciThalassan
uavigmiem secun lum quosdam, sedmelius deriva- vocant mare, elc, usque ad el mare a Graecisdi-
turde nomintecivitatisAfricaequaeAdrumetis dicitur. citur Thelasson.
VERS.5. f— VenimusLystram. (BED.)Pro Lystra, D CAPUTXXVIII.
in Grseco Smyrna scriptnm est. Hieronymus vero
Myrrham ponit. VERS.2. — Pyra. (RAB.)Quidam dicunt pyrara
VEBS. 9. — Jejunium. (RAB.)Fames magna in nomen ligni esse.
navigio infirmiores teddens natitas. Alii dicunt VERS,8. — Dysenleria.vel dysin. (BED.)Est pas-
tnnc fuisse quadragesimam ante natale Domini, sio intestinorum. Salvavit eum. Ctir infidelem in-
quod noh est probabile. Melius jejunimii seplimum firmum prece salvat, qui Timotheum, Tropliimura-
pulandum est, in quo occisus eral Godolias. Vel qtie iiiUrniosfideles sic tractat, ul unum curet, al-
,dies jejunii decimi in Januario, quando cognove- tertim relinqual? nisi qtiia ille per miraculum foris
riint in Babjione'captivi templum esse destru- sanandus erat, qui interius non vivebat: hoc ati-
«lnm. lem non indigebant, qtti inlus salubriter vivebant.
VERS.12. — Pe,rtum, etc. (ID.)Portus Crelaedi- YERS.13. — Puteolos. Puteoli locus est ullra Ro-
citnr qui est in PhjGepicee regioue Cretae: portum inaiii ubi Virgilius fecit balnea medicinalia, sin-
aulem Cretaepelebanl, quia Cretam navurabant.' gttla propriis inscripta liiulis (ut dicilur) conlra
469 GLOSSAORDINARIA.- EPIST. AD ROM. 470
quam, scilicetvalerent oegrkudinem.Unde Salerni- A. VERS.30.—Conduclu. Id est in libera custodia
lani invidia ducti, supervenientes in manu forti, per quam conducebatur, vel in sua concione qua
titulos destruxerunt, el aedificia rautiJaverunt. contra Judaeos disptttabat.
YERS.15.—Audtssenl fratres. (RAB.)Christiahi VERS.31. —Sine prohibitidne.(RAB.)Post pas-
Romaehabitantes unde? patet Paulum non prirao sionemDominivigesimo quinto anno, .etc, «soue ad
prsedicasse Romanis. Petrus et Paulus martyrio coronati sunt.

EPISTOLA B. PAULI AD ROMANOS.

ARGUMENTUM. mihi Barnabamet Paulum in oput ad quod atsumpst

Romani sunt partis Italiae. Hi praeventi sunt a eos (Act. xm).
falsis apostolis, et sub nomine Domini nostri Jesu Evangelium. (HAVM.) Bona annunliatio est, etc
Christi in iegem et prophetas erant inducti. Hos . Dei. Non ab homine inventum.
revocat Apostolus ad veram evanpelicam fidem, " VERS.2. — a Quod anle completionem, non ve-
scribens eis a Corintho. nit ut subitum, sed longe ante promissum. Unde in .
hoc verbum verum est : Quia alius est qui teminat,
CAPUT PRIMUM. et alius qui melil.
VERS.1. — Paulus. (BED.)Super Actus apostoli- VERS.3. — Qui factus est ei. Qui factus secundurn
cos Pattlum anno secundo passionis et resttrrectionis carnem,operesancti Spiritus de virgine, id est natus.
Chrisli ad fidem venisse dicit, etc, usque ad juxta Inipielati haereficoritmoccurrkiir, qui obttiso corde
condictum apostolorum ad niagisterium gentium est capitulum hoc intelligentes, Christum tantum. homi-
profectus. nem accipiunt. Addendo ergo, secundum carnem,
(AUG.lib. deSpiritu et litt., c 7). Non ob aliud divinilati suara dignitatem reservavit, in qua Chri-
hocnomen elegit, elc, usque ad Saulus inquieludo stus Dei Verbum est, per quem facta sunt omnia.
et tentatio interpretatur. (AUG.)Qui erat, etc, usque ad ut carnalibus con-
(AMB.)Porro ex raore sanctorum apostolorum il- gruenter appareret, indutum.
lud fecisse perhibetur, qui virtutibus proficientes (ID.Expos. in hanc epist.) Christus ergo uua per-
cst gemiuae substantise : riec tamen Deus et
mutato nominesunt vocati, ul et ipso nomine essent "( sona
ut homo pars hujus personae dici potest: aliaquin Filius
novi, et Ceplias et filii lonitrui.
Dei, antequam formam servi susciperet, non. erat.
(HIER.Com.in Ep. ad Philem.) Paulus a primo totus, et crevit cum homo divinilati ejuS accessit.
spolioquod Ecclesiseconlulk, scilicet a Sergio Paulo VERS.4. — Qui prwdettinatitt est. (AUG., Tract.
proconsitle quem apud Cyprum converlit, hoc sibi 105 in Joan.) Praedestinataest ista humanae natura».
nomen assumpsit. tauta et lam celsa et summa subvectio, ut qtto at-
Servus. Ex servo et humili fecit Deus apostoluip tolleretur, allius non haberel : sicul pro nobis ipsa
et sublimeni, ita et vos humiles sitis : Qui enim se divinitas, quotisqiie se deponeret, humilius non ha-
humiliat, exaltabitur (Luc. xiv). buit, quara suscepta natura horainis cum infirmkale
(AUG.)Utrumque ponendo, nnam Dei hominisper- carnis usque ad morieni crucis.
sonam esse testatur. Allerum pro Judseis, alterum (AUG.,lib. I de Prwdest. sanct., c. 15.) Est etiara
pro gentibus ponit. Christus enim, hoc nomen Ju- praeclarissimum Jumen prsedestinationis et gratiae
daeisesl cognitum, quo nomine Dei Filium designa- ipse mediatar Dei et hominum homo Cbristus Jesus,
tura vident, et audiunt in lege promissum, quibus. etc, usque ad ut qui futuriis erat secundumcarnem
etsi alium praedicares,non crederent. Genlibus vero filius David, esset in virtute Filius Dei.
quia in aliquo non legerant, praemiltitSalvatorem, '. Mortuorum Jesu Christi. Christi pro ejus vel suo-
id est Jesum. Christus, quamvis non sil proprium, rum, proprium nomen pro pronomine posuit
sed nomen sacramenti, sicut propheta et sacerdos, more Hebraico , quae locutio in Scripturis pra?-
Judseis taraen cognitum rccte praeponkur : etsi cipue veteribus est usitatissima, ut : Fecit Moyses
pluribus indka haecitomina, lamen sola figura; hic skut prwcepil DominusMoysi.
enim solus verus Rex et Sacerdos. (CHRVS.) Hoc est, non nos boc virtute nostra prae-
Vocatus. Non a se, sed aDeo; vel vocatus, ab stilimus, quod apoltoli simus, neque enim noslris
hominibusdictus privilegio nominis. Aposlolus.Ecce roultis sudoribus ac laboribus hanc dignitatem sor-
de humili altus. Segregalus. A doctrina scribarum tki sumus, sed gratiam invenimgs.
el Pharisaeorum: hoc contra Judaeos; vel, ab aliis' VERS.5. — /n omnibus gentibus. Non soluni Ju-
apostolis, corpore et non menle unde : Segregate doeis,citm quibus (quia sine lege vocati) non dehent
« Qttidquidex Haymonis episcopi Halberslatensis ipsius Haymonis Patrologiae lom. CXVI, CXVH et
in Epistolas Pauli expositione in hac sua expressitl CXYIII.EDIT.
Glossa Walafridus, requirat Lector inter opera
 471 WALAFRIDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGlCA. 472
sub lege agere. Pro nomineejus. Pro ejus gloria, non A Justus autem ex sua fide vivet. Sed hoc et lalia plura
noslra sicut vos facitis. testimonia quaeponit, ab Hebraicseveritatis transla-
VERS.6. — Vocati Jesu Christi. Id est ab eo, tione, qua nunc utimur, videntur discordare: quia
scilicet Jesu Christo. Genitivus pro ablativo more aUquando sumit a LXX interpretibus, aliquando
Graeco. sicut loquens eodem spirilu quo prophelae sensum
VERS.7. — Vocath sanctit. Non ideo vocati sunt sumit tantummodo, «uis utens verbis suaque dispo-
quia sancti, sed ideo sancli effecti quia vocati: et silione.
ideo vocati, quia dilecti. VERS.18. — Super omnem impietatem. Impielas
VERS.8. — Gralias ago. Gratias agere est sentire est in Deum peccasse, iniquitas in homines; vel
omnia a Deo data esse, et pro eo laudare corde, impius, infidelissicut idololatra : iniquus, qui pravi-
voce et opere. tate operis ab aequitatediscordat. Eorum qui verita-
Deo meo. (AUG.,lib. deOvibus.) Nonenim vox ista tem, Quasi dicat: Cur eis ira de impielale, cum non
esse potest nisi sanctorum, quorum Deus dicitur, cognoverint Deum? Ad quod respondet: Poterant
sicut Deus Abraham, Isaac, et Jacob. Cum enim om- quideni cognoscere, sed ipsi nolunt, raalentes morari
nium unus sk Deus per naturam, eorura taroen pro- injuste in sua voluptate. Veritatem Dei detinent.
"
prie per gratiara esse dicitur, qui merito fidei et ju- Quia, ut dicitur, quod est de Deo noscibile esl in
stitiae ejtis cultoresesse probantur. illis; quasi dicat: in se habent unde noscant, scUicet
Pro.omnibus vobh. Cum pro aliis, primnm pro naluralem ralionem. /n injustitia detinenl. Bonum
vobis, de quibus magna utililas venit per Chri- est quod tenent, sed mahim est ubi tenent; verila-
stum mediatorem, per quem vobis Deus dedit bona tera enim tcnent, sed in iniquitatc. Invenisti Deum?
omnia. invenisli veritatem, et ipsum delinens in injusiitia ;
Quta fides. (AMBB.)Congaudet de bono incepto eliam quod per Dei opera cognovisli, per horainis
eorum, per quod charilatem erga illos ostendk, et opera perdidisti
hortatur ad profeclum. Haec autem ©raniase agere VERS.19. — Notum est Dei. (GREG., lib. x Mo-
dicit, quia multis proficit fides eorum. ral., c 4.) Notum est quod ex hujus mundi disposi-
VERS.9. — Tetth. Quod habetis fidem Domino tione et naturali ordine assequi possumus. gnoluro
imputo. Nam habenda oro ab eo; vel exponil quando vero Dei, quod omnero latet creaturam: ut ratio
gralias agat, in orationibus scilicet, quomodo? sine substantiae ejus vel naturae, et mysterium humanae
intermissione. liberationis.
VERS.11.— Desideroenim. Ut quse verbis sua- Manifestumest in ilth. (AUG.)Quia non solum ratio
dere non poterat, prsesens suaderet virlute miracu- C naturalis ad hoc profuit, sed et Dens quotidie.adjuvit,
lorum. ne sola natura suincere videretur.
VERS.12. — Consolari. Modo ego sum desola- VERS.20. — A creatura. (GREG.,lib. xxix Moral.,
tus, sicutel vos : etsi non sentilis, sed sic, conso- c. 8.) Ab homine per exceUentiam, quia exceUitin-
laremur. ler alias crealuras, vel propter convenienliam quam
YERS.13. — Fralres. Quia renati, et aliqui recti; habet cum omnibus creaturis : est enim localiter in
vide supra : Vocatistanclh. loco Cumcorporibus, sentit cum animalibus, intel-
VERS.14. — Grwcis. De Judseis lacet, quia ma- ligit cum angelis, unde : Prwdkate Evangeliumomni
gister gentium. Grwcit. Graecospraeponit,quia ab eis creatUrw(Marc. xvi).
omnis philosophia mundana exordium habuit. Bar- Cum cognovhsent, etc. ( AUG.,Serm. LVde Verb.
baris. Barbaros dicit, qui sunt quasi exleges, qui sci- Dom.) Yiderunt quo veniendum esset, etc, usque ad
licet nec Ilebraei, nec Grseci, nec Latini sunt. Nulli quod enim Deus dederat gratis, tulii ingratis.
specialius debetur haecpraedicatio.Debitor, qnia mis- VERS.21. — Obscuratum. (AMBB. ) Nebula etiim
sus ad omnes. erroris texit cor illorum, quia cum Crealoremex iis
VERS.16. — Virtus enim Dei, elc. Quia signis fir- jj quaefecit pulchra, amplius honorificare debueriiit,
inatur incredibilis praedicatio: quod non est in falsis obtusi sunt, relicto illp.
prseconibus. VERS.22. — Stulii facti sunt. Ecce quomodoob-
VERS.17. — Justilia enim Dei. (AMBR.) Est quse scuratum est
cor, quod esl vindicta: sapientes in na-
gratis justificat impiiini per fidem sine operibus le- turis rerum, slulti iu Deo.
gis, etc, usque ad qui negant hunc esse Christum
Deus. Revelatur. VERS.23. — Et mutaverunt. (Auc, epitt. cxix, c.
quem promisit (Auc.) Aggreditur
ad Januarium.) Hic damnat simulacra impiorum.
gentiles secundum priorem slalnm, etc, usque ad 6,
Alii terram, aUisolem et hujusroodivenerabantur.
quod intlati per se in idola ceciderunt. Ex fide, elc,
/n similitudinemimaginh. Exaggerat stultitiam ad
(AUBR.)Dei promittenlis, in fidem hominis qui cre-
dit ei, etc, usque ad in fidem rerum et speciei. cumulumhebetudinis ostendendum.
(Auc.) Fides est qua creduntur ea quaenon viden- Hominisel votncrum,etc Mosfuit ab antiquo Ro-
tur, etc, usquead in fidem rerum qua credita obti- manis adorare simulacra hominum , ut Romiili,
nebimus. Jovis, et aliorum, maxinie ab adventu ^Enaeaein
Sicut scriptum est. In Abacuc (cap. n) ita est: Italiam. Volucrum autein et quadrupedum et ser-
173 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 474
pentiuin, ex quo Alexandria ab Augusto victa est et JA tia quod ratio probabat: vel quia putaverunt Deum
Romse subjugata. nescire et negligere mala. Tradidif, etc.
(AMBR.)Prirai enim Babylonii Deum vocaverunt VERS.29. — Omni iniquitate. Enumerat partes, ut
figmentttm Belis, etc, utque ad et volucres quia cc- apertius accuset maliliam, quando quis damnum mo-
racina sacra habent pagani. litur alicui. Nequitia est temerilas quando audet
(ACG., lib. vii de Civit. Dei, c. 33.)Per hanc quod nequit, vel intemperantia sui. Contentio esl
(Chrisli) religionem unam et veram, poluit aperiri irapugnatibveritatisper confidenliam clamoris. Mali-
deos gcntium esse immundissimos daeriiones sub gnitas est mala volunlas, cum ullra non polest vel
delunctarum occasionibus aniroarum vel creatura- de beneficiis gratiam non referre. Detraclores : qui
rum specie raundanarum, deos se putari cupientes. aliorum bona negant, vel invertunt.
Deo odibiles. Ne levis putelur susurratio vel detra-
YERS.24. — Tradidit, etc. (AUG., lib. de Grat. et Deo odibiies,
libero arbit., c. 21.) Mauifestum est Deum operari ctio, quia in verbis sunt, addit de eis:
et delra-
in cordibus hominum, ad inclinandas eorum volun- ut inteUigant se per solam susurrationem
clionem seternamincurrere posse daranalionera. Ela-
tates, sive ad bona, pro misericordia sua, sive ad tos. Elati sunt
mala pro meritis eorum, judicio utique suo ali-. qui nolunt pati priorem, vel parem.
autem B VERS.31. — Incompositos.Incorapositio corporis
quando occulto, aliquando aperto, semper indicat qualitatem mentis.
justo. VERS.32. — Digni sunt morte. Ne 'putentur his
Afficiant.(GREG.,Homil. 11 tn Ezech.) Peccatum tantum pcenis afiligi quibus delectantur, addit ulti-
quod pcenitentiae lamento non diluitur, etc., usque mam, roortcm seternam. Qui consentiunt facientibus,
ad Deus permittit ut caecata mens etiam in aUa la- etc Consentire est tacere, cum
possis arguere; vel
batur. errorem fovere.
VERS.25. — Quia commutaverunt. Exsequitur la- CAPUT II.
tins per partes culpam et pcenam, ut comparet. Quta
commutaverunt. Ostendit per parles mutasse gloriam VERS.1.—Propter quod, etc. Hoc communiter de
Dei, scilicet quod Deum putaverunt, qui non erat, et gentibus et Judaeis. Judaeus judicabat gentilem, pro-
coluerunt et servierunt creaturae potius quam Crea- pterpriorem statum: gentilis Judseum: uterquehomo,
tori. Et exsequitur partes immunditise, quod feminse non spiritus. Si Judseus jtidicat gentilem de idolola-
in feiainas, mascuUin masculos: in quibus comparat tria, et ipsi idololatrae. Si gentilis Judseum de legis
pcenam culpae, ut sicut contra naturara creanlem praevaricatione, et ipse praevaricator naturalis legis.
peccaverunt, ita in natura propria punirentur, unde C Inexcusabith. Quia tu ipse testis es damnationis tuse,
concludit: Et mercedem. dum alium judicas: quare hoc?quia eadem agis. Qui
Commutaveruntveritatem. (AMBR.) Nomen Dei qui judicas. In quo ostendit se esse quod non est, id est
est verus, dederunt his qui non sunt dii. justum. Eadem enim agis. Inanem excusationem gen-
(AUG.)Veritas cteaturoe a Deo est, sed non Deus, tiura et Jiidseorum sua auctoritate destruit Aposto-
quara illi in mendacium conVerterunt, crealuras tan- lus: possel eniin excusationem peccali sui dicere
quam Creatorem colentes. Judoeus: Etsi agam eadehi, tamen me Judaeumde-
Et coluerunt, elc Sed ne dicant, non colo sirau- fendit genus et lex, me gentilem ignorantia. Contra
lacra, sed res eorum, ut solem , addit: Et servkrunt Apostolus, Qui judicas, etc.
ereaturm. Hic damnat quae in simulacris inlellige- (THEOD.)Est autera manifestum iis qui sapiunt,
bant. Amen. Quasi dicat: Verum est, quod Deo vero quod qui se inique gerunt, divina sentenlia pit-
benedictio est in saecula: diis autem gentium ad tem- niuntur.
pus impietas dat honorem. Ideo quod illi dicunt, esl VERS. 3. — Exhtimas autem. Communiter legitur
fatsitas. hoc capitulum contra Judaeos et gentiles; potest ta-
VERS.26. — Passiones. Id est voluptates quae,etsi men et specialker legi contra superciliosum quem-
w
delectent, sunt passiones tamen, naturae non nomi- libet Ecclesiae praelatum. Quia lu effugies. Peccas,
nandae. dum tibi impunitatem promittis, gravius : quia con-
Naturalem utum. (AUG.,lib. ni cont. Jul. Petag., temnis bonum Dei, et ignoras le contemnere, et hoc
c. 20.) PutasJulianeApostoIumexhoc laudasse Jibidi- facis ? Increpatio , quasi diceret: Mirum est.
nem, elc, usque ad contra naturam est et fiagitiosura. VERS.4. — An divilias bonilatis. (AHBR.)Copiosa
VERS.27. — Et mercedem, etc (Auc) Sed istas est bonitas quae multa et raultis, etc, usque ad sed
poenaspanci vident, etc, usque ad peccata sunl et ad irapunitatem vtrlit.
poenae.Oporluit. Hic causa propterquam traditi sunt, VEBS.5. — Secundum autem. Sunt enim quidam
sine ulla ambiguitale monstratur. quibus mala quse agunt displicent, et ducli pceniten-
VERS.28. —Etsicut, etc Item quia nondum resi- tia cordis, quatenus eis datur ex eis exire, laborant:
piscunt, in alia cadunt pro eadem culpa. Per sicut, de quibus hic non loquitur. Sunt alii quibus placent
pcenam peccato assimilat, quod sicut peccaverunt in-• mala, et de misericordia Dei nimis praesumentes in
sensu Dei, sic puniti sunt in proprio sensu. Non pro- eis pertinaciter perdurant, in quo illius ostendunt
baverunt. Quia non noverunt Deum habere in noU- patienliam, et suara cUmulantsarcinam deterius pec-
 475 WALAFRIDI STRABI FULD. MON, OPP. PARS. I. — THEOLOGICA. 47«
cando. Sunt et alii quibus dispUcent quidera raala, Aenim
A proaudku, sed factores qiiicunque, quod qui-
sed quoniara gravia esse intelligunt, pulant sihi jam dem est per gratiam. Sed factores, id est, qui cre-
non posse ignosci, sicut iUequi dixit: Majer est ini- dunt in Christum, quem lex promisit,
quicunque
quitasmea (Gen, iy), etc Illi ergo nimia spe Deum sint, quod non.est nisi per gratiam.
non justum autumant: isti yero -desperatione Deum (AUG.,lib. de Spir. et lit., c 26;) Faclores legh ju-
non bonum oestimant.Ex utroquc ergo periclilabun- stificabuntur, id est, jftsti deptilabuntur, vel justi Jient
tur, ei sperandp et desperando, contrariis rebus et non qui ante erant factores justificabuntur, quia
contrariis affectionibus laborantes, peribunL eliam gentes.
lusti judicii. (CVPR.)Justuro judicium Dei dixit VERS.14. — Cum enim, elc. Supra dixerat genti-
esse, etc, usque ad non potest pcenilentia prodesse lem damnari, si male operaretur; salvari, si bene :
peccanli. sed cum Jegem non habeat, quasi nesciat quid sit
VERS.6.— Qui reddet unkuique. Qui modo illis bonum quidve raalum, videtur sibi neulrum debere
quos liberat, non reddit, quoniam erga iniquos modo1 impulari. Conlra Apostolus : Etsi non habeat scri-
larga est ejus bonitas. In futtiro autero reddet mala ptam legem, babet tamen naturalem : qua inteltigit
pro roalis, quoniam justus: bona pro malis, quoniam et sibi conscius est quid sit bonum et quid sit ma-
- bonus et justus. Tantum niala pro bonis uon reddet, B ' ]um, vitium quippe contra naturam est, quod utique
quoniam injuslus non est. sanat gratia. Non enirii usque adeo in humana anima
(GBEG.)Ad justiiiam pertinet, ut nunquam suppli- imago terrenorum affectuum Iabe detrila est, ut nulla
cio careant, quoruro mens, elc., usgue qd nelerna- in ea lineamenta remanserint. Non oranino deletum
liler puniri hominera. est quod ibi per imaginem Dei, cum homo crearetur,
YERS.8. —-Indignalio, Ne videalur irasci, et non impressuro est. Proinde vitio sanato per gratiam,
vindicare : unde tribulatio et anguslia. naturaliter fiunt ea quae legis sunt. Non quod per
VERS.9. — Tribulatio et angustia. Interim in anima naturam negata sil gratia, sed potius per gratiam
sola ante judicium, posl judicium autem ira et indi- reparata natura : qua gratia in interiori bontine
gnatio. In omnem. Quod supra indefinke, ibi: Hh renovato lex justiliae rescribitur, quam deleverat
autem qui, hic universali ter, ut includat Judaeumet culpa.
gentilem. Animqm dicit, quia de incredulo agk ani- VERS.15. — Opus legis. Est fides, quam ullro ha-
nia, pro cujus perfidia arctahitur spirituali poena. bent in cordibns, id est, inlimo affeclu, ubi fides per
Judari primumi (AMBR.)Judsaum semper anlepo- dilectioiiem operatur.
nit: quia sioul credens honorificentior est propier VERS.17. — Si autem tu, etc. Hic Judseos aggre-
Abraharo , ita difEdens pejus tractandus est, quia C 1 dilur, gravius accusans eos de peceatis, eo quod
promissa patribus refutaviu plura haberent auxilia.
VERS.11. — Non estemm, etc Cosequat Judsetim ; VERS.19. — Ducem esse. Csecoset in tenebris
et gentileni iu poena et gloria : quia Deus judicat ; existentes dicit genliles, qui et ratione privati caeci
non sectindiim.personas,setl secundum merita: quia suut; et si quid sciunt, tamen in 4enebris sunt.
utrosque secundum modum peccati damnat. YEBS.20. — Habentem formam. Ut aliis exem-
(AMBR.)Praerogativam generis non sequitur Deus\ plum scientioe legis sis et veritatis. Quidara enira
ut suscipiat, pausa patrum, diflidentero, vel abjiciatl scientiam et intellectum alicujus libri habent et iia
a se, propler indignitateraparentum.credentem, sedI sentiunt sicut auclor ipse sensit, non tamen habent
unuroquemque proprio merilo aut remunerat, aut inde veritatem : quia nesciunt quomodo sit verum,
conderanat. nec eliam esse verum : sed Judaeus j'actal se bahere
VERS.12. — Sine lege. (AUG.)Ideo Apostolus gen- sensum legis, et scire vertim esse-sensum illum legis,
tiles sine lege dixk, quia Moysilegem scriplam non1 ita ut aliis scire volentibus sit exemplar,
acceperant, quam se accepisse gloriabantur Judsei. YERS.24. • Nomen enim Dei. ;Inter genles blas-
. In lege. (In;) Qui noverunt divina mandata, aufer-• _ phemalur nomen Dei per Judaeos : quia credentibus
tttr ab eis excusatio, etc, usque ad vel additamemo1 Judaeisuadere nitebantur Christiina non esse Deum
propriae voluntaiis. dicendum. Vel quia olim gentes non ariimadverle-
Judkqbuntur, Nemut quasi per igiiem sahi fiant,, bant Jtidaeossibi tradkos pro noxis suis, sed idolis
ut quidam dicunt, sed prorsus peribunt. Dicit enira1 suis dabant glotiam de vicloria sua, quasi Judaeoruin
Christus quod tolerabilius erit Sodomaein j'udicio,, Deum vicissent in Judaeis.
quam Judaeis in Cbristum non credentibus. Et iien. VERS.25. — Circumchio quidem- Ostendit supra
dicit quod excusationem non haM&buntde peccato) legem non juvare eos, mpdo circumcisionem non
infidelitatis, quia venit et loculus est eis: de quo> juvare ad obtinendani justitiam. Prodesl, si le-
habent exctisationem illi, quihus nec per se nec perr gem, etc Quia obediendo Deo, signum facit veritatis,
suos loculus est, qui taraen non effugienl damnalio- dumpopulus rudis sttb timore Dei custodknr.
nem : quia qui sine lege, etc. Leviora tamen passuri Prodest. Quaerkur quomodo hie dicil circumcisio-
qiiia cui pltts committitur, plus ab eo exigkur. nera prodesse, cum in sequentibus dicat: Si circum-
VERS.,13.—r Non enim auditores. Nonne sola lex1 cidamini, Christus nibil vobis proderil ? Responde-
sulvat ? Non, quia non facit justos, et hoc est: N091 tur: Secuuduiii statum diversormn teraporuin hoc
 477 CLOSSA ORDTNARIA.— EPlST. AD ROM. 478
virtt intelligi. Nam scrtindum stattim vetcris legis A VERS.4. —Omnis aittem. Hoc addit, ut appareat
olim profuil circuracisio, sed non profuit ad salutem promissionem Dei factam esse et completam, non
sine spirkuali legis observanlia, de quo hic. Modo propter aliquam hominis dignitatem, sed propter
autem, scilicet tempore gralioe, postquam exbibita niisericordiam : ut gratia detur indignis, et com-
est verilasj non inndo non prodest, sed eliam obesl, mendabilior sit gratia. Deusatitem dicktir verax, id
de quo in seqiienlibus. est invariabilis, lam in essentia quam in promis-
VERS.26. —Nonne. Gentilis compnfalione sui te, sione. Homo mendax, id est nec verum esse liabens
o Judaee, damnabilem ostcndit, qui non per natu- naturoe, et per peccata deflttens.
ram, ncque per circumcisionem, sed per lcgem no- ' Omnis Itomo mendax.
Qui negat Deum implesse
visti, quod ille per naturam, id est Christum ? promissa : lioc maxime Judaeus, qttein vinck Deus,
VERS.27. — Judicabit, etc (ORIG.)Incameesl cir- cnm dat promissa.
ciuncisio.Circuracidercest ex genitali roetnbro, etc, i Omnisliomo. Etiam Judoeus, ne dignior videatur
nsque ad in quibus non carnis circumcisio, sed legis in novo slatu quam gentilis.
otiservatio est. VERS.5. —Si autem iniquilas. Dixit quod Deus
—
VERS.28. Non enim. Qttasi: berie potest fien verax et omnis homo mendax, et qtiod indignis dal
Judoeusgentilis, etgentilis Judaetis,sicut dicluin est. B boua, in qno commendabilior apparel ejus justitia
Judttus. Interpretatur confitens : qui enim vere cre- etgratia: unde carnalis dicens Dcuinuli malis, quasi
dit et recte confiteiur, vere est Jiidoeus. instrumento ad gloriam suam, eo rem deducil, ut
VERS 29.— Circumcisio cordis. (ORIG.)Est quoe dicat itiiquum Deum qui punit peccata quoe sibi
pttriftcat animam, et vitiorom maculas abscindit. prosunt. Qnod removet, dicens i
Cttjus laus. (AMBR.) Laudat Deus credcnlcm, etc, Nunquid iniquus. Deus verax el homo mendax.
usqttead t|uod coram houiinibusapparebat in opcre. Si autem hoc est, ct ita iniquitas nostra jusliliam
Non ex hominibus. (AUG.)Circumcisionem aulem Dei commendat, quid seoui vidctur ? Quod Detis ini-
cordis Dicit, purani scilicet ab.omni illicita concu- quus est. Sed nunquid iniquus Detts qui iitfert mala 1
piscentia voluntalem: quod non fit littcra docente et VERS.7. —Si enim verilas. Interjecla remolione
mittante, sed spiritu adjuvante atque sanante. iniquitatis Dei redit Apostolus ad probationem car-
CAPUT III. nalis nitentis probare qttod Detts sit iniquus si pu-
VERS.J. — Quid ergo amplius. Objicit sibi qnod nit malos, quia si inde gloriosior : qttid etiam nunc
videt posse objici, ut solvat, QuandoquidcmJndrens et non solum in ftiluro judicor quasi peccator, quod
fit genlilis, et e converso. Ergo quiil est plus Judaeo, non sum ? Vel : Adhuc, id est post conversionem
qui dicitttr popultispecttliaris Dei, quam gentili qui C postquam dedit dona indigno. Nam cum ante male
dicitur canis immtindtts? aut qttid consccutus est mererer ex meis, non erat gloriosior : ac si diceret:
de circtitncisione ? Ad hoc rcspondet : Valuil qui- Qttod ante remissionem videri poterat, post viderl
dem olim, sed non idco digniores stint in fide, et non del)et, scilicet qttod ego peccalor jndicandug
hoc est : Multnmest plus Jtulaeosccundum priorem sim, quas> dicat : Certum est quod diniittendi ve-
slatum, quam gentili, et hoc per omnem modum. ritas non abundasset in gloriam nisi peccassem.
Onmis motfusestveliiiadministrationetemporalium, VERS.8. —Et non sicut. Quasi: Et si istud es
vel reseratione spirittialium in quo utroque multa quod veritas Dei inpeccato abundet, cur.non faci-
JutloeisDeus fecit, qttoenon geiHibus : ct ita secun- mus mala ut veniant bona, sicut imponilur nobig
dum priorem statum digniores fiierunt. hoc sentire (quod est blaspheraia) et etiam pnedicare
VERS.2.—Primttm quidem, etc Quasi : Ut alia occasione hujusmodi verborum : ubi nbundavk deli-
niinora de lemporalibus praetermitiam, hoc primum ctrim, superabttndavit gratia ?
ei proecipuumpono, quia eloquia Domirii, id est Yel : Propius jungatur cuin praecedenli lillera
lex et prophetoe, eis ut amicis sttnt credita : peT qiiain ante. Quasi: Quomodojudicabit Deus? Quasi:
qtioeintelligerent ftituram redemptionem. Sed dices : n Non recte, quianec modo jttste jodicaret me quasi
Non iileo plus facturo est eis quia non crediderunt peccatorem, quod non sum, et vere non.
eloquiis, ut Christtim promissum reciperent quidani YERS.9. — Quid ergo. Quasi: Plus fecit Jtidaeo
eoriim. Ad qtiod respondetur : Non ideo t.imen nii- in priore slatu ; el, quia bona eis implevit non ex
nus profuit credentibiis, et hoc est : Nam etsi qui- aliquo eorum merilo. Quitl igitur 't prwcellimttseos?
dam Jion crediderunl, non ideo tanien fides eva- Vere, cum omnis homo sk mendax ; ergo non proe-
cuata est. cellimus nos Judaei genliles in hoc stalu graliae,
VERS.3. — Nunqttidincredulitas. (AHBR.)Non,in- quamvis prsecellentioresin priori statu fiierinnts per
quil, quia aliqtti credere iioluerunt, praejudicabilur omnem niodum.
coeteris Jndaeis, ne dighi dicanlur acciperc qood Nequaquam. Quia non est personarum acceplio
Deus promisil fidelibus, qnippe citm sic facta sit apud Deum, sed in q/nni gente qui limet Deum ac-
promissio ut credentihus proficeret. ceplus est illi (Act. x).
Fidem. (ORIG.)Eam iulolligimus quam habel Deits VERS.II. — Non est requirejit.^Ex operibus po-
cum his quibus credit eloqttia sua, vel eani qua qui- terant quaerere et invemre quod Christus erat
dam credunt Deo Deus.
479 WALAFRIDISTRABl FULD. M0N. OPP. PARS I. — THEOLOGICA 480
VEBS.12. — Omnes declinaverunt, etc Non totam iA Merito hwc patimur, quia peccavimusin fralrem no-
penitus plebem significat, sed alteram partem nle- strum (Gen. xxxix). Quaedara autem cognita sunt
bis. Semper enim duo populi sunt in una plebe: per legem quse anle ignorabanlur, ut concupisceniia
unde Jeremias : Tunc omnes insurrexerunt in pro- et originale peccalum. Qusedametiam graviora per
phelam Domini, volentes eum occidce. Et subjecit: legem cognita sunt quam ante putabantur.
Omnh aulem populus non permhit itlos (Jer. xxxvni). VERS.21. — Teslihcata, etc Quia Iex eam mu.tis
Omnes dixit insurrexisse, id est malos; omnem po- sacramentis figuravk, eo ipso perhibet testimonium
pulum non permisisse, scilicet bonos. justiiioe Dei, quia in ea nerao jusiificatur. Prophe-
Non est usque ad unum. Christus enim tantum fa- tae perhibent testiinonium, id praenuntiando uod
cit bonum in se et in suis. Chrisli implevit adventus.
VERS.15. — Velocespedes eorum. De quibus Do- VERS.22. — Justitia autem, etc Non qua ipse
minus : Jerusalem, Jerusalem, quw occidisprophetas justus est essenlialiler, sed qua induit impium :
(Matth. xxm). Et item : Generatio mala et adultera quandomisericorditer de infidelifackfidelem. ldcirco
(Ibid. xvi). Et de quibus Isaias : Vm genti peccatrki, autem Dei justitia dicitttr quaemagis proprie videtur
temini nequam (Isa. i), etc dici misericordia, quia de promissione originem ha-
J>
VERS.16. — Contritio. Talia faciunt, unde conte- bet : et cum promissum Dei reddkur, justitia Dei
rantur in hoc saeculo, per Titum et Vespasianum, dicilur. Justitia enim est quia exsolutum est quod
el in futuro erunt infelices, puniti in anima et promissum est, et cum suscipit confugientes ad se
justitia Dei dicitur quia non suscipere iniquilas est.
corpore. VERS.23. — Egent gloria, id est, indulgentia et
VERST19.—iti lege. Lex aliquando appeUatur venia
peccatorum.
generaliter Vetus Teslamentum, ut ibi: Aperuit Do- t VERS.24. — Juslificati gratis. Non per legem,
minus dhcipulh sensum, ut intelligerent de eo qum non per
et propriam voluntatem, sed per graliam
tcripta erant in iege et prophelh psalmis (Luc. Christi, non tamen quod sine nostra voluntate fiat.
xxiv; Joan. x; Psal. LXXXI).Nonnunquam psalmi Sed voluntas nostra ostenditur infirma per legem :
Iex vocantur. Sicut Dominus ait: In lege vestra seri- ut sanet
gratia voluntatem, et sanata volunlas iro-
ptum est. Ego dixi: Dii estis et filit Excelsi omnes pleat legem, non constituta sub lege nec indigens
Et alibi : Ut impleatur sermo, qui in lege eorum lege. Gratis, id est nullis operum praecedentibusme-
scriptusesf.Quiaodio habuerunt me gratis(Joan. xv; ritis, alioqui gratia jam non est gralia, quandoqui-
Psal. xxxiv). Ut omne os obstruatur, eliam Ju- dem ideo datur non quia bona opera fecimus, sed
daeorum a suaigloria jaclantium sepro merkissuis ut ea facere valeamus.
ad fidem venisse; vel ita obstruatur os Judaeorum, VERS.25.— Proposuit Deus, etc Ad hoc ul osten-
sicut superius gentilium qui de bona natura se deretse veracem in promissis, quse ostensionecessa-
jaclabant. ria fuit,nonsolumproremissione praesentium, sed et
VERS.20. — Quia ex operibus. Sicut abstulit glo- eorum quaepraecesserunt in sustentatione Dei, Deo
riam de circumcisione, ita et de cseleris operibus scilicet patiente et non puniente, tum ut ostenderet
legis vult facere. Et est nova sententia, quamvis in hoc tempore Christi quod nullo alio tempore
jungatur praecedentibtts per : Quia ex operibusle- fieri potuit, ut sit justus et justificans eum qui ex
gis, etc Opera legis dicunlur quse in lege inslituta fide est Jesu. Fidem in sanguine, id est, fidem pas-
et terminata sunt, ut erant caeremonialiaet figura- siouis, vel per fidem et per passionem : neulrttm
tiva, quae nunquam valuerunt conscientiani mun- enim sine altero valet. Propter remhsionem. Duplex
dare, eliamsi cum charitale et devotione fierent, effectus remissionis est, scilicet carere pcena et
quia non fuerunt instituta in justificationem, sed frui gloria. Primum habuerunt anle Christi mortero
in futurorum significationera el peccali infirmita- justi, quia posnam actualemnon senliebant. Sedpost
tis ostensionem, qtiia lex non venit peccata tollerc, jy Chrisli mortem data est eis gloria divinae visionis,
sed ostendere et punire. a qua differebantur Deo suslentante corum de-
Non justificabitur omnis caro, etc Secundum licla.
caeremonialia intellige, non moralia , quae utique VERS.26. — /n sustentatione. Patienter susti-
juslificant et in Evangelio consummantur. DuitDeus peccata eorum qui fuerunt anle legem, et
Coram illo. Qui inlima videt, scilicet utrum ex sub lege : non punivit, neque remisit, ita ut gloriam
amore justitiae quid agalur, vel timore pcenae,quod haberent, donec venit qui delicla tam praecedentium,
non vident horoines. Per legemenim. Hic incipit de quam subsequentium pretio sui sanguinis absol-
lege, ut ostendat justitiara non esse ex ea. Per legem veret.
enim cognitiopeccati. Hoc dicit, non quod prius pec- VERS.27. — Exclusa est. Sive glorificationera
cata nescirentur, sed quod omnia non impune futnra dixerit laudabilemquae in Dominoest, eamque exclu-
essent apud Deum cognita sunt per legem. Quaedam sam scilicet non ut abscederet, pulsam, sed ut emi-
peccata ante Iegem .cognoscebanlur, ut cum apud neret, expressam. Unde et exclusores dicuntur ar-
Pharaonera Joseph accusatus de crimine adulterii tifices argentarii; unde Psalmisla : Ut excludanlui ii
missus fui| in carcerem. Et fratres ejus dixerunt; elc Sive gloriationem
qui probaii tuut (Psal. LXVII),
481 GLOSSAORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 482
vitiosam commemorarevoluerit, eam per legem fidei A vel aliqua bona ut graliara mereatur, si merces est
dicit exclusam, idest ejectaui et abjectam, quia per ei, non est ex gralia, sed ex meriti siti debito. Uli
legem fidei quisquecognoscit, si quid bene vivit, Dei vero qui non facit haeccarnalia vel aliqua bona, sed
gratia se habere. tantura credit, fides sufficit ad justitiam, et ita at-
VERS.28.— Juslificari hominem.Non quin credens tribuit aliis quod dixit Abraham, scilicel quod si est
post per dileclionem non debeat operari, ut et justus ex opcribus, habet gloriam, sed non apud
Abraham filium iromolare voluit. Sequuntur enim Deum, et ideoex Qde.
opera justificatuin, non praecedunt justificandum, Secundum graliam. Si gratia est, gratis datur seu
sed sola fide sine operibus praecedentibus homo fit gratis constat. Nihil boni fecisti, et dalur tibi remis- '
justus, ut non magis sint jttsti, qui opera legis ti- sio peccatorum. Attendunluropera tuaetinveniuntur
more fecerant, cum fides per dilectionem operetur orania mala.
in corde, etiam si foris non exit in opere. Unde ef Sed secundumdebitum. (AUG.)Non tibi blandiaris
non roeritis priorum operum ad juslitiam fidei veni- de merilis, etc, usgue ad ipsius dono et largitione
tur, in quo Judaeise praeferebant. Bona enim opera faciamus.
qusedicuntur ante fidem, inania sunt, ita ut videan- VERS.5. — Credenti autem, etc Non dicit ei.
tur esse magnaevires, et cursus celerrimus prseter " Credit enim iUiqui credit vera esse quaeille loquilur,
viam. Ubi fides non erat, bonum opus non erat. quod et mali faciunt. Credere illum est credere
Bonum eniin opus intentio facit, intentionem fides quod ille sit Deus, quod et diabolifaciunl. Sed cre-
dirigit. Sine operibus. Praecedentibus, non sequen- dere in eum, est illum credendo amare, credendo
tibus, sine quibus est .inanis fides, ut Jacobus ait: diligere, credendo in eum ire, et ejus uiembris in-
Fides tine operibus mortua est (Jac. n); et ipse corporari.
Paulus : Si habuero omnem fidem (I Cor. xm), elc Secundum propositum. Quasi dicat: Sine operi-
Per fidem. (Auc, Ench., c. 107). Ipsa est fides bus praecedenlibusjustificatur impius, et hoc secun-
Christi quam commeudat Apostolus quae per dilec- dum propositum gratiae Dei, id est, secundum gra-
tionera operatur. tiam Dei propositam omnibus credenlibus, vel se-
YERS.31. — Absit.Lex enim non destruitur, cum cundum quod Deus longe ante posuit.
impleta secundum spiritum, cessat secundum litte- VERS.7. — Remissw. Remktere, tegere, non ira-
rara. Staiuimus. Quia ostendiraus completum quod putare, ejusdem raiitnis et sensus sunt verba. Ini-
lex dicit, vel slaluimus, id est iirmamus, quia haec qukates. Intelligkur per iniquitales originale pecca-
gratia fidei est, qua lex impletur, lex quaesine fide p tum, scilicet fomes py.ccati,qui dicitur concupiscen-
infirma esset. Legisienim stalus firmattir, quia tia, vel concupiscibilkas, sive lex membrorum, sive
mystica et caereraonialiaspirkualiter implentur, et languor naturae et aliis nominibus. Et illa anle
quod minus in moralibus pertinebat, in Evangelio baptisroumculpa est el poena,posl baptismum autem
additur. et quod lex venlurum promittebat, fides pcena et non culpa, quaeparvulum habilem concu-
Evangelii advenisse testatur. Mystica ergo el pro piscere, sed, non concupiscere, facit : adukum
mittentia, in Evangelio iinplela sunt secundum vero etiam concupiscere, quaequidera in baptismo
spiritualem intelligenliam, littera autem occidcns remittkur et transit secundum reatum, sed remanet
tollkur. secundura aclum. Originale autem dicilur, quia ex
CAPUT IV. vitiosa originis nostrae condkione trahkur, et quia
VERS.1. — Secundumcarnem. Id est ex operibus ex viliosa lege concipiendi ex peccato primi hpminis
legis. Quasi dicat: Dicemus quod fuit justusexeis? accidenli concepti sumus, id est, carnis concupi-
non, quia si ex carnali observatione est juslus, ha- scentia, ideo peccati rei sumus quod originale di-
bet gloriam selernam quae ex justkia sequitur : sed cilur.
a se habet eara, non a Deo. Yel, haec justificatioest Tectasunt peccata. (Auc) Non sic intelligalis quod
in opinione hominutti, et non apud Deura. Ad Deum n dixit: peccata cooperla sunt, quasi ibi sintetvivant.
autem habet gloriam : non ergo ex operibus justi- Tecta ergo dixit, ut non viderentur, Dei autem vi-
ficatus est. Si ergo non ex operibus justificalus dere peccatum, punire est.
est, unde jusiificalus est? Sequitur et dicitunde, YERS.9. — In circumchione, id est, tempore
etc • circumcisionis repulala est fides Abrahaead justi-
VERS.3. — Credidit. Credere, sufficiens causa tiam.
fuit ei justitia?,et est aliis, sed lamen qui habet tem- VERS.10. — Sed tn prwputio, id est, terapore prse-
pus operandi,ei non dabitur merces secundum gra- putii.
tiam tanlum, sedsecundum debilumoperationissuse; YERS.13. — Non enim per legempromhsio. Pro-
sed ei qui nonhabet tempus operandi, si credit, sola missiones alioe sunl faclae Chrislo quam Abrahae.
Ades sufficit adjustitiam,et ita adsalulem secundum Abrahaeenim faclaesunt ila, ut qui eum ita imita-
gratiam proposilam omnibus, vel secundum quod rentur, a Christo benedicereiilur, Chrislo auleni non
Deus legem ante posuit. sic, sed ita ul non tantum esset exemplar et forma
VERS.4. — Ei autem, etc Quasi dicat: Abraham ;nstitulionis raorumet operum, sed quod beiiediceret
est justus ex fide : sed ei qui operatur illa carnalia, benedictioneaeterna imitantibus eum. Semini ejus.
483 WALAFRIDI STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 484
Id est credenlibus omnibus qui simt semen Abrahae, \ trieera senectute ac sterilitate jam emortuos vitae
non came, sed imitatione. Vel Christo cui facta dr- reslkuit, filiorumque procreationi.
citur promissio, quia in eo implenda erat. VERS.25. — Qui traditus. Mors Chtisti sola in-
VERS.14. — St ehim, etc Quasi dicat : Vere teritum veleris vilsesignat, et in sola resurreciione
Abrabam non est hseres mundi per legem : quia nova vita significatur, quaea justiflcatione inclpii, et
fitii ejus per legera, non sunt ii qui filii dieuntur ih immortalilatc -perficietur.
haeredes, scilicet quod ipse habet possidentes. Nam CAPUT V.
•si hoc esset, haec ineonvenientia inde' seqaerentur :
Qood fides esset frustrata, qua constat justutn fuisse VERS.1. —Ex fide. Superius dixit,j'ustificati gra-
-
Abraham, q»iodpromissio esset abolita, id est inex- tis per gratiam, ne ipsa fides superba sit. Non di
pleta, ut nulli sinthseredes : iex enim nullos fack cat fideUs : ut merear justificationem, habeo fideni:
bseredes, nam potius iram operatur, ita praevarica- respondetur enim ei : quid habes quod non acce-
tionera; nam ex ea est praevarieatio, quia sine ea pisti? Pacem habeamus, qui ei reeoneiliati per mi-
non est. Ideo quia si ex lege ista sequerentur: tunc nistrum gratiae Christum.
ex fide sunt haeredes, et sic estfirraa promissio. VERS.2. — Per quem. Ennmerat beneficia quse a
VERS.15. — Lex iram operatur. Ut reos faceret B Christo habentnr.
delinquentes, non efncienti causa, sed non adjuvante VERS.3. — Tribulatio. Quod tribnlatio non tollit
gratia, vel reos faceret teraporalibas pcenis irau» palienliain, facit charkas quae est proprium donum
operaretur, quia praevaricationem, quod qualiter sit, Spirilus sancti.
aperit, dicens:. Spem. Id est certitudinem gloriaeftilnrae, quse hu-
Ubi enim, etc (ORIG.)Ostendit quod prarvaricatie manaerationi vana videtur : sed testimonio virtutis,
esse non possit nisi lex fuerit; non tamen si lex sit, id est palientiae vel miraculoruro, firmator.
omni genere praevaricatio erit: potest enkn fleri tit VEBS.5. — Spes autem. Quia est in Deo qui non
sit lex, et praevaricalio non sil, at non e converso. fallit, nOn in. homine mendace, cujus spei pignus
..Nee prwvarieatio. Non ak : Non est intquitas. est Spiritus : legitur enim : Fons aqum twe sit libi
Omnis enim legeiu prseteriens iniquus, sed non e proprius, et nemoalienut communkel libi (Etcli. v);
conUra. Qui eniro legem non acceperunt, itiiqui dici ipse est Spirkus, quem non possunt^accipere mali,
possunt, praevaricalores autein dici non possunt. et charitas est, quam habere et malus esse non po-
VERS.16.— Non « qui ex tege. Quia hie latis a test aliquis. Sed nomen Christi habere et baptjs-
gratia excidk, et ideo causa fidei a lege reeedendum mum, corpus Domini sumere, et caetera sacraraenla
est, ut firma sit promissio : lex enim sine fraiia pro- babere, et nialus esse potest. Cbaritas ergo est pro-
tissionis non solum non aufert, verura etiara auget priura donum Spiritus, et siiigtilaris fons.
peccatum. Cktmtas Dei. Vel Deus late nos diligit: et hoc ha-
VERS.18. — Qui contra spem. Incipit commen- bemus tn cordibus nostris per Sprritum qui facit nos
dare fidem Abrahae, ul imitemur eum qui per fidem inlelligere charitatem Dei erga nos.
jusikiam et talem promissionem acoepil. VERS.6. —Ut quid enim. Cum Betis nos diligat,
Sic erit temen, etc Sciendum quoniam Ahrahant vel nos eum per Spirilum , spes implebitur : quia
Deumprius trinum et unum cogaovit, et per boc ftdei nisi ita sit, frustra esl passus Christus. Et boc est
nieritum, omniura peccatorum remissionem ade- cur Christus pro inipiis , id est pro dilectione im-
plus est. Post justitiam vero, ut multarum pater piorum vel pro vice eorura, proiriipiis, non qui
fieret gentium, a Deo promissionein accepit. Deinde olim ftiisseut, et non tune, sed CHmessemus infirmi
facta fiut sibi rursus promissio quod Ua fierel semen in peccatis.
suum sicut stellae, etc Secundum tempus, id est, per triduum tantum, ne
' VERS.19. — Non est infirmatus.
Aliqui ratione desperes de ejus potentia cujus apparet in morte be-
mundi inflati, Deum neglexer^nt: ideoquoe irunido n nevolentia : a quo tales arrhas accipimus, quod do-
sunt iropossibilia, Deus feck, ut per haec credentes, navit impiis roortem suam, qui servat jusiis vilara
salvarenlttr. suam. Morluus est pro te, o homo niortaUs, ut vivas
VERS.20. — In repromissiane. Isaac cotitra na- cum illo. Suscepit mortem nostram, ut donaret no-
turani humanae generatipnis promissus, in signum bis vitam suam : accepit ex te, unJe moreretur
fttit Dei Filium contra humanam naluram nascilu- pro te. Induit se, ubi pro ,le moreretur : indnet le,
mra ex homine : filiosque horainura per spiriliira ubi cum illo vivas. kidtiit se carne mortali in virgi-
regeneralionis ex peccatoribus filios Dei, ex mor* nitate matris : induet le vita perenni in sequalitate
Jalibus immortales generandos. Patris.
YERS.24.— /n eum qui suscitavitJesum, etc Ser- VERS.7. — Vix. Dkit, pro jttsto. Forsitan pro
uionem de Domino aple aggressus est, et ait, non bono : ostendit ulrumque difliciteet rarum, sed ;if-
propt*r peccata sua moriuus est, nara hoc moao teruni oifficilius et rarius.
non Uebuissetresurgere, sicuti neque quispiam ante Pro justo, etc Juslus pro exercitio, qui et bo^-
tUum, sed propter peccata nostra, ut nos ab eis li- nus; sed est et bonus qui non justus, id esl qui na-
berarflt. jQuemadraoduni et Abnahara ac Sarae ma- tus est in simplicitate : innocens qui iiondum labo-
 485 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 486
ravit, ul amplificaret se bonis, ut sunt parvuli in A pauci, ut Ahrabam,uni Deo servierunt.et in eosnon
baptismo mundati; et licet jttstus melior, causa ta- regnavk mors, imo sub spe servati sunt in adventu
men innocentiae iniserabiiior quam justitioe, quia Christi liberandi.
non est hujusmodi justitia sine severkate. VERS.13.—Usque ad legem,etc Idest quia neclex
VERS.8. — Cirm adhuc. Ecce dum oderat secun- potuitauferre peccatum, sed auxit, sivenaturalis, sive
dum peccata, amalrat secundum quod opus ejus : scripta : sed non imputabatur, id est ignoraba^ur :
quod et fecit ante mundi constitutionem. Dicendum regnavk tamen usque ad Moysen,idest legem: quia
erat quantum nos dilexk, ne desperaremus ; et nec ipsa potuit regnum raortis auferre, quae regnat
quales, ne superbiremus. Fuit et alius raodus pos- dum non sinit reatus peccali ad vkam aelernam
sibilis Deo qui omnia potest, sed nullus nostrse venire, sed ad gehennam irahit. Hoc regnum sola
miseriae sanandoe convenienlior. Quid enim nos gratia Christi destruxit etiam in antiquis : praeter
tantum erigit, et a desperalione immorlalkalis libe- quos in omnes regnavit : etiam in eos qui non sua
rat, quam quod tanti nos fecit, ut horao pro nobis propria voluntate peccaverunt, sicut Adam, sed ori-
moreretur? giuali vitio tenebantur ut pueri.
VERS.9. — Multo igilur. Gravius est pro peccato VERS.14. — Sed regnavit. Non imputabalur , sed
mori et peccatum tollere, quam jam juslos etiatn B effectus indicabat, quia mors corporalis regnavit
cooperantes salvare. In sanguine. Quia sic supera- quotidie per aliquas passiones, tandem dissolvendo
turjustitia diabolus, non potentia. Justitia, quia im- usque ad Moysen, cum minus videretur.
meritura, scilicet Christum diabolus occidit : unde Qui est forma. Adara est forma Christi : quia sic-
rst alios jure perdit. Non potentia, quia diabolus ut ille esl pater omnium secundum carnem , sic
amator potentiae, desertor jrlstkiae est, iu quo ho- Christus secundum fidem ; et sicut ex lalere illius
mines magis eura imitantur. Placuit igkur Deo ut formata est Eva, sic ex hujus latere profluxeruut
non potentia, sed justitia vincens hominem erue- sacrameuta, pcr quae salvatur Ecclesia. Ideoque sic-
ret, in qut homo emn imitaretur: postea vero in ut ille communicare poluit filiis suis peccalum et
resurreclione secula est potentia, quia revixit mor- mortem , sic isle suis justitiam suara et vitara, et
tuus, nunquam postea morilurus. etiam iste plus boni suis confert, quam ille mali :
VERS.10. — Inimici essemus. Non quoquoraodO et ideo magis polest salvare jjuam ille perderc
peccalores. Reconciliati sumus. Quia prius j'uste YERS. 15. — Sed non skut, etc Forma est in
eramus sub potestate diaboli natura depravata pec- hoc, quod unus emendat, unus peccayit, scil causa
cato. • Adaenon talis est qualis Chrisli : quia unum est
VERS.12. — Proplerea. Dixit per Chrislum esse C delictum Adae, quo raulli, id est simililer praeva-
justitiam et vitam. Et quod possit esse per euni, ricantes mortui sunt, sed Cbristi gralia in plures :
per similitudinem in minori probare intendit. quia et iii hos, et in non similiter prsevaricantes.
Per unum. Adam scilicet non unain Evam dixit VERS.17. — Si enim. (AHBR.)Mors regnavit, non
Apostolus: consueludinem tenens, dom successionera regnat, quia qui perlegem, etc, usque ad non enira
posteritatis humanae (qttae peccato et morti ex eo generalis damnatio vel justificatio in omnibus.
venienti succumbit) non mulieri, sed viro attribuit. Per unum regmvit, etc Quia quas vires in illo
Non eniro ex niuliere pOsterkas, sed ex viro nomi- habuit, in omnes posteriores exercuk, quorum ma-
nari solet. Vel, quia mulier de viro est, et utriusque teria fuit : sicut el, culpa, quaeejus solius fttit; iu
nna caro. Sive ergo ab Eva, sive ab Adam dicatur, omnes transfusa est. Multo magh, elc Quia aeter-
utrumque ad primura honiinem perlinet: et per boc alitcr, cum in eis regnaverit mors teraporalker et
Apostolus peccatum originale propagalionis intelligi cum fine.
•voluit cujus prineeps Adam , non imkalioiiis, cujus VEBS.18. — Per unius justitiam , etc Non quod
princeps diabolus; unde : Invidia diaboii mors inlra- oranes geniti ab Adam regenerentur per Christuni,
vit in hunc mundum. sed sicut nullius carnalis generatio est nisi per
In omnet homines. Qttia eliam anle Iegera, cum Adam, sic spiritualis nullius nisi per Cliristum.
non ita videretur lege non docente; iraputaba- Si qui essent proeter Adam generati, et si qui proe-
tur qnidem peccatum aptid hortiines , sed non ter Chrislum regenerati, noti diceret omneset om-
apud Deura ut putabant peccatores apud quem nes. Sicut autem nullus homo praeter illani genera-
pulabalur irapttne futurum, cum nescirelur ju- tionem, sic nullus justus praeter istam. Eosdem post
dicaturus : sed ubi lex data est, noverunt Deum dicit multos.
curare humana et judicare. Ante non imputa- VERS.19. — Skut entm, etc Determina,tdejictuui
batur, sed regnavk mors secure, possidente homi- unius et justkiam unius, ut sicut ille merilo pec-
nes diabolo pro impunitale credita usqrie ad Moysen cali perdidil, ila iste nierito juslitiae nos liberasse
per quem rediit cognitio unius Dei. Regnavit ergo videatur. Ita el per unius, elc. lioiniiiis ait, non,
'raors (ttt habet atia littera), non tamen in oranes, Dei vel Verbi fidem, ne putes antiquos juslos in
sed in skniles praevaricatori Adae,qui, neglecto Deo, soJo Verbo Dei, id est sojius Yerbi fide sine fide in-
creaturae servierunt, sicut ille loco Dei, diabolo con- carnationis liberari.
'sCnsit.-Tales eranl fere omnes usque ad iegem. Per- YERS.20. — Lex autem, clc. Oslenderal Chri-
 487 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 488
siuin dimiltere omnia peccata tam originalia quam A et hujusmodi, non secundum culpam : hoc modo
actualia: hic addit quod et a peccalo legis liberat, id vetustatem finivil et disposuit, ut dolorem crucis
est prsevaricatione, ut Judosi Christo magis sint sustinens, sic haberet merabra distenla el fixa, ne
obnoxii; quasi dicat:Prima estjuslificatio, lex auteui ad priores actus inoverentur, a quibus eliam sepul-
latenter ihtravit. tus quievit, humanis subtractus aspectibus, exigens
(AUBB.)Dicit hic Apostolus quid provenerit data a nobis, ut velustatem peccatoruni cum dolore et
lege, etc, usque ad Deus omnia dimisit. gemilu pcenitentiaedeponamus : merabra per conli-
Lex autem tubinlravit. Nalis in peccatis datur nentiam et juslitiam confixa sint, ne ad priora mala
lex ad domandam superbiam quasi : Non deest redeamus, a quibus ila perfecte quiescamus, ut nec
qui jubeat, sed deest qui impleal, quia in eoruiu visio, nec memoria habeatur : et non solum
peccato uatus implere non potest : ideo natus hoc a nobis exigit in sacramenlo passionis, sed et
est Chrislus, id est gratia quae sanaret. Ut abttn- eum si volumus imitari, eflicit. Surrexit a mortuis.
daret deliclum. Ut scilicet qui in sordibus erat prae- Mors et resurrectio Chrisli etiam sacramenta sunt.
varicando magis sordesceret, ut mediocris pseda- VERS. 6. — Vefus homo. Id est, veteres aclus
gogum haberet, perfectus signum, et durus sen- sunt crucifixi, id est, morlui. Vetustas nostra el ma-
tiret flageUum.Superabundavit. Quia et gralia Chri- B ledictio in duobus consistit, scilicet, in culpa et
sti eliam his proficit quos diabolus vincere non poena. Chrislus autem sua simpla vetustate nostram
potuit: et quii peccatum ad terapus regnavit, gra- duplani consumpsit. In sepulcro enim uno die et
tia in aeternum. duabus noctibus quievit. Per unum diem simpla
VERS.21. — Skut regnavit peccatum in mortem. ejus vetuslas signatur, per duas vero noctes gemina
Non addit, per unum vel per Adam: quia non de illo nostra ; unde : Culpara' nostrara Christus delevit
solum agit quod ex Adam traxemnt homines, sed et prsesentem , praeterkam, et futuram. Praeterilam
de eo quod sua voluntale addiderunt. Sed cura dicit: remittendo, praesentem ab ea relrabendo, futuram
Gratia regnet, addit, per Jetum Chrhtum, etc, quia ut vilarerous gratiam conferendo. Poenam quoque
per eum non tantura originaUs, sed et voluntariorum similiter consumpsit, gehennalem prorsus delendo,
fit remissio peccatorum. ut eam vere poenkentes non sentiant. Temporalem
vero non penitus quidem tulit: manet enim fames,
CAPUT VI.
silis, mors et hujusmodi; sed regnum et dominium
VERS.1. — Permanebimus. Hoc perversi acci- ejus dejecil, et in novissimo peniius exterminabit.
piunt ex illo : Ubi abundavit delictum, tuperabunda. VERS.9. — Scientes quod Chrhtus. (AUG).Unus
vit et graiia. Hoc dicere est esse ingratos gratiae. Et C resurrexit jam non morilurus. Resurrexit Lazarus,
quia gratia viget, ubi delictum abundavit, non est sed morilurus ; resurrexil filia archisynagogi, sed
permanendura in peccato, ut quidam sestimant pro moritura ; resurrexit filius viduae,sed morilurus :
majori gratia. Non enini peccanlis merito, sed sub- resurrexit Christus nonmoriturus. Andi Aposlolum,,
venientis auxilio superabuudavit gratia, ubi abunda- Chrhtus resurgens,etc Talera spera resurreciionem,,
vil delictum. Non ergo permanendum in peccato, el propter hoc esto Christianus, non propter feU-
sed potius debemus et possumus esse peccalo quasi citatem terrae hujus.
mortui et sepulti per ipsam gratiain et resUrgere in VERS.10. Quod enim morluus est peccato. (AUG.)
justitiara, et post, in vitam aeternam. Sacramentum baptismatis Apostolus commendat,
VERS.2. — Moriui sumus. Id est liberati a pec- ut quomodo ille semel moriendo similitudine peccali
calo per baptismum, ut jam non dominetur in nobis mortuus prsedicatur, ita quicunque fuerit in illo
per gratiam. Mori enini peccato, esl Uberari a pec- baptizatus, eidem rei, cujus illa fuit siroitiludo, mo-
cato. Quomodoadhuc, etc Cum enim hoc prsestite- riatur, id est, peccalo; et vivat alavacro renascendo,
rit gratia, ut moreremur peccato, quid aliud faci- sicut iUe a sepulcro resurgendo. <
rous si vivimus in eo, nisi ut gratise simus ingrati? VERS.H. — Ita et vos. Quidquid supra dixit
YERS.3. — An ignorath. Morlui peccato quod " esse hominibus per gratiam Chrisli, hic Romanis
fit in baptismo, non debemus ei iteruin vivere, ut attribuit. i"
— '
iterum mori sit ei necesse : quia in morte Christi, VERS..12. Non ergo. Quia supra dixitnos mor-
id est, in similitudine morlis Chrisli. ut sicut semel luos esse peccatis, et non debere vivere in eo, cum
morluus est carne, et semper vivil, m nos semel nemo sine peccalo : determinat a quibus maxirae
morlui malo per baptismum, semper vivamus bouo. est cavendum, quasi concludat quod supra qusereba-
Vel ttt morte dicit: quia mors est causa hujuspu- tur : Permanebimus in peccato.
rificationis. Obediath concupiscenliis.ConcupiscentiaaUquando
VERS. 4. — Consepulti. Quidquid gestum est in nomen est fomitis, scilicet vitii innati; aliquando
cruce Chrisli, in sepultura, in resurrectione, inascen- actus interioris, qui est etiam in primo motu, qui
sione, in sedere ad dexlrara, ita gestum est, ut his re- dicilur propassio, et in secundo qui dicitur dele-
busmystice non tantumdiciis.sedetiam gestis confi- ctalio , et in tertio qui dicitur consensus. Hic non
guretur vita Ghristiana. Attende singula Christi, qui prohibet concupiscenliam,quae esl in primo motu,
vixerat vetus homo secundum pcenara, famem, sitim quia non est in poteslate nostra quando surgal; sed
48» . *'" GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 490
Dei gratia compescerepossumus, ne usque ad dele-. A tiam misericors Pater? quoraodo ista debita redde-
ctalionem et consensum perveniat, quod prohibet. retur, nisi prius illa gratia gratuko donaretur?
VERS.15. — Quid ergo? Quia lex a Deo, peccat (AUG.)Cum genus humanum peccata Ionge sepa-
qui eam dimittit pro gratia. Quid ergo? Peccabi- raverint a Deo, per mediatorero, qui solus sine pec-
mut. Quia non sub lege, quae lerret, sed sub gratia, cato natus est, vixit et occisus est, reconciliari nos
quae bene promittit? quid ergo? peccabiraus? Hoc oportebat, ut et humana superbia per humilitalem
quidam,qui legem quasi cohaerentemvel coercentem Dei argueretur ac sanaretur, et demonstraretur ho-
praedicant, et tenendaro. mini quam longe a Deo recesserat, etc.
YERS.16. — An netcith quoniam, etc. Ne Deura
CAPUT VII.
proiltentes verbis, facti siraus diaboli, praemonet
nos esse servos ejus cujus volunlalem facimus. VERS.1. — An ignoralh. Hactenus de vi gratiae :
VERS.17. — Gratiat autem Deo, etc. Et eorum nunc, quod lex ultra non est tenenda, et agit de fine
mulationera ostendit, et quara sit ei boc gratum legis, et priori ejus inutililate : non ergo mirentur
Romani quia Apostolus dicit : Non esth tub lege,
aperuit, Deo hymnum offerens.Eratis enim, inquit,
servi peccati : vestra autem sponte liberaque animi ted sub gratia : supra dicebatur non juslificare,
voluntate illius dominium excussistis, et spiritualem B hic debere cessare; quia Jdata usque ad Chri-
doctrinam amplexali estis. Formam doctrinw.Nostra stum. Ordo : An ignoratis hoc scilicet: quia lex
doctrina est forma, qua? imaginem Dei deformatam naluraUs in homine dominatur quanlo tempore vi-
restiluit. vit, quod non debelis ignorare; quia legem scitis, et
VERS.19. — Humanum, etc. Hactenus ostendit ego Ioquor scientibus legem ? in qua quod dico raa-
si spiritualiter inlelligatur, vel lex Moysi
Apostolus non esse peccandum. Hic dicit quid dein- nifestatur,
dominatur in homine, ut ei obediat; quia et vos
ceps sit agendum ut scilicet serviatur justitiae, de scitis
scientibusenim, elc Et sic dupli-
qua nullus est qui possit se excusare, qula nullus citer legem Moysi,
est qui non possit bene operari, saltem voluntate : potest legi littera, vel de lege naturali, vel de
lege Mosaica. Vivit. Mortua enim dicitur lex, cum
quod idem est per gratiam.
Sicul enim exhibuhth, etc. (Auc")Si non plus, vel cessat ejus auctoritas.
ne fides et VERS.2. — Nam qum tub viro. Ut firmet animos
quantum tunc, quasi aspera importabilis
fugeretur. eorum, exemplo humanae legis utitur. Sciunt legem
Sicut tuncnullus tiraor coegit, sed libido voluptas- Romani, quia non sunt Barbari, sed naturalem justi-
tiam coroprebenderunt, partim ex Graecis,sicul Grseci
que peccati duxit, sic modo delectatio justitiae C et Hebrsei.
adultae, etsi nondum perfecta; unde dixit: Huma- •
num. VERS.3. —' Igitur viventemarito, etc Si servans
lta nunc. Quia plus etiam deberet amari justkia, legem mortuam, vult esse fidei, adulter est in ulro-
quam tunc fuit iniquitas, ut pro justkia toleret homo rit que, nec prodest ei Christus. Si autem morluus fue-
vir. Sic finita lege non prsevaricatur, qui ad Chri-
dolores, et contemnat omnia, etiam raortem.
— slum transit diraissis figuris.
VERS.20. Lirieri. Libertas servi est, quando VERS.4. — Per corpus Christi. Quia Chrislus fuit
eum peccare delectat, quod est ex libero arbitrio. et veritas : legalia vero figura et umbra
Liberaliter servit, qui voluntatem Domini libenter impletio
Christi fuerunt, et eorum quac in Christo impleta
facit; sic et j'ustitiaelibere servit, qui amat, qui Ise- sunt.
talur. VERS.5. — Cum enim ettemus. Hic quatuor actus
VERS.21. — Quem ergo fructum. Haecrememora- hominis ponit, ante legem, sub lege, sub
gratia :
tio facit priora abhorrere, et magis obnoxios gra- deinde in alia vita ubi nulliim bellum
tiae. Erubetcith. Est enim qusedam lemporalis con- VERS.6. — Nunc autem, etc (Auc) In prsecedenti
fusio, scilicet, perturbatio animi respicientis peccata similitudine tria sunt: vir, etc, usque ad quod eum
sua, et respectione horrentis, el horrore erubescen-'. non vincant.
tis, et erubescendo corrigenlis. Finit illorum, etc. A lege morth. Aucla est enim concupiscentia cum
Quia mors est digna retributio pro peccalo : sed lex prohiberet ubi non erat fides, et ad curaulum
vita aeterna, quae est finis justorum, sola gratia da- peccatorum, praevaricationis crimen
adjectum esl;
tur per Christum, quia et merila ex gratia, et red- quia ubi non est lex, nec praevaricatio.
detur gralia pro gratia. In novitate spiritus. Operibus novi hominis, quae
VERS.22. •— Nunc vero liberati. (AUG.)Liberos non nostris viribus vel lege altingimus, sed gratia,
dixit jtistkise, non Iiberatos : nunc a peccato non scilicet spiritus in quibus sic est immorandura, ut
liberos, ne sibi hoc tribuant, sed dicit proinde libe- nihil addatur de legis operibus, quaevetusta sunt.
ratos, ad sententiam Domini: Si Filiut vos libera- VERS.7. — Quid ergo dkemus. Quandoquidem lex
verit, vere libeti eritit (Joan. vm). morUs est et auxit vires peccati, detinens a bona
Stipendia. Merito stipendiuril,quia militiae diabc- operatione; videtur ergo lex peccatum, id est do-
licae raors seterna tanquam debitura redditur. Cui cens peccare, vel talis pro qua donata peccavit au-
redderet coronara justus Judex, si non donasset gra- ctor ejus, quasi malaerei. Non, sed potius bonum
PATROL.CXIV. 16
 491 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. —. THEOLOGICA. 492
est: peccatum fecit agnoscere, quia prius nescie- .A Nam. Quasi dicat : Quomodo raihi datutn est ad
bantur quoedamvel esse peccata, vel adeo esse gra- niortem? Quia per illud seductus falsa dulcedine.
via, vel esse punienda. Absit. Sed peccatum. Osten- Occatione accepta, etc Quod concupiscitur, iit dul-
dit legem non esse peccatum, sed indicem peccati: cius dum vetatur, et sic fallit peccatum per manda-
ut sic anima reatus sollicitudine ad percipiendam tum. Ex prohibitione, namque ubi charitas deficit
gratiam converleretur. desiderjum mali crescit : quo aclo dulcius fit quod
(AUG.)Absit. Uno verbo legera absolvit, etc, us- prohibelur, et ita fallit falsa dttlcedine. Fallax enim
que ad magna est Apostoli defendentis auctoritas. dulcedo est, quam plures atque majores poenarum
(TIIEOD.)Illud aulem, Non cognovi,et Nesckbam, amaritudines sequuntur. Seduxit. A bono ad aialum
non hic ignorationera omnino signiflcant, sed hoc traxit, et per hoc ad aeternam damnationem per-
'
dicit : Naturalis discrelionis exactiorerii cepi cogni- duxit.
tionem per legem. Occidit. (AUG.)Gladio luo quem portabas, etc,
Nam concuphcentiam. fioc legit Apo$tolusgene^ usque ad esto ergo hurailis et poteris vincerc
rale, unde omnia. Bona lex, quae dum.hoc pt;ohibet, . VERS.12. —Itaque lex quideni^Ipsa est saticta,
oronia prohibel. Concuphcenliam. Aliqui generalen) sane docens. Et mqndqtum, id est qupdper eam
intelligunt. Alii illam de qua in Decalogo : Non con- •Qpraecipitur.
rem tui vel (Exod. - Sanctum, in se. Btjutlum, id est justificans pee-
cuphces proximi uxorem xx). Ge-
neralem, quia ex ea omne maluro. Nesciebam.In sua catorem. Et bonum. Id est utile, acquirens vilaro.
persona generalem agit causam. Et cnm constet niihi quod lex bona, el tamen ex ea
VERS. 8. — Occasione autem qccepta. Quia talis mihi mors , ut supra djctuiu est, ergo quod bonum
est nostra carnalilas, ut ardentius desideret prohi- est, factum est mors, id est datur mihi a Deo, _ila
bita : quibus non memoraiis, jaceret quasi sopita. ut sit efiiciens causamorlis? Non : snd fjomesest
Et diabolus videns legem in auxiliutn hominibus da- efliciens, qui bonam rem vertit in maUim.
tam , magis exarsit et magis inslkit, ut eani verte- YEBS. 13. — Ut appareal pcccatum. Non dico,
ret illis in perniciem, cum prius quasi secure possi- ut sit, quia eliam erat, quaado non apparebat, ut
dens mlnus tentaret, vel occasione accep|,a in ipsis supra. Concupiscentiam iiesciebam. Non.dixit, Non
rebus, ut visa muliere ve| auro. habebam.
(AUG.)Minor erat conpupiscentia quando ante ie- Per bonum. Legem. Non utique efficientem pec-
gem securus pecpabas, etc, usque atf oranis est, calum, sed potius demonstraniem et prohibentem
quando transcendit iegeiri. Hlud.
(AMBR.)Omnem concuphtentiam, dicens, cuncla G Ut fial tupra modum. Quia per legem uoq defecit,
pecc.tta signat. Erat enim ante peccatum, sed non sed magis solitis cupiditatibiis crevit.
omne, quando crimen prsevaricalionis adhuc deerat. VERS.14. — Ego autem. Hucusque legemexcusa-
Sed omne peccatura modo accessjt, quia etiam pr.se- vit, quod non debet refundi in eam culpa; bic dicit,
varicatio. quod nec iu principalem naturam, id est rationem,
(AUG.)Aucta est enim concupiscenlia ex prpbibi- .secundum bic quod a Dep habet; et ita non in
tione legis, quando adhuc, gratia deerat liberapU.s, Greatorera, se<i in hornines, qui ex gfivitiati sunt,
VERS.9. — Ego qulem vivebam.Piitet: quja nop ut pravis motibus cesistere neqii,eant. Carualhsum.
ex sua, sed ex persona bominis generaliter loquj- Hion iiideceiiier hpq etiam de seipso dicU Apostolus,
tur. Ego autem vivebam. Nota duos horoines secundum carnem quandiu hic vivit, propter carnis
in eodeni, interiorem et exleriorem, id est ratio- raotus, El hoc bene dicit omnis sanctus. Venundatut
nem et fomitem, qui est in carne. Inleriorem dicit sub peccatq. Et hoc ex culpa prjini hprainis, qui pro
consentire legi, et ejus testimonip bonam esse legem delectalione cjbi vetki, se et opines alios yendidit.
approbal. Exleriorem vero contra interiorem e^ cpn- Vel, sub peccato, id est servi pepcal* sjnt. Vel
tra legem repugnare et Captivare et per legem ma- unusquisque vendidil se cpnsuetudine propriae vo-
jorem pplestalem peccandi habere. Sed cum venis- Dluntatis.
set, etc Hic secundus actus sub lege. Id est : Hic VERS. 16. — Quod enim operor. Profcat, quod
Ipquitur Apostolus in stattt hominis positi sub lege. gervus est peccati : quia qupd operpr secupdum ex-
Revixit. Ccepit apparere et rebellare. Revixit, ait, terioreip diraittendo bpna vel faciendomaia, inteUigo
non vixit. Vixera_tenun aliquando in paradiso, quatt- secundum interiorem non esse operajjdum. Vere
do contra pra3Cpp,tijm datum satis apparebat admis- operpr qupd non intellkjo, quia et dimitto bonum
.^um, ^su^^^esjnatji peceatores,sine mandat.o quoo;•m\% et facj^raahjy^ gupd nojo. ^o^intetligq.
™!iWh %WW jftHWTO 'JWfctt fiinPWHipne, ^jar ajju^ yjd^o,m£ per. lejpjp sqire, et $iud ajgere.
£ai?. m -srttftWiPSft?.e<& m \mw t»»&&ho-
minis revixi,^ qpod ui notilia primi bominis aUq^a^do jectus peccato, hffa qppdnon vBjit.fqcip. Concu-
vixerat. pisco, npn qupd post cpncupiscenUaro Aposlolus
VERS.10. — Inventum. Ante erat sibi ignoratus eat, et eum ad mala trahat : luctabatur, non
peccator, sed raodo factus manifestus sibi praevari- sttbjugabatur : de se hoc tibi proponit, ne de hoc
cator. desperes in te.
493 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 494
VERS.17. — Nunc autem. Jam redemptus : jam A quia anima Adae peccavit, si vero anima peccatum
accepta gratia Christi qui fuil ante sub peccato in se haberet, homo non se cognosceret.
venundatus. JVonego. Liberaest mens, carocaptiva. VEBS.23. — Vtdeo autem. (AUG.)Ad corpus mor-
Habitat, etsi non consentiendo ei, vivit ex fide. tis pertinet, ut Iex membrortim repugnet legi mentis
Sunt desideria , sed si non regnant ipse non facit, dum caro adversus spiritum concupiscit. Sed lex
faceret autem si eonsentiret. Sed quod habilat in me. peccati non regnat, cum non obedilur desideriis
Quomodohabitat,cum non sksubslanlia sedprivatio ejus. Legem in membrh. Recte fomes peccati
boni ? Ecce primi hominis corpus corruptum est per Iex dicilur : quia legitime factum esl , ut qui
peccatum. Ipsaqueeorruptioper conditionemoffensio- rion obedivit suo sttperiori, ei non serviat suum in-
nis manet in corpore, robur tenens divinaesententiae ferius, id est caro. Captivum.Ex carne, ex parte :
datae in Adam, cujus consortio anima maculatur quia mens repugnat, et condelectatur legi Dei. Sic
peccato. de ipso Apostolo legitur : mens non consentit pec-
VERS.18. — Nam velle. Velle non : quia velle cato, mors conlendit, mens non consentit. Est in me
bonum adj'acet' niihi, quia juxta carnem jacet et quiddam mortuura, quiddam vivum : quid inde
qttiescit, impotens surgere ab bonum operandum. speranditm ?
Jtixla : qnia naturale est quodammodo bonum velle VEBS.24. — Infelix. Non in mente, sed in carne.
per rationem, sed tale est hoc velle, quod semper Quh me liberabil? Liberabitur cum mortale hoc in-
Vi carnis superalur : velle autem Dei carnem supe- duet imniortalkatem , ubi nulla concupiscentia per-
rat. Ve//e. Bona sunt quaejubet lex, adeo ut natura- manebit.
liter amet, et facere velit, sed deest virtus perfi- ' VERS.25. — Igitur ego ipse. Hic tertius actus in
ciendi. lege spiritus. Sed quia dicit gralia se esse libera-r
Ve//e. (AVG.) Semper bonus vult penitus non tum, ne quis torpeat securus, quasi peccalum non
concupiscere, sed nunquam hoc perficil in hac vila. ultra noceat, determinat quomodo sit liberalio si in
Perficere. Non ait facere, sed perficere, quia non gratia manserit. Alioquin peccalum iterum occupa-
nihil facit. Agit bonum : quia concupiscentiaenon bit. Ego ipse. Ego in carne, ego in mente : non
consenlk; sed non perficit ut omnino fnon concupi- duo, sed unus ex utroque; mente non consentio,
scat, sic et bostis agit malum, dum movet deside- carne concupisco.
riura, sed non perficit, quia non perlrahit ad malum.
VERS.19. — Non enim (jiuodvolo. Bonum perficere CAPUT VIII.
non invenio, qqia nec bonmn illud quod volo. A 0 VERS. 1. — Nihil igitur nunc. Etsi ante , non
parle a qua minus videretur ostendil, sed econtrarip nunc : cum in Christo. Nihil damnationh. Quia per
njaluni, quia etiam iUud quod nolo, eic Vel, non gratiam baptismatis et lavacrum regeneralionis so-
invcnio bonum, quia non cst ibi. Mullienira slulti non lutus est et
ipse reatus, cum quo eras natus, et quid-
inveniuut bonum in aliqua re, quod lamen est ibi.
quid ante commisisti.
(AUG.)Aliud est non concupiscere, aliud post con- (AUG.)Etsi habent desideria carnis quibus non
cupiscenlias suas non ire. Non concupiscere, oronino consentiunt, etc, usque ad sed hoc bonum fecit re-
perfecli est; post concupiscentias suas non ire, pu- generatio.
gnantis est, luctanlis est. Ubi fervet pugna, quare VERS.2. — Lex enim spiritus. Hic ostendit per
desperatur vicloria ? quid graiia Iiberet, scilicet per Spiritum sanctum,
VERS.20. — Si autem, elc Concludil superiorera quia lex spirilus. Est Spiritus sanctus qui docet
senlentiam : ergo ego non operor illud, scilicet ma- quid sit agendum, et quid non . qui est dator viiae,
lum, exquo prior quocsiioconcluditur, scilicetquod et boc per Christum qui dat Spiritum : et quomodo
consenlit legi Dei. Sed quod habilat in me peccatum. in Christo exponit.
Pressus peccato ejus volunlatem facit quod lamen n VERS.5. — Nam quod impossibile. Quomodo in
est vkio hominis. Hoc dicit, ut notet de quantis Chrislo facta sit liberatio, ostendil. Per carnem.
Deus bominem eruit. Per carnalkaleni, quoe rebellabat, et audila lege
VBRS.21. — Invenio igitur. Dixerat legem bonaro, amplius est incitala; sic infirmata est lex litlerae
naturam bonam quse idem vultel ei consentit : hic per carnem , et ideo erat ei impossibile liberare a
adjungk bonam legem bonoenaturae adjutricem ; et lege peccati et mortis.
tainen exterior honio conjuncta illa duo vincit: ut Filium suum millens. (AuG.)Non ubi non erat :
iiomo per ncutrum posse evadere videns, obnoxius qui ubiqueest, etc, usque ad quia visibilis roundo
sitgratiae. Volenti.Tantura : quia perficere non pos- apparuk.
sum, quia malum ratiorii prope est, insidians iri Insimilitudinem, etc Non in carnem peccatri-
carne est quasi ad januas animae, et aliud cogit fa- cern; quia hon euin mater coneiipiscentia sed gra-
cere, quam vult homo et lex. tia concepit. Non peccatrix ergo fuit, quia nec in li-
VERS.22. — Secundum interiorem. (AMB.)Quia bidinis concupisceniia concepta, nec peccali cau-
caro ex Adam traducitur peccatum in se babct, si sam in se habuit, nec in ea peccavit. In pcena ergo
anima traduceretur, et in ipsa babkaret peccalum : similis nostrae, non in qualitaie peccati.
$5 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 496
Et de peccato. (ORIG.)Hoc est: Per hostiam car- A vel nostro: quod tamen non est, nisi agente Spiritu
nis suaequam obtulit in ara crucis, damnavit pec- sancto.
catum, et ad nihilum redegit in carne sua. VERS.14. —Aguntur. Agunturdicit, non regunlur.
Damnavit. Id est destruxit diabolum, id est pro Plus est eniro agi quam regi : agi enim dicimus
peceato quod facit in carne Christi. Vel peccatum, aliquem, quasi vix aliquid agentem; regi autem
id est fomitem procedentem de peccato Adse damna- quasijamaliquid agentem, qui ideo regitur, ut recte
vit, id est debilitavit. agat. Sed aguntur, non quod nihil per se, sed quod,
VERS.4.— Ut justificatio. Ita damnatur pecca- ut aliquid agant, impetu gratise impelluntur.
Uim per Christum ut justitia quam lex Moysi pro- (AUG.,lib. deCorrep.etGrat., c. 2.)Non seitaquefal-
raisit consummaretur. lant qui dicunt: Ut quid nobis, etc, usque ad acce-
VERS.S. — Qut entm secundum carnem. Ambu- pisse se gaudeant.
ans secundum carnera non est justus, quia nec qui VERS.15. — Non enim accephlh, etc Filii esse
o=l secundum eam. Cur non? quia carnalia pro debetis, non servi, quia non accepistis spiritum ser-
stimmis bonis concupiscit, quod repugnat justitiae. vitulis : qui invitos limore poenseservire faciat.
VERS.6. — JVam prudentia. Qui hsec quae car- Sed accephlh spiritum adoptionh. Idem est spiri-
nis sunt sapit, non est j'ustus ; nam prudentia car- B tus, sed propter diversa opera dissimiliter appeUatur:
ois mors est. Vita et pax. Vita quidem ad id -rela- Spiritus irae ^Egyptiis dicitur, quibus aqua spiritu
divisa nocuit. Filius Israel non dicitur irse, quibus
lum, affectus carnh mors; pax autera ad id quod
sequilur : affectus carnis inimkitia est ad Deum. aqua divisa profuit. Spiritus timoris est, his qui per
— enu- legem, de peccalis et sua infirmitate convicti, gra-
YERS.7. Qupniam sapientia carnis. Haec
tiam spiritus non intelligebant. Spirilus libertatis
merando deterret a carnis obedientia.
ejus opere istis quibus regeneratio in vitam seter-
Inimica est. Dum nil putat Deum posse, prseter nam et
rerum videtur. fides, quaeper dilectionem operatur, imper-
quod in naturis tita est. Unus ergo spiritus qui duos timores facit.
VERS.9. — Si tamen. Ambigue loquitur, quia Qui et duo genera servorum faciunt. Est enim ser-
tiondum sunt perfectse fldei, sed spes est perficiendi. vus qui et filius, qui timet Dominum et honorat pa-
Spirilus Dei. Spiritus Christi, quia idem est Spiri- trem, unde Malachias: St Dominus sum, ubi esl limor.
Jus Dei et Spiritus Chrisli. meus? Si pater, ubi est honor tneus? (Malach. i).
VERS.10. — Corpus quidem. Nomine corporis ho- Et est servus qui timet pcenam, sed non diligit justi-
minem totum significat, sicut Ezechiel econverso tiam. Et quia de timoribus fitmentio, sciendum est
ncmine animse, cum inquit: Anima quw peccavit,elc G prseler naturalem limorem, qui omnibus inest, qua-
£1 -sensus est: Si spiritus Christi in vobis est, Iicet tuor esse timores, scilicet: mundanum, qui malus
corpus mortuura, id est homo morluus fuerit pro- est nec a Deo; et servilem, qui bonus est et a Deo,
pter peccata, id est in peccatis, spiritus tamen, id sed non est sufflciens ; initialera, qui bonus est et
est anima quse fuerat impia, vivil: quia Deo, qui est sufliciens; et castum, qui bonus est et perficiens, de
vita, jungitur, et hoc propter justifieationem, id est quo hie agitur : Ipse enim generat nos fitios Dei. In
peccatorum remissionem, quaeest ex Spiritu sanct». quo clamamus. Hoc iterura ex dono Spiritus, quod ita
Mortuum, ait, non mortale. Ante peccatnm enim cor- n*s facit clamare Abba, Hebraice, pater Laline.
pus animale, id est raortale fuit, scilicet potens mori. Abba pater. Propter sacramentum, utrumque posuit
Sed quod non necesse erat mori : modo roortuum Apostolus. Et in passione dixit Christus, Abba pa-
dicilur propter peccatura, id est quod est necesse ter, quia Ecclesia est de utroque populo, cui com-
inori. Propter peccatum vitandum, reservatur haec patiens in se ostendit filios ejus (mariyres scilicet)
infirraitas, ut exinde peccare magistimeat. non debere desperare, si qua tempore passionis ex
VERS. 11. — Quod st Spiritus. (AUG.)Attende huraana fragilitate tristitia irrepat.
— Quod sumus filii Dei. Hoc recoguc-
quod Spiritus sanctus, etc, usque ad sicul et gene- v VERS.16.
ralionein Filii quis enarrabil? scere facit Spiritus sanctus, dum in Ecclesia fit re-
Vivificabitet mortalia. (ID.) Ecce quartus actus. missio peccatorum; quam etsi tota Trinitas faciat,
In prima actione, elc, usque ad quia nos superio- ad Spirkum sanctum tamen intelligitur pertinere,
rem nobis Deum deserueramus. quia coramunis est Patri et FiUo, amborumque
Mortatia. Non mortua, quia in resurrectione cum unio; per quam fit societas et unitas, qua efficimur
mortale hoc induet iromorlalilatem, non solum ne- unum corpus unici Filii Dei. Unitas enim nos com-
cesskas moriendi, quain modo babet propter pecca- paginat, quara facit charitas, quse non est nisi a
tum.sed nec roortalitas,quam habuit corpus animale Spirilu sancto. Haecdicuntur, ut amemus unitatem,
ante peccatum, remanebit. et timeamus separationem.
Propter inhabitantem. Evidentissime apparet non VERS.17. — Hwredet. Etsi non decedat Deus,
tantum Spiritus, sed etiam corporis morte propter quod dicitur humanis legibus. Vel decedet, ut non
peccatum homiuem meruissej-et per Spiritum san- videatur-per speculum in aenigmate sicut nunc, sed
ctum, utrumque liberatum a Christo. facie ad facicro. Potest eliam dici, quod Christus
YERS.13. — Si autem Spiritu. Vel Spiritu sanctc caput nostrum ad passionem decedens, nobis reli-
*97 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 498
quit pacis ecclesiasticsepossessionem, sicut ipse ait:. A Nontamcn omnino ignoratur. Nam si penitus ignora-
Pacemmeam do vobis, pacem meam relinquo vobh retur, non desideraretur. Et rursus si videretur, ge-
(Joan. xiv). Christus etiam est hseredilas nostra. mitibus non quaereretur.
Unde: Dominuspars hwreditatismew(Psal. xv), etc Scrutatur. (AniBB.)Nonquasiquaerensquodnesciat
Si tamen compatimur. Mortificare facta carnis, cui nihil «st occultum, cuique nota esl precalio om-
unde vita erit, nemo potest sine molestia, cui ne- nium spiriluum.
cessaria estpatientia. VEBS. 28. — Scimus autem quoniam diligenti-
VERS.19. — Nam exspectaliocreaturm. Creatura, bus, etc Quasi dicat: Non solum hoc facit Spiritus
suntboni, qui in creatione Dei manent, vel quia sanctus, sedetiarafacit omniadiligentibusseprovenire
sunt causa omnium. Corruptio est vanitas, cui sub- in bonum, prospera vel adversa; talis enim Deus
jecta est creatura. Omnia enim quse nascunlur in- consolatur prosperis, exercet adversis. Prosunt ergo
firma et corruptibilia sunt, et per hoc vana : quia mala quaefideles pie perferunt, velad eraendandasive
statum suum tenere non possunt. demenda peccata, vel ad exercendamprobandaraque
(AUG.)Quodait, nam exspectatio, etc Sic intelli- justitiam, vel ad demonstrandam httjus vitae mise-
genduin est, utneque sensum, etc, usque ad labo- riam. Quamvis enim raors carnis de peccato primi
rat et corruptioni subjacet. B hominis originaliler venerit, tamen bonus ejus usus
VERS.20. — JVonvolens, etc Sponte peccavk, sed gloriosissimos martyres fecit. Ideoque non solum
non sponte ferl poenam, quod subjicilur fallaciae: ipsa, sed ct omnia saeculimala remissis peccatis re-
sed propterjustitiam et clementiam ejus qui et pec- manere debuerunt, ut haberet homo cura quibus
catum punit, et sanare intendit. pro veritate certaret, et unde exercitarelur virlus
VERS.21. — Quia et ipsa creatura. (AUG.)Modo fidelium.
creatura tantum cum nondum filiorum forraa per- Secundum propositum.Quasi dicat: Quod vocati
fecta, etc, usquead homo enim, signaculo imaginis sunt, nonaliunde esl quam aprsedestinalioneDei. Et
amisso, remansit tantum creatura. inde est, quod omnia cooperaniurin bonum: non ex
Liberabitur.Revelabitur, exspectat revela; subjecit merito.
liberabitur. Hoecomnia per Spirilum. VERS.29. — Nam quos, Deus, prmdesiinavit, id
VEBS.22.— Omtixscrealura. (AUG.)Homo. Omais est, per apposkam gratiam praeparavit ut verboprae-
creatura est vel corporalis, etc, usque ad etsi non in dicationis crederent: illos prwscivit,id est longe ante
omnibus hominibus. Omnis creatura. (AMBR.) Omnia praenovk./teit conformesFi/ii, qui est imago Patris,
elementa cum labore sua. explent officia, quod est usqueqttaqueeadem cum Patrc Unde dickur : Qtti
nostri causa : unde quiescent nobis assumptis; et C videt me, videt et Palrem (Joan. xiv).
ideo diligenler nos paremus. Imaginh. Ut portemus imaginem ccelestis, sicut
Ingemhcit. Semper in hoc nova est, quod notatur porlaviraus iinaginem lerreni. Vel primogenitus.
per incboativum verbum, et pro desiderio patrise Quia ante omnem crealuram non faclus sed natus
coeleslis.Parturit. Id est dolet. est, et quiaprimus sine peccato natus, et primus im-
Usque adhuc. (Aufi.) Quia etsi aliquis in sinu passibilis resurgens, in quo habet fratres.
Abrahaedolere destitit, tamen adhuc in his qui non- VERS.30. — Vocavit.Vocatioexterior fit per pra>-
dum sunt liberati, omnis crealura ingemiscit. dicatores et est communisbonoruraet raalorum. In-
VEBS.23. — JVon solum, etc (AUG.)ld est, non terior vero tantum electorum. De exteriori dicktir :
solum in homine corporis, sed et nos in nobis ipsis Multi sunt vocati, pauci veroelecti. Vocatione imple-
praeter corpus, exceptis corporis molestiis. tur praedeslinatio. Vocare, esl cognitionem de ftde
Non tolum. (Auc, in expos. propos. 53. in epist. adj'uvare vel corapungere eum quem faciat attdirc,
ad Rom.)Nonsoluin ipsa quse tantummodo creatura et hoc est electorum tantum. Magnificavit.Hoc de
dicitur iri hominibus,etc, usque ad aut sollickanle praescitis,de aliis non, qui etsi ad tempus credanl ct
molestia. boni videantur,tamen quia non permanent, non nia-
Pfimitias spiritut. Id est, quorum jam spiritus " gnificantur. Magnificavit,vel magnificabit: hoc au-
quasi in sacrificiumoblati sunt Deo, et divino chari- tem futurum est, sed dicitur praeteritum : qtti.i dici-
taiis igne succensi. Adoptionem.Ut corpus etiam be- tur Deus fecisse quae ab aeterno disposuit faccre;
neficium adoptionis accipiat, et ex omni parte filii unde Isaias : Qut fecil quw fulura sunt (Isa. xi.iv).
Dei sint. Talibus omnia in bonura, etiam quod deviant, ut
VEBS.24. — Spe enim. Ideo dicit ut majus meri- inde cautiores sint, et in se non confidentes. Smit
ritum spei videatur et ideo debeat salvare. hic quatuor memorata : praedestinatio,vocatio, jusli-
Spiritut adjuvat infirmitalem. (AUG.)Quia ingemi- ficatio, magnificatio. Unuiiiest in Deo, et tria in no-
scimuset petimus Uberari, sed ne vel anle tempus'> bis. Praedestinaiioenim nostra non in nobis est, sed
vel contrarie petamus, Spiritus adjuvat. Quod oratioi in occulto apud ipsum in ejus praescientia. Tria vero
impetrat, donuraDei est evidenter, sed et orare est• reliqua in nobis sunl.
cx gratia. YEBS.51.— Si Deus pro nobh. (AUG.)Deus pro
VERS.26. — /nenflrrflbt/ipHS.Quommodo enirai nobis ut praedeslinaret nos ante quam essemus, ut
enarrarelur, quando desideralur, quod ignoratur?? vocarel nos cuin aversi essenius, ut jusljficaret no*
 499 WALAFRIDI STRABI FULD. MON, OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 50«,
cum peccatores essemus.et glorificaret nos cummor- A (AUG.)Tam perfecta hic fiUi emirientia declara-
tales essemus. tur, elc, usque ad: Mediator Dei et hominum, homo
VEBS.32 — Tradidit. Dicitur hoc quia Pater tra- ' Chrhtus Jesus (I Tim. n).
didit Filium, verum auctor calicis hujus est etiam VERS.6. — JVonaulem quod excideril. Consolaluf
ipse qui bibit. Unde Apostolus : Chrislus dilexit nos, dolorem suum Apostolus. Quis enim plangal enm qui
et tradidil semeiipsum pro nobh (Ephes. v). Si ergo olim mortuus habebatur; hos olim Deus salvandos
Pater Filium tradidit, et Filius seipsum, Judas quid non decrevk praescius, non personarum acceplor;
fecit? Patertradendo Filiura, bene fecit; Filius tra- NuUum enim damnat antequam peccet, nuUumco-
dendo seipsum, bene fecit; Judas tradendo magi- ronat antequara vincat; sed praescientia definknm
Strum proavaritia, male fecit. Non enim quod nobis habet, qualis unicuique futura sit voluntas, ex qua
praestilum est de passione Christi, malilise Judse damnetur vel coronetur. Quia dolebat de Judaeis,
deputabitur; habebit ille mercedem malitise, Cbri- consolatur se, inveniens scriptum : non oranes esse
slus laudem gratise. Omnia. Minus est nobis omnia salvandos, sed tantum similes Isaac In bis ostendit
dare, quam nostri causa morli Christum tradere; quod sola gratia Dei faciet filiosDei. Non aulem quod
Ilaqueomnia superiora, scilicel Deus trinitas, no- exciderit verbumDei. Ex hoc quod dixit quod pro-
stra sunt ad videndura sive fruendura. iEquaUa, B missio aelernaebaereditatis facta est Judseis, qui ipsi
scilicet angeli quibus aequabimiirin futuro ad con- ex raagna parte non crediderunt,- videbaiur verbura
vivendum, modo vero sumus inferiores. Inferiora Dei non esse impletum. Ad quod respondet: Etsi in
quoque noslra siint ad dominandum. Et similker quibusdam non est implelum, in aliis tamen, scilicet
quaedam etiam superiora, ursubllmes angeli, et in gentibus credentibus implelum est, qui modo veri
universa ministega cceleslia Dei nostra sttnt, non sunt filii Abrahae. Non autem exciderit. Quasi dicat:
dominio, sed usu ; sicut res Domini, famulorum Etsi ita Iaboravit; etsi non omnes credunt, non
sunl; ad victum, scilicet vel ornamentura vel aUud tamen excidit verbum Dei; vel, non dico quod
hujusmodi. exciderit. Verbum Dei excidere, est promissa non
VEBS.34. — Ad dexteram Dei. In honore quo impleri.
Deus eujus poslnlatio non polest emifemnL Inlev- YERS.7. — /« Isaac. ld est in Christo, vocante
petlal. Duin quotidie hominera quem assumpsit, et gratia, congregantur. In Isaac promissione prsefigu-
grave genus mortis quod pro nobis suslinuit, vultui rati sunt, non quiseipsos justos, sedquosDeus facit;
palerno offert. hi sunt filii-liberse quae sursum est, quse est mater
VEBS.3S. — Quis nos separabit, etc. (CVPR.)Nihil noslra. Filii carnis sunt lerrenfe Jerusalem, qttae
Jiorttm potest separare credentes, etc, usque ad ut 'J servit cum filiis suis. Sicut Isaac non meruit ut
et nos propter ipsriropatiamur : Sed in Itis omnibus nascilurus promitteretur, sic et isli, sed sola gratia
superamws. promissa est et eis data filiorum adoptio.
VERS.38. — JVeflueangeli, neque principes, neque YERS.10. — Non solum autem illa. Sara habuit
virlutes. Hi ordines accipiuntur de malis angelis, et promissionem, sed et Rebecca habuit promissio-
de bonis si fieri posset. nem, habens sciUcet duos filios ex nno concubitu
VERS.39.— Neque altitudq, neque profundum. Isaac patris nosiri. Ex uno coricubku dicit, ne vi-
Id est nec prospera vel adversa, unde Salomon : Di- deantur merita parentura diiferentia in generatis,
vitias et pauperlates ne dederis mihi : ne repletus sed patris,id est instiiuloris nostri, quera imitemur,
mendax fiam, vel pauper rapiam, et perjurem nomen si volumus esse filii Dei. Promissio facta Sarae
Dei (Prov. xxx). Multi peccant altitudine, multi ne- ostendk quod propter genus nulius salvatur. Ista
cessilate. Contra hoc proponkur Achaz in Isaia, qui autem proroissio facta Rebeccae, ostendit qnod pro-
nolebat petere signum neque in alto neque in pro- pter nullum meritum suura vel parentum aliquis eli-
fundo. Remedium de Christo, qui neque elatus pote- gitur, sed sola gralia.
statequa sequaUsPatri, nec turbalus de ejectione »> YERS.11. — Cum enim nondum nati. Rebecca
morlis, qui est signum in alto, et in profundo : ne habuit promissionera hanc: Major serviet minori,
ille vel regia potestate extolleretur, vel serumna id est Esau, persequendo Jacob, ei proficiet.
turbaretur, sicut tunc erat pro beUo Assyriorum. YERS.12. — Non ex operibus. Futoris quae bona
vel mala non erant fulura, nisi apposita gralia vel
CAPUT IX. subtracta.
VERS.1. — Verilatem dico. Modonihil me potest (AUG.)Quod si futuros eorum raores dicitur di-
separare, sed olim fui separatus; unde modo doleo, vinuro discrevisse judicium, elc; nsqhe ad quomo-
et sic mala jam in bonum converluntur. do enim futura dicuntur, quse nuUa erunt?
Verilalem dko. (AMBR.)Quiaconlra Judseos loqui YEBS.13. — Major serviet mmori, Hoc ad litle-
visus est, etc, usque ad Job taraen fuk ex filiisEsau ram : quia Idumaeiqui de Esan(quietEdomdicitur),
quinlus, scilicet ab Abraham, hoc est nepos Esau. subditi fuerunt filiis Israel; sed magis in hac pro-
VERS.3. — Pro fratribus. Judaeis, vel etiam pro phetia intenditur, quod populus Judaeorummajor,
his retrahendis qui modb sunt fratres in fide, qui . id est incultu unius Dei prior, minori, id est pos-
sunt et cqgqati mei: et ka gravius peccabam. teriori Christiano esset tervilurus.
 501 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 502
Jacob dilexi, etc. In Jacobnihilinvenitamandum, A ecquitate occultissima, et ab humanis sensibus re-
nisi misericordii» su* donum. In Esau nihil odit; motissima judicat.
nisi origirialepeccatum. Sed quo modo hoc recle, VERS.19. — Quid adhuc. Poslquam constat ex
cum nihil egissent? Quia res est stupenda, sibi ob~ voluntate Dei esse, quare inquiritur unde alius sit
jicit: Quid ergo dkemus ? Ex misericordia, est vell6 bonus, alius sit malus?Non est opus, quia talis erit
et currere ; quod apparet iii aliis ex eadem iwassa quisque qualem vult Deus esse, et ideo injusle alium
cui debita est perdltid. damnat, aliunl Salvat: vel quid queritur, id esl cur
VEKS.14. — Quid ergo. Quia Slne merito hunfe nititur aliquis bene agere, cumnihil possit, nisi quod
elegit, hunc reprobavit, dicetur iniquus Deus? Nor» Deus velit?
quia hunc per misericordiam elegit, illum per justi- VERS.20. — 0 Homo. Hoc non ex indpia ratio-
tiam reprobavit. In qub rieutro est iniquitas; hune nis reddendae,sed hominem ad se revocat.
per misericordiam, quia ita dicit Moyses ; huneper VERS.21. — Ex eadem massa. Sic tota massa
justiliam, quia ita dicit Scriptura inducens Deum humani generis juste corrupta, et lutosa est: si inde
loquentem Pharaoni. vas inhonorem, misericordia est; si in contumeliam,
Absit. Constat quod nullus Iiberatur, nisi gratuitd
justum est, quia hoc erat ex riatura : ecce justilia
miseficordia; hullus damnalur, nisi sequissimajus- •**in his qui non habent lempus operandi; de his au-
litia. Sed cur potius hunc quam hunc liberet; scru- tem
qui haberit tenipus subdit: quid si Deus volens,
tetur qui potest lam profundum judicium, verumta- scilicet
quid respondeas Deo. Aliud in contumeliam.
men caveat praecipitium. Vas in honorem, sed in contumeliam: si vile est;
VERS. 1 5. — Miserebor cui miserlus. ld est, cui ex se lutum
habet, non ex figulo.
et
prsescio miserendum, apud me mansurum : hoc\ Quid si Deus, etc. (ADG.,lib. i,fSrf Simplieianum,
est dare illi cui dandurii est, non dare illi cui dan-
dum non esi; ut eum vocet, quem sciat obaudire J qua^st. ii.) Quasi dicat: Jam oslensum est; quod eisi
Deus nihil boni det, non tamen iniquus est, etc,
ut David qui post veniam tam bene perstilit. Saul ad sed abusi sunl hac gratia.
non audilus in prece non perstitit, sed ad idola con- usque
versus est; unde juste reprobatus esse a prsescio VERS.22. — Sustinuit. Sustinet Deus malos ut
videtur. ordinate disperdat; et utilur illis tanquam instru-
VERS.16. — Igilur non volentis, etc. Tanquarri mento ad salutem bonorum. Niillum enini Deus, vel
diceret : Non sufticit sola vofuntas hominis, si non angelorum, vel homirium crearet, quem malum fu-
sit etiam misericffrdia Dei. Cui dicitur, econtra'. turum esse prsesciret, nisi pariter nosset eos, quibus
Non sufflcit etiam misericordia Dei, si non sit voluri- n bonorum usibus commodaret.
las hominis; ac per hoc si recte dictum est illud , VERS.23. — Ut ostenderet. Quasi dicat: Ad hoc
cur eliam acontrario non recte dicitur : Non mise- patitur malos, et praostendit iram, et ad notiliam
rentis est Dei, sed volentis est hominis ? Restat er- sui trahit, ut ostenderet in vasa misericordise, id est
go ut recte dictum hoc intelligatur, ut totum Deo* in electis per misericordiam, divitias gloriae, id est
detur : qui hbminis voluntatem bonam, et prseparaf quam dives, et quam magna sit et gloriosa miseri-
ad juvandam, et adjuvat prseparatam : vblentefh praj- cordia;ob hoc totbona dat malis, ut convincat eos
venit ut velit, volentem subsequitur ne fruslri juste damnari, ut Adeles eum magis diligant quibus
velit. gratiam ipsam conservavit.
(AUG.)Quis porro tam impie desipit, tit dica^ YERS.25.— Siciit in Osee. Cum ostensum sit,
Deuin malas homiiiuhi vbluntates, etc, usque ait qtiod ex sola igratia sint iilii, incipit probare per
sicut ex misericordia sua gratiam prxstat. prophetas quod hi sunt ex utroque populo.
YERS.17 — Eiccitavi. Vel susciiavi, vel servavi. VERS.27. — Si fuerit. Ecce sic dicitur salus Ju-
(AMBR.) ln hoc ipsum te servavi, dtc., uique da Aeoruth, ut major pars sit excgecata. ,
sed ut te iiidiirato ostericlamvirtutfem meafla signt^ VEHS.28; 29.—Verbumenim. Subdit propheta per
' stdvi iiant, scilicet per verbum Evangelii,
Jlgypti. ^ ^ ^qiiid
f ERS.18. — Ergo cujus vult. ^ritum misericli^ *utgloria bperum legalitim excludaturi Verbum enim
dise nullum est, meritum obdurationis peccatum Evangelii quod dicitur consummans, ad perfectionem
massae totius daninatae. Nec obdurat imparlierido ducit, et omnia legalia ih tirio Christo abbreviat:
malitiam, sed non inipartiendo misericofdiarii, sic- tameh *tjuum est, priori verbo legis; unde additur,
utnec digni sunt, qupd facit a?quitate occulta; et; !% wquilate, id est ut nihil desit ad justitiam de om-
abhumanis sensibus remota, quia non aperit Apo- iiibus prsefigiiralis, vel quia quse seqoa sunt retinet,
stolus, sed miratuf: 0 altitudo divitiarum. utmoralia ; et quffijus est tolli, ut sunt figuraj, re-
lndurat. (ACG.,epist. cv.) Non quasi quemquam scindit. Et abbrevians in asquUate. Ut compendio
peccare cogat, sed tantuhi quia quibusdani peccan- fldei per gratiam salvet, non per innumeras obser-
tibus misericordiam juslificationis suai non largitur, valiones. Ne quis autem dubitet, Propheta ad-
ob hoc eos obdurare dicilur, quia eorum non inise- jungit:
retur, non quia impellit ul peccenl. Eorum autem Nisi Dominus sabaotlt. Dominus fecit verbum,
non miseretur quibus gratiam non esse prsebendam quod tam necessarium erat, quod nisi esset semen,
 805 WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 664
id esl verlmm, etc. Vel per semen intelliguntur re-• A qua Deus justus, sed quaehomini inest ex Deo. Ju-
liquiaesalvandae,id est apostoli et alii boni, et nis i stitias Dei non sunt subjecti. Haecest justitia Dei,
per illas praedicatumesset verhum Dei, gentesperiis- quaenon in praeceptoIegisquo timor incutifcur, sed
sent. Et hoc est: Nisi Dominus exercituum, quandc> in adjutorio gratiae Chrisli constituta est.
alios excaecavit, reliquisset nobis, id est ad no- VERS.i.— Finis.Nonconsumens, sedperficiens:
slram utilitatem, semen, id est apostolos, de quibus perOcit ergo justitiam per fldem siue operibus Iegis.
seges Christi crevit. Christus. Ex Christo est justitia; quia si per legem
Et sicut Gomorrhasimiles. Utrumque posuit, ul scriptam vel naturalem esset, et non flde Christi,
notel similitudinem culpaeet pcenae, quasi dicat: ergo Christus gralis moreretur.
Pares essemus in pcena, quia similes essemus in Ad justitiam. Non humanam, sed divinam. Est
culpa. enim humana et divina : de humana ibi, Moyses;
VERS.51. — Israel. Israelvero secutus esl legem de divina ibi: Quceautem ex, etc.
quasi retro, quia nunquam attingit spiritualem in- Scriptura. In Numeris et Levitico ita habetur:
lelligentiam. Sectando justitiam. Lex Moysi est lex Qui fecerit ea, vivetin illis.
juslitiae, si bene sit intellecta. Vel sectando justitiam VERS.5. — Vivet»n ea. Habet istud praemium,
legis, idest quae est ex timore poenoe,non amore B scilicet ne ista morte puniatur. Non est autem
justitiae, non pervenit, etc. magna justitia, timere, nec habet merilum apud
VERS.32. — Quia non ex fide. Non enim ex fide Deum.
quaerebatjustificari, et quia juslitiam non pelivit a VERS.6. — Id est Christutn dedueere. Id est ne-
Deo, non credidiujin eum qui justificat impium, non gare Christum ascendisse.
credensDeum operari in homine quo justificetur. VERS.8. — Prope est verbum. Id est utile est, vel
Unde vero contigerit ut non crederent, supponit. non est aliquid inconveniens vel dicere vel credere.
Offenderunt.Ad similitudinem parvi lapidis, a quo Vel prope, quia non est Ionge a nalura animorum :
non cavetur, Cbristus habilis fuit offendere, lalens et loquendi ralione, quod nobis dicitur ut cre-
in humilitate. Cui attestatur Isaias (cap. vm). Ecce damus.
ui evidenti pono, id est nasci facio, in Sion, id est Hoc est verbum. (Acc, Tract. 80, inJoannem.) De
in Judaeis,Christum lapidemoffensionis,aquoparvo quo Dominusail: Namvosmundiestis propterverbum
non caveatur, et petram scandali, id est ex toto con- quod locutus sum vobis, elc, usque ad nam et in
terentem malos in futuro, et contristantem. Lapis ipso verbo aliud est sonus transiecjs, aliud est virtus
aufem offensionisdicitur Christus secundum statum - renianeus.
qno apparuit hic malis. Petra vero scandali, secun- VERS.9. — Quia si confitearis. (ADG.)Ecce laus
dum quod in futuro faciet malis. fldei el merces. Laus fidei est, si credideris, quia
VERS.33. — Et pelram scandali. Petra dicitur Dominus est Jesus, etc, ««9««adqui eam in resur-
ante politionem etlapispostpolitionem. Politio autem rectione sibi congrua, hoc est in juslificatione prae-
- Chrisli, passio fuit, qua infirmitatis miseriam de- cedit.
posuit. Christus ergo ante passionem fuit petra VERS.10. — Cordecreditur, Caeterapotestnolens,
scandali, quo tempore scandalizati sunt Judaei ira- sed credere non potest nisi volens.
scentes et indignantes, quia se Filium Dei faceret. Confessio.(Auc, in Psal. xxx, concione m.) Con-
Lapis per politionem, Christus in passione, quando fiteri est dicere, quid sit in corde, etc, usque ad
HdemJudaeimaxime offenderunt, et excxcati sunt; quia ita credit, ita et in ore debet, ut ita prae-
Deura non esse credentes quem mortuum vide- dicet.
bant. VERS.12. — Qui invocant. Orans invocat; sed
Non confundetur.(AOG.)Qui enim crediderit in hoc certe non potest, nisi prius credat. Qui ergo
eum, non habebit suam juslitiam quaeex- lege est, invocant, non inodo credunt, sed etiam orant, ut
quamvis sit bona lex, sed implebit ipsam legem, n postquam crediderit alicujns animus, non desinat id
non sua justilia, sed data a Deo. Ita enim non con- postulare, quod promisit Deus toto corde vigilanti-
fundelur. bus, quia credere dat remissionem peccatorum. ln-
CAPUT X. vocare autem impetrat promissa Dei.
VERS.K. — Et obsecratio.Voluntas enim, ut ad VERS.14. — Quomodoergo invocabunt, etc Pro-
vera credenda moveatur non sibi sufficit, nisi per bato, qoud de utroque assumilur populo, ostendit
gratiam Deussibi opituletur, unde: Nemo venit ad per quid, scilicet per missionem utrisque faclam,
tne, nisi cui datum fuerit a Patre meo (Joan. iv). quam qui non receperil, inexcusabilisest. Invocatio
VERS.2. — Testimoniumeniut perhibeoillisquod. salvat, ergo oportet credere: quia, quomodo, etc.
(AMBR.) De his dicit, qui non ex invidia, sed ex Aut quomodocredent,etc. Quasi dicat: Non credent,
errore Christum non receperunt, quibus Petrus: nisi audiant. Neceuim olim aliquis credidit qui non
Scio quod per ignoranliam hoc egislis (Act. m). aliquo modo audivit vel inlerius vel exterius. Dicit
<Non seeundum scienliam. Stultum enim est legem autem quod crcdere ex audilu sit, audire ex praedi-
'Tenerari, et Deumlegis persequi. catione, prsedicare ex missione Dei; ita ut totuin
VBHS.5. — Ignorantes enim Dei justitiatn. Non descendat ex fonte gratiae. Praedicalio autem vere
805 GLOSSA ORDINARIA.- EPIST. AD ROM. SOC
est ex missione, quia et pseudo bene nuntiantes, A Quasi dicat: Ampliora ostendi Judseis.Eteriim nullum
misit Deus qui in bonum malo novit uti. Aliquando eis beneficium negavit; nam mortuos illorum susci-
etiam malos malis mitlit in iram, id est praedicare tavit, diversas eorum infirmitates curavit. Ille autem
permittit malos malis ad eorumdem pcenam, ut vi- dicitur manus expandere, qui poscentibus beneficia
cissim per se, sicut justum est, pereant. largiter tribuit.
(Auc) Apostolus quod ail : Quomodo credenl ei CAPUT XI.
quem non audierunt? De gentibus dixit, etc, usque Vers. 1. -*Dico ergo. Quia tot auctoritatibus con-
ad praedicatores Christi esse miltendos. futavit Judaeos, insultare possent gentiles, dicentes
VERS.15. — Quomodo vero prmdicabv.nl nisi mit- eos ex toto repulsos esse.
tantur ? Ecce apparet quod et ad gentes missi sunt VERS.2.—Prxscivit. Propraedestinavit.posuitprae-
prsedicatores. Quum speciosi. Quia mundum illumi- scivit. Sicenim debet accipi.ut exsequentibuspatet;
nant, in quo apparet a Deo missos, alioquin hoc idco autem dixit, praescivit, ne iterum Judaei super-
non poterant. Pacem. Reconciliationem inter popu- biant ex eoquo dixit eos non rspulsos, et plebem Dei.
lum et populum diruta maceria legalis ritus in Ju- , (ACG.)An quisquam dicere audebit Deum non
daeis,et idololatriaein gentibus.Et interDeum impios praesciisse quibus essel daturus ut crederent, aul
per fidem juslificantem, et homines in eum cre- " quos daturus esset Filio suo, ut ex eis non perde-
dentes. Evangelizantium bona. Pacem super pacem, retquemquam? Quae utique si praescivit, profecto
quia et regnum Dei pax est. beneficia sua, quibus nos dignatur liberare, praesci-
VERS.16. — Isaias enim dicit, etc. PraesciusDeus vit. Haec prsedestinalio sanctorum nihil aliud esl
praedixit infidelitatem Judaeorum, sed non fecit; quam praescientia, scilicet et preparatio beneficio-
neque praescisset mala eorum, nisi ea haberent. Sic rum Dei, quibus certissime liberanlur quicunque
eliam excaecat quod est deserendo , non autem_fa- liberantur.
ciendo et hoc meruit voluntas. Si dicitur non possunt An nescitis. Quasi dicat: ita reliquias in hoc tein-
Judaefcredere quia Isaias prsedixit, dico non possunt, pore non repulit Dominus, sed salvavit; sicut lem-
quia nolunt. Quod Deus praescivit, praedixit; sed non pore Elise mulios sibi reservavit, cum Elias solus
fecil. Non possunt, dum superbi, dum tales, ut sibi videretur, qui si ignoravit et alios prseter se
scilicet onmia suis viribas atlribuerent, et negarent reservalos, non ininim si isti ignorent.
sibi necessarium esse divinum auxilium ad bene VERS.i. — Septem millia. Per septenarium inrr-
operandum. versitas, per millenarium perfectio designatur.
VERS.17. — Fides ex, etc Etsi Deus intus doceat, VERS.5. — Sic ergo. Quasi dicat: Tunc erant
tamen prseco exterius annuntiat. Per verbum. Id esl ~*mulli etsi nesciret Elias. Ergo sic, id est ita latentcr;
per gratiam Christi doctores verbi /vangelici nobis vel sic, id est per eamdem gratiam.
miltentis. Nisi enim dicalur aliquid, nec audiri po- VERS.(!. — Alioquingratiajam nonest gratia. Hoc
test nec credi. est, si aliter salvi facti sunl (quod non potest fieri
VERS.18. — Et quidem. Vel equidem, id est certe, nisi gratia Dei), ergo ipsa gratia jam non erit gralia,
et ila inexcusabiles, sicut in Psalmis ostendit David sed debitum.
dicens : In omnemterram exivit sonus eorum. (Auc, VERS.7.— Quid ergo? Audito quod reliquiae salvae
epist. 80, qu(s est ad Hesych.) Non hoc lempore Apo- factae sunt gralia, et non ex operibus, quid ergo
stoli impleium est, etc, usque ad sic et illud : Testes dicendum esl? Electio autem consecuta est. Electio
mihi eritis usque ad ultimum lerrm (Act. i). gratiae est, non meritorum. Excaecatiovero merito-
VERS.19. — Sed dico : Nunquid Israel. Probavit rum est. Excaecati enim sunt, quia credere nolue-
omnes audiisse, et ita Judaeosaudiisse. Sed quia pos- runt, sicut illi quia voluerunt, crediderunt. Miseri-
sent et audisse et non cognovisse, aGfirmateos etiam cordia igilur et judicium in ipsis yoluntatibus facta
cognovisse. Cognovit.Israel dicitur cognovisse do- sunt a Deo, iilis vel per misericordiam gratiam
clrinam Evangelii et adventum Christi, quia contra- ^apponenle, ipsos vero per judicium excaecari per-
dicere nou potuit ratione vel auctoritate; sed non mittente. Quicunque enim cum intellexisset credere
vere cognovit, ut menli eorum bene sederet. Ad noluit, id debet consequi quod vult, scilicet ne de
temulationem.Invidia Judaeis est, dum gentes eorum csetero possit credere. In voluntate ergo sua adjuti
Deum suum dicunt, et promissiones et legem eorum sunt, non immissa malitia, sed deferente gratia; ut
et prophetas ad se pertinere. In non gentem. Gentiles quia scientes verum, dicebant esse falsum, de cas-
non prius dicebantur gens sancta, quia sine lege tero nou intelligerent quod verum est. Hoc meretur
eraul; velmodo non gens, quia non gentiliter vivunt. invidia malaevolunlatis, non ita est de his qui errore
/n genteminsipienlem. In id est, conlra genlem insi- hoc agunt.
pientem, id est contra genliles qui Deum verum non VERS.8. — Dedil illis spiritum compunctionis.Ma-
noverant. \»v. compunctionem hoc signat, quia saepe fit ut
VERS.21. — Tota die. Tolo tempore quo cum eis etiam bonum sit homini molestum, ut Pharisoeis
commoratus sum, et mundum illuminavi, opera et doctriua Christi; et sic spiritum compunctiouis ap-
afTeclusample ostendi Judaeis; velinparte diei lolius, pellat menlem invidentem, qua inviderunt doclrinae
in cruce expandi manus meas, eic. Expandi manut. Christi.
507 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 508
Vsque in hodiernum diem. Id est, quandiu poterit A ptio eorum erit multum utilis; quam ne dicatis geft"
dici hofliernus dies, id est usque in prasseiitem diem, tiles non posse fieri, quasi tolum genus sit repudia-*
omnium ad quos hoc scriptum perveniet. tum , dico quod si delibatio, id est pauci de illis
VERS.9. — Mensa. Id est Scriptura : eorum, id assumpti, ut aposloli et alii discipuli sunt snncli. Et
est quse ipsis primo oblala est, et coram ipsis posita, massa. Id est, genus potest sanctificari. Et st radix.
quia in ejus carnalibus observationibus delectantur; Id esl patriarcliae, a quibus conlrahunt sancti humo-
vel, coram eis, quia si rationem vellent altendere, rem fidei. Et rami. Qui de eorum genere excreverunt
possent intelligere. ln tdqueum, etc. Sicut seipsos in enrum fide fundati.
acetum mihi obtulerunt, sic fiat ipsis iniquitas la- VERS.17. — Cum oleaster esses , insertus , etc
queus, quia iniquitatem noverunt, etin ea perstite- (ANSELM.) Videamus quemadmodum et ipse Dominus
runt. In laqueum, elc. Scriplura quae intelligentibus praenunliet insertionem oleastri et fraclionem ramo-
est panis, illaqueat dum male inlelligitur el pro ea rum^etc^MsguefldquodDominusproedixitfaciendunr
praedicatio Christi respuitur. Item Scriptura legis Socius. Li spe promissionis : hoc contra morem,,
fuit causa captivitatis, dum zelo ejus Christum occi- Bona enim arbor in non bonam inseri solet, hic non
derunt, et in illa caplivitate fuit causa eis scandali bona in bonam.
et opprobrii, et posl erit causa aeternaedamnationis, B VERS.18. Noli gloriari, etc (ANSELM.) Gentes jam
quaespecialiler retribulio Dei dicilur. in Christum credentes erigebant se contra Judaeos,
VERS.10. — Obscurentur oculi. Quia sine causa quia crucifixerant Christum, cum et de ipsis veniret
non viderunt, fial eis non viclere. Obscurenlur oculi. alius paries ad angularem lapidem, et ideo reprimit
Haecverba non optantis voto, sed prsedicenlis oflieio illas Apostolus. Noli, inquiens, gloriari, etc, id est,
dicuntur. non es stabilis si illos per quos stas destruis.
VERS.11. — Dico ergo, Nunquid. Quia dico excoe- VERS.19. — Dicis ergo fracli. Quasi dicat: si non
catos auctoritale prophetarum, putatis quod irrecu- contra stantes, tamen conlra eos licet gloriari, qui
perabililer et sine utilitate ceciderunt? quasi dicat, causa insertionis meae repulsi sunt; quod removet
«on. Sed casus eorum prodest, et possunt restilui, Aposlolus, ita : Bene dicis, quia verurn est quod
ne quis eos despiciat. fracti sunt propter inciedulitatem; tu slas fide, id
Nunquid sic offenderunt, ut cuderenl ? (AUG.)Hoc est non merito tuo, sed gratia Dei; et ideo noli su-
non ideo dicit quia non ceciderunt, etc., usque ad perbire, ne et tu frangaris per superbiam, ut illi per
sed magis caveant ne dum superbiunt, cadant. incredulitatem. Non es stabilis, si per quos slas de-
Salus. Dum divisi per mundum in lestimonium struis. Facile decipilur, qui alienis malis gaudet.
sunl non fictas de Christo esse prophetias. Dl illos G VERS.20. — Fide stas. Dei est beneficium quod tu
wmulentur. Potest sic accipi : ut Judaei imilentur stas, non tuum meritum. Sed lime. Ne tantse gratiae
gentiles in bono. Hoc stcpe factum est, et plenius beneficium amittas, et in supplicium incidas. Castus
iiet in fine saeculi, quando JudaeiChristianos sequen- enim limor est cum cavet anima ne Deus illam de-
tur in fine Christi. Tunc eriim manus Moysi revoca- sertus deserat.
bitur in sinum , tunc Moyses noster revertetur ad VERS.22. — Si permanseris in bonitate. Si digna
matrem et ad fratres. Potest etiam intelligi, ut gen- Dei benignilate operatus fueris, neque enim tibi sola
les J.udseos aemulentur, id est credant, sicut et ipsi fide opus est. Severitalem autem Dei. Quod eis non
credebant. Velut gentes Dei aemUlalionecirca opera pepercerit, eo quod patrum virtute indignos ipsos in-
Judxorum mafa nioveantur. venerit.
VERS.12. — Quod si, etc Quasi dicat: Dixi de- VERS.24.— Contra naluram. Dicitur id contra na-
lictum Judaeorum prodesse; quod si est, lunc nragis turam quod est contra consueliidinem nalurae, ut si
conversio eorum proderit. Quanlo magis. Id est, si surculus fructum radicis ferat. Deus tamen nihil con-
malum eorum vertit Deusin bonum, id est in divitias tra naluram facit, quia id est nalura quod facit. Oli-
mundi, multo magis bonum eorum, cum in fine ple- vam. Per olivam intelligitur hic fides Patrum.
nitudo eorum conversa ditabit gentes doctrina et '' VERS.2S. — Nolo enim vos ignorare, etc (ACG.)
exemplo. In quo ostendil nec inutilem, nec irrecu- Legis defensores, legis tractatores, legis doctores,
perabilem casum eorum. legis intellectores, auctorem legis crucifixerunt. 0
VERS.13. — Quandiu. (ANSELM.) Etsi apostolus caecitas! Ipsa est quse ex parle cecidit in Israel, ut
sim gentium, tamen bonorificabo ministerium super- crucifigerelur Christus, etplenitudogentium intraret.
addendo ultra hoc quod debeo, ut etiam de Judaeis VERS.26. — Impietatem. Id est infidelilatem, ve;
laborem tentans; si hac non succedil via, aggrediar legalis observantiae cultum. Cultus enim Judaeorum
alia , quod non facerem, si de salule eorum despe- ab advcutu Christi cognito est impietas.
rarem. VERS27. — Abstutero. Hoc erit In fine quando
(CHRvs.)Rursusmala suspicione seipsum liberare prajdioalione Eliae et Enoch convertentur Judaei,
satagit. Videtur aulem eos quidem qui ex genlibus unde per Malachiam : Mittam vobisEliam Thesbitem
erant, objurgare, mentesque illorum humiliare; qui convertelcorda patrum ad fiiios, et corda fitiorum
sensim tamen Judaaumvellicat. ad patrem (Mal. iv); ut intelligant filii ut palres, id
VERS.16. — Quodjsi delibatio. Dixi quod assum- est ut prophetae intellexerunt.
509 fiLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 510
VEHS28. — (ACG.)j Secundum Evangelium, etc. A Filius ejus, qui et Angelus magni consilii Sppellatur.
Vel ita : lunc converterentur; sed modo iuimici qui- Sed 6x hominibus et angelis nullus fuit ei consilia-
dem sunt Christi, et quidem nostri. Ilerum ex se, ex rius.
suo scilicet vitio. Sed hoc est secundum Evangelium VERS.35. — Aut quis prior. Etsi judicia Dei non
et propter vos, id est ad profeclum Evangelii et ve- possumus scire, saltem hoc constat quod ex sola.gra-
strum. tia dat bona, et non ex pracedenti rherild.
Inimici propter. Ostendit hoc ex Dei dispositione (AUG.)Deus debilor factus est, nori aliquid a no-;
bis accipiendo, etc, usque ad et hOCtu fecisti qul
provenire. Ex se enim possunt inimicari, quod pro- laborantes
ficit Evangelio,Deoulente malisadbonum, ut cum fa- juvisti, etc
VERS.36. — Quoniam ex ipso, etc Ex, per, in, di-
ciant contra volunlalem Dei implealur voluntas Dei
slinclionem personarum indicant; ipse vero idem
sapienler omuia disponens. Propter patres. Electi et
sunt dilecli propter patres, quibus haec promissa pronomen repetilum , ideniitateiu substantiae;
talis ipsi gloria, non justis ipsis.
sunl; quia non sunt vocali ea vocatione qua nriilti quia
non pnesciti, qui tamen pereunt, de qua dictum est: (Auc,Iib. de Naturaboni, cap. 27, Ex ipso.)Non
Mutli sunt vocali, pauci vero electi (Marc. xx); sed de ipso snnt omnia, etc, usque ad singula horunl
voluit.
ea qua vocantur electi, quaa est sine mulatione : B trium referri ad singulds
Omnia. Cum audivimus omnia esse ex Deo, omnes
quia qui audit a Patre venil ad Filiura, qui non per-
dit quidquaui de oimir dato ; quisquis vero perit, utique naturas intelligere debemus, et Tmrnia quoe
naturalitcr sunl; neque enim ex ipso sunt peccata
non inde fuit; unde : Anobis exierunt, sed ex nobis
non fuerum (I Joan. n). quae naturam vitiant, quoe ex volunlate peccantium
Secundum etectionemet propter patres (Aug., lib. nascuntur.
de Prwdesl.sanc., c 16.) Sunt salvandi : quia do- CAPUT XII.
na, id est proniissiones, etc, usque ad quia eos do- VERS.1. — Obsecro vos. Hucusque satis utram-
lore non vident.
— queparlem humiliavit, etgloriam de priori statu an-
VERS.50. Sicut enim. Id est qua ralione vos finilo negolio deinceps ad mo-
nulavit, modo
oliin permisit Deus non credere, scilicet ne causam ralitatem tendit.quasi Obsecrovos. Hucusque ne alter ad-
superbiendi haberetis postea conversi. versus alterum superbiret; lrinc ut aller de allerius
VERS.31. — Utet ipsi. Experti non per legem utilitate Iaboret. Obsecro
per, etc. ld est per aposto-
esse salutem, sed per gratiam : ut et sic per humili- lalum misericordiler a Deo mihi commissum, vel
talem consequentur misericordiam.
— G misericordiam a Deo vobis factam et exhibitam.
VERS.32. Conclusit. Id est permisit concludi.
Hostiam, elc (Auc, lib. x, de Civit., cap. 6.)Ve-
Hic videtur aliquo modo mysterium exponere. Con- rum sacrificium est omne
opus quod agitur, etc ,
clusit enim Deus omnia in infideti, ut de amaritudine
usque ad adjungit dicens: Sed reformamini in novi-
infidelitatis suae pcenitendo confusi, ad dulcedinerri tate menlis veslrw, elc
misericordiseDei credendo conversi, humilioresper-
VERS.2. — Nolite conformari. Generalisprohibi-
manerent, ut et gratia muneris esset gratissima, et tio. Sed Ibi conlinen-
clamareut: Quam magna multitudo dutcedinis lum, reformamini. Regularis jussio.
bic justitia. lllud pertinet ad non concupiscere,
Domine (PsaL xxx.) Omnium. Id est Judaeorum et tia,
boc ad diligerc; illud ad declinandum a malo, hoC
gentium, nbn quod nullum damnaturus sit, quod ad faciendum bonum. Non
concupiscendo enim ve-
quidam falso opinali sunl. tustale exspoliamur, et diligendo novitate induimur.
VERS.33. — 0 altitudo, etc Praemiserat senlen-
Reformamini. Quia in Adam partim amissa est imago
tiam mirae profundilalis, cujus profunditatis veluti
Dei, ut incipiat ab illo reformari a quo formata est.
borrore perculsus , exclaniat o aliitudo, etc Vald6 Non enim reformare
seipsam potest sicut potuit de-
enimparvum sensum habemus ad discutiendam ju- formare.
stitiam judiciornm Dei, ad disculiendam gratiam D VERS.3. — Dico enim. Hoc est sacrificium Chri-
gratuilam nullis meritis praecedentibus redditam. slianorum, ut multi unum corpus sint in Christo.
Nec tam movet nos, quod gratia praestatur indignis, Hoc enim in Sacramento altaris fidelibus voto de-
fpram quod aeque indignis aliis denegatur. monslratur Ecclesiae, quae in ea re quam offert,.
(Aoc, lib. deSpirit. ettit., cf 36infine.)Scio quod significatur. Sicut enim :panis ex multis granis con-
sicut impossMilas, et ila iniquitas non est apud iicitur, ita ex multis fidelium membris sancta con-
Deura, etc, usque ad ut pf ius permitteret eos stat Ecclesia, qui Creatoris sui participatione con-
coucludi in infidelitate. gaudent; cujus munere sancli sunt et tinuirr, quod
(Ic.) Aliquantfo Dliis inffdelium praestatur Dei et in sequenti ostenditur, ubi ait: Mulii unum cor-
gratia, etc, itsque ad et si non in hac vita, cerle in pus sumus in Christo (I Cor. x). Quod non polest
altera, etc fieri, nisi sapiant ad sobrietatem, quod hic proecipi-
Viceejus. Id est impletlones dispositionis, quia nec 4".r. $apere ad sobrielatem. Id est, quod, justiliae
in exhibilione potesl cognosci quod disnosuit. terminos non egrediatur quod nobis solum ulile sit,
Consiliarius. Patris consiliarius est unigenilus et iiulli obsit.
 Sll - WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS i. - THEOLOGICA. S12
Mensuram fidei. Secundum fidem quam mensu- A Hngua, ne praesumenles de se non condoleahl aliis,
rate parlitur Deus, hoecest fides per charilatem ope- sed exprobrent.
rans sine qua nulla cujusquam existimanda sunt VERS.19. — Date locum. Non praecipit ut vindi-
opera. Christo non ad mensuram datus est spiritus, cari nolint sancti a Deo, quod in Apocalypsi cla-
sed coelerisomnibus datur et datus additur; unde mant sancti, non quidem propter exsalurandum
Joannes de Christo ait: Non enim ad mensuram dat odium, sed quia scriptum est: Lwtabitur juslus, cum
Deus Spiritum, caeteris dividitur, non quidem Spiri- viderit vindiclam. Prsecipit"autem, ut ipsi se non vin-
tus, sed dona ejus. dicantes dent locum irae Dei qui dicit: Milii vindi-
VERS.i. — Sicut enim in uno. (ACG.)Nemo po- ctam, et ego retribuatn. Si ergo vult bonus, ut Deus
terit esse justus,; quandiu fuerit ab unitate bujus inimicum puniat, non est hoc reddere roalum pro
corporis separatus, etc, usque ad sed bene utendi malo. Cum ergo horao justus et homo maius de ini-
pietate possideant. micis suis a Deo velit vindicari, in quo discernun-
VERS.5, 6. — Singuli autem alter.alterius mem- tur ? Bonus magis cupit corrigi inimicum quam pu-
bra, habenles, etc. Ad hoc habenles bona differentia. niri, et cum Deus punit non delectatur de pcena ini-
Vel singuli sumus membra, igilur in differentibus mici, sed hoc ei placet quod et Domino, quia eum
donis hoc agatur; quae aulem sunt illae gratioe ex B diligit, elDeus est quem sequitur in hoc : Qui pluit
quarum dixersilate dicimur membra, et qualiter in super justos et injustos (Prov. xxv); ettamen etiam
iliis, nobis invicem subservire debeamus, aperit di- in hoc sseculo asperius pertinaces corripit et in fine
cens : Sive prophetiam secundum rationem fidei, sive damnabit, cui proinde reservanda est vindicta. Ille
ministerium, etc Habentes, simus membra aliorum, dat locum irae adversarii, qui permittit adversa-
ut illis prophetemus. Habentes dico secundum ra- rium facere quod vult.
lionem fidei, quia prout exigit fides eorum, vel au- VERS.20. — Sed si esurierit. Nota insolenliam,
ditorum prophetia dalur. Nota quod in enumera- sed, conjunctionis. Ita enim prosequendum est, quasi
tione gratiarum a prophetia incipit, quia prima pro- non interposita utraque sit conjunctio. Vel etiam ita
batio quod fides nostra sit rationabilis, est quod potest Iegi, ut neutra superfluat conjunctio, quasi
credentes accepto Spiritu prophetabant. dicat, non solum non defendatis vos, sed si, etc
VERS.8. — 0«' miserelur. Heecmiseratio est quo- CAPUT XUI.
tidiana medicina quotidianis vulneribus etsi leviori- VERS.1. — Omnis anima. (AOG.Expositio prop.
bus; tamen judicium sine misericordia fiet ei qui 720 ex epist. ad Rom.) Quod ait Apostolus hic re-
non facit misericordiam (Jac. n), et hoc utiqueju- ctissime admonet, etc, usque ad tamenomnis homo
stum est ut diiuittatur dimittenti et detur danti. C subditus sit superiori se.
Quisquis vero quasi nimis juslus et securus judicium Non est enim potestas. Potestas est a Deo ; sed
exspectat sine 'misericordia, sibi iram provocat. quoe a Deo sunt, ordinala sunt; ergo polestas est
Mtsericordia hoec multiplex est, scilicet peccanli ordinata. Itaque qui resistit potestati, Dei ordina-
ignoscere, oppresso subvenire, etc; et ideo subdit tioni resistit, debona.potestalepatet, quodeam per-
de misericordia ponendo unum ejus membrura cum fecit Deus. Ralionabiliter de mala videri potest, dum
praemissum sit aliud membrum, ubi autem qui tri- et boni per eam purgantur, et mali damnanlur, et
buit,Jn simplicitate. Simplicitas excludit hypocri- ipsa in deterius prsecipitalur. Et scias, quod no-
sim, hilarilas gaudium ostendit, et fretum spe fu- mine potestatis interdum accipitur potestas ipsa,
turi. quaedalur alicui a Deo, aliquando ipse bomo habens
VERS.11. — Non pigri. Maledictus est qui facit potestalero; quod diligens lector distinguat.
opus Dei negligenler, piger sine spe est in conver- Quw aulem sunt, a Deo ordinata sunt. ld esl, ra-
satiorie divina. Et ideo ut frigus pigritiae pellalur, tionabiliter a Deo disposita, unde: Deus potenles
Sitis ferventes, etc. non abjicit, cum et ipse polens sit (Job. xxxvi).
Spiritu ferventes. (THEOD.)Spirilum, gratiam ap- " (GREG.)Deum quippe imitari desiderat, qui fasti-
pellavit, etc, usque ad hoc enim dixil. Oratiom in- gium polenlise, etc, usque od quia nequaquam jusla
stantes. Id est, assidue hoc facientes. potentia, sed actio prava damnatur.
Domino tervientes, etc. Quasi dicat : Quamvis VERS.2. — Qui autem resistit. (AUG.)Quid si ju-
dixerim nt spiritu ferventes sitis, non tamen passim beat quod nonlicet ? hic sane contemnet potesiatem,
et importune verba Dei ingeralis, sed temporis op- timendo polestatem majorem; ergo si aliud impera-
portunitate sitis fervenles, ut aptis locis, personis tor, et aliud Deus jubeat, coi tempto illo oblemperan-
et terapore verba fidei loquamini. Ferventes. Spiri- dum esl Deo.
tus ignis est quo fervel charilas, ,unde Dominus VERS.3. — Principes. Dicit illos esse principes
ail: Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi Apostolus, qui propter corrigendam vitam et
prohi
ardeat ? (Luc. xn.) benda adversa creantur, Dei habentes imaginem, ut
VERS.12. — Spe gaudentes. Certi de futuris gau- sub uno coeteri sint. Non sunt timore boni, etc Si
dent, et ideo patienles in tribulatione. bonus est prineeps, bene operanlem noi>punit, sed
VERS.16. — Consentientes. Quod non fit ore lan- diligit. Sin inaiiis, non nocet bono, sed purgat eum.
tum, quia tunc est vera huraiiitas, si non est in sola Malus ergo subdilus debel liraere, quu iitttitulisunt.
513 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD ROM. 514
est. Bene operans vicinus est
principes ut mala'puniarit. Habebis laudem ex illa. \ debeamus. Propior
Si justa est, ipsa laudante; si iniqua, ipsa tibi lau- oeiernoevitoe. Baptismus enim est ad veniam, vita
dis occasionem praebente. bona ad coronam. Vel propior, quia plus morti
VERS.4. — Dei enimminister. Ideo dati sunt re- proximisumus.
ctores, ne mala flant. Vindex»n iram. Id est, pro- VERS.12. — Nox prwcessit. Item quare surgere
pler iram Dei vindicandam, vel vindex in iram Dei debent ostenditur : quia nox infidelitatis et ignoran-
ostendendam; quia hoecpunitio indicat persistenles tiae prwcessit, id est fuit; sed modo non est cujus
in malo gravius puniendos. memoria monet, ut cdveatis. Dies autem, id est
VERS.6. — Ideo enim. Subditi esse debetis, quia aeterna beatitudo, appropinquavit,dum peccata re-
etiara ideo, idest propter ostendendam subjectionem, missa, dumestisjusti per gratiara. IVoxvelus homo,
praestatis tributa, quod est signum subjectionis. Non qui in baptismo praeteriil; Dies, sol juslitiae Chri-
ait, solvitis, sed praestatis, quasi reddiluris ; quia stus, cujus luce veritatem didicerunt, ut sciant quid
reddunt dum pugnant pre patria, et dum agunt ju- agendum sit. Opera tenebrarum. Opera mala, quac
dicia, vos praeslatis servientes Deo. Per hoc enim, ex lenebris ignorantiaevenerunt, vel lenebras amant,
quod illi tribula datis, Deo servitis, quia minislri et ad tenebras ducunt
Dei sunt. Vcl prsestatis tributa, quia ministri Dei B VERS.13. — Non in comessationibus.Nota ln his
sunt, ut boni laudentur, mali punianlur. Romanos tangi; et ideo non est eisjus gloriandi.
VERS.7. — Tributum. Vel tributum quod dominis (AUG.)Horum aulem morborum superbia est ma-
solvitur. Vecligalquod ad domumdomini vehitur. ter, et humanaementis aviditas, quae etiara hypo-
VERS.8. — Nemini quidquam. Pax ad omnes, di- criskn ssepe generat; huic non resistitur* nisi cre-
leclio inter fralres. Aliter enim vere fratres non bris divinorum librorum testimoniis inculialur ti-
sunt. Diligalis. Mentio fit hic de charitate, quia va- mor et charitas.
let ad hanc humilitatem. Sola enim charitas est,
etiam reddita relinet debitorem. Red- CAPUTXIV.
quae semper
ditur enim cum impenditur, debetur autem etiam si VERS.1. — Infirmum autem. Perfectse fidei es*
reddita fuerit, quia nullum est tempus quo impen- mrilum cibum discernere, vel immundum putare ,
denda non sit. Nec cum redditur, amittitur, sed po- qnia omnia munda mundis. Sed quidam infirmi cen-
tiusreddendo multiplicatur; habendoenim redditur, sebant a quibusdam abstinendum, et ita inter Roma-
non carendo, ut pecunia quae reddi non potest, nisi nos contentio; unde praecipit tales assumere, non
habealur; nec baberi, nisi reddatur, imo cum red- abjicere, sed patiendo exeraplo et verbo ad fidem
ditur ab homine, crescit in horaine; et lanto major G erigere. Et si incognilum est quo quis animo fa-
acquiritur, quanto pluribus reddilur. Diligit proxi- ciat, non inde disceptare. Non in disceptationibus.
mum. Cum duo praecepta sint charitatis, pro utro- Non est damnandus cujus cogitatio non est aperta,
queunum saepeponitur, quia nec Deussine proximo, vel de quo nescirnus qualis post sit futurus.
nec sine Deo proximus diligitur vel potest diligi. Di- VERS.2. — Infirmus. Ille est infrrmrrs qui cibos
lectio proximi in factis apparet, dileclio Dei am- discernit, putans alios mundos, alios immundos, eo
plius latet, et ideo hanc specialius ponit, de qua quod Judaei prohibiti sunt edere, hunc aulem suo
Dominusait: Mandatum novum do vobis, ul diliga- judicio relinquendum dicit, ne cum scrupulo edat.
lis invicem, ubi illud mandatum majus dilectionis Vel, licet sit perfecta fides, quse omnia licere cre-
Dei videlur esse prantermissum. Sed bene intelligen- dit, tamen infirmus et pronus ad casum, qui facile
tibus utrumque invenilur in singulis; quia qui dili- impetu libidinis slernilur, edat olus, id est lenues
git Deum, nec polest eum contemnere quem Deus et aridos cibos, qui non sunt fomentum vitiorum, et
praecipitdiligi, et qui sancte ac spiritualiter diligit abstineat ab illis quibus libido excitatur. Crassitudo
proximum, quid in illo diligit nisi Deum? Proxi- enim carnium et deliciosseepulse provocant corpus
mum, legem implevit. Omnem hominem intelligi ad libidinem.
oportet per proximum, quia nemo est, cum quo sit D VERS.3. — Is qui manducat. Supra praecepit non
operaiidummalum. Qui ergo amat horoines, aut quia disceptare de cogitationibus alioruro, hic prsecipit
justi sunt, aut ut jusli sint amare debet. Sic enim non spernere.
et seipsum amare debet, scilicet, vel quia justus est, Non judicel. (Acc, lib. n de Ser. Dom. in monle.)
vel ut justus sit. Qui enira aliter se diligit, injuste De manifestis judicandum, non de*oeultis, etc, us-
se diligit, quia ad iroc se diligit ut sit injustus, ad que ad quicunque humani cibi indifferenler sumi.
hoc ergo ul sit malus : ergo jam se non diiigil; qui VERS.4. — Dominosuo stat. De incognito corde
enim diligil iniquitatem, odit animam suam. alieni servi tu non habes judicare, sed suus Domi-
VERS.11.—Et hoc scientes. Scilicet quia hora nus ad cujus honorem stat, qui stat; ad quem
esl, vel sicut quidam libri habent: hoc tempus, sci- perlinet et casus cadentis, qui potest erigere vel ju-
licet graliae, scientes. Jam ex quo dilectionemhabui- dicare. Stat, aut cadit, ideo dicit : quia ambiguum
mus; cst hora, id est opportunitas, sed brevis. est, forsan stat, qui putatur cadere. Stat aut cadit.
Somno surgere. Somnus est negligentia vel ignoran- Per hoc ostendit se nescire quo animo ille se agat
tia. Nunc enim. Causae interpositae, quare surgere in dubiis. Stabit autem. Hic innuit, quod ambigua
m WALAFRIDI &TRABI FULD. MON, OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 516
debemiis MImeliorem partem vertere, et plus salu- ,k blasphemabilis est dum aliis nocet: et quia nocct,
ipm quam mortem reorum optare, et in futuro spem absline, quia non est causa regni Dei esca.
boni habere, etsi aliter sit in praesenli. Stabit autem. VERS.17.—Non est enim regnum Dei etca et potus.
Quia neque siedit, reus est; neque si non edit, si Jion usus ciborum, sed concupiscentja refrenanda
tamen devotione hoc agiL est. Non interest quid alimentorum vel quantum
VERS.5. -r-iVajn alius.. Supra dixit, quqd alii om- pro cpngruentia bominum et personae suae et prc
Hia manducant, alii non omnia; de generibus cibo- valetudinis suaenecessilate quis eapiat, sed quanr.
rum agens hoc dicit, quod alii omni tempore, alii facile et laetoanimo careat his, cunr his vel oportet
aliquo certo tempore abstinent, et utrumque recte vel necesse est carere.
fieri posse dicjt. In-sya sensu. \i est in suo consilio Gaudiunt in Spiritf*sqncto. Qui enim, etc Non
diiniUatux ne ^candalum passus a charilale, quse ptique in epulis, ut multi solenl, sed in Spirilu
est raater omnium virtutum, recedat. sancto boc gaudium oritur t]e fraterna pace; sicut
VERS.6.—Qui sapit. In suo sensu dico, ntabundan.s: in disceplalione ira, ubi non estspiritus, quia in
guia qui sapitdiem, velomnem.veidiem interpositum, solis pacificis est; cujus etiam gralia haec tria sunt
Domino sapit. Et qui manducat, Domino manducat. in aliquo: jusiitia, pax et gaudiunr, quae inistis Ro-
Id est ad bonorem Domini, cujus omnia creata, cre- B mamsnon erant
ditmunda, et quia eiserviturus i.Uissustenlatur.. VERS.18.—Placet Deo, et probatus est hominibus.
VERS..7. — Nemo enim nostrum sibi vivi(. Qui Secundum qupd gaudium est in Spiritu sanclo. Pro-
.enim lege frenatur, non sibi, sed Deo, qui legem batus autem habetur bominibus secundum justitiam,
dedit, yivit. Si lex non esset, fibj quisque yiveret. et pacem eliam, quia disceptatio discoidiam parit,
Sibi. Sed Pomino, qup judjce. (Jamnatur vel COTO- ideo dimissis lemerariis judiciis, sectemur quse pa-
riatur; vel, sibi, id est ad laudem sjjaip, sed Dei. cis non discordiae, et quse aedificationis, ut cseteri
Sicut enim magniludinis ejus non est finis, sic no- aedificentur, vel janr aedifrcaticpnserventur invicem
straelaudis non eritfinis. Non eriim cum mortui fue- Judseus ad gentilem, et genlijis ad Judseum.
rimus iri hac carne, desin,en}us la.udare Deuni; Et VEBS.%\.— Qffendilur. Perturbatus rrescierisquid
seeunduin hoc de fldelibus t.an.tHmagit. y.el sift,\$. teneat. ,Offfin,ditur,qu{ a flde recta discedit.:.
est a, se, jndicai3(du,s,sed a Qqnii.B,psecundurn hqc . VEBS.22. — Beatut. Beatum dicil qui non facit
Je bcmis,ej mal^ aceipitur. aliud qrram quod utile probat, sed illum proprio ju-
."' VEBS.10. — Ante |i:«t«^(. Hqc,a sl^iU dicjtur : dicio censet dainnandum, qui, quod dicit se debere
tribunal eniro sedes jtfdicis esl, qn?e.in excelsq lo- facere, nonfacit.
catur, ut judex ab pmnibus vldeaUir et ipse ex emi- Q VERS.23. — Omneautem. Non tamen omne quod
nerrte loco omnes valeat intueri. Ila et Christus flt cum fide bonum est, quia ignorantia quse est ex
quasj in tribunali sedebit, quia ab omnibus vide- culpa, nocet. Omnis vita infidelium peccatum est,
bitur, et ipse omniuni cpnscienlias videbit, et cau- quia omnis infideliter vivens vei agens, veheraenter
^.diu^dicabit,— peccat, et nihii bonura sine summo bono, ubi deest
VERS.13. Non «,rap amplius. Non usurpemus agnitio veritatis seternse. Falsa virtus est etiam in
nobis quod ad nos non pertinet. Non reprebenda- oplirais moribus. Opera quse videntur probabilia,
urus ea quse nescimus quo animo fiant; vel etiam praeter fldem sic sunt, ut magnae vires et cursus ce-
si aperta, non ita reprebendsupus, ut de sanitate lerrimus extra viam. Non ett ex fide. Fides nostra
desperemus. In bis enim duobus temerariura esl ju- vult ut homo agat hoc quod bene krtelligit esse
diciura, et vel superbia, vel inevidenlja, unde dicilur: agendum, el peccatum estquodaliter fit, quam pro-
Notite jufiicare e{ non,judjca,bimini (Luc vi). balum est,
VERS.li. — Scio et confido. Quasi dicat dico : CAPUT xy.
Ne ponatis offendiculum fratribus. Non autem dico VESS. i. — Idipsum sapere. Quasi dicat : Nisi
offendiculum vel scandalum, eo quod cibus sit ira- idem sapiatis, Deum hanorare non polerilis.
mundus; quia scio per hoc, quod fiducia est in Jesu, •P VERS.8. — Circumcisvonis.Id est Judseprum ad
qui postquam ve.nit, absolvit a lege. Commune po- quos corporaliter venil; iinde : Nonsum missus nisi
nit pro immundo, ut tractum a vasis quse ante orn- ad ovet quw perierunt domus Israet (Matth. xv).
nibus usibus eraut cominunia,quorum qusedap pos- Propter veritatem. Non repulit Judaeos, quibus pro-
tea sacrificiis c(edicala gon amplius cpmmunia, sed prie veritas, genlibus misericordia, quibus nulla
sancia dicebanlur, j vel, tr^ptum est a Jijidseis quia, promissio facta esat. Promissiones. Promiserat enim
Insi Judaii djcebaijtur^rppjf^snppulus Dei^alii vero Abrahaj : ln semine tuo benedicentur omnes gentes
rorinescommunes et immundi. (Gen. xxn). Et David : De fructu venlris tui ponam
VERS.16. — Non.ergp. blasykentclur bomm. Quia super sedem tuam (Psalm,. cxxxi). Et item Jacob
rtui habet ppera b^)na, si f epr^hendatur, in re mi- dixit : Orietur ttella ex Jacob (Num. xxiv).
,'iima, bonum suum obfuscatur, et incipit bpnum VERS. 9. — Confitebw, Confessio aulem non tan-
ejus blasphemari per malum. Unde Ezecbiel: Jus- tum peccatorum est, sed et laudis.
iitia justinan proficietei, si erraverit (Ezech. xxxm). VERS.12. —.Erit radix Jeste. Et ex hac radice
Nonerap UasjiheineM; ^eniiw.B^pna in se comestiq erit ille qui exsnrget, etc. Jesse, radix : David, ar-
 517 GLOSSA ORDjNARIA. — EPIST. AD ROM. 518
bor, quae per ratmrm, id est Mariam, fecit fruclum, A Romam, quasi cncat : Ita facite ut dixi, hos autem
id esl Christum. inriianrini. Phoeben.Scilicet Phcebe ditissima et nobi-
VERS.13. — Et pace. Ut possitis gaudere, det lissima mulier fuit, quseEcelesiam in Iocoqui dicilur
pacera el concordiam ad invicem ; el hoc erit, si sit, Cenchris, sua substantia sustentabat. Ea yero tunc
sana fides. Ut abundetis. Idest, ut per isla habita temporis pro aliquo negotio Romara profecta est,
cerliores sitis de seterna bealitudine, et abundetis in per quam forsan hanc misit Epistolam.
virlute Spiritu sancti, id est, forlitudine bonse opq^ VERS.2. —Suscipiatis digne. Vel, ut alii codices
rationis, quse datur per §pirjtum sanctum. habenl, valde honeste ct honorifice.
YERS.14.—Certus sum. Ne videretur Apostolus. VERS.3. — Priscam et Aquilam. Aquila est vir
omnes intelligere discprdes et ad corrigendum insi- Priseillae : hi coadjutpres Pauji Romam ad conflr-
pientes, renrovet quod ideo incipit, ut admoneat mationem Romanorum venerant. Sic et omnes alii
perfecliores de correctione minorumjetindeprsepo- quos saluiat, Romaefuisse inieliiguntur.
nit se exemplum qui laboratde aliis, et opus est ut isti VERS.4. — Ecctesiwgentium. Qnia hi laborant ad
hoc faciant, cum ipse alii^inrpedilusadeos venirenpn profeclum gentium exhortantes fidem Christi, qui
possit. liepteli omni tapienlia. Per hanc laudem pro- etiam pericula proAposlolo pati non recusaverunt;
vocatacTmelTora, mbre exhortanlis. Unde riecdicitdd- B unde et Romanieis obedire debetin
cere, sed monere;quasi dicat qtrad sciatur, sed suhter- VERS.10. — Appellen. Per tentalioncs inventus
fugitanimo. Hocenim soletmoneri, quod cum seialur, csl fitlelis in Cliristo : etsi non suus amicus, vel par-
aliquando subterfugit animo, aut negligenter habetur. ticeps operis.
VERS.15.'—-Prbpter graliam. Nbn temere scribit; VERS.11. — Aristoboli. Solebat iste Aristobolus
sed Apostolusgenlium audet scribere omnibus gen- congregare fratres in Christo, quos Apostolus salu-
tibus auctoritate sibi tradita per gratiam. tat adeo probans faclum illius. Ex Narcissi. Narcis-
VERS.17.—Habeoigitur. Sic et vos si de fratribus sus dicilur fuisse presbyter, sicul legitur in aliisco-
laboratis. Hoc iileo dicit ut nihil minus se posse dicibus, qui peregiinando confirmabat sanctos fra-
probet quam aposlolos qui cum Christo fuerant. tres, qui quia prsesens tunc non aderat, suos saiutal;
VERS.20. — Non ubi nominatus, etc Quia sciebat et quia non omnium illorum merita noverat, discer-
pseudoapostolos et alios sub nomine Christi falsa nit, subdens: qui sunt in Domino, id est oos quos
docere, quodposlea corrigere maximi erat laboris; dignos noveritis.
ideo sollicitus erat prsevenire, et veritatem integre VERS.12. —Laboravil. Labor hic, de quo crebrius
tradere, ubi nondum erat nuntiatus Christus ; quod Apostolus, est in exhortatione et in minislerio san-
teslimonio propheta?probat. G ctorum, et in pressiira et in egestate propter Deum.
VERS.21. — Et qui non audierunt, etc Ut verus VERS.13. — Et meam. Pro sanclitate ejus vocal
csset et inviolabilis de verbo Dei intellectus, fesli- suam matrem, cujus filium praeposuit pro ecclesia-
navit gentes veritale imbuere. stico oflicio.
VERS.26. — Probaverunt enim. Ad hujusmodi VERS.15. —Et omnes. Omnes, quibus scribit et
opera Romanos invitat, quia qui per misericordiam quosnominat, jubel se salutare invicem in osculo
Dei vivit, pius debet esse confratri. In pauperes. Hi sancto, id est in pace Christi, ut religiosa sint oscula,
talos se dederunt divinis obsequiis, nihil munda- non carnalia.
niun curantes, exemplum bonae conversationis da- VERS.16. — Christi. Id est qua^jij $!hristp confi,-
bass Sdelibus. dunt, non in alia re.
—
\IRS. 50. Ut adjuvetis. Mulli minimi dum con-
VERS.17. — Ut observetis..Pseudoapostolos tangit,
gregantur unanimes, fiunt magni, et multorum pre- in tota Epislola cavendos esse monet.
ces impossibile est ut non iorpetrent. Si ergo eum quos
videre cupiunt, orent ut liheratum eum recipiant VERS.19. — Vestra enim. Ideo moneo vos vitare
cum gaudio charitalis ; unde sequilur ut liberer. illos, quia vestra fiileset obedienlia ubique laudalur:
VERS.31. — Accepta. Ut illi intellecta charitate D quia estis in capile mundi, et sic exemplo veslro
illius erga se, cum illo unanimes Deo gratias agant. jam possent alii corrumpi. Vel, rogo vos vitare illos,
Magnusenim profectus esl ei, cujus ministerio multi quia leviter obedislis, quod bonum est, et inde gau.
facti laeliDeumlaudant. deo; sed volo ut sitis sapientes in bono discernendo,
VERS.33. — Deus autem pacis. Christus, qui ait: et sine aliqua parte mali.
Pacem meamdo vobis,et pacem meam relinquo vobis " VERS.20. — Deus aufem.Vos sitis sapientes : Deus
(Joan. xiv); qui cum suis est usque ad consumma- autera conlerat Satanam, id est falsos prsedicalores,
tionem saeculi,ita et sit vobiscum ; ipse enim est qui vel quemlibet vobis adversanlem hominem, vel dia-
ail: Vobiscumsum omnibus diebus usque ad con- bolum. Sub pedibus. Ut caput, id est primos motus
sumationemswculi (Matth. xxvm). suggestionum contemnatis, et si diabolus est, conte-
ralis ejns caput sicut Evae in figura Ecclesioe, vel
CAPUT XVI. sensualilatis diclum est. Gratia. Gratiam quam pro-
VERS.1. — Commendoautem vobis.Amodo multos misit in adventu suo, jara optat eis.
Justos Apostolus proponit, quibus credere debeant VERS.21. — Salutat vos. Quasi dicat: Tot et tanti
519 WALAFRIM STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 520
jcongaudent veslro ccepto, et ideo perseverare vos A scita, quousque suo tempore per ipsum Chrislum
decet. sunt revelata.
VERS.23. — Et miversa. Supra dixerat omnes VERS.26. — Per Scripturat prophetarum. Ab eo
Ecclesias; sed hic dicitEcclesiam allerius provinciae, reseratas, testimonium dantes huic praedicationi.
unde Caius erat. Patefdctum in cunctis genlibus ad obediendum, id
VERS.25. — Ei autem. Sic ego vos moneo. Ei au- est ut obediant fldei bene operando. Taciti aliis, sed
tem qui potest vos confirmare, sit gloria, a quo solo cogniti soli Deo: quia etsi sit modo hominibus reve-
bono sunt bona omnia; in quo epistolaenolatur sum- latum, tamen soli Deo cognitum est, quia solus no-
ma, quia hic principaliter intendit Apostolus illos vit cur ita factum est. In quo reprimit inquisitores
monere ut omnia attribuant gratise Dei. qui quserunt cur tantum distulit Deus? cur tol gen-
Secundum revelationem. Mysterium dicit incarna- tes perire. permisit.
lionem Christi, etc, quae seternis temporibus erant VERS.27.— Cui honor. (AOG.)Quod additur : Cui
abscondita : quia licet ex aliqua parte antiquis pa- gloria, etc, usque ad quia per eum innotuit homini-
trifeusfuissent cognita, plene tamen a nullo fuerunt JJ bus Deus Trinitas, quod est mysterium.

EPISTOLA I AD CORINTHIOS.

ARGUMENTUM. eis invidere, et sibi velle attrlbnere/Vel posuit no-

Corkithii sunt Achaici, et hi similiter ab Apostolo mina bonorura apostolorum ut ostendat quod si in
audierunt verbum veritatis, et subversi sunt multi- nomine majorum non est gloriandum, nec in nomine
fariea falsis apostolis. Quidam a philosophise ver- illorum quorum doctrina prava est, gloriandum est.
bosa eloquentia, alii secta legis Judaicse inducti VERS.13. — Divitut ett secundum vos Chrittut,
sunt. Hos revocat Apostolus ad veram fidemet Evan- quasi dicat: Multos facitis Christos, id est datores
gelicam sapientiam, scribens eis ab Epheso, per Ti- gratiarum. Vel qui operatur idem in omnibus divi-
motheum discipulum suum. sus est, dum creditur in isto plus operari, in illo
minus. Vel quia hoc dicitis, modo a vobis divisus ect
CAPUT PRIMUM. Christus, id est separatus : Nunquid Paulus cruci-
VeRS.1. — Paulus vocatut. Id est ab omnibus privi- fixut ett 1 Per hoc verum quod Corinthii tcnebantj,
legio nominis dietus Apottolut Jesu Christi. Hic non < C facit eos erubescere de falsis: sicut per Christi re-
servura se nominat: quia potius eratopusjauctoritate surrectionem, quam credebant, probat resurrectio-
ct commendatione contra superbiam Corinthiorum, nera mortuomm, quam negabant.
apud quos viluerat. Et Sosthenes. Ecce per eum qui VERS.14. — Gratiat ago Deo, etc (Anc) Paulus
inler eos versabatur, culpas eorum se rescisse in- gratias agit Deo, quod neminem ipsorum baplizave-
nuit. Frater. Per hoc removet, quod non malo animo rit, qui tanquam obliti in cujus nomine baptizali
ei notificaverit, sed ex charitate et desiderio cor- essent, per hominum se nomina devidebant. Cum
rectionis. enim tantum valet baptismus per hominem contem-
VERS.2. — Cum omnibus.Et omnibus scribit suf- ptibilem, quantum per Apostolum datus, ita nec
fraganeiis Corinthiis, qui in eisdem vitiis labora- illius, sed Christi esse cognoscitur, etc
bant. VERS.17. — Sed evangelitare. Perfecte enim ba-
VERS.3. — Gralia. Primum proponit de bonis, ut ptizare etiam minus docti possunt. Perfecte autem
his alii conformentur. Et DominoJesu Christo. Qui evangelizare multo difficilius est et rarioris operis.
a Palre personali quidem proprietate distinctus est, Ideo doclor gentium pluribus excellentior, evange-
6ed unus cum ipso unitate substanlise Deus. ' lizare se missum dieit, non baptizare. Hoctamen ne-
VERS.5.—In omnibus. Supponit partes aliquas in D cessitate instante interdum egit. Non in tapientia.
orani verbo, id est in omni genere linguarum, vel in Contra sapienliam saeculi. Non in tapientia verbi.
omni modo praedicandi, id est minoribus, mediocri- Sapientiam dicit philosophorum quae sic dicitur, etsi
bus, et perfectis. non sit: attamen illa est quse verbosos facii, per
VERS.10. — Obtecro. Hucusque bonos laudavit. quam crux, id est mors Chrisli, evacuatur; et impos-
His laudatis, invilat aRos ad horum similitudinem. sibile secundum naturam judicatur, ut Deus immor-
VEKS.11. — Chtoes. Nomen est loci vel personse. talis moreretur. Verbi. Ibi compositio verborum
Aliquibus enim videtur locus esse, ac si diceretur: quseritur, ubi teste virtute ipsa veritas se non com-
ab his qui sunt Anliochise.Aliquibus autem femina mendat.
. fuisse videtur Deo devota cum qua roulti essent co- VERS.iS.—Pereunlibus. Idest sapientibusmundi,
lentes Deum. quorum et sapientia perit, et falsa ostenditur, et ipsi
VERS.12. — Hoc autem dico. Hic contra baptislas damriandi sunt.
agere incipit, de quibus illi gloriabantur. Ego qui- Dei virtus. Dum occisus diabolum vicit, et liomi-
dem. Sub suo nomine et apostolorum notat pseudo, nem liberavit, vel virtutem dat credenlibus per quam
ne si iliccrel: in nomine ipsius vel illius, videretur flunt miracula, cum res exigit.
521 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AD COR. 528
VERS.19. — Scriptum estenim.Ideo non misit me A quia nihil relinquit omnino quod nesciat, vel quia
in sapientia,quia praedixerat quod eam non recipe- scrutari te facit; quod enim dono ipsius tu facis,
ret iu prsedicatioiieevangelica, sed perderet et re- ille facere dicitur, quia sine illo lu non faceres.
probaret de collegio praedicatorum suorum: et sic VERS.12. — Sed Spiritumqui ex Deoest. Spiritus
factumest. sanctus ulique Patris et Filii est, necnon et noster.
YERS.21. — Ptacuit Deo per slultitiam prwdica- Quod enim datum est, etiam ad eum qui dedit refer-
tionissalvosfacere credenles.Id est crucis fide ceter- tur, et ad eos quibus dedit. Ilaque Spiritus sanctus
nitatem provenjre morlalibus : ut ibi salus reperire- non'tantum Patris et Filii qui dederunt, sed etiam
tur, ubi stultilia creditur. iroster est qui accepimus. Et non est iste spiritus
VERS.26. — Videte enim. Vere stultum et infir- noster in quo sumus : quia ipse spiritus noster in
mum Dei, est sapientius et forlius hominibus. QuodI quo sumus ipse spiritus esthominis, qui in ipso est.
in vobis potestis experiri. lnsipientes enim et infir- Et ipsum tamen spiritum qui hominis est accepi-
mi vos vocaverunt, inter slulta et infirma Dei enu- mus. Sed aliud est quod accipimus, ut essemus,
merati sunt tales vocatores, qui lamen confundunt. aliud quod accepimus ut sancli essemus. Spiritus
sapienleset fortes. Et vere sunt tales, quia nonmulti. autem hominis in Scriplura accipilur, pro ipsa
Nonautemait, nutli, forsan pro se, qui solus inter' B anima vel ipsius animse potentia ralionalis. Dedit
apostolossaeculariumlitterarumperitus, terrenarum> enim nobisnaturara ut essemus, animam ut vivere-
opumdives, Romanaedignilatis parentcla conspicuusi mus, menlem, ut intelligereraus. Ut tciamut. Multi
fuil;qui tamen hoeenihili pendit, nec usus est eis. habent dona Dei, et nesciendo a quo habeant im-
VERS.27. — Sed quw stulta. Ecce contra ordina- pia vanitate jactantur. Nemo donis Dei bealus, qui
tionem Dei faciunt aperte, qura sapientiam-s'cculii danti est ingratus, unde U Evangelio : Qui habet,
jactaat, cum Deushumilitatempropqnat. VenitenTm i dabitur ei. Plene habere est scire unde habeat. Qui
humilis Deusquaerenshumiles, non altos. Qui etsi' ergo non habet, id est, qui nescit unde habeal, et
primtim elegerit pauperes , indoctos, infirraos, non1 quod habet, auferelur ab eo (Luc. vm).
tamen relinquit sapientes, divites, nobiles, sed si1 VERS.13. — Spirituulia. QuodCorinthiinon estis;
eos priraoseligeret, raerito lalium rerum sibi vide-' et ideo culpa vestra est, non nostra, quod majora
rentur eligi; et ita in eis esset superbia qua homo' non diximus.
cecidit. Nisi fideliter praecederet piscator, non hu- VERS.14. — Animalis aulem homo. Dicitur ani-
milis sequerelur orator. Unde Nalhanacl doctus, in1 malis homo vila,qui fertur dissoluta Iascivia animse
apostolum non est electus. suce, quam inlra naturalis ordinis metas spiritus
VERS.29. — Ut non glorietur. De se, sed de Deo,1*•"
C rcctor non continet, eo quod ipse Deo regendum se
quod ibi ostendilur: qui gloriatur, in Domiuo glo- non subjicit. Animivero sensu dicitur animalis, qui
rielur. Deojuxta cornorum phantasiam, vel legis litlerara,
VBRS.30. — Ex ipso autem. Non glorietur quisJ vel rationem philosophicamjudicat. Quia spiriluali-
ex se, sed tamen est alia gloria, quia ex ipso vos3 ter examinalur. Aniraalis non polest intelligere spi-
estis. rilualia, quia exarainatur, id est, examinalio et
CAPUT U.
comprobalio fit illorum spiritualium, lantum spiri-
VERS.2. — Non enim judicavi. Qui minus capacii tualiter , id est, a spirituali homine, et personaliter
altiora loquitur, non utilitatem, sed sui ostentatio-- legitur: examinatur. Vel ila : Animalisnon intelligit
nera facit. spiritualia, quia spiritualiter, id est, per spiritualia
VERS.6. —Perfectos. Noncognitores et doctores,, tanlum probatur quod aninialis esl; quia audila
quibus opus non est, sed auditores jam capaces. improbat, et non ob aliud ei proponuntur, nisi ut
VERS.7. — In mysterio. Exponendo mysteria a examinetur.
Veteris Teslamenti in quibus Christus significalus s VERS.15. — Spiritualis autem homo. Est vel vila
est, ut in boslia Abel, vel Abrahoe.Quw abscondita. i. „ vel scienlia : spirilualis est vita, qui spirilum Do-
Quia non verbis, sed in virtute : non humaua ra- mini habens rectorem, animam regil; scientia vero
lione comprehensibilis, sed spiritus efficacia cre- i- spirilualis est qui, etsi ex parte et per speculumvi-
dibilis. det, taraen de eo secundumimaginescorporum, vel
VERS.8. — 5t enim cognovissent.Vel minores » legis litteram, vel humanam philosophiam non
illuui esse Messiam in lege promissum, vel majores ts sapit, sed spiritui. Dei subjeetus certissime ac fide-
Deum esse, vel Dei Filium: nunquamDominumglo- >- liter judicat. Omnia. Non quidem universa quse
riw crucifixissent. conlinet divina scicntia, sed quse ad juslitiam et vi-
VERS.9. — Nec in cor hominis.Infra cor homi- i- tam sufficiunt, id est, omnia judicanda.
nis est quod in cor ascendit; super cor est aeter- r: CAPUT IU.
num ad quod cor ascendit. Vel non est homo, sed id
spirilus qui novit. Ascendit. Res dicilur in corde le VERS.2. — Adhucenim carnates. Arguit eos qui
ascendere,quando bene intellectaplacet. querebanlur se dudum non audisse spiritualia, cum
VERS.10. — Scrutatur, etc Scrutari dicitur spi- i- adbuc indigni essent audire.
ritus Dei omnia, nonut quod nescit, inveniat, sed •A Ministri ejus. (Acc) Homo exterius minislrat
PATROL.CXIV. 17
 m WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGXA. 524
quasi servus, etc, utque ad quia Deus operatur velles Ai sed si quis volueril tcmplum quod vos estis, dkper-
ei perficere. det ilium. Et nescitis hoe.
VERS.8. — Unum sunt. Posset videri quod sii Templum.(Aoc) In quibus Deushabitat per fidem
jiiliil ex se dant, tamen Deus magis per lronc quami suntlemplum Dei, etc, qualiler etiam nunc sunt
iper illum. teraplum Angeli Dei.
VERS.9. — Adjulores. In colendo agro dominico; (Auc) Talis congregalio aedificalioest terapli Dei;
rion depravatores, ut quidam aiunt. Quodinde pa- talem congregalionem non generalio carnalis, sed
tet, quia vos eslis agricultura. Agricultura. Quiai regeneratio spiritualis facit. Habitat itaque in sin-
colit vosadfructum. JEdificalio, quia qui colit habi- gulis Deus tanquam in tcmplis suis, et in omnibus
-tat in vobis. Et ita idem est ager et sedificium,quod1 siinul congregatis, tanquara in templo suo. Deus
non in rebus visibilibus. Nos colimus Deum ado- igitur ubique prsesens est, et ubique lotus praesens,
fando, non ornando. Ille aulero sic noscolit, quod nec ubique habitans, sed in templo suo, cui per
meliores nos reddil, gratiam benignus est et propilius. Capitur aulem
VERS.11. — Fundamenlum enim. (Acc, lib. de habitans ab aliis amplius, ab altis minus. Habilare
Fideet operibus, c 15.) Fides gralia: christianae, id autem ideo in animalibus hominibus et parvulis non
est, ea quaeper dileclionera operatur, elc, usquel i B carnis setate, sed mentis, quia in eis oeculte agit ut
ad do qua scriptura est : Vasafiguli probat fornax, sint templum ejus, idque in proficienlibus *t profi-
et hominestenlaiio tribulationis probat(Eccti. xxvn). ciendo.perseverantibus perficit.
Christus. Id est, fides Chrisli, quse per dilectio- (ID.) Sed dicerel aliquis : Aniequam faceretDeus
nemoperalur, per quam Christus habitat in cordi- -cpelumet4erram, antequam, etc, usque ad beaiis-
bus. Aliud non est fundamenlum. Hoecautera nemi- simi autem sunt illi, quibus hoc est Deum habere
nem perire siuit. quodnosse.
VERS.12. — Si quis aulem. In auro, argento, la- Sapientia enim hujus mundi, etc <AMBR.) Abusive
pidjbus pretiosis pracclara doctrina significatur, in ponitur sapienlia pro astutia.
tribus aliis vana doclrina signatur , quaesi modo VERS.21. — Nemo, etc Baplistis vel doctoribus.
fallit, In igne apparebit: quia ardebit bona perma- Nemo. Quia vestri sunt ipsi; quia universa sunt ad
nenle, etwit ei bonse, scilicet doctrinsemerces vita «erviendum vobis data, et non esl gloriandum, nisi
seterna. Ligna, fenum,slipulam. Non haecde malis de rebus exceHentioribus. In hominitms. ^Juia non
operibus accipienda sunt quasi fides sine operibus sunt dalores gratiarum, sive boni sive mali sint, sed
salvet, quod non est. tantum minislri.
(Aoc, in psal.xxx;) Nonsibi polliceatur quisquam C VERS. 22.—Omnia tnim. Singulosnonsibi defendant
habens nefariaopera regnumDei, elc,usqueadpec- doclores vel baptistas, cum omnibus utantur. Mun-
cata minimaataue levissima, quoeignis facile con- dus est noster si cursus ejus in Dei volunlate poni-
sumat. mus. Vita prsesens, nostra, si modesteet cum glo-
VERS.13. —Dies enim. Hic, dies esthominis pro ria Dei agitur. Mors noslra est, si spe fuluri li-
nulu suo agenlis, sed in judicio vel morle cujusque, benter pro Cbristo morimur. Prsesentiasunt nostra,
dies est Domini secundum merita judicantis, iirio et si sic utimur eis, ne offendamus.Futura, si ea
iic judicium incipit a domo Dei, id est, a salvandis credentes magis optamus.
incipit pcena,quae consuirimabitur in reprobis. Ideo Sive vita, etc Et vila et mors doctorum ad
«iiirn puniunlur electi.ut ibi non puniantur. ln quo sedificationem subditis esse debent. Vel per vitara,
die est ignis tribulalionis quo uritur amor rerum sanctos homines et angelos accipe : qui studcnt
lernporalium, dum eontristantur de amissis, undeet profectui fldelium, per mortem, diabolum et mem-
dicilur : Tribulalionem carnis habebunt hujusmodi. bra ejus, qui dum persequuntur, utilitati servorum
Ignis vero extremi judicii tam diu durabii, quous- Dei inserxiunt.
que purgati sirit qui salvandi erunt. Ignis prababit. "E VERS.23. — Vot autem Christi. Ut sicut hsec
Duos ignes fuluros legimus. JJiium selemura, quo nobis, ita nos Christo snbjiciamur. Christus autem
aeternaliterpunientur reprobi, qui sequetur judiciuin. Dei. Proprius Filius ejus voluntalem ejus faciens,
Alleriim qui praecedet, quo exurctur facies mundi ut et nos faciamus ipsius. Cur ergo ad injuriam
hujus, qui emendabil eos qui supersedificaveruntli- Christi de horainibus aliquid speratis ?
ghum', fenum, slipulafh. Qui autem anrum, argen- CAPUTIV.
tum, lapides pretiosos de utroque igne securi sunt.
VERS.14.—Mercedem.Non solumpost finem, sed VERS.1. — Sic nos. Hactenus de gloria psendo :
el in hac vita habet requiem suseanimsecontemnen- lric de suo conteraptu agit. Sic nos.. Hoc ideo ait
tis omnia. Apostolus, quia de eo nrinus senliebanl; sed sic
VERS..16. T- Nescitts, etc Hoc praemisilut illos homo sentiat, ut Deus qui eum elegit.
compungat, qui turpiter viverites corpora sua vio- El disperuatores. (Aoc) Non solum boni, sed
lant; maxiriie ilfe qui uxrjrem patris habet. Hic etiamraali dispensatores sunt, etc, usque ad esU
agit de structoribus super fundamenlum. illius esse participem.
VERS.17. — Si quis autem. Iste salvusper ignem, VERS.2. — Hic jam quceritur.Ila de nobis sesti-
«* CLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AD COR. 526
maniam, sed hic inter vos quod non alibi. Jam in A est, ac si diceret: Non est ita. Irascentis enim verba
praesenlieum exspeetandum esset, donecDeusJudi- sunt, non confirmantis.
•cet. Regnelis.Vere regnare est de spe et proroissis
VERS.3. — Meipsum.Periculum est vobisdeigno- Dei securum esse, et in adversis gaudere.
tis cordis mei vel aliorum judicare. Tanta enim VERS- 9. — Puto enim. Quasi dicat: Nullatenuspu-
profunditas credenda est esse in bomine quae lateat tandum est. lronice enim Ioquitur. Dico tine nobis,
etiam ipsura hominem in quo est, ut in Petro pro- quia per mala quaepatimur, Deusostendit nos aposto-
funditas rafirmitatis latebat, cumse Dominocoramo- los novissimos,de quiljus non curetur, tanquam morti
rilurum teraere promittebat. Cum ergo quisque ^e destinatos, id est ad nullam utilitatem, sed ad mor-
se aut non omnino aut vis possit veram ferre sen- temreservalos; quod perhoc videlur, quia ad spe-
tenliam, quomodo potest de aIiojtidicare,cumnemo ctaculum nostrum quasi ad monstrum conveniunt
sciatquid agatur in heratee, nisi spiritus homhiis? homines; per quod magis probamur amici Dei. Vel
Ab humano. Id est ab hominibus, dum sunt in ideo deberetis nobiscum regnare, quia puto et cer-
suo die, et non est dies Domini. Humano. Quia est tus sum quod nos sumus similes uovissiraisEliscct
tties Doraini, quo judieabit quando unusquisque pro j Enoch in tribulalionibus.
se ralienem reddet, et lunc secreta cordium pate- Et angelis. Boni angeli et b'oni homines laudant,
bunt. mali irrident: hsec surrt dextera et sinistra. His
ulimur ad feriendum hostem, id est diabolum, nec
VERS.4. — Nihil enim conscius tum. (AMBR.)Ne illa
dicalis: Nonpeccavimus. Dixit sanctus Paulus: Etsi elevant, nec isla frangimt.
VERS.10. — Propter Christum. Cujus crucem
nihil tnihiconseiussum; addidit taraen, sed in hoc
vos tacentes, videraini in Christo
justificatus non sum. Et vos^eliam, si nihil eslis' prsedicamus, quod
conscii, coirfileaminitamen Domino, ne quid sit prudeutes. —
VKRS.13. Tanqttampnrgamenla. Per haec om-
quod vos prselereat. nia probamur in Chrislo prudentes et forles.
VERS.5. — Quoadusque veniat Dominus. Aliter VERS.14. — Non ut coufundamvos. Aspera blan-
injuria judici fit: quia judicis injuria est si ante' dis mitigat, ut salutaris medicus.
judiciumejus a servoprocedatsententia. Illuminabit. VERS.15. — Pwdagogorum. Dum psedagogosno-
Id est aperla faciet abscondita tenebrarum, id est
minat, pueros significat. Per Evangelium. Addidit
peccatorura. Tunc laus eril unicuique. Bene agenti per Evangelium, ne
vel cogitanti; hic autem nescilur quis sit laude est. Aitenim ipsius putaretur esse quod Dei
'
[.Q Dominus in Evangelio : Ne vobis di-
dignus, catis Patrem in terra, unus estenimPater Deus(Matlh,-
VERS.6. — Me et Apoilo. Proposui figuram proi XXHI); non ut hoc nomen caeleris
tollatur, sed ne
omnibus, ulab omnibus abhorreatur sicut a nobis. gralia Dei qua in seternam vilam geueramur, natura)
Ne, etc, u«t«, elc Ab illo, id est meliori quam ille,> vel potestati, vel etiam sanclitati cujusquam homi-
id est, quasi sit alius ab illo qui nullus est, quantumi nis tribuatur.
,
ad se vel quantum ad ministerium. VERS.19. — Si Dominus voluerit. Ideo dicit, ut
YEBS.7. — Quis enim te discernit. A massa per- ostenderet, quod si non iret, Deum noluisse, causa
ditorunr? Nullus nisi-Deus. Vel si baptizatus es a, utique indignitatis illoruni.
Pelro, quomododiseerneris ab eo qui a Paulo? Nihil[ VERS.20. — In virtute. Terroris verba infert, ut
ille habet a baptisla, nihil tu. Vel redarguil illos. inflali humiliarentur, et se prsepararent ad recipien-
eosdem, qui gloriabantur de magislerio pseudo. dum eum. Absit autem, ut pii filii dicerent: Si in
Quasi dicat: Gloriaris pro illis, sed quid babes ab illisj virga venturus es, noli venire. Melius enim est
quod non a me?ei si a me, quid contra me gloria-. erudiri in virga patris, quam perire in blandimento
ris, quasi non idera a me acceperis? praedonis.
Quid autem, etc. Aliud genus arroganlise amovere; D CAPUT V.
conatur, scilicet ne homo superbiat propler aliquam
gratiam a Deo sibi dalam, putans se eam habere a VEBS.1. — Omninoauditur. lncipit agere de for-
se vel a rainislro uicatione, et redarguit illum fornicatorem qui uxo-
Si autem accepisti. Hoc dicit conlra illos, qui ea- rem patris tenebat, et eos qui eura tolerabanl. Erant
dem quae ab Apostcdo audientes, de raagisterio cnim ct ipsi comparticipes, dum paterentur reum
pseudoaposlolorum gloriabantur, qui per eloquen- tam ingenlis peccati secum incorreptum convenire.
liam commendanles, gloriam in se verlebant; cum Non solum ergo illum reum mortis, sed etiam inhae-
Apostoluscontemptibilemse viderifecerat, ut gloriam rentes illi, non esse immunes a crimine demonstra-
Deo faceret. Ideo Apostolus ironice eis loquitur,' vit.
quasi concedensquod eis de seipsis videbalur, cum VEBS.2. — Inflati eslit. Vento superbiae, qusepel-
subdit. iit misericordiam ; quia si unum membrorum pati-
VERS.8.— Jam salurati estis. Quasi : Inquiro a tur, compaliuntur et csetera.
vobis, Quid gloriaris, etc; sed non recte videor hoc, VEBS.4. — In nomineDomini.Hoc modojudicavi,
facere; quia vos, jam saturali, jam divites, ironia ut vos congregati in urium sine aliqua dissensione
557 WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 52»
jquibus mca auclorila» el virlus Chrisli cooperabi- A j drs peccabant Corinthii, velut, quod eonlemptis flde-
lur) tradalis hujusmodiSalanse. libus infhieles judiecs adibant, vel slullos judices
VERS.5. — Tradere, etc Hanc polestatem dicitur constiluebant, et litigabant, ct fraudabant, et alia
Aposlolushabuissc, ut dum aliquem a stullilia non htijusmoc»faciebant.
possel amovcre, diabolo eum vexandum traderel; VERS.2»—Quoniam. Quia «xemplo fttfei illonirrr,
quousque pcenitentiam profilens, a mak) desisleret. perfidialiiijtisnioilidamnabilur.
Ut spiritus salvus sit. Sic Apostolus non crudeli- VERS.i. — Swcularia igitur judicia. Quia dixerat
ter.-sed amabiliter Salanse tradit. Sic Moyses in Aposlohiseos posse de his miniraisjudicare, deterrai-
cultores idolorura paucos quidem judicavit in proe- nat, quiadbujusmodinegoliadefinieiida sint eortsti-
sens terrens, in posterum disciplinain sanciens. Sie luendi, scilicet, conlemplibiles qui sont ir»Eeclesia".
el Elias et alii bdni: quia sic et metus aliis incuti- Majoresenim spirilualibus inlendere debent.
Uir, et ipsis peccalum rainuitur. Unde hoc cxem- {Auc, tib. de opereMonac.c. 20.) Sapientes igitnr
plum Elise non reprchendit Christus in discipulis qui in locis consislebant fideles, etc, usque ad vel
suis; sed quiaodio et non amore correctionis desi- iuterveniendo proecidendis.
derabant vindictam ignis in eos qui sibi bospitium VERS.5.— Ad verecundiam.Terrenas eausas exa-
non praebuerunt; sic ct Pelrus in Anania et uxore B I mincnlquiexteriorurareriimsapienliaraperceperunt.
•jus vindicasse legitur, vel tradit, ut Spiritus sanc- Qui aulem spirilualibus donis dotati sunl, terrenis
tus quoceritaminati nudantur, salvus sit eis, uon non debenl negoliis implicarL; ut dum non coguntur
amissus in die judicii. inferiora boua disponere, valeanl bonis superioribus
VERS.6 Tolammassam. Partichpes erant, dnm descrvire. Cavendumest tamen, ul bi qui donis spiri-
paleromur reuro. Sed si quis potesratem non habet, tualibus eraicant, nequaquarajrroximorum infirmau-
quera scirreuln abjicere, vel probare non valef, im- tium negolia fundilus deserant, se'dvel aliis quibus
munis esl. Et judicis non est sine accusatore dam- dignum est tractanda commiltant, vel per se geranU
nare, ul necChristusJudam abjecit. A7ERS. 8. — Frairibus. Quos juvare deberetis, et
VERS.7. — Conspersio.Est farina per orquamcon- sic regnum perditis, et pejus, quia scientes.
glutinata sine fermento, id esl, azyma. Vult ergo ut VERS.9. — An nescitis. Nola quod toties repelit,
isli sint unura quid per dileclionem, puri a eorrup- Neteitis; quasi: Me seqijendo, hpc scire debefelis;
tione peccali, novum homiiieminduli sicut in bap- sed seqtrenlespseudo, slulli facli eslis.
tisihosuut facti. Zyma Graece, fermentum Latine. VEBS.II.—Sedsanctificatieslis.Nota sed, repelilam
Pascha immolalio est, non transitus, sicut quibus- conjanclionem, non parvuiri pondus dare senteniiae.
—
dam videtur, prius enim Pascha e't sic trarisilus:'(Q VERS.12. Omnia mihi licent. Quia dixitpolius
ferendum esse, quam causas male agere, ne quis pu-
quia ante exemplum est Salvatoris, et sic salus.
(A«G.)Hsecvitaenostrseinnovatio est quidam trans- tet sua miliomodoesse repetenda, supponit: Omnia
kus de raerte -ad vitam, etc, usque ad quoniam{ mea mihi licet repetere, sed tamen non repetam, quia
pascha nostrum immolatus esl Chrislus. non omnia expediunt ad curstim meum, sed impe-
VERS.'8.—Sinceritatis. Novse vitae et veritatis, diunt. ltem per aliam causam idem osteudit. Quasi:
sine omni fraude, ut sincerilas mundanrvitam faciat, Licila sunt, sed non repetam, quia cum sira liber,
et veritatis cunnem fraudem excludal. nolo redigi SIIDpotestate judicis: vel, nolo esse sub
VERS.10. — Alioquin, etc. Non possent tales. dominio alicujus rei, ut causa ejus fratrem offeudam.
Christo-lucrari, si cPltoquiumeorum vilarenlet convi- VERS.15. — Escaventri. -Propter haec «on suut
vium; unde et Dominus cum pubricanis et peccatori-. repelenda, tamen esca debelur ventri. Per haecnola
bus comedebal. necessaria naturse, et ideo iicet repeti. Sed ncrit
VERS^H.—Nuncautem. Tunc scripsi vobis, el noni mullum pro his laborandum, <quiadeslruentur, et
bene accepislis, nunc autem determinate scribo. No- ideo licel de liis fleri judicium vel proetermilli.-
minatur. Eam nominationem voluit inlelligi Aposlo- VERS.15. — Corpora. Non polest non esse sanc-
lus: quaeinquemquam.cum scntentia, etordinejudi- . D tum corpus, quo sanclificatus uliuir Spiritus. Mem-
eiario, «tque^inlegritate, profertur. Nam si quselfbet l bra sunt, etc Sicut membra omnia quse una ea-
nominalio sutflcit, mulli damnandi sunt innocentes,, demque aniina rcgunlur, unum corpus sunt, ita om-
quia sa?pe falso in quoquam crimina nominantur. nes qui eodem Spirrtu sancto vivificantur, unum in
Bicendo nominatur, ostendit satis non temere, ett Christo corpus efficiuntur. Christi. Quia corpus ae-
quoUbet modo, sed per judicium aufei*endesesse> cepit, et corporum caput est.
maios ab Eeclesiaeconjunclione, aul si per judiciumi VERS.16. — Unum corput. Tradunt physici, quod
aufern non possunt, tollerentur potius, ne perverse; adeo uniuntur, quod si sangnis eorum commiscere-
malos evitando quisque ab Ecclesia discedens, eoss tur, oranino conjungerelur.
quos fugere videtur iniliat ad geheiinam. VERS.17^ Qui aulem adhwret, elc. Non siih-
statitioe iJentilate sed parlicipatione, cum ei sic
CAPUT VI. adbseret lric per fidera accedens, ut sit partieeps
Yr.fia. 1. — Audet atiquis. • Occasione hujtismotlii bealitudiui» ejus, quod tunc plene erit, cum s»-
imtLciiiiidpit agcre de judieiis, iu quibus rnullis mo- liabilur ilesiderkiin ejus in bonis immutabilibus.
549 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. 1 AD COR. 550
seilicetinipsa Trinitate Dominosuo cujusest imago. A nino hac lege ulilur, quia potior quod a falsariis di-
VERS.18. — Fugke fornicatwnem. Cum aliis vitiis citur esse appositum.
potesl exspeclari confliclus, sed hanc fugite, ne ap- Et vir uxorem. Non debet vir dimiltere uxorem,
proximelis, quia non aliter potest raelius vinci. quia facereleam mcechari. Quod siilla est adullera
Omne enim peecatum. Nullum peccatum inlanlum non facil, sed adulteram dimillit. Causa quam
dehonestat et coinquinat corpus, ut ilhid. Qui au- Christus excepit hic tacelur, quia noti&simaest, sci-
tem fornicatur. Non dicitur propter quantilatem for- licet fornicationis.
nicatienis, quod ipsa sola sit in corpore, el alia ex- VERS.12. — iVatncwleris. UbL uterque fidelis
tra corpns. Plura enim adeo magna, ut fornicatio, hoc procceptumDomini dedit Apostolus. Nam csete-
vcl majora. Sed propter qualitalem, quia lurpius ris ubi non est uterque fidelis (quod in initio Eccle-
coinquinat corpus quam alia peccata. sise conligit, cum Evangelium praedicari ccepit), ego
VERS.19. — Templum. Ex hoc patet quod Spin- dico, etc Si quis frater, etc Idololatria et quxlibet
tns sanctus est Deus; si enim non esset Deus, tem- noxia superslitio fornicatio cst, et Dominus causa
plum utiquc nosipsos non haberet. Non solum autem fornicationis quidem perraisit uxorera dimitti, sed
Spirilus sanclus, sed etiam Pater et Filius templum non jussit, et sic dedil Iocura ApostolQrmoncndi,ut
nos habent. Templum ergo Dei, hoc est lotius Trini- B qui volucrit, non diraittat infidelem, quo forsan pos-
latis, sancla Ecclesia est. sk fieri fidelis.
VERS.20. — Et portale Deum. Portare Deum VERS.14. — Sanctificatus est. Quia hoc saepe con-
est imaginera Dei in rebus bene gestis ostendere. tingit quod aller per alterum atl fidem convertitur.
In corpore. Si non parcis tibi propter te, parce vel Vel mundus est vir infidelis quanlum ad fidelcm
propler Deum qui te sibi fecit domura. Quara si ever- mulierera, et nullam ex ejus conjunctione immundi-
tis, peccas in Deuro, quodgrave est genus peccati; tiam paiilur mulier fidelis. Alioquin. Si ditntllitis,.
aliud vero genus est pcccare in horainem. invicem nolentes cohabitare el aliis vos copulalis,.
adulleri estis, et filii'vestri spurii, et ideo imraundii.
CAPUT VII.
iriirrc, sancti, quia de licilis conjugiis nali ,.et sub
VERS.1. — De quibus. Occasione fornicationis Creatoris veneratione nati.
quam prohibct, contiriuat de nupliis, unde illi quae- VERS.15. — Non enim. Non.est tantura conjugium
sierant. Et agit tripliciler, secundum consilium, se- quod sine Dei devotione est : et ideo non est pecca-
cundum indulgentiam, secundum praecepturo. tum ei qui dimiltit propter Deura si alii se copulavit.
VERS.6. — Hoc autem, etc — Dicet aliquis : Si Si vero ambo crediderint, per cognitionem Dei con-
hoc secundum veniamconcessit Apostolus,ergo pec- C firmatur conjugium. In pace. Non oportet litigare
«atura sunt nuptise; cui enim venia nisi pecealo con- cura discedente, quia odio Dei discedit.
ceditur? Planequod infirmitati concessit Apostolus VERS.16. —Unde enim. Horlalus est supra per ea
secundum veniara concubitum attendit eonjugalorum quoeevenerunt, nunc quia eadem fieri possunt, ad
ubi esl inconlinentiae malum. Inconlinentisemalum idein hortatur. Haec autem non lege jubente, sed
esl, quod vir cognoscit uxorem etiam ultra necessi- libera charitate fiunt.
Utera procreandi liberos, sed et ibi esl imptiarum VERS.17. — DivisitDominus. Cuique- Deus dedit
bonum. Non enira quia incontinentioeibi malum est, quando salvetur, id est, seit quando credel, et susli-
ideo connubium quod est prseter intenlionem gene- net donec credat, sic et lu exspecta.
rationis, nonest bonum; imo vero non propter illud VERS.18.—Ckcumcisus. aliquis. Nusquam aufert
inalum culpabile est hoc bonum, sed illud malum fit Apostolus eonsuetudinera, quaeservata non impedit
veniale propler bonum nupliale. Hoc bonum nuptia- salutem, monens ne in talibus spes salutis ponalur,
rum non reprehendit Apostolus, sed malura inconli- cum lantum pro offensione infirmorum>serventur.
nemiae.Concubitusis necessarius-causa generalionis Undedicit nihil ea esse, subdens: Circumcitionihilest.
inculpabilis, et solus ipse nuplialis est. lllc vero qui VERS.20. — Unusquisquein ea. Hoc ad eas con-
ulira necessitatemprogredilur, non rationi, sed libi- D ditiones vel vitse consueludines respicit, quac nibil
dini obsequitur. obsunt iidei bonisque moribus. Sicut enim conjux ,
VERS.7. — Unusqutsque, etc Non debet quis con- sic et latro ad Chrisli fidemvocalur. Sed ille in con-
Hringi, ne prohibitus a licitis adraitlat illicita, sed jugio, non a conjugio. lste vero non in latrocinio,
ipse quid sequatur eligat, altamen in hoc propensio- sed a latrocinio. Non enim necesse est, ut conjugcs
rem esse melius est. desinant esse conjuges propler fidera Christi, sicut
VEBS.9. — Uri, est desideriis agi vel vinci. Non necesse est ut lalrones desinant esse latrones.
ergo ideodicit melius, quasi bonum sit uri et nubere VERS.21.—Servus,etc. Supraposuit unura exem-.
melius,sed consuetudinemloculionis est seculus. pltrmde ritu vivendi, hio aliud de condilione officii.
YERS.11. — Quod si discesserit. Aliud est disce- Magis utere. Quia quanto quis proplcr Deum despec-
dere, aliud cx communi consensu conlinere. Illud lior est in.hocsaeculo,tanlo magisexaltabitur infuturo,
enira malura est, hoc bonum. VEBS.22. — Libertus. Quia ereptus a peecalis,
(AMBR.) Idco non subdit de viro sicut de muliere, quae servos faciunt. Ergo nec servus conditione de-
quia Iicet viro aliam ducere, quia inferior non onfc- «piciatuiynec liber ereptus elatusservo se prseponat.
851 WALAFRIDl STRABl FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 532
VOBS.23.—Emptiestis. Reddite vicem,utvos A sum audcodicere, ut queties vokierint, nubant, nec
servi sitis Christi, non hominum. Hi*sunt scrvi ho- ex corde meo quaslibet nuplias condemnare. Quod
ininum, qui humahis se subjieiunt superslitionibus. dickur univirse , hoc omni viduae.
Servi hominum. Quod contingit vobis si dicatis : Ego VERS.40. — Bealior, etc Salis ostendit beatam
tum Pauli, ego Apotlo, etc. esse etiam post mortem viri iterum nubentem flde-
VERS.25. — De virginibus. Causa illtus fornicale- lem, sed beatiorem non nubentem. Puto autem. NOR
ris, dc omni fornicatione vitanda docet. dubitat Apostolus, sed contemptores increpat, nt et
VEBS.26. — Necessitatem dieit penuriam ssecufl Dominus dicens : Si me sciretis, forsitan et Patrem
quam ssepe patiuntur conjugali. Infirmis infirmam meum tciretit: Vel, Putas inveniet fidem in terra 2
rationem-prsetendit. Posset enim digniorem reddl- verbo dubitationis iafidelitalem arguit..
disse virgkiilatis rationem, ejus munus amplius GAPUT VIU.
eommendando. Supergreditur enim virginitas condi-
tionem humanse natursc, per quam homines angelis VERS.1. — De /iis. Quasidicat:.scilis aequeac ego,
assimilantur. Major taraen victoria virginum est quod lieet ea comedere; quia omnes scientiam lra-
quam angelorum. Angeli enim sine carne vivunt,. bemus. Hoc de his dicit qui habentes seieBtiam cunr
virgines vero in carne triumphant. B offendiculoedebant. Quos priraum arguit, nee sufii-
VEBS.29. — Hoc itaque dico. Hic ad temperan- cienler seire dkit. Alii autem ignari sub veneralione
tiam monet, quasi dieeret: Quand» conjungemini, idoli comedebant.
ut id sine peccato possit fieri; hoe consilium do vo- Scientia inflat. Per se inutilis est scienlia, cum
bis, ul qui habent Tanquam non habentes sint. Hoc charilate utilis. Per se inflal in superbiain, ut dse-
facit qui habens uxorem, reddit et non exigit debi- mones-qui Grseco nomirie a scientia sic sunt nomi-
tum; qui propter infirmitatem propriam ducit uxo- nali. Propter elalionem scientioe reprimendam dar-
rem, plangens polius quia sine uxore esse non po- tus est Paulo slimulus. Melius est seire infirmita-
tuit, quam gaudens quia duxit, et maxirae quia pari tem noslram, quam naturas rerum ; banc scienliam
consenstt continentiam servant. Bealiora sane con- qui apponit, apponit dolorem peregrinationis ex de-
jugia indicanda sunt, quae sive iiliis procreatis, sive siderio patrise.
prole contempta continentiam pari consensu servare VERS.3 — Si quit autem diligit Deum. Hic dillgit
potuerunt* • Deura, qui charitatis cauSa scientiam mitigat, ut
VEBS.34.— Cogitat, etc. Hoec cnim de damna^ prosit fratri pro quo Christus mortuus est.
tione non timens et de salute secura, eogitat tantum VERS.4. — De esctj. Viluperata scienlia eorum ,.
" landem
qufe DOminisunt. Ut sit sancta, etc Hoc el nupta, aperit quse est ea vera. Iiotum nihit est in-
sed amplius innupta, »quaelibera a necessitatibus munde. Ll est, inter creaturas mundi. Materiam
mundanis, quibus astricta estnupta, intensiusvacat enim Deus formavit, sed slullilia hominum forniani'
ccelestibus prseceptis. dedit. Quseeunqiieenim sunt in creaturis, facta sunt
VBBSV 35. — Non ul Utqueum.Sed ad id tendens per Verbum. Sed forraa bpminis in idolo non esk
dico, quod honestum est, ut homo sit castus corpore facta per Verbum, sicut nec peccatum per Verbum.:
et animo,non quod turpe sit conjugium, sed quod Sed est nilril, et nihil fiunt homines cum peccant.
hoc honestius et facililatem habeat Deum orandi. Nisi unus. Hoe dicitrre putelnr Deus esse in idolo..
VERS.36. — Siquis autem, etc Sicut de virgini- VERS.5. — Si quidem sunt dii muJi. Id est genli-
bus determinavit, sic de custodibus determinat. bus plures : quos terret Deus noster, id est dsemo-
VERS.38 Melius facit. Quia apud Deum, rae- nes qui volentes videri dii sibi exigunt quaevero
ritum ilii collocat, et a saeculisollicitudine liberat il- Deo debentur, aras, saerificia, et alia. Noster vero
lam. Et ideo recte ait: Melius cst enim quod Iket et homines deos facit.
expedit, quam quod licet el non expedit. VERS.6. — Deus. Tribus modis Deus dicitur.
VERS.39. — Mulier alligata. Dixerat mulierem r> Substantive dicitur Deus, Trinitas. Adoptive, saneti
eausa fornicalionis a viro recedentem manere in- qui per adoptionis gratiam dii sunt. Nuncupalive,
nuplara , aut viro suo reeonciliari, et non dixeraf, daemoneset idola. Ex quo. Omnia a Patre, sed per
an maneret toto tempore vilaesuse, an tempore viri; Filium creata sunt. Nec alki per Filinm, alia per
hoc ergo determinat. Itaque virgo semper potest nu- Patrem, sed eadem : alioquin jara non oinnia pcr
bere cui vult, sed mulier, id est conjugata, etiam Patrem, nec omnia per Filium; si autera omnia per
eausa fornicationis dimissa, et separata a viro, vi- Patrem, et omnia per Filium + ergo eadem per Pa-
vente viro alligata est legi, etc Quod ti dormierit. trem quaeetper Filium faeta sunt; sequalisest ergo
Mon dicit, primus, vel seeundus, vel quotus, nec Patri Filius, et inseparabilis operatio utnusque. Et
enim nobis diffiniendumquod non diflinit Apostolus : unus. De Christopro huraanitate subdit, sed de Spi-
unde nec ullas debeo damnare nuptias, nec eis ve- rilu sancto non oportuil.
recundiam nurnerositas inferre. Dominus aulera VERS.7. — Polluitur. Per iflosscilicet qui habent
septeiDTiramrion damnat, necdicit in resurrectione scienliam unius Dei, sed non cum clraritate, per
non posse esse. Sed tantum : nequo nubent, neque quos in hunc errorem infirmi indUcebantur, quo-
nubentur. Undenec contra liumameverecundisesen- rum non cibus poiluitur, sed eonscientia.
555 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AD COR. 534
VERS.12. — In Christum. In Christum peccare, A ita evangelizavcro, non est mihi gloria; quia tunc
est Christum negare. esset pro necessitale, quia vw, id est, penuria esset
sicut pseudoapostolis. Necessitas,hujus vitsesusten-
CAPUT IX. tandae. Vw. Quia unde vivam non habeo.
VERS.1. — Non sum liber. Incipit se proponere VERS.17. — Si enim volens. Quia ex voluntate est
in exemplum, ut sicut ipse abslinet a licitis pro merces. Videamus quomodo, scilicet si ita ex dile-
scandalo fratrum, ita et illi. Quasi diceret: Absti- ctione facio. ut potius paliar nenuriam quam abutar
nete ab hoc licito, quia ego habeo hberlalem acci- poteslate. Si autem invitus. Ut quod necessitate co-
piendi stipendia, et lamen non accipio. Etsi sic in- gar, aliis prodero, at non milri. Dispensatio mihi.
ductum sit, intendit lamen se comprobare aposlo- Hic dispcnsatio talis intelligitur, ut quasi scrvus
lum, quia occasione pseudoapostolorum minus de alienum censum dispenset, unde ipse nihil capiat
eo senserunt Corinthii. prseter cibaria. Alibi dispensator dicitur qui ut filius
VERS.4. — Nunquidr elc. (BEDA.)Permisit enim ministrat Evangelium cohsercdibus. Non debemus
Dominus, non jussit, etc, usquead polestas igitur ideo evangelizare , ut manducemus, sed ideo mau-
est, non jussio Domini, accipero sumplus. ducare, ut evangelizciiius; ut cibus non sit bonuro
Sororemmulierem. Dominus in comitatu suo mu- B quod appetitur, sed necessarium quod atljicilur.
lieres habuit ne viderentur aliensea salute, quae et VERS.19. —Exomnibus. Negotiishominum, nihil'
ministrabant ei; sic et aposloli. ab eis accipiendo; Omnium, subaudi hominum, mt
VEBS. 6. — Operandi. Verbum operandi, hone- te.rvumfeci, suDportando oranes, veluti bonus procu-
stius quam accipiendi. rator supportat mfirmos, maxime vos, o Corinthii,
VEBS.7. — Quis militat. Ne, quii abslinet, coa- per meam palienliam. Feci aulcm hoc non callidi-
postolos reprehendisse videretur,. addit : Quis mir talis astulia, sed compatientis affectu,. ut plures lu*-
litat. crifacerem Christo.
(CHBTS.)Quis plantat vineam,. el de fruclu ejut- VERS.20. — Tanquam Judceus. (HIER.)Npn vere
non edit ? Per illud pericula; hoc autem laborera et iudseus, sieul noc vere gentilis, quibus in cibis, etc,
miseriam mullam et curam ostendit, el tertium item usque ad quomodo sibi serviri velit, si aegrotaret.
addit exemplum bis verbis. YERS.21. — His qui sub lege, etc Samaritanis
Quis pascit, elc (1D.)Multam diligenliam, et ma- qui libros Moysi recipiunt, quibus non coutunlur
gislro debitara erga subdilos ostendit. Quod ex his Judsei. Sunt autera ex origine Pcrsarum, quos su-
apparet : Elcnim milites, et agricolae, et pastores blalo Israel posuil rex Assyriorum vel Persarum ad
erant apostoli, non bcilorum, neque terrse, neque C incolenda loca Samariae.
brulorum aniraantium, sed ralione prsedilarum ani- VERS.22. — Omnibus omnia. Omnibus cessit,
raarura, et ejus exercitus qui adversus daemones non lamen religionem excessit.
arraalur. Et de lacte. Lac gregis dicilur quidquid a VERS.21. — Nesciiis, etc Ostendit quanla sit uti-
plebe prsepositisdalur. lilas legis nostraej in qua non uni, sed omnibus pro-
VERS.8. — Nunquid, etc, (ID.) HOCesl: Nun- missa est palma; et qui prior venit, exspectat ut
qiiid ego humanis dunlaxat exemplis rem meara coronetur cum posleriori. Bravium. Est praemium
conOrmo? an e£ '.exhaecnon dicil ? cursus.
VERS.9. — Nunquid de bobus. Curoequidera sunt; VERS.25. — Omnis enim, etc De rebus non lau-
verumnon iia, ut de iis legem instituat. dandis trahuntur mullse Similitudines, ut in Evan-
VERS.12. — Ne quod offendiculum. Id est, ne gelio de iniquo judice, qui viduam nolebat audire,
dicalur de nobis, quod causa quaeslus et lucri tem- et pigro qui non ex amtcitra, sed ex tsedio paiie»
poralis politis praedicemusEvangelium, quam cacsa commodabal; ita hic non corainendantur agonislica
salulis animaruin et remtincralionis aeternae,habea- et ludicra.
lurque Eyangelium venale. VERS.26. — Non quasi. In incertum currit qui
VERS.15. — Nescitis. Redit rursus a d illud quod ^ lalia facit, ut ex quibusdam sperare, ex aliis despe-
incceperai, ostendens quia sibi Iiceat, et lamen non rare possit.
faciat. Naturalis etiam ralio hoc habet, ut quis inde VERS.27. — Casligocorpus meum. Apostolus suo
vivat iibi Iaborat. timore nos terruit. Quid enim faciel agnus, ubi aries
VERS.15. — Ego autem. Abstinet Aposlolus a tremit? Ne forte, etc Quod cito contingere possel;
sumptibus, ne sit forma pseudoapostolis rapacibus. lunc aliis magiscavendura,ne offendendosint reprobL
Bonum est, elc. Quisquis enim eo quod sibi de- CAPUT X.
betur uli non vult, amplius impendit Ecclesiae. VERS.1. — Noto enim. Volenti comprehendere sic
Maximam ergo lrabebat gloriam Aposlolus apud est agendum; non enim baptisraa et sacramenta
Deum , nou exigehdo stipendium ab infrrmis, sufiiciunt, ut quidam pulant; sicut nec Judseis be-
vel de suis laboribus transigendo quolidianum vi- neficia Dei valuerunt, cum posl peccarent. Quoniam
cluln. Gloriam. Quam habeo apud Dcum infirmis patres. Exemplo Judoeorum, qui negligenlia sua
compatiens. oflenderunt, soliicitos facit. Sub nube, Quia omnia
VERS.16. — Nam el si, elc\ I'ro mercede : Vel, si jn frgura uostri illis contingebant
 535 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 536
VERJ.*, — In Moyte baptixali. In ducatu Moysi A crepent in fornace, qui non habent ventam su-
purgati per visa signa illa. Vel, signum baptismi perbise.
acceperunt, quod credentibus idem valuit. RaplizaU VEBS.14. — Propter quad, etc. Quia sola sacra-
tunt, quia a morte liberali et per eam raundati al menta non sahant, et quia qui cadit punitur, et
ignorantia Dei, quaepreraebat omnes gentes, et prsc- quia auxilium Dei non deest, fugite ab idolOrum
parati ad accipiendamlegem. Vel baplizati dicuntur, cultu. Vel, ne comedant sapieiiles idolotbyta cum
quia gerebant formam nostri sacramenti. Moyses offendiculoinfirmorum , quibus idololalrsevideren-
Christum, nubes Spiritum sanctum, mare baptismum tur. Vel, ne ipsi infirmi idololatrsesinl, et ut fugia-
significat. lis loquor altum aliquid quasi prudentibus, et ideo
VERS.3. —Eamdem escam. Id est fide : diversa cliligenterdijudicate. Vel. raodo Ioquor infirmis, ut
in tempore, diversa in specie. Spiritalem. Id est, supra prudentibus.
VEBS.16. — Calix benedictionit.Ideo fugiendum
spirituale aliquid significanlem.Cum dicit spiritalem,
ostendit spiritualiler intelligi in Chrislo et lrocde a cullura idolorura, quia ut comedens idolothytura
omnibus innuit, unum exponit: Petra erat Christus. unum est cum daemone,sic per corpus Chrisli unum
VERS.4. — Consequente eos petra. Id est, satis- est cura Cbrislo.
faciente voluntati eorum, quia quoquo irent, aquse B Panis quem frangtmus. (BEDA.)Chrislus quando
hiundanles secutse sunt; sic Chrislus in deserto manducatur, vita manducatur. Sed quis audeat,
ad manebat apud Patrem integer, ut
hujus mundi suos comitalur. Vel, consequente, id elc, usque
est, seculuram veritalem significante. Petra autem. angelos pasceret.
Solet res, quse significatur nomine rei quam signi- VERS.17.—Quoniamunus, elc. Unus panis nnione
ficat nominari. Petra. Id est Chrislus, sequebatur, fidei, spei et cbarilatis. Corpus est per submini-
stralionem charitatis : quia unum sumus, et untim
quia ubi humanum deficiebat suffragium, aderat.
sentire debemus. Hsec dicit ut fides una
VERS.7. — Neque idololatrw, etc. Illos tangit^ unUmhabeat sensum et autero
opus.
qui in idolio epulabantur, putantes se immunes a VERS.18. — V.idete. Similitudo est. ad intelli-
crimine. Sedit populus. Per commemorationemillo-
rnm notat ea quse in Corintbiis sunt, oslendens dum genduriiquod supra dictum est. Ideo addidit, secun-
Ludere. Id est carnem, quia est Israel secundum spiritum,
quam graviter punita sint in Judseis.
ludo simile. Facilis nam- qui veleres urobras jam non sequilur, sed cam
adorare, quod puerorum
ad lusum est autem lusui consequentem (quae illis umbris praecedentibus si-
que pueritia. Quid puerili
gnificata esl) verilatem; et immolat Deo in corpore
tam simile est quam idola adOrare? ** Christi sacrificiura laudis, ex quo Deus deorum
VERS.9. — Neque tenlemusChristum.Nola Ctiri- Dominus Iocutus est, et vocavit lerram a solis ortu
stum Deumquem tentaverunt Judaei, et ideo a ser- usque ad occasum.
penlibus perierunt, donec serpens aeneuserectus est, VERS.19. — Quid ergo? Quia dixi, fugite a cul-
quem qui inluebantur, a raorsibus sanabantur. tura idolorunf,videor dicere, quod idolis immolatum
VEBS.10. — In figura. Ecce ostendit cur signa til aliquid magnum, sed non hoc dico, sed potius
illa jam non observantur, cum res manifesta sit ad dico, quod ea quaegentes immolant, daemoniisim-
correclionem nostram. molant: quia idolo diabolus colilur, qui pejor est
VEBS.H.— Scriptatunt. Non propter nos tan- idolo.
tum. Per hsec enim exempla ad correcliorem vitam VERS.20.—Socios fieri dwmoniorum.(Acc, lib. n
provocamur, ut aut prsemium,si obedienles fueri- de Doctrin. Christ., c. 20, 21, elc) Adhoc genus eliara
mus, aut propensiorem pcenam inobedientes me- perlinent consultaliones et pacta, etc, usquead raa-
reamur. Ftne* twculorum. Quia in ullima setate su- themalici,qui conanlur actionum evenlus praedicere,
mus, et tot exemptis priorum magis corrigi debe- dicuntur.
mus. Vel fines sseculi devenerunt in nos, saeculari- D VERS.22. — An wmulamur Dominum. Videntur
tas in nobis finilur; et ideo turpiussi peccamus. semulari et invidere Dominp, cujus regnum ditui-
VEBS.12. — Videatne eadat. Ut qui prsesumen- nuerunt, qui cum scandalo fratrum comedunt.
tes de scienlia, cum seandalo fratrum edebant ido- VERS.23. — Omnia mihi licent. Potestale liberi
lothyta, et de pseudo gloriantes, judicabant aposto- arbilrii et doetrina legis naturalis. Non quia omnia
lum cum ipsi essent rei. liceant etiam illicita, sed ecce ponamus licere
VEBS.13. — Tentatio vot, etc. Horlatur ut hu- omnia.
ntana tentatio illos apprehendat, non alia. Humana VERS.25. — Omne quod in macetto. Quia lieita
enim tentatio est, ut in necessitale vel pressura non sunt, et tamen non est utendum eis semper, deier-
diflidat homo de Deo, auxitium humanura requi- minat quomodoliceat edere vel non edere.
rendo. Propter Christum ergo pati, humana tenlatio VEBS.28. — Propler iltum. Quia qui idolis servit,
est, per quam proficitur apud Deum. per hoc gloriabitur et confirmabilur in errore, et
Postitis tuttinere. Quod fit per humilitatem. Hu- fralribus malum datur exemplum.
miles enim in onuii tentalione cuslodit, ut illi non VERS29. — Ut quid enim. Quasi: Quid opus esl,
 557 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AO COR. 538
ut puter.causa veneralionis edere? Judicor enim A nondura suo judici se offert et colloquitur , ubi
non distare ab idololalra. conditioncm suam necesse est profiteri.
VERS.31. — Sive ergo manducatis. Non solum VERS.7. — Quoniam imago. Imago et similitudo
ergo vox tua sotiel laudes Dei, sed etiam opera lua pro se invicem accipiuntur, sed tamen in lioc pro-
concordent cum voce tua. Cum enim voce cantave- prie est simililudo animae cum Deo, quod incir-
ris, silebis aliquando vita. Sed sic canta, ut nun- cumscripla, quod ubiqiic tota et simuL
qnani sileas. Si enim ore clamas, el fraudem cogi- (Auc, Iib. xn de Trin. c. 7, 8, 9.) Homo dicitur
las, siluisti a laude Dei, et quod gravius esl, in inrago Dei, et ad imaginem : quia non oequalis,etc,
blasphemiara perrexisti. Cum enim .laudatur Deus usque ad ut male vivcnles bene loquendo turpitudi-
de bono opere tuo, laudas Deum : et cum blasphe- nem suam contcgant.
matiir Deus de malo opere tuo, blasphemas Deum. VERS. 11. — Verumlamen. Quamvis in prima
Si ergo quod manducas et bibis, atl refectionem Cpndilione non sit vir de fcmina, sed converso:
corporis sumis, rcparationemque membrorum, gra- eliam in scquenli generalione non esl hoc. In Do-
tias agens ei qui libi tribuit mortali el fragili ista mino. Id est in operatione Doraini, in qua alter siue
snpplementorum solatia, cibus tuus et polus laridat altero non creatttr.
Deiinr. Si vero modum nalurae debitum immodera- B VERS. 12. — Omnia aulem. Postquani singula
tione voracilalis cxcedas, et viunlenlia lc ingtirgi- dixil, ut omnia Dco uni principio subjicerel, addil
tes, quantasKbet laudes Dei lingua tua sonel, vita omnia ex Deo , ul ncque mulicr de subjectione
Mlisphemat. . doieat, neque vir de exaltatione superbiat.
VERS.32. — EcclesiwDei. Quanlum ad infirmos VERS.13. — Vosipsi. Quia Corinlliii ejus traditio-
quibus fiimt ofiendicula, dum eorum exemplo ad- nem non servaverant (quod eis succensel), jam non
hiiTeiilbis quaeinimica sunt Deo. ex auctoritale traditionis suadet, sed ex nalura.
VERS.53. — Omnibutplaceo. Qui hominibus pro- Natura nos docel, quia vir si comam nulriat, elc
pler veritalem placet, jam non ipse illis, sed veri- Coma esl gloria mulieri, qnia naluraliter eam habet
tas placet. Si propter seipsum placet homo, super- pro velamir.e : coma eniin indiciurn velaniinis est
bia est; hoc est quod alibi dixit : Si hcminibut ut naluroevolunlas addatur. Et itleo vir non esl na-
placerem, servus Christi non essem (Gal. i). Sed turaliter comalus, quia non est velandus, el lex
nunquid placebat persecutoribus suis? Placcbal probibet virum esse comatum.
omni generi hominum, quod Christi congregabat VERS.14. — Si comam, elc. Coma Samuelis et
Ecclesiam, sive jam intus positis, sive introducen- propbeiarum pro velamiue veleris legis, in revela-
dis ineara. tione Evangelii deponilur.: unde cum transieris ad
CAPUT XI. Christtim, auferetur velamen.
YERS.17. — iToc autem prwcipio. Non deserentis
VERS/1. — Imitatores. Sunt gradus in Ecrlesia solertia requiratur, sed prsecipientis aucloritas at-
roaWtfm et minorum, ut illi exemplo proacedant, tendatur. Non laudans. Incipit de Domiuica ccena
-hHmitatione sequanlur. Sed et qui praecedunt, si dicere, in qua multum peccabant.
neminem sequuntur, errabunt: sequuntur ergo ali- VERS.19. — Oportet et hwreses, elc Non vult nec
quem, id est Chrislum. oplat Apostolus csse hacreses, scd quia sic ftiturum
VERS.2. — Laudo, elc Incipit hic agere de est, dicit. Et ad quitl lioc sil ulile, subtlit : Ut non
velationibus in quibus arguit illos suas traditiones tanlum reprobi (qui diciinl : Ego sum Pauli), sed
non servantes : quia illorura aliqui viri velato ca- et qui probati sunl, manifesti fiant. Haercses dicil
pite, et ajiquaeraulieres non velalo capite orabant, pro his qui dubilant dc resurreclione. Scissurae
aul prophetabant. Unde el succenset eis Aposlolus, erant pro donis spiritualibus : et hi malo suo pro-
quia cum esset eis Aposlolus, iroraemores erant siurt cuilrolicis. Orrrnes enim iniinici Ecclesiae vel
traditionum ejus, quasi. Etsi de aliis culpo, laudo n errore caecati vel malilia dcpravali prosunt Eccle-
tamen de hoc : ironia. siic : quia si accipiunt potestalem corporaliter affli-
VERS.3. — Viri, etc Potest nomine viri intelligi gendi, exercenl ejus patientiam. Si vero malc sen-
hic spirilus, non ille Spirilus sanctus qui cum Patre liendo adversantur, exercent ejus sapienliam.
el Filio immutabilis raanel, et dignis animis incom- VERS.20. — Dominicam cwnam. Dominicamcoe-
mulabiliter datur; sed spirilus hominis, qui quasi nam dicit acceptionem Eucharistise, quam non de-
animae raarilus, animalem affectionem tanquam bent pransi sumere, vcl mensis suis miscere, ut
conjugem regit. Caput Christus est. Quia spiritus hi quos Aposlolus arguit, sed jejuni, in honorera
honrinis regilur a sapientia Dei, quse Cbristus est: tanti sacramerili. Licet enim post ccenara discipulis
in quo sicut in capite sunt omnes sensus spiritua- suis dederit corpus et sanguinera suum, non tameu
les, id est, plenitudo gratiarum, de qua accipit vif jam calumniandum est universse Ecclesiae, quod
iste, et per hoc est vir caput ranlieris, id est, re- a jejunis semper sumitur. Nam Salvalor quo velre-
clor aniraalilatis, quse regitur a spirilu tanquam' mentius commendaret myslerii hujus alliludinein,
mulier a viro. voluit hoc ullimum infigerc cordibus et meinoriae
Orans. Quia in aliis ul>i cst, pofcst veJare, sed eorum. Quo ordine autem post sumcrelur, ab apo-
fcM WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 540
Stolis per quos ecclesias disposilurus erat, servavit A vuspotuit terrerivel contristari de eo quod non erat
docendum. sensurus mortuus. Drclum esl euira ei: Noninfe-
VERS.21. — Unusquisque enim, etc Notat lllos retur-cadaverluum in sepulcro patrum tuorum (III
qui munera quae offerebant akaribus pro sacrificio Reg. XIH). Et ppr hoc inobedieniia prophetae-pumri
cdriftcierido,peracto illo, sibi resumebant, nec aliis potuit, ne ad supplicium tartareum ejus afri.mara-
non babenfibus commuriicari sinebant, sed soli su- peretur. Corripimur. In paucis est omniura emen-
mebant: ita ut inde etiam inebriarenlur, aliis esu- dalio, qualenus timore pcenae nostrse alii emen-
~ *
rienlibus. ' dantur.
(AMBR.)Munus oblatum totius fit poptili, etc, VERS.33. — Invicem exspectare. Ut raultorum
usque ad formam quae a Christo in hujusmodi re obialio siroul celebretur, et omnibus ministretur.
clalaest iterat.
VERS.22. — Ecclesiam. Ecclesta sunt fideles; de CAPUT XIL
quibus dicitur: Ut exhiberet sibi Eeclesiam gtorio- VERS.I. — De spiritualibus. Agere incipit Apo-
sam. TIoc tamen noritine voeari ipsam domum ora- stolus de bonis sancli
Spiritus, pro cruorummajpri-
tionis Aposlolus teslatirr, dicens, Aut Ecclesiam Dei, busalii
superbiebant, minores invidebantet despi-
etc. Laudo vos? Velsic distingue : Laudovos in hoc? B
ciebant, quasi nunquam liabituri essent.
ulique non laudo. VERS.2. — Scitis. Spiritualia, tradilurus priora
VERS.23. — Ego enim accepi, etc. Ostendit my- ut slcut fjierujil tunc imago idoiorum,
sterium Eucharislisc iriter ccenandum cetebratum, commeraorat,
ita ounc sint imago Dei.
IIOIIcceham esse. Medicina eniin spiritualis esi, ct
meraoria redemptionis, ut majora coriseqtiaraur, VERS.5. — Ideo notum. Quia per singula cha-
rismata lioiirinibus magis glortaro quam Deo dabant,
quia morte Cbristi liberalf sumus. Hujus in edendo
et bibendo riiemores esse debemus, Novum Testa- nescientes iroca Spiritu sancto ministrari; iu omni-
menluni in hoc consecuti: quia bencficii divini san- bus ostendit laudem Dei esse et graliam, ut sicut
guis Cst testis, unde ad luitionera corporis et ani- tune imago idoli totuui malutn fuit ex homine, ila
moe percipiinus : quia caro Christi pro salute cor- nunc ex Spiritu Dei omniabona credantur. Nemo t»
etc. Cogitando, loquende, operando. Dicit
poris, sanguis proanima nostra : ideoque noii riian- tpiritu,
ducandum prsedixit lex sanguinera. In qua nocie.' similiter tribus modis, scilicet, corde, ore et opere-
ln nOcte passus adlucem resurreetionis venit. anathema Jesu, id esl aliquam separationem, a Jesu,
VERS.24. — Fregit. In sacramenlo scilicet, se- id est quodlibet peccatuin : quasi : Abslinelur per
cundum quod videbatur et integrum esse afideli-*Q spiritum a malo.
bus credebatur. Unum omnibus dedit, ut ,in unitate Nisi in Spiritu sancto. Quasi: Bene operari ei
permanerent: sed cum fregit, spontaneam passio- omne bonum est per Spirilura sanctum, et ideoma-
riem suam ostendit.' jor hon despiciat-rainorem, quia nihil habet nisi a
' VERS.26. sancto.
—Quotiescunque. Exponit in quam Spirilu
Chrisli commemorationem, morlem scilicet. Donee VERS.4. — Divisiones. Hoc commune oranibus :
venial. Quia hoc non mutabitur sicut sacrarhenta sedgratiae sunrdrvisoe, neminor desperet: ne major,
Judseorum. dum audit gratias, superbiat.
VERS.27."— Indigne. Non qnia maftducat aliqurs VERS.6.— Idem veroDeus. Hocait, ne Pater et
non ad salutem, ideo minus est corpus et sanguis Filius et Spirilus sanctus alia separatim operari vi-
quod accipit. deantur, ex eo quod Spiritui gralias, et Dominomi-
VEBS. 29. — Judicium sibi manducat. Quoeritur< riistraliones, et Deo operationes supposuerat, omnia
qtiomodo hoc, cum Dominus dicat: Qui manducat referens ad unum Deum silbdit : Quia Deus ope-
me, ipse vivetpropler me? Sed diio sunt modi mari- ratur. Omnia in omnibas. Non uni oirinia tribuit, sed
ducandi: unus sacramentalis, quo manducanl tam, , in omnibus Pmnia operatur, ut quod non habet quis
boni quam mali; alius spirifualis, quo soli boni. El; in se, habcat in alio, et sic maneat charitas el hu-
boc est non solum Clrrislnra raanducare et in sacra- mililas.
mento ejus corpus accipere, sed iri ipso manere, ett VERS.7. — Unicuique. Divisa sunl bona , et non
habere ipsum in se manentem. Spiritualiter enim, ad meritum alicujus singulariter danlur, sed ad uli-
nianducat, qui in unitale Ecclesiae(quani ipsum sa-. litalem aedificandseEcclesise. Aecepimus et nos Spi-
icrarneniumsignifrcat) manet. Nam qui discordat ai rituitt sarictum, si amamus Ecclesiam, si chariiate
Christo, nec carnein Chrisli mariducat, nec sangui'-. : compaginamur, si catholiep nomine.et fide gaude-
nem bibit, elsi tantse rci sacramentum ad judiciumi mus. Credamus, fralres, quantum quisque amat Ec-
qnotidie suraat. clesiara Christi, tantum habet Spiritum sanctura.
VEKS.30. — Ideo inter vos. Hoc iit ad correctio- VERS.8. — Sapientiai.Sapientia est in contempla-
nem aliorum. tione seternorum. Scienlia in actione temporaliura.
VERS.32. — Dum judicamur, elc Eisdem qui pa-- Unde in Job : Ecce pietas. Id est, cultus, Dei est sa-
iiiiritur etiam pcena jrropria, est aliqUandppurgatip,, pienlia, qui Grsecetheosebia.Etquis hic cultus
ejus,
ut prophelae Addo, qui probibitus comedit: qui vi-- nisi amor et cogiiitio ejus? absliuere auiem a malis
541 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. 1 AD COR. 542
scientia est: mala autem in temporalibus sunt, in A nesta, quia non habent eam speciem decoris quanr
quibus caute etprudenter versandum est. Cui dalur habent ea quae in promptu siinl. Vel propler legem
sapientia, est quasi sol; cui scientia, luna in nocte menibrorum quaede peccalo venit; usus membrorum
sseculi; quibus caetera danlur, stellsesunt: quia hscc illlcitus turpis est, non membra ipsa. Intelliguntur
in nocte sunt necessaria. etiam quidam fralres qui cum honesti sunt egestate
VERS.9. —AlterVfides. Et fides inter d<maDei et et habitu, aliquando tamen vitse mundioris sunl. Vcl
rnunera est. Non ergo sola charitas, sed charitas inleHiguntur illi qui in Ecclesia per aliquod peccatura
cum fidea Deonobis est. inhonesti, abundantius adjuvantur consolalionibus
VERS.10. — Sermonum. Sermones sunt aflego- et oralionibus, ut horiesli fiant.
ricsepronunlialiones quse in prophetis et in Evange- VEBS.24. — Honesla autem. Quasi dicat : Ila et
liis apparent. fralribus in quibus studium periiiae, convtrsationis
YERS.11. — Unus atque idem spiritus. Quod su- ornavit honeslas, nihil est quod addalur a nobis. Sed
pra dixit tres operari, hic nominat spirilum :jquia Deus temperavit. Remoto illo quod obesl, ppnit illud
enim unius snnt naturse, quodunus operatur, tres qnod prodest, scilicet contemperationem.
operantur. Unus et idem, inquit, rie tot putentur VERS.25. — Sed in idipsum pro invicem. Quasi
quot sunt opera: nonquod sinePatre eiFilkr Spiritus B dicat: Sollicita sint membra, ut tendant in idipsum,
operelur. Inseparabilis est enim operalio Trinitatis. id est in id sollicitudinisquod sil ipsum, id est indif-
Dividenssingulis. Undenec huic dokndum, nec illi ferens, ut non minus pro alio quam pro se.
superbiendum. Ut vult. Qui solus novit quod conve- YERS.26. — Et si quid patitur. Hoc de membris
niat, et gratis, non ad raeritum hominur.i. corporis ambiguum non est, quia si oculus vel pes
YEBS.12. — Ita et Chrislus. Caput et corpus di- capiatur aliqua acgritudine, totuni corpus condolet.
citur Chrislus, propter ineffabilem uniiatem capitis Ita et nos decet condolere fralribus si quid adver-
et mcmbrorum. Unus spiritus faciet omniain meni- sitatis emerserit, et laetari si bene cesserit.
bris corporis Christi, sicut una anima videt in oculo, YERS.27.— De membro. VelChrislo, vel a me
audit in aure, et in coeterisomnibus omnia facit. cujus praedicalioneinstituli estis.
VEBS.15. — Eienim. Oslendit quomodo corpus VERS.28. — Et quosdam quidem. Determinat hic
Christi sit unum quia omnes baptizati, id cst abluli de donis Dei, quse alliora, et quaesint inferiora. De
et in uno spirilu ducti sumus in hoc, ut simus unum his enim putabant Corinlhii, quod minus esset majus,
corpus, id esl unaniraes per illura unum spiritum, ut et quod majus esset minus. Primum. Dignitate et
loltini corpus hominis una anima vegetatur. Et quia tempore apostolosviceChristi praedieantesel omriiusa
omnes potali sumus in acceptione diversorum dono- '* judices.
rum Spiritus sancti, in uno spiritu ;quia omuia dona Secundo prophetas. Id est mysleria Scripturarum
ad unum efficiendumdirigit. Non illius persona con- vel futura revelantes. Teriio doctores. Praeceptavi-
tcmnendavelpraferenda, nec hominibus gloria Dei vendi dantes, vel qui pueros Ktteris imbuunt.
danda : quia unus et idem in oronibus operalur. Genera lingaarum. (GHKVS.) Ecce donum Dei est,
VERS.14. — Nam et corpus. Ostendit per simih'- multas scire linguas. Et nota quod ultimum ponit
tudinem humani corporis unilatem corporis Christi, illud, quod illi primura ponebant.
id est Eeclesioe, habere varietatem ofGciorumet di- VERS.29. — Nunquid omnes pro, etc Qui hsec
versitalem banc non tollere unitalem : sicut humani non habet in se amet in aliis ea : et in eis jam hajc
corporis uniias non in singularitate consistit, sed in babet, quae:n se non habet. «
mullis membris, ut invicem sibi praeslent quod YERS. 31. — Exceltenliorem viam. Gharitatem,
debeiit. quia est majtts omnibus praedictis donum; unde in
VERS.17. — Si totum. Quasi dicat: Si in Ecclesia fine, his qui dicunt, Domine, in nomine tuo prophe-
omnes essent unius oflicii, quomodo implerelur tavimus , dwmonia ejecimus, virtules fecimus, dieet
necessilas corporis, cujus gubernalioni diversis _ Dominus: Recedite a me, non novi vos, pperarii ini-
opus est?. quilatis (Malth. vn).
VERS.18. — Memora, unumquodqueeorumsicut CAPUT xur.
votuit. Ut nihil desit illi : ita cl in Ecclesia diversas
personas quibus tribuit munera diversa. YERS.1.—Si /mauis.etc.Probathicquodcharitas
VERS.19. — Quod si essent omnia unum, non excellentior est: quia alia sine illa non valent, et illa
modo multitudo sensuum.periret, sed etiam corpus. sineistis prodeslplurimum. Charitatem autem. Cha-
lta si in Ecclesia oranesessent unius ofliciiet digni- ritas est fons proprius el singularis bonorum cui alie-
talis , non discernerentur membra neque corpus. nus non communicat. Quoeut oleum non polest pre-
VERS.21. — Aul iterum caput pedibus. Ipsa digni- mi in imo, sed supcre.xcellil; quaa si desit, frustra
tas conlemptibilis est sine subjectis. Oflicium enim habentnr coctera : si adsit, habenlur onmia? Velutcrs
est per quod dignitas constat. Magnusimperator ne- sonans, etc. Sicul impulsu aliquo et non per se aes-
cessarium hahet exercitum. resonat, sic Ioquens linguis, non per se, qui nescit
VEBS23. — Inhonesta sunt. Absit ut in membris qirod loquitur, sed virlute spiritus profert ea quibu*
sanctorum alinua sit turpitudo : sed dicunlur inho- audienles mukeat.
543 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 5M
. VEBS.2. — Et si habuero propheliam. Ut Balaam, A prophetat, quam qui loquitur lingna. In meipso au-
el Caiphas, et Saul. Noverim.mysteria. Utet Judas tem videre potestis, quod Iingua non prodest, pro-
cum apostolis, et diabolus qui (ut Ezechiel dicit) phetia stutem prodest. Nunc autem. Si venero nunc
inysteria divina novit. Scientiam. Ut scrihat e( Pha- advos, quando fideles eslis, linguis loquens, quid
risaei, unde : Yoshabelis clavem tcientiw, sed nec in- vobis prodero ? quasi dicat nihil, quid ergo Uinc
tratit, nec aljps intrare simtis (Matth. xxm). Habent lingua prederat, quando infideies eratis ? quasi dicat
bsec utique el mali, qui et confitebuntur injudicio, nihil. Aulin revelalione. Ut exponam revelationein.
ubi non audebunt nienliri; quibus non dicetur : Non Revelalio est quando per figuras ostenduntur quoe-
habuistis, sed non navi vas; quia ea sine charitate dam mysteria, ut in Apocalypsi. Aul in scientia. Ut
habuerunt, .'; exponara ei quaead sciendum pertincnt. Ea sunt quae
VBRS.4. — Ckaritas paiiens est, elc. Haec snnt fidem illumiiraut, ul de natura Deitalis- Aut in pro-
arma quibus miles Chrisli armatur. Cujus armauiroe phetia.Ht exponam Scripluras quse de futuris agtmt.
qtiasi praecipua arma prsemisil, palientiam et berri- Aut in doctrina. Ut exponam Scripluras quae mo-
giiiiatern. res informant, • -
(ORIC) Patienlia illata a proximis mala aequani- VF.RS.7. — Tamen quw sine, elc Per me ostemii
miter pprtat, benignitas sua bona proximis deside- B linguam nori valere sine interprete. Per me dico,
rabiliter impendit. Non wmulalur. Quia non eani oslendi, qui sura rationalis, tarneu per inanimala
aiiena felicitas contristat. Npn inflatur. Quia non idem possttm ostendere.
eam sua.feiicitas allollit. VERS^8.— Etenim ti incertam. Itero per aliam
VEBS.5.—- Non quasrit, etc Non est amalrix. similitudinem. Eienim.si incertam, etc Judseis erat
pecuniae. usus tubse-infeslis etiu bellis diversis sonis.
VEBS.7. — Ontniacredit. Nou diqit omnibus cre- VEBS.10—Et sine voce. Multaesunt linguae,scd ba-
dit, quia soli Deo.Omnia sperat. Sic in palribus, id benlpropriassignificalionesvocum, ut intelligantur.
est iu populo Israel apparuit, qui sperabant habere VERS.11. — Si ergo-nesciero.El quia alii sine in-
quod promillebat Deus. Omniasusiinet. In capile, id lerpreie non intelligerent, ego ero barbarns.
est i» Chrislo, qui palienter exspeclavit glpriara re- . YERS.12. — Sic et vot. Vel sub una distinctione,
SHrreclioniset ascensionis. sic Et propter hPc ne sitis barbari, et vos ut ego
VEBS.8. — Charitas. Item in noc est dignior quia quicrite ut abundetis.
nec in hoc saeculo,nec in futuro finilur, etsi quaedara VERS.14. — Spiritus meus oral. Spiritus vocalnr
opera ejtis cessent. Nunquam excidit. Si credendo et vis anirase inferior mctrte, ubi corporalium rerum
sperando diligimus quod nondum videlur, quanlo C similifudines imprimuntur. Mens, altera superior vis
magis cum videbitur? animae,'ui supra. Spirrlus Pharaonis informalus est,
VERS.10. — Evacuabitur quod. Destructio imper- ut videret imagines mens Joseph illtrminata est, ut
feciionis esl, quando itl quod imperfectum est ira- inlelligeret. Sine fructu. Ita est si iingua iiicognita
plelur in lotum. quis loquatur, vel signa aliquarum rerum sine intel-
VEBS.12. — Nunc. Imagines veritatis per fidem iectu proferat, sicut solent Latini homiires Grsece
videntur. Tunc autem faciead faciem. Id cst res ipsae cautare, obleclari sono verboruni, nescienles tanten
manifeste videbunlur. Tunc cognoscam.Id esl videbo quid dicant.
proraissa, sicut ipse est, hoc est praesentem ad Deuot VERS.15.—Orabo spiritu. Id est, ka loqui approbo,
esse, u6i Christus est.Yel sicut praescilus sumcogno- ut signa rerura formentur in spiritu, cl eorum inlel-
scere quotl modo est secretum. Speculum. Est ani- lecius refulgeat in mente. Vel, Orabo ore el mente.
ma: speculum vi cujus aliquo modo Deum noscimus, VERS.16. — Amen. Nota quod hoc verbum amen,
sed oliscure. Mnigina. Esl aulera aenigmanon oranis, nec GrascunT, nec Latinum est, sed Hebraeum,- et
sed obscura allegoria. Unde sicut per specukim si-. iuterpretatur verum. Cumquepossel dici, verum, noi»
gnificavit imaginein, ita iromine senigmatis simililu- tamen dixit, sed amen. Nec Graecus, nec Latinns
dinem quamvis, sed obscuram et ad percipiendum interpres ausus esl id facere, ne vilesceret nudatum,
difficilem intelligit. sed bonorem haberet velamento secreti.
VEBS.13. — Fides, spcs, etc. Quibus scientia et YERS.18. — Gratias ago Deo. Proponit se exem-
prophetia mihiat sine quibus nullius justi est vita plum, quod non debent loqui linguis nisi ad aedifica-
isla perfecia: Major autem horum esl charitas. Cha- tionera, sicut ipse qui omnes novit.
ritas est cui hk ftdcs et spes non potest deesse, sed VERS20.— Sed malitia parvuli eslote. Silis remoti
fldes et spes sine charitate possunt esse. amalitia,ut parvuli, studeutes his quae prosunt,
CAPUT XIV. ^uod est perfcctio sensus.
VEBS.21. — Jn lege^Ratio quare non debet quae-
VERS.2. — Qui enim loquitur lingua , elc Hoc rere linguas est quia iri signum sunt infideiibus(quod
aMilemfiebat quando lingua loquens se non inlellige- jpsi jam norr sunt) et non ad sedificatiouem quae ne-
bat, ut si quis alicujus Iinguaeprolalionem et noti cessaria est jam fidelibus. Aliis tinguis. Non de sab-
HgniScalionein sciret bato, el neomeniis, et circumdsione et hujusmodi,
VERS.6. — Nunc autem, Dixi quod major est qui sed Novum Teslamentuin. Vel, non in revelatione»
545 GL0SSA ORDINARIA.— EPIST. I AD COR. 546
qua indigni sunt, sed in parabolis dicitur eis Evange- A non (enclis resurrectionem morluorum. Incassum
litira. Et necsic exaudient. Uoc de his prsedixit quos est fides quse non accipitur sub spe resurreclionis.
prscsciit non credituros, quibus propter peccata non YERS.4. — Resurrexh terlia die. Et lroc dixi se-
patet vel placet veritas. cundum Scripturas.' Inqnit enim Osee : Post biduum
YERS.22. — Itaque linguw in signum. Id est ser- vivificabilnos, et in die lerlio resurgemus in conspeclu
raones Dei ineognita lingua et peregrina obscuri ejus (Ose. vi). Si mortuus et sepiillus resurrexit, ne
sunt ne Videantur a perfidis, ut cum audiuntur, dubitelis mortuos et septtltos resurgere.
signum sit quia proptcr perfidiam fuctum est ne au- • VERS.5. — VISMS est Cephw.Prius quam aliis viris
dientes intelligant: lioc iitique fil infldelibus quibus quibus apparuisse legitur in Evangclio, aliter contra-
tegunlur sensus, fidelibus autem convenil prophetia riUmessetei quodprimo mulieribusapparuisselegilur.
et non lingua incognila. . YERS.8, 9. — Abortivo. Abortivus dicitur quia
VERS.23. — Si ergo conveniat. Alia ratio datur extra lempus Iegitimum nalus, id esl anlequam de-
hic cur non debcant loqui linguis, quasi dicat, quia beat, vcl poslet tartlius renatus apostolatum accepit,
linguw sunt in signum, non ad redilicationem. jam Clrristo assumpto.Vel similis abonivo, quia sum
VERS.26. — Quid ergo. Jam incipit detefminare. minimus, vel tempore et vocatione, non dignilate,
quo modo Knguis sit ulendum ; quasi dicat : Quan- B lalore et prxdicatione. Hoc causa hurailitalis vere
doquidem haecveniunt de locutione linguarum; crgo dixit, et probat dicens : Non snm dignus. Cur ergo
quid agendum de his esl? quasi dicat: Utamini lin- Apostoltis? Gratia autem Dei Primum sola gralia,
guis ad sedificationem, sicul caetera agenda sunt. cum non prsecederent nisi mala merita. Sed post
Unusquisque, etc. Ideo nullus se excuset. Psatmum per graliam incipiunt merita,
habei. Laudem Dei, per canlicuro. Docirinam. Sen- YERS.10. — Abundantius. Hoc magis irapletum
sura spirilualem per prudentiara. est, quia de opere manuum vixit, nec Evangelio mi-
VEBS.27. — Aut ut muttum tres. Non plus quam nus fecit. Et ne volttntas sine gratia Dei puiarelur
trcs, ne loquens linguis occupet diera, et non sit .aliqnid posse, subdit : Non ego, sed graiia, etc
locus prophetis Scripturas disserenlibus. YERS.11. —Et sic credidisiis. Argtiit eos :.qnia
VEBS.23. — Sibi autem loquatur. Sibi loquitur cura baccmanifesta fides esset apud omnes ecclcsias,
qui compungitur ex his qux dicit. Et ideo ad hono- illi tamen inde desciverant.
rem Dei, quem laudat vel orat. VERS.14. — Si autem Chrislus. Huciisque Chri-
VERS.29. — Prophetx duo, Quia sufficit sermo .sliim resurrexisseostendit.Niinc per resurrectionem
tot hominum, et in ore duorum vel triuni stal oinne -^ resurrectionem mortuorum. Negabaut
i^1 cjus probat
verbum. psendoapostoli Christum vere passum fuisse, aut
VERS.30. — Quod ti atii. Dalur inferiori, quod sepullum, aut resurrexisse vel in carnera venissc.
non superiori. VERS.15. — Invenimur autem. Hax et alia ideo
VERS.33. — Non enim est dissensionisDeus. Esset lnferuntur, ut erubescant Corinthii seqnentes erro-
antem Deus dissensionis si eos quos replel, siraul rem pseudoaposlolorum , quem absurda haec conse-
loqui compelleret. quuntur, quae eliam ipse damnal. Ne ergo in hoc
Sicut inomnibus, elc Mulieres laceant, sicut ego erroreremancant, dieit: Inveni, etc AdversusDeum.
doceo in omnibus ccclesiis. Non rain re, sed majore fortassis scelere in Deo
VERS.35. — Turpe est. Quia contra disciplinam laudatur falsitas, quam vituperatur Veritas.
ecclesiasticam hoc est. YERS.17. — Quodsi Christus non, clc Si Cliristus
VERS.37. — Si quis videtur propheta. Qupd ulique non resurrexit; Clirislus in morte refinetur. Et si in
non est, si non ita esse cognoscit: qui enim vere est, raorte, tunc et in peccato, quod est causa mortis Et
ita cognoscit, et qui hsec ignorat, ignorabitur, idest si in peccato tenelur, peccata vcstra remillere non
Et ita adhuc eslis in peccalis vestris.quae re-
iinprobabilur. Pusilli in cruce gloriantes eliamsi ' potuit. mrssa vobis credebatis , et sk esl vana fides vestra.
ignorent qnae subtilissirae disseruntur, ad gloriam YERS.21. — Quoniam quidem per hpminem, Ecce
lamen perveniunt, quia non perit unus de pusillis
homo et horao, liomo ad vilam, hoino ad
pro quibus Chrislus mortuus esl. Cognoscat. Cum primiliae,sed ille non nisi
hoc dicit, innuit difficilia esse verba epistolarum, mortem, homo, iste Deusethorao.
VERS. 2 2. — Et sicut. Per ticul, notatiir similitudo
cum a propbeta vel spirituali jubet cognosci.
VEBS.38. — Si .quis autem ignorat. Sed si quis etcausa, quia sicut ex corruptione Adsead mortem,
Cbristi ad vitam.
hsec jgnorat, et non vult credere esse mandala Dei, ita ex spiritu —
VERS.23. Unusquhque. Ordines exponit, ul
ignorabitur, ut in Evangelio : Nescio vos, id est non
de re certa: et tempora quando factum sil, et quando
novi vos esse meos, vel inter pracdesiinatos.
futurum sit, ul resurganl raortui. Deinde qui sunl.
CAPUT XV. Alia littera : Deinde hi qui suni Christi inadventu
VEBS.2. — Per quod et salvamini. Si relinelis ejus, scilket resurgent. Itaquequi in Chrislum cre-
illud Evangelium, id est resurreclionera morluorum, dunl, et minus eo digni sunt, resurgent poslerior^s
e'a ratione qua confirmavi vobis, id est per resnrrec- tempore.et dignitaleminores.Et qui sint Christi, ex-
lionem Christi. Nisi fruslra credidistis. Quod est, si ponit subdens : Qni in adventu ejus crediderunt, etc.
. 547 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 548
VERS.l2i, — Deinde finis. Hoc ponit ad eommen-^A ducemuset bibamus, cras enim monemur. Hoc pro-
dationem resurreclionis, qua impleta finiserit mundi pter eos qui quasi niiril futurum sit post mortem,
ct consummatio omnium. Cum evacuaverit. Dum ventri tantum student ut pecora, dkenles : Quis
durat mundus, angefi angelis jiraasunt, daemones inde venit? Non audivi vocem cujusquam inde ve-
dsemonibus,nomines hominibus:ad utilitatem viyen- nienlis. Quibus dicilur: Slulte, si pater tuus surgt-
tium, vel ad deceptionem. Sed hominibus colleclis ret, crederes? Dominus omnium surrexit, et non
in angelis et hominibus omnis praelatiocessabit, non credis. Qui voluit mori el surgere, ut omnes uni cre-
erit inter praesidentcsel subditos illa dissensio.Tunc dererous , ne a nrultis deciperemur.. Crederes palri
autem notum erit omnibus, nitiil horum aliquos ter- iterum moriluro, et non credis jam immortalis, qui
renos vel ccelestes habuisse ex sc, sed ab illo, ex denique testimonium habet in ccelo, teslimonium in
qdo suntomnia. terra, teslimonium ab angelis, testimonium ab
VERS.-25.— Oportet autem illum regnare. bensus inferis.
cst: Oportet regniim ejus interim manifeslari, donec YEBS.33. — Nolile seduci, etc, a pseudo; qui de
orimes inimici eum regnare fateantur: dicendo donec medicina quarunt vulnus et de Scripturis conanlur
excludit majorem manifestalionem, non ampliorem torquere vinculum, unde Iaqueum morlis injjciant.
regni permanenliara. Unde alibi : Oculi noslri ad '" Corrumpunt bonot mores, etc (TBEODOB.) Bonos lric
Dominum Deum nostrum, donec ntiserealur, elc Non Jeves vocavii qui facile decipiinilur.
ut iunc avertantur, sedut nihil amplius requirant. YEBS, 3 4. — Evigilale. Hoc nolite, sed evigilate-a
' VERS.26. — Novissimaautem. Inler alia constat
eorpore ; et sic eritis./tMit.-et post: Nolite peccare
quod et potestaiem suscitandi habet Chrislus eum illis consenliendo, quia ignorant Deum.
subdit: Novissimeauiem inimica destruelur mort. VERS.55. — Sed dicel aliquis. Hactenus per ra-
ModoChrislus regnat, et lunc regnabit; sed novis-
liones probavit resurrectionem Tflortirorum,jrio;Io
siriie, id est posf oiftnia destruetur mors, quia am-
non dissolventur bomines sicut hseretici arbi- per ipsam rerum naturamposse fieri ostendil; quasi
pliiis haecprobatur : sed tamen aliquis deprava-
tranlur. Novissime. Quia non erit aliquid quod dicatper
tus sic loqui posset, qrrasi mortuorum resurrectio
deslruat; postquam hoc roorlale induat immortali-
tatem. Inimica. Cui inimicamur : vel ipsa nobis. per naturam fieri non possit: Et si resurgent: qua-
Hve corpdre, quasi dical: Npu poterit aliud esse
Ilerum commendatio resurrectionis.
' VEBS.27. — Prwter eum modo, id esl passibile ct mortale. Respondet
qui subjecil ei omnia. quatn : Insipiens, id esl -quition altendis quod
siciit ex nullo est, ita nulla ratione alicui Appslolus
Qul polest vides in.grano.
esse subjeclus : Ipse enim principium csfOmnium. rt-quotidie
Ul sit Deus omnia. Quia cum dicet omriis crealura VEBS.36. — Insipiens tu : quod seminat. Ita
Chrislum esse suum capul, Chrisli autem caput, morluus polerit vivere, et meliorLcorpore: tif quod
Deum, 'non tantum iri omnibus, id est iri confes- senrinas, nrelius surgit.
sione oniniunr, iinus crit Deus, sed et omnis crealura VEBS.38. — Deus autem dat. Sicut ergo nudtim
fatebilur ipsum esse ex quo sunt omnia. granum seminatur, et Dei nutu quodaramodo vesii-
VEBS.28. — Ut sil Deus. Ipse est finis quem supra tum resurgit multa secum habens incrementa,
totks concluderisposuit : post iiierabfatira explicat ila mortuus Dei Virtute poterit vivere, et meliori
quse sit consummatiofutura. Omnia. Qusedesiderari corpore resurgere. Unicuiqueseminum.Ita el nobis
possunt. In dmnibus, raembris suis : quia praemium reformabit corpora nostra antiqua, ut Job ait :
Virtutis efit ipse qui dedit virtulem, quia Deus erit Quem visurus sum ego ipse, el non alius. Sed erit
' differentia in gloria et dignitate, quamvis deeadem
uride satientur.
' VEBS.29. — Pro mortuis. Id est
pro peccatisde- sint natura. Sicul nori omnis caro est ejusdem di-
leridis. Yel, prose morluis faciendis ad similitudincm gnitatis, licetde eisdem elementis. et hoc est quod
mortis Chrisli, quid fapient Cumnon sint vitarn ha- ail:
bTiurl?'Siomhino, etc. Ita ut nec Christus surrexerit? - V^BS.39. —Ei eademcaro. Omnis caro
corpus,
iitqriid baptizanluf cum peccata non dirailtantur, si sed non e converso : ut lignum.
Chrislusrion resurrexeril? • VERS.40. —Ceelestia.
Hesurgenlium corpora sunt
YERS.51. — Propier vestram. Yel: jP«r t'«s/r«m ccelesiia ; lerrestria antequam moriantur, quia' ex
gldriam. Ecce Apostolus jurat ut sciaraus quia ve- Adam. Et quia Christus cceiestis est,;ex eo corpora
riim jurare noh est peccalum, sed non ideo in ,«flelestiadicuntUr,.et non jam caro dicuntur. Ex
dubiis jurandum est; el lulius estnon jurare quam Adamvero; quia lerrestris est, terfislffa corpora
cohsuetUdiriejiifaridi pejerare. Falsum vero jurare, deriominantur. - ' :'
gravissimum est peccatum. Contra praeceptum non VERS.41.— Stella enim a stelia differt, etc Iti
est juralio : quse non esl a malojuramis, sed incre- domo Palris mei manswnesmuttmsvnl, elsi idem de-
duli vel infirmi, qui aliter non credit. narius, id est vita seterna, omnibus. Una est cirim
YERS.32. — Si secundum hominem. Id est agens beatitudo, quam justi percipiunf; sed dispaf relri-
'
ralioiiabiliter quia hotninis est crpdefe, non mori butionis qualilas. Cum sint aulem resurgenles im-
'feorairieiniif besliam,' pugnavi, id est disputavi. Jlfan- paris claritatis, tamen Deus esl oronia in omnibus,
 549 GLOSSA ORDINARTAi— EPIST. I AD COR. 550
nomine carnis hic
quia Deus charitas est ; et per «harilatem fiet; ut A quia corrupiio mortalitalis, quae
quodhabent singuli, communiter sit oranium. oslenditur, non possidebit incorrupiibilitatem.
— lromoex VERS. 51. — Omnesquidem. Vel (secundum Hie-
, VERS.42. Seminatur. Id esl, quamvis
ad dissolulionem sit in cor- ronymum qui vivos repertos non morituros asserit,
quo concipitur usque ad Marcellam scribens) omncs morlui resurgent, et
rnptione et posl vermibus scateat, tamep surget in
non oranes vivi reperti immutabunlur, sed soli
incorruplione. sancti.
VERS.44. — Corpus animale. Id esl quod nihil
sensificetur si- VERS.52. — In novissimo. Id est in novissimo
habet.ab aniraa, nisi qupd per eam,
signo, quod dabitur, ut ista impleantur. Hcec luba
cutanimalia. Surget spirituale. Transiens in natu-
est clamor de quo dicitur: Medianocteclamor factus
ram spiritus, id est habens qusedam spiritualia, est : ecce
sponsus venit. Tubse nomine aliquod evi-
quiaagile,leve, cibisnon indigens. Cum dixit cor- dens etprseclarum signum dicilur, quod vox archan-
pus transiturum ad incorruplionem, corruplionis
mentionem facit, ul oslendalur major diguitas re- latur geli et tuba Dei alibi dicitur, el in Evangelio appel-
vox quam audient mortui qui in monumcnlis
surreclionis. Si estcorpus. Vere surget corpns spi- surit et etc
st modo animate esl, id est conslat procedent,
tuale, quia est, " Immutabimur. Expoiiit qttomodohoc fiat, vel qua-
esse; quandoque erit spiriiuale. Sicut enim anima- lis sit immutatio.
les sumus quia pater noslcr carnalis faclus esl in
animara vivenlem : sic erimus in resurrectione spi- VERS.54. — Absorpta est. Id est destructa in
rituales : quia Pater nos.ter spiritualis factus est vktoria Chrisli; vel in hoc quod modum vincemli
in sua resurrectione in spirilum vivificantem. excessit, Christum invadentlo; vel mors est peccali
delectatio cum consensu, quae victa est in hoc quod
VEBS. 45. — Homo. Tolum genus humamim
servi Dei vineent concupiscenlias carnis suse.
sunt quodammodo illi duo homines , priraus et se-
VERS. 55. — Ubi est, mors, vlcloria tua ? Haccsunt
cundus : ex illo nati, ex hoc renati. Christus dici- Iictanlis et morti insul-
tur Adam, quia de eadem maleria; npvissimus, verba prophetae, vel Apostoli
.tantis in persona resurgentium, ut certiorsit resur-
quia post eum non sUccedit homo alius, qui sit ca-
vel rectio : quasidicat: Yicisti in morientibus, victa cs
put auctor humani corporis. lua qua absorbueras cor-
Sed non. Dixit corpora nostra fulura spiritualia; .in resurgentibus. Vktoria fuit
pora morientium, lemporalis : quain corporibus
sednequisdubitefananimalepossit fieri spiriluale,
resurgenlium absorpta es; selerna constabit.
probat per siinilitudinem Christi ; quasi dicat ,
factus eslin spiritum vivificantem. Sed non prius H CAPUT XVI.
fuit in eo illud quod est spirituaie, sed qudd est ani- YERS.... — De collectis. Post alia.de colleclis
male, deinde iviriluale. Sic et de nobis poterit fieri. faciendis in sanctos qui crant in Hierosolymisbre-
VEBS.47. — Primus homo. Vere primus est in viter raonet. Quod non est contra illud : Nolite cogi-
animam viventera; quia de pulvefe terra? formatns tare de crastino. Non est enim cogitare de craslino ,
est animalis et passibilis ex natura. Secundus liomo, si quis lrumano more ista cogilel: sed si quis pro-
quia de cwto, id est quia divina natura fuit hu- pter ista Deo mililet, ut in operibus suis non regnum
manaeunita,i ideo cwlestis, id est spiritualis in re- Dei, sed islorum acquisiliohem inlueatur.
surrectione;et quiaprimus paler fuit lerrenus, tales Ita et vos. (AMBROS.) Praecipit Apostolus omncm
sunt omnes. Cwlestis.Dicitur esseChrislus, qnianon plebem die Dominico convenire, etc, usque ad nec
humanoritu, sed divino nulu conceplus est et natus. grave esl, et multum invenitur.
VEBS.50. — Hoc autem dico. Judsei credebant YERS.2. — Per, etc. Id est Dominica die. Quia
fuluram resurrectionem, sed more hujus vitse, ut una dies sabbali vel una sabbalorum, vel prima
nuberent et generarent : unde sadducaeis quidaro sabbati vocatur apud Judoeos dies istc, quem Chri-
non poterant respondere de septemvira muliere, ) sliani Dominkum appellamus.
de resurrectione eninrerant hi carnaliter cogilantes: YERS.6. — Manebo vel cliani hiemabo, etc Ibi
sed hoc Apostolus removet, dicens :
tanquara medicus, moram habuit, ubi mulli segro-
Quia caro. Per carnem et sanguinem, ventrera et labant
libidinem , id est opera carnis (quae ibi non erunt) YERS.15. — Obsecroauterr. vos, fratres , nostis
-
significat. domum Stephanw et Fortunati,etc Ordohujus litterae
Neque corruptioincorruptelampossidebit.JXe pu- respkit et pendet usque illuc, ut el vos subditi sitis.
tares secundumsubstantiam carnis hoc dici, aperuit. VERS.18.—Spiritum meumet vestrum, etc Mfiura,
Ideo dixit quod caro non possidebit regnum Dei : lselitia : vestrum, charitate.
«51 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 552

EPISTOLA II AD CORINTHIOS.

ARGUMENTUM.. A scientia, ita piis gaudium. Non quasi inde supcrbe

Poslaclara a Corinthiis pcenitenliam , consolalo- glorianlibus, sed Deo tolum dantibus; fdeo recle non
riam scribif «is Epistolam Aposlolus aTroade per ait : Gtofia hosira est testiraonium aliense malitiae
Titum;et collaudanseos hortatur ad meliorn, eon- vel mirioris graliae, sed conscientiae irostrse. Quse
trislatos quidera eos, sed. emendatos oslendens. . quia occulta, non est subjecta alieno jndicio, et itleo
riullusprsesumateontra eam velcogitare, vel proferre
. CAPUT PRiMtfM. seirTentiam.- Non in carnali tapientia. Carnalis sa-
VEBS.1. —Paulus apostolusl Salutaiionem primo pieniise est voluptates diligere , labores vitare-, vel
nrore solilo praemitlit, Inde de bonis per graliain secunduui naluras rerum et non eontra, proedicare,
collalis gralias Deo agil loquens perlectis ; post ad ut pseudo faciebaiit quorura fucalara prsedicalionem
passionis toleranliaro sui exemplo invital; postea , arguit
-•VERS.13. — Spero autem. Profieere illos'
pseudoaposloios deprimeirdo redarguit delegens ver- sperat,
sutias eorum. Et se mtillis raodis .cpramendat. quia cceperant meliores efllcicognito ApostoHaffe-
Tandem moralis admoiiitio cum iteratipne benedktio- •etu circa «e, et gloriabaiilur in eo.
'
nis subdilur. Salutationem igilur praemiliens, conlra VEKS.14. — Quia gteria vestra sumut. Cognosce-
pscudosupefbiam, Paulum; ct contra cordis prae- B lis quia glorta , id est per nos consequi gloriam
sumplipnem , apottolum se nomiiiat dicens : Pau- «elernam debetis, et nos per vos bene mstrucios,
lus, ele. cjuod non esset, si offendictjlaa vobis acciperemus.
VtttS. 2. — Benedictut. Priraum perfeeris loqui- VERS.15. — Hac confidenUa. Quia vita quorum-
tur dc tribtthuipne, probonens seexemplum paiien- dam rounda vel emendala erat, voluit videre quos
fist*et ctriisolationis a Deo acceptse, ducens lahdi ante indignumerat videre. Si ergo non ivil, voluil in-
que.1 ajii igriominiae.Deus. Crealor pmnlutn. Pater telligi esse aliquos inter eos propter quos volunlatem
Doriilni. Per querri est et riobis. Pater mhericardiu- suaia npn, implevii Apostolus,qui operam adhibere
ram. Paleine dans veniaih peccatofum , et boria debent ut modo sc purgent. Voluiprius veniread vot,
opera, el in tribiilatione consianliam. Et Deus. Da- ut tecundamgratiam,etc Priut, quiain priori Epi-
tor totius perfeclae consolutionis : quanlatn decet Slola promiserat se ventnrura, et non vcnerat: et
dare Deum his, qui pro Christo paliuntur. Quod ideo mendax cl levis videbatur, quod modo excusat.
Deus sit consolationis, cx hoe palet quod cpnso- Non enim fecit hoc, nisi pro eorum culpa. Non est
lalur. judicandus mendax, qui dicit falsum quod putat ve-
YERS.i, — Qua exhortamur. ItJ est, quam Deus rum : quia quantum in se esl non fallit ipse, sed fal-
ad hoc dedit, rion solnm ut consblaretur, sed eliara C litur. Econlra, mentitur ille, qui dicil verum quod
exhortarelur : et ita nostra consolalio'Valet efiam putal falstim, nec estliber a mendacio; qui orp ne-
ad alios exboriari, ut vere possiraus conscdari. sciens Vcrumloquitur, sciens aulem non esse verum,
VEBS.9. — Ipsi. Non solum alii de nobis, sed voluntate menlitur.
et in nofcts, elc, quia. nalura nostra nil nisi mor- VERS.17. — Ut sit apud me, est et non^ Id est,
tefn proinittebal vel defecturii. Taiuam insolentiam ut praeppnam voluntalem uliliiati; quasi dieat:
iinpiorum sbgnificat insurrexisse contra fldei pra(- Non sic, quia ulilitas praeponcnda est voluutati, et
dicatofes, uf morlera cdram oculls haberent. Sic s,k feci. .
eriira afflicli fuerant, ut despCrareril de prshserili VERS.lg. — Fidelis autem Deus, quia sermo no-
vila. Sed quia Deus prsesidia suafnon negal iii de- ster,qui fuit apud vosnon esl, elc. Quasi dicat : In
speratione posilis, maxiroe suis, eripuit irlos despe- hoc npri sum mentiri credendus, quia in nullo alio
rantes de seriietipsis, fiderites auieimde Deo. Nimia sum vobis irientitus. Et boc credi poiesl, quia Deus
enini pressura deficere se profitebantur nisi adesset esl fidelis, qui promisit doctores verilatis.
Deus. ; VERS.20. —Ad gloriam nostram. Quia per hoc
VEBS.10. ^-.El eruit. Deus praesidiasua non ne- probamur vcra proedicare. Nostram dico, non enira
^ tantura qobis tribuo, sed Deo, quia qui confirmat
gat suisln necessilate positis
VERS^12'. - Nam gloria notira. Ideo et vos et eitDeus.
alii oebetis ofare pro nobis Vel ideo oratiories ve- YERS.21. — Vobitcum in Chritto. Tuncsi vos
strae poterunt nos juvare': qula hoc uride glorlamor estis flrrai in Chrisio, magis constat de nobis, per
tain honestum est, scilicet: Tetlimonium. Sunl bona qHosvos confirmali estis.
— Ego aulem , etc. Quasi dicat: Pro
opcra, quae testantur exterius quid sit in conscien- ' VEBS.23.
tia, Testimonxum,id est conscienlia non reinordens, letftalei vel lerreno commodo non dimisi, sed par-
sed testificans. quod in simplicitate, etc. cens. Spirilualis tunc dispositum non implet, quando
Sinceritate Dei. Sicut impiis est magna pcena con- providentius aliquid ad salutetu medilatur.
5S5 GLOSSA ORDINAIUA.— EPIST. II AD COR. 534
VERS.23. — Non quia dominamur. Ne indigna- .A Vel miracula vel doctrinac verba quibus atl nolitiam
rentur quasi de dominio, eo quod dixerat, parcens cjus vcnitur nomine odoris intellige.
vobis non veni, subdit : Non quia dominamur , etc VERS.15. — Bonus odor. Scilicet ut olim hoslia
legalis, ita modo pracdkalio vera, et sinccra fama
CAPUT II. apostolortim. Dei Palris odor, Christus : odor Chri-
sti sunt in quorum vita et praedicalione
VERS.1. — Stalui autem. Parcens non veni, sed Christus apostoli ostendilur , non blasphematur. Sicut dt;
slatui hoc idem : quod promisi, ctiiii primam inisi
nialis dicilur : Nomen Domini per vos blasphemaiur
epistolam, scilicct ne iterum venirem: vel ilcrum es-
inter genlcs.
set trislilia sicul fuil, audilis eorOnr peccatis.
— VERS.16. — Odor mortis. Ut de noslra procdi-
VERS.2. Si enim ego contritto. Corrigendo, in-
catioiic procedal mors, inde rucnlibus it. aelcrnaiu
crepando quocunque modo, vel per epistolam vel damnationem.
praesenliam. VERS.17. — Sicul plurimi. Hic pseudoaposlolos
VERS.4. —Non ut contrislemini. Ad hoc eniin langit, qui corrupta doclrina verilalera violabani,
corripicbat Apostolus, ut ostenderet quo araore illos de quibus Isaias ail: Cauponestui vino aquam mi-
diligeret, de quorura peccatis plus iUis dolebat, qui B scent.
IIOIIlioc affectu corripit, conlristat. Insultal enim, CAPUT III.
qui non condolel fralri. VERS.1. — lncipimus iterum. Quia sciebat cos
VERS.5. — Si quis aulem contrislavit. Praecipit sinistrc accipcrc suam coramcndalionera, sicul ct iu
fornkatorem illum, quem prius Satanoe tradeiiduni prinia Episloia, quasi stiam gloriam qiisercrcl; inci-
iudicaveral, recipi, quia correctns erat. Sed ex pit conlra eonini opinionein ostendere se non suam
parte, ut non onerem, etc Non Oiirnibusonus tristi- gloriam, sed Dci quxrere.
tiae impoiio, proplcr illos qui de peccalis doluerunt. VERS.5. — Scripta uon. Eslis repraesenlalio Clni-
VERS.6. — Objurgatio hwc, quw fit a pluribus sti et inea, hoc auiein esl lirmiter scriplum in cor-
ita ut e contrario magis. Quoeetsi pro teinporis quan- dibus nostris, non dclebiliter, ul qtiotl atrainciilo
titate vel alio modo non salis digna pccna vitletur, scribilur : vel ncn lctris noiis haerclicse pravitalis
iu boc tamen non esl parva acsliraanda, quotl lit a qui b;ereses iiilerseruiit. Non in tabulis. Lnpis non
pluribus quibus congrcgalis Satanac tradilus est. signat nisi durissimani voluniaicm . et ailvcisus
Deum iuflexibileni.Camatibus. Id cst.sensuin habcu-
Magnuraulique dolorempalilur, qui delictum sutim
non lapidcis sine scnsu.
plurcs videt horrcre. El ita suflicit, qaod a plurilrus C libus,
VERS.4. — Fidnciam. Dixil.:.e non egerc epislo-
objurgetur.
lis, niodo dicit, quod non se comincndat, scd Chri-
VERS.7. — Donetiset consolemini. Recle bomini slum
; quasi dicat: Ej.istola Cliristi, ct nostr.i cstis,
pro pcccato afflicto ignoscerc et subveuire per con- seil iitlticiamdiccndi lalia non ad vos, scd ad Deuui
solaiiones prcecipit. Si enim correctus in aiiimo do- rcierimus.
let, mox habet fruclum. Hseecst enim vcra ptwii- VERS.5. — Non quod- sufficienles. (Auc, lib. n,
tenlia, cessare a peccalo. contra duascpist. Pelag., c. 8.) Quis non videaiprius
YERS.9. — Ideo enim et scripsi. Cuni pvopler cum esse cogilare quamcredere? Nullus
quippe credit ali-
recipiendum scripserim, propler boc clianr scripsi, quidnisi priuscogitavcril essocrcdeiHium.Quanquani
ut quos cxpertus sum mihi obedienles in cjeciione, et ipsuni credere nibil cst aliud, qtiam cuin assen-
cognoscaraan in oranibus obedienles sint fuluri. sione cogitare. Si crgo cogilare bonum non est ex
VERS.II. — Ut non circumveniamur. Ideo tlebe- nobis, ncc crcdere.
nitis condonare, nc decipiaraur a Sataua, pcr nimiara Sed tufficientia. Altcndanl Iric et verba isla per-
asperitalem. Saepe enim propler asperiorcs anira- pcndani, qui piiiant cx nobis esse fidei cccptum, et
adversiones in desperalionem infirmus prsecipitaliii'. ex Deo cjus siipplcmentum. Commcndal enim gra-
VERS.12. — Cum venissem aulem Troadem, clc. tiam, quoe non dalur sccundum aliqtia incrila, sed
Post interposilionem de recipiendo fornicatore, re- cllicit omnia bona mcrila.
dit ad ipsos, oslendens quod sicut culpa corum fuil, VERS.6. — Qui et idoneos. Hic commcndat se
quod non venil Corintbum, sic quod non profecil in per dignitaiem officii, scilicel Evangeiii, prarfercns
Troade, dum apud eos impeditus moralur Tiltis, se non soluni pseudoaposlolisqui carnales obscrvan-
sint quo non poterat ibi proficere, quia forsan lin- tias prxdkant, sed et ipsi Moysiministro legis.
gua eorum Titus cxpressius uli polerat. VERS.9. — Multo magis abundal. Id cst in laude
VERS.13. — Eo quod non. Quia solus non pole- quam vetus : quia magis gloria Dei esl in salute
ral fideles inslruere, et simul perslrepentibus incre- quam in inorte. Quamvis enim juste damnet quod
dulis repugnare. agebatur sub Icge, tamen magis ad Iaudem proficit
VEUS.14. — Odorem notiliw, elc Id est Cbri- si indulget, ut possit se reus corrigere; quod per
stum, qui velut odor procedens a Palre notifical cura graliam in Novo Testamento praeslatur.
invisibilem : sicut aliqua res quae non videtur, per VERS.10. — Nam nec. Vcre abundal, adeo quod
odorein cognoscilur, et in quo loco sit, intetligiiur. a'd cjns comparalioncm illa ncc dicenda est gloria.
PATROL.CXIV. 18
 555 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 55«
Quod claruit. ScilicetMoyses in hac pnedicta parle, A de gloria fidei, ubi filii Dei; in gloriam speciei,
id est facie. Velnonest gloriosum in hac parte, id est ubi ei sirailcs eriraus, cum videbimus eura siculi est.
respectu hujus nostrse partis. Illa enim tanta fuil, CAPLT IV.
quanta servo credi debuit. Haecvero tanla quanta
cst genitoris Chrisli : quia Christus ingloria est VERS.2. — Commendantes.Ut luceat lux veslra
Dei Patris, ut tantum intcrsit inter gloriara Moysi coram hominibus. Coram Deo. Non ul videanlur ab
et Christi, quantum inter imaginem et verilalem. lioiuinibus.
VERS.12. — Habenles. Id est oslensa dignitate VERS.4. — In quibus. Talis poled esse ordo ver-
Novi et Veteris Testamenli oslendit usum iilriusquc. borum : In quibus pereunlibus Deusverus et justus
Multa fiducia. Usu exercemus nos in boriis operibus excsecavit meirtes infidelium hujus saeculi.
unde crescit nobis fiducia. Taiitum enim videbimus Deus hujus swculi. Id est Deus qui non solum bo-
quantum credimus, et quia aperla est gloria, non nos regil, sed et malos pro merilo prsecipitat, daus
celamus sensura nostrum, sicut Moyses, sed aperle eis quod volunt, id est ut non credanl: quod non
dicimus. facit malitia, sed justitia. Vel, Dcus saecuii, superbia
VERS.14. — Idipsum. Quia non aliter modo in- vel ingluvies, vel diabolus princeps muudi, qui sse-
tclligunt quam anle advenlum Christi. Quod inChri- B cularibus principatur.
sto evacuatur. Unde in passione Christi velum templi VERS.5. — Non enim. Quasi dical : Bene dico
scissum est, ut significelur per Chrisli passionem gloriae Chrisli, vel : Commendavimus nos corara
revelari sacramenta legis et prophetiae. Velamen Deo in manifeslatione veritatis, el caetera talia faci-
enim dicit ad comparationem proplielise ut non in- mus; et hoc propter Chrislum.
telligeretUr. VERS.6.— Lucem splendescere.Quod fuil in sepa-
VERS.15. — Sed usque, elc His qui sunl in Chri- ralione elementorum. Cceperunt enim tenebrae, ex
isk:evacualur : sed super cor eorum est velamen, id est quo confusa moles cceli et le^-raeccepit esse : post
caecitas deprimens rationem eorum : cum, id est accedente luce quod factum est; melius reddilur. In
quamvis, legitur, id est exponitur, eis Moyses. Et quo proficientis hominis affcctio sigrrificalur, unde
ila duo obsunt, cur non intelligant, et velamen, id fuistit aliquando tenebrw, nunc autem luxin Domino
est obscuritas est in lectione, et csecitas super corda, (Ephet. v). In faciem Jesu. Huuc habet seiisum :
et hoc usque in hodiernura tempus. Quoniam divina natura sub aspectum non cadit, pcr
VERS.16.—Cum aulem convertut fuerit. Jd est sumptam humaniiatem divina luce resplendentem,
cum eorum animus deposila cordis durilia el pro- et folgura emittentem aspicilur, ut licet. Hinc autem
pria caecitate fuerit converstis cre4endo. Avferetur eliara manifestum est, quod Deus increduHialem
velamen. Ut in aqua latere vinum inlelligatur, omnis non iromisit, qui intelligentis lucis splentlorera om-
enitn prophelia non intelleclo Christo insipidum et nibus abunde praebuil : sed ipsi quidem diiexerunt
fatuum quiddam est. inoredulitatem, ipse autem eiscum nollent aspicere
radium non prsebuit. Seiemiw ctaritatis. Scientia glo-
VERS. 1 7.— Dominut aulem spiritus est. Ordo ver-
rise Dei est qua scimus lumen esse quo tenebrae
Irorum est : Spiritus sanctus est Dominus, id est noslrae illuminanlur.
potesl operari quod vult, et ideo quod vult, illumi-
VERS.7. — Habemus. Haclenus de altiludine
.nat; et quod vult, in tenebris deseril. Ubicunque
mulemett spirilus Domini, id est Filii, pero^uem datur scientiae egit : hic de fragilitate carnis, qusc est ad
Spiritus sanclus, ibi libertas : el ideo.Judaeiqui non glpriam, elsi contra videatur. Thesaurum. Sacra-
liabeiU spiritum, non possunt libere inlelligere nt mentum Dei, quod fldelibus erogalur, perfidis abs-
nos. Vel, Dominus ad quem convertuntur est spiri- conditur; essethesaurum afOrmat.
tus, id est spiritualis esseniia, et ita faeil spiriluali- VERS.10. — Sempermoriificationem,etc Dubium
ter inlelligere. . non esl, quia in mariyribus Christus occidjtur, et in
VERS.18. — Nos revelata facie. In qua Judaeisest Dhis-qni pro fide paliuntur, aut exitus, aut vincula,
velamen. In speculo non nisl imago cernilur. Hoc aut verbera Chrisli passiones sunt, rit et vita ejus in
ergo conaraUr ut per hanc iinagincm, id est rationera corpore eorum palara fial. Passio:tes enim sunl quoe
quod nos suirius videamus utcunque illum a quo facli ostendunt meritum ad futuram viiam, quam promi-
sumus, tanquamper speculum. Ineamdemimaginem. sil Chrislus, unde alio loco dicit : Cum infirmor,
Quia eadem imago Dei esl gloria Dei, sicui supra : tunc potens sum, et iterum : Per tribulaliones, ctc
Vir quidem imqgo Dei est, et glorla Dei. — Trans- Manifesletur. Quidam enim de resurrectione dubi-
formantur. Trarisimus de forma in formam, de ob- tabant.
scufa in lucida.m : quia et ipsa obscura iraago Dei VERS.12. — Ergo mors, etc Quia per morlem
est in qua homines creati sunl qua animalibus prae- vitara Jesu consequimur : ergo mors non est inuliiis,
sunt. Quoe natura excellens, cum a Deo justificalur, sed operatur inagnum quid in nobis. Sed vila qna
a deformi forroa in formosara formain mutalur. Esl delectaraini in (errenis, operatur in vobis mortem
enim ef inter vilia natura bona. Vel hoc inteiligitur aelernam. Vel passive ergo, id esl propter spem vilae
de gloria creationis in gloriam jiistificationis. Vel Jesu mors operatur, id est a praediclis passionibu;
557 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. II AD COR. 558
effrcitttr in nobis, id est permitlimus effici: scd per .A Non infra, non supra, non intra, non exlra. Absor-
hoc vita efficitnr in vobis, id est fides plantatur. pta est enira mors in victoria.
VERS.14.— Vobiscum.Non vos nobiscum, ut infe- VERS.6. — Audentes. Deus facit nos velle im-
riores, sed pares nobis sitis, si volueritis. Et bene de morlalitatem, facit et certos per spiritum, et ideo
vobis assero quia omnia ista facimuspropter vos ins- audentes sumus. Peregrinamur d Domino. Quomodo?
truendos nostro exemplo. Ita omnia ad vos spectant: cum alibi scriplum sit : In ipso vivimus, movemurel
ul gratia Deiabundans in nobis abundel in vobis, et sumus? (Act. xvtr.) Quia elsi ubique Deus, non la-
per vos in aliis, et per vos mulios abundet graiiarum men hic videtur sicut in coelis. Peregrinamur ergo
aclione, ut vos et illi Deo gratias agatis. In gloriam non fide, sed specie.
Dei, id est ad ostendenduroDeuin gloriosum. VERS.10. — Ut referat unusquisque. Etiam pueri,
CAPUTV. qui, si non perse, per alios gesserunl, dum per eos
crediderunt vel non crediderunt, secundum quod ju- •
VERS.1. — Scimus enim quoniam si terrestris do- dkanlur, non secundura quod gesturi erant, si diu
mus nostra hujus habitationis dissolvatur quod wdifi- viverent. Dicit enim : prout gessit in corpore, non ut
cationem, etc Id est corpus immortale habebimus, gesturus erat si viveret, friislra ergo homo post hoc
si corpus per tribulaliones dissolvatur, et ideo, quo- B corpus sibi promittit, quod hic in corpore compa-
niam sic dissolvetur, ut condilio el causa sil prae- rare lreglexit. Suademus. Suadenl apostoli ut reliqui
rnissa. Non manufactam, sed wlernam. ld est non bene viventes credant el provideant sibi, quia quo-
hominura complexione faclam, scilicel, non humanae rumdam praviloquio dies Domini in dubium venit
generationis ope productam nec humanis foraentis VERS.11. — Deo auiem manifesti sumus, quia hctc
auctara, sed a Deo ineffabiliter compactam. JEler- prsedicamus quod jubet Deus.
nam. Quia in ea sine fine manebitur. VERS.13. — Sive enim met.te. Quasi dicat : De
VERS.2. — Nam. Non soium pro praesenti inha- nobis ulique gloriari poleslis, quia quidquid agi-
bilatioue, sed etiam, in hoc, id est in consideralione mus, vel est bonor Dei, vel utilitas proximi. Sive
hujus tantse gloriae,ingemiscimus.Ex dilalione desi- exudimus, id est, si nos commendamus (in quo pu-
derii : quod non faceremus, nisi essemus certi. In tamur insensati), Deo est, id est ad honorefn Dei, qui
cujus rei figura Axa filiaCaleb peliit irriguum supe- sic nos exaltavil. Sive sobrii : ut non alla de nobis
rius et irriguura inferius, ut nos lacrymas effunda- dicamus, ad vestram est hoc ulilitatem. Sive enim
mus, non solum pro praesenlis incolalus miseria, sed mente excedimus. Loquilur Aposlolus de quadara
pro dilalione supernae gloriae Ingemiscimus, quia ineffabili conleraplalione et raptu, ubi audivil quod
cupimus super invocationem animae, quam jam ac- C non licet homini loqui. Deo est : non vobis, qui non
cepimus. De coelo. Id est, oplamus habere immor- poteslis capere.
tale et impassibile corpus, ad siraililudinem ccele- Sive enim sobrii sumus. Condescendendo. Vobis.
stium. Quia sic loquimur, ut capere possitis. Isti sunt an-
Nam et qui, etc Quasi dicat : Nos perfecliores geli de quibus Dominus ail in Evangelio : Videbitis
pro dilatione gemimus, quia etiam niiiiiis perfecti, ccelum apertum, el angelos ascendentes et descen-
qtti carnem fovent. Inter hos autem sc Aposlolus dentes super Filium hominis; hos eosdem angelos
connumerat ne illi de se minus sentiant. vidit Jacob in scalis ascendentes et descendenles.
VERS.5. — Si tamen vestili gloria promissionis; VERS.14. — Charitas enim Chrisli, elc. Quia Cbri-
non nudi. Hoc desiderant sancti, ne resurgentes re- slus charilate pro nobis mortuus est, constat omnes
ceplo corpore, nudi, id est alieni a promissa gloria mortuos fuisse in Adam; pro quibus mortuus est
invenianlur. Hoc enim opus est : ut induti corporc, Cbristus, ut eos a morte liberaret. Quse gratia ne
superinduanlurgloria, quseestimmutatio in clarilate. inutilis sit hominibus, apostoli, ut eos illiciant, ne-
Gravati eo corpore : quo tamen nolumus mortem no- cessario se laudant; per gloriam enim et roeritum
bis tolli, sed superindui, id est a Deo vestiri stola apostolorum agnoscitur gratia et beneficium Christi.
immortalitalis quse deslruat mortalitatem, non ut Si unus pro omnibus. Id est, si Chrislus pro om-
superveniat. nibus quantum ad se, elsi non omnibus profuit,
VERS.4. — Qui sumus in tabernaculo. Qui habita- ergo et omnes bomincs debenl raori pro honore
tionem hujos corporis diligimus, de quo non est cu- illius.
randum, cum non sit tabernaculum nisi ad tempus, VERS.15. — Qui vivunt in corpore, non sibi vi-
ingemiscimusdesiderio cceleslis. Nos dico gravati, vant, sed voluntati Dei. Quod quidem dehent": quia
quasi dicat: Non mirum, si ingemiscimus : quia a etsi Christus usque ad mortem fuil infirmus, injuria-
beatiiudine sumus remoli. Nam etiam de hoc rai- tus, jara lamen posl resurrectionem non est, setl
nori gerairaus,quia hoc corpore exuimur. Eo. Id est, apparet quod esse videbatur. Unde : Cum exalla-
ideo gemimus. Quod nolumus exspoliari, si hoc pos- veritis Filium hominis, tunc cognoscetisquia ego snm
set fieri. Vel, ingemiscimus, desiderio ccelestis. (Joan. vin). Vicem ergo ei reddant quasi Deo, non
Deus autem hoc effecit. Vel, nolumus exspoliari : homini solum pro eis passo.
Deus lamen effecit ut immortalitatem desideremus. VEBS.16. — Neminem novimus.Id est, laudamus.
Ut absorbeatur, eic Ila ut nusquam' sit raorlalilas. Secundum carnem. Id est, sua quserentem, non qua*
 539 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 560
-Ctiristi: teraporalia, non seterna. Nec hoc debet fa-1\ tribulalionibus. In lot duris, leve est onus Christi et
cero aliquis, quia etsi Christus fuit raortalis sicut requies, intus Spiritu sancto vivificante, et spe fu-
ego, per quod eura pulavi horainem esse lantum, triri omnia mitigante, omnia cnim ssevaet iramania,
diim eram infidelis : taraen jam est iraraorlalis, et facdia et prope nulla facit amor. Et secuudum hoc
iia securi sumus de praemio. Si quis ergo in Chrislo intellige quod dicitur : Venitead me, omnesqui labo-
est renatus novus, illi jam spe transiit morlalitas, et ratit et onerati estis, et ego reficiam vos (Matlh. xi).
transibit, et dabitur nova iromortalitas. Vel, si quis Et iterum : Tolliie jugum meum super vos, et inve-
novus, velus lex transiit illi, et novam habel. Nemi- nietis requiem animabus vestris. Jugum enim meum
nem non tecundum carnem. Vitam fuluram ita certa, suave esl (Ibid.), etc
spe lenet, quasi jam sit prsesens : quae in Christo VERS.6. — In castilate habita, in scienlia, ul ca-
surgente impleta est, quse non est secundum car- ste omnes agere sciant, nihil adullerinae opinionis
iiem : non quin in eadem carnis substantia resur- admisceant. In suavitate, habita, in Spiritu sancto :
recturi siraus, sed quod non in eadem qualitate cor- ut scilicet, secundum Deum suaves et affabiles, non
] tiplionis, quae noraine carnis signatur. Et si cogno- ul illi qui per dulccs sermones seducunt cortia innor
i'imus secundum carnem. Quia quamvis dura infidelis centium. ln charitale non ficta. Ficla est, quaedeserit
intellexit Cbrislum in lege proinissum esse secun- g in adversitale.
dum carnem, ut legalia observaret et servari praeci- VERS.7. — ln virtute Dei. Non speremus in ho-
peret : sed tamen non jam post conversionem nunc mine vel in bonis; si quid boni est, Deo attribuamus.
ila esse credit, sed umbra penitus cessat. Vel hoc dicit, quia qui praedicta habet, miracula fa-
VEBS.17. .— Vetera. Oranino Velus Teslamentum cit ad conversionem infide-iura.
el omnia ad veterera hominera perlinentia, ut sic VERS.8. — Per gloriam el ignobilitatem. Exhibea-
JVona.Veneruni NovuiriTestamentum, et omnia novi raus nos ut rainislri Dei. Per gloriam. Si gloriosi su-
hominis. Vetera. Ut error idololatrise, cui cognitio mus apud homines, vel ignobiles et conleropti, nec
unius veri Dei successit. inde inflemur, nec inde succurabamusvel doleamu.s.
VERS.19. — Deus erat. Per hoc inlelligitur Paler Eodem modo si infamamur de aliquo scelere vel bo-
esse in Fjjio, et Filius in Patre, quia una est eorum nam famam habeamus dc aliquo opere. ltem exhi-
subslantia. Ibi est unilas, ubi nulla diversitas : et beamus nos Deo habiti ut seductores apud quosdam,
ideo alier in altero est, quia et imago el similitudo quod falsum est. Et non dicit simplkiler, habiti se-
eoruni una est. ductores, sed addit: ut, et inde esl infamia. Et apud
VERS.20. — Reconciliamini. Reconciliamur con- alios habiti ut veraces. Quasi dicat : boc verura est,
fitendo peccata, ct pcenitendo ei qui nos sibi recon- C altamen nec bona aestimalione superbiamus, nee
cilial. mala dblearous. Item habiti apud alios, ui casti-
VERS.21.—Pro nobis peccatum fecii. Usus est Ve- gati, elc
teris Testamenli peccata dici sacrificia pro peccatis, VERS.10.-— Quasi trisles: Inimici putabant apo-
vel, peccalum dicitur similitudo carnis peccali. Unde stolos non evadere minas liriquorura. Ipsi ope Dei luti
ilicilur : De peccato delevilvet damnavit peccatum, id sunt a morte prsesenti et fulura. Omnia possidentes.
est de similitudine carnis peccali: quia misit Deus Tales sunt qui, terrenas divitias abjkientes, ccelestes
Filium suum in similitudinemcarnis peccali. Ila eliam per fidem jam tenent. Quasi nihil habentes omnia
raaledictum pro morte accipilur, quoe de maledicto possident, qui, terrenis in usum vel opus misericor-
-Dei venit, ut vere dicturii in lege inlelligatur : Male- dise retentis, ccelestes divitias se quandoque habitu-
xiictus omnis qui pendel in ligno (Deut. xxi). Quid est ros sperant. Gloria apostolorum fuit, niliil omnino
-quod ait, maledktus? id est, terra es,, in lerram ibis possidere, sine sollicitudine esse : el tam res quam
ifien. in). Quid-est quod dicit, omnis? quia Christus, dominos earum possidere, quia omnia ad pedes eo-
qui pependil in ligno, cum esset vera vila, mortuus rum ponebanlur.
-cst vera iriorle rion ficta. VERS.11. — Os nostrum. Quasi dicat: Mulla dixi
D de vobis, sed haecorania ample et diffusc dicta, ad
CAPUT VI.
vos corrigendos spectant, o Corinlhii, el non ad meam
YEBS.1. — Nein vacuum. Gratia Dei est remissio superbiam; itaque stulti eslis qui me dimisislis.
peccatorum, quam in vanum recipit, qui non vult se VERS.14. — Nolite jugum, etc. Ratio est, quia
«xercere in operibus bonis, vel qui in legalibus con- vos justi, illi iniqui: eVideo in nullo debeiis eis com-
mn. raunicare.
VERS.2. — Nunc tempus. Quod non in Iege ve- VERS. 15. — Quw autem convenlio Christi. Ui
ieri, vel nunc, non cras, non post annum : quia sta- Chrislus et Belial non conveniunt, sic Christianus
lim in obitu iidelis : salus datur. et quilibet infidelis. Item nihil habet teraplum Dei
VERS.3. — Ut non vituperetur. Quod utique fie-• cum idoiis; et quia vos estis lemplum Dei, ideo non
ret, si, quod verbo dooeremus, oppris exemplp noni debetis coraraunicare cum his qui sunt templum dia
•exhiberemus. boli.
VERS.4. — Sicut Dei ministros. Hi non adulsn- VERS.16. — C«tn idMis? Idola prohibel coli, quia
liir, ut pseudo studentes lucro. /n multa palientia, ini ab uno Deo separant. His omnibus modis oslendit
 561 GLOSSA ORDLNARIA.— EPiST. II AD COR. 564
communilatem pseudo esse vitandam. Quoniam in- A negolio, id est gravi peccato illius qui uxorcm palris-
habilabo. Potest hoc intelligi de corporali conversa- habuit, cui consenliendo inquinati eralis.
tione quam Christus inter homines egit. Et dicit YERS.12. — Qui fecit injuriam. Ut ille qui ince-
Christus : Habitabo inler illos et ambulabo (Ba- slum fecil. Vel illos tangilquos supeiius in prima
ruch m), id est, corporaliter inter illos conversabor. Epistola injurias et fraudes fratribus fecisse dixit.
Unde alibi : Terris visus est, et cum hominibus con- Et oslendit non magis causa eorum qtii peccaverunt
versatus est; et Verbumcaro factum est, et habitavit scripsisse remitti eis, quam' causa Ecclesiae quae
in nobis (Joan. i). Et hic Christus Deus iiosler est,et omni conlumeliam aut fraudem palienli compatitur
Ecclesia est populus ejus : et ideo Apostolus vult eos et indignatur. Et boc est quod ail: Igilur etsi scripsi
separari ab omni contaminalione. vobis, non tanlum propler eum qui fecit injuriam, id
est fraudem proximo suo, nec propter eum qui passus
CAPUT VII.
est fraudem, sed ad. manifestandam sollicitudinem
VERS.1.— Ab omni iniquitate. Scilicet menlis : nostram, quam, etc Totius populi sollicitudinem se
quod tunc fit,si timorem Dei sequimur, quia qui sine habere ostendit, ut scilicet injusli emendentur et
Deo hsec agit, sanctus mundi est, non Dei. Ab omni polluli sanclificentur, et Ecclesiaereconcilientur.
inquinamento carnis. Id est carnalis observanliae,et B VERS.13. — Abundanlius magis. Quasi dicat de
perficientes sanctificalionera quae est tantum Spiri- utroque, id est de correctione vestra et de gaudio
tus sancti. Titi. Sed magis abundanlius de gaudio Tili suraus
VERS.3. — Ad commoriendum.Vel ul mecum pa- gavisi, quia se gaudebal Apostolus non solum de
iiamini, vel ut mecum coronemini. correctis, sed eliara de aliis quos sperabat corri--
VERS.4. — Repletus sum consolatione. Per jam gendos.
correctos, invitat alios ad correctionem. Super- YERS.14. — Sed sicut, etc. In corrigendo veritas
abundo, etc Hoc conlingit Apostolo dum videl eos arguentis apparet, dum qui argutriitur se emendant.
proficere pro quibus palitur. Dum enim correcli einendantur, leslimonium per-
VERS.5. —Caro nostra. Dicit caro, quia in adver- hibent arguenli. Verura ergo ostendens Apostolus
sis anima quae est in corpore quod palitur, spe futuri praedkationem suam, per efficaciam illorum ait:
Foris. de Sed sicut omnia in verilate, etc
quiescit. Hoc intelligitur apertis iniraicis,
intus de falsis fratribus, qui diflicilius tolerantur. Vel Et viscera ejus, etc Sancli affectus in orani bono
ab bis qui foris sunt, est tribulatio : de bis, scilicet est.
fidelibus qui intus, id est in Ecclesia; timores, ne c CAPUT VIII.
moveanlur. Yel de his qui sunt intus, id esl in Ec-
VERS.1. — Notam aulem vobis. Hic (ubi de cor-
clesia, corpore, non :
mente nomine, non homine, id
est de falsis fratribus, ut prius. rectis agitur) mentio fit de collectis: quia ab aliis non.
— quaerit, quibus suadere non potcst. Vel, ut alii co-
YERS. 7 . Qua consolalus esi in vobis. Quia vidi dices habent,
Titum consolatum in vobis, et ego consolatus sum. quibus sua dare non prodest.
VERS.2. — Quod in multo experimento. Abundan-
VERS.8. — Et si prius pmniteret. Hoc dicit ne vi- lissiroa gratia eorum fuil in multo,
expcri-menlo tri-
deatur inhumanus, qui de aliorum tristilia gauderet. bulationis. Quia
pro trihulalione Pauli et Sylae ibi
Videns. Quasi dicat, non me pcenitet, sed gaudeo. facta, non sunt scandalizati: sed cum
Videns quod, itl est quamvis videam quod Epistola gaudio acce-
perunt verbum, probati passionibus eorura. Et al-
contristavit; unde priraum dolui, el me pcenituit. tissima. Tenues in substantia, diviles in dando:
—
VERS.9. Contristati estis. Non cum ira quaepe- quia pura conscientia
operali sunt.
jores eflicil, sed cura pudore qui corrigit. VERS.5. —Primum Dominose emendantes, deinde
VERS.10. — Pwnilentiam in salutem. Satisfactio fralribus sua olferemes. Aliter non erat
accipkn-
pcenitemiaeest causas peccatorum excidere, nec ea- dum, quia niutiera excsecant oculos, etjura auctori-
rum suggestionibus aditum indulgere. tatis inclinant. Qui vero dant ne arguanlur, fructum
Swculi autem, etc. Dum dolet peccator se dete- dandi non habent,
ctum. VERS.8. — Non quasi imperans, etc Non soluin
VERS.11. — Ecceenim. Tristitia secundum Deum rogavi Titum, sed ego ipse dico ut abundetis, non
facit poenitere in salulem : quia quse ducunt ad sa- quasi imperans. Id est non quasi pcenilentiam in-
lutem, solliciludinem operantur. jungendo, quia sic quasi ex voto tenerentpr Corin-
Quantam in vobis. Qui poenilet sollicitus est ne thii.
denuo peccet, et non se excusat, sed confitetur: VERS.9. — Egenus factus est. Non ait, pauper fa-
quod est se defendere a gehenna : et desiderat re- clus est, cum dives fuisset: sed, cum dives esset.
formari, qui scit se per peecatum deformem, et ha- Pauperlatem enini assumpsit, et diviliasnon amisit:
bet zelum bonorum operum, et vindicat in se quod inlus dives, foris pauper; latens De"us in diviliis,
deliquit. apparens homo in paupertate.
Exhibuislis, o.lc ld cst, ostendislis puniendo illura Ul inopia illi. Per illius enim pauperlalem abjici-
qui inccstuni admiscrat, vos csse incontaminatos, a cimus pannos iniqnitatis, ut induamur stola imroor."
 563 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 564
talitatis. Omnes ergo divites facti sunt, in pauperem A stram quam ostendistis aliis et gloriam nostram
Christum credentes. Nemo ergo se contemnal pau- quam similiter osteudistis esse veram, nunc oslen-
per iu cella, dives in conscientia. Securior dormit dite, bene istos recipiendo, et hoc in faciem Eccle-
in terra, quam auro dives in purpura. Non ergo ex- siarunr. ut alii a vobis accipiant exemplum.
pavescas cum lua mendicitate ad illum accedere qui CAPUT IX.
induius noslra paupertate, ubi se pauperavit, nos
ditavit. VERS.2. — Et vestra wmulatio. iEmulatione Co-
rinthiorum alise Ecclesise (dum audiunt illos prius
VERS.10. — Sed et velte. Quasi dicat: Vestrorum erroribus
autem nunc implicaios, postea bonse voluntatis fuisse
quidam voluerant, quidam eceperant: incitatae sunt ad bonum opus.
effeclos)
vero utrique perfkiant. i VERS.4. — Erubescamus. Si enim non fuerit hoc
VERS.13.—Sed ex wquaiitate. Dividat quisque
non inventum, quod Apostolus testificaius est de his, et
quantuni habet cum sanctis, quia plus exigitur
debet: sic Zachseus dimidium ipse erubescet et ipsi amplius confundentur.
quam retinere sibi YERS.6. — Qui parce seminat. Non parce semi-
bonorum suorum dedit pauperibus. nat qui parum haoens parum largitur, si animus prom-
VER9.14. — Ut fiat wquatitas. Non quin differant sit plus dare, si plus haberet.
B
in claritate : sed quia omnibus iderii, et omnibus erit pius VERS. 7 . — Non ex trislitia. Qui invitus dat pro-
sufficientia. Sicul scriptum. De manna in signo hu-
rei. ptT prsesentem pudorem, non habet mercedem.
jus Hilarem enim datorem, qui dat ut careal taediointer-
VERS.15.— Qui multum nonabundavit. Plushabent pellantis, non ut reficial viscera indigenlis, et me-
sancti in spe futuri, minus hi qui in tenipore divites, et ritum et rem perdit. Large dat qui affectum largiendi
tamen ibi sequabunlur. Ulsicut hic inopiam sanctorum habet, eliamsi nihil habeat quod largiri possit.
suslentant, ila ibi ab eis sustententur, et diviles fient VEBS.8. — Abundare, etc. Licet enim exiguura
in seterno bono. Qui mullum non abundavit. Sic qui sil quod pariim habens Iribuit, abundat tamen, quia
mulium dal dives, et qui parum pauper, si aequa sit recto judicio Ut : quia non quaeriturde quanto, sed
utriusque voluntas, acqualemhabenl mercedem. quo animo detur.
VERS.18. — Misimusautem. Duos fratres Aposto- VEBS.9. — Justhia enim. Justus est qui bona
lus misit cum Tito, sed eos non nominat, forte enim muiiilifine aelerni praemiicommunia reputat.
ignorabanl eos Corinlbii, nec de ipsis adhuc pericu- VEBS.10. — Incremenia frugum. Justitia est san-
lum fecerant. Quoniam aulem pecuniarum collecta- ctilas, et bona Vita : et iride fruges, id est, seterna
rum mullitudo sufficitmalis dare suspicionem,secu- G remuneratio. Incrementa eleemosynae : pro quibus
rilatem exhibet; propterea, inquit, tales misimus, et hic virtutes, et in fuluro gloria augebilur.
ct non unum solum, sed et duos et tres. Commendat VERS.11.— Quw operatur. Id est, ipsa largitio
vero eos non ab Evangelio, neque ab electione so- est causa quare gratiae agantur Deo, cujus largitio-
lum, sed eliam quod probati sint, et propterea ele- nis nos sumus ministri.
eti, ita ut nihil suspicentur. VERS.15. —Gratias Deo. De alterna indigentia,
VEBS.19. —In hanc gratiam. Id est prsedicalio- et de allerno supplemento indigenliae provincialium
nem gentium cui destinatus sum, et volo. Christi el militum Christi gralias Deo agit. Egil bic
VERS.20. — Devitanteshoc. Circa curam sancto- de rebus carrialibus in illos, et poslquam egitde spi-
rum negligentius agere non vult videri Aposlolus, rilualibus in istos, tanquam plenus gaudiis excla-
el ideo praemonet ut sollicitudo ejus providentia ap- nrat: Graliat ago, elc
pareat. In hac parle. Doctrinaeet miraculorum, ut di- CAPUT X.
calur, Bene praedicat,sed non est memor sanctorum,
sicut alii aposloli, et sicut sibi prseceptum est. VERS.1. — Ipse anlem ego Paulus. Incipit agere
VERS.21.— Coram Deo. Propter nos conscienlia _ de incorrectis qui pseudo sequebantur, et Apo-
rmstra siiificit nobis : propter vos fama nostra non slolum ferocem putabant, quasi diceret: Correctos ad
polliri, sed pollere debet in vobis. Duae res sunl, eleemosynas invito : Pautus vere liumitis, non su-
conscientia et fama : conscientia tibi, fama proximo: perbus ipse qui alios ad eleeraosynas moneo, idem
qol conseientise fidens negligit famam, crudelis vobis qui illis, obsecro, dico, elc.
est. VERS.5. — Non secundumcarnem militamus.Non
VERS.22. — Confidentia. Quasi dicat: pro con- enira militiara a Deo nobis datam exercemus secun-
fidentia vestri ivil? et pro Tito et Luca cum quibus dum carnem, Id est, pro terreno commodo.
ibenter ibat. VERS.4. — Ad destructionem munitionum. Ut
VERS.25. — Sive. Vel sive per patres vestros deslruantur consilia diversis callidilatibus hominum
apostolos Ecclesiarum ad gloriam Dei, id est quod seu daemonummunila. Munitionet, etc Muniliones
ipsi sunt aposloli Ecclesiarum, hoc est gloriae Dei sunt corda infidelium, quse diabolus oblinet, et mu-
Christi, id est ad gloriam Christi: quia in eis non nit diversis erroribus, ne verbunr Dei possit inirare
ltominum, sed Chrisli gloria est. . per lidem, vel per similitudinem munitionum. Et
VERS.24. — Ostensionem. Id est charilalem vc- ad haecdevincendura valeant arma roililise Apos.loli,
565 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. H AD COR. 568
et ostendit munitionis illius partes, scilicet, consi-1\. VERS.18. — Sed quem Deut. Illum Deus commen-
lia. dat et probatus est, quem dignum habet, ac mitlit
VERS.6. — Et in promplu habentes. Quia nihil ut praedicet donum ejus: qnem non mitlit, non
nos remordet quo minus audeamus. Ulcisci, etc commendat, quia non missus prsedkat. \
Tunc aliquis vindicat inobedientiam, cum iilam con- CAPUT XI.
demnat per obedientiam. Tunc illam destruit
quando illos qui resislunt, perducit ad fidem. Et VERS.1.— Utinam snstinerelis- elc. Quasi : GIo-
hxc est digna ullio, ut perfidia ab his quibus de- rior de regimine (quod videtur insipientia). sed
fendebatur, damnetur. utinam sustinerelis, elc. lnsipienliam dicit gloriatio-
VERS.7. — Quw secundum faciem. Multa dixi nem secundum carhem, ne in eo Hlisvideatur infe-
qtiibus ostendi vobis potius debere nos sequi quam rior quara ipse quidem non curat, sed prodest Co-
pseudo, quasi diceret : Si vobis non sufliciunl quae rinthiis de ea agere. Insipientiw. Quia dictum est :
dixi, quare me potius quam pseudo sequamini? Vi- Non te laudent labia tua, sed proximi tui. Stip-
dete hsec quse secundum faciem, id est, ita evidenlia portate. Quasi' dicat : Et si gravem, vos tamen pa-
sunt, sicut ea quaesunt subjecta oculis. lienler ferte.
VERS.8. — Non erubescam. Quia et verum est, 'B VERS.2. — jEmulor. ^Emulatio est propter alie-
et non ad gloriam meam, sed bpc dicilur ad utili- niim slatum motus nrenlis, vel in bonum vel in ma-
latem vestram. luni. Hic amoris est, non livoris, quia diligit eos
VERS.9. — Ut aulem non existimer. Hic dicit se aemulatione Dei, id est quam Deus spirilu suo in-
cura prsesens fuerit, opere implere quod absens spirat, per hoc ostendit ea quse dicet, amore eo-
verbo minatur. Hoc autem dicit occasione illius sen- rum se dkturum, non ut ad Iaudein ejus proiiciant,
tenliae: parali utcisci omneminobedientiam: ut, in- sed ad horum profectum. Vos uni. A plurali ad
volens intelligi tolam Ecclesiam
quit, non existimer a vobis tantuin lerrere verbis, singulare descendit,
et opere (qtiod minor verbis) non implere, sciatis virginem esse, et in omnibus veris membris virgi-
quoii minor verbis impleturus sum factis. nitate mentis (etsi non corporis) servare. Virginitas
VERS.11. — Hoc cogilet, etc (HIER.)Ne quis pu- carnis, corpus est intacturo : Iraecvirginitas pauco-
tet rae illa cornminari, etc, usque ad ct peccantibus rum est. Virginitas cordisfides est incorrupta : hoec
per severilalem fortis existo. est oinniiiin fidelium.
Tales. Quia si vilia vestra palparemus, lunc non VERS.3. — Timeo aulem. (HIER.)Serpens Evam
aedifkaremus, sed destrueremus. de Deo menliendo seduxit, ctc, usque ad penilus
esse, aut seternamnon esse affirmal contra auc-
VERS.12. — Non enim audemus, etc Tales crimus fjjion loritatem omnium Scripturariim.
facto, quia non suraus similes pseudo, qui usurpant
sibi potestatem, et vitia palpant. Et hoc est: Non VERS.4. — Nam si is qui venit. Non inissus. Re-
•
inserimus nos quibusdam, id est, pseudo qui com- cte paleremini. Si aliquid majus vobis sit per eos
mendant, id est, usurpant polestalem. Quod est, quam per nos, tunc recte pateremini. Galatis ana-
non ponimus nos in numero illorum, ut poleslatem thema dicil, si aliud reciperent, quod non utique
usurpemus, sed a Deo accepimus. Aut non compa- majus esset,—sed contrarium.
ramus nos illis ut, sicut illi, adulemur vobis et vitia VERS.5. Exisiimo. Supra egit de pseudoapp-
veslra palpemus : quod posset etiam nabens potes- stolis, nunc de veris, quibus Paulus inferior vide-
latem. batur; quia nonfuerat cumJesu conversatus.
VERS.13. — Nos autem, etc. Sicut illi qui usur- VERS.6. — Nam etsi imperitus. Hoc non ad apo-
pantlo gloriantur ultra mensuram. Sed secundum slolos pertinet, quia non erant eloqnentes, setl ad
mensuram. Dei enim nulu Corinthiis evangelizare pseudo , qui componebant verba. Imperilus ergo
monilus est. Partilum crat unicuique ad quos in sermone non est reus apud Deum,sed qui non habet
proedicalionedirigeretur, ut singuli aliqnos populos scientiam Dei, quoe perlinet ad salutem.
habereni proprios, de quorum fitle gloriarentur. Ad VERS.7. — Quoniam gralis Evangelium. Minus
regulam autem Aposloliilli oranes perlinebant, quos non feci, sed plus : quia gratis , unde mihi irasci-
in fide fundaverat : qui ad omnes missus erat a mini, el alios mihi prscponitis : cum hoc non sit
Deo.
— peccati, sed gloriae.
VERS.15. Non in alicnis laboribus. Hoc facere VERS.10. — Est veritas. (HrER.) Sicut Christus
esset ultra mensuram gloriari; sed spem habentes serael statuit, nec negavit, necesse est ut etiam ego
in vobis : id est, per vos magnificari apud alios, et non mentitus ita faciam. Ut in
quo gloriantur. Glo-
evangelizare secundum regulam nostram, id est, riaulur in accipiendo, sed rae non accipiente , non
secnndum quod a Deo injunctum est, non habentes accipient. Nam ejusmodi, elc Invenianlur sicut et
spcm gloriari in aliena regula. nos. Id est, similes nobis. In quo, id est, in hoc
VERS.17.— Quiautem gloriatur. Ego non gloria- quod glorientur se esse similes nobis.
bor in aliena regula. Similiter autem qui gloriatur, YERS.13.—Transfigurantes se. Ad tentandum eos
id est vult poieslalem excrcere, in Domino, id est,
quos ita crudire opus est. Yel ad dccipiendum prout
in mensura a Deo dala glorielur. justum cst. Ad lioc magna Dei miscricordia neces-
 867 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 5<".8
saria est, ne quisquam cum angelos bonos aniicos j\ carnes, id est perfeclorum qui portant et regui.t
se habere putat, habeat malos dxmones, fictos ami- carnales; unde : Et ossa mea in frixorio confrixa
cos; eosque tanto nocentiores, quanto astutiores sunt.
ac fallaciores pafitur inimicos. VERS.51. — Non mentior. Quia fert "mihi testi-
VERS.15. — Quorum finis. Id esl, relributio data monium per signa et prodigia.
in fine vitae erit secundum opera ipsorum, quia si
cut pseudo peritura appetiverunt, ita et ipsi peri CAPUT XII.
bunt, et sicut ministri jusritise seternse, ita et ipsi VERS.2. — Scio hominem. Quasi de alio, el res
e rant seterni. dicitur, et jactantia vitatur. Sive in corpore,she, etc.
VERS.17. —- Quod loquor. In hac substahtia glo- Hoc ignoravit Apostolus, iilrum quando raplus est,
rioe, id est, in gloria carnis quara putant substan- in corpore fueril anima, an oranino de corpore exie-
tiam,- id est, ita amant ac si per eam oredant se sub- rit, adeo ul mortuum corpus jacerei, an secundum
sistere. Sed quast in insipientia. Quia haecad camis modumatium quemdam vivenlis corporis ubi ani-
lumorem pertinere videntur, ubi insipientia est. ln ma fuerit, mens ejus ad videnda vel audienda inef-
sipientia enim est aliquem laudare se. Sed quia fabilia illius visionis accepta sit. Et quia faoc incer-
Aposlolus nori propter se facit, sed propter Deum, " tum erat, ideo forsilan dixit, sive in corpore, sive
ideo ait, quasi in insipientia. extra. Raptum. Contra naturam elevatum.
VERS.20. — Cwdit. Id est, decipit. In faciem cae-
Usque ad tertium ccelum. Id est, ad cognitionem
ditur is, in cujus os injuria irrogatur. Hoc faciebant Deilatis. Primum ccelum est
aereum; secundum,
quidam Judaei qui eo quod essent de genere Abra- firmaraentum; tertium spirituale, ubi angeli et san-
hse , detrahebant illis , eo quod essent incircum- ctse animse Dei ffuuntur
conteraplatione.
cisi et se prseferebant, nobililatera carnis sibi vin- VERS.4. — Raptus est. (THF.OPH.) Ipsius vide sum-
dkanles : quos Corinthii tolerabant, et Aposlolo mam demissionem et
humilitatem, quomodo tan-
praeferebant. de alio haecrecenseat: de hoc enim, inquit,
VERS.22. —Hebrwi. Hebrsei dicuntur ab He- quam At cujus gratia (si alius raptus est) glo-
gloriabor.
ber, qui in confusione linguarum solus retinuit riaris? Itaque haec de
naluralem. Et multi sunt seipso dicit. Arcana verba.
linguam quia Hebrsei, qui Intimationem de secrela Dei essenlia,
non sunt Israelitae, sicul proselyti, addit: Israelitw verba. quasi per
sunt, et ego. VEBS.6. — Supra id quod, elc Si enim raagna re-
VERS.23. — Ut minus sapiens. (AMBR.)Oslendit
se coactunt in laudem suam prorupisse. C ferrem el plura, forle aliqni putarent me non esse
In laboribus. Occasione inventa etiara veros apo- infirmum, sed hominera immortalem, vel ange-
stclos tangit, quibus plus laboravil, ne in se videa- lum, etc; ideoque parce de me loquor.
tur minor gralia. YEBS.7. — Et ne magnitudo. Parco multum glo-
VEBS.24. — A Judwis quinquies. Judaeismos erat riari, ne alterpuler. Etideo datus est stimulus puu-
in synagoga contra legem agentes verberare cor- gens carnem. Quis? angelus malignus missus a Sa-
ut colaphizet, id est reprimat omnem motura
yrectionis causa. Unde Paulum legem impugnantem tana,
quinquies verbcraverunt, et in unaquaque corre- superbiae incutiendo tribulaliones, vel tentando (ut
clione trigtnta novem ictus ei dederunt, quadrage- quidam aiunt) perlibidinem. Tenlatio auiem cui nou
simuro pro misericordia condonantes. Una minus. consentitur, non est peccatum, sed materia exer-
In ultiraa vice corrigia subtracia. Vel, in unaquaque cendse virlutis.
percussione una miiitis. VEBS.9. — Dixit mihi. Per inspiralionem , vel
VEBS.2i>.— Periculis latronum, etc Quos diabo- per angelum. Nam virlus in infirmiiaie perficilur.
Ius(cum in civilate occidere non posset) ei exci- Perfeciio virtnlum est, quse habet infirmitatem con-
tabat in via, cum tamen nihil ferret, quod latrones trariam, cum qua legitime cerlet : et ideo gloria-
cuperent. bor in infirmitatibus, non invitus, sed libens.
VERS.27. — In fame. Ubi ergo prpmissio Dei: VEBS.11.— Factus sum insipiens. In his omni-
Primum quwrite regnum Dei, el hwe omnia adjicien- bus commendationibus videor insipiens, sed veslra
tur vobis? (Luc. xu.) Sed novit medicus, cui nos se- culpa qui debuistis me contra pseudo comraendare.
roel commisimus, haec adjutoria quando apponat, VERS.12.— ln omni palientia. Patientiam pri-
quando subtrafaat. mam memorat, quae ad mores pertinet: quia diu
VERS.28. — Sollicitudo. Quanlo major cbaritas, illos portavit, quasi impalientes segros, ul adbibila
tanlo majores plagac de peccalis alienis. Unde : Qui potestate signorura, quasi medkina curaret vnl-
apponit scienliam, apponit et dolorem. nera eorum. Et virtulibus. Virtus est genus signo-
VERS.29.—Nonuror? Uruni omnes tribulatio- rnm et prodigiorum, id est. omne miracnlum. Si-
nes, sed non ad consumptionem , imo ad purga- gnum, quod in quocunque tempore aliquid signili-
lionem. Isle affectus purgat: quia de charitate ve- cat, et est prodigii genus. Prodigium quod in fu-
nit. Omnes qui scandalum patiuntur frixorium sunt turo. Yel signum ct prodigium in his quae conlra
habentium charilatem, id est ossium quse ferunt naturam, virtus in bis qnx non conlra naluraro,
869 GLUSSA ORDINARIA.— EPIST. AD GALAT. 570
ut per impositiouera manus et orationem a morbo l.i-A teslalem habebimus per eum rn vobis judicandis.
berare. Vel, vivemuscum eo, id est in simili bealitudine cum
VEBS.14. — Nec enim debent, etc Carnales patres eo : et hoc ex virtute Dei; quod tale est in vobis, id
filiis congregant, sed spirituales dignum est ut a est in conscientiis veslris. In vobis. Erga vos. Mors
filiis sumptus accipiant. Hic autem in lantum probat illata a perfidis vita est erga credentes, quia virtule
se nolle accipere, ut transferat causam carnalis pa- Dei resurgentes vivent cum Chrislo.
Iris ad spiritualem : el dicit nori solum se pro salute VERS.7. — Oramus autem, etc Hoc orat Aposto-
eorura impendere, sed et mori paralum. lus, ut his bene agenlibus in eis corripienda non in-
VEBS.15. — Et superimpendar, elc Perfecta qui- veniat, et sic reprobi appareant: probali enim viden-
dem charitas haec est, utquidem paralus sit etiam tur, dum judicant peccatores. Sic ergo si non sint
pro fratribus mori. Sed nunquid mox ut nascitur? quos judicet, cessante auctoritate quasi reprobi
Cum fuerit nata, nulritur : cum fuerit nulrita, robo- videntur. Reprobi simus, id est appareamus reprobi,
raiur: cum fuerit roborala, perficilur : cum ad per- non habentes quod vindicemusvel dijudicemus.
fectionem venerit, dicit: Cupio dissolvi, et esse cum YERS. 9. — Gaudemus emm, etc (HIER.)Gaude-
Chrislo. mus si non sit necesse ut noslra virtus appareat,
VERS.19. — Olim putatis. Quasi dicat: Jamdudum B sicut Pctri apparuit in Saphyra et Anania.
forsan pulatis : quod.causa excusationis quasi rens VERS.10. — Secundum poteslatem. Iterum osten-
dicam, quod non gravavi, sed dico (teste Deo qui scil) dil quod non cupit potestate in illis abuti, adjkiens
quod non circumveni vos, et non superbe, sed in non in destructionem sed in xdificationem se eam
Christo ampliftcando in vobis. accepisse, unde subdit: Non in deslructionem. Non
VERS.21. — Ne ilerum cum venero, etc (CHRVS.) destruuntur autem qui eorriguntur, sed correcti sedi-
Gloria esl punire, improperare, pcenas exigere, etc, ficantur.
usque ad sed propter illius prxceptum. VERS.11.— Gaudete, fratres. Id est bene ope-
El non egerunt. Non sufficit mores in melius com- ramini ut verum gaudium habere possitis. El
mutare et a malis recedere, nisi de his quse facta Deus pacis eril vobiscum. Hinc vobis erit pax a
sunt, satisfrat Domino per pcenilenlix dolorem , per dilectione illius, hinc malorum omnitim sublatio.
htiniilitalis gemitum, per contriti cordis sacrificium, Ista pax orberrt servavit, diulurnum bellum solvit,
cooperantilrus eleemosynis. ccelo terram conjunxit, ista homines angelos fecit.
Istam ego imitetur. Innumerabilitim enim bonorum
CAPUTXIII. maler est dileclio, per istam saivati sumus , per
VERS.2. — Non parcam. Post lot correcliones, si G istam ineffabilia bona omnia assequimur.
qui se nou emendant, non debet eis parci. VERS.15. — Gratia. Tolam Trinitatem oplat be-
VERS.3. — An experimentum. Moris est divinx nedicere eos. Sua tribuit congrua cuique. Gratiam ,
Scripturx personx Dei tribuere quod in nobis fa- id est remissionem Filio, charitatem Palri qui ex
cit, sicut Aposlolus locutionem ipsara illi tribuit dileclione misit Filium, communicationem Spiritui,
cujus munere Ioquebatur, id est Christo. Qui in vobis per quem fit unio. Et charitas Dei. Dileclio Dei misit
non infirmatur, sed potens apparuit cum dona dedit. Cirristum, cujus gratia salvat. Etutpossideamushanc
Quod experli, non dubitent se ab eo posse puniri. gratjam .salutis, communicalio facti Spiritus sancti,
VERS.4. — Nam et nos inftrmi. Vivit Christus qui vel ipse Spiritus ita sit vobrscum, ul communicet et
prius fuerat infirraus. Nam et nos multo minores, Ii- conferat vobis et gratiam Chrisli et charitatem Dei.
cet infirmi inillo', id est licet ad imitationem ejus Quasi: Tola sit vobiscura Trinitas, dans gratiam de
multa palimur a perfidis, lamen vivemus, id est po- commissis et charitatem per Spiritum.

EPISTOLA AD GALATAS.

ARGUMENTUM. D mul per spirilum docuit: ut per hoc sit major, per
Galatae sunt Grxci. Hi verbum veritatis primum quod videbatur minor. Caeteri enim aposloli vide-
ab Apostolo acceperunt. Sed post discessum ejus bantur esse majores: quia priores. Iste rainimus,
tentati sunt a falsis apostolis, ut in legem et circum- quia novissimus. Sed inde apparet dignior: quia
cisionem verterenlur. Hos Apostolus revocat ad priores constituti sunt per Christum adhuc ex parte
lidem veritatis, scribens eis ab Epheso. hominem, id est morlalem. Novissimus vero Paulus
per Christum jam tolum Deum, id est ex omni parte
CAPUT PRIMUM. immortalem.
—
VERS.1. Paulus, apostolus. Nomine oflicii ter- *
VERS.2. — Qui mecum. Dolentes fratres Christiani
rorem incutit. JVonab hominibus. Subaudi apostolis,
sunl de vestra seductionc, testes veritatis mex, qui-
ut quidam elecli et missi a Judseis pseudoapostoli.
bus vos oportct credere, et non paucos, sed omnes,
Nequeper hominem. Sed per Jesum jam suscilatum.
Qui non ut homo homines paulatim, sed totum si- VERS.5. —.Et Domino Jesu Ctaislo. Quem inj,tu
5"i WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 572
riose xquatis legi, dum ipsum non sine lege ad sa- j\ runt. Analhema. Hoc verbum pro nialedicto ponilur,
lutem sufficere asseritis : sicut legem siue eo : sed ab et vulgo dicitur devolio. Nam devotare se quemque
ipso sine lege gratia est et pax. nemo fere dicit, nisi se maledicens. Unde illud : Et
YERS.4. — Qui dedit. Id esl, sponte obtulit: quia analhemalizavit eum et civitates ejus, et vocalumest
non est alius qui potuil aperirc librura, nisi leo de nomenloci iltius Anathema (Num. xxi). Hinc tractum
tribu Juda. Semeiipsnm. Qnia nori erat hoslia alia est ut aiiathema deteslabile aliquid et abominabile
digna pro peccalis imsiris delendis, quodesl inilium videalur, ut nihil inde viclor in usus suos auferret,
salvationis. Quem ergo locum babel lex ? Quasi: Nul- sed tolum in pcenam luendam votavit: hoc eral ana-
lum penitus. Desweulo. Idesl de conformitate mundi, thematizare, quod vulgo dicilur devotare. Origo au-
qtii nos allicit, tera hnjtis verbi est in Grxca lingua ab his rebus
Prwsenti swculo nequant. Tanto plus capii, cum qux votx et persolutae, id es'. promissx el redditx
octernanon videantur. Swcuto nequam. Hoc dicil non sursnm ponebanlnr in (emplis : et est dictum : «iro
quod mundus isle creatus a Deo sil malus, sed quia TOO «va6ijv«i,id est sursum ponere.
in eo fiurit mala. Et hoc sensu dicitur: Dies mali VERS.9« — Sicut prwdiximus. A majore inferl.
tunt. Mundus in malignopositus. Temporapericulosa. Quandoquidem nos vel angelum excommunicarem
Saltus, qui pleni sunt latronibus, et gladius, quo B magis pseudo excomraunicanai sunt.
cruor effunditur, et calix, in quo venenum lempe- VERS. 10. — Modo. Dkit modo quia olim dura
ratur, mala dicunlUr : quia npn solum tempora, sed dixil hominera e.x lege justilicari, hominis gloriam
etiam loca et instrumenta malorum traxerunt infa- inulilem, gratiam Dei prxdicavit. Innuit hic eliam
miam qux in eis fiunt. hoc facere iflos seductores, ut laudarentur a Judxis,
VERS.5. — Cui est gloria. Quasi: Hxc testantur quos non timet offenderePaulus pro gloria Christi,
veniente cessat lex. Siadhuc. Hinc quidam pu-
prxsentes boni, et futuri tesiabuntur. In hac salvd- qua
tione prxlibavit -et coraraendationem sui, et quid tant sufficcre conscientiam, ut parum quid de eis
exislimet alius, curent; sed conscienlia coram Deo
possit gratia Dei, et quod lex nihil confert.
est necessaria conversalio coranr proximo; qux si
VERS. 6. — Miror. De' destruciione legis conse-
Et de negligentius agilur, lxdit exeraplo. Unde alrbi: Pla-
quenter agit Aposlolus. levilate eos reprehen- cete omnibus per omnia, sicut et ego omnibus placeo
dit, quod ab Evangelio indiscrete transierunt ad le- (II Cor. x). Ilem : Sine offensione.estote Judwis el
gem. Et quia Galala, translatio dicitur, congrue ex GrwcisEcclesiwDei (II Cor. vm). Item: Providemus
ipso nomine reprehensionis occasionem sumit. Et bona, non solum coram Deo, sed etiam coram homi-
cum lixc prxdicta bona sunt ex Christo, miror quod u nibus
bene instructi prius, sic, tam vehementer et tam (Matlh. v). Item : Luceant opera vestra coram
hominibus, etc Ergo contra temerarioS jtidkes, de-
brevi tempore, transferiniini, etc
tractores, susurrones, raurmuralores, quserenles
VERS..8. — Sed licet nos, etc Bonus angelus po-
suspicari quod non vident, quxremes eliam jaclare
test inleiligi, non quod hoc coniingat, sed adeo cer-
quod non suspkanlur, sufiicil conscientia. Nec in
Uis est de ^veritate Evangelii sui, quod si etiaro aliis
quibus placere volumus quxramus nostram glo-
angelus aliud nuntiaret, non crederet, sed anathe- riam, sed eorum salutem, ut non nos, sed Deuiu
malizarel. laudent, qui lales fecit; unde : Nolite facerejustitiam
Prwterquam quod. (Auc) Atlende. Non ait: Plus veslram coram hominibus, ubi illos arguit qui ita
quam accepistis. Nam si illud diceret, sibi ipsi prae- venlilant opera sua, ut finem operum suorum laudera
judicaret,. qui cupiebal venire ad qnosdam, quibus homimim ponant, eamdemque laudem quasi pro
ipse scribebat: sicui ad Thessalonkenses, ul sup- mercede operum suorum computenl.
pleret qux iflorum fidei deerant. Sed qui supplel, VERS.14. — Et proficiebamin Judaismo. Quasi di-
quod minus erat adtlil; non quod inerat, lollil. Qui cal: Qui prius in illis legalibus tantum valui, jam
autem prselergredilur fidei regulam, non accedit in illa reliqui, ideoque vos meo exemplo ab his rece-
n
via, sed recedit a via. Anathemasit. Quare hoc? Quia dile.
aliud evangelizans, de privato vull fluere, non de VERS.15. — Cum aulem placuil. Quasi dical :
medio. El cum boc lipriro carnali nebula prxpeditus, Tunc apparet me non didicisse, sed nec post. Segre-
et a fonle communi ad propriam s.uamfalsitatem re- gavit ex ulero matris. Unde de Jeremja legilur:
duclus possil facerc, iiunquid et angelus? Vere si Priusquam le formarem in utero, novi te (Jerem. i).
angelus de proprio fluens in paradiso non esset au- Qui ergo prxscit fuluros anlequam slnt, quoscunque
dilus, non praecipitaremur in morlera. Media aqua vult nasci, facit ut sint, el jam nalos quos vult per
posila efat omnibus prxceptum Dei. Aqua quodam- gratiam vocat ul justi sint, sicut Paulum vocavit per
motlo publica erat, et sine fraude, sine labe, sine graliam, ut animnliaret Cliiisliim. Ex utero. MalCr,
cceno fluebat. Sed venit angelus de ccelo lapsus ser- .Synagoga; uterus ejus et secretarii ejus sunt Phari-
pens factus, quia insidiose jaro venenum spargere saei, de numero quorum separatus est.
cupiebat, et emisit veneniim. De proprio locutus est, CAPUT II.
(le suo : Gustute, el eritis sicut dii (Gen. m). Et i111
appetentcs quod non crant, amiserunt quodacccpc- VERS1. — Deinde post annos qtiatuordecim.A
573 -GLOSSAORDINARIA.— EPIST. AD GALAT. 574
passione Domini, quando conversus fuerat ad fidem, A catione gentium, sicut Petrus in circumcisione. Et
venit, sicut Bcda super Actus apostolorum scribens sicut apostoli Pelro, ita Barnabas sibi sociaretur.
demonslrat. VERS.11. — Restiti. Hoc Paulus non auderet,
VERS.2. — Et contuli cum illis. Ostendit se non nisi se non imparem senliret.
habuisse securitatem Evangelii, nisi esset auctori- VERS.12. — Prius enim quam venirent, elc Qui
late Petri et aliorum roboratunr. Seorsum, elc. Se- dam xmulatores legis, qui xquo jure Christum et
paratim contuli cum lris non publice , ne fidelibus legem venerahanlur, quos timens non miscebalur
ex Judsea (qui pulabant legem esse servandam) fidei gentibus. Quod si solum esset, non esset reprehen-
scandalura nasceretur. Eo tempore cum venisset sibile. Sicul et ipse Paulus pro scantlalo aliquando
Petrus Antiochiam (licet hoc in Actibus apostolorum cessit. Sed in hoc erratum est, quod gentes eogebat
nou legatur) in faciem ei restitit Paulus. judaizare.
VERS.4. — Subinlrodudos. A Judxis. Quod enim VERS.14. — Quomodogentes cogis. Non docentis
infidelesper se non polerant, per falsos fralres mo- imperio, sed conversationis exemplo.
liebantur, quos sub specie religionis immiserant, ut VERS.15. — Nos. Commendala auctoritate sua,
explorarent qux libertas esl nobis in fide Christi, jam raiionibus incipit agere quod carnales obser-
noii ut eain lenerent, sed ut aliqua cnntentione ab B vantix posl Cliristura non sunt observandx. Quasi :
ea in servituiem legis redigerent. Quod si esset ve- Genles non debent judaizare, quia nos, qui valuiraus
ritas Evangelii apud genles, non remanerent, sed in lege, scimus eam non justificare: et ideo, ea di-
omnes judaizarenl. Et ideo hic iis quibus assertio- missa, ad Cbristum confugimus.
nem prxdkationis sux conferebat, nullatenus voiuit VERS.16. — Nisi perfidem, elc Non ideo dicit ex
cedere. Alibi vero ubi non obfujt, pro scandalo Ju- fide, quod opera bona frustrentur, eum Deus reddat
dxorum, circumcidit Timotbeum. In his oranibus unicuique secundum opera sua : sed quia bona opera
'et se commendat, et legem non lenendam com- sunt ex gratia, non autera ex operibus gratia : quia
probat. fides per dilectionem operans nibil operaretur, nisi
VERS.5. — Neque ad horam. Nec ad horam ces- ipsa dilectio Dei diffunderetur in nobis per Spiritum
sit, qui nunquam cessit. Quod si aliquando cessit, sanctum; nec ipsa fides esset in nobis, nisi Deus
quomodo nec ad horam? Cur etiam propter falsos eam daret.
fralres, si per se facturus erat? Cessit ergo propter VERS.17. — Quod si quwrentes. Si nos revera
illos : quod per se non faceret : humilians se legi,
Judxo- cognovimus non poss» justificari nos, nisi transeun-
circumciso Tiinotheo ut dolus et scandalum _ tes ad Chrislura, nunquid pirtitur Chrislus relabi
rum cessaret, qui parati erant commovere tumul- nos ad id
quod eramus? Quod si palerelur, profeclo
tum et seilitionem, si illum Ulium Judxx iucircura- minister nobis esset id est, prioris status
peccati,
cisuni susciperet, et episcoputn ordinaret.
— noslri, sicut fuisset transeuutibus ad se minister
VERS.6. Quales aliquando. Ad priora non re-
justitix.
ea
curro, quia qux inodo sunt, sufliciunt; sed qui VERS. 1 9. — Ego enim per legem. Spiritualiter in-
videbantur esse aliquid, nihil conlulcrunt. In quo
tellectarn. Mortuus sum. Ne carnaliter vivam. Ut
apparet quod non inferior sil illis. Deus aulemproba-
lur non accipere peisonam, quia siila esset, egoPau- Deo vivam. Non mihi, sed quod Deojam possum?
lus aute impius cui tales nihil conferrenl non fuissem. quia cum Christo sum. Confixus.Id esl, crux Christt
Vel iilud, nihil inierest, sed nihil inilii tulerunl. Qui exstinxit in nre ardnrem peccati ut jam ulira ad id
videbuntur aliquid esse. Id est, alicujus aucloiilalis: nort exlendar, quasi : clavis habens raanus affixas.
cum Dontino et VERS.20. — Vivo. In. virlulibus vigorem bene
quia ambulaveraut, trunsfiguralioni habeo. Jam non ego. Ille peccator, qui
ejus interfuerant. Videbantur dico ab his, id est, operaudi
falsis fraiiibus. Quia qtii videbantur esse aliquid, prius eram. Vivitvero in me Christus. Id Cst, novitas
carnalibus duutaxat hoininibus vidcbanlur esse; Clrrisli apparet in me. Ad quid ergo lex?
naiu ipsi non sunt aliqtiid. Elsi ali(|tii boni ininislri D CAPUT ui.
Dei sunt, Cbristiis in illis est aliquid, noir ipsi pcr
se. Nam si ipsi esseut aliquid per se, semper fuis- VERS.1. — 0 insensali. (AUBR.)Verba irascentis.
sent aliquid. Eranlautem insensati Galalx qui necse cicuinven-
VERS.9. — Columnw. Ecclesia firmamentum di- tos a pseudo aguoscebant. Fascinavit. Fasciuus est
cilur veritatis : quain etiam sapientia xditicavit, id quando magicisdelusionibus alilerquxdam oculis ho-
est, consliluit in seplem coluinnis, quo numero vel minurn oslenduntur quanr sunt. Drcitur etiam fasci-
universitas prxdicatorura (quia solet porri pro uni- nus vulgo qui nocet infantibus. Dicuntur enira quo-
verso) vel septenaria operaiio Spiritus sancti insi- ruin dam oculi visu urentes, dum 11hic eorum actus
nuatur. Dextras dederunt. Unde coululit cum iilis, et fascinatio dicilur : et potest fieri ut buic peccaia
dextras accepil? Quia rtlein cum eis verbum habuit. inserviant dxmones. Simililer invidia lanquant
lpsa collauo unilulein doclrinae monstravit, aliter fascinus urit. Invidus enim non modo sibi nocel, sed
noii creilurel Ecdesia ei qui rion ftieral cum Do- et his irr quibtis aliqua bona esse incipiuiu; unde
miiio. Ut nos ingemes. Ul essem primus in proedi- Salomon, Fascinatio malignitatis obscurat bom
875 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 576
(Sap. iv). Sic factum est, ut invitli tanquam fasci- AV VERS.12. — Lex aulem, etc Ex fide est justitia
nantes nocerenl Galatis, nrrper in Christo renatis, et vita : setl lex non cst ex fide. Posset quidcm vi-
ut iidem Galulx fidei storaacho nauseante cibum spi- dcri, quia opera legis ex fide fierent, ut pro eis
spe-
ritus evoraerent. Ante quorum oculos. Vere fasci- rarentur xterna : sed id non est, quoniam Judxi ex
nati, quia ante oculos, id est, in vestra prxsenlia timore pcenx illa servabant. Vivel in illis. Non ail:
ille tantus qui est. Jesus Christus proscriptus esl. Id Qui fecerit eam, vivet in ea, cum prxmisissct: lex
est, exhxredatus : et hor, in vobis, in aliis non debe- non esl ex fide; ut inlelligas legem in hoc loco posi-
relis pati ut regnura et hxreditalera suam araitte- tam pro ipsis opcribus qux in illis observationibus
ret, nedura in vobis. fiebant. Qui aulem vivebant in his operibns, tirae-
VEBS.2. •— Hoc solum a vobis. Commonilis per bant ulique (si non ea fecissent) lapidationem, vel
increpationem, probat qnod lex non est observanda, crucem, vel aliud hujusmodi pali. Qui ergofecerit ea,
quia non ex ea, sed ex fide veniunt omnia necessa- vivetin illis: non apud Deum, id est, habebit prx-
ria, spiritus , justitia , benedictio. Qi"isi : Quanrvis raium, ne ista raorle punialur. Qui aulem ex fide
fascinati et stulti, taraen hoc volo a vobis discere , vivit, cum hinc exierit, tunc inagis habebit prxsen-
quia hoc adeo evidens est, ut et slulii docere tissiraum prxmium. Non igitur ex fide vivit, quis-
queant. Si nihil aliud esset, hoc solnm ad proban- B quis prxsentia qux videntur, vcl cupit vel timet:
dum sufficeret , cum constet quia spiritum acce- jrria fides Dei ad invisibilia pcrtinet.
pistis; sed an ex operibus iri quibus laborem nun- VERS.13. — Factus pro nobis, id est, repulalus
quam accepistis, an ex fide qux audilus facilitate non solum maledictus, sed etiam maledictum. Vef,
venit? Faclus est rei veritale maledictus, id est, mortalis.
VEBS.4. — Sine causa. Ideo dicit : Quia raulla Malediclus qui pendet. Quasi: Salis ad poenanrsit
jam pro lide toleraverant, et in ipsis passioriibus, quod suspensus moritur reus: et quod illic est usque
charilale timorera vkerant. Sine causa ergo lanta ad vesperam, ul tunc deponatur et sepelialur, ne si
passi erant, qui a charitale, qux in eis tanta susti- ibi sil diulius, majus sit opprobrium : et macula ge-
nuerat, ad legem labi volebant. neri ejus. Omnis homo. Eliam Christus, ne fuluri
VERS.5. — Qui ergo tribuit. Quia vos non ex hxrelici negcnt ejus veram mortem.
operibus qux nunquam habuistis accepistis spiri- VERS.17. — IIoc autem dico. Hoc promisit Deus
tum, sed ex fitle ; ergo polestis videre quod ego qui Abrabx, hoe autem lestamentum confirmalumper ju-
habui opera legis, non per ea, sed per fidem accepi ramenla dico et aflirmo, quod lex nonfacil irriium,
polestalem dandi spiritum et operandi miracula. De de qua non esct boc putandum : quia dala est tan-
eo qttod sub lege fuerat, poteral dubitari : sed per C tum ad tempus : quia post multum tempus a promis-
similitudinera istorum tolum liquet. sione facta Abrahx, lex data est: de qua si esset
VERS.6. — Ad juslitiam. Justiliara vocat bic pec- benedictio, homines illius temporis Abraham, Isaac
calorum remissionem et bonaevitx observantiam. et Jacob non eam habuissent. Lex non facil irriium.
"VERS.8. — Piovidens. Non solum justitia ex fide, Id est, falsum : quod faceret, si per eam daretur bc-
sed et benedictio, quia Scriptura dicit: In le bene- nedklio. Promissio enim illa non dixit, quod per Ie-
dicenlur, id est, in tux fidei conformitate. Quia ?x gem, sed pcr semen. Quod si per legem benediclio,
fide. Non ex operibus, etc. Prwnuniiavit, id est, ergo frustra semini promisit, et frustra semen ipsunr
ostendil. Vel, prwnunliavit, id est, ostendit prxnun- venit. Lex non facit irritum quasi jam valeret ad
tialum esse, quod benedicentur in xterna beatitu- evacuandara promissionera: quia essel falsa, el Deus
dine. In le.ln tux fidei imitatione, etc. mendax.
VERS.10. — Quicunqueenim, etc. IIoc intelligen- VERS.19. — Propter transgressiones. Posita est
dum esl, non de operibus qux ad mores pertinenl, in inedio, inter prumissionem et scmen : cui facla
sed qux in observationibus illis fiebant. Prodesl lex cst promissio, id cst, inler Abraham el Clrrislum, ul
in tabulis scripta : cxlcra onus sunt, quod probat populum Dei erudirct sub timore Dci: ul dignus fic-
aucloritate Scripturx, dicens : Scriptum est. Qui ex D ret excipere promissionem qux esl Christus. Ordi-
operibus legis sunt, maledkli sunt , quia sicut natu per angelos. Lex dko ordinala per angelos, id
scriptum est a Moyse in Deuteronomio (Deut. xxi) : est Moysen,et alios ministros Dei, vel minislerio an-
Malediclusomnis homo, etc Quasi: Multa prxcepi gelorum hominibus data, in quibus angelis erat uli-
qux omnia nullus implere poterit: sed in onus data que Pater el Filius ct Spirilus sanctus. Aliquando
sunt, et ideo omnes nraledicti. In quo innuit deside- sine ulla dislinctione personx, Deus per illos figura-
randum esse Salvatorem, qui finem ponat his, et li- batur. Et nola quod non ail data, scd, ordinata :
berel non solum ab aliis peccalis , sed a raaledicto quasi ordinabililer data inter tempus naturalis legis
lcgis. Cur ergo Galatx transeunt a gratia ad raale- (de qua convicti sunt quodjuvare non poluit) et tcm-
dicium ? pus gratix antequam de lege convincendierant: qui
VERS.H. — Juslificalur apud Deum. Qui eum ergo nunc eam reducit, conlra ordinem angelorum
gratis colil, scilket, non cupiditale appelendi aliquid facit. ln manu. Id esl, in poleslate Christi, ul slaret
ab ipso prxter ipsum, vel limore amittendi. In ipso lex dum vcllet, cessarct cum vellet. Ergo contra eum
etiim solo vera noslra bcatiludo est, et perfccla csl. facilis qui cam destruxit. Medialor cst inler duo
«77 GLOSSA ORDINARIA.— EPiST. AD GALAT. 57S
extrema, et ob boc vidcretur vel quod Cbrisliis non \ missiones diclx sunt Abralrx, et semini ejus. Hic
esset Deus, vel quod duo dii essent. Ad quotl respon- autem semen Abrahx dicti sunt filii Clrristi, id est,
det, etsi roediator non est unius sed duarum extre- omnes cretlentes. Yerum quoties Christus nominatur
mitatum, tamen esl Deus unus cum Deo Patre per semen Abrahx, corporaliier senliendum est: quod
divinam naturam, cui raediat per humanam. scilicet cx ejus stirpe generetur. Quoties auiero nos
VERS.20. — Mediator.Lex quam lrabet mediator, qui credimus in eum dicimur semen Abrahx, Uinc
uniuspopuli lantum est: sed lamen ipse medialor, spiritualiter semen fidei acciperc debemus.
non est lantum unius populi, id est, Judxorum qui
CAPUTIV.
legera habnerunt sed et gentilium, et ideo non qux-
ratislcgem, ut habeatis mediatorem. Mediator non VERS.1. — Dico autem, elc. Modovos genliles et
esl unius, sed tamen est unus : sufficiensad omnes nos Judxi sumus Chrisli, et semen Abrahx et hxre-
rcconciliandos Deo, quia Deus, et ideo aliud non des. Scd olim nos Judaei sub lege eramus dum par-
adjungalis ei. vuli fuimus sicut hxrcs fulurus, el a patre sub-
VERS.21. — Lex ergo, elc Quandoquidem lex est stilulus.
propler transgressionem, ergo est ita contra pro- VERS.3. — Sub elemenlis.In elementis neomenias,
missa, ut per eam irapleatur aliter quara promissum B id est Iunares dies, et sabbalura significat, non quod
*sl: non quia ex lege non est vita, id est, xterna in elemenlis sperarent ut pagani, sed quod in bis
bealitudo : quia si inde esset vita , tunc et justilia : Deum venerarentur. Mundi. Quia lex noo coslcslia
sed non est ex ea justitia, sedpotius condemnat, et sed terrcna promittebat: vel transiloria, ut est
sub peccato concludit. Et lroc est quod dicitur : mundus.
Sed concluditScriptura. Judxos omninoclausit sub VERS.4. — Venit plenitudo temporis. Id cst post-
peccaii dominiolex ipsa, et ostendit omnes honiines quam lolum spatium illud fuit adinrpletum, qup lex
clausos sub peccato, ut dicitttr eiiam ad Romanos : durare debuit, lunc misit Deus, etc. Plenitudo lem-
Conclusil Deus omnia in justitia, ul omnium mise- poris. Sciebat quando venire deberet, vel eliam pali,
reatur. Notis peccatis per legem conclusi sunt, ut se etc. Non estenim hora ejusvel nostra, nisi voluntas
excusare non possint, sed quxrant misericordiam. ejus. Ante tamen longa series prxconum prxniit-
VERS. 23. — Priusquam. Ante frdei adventum tenda erat.
utilis erat lex Judxis. Veniret fides. Spontanea est MisitDeus Filium. Unde, Ego a Patre exivi, ei veni
fides quam nullum raeritum advocavit. Custodieba- in hunc mundum (Joan. xvi). Et tamen de illo dicit
mur. Non liberi, sed servi. Conclusi. Ut sic assueti Evangelista Joannes : Inmundo erat, el mundus pei
duceremur. In eam. Id est, lam bonam fitlem. Quw. C ipsumfactus est, et munduseum non cognovil(Ibid. i).
Tempore Cbristi erat. Revelanda. Tempore Clrrisli Deinde conjungit : In propriavenil. IIluc ergo missus
multa aperta sunt, qux prius obscura. Ecce honor est, ubi erat. Unde et illud Prophela dicil : Coelut»
lcgis: quia cuslodivit ut pxdagogus : sed hoc non et terram ego impleotJer.wm). Quxrendum est ergo
magnum est, quia boc puerorum est, non adul- quomodo inlelligatur ista missio. Si ergo sobrie de
torum. Dei Filio qux digna sunt opinemur, ideo inissum in-
VERS.24. — Pwdagogusnoster fuit in Chrislo Jesu. telligere debemus, quia ex illo incomprehensibili in-
InSlilutione Christi: qui ideo instituit, ut sic venien- enarrabilique secreto majeslatis profundx dedil se
tcs ad fidem, quasi pueri ad perfectioneriijustifice- compreliendcntlum mentibus noslris Dei Yerbum,
mur. Vel in Christo, id est, in exsequendis prxceptis non solum ctim se exinaniret, sed etiam cum babi-
Cbristi. taret in nobis. Ex mutiere. Usus Hebrxx locutionis
VERS.26. — Omnes filii Dei estis per fidem. Nos mulieres dicit non corruptas, sed feminas. Facium
Judxi tempore fidei pxdagogum deseruimus: quia sub lege.Vl appareat circumcisusquasi (iliusAbrahx
omnes vos gentiles, qui non habuislis legem , estis: signura habens ejus cui promissus fuerat; in quo im-
filii. Quod ergo vestro exemplo deseruimus, vos ac- plela est ciicuracisio : itaque signum jam cesset.
cipitis ? Quasi diceret: Nortdebelis hoc facere. In ^Credidil cnim Abraham se habilurum filium, in
Christo Jesu. In institutione Christi, et ad similitu- quo benedkerentur onrnes genles : quod jam factum
dinem morlis ejus. credimus.
VERS,27. — Induistis. Id est conformes ei faclii Ut adoptionem. Id est, ut parlicipesessemusdivinx
estis, quod est vobis honor et contra xslus protectio. glorix. Sicut enim ipse nalura participat, ila ad
Quodautem Christus indumenlum sit, alibi Aposto-. ipsam videndam nos adoplal. Hinc enim adoptionem
lus aperit dicens : Induite vos Dominum noslrumi recipimus, quod ille unicus Dei Filius non dedignalus
Jesum Christum. Induunt aulem homines Christum: est participationem nostrx natnrx, factus ex mu-
aliquando usque ad perceptionem sacramenli: ali- liere, ut non solum unigenilus esset, sed eliain pri-
quando etiam usque ad vitx sanctificationem. Et il-. mogenilus in multis fratribus fieret. Adoptionem
lud primum bonis et malis est commune. Hoc alte-- autem dicit, ut distinctc intelligamus unicum Dei
rum vero proprium est bonorura. Filium.
VEBS.29. — Ergo Abrahw semen eslis. Seraeni VERS.6. — Misit Deus. Ul enim probareinur atl-
Abrahx dictus est Christus: ubi lcgitur quod pro- optali essea Dro in filios, Spiritum suum dedit uobis
579 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 580
qui signum Patris ostendat in filios, ut quia nos hoc .A Apostolus),utrum timore desererent eum, an chari-
non auderemus dicere infirmilale et indignitate no- tate amplecterentur.
stra , suggerat ut audeamus dicere. Spirilum Filii. YERS.14. — Sed sicut angelum Dei, etc. Hocdicit
Nola Spiritum eliam esse Fitii. El nola eliam hic quia Deus loquilur in sanctis suis, et Patilus uon
trinitatem. (Auc) Si forsitan aliquis quaerat utrum seipsum, sed Deum in seipso diligi volebat; ideoque
a Filio procedat Spiritus, elc, usque ad ab illo ha- perhibet teslimonium qtiibusdam, quod sicut ange-
bet, ul et de illo procedat Spirilus sanctus. lum Dei et sictit Christum Jesum eum cxceperant.
Clamanlem. Notandum quod clamor in Scripluris lnomn busergo sanclis suisipse estamandus qui ait:
non magnx vocis emissio , sed scientix intelligalur, Esurivi, et dedistis mihi mandueare (Mallh. xxv),
el dogmatura magnitudo. Tanla est charitas capitis erga corpus suiiivi.
Abba pater. Eleganter duo verba idem significantia VEBS.15. — Ubi est ergo, etc Admirans opus
posuil, propter universum popiilum qui de Judxis et eorum spirituale, comroendat ut, hoc intuentes, in
gentibus in unilatem ttdei vocatus esl, ut Hebrxo- tiraorem carnalein non decidant. Et quia routati
rum verbum ad Hebrxos, Grxcum ad gentes perti- erant in deterius, increpat eos. Etsi enim receperint
neat. Ulriusque aulem verbi eadem significatio ad euro sicul angelum, non ideo.Uraen parcit secare et
ejiisdem fidei Spiritusque uniiatem pertinet. B urere, quia non quxrit sua, aed qux Christi. Non
Qui natura non sunt, eic Unam Dei veri esse na- quxrit-lacetlanam de ovibus, idem commodum sup-
turam oslendit, scilket Patris, et Filii, et Spirilus plendx necessitalis et favorem honoris, sed salutem
sancli. Quid autem est natura Deum esse, nisi verum omniura. Si fieri possei. Nonne illudlieri poluisset,
Deum esse? Unde alibi Apostolus : Conversiestis ser- quod ait Apostolus? Non potest fieri quod jusle non
vire Deo vivoet vero (I Petr. n). flt. Non posse se dixil, quod sine dubio polerat per
VERS.9. — Imo cogniti estis. Hoc genere locutio- potenliam, sed non poterat per jusliliam.
nis frequenler utitur Scriptura ; unde : Sic in sancto VERS.16.— Verum dicens vobis. Quia nemo vult
dpparui tibi, ut viderem virtutem tuam el gloriam tuam se argui erranlem, ef omnis reprehendens videiur
(Psal. LXII),id est, vidisti me, ut videiem te. Cogno- inimicus.
scit nosDeus, id est, cognitionem sui nobis prxstat. VEBS.17. —Mmulantur. Ego non sum inimicus,
Non enim a nobis est, quod novimus eum, ab xterno sed illi xmularitur, elc ^Emulantur autem non bene
quidero novit: sed tunc cognoscere dicilur, qtiando ii qui non tanr cupiunt eos esse meliores, quam ipsos
ut ea cognoscantur, facit, Infirmp. Vere lex est ege- volunt facere pejores et retrorsum trahere xntula-
nura eleraenlura : quia perfecte non justificat. tione perversa.
« YERS. 19. — Donec Christus. Quem deformatis
Egena. Quia quantum juvat, non per se, sed re-
speclu gralix facit. Egena elementa dicunlur qux sui formosus sit in vobis. Vel, ut formosus aliis per vos
invkem egent ad regendura mundum. appareat. Gravius diclum, quam si diceret eos for-
mari in Christo.
VERS.10. — Dies. Dtes observant qui dicunt: — Vellemautem. Sciens Apostolus ha-
VERS. 2 0.
Hodie non est aliquid incipiendum. Menses. Qui cur-
sus Iunx perscrutantes dicunt: Tali luna non est bere majorem vim sermonem qui ad prxsentes lit,
cupit apostolicam vocem litteris coraprehensam in
aliquid inchoandura : ii roenses pbservant et colunt.
commulare. Scriplura enim divina xdi-
Tempora. Ut cura dkunt~: Mpdo est initiura veris. prxsentiam
Et annos. Cum dicunt: Novus annus est. Sed nulla ficat lecta, sed multo plus prpdest si de litleris mu-
debel suspkio esse barum rerum, quia prospere talur in vocem. Magnara si quidem vim habet vox
vox de aucloris sui ore resonans, qux ea pro-
potest cedere quidquid simplkiler sub Dei devo- viva,
tione fil. nunlialione profertur, et distinguilur, quia in homi-
nis corde generala est.
VEBS.41. — Timeo vos, ne forle, etc Hoc obser- VEBS.21. — Diciie, etc Respondete. Usque buc
vant qui certis diebus, roensibus vel annis volunt enim senlenlia. Et interponitur illud : quos
vel nolunl inchoare : quasi fausta, vel infausla sint 1' ilerum pendet
parturis, etc. Legem non legistis. Quidquid
tempora. eligant, probantur stulli. Si non legerunt, non debent
VEBS. 12. — Estote sicut ego. Et ego qui legem recipere quod ignorant. Si legerunt, ipsa probat se
habui, sum modo sine lege sicut vos debelis esse dimittendam. Quod si non inlelligunt, stulti sunt.
sine illa. Ego, inquam, qui cum Judxus natus sira, VEBS.22..— Scriptum esl, etc Complures habuit,
jam ista carnalia spirituali dijudicalione conterano. sed de duobus tantum Scriplura specialiter singula
Quta, etc, sicut vos, etc Horoo sum qui de errore exsequitur, innuens aliquid egregium in his prxfi-
eorrectus sura et ita vos potestis corrigi. Fratres, gurari. Unum de ancilla et unum, etc Nec boc fru-
obsecro. Aspere correctos recreat per bene gesta. sfra distinxit: uterque quidem natus est de Abra-
Nihit me. Excusatse, quia pseudo dixerant Paulum - ham, sed de diversa operatione. Quia qui de ancilla
Galalis inimicum nec voluisse eos docere, qux in secundum carnis naturam, qua juvencula de sene
aliis ecclesiis prxdicabau solel concipere. Qui de libera, non secundum vim
VEBS.15. — Tentalionem veslram. Tentali enim carnis, ut vetula sterilis de vetulo, sed per opera-
sttnt (cura tribulationera secundum carnera paleretur tionem Dei, qui promisit. lllum ergo genuit, de-
581 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD GALAT. 582
monstrans consuetudo naluram. Illum vero dedit j\ parit a peccato naturain liberans gratia. Quw habet
promissio, signifkans graliam. Ibi humnnus usus virum. Synagoga quippe virum habuit, id est legem,
ostenditur, hic divinum bcueficium commendalur. el fetosa quontlam fuit in liberis. Sterilis vero Ec-
VEBS.24. — Per allcgoriam. Dicilur id per alle- ciesia sine viro Christo, sine ullo sponsi alloquio diu
goriam, qtiando aliquid aliud vitlelur sonare in ver- jacuit in deserto. Setl poslqnarn illa librum repndii
bis, et aliud intelleclu significare, sicut liic per accepil, et omne ornamenlum viri ad itloli converlit
Abrabam, DeusPater : ipse est eninr palcr mullarum ornamentum, tunc inaritus, priore pulresceute cin-
genlium. Afrfca enim,paler; am, muftarum.£t subau- gulo, alium lumbis suis ballcum, aliud de gentibus
dilur, genlium. In monle Sina. Talis loci mentione lumbare conlcxuit, qux slatim ut viro conjuncta est
Apostolus significat quod Judxi conlra genles essent concepit et pcperit. Unde lsaias exclamal: Ditata
superbi de mandato, vel ipsi essent superbi et lu- locum tabernaculi lui, et prolende funiculos luos
midi contra ipsum raandalum,quod esl Agar, id est, (Isa. LIV).
significatur per Agar. Agar enim alienalio, quia VERS.28. — Isaac. Risus, id est qui in Ixlitia
alienat ab hxreditale. serviuiil, non ex trisiitia, vel necessitale.
VESS.29. — Persequebatur. Non puto nos de fa-
VEBS.25. — Mons. Per omnia est conjunctus, et
similis ei Hierusalem, id esl Judaico populo, qui B cili invenire posse ubi Ismael persecutus fuerit Isaae,
nunc est, id est qui temporaliter servit. Totiis po- sed tantum illud, quod cuin filius ^Egyplix luderet
cum Isaac, intlignata sil Sara.
pulus mater, singuli sunl filii, vel proselyti, qui om-
nes limore pcenx serviunt. Per hxc omnia patet VERS.31. — Qua liberiate. Liberlas qua liberali
suraus a Chrisio, esl peccatoruni reroissio, et fidei
quod velus lex non est tenenda, sed nova qux sur- dilectionem operanlis JHStificatio.
sum, quaelibera. Arabia, etc Humililas, vel affli- per
ctio, quia affligebantur sub carnalibus ohservantiis. CAPUT V.
VEBS.26. — Quw sursum est. Superna est san- . VERS.2. — Si circutncidamint. Circumcisio et cx-
clorurrr civitas, licet in quisbusdam quos hic parit, tera legalia ita natis et inslitulis non sunl noxia, li-
adhuc peregrinetur. Sara slerilis significat quod cet non necessaria, magis noxium erat prohibere
natura huraani generis peccalo viliata, et ideo dam- quasi noxia. Genliles vero ad talia non sunt cogendi,
nata nihil verse felkilalis in posterum merebalur. Sed si nolunt eis congruere, ul Tiniplheus, non sunt
Isaac per repromissionem naius signat filios gratix: prohibendi, sed si in his confidunt, sunt perditi; li-
et quia hoc non per regeneraiionero, sed per gene- cet hisergo illa tenere ne videanlur improbata potius.
ralionera futurum erat, ideo tunc imperala est cir- C quam lerminala. Gentibus veronon suiilimponenda,
cuuicisio, quando Sarx promissus estfilius. Circum- ne videantur aut non causa promillenti Christi, in-
ei=ioenim signiflcat naluram exuta vetustale nova- slilula, aut adhuc proraittere, sed cessando jam
lam. Quod omnes filioset servos circumcidi jubet; patent signa fuluri fuisse, qux curahonore paulalim
ad omnes istam graliam pertinere leslatur. Quw est deserendo erant sepelienda, non ut sacrilegia gen-
maler. Quia singuli verbo el exemplo ejus inslrucli tium fugienda.
ex cbaritate serviunl. VERS.3. — Debiior est. Hoc ideo ait, ut terrore
VEBS.27. — Scriptum est. Quodliberasitct maler lam innumerabilium observalionum qux in lege
auctorilale lsaix probat subdens : Lwtare. Lxlari, scriptx sunt, ne omnes implere cogerenlir, qtiod nec
erumpere, clamare, perlincnt ad liberlatem. Non ipsi Judxi, nec palres eorum implere potuerunt, sic-
paris. Hoc dicit quia iflo lempore quasi nullos ge- ut Pelrus ait, abslinerent ab bis quibus eos aliqui
nuit. Non parturis, quia necduin conatum habuit. 6ubjicere cupiebant.
Lwtare, in corde. Erumpe. Lxlitiam menlis extra VERS.4.—A gratia excidislis. Qux ad hoc venit,
ostende. Clama. Gaudium tuum aliis prxdica. Quia ut cessante onere justificel; quod qui reducit, hanc
mulii filii. Hoc perlinet ad matrem. Isaias aspiciens perdit.
terapore Christi Eccksiam gentium anle slerilera, D VERS.5. — Nos enim. Qui in lege confidil, amit-
tunc fetosam eam alloquitur, dicens : 0 Ecclesia tit graliam, quod ex conlrario potest videri, quia ex
slerilis, quae tempore legis nec virtute mimculi pa- fide justitia, et spes, id esl, externa bealiludo: et
ris, etc. Deserlw. Plures fllii sunt Ecclesix olim de- hoc facimus per spirilum, qui non polest falli aut
sertx, quam Synagogx generanlis interim. Hoc fallerc Spemjustiliw. Id est, quam sperat justilia, sci-
superflue de antiqua Sara diceretlsaias, de Ecclesia licet vitamxter-nam.vel, qux speratur ipsa juslilia.
ergo dkere intelligendus est. Slerilis autem erat ba Fides enim esuriens et sitiens juslitiam sperat in ea
oranibus genlilibus Ecclesia, antequam iste felus, renovari et proficere. Vel, spes justitix est Christus,
qucm cernimus oriretur. Synagoga ergo est qux ex quo speratur Justitia ipsa.
habet virum, id esl legem. Deserla vero, et vaga et VERS.6.—Nam in Christo. His vero qui in Christo
sine ulla potestate viri vivens, gentium multiludo Jesu volunt pie vivcre, virtules appelendx sunt,
est, qux el slerilis erat, nullius Iegilirni verbi pro- et vilia fugicnda. Media vero qux inter virtutes ef
ferens germen. Parit quidem cives lerrenx civitalis vitia sunt, nec appetenda Sunt, nec fugienda, ut cir-
peccato viiiata natura; cceleslis vero civitalis cives ^cuincisio et prxputium, qtix nihil valent in Chrislo
 583 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. -r THEOLOGICA. 584
Sed fidet. Sine dilectione fides inanis est. Fides cura A quia dilectio Dei in dileclione proxirai continetur;
dilectione Chrisliani est. Alia cst dxmonis. Nam et et ideo in hoc prxccplo pcrfeclio salulis est, quia
dwmonescredunt et conlremiscunt {Jac. n). Qui au- sine proximo non diligilur Deus : Qui enim non dili-
tem non credunt, tardiores sunt et pejores quam gil proximum suum, quem videt, Deum, quem non vt-
dxmones. Sed multum interesl, ytrum quis credat det, quomodo potest diligere ? (I Joan. iv.) Ctim
ipsum esse Christum, ait credat in Cbristum. Naro igUur titnimqUeprxceptum ita sit, ut neutrum sine
ipsum Chrislum esse dxmones crediderunt, nec ta- altero possit. teneri, unum eorum suflicit comme-
men in Christum crediderunt. Ille enim credit in morare. Sicut teipsum. Non potest proximum.dili-
Christum, qui sperat in Chrislum, el diligit Chri- gere, qui rion diligit se. Se autem non diligit qui di-
stuin. git iniquitalem. Qui enim diligit iniquilatem, odit
VERS.7. — Currebalis. Hic laudat Galatas, et eos animam suam (Psal. x).
per quos inducti sunt ut judaizare vellent, vitupe- VERS.15. — Comedilis. Vel criminamini, id est,
rat; et ne illis consentiant, monet. crimina vobis invicem imponentes. Ne abinvicem
VERS.10.—Confido.Ideo confidere de his se dicit, cbnsumamini. Per schisma Christianx religionis, per
quia non sponte sed circnmventi errabant. Et ideo vanam gloriam vanamque victoriam routata occa-
oslensa modo vera via facile credit eos reversuros. " sione charitatis hoc eorum vitiuro teligit, quia dis-
Conturbat. Ut scilicet mutato ordine de spiritualibus setisio iniraica est dileclionis. Hoc enim maxime vi -
sitis carnales. Quicunque.Occulte, inquiunt, Petrum tio conlentionis el invidix et perniciosa inler eos
lacerat, cui supra in faciera se restitisse scripsit jurgia nulfiebantur, quibus consuroitur societas et
quod non recto pede incesseril ad Evangelii verita- vita.
tem : sed nec Paulus tara procaci maledicto de VERS.16. — Dico autem in Christo, etc Ostendit
Ecclesix principe Ioquerelur, nec Petrus dignus, ut quaro suflrcienssit fides Christi sine lege, quiaper
porlaret judicium Ecclesix. Quocirca arbitrandum eam carnem vincunt ei ejus opera, et sequunltir
est hxc de alio quodara dici, qui vel cum apostolis spirilura ; quasi dicat: Ne delis liberlatem in occa-
fuerat, vel de Judxa venerat, vel ex Pharisxis cre- sionem carnis, sed per charitatem spiritus servite.
diderat, vel aliquis magnus sic apud Galatas sesti- Hoc autem dico posse esse vobis in ChrisXo,£l nun-
matus, ut portel judiciura Ecclesix perturbatx. quam aliler. iVortperficietis, etc Non ait non fece-
VERS.11. Ego auiem. Imponebalur a pseudo, ritis vel non habucrilis quia ea non habere non
poterant, sed non perficielis, idest non opera corum
quod Paulus alibi' circUracisionem prxdicaret, sed
non eis facile sentenliam suam aperire vellet. consensu voluntalis implebitis.
VERS.17..—Caro enimconcupiscit, etc Caro dicla
Quid adhuc persecutionem.(HIER.)Persecutiones
enim creberrimas sustinuit a Judxis, eo quod doce- est concupiscere, quia hoc secundura ipsara agit
ret eos, qui de gentibus crediderant in Christo, non anima, sicut auris dkitiir audire, et octilus videre,
debere circunicidi. cum polius anima et per aurera audiat, etperocu-
Scandaliim crucis. Scandalum erat Judxis prxdi*- lum videat. Caro eniin niliil, nisi per animam.con-
catio crucis, quia sabbatum et circurocisionemeva- cupiseit, sed concupisccre dicitur, cum anima car
cuabat. Si vero admitteret circumcisionem, non nali concupiscenlia spiritui reluctatur. Ipsius enim
carnalis concupiscentix causa non est in anima,
esset eis scandalum, et pacifici essent.
ex ulroque enim fil, quia sine utroque delectatio
VEBS.12.—Utinam abscindantur. IpSi vos cpntur- nulla senlitur.
banl, sed utinam abscindantur, non carnaliter, sed VERS.18. — Quod si Spirilu ducimini, elc. Ex
vim generandi perdant in vobis, vel in aliis nihil pro-
quo apparet eum Spirilum sancluin non habere qui
liciant non soluracircuracisi sed abscissi, ut nullam sub lege est, non dispensative, sed vere. Non eslis
omnino generandi pptentiam habeant, et merito hoc sub lege. Hoc commodum jam babetis, ideo hxc
opto ne vos redigant in servilutem legis : Vos enim r. pars eligcnda. Hos damnabiliter dicit esse sub fege,
vocati eslis a Deo in libertatem. '
— quos reos facit lex , non inrplenles legem dum ne-
VEBS.13. Ne liberiatem. Sensus est: Cavete scienles
gratiam de se prxsumunl. Porro sub lege
ne audilo nomine libertatis, impune vobis peccan- est,
qui limore, non araore, abstinef amalo, reus in
dum esse arbilremini. Sed per charilatem Spiriius. volunlate. Hxc lex tiraorem inculit, non amorem.
Non per affectum carnis charitas habeiida est, sed VERS.21,— Regnumnon Dei consequentur. Nullus
perspirilum. medius locus est, ut non sit in supplkio, qtii nori
VERS.14. — Omnis enim lex. Nam et illa qux ad eritjn regno.
bonosmoresperlinent, et illaquaein sacra.raentissiint VERS. 22. — Charitas. Caput prxmisit, unde
(cura bene a liberis inlelligantur, nec carnaliler niembra sequuntur. Npn eriiro bene aliquis gaudet,
observantur a servis) ad charitatem referantur ne- qui non diligit bonum unde gautlet. Non habet pa-'
cesse est. Diliges proximum. Hoc scriptum est cein veram cum aliquo, nisi einn diligat. Non est
in Levilico (Levit. xix), in quo recte dicit impleri loriganimis persevetanter exspectando nisi ferveat
legem universam, cura laroen duo sint prxcepta diligendo. Non est beriignus, nisi diligat cuiopitu-
charitalis in quibus lota lex pendet et prophetx, latur. Non est bonus, nisi diligendo. Non fidelis sa-
 585 GLOSSA ORDINARIA.— LPIST. AD GALAT. 586
lubriter , nisi ea fide qux per dileclionem operatur. A tem suum. Non peccalum alterius, ut pharisxus qui
Non est mansuetus qui dilectione non moderatur. dixit: Non sum sicut cwteri hominum (Luc. xvm),
Non conlinet se qtiis ab eo unde lurpatur, nisi di- qui non re,sed fallaciter erat justus. ln semetipso
ligat unde honestalur. Merilo ergo charilatem sic Id est inlus in coriscientia sga pura. Gloriamhabe-
sxpe commendal, quasi sola sit prxcipienda , qtix bit. Id est gloriabitur et gaudebit. Et non in altero.
non potest haberi sine cxteris, quibus homo efficilur Id est in alterius laude, scilicet cum alter eum lau-
bonus. Gaudium. Ptirilas conscientix. Unde : Non dat. Qui enim conscientiara bpni operis habet, non
est impiis gaudere, dicil Dominus (Isa. XLVIII). debet de hoc apud alium gloriari, el laudero suam
VERS.24. — Qui autem. Quasi dicat : Conlra foras fundere, sed in semetipso humiliier glpriari.
malos posila est lex; bonis aulem posita est crux. Vel ila: Et sic, id est si aclus suos consideret, sciens
Quod ita ait : Qui autem, etc, carnem suam crnci- neminem debere gloriari se habere mundum cor,
fixerunt, etc Congrnit noslrx devotioni ut qui Do- in semetipso,etc Etsic in se. Id est, si actus noslros
rnini cruclfixi passionem celebraraus ,' reprimenda- consideremus, nulli nos anteponemus, nec quem-
rum carnalium volnptatum crucem nobis faciamus. quam judicabimus. Yere justns alterum sibi prsepo-
In hac quidem cruce semper in hac vita debet pen- nit, quia plus sua mala scit quam allerius, quorum
dere Christianus , ut sit fixus clavis et prxceptis B cognitio sibi gloria est. Gaudet enim, dum cogno-
justitix, ut Clrrislus in cruce clavis confixus fuit. scit morbum suum, quem sanare desiderat.
VERS.25. —Sispirilu vivimus.Quod communiter VEBS.5. — Unusquisqueenim.Non inquinalur quis
supra dixit, ad istos quibus scribit retorquet, et se alieno peccato. Onus. Alia sunt opera parlkipandx
eis connumerat, per faocostendens, se non dicere eis infirmitatis, de quibus supra : Alter allerius onera
quod ipse non velit servare. Quasi dicat : Non dico portate; alia reddendx Deo rationis, de quibus hic
vobis aliquid quod et facere ipse.noliin. Conlra eos qui putant hominem alienis inquinari
VERS.26. — Inanis gloriw. Inanis glorialio est peccatis, dkit : Unusquisqueenim, etc Contra ne-
velle vincere ubi prxmium non est. Invidentes. gligenles qui nullum curant corrigere, securi quod
Sciendum quia, cum per omne vilium antiqui alienis non contam|nentur peccatis, dicit: Invicem
hoslis virus humano cordi infundatur, in zelo invi- onera poriate. Onera infirmilatis invicem porlamus,
dix tota sua viscera 6erpens concutit, et in hac im- dum Ienitate iram alterius sustineraus, et dum ei
primenda malitia quasi postem movit. Zelns isle quf lxsit, si pelit, indulgemus. Vel per onus, intel-
niodum non babet permanens jugiter sine line, cum ligitur bonum et malum opus. In Scripturis enira
alia scelera finianlur. Quantoque ille cui invidelur onus et in bonam et in malam partem accipilur; et
successu meliore profecerit, tanto invidus in raajus 'C sic : Unusquisque, bonus vel malus , portabit onut
incendium livoris ignibus inardescil. Hinc vultus tuum, id est mercedem operum suorum referet.
rainax, torvus aspeclus, pallor in facie, tremor hr YEBS.6. — Communicet.Bona sua faciat ei com-
labiis, stridor in dentibus, verba rabida, et effrenata munia, et ne excuset, quia Deus non potest falli.
convicia, et manus ad violenliam prompla; et si Usitalura prxceptum est, ut prxdicatori verbi Dei
gladio interim vacua, odio taroen furiatx roentis est prxbeat necessaria ille cui prxdicatur, qux boni ap-
armala. pellalione recte signavil. Sicut et Dominus in Evan-
CAPUT VI. gelio cum discipulis loquens ait: Cum mali tilit,
VERS.1. — Fratres, et ti. Hactenus toli Ecclesi» nostis bona dare filiis veslris; prxvidens auiera
locutus est improbando legem, et commendando quosdara obtendere paupertatem , et prxceptum
gratiam, modo se convertit ad prxlatos qualiler velle eludere, addidit:
traclent subditos , scilket leniter, quia etiam fra- VERS.7. — Nolite errare. Quasi dicat: Nemo se
tres sunt, etsi superiores. In aliquo deliclo. De- vane excuset, quia Deus non potest falli. Scit enim
lictum est declinare a bono, peccalum est facere corda vestra, non ignorat facultates. Excusatio ve-
raalura; vel deliclum quod ignoranter fit, pec- risimilis bominera potest placare, Deum non potest
catum quod a sciente. Tamen indifferenter pc- Dfallere.
nuntur. Prxoccupatio est, dum vel ad horam non VERS.8.— Qui seminatin carneadditswa.Cura vero
videlur quid faciendum sit, vel qui viderit vincitur dkit, inspiritu, nonaddit suo, quia semencarnale e.x
ut malum fiat cum latet verilas, vel compellit infir- horaine est, semenvero spiriluale ex Spiritu Dei est.
milas. Leniiatis. Ne si aliter fecerilis, non patiatur Messis vero hic in fine promiltitur. Ideoque in se-
se argui, sed defendere se incipiat, ne turpis videa- minando perseverantia opus est. In carne, in spiri-
tur. Consideransteipsum. Nihil ad miserkordiam sic tu. (AMBROS.) Homo Christianus spiritu constat et
inclinat quam proprii periculi cogitatio. carne. Homo enim ad comparationem sancti Spiri-
VERS.2. —Etsic adimplebkislegem Christi. Id est tus caro est. Qui autem seminat.Id est, qui spiritui
charitatero; ex charitateenim Christus peccata nostra dat offensumex fide, cum charitate serviendo jusli-
tulit, qui eliam prxcepit ut nos invicem diligamus. tix, et legem spiritualiler intelligendo, de spiritn
VEBS.3. — Nihil. Coraparalione spiritualis, qui melet, etc
totura tlat gratix. VERS.9.— Non deficiamus. Si homp non impo-
VERS.4. — Probet. Diligenler inspiciat. Opus au- suerit finem operi, nec Deus imponit remuneralioni.
P*THOL. CXIV. 19
 387 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS !. — THF.OLOGICA. 588
Quantum seminaverimus in operibus, tantum mete- A gentilium quam Judxorum flebat obnoxius. Has igi-
mus in ffuetibus. Et quantum avidilas inquirentis tur persecutiones, qui Galalas depravaverani, de-
se dilataverit, tantum se aperiet ad prxnfium manus clinare cupienles, circuracisioncm pro defensione
retribuentis, quia sic rftipiet quisque quomodb fa- discipulis persuadebant. Nara nec Judxi persequi
cit; quia qui fortis erit ad seminandura, fortls erit eos polerant, nec gentiles quos videbant, el prosely-
ad metendum. Temporeenim. Non statim Deusfacit los circumcidere, et ipsos legalia servare.
quidquid ad salutcm oratur; nec ideo negat, quia VERS,14. — Mihi mundus crucifixus est. Conligit
diflert, sed tempore suo, id est congruo prxstat. plerumque, ut homo inundum mente nontencat, sed
' VERS.10. — Dum
tempus. Tempus seminandi est lamen mundus eum in suis occupalionibus astringit
praesensvita qua currimus. ln hac Iicel nobis quod et mortuus est horao mundo, et mundus qtiasi vivus
volurnus seminare. Cum vero transierit, tempus eum conspicit, dum alio intenlum in suis aciibus
operandi auferlur; unde : Operamini dum dies est: rapere contendit; sed nec Paulus mundum cupil, nec
veniet nox quando jam nuttus poterit operari (Joan. mundus eum : ut in duobus mortui neuter neutrum
i\). Ad omnes. Oranibus impendenda est nriscricor- videt. Quia igitur nec Paulus muridi gloriam quxre-
dia.In quo prxponendi sunt justi qui sunt ex fide. _ bal, nec a mundi gloria ipse quxrebatur, ideo ct se
Quod et omnibus ininricis nostris qui scelerali sunt, nrurrdoel mundum sibi crucifixum gloriatur. Et ego
persequenies Ecclesiam, testis est Dominus: Bene- mundo. Nec ego in inundo aliquid eupip, nec ipse
facite his qui oderunt vos. Diligite, inimicos vestros suum aliquid in me cognoscit. Sicut Dominus ait :
(Luc. vi); quia et ipsi sunt horirines: quibus in hoc Venitenim princeps mundi hujus, et in me non habet
Dominus pluit, et solem dat.
VEBS. 11. — Videte autem. Postquam %dmoralia quidquam (Joan. xiv).
YEBS.17.— De ccetero.Non vult turbulentas
opera exhorlatus est, redit ad illutt unde prius age- conlenliones txdium sibi fieri de reper
balur : ne scilket legales observantiae leneantur. Ne qtiantum satis
erat Vel sicut in Grxco legitur: De cxtero
quis autem sub nomine ejus fallat incaulos, cavct nemoexpesita.
mihi laborem exhibeat vel prxsiet, scilicet
flnem epistolx manus sux annolalione compleus.Ab
ut rursom in vobis necessitatem babeara laborandi.
hoc enim loco sua usque ad finem descripsil.
VEBS.12. — Hi cogunt, Isli erant pseudo, qui sic Laborem enim prxslat magistro, qui aliier sentit
doeuit. Stigmate. Stigma est pnnctuni vel uota
Chrislum prxdicabant ut et legem servandara doce- quam
ferro acla. Stigraata ergo appellat quasi noias
rent. Crucemprsedicabant.ut afidelibusqusestuniha- alrquo
de El est
beient; legem, ut Judseis placerent. Ut crucis poenarum perseeulionibus quas paliebalur.
Chrisli persecutionem,etc Forle hoc ideo dicit, quia Q sensus: Ideo non debet mihi fieri molestki, quta ego
Roraarrj imperatores Caius Cxsar, et Oclavianus, et habeo alios conflictus et certanrina, qux -in persecu-
tionibus quas patior roecuro decertant.
Augustus, legesjrromulgaverunt ut Judxi, ubicunque
essent, proprio ritu .viverenl, et patriis cxremoniis VERS.18. — Gratia Domini nostri Jesu Chrisli.
deservirent. Quicunque enim circumcisus eral, licet Conclusio epistolx et quasi subscriplio, qua et in
in Christum crederet, quasi Judaeus habebalur in norinuttis aliis epislolis ulilur : quasi diceret: Ut
geritibus ; qui vero incircumcisus se non esse Ju- prxdicta lenealis : gralia non dissensio, non legis
dxum prseputio prxferebat, persecutionibus tara servitus, non rixa, non jurgium, etc

EPISTOLA AD EPBESIOS.
•
ARGUMENTUM. ram describit. Sanclis omnibus. Perfectis, et no»
solum eis, etc. Fidelibus. Qui si non sancli, vel iu
Ephesii sunt Asiani. Hi, acceplo verbo verilalis, '^'fide sani. Sanctis, exercitio virluium. Et fidelibus,
persliterunt in fide : hos collaudat Apostolus, scri- fide recta qux in Christo Jesu. Recte illa duo po-
bens eis ab urbe Roma de carcere perTycliicUm
suit, lunc enim prodest ac creditur bona vita, si
diaconem. fides est in Chrislo Jesu. Tunc vere sancli sunt si
CAPUT PRIMUM. fideles suut in Christo. Vel: distingue inter sanctos
YEBS.1.— Paulus Apestolus. More suo salulatio- et fldeles, ut sanctos intelligas majores et perfectio-
nem prxmitlit. Deinde graiias agit Deo, exponens res, fideles minus perfeclos.
prius beneficia humano generi prxslila, post ipsis VEBS.3. — Benedictut. Prxmissa salutaiione, in-
apostolis specialiter indulla; deinde et Ephesiis cipil ab aclione gratiarom, innuens omnia esse ex
ipsis, ostendens a quo el ad quid vocali sint. Deinde Deo. Benedixit. Unum quidem benedictionis vcrbum,
Christi dignilalem et prxlationem oslendit; poslea sed per congruentia personx varie debei intelligi.
ad patienliara el charitalem eos invitai, unitalera Benedicilur ab homine Deus, cum laudibus dignis
fldei et Ecclesisecommendans, et dorra gratix enu- exlollitur. Horao autero a Deo, cum Deus ei gra-
merans. Tandem ad cerlamen exhorlans contra lix sux dona iraparlilur, non meritis illius, sed mi-
principes teuebrarum, miiiliae Christianx armalu- sericordia sua.
S89 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD EPHES. 530
VEBS.4. — Sicut elegk, etc Ne quis ergo putet A VERS.18. — Oculoscordis. In imaginc-ergo sna
"
animas cum Deo xlernas, et tunc aliqnid meruisse" cognosce auclorem ejus, qui corporali sensu non
sensu Deum
juxta errorero illorum, qui anle hxc visibiliadicunt attingitur. Ne ergo putetis corporeo
sed oculis menlis, ipsuro audite.In corpore,
quasdamfuisse animas sanctas, el ideo tunc fuisse attingi,
electas. ubi diversa membra sunt, alibi audis, alibi vides.
VEBS.5 Qut prwaestinavit.Posita prxdestina- ln corde autera luo, ubi diversa,merobra non inve-
tione, qux pertinet ad justitiam et sanctitatem vilx niuntur, ibi audis ubi vides. Ad boc autem illuroinet
etc. Hoc dicit ut piopensiores
prxsentis, ponitur hic alia pertinens ad vilam aeler- oculos. Ut scialis,
nam, cujus effectuinsupra nolavit. sint: quia cum plene scierint qui fructus est cre-
YERS.6. — In laudem gloriw gratiw suw, elc denlium, propensiores. fient circa excolendaro reli-
Quasi dicat: Gloria graliarum est xlerna adoptio. gionem. Vel ila : ut spes proprie accipiatur. Et sen-
In qua gratificavit. Effectusprimae prxurdinalionis sus est: Ut scialis qux sit, scilkel volunlas ejus,
ad justitiam. ln dileclo Filio. DiligensDeus Paler id est quanlum valet spes vilx xlernx ad quam vo-
uuigenitura suura, illis quos diligit, et quibus vult, cat. Et sciatis qux sil adimpletioejus spei. Quod ila
Filius divina largitur. ait : Et quw diviliw.Mic quid nomine spei imellexe-
VERS.7. — In quo habemus, etc Duplicerogra- B rit aperit: spein eiiim accipii rem speralain.
tiam ostendit, quia et redemit, et peccata nostra VERS.19. — Quw sit supereminens.Quoddamin-
uon imputavit. crementuro glorix habebunt suroiui doclores, ultra
VERS.8. — Quwtuperabundavit.Haclenus de hisi illud quod coramuniter oranes habebunl. Halrebunt
qux toti huniano generi : modo de his qux singula- enira omnes eumdera denariura. Sed differt stella
riter apostolis dedil, loquitur. a stellain claritale (I Cor. xv). Et erunt diverswman-
VERS.10. — In ditpensatione.Id esl in plenitudinei sionesin domoPatris (Joan. xiv).
temporis dispensali a Deo, id est in lioc temporei VERS.20. — Suscitans illum, elc Exemplumau
gratix, quo implere qux cxteris temporibus pro- tera glorix sanclorum consistit in resurrectione
missa vel prxfigurata sunt, divina providentia ra- Salvaioris, ut in ea cognoscant fidelesquod eis pro-
tionabiliter dispensavil. Si enim penitus ignari es- raissum est. Ad dexteram suam. Dexlera esl beati-
sent homines non prxdocti, non reciperent Chri- tudo scterna, qux sanclis datur : sinislra est miseria,
stum, et nisi prius de naturali et doctrinali essentt qux impiis. Nullacniiii forma corporis Deus finilur
lege convkti superbi,parvi penderent Christi adven- et concluditur.
tum. VERS.21. — Supra omnem, etc Hoc dicit pro-
Instaurare. (Auc) Inslaurantur aulem quas in1 C pter incarnationem Filii Dei, ut etiara horaofactus
coelis suut, etc, usque ad a corruptionis vetustatee super omnes coelos esse dicatur, el super omneiu
renovantur. crealuram, habens nomen ejus per naturam, non
Omnia, quw in cwlis. Id est, angelos; vel: instau- per adoptionem.
tare, idest, supplere.Quwin ferra.ld esl lromines.qui1 VERS.22. — Sub pedibus ejus, etc Per pedes
peccatodepravali eranl. /n ipso. Id est per Christum. pleiia subjeclionotalur, et omnia ineritosunl ei sub-
VERS.11. — In quo et nos. Ne apostoli, in quibus 8 jecta, quia per eum facta; vel, pedes
significanl hu-
superabundat gratia, viderentur meruisse s
raelius manilalem, quia sicut pesest inferior pars corporis,
aliis, ostendit eos ila.gratis vocalos, noa meritis,'» ita in Christo inferior nalura est humanitas quam
sicut fueruot et alii. Sorte. Sors dicitur gratia, quia
a etiain angeli adoranl. Et ipsum, etc
Posiquaraconi-
non est hominis electio, sed voluntalis Dei. Unde e memoravit dignitalemCbrisli, ad nos redit, oslen-
tunica Domiui desuper lexta, qux cbaritatem signi- '' dens ejus dignilutemad nos pertinere;
Eliam quasi dicat :
ficat, sorte provenit. Omnia operatur. velle
e Ita exaltavit Deus Chrisluin, ul jrxc exailatio ejus
bonurii,et ut credere incipiamus,ut exemplo nostro 0 ad nos pertineat: quia ipse est
capui, et nos corpus,
nemoglorietur in lroniine.Verumest enim: Non vos ls ut ei participenrus. Caput. Secundum deitalem :
j.
meelegistis,sedegovos,etc LausauiemglorixDeiest5t quia omnes ab ipso facti, el etiam secundumhuma-
cum multi acquirunlur ad fidem, sicut gloria roedici Bi nitatem, qua ei
corrjungiturEcclesia, natura el gra-
cum raultos curat. lia. Nam de plenitudine ejus omnes accepimut
VEBS.13. — /n quo vos. Modo venit ad ea quoe * (Joan. x).
dedit Ephesiis. Cum audissetis. Cum causam notat »t VERS.23. — Ptenitudo ejus. Quia adirapletur per
hic, et teropus. eos, tamen ens omnia in omnibus hic et in futuro.
VERS.15. — Propterea. Enumeratis beneficiishu- i- ltem. Cum ingressi ad confessionemfleclunt
mano generi, vel apostolisvel Ephesiis collatis, quidid Chrislo, adimpletur, quia recedentes videntur genu eva-
de eorumbeneficiissentiat Apostolussubdit, scilicet et cuare eum. Omniain omnibus.Quia iuembra nihil
ei
quod gratias agit, et rogat superaddi, ne iili super-r- conferunt, sed ipse oninia raerrrbris:
quia ejus vir-
biant, sed ullra tendanl. tute sunt quod suut.
—
VERS.17. Ut Deus, etc Quasi diceret: Ad im- i- CAPUTII.
petranaum hon oblendo merita, sed quod Dcus et VERS.1. — Et vos, cum essetis, elc Commcmorat
Pater Christi, etc. priora, ut in bonis htunilientur, ct ceituin sil quod
 591 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 592
si inimicis hxc data sunt, magis amicis dabanlur,, Vdem gloriandumest, cutotfideset oroniaex gratia sint.
qux apostolbs optat; quasi dicat: Caput est oranis VERS.11. — Propter quod. Ut sciatis omnia esse
Ecdesiae et vestrum, quia vos coriviviffcavit : cum, a gratia Dei. Contulerat Judxos et gentes, quod
id est, quamvis essetis mortui. Vel nos qui credidi- utrique sub peccato fuissent, nunc ostendit gentes
mus, babemus spem hxreditatis, et vos, scilicet fuisse indigniores et improperia Judxorum per-
credidistis. Deus au>emconvivificavit,vel Jesum su- pessas, ut modo xquales Judxis. raagis sint ob-
scitavit, etc noxii gratix Dei. Aliquando vbt. In quibusdam codi-
s VERS.2. — Principem. Scilicet Beelzebub, qui cibus reperitur scriptum esse : qui, ibi : vot qui
esl princeps malignorum-spiriluum, vel, inlransi- gentes eraiis, et secundura boc suspensive legitur
live principero spirituum. Principem eiroris dicit usque ibi: Nunc auieminChrislo, etc; eodem tamen
Aerit. manente sensu. ;
spiritura aeris, io quo dominalur. Caligino-
sus aer infernus est dxmonum. Sptriias. Id est, spi- VEIRS.12. — Hospites. Hospes quasi oslii pes, eo
riluum : ponitur enim genitivus singularis pro plu- quod cum suscipiebatur in doraum , ponebat doml-
rali, Operatur m filiot diffidenliw. Quid ? nisi opera nusdomus, et qui suscipiebatur, pedem superostium,
sua mala : et in primis maxime, quia ipsam difli- el datis dextris jurabat quod pacificus esset in-
dentiam et infidelitatem qua sint inimici fidei, per B gressus. -
? " VERS.14. — Qui feeit utraque unum. Ipse eniro
quero scit eos posse mundari
VEBS. 5. — Et eramut natura, elc Quasi : Cum est lapis angularis, in quo duo populi tanquara pa-
h*c prxdicla fuerunt in nobis, non desperet genti- rietes de diverso angulo venientes sibimet, quasi in
lis quin par Judaeis frat. Filii irw. Cum ira Dei nas- pacis osculo' copulantur. Parietem. Id est, obstacu-
cunlur mortales, quia, peccanle Adam, vitium pro lum hinc ex lege, inde ex idolotatria.
natura inolevit. Tenebatur enim josta damnatione VERS.15. — Faciens pacem, etc Facit pacem in-
geuus humanum, et erant omnes natura filii irx. ter ipsos, ut ambos concilielfeo Palri. In semetipso.
VERS.5. — Convivificavitnot. Vcl nos Judxos si- Non aliter quara per crucem, id est mortem, interfe-
militer et vos gentiles, et hoc est: cujus gratia vos cil inimicitiam qux inler Deumel homines, id est pec-
gentes estis salvatx. Et ulrosque conresuscitavit. eala dimisit.Omnibus enim profecit raors Salvatoris.
YEBS. 6. — Consedere fecit,, etc Non inaniier, VERS.17.— Longe fuislis, elc Si affeclu amas
sed fideliter jam computat factum quod futurum esse Deum, prope es : si odisti, lorige es. Non enim re-
non dubitat. Cerle enim in cceleslibus Chrislus jam gionibus longe est quisquam a Deo, sed affectibus.
sedet, nondum autem nos; sed spe cerla tenemus. " VERS.19. — JVoneslis hospites. Id est indigniores
YERS.7. — Supervenientibus abundantes, elc In in fide, sicol olim recepti in lege. Ei advenw.Id est
futuro enim sxculo, apparebit donum Dei, in remu- extranei a Deo. Sed esiis eives.Id esf, ejusdein ju-
neralione credentium ; quod oculus non vidil, nec ris et dignitatis in donio Dei. Sanclorunu Non car-
auris audivit. Et bxc sunt abundanles diviiiat, ut nalis Israel. Et domestici. ld est familiares. Dei.
tantum detur quantum mens investigare non potest. Quibtis arcana revelat.
VEBS.8. —,Et hoc non ex vobis, etc. Ne forte di- VEBS.20. — Ipso summo angulari, etc (Acc, tn
cas : Promerui, ideo accepi. Noo putes le prortie- Psat. LXXXVI.) NeAposlolivelprophetx (iu quibus fun-
rendo aecepisse. Gratia praecessit meritum tuura ; dala est civitas) se lenerent, in Seseculusail: Ipso
non gratia ex merito, sed meritupi ex gratia. Nam summoanfidari lapide ChristoJesu; etenim in Christo
si gratia ex merito, emisti, rion gratis accepisli. totura innililur xdificium velutin primo fundaroento:
Omnia merita prxcedit gralia, ut dorta Dei conse- quod fundsmenlum in summo est, rion in imo, ut in
quanlnr merila mea. corpprali fabrica.
VEKS.9. — Ne quis glorietur. Non hoc ideo dicil, VEBS.'21. — Cresciifin templum sanctum in Do-
quia tipera bona pia cogitatione facia fruslrenlur, mino. Nemo tam perfeclps qui non possit crescere:
cum DPus reddat -cuique secundum opera ejus, sit- O
Dei sed ex CAPUT III.
que gloria qperanli bonuro, quia opera
gratia, non ex operibus graiia. Bonura igitur est VERS. 1. — Hujus rei, etc Ostenso quod per
bomini, ut de vrribus arbilrii sui non prxsumat; Chrislum facla est pax et reconciliatio, hic poriit per
quia ille qui putavit sine ejus adjutorio se posse quem ipsi sunt coxdificali, quia Deus revelavit sa-
custodire quoddedit, profeclus in longinqua, et vi- kitem ad gentes perlinere, et misit eis prxdkare,
vens jirodige cuncta consumpsit: et miseria attritus, et facitpati pro eis , ut magis sint Deo grati.
et in se reversus dixit : Surgam,. et ibo ad patrem VERS.2. — Si tameri audistis. Id est, si intel-
meum (Luc. xv). Quam cogitationem bonara non ha- lexislis gratiaro, id est apostolatum dispensatum a
ieret, nisi et ipsam illi in ocpullo Pater miserkor- Deo, qui scit quare me ad hoc olliciura elegit ? Vel
' dissirnus
inspirasset. aposiolatum, per quem diversis diversa pensaraus.
VEBS.10.—Ipsiut enim, etc. Nemo debet gforiari, Per hoc vult eos scire, quia Dei judicio a Chrislo
quia nos ereati in fideet in operibus sumus factura, missus est prsedicaregentibus myslerium gralixDei.
id est opus ejus, vel suraus creati per facturara, id VERS.3. — Sicut supra scripsi, etc Scilkei, ibi
est operaltoRem ejus : el ita nec de operibus per li- ipse.est pax noslra. lbi namque mysieriorum sibi re-
 593 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD EPHES. 594
velalorum sumroam pro modico serinone perstrinxit,, \ homo vere est pater ut Deus qui est pater omuium,
non tam totum quod novcrat proferens, quam os- crealione, et lidelium recrealkne, quos adoptavit in
tendens ex modico. filios. Vel nominatur, id est nominabilis est. Ab illo
VEBS.5.— Etprophelis. Prophetx quidem priores enim qui est pater omniuni, et angeli in coelo, et ho-
prxscierunt olim hoc de genlibus, quod vocandx mines in terra acceperunt ulpatres alios vocarent.
essent, effutorx participes doni Dei, sed hoc latuit, Et nota quod Cliristus Dei unigenitus per naturam,
quod sine lege salus eis esset per lidem Christi, adoptionis beneficio palrem se esse significat dicens,
VERS.6. — Per Evangelium, etc Per prxdicatio- Ft7t, dimittuntur tibi peccata lua (Mulih.w). Simi-
nem cognitum est donnm Dei, quod Deus dat gen- liter el Spiritus sanctus, per quem justi adopiantur
tibus juxta operalionem virtulis sux : qua suscilavit in filios. Homo autem dicitur paier vel natura, vel
Christum, inquoomnes sunt salvi sineoperibuslegis. auctoritate exempli, vel ratione beneficii.
VERS.7. — Minisler.Non enim est raetimsed Dei, VERS.17. — In charitate. Oro cliam ut radicati,
et ila nullx mihi gratix reddendx, sed Deo. id est firmiter plantaii, a similitudinearboris, qtix
VERS.8. — Invesiigabtles. Per naturain scilicet, quanlo plus terrx figitur, tanto plus crescit, et
sed per gratiam et revelationein sancli Spirilus in- uberiorem fructom reddit.
vesligabiles sunt fidelibus. B VERS.18. — Cumomnibus sanclis. Hxc est com-
VERS.9. — Absconditia swculis. In mundo abscon- raunio cceleslis reipublicx. Hi non sua qttxrunl, sed
ditx sunl causx rationabiles omnium rerum, qux qux Christi sunt, id est, comraoda privala non sec-
naturaliter fiunt, sicut absconditus fuit Levi in Irim- tantur, sed in communione ubi salus omnium est
bis Abrahx, quando decimalus est. In Deo autem consulunt.
absconditx sunt eausx eorum qux per gratiam fiunt, Quw sit latitudo. Charilatis, qux usque ad ini-
sive eorum qux ad hoc significandum mirabililcr rnicos exlendi debet, et cumhilarilate bene ope-
el-non naluraliter fiunt, qux ministrantibus angelis rari, quia qui trislis dat, perdit quod dat. Opus
facta sunt. In Deo. Habct enim Deusin seipso abs- ergo est latimdine charilalis, ne pereat quidquid
condiias quorumdam factorum causas, quas rebus boni facis. Sed quia abundante iniquilate refrigescit
eondilis non inseruit, easque implet, non illo opere charitas mullorum, optis est eliam longiludine.
providentix, quo naturas subslituit ut sint, sed eo Et sublimitas. CharJtatis. Hxc estquodsursum cor
quo illas adrainislrat ut voluerit, quas, ut voluit, dirigatur, ut Deus in prxmium exspectetur. Nam si
condidit. Ibi est el gratia per quam salvi liunt pec- bene operaris etiam usque ad inunicos, et hilariier
calores. Non cnim per naluram vitio depravatam, tribuis, habes latiludinem ; etsi in lris usque in fi-
sed per Dei gratiam homo reslauralur. C nem perseveras, habes longitudinem. Sed si omnia
YERS.10. — Ut innotescat. Datuin est mihi evan- hxc non propter mercedero supernam facias, altitu-
gelizare et illuminare. Videle quantum est hoc, qtiia dinem non habet: et ita jam nec latitudo eril, nec
per hoc accrevit aliquid angelis, qui multa secrela longiludo. Nam habere altiludinem est cogilare
in his didicerunt. /n cwlestibus. Quia ibi primitus Deuro, amare Deum, et gralis amare ipsum adjuto-
Ecclesia fuit, quo post resurreclionera el ista Eccle- rem, ipsura coronalorein, poslremo ipsum prxmium :
"sia congreganda est, ut simus xquales angelis Dei. deputare non aliud ab ipso, quam ipsura exspectare.
VEBS.11. — Secundum prwfinitionem. Qux enim Si amas, gralis ama. Si vere amas, ipse sit merces
sapienlia in sui natura simplex est, secundum ea quem amas. Etprofundum. Charilalis, id est possilis.
quae aguntur in sxcirlo, qux Deus prxfinivit, id tntelligere occultum Dei juditium; ciuare isti da*..
est prxordinavit, est mulliformis, ciim variatur non vero illi. De profttndo enim judiciorum Dei, quae
multiformiter. Et ne videantur sibi conlradicere iu scrutari ct contemplari nequiraus, procedit orane
praedktis senlenliis sacr» paginx doctores, ita po- quod possuraus. Quod possura, video; unde possum,
test determinari quod diclum est : ut illis, qui raa- non video; nisi quia novi esse a Deo. Qtiare aulem
joris dignitatis sunt, etperquorum rainisterium illa illi dei, isti nou det, rauitum est a me, abyssus est
nuntiala sunt, cognita fuerint ex parte, utputa fami- et profundum. Nunc ergo ipsa clraritas in borris ope-
liaribus et nuutiis illis; iis aulem qui minoris di- ribus exercetur a.dsubveniendum aliis, et usque ad
gnitatis sunt, irrcognila essent. iiiimkos porrigitur; et bxc latitudo esl. Nunc longa-
VEBS.14. — Hujus rei gratia. Vos pelo, el Deo nimitate adversa tolerat, et in eo quod veraciter le-
supplico, ut gratia cooperetur vobis. Et hoc est nuit, perseverat; et hxc longiludoest.Hoc auieirr to-
quod addit: Hujus rei gratia. In -quo ostendit eos tumpropteradipiscendampatriamxternam-fucit.qux
habere proprix voluntatis arbilrium. Sed ne illud illi promittiturin excelso; et hoc altitudo est. Exislit
sufficereputenl, addit: Flecto genua meaad Patrem. vero ex occulto illa charilas, et hxc est profttndum.
Tantum in Grxco habelur; quod autem in Latinis VERS.19. — Ul impleamini.Quia tunc nihil deest
codicibus addilum est: Domini nosiri Jesu Chrisii, Cbrisliano, cum Patrem et Filium sic cognoscit. Ali-
bene convenit, quod orabat, ut merilo cjus obti- ter non est integra professio deitatis, quia ffldesnec
neamus cui proprie et naturaliter est pater, non au- in soloPatre integra est,necinFilio solo perfecta. In
tem adoptive. omnemptenitudinemDei. Non ut sint (plenus Deris)
VERS. 15, — Paternitas, ete. Nec angelHs, nec sicut quidam erranles voliierunt^sed ul perfecle sint
 395 WALAFRIDISTftABI FULD. MON.OPP. PARS 1. - THEOLOGICA. S96
pleni Deo; vel sic : ut confessioneet gratiarum ac- A , quibus agnoscemus eum in futuro. Occurramut. No-
tione sicutPatri, ita et Filio honorificcntiareserve- bis invicem de diversis mundi partibus , vel ipsi
tur, et omnia qux a Deo Patre sunl, per.Filium i Christo, quasi desiderio currentes ad gaudium. /»
facta et restaurala predantur, ut sit plena professioi »tr«m perfectum..Ut unusquisqup sit vir perfectus et
divinitatis in credentibus. habens eamdem xtatem, qux est mensura et meta
YERS.20. — Potens est omnia facere, etc In hac: xtatis, ultra quam non accrescit aliquid naturaliter
sunt quaedam qux nemo aKoqmpeteret vel intelli- homini: in qua xtate Christus habuit pleniludinem
gcret, ut quod Deps hoirio pro hominibus raorere- annorum et corporis, in qua de hoc mundo transivit.
Vur ct hujusmodi alia. Omnes enim in eadem resurgent, in qna Chrlstus
mortuus estet resurrexit, cujuscunque setatis mor-
GAPUT IV. tui fuerint.
VERS.1. — Obsecro. Hactenus ostendil oinnia VERS> 15. — Cliristus. Unctus dicitur. Et in Veleri
gratix attribuenda, hinc de moribus monet, prins Testamento reges ungebantur.
omnes communiter, post per singulos ordines. VERS.17. — Hocigiiur. Admonetut caveant a con-
VERS.2. — In charitate. (Auc) Ipsa est enim ac- suetudine anliqux gentilitatis; quasi dicerel: Quia
tio recti ilineris, qux oculos semper habet ad Deum. gDeustot
| auxiliaad custodiamdeditunilatis, etquia
Talis actio nee frangitur negotio, nec lurbulenta est, crescere polestis et ei occurretis, ego dico, non obse-
nec mawcida, nec audax, nec fugax , nec prxceps , cro ut prius.
nec jacens VERS.18. — Obscuratum. Non parum : et ideo
VERS'. 3. — In vinculo pacit. Id est pacem ser- minus mirum est si in vanitate ambulant potius
vantes. Hsec aiilem pax est,. si peccata qux sine quam vos qui eslis illuminali, el spera habelis vitx.
damno tritici aut cura spe salutis corrigendorum A vita Dei, Dux sunt vitx : una corporis, altera
eradicari non possunt, usque ad messera ullimam animae; et skut vita corporis est anima, sic anirax
toleranius- viia est Deus: et quomodo si anima deserat, raori-
VERS.5. — Unus Dominus. Debelis servare uni- tur corpus, sic anima moritur, si deserat Deu».
lalern, quianobis est unus Dominus.non tresproquo- Ariima recedens a luce juslitix, quanlo magis qtixm
rum diversis voluntatibus vos oporleat discordare. quod inveniat conlra jusliliain, tanlo plus repelliiui
Et idem jubemini credere, et eodem modooperari. a Iumine veriiatis, et in tenebrosis demergitur.
Et vobis est unus Deus creator omnium et pater pro- VERS.19. — Desperanles.Vel indolorii, qnod &>
curando : et ideo nemo potest se alteri prxferre. Grxco trahitur, id est de peccalo non dolentes.
Qui, Deus, esl super omnes, id est prxcellit omnibus G ( VERS.21.— Sicut veritas. Hocideo dkit: quia SIIUI
creaturis, cujus dignitas vos invitet, et per omnia quidam in Ecclesia qui sub noroine Christi non so-
diffusus, quia ubrque, et ideo timendus; cum nus- quuntur veritatera quam Christus docuit.
quam possit evitari. El in omnibut nobis, per gra- . VERS.22. — Deponite. Non jubet ut corpus depo
tiam, qui unilatem servamus. Et sic non singulari- natur, sed ut vita in melius mulelur. Veterem.Nim-
ter de una persona, sed comrouniter de omnibus, id nulli putant quod vetus bomo corpus sit, el *»••
est de Trinitate hoc accipitur. Una fides. Non nu- vus anima; sed corpus exterior homo esl, anira»
tnero, sed genere, quia similrs in omnibus. interior :et in interioriagiturhxc velustas et novi!.is.
VEBS.8. — Caplivamduxit captivitalem.Id est eos VERS.23. — Spiritu mentts.Nonibi duas res imet-
quos diabolus caplivaverat a paradiso, et proprios ligi voluitApostolusquasi aliudsit mens, aliud spirinu
mundi et inTerni fecerat, iterum captivos fecil Chri- menlis, sed quiamens spiritus est. Similedktumesl:
stus, dum ad ccelumreducunfcrr. /n exspoliationecorporiscarnis, id est carnis qux cor-
VEBS.11. —Prophetat (AMBB.) In NovoTestamenlo, pus est.Mensergo,vel ratio, vel intelligenlia,iraagoiiei
prophetx dicuntur explanatores Scripturarum, tamen est, qua prseesthomo cxteris : qui creatus in agni
fufcruntquidaro in primordiofideifuturapraedkentes, tione Dei, postquam peccato desipuit, in eadcni •:
skut Agabus, septemque fiKxPhilippi. . ^J novalur, ut incipiat illa imago ab illo refiinnati, a
Evangelistas. Qni et diaconi, quia etsi non sacer- quo formata est.
dotes, tamen evangelizare possunt. VEBS.24. — Q«i secundumDeumcreatut ett. Co»
VERS.12. — In opus ministerii. Hos autem dedit ceptus est enim in utero virginali, opere Spiriitis
in opus ministerii, ut quisque plene possit facere sancti de semine mulieris sine semine viri. Hoc no-
opus ministralionis sibi credilsc.Si enim unus habe- vum fuit; unde Jeremias : Novum faciet Dominm
retomnia.non perfecteageret singuIa.Ao"consumma- super terram : Mulier circumdabit virum in greniio
lidnem. Id est, ut eos consummaret qui jam sancti uteri sui (Jer. xxxi).
suht. El in mdificationem.Id est, ut eos xdificent in VEBS.25. — Propter quod. Exsequitur parles ve-
iforpus Christi, qui adhuc sunt alieni. teris et novi hominis. Cum proximo. Etiam genlili:
VERS.13. — Donec. Id est in die judicii. Omnes. quia omnishomo proximus condilione primx nali-
Qui siimusin una et non discrepanti fide : et in una vitatis, vel spe conversionis omnis debet putari
et non differenti unitate agnitionis Filii Dei; vel in proximns.
virtutibus qnilius agnoscilur Filius Dei in nobis; vel VEBS.26. — Irascimini, id est indignamini vobis-
507 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD EPHES. 598
i^sis tanta vehemenlia ut peccare desjstaiis, quia Ik personet increpalio, et intus knilalis terieaiur di-
super hanc iram non occidit sol justitix, sed potius Iectio. Duo conjungit, ut, scilicet, non communicent
illi irrailiat. Ira est naluralis raotus animi conlra consentiendo et redarguant. His enim duobus mo-
peccantes; sed ne modum excedendo peccetis aspe- dis non te maculatmalus, si non consentis.et si re-
rius arguendo. Unde Salomon : Noli esse nimis ju- , darguis. Utrumque autem complexus est Apostolus,
stus quiperit in justilia sua (Eccl. vn). Temperanda dicens : Notite communicare,etc, id est nolite con-
est ergo justilia, unde et Deus suffert iniquos, ut ali- sentire, laudare et approbare. Et quia parum esl non
qui ex eis corrigantur. Sol non occidat. Vult nt ira consentire, addit: Magis autem redarguite, id est
non duret, quia si durat, datur occasio diabolo.Iratus reprehendite, corripite, coercete. Et est sensus:
enim male cogitat, et sic se diabolus inserit ut mala Non sitis consentientes malis approbando ea, nequc
peragat. Sol non occidat. Christus mentem non de- negligenles arguendo, neque superbientcs insultan-
serat, qui cum ira nunquam habitat. ter arguendo.
VEBS.27. — Nolite, etc Dnx sunt portx quibus VERS.13. — Omnia aulem. Quasi : Elsi turpe sit
diabolus intrat : cupidilas et timor de terrenis. Eis- dicere ea qux ipsi faciunt, tumen redarguenda sunt,
dem in conlrarinm versis Deus inlrat. Illi sunt clau- quia sic manifeslamur sxpe per confessionem et
dendx, isti aperiendx. ' poenileitUani:#et ideo arguendum est, quia quod sic
*»
VEBS.29. — Omnis sermo, etc In Dei servo om- manifestatur, vcrtitur in lumen ; vel illi mali ma-
nia bona debent videri, nec ex aliqua parte puritas nifestantur sibiipsis quod mnli sunt, et ideo ar-
ejus debet maculari. guendi, quia sic incipiunl esse lumen. Omne enim
VEBS.30. — Et nolite contrislare. Per inebedien- quod manifestantur. Id esl malus, cum sibi innotescit
tiam, Spiritum sanctum, id est prxdicalorem verita- esse malus, fil lumen. Lumen est. Id est per poeni-
tis, qtiod est Spirilum sanctum conlristare quanlum lentiam incipil converti in bonum.
ad vos. Quod non debetis in quo vos quasi cera si- VERS.14.— Surge. Per confessionem. Et exsurge.
gnati estis ejus<imagine vobis relicta ; vel estis si- Per satisfactionem.
gnali, id est discreti a malis. VERS.16.—Redimenlestempus. Id est, quod minus
VERS.31. — Omnis amariludo. Hxc etiamsi liant fecislis in urro tempore, resliluile in alio, dimidiantes
accedentibus causis, tamen temperanda sunt. Bla- dies quos impii non diinidiant. Alii enim dimidiant,
sphemia. Blasphemia est per quain de ipso Deo falsa alii implem dies, alii nec incipiunt; id esl, alii mo-
dicunlur. Et ideo pejus est blasphemare quam peje- riunlur in iEgypto, alii in deserlo, alii in terra ,
rare, quia pejerando falsaerei adhibetur teslis Deus ; r sancta. Nec mirum si minus fecislis, quoniam dies
blasphemando autem de ipso Deo falsa dicuntur. mali sunt, nec possunt omnia agi pro libilu.
CAPUTV. VERS.21. — Subjecii invicem. Non soluro audilores
YERS.2. — In odorem suavilalis. Si Chrisli mors prxlalis, sed eliam prxlali subditis , in charilale cis
Deo fuit suavis odor, ergo mortera ejus libenter aG- serviendo et hurailiter curam gerendo. Nam etsi di-
est, adniinistratoria tamen est;unde
cepil. Non ergo peccaverunt qui illum crucffixerurit? gnitas majorum
Sed non estita, quia injustequstum occidcrunt :qui Apostolus : Omnium me servum feci (I Cor. ix). Est
Patris et sua voluntate oblalus est. Sicut et Judas, ergo majorum (salva tamen dignitale) servire, sicut
minorum esl humiliter obedire; hxc autem tam
quid habet nisi peccatum in tradendo Chrislum ? nisi
tamen se traderet Christus, non eum traderet Judas. majorura quam minorum ordinala subjeclio, debet
Tradidit Judas Christum, tradidit se Christus. Sed esse in casto limore Chrisli, qui humilitalem man-
davil.
illeagebat negolium suae venditionis, iste nostrx
redempiionis. Ideo ille impie deliquit, hic miseri- YERS.22. — Mulieres. Hucusque conimuniler
corditer egit. de nioribrjs egil, nunc quxdara singulis ordinibus
VERS.5. — Avarus. Avaritiam idololatrix xquat, suadet.
quia illum avarum significat cujus Deus nummus VERS.27. — Non habenlem maculam, etc Quia
est, vel quia res Dei quas Deus vult servire indigen- per aclionem bonam munda est. a macula, et per
tibususurpat sibi et recondit, et Deo prxfert sicut spem tensa ad superna : proinde vestis ejus in monle
idololalria Dei honorificentiam. tanquam nix dealbata efiulsil, qux significabat Ec-
VERS.6. — Inanibus verbis. Omnes eorum ralio- clesiam omni macula peecati mundalam, qux per
nes sunt inania verba, fructu vacua, ad supplicia Christi in ligno crucis extensionem extensa cst a
trahentia. ruga, et desiderio ad ccelestia. Non habentem nunc
VERS.9- — Fructus enim, etc Hujusmodi aulem maculam, aut rugam,sed ut sh sancta, hic per bona
opera sunt fruclusetopus lucis. Et justitia,eic. Justi- opera, et immaculala, in abslinenlia mali. Vel hoc
lia el veritas suntpartesbonitatis. Elestsensus : /n erit in fuluro, erit enim tunc Ecclesia sancta.per
omni bonitale et jusliiia et veritate. Id est, justa et gloriam, immaculata per corruplionis remotionem.
vera convenienter loquaraini. Sicut Christus fudit sanguinem, ut lavaret roaculam
VEBS.11- — Redarguile. Anirao leni, ut alibi ait Ecclesix, et extendit sc in cruce, ul tolleret rugaro,
Aposlolus. Hoc videljcet agite, ut foris lerribiliter, sicet viri, si opus est, debenl mori pro salvantlis
899 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. COO
uxoribus, et verho vilaeeasinslruere, ut exhibeant,A inimicitias : quia et quod patimur homines iropor-
«asDeo. turios, illi faciunt. Instigant enim el inflammant
VERS.29. — Nemo tnim uitquam. Qui ergo ma- illos et tanquam vasa sua movent, et velut organa
vult esse sine corpore, non corpus, sed corruptiones tangunt. Conlra illos habemus occullam luclain, ad
et pondns ejus odit. Sicut et-Chritlut Eeclesidm. Ita quam nos armat Aposlolus. Tenebrarum. Neputen-
faeiat vir de uxore, qux est caro ejus : quia sic et tur dxmones hunc visibilera mundum regere, subdit
Chrisliis nutrit Ecclesiam cibo corporis sui, et fovet quid nomine mundi inlellexeril: Tenebrarumharum,
spiritualibus indumentis prxceplorum, virlutum et id est peccatorum; quasi: Nondorainanturdxmones
bonorum operum. mundo qui conslat coelo et lerra, sed peccatoribus.
VEBS.32. — Sacramentum hoc magnum. Ne ali- Contra spiritatia. Quasi: Timendi hostes quia spiri-
quis putarel in viroesse et uxore, secunduro utrius- taies et invisibiles, et quia nequam : et non pro
que naluralis sexus copulationem, corporalemque parva re, sed pro ccelesli hxredilate» tollenda pu-
mixtionem, addit: Ego dico in Chrislo, etc, secun- gnant. Ut cosleslia dicit virtutes, in quibus piignam
dum hoc ergo quod in Christo et Ecciesia , ac- dxmonum patimur, vel spirilus nequara sunt iri cce-
cipitur quod dictnm est: Non jam duo, sed una caro ' leslibus, Jd est in hoc inferiori aere. Ipsi enirrrquasi
snnt, et quomodo sponsus et spensa dicuntur, sic " equiles pugnant in equis hominibus. Equites ergo
capul et corpus. Sive ergo dicatur caput et corpus, occidamus, equos possideamus.
sive spohsns et sponsa, unum inlelligile. Fit eriira VERS.14.— Succincli tumbosvestros, etc. Id est
ex duobus quasi una quxdam persona, scilicct ex carnales concupiscenliascingtilo caslilatis frenanles
eapite et corpore, ex sponso et sponsa : quam urii- non simulalorie, sed in verilate, vel per charilalem.
tatem miram et excellentem commendat Isajas, in Induti loricam justitiw. Recte lorica juslitix compa-
quoChristus loquens, ait:SicutsponSoalligavit mihi ralur, quia, sicut lorica multis circulis coutexitur,
mitram , et sicut sponsaftr ornavit me ornamenlo. ita justilia multis virlutibus conslat. Aliler : Juslitia
Blyus spiritualis unitatis sacramenlum fuit illud loricx potesl comparari quia, sicut lorica pectus
quod in Genesi de unione conjugii ad litteram di- munit, ventrera slringit, feraora protegil, ita justitia
citur superfluascogitationes qux in pectore versari solent,
CAPUT VI. repellit: ingluviem ventris slringit, luxuriam quo-
VEBS.2. — Primum. Scilicet inter mandala qux que opprimit.
stini ad hominem in secunda tabula. Ad duo namque YERS. 15. — Calceati. Marcus dicit apostolos
praecepta charilalis Dei et proximi pertinet Decalo- P calceatos sandallis, vel soleis, ut neque pes sit
gtis. Ad prhnum prxceptum Dei tres cbordx perti- rectus, nec nudus ad terrara, id est necoccultctur
nent, id est, tria mandala, quia Deus Trinilas est. Evarigelium,nec terrenis coraraodis innitatur. Pedes.
Ad allerum veropraeceptum, scilicet proximi, septem Id est affecliones sint munilx virtulibus ne a vitiis
chordx, id est seplem mandata. El illa tria ad Deum pungantur, ul ita sint parali ad prxdicandum Evan-
pertinentia sunt in prima tabula. Et alia seplem ad gelium quod nuntiat pacem inter Deum ethominem;
proximum, in secunda tabula scripta eranl. Inter vel ut sint parati complereprxcepta Evangelii.
qux hoc merito primum est.quia, sicut Deus princi- VERS.16. — Scutum fidei. Fides est scutum, sub
paliier principium est horoinis, sic pater secun- quo tula est justitia, sicul sub muniroine omnium
dario. Cujus niandati addilur promissio quod non virlutura , quod protenditur anle omnia arma et
in aliis est. quod primo omnium impugnat diabolus.
VEBS.5. — Serui, obedite. Servitus ccepit ex pec- VERS.17. — Et galeam. Galea est salus xlerna,
calo; prima enim servitutis causa peccatum est, ut cujus memoria mentem obvolvitne deficiat. Et gla-
nomo horoini conditionis vinculo subderetur, quod dium spiritus. Verbum Dei est gladius bis aculus,
non fuit nisi Deo judkanle, apud quem non est ini- docens de lemporalibus et xternis. Illorum consola-
quitas, et novil diversas pcenas raeritis dislribuere p tionem in Veteri, islorum perfectionem in Novo
delinquentium. /n simpticilate. Liberam facit servi- Testaraento promittens".Quodenim temporaliter nobis
tutem; non liraore subdolo, sed fideli dileclione, promissum est, ad unam partem gladii: quod vero
donec transeat iniquitas, et oranis evacuetur po- in sempiternum ad aliain partem gladii pertinet. Nam
testas. et ideo duo Testamenla dicunlur, quia Vetus terrena
VEBS.10. — De cwtero. Post specialia pnecepta promitlit, NovUmaeierna. De hoc gladio Dominus
quibus admonuit singulos ordines, in communi nunc ait: Non veni pacem miltere in terram, sed gladium
admonet omnes; quasi: Huc usque vos juvi verbo (Matth. x). Isle gladius vere acutus est, quia eum
et opere; deinceps, in futuro, in reliquo lempore, quem fecit a mundo dividit.
fide et dilectione. VERS.18. — /n spiritu. Orat in spiritu, qui munda
VEBS.12. — Mundi rectores. Non ideo sic appel- conscientia et inlegra fide oral. In carne oral, qui
lantur, quia regunt mundum, qui constat ex ccelo polliita mente iterum peccat, non casu, sed de pro-
et terra ; sed mundum peccatores dicit, de quo Joan- posito. ,
nes : Et mundut eum non cognovit (Joan. i). Talem VERS.19. — /n apertionem, etc. Id est ut aperte
mundum illi regtint, contra quos habemus perpetuas possim reserare mysterium Evangelii, id est secreia
«01 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD PHILIPP. 602
incajnationis et passionis. Quasi : Ne pressura tri- A VERS.23. — Pax fralribut. Paccni oplateis, quse
bulationis ipsa fornriiine acurnen doclrinse ob- esl janua diieclionis.
lunrfat.

EPISTOLA AD PHILIPPENSES.

ARGUMENTUM. VERS.12. — Scire aulem voto, etc Haclenus com-

sunt Macedones. Hi, verbo muniler loculus est, inde ponit specialiter qux tole-
Philippenses accepto
in nee falsos ranliam suadeant, scilicel, Pro vobis gralias agp:
veritatis', perstilerunt fide, receperunl
Hoccollaudat scribenseis a Roma decar- Confido. Vosaulem voloscire, etc, quasi tlicat: Cum
apostolos. ita sitis perfecti, perseverate et cavele, ne tribula-
cere per Epaphroditum.
tiones inslantcs hanc veslram diminuant perfectio-
CAPUT PRIMUM.
nem, sed exemplum mei respicilc
VERS.1. — Paulus. Moresolito salutalionemprx- i VERS.15. — Ut vincula, etc Quia namque patien-
mitlit; deinde gralias Deo agit pro eis, iraplorans ter quxlibet mala suslineo, patet non esse scelus
eis majora bona, ut el in virlutibus crescentes ad falsitalis quam in me jusla vindicla percellat, sed
perfeclionem perveniant. Deinde palientiam in tri- qiiaindara verilatis virtutcm quam suslinendi forli-
bulationibus monet exemplo sui el Christi, postea tutlo magnificat.
ut caveant a versutiis pseudoapostolorum ; landem VERS.14. — Auderent, etc Constanlia enim ejus
admonitionem moralem interserit, et prope finera raiillosita animavit, ut non timerent evangelizare.
de gralia, quam sibi Romam per Epaphroditum mi- YERS.17. — Quidamaulem, etc. Convicli in- con-
serant, gaudere se dicit. Timoiheus. Hunc apponit, tentione a me, prxdicanl secundum quod eos con-
quia eum missurus erat ad illos : propler hoc eum vici debere prxdicare. Ex contentione. Ex privato
quodammodo commendans, ut eatlem qux scribit odio, quotl aliquantlo mecum conlulerunt, et confu-
ab eo recipiant. Servi. Servos dixit, ut et ipsi tati sunt. El ne viderenturcorrecli, addil: Non puro
pro-Domino ferant dura. Chrisli. Ut conlra pseudo animo.
slent. VERS.18. — Quid enim? Non prohibet mercena-
VERS.3. — Gratias ago Deo meo. Quasi dicat : rios, sed permittit, quia et ipsi utiles sunt ad aliqua.
Agile qux agilis, quia talia sunt, unde Deurn laudo. 2 Sed ei gaudebo. Ideo gaudeo de nialis meis, vel de
VERS.5. — Communicatione. Per quara vestra profectu Evangelii, qiiia inde milri salus.
cominunia fecislis, in Evangelio exallantlo. YERS.21.— Mihi aulem vivere Christus esl, etc.
VERS.6. — Confidens. Quasi : Deprecor ut ste- Quasi diceret: Merito Christum magnifico sive vits,
tis, et confidohoc ipsura fieri a vobis quod precor, sive morle, quia Christus mihi vivere, id es.t raihi
nonautem aliud; sed videte ne frustra cnnfidam. vita hic per fidera et spem, et in futuro per speciem.
Perficiel. Ipse ut velimus operatur iricipiens, qui. Pro hac vila mortale corpus tradidil, ut ipsuni ira-
volenlibus cooperatur perficiens. morlale in xternum rccipiat, unde et subdit et inori
VERS.7. — Sicut est mihi. lla gralias ago, de- lucrum.
precor el confido, sicut justum esl sentire, id esl ita YERS.22. — Quodsivivere, elc Christus esl mihi
velle. Et exponit causam, ea quod habeam vos in vivere, ut eum magnificem. Quod si esl, tunc nescio
corde, bonum vobis desidero, sive siin vincttis, sciens quid eligara, raori, an vivere. Quasi: Nisi hic fru-
vos quoque vinctos, sive defendens Evangelium, clus essel, non dubiura qtiin niori eligerem ut Chri-
quod el vos facitis. slum haberem prxmium : el ideo, ne dubilelis mori
VEBS.8. — Cupiam omnes vos, etc Id esl intimo pro Christo.
amore Cbrisli, ul ab eo perfecte diligamiui, vel eo D YERS.24. — Permanere autem, etc. Ecce quod
affeclu difigatis Detim et proximos, quo Chrislus non sibi nielius, sed quod multis expedit, eligit,
qui animam posuit. Vel hoc refertur ad id quod su- propter charilatem, qux prx omnibus eligenda est.
pra dixit, se desiderare eos esse socios gaudii sui. VERS.25. — Et gaudium fidei, etc. ld est : Ut de
El determinat quomodo, scilicet araore Christi, iion fide vestra gaudeamus, vel ul vos de lide gaudeatis
hnmano, ut parlicipes habeal in Deo. in ea proficientcs. Quod non est nisi ubi est inunda
VERS.10. — Ut probetispoliora. Id est, ut cre- conscienlia.
scatcharitas vestra in scienlia,ut probare et discer- VERS.28. — Et hoc a Deo, etc Etiam quod pali-
nere scialis non solum qux sunt mala et bona, seti mini non a vobis est, sed a Peo : qnia pro merito
etiara inter bona qux sint potiora, ut post probalio- Christi qui Patri obedivil, lncc inler alias gralias
nem silis sinceri in vobis, sine operibus corruplio- data esl vobis.
Bis, etquanturoad proximum, sineoffensione. VERS.29. — iVonsolum, elc Uirumque ergo ail
VEBS.11.—Repleli fructu, etc Id est mercede Dei graiiain perlinet, et lides credentium, el lole-
justilix, adeo nt silis gloria et laus Dei, ut pro vobis ranliapatientium, quia ulrumque dixitesse donalmn.
dicatur • MirabitisDeus in sanclk stiis (Psal. LXVII). YF.RS.50. — Qu-aleet vidislis in me. Quamlo im-
603 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 604
dus vcrberalus sum pro mnriere pythonissa a qua.,A Chrisli qux nraxime in passione apparuit; nunc de
spirilum m'alignumexclusi, qux roagnum quxstum claritate ejus, el quod et quantum humilitas merea-
prxsiabat dominis suis. tur ostendit.
VERS.10. — Ut in nomine. Hic aperit cui dalum
CAPUT II.
sit nomen Dei, cui omnis crealura flectit genu, id
VEBS.1,3. — Si qua consolaiio, elc. Si vultis ha- est Deo. Sed forte dkeretur, quod homo adopiione
bere consolationemin rebus Christi, id esl in reinis- Deus esset, et sic Christus ex parte verus Deus,
sione peccatorum et in aliis donis; vel : si conso- quod ex parte adoplivus erit. Adoplivo aulem Deo
lari me vultis, st quod solatium charilatis est vobis, non flectit genu creatura, sed vero. Constat autem
id est si vullis ut charilas ecclesiarum qux orant et Chrislum verurii Deum esse, cui fleclilur genu,
boiia agunt pro fratribus, sit vobis solatium el con- non adoptivum.
fortatio in adversitatibus vestris. Si qua societas spi- VERS.11. — Quia Dominus, etc Quod lric qni-
rilus. Propter hanc societatem illi in quos primilus dam negant, dicentes : Quonrodo potesl fieri, ut
venit Spiritus sanctus, linguis pmnium genlium sunt lionro sil in gloria Dei Patris? sed si adoplivus sil,
locuti. Si qua viscera. Id est si affectum pietatis ha- homo Deus in gloria Dei Patris esse nonpolest.
betis erga me. Non dico ipsam miserationem, id est B VERS.13.— Deus enim. Nec de ipsa perseveran-
exhibilionem misericordix. Si ista, inquam, vullis tia boni vnluil Deus sanctos suos in viribus suis,
vpbis prodesse, imptctegaudium meum, id cst estote sed iri ipso gloriari : qui eis non soluro dat adju-
humiles, unanimes, quod eritis si babtieritis idero iorium quale priino homini dedit : sine quo non
sapere, etc possunl perseverare si velint, sed in eis eliara ope-
VERS.3. — Nihil per coiitentionem. Nota conten- ralur et velle, ut quoniara non perseverabunt nisi
liones fuisse inler eos. Superiores, etc. Vere boc et possinl et velinl, perseverandi eis et possibilitas
existimandum, quia polest esse in alio nliquid oc- et voluntas divinx gralix largltale dpnelur. Tanlum
cultum, quo snperior sit, etiam si bonura noslruin, quippe Spirilu sanclo accendilur voluntas eorum,
quo videmur siiperiores esse, non sit occultum. ut ideo possint quia sic volunt: ideo sic velint, quia
VERS.4. — Non quce sua sunt. Hic docet quo- Deus operaturut velinf. -
roodo vitentcontentionem et inanera gloriam, et quo- VERS.14. — Omnia aulem^ Adjungit paikntiara
modo arbitrentur alios-superiores, scilicet si consi- humilitati,
deraverint.non sua bona, sed aliorum. VERS.15.— iValionts pravw, elc ld est mahj-
VERS.5'. —Hoc enim sentite, etc. Quasi dicat: rum, qui rectum ordinem depravant et pervertunt.
Unnsquisque non quxrat suum commodum, sed C Qui dicuntur natio, quia non suot renali ex aqua el
aliorum, sicut Christus. Ad patientiam et humifila- Spirilu sancto. Sicut luminaria. 'Bene sanclos lumi-
tem vos invito. Hoc enim debetis in vobis sentire naribus comparat. Sicut enim stellas ccelinon ex-
quod in Cbristo fuit. Sicul Christus non quxsivjt stingujt nox, sic mentes fidelium adhxrentes ccelo
sua, sed nostra, ita nos invicem onera nostra por- sacrae Scripturx non obscurat mundana iniqtiitas.
temus. VERS.20. — Neminem enim, etc Hoc tempore
VERS.6. — Qut cum in forma. Prxmittit alta de multi cum Apostolo mercenarii, filii vero vel pasto-
Christo, ut hi in quibus est locus abjeclionis non res nulli nisi Tinrotlieiis.
dedignentur Irumiliari. Non rapinam. Usurpando VERS.21.—Omnes, etc. Hi sunt mercenarri, qui
quod suum non esset, ut diabolus et primus homo. sunt lolerandi, quia eadem habent in ore, qux e>
Vel, non est arbitratus se xqualem Deo esse secun- pasiores, qui ulique snnt diligendi. Fures vero qui
duin humaniiaiem, quod esset rapinam facere, id falsa prxdicant, et latrones qui occidunt, sunt ca-
est, non simm prxsumere. Sed semetipsum.Oslensa vendi.
altitudirie, stibdil de humilitale. CAPUT III.
(Auc, Ench. c 35 et 36.) Exinanivil autcm se
formam servi accipicns, elc, usque ad faclum ^ VERS.1.—-Decwlero.Quasi: Huc usque instruxi vos
esl ut hpmo Cbristus nullrim posset habere pec- quomodo debeatis stare in bello contra tribulationes,
catum. ' de cxtero pseudoaposlolos, ne legalia ab eis reci-
Formam servi. Non formara Dei amillcns : forma pialis moneo, sed fidem Christi solam sufficere cre-
servi accessit, non forma Dei abscessit:. Exinanivil. datis. De sinceriiate fideiincipit. Scribere. Ui diutius
Exinanire est ab invisibililatis sux raagniludinc se raaneat scriptura quam prolalio.
visibilem demonslrare. VERS.3. — Not enim,clc. Id esl: Nos habemus
VERS.7. — Facius. Secundum formam scrvi, qui circumcisioncm : hoc voluit dicere Aposlolus : Nos
eral infecltis seciindum formam Dei et ctiam suo sumus justifia. Circumcisio enim juslilia est. Magis
Habitu. Iil est conversatione. aulem commendat dicendo nps esse circuracisionem,
VERS.8. — Humitiavii, etc (CHRVS.)Sponle Fi- id est jusliliam, qiiam dicendo nos esse circumci-
lius Patri obcdivit, non quasi in servilem, elc, ut- sos, id cst juslps: sic lamen ,ut cuni jusliljam di-
que ad quod omnium maxirnc Palrero honoravit, cit essc, jusios inleHigamus. QuiSpiritu DeK ve|,
VERS. 9. — Propler quod. Ostcnsa humiliialc Deo, clc Notat Spiiitum Domini eui latria exbibe-
605 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD PHILIPP. 006
iiir, sed ea servirui soli Creatori exhibenda. Alia A soli tamen jusli gloriose imiiHiiabunlur, et occur-
est servitus, qua per cbaritatera jubeinur servire in- rent Domino in aera deportati ab angelis. Inrpii
vicera, qux Grxce dicitur dulia. Et non in carne vero manebunt in terra quousque percipianl lerribi-
fiduciam. Carne servit qui de rebus carnalibus lem sententiam judicis.
«perat se placere Deo. Cum vero et ipsa caro per Non quodjam acceperim, Hoc dicit de se, ne illi
bona opera spiritui subdilur, spiritu servimus Deo, quos laudat, ut homines extollantur, sed laborem
qni carnem domamus, ut spiritus oblemperet Deo. adderent, ut ipse facit qui tantus est. Sequor au-
VERS.4. — Quanquam et ego, etc Ne videatur tem, elc Non passibus corporis, sed mentis affecti-
Apostolus contemnere in aliis quod non habct, el bus et vitx moribus, ut possim esse perfectus ju-
non posse fidere in carne, subdit: Quanquam, etc slitix possessor : qui recto itinere de die in diem
VERS.5. — De tribu Benjamin. Tribus Benjamin spirituali renovalione profickns, jam pcrfectus sum
adhxsit Judx, non recedens a templo, quando facta ejusdem justitix viator. Perfectus enim eral viator,
est separatio in servo Salomonis. Tunc enim tribus sednondum ipsius itineris perfectione perventor. St
Juda qux erat regia, et tribus Benjamin, et tribus quo modo comprehendam. Hoc dicit quia difficileest.
Levi qux erat sacerdotalis, reraanserunt siraul, non Et ne videatur superfluunr tot paii, cum fidem et
recedentes a Jerusalera et a templo. B alia bona habeat, subdit: Merilo pro illa gloria tan-
VERS.7. — Propter Chrislum. Ne advenlum Chri- tum laboro, quia Non dico quod jam acceperim ali-
sti ostenderera, vel nondum factum, vel esse super- quid : quia si quid glorix accepi, nihil est ad eom-
fluum. Inania enim erant hxc omnia impediraenla, parationem fulurx. Aut si quid accepi, ut de cogni.
ne accederelur ad gratiara. tione Christi, non dico quod in illa perfeclus sim.
VERS.8. — Verumtamen existimo. Non solura Et si ila de me. quid de aliis :
propter Christum habendum ita arbilratus sum, sed VERS.13. —Quw quidem retro. Priora acta non
eiiamsi ipsum non possem assequi. Propter hoc quia mala, sed parva ad meritum, sed ad poiiora ex-
solum, scilicet propler scienliam quam de Jesu ha- teusus, ut semppr proficiat in melius.
bemus, prweminentem,cxteris scientiis. Ut slercora. YERS.14. — Persequor. Eo nsque donecven.am ad
Quasi: Non tantum detrimenla bonorum, sed quse destinaium bonum. Supernwvocationis.Id est xternx
inquinant jam observantem : et hoc ideo, ut in fu- vitx, ad quam vocat Deus, et ideo digna res esl, etc
turo Christum habeant prxmium : et hie sira in illo YERS.15. — Perfecti sumus. Sciendturi quod ju-
meaibrum: quod aliter nequit fleri nisi illa xstimera stitia qua justus ex fide vivit vera justitia est, qux
ut stercora. licet non immerito in aliquibus justis pro hujus vitx
VERS.9. — Meam justitiam, etc. Si ex lege est C capacitate perfecla dicatur, parva lamen est ad illam
justitia, quomodo^tua? Nunquid tu tibi imposuisti magnam, quam cepit xqualitas angelorum : quara
legem ? Deus legem dedit et imposuit. Deus te legi qui nondurjr habebat, et propter illam qux jam in-
sux oblemperare prxcepit. Sed et tua est, quia de erat, perfectum, et propter istam qux adhuc deerat
lege prxsumis tua voluntale te legem posse implere imperfectum se esse dicebat. At minor isla justiiia
seslimans. facit merilum, inajor illa prxmium. ldeo qui istam
(CHRVS.) Recte dixit: Non habens meam justi- non sequitur, illam non assequiiur. Et si quid aliier
tiam, etc, usque ad quxex nostro studio profecla sapilk. Id est, si quid melius ad ciillum Dei excogi-
sunt. laverilis, etiam hoc donum Dei esse scialis, quia
Sed illam, etc (AUG.;vjuaeimpetrat a Deo, quse hoc revelabil vobis. Sed ne qua inde prxsumptio
tollit timorem, etc, usque ad omnino lollenda cst orirelur, stibdit: ad quod pervenimus ut idem sa-
secundum umbram legalium figurarum. Jusiiiia in piamus : hoc est non extra regulam discipfinse sa-
fide. Juslitia scilicet est ens in fide, et sicut ex fide pere, sed quod commune sit et raodeslum in veritate
nata est, ila existere non habet nisi in fide. evangelica. Verumtamenad. Modoimperfecli sumus,
VERS.10. — Ad cognoscendum.SUbdil commen- modo aliter sapimus, sed tamen necesse est, ut om-
dationem fidei, per niulla quoefacit. Facit enira et " nes idera de illo sapiamus, ad quod pervenimut fide
in alia vita cognoscere Deum perfecte, qui bic cre- et scienlia, et in eadem permaneamus regula. Id est,
ditur. El babere resurrectionem, qux noslra resur- opere complearaus. - -
rectio est virtus et efflcacia resurrectionis Chrisli VERS.18. — Inimicos crucis. Qui carnis observan-
Et in hac viia babere societatem in .paliendo : nisi tias inducunt, crucem superfltiain assermit.
enim per fidem, nemo tanta pateretur ; et configu- VERS.19. — Quorum deus venier est. Quasi in
rationem roorlis, id est ut rooriaraur, sicut ipse, si esca salus, ut deus sil venier, et gloriantur in pu-
opus est. dendis circumcicis, quod esl terrena sapere, et
VERS.11. — Occurram. Deo tribuens qux mibi quidquid faciunl, pro venlre faciunt. Vcl escas qux
tribuit, per hoc venturus ad resurrectionem. Vel, ventris sunt, faciunl deum : dum eas justificare ho-
occurram Christo in judicio quod sanclorum est mines dicunt, et gloria eorum in lalibus est, unde
tantum, veniens prius ad resurrectionem veram et confundi et erubescere possunt, dum per temporalia
gloriosam, qux non est inler mortuos, sed longe ex se juslificari dicunt. Itaque glorra eorum temporalis
raortuis : quia licet omnes resurgant in die juilicii, pcrdiiccl eos ad conftisionernxlernam.
 607 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. $C8
VEBS.20. — Nostila conversatie. Id est vivendo et A ut raodestus incessus, humilis sermp et hujusmodi.
intclligendo sinrus similes angelis. Unde etiam, id Boncefamw. (Aco.) Nobis vita noslra, aliisbona
est, prxter commoda qux jam habemus, etiam Do- fama necessaria est. Proinde quisquis a flagitiorum
minum exspectamus. criminibus vitam suara custodit, sibi benefacit;
CAPUT IV. quisquis autero famain, eliam in alios misericors est.
VERS.10. — Gatitsus,etc Hic commeroorat, quod
VEBS.1. — Gaudium, et consdlatio. Id est per sibi sxpe necessaria miserant, unde alacrilalem
quos in praesenti lxtificor et in futuro coronabor. suam propensiorem factam ostendit quia in quo ne-
Diseipulis eniro in agone victoribus, dignus erit co- gligentes facli fuerant, adhibita solerlia ilerarunt,
rona roagisler. ut memores facli apostoli sui -fructus emitterent in
VERS. 2,—Evodiam rogo, elc Oranes moneo, horreo ccelesti condendos. Aliquando, etc Aliquo
sed specialiter Evodiam et Syntichen : quia bse rou- lerapore, quia non omni potuerunt. Refloruislis. Mi-
lieres religiosaeprxdicalores suscipere soiebant. nistrando mihi necessaria. Quse ministratio dicilur
VERS.3. — Nomina. Qui discreli sunt roerilis.di- flos, quia inde fruclus vitx-xternx provenit. Pro
versas raansiones babebuni in xterna domo. Unde : me. Quia mibi prodest vcstra compassio. Ne autera
-l.n damo Palris mei mansiones multw sunt (Joan. B viderenlur aliqua mala causa intermisisse adtlit:
xiv). Libro vitw. Praedestinalio in qua-omnes sal- modo refforuislis, sed ante eralis occupati et impe-
vandi prxdestinati sunt. Quasi : Nolile, oPhilippen- dili aliquibus adversis.
ses, graviter f^rre quod omnes vos in epistola mea . VERS.1-1.— Non quasi. Non propter se, sed pro-
sigillatira non nominavi, quia etsi in ea non estis fectum eorum gaudet.
scripti, in libro tameii vitx continemini. VERS.12. — Scio et humiliari. Qui penuria non
VERS.A.—Gaudete, etc Lxlatus in fide eorUm frangilur, a gratiarum actione non relrabitur. Qni
et operibus, Apostolus ut alacriores sint, oplat in rerum leraporalium desiderio non accenditur, scit
hoc sludio profkientes gaudere in Domino, et id humiliari, id est iuopiam pati. Abujidare. Qui acce-
ilerat,- ut se-in eis vere gaudere oslendat. piis rebus non extollilur, qui eas ad usum vanx glo-
LVEBS.5.—Modestia-. Id est reclus modus, ut in riae non intorquet, qui solus non possidet quod ac-
.fyomino sit omne gaudium, et, hoc per vos addi- cepil, sed cura indigenlibus miserkorditerdividit,
scant alii. Yel modestia nota sit omnibusfidelibus et sCit abundare. Qui acceplis alimentis non ad ingur-
infidelibus, ut imitentur ne possint reprehendere. gilalionem ventris, nec plus carni tribuit quam ne-
Dominus prope est, id est paratusdare quidquid opus cessilas petit, scit satiari. Qui alimentorum ino-
est in spiritiialibiis vel teraporalibus. De nulla re si- C piam sine murrouratione lolerat, nec pro necessi-
tis solliciii et timidi. Sed petiliones de his quae vul- tate victus agit aliquid, unde auima peccali la-
tis impetraxe. queurii incurrat, scit esurire.
VEBS.C — Sed in omni oratione. Oratio et obse- VERS.17. — Non quia quwro. Datum est.res ipsa
cratio, communiler pro se vel aliis, de quibuslibet, qux datur, ut munus, cibus, polus et bujusmodi.
at petilio de rebus nominatim neeessariis fit. Inno- Frucltts autem opera bona, et recta volunlas- dato-
tescant. Hxc nolilia assiduilate frt, et vigilanlia ora- ris. Unde Domirrirsin Evangelio non ait simpliciter:
lionis. Timc demum pax custodit corda in Cfcristo. Qui recipitjustum vel propltetam, sed addidit: in
Hoc ideo dicit, qufa cpri cum Deo babet pacem, non nominejusti vel prophetw.Suscipere enim propbetam
liinet menlem adversam. Apud Deum. Yel angelis, vel jiistum, datum est. In nomine justi vel prophel»
qui Deo eas offerunt. Unde: Cum- oraretis, oralio- hoc facere, fructus est. Eliam pavisse legunlur cor-
nem veslram obtuli apud Deura. Vel nobis innote- vus et vidua. Sed per corvumqui non nominejusti,
scant apud Deum per lolerantiara, non apud homi- dato pascebatur, per viduam, fructu, quia sciebat
nes per jactantiam. quod bominem Dei pasceret. Sed fructum. Id est
VERS.7, — Et pax Dei, id est Deus qui est pax bonam et rectam voluntatem bonoe operationi ad-
summa, quae neo cogitati polesf, et ideo extra eum D junctam. Non cnim tam gaudet subventum esse sux
irullo opusest. Exsuperat omnemsensum. Nostrum, necessitali, quanr illorum congratulalur fecundilali.
non eorum qni semper vident faciern Palris. Vel VERS.18. — In odorem. Qux missa sunt a vobis
pax qua ipse Deus pacalus est, superat omnenisen- placeitt Deo ut odor suavissimus. Comparantur etiam
sum : prajter suum, quia nec nos sic possuraus nosse, oralioni qux est incensum Dei. Unde dicitur:
nec ulli angeli, -, Date eleemosynam, el ecce omnia munda sunt vobit
VERS.8. — De cwtevo,fratres, etc Hactenus coh- (Luc. xi).
tra persecutores et conlra pseudoprxdicatores mo-1 VERS.19. — Impleal omne desiderium vestrum.
nuit. De cxtero autem in conclusione, qux ad per- Non in terrenis, sed in gloria. Vel gloria Gluisti im-
fectionem suat exponit. Quweunquejusta. Islud ad plentur desideita sancloruin, ul ipse Christus inde
proximum. Sancla, in propria vila; el.ul minus di- sit gloriosus.
colur, q&ecunquesunl amabilia, id est, amari digna,
609 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD COLOSS.. «10

EPISTOLA AD COLOSSENSES.

ARGUMENTUM. A Dignos nos fecit. Non in legc , sed in lumine, id

Colossenses, sicut ei Laodicenses, sunt Asiani, et est per Deum qui est liimen de lumine, cujus gralia
illuminamur. Vel in tumine , id est in clara cogni-
ipsi praevenli erant a pseudoapostolis, nec ad hos
accessit ipse Apostolus, sed eos per epislolam corri- tione , a quo devians cadit in tenebras. Sortis.
in humano genere sors est apud
git. Audieranl enim verbum ab Archippo, qui et mi- Voluntas Dei,
nisterium in eos accepit. Ergo Apostolus jamligatus quenvnon est iniquitas, sed omnia facit per justi-
scribit eis ab Epheso per Tichkum diaconem, et tiam, etsi occultam.
Onesimum acolylhuni. VERS.13. — Eripuit nos de poiestate. Id est de in-
ferno, in quo tenebamur a diabolo : tam ex proprio
CAPUT PRIMUM. quam ex delicto Adx. Et Iramlutit, etc Quando at-
VEBS.1. — Paulus. Solilo more salutationem prae- tollens nos de imo tartari, induxit in ccelrrm cum
miltit. Qua prxmissa de bonis eorum gratias agit, tiuico Filio suo. Jam enim credentes, qui fixa mente
et fidem et dileclionem commendans oral, ul perfi- devoti sunt, exeuntes de sxculo duce dexterx Pa-
cianlur in Christo, cujus beneficia et primatum se- tris angelo inducunlur in ccelum. RegnumFilii. De
cundum utramque naturam commendat; deinde sui quo ipse dicit: Regnum meum non est de hoc mundo;
ministerii dignilatem coramemorans monet ne per B non ait : Non est hic, sed, non est hinc, quia pere-
prophetiara vel legis cxremonias seducli a Christo grinalur quidem in mundo , sed non est de mundo.
recedant; tandem omnes siraul secundum sexus et Regno enim suo dicit, De mundo non estis, sed ego
selates el conditiones moraliter inslruit, et in finei elegi vos de mundo. Erant de mundo, quando ad
Archippum commonet sollicilum fore suscepti mini- muntli principera perlinebani.
slerii. Apostolus, elc Nola omnibus dignitate recle VERS.14. — Redemptionem. Destrucla potestale
hic apostolum se nominat, quia et his aposlolus diaboli facultas liberlatis nobis dala est fuso illius
erat, quibus per discipulos suos prxdkaveral,- sanguine, qui nullum habuit peccatum. Ut quia dia-
YEBS.3. — Gratias agimus. Oslendit bona quae faolus illos raerito lenebat, quos peccali reos condi-
receperunt, dum pro his gratias agit. lione morlis obstrinxit, hos per eum merito dinrit-
VEBS.6. — Sicut, etc Id est, ila pure et vere, teret, quem nullius peccati reuro immerito pcena
sicut per me etalios venit in universum mundum, et mortis affecit.
adhuc manet in eo, quasi dicat: Non minus vobis VERS.15. — Qui est imago. Aliter imago regis
factum est, quam in aliis ecclesiis. Cum sit in est in nummo, aliier in filio. Nos sumus nummus ,
DiutrdoEvangeliura, fruclificat ibi perbona opera, et in Dei Christus Filius. Nulla imago Dei
i quibus imago
crescit augmento scientix, et numero fidelium. Non J dcbet coli, nisi illa
sed ila hoc facit qux, hoc est quod ipse, nec ipsa
ii
per hoc plus habent quam vos,
nil debetis pro illo, sed cum illo.
Deus, sicut est in vobis, et ideo super- VERS.18.— Caput corporis Ecclesiw. Quia ita se
addere.
VERS.7. — Pro vobis, elc Quorum salutem desi- habet ad Ecclesiam, sicut caput ad corpus. Et cum
Ecclesia ab Abel ccepil,quoraodo caput eorum? Bene,
derans, ccepit Archippum adjuvare.
VERS.8. — In Spiritu. Quia pro spiritualibus , quia est principium Ecclesix , id est fundator. Qui
esi prjncipium. Ecclesix secundum divinitatem , id
non pro carnalibus diligilis.
VEBS.9. — Impleamini in omni. Magnura est est fundator Ecclesix, quia omnes justos, qui ab
in omnibus rebus activae Abel usque ad ultimum justum generantur virtute
plene scire quid Deus velit, divinilalis et misericordix sux dono illuminavit.
vilx et conlemplaiivx.
Secundura humanilatem etiam polest dici princi-
VEBS.10. — /n scientia. Ut non ignprent fideisux
id est rem speratam, unde firmi erunt. pium Ecclesix, quia sUper fidem humanilalis ejus
speciem, Et bene ipse esl caput et principium ,
YERS.11.— /n omni virlute. Vos dico confortati funriata esl.
a Deo in omni virtute , castilate scilicel et cxteris. et rector, et fundator, quia ipse estprimogenitus, elc
etc. Sicut natus est ante omnia de
Quod bene potest ille qui est clarilas Patris, id esl D Primogenitus, ut
Filius. Vel secundum quod claram cognitionem vobis Deo, omnia crearet, sic homo primus resurgii ,
ut restauret, ut semper sit primus et princeps.
dedit.
VERS.12. — Gratias agentes. Jam incipit dicere VERS.19. — Ptenitudinem. Quia onrnia potest ex
quod lex non prodest, sed nocet, et Christus ad om- se ; unde: Sicut Pater habet vitam in se, sic et Filius
nia bona sufflcit: quod inde potest sciri, cum ipse qui suscitat et vivificatquos vutt, sic ostenditur per-
et alii apostoli (qui in legalibus fueranl) eis diririssis fectus Deus esse.
ad Christum confugerunt: Quasi dicat : Pro vobis VEBS.20. —Per eum reconciliare. De* placuit
oramus nos , grattas agentes Deo , ideo quia nos per eum rcconciliare, et ipse pacificavil non gratis,
dignos facil, quod nunquam lex poluit. sed per sanguinem ccelestia et terreslria, unde patet
 611 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA 612
horoini introilus in coelum. Omnia per eum facta, A Gaudens. Per hoc promptiores facit circa Evange-
in ipso auclore vivunt. lium, quia gaudere se dicit in dispositione conver-
VEBS.21. —Alienaii et inimici consilio ejus, quod sationis eorum et fidei stabililale, ut scientes undc
idem valet, quia non receperunt qux per Moysen placeant Deo in eo flerent flrmiores.
msindavit Deus utpote devoli idolis suis. VERS.7. — Radicali. Minores in acliva vita. Su
VERS.22. — Reconciliavitin corpore. Si morta- per alios wdificati in ipso. ld esl vos majores qui in
lis et mortuus potuit reconciliare, jain immortalis contemplatione estis.
potest omnia facere. VERS.8. •—Fallaciam. Quod de lege pseudoprx-
VEBS.23. — Sitamen permanetis. Ideo totet tanta dicatores dkunt. Et inanem. Quia in hac falsitale
dixerat de Chrislo, ut ipsi ponant spera in eo.solo, nulla utilitas, quod solet aliquando esse in falsis.
in quo orania sunl; non alicui elementorum vel an- Secundum elementa.lllos tangit qui prudenlius idola
gelorum se subjkiendos putent: hic solus colendus exponunt dicentes, Juno est aer, Neptunus mare;
est, et ad hunc non xstimandus est quisquam. In ideo cum diceret tecundum philosophiamet inanem,
universa. Qux nova creatura modo est sub ccelo, addit, secundum elementa mutidi: quasi admonens
adhuc tamen est peregrina, sed tamen veniet ad ne qualescunque adoratores simulacrorum, sed et
gloriam. *» quasi doclores et interpretatores signorurn caven-
VEBS.24. — Adimpleo. Ea passionum qux Chri- dos esse.
stus sustinuit, vel qux modo sustinere prxcepil, VERS.9. — Corporaliter. Non quia corporeus sit
qux adhuc desuut adiropleo, id est paralus sutn Deus, sed verbo translato risus est, quia in templo
pati. manufaclo, nou corporaliter, sed umbratililer babi-
VERS.25. — Factus sum ego. Ministrum Evan- tavit, id est prxfigurantibus
signis. Corpdraliter,
gelii a Deo per Chrislum se facturii dicit, ut ministe- quia in Chrisli corpore quod sumpsil de virgine lan-
riumaDeo cceplum, per idoneuin servum implea- quam in templo habilat Deus, sed non ila in sanctis,
tur, quod ignotum fuit a sxculis. Datd est mihi. Ut quia ille capul in quo oniues sensus, insislil; quasi
impleara quod Deus prseordinaVit de vobis, vos sci- solus tactus, quibus tlatus estspirilusad mensuraro,
licel per incarnationem salvari. Hoc dicit, ne videa- de quibus non polest dici : Verbum caro factum est
tur salus non esse promissa gentibus. Vel, mihi (Joan. i), nec quisquam illorum dicilur unigenitus
dala est in vobis, tantum est enim quod a meis quse- Dei.
rilur, quanlum si a raeipso.
VERS.28,29. — Corripienles. Contradicentes cor- VERS.12. —Consepulti ei. Idest ad simililudinem
et et obedientes docemus. /n r sepulturse ejus baptizati. Per fidem operationit. Id est
ripimus vincimus,
omni sapienlia. Vera sapienlia est, cum Cbrislus credendo opera Dei. Exponit unum de operibus Dei,
etc dicat: quod praecipue necesse est credere volenlibus resur-
agnoscilur. Ut exhibeamut, Inquo. Quasi
Labori meo adjungit Deus miracula ad confirraatio- gere, scilicet quod Christum suscitavit Deus, et
nem. quod exeraplo Chrisli suscilabit illos unde subdil:
CAPUT II. Qui tutcitavit, elc
VERS.1. — Volo, etc Sequitur : Provobis. Non VERS.14. — Delens. Non solum vobis geniibus
enim minus pro his quos non vidit, quam pro his Deus donavil, sed el nobis Judxis prxvaricationes,
quos vidit sollicilus fuit Apostdlus. qux sunl ex lege, dimisit. Et hoc, Delens.
VERS.2. —Instrncti in charitate. Quam Deus ad Chirographum. Dicil peccalum Adx, quod tulit
nos habuit, qui pro nobis Filium tradidit. In omnes et fixit cruci, non autem solum alia : quia nisi
divilias. Id esl copias intellectus pleni, ubi perfecle hoc et alia tolleret, non liberarcmur a morte et
de humanis et divinis babeant intellectum, velut de inferno. Dum innocens occidilur, peccaturo crucifi-
anima et de supernis spirilibus. Aliter enim nemo gitur. Decretum, est sentenlia in cunctis hominibus
ad cognilionem Dei asceudit. adversa, qua dictum esl : Morte moriemini, elc
Dei Patris, etc. Ut sciatis quod alia persona D Affigensillud. Utjam cesset, cum omnia sacrifi-
sit Pater a Filio, quarovis idem in substantia cia in oblalione veri agni sint adimpleta.
cum eo. Ad cognitionem si lenditis, ad Cbristum YERS.15. — Exspolians principatus et potestates.
lantum recurrile, quia in eo sunt onrrres eopiae, Auferendo Abraham, Isaac et cxteros justos. Tra-
sed absconditx, et ideo ne miremini si in Christo duxit, longe ab boc regno ad ccelumduxit. Confiden-
estis, et eas nondum invenislis, quia non omnibus ter. Id est cum spe victorix. Triumphans, id est
patent, sed his qui pelunt et pulsant. expugnans illos in cruce, quod non est in abscon-
VERS.4. — Hoc aulem. Non solum dico ut ad ea dilo, sed pulam. Si quis enim perfeclionem Ecclesix
tendatis qux nondum habetis, sed ul nemo decipiat, respicit, aperle videtur viclus anliquus hostis. Vel,
el ratione mundanarum rerum abstrahal a spe qux principatus et poteslaJ.estraduxii, id est ab Ecclesia
est in CJjristo. exlerminavit. Triumphans illos in temetipto. Morte
VERS.5.— Sed et spiritu. Sanciis dalum esl inspi- sua. Unp quippe verissiino sacrificio pro uobis
rilu videre reraola. Caveanl ergo sibi quorunr actus oblalo, quidquid culpariiraeral (undenos principatus
magislrum non lalent. et poleslates ad lUenda supplkia vitx detinebant),
613 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD COLOSS. 611
exstinxit: unde ergo accepit diabolus exterius po- A ditio humana, quia lioc dicil sufficcrc quod caruis
testatera Dominicx carnis occidendx, inde inlerior tradit prudentia.
qux nos tenebat poteslas ejus occisa est. CAPUT III.
YERS.17. — Quw sunt umbra, elc Tunc fuerunt VEPS.1. — Quw sursum sunt. Non loco, sed me-
hujusmodi prxcepla, qux non servare peccatum rito excellentix.
erat, uunc leslimonia et confirmalio veritatis. Ego YERS.2. — Quw sursum. Spiritualia, qux signi-
Scriptura quae tunc fuit exactrix operum signifkan- ficabantur per carnales observanlias, hxc sunt,
tium, nunc lestis est reruni significataruni: et qnx gloria xterna et qux atl eam ducunt.
lunc observabatur ad prxnunliationem, nunc reci- VERS.5. — Vila vestra abscondita. Hoc est, lcm-
tatur ad confirmalionem. Corpus aulem. Id est, veri- pusvestrum nondum advenit, qnia nondum venit
tas hujus umbrx est Chrisii, id est, ad Chrislum xstas, id est Chrisli adventus, ubi discernenlur arbo-
pertinet. Vel illa omnia sunt corpus Cbrisli, id est res fructuosx a sterilibus; sed tempus terrena
significant corpus Christi, vel quod sumpsit de vir- amantium semper est paralum. Cum autem Chrislus
gine, vel quod est Ecclesia. apparuerit, hoc est tempus nostrum.
VERS.18. — Volens. ld est araans ea qux non VERS.5. — Mortificate, eic Post rationes de ple-
vidit. Vel, volensscilket suadere quw non vidit, sci- nitudineChristi, generalis exhortatio ad omnes de
licet legis cxreraonias quarum rationem ignoral. /n- moribus subditur, ne ad priorem consueludinem
flalus. Non aliud inlelligit inflatus quaro sensualilas redeant. Membra veslra. Id esl partes veleris horai-
capit. nis, vel nrembrorum concupiscenlias. Fornicaiio-
VERS.19. — Construclum,etc In unum per con- nem, etc Describit.delicla qux membra appellat, ut
verilalis rationem bonx vilx operam
junclioirem,quia idem credunt, et eadem operanlur. post acceptam obest scire rationem
Ei subministratumiu subserviendo. Per nexus. Id est darent. Mullum veri, et non
sine membra non cohxrent, nec eara factis exsequi. Qui enim scil voluntatemDomini,
per charitalem, qua
invicem serviunt, nec vivunl. ln augmentum Dei. et non facit, plagis vapulabit multis (Luc. xn). Et
avaritiam. Sub uno nomine duo pcssima probibet,
Augelur Deus rcdeuntibus, sicut comminuitur dese- idololatriam el
rentibus. avariliam, qux non est dispar ma-
— lilia, quia radix omniuin malorum, et pene uno ex-
VERS.20. St ergo mortui. Hactenus monuit : quia sicul idololatria uni Deo au-
plentur opere
stantes ne seducerenlur, nunc eos aggreditur, qui ferre nesolus nomen deilalis babeat,
de dical: Vos vi- iiitilurgloriara,
jam aliqua lege servabant; quasi ita avarus in Dei res se exlendil, ut solus usurpet
dete ne seducaraini, sed vos aliis dicite quare legem Deusomnibus fecil: utraque Deo inimica, quia
servatis? Elementa dicit creaturas btijus mundi. qux Deo qux ejus sunt.
negaul
Si, inquit.cum fidemChristi accepislis, estis separati VERS.7. — In quibus el vosambulastis. Hoc me
a peccato, ct ab elementis mundi, idest ab absiinen- morat ut seevasisse
gaudeant etde cxtero caveant.
tia, et ab omni superslitione crcalurarum mundi. VERS.8. — Nunc aulem. Supra vetuit graviora,
Quid adhuc, elc Potest accipi cum Chrislo ac ticut nunc minora, ne hxc putenlur nou periculosa. Sunt
Chrislus.
qui non habenl consuetudinem ebrietalis, qui ali-
VERS.22. — Quw omnia ipso usu, etc Si quis qtiando inebriantur: sicut etiara sunt qui nonhabent
utilur cis Judaico ritu, ut ab his abstineat, illis consuetudinera mentiendi, et tamen aliquando men-
utatur, credens inde jusiificari, ducunt in mor- tiuntur, sic et in aliis fit. Prohibet ergo aliquando
tem. Isla dico jam existentia secundum prwcepia et mentiri, el prxcipue assidue mentiri.
doctrinas hominum, etc, non Dei: poslquam enim VERS.10. — Qui renovalur. Renovatio mentis
veritas venit, jam non hxc Deus prxcipit, sed Pha- dicilur secundum Deum, ut in epistola ad Ephesios
risxi et auclorilale hxc prxcipiunt, et rationibus legitur, vcl secundum imaginemDei, ut hic legitur.
docent. Sed ideo secundumDeum ne secundum aliam creatu-
VERS.23. — /n humilitale, etc Non intclligitur D ram fieri puletur.
hic illa humilitas quseest virlus, sed sicut ex Grxco YERS,14. — Charitatem. Ipsa est enim eminen-
intelligitur, ea qua mens sentit humilra, id est utilia tior via qux supereminet scienlix et omnibus prx-
et terrena, id est dejeclione animx, et sunt: Nenad ceplis. Hxc esl vestis Domini inconsulilis desuper
parcendum corpori. Quia in illis observantiis mullus contexta. Inconsutilis ne aliquando dissutilis, qux
laborest, qui est inanis, el non sunt: /n honore Dei, ad unuin pervenit, quia charitas in uniira omnes
cujus consilium, irritum dicitur, nec sanclorum, colligit.
quorum fides destruitur et non sunt: Ad saturitalem VERS.15. — Pax. Hxc est necessaria ad nnitatem
carnis, quia multa subtrahunt. /n superstitione, elc. corporis, quam ipsa lecit. Pax Dei. Polest pax dici
Siraulata est religio ut videantur veraqux falsa sunt, qux non habel charilalcm; cfaaritas vero seroper
qux mentes in terra humiliat, ne erigantur ad su- secum habet pacem.
perna; et obest corpori, cuius caput Christus: non VERS.16. — Docenteset commonenles.Hoc dicit,
in honore quia truncati capile Chrislo explenles ut diiclrina fiat illis qui nesciunt, el commoniiio illis
sensum carnis. Sagina enim carnalis est sensus tra- qui sciuiil.
 6J5 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 616
VERS.17. — Omne quodcunque. Quia prxcepit A xquitas, sed duplicatum peccatr.m, in quo est ini-
supra Deum laudari in corde, nunc et in verbis et quilas et simulalio.
iu fnclis nomen Dei laudari, et exaltari hortalur: CAPUT IV.
ut sic verba nostra et opera careant reprehensione,
ut magriificetur Dominns, cuj'us roagisterio invitu- VERSI3. — Osiium. Id est os ineum faciat aper-
lutn : ad hoe dalura est, nt inde prodeat ver-
perabiles sunt discipnli. Omnia. Non solum qux fa- bum. quod
citis in verbo vel opere, sed omnia, etiam cogila- Apertum esl, quando inulta et raagna dicit.
tiones, et sl qua sunt alia. Vel quidquid facitis, facite VEBS.5. — Tempus redimentes. Id est opportuni-
omne, id est perfeclum, Deo atlribttendo, eWhocest, tatem prxdicandi eis, aliquibus modis, prxpa-
facientes in nomine. Gratiat agentet. Tunc vere rantes.
agimusgralias Deoper Christum, si modum prxcep- VEBS.8. — Ut cognoscatquw circa vossunt et con-
torum ejus custodiamus. solelur corda vestra, etc. Magis cavei qui se videt
VERS.21. — Pairet. Modestos prxcipit patres cognosci, quara qni se videt ignorari.
VEBS.10.— rediit ad me, ct
esse flliis, ne coarctali ab illis, delinquant in illos, ideo si venerit. Accepistis, quod
et Deum offendant, Ira enim inconsiderala res est,
B VEBS.16. — Facite nt et in, etc. Ex hoc loco in-
ita ut aliquando nec sibi parcat qui irascitur. '
lelligimus, quod generales sunt instructiones Apo*
VERS.23. — Ex animo operamini sicut Domino. stoli, et ad omnium hominuin profectum scripUc
Eaih Deusinnocenliam probat, qua homo non melu sunl epislolx.
poenx fll innoceris, sed amore justilix : nam qui ti- VERS.18. — Memores estoie, etc. Antequam sa-
more non peccat, quamvis non noceataliis, sibi lutalionem ponat, prxmiltit exhortalionem dicens:
taraen plurimurii nocet. Simulata xquitas non est Memores, etc.

EPISTOLA I AD THESSALONICENSES.

ARGUMENTUM. VERS.2. — /n Philippis. Pressurahi quara hic

Thessalonicenses sunt Macedones.Hi in Christo comraemorat, passus est propter spiritum pyihonem,
Jtesu accepto verbo veritaiis persliterunt in fide, quem a puella ejecerat.
eliam in persecutione civium suoruro. Prxterea, nec *-• VERS.3. — Exhortatio. Hic contra pseudoaposto-
receperunt falsos apostolos, nec ea qux a falsis Ios videtur incipere commemorans de Evangelii ve-
apostolis dicebanlur. Hos collaudat Apostolus, scri- rilate, deinde sua inler nos prudenti conversalione.
bens eis ab Alhenis, per Tichictim diaconem, et /n dolo. Etiam veritas est in dolo quando non pro
Onesimum acolylhum. amore veritaiis et utilitate auditorum prxdkatiir,
sed ut gloria vel aliud lucrum acquiratur.
CAPUT PRIMUM. VERS.4. — Non quasi hominibus placenles. Hoc
VERS.1. — Silvanus et Timdtheus. Nominibiisil- nisi ipse operelur in nobis, vitare nequiraus. Quas
lorum praescribitur salutatio, sed sensus et-verba enim vires nocendi habeat humanx glorix amor non
hujus epfstolx solius apostoli sunt. senlit, nisi qui ei bellum indixerit: quia si cuiquam
VERS.2. — Gratia vobisetpax. De more suo sa- facile est laudem non cupere, dum negatur, didicile
Intalionem prxmittit, qusrprxmissa de bonis eorum est tamen ea non deleclari cum offerlur.
gratias agit, commemorans non solum fnleur et VERS.5. — Neque. In boc tangit pseudoaposto-
opera; sed etiam eoriversionis modum et malorum los, qui se potius quara Dei doclrinara commendari
sustinentiam. U volebant. Aposlolus autem, qui gloriam non ad prav
VERS.5. —Anle Deum. Inde ila cerli ac si jam vi- sens, sed iu fuluro quxrebal, se humilem faciebat,
deatis, el ila eos animat. ut Dei prxdicatio exaltarelur. In occasione. Non
VERS.5. — /n Spiritu sancio. Quia per me rece- dico in avaritiam, sed nec feci vel dixi, in quo essct
pistis dona Spiritris, non parce, sed in plenilu- occasio avarilix. Inde est. Deus lesiit, qui npvit cpr :
dine. Quales faerimus, etc. Per hoc etianr quod nos hoc enira nori ita patet bominibus.
passi suraus in exemplum vobis, palet quod Deus VERS.7. — Possemus vobis^etc. Inlantum gravat
vosdilexitet elegit, pseudoapostolorum causam ut se abnoere. dicat,
cuni liceret illi subsidia requirere ad comprimenduin
CAPUT II. illos quibus nec facultas erat, nec pudor poscendi.
VERS.1,— Quia non. Hoc de illo scitis, quia non Apostolicx autein potestalis debilum vocat onus,
fuil in prosperilatesxculari, qux inanis, sed in mul- propter pseudoapostolos, qui illud indehite usur-
ta soUkitudine pro adv,ersis : el propterea habuimus p nles importune a plebibus exigebant. Filios suos,
fidnciam non in nobis qui Fragiles, seil in Do- Alienosfllios quandoque nutrit mulier pro mereede,
mino. non ex amore • proprips yero, ex dilectionc
6|7 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AD TBESS. 618
VERS.12. — Vocavit, vocalione qux est secun- A stis. Ut abundetismagis. Hocnon mutalur in ordina-
dum propositura. liohe litterx.
VERS.15. — Ideo. Quia vos vocavit, gratias agi- VERS.2. — Scitis enim quw prwcepla.(HIER.)
mus. Vocanitdico, quod inde apparet, quia vos citoI Sanclificalio ab omni inconlinentia revocat Chri-
et firmiterrecepistisverbum,etc Audtttts Dei. Id est, stianum, cui incontinenli non expedit sanclum
quod audivimus a Dco, vel in quo auditur Deus. Chrisli corpus attingere, maxime cum Moyses Ju-
Stcut est verbum Dei. Tanta enim devotione rece- dxos sanctificare volens, populum totum ab omni
perunt verbum, ut probarent se intellexisse Deiesses femina se continere prxcepit, ut Deipotiri prxsentia
doctrinam. mererentur.
VERS.14. — Vosenim imitatores, elc Mulladixitt VERS.4.— Vas suum. Id est uxorem, possideat
contra pseudo : jam ne pro sua vel apostolorumtri- doroinandoei, et hoc, /n sanciificatione, abslinendo
bulalione moveantur, hortalur. in festis a coitu, Honore. Non lurpiler abutendo
VERS.16. — Pervenit. Ideo semper implent pec-- ea.
cala, quia ira Dei pervenit ut excxcentur. Usquein» VERS.8. — Qttt efiam dedit, etc Ad hxc per-
finem. Quia in fine sxculi convertenlur Judxi non- agenda dedit vobis spiritum, ne ergo tantum adju-
taulli. B torera spernatis, qui in corpore subdito peccatis noit
Ore, aspectu,etc Os et aspectus cessabant, quiai habitat. Vel nobis apostolis, ut major esscl auctori-
coram alloqui non poterat Apostolus; sed cor et sol- las prxdicandi et arguendi.
liciludo non quiescit. Rogamusautem vos fratres, eic Nonest prxdictis
VEBS.18. — Sed impedivit.Quod Deus impedirii legibus contraria exborlatio. Etenim accidebat, ut
permiserit, ad majorem coronam istorum est, quiaa alii quidem liberaliter suppeditarent egentibus, alii
steterunt eo absenle. vero propter eorum munificenii»m, operari negli-
VEBS.19. — Quw est, elc (CHBVS.)Quanli est>t gerent. Jure ergo etillos laudavit, ethis tleilit utile
hoc ardoris? Nunquampater et mater si simulessentt consilium.
congressi, et suum miscuissent desiderium, potuis- VERS.11. — Operam detis. Quasi dicat : Diflicilc
sent ostendere snura desideriura ex xquo respon- est dimitlere consueludinem, sed cogite vos. Et ope-
dens Paulo. Magis, inquit, exsullo propter vos quam11 remini manibus. Opus agendum est, non oliandum :
propler coronam. Cogita ergo quanlum sit integrainn quia et honeslum est, et, quasi lux ad infideles, et
adesse Ecclesiamqux a Paulo fuit plantata, et cgit' non de-iderabitis rem alterius, nedum rogetis vel
radices. lollatis.
Aut corona gloriw. Si modo gloria, quid apud ve- C VERS.12. — Nolumusautem. Post exhortalionem
rum judicem ? de continenlia, el post correclionem a curiositate,
CAPUT III. mortuos resurrecturos confirmat, et per Cfaristire-
et
VEBS.2. — Ad confirmandosvos.Propter hoc ipse surrectionem, sua auclorilalc.
venire desideraverat. VERS.13. — Per Jesum adducetcum eo. Semper
VEBS.6, 7. — Stcttt nos quoque vos : ideo. Quia a eunles, eum sequendovenerunt ad somnuni mortis,
hxc annuntiavit, non pro ejus prxsentia, consolati ti unde et in alia scribitur Epistola : Nos qui vivi-
sumus. mus.
VEBS.9. - Quam enim gratiarum, etc Nihil est •l VERS.14.— Eos. Non solumeosqui vivi invenien-
enim tam dignum, quod sufficerepossil ad compen- ,_ tur.sed et morluos, de quibus dubitatis. Qui dormie-
sationem acquisitaesalutis gentium. runt. Chrisium dicit mortuura, fideles doimienles, ut
VEBS.13. — Sine querela. Ne vos de malis con- i. magis credant resurrectionem : Christum morlutrm
queramini, vel ita silis innocenles, ne quis de vobis[s appellat, ut dum audiviraus illuni moriuum fuisse
possit conqueri, et ut sitis etiam. In sanclitate. Idj et resurrexisse, nos quoque spereraus restirrecturos
est, virtuturo consuramatione pcr hoc exsistentes 1 per virtulem divinitatis ejus.
:s D
ante Detim, non ad aspectus horainum. VEBS.15. — Quoniam ipse Dominus. In propria
CAPUTIV. persona.
/n luba Dei. (ANSELH.) HXCtuba omnes cxcitabit
VEBS.1. — De cwtero. Hactenus palienliam per- et inimicos lerrebit, suos ad bellura inviiabit, ut
feclis in sua vel in illorum tribulatione suasit, nunc
ic expugnent adversarios, et effugiant a facie Doraini
minoribus de munditia suadet, exhortans eos ad id atque mittantur in gehennam. Et iterum sicut tuba
conlinentiam. Quemadmodum. Audiendo et inlelli- [j- quondam in festis convocabat populum Hebrxo-
gendo a nobis, id est a me et Silvano. Quomodovos os rum : sic hxc tuba convocabit ad solemnitalem
oporleatambulare, etc, sic »1ambulelit, recte con- l- xternx lxtilix populum saiictorum Deo, inquit,
versando. Et placere Deo. Ille placet Deo, qui fidem m jubente et voce archangeli alque tuba Dei so-
rectam quam habet, exsecutione virlutum et per- r- nante. Descendet.Non humilis ut prius, sed jubens
feclx operationis decorat. Sic et ambuletis. Est st voce, vel sui ipsius vel archangeli, vel angelorum
ordo: rogamus ut ambuletis quemadraodumaccepi- i- qua faciet resurgcre mortuos qux dicitur tuba, quia
PATROL.CXIV. 20
 tilfl WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 620
manifesta, vel quasi ad bellum, qux erit Dei el Chri- A VEBS.15.— Malum pro malo. Tunc malum pro
-
stiyCBPBeusdabit efficaciam. malo redditur, si corripiendus non corripilur, sed
*-VBRS. 16. — /n nubibus. Quia nubes suscipkt eos, prava dissimulatione negligitur. /n omnet, etc Ge-
; ut Christura in ascensione suscepit, unde alius in- neraliter ad omnes. Sine intermissione.Id est, sempcr
terpres dicit : Bajulis nubibus. juste vivile et xterna desiderate. Juslus nunquam
CAPUT V. desinit orare, nisi desinat justus esse. Semper orat
VERS.1. — De lemporibus. Id est an xslale, an qui semper bene agit. Ipsum enim desiderium bo-
hieme, an die vel nocte. Et momentis.Scilicet qua num, oratio est; et si conlinuum esl desiderium,
hora dki vel noctis venlurus sit Cbristus. continua est oralio.
VERS.2. — Dies Domini. Hic dies est horainum VEBS.18. — /n Chrislo. Est oslensa voluntas Dei,
pro libilu suo, sed lunc erit dies Domini. Sicut fur. quia hxc fuerunt in Christo, in quo nihil Deodispli-
Ita improvisus vtniet malis tunc, quod et in obitu cuit. Spiritum nolite. Quia voluntasDei est facere iixc
cujusque fit. Sicut fur, non dico die sed nocte, cum omnia, vos majores qui habetis per Spirilum san-
latentius venit, et homines dormiunt, tunc orania ctum, donum intelligentix, nolite illud abscondere,
subripit: ut qui divitem se putabat, evigilans nibil quo merito et vos perderetis. Vos subdili prophetias
inveniat. Ila multi hic bene securi, nihil boni se B illorum nolite spernere, tamen non omnia indiscrele
Iiabere tunc invenient. Propter hoc inccepitde tem- accipiatis, sed probate, id est ratione disculite, et
poribusut raoneret eos cavere sibi, ne iia deprehen- quod bonum invenitur lenete. Spiriium noliteexstin-
danliir. guere, id est: Si cui Spiritus sanctus ad aurem quid
VERS.3. — Cum enim dixerint. Nam sicut in revelat, noli prohibere loqui quod senlit. Spiritum
verbis Danielis invenilur : Regnabil Antichristus et sanclum qui dalus est nobis, non quantum in se,
mfnistri ejus tribus annis et dimidio, el interficientur sed in nobis, exstinguimus, dum peccando Jirga-
ab illo Elias el Enoch, sicut et in Apocalypsihabe- mus.
tur: El lunc eril talis tribulatio, qualis anle non YEBS.23. — Ipse autem Deus pacis sanctificet vos
fuit, nec post erit. Poslea interficietur a Michaele per omnia, etc Id est, ego ila prxlatos et subditos
cum raaxima parte suorum. moneo, ipse aulem Deus est qui potest. Spiritus ves
VERS.5.—Filii tucis. Fides est lux qux facit ter. Ratioservetur-integra, non consentiendo carni.
diem, id est habilum virtutum; econlra tenebrx Et Anima. Id est, sensualitas servetur integra, ser-
stint inftdelilas, nox habilus vitiorum. Non sumus viendo rationi. El corpus. Ut nihil agalis ejus mini-
noctisneque lenebrarum, elc ld est, in prxsenlibus sterio. Unde aliquis conqueratur. Aliquandoinquina-
non lorpeamus, sed vigilet raens altendens hxc ca-< J tur anima per cogilalionem malam et est mundum
duca, el sobrie his utamur, non quasi bonis nostris tamen corpus, Ideoque spiritum integrum in liomi-
sed ad sustentalionem datis. Vere nos qui non su- ne dicit esse debere. Si autem roala vila, vel cogitalio
mus noclis non debemus dormire. Nam qui dormit, inlercedat, non erit spiritus. Spirituset animaetcor-
propter noclem dormit, id est vilia et peccata sua pus quibus homoconstat, scilicetilludquointelligimus,
traxerunt eos ad hoc, ut oblilivitx xternx in istis re- et illud quo vivimusel illud quo visibiles et contre-
quiescant, et qui ebrii sunt, his immoderate utendo; ctabiles sumus, qux rurstis duo dicuntur, quia sxpe
ex nocte vitiorum hoc habent. aniraa cum spiritu nominatur. Sine querela. Aliud
Induti loricam, etc Sicut lorica munit vitalia, ila est esse sine peccalo, quod de solo in hac vila Uni-
fides et charilas nos conlra appelitum terreno- genito dictum est. Aliud est esse sine querela, quod
rum. de mullis justis etiam in hac vila dici potuit. Quia
VERS,15. — Uthabeatis illot. Necessaria eis mi- esl quidara modusbonx vitx, de quo eliamin isla con-
nistrando, et reverentiam dignitali exhibendo. Quid versalione,justa querela esse non possit. In adveniu.
enim prodest honorero sine fruclu habere? Sicut di- Hoc est usque ad finem vitx.
vilix negligenliara pariunt salutis, ita egestas dum VEBS.24. — Fidelis. Quasi dicat: Oro ut sancti-
salurari quxrit, a juslitia declinat. Ideo in alia epi- ' ficet, ul sanclificatosservet, nec inde dubilandum
jstola prsecipil presbyleros duplici honore esse hono- est, -quia verus est in promissis, qui vocavit vos ad
randos. hoc ut sancti essetis.

EPISTOLA II AD THESSALONICENSES.

ARGUMENTUM. CAPUT PRIMUM.

Ad Thessakmkenses secundam scribil Epistolam VEBS.5. — Gralias agere, etc Hic gratias agit
ApostOlus,et notum facit eis de temporibus novis- Deo de bonis eorum, ne forte-de lanto bono quod
simis, et de adversarii dejectione. Scribit hanc Epi- ex Deo habebant, exlollanlur, tanquam a seipsis
stolam ab Athenis per Titum diacpnem et Onesimum hafaentes. /n invicem.Ut scilicet, qui diligitur dili-
acolylhum. gat alios, et niutuis obsequiis charilatem ostcndat.
621 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. II AD THESS. 622
VERS.5. — In exemplumjusti, etc Si enim tam ,A VERS.5. — Quoniamnisi venerit. Occulte loquilur
severe punit peccala in pcenitentibus, quid faciet de destructione imperii Romani, ne irrilaret eos
induraiis? Hoc dicit, ut inlelligalur quod non par- ad persecutionem Ecclesix. Vel hoc dicit de spiri-
cit inipiis qui non parcit juslis. Jusli : si tamen ju- tuali imperio Romanx Ecclesix, vel discessione a
51«mest, quod conslat esse. Non enim ponitur hic, fide. Nisi venerit refuga primum. Sic aliqui codices
si tatnen, pro dubitalione, sed pro affirmatione,unde habent. Quod nulli dubium esl de Antichristo eum
alius interpres ait: Siquidemjustus esl, elc dixisse, quem refugam vocat: ulique a DominoDeo.
VERS.7. — In revelaiionem. Incipit ostendere Si enira hoc de omnibus inrpiis merito dici potest,
quam horribilis tribulatio illis, et quam jucunda quanto magis de isto! Filius perditionis.Antichrislus,
requies islis fulura esl. non per naturam, sed per imitationem
VERS.8. — Domini Jesu. Venienlis in flammaignis VERS.4. — In lemplo. Vel, templum. Nonnulli
non quod sit flarama circumdatus, sed per effeelum, non
ipsum principcm tanlum, sed universum corpus
quia inimicos exuret. His qui non noverunt Deum. ejus, id est, ad eum pertinentem hominum multitu-
Nam alii sunt qui nesciunl legem.
• VEBS.9. — Qui poenasdabunt. ld est suslinebunt. dinem simul cum ipso principe lioc loco irilelligi
volunt: rectiusque dici putant, sicut in Grxco est,
Dare enira aliquandoponitur pro suslinere, iia et hic '.„
non in templo,sed in templumDei sedeat, quasi ipse
Et congrue, qui enim patitur, dal ei qtiem offendit,
cum suis sit lerapluro Dei, quod est Ecclesia. Sicut
poenasquasi gratas. Ininteritu wternas. Quasi dical:
dkitur : Sedet in amicum, id est ut amicus.
Semper sentient poenas, non tamen semper deficient.
Cum venerit.glorificari, etc Ipse enim clarus et YERS.6. — Scilis. Eos scire dicit quid detineat,
mirabilis videbitur in credenlibus, severus aulem nec aperle exponil, et ideo nos nescimus, nisi quotl
apparebit in incredulos, cum eos poenis xternis quidam suspicantur de Romano iinperio dictum
coarclabit. Et est horum verborum brevis sensus : fuisse, donec tollalur, vel de inedio fiat. Et ideo
Veniet punire malos, et glorificare bonos, Apostolura non id aperte scribere voluisse, ne
VEBS.10. — 0«ta teslimonium. Ideo vobis tribu- calumniam scilicet incurreret, quod Rornano inrpe-
latis dat requiem nobiscum, qnia testimonium, id rio male optaverit, cum speraretur xternum. Suo
est quidquid diximus de illo die judicii, credidistis tempore. Complela accessione ad Romanum irape-
de gloria bononira et poena malorum. rium, et ad Romanx Ecclesix obedientiam, aderit
VEBS.11. —Inquo. Ordo verborura talis est : discessio ab ulroque imperio : qua impleta aderit
/n ctuodie oramus, ul dignetur, id est dignosjudicet: ille iniquus, impleto tempore raisericordix quo ple-
Semperoramus. Velin quo, id est pro quo, vel cujus C nitudo gentiura intrat ad fidem : revelabilur disces-
diei periculo vitarrdo, semper orandum est. Opus fi- sio, et sic instabit dies Domini.
dei. Id est, confessionem qux proprie est opus fidei VERS. 7. — Nam myslerium, etc Jam in ipsis
in virtute, ut a confessionenullo inodoflecti possint. initiis accessionis invenitur
iniquitas, sed myslica,
Vel, opus fidei, omne bonum quod fides exigit : et id est pietatis nomine palliata, ut velint haberi mi-
sine quibus fides morlua est. In virtute perseveran- nistri Christi cum sint
pseudo. Diabolus occulte per
tix, ut scilicet del vobis perseveranliam usque ad Neronem et alios occidebat
finem. martyres, sicut per
CAPUT II. illum tttnc aperte facturus est, occidendo Eliaro
et Enoch aliosque plurimos : et sunt Nero et alii
VERS.1. — Rogamusautem vos, fralres, per ad- umbra sicut David et Abel Chri-
Domininostri Jesu etc futuri-Antichrisli,
ventum Christi, Hucusque sti. Donecde mediofiat. Id est, tollatur illa
dixit se eis gratias agere el orare, hic delerminat de Romani polestas
die judicii, obsecrans eos ne leviter et facile de ad- imperii de medio mundi: quia omnes un-
Romam quasi ad caput confluebant. Vel, qui
venlu Dominiquasi de prope imminenli opinionem dique fidem tenet, teneat, donec ipsa refrigescal. Vel, qui
recipiant vel terreantnr. detinet id est accessio ad fidem, detineat,
VERS.2. — Non cito moveamini. Quasi dicat :' Si donec illum,
cito nihil enim vobisinfertur ipsa tollatur de medio. Vel, donec iniquilas,
moveamini; est, quod qux modo est mystica, fiat de raedio, id est
diu duret. Neque per spiritum. ld est, si malignus de quasi
communibus, ul non erubescat homo adulterari
spiritus, quasi angelus lucis apparens in visione vel furari, sicut nec ambulare vel loqui. De medio
hoc vobis persuadeat. Vel, si quis dicat per Spiri-
fiat. Scilicet discessio, id est manifeste appareat:
lum sanclum revelantem hoc se cognovisse quod et tunc jam revelata discessione a Deo vero, jam
dies judicii immineat, nolite credere. Nequeper Epi- refrigerala charitate ex abundantia iniquitatis re-
stolam.Solent enim lergiversatores, ut fallant, sub etc
ut au- velabitur,
nomine clari alicujus viri epistolarrifingere,
ctoritas nominis possil commendare quod per se- VERS.8. — Spiritu oris sui. Id esl virtule Spirims
dicitur spiritus oris, quia ab eo pro-
ipsum recipi non posset. Quasi instel dies Domini. sancti, qui
Non hoc ila dicit quin vclit, ut habeant succinctos cedit.
lurabos et lucernas ardentes in manibus, exspeclan- VERS.9, 10.— Mendacibuset in omni seduclione.
tes quando revertalur IDoniinus a nupliis. Signa illa vocantur mendacia, vel quia non vera ut
 C25 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 624
videntur, sed phantastica erunt. Vel si vera, Deii A non ainbulant sccundum tradilionem. Scitis enim
pcrmissione ad mendacium trahent. quomodo me habui, quod in illis non videlis, quasi
Ideo mitlel illis Deus. (Auc, lib. xx, de Civit. dicat: Nonest opus ut exponam vobis eam Iradilio
Dei, c. 19.) Deus diabolum ista facere permit- nem quia eain scilis, quod.non inquieli fuerirous,
tei, elc, usque ad alias injuslissime judicalum. ut ii qui alicna negotia curanl, vagantes hac illac.
VERS.12. — Primilias in salutem. Ut scilicet VERS.9. — Sed ul nosmelipsos. Notanduro quia
non in illo periculoso tempore ullirao, sed in pri- Aposlolus non soltimverbis doccbat, sed hortabalur
iniiiva Ecclesia crcderemus in Christum, atque fi- et faclis. Idonei enim magistri est qux docet verbis,
dem confiteremur. Vel , nos apostolos primitias operibus explere.
on.nium crcdenlium, quia apostoli primi credide- VERS.10. — Quoniam si quit non vull operari.
runt, et hoc in salulem omnitim gentium. Dicunl quidara de operibus spiritualibus lioc Apo-
VERS.13. — /h acquisilionemgloriw Dominino- stolum prxcepisse, alioquin si de opere corporali
ttri Jesu Christi. Vel, ul silis acquisitio, in qua Deus hoc diceret, in quo vel agricolx vel opifices labo-
glorificetur. rant, viderelur senlire adversus Dominum,qui dicit
VERS.15. — Et dedit consolalionem.Promillendo in Evangelio : Nolite tollicili este, quid manducetit
coelorum regnum. /n gratia. Id est per graliaro B (Matlh. vi), clc Sed superflue conantur et sibi et
quam dedit, speramus xlerna. Vel hxc omnia dedit cxteris caliginem obducere, ut quod utiliter charitas
non mcrito nostro, sed in gratia sua. monet, non solum faccre velint, sed nec intelligere,
cum multis aliis Iocis epistolaruro quid hic sentiat
CAPUT III.
Aposlolusaperlissime doceat. Vult enim servos Dei
YEBS.1.—Decailero, fralres, orate. Orandum esse corporaliter operari unde vivant ut non corapellan-
liorlalur, ut dignetur Deus doclrinam suam infali- W egestale nccessaria petere. Nec est conlra illud
gabili cursu dirigere ei transfundere per ora apo- quod prxdiclum est: Nolite solliciii esse quid man-
slolorum in aures audientium, et ab auribus in ducelis, etc. Non enim hoc ideo dictum est, ut non
corda, ut compescanlur malorum seditiones. procurent quanlura nccessilati sat est, unde honesle
VERS.2. — Ut liberemur. A pseudo, ne nostros potucrunt, sed non ul ista inlueantur, nec propler
seducant, vel nobis insidias tendaut. Vel, libererour isla faciant quidquid Evangelii prxconio facere ju-
ab imponunis, id est infidelibusqui resistunt verbo benlUr.
fiei, Jiec slant in portu quietis. El malis, qui per- VERS.11. — Curiose agentes. Hoc factum abhor-
sc.quuntur infideks. Idco dico liberemur, quia non- ret disciplina Dominica, eorum enim deus venter
dum acceperunt omnes fidem per me qui accepturi C est, qui fceda cura nccessaria sibi provident.
sunt. Non enim omnium est fides. ld est, nec vobis VERS.13. — Nolite deficere.Quia etsi operenlur,
orantibus omnes sunt crediluri, sed tantum prxor- possunt tamen nonnullis indigere. Et ideo monet,
dinati in adoptionem filiorum. ne illi qui habebant unde servis Dei necessaria
VERS.6. — Denuntiamus. De curiosis incipit et prxberent, hac occasione pigrescereut. Non eniip in
olipsis, monens bonos ut eos corripiant. reprehensionem venit qui humanus est in largiendo,
VERS.7. — Scitis quomodo oporteat nos imilari. sed hic qui, cum possit laborem ferre, otiose vult
Et cum illi hxc non faciant, debetis vitare. Vel, vitam agere.

EPISTOLA I AD TIMOTHEUM.

ARGUMENTUM. de pseudo repellendis : incipil hic legem adhuc te-

TimPlheum iustruii et docet de ordinatione epi- D nendam docentibus.
Rogavi. (AMBR.) Dicit rogavi, ut affeclum cliari-
scopalus, et diaconii, et omnis ecclesiasticx disci-
et formain humilitalis oslenderet.
plinx, scribens ei aLaodicea per Tychichum diaco- tatis,
nem. Fabulis el genealogiis.(Auc, lib. n contra adver-
CAPUT PRIMUM. sarios legis et Proph.,-c. 1.) Hxreticus qtiidam ini-
VEBS.2. — Gratia, et misericordia, el pax a Deo rakus legis ct prophetarum, existiraat Apostolum
Patre. In hac salulatione tria ponit, qux exoplal, hoc loco divina eloquia fabulas appellasse, elc,
cum in aliis lanlum duo posuerit. Misericordia hic usque ad quod nusquam sacra pagina narrat.
accipitur pro eo quod in aliis epistolis gratia di- VERS.4. — Genealogiis.Genealogix erant quibtis
cilur, id est remissio peccalorum. Paa; est tran- quidam Judxi narrabant se esse de genere Abrahx
quillitas animi, prxlibalio xternx pacis. Hxc com- el David: quasi inde eis deberetur, vel quibus nar-
muniier omnibus optari solet. Gratta vero quaro hic rabanl Christum non esse ex David oriundum.
addit, episcopisoptatur, id est donatio Spiritus san- VERS.5. — Finis autem. In fide est xdificalio
cti, qua ministri Dei armantur. Dei, quia ex fide esl spes, el inde charitas, qux est
YERS.3. --- Sicul rogavi. Post salutationem prius adimpletio legis. Ycl sic construc : Quidam doceni
625 GLOSSA ORMNARIA. — EPIST. 1 AD TIM. 626
et iiilendunt fabutis et genealogiis, sed finis et im-, A quam oliin mala. Quia non solum peccata dimisit,
pletio legis esl charilas, quare non est opus aliis. sed fidem et dilectionem dedit. De quibus ntilli est
Prwcepti. Dicilur prwcepli, pro prseceptorum, quo- ambigendura : Quia Jesus Christus venit in hunc
rum impleiio esl dilectio Dei et proximi. Unde : /n mundum peccatores satvos facere. Et iste seimo est
his duobus mandatis tota lex pendet et prophelw fidelis, id est verus et acccplabilis, quia ulilis.
(Matth. xxn). VERS.15. — Omni acceptione, quia corpus et ani-
(Auc., in psal. xxxi.) Finis dicitur terminus, elc, mara salvat. Vel, humanus est sermo iste. Aiia lit-
usque ad cupidilas ergo refrenetur, charilas exci- tera : Ut nondicam divinus, quia si homo qui hospt-
tetur. tio suscipit hominem, humanus dicilur, quanto ma-
Conscientia bona. Conscientia pro spe. llle enim gis humanus est qui in seipso suscipit hominem.
ad id quod diligit se perventurum desperat, cui Quia Christus Jesus. Nulla causa veniendi ftiit Chri-
malx conscientix serupulus inest. Et fide non ficta. sto, nisi quod peccatores salvos faceret.
Vel, non ficlili et fragili, vel, in qua non quisque Primus. Id est pejor, quia persecutor, quo prior
sibi quodlibet fingit, sed calholica duntaxat. non eral: Nemo enim acrior inter persecutores,
VERS.6. — A quibus. Improbat hic adversarios, ergo nemo prior inter peccatores, primus ergo erat
qui legalia tradebant. B non ordine lemporis, sed magnitudine iniquilatis.
Non inlelligentes, etc Si quando enim de prava VERS.16. — Sed idcirco misericordiam, etc Cx-
ei falsa opinione sua reprehendi et convinci ccepe- terum idcirco misericordiara se fuisse consecutum
rint, ad defendendum id quod levissima temerilale ut nemo jara peccator quibuslibet sceleribus
et apertissiraa falsilate dixerunl, de sanctis libris judicat,
de se desperet, imo eamdem se conseculu-
multa verba pronuniiant, volenles esse legis docto- pressus, rum veniara hoc exeraplo prxsumat: magnum valde
res, cum tamen non inlelligant qux loquuntur, vel ac revera ingens est donum. /n me. Quem idoneum
de quibus. Deus genlibus prxdicatorem conslituit, in quo tan-
VERS.8. — Scimus autem. Ne videretur legem in- tum
exemplura misericordix sux exbibuit.
cusare, addil : Scimus autem, elc Sed ne iterum
videatur eam inducere, subjungil: Scientes hoc, quia VERS.17. — Invisibili. Quia cxteri dii sunt visi-
non est biles. Non diciturso/t invisibili, quia sunt et crcalurx
juslo lex :
posita quia non ex ea est juslus,
sed ex fide. Ad quid igitur ei necessaria est lex? quxdam invisibiles, ut anima, qux lamen sensu capi
Ideo data est, ut vel reum puniret, vel peccare vo- possunt: quia omnes vires ejus possunt cognoscj,
lenlem coerceret. Justus tamen, ct si ea non eget, scd ea non est nobis Deus. Invisibilis est ergp ab
(J hoininibus Deus in iialura, secpndum illud : Deum
utitur, utsic cssel in auctoritale aliis, et futura atte- nemo vidit
slarelur factis. Legitime ulalur. Qni scit ad lempus unquam. Videtur autem eum vult et.si-
dalara esse legera et sub Christo descrit. Jam juslis cut vult, non sicut esl, sed quasi specie vult apparere.
Infuluro vero videbunt eum filii sicutest. Soli Deo.
per remissioiiem non est a
opus lege, qua Iiberi sunt
Qui solus Deus est natura, id est, solus creat, quod
per Christum. Lege aulera legitime utendi mulliplex de
est modus, ut sccundtun aliud juslus, el secundum ipsa Trinilate intelligilur, non de solo Palre, ut
volunt : quia non ail, soli Patri, sed soli
aliud injuslus recte dicalur legitime uli lege. Inju- quidam
Deo. Unus enim et solus Dcus a nobis prxdicalur
stus enim ea legitime utitur, quando intelligens
data ipsa Trinitas. Et unigenilus, secuntlttm quod est
quare sit, ejus comminalione tanquam pxda- Deus apud Deum, et Spiritus sanclus in sua nalura
gogo perducitur ad gratiara, per quam justus fial. est immortalis et invisibilis.
Juslus vero et illa legilime utitur, cum eam tenendo
ut cum VERS.18. — Hoc prwceptum. Poslquam comme-
injuslis iinponit, injuslis eceperit inolitx
moravit qux et quanta sint beneficia Patris et Chri-
concupiscentix morbus incenlivo prohibitionis, et
cumulo prxvaiicalionis augeri, confugiant ad justi- sti erga peccatores, quomodo populum imbuat di-
ficantem gratiam, et per eam suaviiate juslitix de- sciplina ecclesiastica oslendit.
lectali pcenam littene minantis evadant. " VERS.19. — Conscientiam.Vocat cogitaliones, in
VERS.12. — Gratias ago ei qui, etc Hic ostendit quibus summopere humilitas servanda cst, qua
mala sibi fuisse in lege. Bona vero ea; dimissa, sprela in niagnos quidam devenerunt errores, sicut
quod fideKs est, et positus in ministerio, unde ct in principio ad Romanos ostensum est.
fortis : per qux ostcndit Iegcm post Evangelium inu- VERS. 20. — Quos tradidi. Uirumque Apostolus
tifiler duci. excommunicavil, ul lroc modo excludalur a Sataua
VERS.13. — Sed misericordiam Dei. Consequun- regnum Satanx. Nulla enim creatura esl, sive quse
tur misericordiara et qui scienter pcccant, ul David, in veritate raanet dans Deo gloiiam, sive qux iu
et qui ignoranler, quod facilius ignoscitur. Miseri- cbarilale npn stelit quxrens gloriam stiam quac,
cordiam conseculussum, ex eo quod ignorans feci. velit nolit, divinx providenlix non servial. Sed
Yel ignorantix ponilur causa misericordix non la- volens facil cum illa quod bonum est. De illa vero
men proprie, cum mala fuerit ignoranlia, misericor- qux boc non vult, fit quod justum esl. Non ei ta-
dia vero graluita. men rcpcndilur quod de ipsa justu fil, sed quo
VERS.1i. — Superabundavit. Super majora bona aiiimo ipsa facit, quia neque liberam voluulatein.
627 WALAFRIDl STRABl FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. 628
rationabili creaturx Deus negavil, sed poleslatem A j vendx concupiscentise studeant, sed potius per om-
qua injustos juste ordinat sibi retinuit. Tradidi. nia bona opera sint promittentes et indicantes exlra
Non tnmen ita ut pereant, qnia nihil potest Salanas, pietatem aoimi.
nisi perraissus, qui vexat sibi datos, unde: Jam noli VERS.11. —Mulier tn silenlio. Orandi oflicium
peccare, ne deterius tibi contingat (Joan. v). Ilaque dixit convenire omnibus, et qualiter, et pro quibus,
Salana ad correpiionem liominiim utebatur ipsa et quare, et quod ubique orandum sit. Nunc dicit,
potestas aposlolka. Prxvaricalores enim angeli cum quod docendi officium solis viris conveniat, et qua-
principe suo diabolo recle dicuntur .procuratores, les ad illud debeant ordinari, determinat.
vel aplores divinx providentix, et diabolus magi- VERS.12. — Docere, etc Ecce non solum habi-
stralus hujus mundi dicitur, sed magislratus sub tum hurailem et honestum habere mulierem docuit,
Deo imperatore non facit nisi quantum illi permit- verum etiam auclorilatem docendi ei negavit, et
tilur, et procuratores acloresque hujus niundi nihil subjiciendam viro prxcepit, ut tam habilu quam
faciunt nisi quantum Dominus sinit. obsequiis, sub poteslale sit viri ex quo trahit ori-
ginem.
CAPUT II. VERS.14. — Adam non est. (Auc, lib. n de Gen.
VERS. 1. — Obsecro. Hactenus de psetido-aposto-, B ' ad litleram, c ult.) Cum enim prxvaricatorem dicat
lis, hic de or?tionibus. Primo omnium. Id est, anle Apostolus in similitudine prxvaricationis Adx,etc,
omnia fieri obsecrationes. Ordo missx hic ostenditur usque ad nullo modo illum arbitror potuisse se-
quod est speciale genus orationis. Obsecrationet. duci.
Sive precationem illam qux fit juxta vel ante con- VEBS.15. — Salvabilur. Etsi mulier fuit causa
secrationem. Orationes. Id est ipsa consecratione. peccati, tamen salvabilur non solum virgo etconti-
Poslutaliones. Vel interpellaliones, quasi ex debito, nens, sed etiam nupta, etsi nunquara ab opere nu-
ut quod hic geritur, in xterna vita perficiatur, ut[ ptiarum cessans, si per generationem filiorum, in-
cura populus ab episcopo benedicitur. Graliarumt cedens, ab hoc raundo exierit. Si permanserit in
actiones. De factis, qux totura concludunt quasi to- fide et dilectione et sanctificatione, ut prxter pro-
tum sit a Deo : ut benedicamus Domino. Pro omni- prium virum alterum non cognoscat. Cum sobrie-
bus. Ut sequamur clenientiam Dei, quia Deus vultl tate. Id est temperaniia, ut proprio eliam viro tempe-
omnes homines salvos fleri, etsi secundum justiliara, rate ulatur.
CAPUT III.
quosdam reprobet. Ut quietam a persecutione.
VERS.3. — Hoc enim. Ne quis putaret hxc non VEBS.1. — Bonum opus desiderat. Opus, non di-
C
esse facienda pro his quos patitur Ecclesia addit:. gnilatem, laborem, non delicias, non crescere fasti-
Hoc enim bonum est. Et ne quis putaret cultu unius gio, sed humilitate decrescere, ut fiat servus et mi-
Dei et vila bona salulem esse posse sine parlicipa- nister hominum propter Cbristum, ut eliam inter-
tione corporis Christi, id est sine fide Ecclesix. missa Rachele decora facie, sed non relicta, cum Ja-
cob intret ad Liam oculis Iippam, et de monte cum
Unus, inquit, Deus, unus et mediator, ut omnes ho-\
mines salvari nunquam fiat nisi per medialorera Moyse descendat ad campos, de otio contemplatio-
DeUmVerbum qtiod semper erat, secundum tamen nis ad laborem actionis.
, VEBS. 2 . — Irreprehensibilem. Idem quod ad Ti-
carnem, factum est.
VERS.4. — Medialor Dei, etc Hic est arbiter ille, tum, sine crimine. Res pene contra naturam, ut sine
peccato : sed eligatur, cujus comparalio cxteri grex
quem Job desiderat. dicens : Utinam esset nobis ar-
dicantur. Unius uxoris virum, etc Id est monoga-
biter.
mum post baptisrauro. Si enim et ante conjugem
(Acc, lib. ix de Civit. Dei, c 15.) Mediator interr
habuitqux obierit, non ei imputatur, cui prorsus
Deum et horaines, oporlebat ut aliquid haberet si-
novo, nec stupra, nec alia qux ante fuerunt jam
mile Deo, etc, usque ad alius bpnus, qui reconciliat obsunt. Sobrium, etc Minislri
templi prohibenlur
inimicos, Jesus Chrjstus. , vinum et siceram bibere, ne ebrietate graven-
VERS.7. —Et veritate. Fulura verilas est res et' tur corda eorum, et ut sensus vigeat, semper te-
njerces Qdei. Quxris, mercedera? fides prxcedat. nuis sit.
Credimus enim ut cognoscamus, non cognoscimusutt VEBS.3. — Non cupidum. Nihil prxter viclum
credamus. Quid est enim fides, nisi credere quodd el veslitum quxrenlem.
nori vides? fldes ergo est, quod non vides credere.'• VEBS.6. — Ne in superbiam. Nescit mpmenla-
Veritas, qux credidisti videre. neus sacerdos humililalem, irrodos personarum , vel
VERS.8. — Volo ergo viros, ete. (Auc, serm. 933 se contemnere non jejunavit, non flevit, non se cor-
de Tempore.) Levavit Chrislus pro nobis roanus suass rexit, non pauperibus erogavit. In arrpgantiam, qus
in cruce, elc, utque ad ut veniant tibi in mentema est ruina diaboli, incidunt qui puncto borx necdum
opera fua. discipuli, fiunt magistri.
Ira, ad proximum; disceptatione, ad Deum. Oportet autem, etc Hxc clansula congruil prin-
VERS.9. — Non in lortis, etc Ne his omnibus s cipio, quod irreprebensibilis sit no.n solum a do-
ultra personae sux modum et mores occasioni mo- mesticis, sed ab alienis, Judxis, gentibus, hxrelicis.
629 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I AD TIM. 630
utqui religioni detrahunl, juri ejus detrahere non A CAPUT V. s
audeant. VERS.1. —- Seniorem ne increpaverh.fic, indigne -
YEBS.10. — Nullum, etc Crimen est peccatum ferens se a minore correclum, magis exasperetur
grave, accusatione et damnatione dignissimum. quam proficiat.
VEBS.15. — Ecclesia. Multorum convocatio ad VERS.2. — Vt fcrrores. Ul viderites se arooris
jnius Dei cultum. Coiumna veritatis. In se bene causa commoneri, facifius se corrigant. In omni
sustinens veritalem ne corruat, licet tribuletur. castitate. In alloquio juvencufaTumrecte juvenis de
VEBS.16. — Apparuit angelis. Non in Deolanlum caslitate admonetur.
innotescit angelis quod absconditura est, sed et hic YERS.3. — Viduas honora qum vere viduw sunt,-
eis, cura efficitur atqne propalatur; ideo Hoc est, qux omnium suorum auxilio deslitulx
apparet
dkitur apparuisse angelis non jam in forma humi- surrt, et qux manibus Iaborare non possunt, quas
liiatis sed in potestate; qui ergo prius visus huroilis, paupertas debilitat, xtasque conficit: quibus Deus
devicla morte, in majeslate apparuit, ut agnosceifc- spes est, et omne opus, oratio.
tes angeli myslerium quod prius latuit, declaratum VERS.4. — Parentibus. Parentes sunt iidem, qui
in carne, genu illi flectenles quasr Deo gratias gI superius filii et nepoles. Unde et in mundana lege
agant, quia didicerant veritatem. In mundo. Ut parens parenti jubetur per gradum succedere. Qui-
perfidia roundi verriam erroris mereri non possit. bus muluam vieem reddimus, cum a patribus edu-
Sicut Dominus dicit de Judxis : Si non venissem, cati sumus, et alios pari Iege nutrimus.
et locutus eis fuissem, peccalum non haberent, etc VERS.5. — Desolata, speret. Yidens ex nulla parle
(Joan. xv). se babere suffragium, toto animo est devola Deo,
CAPUT IV. de'quo solo sperat auxilium vilx et salutis
VERS.6. — Quw in deliciis. Genus est imposturx
VEBS.1. — Spiritus autem manifeste dtcit. Qux honorem vidux habere velle, et non obsequi Deo et
sibi fulura Spiritus sanctus revelaverit ad instru- aliud agere, aliud profiteri, cum profileatur reli-
ctionem et cautelam Ecelesix; non tacet dicens fu-
gionem
turos pesliferx doctrinx viros, ut prxmonita Eccle- YERS.8. - Curam non habel. Cura impendenda
sia sit sollicita, ne ab huj'usmodi hominibus cir- parentibus, ut Jesus matrem Joanni comraendavit.
cumvenialur, quasi dicat: Ita est digna domus Dei, YERS.10.—Pedes.'(Ava.,in Tract. 58 inJoan. )Fa-
sed Spirilus manifeste dicit. Et ideo pro ej'us subli- ciamiis hxc invicem humiles,
quod humililer fecit
mitate ne curam deponas. (Q excelsus, etc, usque ad confirroatur huroilitalis effe-
VEBS.2. — Caulerialam. Cauterium est ferrura ctus. Sanctorum. Quorum obsecro ? Eorum,
qui in tri-
a cavendo dictum. bulalione sunt, non sanclorum simpliciter : possunt
VEBS.3. — Quos Deus creavit. Hxc doctrina san- enim esse sancti, siimmoque obsequio ab omnibus fo-
ctorum, illa dxmoniorum. veri. Noli hos prosequi copia rerum affluentes, sed
VEBS.5. — Sanclificatur. Sanctus fit cibus et affliclos, et qui a multis ignorantur. Noli prxsuli Ec-
salubris, non noxius animx vel corpori, verbum clesix ista tribuere partienda,ipse potjus ministra, ne
sanclificat, oratio impetrat, diabohis vero per cibum solius impentlii, verum obsequii praemium percipias:
tentat.
— propriis eroga manibus, tu sulcum sere pietatis.
VEBS.8. Nam corporalis. Datur hic intelligi
YERS.H.— Devila. Id est, vota castitatis earunr
quod vigiliis, jejuniis, orationibus et bonis operibus non usque adeo cures , ut eas Ecclesix alimoniis
se exercebat Tiraotheus, non adeo inlentus operi-
bus misericordix. Pietas, qux operatur bona fra- suslentandas suscipias.
tribns et valet ad promerentium Deura. VERS.12. — Habentes. (Auc, de Bono viduitatis,
VEBS.11. — Prwcipe hwc, Monet eum, ut pro- cap. 8 , 9, 10.) In conjugali vinculo si pudicitia con-
fectus ejus per omnia exemplum esset aliis, ut in . serveiur, damnalio noii timelur, etcl, usque ad
adolescente mirabilis videretor, et gravis disciplina,' omnis hujusmodi similis est uxori Loth, qux relro
ut aclus ejus excusarent • et non quasi juvenis sed aspexit.
quasi senior habeatur, et erubescerent majores Irrilam fecerunt. Etsi non nubcndo, tameri vo-
nalu, si non exhiberent se juxta formam hujus,- con- -lendo : nOn quia nuplix damnentur, sed fraus
versalione et moribus graves. propositi, et fracta frdes voti damnatur et voluntas,
VERS.14. — Proplieiiam. Yocavit prophetiam in- qux a proposito recedil damnabilis esl, sive nuptix
spirationem sancti Spiritus, per quanr prxsciebat sequantur, srve non.
quid de hoc et de cxteris esset acturus. Ideo ait: YERS.15. — Converswsunt retro Satanam. Ab
Qna; data est tibi per prophetiam : quia Spiritu re- excelknli illo vidualis vel castitatis virginalis pro-
velante cognovit Apostolus Timolheum esse dignura posito in posleriora respicieftdo ceciderurit et inler-
episcopali honore. Presbyleri. Pro presbyterorum, ierunt.
quia minus tribus esse non possunt. Et vocat pre- VERS.17. — Qtti bene. De honore presbyterorunv
sbyterum, episcopum; vel quia unus manus impo- hic agit, quasi dkal: Illud quod dixi de viduis ob-
uit cseteris assentientibus. serva : ct faocetiam prxcipc de presbyteris, ul prcr-
 631 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 652
sbyleri, qui bene prxsunt vita et doclripa, digni A yvpia. Si ergo avaritia habeluf qux proprie est pe-
habeantur. cupix amor, pro genere quod est cupidilas, ponilur
VERS.19. — Adversus presbyterum accusationem species.
noli recipere, etc Sojet qui corripit non amari, et Doloribus muliis. Avari enim tanto plus sollici-
ideo habita occasione facile accusatur. Contra hoc tudinem crucialus sustinent, quo amplius deside-
raonet, non esse recipiendam de facili accusalio- rant qux vel habila transeunt, vel qux habere non
nera adversus presbyterura, possunt.
VERS.20. — Coram omnibus, etc (Auc, serm. 16 VEBS.11. — Tu autem, homo, eic Non dicit quou
de Verb. Dom.) Aliquando debes corripere pecean- hoc timeat de isto, sed sciebat hoc venturum in ma-
tera inter te et ipsum solum, etc, usque ad quando nus ecclesiarum. Hwc fuge. Nibil enim tam aspe-
auiem palara peccatur, palam arguehdum est. rum tamque perniciosum quam si vir ecclesiasticus
VERS.21. — Testor coram Deo. Id esl, Deus sit roaxime qui sublimem tenel locum, divitiis hujtis sx-
nrilri leslis, quod aniraam raeam salvavi libi, cave. culi studeat: quia non solum sibi ipsi sed et cxteris
VERS.23. — Noli adhuc aquam, etc Quia casti- obest, quibus eontrariam dat formam. Pietalem. Pie-
tatem admonuit, hac occasione immoderatam absli- tas est ut egenti condescendamus, quod non facit cu-
nentiam prohibct, quam ipse inierat. B pidus. Fidem. Qui veram fidem habet de Deo, non
VERS.24. — Quorumdam hominum peccata, etc cupit in miseriis fieri dives, nec pluris est ei mtin-
Quia dixerat sine prxjudicio nihil fackndum, deter- dus, quam Deus.
minat ubi prxj'udicium sil necessariura, et ubi non, YEBS.13. — Prwcipio tibi. In Timotheo omnibus
dividens bona et mala, in manifesla et occulta, successoribus loquilur Apostolus. Et Christo Jesu.
quasi dicat: ideoopus est examinatione, quia sicut Exemplo Christi hortatur.
quxdam sunt manifesta, qux non oportet exami- VERS.15. — Bealus et solus, elc Hoc non de Pa-
nari, ita quxdam sunt occulta, dequibus sine prx- tre tantum dicit, sed de Deo qui est ipsa Trinitas.
examinatione non polest fieri prsejudidiim. Manv- VERS.16. — Qui solus habet iinmorlaiilatcm Ha-
festala. Hoc dicit de jis, de quibus clarum est quo belper naturam, alii ab eo per gratiam. Jnaccessi-
aninro fiant, hxc prxcedunl ad judicium , quia si bilem quem nullus hominum. Quia nullus ad eain ex
isla sequilur jiidicium, non est temerarium. Subse- se accedit sed cui datur, dono ejus dalur, quod
quuntur. Sicul qux occulla sunt mala ipsa non late- intelligebat Propheta dicens : Acceditead eum, et
bunt tempore suo quando Christi tempus advenerit, illuminamini (Psal. xxxm),etc
quo manifestentur : sic et de bonis. De his ergo ju- VERS.17. — Divitibus hujusswculi. Supra egil de
dicemus : illa Dei judicio relinquantur, " his
qui divites volunt fieri, dicens eos incidere in
CAPUT VI. tentationera et Iaqueum diaboli, hic agit de his qui
divites sunt, monens eos nort sperare in divitiis. Et
VEBS.1. — Quicunque. Sciendum est quosdam quia dixit mala venire ex cupiditate, et contra sua-
prxdicasse communem omnibus in Christo liber- sit, ne viderentur divites abjecti, determinat. Non
tatem. Quod de spirituali libertale utique verum esl, sublime. Non expavit Apostolus divitias, sed mor-
non de carnali, ut illi intelligebant: ideo contra eos bum earum, id est superbiam, qnce est vermis divi-
hic loquilur Apostolus, jubens servos dominis suis tum. Grandis animus est, qui inler divitias isto
csse subditos. Ne exigant servi quod de Hebrxis di- morbp nou lentalur. Magnus est qui non se ideo
citur, ut sex annis serviant, et gratis dimiltanlur magnum putal, quia dives est. Qui autem ideo se
liberi, quod mystkum est. magnuin putat, superbus est, egenus est, in carne
YEBS.4. — Superbus. Superbia quippe , non eum turget, crepat in corde, mendicat, inflatus est, non
ratioducit, cum ad favorem quxrendum in con- plenus. Ad fruendum. Temporalia enim in hac vila
flictum prorumpat, quod a mansuetis et bonis vita- datDeusad ulendtim, xterna ad fruendum : illa,
tur. Languens, Non enim recusando fidem penitus ,jv unde bona faciamus; ista unde boni efficiamur.
inoritur, nec ad veritatis scientiam convalescit, sed VEBS.19. — Thesaurizare. Ad hoc prxmittunfur
quasi repelilis accessionjbus languet circa quxstio- divilix non periturx.
nes et pugnas verborum, Quwstiones. Quxstio erat VEBS. 20. — 0 Timothee. Timotheus, pretiosus
an servus esset, cum ompes ex eisdem palribus orti, i)eo. Tifuospretiosus, QsojDeus.
et Cbristus omnes redemerit. Profanas. Ut est, hypostasit, qux vox se habet ad
VERS.9. — Nam qui votunt. Hoc dicitur his qui personam et ad substanliam. Unde et hxretici sub
volunt et non suiil, ne desiderent. Jam divitibus hujus nominis multiplicatione inducere volebant tres
aliud dicitur, scilket non superbe sapere, sed dare esse subslanlias. Profanas voces intellige qux sunt
pauperibus, Incidunt in tentationem et laqueum dia- conlra religionem, alix non sunlvitandx
boti, quia radix omnium malorum, etc Non est ge- VERS.21. — Promitlentes, circa fidem exciderunt,
nus mali quod non ex cupjditate aliquando prove- etc Nibil enim sic amant isti, quam scienliam pro-
niat, quia radix omnium malorum est cupiditas. miltere, et lidem rerum verarum (quas credere par-
YERS.10. — Cupiditas. In Grxco habelur, fiXup- vuli prxcipiunlur) vcltit impcritiam deridere.
 K»3 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. II AD TIM. 654

EPISTOLA II AD TIMOTHEUM.

ARGUMENTUM. A qux prius ignota erat, oslendit, inquam, per prxdica-

Item Timotheo scribit de exhortatione martyrii, U tionem Evangelii cujus prxdicator est Paulus.
et de onini regula veritalis, et quid futurum sit tem-
n_ VERS.11. — In quo positus sum. Hic suo exeraplo
poribus novissimis, et de sua passione, scribens ei ei hortatur. Prwdicator, et aposlolus, et magister, etc
ab urbe Roma. Quxnam vero ralio est, cum seipsum jugiter gen-
tium magistrum vocet? persuadere quippe vult, gen-
CAPUT PRIMUM. tes quoque in hxreditatera Dei vocatas esse, atque
VERS.1. — Paulus apostolus. Primo Apostolus ls ideo a consortio fidei non repellendas.
salutat, deinde gralias agit de bono quod habet, ubijj VERS.12. — Scio enim. Quasi dicat: Ideo non
suum videndi eum desiderium ostendit. Postea mo- ,. confundor, id est deficio, vel non frustra patior,
net ad prxdicandum, et ad palienliam martyrii, suo 0 quia promisit et verax est et potens : et ideo credidi
«xemplo et aliis modis. Inde dicit quales fuluri suntlt illum ipsum, qui mihi reddet. Quia potens est. Spe
in novissimis diebus : tandem de lempore resolutio- el magnificentia Salvatoris securus est, quia quod
nis sux inslanli. Per voluntatem Dei. Non meis me- commendat illi, in tuto est. Illi autem commendat
ritis, quasi dicat : Similiter et tu gratis missus es,, salutem suara, ut hic pro illo paliens, salutem inve-
et ideo prxdicandx gratix magis ohnoxius. B niat penes illum cum cceperit judicare, ut puniens
VERS.3. — Gratiat ago. Agit gratias de bono0 infideles, istura dignum xterna vita pronuntiel.
ejus, commendans fidei gratiam qux in Christo0 VERS.13. — Formam habens. Hic ostendil quo
est. de se prxdicta spectent. Quasi dicat: Ila laboro in
Memoriam.Flevit enim Timotheusa Paulo dimis- islo officio inihi credito : similiter ergo et tu for-
sus, paratus cura eo ire ad omnia pericula. Quod j mam habens, etc
ergo prxsens habuit, absens teneat, accipient etiam,, Ex quibus est Phigellus et Hermogenes.Simulate hi
recordationemfidei qux te commoneat, cum etiam-, cum Apostolo fuerunt, ut calumuiain invenirent:
in feminis fuerit firma. sed postquam viderunt se manifeslatos, recesserunt
VERS.6. — Propter quam. Commendata fide, ab eo.
illius, ad eara sine timore el erubescentia prxdican- CAPUT U.
dam exhorlatur. Per impotitionem manuum. Hoc, VERS.4. — Nemo militans. Quasi dicat: Si bo-
est, gratiam Spiritus sancli, quara accepisti ad Ec- nus miles esse vis, non implices te sxcularibus ne-
clesias institutionelh, ad perpeiranda miracula, ad1 gotiis, quia ncmo, etc Negotiis. Negotia sxcularia
omne religionis ohsequium. ., sunt cum animus occupalur colligeodx cura pecu-
.-,
VERS.7. — Timoris. Tiraore turbatus Petrus ne- nix sine labore corporis, ut negoiiatores et hujus-
gavit Christum. Unde : JVo/t7etimere eos qui occi- modi: quorl ne isle faceret, quia infirmus laborare
dunt corput (Matth. xxvi.) Hujus limoris non acce- non polerat, prohibet.
pimus spiritum, sed illius de quo Dominus ait: : VERS.6. — Luboranlem agricolam. Quasi Timo-
Eum timele qui potest corpus et animam perdere ini theus quxreret : Unde ergo vivam cum fodere non
gehennam.Spiritus enim sanctus dat timorem noni possira , mendicare confundar ? subdit laborantem
mundi, sed Dei, qui potest perdere in gehennami agricolam. Quasi dicat, etsi non implkes le negotiis
ignis. sxcularibus, est taiuen unde vivere possis: Qata
VERS.8. — Noli iiaque. Constantiam habendami oportel, etc Primum percipere. Id est sumere. De
docet nec erubescendum esse in professione : noni fructibus. Id est necessaria ab audiloribus, quia
est enim ut erubescatur in ea : quia sicut homoi dignus est operarius mercede sua; ut agrkola vel
visus est Chrislus, gestis tamen apparuit Deus etsii vinitor priraos fructus laboris sui degustat, ita Apo-
cruciGxus est, resurrexit tamen a mortuis, et mul- stolus prius jubet eum sumere qui primus est, et sic,
tis videntibns suscipiente e.um nube, in ccelum cxteris dislribuere. Primo enim debet ille suara ne-
ascendit. Ubi ergo putatur infirmitas, ibi apparet po-. jjD cessitatem implere ex his qui accepit, ct post, aliis
tentia. de his qux supersunt rginistrare.
YERS.9. — Qui nosliberavit. Vicem reddere libe- VERS.8. — Memoresto. Labora sicut ego, el hoe
ranti convenit: Cujus cum beneficiis digne respon- spe vilx xternx. Ha?c aulem non propter Tiriio-
dere non valeraus, saltem Iegationera ejus fideliler theum inemorat, sed propter hxrelicos quos prxvidit
ei instanter agamus. futuros et ista negaturos.
VERS.10. — Qui destruxii. Mors ulpote victa, VERS.9. — Quasi mate operans. Hic contume-
non est timenda pro fide Chrisli. llluminavit aulem. liaro nolat qux ei ingerebatur. Sed verbum Dei non
Quo hxc spcctent, ibi aperil : Formam habens. Per esl alligalum. Quasi dical : Licel ergo sim alligatu»
Erangelium. Ostendil Deus vitam incorruplibilera, corporc, tamen verbum Dei non est alligatum : qui
635 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 650
et serraone prxsentes, et Iitteris absenles docerei A VERS.24. — Servum autem Domtni non oportet
non cesso. litigare, sed mansuelum esse ad omnet. Salis obstre-
VERS.10. — Salutem, etc, etim gloria, etc punt contradicenles. Ne ergo servus Dei sibi obslre-
Quasi dicat : Juslificati cstis ut hic consequaminii pat sludio altercandi. Non deesse voluit nos fratrum
salutem, et, post hanc vitam, gloriam coelestem. correptioni, nec studere certamini. Multi enim ho-
YERS.11. — Fidelis sermo. Est iste, quodconse- mines cum a somno excitantur, litigare volunt, au
quentur salutem et gloriairi, nani sumus mortuii rursus dormire, cum Iitigare prohibentur.
mundo, sieut Christus veteri homini, et sustinentes,, YERS.25. — Nequando det illis Deus pwnitentiam
id est martyres. ad cognoscendamveritalem. Non prodest correptio,
VERS. 14. — Hwc commone. flxc prxdkta utt itisi supernus medicus respiciat, id est nisi faciat,
patiaris, commoneo te. Vel, hxc commone tuos. ut peccali sui quemque pcenileat. Qux ponnitenlia
Ad nihil enim utite est. Coritentio nrinus stabilis3 pudore et limore displicendi aliis interdum impedi
ssepegenerat scrupulum. Solent enim in contenlionc3 lur, dum plus delectat hominem aliorum existima-
talia opponi elimato raalevolenlix argumenlo, ult tio; quam juslilia, qua se quisque humiliat paeni-
raoveant ariimos insipienlium fratrum. Nec potestt lendo. Ideoque non solum cum agilur poenitenlia,
esse, quin conlentio extorqueat aliquid quod dicaturr B verum etiarn ut agatur, Dei misericordia necessaria
conlra conscientiam, ut intus in animo perdat, ett est. Ut enim Petrus amare fleret, respexit eum Do-
foris victor accedat. Nemo enim patitur se vinci,, niinus. Et ideo Aposlolus hic dicil: Det itlis Deus
licetsciat vera esse qux audit. Collatio ergo interr pwniteniiam (Matlh. xxvi).
Dei servos esse debet, non allercalio.
VERS.17. — Ex quibus esl Hymenwus et Phile- CAPUT III.
tus. Horum prodidit nomina, ul ab his spiritualiterr VERS.2. — Seipsos amanles. Non Dominum, ut
caveal, quos et profanos el impios designat et erran- Petrus, qUi ler interrogatus a Domino, ter professus
tes a veritate, est se eunr diligere dicens : Tu scis quia amo te.
VERS.18. — Dicenles resurreclionem jam faclam.' Unde et Dominus ei oves pascendas credidit : quia
Dnx sunt resurrecliones. Prima cst qux fit in animaa in pascendis ovibtis vera monstratur dilectio, si
perfidera, quando qui moriuus erat in infidelitate et:t quis ibi non quxrit sua, sed qux Chrisli sunt. Ex
aliis peccatis, per iidem et baplismum vivificatur. eo autem quod seipsos, non Deum amant, quasi ex
Allera, qux erit corporum, qux erit in die judicii.i- ratlice bxc qux sequuntur mala oriuntur. Ingrati.
De illa resurrectione qux frt in anima per fidem lo- »- Illi sunt ingrati qui corrigenlibus mala pro bonis
quitur hic Aposlolus, cura ait: Dicentes resurrectio-- C Q reddunt.
nem, meniium scilicel esse factam in baplismo, et:t VERS.5. — Habentet tpeciem. Quia habent eadem
in fide nullam resurreclionem corporum futuram.i. sacramenta cum piis. Virtulem autem. Virtus est,
Omnes seclx qux religionem prorailtunt, conceduntit charitas de corde puro, conscientia bona, et fide
resurrectionem mentium in fide. Aliter enim nonn non ficta.
viderentur audiendi. Volentes ergo credi sibi oraness VERS.6. — Qut penetrant. Ingrediebantur enim
eliam qui insliluerunl alicujus falsx religionis se- ;- domos mulierum, et decipiebant eas.
ctam, negare istara resurrectionem mentium nonn VERS.7. — Semper discenles et nunquam ad scien-
potuerunt, omnes de illa conscnserunt. Sed corpo- i- tiam, etc. Nos aulera semper arabuleraus in via do-
rum resurrectionem multi negaverunt, sicut isti li nec eo veniamus quo ducit via, nusquam in illa re-
quos nominal Apostolus. maneamus, donec perducat ubi roaneamus. Atque
VERS.19. — CognovitDominus qui sunt ejus, etcc ita et quxrendo tendimus, et inveniendo, ad aliquid
Id esl, ariiat et defendit prxscilos suos. In hoc nota- a- pervenimus.
lur prxscienlia, qua quos prxscivit futuros esse se VERS.8. — Quemadmodum autem Jannet, etc
conformes imaginis Filii sui, id est prxdeslirtavit, it, Quasi dicat : Tales seducunt: veritati autem sera-
Vocavit, juslificavit.glorificavit. D per resistunt. Et hoc est quod ail : Quemadmodum
VERS.20. — Vasa aurea et argenlea. Sicut enim m aulem Jannes, elc. Jannes et Mambres, duo fratres,
vasa lignea et fictilia valent ut purgenlur aurea ct et fuerunt magi Pbaraonis. Horum nomina non invenil
argenlea, sic raali prosunt ad prpfectum bonorum. n. Aposlolus in divinis libris, sed in apocryphis, de qui-
Magna crgo domus, Ecclesia, in qua surit vasa aurea ea bus Iioc sumitur. Hi autem resliterunt Moysi usque
et argentea, id est, boni et fideles et sancti Dei servi vi ad terlium signum, in quP defecerunt diccntes : Di-
ufjique dispersi et spiritutli unitafe' devincli, in gitus Dei esl hic. El sicul illi resliterunt Moysi, ita hi
eadem communione sacramentorum degentes. Et scilicet hxretici mibi resistunt.
vasa lignea et fictilia, id est illi qui sunt in domo, ut VERS.13. — Mali aulem homines, elc Tales sunt
non sint in compage domus, nec in societate paci- ci- qiii tiroent hos lxdere coram quibus loquunlur qui
fica, et tamcn adhuc corpore simul cum bonis. non prxparant ad tentationes, sed promiltunt felici
VERS.23. — Stulias autem et sine disciplina quw-w- tatem liujus sxculi, quam Dcus ipse sxculo no»,
ttionet devita. Non onines quxstiones vitandx, sed ;ed promisit. llle prxdicit labores usque in finem ven-
nutiles et sine disciplina. ttiros sxculo : tu prospcra. Ulead conforlandum cox
637 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD TIT. 638
tuum, venit pati, rnori, sputis illiniri, spinis coro- A j ut fidelis essem. Apostolum enim invenimus sine ul-
nari, opprobria ferre, fel ej acetum bibere, ligno lis bonis meritis, imo cum multis vitiis Dei graliam
configi. Omnia hxc ille tulil pro te. Ille confortans consecutum, reddentibus bona pro malis. "Qui sua
infirmum, ut cum crediderit, non speret prospera j'am propinquanle passione bona merita sua comme-
lrtrjus sxculi; unde: Fili, accedensad servilulemDei, morat, post qux consequetur coronam, qui post
sta in juslitia et limore, et prwpara animam tuam ad: raala merita consecutus est gratiam : qux nisi prius
tentationes. gratuita donaretur, corona non redderetur. Non ergo
VERS.15. — Sacras litteras nosli quw te, etc merita ipsius tanquam ipsius sunt, id est ex ipso ei
Mulluro signat prodesse Yete.ris Testamenli habere. comparala, sed dona Dei sunt.
incarnatio insinuatur VERS.8. — Reddet. Si enim fides gratia est, et
nolitiam, ubi Christi persona et
vita xterna quasi merces est fidei; videtur quidem
qux ad salutem bominum valet.
Deus vilam xternam lanquam debitum reddere cui
CAPUT 1Y. debet fideli, quia promeruil illam per fldem; sed quia
VERS.2. — Importune. Tu opportune agis, sedI fidesgratia est, et vita xterna estgratia, per gratiaro
importunus esse videris ei qui non libenter audit,, ergo reddet. Justus judex. Utiquejuslus retribuendo
quod tamen ei aliquando prodest. Tu tamen sciensi B bena'pro bonis, quia tamen prius misericors est re-
hoc illi esse oppporttinum, quod ei videtur importu- tribuendo bona pro malis; ipsa juslilia qua retri-
num, dilectionem curamqtie sanitatis ejus, animo) buuntur bona pro bonis non esl sine misericordia.
teneas mansueto et modesto. Increpa in omnibus. YERS.13. — Penulam. (CHRVS.) Pallium hic pe-
Timotheo acriorem suadet palientiara. Tito nimis5 nulam dicit, etc., usque ad ne ab aliis hanc accipere
palienti, imperium persuadet. opus sit.
VEBS.5. —Coacervabuntsibi magistros. Id est, quii YERS. 14. — Alexander. Iste est quem supra
ea doceaut qux volunl. Propbetia est sancti apostoli,, dixit reversum ad apostasiam, qui fabricabat xdes
qui prxscius futurorum, in doctrina prxcipit esseJ Dianx aptid Athenas, et oranes contra Apostolum
instandum, ut conlra hoc quod fulurum erat, prx- commovit. Mulla mihi mala ostendit. (CHRVS.) Qui a
paretur Ecclesia. Tales enim dicit futuros, qui pro) magno aliquo premitur, etc, usque aUut infirmiores
desideriis suis doceri volunt ut a magistris scilkett quoque eliam ex hac parte solatium capiant.
conslantibus et veracibus ad eos convertantur quii YERS.16. — Defensione. Pressuram et tribula-
hxc illos doceant qux libenter audiant, quia verilas3 tionem sibi illatam defensionem appellat: tribulatio
illis aspera videbitur, ut relicta vera doctrina fabulis3 defensio est Christianis, quia defendit eos in die
vacent. C judicii.
YEBS.5. — Opus fac evangelistw. Testando operei Non illis imputelur. Non oral pro Alexandro,
quod ore prxdicans, ut relorquealur os lurluris ad1 qui invidentia fraternitatem oppugriandopeccaverat,
ascellas, et sint mala punica et tinlinnabula in ex- sed pro his qui abruperant amorem, sed timore
tremis oris hyacinthiux tunicx. succubuerunt; orat ut eis ignoscatur. Multum enira
YERS.6. — Delibor. Libare dicimus, degustare,, interest inter eos qui hoc modo et eos qui illo modo
fundere et immolare. Inde delihare, quod tamen hic: peccant.
pro ipsa immolalione ponitur, passionem enim suamI VERS.17. — De oreleonis. Neronis, de cujus ma-
delibationem appellat. Deo enim immolatur qui pro> nibus liberatus est a Doraino, quandovenit Romam
juslitia patitur. adductus ab his qui prxerant Judxx, ob hoc quod
VERS.7. — Fidem, qux est caput Chrislianx reli- Cxsarem appellasset. Nam cum venisset Romam
gionis, servavi, qux non potest haberi nisi Deo mi- duobus annis mansit in libera custodia, post eliam
serante, quia donum Dei est; unde alibi ait: Mise- transivit ad alias nationes qnx erant in circuitti
ricordiam consecutussum, non quia fidelis eram, sed1 D Romx.

EPISTOLA AD TITUM.

ARGUMENTUM.
Titum commonefacit et instruit de constitutione
presbyterii et de spiriluali conversatione, et bxre-
licis-vitandis, qui in traditionibus Judaicis credunt,
scribens ei a Nicopoli.
CAPUT PRIMUM.
VERS.1. — Paulus servus, etc Condilione non
lamen peccati misera servitute. sed Dei. Quidam
nobilitate, qualiter Moyses et David servi sunt ap-
pellali, et Maria ancilla. Secundum fulem electi. Id
est quam tenent vel qua salvanlur elecli Dei, et idco
per ea magis laborandum.
VEBS.2. — In spetg vitw wternw. Hxc res. hic
fructus aposlolici officii. Per hoc commendat offi-
cium apostolicum non lepidius agendum. Ante tem-
pora, etc. Non recens promissio, sed ante lempora
omnium sxculorum.
VEBS.3. — Manifestavit. Congruis. hoc factum
est temporibus, scilicet Verbum, id estFilius :-//<rc
esl vita wterna.
 C39 WALAFIUDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA". 640
VEBS.4. — FtViosecundum communem fidem. Id A Anlkhrislos, qui ore confitentur Chrislum, et mori-
est catholicaro non privatam alicujus. Catholicon bus dissentiunt ab eo. Quisquis faclis negat Chri-
Grxce, commune vel universale dicitur Latine. stum Anlichristus est. Tales sunt omnes mali ca-
Hujus rei gratia. Primo dicit quid agere debeat et tholici, qui non verbis, sedfactis iregant. Nolite ergo
quales ordinare presbyteros , incipiens ita, hujus esse tanquam de fide sccuri, adjungite lidei reelx
rei gratia. Duro hscc recolit, sicut ei disposueral roo- vilam reclam, ut Cliristum coufiteamini, et verbis
net exsequi. ' vera docendo, et faclis bene vivendo. Nam si confi-
VERS.5. — Presliyieros. Pluraliter dicit presbyte- temini verbis et non factis, fides lantum meorum
ros, non autem singularitcr, ut scilicet pasloralis proprie fides est dxmonioruro.
ctirx onus facilius suslineatur, per multos divisum. CAPUT IL
VERS.6. — Sine crimine. Si dixisset, sine pec- VERS.1. — Tu autem loquere quw decenl sanam
cato, nullus in Ecclesia recte posset ordinari mini- doctrinam. Hxc sunt qux ad bonos mores pertinenl.
slcr. Multi enira baptizati fideles sunt sine crimiue, VERS.2. — Senes ut sobrii sinl. (CHRVS.) Habel se-
sine peccato vero in hac vila neminera dixerim; neetus vitia quxdam propria, et morbos quibus ju-
no:i quia peccali aliquid rcinaneat quod inbaptismate ventus carel. Et ipsa quoque seneclus raorbus esl,
non dimiitalur, sed quia in nobis in hujus vitx in- B inest,illi tamen prxlerea segnilies quxdam ac tardi-
flrraiiate nianentibus quolidie fieri non quiescunt, tas, oblivio profunda, obtusio sensuum el iracundia.
qux fideliler orantibus quolidie remittanlur. Quam- Sunt enim plurima qux in hujusmodi xtalc vix fieri
libet valde juslum discutias in bac vita, non est ta- paiiantur.
men sine peccato. YERS.3. — /n habiiu sancto. Ut scilicet earum in-
Unius uxoris virum. (HIERON. Epist. ad Oceanum.) cessus, motus, vullus, sermo prxferanl sanctitalein.
Post baplismum, etc, usque ad quia est ab uno Deo Non vino multo. Solent enim csse quxdara, qux cor-
aposlaiare, et in allerius superstitionem ire. poris frigescente luxuria,vino se pro libidinedederunt.
Filios habens fideles, Id est, nec saltem de Iuxuria YERS.4. — Ut viros suos. Quos naturali affectu
accusalos, vel sibi non subdilos. Alioquin nec spes naturaliler diligunt, ament etiam pudica diieclione,
in illo esl corrigendi alios, nec fronlem habet ad alios ul scilicet cum pudore viris debitum potius reddant,
talium cohabilator. quam exigant. ,
VERS.7. — Oportet enim. Talis debet constilui : YERS.5. — Ul non blasphemetur.Hoc ad senes et
necesse esl enim ad tractalionem officii eum esse ad omnia superiora poiest referri, quasi dicat : Hor-
sine crimine, id est irreprehensibilem episcopum. tare senes, et anus, et adolescentulas, ut ita se ha-
Hic aperte ostendit presbyterorum nomine episcopos C beant ut dixi, quod ideo facere debent ut non blas-
supra fuisse designatos. phemetur, etc
VERS.9. — Eos qui conlradicunl, arguere. Contra- VERS.7. — /n omnibus, etc Omnis enim qui
dkenles non uno modo intelligendi sunt, paucissimi male vivit in conspectu eorum quibus prxposilus
quippe nobis conlradicunt loquendo, sed multi male est, quanlum in ipso esl occidit eos; eliamsi illi vi-
vivendo. Quis enim audct aperlissime loquendo con- vunt, de raisericordia Dei vivunt.
tradicere verilali. Non contradkunt multi lingua, sed VERS.10. — Ut doclrinam Salvaloris. Hoc re-
vita : quos redarguere bonura opus est, grandis sar- fertur ad omnia prxdkla, scilket ad senes, el antis,
cina, clivus arduus. et servos, quasi dical: Horlare omnes prxdklos, ut
VERS.12. — Dixit quidam ex illis. (Auc, lib. n ita se habeant sicut prxscriptum est, ut ita ornent
conlra adversarium leg. et prophet.) Iste fuit Epime- in aclibus suis doctrinam Salvaloris, elc Ornent.
nides Cretensis, in cujus libris faoc invenitur, etc, Ornamentum doctoris est bonesta vita discipuli.
usque ad ad ministerium domus Dci assumendura est. VERS.11. — Apparuit enim. Quasi dicat : Omnes
VERS.14. — Mandatis. Quia mandala legis post monendi sunl, quia omnibus naliis est Cbristus,
manifeslam verilatera, j'ain hominum, non Dei man- nullum exclusit. Vel, Gratia, id cst Christus qui est
data sunt. " gratia Dei. Vel, gratia Dei et Salvatoris, etc, id est
YERS.15. — Omnia munddmundit. Hoc ipsi ne- Deus et Salvator noster, scilicet Dei Filius, elsi in-
ganl ideo , quia in lege quxdam Moyses prohibuit, visibilis sil in forma Dei, tamen per graliam apparuit
el ab immundis munda discrevit. Hocautem non se- in forma servi.
cundum naturas quas Deus creavit, intelligi voluit, VERS.13. — Et advenlum gloriwmagni Dei, etc.
sed secundum significationes : Orania ergo niunda Qui nou in infirmitate ut prius, sed in gloria et polc-
sunt mundis secundum naturam ; unde in Genesi: sliite veniet prxmia dalurus secundum mei-ita, qui
Vidit Deus cuncta quw fecerat, et erant valde bona. in primo advenlu adeo humilis fuit, quod non soluin
Secundum significationes quxdara immunda sunt erudivit, sed etiam dedit semetipsura. Seciatorem bo-
Judxis : nec nobis omnia apta sunt, vel propler sa- norumoperum, etc. Quiaadhoc redemit nosChristus,
lutcm corporum, vel propter consueludinera humanx ul puram vilam sectantes et repleti operibns bonis,
socktatis. Dei hxredes esse possimus.
VEBS.16. — Factis aulem. Si negalio non tanluro YERS.15. — Argue citm omni, etc Ut no:i aspcre
Ingua fit, scd etiam faclis, cerle mullos invenimus accipiutur, cum pro salutc fieri scitur.
641 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD PHILEM. 642
CAPUT III. A quia frequenlius corrccti exercitaliores essent ad
maluro.
VERS.1. — Ad omne opus, etc Quasi dicat : Ad- VERS.11. — Proprio judicio. Se damnat qui erro-
mone, ut ad malum lardi sint, sed ad bonum parali, rem Iaudat, el verilatem vituperat.
scienles quod singulispersolvi oporleat, quia singulis VERS.13. —Zenam legisperitum. Hoc dicit, non
paratur. quia peritior sit Apollo, sed quia hujus professionis
. VERS.3. — Eramus enim et nos aliquando. Etsi erat in Synagoga. Apollo. Episcopus fuit Corintbio-
philosophi essent quidara noslrum, vera tamen sa- rum, qrii propter scdilionem concitatam adversum
pientia carebant. se a pseudo-apostolis discesserat cum Zena socio suo
VERS.4. — Benigniias, elc Per quara dona nobis ad Titum Cretensem episcopum. Sed Corinthiis jam
spiritualia abunde tribuit. sedalis per epistolas Pauli mandat Tito, utpriusquam
VERS.10. — Hwrelicum hominem. Hxreticus est veniat Nicopolim,prxmittat eos ila solile, ul nibil
qui per verba legis legera impugnat: proprium enim in viatico illis desit. Ut nihil, etc ldeo jubet sumpuis
sensum astruit ex verbis Jegis, ut pravitatem men- illis necessarios dari, quia dignum erat, ul qui spi-
tis sux Icgis aucloritale confirmet, qui vitandi sunt: B ritualia tradebant, non illis deessent carnalia.

EPISTOLA AD PHILEMOJNEM.

ARGUMENTUM. mili, sed de sublimi, si se inclinat et obsecrat. Se-

Philemooi familiares litleras facit pro Onesimo nex. Seni magis xtalis similitudine debet obsequi.
servo ejus, scribens ei ab urbe Roma de carcere per YERS.11. — Qui libi aliquando, elc (CHRVS.) Vide
suprascriptum Onesimum. quam prudenter ipsius, scilicet Onesimi, delictuni
CAPUT UNICUM. confitetur, ut eo ipso exslinguat iracundiam Domini,
YERS.1. — Paulus vinctus. Non dicit, Aposlolus: non ait: Nunc libi utilis erit, ne ille non crederet,
quod est nomen dignitatis, sed vinctus, quod esl no- sed personam quoque inlroduxit suam, ut ex lroc
roen humilitatis: quia non imperat, sed orat. Est ille dignius sperare meliora poluisset. Si enim Paulo
enim hic inlercessio pro Onesimo : ideo qux humi- futurus est utilis, qui tanlam virtulis el perfeclionis
litatis sunt commcmorat incipiens ab injuria sua, ut diligentiam exigit, quanto amplius Domino.
dignitatem Epislolx sux faceret. Sicut enim peccati YERS.12. — Ut mea viscera, etc Onesimum pro-
eansa vinciri opprobrium est, sic econtra pro Chri- C ftrgum recurrentem ad divinum auxiliura cura esset
slo cuslodix vincula sustinere, maxima gloria est. in custodia Apostolus baptizavit, videns in illo ulili-
Eo ergo tempore in custodia erat. Ideo ait se vin- talis spem : quem sic commendat, ut suum animum
ctum. in illo significet recipi.
VERS.5. — Quam habes. Quia enim in Christum YERS.15. — Forsitan enim. Ideo dicit forsitan,
credebat et eum diligebat; sanctis credebat et eos quia liumana suntdubia, et potuit alia esse causa,
diligebat, et ita peropera fidei et charitaiis Christo quare sic Deus disposuerit.
serviebat el sanctis. VERS.16. — Maxime mihi. Mihi magistro ttio :
VERS.6. — t7t communicalio. Quasi dkat: Fidem fraler
Onesimus, offenso proprio domino, Confugit
habes et charilatem in Chrislo et in sanctis, ita ut ad Apostolum ad hoc ul, oblitteratis peccatis, utilis
communicatio fidei tuw evidens fiat, id est, ut fitles reverteretur, intantum, ul non solum domino suo
tua communicansfidei noslrx; vel, quod aliis ex fide xqualis fieret meritis, sed ipsi magislro frater. Et
tua comraunicas evidens sit. Et hoc, /n agnitione ne Philemon (quia dominus) con(ra servum inflare-
omnis. Id est, itaevidens sit, hoc merilo cognoscatur lur, humiliat eum dicens : Fratrem et in carne, quia
omne bonum esse in te per Christum, id est omnium ex uno Adam omnes, et in Domino per fidem.
bonorura sufiicientia.Ul ita : Memor sum tui, et gra- — Hoc mihi impula. Nunc excusatio-
VERS.18.
tias ago in oralionibus habitis de hoc, ut communi-
eatio fidei tuw, id est operatio fidei qua servis Chri- nem omnera convellit, cum sibi impulandum esse
sto et sanctis, evidens fiat in agnilione quw est. In dicit, si vel lxsit, vel debet aliquid.
Christo Jesu. Id est, cum cognilione boni xterni, ut Ita frater ego le fruar in Domino. Id est, gaudebc
illud exspectetur in prxmiura. Hoc enim orat Apo- de te in regno Dei, si feceris qttod rogo. Et quid sit
stolus, ut operatio ejus cura cognitione fiat bonitalis, illud, subdit: Reficeviscera, etc
id est, ut tali mente operelur, ut in futurum inde Confidens in obedienlia. Provocat eum sic blan-
exspeclet prxraium Jesum Christum, non autem re- diendo, ut non amplius faciat, quam poslulatur ab
tributionem temporalium. eo. Solet enim ficri, ut qui de se videt bene sentiri,
VERS.7. — Viscerasanclorum. U csi filii sancto- meliorem se prxbeat.
rum charissirai, vel, erga te propensns sanctorum VERS.22. — Simul autem. Ut sollicitiorem eum
affectus quievit in te, scilicet consolante, et refrige- faciat, et ad obediendum promptiorem , venlurum
ratus est, quia bonum le per omnia invenerunt. se ad. illum significat: quia vel boc polesl euro mo-
YERS.10. — Obsecro le. Mngnum est non de hu- vere ad veniam. Solent enim absentes contemni.
 €4-3 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THBOLOGICA. 644

EPISTOLA AD HEBILEOS.

ARGUMENTUM. A Portansque omnia, etc Supra dictum est, qtiia

In primis videndum estcur aposlolus Paulus in per ipsum fecit omnia. Hic ei nunc sumroam aucto-
hac epistola scribenda non servaverit morera suum, ritatis attribuit, ex eo quod cum auctoritate cuncta
ut vel vocabulum nominis sui, vel ordinis describe- gubernat et continet. Sicut enim ab eo creata sunt
ret- dignitatem. Hxc causa est: quod ad eos scri- omnia, ita per eum imrautabilera conservantur.
bens qrii ex circumeisione crediderant, quasi gen- Creatoris enim omnipoteniia causa est subsistendi
tium aposlolus et non Hebrxorum, sciens quoque omni creaturx, quse virtus si ab eis qux condidit
eoruin superbiam, suaroque humilitatera ipse de- regendis aliquando cessarel, simul omnium rerum
monstrans, meritum officii sui noluit. anteferre. species et natura concideret.
Simili etiam modo Joaimes apostolus propler htimi- Purgationem. Postquam ostendit ejus excellentiam
lilatem, in epistola sua nomen suum eadem ratione quo cuncta creavit et gubernat, hic humililatis ejus
non prxlulit. Hanc autem epistolam ad Hebrxos benignitatem coramendat. Commonet enim nos cru-
conscriptam, Hebraica lingua fertur Apostolus mi- cis et resurrectionis et ascensionis, ubi ait: Sedet,
sisse,: cujus sensum etordinem retinens Lucas evan- etc In excelsis. Dicens hoc, non Ioco concludit
gelista, post excessum beati aposloli Pauli Grxco Deum : sed ostendit horainem Christum oranibus
sermorie composuit. B altiorem, et omnibus eminentiorem. Sic et
per
CAPUT PRIMUM. dexteram, non Deum deformavit, sed similitudinem
VEBS. 1. — Olim. Non est novuro. Deus, qui est honorisdemonslravit. Confessus enim nihil demon-
slrat aliud nisi bonoris xqualitatem.
invariabilis tunc et nunc Loquens. Dicit: loquens, in
prxsenti, quia quod lunc eliam nunc Patribus. Id VEBS.4. — Tanlo melior. In psalmo tamen ait:
est iis qui carne et culiu Dei palres nobis sunt. /n Paulo minus minoralus ett ab angelis (Psal. vm).
prophelis. Non enim ipsi, sed Deus in eis. Multifarie. Hic eisdem melior dicitur. Et sicut illud secundum
Id est multoliens Abrahx, lsaac, Jacob et cxteris, humanam naluram, ita et hoc secundum divinam
ac eisdem sxpe. Multisque modis. Quia modo per dictura esse posset intelligi, nisi adderetur effectus,
somnia, ut Danieli: niodo aperia voce , ut Moysi: per quod aperitur.quod lric loquilur deeo secundum
modo interiori inspiralione, ut David. carnem. Nam secundum hoc quod Patris substantix
VEBS.2. — In Filio, qui prophetis est major. Est consubstantialis agnoscitur, non est faclus, sed na-
enim Dominusprophetarum impletor et sanctificator. tus : de eo ergo sermo versatur secundum humanam
Sic ergo propbeta est, quod et Dominus propheta- naturam, secundum quam et mirror fuit angelis pas-
rura. Sic et angelus Christus est, ut et Dominus an- „ sione, et major et melior etiam gratix plenitudioe,
gelorum. Consihuit iminutabiliier. Hmredem univer- de qua et ipsi angeli ad mensuram accipiunt.
sorum, id est possessorem omnis creaturx. Non enim Differenlius nomen. Dum fuit mortalis, differens
jam portio Domini est Jacob, et pars ejus Israel: nomen babuit, quiaangeli.minislrabant ei. Poslquam
sed omnes prorsus naliones mundi. immortalis, magis differens. Et quia hoc habere pos-
VEBS.3. — Qui cum sit splendor gloriw, etc Hk set, et non pro illis, addit prw illis, id est, valde dif-
secundum divinam naturam comraendat Christura, ferens a noniine angelorum, hoc est nomen quod est
ostendens eum coxternura et coxqualem Patri, ejus- super omne nomen, scilket Deus, sive Filius, quod
demque cum eo subslantix, sed alterum in persona. revera dignius est illo quo illi dicunlur angeli, id
Figura substantiw. Ecce aliter personaliter, ut esl nunlii. Filii enim nomen proprietatem ostendit,
figura ab eo cujus est figura. Sed xqualis, quia non non adoplionem, quia nisi esset proprius Filjus, non
dissimilis, sicul ipse ait: Pater in me est; et: Q«t tri- posset ex hoc Apostolus amplitudinem honoris asse-
del me, videt et Patrem meum (Joan. xiv). Atlende rere. Proprius aulem Filius est de ipso Palre geni-
quod hxc nomina, scilket lumen, gloria, quandoque tus. Si autem adoplionis gralia esset Filius, non so-
ad naturam divinam referuntur, quandoque ad per- lum Patre, sed etiam angelis minor esset.
sonam. Et qtianilo ad personam referuntur; modo ad D VEBS.5. — Hodie. Ne prxterita generatio videre-
Palrem, modo ad Filium referuntur. Dicimus enim: lur, dixit lrodie. Quanquam enim possit etiam ille
Pater est lumen, et Filius est lumen. Similiter Pater dies intelligi, quo Christus secundum hominemnatus
est gloria, Filius gloria, et hi duo una gloria et unum est, tamen qttia hodie priesentiam significat, atque
lumen, non duo. Et dicitur Filius gloria de gloria, in xternilate nec prxleritum est quidquam quasi
sicut lumen de Iumine, et principium de principio, esse desierit, nec futurum quasi nondum sil/sed
et Deus de Deo, non lamen duo dii, sed unus, non prxse.ns tantum : quia quidquid xternum est, sem-
duo princrpia, sed unum. Splendor autem et figura, per esl: divinius accipilur de
sempiterna gencra-
sicut et imago proprie ad personam Filii referuntur tione snpientix Dei, quam fides sincerissima el ca-
ci relalive dicuntut. tholica prxdkat.
**« GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 646

Ego ero illi. Id est, honorera illitis, vel illi homini A tde gloria humanitalis. Sede. Vklori Filio confessus
de virgine nasciiuro. Polest tanien et secundum car- offerlur c a Patre. Pedum. Perpedes slabililas xterna
nem hoc accipi dictum , etenim caro communicat ssignalur, id est, in xternitatem, ubi vestigiis quasi
altioribus, sicut et divinitas humilibus. I
posilis virtule omnipotentix consistit.
VERS.6.— Iterum introducit, visibilem carnp as- YERS.14. — Nonne sunt omnes, etc. Quasi dical:
surapta qui ante invisibilis in mundo erat, qux 'Utique. lnlellige igitur quantus lrorior nobis exsistit,
assumptio dicitur exilus a Patre: introductio ad hx- < ut ad nos sicut ad amicos minislros angelos suos
redilateni, ubi jubetur adorari. (
deslinet Deus. Quamvis enim mullura intersit inler
Et adorent. Et iterum dicil Pater de eodem Filio: !angelos et horaines, propinquos tamen eos nobiscum
Citm introducit. Id est, cum ostendit iniro, usque ad 'fecit, quia nostrx saluti student, propter nos discur-
corda hominum, ducendum, per fidcm; quid dicil? ruiit, ] pro nobis suo funguntur officio, huc est opus
Et adorent. Adoraut angeli,quia jussioni ejus obtem- !angelkum, angelicse funclionis officium, ut omnia
peranl et reverentur. '
fiarit pro salute proximorum. Magis autem hoc est
VERS.7. — Angelos. Spiritus, naturx nomen est; 'opus Cbristi, quia angelis nobis superioribus prxce-
angelris, officii. Qttos enim Deus spiritus condidit, pitad 1 nostram salutem suum cxbibere rairiisterium.
roittendo nuntios, angelos facit. Et omnibus utitur " CAPUT II.
ad incommulabilearbitrium senlentix sux, sive bo-
nis per gratiam ejus, sive malis per propriam vo- YERS.1.—Propterea. Postquam loculus est de Fi-
luntatem. Ac per hoc volunlas Dei est prima ett lio Dei multa qux ad ejus commcndationera valent,
summa causa omniura corporalium specierum atquej hortatur eos quibus scribit, ul diligenter animadver-
motionum. Nihil enim visibililer fit, quod non de> tant et custodiant ea qux per illum annunliala sunt
inleriori iuvisibili atque intelligibili aula sumroii eis. Et ad hoc tendunt omnia prxmissa quibus pro-
imperatoris, aut jubeatur, aut permittatur, secun- bavit quod esset Clrristus major prophetis et angelis.
dum ineffabilem juslitiam. Yel illi spiritus dicunlurr Abundantius, quam qux de lege, vel prophelis, vel
angeli quando levia nuntiare mitluntur : quandoau- angelis dicla sunt. Notnen legis obticuit Aposlolus,
tera ad vindictam, ut in Soduma, dkuntur ignis ar- quia in astructione sua quam in posterioi iliits facit
dens. Sk et ministri Ecclesix, ignis sunt dum vitia1 eliam hoc manifestum facit.
nostra uruntur, angeli autem, dum verbum Dei nun- Pere/fluamns. Fluimtis per pcenas mortalis naturx,
liant. effluimus, peccata addendo, perelfltiimus in xterna
VERS.8. — Ad Filium. Hic per dignitatem simul1 „ "damnalione. Hinc suadet audienda esse verbaChri-
et poteslalera commendat Christum. In saculum. sli per pcenam qux erit negligentibus.
Quia senrper regnabit, et novissimum judicium sem-i- YERS.2. — Et omnis prwvaricatio. Dicil omnis ,
perstabit; unde : Ibunl hiin ignem wternum, et illi li ul pro singulis peccatis sit poena; non enim solum
in vitam wlernam (Matlh. xxv). oranis prxvaricator qui mullorum reus est, pcenam
VERS.9. — Unxil le. Secundum hominem , quiaa luet. Juslam mercedem. I:a loquitur ne puteturpe-
Deitas riullo indiguit. Unctus significat regera vel 3l rirejustitia per roisericordiam. Quod vero ait, re-
sacerdolem. Deus repetitur ex magna dileclione. >. tributionem , boc ad pcenx quantitatem refertur,
Yel secundum Auguslinum : Alter casus est vocati- i- qux xqualis peccato erit : quia sccundum quod ma-
vus, alter nominativus, ut sic : 0 tu Deus Fili, unxit it jus vel niituis est peccalum, major vel minor erit
te Deus tuus, scilicet, Paler. InLatino pulaturidemm pcena. Quod vero ait : mercedis, hoc ad qualitalem
casus, sed in Grxco evidentissima distinclio est: • pcenx refeitur , itt qui libidinis igne perieril, igne
qua aliter norainativus, aliter vocalivus intelligitur. r. xterni incendii crucietur.
VERS.10. — Et tu. Post humaniialis excellen- :i- YERS.4. — Et Spiritus disiribuiionibus. Per Jroc
liam, ilerum redit ad xlernitatem Filii. In princi- t- affluenliam designal graliarum, qux non erat apud
pio. Quia Crealor ante creata exsislil sine ullo initio.o. r.
n anliquos, neque lanta signa, rreque lam diversa pro-
Manuum. Virtusjussionis, id est, polenlia voluntatis ,is digia per quod ostendit, quia non simpliciler est eis
vocalur raanus, quia ut voluit facta sunl onrnia. creditum, seJ per Iigna ct prodigia. Ideoque cum
VERS.11. — Peribunt. Ab eo quod sunt, dum im- a- credimus, non illis, sed Deo nos cretlere declaratur.
raulabuntur in melius creaturx. Tu aulem permane- e- VERS.6. — Quid est homo. Potest hoc legi admi-
bis. Ltsicut xlernusanteomnia, sic quia permanel, :l, ralive, ut per hominem el Filium hominis intelligatur
idem erit post mutala omnia. Veterascent. Yete- e- Cliristtts bomo. Cujus fuit memor Deus in con-
rascere dicilur qttod more vestis consumitur, sicut ut ceplione, dando immunitalem a peccato. Et visitavit
caro humana, qux tamen in melius mulabitur. in resurrectione, dando gloriom immorlalilatis.
VERS.12. — El velut amictum. Significat muta- la- Potest etiam hoc legi, ctim despectu, pro terreno :
tionem cceli. Unde : Vidi cwlum novum el lerram un Adam enim homo fuit, sed non filius hominis, sicut
novam (Apoc.xxi). Mulabis eos, etc. Quia facta Dei )ei homines dicuntur qui portant ejus iinagineni. Qui
sub xternilate stabunt, ne ad corruptionem rever- ;r- autem porlavil imaginem Chrisli dicunlur frlii ho-
tanlur. Tu autem, ex tolo immutabilis. minum potius. Et ille, vetus lromo dicilur; iste,
YERS.15. — Ad qnem angelorum. Agere instituit uit novus. Homo igitur hoc loco terrenus esl; Filius
 "
64k ITALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 648
aiitem horoinis, ccelestis. Et ille longe sejunctus est A sed misericordix. Quod probat per prophetam, ne
Deo, hic autem prxsens est. Et ideo illius est me- putelur novum.
mor tanquam in longinquo positi. Hdnc visitat quem VERS.14. — Quia ergo. Quasi : Cum essent ex
vultu suo, id est, gralix sux prxsentia illustrat. uno omnes, et, quia pueri qui sanctificandi erant
Visitas eum : hominem per Filium liominis, quasi communicaverant carni, id est erant homines ex
per medicum infirmum, visitavit Pater. anima et corpore, qux per sanguinem accipitur,
VERS.7. — Gloria. Claritate immortalitatis ho- corruptibiles; ideo et ipse, Chrislus. Panicipavil
nore, eo quod sic fleclilur omne genu. Super opera eisdempueris, vel eisdem, id est carne et sanguine,
manuum, digniora.-scilket, angelos et bomines, qux et hoc similiter, id esl, passibilis et mortalis, ut pos-
per excellenliam dicuntur opera manuum. set mori, et sic destrueret diabolum, et per mortera,
VERS.8. — /n eo autem. Exponit sensum David. legem evacuaret, et Judxos liberos faceret per gra-
Ait David (Psal. vm) : Omnia tubjecisti: In eo au- tiam qui timore pcenarum servi erant legis. Per
lem quod Scriptura subjecit, id est, subjecta ostendit morlem. Mirum quid? Mors erat arma per qux vin-
omnia, nihil dimisit, id est, nihilexcepit de omnibus. cebat diabolas, et per eam victus est a Chrislo
VERS.9. — Eum autem, etc Majores angeli ho- diabolus.
mine dici possunt, quia majores sunt hominis cor- ** VERS. 16. — Nusquam. Participavit eisdem ut
pore. Majores sunt et animo, sed in eo lantura quod hominessanctificaret. Et recte hxc causa apponitur,
peccati originalis merilo corpus aggravat ipsura quia si, non esset eos Iiberaturus, non eis parlicipa-
animura, sed hoc non in Christo. Quod autem tibi ret. Quod in angelis apparef, quia nusquam, id est,
videtur niliil magnum de Deo Patre dici, si forma nulla scriptura legitur apprefaendisseangelos. Ap-
sorvi major est, qua maj'ores videntur et angeli; prehendit. Apostolus dixit: apprehendit, non autem
non recte cogitas, nec attendis quem habeat locum assumpsit, quasi: Longe fugientem assecutus est.
in rebus humana natura, qux condila est ad imagi- In quo humanx naturse dignilas intelligi potest, et
nem Dei: cui tamen injuria facta non est, cum miserkordia et gralia qua lroc fecit, et cura quam
Christus dicebat : Pater major me est (Joan. xiv); de nobis habuil. Fugkntem quippe ante humanam
qui non carni sux solum, sed etiam menti quam natUram, et longe fugientem (longe enim eratnus);
gerebat humanx Deum patrem prxferebat, qux sine insecutus apprehendil, nou angelicx, sed humanse
dubio forroa agnoscitur servi, quoniam servit tota naturx data est hxc dignilas, ut Deus ei in unam
creatura Creatori. personam jungeretur.
Propter passionem. Hic jam incipit ostendere non VERS.17. — Per oninia. Quia natus, educalus,
pro polentia tantum, vel ullione verba Christi au- " crevit; passus, mortuus. Qui supra dictus est figura
dienda esse, sed pro dilectione qua dilexit nos, ut paternx subslanlix.
pro nobis moreretur. VERS.18. — /n eo enim. Id est, in carne quam
VERS.10. —Auctorem. Chrislum. Salutis eorum , suscepit multa sxva passus cst. Novitque
quid est
id est filiorum. Ipse enim esl filius per naturam, isla tribulatio palienlium per experirocntum. Qui
cujus hxredes erimus qui sumus adoptione filii. Vide tentantur. Tentat Deus ut probet, diabolus ut deci-
quantus est in medio nostruin : Et ille filius, et uos piat, homo ut sciat quod nescit.
filii sumus. Sed dislat, quod ille salvat, nos salva-
mur. Ille sanclificat, nos sanctificamur. Modo con- CAPUT in.
jungil nos Scriptura, modo disjungil. Multos, iu- YERS.1. —Unde fratres. Ex omnibus superioribus
quit, filios, hic conjunxit: auctorem salutis eorum, infert; quasi: Quia potens, quia passus pro nobis,
hic discrevit. Per passionem.Quia nisi Christus mo- et potest auxiliari.
reretur, homo non redimeretur, et non redemptus VERS.2. — Qui fidelis.Incipil Christum comparare
periret. Quod si esset, frustra omnia facla essent. Moysi, sicut supra prophetis et angelis, ila ut sit
Cxtera enim homini serviunt, homo Deo. Nec in prx Moysefidelis, quia non suam,sed Patris gloriam
aliquibus Deus glorificiretur cum ad hoc oroni•> quxsivil, nec ejus mandata abscondit. Qui Cbrislus
facla sint. Falsa quoque esset prxdeslinatio de ad- fitielis est Patri (sicul Moyses)in omni domo Judxo-
ducendis filiis. Consummare. Hoc in resurrectione rum et genlium.
incoepit, quando immorlalitatis gloria sublimatus VERS.3. — Amplioris. Quasi: Quod (idelis fuerit,
est. Et auctum in ascensione, quando ascendit ad ipse effeclus indicat : quia dignus esl gloria, ut
dexteram Patris. Et perficietur in judicio, quando Moyses : et quidem ampliore prx Moyse, id est,
ei omnia subjicientur, et erit omnia in omnibut quam Moyses,vel prx Moyseexsistens in merendo.
(I Gor. xv). VERS.4. — Omnis namquedomus, etc. Fabricavit
Qttt enim, etc. (Auc) Probat, quod pro noslra li- dico, per se enim non potest fieri, sed ab aliquo. An
beralione Christum pati decueril, etc., usque ad ideoaChristo? Vere, quia Deusestqui facil domnm,
cum et utramque naturam per se conslat scivisse. ^ et omnia. Qui autem omnia creavit, el domum. Deus
Ex uno omnes. Sed ille ut proprius Filius, nos est. Utriusque enim domus lam ejus quara rexit
adoptivi. Ciim dicit: non erubescit fratres vocare, Moyses,quam ejus quam ercxit Chrislus, factor cst
ostendit qued non ei naturx est fraternitas nostra, Deus.
ei8 GLOSSA ORDINARIA.- EPIST. AD HEBR. 650.
YERS.5. — Et Moyses.Ostendit Clrristum dignum ,A esse de requie, dicil quando : videlicct, anle legem,
atupliori gloria quam Moysen, quia Christus fabri- pest perfeclionem opertim septem dierum per re-.
catorest domus, non autem Moyses. Hic aliain ra- quiem sabbati; et sub lege, quando per terram pro-
lionera etiam ostendit, quia scilicet Chrislus filius , missionis designabalur; et lemporc, gratix Spiritu
Moysesfamulus est, qui el carnalia carnalibus tra- sancto dicente in David: hodie, etc, quasi, nunlia-
debat, Christus vero spitilualia. tura est de requie illa et sic quidem quando nondum
VERS.7. — Quapropter. Cura supra prx angelis el complelio islius verae requiei erat significata, quia
prophetis Christum commendasset in mullis, snbin- requie nullus adhuc polilus fuerat. Perfectis. Quod
tulit nos oporlere observare qtixab iilo audivimus; fuit facto hoininc, pro quo facla sunt orania , et ipse
ila el ntrnc commendalo ipso prx Moyse, incipil eos ad Deum glorificandum factus esl.
terrere, ne sinl increduli Christo, per patrtim simili- . VERS.4. — Et requievil die sepiima. $>exdiebus
tudinem; et ne amitianl reqtiiem, blantlitiir, per fecit omnia, utpost nihil fierct nisi eJemaleria tunc
opporiuniiatem lemporis. Hodie. Motlo,per se loqui- facta, el ad similitudinem factorum. Septima die
lur, qui prius per prxcones : si luuc duri modo quievit, qux itleo significat requiem. Sic et sexta
esloie niolles. xtate homo Chrisius nalus est mundo a.d laborem,
VERS.§. — Nolite obdurare corda vestra; id esl, B sexta die et sexla diei hora passus, scptima quievit.
nolile Deo rebelles el coniumaces esse, sed obse- Sic el nos dtim sub operibus sex dierum vivimus,
quentes. operamur; iude exeunles, qiiiescimus : si lamen
VERS.9. —Probaverunl; id est, curiositatis causa opera nostra valde bona inveniantur.
exquisiertint. VERS.5. — Et in isto. De secunda requie, qua
YERS.10. — Offensus. Valtle et implacabiliter significalur per figuram requiei terrx promissioiiis.
iratus. Infensus. Vel proximus adbibendo corre^ VERS.7. — Diem quemdamhodie. De tertia signi-
clionis flagella. flcata, et quando datur, quainvis obscure, qux per
VERS.11. — /n ira mea. Irasci dicitur Deus per Chrislum credentibus promissa est. Post tanlum tem-
figurara amiiropopathos. Si inlroibunl in reauiem potis. In lrocautem patct qnod hxc est alia reqtiie»
meam. Aposiopesisest, id est non inlroibunt. de qua David dicit hodic, quam illa ad quam Josue
VERS.12. — Cor malum incredulilalis. Ut putelis duxit. Nara si iila cssel, non loqueretur de alia
Chrislura non sufficere sine lege, quod est malura, David; ergo cerlum estesse aliarir atl quara Cbrislus
quia sic ruil homo in multa peccata. Nec hoc leve, dttcit, oux per illam Palxstina signabalur.
quia hoc.est cor discedendi a Deovivo. . VERS.8. — Eis, filiis Israel, quibus prius nuntia-
VEBS.13. — Donec hodie; id est, tempus gralix, G lum est de requie per signum, id cst terrara pro-
et de quo aiebat prophela superius in psalmis, quia missionis; requiem prwslitissel nunquam, id esl
non minus modo prxstatur credentibus gratia ad HUIIOtetnpore; posihac, id est in sequenti tempore;
salutein, quam ipso Christo prxsenle corporaliter. loquerelur de alia die, id est tempore gralix, quo
Fallacia peccati, id est diaboli, qui est causa peccati. deberet dari. Vel, nunquam posl loqueretur dealia»
VEBS.14. — Partkipes enim Chrisli. Debelis hor- scilicet rcquie, prxter terram promissionis.Dicendo,
tari, el non esse duri, quia quod non eramus, facli hac dic idcin vult esse, quod dixerat supra, ho-
sumus per graiianj, habentes parlem curn Christo in die, elc.
hxredilate : bac laraen condilione, si initium sub- VERS.9. — Sabbatismus; id est, vera requies
ttemim, id est fidei, qux esl inilium bonorura, per significala per sabbafuin (id est, plenx quietis feriala
quam Deusexistit, in nobis, et per quam deificamur, jucunditas) quo Dominus requievit et in Icge obser-
el divinx substantix participamus, usque ad finem, vabatur. Tunc enim perfecle vacabimus, gralia ma-
firmum relineamus. jore refecti, et Deo pleni. Et sciemus perfecte, quia
VEBS.16. — Quidam enim audienles. Hoc idco ipse est Deus.Ibi vacabimus, videbimus, el aurabi-
tltcit, ne quis pulet satis essc audire de requie, quia rous. Amabinius et laudabimus : ecce quid erit in
et ilfiomnes audierunt, sed non oranes audierunt, fuie sine fine. Nam quis alius noster est finis, nisi
sed non oranes pervenerunt. pervenire ad regnum , cujus non est finis?
VERS.11.—In idipsum exemplum.Vel, in pcenara
CAPUT IV.
qualem illi per incredulilalem habuerunl; exemplum
VEBS.2. — Non profuit, etc Egressi enim de dicilut menlem nostram babeamus iflic, ne siiniliter
jEgyp'lo, curo multam viam perambulassent, et excidamns.
multa indicia virtutis Dei accepissent in jEgypto, in VERS.12. — Sermo Dei. Qui a regalibus sedibus
ltiari Robro, in ererao, consilium fecerunt miltere venit. Vivus. Quem infidejes mortuum putant. Per-
speculatores qui deberent inspicere naluram terrx. . tingens. Tota consideratione perveniens ad separa-
Quwaudicrunl. Exploratoribus; qui raala rctulerunt, tionem animx, id est sensualitaiis, et spirilus, id
non cfediderunl; vel ita dislingue, fidei suraplse ex est rationis. Divisionemanimw. Anima vivimus cum
his quw andierunt. bestiis, spiritu intelligimus cum angelis. Ideoque per
VERS.5. •— Et quidem. De prima requie quod animara intelliguntur carnalia peccala, id est qtrx
significet,hic agit. Operibus.Qttia dixcrat ntintiaium acm corporis finnt, ut luxuria. Pcr spiriifim vero spi-
PATBOL. CXIV. 21
^W WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PAKS I. - TflEOLOGICA. *632
ritualia, id est qux sunt mentis, ut superbia. Discer- A CAPUT V.
riit autem sermo Dei inter carnalia peccata et spiri- VEBS.1. — Omnit namque pontifex. Quia spiri-
tualia : quis, quid, quo animo agat. Ac spiriias. tualia non sic introducunt infirmos : -ut corporafia;
Pertingit sermo Dei cognitione inseparabili, quia de liis incipit, volens ostendere Novum Testamen-
cognoscil quomodo dividatur sensuafitas a ratione, tum esse meliusYeteri. Quxdam autem Chrislo coni-
et ipsa a se, dum phts dedita infimis rebus, ihferior munia cum sacerdoirbus ponit, quaedamaltiora per-
Cst, vel ab his revocata dignior. Sic etiam videt tineritia ad solum Christum. Quxdam porro humi-
quomodo spirilus a seipso dividalur, vel dum in liora, ilfis tantum sacerdolibus convenientia.
feum inhiat de divina visione eogitans, vel dtim VERS^2. — Quoniam ei ipse. Aufer hic occasio-
inferius ccelestiaconsiderat, vel inferius in tcrra de neni extollendi se supra aKos.
rriundanis recte agendis pertraciat, vel qtfomodo VERS.4. — Nec quisquam, etc. Perculit cupidos,
spiritus, id est ratio, a sensualitate secemittir, dum qui non vocantur, sed ingerunt se.
quod in se inferius est, superat quod in illa altius est. VERS.S. — iVon seipsum clarificavit. ClarificaluS
Compagum quoque. Compages dicilur junctura esi'Filiusa Patre, cum dixit : Hic est Filius meus
ipsius seiisualilafis el raiionis, quain videt Filios dilectus, in quo mihi bene complacui (Matth. iu).
Dei; scilketqnomodo ctinter se cohxreant-ki aliquo, B Qux clarificalio longe ante per Prophelam prxdicta
vel hoc et illa, id cslratio ei sensuaiilas, quomodo est: FtVtttsmeus es tu, ego hodie geriuile (Psat. n).
in suis dinerentiis inter se conveniant, dumsuperior YERS.6. — Tu es sacerdos. Sacerdps aulem Chri-
differentia sensualitalis conseilliendo convenit crim sltts esl, non seduridura id quod nalus esl de Patre
differentiis ralioriis, Vel inferior differentia rationis, Deus apud Deum coxternus gignenti : sed propter
pfessa el captiva, aliquando consentit iriferiorl diffe- carnem absumptam, propter viclimam, auam obtulit
renliae sensiurtitalis. Medullarum. Medulla quse inte- pro noMs.'Secundumordinem Mclchisedech,qui non
r\ot est, dkitur liic qtiidquiilinterius et subttlius cst temporalis fuit, Scriptura subticente inilium et flncm
iri anima vel spiritu, quod etiaro videt Filius Dei. ejus vitse, m tigura Chrisli qui caret initio et fme.
Discernit enira cogitalibnes, id eslqux diversa di- Et sicut itle obtrilit in pane etvino et semel, sic et
versi cogitent,-Discernit et inteiiliones earrim cogi- Christus sub specie panis el virii corpus et sangui-
tatiominr, quo singulx lendanl ad bonura vel malum. nem suum disclpulis dedit.
Et, ot plus dieam, nulla crealura terrena vel ccelestis VERS.7: —' Preces supplicaiionesque.Cbristi dkit
cst ei iirvisibilis, sed oinnia stint nuda^et discooperta, aclionenl el vilaro ctijtis omnis actio fidelium est in-
quia es omni parte plene visa. Itenvcompages dicit slilutio, el ad Deum oratio. Quidquid egit Christns,
cdhjunotibnes cogilatibnum : medullas intentiones C preces et tupplicaliones fuerant pro omriibus.San-
earum. guinis effusio fuit claroor validus, fn quo auditus,
TE«S. 14. — Habenles ergo. Hic incipit dlcere de pro reverentia ejusdem passionis. Reverenlia est,
Jiotitiflce Christo, quomodo sufficiens, et quomodo quo'd sine peccato p.issus pro sola ebariiate. Exau-
digriror veieri sacerdote. Quem etiam immutat, et" diius est. Per hoc patet, quod per eura possumus
regern, quse sub illn esl, per nieliorem lcgem sriam , consequi miserkbrdiairi cumjain ad dexlefaro sit
et qudmodo necessartuS nobis ad juslitiam el -salu- Patris.
tem. VERS.8. — Didicil, etc fd esl voluntarie suscepit
VEBS.15. — Non enim habemus, etc Quasi: Te- bbedieniidm usque ad morleiri.
rfeamus et lenere debemus, quia, cum sil potens, est VERS.9. — Omnibusbbiemperanlibut.Tantum va-
etiatn misericors, noslram utpote expertus iiiDrmi- let passio, ul omnibus stiffrciatatf saiutem, qux saius
tatem. f?«t non'possit, etc. Impossibile esl scire alfli- bene potest esseper eum/qiiia ipse ett appellalut,elc.
cliofies afflictorum, liomini qui experimentuiri affli- Factus est-causa salutis, non cujuslibet, sed xternse;
ctiohis non habuit el sensibiiiter omnia non suslinuit". riec paucis, sed omnibus; hac iamen conditione, ut
Christus vero sdit rion solinn per hoc quod Deus , obtemperent ei. Non enira aliter salutem consequi
decundum qootl omnia novit, sed per hoc quod hoirio " poterunt. Et bene polesl ipse catisa salutis esse cx-
et similia suslinuit. teris, quorriamappetlaius esi a Deo pontifex, sicut el
' VERS.16. — /n auxitio
apportuno. Niinc tempus ipse suis operibus realiter oslendit se talem esse.
est auxtlii, nnnc est tempus donorum, cum post Nanr quia pontifrcis officiuro implevit, atque Palii
baptisraura peccanles per graliam invenire poeniien- fuitin omnibus obedkns, et in seipso pcrvenit.ad
tiara possuift, Cum atiiern tfaalamus fueril dausus , tantura boriorumomnium co isummationeui, ut suf-
cuin^intraverlt fex vitiere dis*cumberites,uiad sirium ficeret etiara ad aliorum salulem, idcirco appellaius
patriarchx vierierlntqlii eo tuerint digrii, tunc malis a Deoesl pontifex, et boc, juxla prdlnem Melchise-
errt desperatlonis lempus. Nunc autem cum adhuc Sech, scilicet, ul oranis brdo divinitalis in eo consir
agori peYfrtaneiet palma pendet, non est destieian- deretur, qui eonsiderari poluii in Melchisetlech.
cwni, sed cumifictucia, id est sine dubitatione acce- VERS.11. — ln'nterpreiabiiis. Sermo de incarnato
ilendum, ut per graliam accedalur, invcniafur auxw Filio difficilisest ad inierpretandum, quia debiles
lium opporUiirurrt. Est eniiri tempus quotf nori sensu estis ad inleUigendtiiiiprofunda mysteria.
eoHgruit. VERS." 12. — Etenim cum deberelis.lnlerseril in-
6s* GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR 6S4
in bonis operibris, imitati
crepationem de infirmitate, ul alta deGbrislo labo- A illi iidem qui se colunt
rent inlelligere. Quw sunt elementa exordii. Exor- scilkel majores, secundum illud : Et fecerunt fru-
dium senrionumest siraplex doctriaa. Elementa ejus, ctum nalivitatis, quia patres suos, qui eos in lide genu
materia de qua agit, ut nalivilas, passio. erunt, imitantur.
VERS.13. — Omnis enim, elc Qui non capil hoc : VERS.9. — Confidimus. Quia de prxsenti non
Verbum care factum est, quomodo capiet: In prin- habet Apostolus unde eos laudet; de spe futurorum
cipio erat Verbum? Omnis de hac re sermo, quo agi- atlollit, ad qux per prxterila allicit, et recreat ani-
tur, utnon solum credalur, verum etiam inlelligalur, mos eorum et confortat, antiqua eis iu mcnlem re-
scialurque quod dicitur, onerosus est : facilius illos vocans, et facit eos existimarc Deum non oblilum
premit quam pascil. Ex quo fit, ut spirituales, ista bonorum qux fecerunt. Sicul enim priora bona per
carnaiibus rion omnino laceanl, propler cathoiicam sequentia mala mortua fuerant et irrita facta, ita
fldem, qux omnibus prxdkanda esl. Nec lamen sic ipsa eadem per pcenitentiam et alia bona sequenlia
deserant, ut volentes ea perducere ad intelligentiara revlviscent.
fion capacera, lacilius fastidiri faciarit in veritate YEBS.40. — Operis. Magna illis testificalus est.
sermonem quam in sermone percipi veritatem. Tria autem bona commendat' in eis, scilicel quod
B omnia sua fecerunt commuhia sanclis. Ecceopus, el
CAPUT VI. hoc ex dilectione, qux informal actiones; ecce ala-
VEBS.1. — Quapropler. Duriter eis increpatis et crilas, et hoc ad gloriam Dei; ecce pura et recta
- ' * '
cuipalis, eo quod velint semper eadem ipsa di- intentio.
seere, iterum blandilur illis se eis connumerando, VERS.41. — Cupimus. Muttam dilectionem erga
horlans eos ad perfectionem. Inchoationit Chritti illos ostendit, et eamdem circa singulos curam de-
termonem, quo rudes sunt calechizandi, ut est Sym- monstrat, et lum majorum, ium minorum similiter
boluui fidei et Dominicaoralio. Non rursut, id est curam gerit, el onmes diligit.
rtoii olim, ut sicut prius ceciderunt, iterum cadant. VERS.13. — AbrahwnamqUe,elc Tria dicit: quod
Vel, non rurtut jacienies, ita modo jaciamus, ut am- promissio facta; et per juramenturo firmata; et iri
plius jacere non sit opus. Fundamenlum. Quod prius Abraham jam impleta.
dixit sermonera inchoationis, hic appellal fundamen- VERS.14. — Nisi benedicens,etc Aposiopesisest
tum, eo quod ad Chrislianam religionem venientibus hk, id est defectio. Quasi : Si hoc non fecero, non
prius proponitur, ut super hoc, quod perfectionis est mihi credalur de aliquo.
sedificelur. Hoc fundamenturo dividitur in sex, qux VEBS.17. — /n quo abundantius volens.Quasi di-
sunt: inchoatio setr pcenitentia, fides, baptismaluni C ceret : Si autem homini, qul mendax est, per j'ura-
doctrina, imposilio manuum, resurrectio, atque ju- mentum creditur, quanto magis Deo credendura est,
dicium. Quicunquealiquosad fidem convertit, prius qui mentjri non potest ?
facit pcenitere, in Deumcredere, baptizari in remis- VEBS.18. — Confngimus.Fugit ad spem qui spe
sionem, coirfirniari per impositionem, resurrectio- beatitudinis tribulationes spernit.
nem et diera judicii prxstolari. VEBS.19. — Quam sicut. Sicut anchora riavem,
YERS.4. — Impotsibile. Ne quis vero existimet sic spes animam tenet, ne mergatur in salo liujus
secundum vel tertium baptisma post peccata posse mundi, consenliendoinlquitati; ac firmam, ne saltem
fleri, subdit : Impossibile, non lantum difficile, ne titubet.
qyis in hoc confideret. Eos qui, id est, eliam eos qui (Auc) Jacta in Deum curam tuam, etc, usque ad
hxc bona habuerunt. Nedura penitus malos. si ad lempus flnctuat, anchora spes ejus est.
VEBS.6. — Renovari, per baptismum, cujus virlus VEBS.20. — Prwcursor. Ad hoc Christus prxeu*
in cruce Christi constat, unde subdilur : Rursum currit, ut nos sequamur. Qui bene dicitur cursor,
crucifigentet. Quia in baptisrao sumus confonnes quia nulla culpa eum impedivit, secundum illud :
raorli ejus et sepulturx. Qui putat secundo baptizari, Exsullavil ut gigas ad currendam viam (Psal. xvin).
secundo Christum (quanlum ad se est) orucifigit, D Et alibi: /n vta peccatorum nou tlelit (Ibid. i). Et
quod est eum habere oslentui et derisioni ut semel prxcursor, quia ante nos, et pro nobis cucurrit.
mortuus est; ita nos in baplismo semel morimur CAPUT vn.
peccatis, non secundo vel lertio. Sacerdot Dei summi. (CHBVS.,hom. 35, t« Gen.)
VEBS.7. — Smpevenienlem.Dicit twpe venientem, Sacerdos autem erat forte a semetipso ordinatas, sic
quia si rara, non sufficit: si assidua, vilescit. /m- eriim tunc erant sacerdotes. Vel quia xtate prove-
brem. Doctrinara sanctara, rorem coelorura, quem clior erat, a suis colebalur. Vel quod et ipse sacrifi -
sitienti terr* pluunt cceli, id est prxdicatores verbi care studuit, sicut et Noe, Abel Abrabam, quantlb
veritatis. Generant herbam. Significal eos sxpe.bi- sacrificia obtulerunt.
bisse per legemet prophetas verbum coelestisdoctri- VEBS.3. — Neque tntliiwn,etc, neque flnem vttai
lue, qui nec sic prompti fuerunt germina fidei pro- habent. Christus oranino non habuit iuitium neque
ferre. A quibut colitur. Cullores.terrx sunt qui vo- finem. /n perpetuum. Hoc ila dicit quia Scriptura
mere spirituali arbusta conscindunl, et falce verbi oblicet, quod aliquis ei successisset. Vel
my&licc
Dei noxia prxcidunt. Vel illi a quibus colitur. sunt loquiiur de sacerdotio Christi.
?63S WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA «56
VEBS. 4 Intuemini autem, elc Iramoratur in A j\ slriialiir, commendat actum ipsius depriinendo, per
coraraendaiula dignilate. Melchisedechet excellentia contrarium, operationera veteris-sacerdotii.
«acerdotii ejus; prseferens euin ipsi Abrahx patri VEBS.26. — Sanctus, interius. Innocens, mani-
«mnium ct omnibus Levitis. bus. Impollulus, corpore. Segregalus a peccatoribus,
YERS. 5. — Et quidem de filiis Levi, etc. Quasi : id esl ab omni peccato immunis.
Et.ex hoc, inluemini quantus.sit, quia aliqui quidem VEBS.27. — Q»t non habet, etc. Cum sit lalia,
de filiis Levi per hoc quod accipiunt sacrificium, non habet necessitalem quolidk offerre. Non Jioc
(alilerenim non auderent) habent mandalum in lege, dixit Apostolus quasi Cbristus eo aliquando egeat,
sine eujus auctorilale nunquam prxsumerent sumere sed ut ab eo reraoveat quod aliis convenit. Hoc enim
decimas. fecit semel seipsmn offerendo. Adeo magnum est
VERS.8. — Contestatur. Ut ego, vel, idem in sacrificium, quod Iicet unura et semel oblatum sit,
multis locis. Vivit. Gerebat eriim typura pontificis suflicit latnen ad scternilalem.
nostri, cujus excellenlia potestatis per illms simili- VERS.28.— Lea;«ntmAominescoitsh7ui(-,etc-Illi ha-
ludinem ostenditur. Per Mekhisedech enim, in quo beut necessitatem quotrdie offerre, quia inflrmi; bk
flgura prxcessit, discernitur sacerdotium Ghristi a semel seipsum offerens, omnibus sufficit, quia per-
sacerdplio Levi; in Gltristi autem figura dieilurquod B I fectus est.
Melchisedech vivit. -Unde dicitur sacerdos in seter- CAPUT VBI.
num, qui seipsum obtulit, non ex aliqua necessilate, VEBSI,1. — Capitulum: (CBRYS.) Commiscethumi-
sed ex voluntate proprix potestalis. Ua cum excelsis apostolus Paulus, semper Magi-
VERS.11..— Sub ipso. Quia in manu sacerdolis slrum suum sequens, etc.-, usque ad cui oporlet fungi
lex, et per eum impletur lex qux dicitur consuiri- mimere sacerdotis.
mare. Hxc iranslatio prxfigurata fuit in Samuele, Talem habemus.Hic incipit capitulum; et finit ibi:
qui de tribti Eplrraim eleclus est sacerdos a Doraino, Deus et.non homo. In cwlis. Vel super maleriales
reprobalis liliisEli, Domirrodicenle : Qui honorave- ccelos. Vel, super thronos et dominationes.
rit me, honorabo. eurojet qui inhonoraverit, etc. VERS.2. — Sanciortt»n»i«jster. Quia sanctis ait
VERS.12. — Transtato enim, etc Quodalius sur- gmentura vrrtutum , et vitam xternam ministrat.
gal, subsequcnter probat et per tribum elper ritum. Vel, in ccelis roinistrat gloriam per sancta sancto-
Per. Iribum ibi : In quoenimhmc, etc.Per rittun ibi-: rum signiftcalam. Minitler tabernacuii veri. Id est
Et amplius, elc. Translato enimsacerdolio. Quia ergo verilatis, quam tabernaculum vetus prxfigurabat;
simililer etafaeodem et.sub eadem sponsioue data scilicet justiliam in prxsenli Ecclesia, gloriara in
sunt lex et sacerdotiiim, quod de uno diciiur, ne- *- C fulura. Quod, veriim tabernaculum, fixit Deus , Ut
cesse cst ul el de aftero inlelligaUir. in seternuin permaneat; umbratile vero erat non
YERS.14. — Manifestumest enim, etc De tribu fixum, sed porlatile-; et non homo: boc addit quia et
ad tribura translatum «st sacerdotium/de sacerdo- vetus postiit Deus, sed per nrimstrum hominem.
lali ad regalem, uteadern sit sacerdotalis et regalis. VERS.3. — Quod offerat. Et ctim necesse sit eum
Et inluere mysleriura : primttm fuit regaUs, posiea babere aliquid ad oflerenduro; vel illud eril super
facla est sacerdotalis. Sic Chrislus rex erat seinper; . lcrrani, vel cceleste : sed non super lerram, quia si
sacerdos autem faclus est quaBdo carncm suscepit, hec essel jam non esset sacerdos; ergo cceleste ett
quando sacrificium obtulit. quod offeii.
VEBS. 16.— Non secundum legem. Id est secnn- VERS.4. — Cum esset, etc Siergo essel, etci Quia
dum carnalem intelkctnm legis, ut faceret secundum omnis qtti offert, si esset terrenus aliquis qui posset
carnales observantias; sed secunduravirtutemipsius muridare genus bumanum,iion esset sacerdos secun-
legis, id est spiritualew intejlectum , quem. exse-.. dum ordinem Melciiisedech, quia satis essent qui
quentes^vjtam babent xternam. Distat inter sncer- offerrcnt tegalia; sed quia iffi eraht mortales et pec-
dolium.el sacerdotiuiil.lllud carnale, boc spiriluale. cs/ores, et ided liumannm genus mundare non valen-
JUiid lemporale, hoc xtewium. I tcs, venit Cliristus qui sufficeret. Nunc autem ,'id est
D
VERS*22.—Jn iantmtu Ex laude sacerdolis in- in novissima xtate, melius nrinislerium sacerdolH
ferl couimeiidalionem tegis. Melioris. Quia meliora, sortitus est Chrisius lanlo quanio melior est iex
idest xterna pi'omiiiiii.Velus autem Testamentiun, ejus.*Jam a saccrtlotio et sacrifick transit ad di&e-
teroporalia» , .. renliaro Testanientorum.
VEBS.24. — itic autem, etc. Sicut Christus per- VEBS.5.— Responsitmesi, elc Nbncum incipcrct,
manct, ita ef lexquam allulit, in qua vera remissjo< quia jam riiulta figutis exprCsscrat, sed cuiri per se
peccatorum, et perpetua gratia, quodquia,vetuslex non posset consummare, consuiit Dorainum, qui de
non potuit, exclusa est. Quod autem permaneat ini figuris, skut et de verilate enm docuit.
xternunivosteadit ex poutifke, qui unus est,-quodI VEBS.6. — Et melioris- Testamenti, elc. Jairi a
IIOBessel, nisi esset imiiioii.alis, sicutin lege fuerunll sacrificio et saoerdotio ivansil ad differentiam Testa-
multi, quia morlales, .- mentorum, Vetcri prseferens Novum; eo quociNovum
VEBS.25. — Unde£l salvure,.Ostenso quod per: in rnelioribus repromissionibus sancitnnt.
saccrdotium Christi veltts sacerdotium el kx de- VERS.7. —Nam si itlnd prhts. Probai qnod To-
 657 GLOSSAORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 658
slameiitura Cbrisli nrelius est Veteri : nam illud non A . mcntorum ostendit, et quoa Veteri Novum super-
vacatculpa, hoc vacat. Sienim vacasset culpa.nonda- eminet, et illud imroutat. Nunc idem osteridif ex
retur seeundum, sed dalrir. Et ita apparet illud ipsius tabernaculi schemate. Sanctum, non spiritale,
fuisse imperfectum, hoc perfectum. Culpa vacas- scd : Swculare. Quia putabalur ab lioroiriibns san-
tet, non ulique. Ita hoc dicit, quasi ipsum culpam ctum. Et vere babuil sanclum sxculare, quia taber-
habeat. Quod videlur, dum prxcipit sine grali», nacultim primum et secundtim.
et prxvaricalores facit. Inquireretur, a Domino, qui VERS.2. — Tabernacutumenim sanclum. Primum
prius paulalim iustruxit et educavil, ui post perfe- tabernaculum intus babiiitallarc incensi; anle fores
clum daret. Sub dio, altare liolocauslorum : vel quod foris est
VERS.9,— Quod feci palribus eorum. Et quia significat Vetus Teslamentum, et est (igura figurx;
^uibusdara, speciate fecerat^ deierminat. Quodfeci inlui signific.il Novum
in die , id est terrrpore legis, qux post exitum de YERS.3. — Cherubim. Per Clierubim significa-
^Egypio data esl. Quod ergo ante. legem Abralrx tur plcniludo scieniix; pcr propiliati>rium sirper
dixit : /n semineluo benedicenluromnes gentes (Gen. arcam , Christus, quia ipsi Chrislo a Deo Patre
xxii), posimodiimcoinplevit in Evangelio. Illa enjm specialiler dalura est, ut esset propiiialio pro pecca-
proroissio fuit spkittialis. et specialiler perliuens ad B tis noslris.
graliam. Non permanterunt t» T-etiamenta. Vilio VERS.7. — /n anno. Quod singulis annis intra-
cprum depulalquod non pcrraanserunt in Teslamen- batur, significabatur non venisse adltuc perfectio-
to, ne (ex quam luitc acceperunt culpanda videaltir. nenr. Pro sua el poouli ignorantia. Christus pro po-
Jpsa enim est quam non venit Christus solvere, sed pnlo suo obtulit, pro se vero non, nisi in membris
implere. Noutamen justifkat sine gratia, pro veteris suis. Unde ipse ait : Verba deliclorum meorum
borainis noxa, qux quia per lilteram jubentem et (Psal.wt). Delicla enim nostra sua dkit.quia ea
iiiinantem non sanatur, dicitur illud, Yetus; hoc, suscepit, iion ad habenilnm, sed ad delendum.
Novum: proptcr uovilatem spiritus qui sanat a vilio VKRS.8. — Noiulum propatatam. Cceltim adhuc
vctuslatis, quod evidenler aperil dkens : Hac est inaccessibileest mortalibus secundum corporis con-
Tettamentum,etc dilionem, anle vero etiam secundum animas. Sed
VERS.10.,— Dando leges meas in.mentes. Non in paiienter exspectanda est resurrectio, in qua et
labulis lapideis, nou. atramento, sed Spiril.u, quo ctfrporibos per Cliristum patebit in cceltimaccessus.
praesente (qui est digilus Dei) tiiffuniitirr charitas in Sanclorum viam. Via sanctorum est Christus, vel
cordibus, qux est pleniludo legis. Siquidem jusli spiritualis intelligcmia Iegis per quam ascenditur
rioti exlra lerrenlur, sed inlus diliguui jnslitiam. C ln interiora coeli.
Qande teges : Ecce Teslameiituin. Superscribam. VERS.9. — Quw parabola. Quod aulem hxc de
Quasi: Qnx debeot superesse eisque dominari. Et sacrificiis consummandis vel in primo vel in se-
ero illis in Deum. Id esl vivent ex me et mihi, ct iu cundo labernaculo secundum signifrcationem dicta
futuro. me vitlebuiil, quod est perfectio, ut alteral- sint, aperit, subdens: quw parabola est, elc.
lerum non doceat. Hxc est dislanlia Veteris et Novi, VERS.10. — Usquead tempus correctionis; id est
quod illud in lapide, hoo in coide; ibi raerces, terru; usque ad teinpus gralix, quo in melius corrigendi
Iric visio Dei. erant ti qui hucusque sub pxdagogo erant, quos lex
VERS.-1I.— Nondocebit. Qtiod latebaf in litlera, noit ppleral perfectos facere, non tamen-eo tempora
et discebat populusper tradiiiones magistrorum, hoc debebat.cessare. .
Spiritus advenieus tlocuit aposlolos, et hoc est quod, VERS.II. — Per amplius. Chrislus introivit ta-
Prppbeta dkit: Non docebitunusqnisqueproximum, bernacul.tun, id esl, coelura. Nomine signi, id est
quia omius scient (Jer. xxxi); sicut in Evangelio di- tabernaculi, designat. Aposlolus signattim, id est
citur : Tunc aperuit eis sensum (Luc. xxiv), etc. ccehim,quod bene dicitur, per amplius, quia plures
Majorem. ilajores inlelljge vel tempore : nt priores .^ CKpitqtiara lerrenura illud, et perfectius, quia ibi
qui nos posteriores exspeclaverunt in denario acci- perfecta beatitudo.
piendo; vel scientia, vel virlule digniores, qti.iscilicet VERS.12. — In sancta. Exponit quod dixerat:
intelligere-valuerunl.himen incoipprctun atque in- Tabernaculum non mauufaclum, sancta sanctorum,
commutabik, quantum in hac vita polest : quod id est ccelestia.
minores tameircredcre potuerunt. Cum ergo venerit VERS.13. — Si enim sanguit. Quod per Cbristum
quod pcrfectum est, et evacuatum fueril quod ex polneril esse redcraplio, a minori probat, quia per
parlc est, tunc qui assumpla carne carni apparuil, jila legalia fiebat .nmmialio corporalis. .Hircorum.
ostendet seipsmn dilectoribus suis. Tunc omnes Uircus Chrislum significat, per siniilitudinem carnis
scient eum a minore usque ad majorem, quia eliam peccali. Taurus dicitur Chrislus, qtiia duorum Tesla-
ininimus lunc perfeclc sciet, cum per se, non a ma- menloriim cornibus venlilat iiiiinicos. Ad emunda-
jore instructus eril. tioifemcarnis, id csl,,ut caro emundata sit propier
legis prxceptum ; sed in Chrislo est perfeclio.
CAPUT IX. VERS.14. — Obiulit semetipsum.Christus, meditis
VEBS..1— Babuit. Huctisquedifferenliam Testa- inler Deum et homines, dator est Novi Teslamenti j
«59 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 060
quasi ponlifex nobis est dalor Jegis novx. Immacu- k imo sola voluntate. Verum ut horao semel mortuus
Ulum. Illius sanguis est innrraculatus. necessitate et jure naturx ampBus non moritur, sic
Ao operibus mortuit; id est pecealis, qtix qui tan- et Christus eodem jure semel oblatus non potest am-
git inquuialur, sicut qui tangebat mortuum eoin- plius mori. Post noc autem. Post semel mori, restat
qirinabalur; nec inlrat in ceelunr, skutnee ilfe in judicium, in qtio oranes accipiant secundum quod
templum. Viventi. Cbristi tamen mors eral necessa- meruerunl; non reslat autem ut iterum surgant, et
ria in rederoptione non modo genlilinra, sed ct ea- dentio moriantur.
rum prxvaricalionum qnas lex ostendebat, rroirsot- VERS.-28.— Sinepeccato apparebit. Ita quod tune
vebat. Tantum fuit peceatum nostrum, ut salvafi non erit hostia pro pcccato, sed justitia in remune-
non possemus nisi Unigeoitus Dei pro nobis more- rando, vel damnando. Quod si nec in die irx hostia
retur, debitoribus mortis; sed sic fecit nos d'gnos erit, multo rainus in aliis lemporibus. Vel tine pec-
Testamenti et promissx hxreditalis, et ila Testa- cato, id est simililudine carnis peccatr, sed polius
mentum faetum est firmum. , in carne gloriosa.
, VEBS>15.— Intercedente. Inter Velus Testamen- CAPUT X.
lumetNovum (in quibiis non solum sacramenta di- VERS.1. — Umbram enim. Probavit quod Chri-
visa sunt, sed et promissa) distinctio est passio Bsiusfuerit semei mortuus; sed quare 1 vel semel ?
.Christi, in cujtis morte eonstat terrena non promitti, Quia lex non poterat perfeetos facere, ideo agnus
sed xterna. In morte enira Unigeniti necesse est sine macula erat offerendus. Non ipsam imaginem.
roagna sperari.. ld est veritatem, uf in pictura usquequo ponat quis
VERS.16. — Ubi enim, Christus est dator Novl colores, qusedam est substratio. Yel substratio est
Teslamenti, morle intercedente, nunc vero in coa- «rmbra quxdam, et non imago; cum vero flores rpses
firmationem Testamenti, poterat Cbrislus mori ut quis colorura jntinxerit, tunc imago -eiflcilur. Acce-
probat consuetudine humanx legis. dentes. Licet pontiflces per singulos annos in sancta
, YEBS.19.—Lana. Charitas Christi estnobis lsna, sanctorura cura eisdera hosliis hidcsrnenter offer-
de quavestem faciamus. rent, nunquam tamen suis hostiis potuerunt perflci.
, YERS.22. — Et sine sanguinis effusione, etc. Hxc VERS.2. — Cnltoret temet, etc Una hoslht Christi
determmatio ideo apponitur, qaiaper aquam asper- perfectos facit; et ,si miflia peccant non indigent
sionis quse,fiehat de cinere vitulx rufa:, frebat rer aMa, quia sufficit ad omnia, et omnern conscientiam
rrrjssio peccalorum alijjuando, quando- non effunde- a peccatis ravat; quod non vetus, si enim boeface-
batur sanguis, sed tamen effususeral in immolalione ret, non esset opus iterari. Sicut medkamentum si
vitulx. In illis autem sacrificiis quamvis magis ea " fuerit forte, et salutis efficai, et valens cunctam va,-
perverso populo fuerint congruenter jmposila, qtram leludinem repellere, semel impositum, tottrra opera-
Deo desideranti oblala, figura taroen veritatis fue- tur; si vero semper imponilur, manifestum indiciuw
runt qux Christns est, cujus sanguine redempti et est non contulisse sahitem; ideoque quia illis saeri-
mundati suro.us,qui» nostra emundatio et Dei pro- flciis nemo curabatdr, frequenter offerebantur.
pjliatio nobis.sine sanguine nulb> est. . YERS.3. — ComMtemoroJio,nbn absolutio; infir-
' VEBS.23.
—Ipta autem c&teslia:Christus, qUFin roilatis accusatio, ncinvirttttis ostensio; propter in-
quibnsdam significatus esl, non indiguit mufldari, firmilatera ergo ostendendam, et ut memoria pecca-
sed omnes sui indigent; altariien signa ejus qux ift lorum fieret, imperavk Deus iila semper offerri.
taberrraculti usum mLuistraJioflfe prsastabaot. sao- YEE.S.g, — Nolwrsti.A tempore passionis, in CJKO
guine immdala Sum. estconsumnialio oninium hosliarum, cceperunl illa
VEBS..26. — Neque ut swpe, ete. Prebavit, quod displicere. Nuncjuam ea ante destruxit, sed illis
Christus perhostiam suam ecelestia mundavit; modo subditns fuit, dum in temflo cum hostiis pwesenta-
ptobat quod melioribus hesliis, id est, qtiod ejns tus fuit. Corpus atttem aptatti mihi. 'Abiata sunt
hoslia fuit dignior el elficacior omnibus aliis : qrJfc n sisna, quia exhibita est veritas, tunc tempus ftiit rit
illx sxpe iteratx sine consunimatione, hsec seme) illa auferrentnr, et verilas veniret. Nec tmquam^i
obtata sid patriam redueit. odoribus illis delectatus estDorninus, nisi in flde, et
VEBS.26. — Alioquin, etc. Si semel obhilus rioa desiderio offerentis. Prxcepit taraen hxc sfbi offewi-,
sufficeret omnium in se credenlium peecata exhau- poiius quam offerreniur idolis; imposuitque in servi-
rrre, oporttiisset eum pati saepiusab origine mtmtli; tutem, non in uistificationem, et ut figura essent
quou, ne fteret, semel passus est in eonsummatione fatufi.
sxculorum. In consummatione.Id esl, in nltima xla- VERS.6.'— Non placuerunt. In flguris iUisverites
te in qua sUnt omnia adimplela quse ante iraper- prxnunliabalur. Celebrant figuras, figurse remrmrhi
fecta, etideo non opus fuit, ut inciperet pati ab ori- scientes. sed olures -ignorantes 'qux cessare debenl
gine mundi. re exhibita.
VERS.27.— Et quemadmodum.Lex naluralis id VERS.7. — Ttinc. Quando vidi omnia flla displi-
ostendit, quod per inconveniens probatum est. Se- cere, et corpus idoneum ad boc mihi datum. Dixi:
mel mori. Non est inlelligendiHnquoct aliqua peccati Ecce venio, ad me oflerendum.ulfaciam et compkam
mi, necessitate Christus oblatuS sit, "etiaro semet, vofuntatem tuam, quia tu es mcus Deus. Ideo venio
661 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 662
ad iraplendam luam voluntatem tuam,quia ita scri- A } promissis, ita nos sibi fidelesvult esse in promissis
ptum est, et prxliguratum de me in consilio Deilalis, nostris. Fidem ergo et confessionemhabeamus quan-
qux esl caput mei, qui sum liber humani generis tum ad nos.
6ccundumquod homo, in quo legant bomines omnia VERS.24. — Et consideremus,elc Perfectus alios
sibi necessaria, et itleo non est opus lege. hortando, minor perfecttim imitando. Inde bortatur
VERS.8. — Superius dicens. Quasi dkeret :.Non Apostolus ad ea qlix conveniunl fidei.
solum notat hxc auctoritas veteres hostias non fe- VERS.25. — Sicut consueltuiinis.Culpat scinden-
cisse perfectos, sed solam hostiaro Christi; verum tes uniiatem cbaritatis, quasi inler ajios non pos-
etiam ablationem Veteris Tcslaraenli, et constitu- sent habitare causa sanclilatis sux; qui potius suo
tionem Novi, si diligenler nolentur verba; quia su- exemplo debiierunt consolari eos. Sed consolantes.
perius dicens,.illa noluisti, addit: Tunc dixi. Ecce Gonsolatur laborantera, qui pariler in labore pevsir
euira aufert primum sacrilkium et cum eo Velus stit, quia sublevatiolaboris est nisus seunisio colla-
Testamentum, et slaluit ut stabik novum sacrifi- boranlis, ul in itinere fit.
ciuro et cum eo Novum Testamentum. VERS.26. — Voluntarieenim peccantibus. Id est,
VEBS.10. —Sanciificali, etc. Facla peccatorum nobis in volunlale peccandi manentibus non pro-
purgatione, recqnciliati sumus.Deo. B
J dest Cbrislus, qui est boslia pro pecqatis, jam in boc
VEBS.11..— Et omnis, etc Ne videretur sanguis prxsenti. Per quod constat quod nec in futuro. Pvtt
per pontiflcessemel in anno oblalus minus profuisse acceptam notitiam veritatis, id est, quanquam venis-
et «acrificiaquotidie per sacerdoles facta perfectos semus ad fideni, pro qua quidara scctiri sunt, quasi
facere, lioc addit, quasi dicat: Pontifex per singuios nunquamperituri. Non ait, volenlibus, sed valunta-
annos offerens, non pervenit ad coBsummationem, rie, quia voluntarius cst qui in aliquo assiduus est;
sic etiam bmnis sacerdos seinper offert,el lamen volens,qui atl lempus. Vel etiam, si voluntate, nedum
per ea nunquaro consummaiur. actu peccemus.Jam non retinquiturprppeccatishostia;
VERS.12. — Sedet in dextera.,Bene potesl con- sicut in veteri lege datura est sxpius offerri hostias,
summare qui sic roeruit exaltari. pro peccato. Nonenim Chrislus itcitim iromolandus
VEBS.13. — De cwlero. Id est de eo quod restat, est pro peccatis, quod semel facliim est, et secunclo
scilicet gloria bonorum et pcena nialorura. Scabel- non esl opus. Seil niagis opus est manere in fide et
lum. Quia etiam si modo repugnent ei, et non vi- verilate. Quod si non, facit jutliciuin, ,te exspectat,
deantur subjici, tunc omnibus apparebunt ei subditi nisi per pcenilenliam renoveris.
per Cujusimperium suberunt pcenis. VERS.28. — Duobusveltribus leslibus. Convktus.
C
VEBS.15. — Conteslatur aulem nos, elc Spiritus Quid ergo illi contra quos perhibent teslimonium an-
sanctus testificatur quoil coqsuramavit in xternum • geli, et sancti, et propria eonscienlia?
sanclificatos,et quod in NovoTeslamento non recor- VERS.29. — Conculcavent, etc Conculcat Ghri-
dabitur Deus peccatorum. Postquam. Quasi dicat : stum qui libere peccalabsque liniore, el pcenilenlia;
Postquara illutl dixit quod non valet ad probaliorrem el qui indigne parlicipat, sanguinempollulum tlucit,
nostram, adjecit alia qux corroborant utrumque si ab eo mundatus ad vomitum redit et poenitere
quod dicimus: scilicet dando leges,quod.pertinetad negligit. Spiritui iujurius est, qui ejus beneficium
consummationem; et peccatorum et iniquitaium eo- grale non suscipit. Pollulum duxerit. Talis est qtii per
tum jam non recordabor amplius, quod pertinet carnales obscrvanlias credil pcccata diniitli, a quibus
ad sanclificalioncm. relrahit nos sanguis Christi, et ita pollulus est et
VERS.16. — Superscribam.Non dicii scribam, sed nos polluit, si ab co, un;Icesl remissio, nos retrabit.
tupertcribam, quia leges illx super vires bominuro Et spirilui gratiw. Id est Spirilui sanclo gratis
sunt, in quarurn completioite nullus sufftciet, nisi dafo; vel, qui dat graliam, coiilumcliaui facit; qui
ope gratlx. In his verbis dicilur quod consummat remissionein, quam ipse Spiritus facii, ascribit (jar-
virtutibus, deinde subdit -desanctificalionc «nalibus observantiis, vel, qui eura male vivendoa se
VERS.18.— Ubi aulem, etc Non solum ex hac D abjicit,
auetoritate videti pplest quod Jesus sanclificat et VERS,30. — AftViiviudicla, etc De iiiimicis.h^oc
cOnsummat,scd quod oblatio j'am posl tempus gra- diclunr est, qui mak faciunl, non aulem de his qu|
lixnon est facienila pro peccati.s, quando facta cst: male paliunlur. llic aulem el consolatur eos, dicens
remissio. quod permanet in sempiternum Deus, et vivil. PrO:
VEBS.20. — Per velamen.Fides noslra esl vetata, inde etiamsi iiunc lyranni uon recipiunt qtiod eis
quia fidesnon habet meritum, cui bumana ralio prx- promissum esl; lamen postea reccpluri.supl, itaque
bet experimenlum. illos oportet congemiscere, non vero nos. Nps enini
VEBS. 22. — /n plenitudine fidei. Perfecta est; in illortira incidiraus raanus, illi aulem in raanus Dei.
nostra fldes, quoniam nihil horum jamesl yisibile, Neque enim qui patitur, aliquiJ lnalum patitur, sed
nec sacerdos, nec lioslia. Aspersi corde. Per hocj qui facit; neque beneficiumpercipit qui juvatur, sed
ostepditur, quod non fides sola, sed vila cum virlulc: qui benelicium prxstat. Hxc igtiur scientes, patieri-
<Iiixritur.'Abluii aqua, id cst baptismo. les eliicianiur ad sufferciida mala, el prompli ad Jrene
VERS.25. — Fidelis enim. Sicut Dcus fidclis ini facicndum.
 663 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. 6PP. PARS I. — THEOLOGICA. 664
YEKS.51. — ftememoramini.Iuvilat eos per ante- j! A tem senectute marcuerunt, nec tamen, etc, usquead
facta priusquam propter peccatum inde exire meruisset.
(CBRVS.)Skutoptimi medicorum cum alios secu- VERS.6. — Quia est. Esse proprie Deo convenit:
rint, etc, utque ad ut aulero nos incidatis in manus quia immutabililer est.
Dei, remeinoramim, etc. VERS.7. — Fide Noe, etc Et justitiw, etc Id est,
Prittinot, etc Si rudes sustinuerunt, turpe est si fuit justus ex fide, sicul patres srii, nisi enim ju-
modo deficiunt. Magnum certamen, etc Passiones stos esset, hoc ei Deus non pracepisset.
erflnl eis, tum ex propriis doloribus, tunfex dolori- YERS.fr.— Fide qui eivit. Hic ad patres Judseorum
bus aliorum, quibus compatiebantUr, descendit et ostendil in eis, sicut in prioribus, om-
YERS.53. — Et in altero quidem, etc Quasi: Cer- nero justitiam ex fide habuisse originem. Et po-
. tamen passionum suslinetis, et in propriis passioni- irit exemplum de Abraham. Obedivit, Deo dicenli
bus, et in compassionibus aliorum, et hx sunt dux sibi: « Exi de terra tua,et decognatione tua. > Hoc
partes certantium contra nos passionum. Spectacu- jam fecerat. Hoc enim dictum est j^amegresso de
lum. Grave est opprobriuro, gravitis est cum specta- terra Chaldxorum, et j'am conslitulo in Mesopota-
culum hominibus fit et non secreto exprobralur. mia.Non ergo Dominus corpusl^sed animum a terra
VEBS.38; — Vivit. (Auc) Justi, recli, exsullale in " sua avertit, ne yelit reverli. Non cniin exierat inJe
Domino, quia vos decet, elc, usque ad et defickn- animo, sed redeundi tenebatiir desiderio; quod de-
tem sublevat, et vinceiitem coronat. siderium Deo jubente ac juvanle, el illo obediente
VEBS.39. — Nos autem, etc Id est{ non sumus lllii fuerat amputandum.
paganorum, sed propbetarum fidelium. YERS.11. — Quoniam fidelem.Prius risit, etsi es
gaudio, non tamen plena flde: sed posl, verbis ari-
..--• GAPUTXI. geli, in fide solidata est. Riserat eliam Abrabam,
VEBBI1..— Est autem fidet. Hic est lans et com- quantlo ei promissus est filius, sed risus ilfe adriiira-
mendatio fidei, cujus descriplionem ponit. In qua tionis fuitet gaudii, non dubilalionis.
tria notat, scilieet: quid efficiat in nobis, quod funda- YERS.12. — Ab uno. Utero, vel Abraham emor-
mentum est omniura boriofum, et quod el de non tuo. Emortutim dicil ad opus concipiendi Sarx ute-
appareritibus est. De qua in Epislola ad Romanos plc- rum, quantura ad virum seniorem; vel dicit ipsum
nitts dictiitri est : Fiaes est substantia sperandarum Alrralram ad opus generaridi emorluum, quantum
rerum, id est, causa qux res sperandas faciet quando- scilicet ad seniorem feminain. Tanquam sidera.. Hoc
que Subsisiere ih nobis; quod estdkere: faciet nos ' dicit q[uantum ad bonos, id est qui luce vjrt.ii.Uimet
consequi futura bona. Et proprie dicitur fides sub- mulliludiiie comparantur sideribus. Et sicut arena.
ttantia, quia sperandis substat,. et facit ea esse iri Hoc dicit quaiilum ad malos, id estqui instabilitate
credentibus in alia vila. Etestfundamentum oirinium et numero comparantur arenx. Mare est ipsagenii-
bonorum quod nerao mularepotest, el sine quo non litas : ora, ritus ejus; cui propinqui facti sunt aliqui
est bdna xdificalio; vel, speranda jara facit esse in Judxi, non lamen in genlililale,
cohte credentis. Argumenlum,ld est certitudo rerum YERS.13. — El salutantes. Ulitur verbo translalo
qux non appSrent, et si quis de ea dubitet, probatio, a navigantibus, qui Ionge prospiciunt desideratas ci-
ubi adlruc probatur futura resurrectio; quia ila cre- vilates, quas anlequam ingredianlur, saliiialione
diderunt patriarcbx, apostoli, alii sancli, Fides est prxveniunt. Ex metaphora ergo navigantium dicit,
causa speratndorUm, quia causa jusiili* per quam Et satutantes; id est gaudenles et desiderantes eas,
siint speranda. Et hoc est: /n hac testimonium, jusli- sicut faciunt nautx Jonge visis civitaiibus. Et ideo
trx, quod propter fidem Deus testalus est juslos eos confilebatntir quod essent ipsi peregrini, qui in
esse. Senes': Hoc dicit, non quod xtate senes, sed afiena patria nihil habenl. Hospiles. Hi.de palria non
antecessores • horum,
• et sic constat fidem non esse sunt, el isli confitebantur se non esse de nrundo, ne-
. «
novam, sed tenendam, cum anliqtu eam tenucrint. U qug aliqttid se lrabere in mundo, itleoque boc confi-
YERS.3. —Fide intelligimus. Exemplis ulifur ad tebamur. Qui aulem boc dicunt, dant inlelligi quod
comroendationem fidei, ad osteridendum quod de aliara patriam qtixrunl, quod ipsi signilicare yok-
non apparentibus sit fides. bant/Et ne putarel quis quod iliara appetereot de
VEBS,4'. — Fide plurimarri. Quod patres antiqui qua exierant, subditur : Et st quidem, elc
per fidem sint conseculi teslrmonium jgslitix osten- VERS.17. — Cum tentaretur. Non lentavit Deus
dit, ponens aliud exemplura ad commendationemju- Abraham quasi qui fidem ejus ignoraret, sed ut ipse
Stitix. Defunctus adhuc loquitur. Id est, maleria est Abraham et miindus fidei ejus veritatem et firmita-
riobis loquendl, ut de e|us fide exempl-im demus. Non tem cognosceret.
enim mors exsiinxil famaro fulei. 'Ex fideet palientia VERS.19. —Et tn parabolatn. Fide obtulil Abra-
prxcedenliiim consolatur istos. Abel adhuc loquitur, bam non solum in re, sed eliam in signilicatione. In-
quia alios suo exemplo admonel ut justi sint. Intcrc- . tellexiteniraGhristumsignificari,cujusdeifasnonmo-
niit eum quidem mors, sed non cum eo interemit ritur; sed arfes hxrens cornibus inter vepres, id e§t
gloriarn ejus et memoriam. caro lafaorans inter Judxos in cornibus crucis, pff-
(A.pc)NequeHenochetEliasiicr tam longani xla- tnit Deo oflcrri spinis Judaicis anle coronata,
 665 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 665
VEBS.20.—Isuac. Fidem hic lialiuit, non solum A VERS.33. — Qui per fidem. Etsi recusal dicere
quod benedictus esset mclior, setl etiam creditlit qttx fecerint singuli, dicit lamen qtix quidam ope-
quod Christianus populus suppJanlaret benediclio- rati suiit fifie. Repromissiones.Dicit Apostpltis repro-
nem Judxis faclam ct promissam. missiones et non promissiones, quia promissiones
VERS.21. — Adoravil fastigium, etc. Forte tulerat multx sunt faclx David, nl Abrahx. Sapienter bisto-
a filio virgim, quando ei fidcin filius jurabtil et dum riarum commemoralionem vilat, ne sermonem suum
eum teneret, post verha jurautis, mox adoravit protclet, breviter qusedam langens. Nec enim om-
Deuru.Non enim pii(!ebat cum ferre tantisper insigne iiifio lacuit, nec dicens motesius effeclus est, fugit
potestalis filii sui, tibi figura magnx rei ftiturx prse- (lensilaletn et longitiidinem, i;e fatigel auditorem.
signabatur, et regni Chrisli futuri in gentibus. VERS.35. — Atii aulem dislenli, elc. In illisPalri-
VERS.22. — De ossibus suis mundavil. Adjurans bus Yeteris Testamenli,quamvisrara, fuerunt tamen
filios Israel, ut asportarent ea in terram proraissio- exempla patientix, asanguine Abel usque ad san-
nis, et recondercnl ea in sepukro patrum suoruin, grrinem Zacharix, quorum sanguinein dicit Dominus
scilketin spelunca duplici, in qua sepulti sunt Abra- ab eis exigendum, qui in palriini siiorum (a quibus
haro, ei Isaac, el Jacob, el cseleri et palres, ubi et illi occisi sunt) iniquilate peisisterenl. Et in Novo
Adani elEva quiescebanl. Quod idco voliierunt, ^jUiaB Testamenlo, non defuerunl teinporali felicilate '»!•
iu ea terra prx^vklerunt nasciturura Christum, ut Ientes, in quo miseiicordiam Dci experimur;
cum eo resiirgerent. • VERS.38. — Quibus digmts non eral mundut. Id
VERS.26. —*Improperium Chrisii. Hoc dixit, vel esf, quorttm conversalione non erat mundut dignui,
quod Moysespaterelur pro Christo, vel quod signi- ideoque ne viles habeanlur pro loleratis tribulationi-
ficabat improperia Chrisli fuuira : vel, quod Moyses bus : vel, adeo viles erant hominibos, ul putarentur
suslinuit a fratribus suis quos liberare volebat, sicril non esse digni stare vel habitare inter eos. Et tam
Cbrisitis a suis quos redimere venerat. Illi dixerunt illi quam priores, non acceperunt stalim proinlssam
Chrislo : Dwmoniumhabes (Joan vn). El isli Moysi: viiam usquci ad Cbristum. Cur non subditur:
Vis nos . inlerficere , sicut interfecisii jEgyptium VERS.40. — Deo pro nobis melius aliquid provt-
(Exod. u) 1 Quod lainen palienter sustiuuit. sicul denie. Prout naluram noslram assumerel, elglorio
et Chrislus. siuS nobiscum exsullarei: Si illi lenuerunt fidem, qui
VERS.27. — Non verilus. Quod prius fugerat ih nos tamiiu exspectaverunt requiem, mullo niagis te-
terrani Matlian, non fuit inelus , sed fides ; eo quod ncaraus, qui statim a morte accipimus.
credebat a Deo liberari. Noluit ibi manere, ne esset
causa jaclantiac, si in apertum periculum se prxcipi- C CAPUT XII.
taret, et tentaret Deum, quod diabolicum est. Sancti VERS.1. — Ideoque etnot. Post fidei commenda-
enim, quandiu habent qttid faciant, non debent ten- lionem, ad illrtd qnod incceperat redit, exlrorlans ad
tare Deum, ut et Dominus tocum dedit Judseis, qui palienliam pluribus modis.et prxcipue ipsius Cbristi
et suis prxcepil : Si vos perseculi fuerinl in una ei- exemplo. Nubem. Ll est miillitudinem sanctorum,
vilale, fugiie in aliam (Matth. x). qui tesies sunt fidei, qui ut nubes cxemplo sui in
VERS.28. —»Fide celebravil Pascha. Hac utique xstu tribulationum nos refrigerant, et doclrinis com-
qnia sk credidit populum salvanduni: illos quidem pliuint.
a Pharaone, nos a diabolo. VERS.2. — Qui prdpotilo sibi gaudio, etc Sic nos
VERS.29. — Transierunt mare Rubrum, etc Sk proposilo nobis xterno gautlio, poslhabita confu-
per baplismwn fideks iranseuni, remissis peccalis; sione, debemus currere; vel, proposito sibi gaudio
tanquam jEgypiiis cum diabolo prihcipe tenebrarum temporalis regni, quando voluerunt eum turbx ra-
submersis. pere ut facerent regem, et noluit, quia erat via hH-
VERS.30. — Circuitu dierum seplem complelo a niililatis.
Levitis arcaro Dei portantibus, et xneis lubis clan- VERS.3. —Deficientes. Deficere est tinrore tribu-
gentibus. lalionis lidem negare. Itaque non detietis defrcere ,
YERS.31. — Excipiens exptoralores cum pace, etc. neque enim eslis obliii vosconsolationis. nec debetis
Quasi: Ita et vos debetis duo Testamenta per apo- olilivisci.
stolos tanqnam exploratores a Christo missos cre- VERS.6. — Omnem filiurii. Etiaro nnicum qui fuit
dendo excipere, et ila cum infidelibus non per- sine peccalo. Si ergo exceptns es a passibne flagel-
ibitis. • lornm, exceptus es a nuraero filiorniri. Unicus ille
VERS.32. — De Gedeon. Ipse, acceplo signo vel- t!e Patris substantia natus xqualis Patrr in forma
leris a Domino, ivit conlra Madianitas cum trecentis Dei, Verbum quo facta sunt omnia, non lrabebat ubi
viris, eosque noctu expugnavit. Samson. Hic, Ut le- flagellaretur. Ad hoc airtem carne indulns est, trt
gitur in Kbro Judicum, afllixit vehementer Phili- sine flagello non esset. Qui flagellat unicumsinepec-
sthxos. Jephle. Hic, cura iret ad pugnam contra hb^ cato, relinquit adoplalirm qui est cum peccato? Uni-
stes, vovil Domirio qubd, si triuinphum de hoslibus cns sine peccato, non tamen sine flagelto, exempltnn
assequeretur, rediens, quod prirao occurreret, offer- nobis proposnit in passionibus suis. Non ergO lur-
ret Deo: occurritqiie e 1 tia, quam immolavit. bari dcbcrous, cum aliquis sanctus gravia el imligna
667 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 668
perpelitur, si obliti non sumus qux perlulerit Justus A . quij desit gratix his modis quos subdidit, parala
jusiorum, Sanctusque sanctorum. Et altenoe hic enim est gralia, el hoc esl: Non enim accettittit ad
justitiam et misericerdiam Dei. Justitia est in eo asperitatem legis, qiiam describit, ut econtra inlel-
quod flagellat. Misericordia vero in eo quod recipit. ligalur suavitas gratix, non ad ignem, sed arf Spi-
VERS.8. — Ergo adulleri. Nota non jure vocari rilnm sanctum, qui est ignis consumens peccata, ad
patrem, qui ex adulterio genuerit, quia ab eo geniti, quem non molu corporis, sed spirituitur. TurUnem.
nou dicuntur filii legitimi. Turbo est. vis venlorum. cum grahdine et pluvia, et
. VEBS.9. — Reverebamur^Revereri est cum liraore significat impeturo Viliorum qux per legem magis
lronorem impendere. damnata sunt. Sed modo venitur ad -serenitatem per
VERS.10, — Et tlli quidem. Hic alia ralio ostcn- gratiam Spiritus. Catiginem. Hoc ponit quia obscura
ditur, qunre obtemperandum sit Deo. Ad id quod lex. fuit, mode clara inteHigentia. Procellam, quae est
ulite esi, scilket, in recipiendotanctificationem ejut. majpr quam turbo, et est tempeslas qux quocunque
VEBS,11. — Disxiptwa. Hsecgroecedicilur TraiSei*, jmpeilit. Hxc esl servitus peceaii secundura operaJ
id est, eruditio per moleslias, quando pro peccalis tionem quceper legem trahebai homines: modo au-
suis roala quis palitiir, ut corrigalur prout hic inlel- temest fequksa viiiisimperfectis.
ligitur. Esiet disciplina quse scientia dieitur., et a B VERS,19.—Tubm tomtm. Tuba est signum mo-
discendo nomen accepit, et Grxce «rto-Tnpi.dicitur. lionis ad bellum; et est motus dekctationis quinon,
YERS,.,12.r— Manus. Id est affectum, charilaiis., per legem,«ed pergratiam exsliflguiiur. Vocemver<
quo.Deum compleeiebsuuiiiiolim, ileruro erigitc sur- borum. Hujusmodi vox esl legis prseceplio et c6m-
sum ad Deum; el genua, id est fortitudincm, quse UiinatiO,quam populus gravem puutvit et iirlole-
soJutlaest refrigerala cbaritate. rabiiem, quia sola prseGeptioerat, sine gratia adju-
VERS.13. — Gressus. Ut veslra fides re&e ioce- vante. —
.dat^ confilendo qtiod credii, elsi opus est patientlo. YsEBS. 20. — Nott entw porlabani. Q»ia sine gralia
Fides recle dicitur pes, quia lotum portat. Ita gres^ insulBckntes^erant ad observanda prsecepta. Et si
sus rectos, ut non aliqtiis deviet a vera via fidei, sio b.ettia,.e[c. Mons est divinitas; bestia, defectos ra-
ut iHe qtii carnales obseryantias recipit, nam faoc lionis, quod est quando verbum blaspbemix pro-
est errare.El non claudicet, sicut qui timore passio- fertur. in Deuni. Tangere est offendere. Tangilerga
rjis iitubat, ted sanelur, si erravit. vel timuit; vet monlepj beslia, qui Qfferidil Daum blaspfaemia,
recti gressus, sunt recta intentio in operibus, quem prxcipit lex sine miserkordia lapidari; sed in
YERS.14. —Sanctimoniam. Id est caslitalem men- Ecclesia, sLvultreverli, nusericorditec suscipitur.
lis et corporis ; unde : Beati mundo corde, quoniam " YERS.22. — Sed accessislis. Ex superioribus ista:
,(JMaUh,.x), etc. Sine qua nemo videbit Deimu Ecce pendent,ubi dicit adctux..accesserintpcisl remotio-
iquomodo exterruit amatorera boni, id est, visionis nem illorum,,et npn ppnit contraria eorum qux tx
Dei. Noa dixit, in ignem mittetur; vel; infatigabili- opposito iiHelligunttir, sicut supra assignaturo est,
bus lorlQribus dabilur (quai tamen vera snnt); sed sed priinum quod ex.eis. sequilur, ut per hoc magis
yolens te amatorem faoniesse, id cst, visionis Dei, suadeal tenendam esse graliam. .-AdSion. Id est, ad
non formiilatorem mali, ait: sine qua nemo, elc Ex eos qui in allo speculautur Deum, quod speculari
eo ipso quod desideras, le terret. est magnum-prxmium. Et civitalem_J)eT.Hoc dicit^
. VEBS.15.—CoH/empfanfe^elc. Ne dubitetis posse . quiaDeus in eis habitat quando eosjuslificat.
esse tam palienles, quia gratia fiei pneslo est; scd VEBS. 23.—Qui contcripiisunl. QuasLdkat: Neflu-
ne desitis ei, hoc modo potestis retinere gratiam. Ne bilelis ad angelos pervenire, quia veslri anlecessores
qua radix, etc Delectalio peccali vere dicitur ama- pervenerunl, et hoc est: Qui conscripii sunt, id est,
rifpdp, et ideo vilanda. Radix amariludinit, mala cum eis qui.in ccelis sunt, scripli sunt, id esi.in eo-
cogitatio, qux non dulces fructus, id est opera, sed rum ordkre sunt..
amaros generat, quibus impeditur iler ad ecelura. VERS,26^.— Adlmc.temel, etc Quasi dicat: Jani
^EBS. 16. — Ne quis fornicator, etc Hic quomodo,•" fueruni mota, sed adhuc movebo : per temel notat
ConleropJajidebeant, ne craa radix amaritudinis ger- quod ulterius non sunt raovenda. Sed etiam ccetum,
nrinet, ostendit per partes in quibus aliquos de iflis; quod inferius est,scilicet aereum: unde dicuntur av.es
ncrtat.,Primitiva. Vel primogenila sua. PrimitiyaJiie: cceli. Totus aulem pen^aer.iste ventosua, quen) cce-
appellat honqreitt et dignitatem sacerdotii, quia antei lum vel.cmlos Scrjptiiraivoeat.i jstos-utique iaws,
sacerdotium Aaron, ouMiesprimogeniti erant sacer- non illos supremos (ubi soJet Juna et sidera coosti-
doles, sicul fwt Sera :,et hxc erat magna dignitas,, tota sunl) dkit Uic Scriptura..movendos-.*et ajjbi,
quia et de substanlia et de hxreditate paterna majo«. perituros, p^opter raapanv sui quamdam cpmmu-
pem portionem sumebat, Vestiuroque ornalu loeuple- tationem. , -
tior resplendebat, eique beiiedktio dabatur. Eccei VEBS,27.—Qtue tunl immpbilia. Quasi dicat:
quain proeul a religfone fuit Esau, qui pro vejitre; Id profecto sunt, quia quidquid erunt vel in prinei-
dedit benedictionem. Cujus faclum ideo commemo-- palibus essentiis, vej in formis exlrinsecus sumptis,
rat, ut dehorlclur ab illius siiuiiiluuiuc sceundum iti immobilia,erunt.
, VERS.18. — Non enim accessislis. Dixerat, ne> YERS.28. — Iiaqtte regnum immqbile. QuiaDeus
669 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 670
ccelum et terram immobilem promitlit, palet quod A corpora animalium exlra castra cremanlur, et
habemus graliam, sine qtia non possemus ad illnd propterea Christus extra portam passas est, ut nos,
promissum pervenire., sed per eam suscipimus illud qui corpore et sanguine ejus a peccatis mundari vo-
regnum immobile, ut ideo nullus desit gratix. ltimus, iinproperia et angustias passuri, tabernaculi
Habeamut grattam. Id esl, fidem, spem el charita- delicias deseramus. Animalium. Christus per illa ani-
lem in sancta operatione; vel-: Habeamus gratiam, malia significabatur.
id est, graiias agamus de omnibus, non murmuran- VERS.12. — Porlam. Porla civitatis est sensus
tes in aliquo, quia sic bene servitur Deo. corporis, in quorum nullo Christuspeccavit: et idco
VERS.29. — Deus noster ignis. ld est Spirittts exira passus. Et nos ostio sensuum vitiis clauso,
sanctus, qtii est donura et gralia illa, quia nobis gratis extra paiiamur.
dalus. VERS.15. — Per ips.umergo. Qui est nobis via, a
CAPUT XIII.
quo sumimus exemplum, ad mariyrium curratnus.
VERS.1, 2. — Charitas. Ab hoc Ibco moraliter Confideniium. (Auc) Ergo qui timetis pominura,
instruit Apostolus, quasi diceret: Quia charitas est laudale eum, etc, usque ad cujus invisibilis sacrilicii
habenda, ipsa nianeal in vobis, elhospitalitatem nolile illud visibife sacrutn signum erat.
oblivisci. Per hanc enim quidam laluerunt, ut Lolli " VERS.16. -—.Beneficentiw. Evacuata sententia
nesciens esse angelos, sciens tamen quis in eis pravorum de gula, redit ad morcs. Beneficenliw, id
esset. esl, largitalis in alios. Et si vestra subslantia sit
VERS.3. — Tanquam simul vincti, id est, sicut ablala, lamen ex his qux habelis eleemosynas date.
vobis vinclis velletis subveniri, vel l:\boranlibiis. Hoc supra dixerat: Non deserentes colleclionem.
VERS.5. — Sint mores. Postquam sua Hebrxi VERS-17. — Ut cum gaudio. Faciamus utique
perdideranl, vokbant iterum congregare : quod ista cum gaudio, quando videmus homines proficere
Apostolusprohibet. Sed ne dicerent: Quidsi neceS- in verbis Dei. Tunc enim cum gaudio lajborat ope-
saria defecerint? subdit coiiSolationem.1Sine avarilia. rariusin agris, quando attendit arbores, elfructum
Avarus est qui tenax est in targiendo, cupidus iri videt; quando attentlit segelem, et videt ribertatem.
accipiendo. Non te deseram. Hoc Deus dicit omni Tunc intelligit quod non sine causa laboravjt, non
speranli in se, sicut Josue, ila esl nobiscum, ut con- sine causa dorsutn curvavit, non sine causa mauus
fidenter dicamus, etc. Neque deretinquam. Dereliri- attrivit, non sine causa frigus xstusque toleravit.
queretur qui fame periret: sed quia hocnon est, ne Non expedit vobis. Non dko : non expedit illis,
sit homo cupidus. quia etiam illis prodest Irislari de vobis. Nam iUi
VERS.6. — Non timebo, elc Homo omnis adver- ^prxposili, quando conlrislantur de malis vestris,
sarius, eliam diaboJus, qui homo ab officio, eo sci- expedit illis ipsa tristilia, sed non vobis. Simi-
licet quod bominera decipiat. lilec ergo in.Dominico agro bonum operemur prx-
VERS.7. — Mementole, etc Quia longum esf de lati et subditi, ut similiter de mercede gaudear
singulis dicere, monet sequi magistros. mus.
VERS.8. — Jesns Chrislus, etc Hoc perlinet ad VERS.18. — Orate pro nobis. Superbiam elatio-
superiorem sententiam, ubi teslatus est Deutndixisse: nemque mentis quOrumdara ponlificum percutit, qui
Non te deseram, nequederelinquam. Poterat enim il- dedignantur precari subjectos-, quatenus pro eis
lis videri, quod hxc promissio ad Josue tanlum per- orationes fundant. Bonam conscienliam habemus, -id
tirierel, ad qucd respondet, quod et nos juvabit sicut est, conscientia rios non accusat, nec nobis conscii
juvit iilum. Quasi: Non est dubitandura, quia qui sumus quod vobis insidias fecerimus, nihil cumfi-
heri, id est in prxterito, adjuvit Josue, hodie, id est ctione protulimus, nihil negotiationis gratia fecimus.
iu prxsenti, adjuvat, et adjuvabit futuros per omnia Ne ergo sinistre quid arbitremini. In omnibus, Ac.-
sxcula. cusabatur Apostolus quod suam gentem negligeret,
VERS.10. — Habemus altare, etc Non studendum n sed ostendit se habere affecfum ad omnes Judseoset
escis, quia habemus altare, id est corpus Chrisli, in genliles, de quorum prxteritis bonis gaudet, eisque
fide cujus oblatx preces et operaliones sunt ac- in futuro meliora optat.
ceptse Deo, de quo edere non habent, etc Taberna- YERS.21. — Faciens, in vobit,etc. Nihil enim.
culo,etc Id est, observantiis legis, ulqrii cibos discer- boni habere potestis> riisi ilto praeveniente et su*!
nunt et alia hujusmodi legalia servant, qtix nomine sequenle.
tabernaculi signat, quia ad tcmpus sunt imposlta; VERS.22. — Etenim perpaucis, etc Quasi: Nori
vel, nostrum corpus recle dicitur tabernaculum, potesl quisquam longitudinem sermonis abnuere,hoc
quia ad tempus in eo manendura est, et ideo non est quippe erat quod adversarii fackbant, et ideo lateriter
ei serviendium iri desideriis. hoc tangit. ;
VERS.11.— Quorurit enim, etc. Per duplkern al- Saluiaie omnespropositos veslros.Skut gcneraliter
legoriam , quarum una est Veteris, et aliera Novi omnibus scribit, ita generaliter omnibus prsBlatiset
Testanienti, probat corpus Chrisli non esse cden- subditis salulem optat. Salutare enim est salutem
dura ab his qui tabernaculo deserviunt. Ad boc enim optarc
671 VVALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA 672

PROLOGUS S. HIERONYMI 1N SEPTEM EPISTOLAS CANONICAS.

(Viac Bieronymi divinam Biblioihecam, Epist. ad Panlinum, etlibrumde Viris illustribut.)

EPISTOLA CANONICA B. JACOBI.

ARGUMENTUM. A mii: Beaius vir, etc. Non solnm verbera et carceres

Jacobus apostolus sanctura instituit clerum de cul- debetis pati, sed et amissionem rerum tempora-
tnra ccelestium prxceptorum, et regula calholicx liutn, qtia3sunt viles et transilorise, et amatores ea-
observantix, et de Invictx paiknlix majestate, et de rurapuniendi.
revelatione plurimorum, et de mandatione magi- VERS.13. — Nemo, cum tentatur. (BED.)Hacte-.
strorum. nus de tenlalionibtis exterioribus, nunc, etc, usqu*
CAPUT PRIMUM. ad et hominem quasi ex necessilate peccare.
VERS.1.— Jaeobus. Iste ecclesix Hierosolymi- Quonfam a Deo tenlatur. Exleriorem lentationern
tan.-e,post apostolos ad prxdicanduhi raissos, curam immillit Deus ad probalionem suorum, interiorem
etregimen suscepit. Duodecimtribubus. Prxcipuam vero.quasxpe concipiturfurlum, adulterium, hoini-
6oltkitudinem de istis habere adduodecim pertine- eitlium, non immitlit Deus.
bat aposiolos, qui legatkhe pro Domirioiri circum- VERS.14. — Unusquisque tentalur. Duo srrnt^e-
clsione fungebahtur. Unde et Paulus dicil: Jacobus, nera
tentationnm.: unum, quod probat, seciiiiduin
et Cephas, et Jodnnes, qui videbanturcolumnw esse, tenlavit Deus Abraham., Aliud qnod decipit.
dexterat dederunt, elc Idcireo eis scribit prxcipue, quod secundum quod Deus nerainem tenlal. Cum super
et quia ipse s cxleris apostolis super eos ordinatus
fundaraenlura, Ilgnuin, fenum, slipulain xdificamus,
erat episcopus. diaboltts superponit incendium. ^Edificenitisaururot
VERS.2-.'— Omne gaudium. Ne indignemini si : et tenlare nonaudebit;
fn si vos argenluro, lapides pretiosos
mali mundo florent, palimini, quia non est nec lamen oranino desislit, sed sedel in occuJlis ut
Chrislianx verilatis in teitiporalibus exaltari, sed po- .innocenlem.
tins deprimi. Mali niliil faabent in ccelo, vos nihil in in.lcrflciat
Generatmortem. Sicut qui tentalus superat, prx-
mundo. Spe illius boni ad quod tnndilis, quidquid in mia
vitx; ita qui concupiscenliis illeclus superatur,
via contingat, gaudere debetis. Cum in tentationes. merito ruinam mortis incurrit.
A perfeetioribus incipit de extrinsecis tenlalionibus. VERS.17. — Otnne datum , elc, (BED.)Postquam
VERS. 3* -T- Brobaiio fidei, etc (BEB.),Eadem docuit
sed ordine in Saulo quod vilia non a Deo nobis, sed a nobis
sentenlia, conyerso legiUtr, etc, sunl, etc, Msaitearf.donum perfeclum potest inleliigi.
usque ad per quod fides perfecta probalur. Nec vicissitudipis.Lumen ejusaliqtia umbra noti in-
'VERS;6. — Qui autem hwsitat. Qui conscientia lerdicit, ut aliqua mala immiltal, Semper bona lucis
peccaii pressus dubitat de prxmiis coe'.estibus,su- sunt in D^o, sed ejus dona in nobis aliquando sunl qux
perveniente vento tentalionum, facile deserit fidei superveiiknlia obtimbrant peccala.
slaium, et secundnm leniantis voluntatem, ad flatura p YEBS.18. — Voluntarie. Omne bqnum est a Deo,
TOntiper diversos viiiorum raptatur errores. '
• VERS.10. — Dives.autem. Divitem vocateum qii et non merilis vestris ad hoc accessistis, sed sOla
gratja divinx volunlatis^ Ut simus initium, ctc Per
tftiam spem in divitiis ponit; non nocet babere divi- lianc non putefrurs nos esse id quod ipse
«ed genituram
tias, amare.. Dives autem gtorktur. Jronice. est, sed in creaturis, ad-
queradam priricipatum
^Juasi: Non debct gloriari in sua gloria-qua super- optione nobis concessit. Unde alius translalor : Ui
bit et alios opprimit, quia flnienda est et bumiliantla simus crealurarum ejus.
iirferno. Gtorielur in hnmilitate id primilim
in Yel, sua, est,
non in superbia, sed humiliet se subservkndo aJiis YERSV19. — Tardus ad irum. Non lemere^ et
tfe divitiis. Quoniam ticut flos feni. Justus ut palma sine causa aliqnis irascatur, vej contra subditos pec-
vel conlra quoslibet fralres, vel contra feli-
flctret, infuslus nt fenum : quia ille manet, hk cito canies,
transit. Flos jusli spes qux fructum exspeetat, ra- citalem malorum, quia maturitas sapientix non nisi
dix justi ebarilas quse immobilis manet; mali radix tranquilla menle percipilur. Et qui iratus judicat,
eliamsi jusliliamjudicat, laroen diviui examinis justi-
copidilas, flos deiectaiio temporalium. imilari.
VEBS.11. —Dives in itiueribus. Vix diVitis tem- tiam, in quaperlurbatio noncaclit, nonpptest
—
poralia sunt, qtiibus beatiftcari quxrit, cjux, cito D VERS.21. Propler quod abjicientet, etc. Moimit
destruentur. Ardor solis, adventus severi Judicis : Bil inquirendara docirinaro, ad quam suscipiendam,
velihmortecrijusqueifflprovisus.velin jndiciocoin- ct tit in ea possint proficere, borlaturnunc ad njun-
intwiter. In quo justus Ut arbor fruclifera mancbit. dUiam corjioris et. aniinx. Qui enim non dcdinal a
VERS.12 Beutus vir. Quia difficilc est liortari nialo, ntm polest boiium facerc hiskum verbum.
ad contemolutn mundi. subdit dc maaniltidine prse- OtioJ vesiris cordibus.Drxdicaiido imoonitnus, vel
 673 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. B. JAC. 674
verbum quod insitum et seminatum est in die re- A ne oniuino contemnendi divitcs putentur, subdit :
demptionis, quaudo vos genuit Dens; nunc perfc- quasi dicat propter prxdictas causas non sunt eli-
ctius suscipite, et operibus implele, quid iu inyste- geiuli, sed si perficitis hanc legeni qux dkit .:
rio lenetis. Diliyes proximum (Mai.h. xxii) , benefacilis; quia ,
VEBS.23. — Consideranti vullum. Qni proponit in elsi divites proptcr divilias non. su.nt eligendi ,
animo suo consitlerare in Scripturis quasi iu spe- con lamen propter Deum minus sunt diligendi.
culo vulluro nativitalis, qualiler homo sit nnltrs, Regatem. Id esl excclknlem, vel quia communis
quam fragilis, vel quid fulurus, quam brevis xvi, in est oiiinibiis, et omnes complectilur. Vel qux dicit:
quantis miseriis positus, compunctiqnem roagnam Non confundaspersonam pauperis, nec honores vul-
et voluntatem pceuilendi conlraxil; sed statinr, ali- tum poteniis (Levit. xix), et alibi : iVti//a erit di-
qua tentatione sedtictus, obliviscitur compiinclionis, slanlia personarum : ita parvnm ut magnumaudielis,
et ad peccala redit. Ilujus incoiislantix comparat quia judicium Dei esl (Deul. i).
enm qni libenler verbum audit, et impkre negligit. VERS.10. — Quicunqneauietn. Ne putarent con-
Et est simililudo inter illuiii qui sponte sua, sinedo- temptibile esse peccalum in hac una re legem trans-
ctore se ad Scripluias applicuit, et illum qui ab alio -gredi, addit: Quicunqtie•vttem, etc. Offendaiauiem
Scripluras audit, cuni neuler impleverit. " in uno factus est omnium reus. Yere qui m uno of-
Puer cum nascitur vagit, per quod indkalur do- fendit est transgrcssor lotitis legis, qtiia qul peccat,
lor animx, et quod in vita intral ad miserias car- conlra auctorem .egis lacit, qucrn in sua lege nc-
nis, quem dolorem postea obliviscitur, consiiela il- gligit, et contra cbarilatem, qux est caosa et ma-
lecebris camis anima. tcr lotius lcgis. Hanc senlentiaiii ex simili videamtis :
VERS.26. — A'oti refrenans linguam suam, etc Si qtiis me offenderet, omnes fratres et amicos raeos
(Aoc, Serm. 3 ad fratres in eremo.) Verbosilas quid in mc offendcret, et quodammodoconlra ouines pec-
aliud esl? elc, usque ad et lu diligenter allendas : caret. Sic qui untnn mandalum negligit, cxtera, qux
Qui non refrenal linguam suam, hujus vana esl reli- complela videbanlur adjuvare, sibi inulilia rcddit.
gio, etc VERS.12. — Sic loquimini. (BED.)Quandoqui-
VERS.27. — Et immaculalumst custodire ab hdc dem maltim est divitem
propter divilias eligi, etc,
twcjulo.Pei sxculuin intelligit mrmdum, seu omnia
sunt in ul sunt usqae ad qux spontaneos vocat ad pcenitenliani et
qux mundo, concupiscenlia carnis, peccata dimittit.
et oculorum, ct superbia vitx.
Quasi diceret : Beneloqtiimiiii,etbeiiefacile:quia
CAPUTII. „ si negligilis, gravius damnaDiminiquam qui fuerunt
VERS.1. — Nolile. Qttasi dicat: Dominus non in
lempore Moysi,quia cui plus commiiiitur, plus ab
diviles invitat ad fidem et pauperes despicit, sed eo
exigilur. Quo plus majorerii quis niisericordiani a
pauperes elegit in lroc rauntlo, ct eos fide donayit. Doinino consequitur, eo injustius indigenli proximo
Mundus paiiperem aljicit, divitem colit; fides misericordiara et juslius luil pcenas impie-
negat,
Christi econlra tlocet quia omnis gloria divilurri talis.
tanquam (los fcni, miscricortlia in pauperes floret
in xlernum. Domini gloriw. Domtnuro glorix nomi- VERS.13. — Superexallal autem. (BED.)Sicut in
nat, ut ejus jussis obediatttr, qui sempilerna gloria judicio dolebit ille qui non fecit inisericordiam,
remunerat id quod pro ejus amore pauperibus dalur. ila qui fecft, remuueralus exsultabit atque gau-
VERS.5. — Attdite. (BED.) Diligentius atlendile, debit.
VERS.14. — Quid proderit, elc (ID.VHic lalius
qnia non qui diliorcs in sxculo, etc, usque ad sed
hos tamen exspcctatione futuri regni prxclaros red- disptu.it de operibus misericordix, ut quos prxce-
didit el nobiles. dente senlenlia lerrueral, consoletur, docendo quibus
Nonne Deus. (BED.)Pauperes elegit Deus qui alibi rcmediis expienlur quolidiana pcccata , sine quibus
ait: Nolite limere, pusillus grex, quia complacuitPa- non agitur vita. Ne illi qtii non in uno tantum , sed
tri vesiro dare vobisrcanttmvPauperes eliam paren- p in mullis offendunt, in judicio invenianlur rei ora-
tes quorum nutriretur officio elegit. nium.
VERS.6. — Nonnedivites. Aperlius ostendit quos VERS.18. — Sed dicet quis. Non solum propter
divites snpcrius dixerit, scilicet illos qui divilias prxdictas rationes debetis ad bene operandum inci-
Christo prxferunl, et ipsi alieni a fide, eos qui cre- tari , sed eliam propter hoc ne impropcriura ab
dunt per polenliam opprimunt, et ad judicia po- aliis paliamini, quia aliquis assumpta fulucia de
tentiorum trahunt. El est alia causa quare non sunt suis operibus ut oslendat solam fitlem non valere,
eligendi, quia mala inferunt fidelibus. improperando dicet : Tu fidem, elc
VERS.7. — Blasphemant. Hxc apuslolorum teni- VERS19. — Tu credis, clc Prolravit eos qui opera
poribus plures gcntilium et Judxorum, maxime di- non habcnt veram fidem non habe;e ; nunccujusraodi
tiores fecisseinvcRiunlur. fidem habcant, patefacit, ne illam talem lidera
VERS.8. — Si tamen tegem. Quia aspere et de magnifitciant. Et dwmones credunl, et conlremi-
contemptu diviiiiro locuius eral, et quodammodo scunl. (BED.)Scripluni est, elc, usquead dxmonibus
conlraritis kgi tlivinx, qtix omnes di?.gi prxcipit, tartiiores cl proterviores sunt exislim.indi..
675 YVALAFRIDlSTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 676
VEBS.20. — Vis aulem tcire, o homoinanis ? (BED.)A conjongitur sic ad scquehtia: Sicut autetii frenos equis
Probato, quod fides sine operibus morttra est, etc, inoramitlimus,itd etlingua modicumquidem mem-
utqtte ad imitentur in tentalione et in operatione. brum est, et magna exaltat.
VERS.21.—Abraham paternoster, etc (ID.)Quod YERS.5. — Et magna exaltat. (1D.)Prxmia, si iih-
Aoraham per fidemsine operibusjustiiicatus dicitur, petus dirigentis bene eam gubernaf; si male, sibi
etc.ttsotte ad de utroque in exemplum proponitnr. suisque magnamperditionem exaltat, uiide Salomon:
Offefensfilium siinm Isaac super atlafe ? Magna tcn- Morset vitairi manibus tittgtim(Prov. xviii). Yitam
tatio, cum' filium jubebatur occidere; magifa fides, exajtat, si bene docet Eccfesiam; moriem si male.
ctim eliam de mortuo credebat se posse semen acci- - Agilur namque contra illos qui, et vita et scientia
pere; magnum oous, cura. dilectissimum non dubita- destiirrli, docere prxsumebant. Magna ergo exaltal
ret offerre. lingua qux cxterorum verba et sensus despiciens,
VEBS.22. — Videt quoniam fidet cooperabatur sirigulariler se sapientiem jactat et facundaro. Con-
operibus illiut, et ex operibut, etc Quia oblulit illum, 'tra quod: Nolitemullipticare loquisublimiagloriantet.
in quo accepeiat promissionem, apparet magna vir- Ecee quantut ignit. Sk et lingua incorilinens roa-
lusfidei: quia, etsieum olferret, Credebatpromissio- gnam materiam bonorum operuin pe^rirefacit,ilaque,
nem imnlendam, quia potenlem credebat Deum B cum fere sit' impossibile vitari peccatum lihgux
etiam suscitare raortuum. etiam a perfectis, non quivis debet appetere mdgi-
Smititer et Raab,meretrix. (BED.)Ne causarentur steriuro.
opera tanli patris se imitari non posse, elc, utque VERS.C".— Universitas iritqiiilatis. Universiiatem
ad et anriumeraia in generalionibus Salvatoris. dicit, quia per eam cuncta fere facinora, aut concin-
nanlur, ut lalrocinia, slupra : aut palrantur, ut per-
CAPUT III. juria, falsa teslimonia : aut defendunlur, ut curn
VERS.1. — Nolite. Sicul monui vos ad opera fa- quilibet iropurus excusaudo scelus quod admisit, si-
cienda, sic moneo ad vitanda siulta magisteria. No- mulat bonum quod non fecit. Qum maculat lotum
tite pliires. Mulli fuere temporibus apostolorum, qui corpus. Et quia talis est lingua totum corpus macu-
descendenles de Judxa Antiochkm, non bene eruditi lat, et immundum facit reputari in conspectu Dei,
in lege ftdei, docebant, credentes ex gentibus debere et ideb grave e»t subire magisterium-: quia constilui-
circumcidi, et alioserrores inducebant, quseverisprav tur in tnembris notttis, una est de membris nostris',
dicatoribus non parvumlaboremquxstionisconlule- nimis propinqua nobis.
runt. Hos ergo ab officioverbi removet., ne impe- Inflammat rolam, etc. (BED.)Contaminat lotum
^ procursum vitx teroporalis, etc, usque ad per cse-
diant veros prxdicatores.
Majut. (BED.)Qui iiidoctus officiumuocendi usur- tera membra ad effectum perducere cogit.
pat, et Cfarislum uon sinceriler nuntiat, roajorem VERS. 7. — Omnis enim ndiura bettiarupt, etc.
damnationem meretur quam si solus suo scelere (ID.) Legimus in Plinio immanissimain aspidem in
periret; sicut contra, qui bene minislrat, gradimi jEgyplo a quodam patrefaroilias domitam, quotidie
sibi bonum acquirit. de caverna sua egressam et a mensa ejus annonam
YEBS.2. — /n multit. Vere perkulosum est reli- percipere solitam. Legiuius in Marceilino, tigridero
quis prseesse velle, quia npn lanlum vos minus eru- mansuetam faetam ab Iudia Anastasio principi
diti, sed nos omnes prxdicatores, eliam majoresin missain.
multjs offendimus, alii male docendo, et aliis male ' VERS.10. — Ex ipso pre procedit. Alii videnles
viverido, et aliis modis. Se iilis beatus Apostolus quod agimus exemplo nostro indiicuntur, ut siinili-
connuriierat, ut Iiberius arguat. Alilerjustus, allter ter benedicant et maledicant. IVo»oportet. Verenen
riialus offendit; juslus carnis fragilitate, necjustus oporlet ut eodem ore benedicamus de capite, et
esse desinit, unde Salomon.: Septiet in die cadetju- maledicamus de membris , quia amariludine male-
tiut el resurget; sicul quotidiana est offensio, ita dictionis consumitur dulcedo benediclionis.
medela et bonorum JJ
quolidiana est oralionum, ope- VERS.11. — Nunquid font. Oporlel prxdieato-
rum, sedimpii corruunlin nralum. Siquis. Vult os- rem aliquando araara prsedicationeuti, abslrahendo,
tendere inevitabilem v.erbioffensionem, ut imperitos increpande. Quod satis diffkile est, ut diversis ver-
(Jelerrcat, ne cupiant prxlalionem : quia eum qui bisadiderri lendenlibus utrumque facere possit.
cupit prxesse, oportet aliis perfeclkrem esse, ne VEBS.12. — Nunquid poiest, fralres. Non polesl
bffeqdat dum debet proclesse; sedlmperiti non pos- fieri ut doctor sit ficus dulcedine bcalitudinis ad
sunt ih prxdicando non offendere. quam monet, et dulcibus utatur verbis, el ut sit vitis,
In verbo nonoffendit. (BET>.)Illo videlket, cujus faciens oblivisciomniuni temporatium, ad quod opor-
nffeosionera humana polesl vitare fragililas. Ul'ver- tel asperis uti : hoc ergo diflicileest. Sic neque talsa
bcHndoli, dctractionis, superbix, jactantix, sed et dulcem potestfacere aquam, id esl, aliquis prxdicator
otksx et superflux locutionis, hic perfectus esl vir. acriler mordens mores aliorum, in eadern doctnna
VEBS.3. — Si autem frenos equis in ora miltimus. nori polesl esse dukis eisdem.
<ffe».)In oranostra mullo magis debemus miltere. VERS.13.— Quis tapient el ditciplinalut inlervos?
Quidain libr' habenf: Sicut auiem fivnos eqnis, et Conftitatis illis qui nec yitx sanclitalem, nec hngux
 677 • GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. B. JAC. 678
continenliam habent, monel illos qui sibi sapientes A det, dkit Scriplura : Superbis resislit, humUibusau-
vklebaiilur, vel eliam erant, ut sapientiam roagis tem dat graiiam, etc Malos omnes punit Deus, sed
ostendant disciplinatevivendo, quaro alios docendo, superbisspecialiterresisteretlicilur, quiamajoripcena
quiaquiproclivioresladdocendum quam faciendum, plecluntur,qui Deo subdi pceirilendo negligiint ScJ
aliquando jactantiara, veJcontenlionera incurrit, vel humilibus dat gratiam,qui in suoruinplagis vitiorum
invidiam conlra alios doctores, et alia mulia raala. mauibus veri medici se subdunl.
. VEBS.14. — Et mendaces esse adversus verilalem. VERS.11. — Delraltit legi, judicat tegem.,Qux de-
Nefite mentiri Deo, cui in baptisrao promisislis tractionem prohihuit. Quasi dkat, lex non fecil.
abrcnunliare pompis diaboli, quod non facitis cum Vel, qui detrahit fratri legem facienli, deirahit et
de bonis superbire vultis. judical legem quare talia jussa dederil, qux injurias
VEBS. 17. — Quw autem. Hxc est mansuetudo fratrum jubet oblivisci.
quam superius habendam esse prxcepit, zelo ama- VERS.13. — Tu autem. Non solum ideo debes vi-
ritudinis et conientionibits adversa. Primum quidem tare delractionera, ne ut transgressor a Deojudicc-
pudica esl. Nisi primum pudkilia sedeal in menle, ris, sed ideo etiam quia fortasse in niillo prxeellis illos
nulla perfectio sequetnr in operc Suadibilis, bonis quos vitpperas. Ecce nunc , qui dicitis. Post incre-
consentiens.Si quid rriinus agit, vel propter ignoran- B pationem detractionis, arguit illorum temeritatcra
tiam, vel propler negligenliam, bonorum suasioni as- qui, non habentes certitudinem vitx, cupidilale
sensum prxbei. temporaliuro vitaro et lucruin promiltunt sibi in fti-
VERS.18. — Fruclus autem. Poslquam sapien- tururo. Faciemut ibi quidem annum, el mercabi-
liam persingulas virtules distinxit; ul facilius invitei mur, etc Mullimodarastultiliam notat eorum qui ct
ad hanc, fructum ejus sulrjungil: In pace seminatur. de lucrorum augraenlo agttnl, et se multo tempore
Non poslulat videri docliorvel sanctior quara est: non victuros arbitrantur, et suxpoteslatis. xstimant, ut
lacerat proximuraadcommendalionem stii, quodcon- aiinuin faciant, et in liis omnibus superni judicis
leniiosa facit sapientia. Non solum pfopler prxdkta examen ad meritera revocare conlemnunt.
debet bujusniodi sapientiam appelere, sed etiam VERS.15. — Quw est enim vila vcslra ? elc Non
ideo; quia a facknlibus pacem quasi jacicntibtis hoc consenlit illis qui dicunt post mortem nihil esse.et
semen seroinalur, et prsoparatur iii pace xternx raortem ipsam nihil esse. Sedita loquilur ut doceat
bealitudinis fruclu.s, id est merces juslilix, qux pro quod vita pravorum brevis est in praisenli : quain
justis operibus retribuitur. Qui igilur bic stttdet lamen in futuro mors xlerna sequetur.
paci, et terram cordis sui operiSus pacis quasi se- CAPUT V.
mente aspergit, justum est ttl habeat xlernam pa- c
cem, quasi fruclum hujus seroinis. YERS.1.—Agite nunc. Tempore accepto et in
. CAPUT IV. die salutis, fuluras pcenas fletibus et eleemosynis
VERS.1. —Unde bella, etc (BED.) Prohibuerat redimite.
zelum et contentionem, unde etiam latius disputat, VERS.3. — El wrugo. {BED.)Non solum immise-
addens alia vitia qux inde sequuntur : ex conten- ricordesdivitesvisibilisgchennxrgniscruciabit, etc,
lione concupiscentia, ex coneupisceniiis bella et lites. usque ad et propterea gravius punietur.
Qui enim cupii prxferri, vel lemporalibus abundare, In testimonium. Id est ad augraenlum poenarum,
odit, invidet, occidit. id est ul hanc visibiliter inluendo, majores crucia-
VERS.2. — Propter quod. Propter hxc, scilket iiis sustincalis. Manducabit Carnes. Id est corpora
quod Deum digne poslulaiis; si enjm illum pia in- vel carnales concupisceniias, quia luxuriosas ani-
tercessiorie postularelis eliam tenrporalia ad usura mas, et exterius sxviens flamma cruciabit, et intc-
necessaria, el non soluro sempiterna daret. rius pungens dolor sux lenacix accusabit. Sicui
VERS.4, — Adulteri, nescitis, elc (BED.)Dixerat ignis, qui consumit metalla et cxteras res, slc xrugo
supra de aperiis inimicis Dei, elc, usque ad et per vestras carnes.
hbc iriimici Dei constiluinrini. " YERS.4. — Ecce merces. (BEO.)Magna est homi-
'YERS.5. — An putaiis? etc Non debetis litigare : num iniquitas, qui pauperes noliint sustipere; sed
nam spiritus, qui in vobis est, noh concupiscit ad major est quantlo mercenariis, el famulis debilam
iuvidiam, sed potius facit concordes, et hoc dicit laboris mercedcm nolunt reddere. Unde Job : St ad-
Scriptura : Ad invidiam concupiscitspiriius qui ha- versum me terra mea clamat et sttici ejus deflenl? si
bilat in vobis. Vel: spiiitus concupiscitad, itl esl eon- fruclus ejus comedi ubsque pecunia ?
tra invidiam, id est hoc desideral, ut invidia tollatur; YERS. 5. — Epulati. (ID.) Nec tantum peccastis
vel, cupit ut invideatis mtindo, nec ametis eum; superflue congregando, etc, usque ad et cxterorum
vel, spiritus cujuslibel hominis cnpit leraporalia ad scelerum qux fecerant Judxi.
invidiam, quia invidel aliis quod non babet. VERS.7. — Patienies (ID.) Increpalis superbis et
VERS.6. — Majoremautem dat graliam. Spiriius incredulis, etc, usque arftuide Apostolus : Habetis
grattse non facil invidere, imo dat graiiam, id est fructum veslrum in sanclificalione, finem vero vitam
gratuita dona, majora quam sunt divitix saeculi. wternam (Rom. vi).
Propter quod, idest ut sciamiis, dat, el quibtis non VERS.10. — Prophetas. (ID.) Prophetx, qui tam
679 WALAFRIDISTRABI FULD. MOM.OPP. PARS I. -^THEOLOGICA. 680
sancti erant ut Dei Spiritus per eosstia raysteria lo- A una oratione orando tam longo tempore continuerit
queretur, etc, 'ttsaue ad de Domino quantum ad ccelos, terris iinbres averterit, fruclus mortalibus
exitum morlis. negaverit.
YEBS.11. — Sufferentiam Job. Non Jicit: finem Etrursum. (BED.)Ubi Elias tempusperspexit, ete.,
Job>,cui temporalia sunt restiluia, sed tufferentiam usque ad quid ergo nralti (ideles mullis oralionibus?
Jdb. Et finem .Domi.it, quia ad paliendum exerapto VERS. 19. — Si quis ex vobit. Oslensa' efficacia
Job invilat, ei laroen non ul leiitporalia recipiant, orationis, eslendil quanti sit raerili pro fratribus
sicut Job velus horao, sed xterna sicut Christus orare, et ad sospitatera revocare, utqui iti supe-
HOVUS hnmo. riori parte a Iingua nostra malignam ei oliosara lo-
Et finemDomini. (BED.)Audislis lectione, vidislis cutionem removit, in fine Epistolx quid loqui de-
oculis-in cruce longaminiter palientem, scd etglo- beamus, oslenderet. Oremus, et psallamus, quoiies
riam resurrectioriis et ascensionis Evangelica prae- adversis pulsamur, peccata confileamur, pro invi-
rikatiorie didicistis. - cem oremus ut salvemur : pro salute proximerum
VEBS.13.—Oret. Ne murmuref, nec judkia Dci non soluin temporali, sed potius xterna. Si eiiim
vituperet, sed atl Ecclesiam currat flexis genibus, magnx mercedis est a morle eripere corpus quando-
ut Deus consolationpm mitlat. JJ que morilurum, quanli merili esl a morte animara
YERS.15. —El si inyeccatis. (BEDOMulli propter liberare in ccelesli patria sine fineviclurani ?
pcccata eliain corporis. plecluntur morte, elc, us- VERS.2I. — Salvabil, Qtiidam codices habenl:
quead unde recte subdilur :, Confitemini, etc Salvabit animam suarn a morte. Et vere qni erra.i-
VERS.17.:—Orationeorautt.Aslruit exeraplo quan- tem corrigit, per hoc ainpliora gaudia vilx ccelestis
tum valeat jtisti deprecatio assidtta cum Elias tantumi sibi conquirit.

EFISTOLA I B. PETRI.

ARGUMENTUM. per quaro hxrediiatem in ccelis accipiatis, quia qui

Discipulos Salvatoris invicti, toto orbe diffusos et non servaverit disciplinam Patris non niereiur hx-
peregrinos in hoc sazculo monstrat, et prxterilx redilalem ejus.
vitsfc pujnitere suadet et in novam vifam proficere, r YERS.5. — In virtute. Nullussux Iibertatis poleu-
tola cum sollicitudine cxhp.rtatur Simon Petrus, fi- tia cristodiri valet in bonis, nisi ille perficiat a quo
lius Jonx, provincix Gajilxx, vico Bethsaida, frater initiura bonx actionis habelis. Laboruie de fide per
Andrcx apostoli. fidem, veriluri in saltitem xternam, qux etiamsi
CAPUT PRlMUM. modo non apparet, tamen parata est revelari, si
nos fueriimis '
VEBS.1.—Advems.,(BE.D.)Advenx Latine, Grxce p.irati.
VERS. 6 . — Nunc, si oporlet. Si, id est quamvis
prosclyli, elc, usquead liabentes •.Charistimi,obsecr<,
vos lanquam advenas. et peregrinot.' oporleat. Vel, si oportet conlristari, non deficia-
mus.
Dispersioms. Aiuro ascensionis mortuus esl Sle-
phanus, et mulli timore dispersi. Ponti. Oiiraes lix VERS.7. — Ut probc.tio, etc, in _ laudem. Cum
provincix Graecoruin sunt in Asia, sed est et alia judex laudans veslram fidem, di.cet: Et dedislit mihi
Bilbynia iuEuropa : de qua illi qui in Asia sunl Bi- mqnducare. etc (Malih. xxv).
tfaynii originein habuerunt. Ula autem qtix in Asia Preiiosior auro. (BED.)Patientia sanctorura auro
est Bilhynia, nrajor Phrygia vocatur,, qux Hieia comparalur, etc, u&quead unde et subjungil: /n-
ilunime a Galalia dislerminatur. ''.. venialur, etc
VERS.2. — Gratia. Sine gralia Christi, ad pacem D /n laudem. Ul laudabiles et gloriosi silis per con-
reconcilbitioiiis ejus nuiiquain veiiitur, niliil pacili- . slanliam in revelalione,itl est in die judicii, q.uando
ciiin nisi per graliam ejus habere valemus. Et pax revelabitur quara magnx potentix sit Deus. Et ho-
multipiiceiur. Itl esl nnlla adversiias retrahat vos a nofem, ul dicalur vobis: Venite,.benedictiPatrismei
laudibiis Dei, oniiiis tribulalio invilet vos ad laudera, (Mallh. xxv).
cjuia omnia ad felicitalern mulliplicanlur : ut quod VERS.9.— Salutem anjmarum. Hxc salnsimrl-
bene ccepistis,~peffecie compleatis. tum esl anianda, quia de bac safute mullum escftii-
VERS.5.—Regeneravit. (BED.)Cum nostris merhis sieruiit, quantlo vel quo ordine salus sderuauiundo
generali essernus ad mortem , etc, usque ad-ut per adveniret; unde dicilur: Mulli prophelw et regei
iiuindiliam silis cceli et sedes Dei. voluerunt videre quw vos videtit, et non viderunt
. YERS. 4. — Incormplibilem. Naturaliter non esl (Matth. XJH).-.
auiraa. incornipiibilis, sed gratia DeLper fidem et VERS.10. — Prophetaverunl. Palaro hominibus
justiiiara ad inielleclum perficitur incorrjLip^bilis. loquendo et exponendo ca quae in ooculto interme
Iu vobit. Qui dedit vobis credentibus pougplalemfi- contemplaiionis ipsi cognoverant. ...
lios.Dei lieri, posuii in vobis iilamperarverantiafn, VERS.11. — In quod vel, elc. Quod leinpuB, bl
 681 GLOSSAORDINARL4.— EPIST. I PETRI. tiS?.
cst quo anno, vel sub quo principe. Quale, bellico- A . dium faonx conversationis, quales sunt infantcs
sum vel paeificuni, vel quo ordine, per parliira vir- recenter natrper nalurara xlatis.
ginis, vel quo alio modo. Spiritut Chrisli. Archan- lialionabile. Eslote ixfanles pcr roaliliaro rcroo-
gelos et propinquos, vocat spiritus, per qtios opera- tam, rationabiles lamen pcr sapienliam : uec ralio
lur Dominus,quia Christo sunt suhjecti. Posleriores aliqua ad versutias sxculi vos trahat, sed sine dolo
glorias. Dux sunl glorificaiiones Domini secundum sitis; unde : Etlote pmdentet ticut serpentes
suscepti bomiuis formam. Una qua resurrexit a (Matth. x), elc
'moriuis, el alia qua ascendit in coelum ante oculos Lac concupisctte.(BEDA.) Tangit illosqui ad autlien-
illius
apostolonim. Restat terlia, et ipsa ent in conspectu das sacras kcliones fastidiosi adveniunt,ignaii
hominum.cura in majestale venerit ut reddat cuiquc sitis et esuriei, de qua Dominus ait : Bealt qui esu-
secundum opera sua. riunt et siiiunl justitiam (Matlh. v). Ideoquc tarditis
VERS.12. — Vooisauiem minislrdbanl. Hoc ideo ad perfecta salutis increraenla perveniunt, qno pos-
dicit ut moneat illos curam gerere salutis oblalx, sint sblidociboverbi refici, id esl, arcana cognoscere
quam sic amaverunt priores sancli. divina, vel'raajora faccre bona. Ut in eo crescatis. Ut
Spiritu sancto. (BEDA.)Spiriius in ^prophelis,spi- eliani bene discendo, per sacra Dominicseincarna-
ritus in apostolis, ita apparet, quod prophetse et' B tionis perveniatis ad conlemplationem divinx ma-
aposloli eamdem salutem nuniteni. llli venluram, jestatis.
isli impletam. Una ilaque Ecclesia, cujus pars VERS.3. — Si tamen gustastis. (1D.) HOCpaclo
prxcessit adventumChristi, pars sequitur. purgata cordis malilia, vitalem Christi alimoniam
VERS.13. — Propltr c/uod.Quiatanta gralia vobis concupiscite, si, quanta sit divina dulcedo, sapilis*
est promissa, ut rfivelate vldeatis illam qtiam nunc Nam qui nihil de ejus dulcedine gustat, non est mi-
vidciil aifgcli,tantrj amplius digni esse curale, ut rum si hunc lerrestribus desideriis sordidare non
eaan percipere valeatis. Sperale. Securi exspectate eviiat.
inciite, et cbrpore casli. Nam qui Dominose placere VERS.5. — Tanquam tapides Vivi.Per infidelila-
tion novit, merilo spe bonorum carens, ne citius tem quidera duri et insensibiles, sed per discrelio-
adveniat, meluil. riem eruditi vivificanluret apti sunt, utin Dei xdifi-
VERS.14. — Fitii. Et secure possitis exspectare, cio charitale compingantUr.
silis filii obedientesPatri corripknti. Mdificamini. Ad offerendumbOnaopera, eleemo-
VERS.13. -- Sancium. Id esl sanctificatum et synas, preces et vos ipsos. Per Jesum Chrittum. Hoc
sanctilicanlem vos ul in omni conversatione sitis ad omnia refertur, xdiQcamini, sacerdoles estis,
sancli : undc : Eslole el vosperfecii, etc offerlis, el hoc toium, per Jesuro Christum, cujus
VERS.17. — In timore, ete. (HIER.) Ego cun- graiia omnia hafaetis.
rtis peccalorum sortiibus inquinalus, dkbus ac ArERS. 6. — Propler quod conflrmandum, quod
nociibusoperior cum tremoie reddere novissinium Dominus propler iirmitatem suam jure sil lapis vo-
quadranlem.Et tenipus quo milii dicalur, Hiero- calus, etc
nyroe, verii foras. VERS.7. — Vobisigilnr credenlibutett honornon
Incoialtts veslri. Ut possitis esse sancli, habele credentibut, elc, quem reprobaverunt wdificanles.
convcrsationcm vestrarii in timore, tempore vestri lta reprobatus ab islis siciit ab illis, et ille lapis hic,
incolalus quandiii in bujiis mundi exsilio eslis. Bea- id est credentibus, etl faclut in caput anguli, et
his eiiini qiii semper est pavidus, hoc dico si Deum iufidelibusfactus est lapis offentionit et petra tcan-
irivocalis, quasi dicat: Non vere Deum invocatis, dati.
nisi soliicili el timidi silis." VERS.8. — Et lapit offensionis.Cum Chrislus sit
YERS.19. — Sed pretioso tanguirie. Ordo litlerx lapisin quosustefllenlurelluliqukscantboni, incre-
est: sed prelioso sanguine Chrisli, quasi agni in- dulis erit causa offensionisin prxsenli non credeu-
contaminali et immaculali. Hic tangit levilicas et D • tibus in eum ct ideo cadentes sunt de vitio iu
sacerdotalescelebrationes. Significat auiem animara vitium. Est in futuro pelra scandali, quia ad
mundaniper justifiam "qux offerlur Deo. illum lapidem Gfaristum quem tanquain liumilera
CAPUT II. concukaverunl, collidentur gressus eorum, et ca-
dent in ignem xternum qui paralus est diabolo et
VERS.1. — Deponenlet igilur omnem malitiam. angelis ejus. Offendunt verbo. Offendilverbo qui eo
Quid est malitia? nisi noceniliamor? Quid dolus?nisi quotl verbum audivit; offendit animo, dum quod au-
alitid agere, aliud simulare? Quid adulalio? nisi divil, non credit, cujus stultitiam exaggerat. Nec
fattaci laude, sedUctio? Quitl invidia? nisi odium creilunl in quo posili sitnt: pcr naluram ad hoc stinl
Tclkilalis alienx? Quid detraclio? riisi mordacior facli homiues, ut credanl Deo cl volunlati ejus ob-
qium veracior reprehensio ? Malitiamalo delectatur tcmperent.
alieno. Dolus duplical cor. Adulalio Jinguam. De- VERS.9. — Vosautem genus elecium. Hoc testi-
tractio vuhierat famam. moniumlaudis quondamanliquo populo pcr Moysen
YERS.2. — Sicut modo geniti. (BEDA.)Quia sk daluro Gentibus dat Apostolus,qui in Cbrisluni crc-
renali e3lis, et filii xterni facti, tales eslote pcr stu- dunt: qui veluli lapis angularis in eam quani in si
PlTROt. CXlV. 22
 683 WALAFRIDlSTRABIHiLD: MON.OPP. PARS t -^ fHEOLOGICA. 681
Israel salulem habuerat, gentes adunavit. Regate A benles liberlatcm vestram in velamcn malitix, ctc,
imcerdolium. Summi sacerdotis eorpori uniti, qui utque ad unde addit: Sed sictit serri Dei.
regnum sperare, et hostias imnraculalx conversalio- VERS.17. — Fraiermtatem diligile. (ID.)Et inler
nis Deo offerre debebant. Aiquisiiionis, ih sanguine orrinia, etiam iHosqui conditione temporali suhjecti
redemptionis ejus sicut eral qiiondam populus Israel suril vobis, ut fratres in Christodiligite.
mdemptus sanguine agni de JEgyplo. Uhde el in se- VERS.18. — Servi tubjecti. Huciisque exbortatus
quenti versu mystice recordalur veleris bistorix, et est Iiberos ad'subjecliorieni, nunc«servis loquitur,
haiic specialiler in uno populb iiiiplelam tloect. ut el ipsi subjecti sint dominis. Non tantum bonis.
Arintlntteiis. (BEDA.)Sfcut liberali de yEgyplo, Alia translalio : Non tanlum bdnis et modestis: ted
triumphale carmen Domino cantaverunt, ita nbs eliam difficilioribus. Dyscotit. fd est indisciplinalis.
postlenebras dissoJuias, posl accepiam rcmissionem Scbola Grxce, Latine Jocus, iri quo ad audiendos
perGhristuro quinos diicit ad patriara supemx cla- magistros liberalium arlium conveniebant. unde
rilatis debemus DCQrependere gratias dignas cceles- schoJaVScatlointefprelafur, quia ibi vacabant stu-
tibus beneficiis. diis. Schplaslici igitur sunt eruditi. Dyscoli indocfi
VERS.10. — Qtti atiqudndo. (\D.) Hinc probalur1 etagrestcs. Ecce quomodo supra nioiiebat subdi
quod faanc epislolam scribit his qui de gentibus acf B fauiriansecreafurx propterDeumi
fidem venerant, Assumuntur hi versus de prophelia VEBS.,19.— Si proptercontcientiam Dei. Si pro^
Osex in qua agitur de ydcatione Gentium. pter Deum sciehtem Tjonamintenticmem aliquis pa-
VERS.11. — Cltarissimi. (TD.)flucusque generi- tkns a DominovcrberSlur injuste,. cum ei beneser->
liter instruxit Ecclesiam, elc, usque dd libertas viat, et sustineat, id est leves reputet tristilias, hxe
vkx remissioris majora illecebrarum lilillaulium to- est gratia, et per lioc efficitur gralus Deo, et hoc
lerare pericula. Tanquamadvenas. Eo minus animurrr exigit gralia fidoi.
lerrenis rebus supponile, quo vos palriam. in ccelis Patiens injntle. Si injtiste patimini, gratiam Dei
habere meministis. Reprobi hic hahent patriam, cu- acquiritis. Nam si vos sulTertis patienler pcenas il-
jus desideriis inhiant, ideo relegabiihiur in perpe- latas a dominrs, vos dico peccafiles nolendo obedire
tuum exsilirim, carenleS voluplatibus. eis et colaphizati ab ipsis dominis, id est sxpe cbr-
VERS.12. — Ex bonisoperibrit considerdnles.(fo.) recli ab illis, ut per colaphos ad obediendum indu-
Plerumciueccjritigit.utpagani qui vituperaliant fidein camini, qtrx gratia erit vobis injde? Nihil, propler
ChristiariorUm, postea corisideranles Tbioriam eorum hoc accipictis a Dco.
cbnVersationem, Christiim laudare inciperent. _ VERS.21. — In hoc enimvocalu Multum glorifkat
YERS.1& — Subjecii igituf- eslote omm huntatiw " condilionera servortim, qubs beuefacicntes et abs-
crealurw propler Deum, sive regt, etc. El rit conver» que culpa vapulanles a dominis crudelibus, et.im-
satio ve^traomiiibiisplaceat, rionresistalis aficui di- probis affirmat imitalores esse Domiriicx passionis.
gifilatfnorriinirm, alicui personx, alicui principalui Quia el Chrislus. (BEDA.)Cum supra specialiler
cui Deusvos subdi voluil, quia non est poiestas ni?i servos, nunc lotam Ecclesiam instruit ut etiam do-
aDeo, et quipbleslati resistit, Dei 'ordinalibhi re- minis in roemoriam revocet, quid pro eorum saluie
sistif. Et crcaturam per parles exoonit dicens,sive vel liberalione suus aiictor pertulerit.
Regi, eic VERS^ 23 — Tradebat aulemjudicanli se injuste.
'
YERS.14. — Tanquam ab eo missis. Miiltotics Illisjudicantibus secundum injiistam legem, utpoie
Deus aliqtiem raalrrm .tyrannidem exefcere per- justus exsislens. Sive, tradebal Deo Patri injuste j'u-
miltit, ut et mali confundantur, el boni magis pro- dicanr.es, id est eos qui eum nequissimc condemna-
bentur. bant, et neci ejus insltrbarit.,ut supplicia siimenles
Ad vindictdrit.(BEDA.)HOCdtcit, non tariicn ita erudianlur. Tarigit evangelicam parabolam, ubi di-
quod semper liat, sed quse essO iiebeat actio ducis, citur quod pius pastor, relktis rionaginla novem ovi-
simpllciter narrat, qui etiam^i bonos tfamnal; riori A bus iri deserto, venerlt visitare unam qux perierat
rtintts ad laudem eoriim pertiftet quod agit, si pa- YERS.25 — El episcopum,Vel visitatoreni, qrrod
tletiter iraprobitatera efus tolerant bOni, etsapkri- idcm est. Episcopus enim, id esl superinlenden9,
ier ejus astutix resistunt. quia oculi Domini tuper jutlos, -et auret ejus in
VERS.15. — Ldudem vero bonoruni. Quia sicest. preces eorum. Et, Visilavilnos oriens ex allo.
Yere pii, quidquid duces agant, laudem consequun- CAPUT III.
tur : quia hoc vtill Detis, qui etiam malis utitur in YERS.3.— Quarum nonsi/. Ordoverbofum esliste:
bonum, unde et vos ulamini etiam itlis in bonum, quarurn cullus non sit capillatura, aut aurum circum-
sive boni sive mali sint, facientesobmutetcereimpfu- dans, aul non sit cultus vestimeutorum indumenli,
dentium hominumignorantiutn. Ut qtioquo modoeis id esi, non sint feslivavesliraenta quibus induantur.
in bonum ulamini, et per eos laudem hierearoini, Sed sit vobis ornalus liomo cordis inlerior soli Dco
necipsi inveniant quid in vobis Vilupercnt, duro notus, incorruptibilitale spiritus : spirilus dico
etiani ipsos bonoralis et patimini, quamvis sint im- quieti ab impugnatione vitiorum et modesli, ne su-
"mundi. perbiat, qui talis spirilus, etsi hominibus non patet,
'' VERS.16. — Non quati velamen. (BEDA.) Non lia- tamen in conspectu Dei esi dives.
m GLOSSA ORDINARIA.— EPIST; l PETIU ''' C8S
YERS.7. — Vtrt. Quasi dicat: sicut prxcepi uxo- A bonis qtiasi demalefacloribus, imminente diluvio
ribus, ul per sanctam conversationem suam lucri- confundebantur.
faciant maritos, el serviant illis, similiter prxcipio VERS.19. —/n cwrcere. (ID.)Qui habent sensuin
vobis,-» viri, ut per vestram conversationem Ihcri* iobscu-ratum tenebris, merito etiam in hac vka di-
liaittmulieres, eteustodite eas', vosdico curri illis, cuntur carcere inclusi, et in boc interiori carcere
reddendo 'debitum, colvabiiantes. Et lioc secundum meniis operibus injustis gravantur, donec carue so-
conscientiam, ifJmhi passionibus desiderii, sed skut luti in exteriorfestenebras projkiantur xternx dain-
Deam inielligimus velJe, scilicet uf generelis filiosi nationis. Habent et justi hic carcerem, sed tribula-
in cullum unius DeijVosdicoimperlientesJionorem i tionum, reprobi vero vitiorum. •
vasculo muliebri, qiiasi infinrriori, et in veslibusi' et; VERS.20.— Quando exspectabant Dei patientiam.
in aliisiiecessariis eis providentes : et si aliqaandoi Cum patientia'Dei invitaret'illos ad poenilentiam,
placet illis a coiiu eessare, impendite honorem,quiai parcens illis per centuni annos quibus Noexdificabat
infirmiores sunt. impendite eliam tanquam -cobxVe- arcanr, per quarri ostendebatur quid futururri esset
dibus gratix in prxseiili datx a Beo, el Viix tlandx: in mundo. Ipsiergo nori utebarilur patientia Dei ad
in futuro, voJ vitx pro gratia dandse, pcenilenliam, sed exspectabant eam quasi esset du-
VEBS.9. — Jion reddenfes. Non solum «essetisi-B B ratura semper. Noe. Noe inteTpTetaluirequies, et
reddere maliim pro malo, sed efiam pro mafedkfoi significal Cbrislum qtii dal suis fidelibus requiem
riate benediclionem. antmarum.
; Quia in hor. (BEDA.)Quia prohibuerat nralum proi . Cum fabricaretur arca. ^BEOA.) Skut arca fafari-
analo reddere, etcv usque ad nos-quoque pro» cata est de lig«is levigatis, sk Ecclesia de colle-
ipsonim saliile (qoara. precabairair). coronaro ae-« . ctione fideliumanimarum : et sicut pereu.ile mundo
cepturos. Z7fbenedictionem.Dicente judice -..Venite, , pauci salvi facti sunt per aquaro : sic ad couipara-
benedicli Palris met, p'ostidereregnum (Matlh. xxy). tioneni pereuntiuin paryus est electorum riumerus,
Vel IntcBigilor binedktio , qua sancti in futurai quia angusta est via quse ducit ad vitam, ei oauci
•vlta benedkent Deum. Quodergo quisqhein fiituro•> sunl qui iuveniunt eam. ,
venjfe desiderat, hoc in prxseritimeditariel agefei VERS.21. — Quod et vas similis forma\ Baptisma,
salagat, conditorem et fralrem benedkat, et seS facit salvos, baptisma dicosimilis formw,. itl est per
cftgfiunt-fraternabenedictione reddat. pmnia assimilaium illi,arcx, qtua quidquid ibi car-
VERS.13. — Etquis esl. (BEDA.)Idco dcbilis & * naliter, faicspiritualiier gerilur,
malo declinare et faccre boriura, quia neftro potestt , Non carnis deposilio, etc.Non dico ilkm baptisma
Vosretrahere a bono, nec a corona, si persisleree C c salvare, ubi lantum est deposilio sordium c.arnis, id
veluerrtis, imo prosunt dum nocere vohint. est ubi caro tanlum abluilur exterius fquod hxretici
VERS.14.—Timoremaulem. In ftituro erifis beali,i> habuerunl), sed.ubi estinterrogatiopurw consciemiw,
•jnprsesenti autem ne timuefitis timoremeoruni, itl d id.esl,ubiinterrogaluretexigitura baptislabonacon-
est illa qux in eis possunt videri timcnda, ul' estit sckntia baptizandi: quia iale baplisma salvat, aliud
regit potestas, el hujusinodi. occidii; iirterrogalio facla est tendens in Deum, ut
VERS.15.—Domrnumaulem. Sanclitatcm Chrisli; |; per bonam conscicnliain unum cIDciaturcum Deo.
quain sit incompreliensibilis glorix, intirao cbrtlts is VERS.22. — Degtnliensmprlem. (BEDA.) Quod tle-
-affiectuintnemini, et sic ipsrrm Chrislum sanctificale e (gluliraus, agimus ut in corporibus rrostris assum-
4n vobisyut nori a memoria, nori ab amore recedat. I. plum nusquaui pareat : Dominus, sic morlem fuu-
<QMhanc sarictitalem nori considerat, deficit ad iri- i- dilus consumpsit, ut nilril couira se valerct, et
sidias hostis. Omni poscenti.Voleritimutuo accipcrc •e manenie specie veri corporis, abesset labes prisca:
rationabiles pecunias, non negemus. Unde Paulus':: fragilitalis. Quod eliara nobis proraillilur, unde atl-
lu tttpiefltiuambulate~propter eos qui foris sunl., ',, dit,- ut et nos vitw wternwhwredesefficeremur. Sub-
«ciente*quomodo oporteat singulisresporideri.'Forisis jeclis sibi angelis. Senrper ange.lossubjeclos fuisse
enim exsislentes, id est noirdum fideles volurit'ali'-:f
i-P Filio Dei non dubitainus, sed hic ,ideo subjeclionis
. quid cognoscere de spe qtix in vobis est; Qtil ergo ;o meminit, ut assumptam faumanitalem ila in resui'-
ecclesiaslico-prxest magisleriCK,Joceat palientfes, s, reclione sufalifnatammonstraret, qtiod orani angc-
-obstruai resullanles. licx dignitatis polentiaJ {irxteratur. Unde, omnia
VEBS.16. —• Sed cum modestim.In ipsa doctrinx x subjecisti sub pedibusejus (Psat. vni).
• scienira qualKaleiBdocendi monet obserVari, rit htt- *" .
CAPUT IV*
militaset vivendo et loquendb monstretur:
YEBS.17. — Metimest. (BEDA.) ,1- ' VERS.1. —Quia qui ptissus. (BEDA:)Qui tiniofc
Ita debetis caatini-
- nialores pati et confundere, etc, usqtie ad remoVe- e- jtidicibrum coelesiium cafriales in mente concupi-
lirr et xterrix ullioni-prxparattfr. «centias exstinguit, jara similis Christo crucilixo,
VEBS.18.— Offerrei Deo. (ID.)Quiaetiam lunc si quasi mortuus exsislcris peccatis, Dci taiilumservitio
. <Hii>ad prxdkalionem Domini (quam per vilaro li e- vivit.
liw» prxtendebant) credere voluissent, ipsos offerre re VERS.4. — Blaspltemantes:(ID.)Et si blaspliemant
. DeoPatri gaudcbal. Si qtii aulero delrabebanl tle tle vos segregatos a perfidia sua, tamcn in conversa-
 681 WALAFRIDI STttABI FULD. MONi OPP. PAR9 1. — THEOLOGICA. 688
Hionevestra opera jusliiix et pktatis videntes nti- A (Acs.) Quseritis causam eoare jusius vix in Dei
ranlur, et fldem quodammodo venerahtur. judkio salvus esse possit, et quare? rrisi cpuia Dei
VERS.6. — Propler hoc enim et moriuit evangeli- jtrsiiliam tantam esse cerlum est, ut mlerdum qwas
xutumttl. (BEDA.)Tanla cura est Deo nos mortifkari videntur in hominibus noslro judkto esse/usta, ju-
earne, elc., utque ad ut ratio ipsorum damnet mala diclo Deiinveniunlur injusta, secundun»iIIud:/fom#
in impiis. videt in facie, Deus aulem inluelur cer (I Reg. svi).
VERS.7. — Omnitt«. Quia diserat in judkio ju- (BEDA.)Non est kboriosum Deo4iberarejustum;
tiicaridos vivbs et morluos, ne quis blandiretur sibi sed ut ostendatur quod merito fuerit damnaim u>ta
de longinquilate fuluri judicii, -consirite admonet, tiumana nalura, non vult faeile de tanlo malo ipsc
quia etsi incertus advenlus est exlremi discrimiBis, Deus liberare : propter quod et peceata proclivia
lamen certum est omnibus quod in bac vita ditt siurt et laboriosa justitia, nisi amanlibus: sed clrari-
subsistere nequimus. tas qusehomines amantes facit, ex Deo est.
in oralionibut. Ne animus •VERS. 19. — Commendciif animat tuat, etc. Et
VigUate (BEDA.) aiiquid
cogitet prxler idsolura quod precalur. Cwn ad quia ineipit judicium a doino Domini, et per mullas
orandum slamusj omnis carnalis cogilalio absistat, tribulationes oporlet-^ngredi ia regnum Dei, itaqtie
intenlio cordis sineera* Deuni notf sono vocis, sed B JKtcrestai illispassuris : ut quando patiuntur secun-
scnsu aflimi OTet. du» quod Deus vutt, id est propter }uslitiam, com-
VERS.8. — CJiaritatem conlinudm haberitet. (\v.) mendent animas soas Deo, nil de se prxsumentes,
Qui per cliaritateni proximum monet, iticrepat, etc, nt et bic, secundom quod vttlt, ptirget, «t in fntiiro
utque atf quamvisrin publieum ntm semper osten&H, beatificet, quia fidelis est bona reddendo iHis quc*
potesti ereavit. Patiuntur dico in benefattit, non proptw
VEBS.11>— "Si"quifioquitur.lii quishabet scleft- peccata. CAPUT V
tiam loquendi, '"rionsibi, -sed Deo imphtet : tirotfat YBRS.1. — Senipret. Cum supra distincle monufs-
ne prxter voronlatem Dei, vel auctoritatera sancta- set liberos et servos, viros et ipsas mulkres, posi
rura Scriplurarum, vel prxter iitilitatem, fratrem interpositam communem exhortationem, sic
^llo-
doceat, nec quod dicenduin est, taceat. quilur senes et juvenes.
Siijti.it ministrat. (BEDA.)Cura omnia bene etse- YERS.2.—Nor,coacteiNoliteprxdicare Evangeliuia,
ciMtduinvofuntatfim-ejtisfeceritis, non vestris riferi- ul.de Evaitgeliovivere-possilis, sed tpontanee tecun-
tis, sed gralix «jus attribualis, ut alii videntes ve- dum Deum, id est tantumintuitu supernx mereediLS.
stra bona opefa, *g1crifkent Palrera vestram q\ii in VERS.5. — Simililer adoletcenlet. (BEDA.)Post-
Q
coelis est. quam seriiores, quomodo-prxessent, etc, usque ad
YERS.18. *^ChSfi*simi, nolite. Si patiminifervo- eontinuo gcneraliter admonendo subdit :
rero tribnlatibrium'qnft'conlra rationem inferuntur ad Omnet autem rnvieemhumilitatem insinuale, scnes
vestram probalionem etgloriam.non ideo putelis vos quidem docendo, juvenes autem subsequendo.
esseexsuks a membHyCbristi, etnoTile mirari de il- VERS.6. — Humiliamini. (BEDA.)Quse sit gralia
latis rnalis, ut per illa tetttet vos Deus et probet, quia quam Deus confert huroilibus, etc., «s^Keod sequi-
aftliquutn et frequens est eleclbs Dei pro xterna sa- tur congrua merces exaltaiionis.
Jute in prsesenti adversa pati. VERS.8. — Tanqiiam leo rugient,eic. Sicut rugi-
YERS 14. — Beafi eritit, etcv Qui paflilur pr» tas leonis iriipedit aures, ne alium sonum excipiant,
noraine Chrisli, beatus; non enim debelts' credere sic diabolus litkliufn mentes terrendo, et iitkila
qtiod sine rerouneralione patiamini, sicutilli cftti suggerfintlo, avia verilatis, ne -vocem Ghristi au-
pro suis scekribus patiuntur, et inviti puniuntur. diant, averlit.
Spirilbt ejut tuper vot requietdt. Quia requiescefit YERS.9. — Scientet. (BEDA.)Tanto majorem ha-
super"vos fadtfntels, et in prxsenti ex parle ad berie bele fidiifeiani,etc.-j usane ad-pudeat vos sotos prse
operandum, etirffuliiro perfecte ad remunerandum. '*-. omnibiis non possc pati.
, VERS.17.'— Qnonitim temput, eic. (BEDA.)Ideo YERS.12. — Scripsi. Yobis, inqttit, scripsi non ut
p&ltendum est pro nomine Chrfsli, elc., utque dd iinperans, sed obsecrans et couleslans auctorilate
reprobi verO nunc ducunt ih bonis suis dies tiios, Scriplurarum hanc esse veram'%ralram quam scri-
et in fwtctb vd infefha descendent (JobSxxi). bendo prsedico, quia non est in alio aliquo salus, in
' YEBS.ii. -^HZt sijustus, etc (ID.) iVpfOVeibiis ; quo oportet vos salvos fieri. Vel, obsecrans Vos, nt
hoc sumplum est juxfa veterem editionem. In nosira banc gratiam in qua slalis, et qua irabuti estis, esso
quse secundum Hebraicam veritatem, ita esl: Siju- faciatis veram graliam vesiram el teneatis ut proli-
ttut t* lefra retipit, quanld magis impius et-peecalar?1 cieniera vobis. Qui gratiam speruit non gratiaro mi-
idesr» si'tatt"taest fragilitas moralis vitx,%t neeju- huit, sed hanc non suara, id est non sibi ulilera red-
Vli quidem (qui in cfcio cororiandi suht) hanc sinei M,
iribulalionibus propier iniiuiiierabikm vitiatae na- . YERS.15. — In Babylone. (BED.) Aomam voejit
tufae labein transean* :, quanio niagis hi qui ccele- Babylonem propler confusionem raultiplicis idolo-
siis gforix suni exsortes, cerlum damnationis susei la trix, etc», usque ad pressura diaboli uon polcst
1jperaetuseexilium esse iramunis.
spectant i
 «JS9 GLOSSA ORDINAIUA.- EPIST. H PETRI. 600

EPISTOLA II B. TETRL

ARGUMENTUM. I
A VERS.9.— Cacus est etmanu-tentant., (BGBA.. )
SirooiiPelrus per fldem liuic roundo sapkntes Qculus scientiam, nianus oporalioneniilesignai, etc,
ad
niorluos esse declarat, eisdemque pietalis quanla utqne prxscire nequibal, incidit.
Oblivionemaccipient. Quando honioJ? peccato in
sit rangniludo luce ipsa clarius manifestat.
ryeccalum>cadit, videlur, oblitus pacti qubd in ba-
CAPUTPRIMUM. ptismo cum Deo iniit.
VERS.1. — Simon. (SEDI.)Tstam cisdero quibus et VEBS.10. — Non peccabitis aliquando. td esl, ad
vilam xternam ubi amplitis non peccabitis.
primam scribit epislolam, etc, utque ad non cesse- Yel criminalia aliingelis,
.unt, hxretkis non cedant. vitabiiis, qux qui egerit, non habebit
Servus et Apostolus.Comraendalur persona scri- lixreditatem hi regno Chrisii, a quibus immunis
benlis. juvanle Domino permanet, qui snpradktis virtuli-
bus se roancipaverit. Sine venialibus vero nullus esse
Cowqualem.(BEDA.)Coxquales sibi cognoscit, non
pro circumcisione, sed quia eadem quam ipsi acce- potesl. VERS.11.— Sicenim. (BEDA.) E/.cfiliielloquens de
perant Cbrisli gratiam et fldem et hanc per opera sedificio in
exercebant. Injustitia. Hanc jusliliam non huraana . monte constitnto, olc, usque ad, et rt-
B debilur Deus deorumin Sion (fisaf.LXXXiii).
prudentia reperit, nec legis institutio docuit, sed no-
Sler Salvator in Evangelio ostendit: Nisi abundaverit VERS.12. — Vos incipiam semper commonere de
his. Ut silvobis inlroitus patens ad Sancla sanclo-
justitia vestra plusquam tciibarum et Pharisworum,
tfon inlrabiiis in regnum eatlorum (Matth.y). rum, itcruin et iterum monebo vos, et scmper ero in
VERS.2. — Gralia vobit. (BEDA.)In prima Epislola incceplione, quia nunquam erit finis monilionis.
non est mihi pigruro sxpius ilerare, vobis
scrJ0Sil multiplicetur\; in hac, adimptealur : quia Quod ergo
illam incipienlibus, hanc pcrfectioribus scribit. Mul- non sil onerosum sxpius audiie.
• El quidemscientes.
tiplicatur gratia bene profickntibus in hac vila per (BEDA.)Qtiarc vult monere illos
titlem, aitimplehiltn-pervenienlibus m alia vita per qui sciunt.et confirmati sunl ?Itleosciiicet ut scienliani
speciera, Unde addit, in cognitione Dei, id est ut quam habcnt, operibus exerceant, ei veritatem cu-
uoscnlis unum verum Deum, et quem misit Jesuin, jus pcxsentia confirmali sunl, fixa mente cnslo-
f£hristura. diant, nc quando per raagistros erroris excutant a
VERS.5. — Quomodv omnia. (!».) Ita adimpleakir simplicitate el castitatc fidei.
graiia Chrisli, etc, utque arfsed infirmos et inglo- VERS.13. — Juslum autem, etc Ideo moncbo, qnia,
rios sua virttrte reparavil et gloria. „. j'iistuni arbilror, per hoc quod Dorainus bcnigneVo-
VEBS.4. — Maxima et pretiota nobit promitta do- cavit me, et confirmavil, et alios confirmare mo-
navit. Id est vilam xlernam quam per ejus cognltio- nuil, diccns : Confirma fratret tuot, suscilare vos
Bem consequamur. Vel qux proinisil nobis, de con- quasi dorraicnles ad hsec prsedicta,seroper exsisteus
versionealiomm per nos, vel de adventu Spirilus; in commonendo sollicitus.
sancli, vel de potcnlia miraculorum donavit. YERS.14. — Depotilio labernacuti mei. (BEDA.)
YERS.5. — Minislrate in fide. (BEDA.)Non solumI Pulcfarenon morlem, sed depositionem vocat, quia
fugialiSconcupiscentiam mundi, elc, usque ad ire'. sic est famulis Dei carnis retinacula eruere, stcut
citis molles et dissoluli. viatoribus confecto kinere domum propriam pro ba-
YERS.6. — In scienlia gutem abslinentiam. (ID.) ) bilationc tabernaculi adire, sjcul posilis in expedi-
> Cum bona facere didkeritis, spe vitae xlernx moxt tione prostrato hoste ad palriam redire.
; a malis abslinete, el in cpgitalione el in opcre, ne iai VERS.15. — Dabo autem operam. Quia c\lo sum
vacuum scienlia coelestlum cedat, si se ab ilkcebris^ ^ transilurus, ideo interim dum vjvo, da^b.ooperara ut
ssbculialiquis non coerceal. vos frequenter, scilicct quoties instajiunt pseudo ct
VEBS.7. — /n pielate autem. (ID.) NOn allcrius; voknt vos abstrahere, habealis hxc in memoria,
rei intuilu pietalis opepa adversariis veslris irapen-- J) post obitum mcuni, qu.ando me prxscntem non ha-
datis, nisi frnternx dileclionis, ut pro cis oretis utt bebilis doctorem, non quolibet modo haberc, secl
convertantur, qui doctrina veslra vel increpationi- ila ut liorum memoriam facialis opere adiniplendOj
bus nolunt converti. et alips docendo.
YEBS.8.—Hwcenim si vobitcum,etc Ideo hxc le- Pqtt obilum, elc. Obilus dicitur sanctomm quando
nete et aliis ministrate, quia hxc omnia si adsinl vo- cxcunl obviaro sponso.
bis in affectu cordis, et eliam superent, id est adver-- VERS.16.—Non enimindoclasfabulat, elc (BEUA .)
sum viliorum bella prxvaluerint, non vos vaciros, L\ Hk el pnganos langit et lixrelicos. Pagani, qtiidqui^
virtulibus constitueijt in hoc sxculo, vel sinc fruclui cos dekclabal, deos appellarenon limuerunt. Hicrcti-
in foturo. fi, acceptis Dei veri myslcriis, de cxiero non divinis.
«91 WALAFRIDI SJRA«I?FULB,MON. OPP. PAB.S I. — THEOLOGICA. «2
Scripturis altendere, sed. polius ad sensum erro- A et ctim loca iqpendii poslQipjlumMorlui maris .mrdis
neum has male interpretando transferre studuerunt. conlexerit, servare adhuc voluit circumpositain re-
Sed speculatoresfaeti, etc TranfefiguraticiDomjni I ;gic^e.iii^¥oacspJeeiem pcenx. Nascuntur enim poma
et claritas ejus signum erat resurrectionis snxet. pukfaerrima, qux etedendi cupiditatem spectantibus
nostra?. Per Eliam qui cum eo apparuit, inteljigitur ' generent. Si carpas , faliscunt et resolvuntur iu
resurrectio eorufn quifuertmt ante legem. Per Moy-. cifierem, fumumque excilant quasi adhue ardeant.
seiii eoruin qui sub lege;per Petrorti, et Jaeobunr, it) cjnercm, Igpis qui Sodomilas semel punivii, si-
et Joannem, eorum qui sub gratia. Vet, per Moysen gnifical qiiod impii sitre finc sunt passuti. Quodr
itiorluum-mo-riooruro,per vivos vivorum.- terra fumigaburrda, ,quod fructus pulcherri.mi ciire-
YEBS.19. -- Et habemus firmiarem.' Qaod dixi rem inlus habent et fetorem, innuit quia dilectio
vobis. non est fabulosura, sed certum, et non ian« carnaljs,etsi slullis arridet, nil taroen ininvisibilibus
lurobis signis declaraiufn, sed eliam ad corifirma- nisi inccndium sibi. reseryant, vef utfuraus tormen-
lionem nostrx prsedkationis habemus propheticuiri torum eis iii sjecula sa?ctilorumasccndiil.
serroonem David.: Dominut dixit ad me~,Filius meiis YERS.7. — Loth opprestum.-(BEDA.)-CruciabanS
es lu.(Pgal. II), elc, firrakrera inter alios proplietas, justum iniqua proxirooruiri.faclji et dicta. quarcer-
' B nens, corrigcre non valebat, ipse aulem in bouis.
quia darius aliis-de Ghristoprophetavir.
Cui benefacitis attendentes.(BM>k:)Ullticempos- actibus.se reservabatvJ^ec visis.^vei auditis flagiiiis
sitis habere scientix, etc, «satie ad ad comparatip1 se fijscabat. Dicilur itero vjsu, vel auditu jiistus;
;
nem futrrrx vitxlocerna indigemus: qu.Laniliil in illo yidebant, nibil de eo audiefaant,
. VERS.20. —rBoc pnmum inteUigenles.Attendile rjiisiq.uodpertiuebat atl justjtjain.. ^
prophelko sermoni,-.nara a Deo esl, Quod polest VERS.9. -r.Iniquos. Pseudo.et eoiuni seijuaces,
probari per hac,quod prophelia non est tolibus et ideolrolite eos sequu , +.-.-..
verbis et lali roodo loeutionis scripta, qtiali uimi- In.diemjudicii. (BEDA.).Etanie dkmjudkii solini
tur homiues iri locutione suavel-qtiali swculares corpore pqenasluunt,el in judkio graviora eispwtanl,
scripturx sunt compositx et interpretaise; El vere quando corpore et anima eruciabuntur.
iion est locutio proplielarum seetHKlrrnrsuam, vel YERS.11. -rrcUbi a«ge/r. Ibi cruejabuntnr iijipui,
audientium voluntalem, scd «ecundum volunlatem ubiangeli niali, qui priuseontra Deiimsuperbkrant,
Spiritus sancli qtii loquebaltlr in illis. efcinde punili srurt, jam noriportGtnt.^etl potiusab-
VERS.21.— Non enimvolunlatehumana. (BE»A.;.)jSi- jiciunl judicium superbiendi coutra Deum : quod
cui in poteslate prophetarum non erai semper ha- est. exsccrabile adversus. sejpsos,. qnia pro illo grsn-
bere spiritum, semper futurar prsedicere-: ita non *" vilerr.puniuiitur, et terrili 'magnHndine poenaram,
erat polgstaiis eoriim ut quoecunqwevelleiil, doce- jam ab iHo judicio prxsumptioni- desistunt; sed isti
renl, sed ea sola dicebant qu* a spirilu djdicerant-. iuiqui, nemlum desistunt. VeJ tBMjucbunturibi, itl
Hsecideodicuptur, ne quls ad Ubiturasuura Scriptu- est apud Demu > ubi angeli non boni, non sustineni^
ras exponat. , ; ... . , - sed vindicant si qukl exsecrabile-eoutra illos dieilur.
CAPUT IL YERS,13, — M.ereedemtiyiisijjtfl;.:(BEDA.)Id est
pcenam pro majis operifaus, et maxime illi qui cum,
VEBS.1. — Perilitiqnem. SLterilope.rditionemsibi. corrupiioni. carnls serviant, et- vesanis lencanlui:
inducunt, qui Redeiriptbrem suu.ra negant, yej noij errprilius,. .cpnversalionem juitor.um blasphemanl^
qualem veriias ostendit, sed qualctn sibi ip.sifingunt, et eis qu.Jsanum .sapiiint, delrabere npn cessan|.
prxdkant. Et prbpferea alierif a Redemptbre,
' ' rijl' cei-
" ' " . YERS.\1,
— Hi sunt. Non sunt imitandi pseudo-
liiis quam fiVearri cxspeclarit. ;ijios!oli, quia licej. videantur utiles, nibil taroen ii»
VEBS.2. — Via veritatis blasphemabitur. (BEDA.) cis est nisi vanitas et immunditia.
Per hseretkos ribn sblum in eis qifos sux hseresise- YER$.18..— Superba- Superbe dicentes, se esse
thtclos associat, sed ineisquoque quos per impuris- justos, .quamvis sit vanura, carnaljler desjdera.nj.c&
n
sima facla suii el sacrrfkfci VeJmysieria exsecranda el luxuriose yiyeutes pelliciunt eos qtri paululuru
qux faciunl, in odiirm Chrisliarii' riominif conci- refugerint a peccatis; qui cum similes eissunl, ta-
tarit, esistimantibus itirpcrilis omnes Clirisifarios nieii aliqualenus declinant eorum spcietatera, et
hujirsmodiflagiliismancipatos, via veritaiis blaspfae- a peccatis aiiquatenus. abstinenl. /» desideriis car-
nrari solet. ." nis, etc. Immundus estomnis qui exaltat cor .s,u»ro»
VEBS:4. — Si enim DeUs dngetis. (ID.) Si Detis ut qui paululum refugerint a peccatis, ad suum re-
apostatas angelostratlitbs pcbnisiriferrii, etc,'' ''"usque vertanlur errorem et s(.udteaatin luxuria...
ad \i\ abyssi profuncfasunt rapti. YERS.20. — Sienim, elc, cognitioneDpmini no_-
YERS. S. — Or giMti.mundq, (ID.)Idem muiidus ttri el Salvaloris Jesu Christif etc. Si fggienles cpin-
est posf''diiuvium qtii et anle, etc., usque,ad justi quinaiionem et animx el corporis quara iruipdus.
gloriara viio perpetis ticcipienl, "''.'' immillit; rursus implicali (sicut airte baptisnuini)
"VE«S.6. — Et civilalei. Hx civitates dupliciler in superantur ab illis coinqujnalipnibus, apparet qupd
Ignem sunt redactx, quia et primo eas per inceri- facla suni posteriora eortim deteriqra prioribus:
diuiiicum adjacentibiis lerris iri cirierem rclegit, quia niagis offendunl Deuni ojuam a.nt;ebaplisinnui,.
§93 GLOSSA 0RD1NARL\. — EPIST. 1 JOAN. 6yi
cl majores pcenas palkntur, quia mendaces sunt. A YERS.9. — IVcjntardat Dominus. Et quia omnia
promissioues faclx in baplismo. videl, potestis cradere quod Dominus. non tardat
VERS.22. — Contigit enim illis. (BEDA.)In Prover- proroissis iinplcndis, quia nondura esl tenipiis. q.ua
l)iis cum expositione positum est, etc, usque ad implenda imrjlebit. Sed ideo diffcrt, ut electorunij
aut&Dei.oculos sordidas ipsas etiam lacrymas facit, summam, quam prxvidil, prius adirapkat, imde ii,|
CAPUT III. Apocalypsi : Et diclum.est iltis, ul requiescerent ad-r
huc modicum lempus, donec compleantur conservi eo-
VERS.i. — Hanc ecce vobis. Quasi dicat: Jara. rum (Apoc. vi).
aliam Epistolara scripsi ad repellendos pseudo; et VEBS.10. — Cwti mugno. Cmli, id est sancli; si
ut; meatn magnaro soIJkiludiriem vobis oslcridam, quid ergQ in eis purgandum est, per ignem purga-
ccce pro eadem causa hanc etiam secundam scrijio bitur.
Epistolara. Elementa. (BE,BA.) Qualtior, quibusmuiidus consi-
YERS.%. — Ut memores. Id est ut per illas Epi- slil, etc, usque ad et per temporak suppliciura soi-
stolas silis memores eorum verborum qux ego<ipse venlur in melius,
prxsens prxdixi vobis. Verborum, dico accepto- YERS.15. — Novos vero cwlos. (ID.) Non ait,
rum, a sanclis prophetis qux auctoritale sanclorutw B alios, sed veteres et antiquos in melius commutan-
prophetarum confirmantur, et sitis memores prxce- dos, etc, usque ad babemus et in prophelis : Lux
plorum sanctortim apostolorum: ne prxqepta q»x lucemw non lucebit ibi amplius (Isa, LXV).
sancti apostoli dederunt vobis, dimittatis pro prxdi- YEBS 14. — Satagile immaculuti el inviolali. Hx
catione illorum pseudo, et qux prwcepta sunt etiam sunt vigilix de quibus dicilur : Beati servi illi quos
Domini et Salvalotis quia ipse Dorainus, qui vetut cum venerit Doniinus , invenerit vigilanfet. Vigilat
salvare nos, bxc prxcepla instituil et servare prx- qui se a sordibus imqrrunem cus.totlit, qui quanlum
cepit. in se cst, ctiin omiiibiis faoraiiiibuspaceni habet, qrri
VERS.5. — Latel. (BEDA.)Ideo dkunt oinnia, eo- omnes illecebras carnis spitritus regimini subdit, in
dem modo perseverare, elc, usque ad in tliem judi- scipso pacc felicissima ulens.
cij et perditionis impiorum hominum. YERS.15, — Fraler noster. (BEDA.)Paulum ijlis
VERS.8. —Unum vero hoc. Probalo quod judi- scripsisse dicit, in quo oslendit, elc, usque ad ct
cium vere erit, ostendil quara elficax fulurum sit. per faasse ad,profectum excitent.
Si dicitur vobis a pseudo : Quod vultis poleslis fa- YERS.16. — Difftcilia. In Epislplis Pauli qux de-
cere, quia lantum tempus restat usque ad, diem ju- pravantur ab hxreticis, etc, usque ad quidam-luxti-
dicii, quod ex longinquilale temporis judex scire C rix frena Jaxanles, el alia nuilta, etc
inulta non poteril; non credalis eis, quia quidqujd Depravanl. (BEDA.)Nullus Yeleris vel Novi Tesla-
potest fieri mille annis, ita yidet, skut illud quod raenti liber est in quo hxrelici aliquid non perverte-
Ut una die. Si dicunl : Mille annis, pcenitendo noii riut, vel demendo,vel addendo, vel mulando. Unicuni
assequemini veniam deliclorum; non credalis : quia remediurn indoctis, humili stabilitate verba docto-
unus dies verx pcenitenlix tanlam valet ad salutem, Hjm audilum prxbere, quam stabililaiem quia hx-
quanlum hrillc anni, sicul lalroni. relici non habent, veo^ostiperbiie qttasi palea levis
Sicut milteanni. (BEDA.)In agnilione divinse vir- de Ecclesia lolluntiir, ad suam ipsomm perdi-
tutis, elc, usque ad unde et recte sulij'ungitur : tioiicni.

EPISTOLA J B. JOANMS.

ARGUMENTUM. D tes tesiiinonium de ipso Verbo. Quod vidit aliquis

Riiionem verlri, el quod Deus ipse sit chariias, nunliare polest aliis, quodperfecte conspexerit ali-
quando, non potest explicare verbis.
mairifestat, et susurrones fratrum nec Deum scire, — Vtdimus et testes sumus. Vidiinus
VERS.2.
nec pios fieri posse eousque dissertat, ul esse com-
et incredulis annuntiantes martyres effecti suraus.
probet. homicidas, eo quod odium sit interfeclionis
occasio. Annunliamus,vobis. Sic per eos audivimus nos, sed
non vidimus, non minus tamen felices quam illi,
CAPUT PRIMUM.
quiascriptum est^:B^afi qui ripn viderunt et credide-
YEBS.1-.— Quod fuit ab initio. In natura, seu runt (Luc. xxiv).
vero esse Deilatis, quod audivimus, per legera et VERS.5. — Et hmc est annuntiatio. Quare Ver-
prophetas, quod vidimus, sensibiliter hominem ve- bum caTofactum? quid novi altulit mundo? Cyir.'
nieniem, attorfperspeximus, Divinitalem advertentes venit pati? Non fruslra fuit, vide quid voluit docere,
in bomine, et manus cpntrectaverunt, de Verbovitm: quia Deus lux est. Hac sentenlia divinx puritatis
non forluiiu consenlientes ei qui in carne visus, excellcnliam. monstral, quarn,.imitari jubeniur. Hinc'
spd cum itiulfa conlreclationc Scripturas perhiben- Maniclixi confutantur qui Dci naturam a principe
 «98! WALAFRIDI STRABI FCLD. MON. OPP::PARS I. — THEOLOCICA. 69«
tenebrarum dicunt belfo victam et vitiatam. Annun-• A Eadem est novnm mandatum, quia lenebris ejectis
tiamut, etc. Applicurmus nos: ad hicemlux nobis ir- desiderium novx lucis infumlit.
radiavit. Tenebrse erafflus, modo per lucem lux su- VERS.8. — Qtiorfverum est. Secundum quod pro-
irius, et alios iHuminamns, crum peccata ctimilti et inisit pcr observationem mandatorum Dei ad ipsius
tenebras expelli nuntiamus. cognitionem et difectionera perveniri. Et in ipso%
VERS.6. — Si dixerimus. Hactenus. coraraendatip Christo impletum, quiaobedivit Patri usque ad mor-
eplstotx; hk ostondit qualiler charitas sit babenda. tem : et ideo glorificatus esl. Et in. vobis, Quorum
Et in tenebrit, etc. Persistentes in peccatis, et alios quitlam j'am per hoc curn Deo glorianliir, et vere
obseurarites non computantur m membris ej'us; esl noviim quia tenebrw Jam transierunt. Tenebrse
uiide : Quw cenventro Chrisli ad-Betial? qum tacietat ad veterem hominem pertinent, lux vero ad novuro,
tucit ad tenebras? (II Cor. vi.) hommem.
YERS. 7. — Si aulem in Juee. Stimus raundi, si YERS,9.—Qai dicit, etc. Deterrainalquod manda-.
ambulamus in Iuce, sed tamen non debemus pntare lum accipiat, id est charitatem, et qualiter chari-
nos, quandiu viviraus, oranino posse a peccatrs tas ipsa habenda sit, scilicet dilectio Dei et proximi.
roundari. Sicul et ipse, etc Deus in Juce esse dici- VERS.10, H. — Qtit diligit ftalrem suum, est iii
lur, quia summa bonitas ubi proficere valeat non B lumiiie scientix et operaironis; sed qui odit est i»
invenit, homo in luce ambulat, quia virtulum ope- tenebris ignorantix, et per ipsam ignoranliam am-
ribus ad meliora proficit. bulat de vitio in vilium, et netcit, id esi non pro-
YERS.8. — Si dixerimus, etc Illi eliam non ha- vldet, quo eat; et ad quam poenam recipiendus sit.
bent charitatem qtii do meritis superbientes se di- Vel, nesctf quo eal, Id esl ignorat- viam qua con-
cunt esse mtindos. Habemus. Non ait, habuimus: verlatur ad melius, et hoc non ideo, quasi via aperta
ne fbrle-de prseterilis dictura videretur. non sit, sed quia lenebrw obewcavernnt oeutos eius,
VERS.9. —Remittat nobis peccata. Ea qux in nobis qui a lumine Chrisli recedens peccalis et carnali vo-
siint graviora, vocat peccata, at minpra, appeHat luptate ita prxpedilur, ul etiamsi bonum videal, noti
iiiiquilalem.. tambn exsequatur.
VEKS.10. — Mendacem. Solus Deus ex se verax.; YEBS.12. — Scribo Vobis,elc Prseponit causam qux
homo e* Deo verax, ex se mendax. lmpossibile est posset ecs abstrahere ab amore mundi, quia bapli-
quemlibel sanctum aliquando non cadere in rninimis zatis in. nomine Clnisli et invocanlibus nomen
peccalis. Nec jtisli esse desistunt, quia ocius opilu- Cbrisli, dimittunlur peccata , ergo Christo magis
lanlc Deo resurgunt. adhaereinlumest quam miinde. Fitioli. Palres, ado-
**lescenles, juvenes. Ideofllif: quia remiituntur pec-
CAPUT II.
cata. Iiteo patres, qnia cogriovislisanliqua. Ideo ju-
VEBS.1. — Filioli mei, hwc scribo, elc Ne mahtm venes, quia fortes, qnia vicis:is.
securilalem assumalis , audientes vos a Deo mun- VERS.15. — Adolescentes.;Adolescentix tempus.
dari, sed ulitem timorem habealis. Si quis peccave- proptCr incentiya Carnis lubrkuro; sed propter ro-
rit. Si cx Immana fragililate non poleslis omnia vi- bur setatis babife certamtnl, et hi tenlamenla vo-
tia cavere, date-operam ut sollem majora et aper- luptatum verbi Dei amorc vicerunt, et persecutioues
liora caveatis, ut non- apprchendat vos lenlalio nisi coiiletnpserunt.
humana. Quod si quis eliam post admonitiouem VERS.14. — £f virtttis. TrabeJiantur tunc tempo-
nieam cecideril, non. clesperet. Advocaluin. Non esl poris juvenes consuetudine ad lupanar, sed isti vi«
advocatus nisi eilm vocanlibus. Displiceant peccata. riliter resislendo vincebant.
tibi, clama : ct ipse audil el Jiberat. JuslwnwJu- <VERS.15. — Nolile diligere mundum. Utimini
slus advocaius iirjuslas causas non suscipit, qui ta- mundo ad necessilalem, scd non diligite ad supet-
iucn justos nos dcfeudet iu judicio, si nos nunc ac- fluitalera. Et carnis. curara ne feceriiis in desideriis.
cusamus injustos. Nolite diligere mundum. Unuro cor duos sibi ad-
VERS.3. —Et in hoc scimus. Scire vel cognoscere, " versarios amores non capif. Hadicaii in charitate,
non semper propler nbtitiam dkitur, sed propter super hanc radicem nihil xdificetis, nisi quod con-
experimenlum et unionem allerius rci. Cognosci- venit charilali, quia non poleslis duobus dominis
mus Deum quando nnimur ei. Qui sic noscit, man- servire. Sicut dileclio Dei fons omnium virlutuni,
data ejus servat. Si mandata ejus observamus. Debe- ita dileclio mundi omnium vitiorum.
inus fragililaiera nostram altendere, debemus in YERS.16. — Omne quod est in mundo. (BEDA.)Id
peccalis advocalum quxrere, quod ui uiipeiremus, esl: Omnes dilec.oies iniiiidi, niliil habent iiisr hxc
de custodiendis mandalis laboremus, per qux ad tria, quibus, elc, usque ad nohiit exlolli super regua
cognilionem ipsius venitur. mundi.
VERS.4. — Qui dicit te noste, elc. NOQest ma- VERS^17. — Qui anlem facit votuntatem, etc.
gnum unum Deum nosse, cum et dxmones credaut IIoc eliam modo potesl haberi charitas, si nimirum
el contremiscant. nullo instinclii lix eticortim dejecli eslis a fide et
VERS.7, — iVon mandatum nomtm.Eadem cbari- cxteris qux sunl Dei. Et ut eara leneatis, perma;-
las raandatum vetus est, quja ab initio commendata. ncant in vobis qo;e audislis ab iniliu.
 ft97 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. I JOAN. 698
VERS.18. — Filioli, novissima hora est. Et pro- j^ Ecce hic Christus, ccce illic, ne crediderilis, sed hoe
pterea debelis persistere, quia multi sunl Anti- quod ab apostolis audislis, lenctc. Et vosin Filio et
chrsli qui vos volunt seducere. Sicut audislis quia Patre. Ita eritis membra Palris el Filii, ut a me-
Aniichristusvenit. Cum quanto enim impetu et ler- moria ei proleclione Patris et Filii non excidatis, et
rore atidislis venturum Anlichristum, cum tanta boc debetis appetere, ul silis in Palre et Filio, quia
'vlotentfaet isli veniunt. In undeciroa hora sumus, inde mercedem coosequemini.
venit Salvalor in carne, et seculura est pestis An- VERS.25. — Hmc est repromissia. Memoria pro-
lichristi, qui prxconia salulis impugnet, qui vi- missx merccdis perseveranlem te faeiat in opere.
nearn quaro Christns excolit exslirpet, cl liujiis VERS.27. — Sed sicul unclio ejus. Id est Spirilus
iiequissirai capiiis jam roulla membra prxmissa sanctus, cujus sacramentum.est in unclione visibili;
simt, a quibus cavenitum est, quia j'aro imminet finis vel inteltigilur unctio cliaritalis qux diffunditur in
sxculi; vel novissima hora , id est sirailis novis- cordibus noslris per Spiiituni sanctum, qui dalus
sirox, similis est hxc perseculio itli futurx. Nunc est nobis; qux ad observanda Dei mandala cor quod
Antkhrisii mulli, Anlichrisli sunt omnes hxretki, impiet inflammat.
omnes quifidem quam confiientur verbis destruunt VERS.28. — Et nunc, filioli, manete. Greora ite-
actibuc ; oranes Chrislo contrarii, qui venturo suo U ratione incukat, ut meniit.us arclius infigat. Manete
capili testimonium reddunt, quia mysterium iniqtii- in eo. Et si quitl boni habclis, illi lolum el non vobis
latis jam operatur in illis. imjiutale; niala vobis etdiabolo iraputale.
VERS.19. — Ex nobis prodierunt, etc Licet sint VERS.29. — Omnis, etc (BEDA.)Juslitia perfecta
niulli Anlkbrrsli, non tamen vos lerrcat si ad ju- vix est in angclis, etc, usquead quando non erit
daismumvel paganismum rcdierunt, non ideo putelis lucla cura carne, scd iriuropbus de lioste.
Eceleshtm ex hoc paii aliquod damnum ; quia si ex Ex ipso. Jam si nati sumus e.\ j.iislo,jusliliam jusli
nobis exierunt, lamen noh eranl ex nobis veraciter. Patris sequi oportet.
Non potuissent egredi nisj essent Chrislo contrarii.
. CAPUT III.
Qui non est Chrisio contrarius, in corpore Chrisli
roanet. Sk sunt ficti in Ecclesia quomodo Iiumo- VERS.1. — Vidcle, elc Advertite diligenler quan-
rcs mali in corpore; quaudo evomuntur, relevalur tis et quaribus doni.sostenderit Deus erga nos paler-
corpus; sic quando exeunt ma(i, relevatur EccJe- nam cJrarilaiem. Dedit enim ut in hoc sxculo no~
sia. Sed ut manifesti. MuJli qui non sunt cx no- mine et actu nominareraur filii Dei, et in futuro si-
bis accipiuat nobiscum sacramenta Christi, sed mus, possidendo bxreditariam bealitudiiiem. Dedil.
icn alio probal quia nori sunt ex uobis. Quando illis C Ad hoc Deus dedit cliariia.lcm ut eum ainare nove-
tcnialio venerit, quasi occasioneventi volant foras, rimus et possimus, non tamcn u,t ilomiiitimservi, sed
quia grana non eranl. Omnes tunc volabunt, cum ut patrem filii. Unde dicilur : Quolquot autem rece-
area Dorainicacccperit venlilari in die judicii. Ideo, perunt eum, dedit eis polestatem filios Dei fteri
perrailtente Deo, quidam antc ulliniam dissensio- (Joan. i).
nera excunt de Ecclesia, oslendentes se non fuisse VERS.2. — Filii Dei sumus. Quasi dicat: Esse et
de corporc Christi, ut per hoc manifcste clarescat, dici filios Dei, qux dignitas est? respondet: Charis-
qnouiam non sunt omnes ex nobis qui nobiscum in- simi, nunc filii Dei sumus. Nunc per miracula qu;e
tra positi sacramenta Cbrisli rccipiunt, et ideo non facimus el per puritatem vitx apparet quod suratis
dcbet vos gravare eorum separalio. fiiii Dei, sed quidquid cs.t in prxsenti, parum est.ad
VERS.20.— Sed vos unctionen?Iiabctis. Cum de respeclum fuluri. Simites ei erintus. Ciim eiiira ini-
lixreticis Joqiieretur, repenle ad suos conversus, mutabilis xternxque Divinitatis conlemplalioneper-
dicit eos habere ii&clioncma Sancto, ut econlra- frneniur, nos quoque immortalcs el xterni in illo
rio ostendat quod bxrelici et orones Antkhrjsti, erimus : non quidem idem quod ipse, scd similes,
sint gratix spiritualis munere privali, nec perlineant R quia creatura et ad similitudinem ejus facii sumus.
ad eum qni Sanclus vocalur a prophelis. JVosfis Quoniam videbiinus. Secundum quod Ycrbum caro
omiiin.Noslis verilalem fidei cl vilx, docli per un- factum est. viderunl mali, el in judicio siint visuri :
ctionem Spirilus, nec opus habelis doccri, nisi ut sed quomodoVerbum in princinio erat aptid Patreni,
persistatis in eo quod coepislis. vidcbunt soti justi: lolletur impius ne videal gkriam
VERS.21.—Et qitoniamomnemendaciuni, (BEDA.) Dei.
Dixcrat onrae mendaciuro non esse ex yeritate,etc, VERS.3. — Sanclificat se, (BEDA.)Non aufert li-
usqtie ad omniuro qui Cbrisii mandatis obtcmperare bemm arbitrlum, dum dicit, elc, usque ad diccnlcs
contemnunt. Deo : Adjutor meus et tu, ne derelinquat me (Psal.
VERS.22. — Ilic esl Aniichrislus, ctc. Ecce ad- XXVl).
irjonili sumus quoraodo cognoscamus Antichrislum, VERS.4. — El peccalum, etc (ID.)Quod Lalin
sciiicet, quicunque negat Chrislum , ctc Q«t negat appcllant legem, Grxci, etc, usquead qui innocerr-
Patrem. Fruslra confilelur Deum Palreni qni liegat liam naluralis Iegis corrumpunt, prxvaricalionis rci
Filium, qui ex Deo proccdit. sr.nl.
YERS25. — Qitcd audisiis, elc. Si quis 'Jixciit: Ycr.s. 5. — Ei scith. Nc nos (qui pcccalis ct jtn^
699 WALAFRIDISptABI FULD. MON.OPP, PARS I. — THEOLOGICA. 700
quftalibus carere non possumus) de salute de>pere-A\ ponit de charilatis pcrteclione, sub exemplo passio-
nras, subdit qnod per iChristum a peccatis soJyimur. ' nis Doininrcx. Hanc Pelrus monetur habere^ cuin
Non soluto
erg^ per graliam facti sumus filii Dei, et Dominointerroganti profiteretur se amare, cui dici-
speramus quod ei si.mileserimus, sed eliaro ab ini- tur : Cum autem senueris, exlendes manus tuas, et
quitate' liberamur : quia ideo apparutt, ut peccata alius te cinget, et ducet quo lu non vis,(Joan. xxi)„ In
tolleret, de qua iniqufiate nemo se excuset. quibus verbis, ut aniroam proovibus poneret, doce-
VEBS.6. — Qui peccat non vidit eum. Et qui ma- batur. Majorem enim charitatem nemo habet quam
ner in eo, non peccat. Et in hoc nemovos nt animamsuam ponatquit pro gmicis suis (Ibid. xv).
teducat,
dieendo quofl, Vel juslitia sit ex hpmine, vel VEBS.17. — Qtti habuerit, et<j.Si vel ex temppris
uoth peccalo possit aliquis in Oeo quod
manere, quia.et opporlunitale, yel ex humana infirmitate non fonli-
omnis justitla ex Deo, et omne
•- ' peccatum ex diabolo gerit aniinas ponere. debemus saltem res noslras pro
est. . fratribus deponere, et faocest nutriraeriitim charita-
YERS.7. — Qui facil juttitiam. Id esl: qui habet tts. Qui. didicit rem suani dare, quandoque.polerit
actuiri justitix et Ititentibnenr, juslns
quidero est, seipsum deponere.
sed non ex se : sed sicut ilJe est, ab eadem radice VEBS.18. — FUioli, npn diligamus,etc..Quiz uo»
procedit. Juslitia in illo principaliter, in isto secun- B1 estperfecta charilas in illo; qui non ponit aiiiiitarii
clarie, in iflb naiuraliler, in islq per adoplionem, pro fratribiis, velqui sallem non datpecuniam. Ergo
Hweipsurii quod qui jtistus est ab illo est. ut perfectam eharilatem habeatjs, filioli ejusdempa-
juslus
VERS.8, —' Ex diaboto est. (BEDA.)Non carnis tris. Non diligamus verbo, neque lingua, In verbo
briginem ducendo, sicut Manichxus voluit, etc, pura loculio, non opus ; in Jingua mulliplex oralio
usque dd riatus est Clirislus horao, ut solvat peccata inlelligitur, sicut quidam sxpe repeliiis serraonibus
hominum, ul reducat ad vilani. affectura suum yoltint commendare. Sed opere. Quia
VERS.9. — Peccatuni non facil. Non de omni
pec- etiamsi falliraur in dilectioneex humana infirraitate,
calo dicit: Si enim dixerimut quia peccatumnon Ita- non faUimurin mercede, quia Deus major est corde
bemus, nos ipsos seduciinus, sed de»vioIalionechari- noslro, et novit quo zelo fiant omnia. E{ verilale. Si
latis, quam qui semeri Dei, idest verbum Dei quo siraplici Intenlione beneficiaprxstemus, non propter
renalus est, in se babet,, commiltere non pofest. jaclantiam, vel propler aliquod temporak commo-
Quoniam semenipsius est. VerusFiliusPairis nonpo- dum, sed respeclu solius Dei.
test legem dimitterc.Lex Patris esl: Diligife inyi- VEBS.19. — Irihoc cognqscimus,elc In hpc quotf
cera. veritalem diligiriius,scimus quod ex verilale sunms,
VERS.12. — Quoniam opera ejut maligna erant. C id est scimus nos cx Deo (qui esl veritas) hanc ve-
Ubi esl invidia, nori esl (nnernus amor. Qpera C.aiu ram dilectioriemhabere, et exhac dilectiqnescimus
uiata nori dicil, riis invidiamet odium fialris. Opera nos esse in coiispectu, id est promereri ej'us con-
Abel justa non dicit, njsi.cbaritatem. Hioc disceiv spectum, et in hac etiara suademus corda noslra,
nunlur bomines. Nemo atlentlal lingtias, sed facta. ad rrieliora opera excogitanda. Et in conspectu, etc
Cor si non benefaciat. pro frafribus, snis, ostendit LJ est, lales cogitationes corda nbslra habere suade-
quid in se habeat. Caiii recte qfferebat, crealura mus, quse divipis sint dignx conspeclihus. Omnes.
Creaiori, sed non bene diyidebat, quando credebat eiiim qui aliquid faeere disponunt, ad idem factuin
placere munera qux offerebal curo odiq/iafris, Abel uieditandum corda sua se convertere suadent. Sed
crim dileclione oblulit, et placuit. qui roala cogitat, si posset, Deooccullaret: qui vero
VERS.14.— Nosscimus, etc Nemod,e\irlutibussc bona, hi facillime cordibus suadent, ut conspectiii
falsocxtollai, nemosuarufn viriuro paiiperlatemultra Dei patefieri desiderent, quod est indiciiim lnagnx
modummefuat, Qui fralrem diligit,.apertumdat jutli- porfectionis, cum sua operatio vel cogllaltis a Dea
cium, quia ad sortem juslofum irerlineaf. Manetin gaudel vitleri.
tnorle. Yita carnis anima, yila animse Deus; corpo- VEBS.20. — Quoniam.si reprehenderil. Et hoc
ris mors amjltere spiritum ; animx mors amiitere *" iriagnum esl qtiod per dilectioriemila mundas habe-
Deum, Qui ergo per odium fralris amittit Deuin, mtts cogitaliones,'quod Deo eas volnmusoslendere :
amitlit vilara. quia eliamsi conscienlia accusaretnos intus el vellet
YEBS.15. — Qui odit fratvem. Qui ex odip inse- lalere Deum, quia non bono animo bona nostra fa-
quitur fralrein provocat ad iram et discordiam, el ceremus, taraen Deo occultare non possemus, quiii
sic quantum ad se occidit eum in anima. Si quis major esl corde nosiro, cl novit omnia : valel ergo
coutemnat odium fralris, non contemnet in corde dikctio qux nos commendat ilji quem latere non
suo homicidium?Non move.tmanus ad occidenduro, possunrus,
pt homicida jam tenetur : vivit ille, et iste interfe- VERS.22. — Et quidquid petierimus. Magna pro-
ctor judicatur. JVonhabet vitam wternam. ln perpe- missio et desiderabilis fidelibus. Sed si o»is esf adeo
tuum, cum Cain damnabitiir qui lioc genere faomici- perversus, ut ccefestibus promissis non delectetur,
dii tenelur, ut discordel a fratribus.. sallem timeat quod econtrario sapientia terrrbililer
VEBS.16. — /n hoc cognoscimut, etc Prxpositisi intonat: fiui avertit aurem suam ut non audiat le*
piullis rationibus de baliemla cfaarilale, tandcm sup- qem, aralio ejus erit exsecrabilis(Prov. xxvinL.
 701 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I JOAN. 702
VERS.23. — Et hoc est mandatum. Mandalum sin- gA - VERS. 12. — Deum nemo vidil unquam. (BEDA.)
gulari numero prxponit, et duo subjungit, quia hseq Sicut videntur Ista visibilia corpoiis sensibus nota,
nequeuiit separari. sic non videtur Deus, etc, Msattead oum adhuc pe-
, CAPUT IV. regrinamur in corpore, diligamus invicem, etc
VERS.15. — ln hoc cognoscimus. Untle sciemus
VERS.1. — Quoniam multi. Mnlti,hseretici, muJtL si habeamus spiritlini Dei? Interroga viscera tuft : si
schismalici confitentur Jesum in carne venisse, sed sint plcna charitale, habes spiriturii Dei. Quoniam
faclis negant, non liabendo charilatem. Charitale in ea maneinus. Deus in nobis manel, et nos in eo,
Yerbuni ciro factum est; qni non habel charilalem, ideoqne nemo de salule desperet, quia etsi morbi
negat emn venisse in carne, et liic convincitur spirL- scekrum nos deprirount, ornnipotcns est medicus
tiira ex Deo non habere. Spiritus Dei non sono }in- qui salvet. Gaudeamus in spe ut veniamus ad rem.
gaae, sed amando et faciendo clicitJesum in carne V.EBS.10. — Etnos cognovimus, Nos vidimus et
venisse. Jesus venit ut colligat, hxreticiis spargit;, tesfamtirquod Deus misil Filiu'm stitirir, et cognovi-
hicnon habet spiritum Dei. mus qua catisa boc fccii : non quia iridigeret, non
YERS.Si— Omnisspiriim, elc Miilti hxrelici, qui qilii aliquid deberet, sed sola charilale. Cuni ha-
unitatem Ecclesiseseparare pravo dogmaie volebant, 3] beret iinicum noluiiilltim essc ununi, sed ut fratres
hunc versiciilum ex epislola raserunt, ne per eum haberei, et adoptavit illi eos. qtii cum iilo posside-
erroris convincerentur. Sotvit. Qui Deiim ab bomiiie rcnt vilam xternam.
distinguit, qui raembra a Deo dividit, qui verba . YEIIS.18. — Timor non esl in charitaie. In ea ni-
Dei mak interpretalur, qui a Deo male vivendo fe- miriun charilale qux ad iinitalioiiem divinx bonita-
eedit, hic solvit Jesura. lis, eliam initnicis benefacil, non est timor.
VERS.5. — Ipsi de mundo. Hi spiritus qui sunt de CAPUT V.
mundo non sunt diiigendi, non sunt audiendi. Quia YERS.1. — Omnis qui credit. Credit, qui sic vi-
etsi Christi uomen hrvocanl, et signo Cliristi se nb^ vil quoniodo Clirislus proeccpit, aliter et da;mones
lant, tamen sunt de illorum ijumero qtti muntfana creduiit. Opera autem' prxter fidein, vel ilulla, vel,
cupiunl, qui cceleslia ignoranU Ideo de numdo lo- etiamsi bona vidcantur, sunl inariia, quia sunt prx-
quufftur. B,ationq mundanx sapierrtix probantes ler viam, qttx Cbrislus est. Vere qui diligit Deum,
Deum non posse suscitare liominem morluuni, ho- diligil fratrem. Nam qui diligit Deum Patrenr, dili-
minem morialera in ccelis haliere mansionem, et git Deum Filiuin, a Palre genimm, et qui diligit
alia bujusmodi. Deuin Filium, diligit etiam Dei filios, membra illius
. VERS.7. — Chafissimi, diligantus nos. Cornmen- " capitis.
dayit cbarilakra multis modis, jam ad ejus singula'- VERS.3. — Gravia non sunt. (BEDA.)Non ifahunt
sem hudera aecoditin quo eum maxime debemiis deorsum, ttt lalentum plumbi, etc," usque ad ne
audire, scilicet: Qni diligit, ex Deo natus est et Deum quis sua virtute coniidat se posse vincere fnundura,
novit, quia Deus charitas est. Dixeraf: Chariiak ex subditde fide :
Dco esl; lik superaddidit: Deus cliaritas est. - VERS.4. — Et hwc esl victoria, elc Uta iiiinirairl
- VERS.8. r—.Quoniam Deut charilas. Non differt fides, qux per dileclionem operalur, qux Dei auxi-
cb.iritas in Deo, cum justus et justilia dicattir, ut liuiii flagilat,
diljgens et dilectio quia non transnominative a ju- YERS-O. — Quk est antem? elc determinat quse
stitia dicilur juslus vcl diligens dilection.e, quasiju* fides vincit, scilket fides Cbrisli. Quasi: Vere per
stiiiam vel dilcctiouera a se dislinclam liabeat, sed fidero vincit mundu.m, quia per ajiud non viricilur.
qtiia est justitiaet tlileciio sua; . ;> Fides nostra. Ecce qux fidesvincit, qux credil ve-
VEBS.9. — In hoc apparuit, Probando.quod Deus rum liominem et veruin Deura, ' -
cbarilas est ct quprl nos diligit, voJait.inducereuos YER&.0. — llic est, elc Quia sola fides et cori-
suo exemplo.ul invicein diligeremus ot ad notiliam M fessio divinitalis non sulficit ad salutem el ad vin-
ejtts yeiiireiiius. Sicut Deus non exspectavit uteuro cendum mundum, additel de huinaiiitate: proptetca
dijigereraus, sic nos non exspectemus ut alii nos u%- expressit sanguinem.
ligant, sed priores diligamus. Dilectio Patris pro... Spiritus. Itl est, humana aiiima quam emisil in
bata est, quia misit Filinrq.: dilectio Filii in hoo passione ; aqua et sanguis, qux flnxerunt de laterc.
apparuit, qrrod pro nobis quos prxdikxit mor- Hoc lieri non jrosset, si veram caniis naturain tion
tuus esl. . liaberet, Sed et ante passionem, svulorqui faclus cst
VERS.10. — JVonquasinos. Non prius dilexiraus, sicut gutlx sanguinis ostendit veritalem carnis. Hoc
ut qttasi nre.rilonoslrx dileclionis ipSediligeret nos,' anlein quod de latere jaro mortui contra naturani
sed ipse prior dilexit nos, ut prxetinle gralia euts. . aquasanguis viyacilcr fltixit, lestabatur quod corpus
nos eiim diligauuis. Domini post morlem melius esset vktururo, ct mors
VEES.11. — Et. not debem.usaiieruttuni. dHigere. ejus vitaro nobis daret. Quod vero sudor sieut saJw
j Pilige, el quod visfac. Siye taceas, dilecliopelace : guis in ferrara fluebat, signabat quod SUQsauguiiw
sive clauies, dilcclione clama. De lutc radicc non Eccksiam toio orbe lavarct.
jiotcsl ujsi bonurn e.xire, YEUS.7. — Quoniam tres sunt. Per hoc apparct,
705 WALAFRIDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA, 70*
quod Jesus esl verilas, verus Deus, verus homo. A Esl peccatumad mortem.Hoc peccatum separat a
El de ulroque habemus certum testimonium, de Deo, skut mors separat animara a corpore.
Deilate quidem per Patrcm, et Filium, et Spiri- VEBS.17.—Omnisiniquitaspeccatum.Quasi: Vere
lum sanctum : de humanitale per aniinam, aquam, orandum est pro peccanlibus non ad morlem,
quia
et sanguinem. Pater dedit lestimonium Deilatis multis peccatisoccupanluroranes,et nernopoiesiessc
quando dixil : IIic est Filius meut ditectus. Ipse sine peccalo, quia omnis iniquitas est peccatum. Sed
Filius dedil, quando in monte transfiguratus cst, et supra alia
estpeccalumadmortem,quodnonhumana
polenliam Divinilatis et spem xternx beatitudinis fragitrtate committilur, et ideo oralione »ristoruni
ostendit. Spiritus sanclus dedit, quando super ba- non purgalur: quoniam r-uitalia
agunt, regnum Dei
in
plizalum specie columbx requievit, vel quando non consequentur.
ad vocalionem nominis Cbrisfi corda credentium
VERS.18. —rOmn:sqvi nalut ett, elc Qui natus
iinpkvit. est ex Deonon peccat ad morlem : qui non est na-
VERS.10. — Q«i credit in Filium Dei.ls intelligit sed nos sumus de iljis qui nati sunt ex
Patrem veracera in tostimonioFilii. Qui non credit, tus, peccat;
Deo : ideo non peccabimus, non tangemur ab hoste,
dicit Patrem esse mentitum. Frustra igitur dicunt
sed mundi amalores sunt subjecti maligno bosti.
Judxi se credere in Patrem, quandiu contemmmt
Non peccat. David graviter peccavit, sed quia ex Deo
Christum. /n Filium. Quia Pater testatur de Filio,
credamus inTilium. Quia qui ita credit in Filium, natus ad societatemfiliorumDei pertinebat, non pec-
cavit ad morlem, sed vcniam poanitendomeruit. Sed
ut bene optando tendat in ipsum habet testimoiiiiira etc Qui in generalione Dei perseve-
Dei in se, quasi dicat: De CQeliam lestatur Deus, generalioDei,
sic credens in rant, peccare non possunt, neque a malignocontingi.
quod ipse erit numero filiorum Dei, Quomododies et nox misceri nequeunt, sic justitia
ipso Filio suis ita pollicente : Si quis mihi minitlra- et iniquitas malignus et
generatio Dei. Tangit ergo
rerit, honorificabit itlum Paler tneus(loan. xu). Si lsedenset affligens,sed noqad mar
Dcum testem tux fidei te bomi- aliquos malignus
crgo habueris, quid
nuin infaraia vel perseculio Ijedil ? Si Deut pro nobis, Ium eorum.
quit contra not? (Rom.vni.) VERSI19. — Et mundut lolut, Non solum mundi
VEBS.11. — Et hocest teslimqnium. De Filio t&- amalores, sed eliam nuper nali, qui non habent di-
status est, et etiani de nobis fijjis adoptivis, quod screlionem bcuii et mali, propter primam prxvari-
per Filimji suurn unicum elia.m nobis jam in spe, Cationcmpertinent ad regnum diaboii. nisi gratia Dei
quandoque autem in re vitam xternam daret, eruantur a tenebris.
Ei hmc est vila. (BEDA.)In fide et confessioneC YERS.30. — El tchnut, elc Nemosine divina co-
nominjs, in perceptrone sacrameniorum, elc, utque guilione ad vitam seternam pervenire, nemo cogno-
a.d qui tlaj suis vilam xternara, scere sine gratia Dci potest, quia nerao iiovilFilium
VERH.14. — Et hwc ett fidncia. Mulliplkiter ea- nisi Pater, neque Palrera quis novil nisi Filius et cui
dem qux supra promiserat inculcat, ut nos ad oraiir voluerit Filius revelare et PalremetFilinm. Utrum-
dum vivacius e\citei. Secuudum volunlatem ejut. que enim Filius revelat, qui carne visibilis appa-
Qua vult ut quod velit rogemus, vel quales noscsse rens, Diyinilatis arcana per EvangeUummundo pa-
desiderat ad rogandum veniamus. Si yolumus nor tefecit.
stram salutem et proximOrum.non discordamus a VERS.21. — Pilioli. Et quia verum Deum et veT
vojuntate Dei. Si voluntas nostra per lgnoranliam a rura hominem cognoscitis, et vitam xternam exspc-
voluniate Dei recedit, bona volunlas Dei nostram ctatis, custodiio-vos a dootrinis hxreticorum, qui
stujiam corrigii, ut aposlolo Paulo copligiU spcciem sanclitalis sibrassumunl, qui pravig dogma-
VEBS.15. — Scimut quoniam, etc Quia scimus tibus gloriam incorruplibilis Dei in similitudinem
qu.Qdhabemus ab eo p,etiti,oncsquas pelimus, niliil corruplibilUimr-erummutanl. Avaritia enim est si-
petajiius quod ci sit. adversnm, nihil nisi quod nos mulacromm scrvitus; qui ergo mundum Deo prsepo-
docuit, quod nobis inspiravil, pelamus :.cl si. in aJi-: nunt, idololatrx sunti Custodke.Cum lestimonium
quo erramus, slalim corrigimur. perfectionis in muliis perhibuerit illis , poteral ta-
VEBS.16,— fijii tcil fratrem. (BEBA.)-Loquitur raen adhuc timeri, ne aliquis nuper conversus reli-
de quotidianis et levibus peccsjlis, etc,, usque ad. et qutas supersiitionis menle retineret, ideoque ab ido-
ad illorum examen castiga le. loruin cullu fugienduni esse-demonslrat.

EPISTOLA. II B. JOANNIS.

ARGKMENTUM. CAPUT UNICUM.

Usque adeo ad sanclam feininam scribit, ut eam- VERS.1.— Non ego. Scripturus contra bsereiicos
«lemoominam non dubitel litlens appellarc, ejus- qui a veritale exciderunt, dicil omnium qui verita-
c'«mque filiis testimonium, qtioj amlmleol in vcri- tem noverunt, unani esse dikclionem in sanctos ufc
tatc, pcrhibet. siraililudiiic catliolicorumab- hxreticorum detcrreat
 705 GLOSSA ORDLNARIAi — EPIST. JUD. 701*
societaie. Ouiiios ehitt) fideles1n una veritate con- A . divina doctrina, ut exlra rectam fittem conversatio-
scntiunt, bxretici in erroribus se invicera iropu- ncmque mandatorum Dei sit, scparat se a Deone lia-
guant. beat Deum. Per actualem et conleiriplativam vilam
VERS.4. — Gavisustum valde. Quasi dicat: Qtlod fil alicujus Deus ei raanifestando qui est Creator oni-
tenetis, tenele. Nihilaliud ab hxretkis recipiie, qula nium. Qui permanet. Manet in evangelica doclrina ,
in lris qux habelis gaudco; nihil aliud ad salulera qui secundum eam sapit et agit; separal se ab illa is
\obis superaddi expelo. Cuni ergo gaudeom dc ve- qrri aliter sapil.elagit.
slro bono principio, ne me faciaiis dokre dcfeclu VERS.10.—Nec Ave ei dixerilis. Quia signum viilc-
vcrtro, quia ut sollicitus custos, oranhi qux circa vos tur consenstis erroris, hoc enim dicimus amicis quo-
iiiinl cognosco. Ambuluntes in rerilate. Posilus est rum opera nobis placent, et vos si forie decepli non
Adam iu paradiso, ul opcraretur et custotliret illud. essctis.alii tamen per lalem vestrara f?miliarilate:ii
Operatio, effectus proveclionera : custodia, perfe- possent decipi, qui ciederent illos placere vobis, et
clionis ipsius slatuiii atque conslanliam designat. sic credercnt iltis.
VERS.8.:— Videle vos, etc Istis lalibus ne con- VERS.12. — Plura habens. Intelligite banc admo-
senlialis, sed polius atlendite qualiler silis perfecle nilionem vobis fore perulilem, quia ad confirmatio-
insirutti atl fidem el conslanliam. Sed ut mercedem B ' nem illius, decrevi eliani venire ad vos, nec tanien
ptenam accij.iatis, id est verum Deura plena cum ex toio inlerim potui silere.
j't'cunditale cnpiatis, pcrscverando in doctrina vobis YERS.13.- Salutant te. Sicut adversariis veritatis
mdila, et non consenliendo eOrum•errori. proliibet dicere : Avc, ita econtra electos ex pei-sona
VEKS.9. —Etnen permanel. Si qtris separat se a ekctoruni salulat.

EPISTOLA III B. JOANNIS.

ARGUSJENTUM. debes in eleemosyna , quia ulililatem tanfam in ea

tJaiuin pietalis causa exloflil, atque ut rii ipsa inlelligo, quod non solum tibi, sed etiam toli Eccle-
pielate inaneat exhortatur : Diolrephcn impictalis six scripsissero de commendatiorie eleemosynx, scd
et superbix causa objurgat. Demetrio autembonum Iiac necessilale diroisi, quia Diotrepbcs non cttrat
lCstimoniumperbibel cum fralribus uuiversis. nostraro aucloritateni. Diotrepbes hxresiarcha illius
CAPUT UNICUM temporis nova docendo principatum sibi usurpabal.
YEBS.2. «s- De omnibusorationem,etc Sicut rluric Diotrepbes interpretalur specioseinsulsus, sive decor
inlenlio recta abundat tibi, etperseverat bona vo- fnsaniens, ut perfidiam cortlis etiam nomine signet,
liinlas largiendi indigenlibus, el faculias opum; ita ^* Ecclesiw.TlliEcclesix, quw^fdftitdn,ld est dubitalive
semper virtullbusplenaro, Dominoadjuvantc, viiain est Eccksia, el ut per observationem eleemosyn»
ducere possis. mereretur perfccta fieri Ecclesia, scnpsissera.
YERS.4. — Majorem horum. L!eo gaYisus snm, VERS.10. — Commonebo.id est, in oinniura noti-
quia horuro fratrum venientium non habeo majorem tiain niaiiifcslrusargucnttoprodticam; quorum exeni-
gratiarn, id esl: quando fratres veniunt ad mc,*in plarnusquam babct^ Sed facii ca, et nova invenil,
riullo facto vel verbo eorum magis gaudeo quam fjarfieixs,falsfs raiionilrusutcns inhot confulandos et
qriando anriunlianl filios meos^(quos prxdicando vel sic ad vos a fideretrahcndos. Sicul liuguas delrahcn-
bapiizando gentii) veritalem reclx fidci et opera- tium nosli-ovitio non debcmus cxcitare, ne ipsi per-
tionis observare. eanl, ita per stiani niolitiam excitatas debemus
• YERS.5. — "Vliarissime, fideiiter, ctc Idco non xquanimiter tolerare, ut merilum nobis crescat,
debes deficereab hospitalitate et eleemosynis. Quid- aliquando compcscere, ne dum de noitis disseminant,
quid enini operaris in fratres fidcliter, id cst skut eorum qui audire bona-poieranti corda corritmpant.
fidefis, id est sicut decet fidefemfacis, non pro vana VERS. 12. — Demetrio tettimonium. Quod illnm
gloria, sed fidemtuam bperibus ostendis. n velit iinitari bonuro, aperit ut imitetur Dcmetrium,
YERS.7.— Pro nomineenim ejus, etc Quasi: Vere ut simili laude omnium possit et ipse dignus
stint honorandi.non enim pro sttis sceleribus expulsi existere.
sunt a palria , sed spoiite profecti sunl pro nomine VERS.14. — Pax tibi. Amicis gratiam pacis et
Christi ampliando, et pro nomine ejus paliendo. salutis mandat, ut veritatis inimkos a salule mon-
ATERS.9. — Scripsissetnforsttan, elc Perseverare "stret extraneos esse.

EPISfOLA CATHOLICA iUDM.

ARGUMENTUM. jugo scmel erutos seryitulis denuo operam suam

Judas aposlolus fratres de corruptoribus vix veri- ofiiciisnavare scrvilibus.
tatis iia informat, ut illicilum esse dissertel de sub
7l)i YVALAFRIDISTttABI FULD. MON, OPP.' PARS L — THEOLOGICA. 708
CAPUT UNTCUM: *. pcerrse fllorum qni Dommi graiiam traifsferunt in
l.-T- et vocatis. Conser- lttxuTiam', comriiemdransIncendiumSodoitiorum.
yERS. Consolatis Vocat, VERS.8. —Dominationem autem spernunt. Inmi-
vat, diligit filios, et membra Dei facif Jesus Dominus noribus peccatis, majestaiem blaspliemantes: in cri-
nosler.
vobis. Si Deus mi- mmalibus, nolendo humilitferconfiteri el pcenitere :.
VERS., 2.— Misericordia coepit nullum babenles timorera, liec fidem venturi judkis.
sereri vobis condonando delicta, impleat misericor- • VERS.9. — Cttm Michaet, etc Id est cum Moyses,
diam, per ampla bona ducendo ad seterna. Si est ut Deus erat constitulus Pharaoni, et qui erat
reconcilialus inimkis., xternam pacem det factis qui et nuntius, quanltim ad alios, disputans
in nullo ab eo dissenlialis. princeps
amicis, in qua clim Pharaone, altercaretur, id est signa faceret al-.
VERS.3. ,—.C/rarisstmt.Egoqui vestrx saluti volo terna conlra
habui vobis signa magorum, de corporeMoysi, id
pfovidere, necesse, propter pseudo qui est populo Israel, ut permitlcret illos sacrificare •
se ingerunt, scribendi vobis admoniliones de vestra Deo suo, nori est ausus inferre peenam blatpltemiw
alule communi, id est de fide qux est.tam mea
oranium scilicet fides htijus sxculi, sed dixil : Imperel tibi Dominut. Yel
salus quam vestra et fidelium, aiiter: Gum Dominus Jesus aliercaretur cum Pilato,
qux per dilectionerii operalur. Ego dico faciens om-
Bde corpore Moysi, id est de Ecclesia , noluil aliquara
nem solliciludinem tcribendi vobit, id est omnia
sollicilum. Oro blasphemiam ififerre, sed lanquam, ovis ad occisio-
qux perlinent ad pro vobis., dispulo nem diiclas.
coutra seduclores yestros-, et ut Vobisme scialis pfo- VERS.11. — Vmiltit, eic Quia per. omnia hxre-
videre, scribo vobis de illis: Detfegonequitias eoriini:" tici monstrali sunt a verbo veritatis ceeidisse, oisten-
oslendo vobis qnaliler fidem et dileclionera debeaiis . dil eos diversis malis
subjecjos.
tenere : et cum sini ita sotlicilus pro vobis, atlraoni-
(BEDA.)Inviam Cain abeunl, qui propter invidiam,
tionem meam recipere debetis. XJlG.,usque ad vefilatem quam noverunt impugnant.
VERS.4. — Graliam transferentes. Duriliam et di- -- VEBS.12. — Maculm. Non solum in comessaiio-
strkiionem legis : qux dicit oculum pro oculo, den- nibus et ebrietatibirs
carnafibqs.pereunt el macutan-
tem pro dente, temperat gratia Evangelii, in quo lur, setleliani su.nl niaculse
coramissa et Ulorum, et alios secura
purgantur scelera per pceriitentiam, Doraini,grdtiam in Iuxuriam transferentes.
hanc transferunt perdunl,
eleemosyna? fructus. Sed gratiam Nubes. Comparal se prxdicatoribus pluentibus justi..
irapii in luxuriara qufnunc tanto Ikenlius peccant, liam, coruscaniibus per miracula, sed hxrelki sunl
quanto minus vident se asperi^tatelegis de faciriori- nubes obscurantes sokm, ponentes in ccelum os
bus examinafi.
• * • . C suum, perversa superbe docendo, sine aqua sapien-
, j
YERS.S. — Omnia. Arcana fidei, et non habeiis tise, Arbpres autem. Impii et pseudoaposloli compa-
opns, recentia quasi sanctiora a novis audire magi- rant se arboribus bonum fruclum ferentibus, sed
slris, id esl: Perfecte spitis orania qux scienda suiil sunl arbores autumnales : larde enim ferunt bonum
de iide, et ideo nbn est opus ut audiatis illos. Quo- fruclum sicut arbor in aulumno planlata, yel qrria
niam Jesus. Confulatis.hxreticis, deinde ut revoc t tunc folia eadunt et fructus, vel s'i supercrescil frti-
cos qui crediderant inatigiiis et irapiis, oslendit clus, atlulterintis est el inulilis. Si quid enim faciunt
mianla sit magniludo Domini quem negant, osten- iinpii qttod bontim.videatur, non bona intcntione i;l
dens quod ipse est qui eduxit populura Isracl ex agiml, sed ut bqna qux sttnt in aliis exsiirpent. Bis
-cEgyplo. mortum. (BEDA.)Serael moritur qux non facit frti-
YERS.6, •— Angelosvero* Et vere non sunl imi- C,tum,eic, usque ad in qua sancli dkuntur radicali.
tandiqui Jesum non verum Deura , sed hominem de VERS.13. — Sidera. In hoc aposlatas significat,
utroque sexu genittim mentiuntur. Si enira angelis quia in sirailitudinera diaboli,,d.e sedibus angelo-
peccantibus non pepercit, nec horainibus supcrbien- rum ceciderunl, quibtis propler apostasiaro tenebrx
tibus parcel. JVcrnservaverunt tuum prineipalum. Sic reservanlur. Sidera. Lucem yeritatis promiitiiiit in
bofflines, qui non servant principalum qup per gra- ^ hoc mari viliorum, sed nunquam in eodem statu
liam adopiionis filii Dei suut effecti. Sed relinquunt docendi vel vilx perdurant, ef aliis causa naufragii
tloniicilium, id est unitaiem Eccksix, in qua reriali suni, etipsis pro lenebris quas in Ecclesia Dei iii-
%unt, vel sedes regni coelestisquas aecepluri erant, ducebant, lenebrx inferni parantur, et qui pacem
si fidem seryarent, et anle judicium graviteret gra- fidei mundana bempcstale turbabant, procella tor-
vius in universali judicio damnabit. Vinculis wternis. mentorum percellentur.
Id est superbia et corde iinpcenilenti. Yel sententia . VERS.14. — Prophetavit. Non solum, inquit, mea
divina qux eos in pejpeluum coarclabit. Yel vincu- . aucloritale probo quod' punieridi sunt, sed etiam
lum est cupiditas infimarum reruin, qua vincli ad auctoritale Euoch, quod jam olim prxscripti suritTh
~
superiora reverti non possurit. tale judicinm iriipii homines, qui nostris temporibus
VERS.7. — Sicut Sodoma.Dederat exemplutn dam- StiWntroierunt ad subverlendam fidem piorum.
nationis eorurti qui solnm dominatorem negant: Enoch. Instirpe Gain, Euoch, qui dedicatio inter-
commemorato interilu infidelis populi vel angelorum prelatur, primus nascitur; in ekctorum vero proge-
erigentiuro se conlra Deum, dat eliam exemplrrm nic, Enoch seplimus inemoratur, qui rcprobi in hac
700 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 710
vita, rruse ante est, seipsos xdificando detlicanl: /Jv VERS.23. — Illos vero satvale. Eos qui non sunt
electi vero xdificaiionis sux dedicationem in fine damnali apud Dcum, scd eliam propc cadunt in
teroporis, id est in septimo exspeclant. ignem, doccte uLseipsos liherent.
Ecce venit Dominus. (BEDA.)Vera sententia quod In timore. (BEDA.)HOCad priora illa omnia ad-
Dominus arguet inrpios, et de operibus, elc, usque j'ungendum cst. Nain, etc, usque ad ne forte plus
ad Iket enim etiain de apocryphis testimonium ve- juslo vel severus existat, vel pius.
rilalis sumere. Odienlesectm. Non corpus nosirum odisse debe-
YERS.1G. — IH sunt. Si fralribtis aliquid boni mus, sed niaculaluro esse , ut immaculatum redda-
conligit, murmurant et conqueruntur, quasi sua fe- mus, ut de carnaii spirituale elfkiatur. Qrrod non
licitas in illorum prosperitate niinuatur. Avari enira' noslri arbitrii poteslate, sed Dci gratia perficiendum
(quibus nibil sufficit) etianl ab aliis invident. esi.
VERS.19. — Spirilum nori habentes. Qtiia Spiri- YERS.2i. — In exsuttaiione,Quos suporiusmone-
lum sanctum (quo congregatur Eccksia spiritualis bat in timore Deo servire, dicit consliluendos in
eflicitur) non babcnt, ideo animales, inscii, non pro- exsuliatione , quia quanlo magis trepidi de actibus
videntes , ideo defluunt, quia coagulum charitatis in prxsenti fuerimus, lanto amplius in futuro de
non habent. U percepta roercede laetabimnr.
YERS.20. — Superwdiftcanles vosmelipsos, etc VERS. 23. — Gloria et magnificentia. Si habelis
.lEdificantes vos Ipsos in bonis operibus super gjoriam purx fideiet conscientix ct nragnificetitiaiii
fundamenlum fidei, ut lapides vivi ponainini in donic in operatione, et imperium super infirmitatem, vel
Dei. In Spirilu sanclo orantes. Ut de vestris viri- super dxmones, el potestaletn resistendi vitiis vel
bus non prxsumatis, sed divinx tuitionis adjutorio tOrloribus, Deo, non autem vobis imputare, qui
sperelis, non per vos salvari putantes, sed adven- ante tempora, in prxsenti, et post omnia lempora ,
tum Spirilus- sancti in vospetite , quo inspirati ar- est gloriosus in essenlia, magnificus in operibus ,
dentius oretrs ne cum lris qui Spiritum non habent, imperans tam volentibus quain noJentibus, etpolens
ab Ecclesia segregemini. cui nihil resislit.

APOCALYPSIS B.- JOANNIS.

iROLOGUS HlEitONYMI. u omnis inferior, est. In verbis singulis mulliplices

Iaient inlelligentix.
Joannes apostolus et cvangelista, a Cbristo -ele»
ctrrs1 aique dileclus , in lanto amore dileciionis ube- CAP^T -PRIMUM.
VERS.1. — Apocalypsis Jesu Chrisli. Prxparat
rior habilus est, irt in cccna stiper pectus ejtis
astanti soli malrem auditorcs, retlditque eos lienevoloset attentos, sicut
recuraberct, et ad crucem pro- ct ibi : Joannes
ut nubere vokntem ad seplem Ecctesiis quw sunt in Asia.
spriam coromendasset, quem Quam dcdit. Secundum humanitalem Clirislus acci-
amplexum virginilatis asciverat, ipsi eliam ctisto-
a Patre et Verbo sibi conjiinclo Iiypostaticc,
diendam virginem Iradbiisset. Ilic ilaque cum piteam et a Spirilu sanclo. Quw oportetfieri. Quasi dicat :
-^iroplerverbum Dei et tesiimonium Jesu Clirisli in
Inevitabilc csl qtiin fiant, et ulile est ul fiant. Opo.r-
Pathmos insulam sortireiurcxsilium, illic ab eodem tct ut servi
patianttir tribulaliones cilo. Cito. DicFt
Apocalypsis prxostensa describitur , ut sicul in
id est libri cilo, ut seipsosparent, ne sit grave pali. Gito finien-
iprincipio canonis, Gerieseos, incorrupti- di sunt labores, et
prxmia danda. Brevis labor,
bile principium prxnotatur, ita eliam iitcorruptibilis feslinata
ih dicens: gtoria.
linis';pervirginem Apocalypsi redderetur, VERS.2. — Qui leslimonhtmperlubuit. Qui tesla-
Ego sum Alpha et Omega, inilium el finis. Hic est P lur esse vcra verba
sciens sibi diem ipsius Chrisli habita tanude
Joannes-, qui supervenisse egres- Verbo, id cst Divinitate, qtiam de humanitate Jcsu
sionis de corpore, convoeatis in Epheso discijjulis,
Chrisli. Verbo Dei. Filius vocatur Yerbum Dei ,
descendit in defossum sepulturx sux loeum.ora-
reddittit tam a dolore quia per cum manifeslatus est in mundo Pater. In
lioneque completa , spiriliim his vidit. In lris qux corporalitcr vidit, ut pas-
mortis factus extraneus, quam a corruplione carnis sumqum et morluuiiij sola mente, ut fuisse cum Patre
noscitur alknus. Cujus lamen Scripturx dispositio, anle omnia.
vel libri ordinatio, ideo a i.obis per singtila non ex- YERS.5. — Beatus. Chrislus dedit hxc mihi,
ponilur, ut nescieniibus inquirendi desiderium col- bcattis autem qtiia roe acceperil. Bealus , quia ha?c
locetur et quxrenlibus laboris fructus, et Deo ma-
Apocalypsis esl Jesu Christi, etc Qui legil. Id est,
gisterii doctrina servetur.
narral aliis qux audivit : quia plures ab uno Ic-
ARGUMENTUM. gente possunt audire; vel, audient, et in hoc notat
auditores, qttia plures. Illi soti beali qui audiunt
ApocalypsisJoannis tot habet sacramenla quot ut mente recondant; et mente recondunt, Ut opere
verba. Parum dixi, et pro merilo voluminis laus cbmpkant; et
opere implent, ut vilam xternaiu
711 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIEOLOGIG*. 712
possideant. Servat ea. Non enira auditores legis, sed A disel fictilium.Vel-p/ajiacnfse,id est dolebunt respi-
factores justi sunt. Serval ea, qui fidem Christi et eienlcs eos qui fundali sunt super etiiu, quia non
Ecclesix non violat, et timet minata, et quxrit pro- tantum dolebunt de ipso lormento, quam quod re-
missa. Vere beatus est isle, quia nec longa mora pelkntura tali consortio.
laboris, et prxmia vicina. VERS.8. — Ego sum. Vere veniet , quia ipse
YERS.4. — Seplem ecclesiis. Principaliter illis promillit se venluriim. Vel prxmissa salulalione
scribil «ccksiis Asix, quibus magisler erat consti- reddil atlentos, quasi dicat: Ne a me hoc dictum ,
lutu»,-et persimile aliis. Deus dedit Christo, Chrislus sed ab ipso Chrislo credalis. Alpha, principium. Ante
Joaiini-, loannes autem ecclesiis, vel per septem, quera nullus, vel e quoomnia cceperunt. Oriiega,finis.
universx Ecclesix. Quia sepiem iiniversitatem signi- Post quem nullus, vel in quo omnia ierminabuntur.
ficant, vel quia septiforrai spiritu illuslrantur. /n VERS.9. — Ego Joannet. Finita saiutatione, pro-
Asia. Asia est elalio, Ecctesia ergo nunc esl in efa- greditur ad narralionero, iroponendo quatuor, per-
tione virlutum, vel oiim viliorum. Asia ista non est sonam, locum, causam ipsius loci, tempus, qiixva-
magna illa tertia pars mundi, sed quxdam provm- lent ad commendationera ipsius revielationis. Ego
cia ubi erant septcm civitaics, et scptem ecclesise Joannct. Quasi dicat : Scio quia tribulamini, sed
cum scplem episcopis. Gralia vobis. Praaparat audi- B exemplo Christi patienter suueratis, ut silis partici-
tores in salutatione, et reddit eos benevolos et ansen- pes regni ipsius. Frater vester, elc, tn Chritlo. In
los, sicut et ki protogo. Quiett^t qui erat. JEler- fidei uiiitale, et propler iltara fidem tribulalus fui,
naliler. Quamvis autem sit nattis ex terapore, jam sictti et alii, per quod ad regnurrrpervenire patien-
imraulabilis est per huinanilalem qui olim fuerat lcr suslinui, habendo Christum in oninibus exem-
corruptibilis. Talis venlurus est, eliamsi mundo non plum. Pathmot. ldest frelum, scilicet iribulaiio, in
apparet talis. Et a teptem tpiritibut', qui in eon- qua inagis ccelestia a fidelibus aperiunlur. Ecclesia
tpeclu. Spiritut. ldera sonat quod charitas. Unde coraparalur insulx, quia sicut insula marinis pro-
aitribuitur Spiritui remissio peccatorum, etalia dona cellis illiditur, ita Ecclesia.persecuiionibus marino-
qtix sunt dona lotius Trinitalis, ut intelligamus Tri- rum, id est mundanorura, affligilur. Propler verbum
nitatem ex sola dikclione operari. Personam Palris Dei. Id est, propter tesiimonium ciiviiiitatiet buma-
tacet, quia de Deo Creatore nemo mala intellexerat, nitati exbibitum.
ponit personam Filii et Spirilus sancti de quibus VEBS.10. —In Dominka die. Solet rerum qua-
omnes nascunlur in ecclesiis hxreses. Throni. iitas ex lempore notari, ut Abraham in fervorem
Throni Dei sunt angeli ejus et sancti homines in fidei, angelum in meridie vidit; Loth in perdi-
quibus nunc sedet Deriset judicat, nein ftiiiiro ju- C tiouem Sodomx vespere; Adam post meridiem au-
dicet. divit vocem Domiiri; Salomon, non rescrvaluriis,
VERS.5. — Testis fidelis. Dkit hoc propter despc- sapientiam nocte suscepit. Audivi pott me vocem.
rantes de raorle ICIrristi ut illi qui dixerunl ": Nos Post sc audivit, quia duro de prxsentibus eductus
pulabamus quod ipse esset fedempturus Israel (Ltic. in anleriora verx conteinplalionis se exlenderel,
xxiv). Primogenitus hwrluofum. Tjuasi dicat: Vos etiara alios respiccre admonitus est; vel: post se
non terreat, quia suTrexit, et esl impassibilis. Vel audit, quia a lege elprophelis.praidictum est lioc,
est primtrs raortificanlium sc, quia peccaluin non id enim inlelligit.
fecil. Princept regum iefrm. Princeps lerrenarum VERS.11. — Quod videt, tcribe. Communis ad-
potcstatum , potens eas removere, et ad utilitatcru monilio fil Joanni, qux monuit comrounrter iniltcrc
suorum vel sanctorum permillens imprbs servire. ecclesise Asix, per quas inltlligendx suut omnes
VERS.B. — Et fecit not Deo nostro regrium. Jd alix Ecclesix. Hxc communis admonilio fit usque
est potentes vitiis fesistere, el sdcefdoles, id est pro ibi:Et AngeloEpheti,elc. Sive simulel uno inliiilu,
nobis et pro fralribus nosmelipsos Deooffere"ntes. sive per lempora diversa hanc visionem vidit Joan-
VERS.7. —Ecce venit, etc Etvcre debgtis feum nes, angelus ulrumlibet ei conferre potttit. Epheto.
glorificare, quia ipse est qui venturus est ad remu- ^ Ephesas voluntas mea inlerpretatur, vel fapsti*jrro-
nerandum. Cum nubibus , id est cum sanclis : quia fundus, vel consilium.
nubes fuerunt compluendo aliis docfrinain, et mi- VERS,12. — Et conversus sum. Et quia audivi
racula faciendo; vel, sicut in nube ascendit, ita in vocem.conversussum.eic.Sspfetn candelabra. Id est
nube veniet, per quam Dei clemenliam iritelligimus, seplem ecclesias ardentes et iflumiriatas sapienlia
qua bonis est refrigerium et if uminatio , malis vero divini Verbi. Aurea-.Sicut auram per ignem proba-
terror et excxcatio. Quod ct significatum est per tura.percussionibus exlensum eandelabrumefDciiur,
nubem qua educti sunt filii Israel de ^Egypto. sic Ecclesia tribulalionibus purgata, tentationum
Et videbit eum. Alia translatio haliet : Videbit ictibus in longanimitalem exlensa consummatur, et
omnit terra tdlem. Quasi dicat : Talem videbunt hxc si habeat vocem in ore, et non in opere, can-
qualem irapii vehiurum esse rion credebant. Omnis delabrum quidem est, sed non aureuin.
ocultts. Boni ut Ixtenlur, mali ul confundanlur, vi- VERS.13. — Stmtfem Fitio hominit. Id est ange-
dcbunt. Plangent. Scu collident ^uper eum irnpo- Ium in persona Christi, qui jam non dicitar Filius
teules ejus iinperio resislere, ad simililudinem lapi- hominis, sed similis, quia jam non morilur. Vcl
715 GLOSSA-ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 714
Filio hominis similis, quia non cum peccato, sed in A poleslis ferre, quia habeo potestatem super diabolum
similitudine carnis peccati, apparuit Christus, in et super membra cjus. Mortis et inferni. Diabolus
quo suntomnia necessaria adregimen Eccksix. Po- est mors, quia causa est peccati, id est mortis;
dere. Id est sacerdotali vesle, id est carne in qua se miuistri ejus sunt infernus, in quibus habet loqura.
obtulit, et quotidie offert, reprxsentans se DeoPatri. YERS.19. — Quw oportet fieri post hmc. In nlti-
Vel, poderis est Ecclesia, qua vestitur Deus ut lu- mis fidelibus , per quorum exemplum isti multum
nica, quxdkitur talaris, quia usque ad finem mundi debent animari.
duralura est Ecclesia. Prwcinctum ad mamillas. Da- VERS.20. — Sacramentum. Scilicet mysterium ,
niel cinctum renes vidit in Yeteri Tcstamento, quia ubi aliud videtur.et aliud intelligitur. Hxcprima visio
ibi carnalia constringuntur; hic legiraus prxcinctum est de correptione Ecclesiarum. Angelus allegoriam
ad mamillas, quia in NovoTeslaniento, eliain cogita- in parte aperit, ut doceat ubique debere requiri.
tiones judkantur. CAPUT II.
VERS.14. — CaptMt erant candidi. Id est sancti YERS.1. — Et angelo. Id est episcopo scribit, de
exlenuati, eladhxrentes ipsi capiti. Yel cogitationes manu cujus peccala subditorum requirit, et sine
ejus. Tanquam lana. Sicut lana alba apta est ad cujus consensu subditos judicare non praesumit ipse
quoscunque colores accipiendos, sic sancti ad tribu- •HJoannes. Ephesi Ecclesiw. Ephesus secunduro bene
laliones sufferendas. Nix. Nix candor est immorta- persistentium partem voluntas interpretatur, quorum
litalis, quia candidior omni creatura. Oculi. ld est operibus Deus delectatur, de quibus proponit, ut
dona Spiritus sancti: hxc sunt Christi velut haben- per horum exemplum (qui lapsi fuerant) corrigantur.
tis et dantis, sicut Ecclesix accipientis; hxc illumi- Item Epfaesus interpretatur consitium , id est indi-
nant et faciunt ardere. Yel oculi sunt ipsi spirituaks gens consilio,'sive lapsus profundus, vel voluntas
in Ecelesia, vel divina prsecepla. mea. Septem. Incipit singulares admonitiones , qux
VERS.15. — Ef pedet. Id est ultirai fideles, qui singulx et universales esse possunt secundum di-
multis concussionibtts rion relinebrmt priorem na- versa membra cujuslibet eccksix. iVon pofes s«sft-
luram, sicut aurichalcum, quod sxpe incenditur, et ncrc. Yi humanilatis. Ye!, tion potes suslinm qoin
meliorem accipit colorem. /n camino ardenti. in emendes vel expellas.
alia translatione habetur : aurichako Libani , per VERS.2. — Tentasti eot qui te. Non tentantur
quod ostenditur quod in illa regione ubi Dominus nisi qui iiilus sunt in Ecclesia.
crucifixus est, maxime illa tribulatio est valitura. VERS.3. — Suttinuitti propter nomen meum. Hoc
Et vox illiut tanquam vox aquarum multarum. Id est, non fecisti pro humana laude, sed propter nomen
prxdicatio ejus obtinet vim aqux, quia mundat. Vel, meum glorificandum. Et non defecisli. Notat causam
quia hanc vocem receperunt jam mulli populi (qui humani defectus fuisse nisi auxilium prxvenisset.
comparantur aqux propter fluxum) tanto magis VERS.4. — Sed habeo adversum te quod charila-
vos constare debetis. Vel vox datrix multarum aqua- tem. Vel episcopus in persona sua , affectus txdio
rum, id est gratiarum, unde mox sequilur : .-• vitiorum reprehenditur in subditis, vel subditi amo-
VERS.16. — Slellat. Stellx sunt episcopi , 'qui re terrenorum delinquere inveniuntur. Heli sacerdos
debent aliis lucere verbo et exemplo vitx , qui etsi fuit bonus, et taraen damnatus est quia filios cor-
peccaverint, stellx vocantur, secundum quod instituli rigere nolebat.
sunt: quoshabet indextera,ideslinpotioribus,donis, VERS.5. — Movebo candelabrum. Auferam virlu-
qux per dexteram significantur. Et ex ore. Id est tes et dona Spiritus sancti, per qux sunt constituta
Dei inspiratione exivit prxdicatio, quse utrumque candelabra.
secat, in Veteri quidem Teslamento carnalia opera, VERS.6. — Sed hoc habes bonum, Quamvis hoc est
in Novoautem cencupiscentias; unde de hoc gladio, adversum te, tamen non desperes, quia habes bo-
qui est verbum Dei, scriptum est: Non enim vot num. .Facfa Nicoiaitarum. Id est, communem usum
csiit i/tti lootttmrm,sed spiiiffcs Patris vestri, qui- to- j. mulieram, et comestionem idolothitorum.
qtutur in vobis. Sicut sol lucet in virtute. Id est in VEBS.7. —Qui habet aurem. Cur audiendum?
meridk sine nubibus. Vel, sicut ipse Cliristus in re- quia perseveranti Christus est lignum vitx, quia
surrectione; vel, quaudo fixus erit in xternum. umbraculum et robur et dans fructum, id est corpus
VERS.17. — Cecidi.Id est, projeci curam huma- et sanguinem et hic et maxime in futuro.
nitatis ad similitudinem ultimorum fidelium. Tan- VEBS.8.—Smyrnm. Smyrna canticum interpretalur,
quam mortuut. Mortuus mundo, vivus Deo, et nil vel quasi myrrha: etiam canticum in quibus delecia-
terrenitatis cupiens. Dexteram tuam. Scilket san- tur, myrrha sic esRimarautetiamcorpora a putredine
etum Spiritum confortantem, id est auxilium suum. servet. Hwcdicitprimus. Talem describit Chrisfum
Noli timere. Pati pro me tribulationes et mortera , quod valeat ad consolationemeorum quibus tribula-
quia ego qui non indigebam propter me, cum sim tiones ingeruntur. Bwc dicit primus. Quasi dicat: Ne
primus et novissimus, fui mortuus et vivut. deficialis vos, quia ego tanlus propter vos passus sum
VERS.18. — Stitn vivent. Et ideo non terreamini, morlem, de qua resurrexi. Hocidem exspectetis et vos.
quia manifesle surrevi, nec ainpltus moriar. El ha- VERS.10. — Aliquot ex vobis. Hic patet quod
beo. Et ideo non patiar Ivos tentari supra quam non ttc uno solo, sed de pluribus inlelligalur. Uc
PATROL. CXIV. 23
 THS WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS4. — THEOLOGIGA. 716
teritemim. Id est, ut probemini, vel despeeti habea- A VERS.2. — Etto vigilant. Ideo vigila, qHia licet
mini a diabolo et merabris ejus. Diebus decem. Id est sis mente imraotus, vel in raeute laudabiiis, non es
tempore illius belli. Deus eiiim suos ad bella mittens, tamen perfeclus, nisi cseteros excites, et non est satis
Decalogo armal. Yel decein diebus, id est, toto Chrislum confileri, nisi etiam opera feceris. Non
hoc tempore in quo perseptera dies conlra tria prin- enim invenioopera lua plena. Dtim es sine cbaritate,
cipalia vilia pugnatur,avariiiaro,cupidiiatem, vanam vel pro Iaude, vel quia committis criminale.
VEBS. 5. — ln menle ergo habe. Id est, recordare
gloriam.
VERS.H. — A morte secunda. Prima mors animx qualiter fidem Christi in baptisraale perceperis : ubi
est in peccatis, secanda in pcenisiprimaroors corpo- promisisti renunliaiurum te diabolo et omnibus
ris,quando dissolvilur; secunda, quando damnabitur pompis ejus. Recordare etiam quod a docloribus fi-
in judicio. dei Christianx qualiter te vivere oportet audivisli:
VERS.12. — Rhomphwam.Exigit ut isti hunc gla- et serva quod au iisti, ct pcenitcnliam age, eo quod
dium habeant in electione bouornm et reprobatione a bonis operibus landiu torpuisti. Audieris a sanclis
malorum. Palribus, quia, qui in uno offendit, omnium reus est;
VERS.1S. — Non negasti fidem meam. Tribulalio untle, -Jiarilalem autem non habeam, nilril sum
justis illuminatio est, contumacibus correptio, ob- 8 (Jac. li),
stinalis excsecatio. VERS". 4. — Non inquinaverunl vestimenla sua.
VERS.1-4.— Balaam. Per Balaam inlelligendi sunt Vestes immorlaliiatis et innocentix, quas acceperunt
hxretki qui docent lerceiios principes qualiter sub- in baplismo, veljSuabona opera,
veriantcultores^eriDei. YelBalaam, idest dxmones, Ychs. 5.— Non delebo. Delet repuobos, secundum
qui docent camem decipere animas videntes Deum. •iMud: Induravit Dominus ctir Pharaonit (Exod. x).
VERS.*1IS. -—Doctrinam Nicolaitarum. Idee repelit De libro vitw. Liber vitx prxscienlia Dei est, in qua
deNieolaitis, nt ad peeniteniiaminvitet, quod non fecit. omnia conttneiitur. Confitebornomen ejus, dicens :
VERS.17. — Manna. Per maana intellige xternain Venke, benedicti Patrit mei (Matth. xxv). Vel hic,
•
gloriam de qua omnes dicent Quid esthoc? Quo- Dedistis mihi manducare et bibere.
niam nec oculus vidit, nec aurit audivil (ICor. VEBS.7. — ,Hwc dicit. Quasi dioal: Labora de
H), etc El dabe ei. In, Daniele scriptum est : Ab- conversione fratrum sicut coepisti : quia in eo quod
scisus est lapis sine manibus {Dan.-.i). In Prover- promisi, quodcwnque petieritit Patrem in nomine
bris :- Gemma gravittima extpectatio prwsiolantis meo, dabil vobit (Joan. xiv), sura verax in promis-
liici- sis, unde scire poleslis qtiod nrultos eongregabo vo-
(Prov. xvn). Idem corpus solidum per ipsum " bis sicut desideratis. Ctaudit. Ul
dum, candiduni virlutibus et spe immortalilaiis. quxramus, aperit,
Etiu catculo. Vel snper baptismum adde marty* ul mveniainus, ut inquisitor fructum accipiat sudo-
rium, ctijus vim non intelligit hypocrita qui pro lande ris sui, et Jargilor gratias stiseboniiatis liabeat.
hominum palitur. Scriptum* Quinque lilteris, scilicet VEBS.8. — Ecce dedi coram te. Merilo dedi, quia
quinque vulneribus cum quibus ostensum fuit corpus aperte non poteras habere per te, quia modicam
ejus in cruce, quod martyr fuit. Jjabes viilut m.
VERS. 19. — Novi opeta tua, eic Fitius dona Ostium. Per ostium, quod dicitur ab obslando, iu-
Spiritus sancti habel, id est, dat cui vult, vel aufert. telliguntur corda bominum prius dura. Vel intelligere
Ideo videant isti qui jam receperunt illa dona, ne jMttesScripturas obscuras. Vel Cltristuin, qui est
verum ostium ad vitam, unde discipuli prohibiti
per coBsensum malorum perdant ea. Vcl iniellige
charitatem et fidem, ut sit ordo retrogradus; non loqui at cxsi dixeruut: Non postumut quw vidimut
enim prius est charilsrs quam fides. Prius fides, ex nonloqui (Act. IV).
flde charitas, ex charitate bona opera. YEBS.9. —Judwot. Hoe nomen perdideruntdum
VERS.20. —Fornicari. Fornicalio dicitur quadri- de Cbrislo dixerunt : Hunc netcimut \ioan. jx).
formis in animo, Si videris mulierem adconcupi- _ Menliuntur. Nitirotur comprobare verbis et quibus-
tcendam eam (Matth. v), etc Inaciuipso, in araore tlam siinulaiionibus. Ecce faciam illos ut veniant.
terrenorum, in cultu Wolorum. Parali imilari opera lua per simililudiiie-i humili-
VERS.24. —rNon mittam. Quidam pseudo terre- tatis tuse, Scient. Exlra positi non credideruM Deura
bant eos dicendo quod adhucmissurus erat Dominus diligeie Ecelesiamquam permitlebat auTigi,sednunc
majoreslribalationes quam passi essent: contra hoc faciet fidem diiectionis, id est certittidi_ero, nesuc-
oteit» quadiiton antieu cumbatis, quia venio ad remuneranduift.
t- .. ©APUT UL- VERS.10. — Setvattiverbumpatientiwmew.Pvx-
f.:j\__s. 4. •<— Et arigeio Eccletim Sardis. Sardis ceptum de patientia quod.in __.«stendi, -ra_s peo
ftmHpium^mixhrvkadims interpretatur, et per hoc is persecatoribus. M hma tenktlionit, vel ^enerahs
^giu__rl_r q«i prmum Btrhilvel parum virtulis ha- perseeutioius in Cfaristianos statim post Neronem
bet, deinde fil turpis per vitia; vel Mitefligunturhy- futurx, vel ultimo tempore Anlichristi. Teutare ha-
pocrilx qui extra pulchri, intus deformes. Scio opera bilanles in terra. Skut in sequenlibus sexto sxpius
ttta. Et scio quod in omnibus operibus tuis qtixris ordine , sic et hic in sexto angelo novissima desi-
huraanam laudem. gnatur perseculio , in qua quidani Judseorum suiit
 717 GLOSSA ORDLNAiliJi.-^ APOiJ. JOAN.NIS. 714
decipiendi: quidam Elix monitis legera spiritualiler A, septem sigilla, id est obscuritates, ut cum viderimus
impleiuri, hoslem credunt vkturi. Deura tantara intelligentiam Scriplurarum impen-
YERS.11. — Ecce veniocito. Quasi dicat: Tentatio disse bominibus, grati ei simus, nec pro eo pati
vero veniet, sed ne succumbalis, quia venio ad re- formidemus. In cwlo. ld est in Scriptura , qux est
munerandum. via ad viiam, vel Chrislus est oslium,cujus mysteria,
YERS.12. — Columnamin templo. Firmura in se 1' ante clausa , modo sunt aperta his qui fide et opere
et suslentanlem alios verbo et exemplo.Non egredie- sunt ccelum. Tanquam lubw loquentis mecum. Non
lur. Cum sit Deocertus numerus siioium, si quis la- dissenlienlis a ralionalilate mea, dando raliones has.
bilur.alius miserkordia ejus subinducitur, slcut Ostendamlibi. Diclis iis qux jam prxlerierunt, dicit
pcrsuperbiam Judxorumgenlililas subinlravit. Filius eliam ea qux adhuc oportet fieri, utpote in eodem
juuior, id est gentilium populus, exierat, sed morte statu quo ccepeiint, permansura. Vel, post corre-
viluli saginali, id est cruore Cbrisli, reconciliatus clionem oporlet videre secrela per qux aniraentur
nou exibit amplius. Novm.Ubi nilril velustatis, sed in proelia. Vel, qum oportet fieri cilo post hmc,
plena visio pacis. De cwlo. De conformitate ccele- id esl in uJlimis fidelibus. Vel, post hwc fui in
stium creaturarum. spirilu.
VERS.14. — Testis, eorum qux audivit a Patre in- ^ VERS.2. — Statim fui. Non repugnavi, sed abjeci
trepidus. Vel, cui fides est adhibenda iri omnibus. curam tolitis lerrenitalis. El ecce sedes. In quibus
Vel, tesiis operum nostrorumapud Patrem.£f verus. sedet Deus el judical, et eliam subdilos quorum
Yerilas est, quia per eum promissa Palris com- quidam ila sunl apli, ut competenler Deus sedeat et
pkntur. requiescat in eis. Sedens. Christus supra dicebalur
YERS.15. — Neque frigidus es, neque calidus, inter candelabra ambulans, ntinc sedens, id est ju-
quia neque omnino fidem ignoras, neque aperte ne- dicans merita singulorum, de quo digne facit hic
gas acceptam. Utinam frigidus. Non optat eum fri- memoriam, quos hortalus est ad pugnaro.
gidum simplkiler, sed talera de quo major spes VERS.5. — Qui sedebat. Ubi tantum boni sunt,
habeatur. non esl opus judicare, id est discernere ; ubi boni et
VERS.16. — Incipiam te evomere,Rem mirabikm mali, ibi discretione opus est. Similis erat aspeclui.
diclurus, quod iepidi excoramunicandi essent, quia Prius incognilus per carnem mundo apparuil, con-
ab horoinibus boni credefaanlur, dicit se veracem in fringens inimicos, robur suis Iribuens. Jaspidis et
•mnibus, ut in hoc sibi credalur, et si illi resipiscere tardinis. Per colorem duorum lapidum, uotat Deura
voluerint, proinittil conservalionem, quia dedit pri- et hominem. Smaragdinw. Per colorem viridem
mam fidem. Ex ore meo. De ore evomilur qui in C sraaragdi, qui color est aqualkus, baptismus in-
deleriora prxcipilatur vel qui iinpcenitens moritur. leltigitur. Per ruborem ejusdera, dona Spiritus
VERS.17. — Dives sum, scienlix divinx, vel sx- saiicli in baplismo accepla, per qux comburuntur
cularis. peccata.
VEBS.18. — Suadeotibi emere a me aurum ignitum VEBS.4. — Viginti quatuor seniores. Duodecim
probatum. Quia talia opera non perducent ad salu- prophelx, duodecim aposioli, quamvis plures utrius-
tem. Non appareat confnsio. Melius est hic erube- que ordinis. Circumamictislolis albis. Peccala juslo-
scere coram paucis, quam in fuluro coram oranibus. rum teguntur, et ipsi albent virlutibus. Coronw. Id
Collyrio.Oculi, ut videamus, inunguntur, cum ad est victoria per sapkntiam et charitatem etiam ad
cognoscendum veri luminis claritatera, intellectus inimicos.
noslri aciem medicamine bonx operationis ad- VERS.5. — De ihrono. Id est Ecclesia, id est aqua
juvamus. Prwceptum Domini illuminans oculos pluit fulgura, id est miracula qux terrent, et illumi-
(Psal. XVHI).Vel inunge dono Spiritus sancti men- nant. Septem spirilus. Lampades sunt dona Spiritus
tem quam terrena concluserant. sancti, qux accendunt et illuminant, parata omni-
YEBS.20. — Ecce ego sto ad ostium et pulso. Si bus illis qui sunt sedes Dei.
quis audierit, etc Exspecto, vel inspiro, vel per prae- VEBS.6.—In eonspectu.Quia intelligunt sacramen-
dicatores voco. lumet rero sacramenti, nec recipiunt nisi quos idoneos
VERS.21. — Sedere mecum in throno meo. Judi- viderint etcognoverint. Mare viireum. Baptismus sin-
care inillis in quibus sedeo et judico. Hsec de prx- ceritatelidei luciduspostquem tribulationis igneelecli
latis, et, per prxlatos, de subdilis. ducuntur ad firroilatem bonorum operuni, sicul ex
Sicut et ego vici et sedi cum Patre meo in aqua durescit chrystallus. /n medio. Ptaniliem
throno ejus. Hoc ita dicit, quia vicloria et sessio quamdam apparuisse describit ad sirailitudineni
• Cbristi est causa victorix et sessionis Christia- magni judicis, qul habet plateam latam et spatiosam,
norum, ubi sedet et judicat judicia. Sedis. Nomine Sedis in-
CAPUT IV. telligitur Jerusalem, vel sustentalores, ut Iromo, ut
VERS.1. — Posl hwc vidi. In hac secunda visione vitulus, ut leo, ut aquila. Quatuor. Propter officium
agit de sedente in throno, et de ornatu ejus, et de quadrifarix prxdicationis. Animalia. Hxc faene re->
agno aperiente librum, id est divinam dispositionem prxsenlanl Christum, qui nalus est, passus, resur-
de reparatione humani generis, el de solvente gens, ascendens. Fideles quoque rationales et roan-
 m WALAFRIDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 720
suetisunt, ut homo. Sine terrbre terentes aaversa; A aperix. Sigillis. Id est universis obscuritalibns, vel
ut leo; sese mortificantes, utvitulus; ccelestiapeten- clausus septiformi spiritu, per quem fides aperitur.
tes, ut aquila. Plena oculis. Memores prxteritorum Septem. Dicit, quia (ut sequentibus determinabit)
peccatorura, ct caventes sibi in futurum, vel haben- illa sunt septem sigilla, scilicel album esse equum
tes cognilionemde his qux Deus fecit vel facturus et rufum et nigrum, etc : qux aperta et nota fue-
est in fme-mundi, vel placent Deo et hominibus. runt in exordio Ecclesix, qux fuit albus equus su-
'
VERS.7. — Leoni. Leo morluus nascitur, die pra quem sedit Christus, et doclrina et exempto
tertia voce Patris vivificatur. Sic et Christus dk munivit, quam rufus equus impugnavit.
tertia resurrexit, et resurgere oportuit, quia mor- VERS.2. — Angelum. Sancti et antiqui Veteris
tuus fuit, et mori oportuit, quia homo, et morluus Testamenti patres inlellexeruut aliquando a Deo
resurgere voluit ac poluit, quia aquila, id est Deus. dispositam reparationem Jerusalem : et quando fie-
VERS.8. — Et qualuor animalia singula eorum ret, videre exoptabant, sed quoraodo fieret ignora-
habebant alas senas, ad hoc ut ista de Christo prx- bant, donec scilicet revelavit quibusdam antequam
dicarenl in quibus bene instructi erant. Atas senas. fieret. Prwdicanlem. Inquirentem, et aliis annun-
Prima ala, lex naluralis; secunda, lex Moysi; tertia, tiantem et prx nimio desiderio, tandiu differri con-
prophetx; quarta, Evangelium; quinta, instituliones B querentem. Aperire librum. Divinam dispositionem,
apostolorum; sexla, quorumcunque decreta, ut Au- et universas obscuritates Scriplurarum tollere.
gusli, Gregorii, Ambrosii, per quos Ecclesia alla VERS.4. — Flebam multum. Hoc dicitur in per-"
petit : et a quibus prxdicatores accipiunt totius sona priorum et antiquorum patrum, eo quod non
prxdicationis fundamentum. Vel sex alx cognitio intelligebant, vel dilatam reparationem dolebant,
operum Deifactorum sexdiebus, quorum notitiam unde : Multi reges et prophetw voluerunt videre
in altum subkvant qui in eis bene operantur. /n (Ltic. x), etc
circuitu et intus. Per litteram, simplices; per alle- VEBS.5.—El unus de semoribus. Quilibetpropheta
goriam, perfecliores ea animalia inslruunt, et in Cfaristiadventum annuntiando consolatur alios. Vi-
medio el in finibus terrx -illuminant. Plena tunt cit leo. Leo dum fugatur, per monles fugit, et nodo
ocuiis. Quia se mundos servant etalios exemplo in- quem habet in cauda vestigia delet, ne inveniatur:
formant. Yel, plena tunt oculisintus, id est consckn- ita Christus fugitper montes, id est, divinitas Judxos
tia mundi: et in circuitu, id est in conspeclu ho- latuit, assumpta carne divinitatem texit, ne posset
minum irreprehensibiles. Qui venturus est. Filius agnosci. Leo dorrait apertis oculis, ita Christus ex-
corporaliter apparebil, tota Deitas fidelibus se suo spiravit divinitale vivente.
modo manifestabit. C VEBS.6. — Et eccein mediothroni. Ecclesia, qux
VERS.9. — Et benediclionem, supernx remune- a Christo lanquam thronus possidelur, tanquam
rationis, vel in exaltatione, ut ei omne genu flectalur animalia pascitur, tanquam seniores in judicio po-
cmletlium, lerretlrium et infernontm (Philip. n). testalis honoratur, ipsa super Cbristum xdificata
VEKS.10. — Et adorabant. Quod a se non hafae- in septem cornibus fortitudinis, regno exaltatur, in
bant, ab illo requirebant voce et opere. Dicenlet. In septem oculis, signis et virtutibus illuminatur.
secreto cordis attribuentes Deo victoriam vitiorum Tanquam occisum. Quia etsi fuerit mortuus, ex yir-
et tribulationum. tute tamen Dei vivit. Vel inter suos tanquam occi-
YEBS.11. — Creatti omnia. Ideo omnia ad te re- sus est, in quibus quotidie mortificalur. Cornua
ferenda, quia omnia a te habent initium. Invisibilia septem, etc Quia dat regnum, quod in cornibus no-
etiam vel angelos et animas, ut spirituales esse di- talur. Oculos, quia illuminat. Vel cornua sunt emi-
cit, cum de impiis facit pios spirilualiter creatos. nentkres sancti, in capite Christo fundati, carnem
Propter voluntatem tuam. Et non de subilo. Et quod excedentes.
factumett, inipso vitaerat (Joan. i). Erant. In mente, VEBS.8. — Cecideruntcoram agno. Humilia de se
priusquam formarentur in operc Creata sunt. Visi-. senserunt, quod ipsura imitantur, unde sequitur.
bililfcr exsistendo; Omnia ergo fuerunt ab xterno Babentes singuli titharas. Mortificaliones vitiorum
secundum quod erant in mente divina, sed esse in- et concupiscentiarum. In cithara Iignum et chordx :
cceperuntin tempore per creationem. per lignutri crux Chrisli, per chordas caro sancto-
rum, qux tenditur in ligno, dum diversis tormentis
CAPUT V. eumdem sonum reddentes crucem Chrisli imitantur.
VERS.1. — Et vidi in dexlera sedentis. Per dex- VEBS.9. — Cantabant canlicum. Cum cxsulta-
teram intelligo Filium, per quem omnia fecil Deus lione Novum Testamenlum Ecclesia opere profi
Pater, ad quem totius libri intentio dirigitur. Librum. tetur, dum in morte ejus baplizat. Tribu, Dicitur a
Id est duoTestamenta quse sunt.idem liber. Forit. tribus ordinibus, in quibus duo et septuaginta Iin-
Significans Vetus quod forinseca promittit. Intut, gux in singulis, quarum multi populi, in populonatio-
Novum significans quod evidenter sxpe promittit nes. Tres ordines salvandorum,Noe, Daniel, Job. Vel
beatitudinem. tres ordines gentium, Grxci, Hxbrxi, Christiani'.
Signatum. Factx sunt scripturx prophetarum VEBS.«11.— Vidi. Non solum animalia et senio-
elaiisx, et obscurx, sed per Christum postea sunt res ex officiosuo idem attestantes, sed eliam audivi.
 721 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 722
Vofiemangelorum. Id est supernorum spirituum A oranem quietem animi ab his qui sunt terrenis de-
qui Eccksiam muniunt et custodiunt, qui de reparato diti. Et datus est ei gladius magnus. Magnapotestas
sanctorum consortio gratulantur, qui testimonium interficiendi, quia non solum in minores, sed etiam
perhibent Christo, et in nativitale, quando apparue- in majores, ut in Petrum, sxvire ausus est.
runt pastoribus et in passione, et in resurrectione et VERS.5. — Et ecce equus niger. Yidens diabolus
ascensione teslati sunt judicem venturum. Vel angeli se per apertas persecutiones non profecisse. immit-
sunt minores subditi in Eccksia, angelicam vitam tit bxreticos, qui falsis rationibus contendant ut
ducentes, qui circumdant et honorant suos prxdica- facilius decipiant.
tores et suos judices testimonio eorum consentkntes Stateram. Quia dicunt se habere veram discre-
et se lonformantes. Multorum in circuilu throni et tionera in Scripluris.
animalium et seniorum, elc Quanto plures, tanto YERS.6. — Et audivi tanquam. Quia hic in pugna
nrajor atlestatio, et majus gaudium. Miltia millium. hxreticorum, ubi est majus periculum, prsetenditur
Hunc numerum posuit, quia finituro est apud Deum auxilium. Bitibris. Quasi dicat: 0 fideles, ne timealis
qiiod hominibus infinitum. eos qui antea vos poterant Ixdere; et vos diaboli, ne
VEBS.12. — Sapienliam, et forliludinem, etc lxdalis istos, quia non proficietis, quia bilibris tri-
Cognitionera omnium rerum, sicut habet Verbum B tici, etc Tritici. Per triticum intelligunlur perfe-
sibi unitum. ctiores, qui per tribulationera attriti igne decocti
VERS.13. — Benediclio.Id est augmentatio quam sunt, Deo cibus suavis. Hordeum sunl minores iu,
haberaus in bonis operibus, et horm qui inde sequi- eodem genere. Yinum, prxlo quidem attriti, sed non
tur, et gloria de virlulibus quas in baplisrao accipi- ita excocli, acres tanlum in se, et alios ad bene
mus, et poieslasqua concupiscentiis resistimus, non operandum iuebriantes : oleum sunt non alios in-
nobis, sed tibi attribuatur. ebrianles, sed prius orationibusungentes. Et vivumel
VERS.14. — Et quatuor animalia. Omnes senio- oleum ne Iwserilis. Id est istos qui sunl refecti vino,
res et animalia teslimonio angelorum assensum prx- id est sanguine meo, ct oko, id est Spirilu sancto
bent. Cecideruntin (acies, etc Non superbiunt quod uncti. Vinum siraililer emitur denario uno.
alios judkant, sed humiliant se. YERS.8. — Ecce equus pallidus. Yidens diabolus
nec per apertas tribulaliones, ncc per apertas hxre-
CAPUT VI.
ses possc proficcre, prxmillit fatsos fralres: qui sub
VERS.1.—Ef vidi. Postquam Agnus qux de se prav habitu religionis obtinent naturara rufi equi et nigri,
dicla erant implevit el Ecclesiam suam lestiraonio pervertendo fidem. Nomen illi mors. Quia per eum
prophetarum et angelorum in fide solidavit, aperuit ^* mors accessit, vel ad litteram quia occidit quosdam
eis sensum ut inlelligantScripturas, et per prxdica- in carne, quosdam in anima. Etinfernus. Id est in-
toresexteriusdenuntial, quodpro hacfidepatideceat, satiabiles terrenis eum imilantur, et in inferno appo-
et qux auxilia, vel quas coronas suis prxferat, quia nunlur. Super quatuor. Id est super omnes malos
facla memoria de reparatione, si de tribulationibus ubique moranles, vel super Judxos et genlilcs,
taceret, jam possentdeficere, si de improvisotribulalio hxreticos ct falsos Christianos.
insurgeret. Quod aperuisset. Signatus erat iste liber, VERS.9. — Et cum. Ostensis tribulalionibus quse
quia omnia Christus vel in se, vel in suis aperuit. in prxsenti imminent fidelibus, ne deficiant, aliqua-
Ipse enim suis aperuit sensus, ut hxc sigilla in Scri- tenus certificans de propinqua corona palienles con-
pluris intelligerent. In primo sigillo aperto, unde solatur. Vidi subtus altare. Id est capiti suo humi-
egressus esl equus albus, intelligitur Ecclesix deal- liantes se, vel, sub, in absconso, quia nemo in hac
batio per baptismum. In secundo equo rufo insinua- vita percipit quomodo ibi sint.
tur aperla perseculio fundenliura sanguinem, unde Altare. Christus super quem se omnes sancli of-
baptizatis insurgunl tribulationes. In terlio nigro, ferunt, et quein habent muriimentum. Yel ipsx ani-
bxreticorum perseculio occulta. In quarto pallido, mx altar» sunt d*equibus fumus procedit Deode-
falsorum reatuuro aperta etocculta persectitio. Veni leclabilis, «t quia ftierunt sanguine liniti, modo
et vide.A mysterio transi, et completam vide veri- sunt exsistuntes sublus, id est in minori dignitale
tatem veljustiliam. quam sint futurx, quia nondum nisi unam stolam
VERS.2. — Ecce equus atbus. Eccksia in bapti- acceperunt. Interfectorum propterverbum. Yel aperto
smo dealbata, vel maxirai prxdicatores, qui ubique martyrio, vel aliquibus anxktatibus
Deura ferunt.Arcum. Christus habel Scripturam qua VERS.10. — Usquequo. Desiderant sancti majus
illunrinal suos, et occidit inimicos. gaudium et consortium sanctorum, et justitix Dei
VERS.5. — Et cum aperuistet tigillum tecundum. conseutiunt in damnatione impiorum.
Videns diabolus Ecclesiam instilui ad locura sup- Judicas et non vindicas sanguinem. Faciendo dis
plendum, unde ipse ceciderat, eam subvertere niti- cretionem bonorum et malorum.
tur prius aperle. Equut rufut. Superiori contrarius, VERS.11. — Conservieorum. Servi dkuntur causa
scilicet aperli persecutores et sanguinolenli. ipsius Domini, fratres ex dileclione debent exspe-
' VERS.4. — Sumeret
pacem de terra, et ut indi- clare.
eem, etc. Id est eoncessura est a Deo, ut auferret VERS.12. — Sol factut ett niger. ld esl illi in
 725 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 724
*qtiibus Jucet repulabuntur rei et
peccatores clarita- A onus Christi portet. In verlice, ut rationem conser-
tern suam se retinente9, vd
quia quidam ad tenebra. Vet, qux est vertex ef caput hominis interioris.
.decident. Vel Christus sol verus, et modo clarus, VERS.4. —Centum quadraginta. Finitum ponit,
Ariticliristi temporeerltobscurus, id est nullis mi- quia Deus sibi sub certo numero omnes com-
raculis coruscans. Tanqum taccus. Lux in sacco
prehendit.
JiosKa exlra non lucet, ftdeles Iucem prxdicalionis Ex omni tribu. Id est ex omnibtis fide» Jacob
JWflcffundentinjsto
magnse tribulationis die. imitantibus.
.: VEBS.j3. *—-Qrossossuos. Id est inanes YERS. S.—Duodecim. Pet duodecim habemus
fruclus,
nullum enim permitlit Deus cadere,
qui ei servit eos qui fide Trinitatis in quatuor mundi partibus
vejroamore. sunt signati, et ut hos perfectos ostendamus, duo-
VERS.14. —Ccelum. Id est Ecclesia recedet a ma- decim
per quatuor multiplicainus, et fiunt quadra-
Jjs, fide etopere. Unde : Exite deBabylone, populut girila octo ; ut vero ad Trinitatem hxc perfeclio
tnens, el immundum ne letigeritis. referatur, quadraginta octo multiplkamus, et sic
:VEBS.15. — Reges lerrw. Secundum diversos ho- fiurit cenlum sexaginla qtialuor.
noressxculi quos nolentes perdere, delent fidem. VERS.7.— Simeon. Trislitix sive mosroris exau-
Divites. Quidquid mali vohmt implentes. Fortes. In B ditio, id est de prxteritis peccalis dolens et ad vir-
«ubvertendis aliis. Servus peccati, liber justitix. Ili tutis conversalionern aspirans. Levi. Id est additus,
desperantes a sanctis, auxilia dxmonura qtixrunt, id est etiam non injuneta sibi faciens. Issachar. Id
Ut se illi liberont in quibus confidebant. est merces, id est ad remunerationem tendens, ul:
VERS.10. — Et dicunt montibus. Pelant suffragia Cupio dissolvi, ei esse cum Christo.
fihgelorum, qui sunt montes eminentiores, elpelrx VEBS.8.—Zabulon. Id est habitaculum forlitu-
flrmitate : ut eorum precibus misericordiam jtidicis dinis, id esl laborem non recusantes, sed aliquando
taipetrent. pro necessilate fralrum de Maria ad Marlhamde-
CAPUT VII. scendentes. Joseph. Id est augmentum, id esl Ec-
VERS."1.—Posf hwc,etc. Multiplici Eccksix bello clesiam numero sanctorum locupktantes. Benjamin.
descriplo, subjkil lempore huj'us belli diabolum no- Id est filius dexterx, id esl a propitialione Dei om-
cete paratum, sed a Deo refrenatum, ne sui aliqua- nia, et nihil a se reputantes.
tenus torpearit vel desperent. Qttaluor angelos. Pro VERS.9.—Post hmc. Cumsecttndum figuram de-
qtiatuor parlibus mundi in quibus nocent. Angelos. signandos sub certo numero vidisset, et tanlum-
Diabolus arigelus dicitur, id est missus a Deo ad modo de filiis Israel, nunc aperle docet quod per
**
pfobationem bonorum, el pernlissus ad deceplionem illum numerum, universi fideles, et per duodecim
irialorum el a principe diabolo ad subversionem tribus accipkndse sunt omnes gentes. Stantes. Sci-
curictorum missus. Tenentes. In tempore iribular licet parati Deo obedire judici, vel etiam suis prse-
tionis nihil magis est necessarium quam prxdicalio, Iatis. Hoc in prxsenti.
et ideo nilitur diabolus tlelinere eam orani loco. VERS.10. — Salut Deo nosiro qui sedet. Non
Ventos. Ventus nubes excilat, terrara rigans fructi-' per nos, sed per agnum ltabemus salutem, id est
feram facit, faciera ejus hilarera reddit, sk prxdi- remissionera peccalorura, et bonam epeiatior.eui,
caiio inentes horainura. Super mare. Habitantibus et xfernam gloriam.
in Insulis vel diversis vitiis affluentibus. VERS.11. — Et omnes. Per supradictos angelos,
VERS.2. — Et vidi alterum. Hic angelus est ille intetiigi possunt majores prxlati; per istos, minoret
lapis sine manibus prxcisus, qui statuam qualuor prxlati, vel subditi tanlum, sicut sunt angeli et ar-
mefallis constantem- confregit, hk quatuor ventos cbangeli, et tamen oranes angeli, id est niintii. Sed
sotvit. Ascendenlem. Ex quo Christus exspiravit et modo sunt majores et minores prxlati, id est
ascendit, dum diabolum Jigavit, et pcr prxdicalores archiepiscopi et episcopi.
mundura illuminavit fide, sicut sol lumine. Vel jj YEBS. 12.— Amen. Quasi dicat : Si altr_Miiti_
ascendit ab ortu, i.dest a Patre, proficiens sapkntia Deo, faenefacitis. Vel amen, ad sequentia legetur.
ct selate. Vcl a se descendit, quia non per coucubi- Amen, id est veritas in prxmissis, et benedictio, id
lum iviri carnem assumpsit, sed ipse creavit qui est est exaltatio qu_m habet super omnem crealuram,
ortus solis, id est Patris. Signum. Id est crucera vel nostra exaltatk in virtutibus : et claritat, id est
qna suos signaret, vel polentiain Palri xqualem, impassibilitas, vel vestra iri operibirs.
vel immunitatem a peccato per quam Deus apparet, VEBS. 13. — Et tetpondit unus. Visa turba ift
quia omnis homo peccalor. Hoc signum etsi non . tanta dignitate, movetur attendere qua via potuit
i e, fide tamen auiiqui patres prxtulerunt. Signuni illuc aseendere, nt idem alios doceat inspicere.
geritur in f|cppte ne celetur in tribulatione. nam . VERS.14.— Stolas tum, etc. Innocentiam i,f
signatio pectoris, confcssio est cordis. Cum cale- baptismo acceptam, vel corpora sua.
cliizatur infans, inufigitur in pectore, ut fiderii VEBSi16. — Non esurient, neque sitient, etc. Qiii
cordis babeat: in fronte ne erubescat, sed confitea- dedit cognitioftem angelis, dabit etiam earadem il.is
turl f Gorde enim creditur ad justitiam, ore autem cogoitionem,
roi^p $ a4 m(mm (Rom. x). In «capulis , «t "B-Rfttl.—Deducet eot ad tntw, elc Et perht*}
 7-25 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 726
in futuro deducet ad omnimodara refectionera. Abs-- A boni omnes crediderunl : tertia, id est omnes re-
terget Deus omnem lacrymum. Omnein dolorem sivcs probi dali sunl in reprobum sensum.
pro delictis suis, sive pro adversis, vel exsilio, velI Quw habebant animas, etc Id est illorum gentilium
cxteris hujusmodi. qui ab aliis digniores reputabanlur pro quibusdam
bonis operibus.
CAPUT VIII. VERS.10.— Et tertius angelus, ordine narrationis
YEBS.1. — Et cum aperuisset, In hac vita tertiai etquia islud post illa duo conligit. Postquam enim
visione sunt septem angeli canentes tubis ad destrn- diabolus omrres Judxos ct gentiles excxcare non po-
clionem inimicorum, ad simililudinem illorum quii tuil, immisit cis bxreticos, el quosdam subvertit.
canentes lubis destruxerunt mcenia Jericho. Quasii Fontes. Dicuntur illi esse fonles, in quibus siirnma
dicat : Cum intellexissem salvationem .justomm, ex et quitsi tolins fidei origo comprehenditur, sicul est
alia parte intellexi damnationerti impiorura per ofH- Evangclium. Flumina, qux inde Irahuntur, sicute_-
ciura prsedicalionis bonis injunclum. posilioncs eortim sunt, in qnibus sunt duo sensus fi-
VERS.2. — Seplem angelos. Universos, vel sepli- delium, historialis et allegorkus. Tertius est hxreli-
formi Spiritu imbutos. Et datm sunt. Quia non displi- corum, cum hoereses suas lonfirniant pravis expo-
cet Deodamnalio impiorum. B sitionibus Scripturarum.
VERS.3 — Et atius angelus. Stetit angelus anle YERS.12. — Et quarlus angetus. Quartus dicitur
altare paralus immolare, ad simililuttinem sacerdo- ordine narrationis, et ordine rei. Cum enim diabo-
tis, vel Ciiristus esl allare qui se cbtulit, et super lus quosdani de Judxis et genlilibus excxcasset,
quem Ecclesia offert Dco preces. Sfefif anfe altare, tandem ipsos filios Eccksix expugnare egressus
id est ante seipsum, quia non habet mcdialorem per est, et quosdam rapuit, tam majores quam minores.
quem placeat. Habens, Dicturus ex prxdicatione Has qualuor damnationes ulprxteritas narravit, ut
justorura evenluram damnationem impiorum, prx- pole qux quotidie videntur in ecclesiis. Tres vcro
mittit quasi excusationem, ne eis culpa de damna- fuluras prxnuntiari facit, ut doccat in novissiniis
tione impiorum imputelur, quia quanlum ad ipsos temporibus, etiam graviores prxteritis imminere,
prxdicatio eorum bona, et a bono doctore injuncla. quod etiam ad consolalionem prxsentiuro polest re-
Thuribulum. Id est aposiolos, qui sunt vasa ignis, digi.
id est Spirilus sancti, et de quibus exeunt orationes VERS.13. — Unius aquilw. Aquila orones prxdi-
qux elevanlur coram Deo. De oraliomfeus.Dixil de catores, qui raente longinqua conspiciunt, et Eccle-
orationibus, et non orationes, quia non omnes ora- siam circumeuntes, prxdicendo futura, muniunt: hic
tiones reprsesenlat Patri, sed eas exaudit qux ad sa- ^ omnes unus, quia ad idem tendunt.
lulem pertinent. De orationibut, quia illi aliquando CAPUT IX.
pelunt quod petendum non esset, ut Paulus. Super VERS.1. — Ef quinius angelus. Ordine narrationis
aureum altare. Id est illi qui est supra se secundum et ordine temporis hic angelus dicitur esse quarlus.
humanitatem, secundtim quam esl allare Trinitatis. Hic est enim damnatio eorum quos diabolus immit-
VERS... —Funitts. Compunctio procreala oralio- tit ad prseparandas vias ante faciem Antichristi. Et
nis studio, igne visionis Dei interius accensa. vidi siellam. Id esl flammam hxretkorum de qua
et quo fomile creverit, exponit.
YERS.6. —Prwparaverunt. Id est, prius impleve- pauca dixerat,
Stellam. Id est diabolura cadentem, et ne quis in
rrint opere qux dictnri erant ore. Vel, prwparavt-
locum ejus, id est in paradisum eat, labqrantem. Et
runt, id est prxviderunt quid conveniret unicuique dala est.
Abyssus, id est tenebrosi. Puteus, id est
personx.
profundiores hxretici, quia alios mergunt pravis
Et primut angelut. Ordine narrationis, vel quia sententiis. In hos clavem, id est polestatem
accipere
bsec cxcitas Judaeorum prius contigit prxdicantibus dkitur, quia tunc nonsicut modo a Deo refrenabitur.
apostolis. _ Vel clavis illa sunt ipsi principes per quos hxretici
VERS.7. — Et faeta ett grando. Id est prxdkatio operantur.
aliis suavis, visa est eis condensa et gravis. In ter- VERS.2. — Aperuit puteum abyssi. Hxreses qux
ram. Judxi sunt tanquam terra exculli per kgem et latebant in cordibus eorum proferri fecit. Fumus
prophetas. fornacis. Doctrina Anticfaristi rccte dicitur fumus
Arborum.Perarbores intelligunlurmajores Judxi; quoniam ipse Antichrislus est fornax purgans bonos,
qui in lege sine querela conversabanlur. et in cinerem redigens malos. Obtcuratut est tol et
YERS.8. — Et tecundut anyelut, secundum ordi- aer. Et per hoc percussi sunt quidam illuminantes
nem narrationis, et secundum quod impktum fuit. alios, et quidaro illuminati ab eis.
Jadxisenimexcxcatis, apostoli sunt adgentescon- VERS.3. — Exierunt locustw. Discipuli bxretico-
versi. /n mare. Gentiles sunt mare, id est Duentes rum Jocustis comparanlur, quia neque volant in al-
in multa vitia; in quibus cum ante esset diabolus, tum; sive, contemplationem per cognitionera, nec
vere tamen missus dicilur, quia quibusdam rece- firmiler gradiunlur per bonam operalionem : sed
dentibus alios retinere niliiur. superbia saliunt, et in pejus recidunt, et sunt corro-
VEBS.9. — Mortua ett tertia. Dux partes, id es( sores bonorum.
 727 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 728
Sicut habent scorpiones. Scorpius blandus facie A VERS.13. — Ex quatuor cornibus. Per quatuor
cauda pungit occulle ; vel scorpioni comparat, quia cornua intellige illa quatuor qux de Christo prxdi-
sicut scorpius cauda, sic hxretici decipiunt per cantur, qux sunt nativitas, passio, resurrectio, et
temporalia, qux debent post esse, sicut cauda poste- ascensio : circa qux alia sunt. Aliaris aurei. Altare
rior pars in animali. Yel ideo coraparat quia quando Christus, cornua allaris sunt prsedieatores Christum
scorpius pungit, non sentitur, postea diffundit vene- sublevantes, et pro eo mori parati, sicut sanguis
nura, sic decepti ab bxretkis non senliunt, tandem ponebatur in cornibus altaris. Yel altare esl Eccle-
perirounlur. sia, in qua sunt cornua, id est dcfensores aliorum,
YERS.4. — Prwceplum est illis ne twderent, etc. qui omnes ad idem tendunt. Yel per quatuor cornua
Quia dolos istorum refrenat Deus, licet ipsi non iri- inlelligere possumus dogmata evangelicaquxdocent
tcltigant. detegi fraudes Anlichristi. Vocem unam. Prxcones
VERS. 5. — Ne occiderent. Cum per dolos ne- prxleriti teraporis prxmonent illos qui erunt lem-
queunt hxretici in aliqtia subvertere voltint, contra poreAntkhrisli.
quos a Deo ordinatum est, ut elsi corpora occidant, VERS.14. —Solve qualuor, Pro quatuor partibus
aiiimas tamen non decipiant. Mensibusquinque. Alia mundi, vel quia quatuor de Christo prjedicata im-
littera dicit mensibus sex, propter sex xlates qui- B pugnant. Qui alligati sunt in flumine magno Eu-
bus hsec vita distinguitur. Ut cruciatus scorpii. Curo plirale. Euphrates Jluvius circumiens Babyloiiem, id
data sit potestas cruciandi, non aperte tormenlant, est principes mundani per quos diabolus, cum in
sed apud sxculi principes accusant. ipsis esset, occulte operabalur. Dicens autem solve,
VERS.6. — Et fugiet mors ab eis. Quia cura gregis hos jubet excommunicari, ut qui in eis erat quasi
eos astringit labori. ligatus, per eos sibi traditos aperlius operelur. Yel
VERS.7. — Simililudines locustarum, elc Cttm qualuor angeli sunt omnes immundi spirilus in qua •
ostendisset qualiter nocerent, et per dolos et per tuor parlibus mundi regnantes, qui fuerunt refre-
occultam iropugnalionem, et in utroque Dei refrena- nali iii passione Chrisli.
tionem, nunc ostendit quales ipsi sint per quos ope- VERS.15.—Soluli sunt, elc Soluto diabolo multi
rari possunt. Similes equis. Quia sunt veloces ad
prsecipilantur, qui ad alios excxcandos moliuntur,
discurrendum, feroces ad irapuguandura, et non /n horam et diem. Per horam accipe medietalem
provitknt quos incurrant, sive in vicinos, sive in anni; per diem, unum annum; per mentem, alium
hosles. Tanquam coronw. Id est victorix de prxci-
annum; el per annum, tertium : nam per tres annos
pitalis et sufaversisacquisitx, non per veram sapien- et diroidiura durabit persecutio Anlkhrrsli.
tiaro.
VERS.8. — Et habebant capillos. Id est mores la- VERS.16. — Ftct-t milliet. Sancti decem prx-
scivos et effeminalos, qui eis adhxrent, et ab eis ad ceplis legis perfecli, contra quos duplex numerus
aliorum Vel sunt ponitur maloruro, quia mali plures sunt bonis. Et
deceplionem dependent. capilli
homines minores, quos adherentes sibi decipiunt. audivi, elc Quasi dicat: Bene pono sub cerio _u-
Denles leonum. Laniatum habent et felorem. mero, quia audivi, id est intellexi, quod plures es-
sent mali quam boni.
VERS.9. Loricas. Id est corda obstinata, qux sa-
YERS.17.—Et ila vidi. Id est skut inlellexeram
gita veritatis non penetrat. Yel sentenlias deceptio-
nibus munitas, quasinfringitveritas. Sicwfvoxcur- quod ad destructionem aliorum equitabant, sic in <
Tuum,etc Diversi currus diversis viis et a diversis telkxil, quod per diabolum hoc faciebant, quera sic-
ut equi portabanl, vel equi intelligi possunt diaboli,
equis ad idem bellunr rapiuntur, sic isli diversis
Iixresibus unanimiter Ecclesiam impugnanl. super quos mali fundantur. Habebant loricas igneas.
VERS.10. — Et habebant caudas. Poslquam non Id est muniebant eos senlentiis de quibtis sequitur
valet ratio vel tumullus eorum, quxrunt auxilium xterna pcena, ubi est ignis et fetor et fttmus. Vel
principum, qui caudx dkuntur, quia ut astringant, habebant loricas igneas, id est xternam pcenam, qux
terrent et blandiuntur. Vel caudx sunt dolosx sen- D nunquam dimittit quos accipit. Tanquam capita leo-
tentix, quibus coram jblandiuntur et tatenter pun- • num. Superius in plaga Jocustarum vidit facies ho-
gunt. minum, hic leonum : quia hxrelki aliquid humani-
VEBS.11. — Et habebant super se regem. Ostenso talis ostendunt, ministri autem Antechristi, quod
quales in se sint, monstrat per quem hxc pbssunt. docebunt dictis et signis hoc etiam pcenis cogent
Cui nomen Hebraice Abaddon. Quasi dicat : Ad hoc confiteri. Procedebat ignis. Causa xternx pcense.Vel
cavele vobis, Hebrxi, Grxci et Laiini, id est omnis ignis, id est cupidilas; fumus, id est superbia; sul-
Ecclesia. Posuit autem tres Jinguas, quia Christi phur, id est fetormalorumoperum. Fumus et sulphur.
Evangelium aliqua harum trium linguarum est scri- Cseci sunt et in tenebris positi, propler fetorem vi-
plum et receptum. . tiorum et malorum operum.
VERS.12.—Vw unum abiit. Id esl primum ordine VERS.18. — Occisa esl lertia pars. Id est, omnes
nafrationiset ordine leniporis. Hxc est enim decla- reprobi de Ecclesia, et siinililer omnes Judxi vel
raiio et damnatio malorum quse eril lempore Anti- pagani, qui nunqtiani fuerunl baptizali, nec ab Ec-
chrisii. clesia separati.
729 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNjS. 750
YEBS.19. — Similes terpentibus. Qui blandiuntur _ YERS.8. — Sicttf evangetizavit. Intentio propheta-
facie, et occulte immiltunt venenum. rum prima fuit de adventu Domini, et de consum-
matione sxculi.
CAPUT X. VERS.9. — Et audivi. Quasi .dicat : Ostensa de-
YERS.1. — Et vidi alium angelum fortem. Quia- structione qux erit terapore Antichrisli, et inde
fortis armatus fortem diabolum exsuperavit. Decoelo. eliam prxdicatione subtracla, et ob hoc fidelibus
Id est cognitione angelorum. Amictum nube. Id est, consolatione adhibita, monetur qux vidit interim
se humiliantern assumptione carnis, vel quia cogno- prxdicare, quasi dicatur aperte sibi : Ecce revelavi
scibilem fecit. Latentem in carne, qux est nobis tibi omnia, modo vade et prxdica, nec quia sunt
refrigerium contra vilia. Et iris tn capile. Qui ve- aspera, devita : nec terrearis pro tribulatione ali-
rara de Deo habet cognilionem, repulat eum Deum qua, quia non tanta patieris quauta patientur qui
esse. Tanquam columna ignis. Illi in quibus vere perseverabunt tempore Antichristi. Hoc ad consola-
lucet imago Dei, ul in contemplativis, vel prxdicatio. tionem prxsentis Eccksix hic apponitur, ubi major
VERS.2.—Et habebat in manu sua libellum aper- tribulatio pronuntiatur. Vade. Quodbenesciebat,in-
lum. Id est omnes Scripturas operatione sua com- telligere monetur, ut per admonitionem alii prxdi-
pletas, partim prxdicando, partim qux de se dicta ] ' caturi informentur. Slanlis super mare. Hoc dicit,
erant, complendo : tandem suis sensum aperiendb. quia implere grave est humanitati, qu<eest mollis
Pedem tuum. Id est portatores firmos in fide et sus- et fragilis.
tinentes alios. Sinittrum autem tuper terram. Id est VERS. 10. — Et abii. Hoc dicit, quia Deus*si
super eos, qui quoquo modo sustentabant elsi non quem paratura videt, quod necessarium esl sponte
credebant. Hocest: posuit raajores et firmiores prxdi- offert.
catores super majores peccalores, minores super Ad angelum. Id est ad Scripturam a Deo comple-
minores. tam, a fidelibus intimatam.
VERS.5. — Quemadmodum cum leo rugit. Vox VEBS. 11. — Et dixit mihi : Oportet, etc. Cum
leonis ostendit ejus virtutem et infert terrorem. Cum Jibrura reciperem, licet amara intelligerem, mo-
ego
leo cauda circa silvam sttlcum fecerit et rugit, nulla nuit ut nec
pro morte dimitterem.
ferarum audet exire : ila Christus suos in fide con-
cludens, rugit ne aliquis exeat. CAPUT XI.
VERS.4. — Scripturut eram, Hic fert personam - VERS.1. — Metire. Id est ita secundum uniuscu-
eorum qui Anlkhristi tempore volent prxdicare ex
,J jusque capacilatem prxdica, ut constituas Eccle-
prxcedentium imitatione. Signa quw locuta: inspira- siam et in ea altare, etc
tionem divinam, vel angelicara admonilionera. YERS. 2. — Atrium. ld est falsos Christianos, qui
YERS.5. — Levavilmanum tuam ad calum. Cura se Ecclesiam simulant, sed factis abnegant. Civita-
tanta desolatio erit in Eccksia, quod eliam prxdi- tem sanctam. Id esl Eccksiam ad jusle vivendura
catio erit ablala; ne fideles desperent, audiunt pro congregatam, et virtutibus imbutara persequentur
sua consolatione, non ad detrimentum sux salutis mensibus quadraginta duo, id est tribus annis et
prxdicationera subtrahi. dimidio, quibus regnabit Antichristus; quasi dicat :
VERS. 6. — Juravit, etc Et per hoc firmiter Scialis omnes persecutiones qux sunt in prxsenti,
staluit, quia Deus erat : Nam si Christut resurrexit, et qux fuerunt in prxterilo ab Antichristo proce-
et nos resurgemus (I Cor. xv). Et ea quw in illo, dere, sicut illas qux erunt in tempore suo.
Cum dicis : Creavil ea quw in eo sunt, hxresim quo- YERS.5. — Et dabo duobus. Quasi dicat: Cum
rumdam destruxit, qui astruunt res quasdam non minor est tribulatio, non debetis cessare, quia tem-
creatas a Deo, sed a dxmone utbufoncra. pore quo gravior fuerit, faciam illos prsedicare.
Tempus amplius non erit. Id esl nulla varietas, Duobus testibut. De Elia et Enoch agitur, per
sed xterna stubilitas, animarum immortalitas. Hoc quos prxdicatores alii intelliguntur. Diebut mille.
illi ultimi considerantes, patientur Jibenter. Nota quod hi dies non perficiunt tres annos et di-
VERS.7. — Consummabitur mysterium. Tempore midium, sicut et Christus non complevit dimidium
Anlicbrisli, tanla erit persecutio quod prohibebitur annum prxdicationis sux supra triennium.
iilis qui erunt tempore ipsius prxdicatio,*quamvis VERS.6. — Super aquat. Id est super doctrinas,
prxdicare velint, etiamsi ex anlecessoribus suis ha- qux sunt fidelibus aquse irrigantes. In sanguinem,
bituri sint officium prxdicandi; alii atitem idem etc In peccatum, vel cum audita negligitur, vel cum
prxdicaverunl, quia a Christo ad hoc instittrti fue- audiri etiam contemnitur.
runt. Chrislus vero eos instituit, quia tunc tempus YERS.8. — Mgyptus. Id est tenebrosa sine co-
*
prxdicandi erat, et ipse ad hoc venerat, sed modo gnilione Dei.
vide destructionem lemporis Antkhrisli conlrariam VERS.10. — Et munera mitlent. Id est dona, lit»
deslrttctioni quam Christus fecit, et per hoc per- teraliter : veJ congratulat*oneset confabulationes ad
pende prxdicationem merito subtrahi. MysteriumDei. invicem de eis loquentes.
Id est rerauneratio sanctorum, quod est secretum, VERS. 11. — Et post dies. Ostensa tribulatione
quod nec ocutus vidit, nec auris audivit (I Cor. u). eortira, per quoruui exeroplum angelus Joannem,
7« WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 732
invitabat ad prsedicandum, etsi necesse fuerit ad,A tia, oslendat pendere. Luna sub pedibut. Licet mun-
coninatiendura : ostendit tamen et ipsorum coronas, danis suslenlelur Ecctesia, ea tamen non affectat.
ul similiter istum Joannem, vel quemlibet alium de Et in capiie ejus corona, etc Id est duodecim apo-
corona sua pro modo suo certum faciat. Saper pe- stoli, quibus miimlus credidit, vel in quibus mun>
det\ Id.est super seipsos qui prins fuerunt indigenles dum vicit Ecclesia.
aliquo quo iiilantur, sed erunt tunc firmi. VERS.2. — Crttcialur ut pariat. Prxdicando, ad-
VEBB.12. — Vocem magnatn. Qux illos refrige- versa palilur. Vel cruciatur a seipsa, id est carnem
ret, et inimieos terreat. suam macerai, ul prxdicatiosilidonea.
VERS.13. — Terramotus magnus. Itl est terreni VERS.5. — Draco magnut. Non de magno effectu,
moti sunt, ut puniantur in inferno ; vel ad destru- sed de poienlia et superbia draconis loquitur.
CtionemEccksix occisis magistris. JEfdecima pars. El cornua decem, etc Id est regna et divilias qui-
Id est homo, qui ad lioc conslilulus videtur, ut deci- bus principes decalogum Iegis impugnanl.
mus ordo restauretur. Occisa sunt in lerrwmotu. VERS.4. —Et cauda. Id est deceptiones, quibus
Omuino destructa in inferno, vel postea non resi- celant vilia, ut cauda celantur turpia. Stellarum. Id
puerunt. Gloriam Deo. Id est laudes Deo de justo- esl illorum qui illuminant Ecclesiam doclrina, non
rum salvatione et malorura damnalione. B vita. Stetit ante muiierem. Qux paliebatur dolorem,
VEBS.15. — El seplimus angelus, etc Se_ tubx per quod credebat cilo cessuram. Per passionem
priores, sxculi prxsenlis xtalibus comparatx, va- credebat diabolus Ecclesiam subjugatara. Devora-
rios belkrum Ecclesix denuntiavere concursus; ref. Paratus erat dracoad devorandum; sed nonpo-
septima vero sabbali xlerni nuntia, victoriam tan- tuit, quia nalusest qui prohibuit.
lum et imperium veri Regis indicat. Factum. Qui VERS.5.— Etpeperii. Carnali generatione, Chri-
prius vitis erat et abjectus jam regnat, corouans slirs de Abralrarnet Davidprxcessit; vel peperit Ec-
bonos, et malos condemnans. Et regnabii.Id est per- clesia filium, id esl fidem Christi in cordibus audi-
inanebil regnura ipsius in sempiternum, non utqui- torum.
dam faxretici pularrl sanctos post definilum lempus VERS.6. — Diebtttmitle. Id est toto tempore quo
in mundivitara redituros. subsistit Ecclesia prxdicatione Christi tribus annis et
VERS.16. — Et vigintiqualuor seniores. Non tan- diraidiofacla.
tum minores ita glorificanl Deum, setl etiam majo- VERS.7.—Michael et angeli ejtts prwliabanlur.
res. Cecideruntin facies. In faciem cadit qui in liac Eccksiam suslentantes orando, auxilium ferendo.
vita culpam agnoscit, eamque pcenitendo deflet. Re- VERS.8. — Non valuerunt. Removere auxilia an-
iro cadit qui in hac vita repente decidit, et ad qux C gelorum, quia non poterunt Eccksiam ducere in
supplkia ducatur nescit. peccalum.
VERS, 18. — Qui corruperunt lerram. Id est VERS.10. — Et audivi vocem. Cum ostendisset
seipsos per malam operalionem, et alios per malum diabolum in hoc certamine occulto ab Eccfesia vi-
exeriiplum. ctum auxilio filii et angelorum, subjungit exsultalio-
VERS.19. — Et apertum est. In hac cjuarta vi- nes angelornm ipsorum, vel sanclarum animarum
sione habes materiam bene ornalam et bona auxilia de vicloria fratrum, ul laborerrt vincere qui de vi-
liabentem, scilicet de pugna Ecclesix quae a tliabolo cloria stta angelos vel sanctas aninias audiunt exsul-
iinpugnalur et aperle et occulte, et in omnibus bis tare. Accusabalillos. Olficiumdiaboli est accusare,
ostenilil Joannes eam superare per quod maxime id est per p-ccalum accusabiks redderc Die ac no-
arraat iidelesne deficianl in aliqua tribulatione. De cte. In prosperis delectamlo, in attversiscontristando.
pugna ergo Eccksix pendel cognitio ex tertia vi- VERS.12. — Descenditdiabolns. De ccelo: vel tle
sione, qux est de injunclo oflicio prxdicandi. Aper- minoribus sanctis, in quibus jam non faabet locuni
tuiii est templumDei, id esl, dattis est Spiritus san- tentatio. Sciens quod modicum tbmpus habet. Qtiia
clus, per quem mysteria Ecclesix, qux per secun- _ videt mullos sibi subtrahi, et in locum suum stib-
dum tabernaculum figurabantur, revelala sunt fide-: stitui. Et postquam vidit. Cum vidif diabolus se pcr
libtis. Arca. Christus est arca in quo omnes ihesauri occullam fraudera non posse proficere, apena tri-
sapkntix abscouditi, qui complevitVelusTestamen- bulatione aggredilur expugnare. Et datw sunt mtt-
tum et instiluit Novum. Et gmndo magna. Id est lieri, etc. Qtix etiam contra apertam tributatioiiem
quibusdam visa est prxdicatio intolerabilis. habet auxilium ab eodem filioa quo habebat conlra
occultam impugnalionem.
CAPUTxn. VERS.14. — Aquila'. Hli dicunlur aqnilx, qui per
VEBS.\. —Et signum. El ex hisvidi istud pro- conversationem vitx coelmnpelunt, et ideo in Deo
cedere, scilicel fidei graliam, id est quiddam ma- fixum habent intuitum. Per tempus,ei tempora, etc.
gBinn significanlciir.Hicfacit menlionem de revela- Si accipitur illins Ecclesix status qux erit tcmpore
tione mysleriorum qux fuerunt in secunda visione, Anlichrisli, dicelnr aliter per tempus et lempora et
et de injunclo officioprxdkaiionis, quod habuimus dimidium, elc, pro prxdicalione Helix et Enoch ;
in lertia, nt islara quartam qttx depugna Ecclesix si generalis Ecclesiai lenipus accipilur, dicitur per
et diaboli csl, ex his duabus, id est secunoa et lcr- ir-npits,et lempom, et dimidium,elc, aliter pro pra>
755 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 754
dicationeCbristi facta tribus annis et dimidio, quia A VERS.12. — Et polettatem, etc Quia in omnibus
Cbrisli prxdkatione pascitur Ecclesia quotidie. caput stium sibi prxponebant Antichristum.
YEBS.16. — Et adjuvit terra mulierem, Id est Terram. Id cst terrenos, et in amore terrx per-
Christus Ecclesix sux dedit vires patiendi. Et ape- severantes; vel: terram secundum corpus, habilan-
ruit, id e.stprxparavit, el idoneam se fecit, ut reci- tet in ea sectindttmaniroam. Adorare. Quia et hi, si-
pcrei quidquid sibi inferrent, ad similitudinem os -mulata resurrectione, prxdicationis sux faeiunt lun-
aperientis. Hoe Christus in passione sua fecit, in damentum, sicut et aposloli Christi fecerunt.
quo suis exemplumpatiendi se proposuit. Absorbuit, VERS.13. — Ignem, id est malignnm spiritum su-
id esl, omnes poenas in se destruxit, faclus immorta- per suos faciet descendere, ul loquanlur variis lin-
lis et impassibilis, quod idem facit in suis. guis. Ut aposlolis datusest Spiritus sancttis in spe-
VEBS.17. — Iratus est draco in mulierem. Qnia cie ignis, et sic illi dabunt spirilura malignum in
licel non possit eam devincere, non tamen desistit specie ignis. /n conspectu. Ul omnes videre possint
invidere, el iocum invadeudi quxrere. cum apostoliSpirilum sanclum in conclaviacceperint.
VEBS.18. — El sletii. Non tamen omnes illos vi- VERS.15. — Ut loqualur imago. Hic magica arte
cit minores, sed tantum super arenam, id est, in faciet statuara toqui el futura prxdicere.
fructuosos morara fecit, in quibus apparent signa B VERS.16. — Habere characterem, etc In manu
vestigii. et in fronle ponent signa, ut omnes confileantur
CAPUT Xffl. suum esse Deuni verbo et opere.
VERS.17. — Numerum. Id estqui exspectant ab
VEBS.1. —Etvidi, etc. Bestia hxc spiritualiter eo reinuneralionem eo minorem, vel mediocrero, vel
esl Anticbrisius, vel generaliter tota colkclio ma- maximam.
lorum. Captla seplem et cornua decem. Ad hoc ut VERS.18. — Qui habet, Cum liber prxsens Grxce
bene posset istos vincere, takm familiara sibi insti- sit editus, secundumGrxcos numerus est quxrendus
luit. Nomina blasphemiw.Variis hxresibus erat be- apud quos oinnes litterx numerum signilicant. No-
slia plena, vel variis siraulalionibus occultans vilia. men ejus Antemosquod ei competit, qui Chrislo con-
YERS.3. — Quasi occisum. Simulabit se Antichri- trarius dicitur : A, unum ; AT,quinquaginta; T, c.cc;
stus raorluum, et per triduum lalens post apparebit, E, quinque; M, quadraginta; 0, septuaginta; S, cc
dicensse suscilatum. Et plaga morlis ejus curala est. Vel Arnoyme, id est uego, qui Christum negal Deum,
Arie magica ascendet in aera, ferenlibus eum dx- in quo idem numerus : A, unum; R, cc; N, quinqua-
n oriibus,et sic curabilur plaga moriis ejut, quia ginia;0, LXX;Y,cccc;~f,x_;£,quinque. VelTeian,
prius raortuus credebalur, post vivens reputabitur. id est sol gigas, quod vero Christo, usurpative Con-
VERS.6. — Et aperuit os suum. In tanlam fidu- venit Antichristo: T, ccc; E, quinque;/, x; iterum.
ciara prorupit, utquod occulte anle, jara tunc pu- T, ccc; A, unumj N, L. Vel Latinis litteris : Diclux,
blice audeat blasphemare. Et tabernaculum. Id est quia ipse se lucem esse dicet: D, quingenti; /, unum;
omoem inslitutionera ejus, per quam laudabilis ap- C, centum; L, quinquaginta; F,quinque; X,decem;
paret. ei sic eadein summa.
VERS.8. — Occitut ett ub origine mundi, in suisj Sex primus perfectus numerus est, et significat
ut in Abel. Vel quia ante omnia dispositum est, itlos minus perfeclos qui conjugati sunt, et pro
quod in fine teroporum occideretur. Vel occisus est modo suo decem prxcepta servant. Sexaginta si-
in agno myslice quein Abel obtulit, vel in ipso Abel gnificat mediocriter perfectos, qui, dimissis legali-
a fratre occiso prxfiguratus esl. bus conj'ugiisin castitate permanent, et iterum de-
VEBS.-0. — Qui in capiivitatem. Qui captivat ho- cem prxcepla pro modo suo coraplent. Centum si-
mines nunc a fide, tandem a salute, scilicelAnticbri- gnifical perfectissimos qui mentis et corporis inte-
slus, vel ipse diabolus. Qui in gladio occiderit. Aiiti- grilatem non violant et decem prxcepta perfectis-
clirislus el sui occident gladio materiali et persua- -. sime servant. Hi reddunt fructum, atii tricesimum,
sionis, et peribunt gladio xterni judicii. Hic ett, alii sexagesimum, alii cenlecimum.Et discipuli Anti-
clc Id est, palienliam et fidernsancti tenebunt, quia, christi lunc dicent neminem posse salvari,nisi Anti-
illo destructo, sciunt se reraunerandos. Respiciendo christo obtukrint aliquera de fruclibus illis.
pcenammalorrrmet remunerationem bonorum, pa-
tientes fiunt et fidem tenent. CAPUT XIV.
VERS.11.— Elvidi. Descripta tribulatione qux VEBS.1. — Et vidi: et ecce Agnut ttabat. Ostensa
eril per Antichristuro, et suos parlicipes, subjungit gravissima persecutione, quam patietur Eccksia
aliam qux fiet per suos apostolos quos ipse per to- ab Antkhrislo et ejus apostolis, nunc ostemlit qua-
tum inundum sparget. Cornua. Quia simulabunt se lem habeat adjutorem, et qualem ipse habeat farni»
babcre innocentiaro,et puram vitam, et veram do- liam, ut magis eleclos aflliclos consolelur. Cenlum
ctrinam, et miracula, qux Christus habuit et suit quadraginta, etc Id est in virginltale perfectissi-
dedit; veL duo Testamenta sibi usurpabunt. Et lo- mos, in fide trinitatis ex quatuor mundi parlibirSf
quebatur ticutdraco. ld est pseudoapostoli iia lo- collectos.
q_e_tur, sicut diabolus in Anlkhristo erat locutus. VERS.2. — Tontfrui, Quia terret eos qni ad con«
756 WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 736
sorlium suum venire suffugiunt. Citharcedorum.JA. VERS.13. — Opera. Id est mercedes operum
Quia ipsi ad hoc se insliluerunt, ut extenderent qux sequuntur. Quasi: Dum in mundo erant, majo-
sua corda devota super lignum crucis. Citharizan- res tribulationes ad majorem coronam ingruebant:
tium. Quod ex officiohabebant, opere implebant. unde adeo abjecti repulabantur, sed jam nihii pa-
VEBS.3. — Et cantabant. Id est de inlegrilate tientur,
anirax et corporis exsultabunt: quod gaudiumnun- .','•• VEBS.14. — Et vidi. Ostensa remuneratione bo-
quam eis veterascet, sed semper esl eis ut novum. norum, per quod invitabat ad consortium eorum,
VEBS.4.— Hi tunt qui cum mulieribut non sunt. supponit damnationem impiorum, ut per terrorem
Id;est quos ad hoc ut essent virgines sanguis Chri- ducat ad idein propositum. SimilemFilio hominit.
sli elevavit. Ex hominibusprimiliw, elc Ut ex grege Quia non jam vere erat Filius hominis, qui immor-
oplimus equus,"vel ex fructibus primitix. talis.
VEBS.6. — Et vidi. Descripta impugnationefacta VEBS.15. — Angelut. Id est sancti, qui usque
per duas bestias, suppositoque auxilio Agni et di- huc fuerant in fidelibus occulti, in claritate appa-
gnitate familix ejus ostensa, subjungitur admonilio, rebunt judicaturi, orantes cum desiderio, ut Deus
ut ad hanc familiam accedant, et comminatio, ut separationem faciat bonorum et malorum. Exivit
ab alia declinenl. Alterumangelum.Id est prxdica- B ' de templo. Exire dkunlur sancti de templo, cum
tores qui sunt atleri a Chrislo, id est vicem ejus ex- jam apparent non quaks olim fuerant, sed quaks
sequentes. Per mediumcwti. Per catholicam Ecck- in xleruum irransuri. Quia venit hora, etc Quia
siam, quam verhis et exemplis secumtrahunt. Evan- jam est opportunum, cum compktus sit numerus
gelium wternum.Id est prxdicationem xternam pro- tuorurn.
miltentem, et sui observatores ad xternitatem du- VERS.18. — Et aliut angelut, ele. Cum sanctus
centem. Joannes ostendisset Deum potestatemjudicandi faa-
VEBS.7. — TimeteDominum,etc Bene operando, bentem a sanctis implorari, et sic judicium fieri,
et bene de eo annuntiando, ut per vos gloriosus ap- ostendit eamdem potestatem sanctos habere, et
pareat. Quia venit. Quasi dicat: Non deficialis, quia Christum ut judicent imperare, et illos imperio
non iongo tempore patieminc. obedire. Aliut angelut, id est Christus, qui occul-
VEBS.8. — Et alius angelussecutut ett eum. Hoc tus et vilis fuerat, in fidelibus clarus apparuit,
dicit, quia prxdicalores sibi invicem succedunt. et veniens de altari, id est de Joco secretiori, quod
Cecidit. Bis positum vocabulum cetidit, infinitatem nunquam alii sancti, solusenim Christus est cogni-
significat, in quo omnimoda destructio intelligi- tus ab omnibus Deo consubstantialis. Mitte falcem.
tur. Vino irw fornicationisWti est vitiis, et prxci-' C Per messem terrx et uvas vinea?,eorumdem malo-
pue idololatria, qux est dulcis potus peccantibus, rum damnatio inlelligitur; sed tamen per vineam
quibus ipsi alios inquinant, et, ne recto tra- illos determinatiusbabemus qui majori sludio mala
mite gradiantur, inebriant; unde debelur eis ira operabantur, sicut vinese, ut fructificet major cura
Dei. Purum vinum bibilur, dum flagellat Deus hic quam terrx adhibetur.
ad emendationem: turbidum, dum infertur xterna YERS.19. —Etmisit in lacum, etc Unde Pro-
damnaiio. pheta : Lacus ubi non erat aqua, id est refrige-
YEBS.9. — Et angelut tertiut. Tres ponit pro fide rium.
Trinilalis, cum tria hxc in eadem persona possint VERS.20. — Et exivitsanguit. _Eierna pcena pro
considerari. peccalo sanguinis, non autem vinum quod est in
VEBS.10. — Qtiodmittum. Quasi dicat : Qui non cellario Dei ponitur. Usque ad frenos equorum, id
corrrigitur vindicla ejus ad correctionem data, pu- est usque ad ipsos rectores iniquorum puniendos,
nietur xlerna pcena. In calice. Calix est vindicta scilicet diabolos. Per tladia. Omnes inteliige Judis
Dei, ubi desuper merum quod ad correctionem hic mundi, id est vitiis detentos, qui vel simplkiter in
vindkat, subtus est fxx, id est damnatio in ullimis". hoc sunt perfecti, quod per sex habemus; vel per-
Bibent impii de vino, id est de fxce : quod vinum fectiores, quod per centum; vel perfectissimi, quod
quia vult ad comparationem meri ostendere turbi- per roille.
CAPUT XV,
dum, addit quod roistum est.
VEBS. 11. — Et fumut tormentprum.Quodquxdam VERS.1.— Et vidi, etc. In his Iribus visionibus
de damnalionemalorum numerat, non dicitpro dam- supradictis, id est revelatione mysteriorum, datione
nalionedescribenda: sedtantumproterroreinferendo tubarum, et in pugna mulieris contra diabolum,
illis quos deterret ab eorum consortio. Ascendelin a principio redemptionis prosecutus est ordinem
tascula. Cum dicit: atcendet in swcula, nolajt xter- usque ad diem judicii: in his vero tribus sequenti-
naro pcenam continuari. Nec habent requiem.Quasi: bus, circa ultima tempora immoratur, quia de his
Non mirum si illi qui Anlichrislum adoraverunt prsecedenlibus in aliis divinis Scripturis dictum
tempore ipsius punientur, quia sui etiara prxceden- enucleatius, de illis vero parum et occultius. In
tes roinislri eamdem pcenamhabebunt. hac ergo quinta visione, materia sunt septem an-
VEBS.12.— Hic palieniia, etc. Id est hic debent; gell lenenles phialas, in quibus continenlur plagx,
patknter pati sancti, ne veniant ad seternampcenam. id est desliucliones iniquorum qui tempore Aatt;
737 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 73»
chrisli erunt, qux destructio maxime hortatur prx- A. tur. Omnis anima vivens.Omnes consenlientes, qui
sentes ad patiendum. In sequentibus ponit visiones vivere videntur, non quia aperte persequuntur, sed
tres, cum qualuor sint supradictx. Sed omissa propler consensum danrnabuntur.
prima, qux fuit de correctione ecclesiarum, de aliis VEBS.4. — Super flumina, etc Quia similiter isti
tribus dicit, consideratione tamen. Et mirabile. Mi- daranabuntur pro sanguine quem fuderunt, vel
rum est hominem habere tantam potestatem, ut corporaliter, vel spiritualiter.
alios possit damnare.. Plagas seplem, id est omnes, VEBS.5. — Audivi. ld est intellexi ipsos prxdi-
excxcationera et destructionem illorum qui tempore catores qui hanc vindictara facient, non sibi sed
Anlichrisli erunt. Quoniam in illis. Yere plagas ha- Domino attribuentes et jusle fieri confirnianics.
bebunt, quia iram Dei super iniquos exercebunt, et Qtii es ef qui eras. Venturum non ponit, quia in
vere novissimas,quia in mundo post eas non inferet proximo venturum intelkxit.
Deus alias. VEBS. 6. — Et tanguinem eis dedisti bibere. Id
YERS.2. — Tanquam mare vitreum mistum igne. est, xternara pcenampro effusione sanguinis, in qua
Id est baptismum, ubi fidei puritas exigilur, et ho- promerenda sunt deleclati.
roines a viliis mundantur. Babentes citharas, id est VERS.7. — Et audivi. Quod magislri dkunt, disci-
mortificantes carnem, quod Deus eis injunxit, vel B puli confirmant. Etiam, DomineDeus omntpotens,etc.
quod prior ipse fecit. Ex magna affeclione convertuntsermonem adDeum.
YERS. 3. — Canticum Moysi. Id est veterem le- Justa. Juslura enim est ut qui sanguinem fudit
gem, et est exsultalio bene inlelligentibus, id est bibat vindictam sanguinis.
spiritualiler. Viw, id est institutiones Dei, per quas YERS.9. — Et wstuaverunt. Vel afflicti afikknt
nos ad Deum, vcl ipse ad nos venit, sunt justw, quia torlores xstu iracundix, dum invenientur insepara-
unicuique pro merito reddunt; et verw, quia perdu- biks, et sic xstuaverunt invidia et ira. Neque ege-
cunt quo proinittunt. runt. Interius pcenitentes dolebant, extra confiteri
VERS.4. — Judicia tua, etc Quod quosdam eli- non audebant.
gis, quosdam reprobas, ut cognoscant fideles esse VERS.10. — Super sedem bestiw. Hoc dicit, quia
ex juslitia. ii sunt tantum corpora, et non spiritus : super quos
YERS.5. — Et post hwc. Cum ostendissent illos sedebit, quia corporalia et non spiritualia dabit,
angelos habere potestalem plagandi, dicturus quas Commanducaverunt,etc Mutua detractione se omnes
plagas illi sunt illaluri, prius proponit causam qua reficientes.
ostendit illos dignos esse qui plagas sunt passuri, VERS.12. — Prwpararelurvia. Quia, finito mundo,
scilicet quia omnia mysteria Eccksix sunt revelata G erit resurreclio fidelium, qui venient ab ortu solis,
omnibus vokntibus intrare, qux isti malo merito id est a Cliristo, quando incceperit lucere, id est se
suo non possunt intelligere. Apertum est templum, id nianifestare.
est revelata sunl mysteria Eeclesix, in qua Deus VERS.13. — Vidi. Effusionem phialx super istos,
habitat, et ad bonorem Dei mililant. et ipsos non corrigi, sed in majorem excxcationem
YERS.6. — Et exierunt. Et quia-ita aperla erant, prxcipitari. Exire spiritus. Id est omnes impios
exibunt prxdicatores et reprehendent male ope- qui pro nimia malitia dicendi sunt spiritus im-
rantes. mundL; vel, ipsos dxmones, quos in cordibus alio-
YERS.7. — Et unum. Quia quod illi prxdicabunt rum generanl. Sicut enim fideles sua doctrina ge-
ex instilutione priorum patrum habebunt, qui omnes nerant fidem Christi in cordibus aliorum, sic isli
unus dicuntur, quia unum docent. Iracundiw, id est malitia diabolum. Ranarum. Ranx in luto moran-
irse : qnia corrigunt, corripiunt, iram Dei peccanti- tur, et garrulx sunt, et aliis quietem auferunt : sic
bus minantur, aliquando etiam excoramunicant. et isti.
. YERS.8. — Futno a majestate, etc Quamvis tunc VERS.14. — Procedunt, etc- Procedunt dxmo-
omnia erunt ila aperta fidelibus, tamen ipsa erunt nes, et congregabit diabolus, quia omnes unus.
clausa obscura infidelibus. lrttroire, id est intelli- u VERS.16. —Et congregabit. Id est, facient illos
gere iltud occultum Dei judicium, quare alios elegit, habere fiduciam in Antichristo, qui est refugium
alios reprobat, donec in fine mundi aperle cogno- oignibus volenlibus furari sanctis fidem suam; vel
scent sancti. Vel, introire interim in Ecclesiam, do- ad quem gloriabuntur oranes mali diversarum se-
nec completa sit omnirooda damnatio malorum in ctarum.
judicio, quia poslea constat non intraturos. YERS.17. — Et septimut angelut. Ostenso super
CAPUT XVI. qttos angeli phialas suas effundant, supponit quid
VERS.2. — Vuinus. Inobedientia est causa quare contingit fpsis matis per effusionem istam, scilicet
vulnus illud fiat. quia hic quantum poterunt, repugnabunt, quasi ab
VEBS.3. —Et factus est sanguis. Id est damnatio ipsa infusione acceperint incrementum, sed tandem
ejus illata est pro sanguine quem effuderunt. San- detrudentur in infernum.
guis, id est, damnalio illa erit tanquam mortui, id YERS.18. — Et facta est civitas. Propter istam
est irrevocabilis; sicut eniin mortuus non redit ad damnationem et propter peccata qux ipsi addunt,
vitam, sic illa scntenlia damnationis non revocabi- damnata est ipsa civitas, et divisa est pcena unicui-
v7S9 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. flPP. PARS I. — THEOLOGICA. ^40
;gue premerito, Judaeis scilket et gentibus, et falsis _, _ VERS.2. — Inebriati tunl, etc Sicut ebrius nihil
Cbrislianis. Ctvtfaf.s gentium eeciderunt, id est, timet, sk tcrrenis inhxrentes intantum excsecabun-
oiwnes collectiones malorum in generatione priroa tur amore terrse, ut nec Deum diligant, nec pcenas ti-
mauentium damnabuntur: carnali, non in secunda meant.
regensratione spirituali. ' VERS.3.—Mulierem tedentem. Idest, illos moJJes
VERS.19. — Fentf tn tn-tnortam. Id est, recor- qui Evx (a qua peccalum incccpit) conformantur ;
dalug est Deus singula peccata eorum quorum prius qui habent diabolum fuiidamentum, qui est sangui-
videbatur oblitus. Dare ei calicem. Ad hoc ut ipse neus et in se et in suis; vel qrtia sanguinem sancto-
Deus daret illis pcenam mensuratam pro delectatio- rum fundunt, eloquia Dei male inteftigunt. Capila
nibus quas habuerunt. Retribuit Deusmalis pro me- teptem. Quinque sensnscorporis, et postea errorem,
rilis, id esl qnod meruerunt, sed non quanlurn «t landero Anlichristuro, per qux septem diabo-
nieruerunt, ul inipsa retributione ubipatet juslitia, lus ducil horaines ad peccaiiiin. Cornua decem.
sit eliara misericordia. Universwenim riw Domini Id estdecem regnaquse erunt tempore Antichrisli,
misericordia et veritas. Bonis etiam dat pro meritis per qure alia intelliguntur.
et pkrs quam meruerunt, ut miserieordia ibi justilix VERS.4—Circumdata purpura. Id est regali vesle:
* dicent se reges ut decipiant. Auro. Quia videbunlur
prxyaleat.
VERS.20. — Et omnit intttla fugit. Et vidit quod divina sapknlia illuininali. Poculum aureum, id est
orvujes qui pro Deo afflicti in roundo et virlutibus divinam Scripturam, qua potantur fideles ad sa-
eminentes respectu haruro pcenarum, in vila sua lutera. Abominatione. id esl qux, secundura illas
viiaverunt consortia inipiorum, et ideo non suntin- exposiliones, debentabjici abbominibus, quiainimun-
venti in pcenis eorum. ditiam carnis docent et fornicari a Deo.
YEBS.21. — Talentum. Talenii genera sunt tria : VERS.5. — Ef in fronte. Quaravis sit ila habilis
magnum, eentum et viginti librarum; medium, ad decipiendum, tamen, o fideles, ne desperetis, quia
septuapila uuarum, minus qiiiiiqtinginia. De medioi babet m frontt, id est in manifesto, signum quod
bic-dicit, quia peccalores in septuaginta duabus lin- rudibus est mysterium istud quo dat exemplum fa-
guis noo effiigient hanc vindktam. ciendi peccata, pro quibus terreni a salute fidelinm
Et btaspnemaverunt. Id est, in inferno positi,, repellentur.
quamvis sciantsepro merito puniri, dokbunt tamen1 VERS.6. — Ebriam. ld est deprcssam vindicta pro
quod Deustantam potentiam habet quod plagas eis1 effusione sanguinis: ut prx doloribus niroiis, nesciat
Jufeiat, et est blasphemia. . ubi sit. Et miratus sum. Hic habet Joannes
/» perso-
CAPUT XVII. nam illorum qui, cum vident rqalos in raundo exalla-
tos, mirantur cura audiunt pcenas qux ipsis raalis
VERS.1.— Et venit unut, etc Cum descripsis- promitlunlur, et cum ita sint
puniendi, quare Deus
se,tplagas quas in-emni preedkatores tempore Anti-
" permittit illos exaltari. Sed docenlur intelligere
«Irristi, et damnationem xternaro quam iidem pa- illam exallationem dalam ad majorem excxcatio-
tientur impii, monet attendere causas ipsius! nem, el landem jusle inferri xternam daninatio-
.damnationis. Qua6i: Ostendi vobis quid in illo fu- nem.
lj.ro fiet, modo-cavetevobis vos potentes, quia idem VEBS.7. — Ego tibi dicam. Id est quare pu-
diabolus, qui tunc ita aperte decipiet, occulle decipit riiantur isti
mali, id est diabolus qui eos peccare
quotidie, et ad eumdem interitum vos ducet, quo fecit:
etillos. Angeiit. Angekis hic habet personam do- quod est incognilum, nisi doctis.
Ostendam , VEBS. 8 . — Bestiw qum portat eam. Bestia, id est
«eniis, Joannes diseentis personam tenet.
ttbi damnationem, id est causam damnationis ma-. diabolus, portat, id est regit, mulierem, id est omnes
Jorum, qui, relicto Creatore, fornicantur cum, malos cffeminaios.Qui enim aliosregit, quasi onus re-
dxmone, idola ookndo, terrena amando, immundir-. giminisportaredicititr. Fuit. Ante adventum Chrisfi,
tisE serviendo. Meretricis. Meretrix ista magna est't O habuit diabolus maximam potesiatem, sed post licet
AiUichristus, et mali qui tempore ejus erunl; quse e non penitus aroisit, tamen non modicedebilitatam ba-
jam sedet s_per aquas, id est jam regnat superr bet.Ascensuraesf.Quiatempore Antichristi potestatera
malos potentes, quorum omriium ipse est captit. recipkt, per illos enim qui in peccati prefundis sunt
Quw tedet twper aqttas multat, id est, qux regnatt ascendet in elationem. Et in interilum ibit. Quia,
super multi» populos J[U09attrahit ad Se luxuria. mortuo Anticbristo, amplius non habebit tentandi
Unde Doraines ad Job: Virtut ejus (Job. x_), seili-_ locum. Mirabuntur, Cum vitlerint mali polestatem
cet diaboli, in lumbit, quando viros (quorum seroi- [. suam ita annihilatam, dolebunt: non quasi pceni-
narium in lumbis est) decipit: in umbitico, cumn tentes, sed tantum admiranles. Sepfem capita. Per
mulieres (qiiarum semen est umbilico) decipit. Unde ,3 hxc septem, erigit diabolus homines in snperbiam,'
Prophela (Ezech. xvi), ad Jerusalem qnasi ad mere-,. et in iis innilunlur infideles.
tricem: /n die ortut tui, id est boo tempore sseculi,i, VERS.10. — Qninque ceciderunt. Adam, si in obe-
nonetl.prwcism umbilitut tms, id est, non refrenastiti dientia perseverasset, sensus corporis ad nullam
luxuriam. voluptatem verterentur, malam scilicet; sed per pec-
 GLOSSA ORDINLVRIA. - APOC. JOANNIS. 742
74,
cattim ita corrupti sunt, ut jam naturale sit lcnia A vidua non sum. Quia habeo consolationemin tempo-
tactu, sapitla gtistu, nare odorifera, visu puklira ralibus.
quxrere. II- siiut qtiinque reges per quos diabolus VERS.8. — Mors. Abseulia vitx, id est Dei, quia
in ptieritia regit} qttia ipse ftiit causa quare cor- prxsentia ejus vila est.
rumperentur. Hi stint quinque viri Samaritanx. In VERS.9. — Et flebunl. Alu autera gaudium perpe-
juventa succedit error, nam postquam discretionerai tuuiu habebunt. Reges lerrm. Etiam illi qui bene
Iiabct, et si peccat, j'am non sensibus, sed errorii rexerunl terrcnitalem suam; sed aliquando forni-
imputatur: de quo Dominus: Quem nunc habesnoni cati sunt cunr ista, dokbunt, quod nunquara similes
est luus vir (Joan. IV). illis fuerint. Cum viderint fumum incendii ejus, id
VERS.11. — De septemest. Quia similiter peccat,, est, cum defecerint divitix, quod est signum xterni
et similiter punietur : ef ipsa octava, quia omnes> incendii judicii; vel cum viderkit pcenam exallatam
iranscendit, et in nequilia et in pcena. nltra modura.
VERS.15. — Populi sunt, etc, id est prxsentess VERS.11. —Et negotiatores terrw flebunt. Quia
mali, ex onrai diversitale bominum collecli. illa perire dokbunt, iu quibus suam depulabanl
VERS. 16. — Desolatamfacient. Solatium diabolii prosperitalem.
est perditio maloruin, quos pertlet completo nuinero» B _ VERS.12. — Auri et argenti, etc Per aurum sa-
iropiorum. Et nudam. Diabolushabet potestatem fa- pientia, argentum divina eloquia. Chrislusin Japidc
ciendi signa ad decipkndum, Iianc perdet completo) pretioso significatur; aposloliiumargaritis: in bysso
numero borrorum, quia postea tentatio non habebitt candido sanctorum juslifkaliones ; in purpura mar-
locum. Carnes. Carnes fornicarix manducare di- tyrium ; in serico virginitas; in cocco rubeo cha-
cuntur, quia inferendis pcenis dekctabunlur. ritas ; iu Jignothyino impulribili constanlia indefi-
Igne concremabunt. Id est, torraentabuntur proo ciens; in ebore virtulum pulchriludo; in xre forti-
dekctatioiiibus ej'usquas secuti sunt. tudo et loiiganimilas; in ferro sublimitatis acumen;
VERS.17.— Doneccontummentur verba. De pro- i- in marmore invicla hurailitas.
missione prxroiorum vel pcenarum. VERS.13. — Cinnamomum. In cinnamomo, odor
virlutum quas simulanl intelligi debet. Similai et
CAPUT XVIU.
triiici, id est carne Christi, qua fideles vere sa-
VERS.1. — Et posi hmc vidi. In hac sexta visione,!, tiantur, reprobi irritanlur. Mancipiorum el anima-
agit de ullirois pcenis quas palkntur impii in in- i- rum. Disiinguit : quia quidara fiuiit servi lanliini
ferno pro singulis peecatis; et primum de Babylone e corpore, ut Joseph; quidam etiam animo, ut si _-gy-
oslendit; postea de bestia et pseudoprophetis; tan-- G I plius venditusJudxo, ritu eoruro circumcidatui', vel
dem de ipso diabolo in quo finis palet, in quo dara- i- paganorum idola colat.
nato erit finis. Islam damnationem prosecuturus est,[, VERS.20. — Exsultaie super eam. Postquam pra>
et a Chrislo prxdicatam esse dicit, ut rnajor ei fides:s dixil hanc daninalionem fuluram impiis, inonet
habeatur. bonos exsultare, ut concordeut divino judicio; veJ
VERS-2. — Cecidit, cecidit.Bis pro duplki darana- i- quia, liis damnalis, sequilur eorum remuneraiio.
tioneanitnxet corporis, vel quia xternaliterpunielur.r. VERS.21. — Et sustulit. Elevat Deus malos, ut
Cuslodia omitisspiritus immundi. Dxmones in pravis is gravius puniat vel corruant. Lapidem quasi molarem,
cordibus pro carnis ilkcebris sunt imroundi, per :r Ad lilteram etiam omnia ista visa sunt. Boc impetu.
mentis elalionem volucres, vel quia per hunc ae- i- Postquam descriptx sunt singulx pcenx , osteaditur
rem discurrunt. sibi modus damnationis, quasi diceret : QuoJ
VERS.5. — De viriute. Id est de peccatis per quse » vidi prxdiclum, vidi etiam jam impjetum, ^eat vi •
acquiruntur divitix, quia omnis dives, vel iniquus,>, des in bac figura ; vel : quanlo plus exaitatf »JH;',
vel lixres iniqui. tanto gravius cadent.
VERS.4. — Et audivi. Dicens futuram iltam dam- i-
nationem ad prxseutes, supponit adraonilionem.' a D CAPUT XIX.
Exite, quia modicura tempus superest, quo prome-3- VEBS.1.—Post hwe audivi. Idest, damnationea
rito accipient mercedem. malorum vidi complelam, sictit a Christo audier.ui)
VERS.5. — Quoniam pervenerunt peccata, elc. e. complendam. Modo subjungit quod de isla darana-
Peccata perveniunt usque ad contemptura Dei per ;r tione sancli exsultant sicut monili erant ad exsuitan-
impoenilenliam. dura in versu illo : Exsullalesuper eam, cceli,per quod
YERS.6. —Reddite illi. Sicut vindklani meam de le multo gravior intelligitur pcena malorum. Alle-
vobis, qui purgamini, exercuit, sic vos injuriam m Itiia, etc Ideo diciinus alleluia, quia laus esl Deo
meam vindkate in iilis. Duphcate duplicia, id est sl uostro, et quia lalia nobis fecit, antonomastice
anirax et corpori majores poenas inferte quam ipsi si eum laudare debemus.
vobis. VEBS.4. — Et cecideru.nt seniores, etc. Non mi-
VERS.7. — Quantum glorificavitse, etc. Hoc recte (e nores sancti soluraraodo de hac damnatione lauda-
dicilur, quia recipiunt alii plus , alii minus. Causa
>a vcrunt Deum, sed eliam illi roajoresqui in Ecclesia
discrelionis hiijus repetii quod dixeral superius. Et
It fuerunt judices et doctores aliorum. Amen. Specia-
 743 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 744
liter Deus laudandus est de hoc, quod inimicos no- A YEKS.17.—Ef vidi unum angelum. Oslensa digni-
slros ita punit. late Chrisli, per quam diabolum expugnare pole-
VERS.5. — Et vox, etc Dicta damnalione malo- rit, subdit admonitionein de prxsenti, quasi .dice-
rum et exsultatione sanctorum, supponit admoni- ret: Ipsi tali adbxrere debetis. Omnibusavibus. Om^
tionera ad prxsentes, quasi dicat : Yidistis exsulta- nibus fidelibus qui agiles et kves sunt in promotione
tionem, modo vos providete vobis ad vestram sa- bonorura operum. Fentfe, etc Bene operando, in
lutem. Pusilli. Qui nequeunl altiora penetrare my- eadem fide, non diversas hxreses sequenles sicut
steria , nec Dei possunt implere consilium : Vende mali; vel: de partibus mundi diversis ad rae venite.
omnia, et sequere me, inlelliguntur noriiine pusillo- Etcongregamini. Quasi :Mullum debetisessesollkili,
rura. ut ad hanc ccenam venire possitis, quia nisi bene
VEBS.6. — Et audivi quasi vocem, etc Ostensa pugnaverilis, diabolo succurabetis; quia multum pa-
lxtitiaquam habebant sancli de perditione malorum, ratus est nocere vobis, eum tamcn auxilio Dei su-
supponit aliam lxtitiam ipsorum quam de salvatione perare poteritis. • <
sua (quam dicturus est) habebunt. YERS.20. — Vivi tntsst sunt hi duo. Yidelicet
VERS.7. — Et uxor ejus, etc Et conveniens est Aiilkliristus et sui apostoli majores pcenas patientur
ut jungaturEcclesia Christo, quia ipsa Eccksia fecil B quam alii, ad simililudinem illius qui vivus combu-.
seidoneam ut reciperetur. ritur.
—
VERS.-10. Et cecidi, etc Quia eum majorem YERS.21. — El cwteri occisisunt. Id est, sequaces
me intellexi, et obedire paratus fui, sic et vos obe- eorum minori pcena punientur, vel illi qui erunt cx-
dite mihi. Vide ne feceris. ln veteri lege non prohi- teri, sive ad eum conversi, occisi mundo, vivent
buit se adorari; sed post ascensionem, videns su- Deo. Et omnes aves, id est omnes sancti, dekclati
perseexaltatum hominem, abhomine timuit adorari. sunt de pcena illorum, et de profectu fratrum.
Testimonium enim, elc Quidquid prophetx di-
CAPUT XX.
xerunt, perhibet Christo testimonium.
VERS.11. — Et vidi cmlum apertum. Dicta dara- YERS.1. —Et vidi angelum. Dicta damnalione Ba-
nalione Babylonis, et exsultatione quam inde habe- hylonis et Antichristi et pseudo apostolorum, supponit
faunt sancti, supponit damnationem ipsius Anli- damnationem ipsius diaboli, et prxponit causam quare
christi et apostolorum ejus, quod ej»tibi : Et ap- et tempus quo damnabitur : et quis illum poterit
prehensa est bestia. Et isti, quare damnabunlur? quia vincere, scilicel itle qui in humili adventu potuit
pugnaverunt contra Chrislum quanlum potuerunt, et illum ligare quanium voluit, glorificatus eumdem
tamen Christusbenepoteritvincere,qui lantamhabet " on.nino destruere poterit. Abyssi. Abyssus tenebrosa
polestatera secundum divinitatem et humanitalem, vocanlur corda impiorura; vel ipse diabolus, quos
quod nuHns prissit resistere ei, et ideo debemus eum Dominus sxvire permiitil et refrenat quando vult.
imitari. Unde et ipseadmonitioneminterponit: Et vidi VERS.2. —Apprehendit. Id est, peccasse ostendit
unum angelum. Yidi vocalos ad nuptias, vidi eliam et dutn se immunem a peccato ille diabolus occidit. Li-
qui possunt venire : nam bonum adjutorem et bonos gavit eum. Sciendura quod siroiliter in Abraham et
liabent admonitores. Equus albus, id est caro aliis fidelibus diabolus fuit ligatus sicut in istis prx-
Christi portans Yerbum Dei ad bellum contra dia- sentibus; sed in illis ligavit spes fuluri Christi, in
bolum. istis ipse Chrislus adveniens ligavit.
VERS.12. — Sicut flamma [ignis. Quia comburit VERS.3. — Et misil eum, etc. Quia ejectus a fide-
vilia, et accendit, et illuminat. Hxc omnia siie re- libus, in malis ccepit dominari atrocius : sic legitur
spectu alicuj'us dicta sunt, ut tantum notemus qua- in Evangelio, quod intravit in porcos. Signavit super
lis sit et quanta possit. iltum, etc Id est sigillum posuit, scilicet signum
VERS.13.—Verbum Dei. Id est: lpse dixit,et facta crucis, qnod eum sic superat, ut a fidelibus repellat.
sunt (Psal. XXXII): per quem omnia Pater fecit, et Et post hmc oportet, elc, ut recipiat potestatem
per quem Pater mundo se annuntiavit. quam habuit ante adventum Christi.
VERS.14. — Vestiti byssinoalbo et mundo. Id est, YERS..4. — Et videsedes. Ligato diabolo, vidi sO-
in corporibus mundis, qui ab illicitis refrenantur, lulos fideks, et minores prxlatis suis obedire para
et stimulo charitatis ad bona incitantur, id est ad tos, et prxlatos judkare subditos. Yidi in tempore
justitiam. ligationis Ecclesiam ad bene operandum ita solu-
VERS.15. — Gladius ex utraque parte acutus. Id tam, et hoc eodem tempore, illos qui pro Chrislo mo-
est,divina sententia, incidens pravas cogitationes riuntur vidi statim in gloriam intrare, nunquam
mentis et illicitos motus corporis; vel Vetus et No- ad inferos descendere, sicut Abraham et cxteri pro-
vum Testamenlum. Regel eas. Sanctos de virtute in phetx descenderunt, quamvisjusti fuerunt. Et ani-
virtutem promovendo, malos de vitio in vitium labi mas decollatorum. El vidi similitcr animas eorum qui
sinendo. non adoraverunt. Ef vixerunt. Et non dico vivent
VERS.16. —Et habet in vestimento. Yel in cordi- el regnabunt in futuro, sed eliam in hoc prxsenli,
bus fidelium qui sunt vestimentum Filii, scriptum scilicet ex quo interfecli sunt vixerunt et regnavc-
est: Rex regum, runl cum Chrislo.
 745 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 746
YERS.5.—Cwlerivero ihortuorum non vixerunt, id A aeris et terrx, dubitabilis non est quin per ignem
cst, seternas patientur peenas, et in hoc prsesenti, quia fiat. Sed de aqua dubitatur, nam purgationem in se-
slatim moriuntur. Hwc ett resurreclio. Quod diabo- ipsa habere creditur.
lus ita ligatus est, et quod a peccatis resurgunt ho- VEBS.2. — Sicut sponsam ornatam. Sicut sponsus
mines, et quod ipsis mortuis statim animx fruuntur prxmittit munera sponsx antequam eam ducat,' sic
seterna requie, est prima resurrectio et polissima. Christus Ecclesix fidemet virlutes et bona opera an-
Prima. Ad dilTerentiamillius qux erit simul in ani- tequam eam suscipiat in gloria.
ma et corpore, hxc dicitur prima. VEBS.3. — Vocemmagnam de throno. Curo dixis-
Qui habei partem. Si omnes perfecti esse non pos- set se vidisse innovalionem elementorum et gtorifi-
sunt, nec in eadem claritate futuri sunt. Secunda calionem sanctorum , incognitum id erat, et, ne in-
mors, id est, damnatio xterna, qux erit in corpore credibile videretur, apponit auctoritatem sanctorum
et in anima reproboium, non apprehendet eleclos, Palrum, qui hoc prxdixerunt. Ecce labernaculum.
qui in nullo unquam augentur. Sed erunt sacerdotet, Id est in evidenti est, quod in eadem gloria erit
id est xternas laudes offerentes Divinitati et huma- humanitas Christi in qua militavit, et homines eum
nitali. imitati et ea sunt bene usi.
VERS.7. — Decarcere. Id est, de cordibus repro- B Et ipsi populus ejus. Id est, in nullo offendentes,
borum, in quibus modo ligatus est, ne pro velle sse- quod non esse potesl dum sunt in carne mortali.
viat. Magog.Id est detectos, id est omnes persecuto- VERS.4. — Et mors. Vere non erunt ibi lacry-
res diabolum in se tegentes, et landem ad apertam mx, quia non erit causa lacrymaruro.
persecutionem procedentes. Yel ad litteram has duas VERS.5. — Ef dtxif. Quasi dicat: Scribe quid-
gentes prius seducet, et per eas ad alios procedet. quid ostensura est tibi de hac inuovalione. Hoc pro
Et circumierttntcattra tanctorum, id est eosdem utilitale prxsentium factum est, quibus hxc scri-
sanctos in virtutibus munitos et unanimes in hoc bere jussus sura. Scribe:quia hwc, etc Jubens
bello. scribere, et aliis nuntiare, supponit exhortationeni,
VEBS.10. — Die ac nocte. Hoc dicit, respectu glo- ut omnes ad hanc innovationem laborent perlinere.
rix sanctonim, qrix est dies, et pcenarum suarum, YEBS.6. — El dixit mihi. Posita auctoritate san-
qux est nox. ctorum de hac innovatione, ponitauctorilatem ipsius
VEBS.... — Et vidi thronum. Dicta destructione Dei. Factum est. Ne quxreret aliquis: Quid post
diaboli et suorum membrorum, supponil destructio- illam innovationem futurum est, dicitur sibi nihil
nem mnndi, ad majorem pcenam iropiorum. Compe- restare faciendum.
tit enim ut destructis malis mundus destruatur, se- C Alpha et omega. Quasi dicat: Hanc innovationem
cundum quod ab eis fuerat corruptus. Sxpe locutus facere polero, quia ego omnia creavi, et in me omnia
de glorificatione sanctorum et de pcenis irapiorum, consummabuntur. Silienti. Non dabo sitienti ad ho-
non fecerat mentionero corporum, si deberent glori- ram, sed perseveranti.
ficari vel puniri; ideo hic aperte ostendit ea. VEBS.7. — Pottidebit hwc. Id est, meipsum, qui
YERS.12. — _t tibri aperti tunt. Libri, id est, di- sum principium omnis beatitudinis.
vina prxcepta qux qui dimiserunt, scknt se pro me- VEBS.8. — Timidit. Id est : illis qui timore poe-
rito puniri; vel libri sunt conscientix singulorum, narum fidem accipere fugiunt, vel acceptam relin-
qux apertx omnibus erunt. Atius liber. Id est, Chri- quunt, erit xterna damnatio.
stus, qui tunc omnibus apparebit potens et suis da- YEBS. 9. — Fent el ostendam. Descripta gloria
bit vitam. Yel, liber est prxscientia Dei, quia tunc quam habituri sunt sancti, dicit quo merito, vel quo
aperte scient mali se non prxdeslinatos ad vitam auxilio sint accepturi.
quam in mundo existentes sibi promittebant. Ex hit VEBS. 10. — /n tnonfem magnum. Chrislus est
qum scripta erant. Per comparationem sanclorum mons, quia munimenluin suorum magnum est, quia
irapii damnabuntur : legent enim ipsi impii in ipsis lotiim mundum replet, altus, quia insuperabilis.
sanctis qux agere noluerunt. " Ostendit mihi civitalem. Et
super illum montera
VEBS.13. — Et dedit mare mortuos. Vult aperte ostendit Ecclesix fundamenturo.
ostendere corpora mortuorura quanlumcunque fue- VERS.11. — Lumen. Ipsa Jerusakm cceleslis lu-
rinl dissecla, in illo judicio vivificari, quod quidam cens pro roodo suo, est similis Christo, qui fuit in
non credunt. proposito firmus, et lucens in virtutibus. Jaspidis.
VEBS.14. — Hwc esl mors secunda. Quasi dical: Durus est lapis bic, et viridis : sic Ecclesia nftet
Cavete vobis a morte prima, quia ex illa prima se- fitk, et in ea firmata est.
quiturhxc secunda. VERS.12. — Murum. Id est Christum defenso-
rem, qui magnus in Sion, altus cum Patre. Vel in-
CAPUT XXI.
tellige defensores aliorum, qui sunt magni in vin-
VERB.1. — El vidi. In hac septima visione agit cendo alios. Alii nc vincantur, Id est, apostolos vel
de innovalione elementorum, glorificatione sanclo- prophetas, vel angelos veritatis nuntios. Portas
rum, describens roerita per qux sancli ita glorificati duodecim. Id est, palriarchas, per quorum exeni-
sunt. Cwtum novum ct lerram novam. Immutaljo ptum alii ad fidem iiilrodiicuntur. Vel portx, apo-
PA.ROL. CXIV. _r
 U7 WALAFRIDI STUAM FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 748
sloli, qui alios introducunl in Ecclesiam. Angeli, id A rauros el portas et fundamenta, et ipsos inter se,
est, subdili qui perfecle instructi iu loco angelo- alios majores, alios minores.hic. exsequitur qualis sit
rum sunt subslituli. Numerus portarum duodecim, murus etqualis ipsa civitas et fundamenta et porlx.
qux per quatuor mundi parles sub ternario coin- Structura muri ejus ex lapidejaspide. Idest, si aliquis
prehenduntur, ad mysterium perlinet duodecini apo- sil ad hoc instructus ut sit defensor aliorum, hoc
stolorunr, per quos fides Trinitalis diffunditur per habet ex lide quara firroiter lenet et prxdicat, quam
orbem quadripertitum. Nomina inscripla, etc. Jd est, Jaspis viridis significat, ut sit defensor aliorum. Au-
memoria sanctoruin Patrum veteris legis est in apo- rum. Sapientiam denotat aurum; vitrum autem fidei
stolis, quia quod illi prxdixerunt futurtim, hi docent puritatem, qua ore promittit quod corde credit.
compktum. Vel omnes gentes in fide apostoloruro VERS.19.—Jaspis. Viridis est hic lapis, et ideo
et dilectione eoruro sunt positx. Unde : Epistola virorem fidei irnmarcescentem significal. Vel jaspit
nostra vosetlis scripta in cordibusnostris (II Cor. m). est sanctorum fides non marcescens, sed seroper
YERS.13. — Ab orienle porlw tres. Oriens, Ju- in operis virore perseverans.
dxi : a quibus sol juslitix orlus est, et in bis portx Sapphirut. Similis esl sereno coelo,qui percussus
tres, quia in his priinum fides Trinitalis, nuntiaia ratliis solis ardcnlem emiltit fulgorem; significat
ab apostolis et a prophetis. Aquilo, frigidx genles : B autem altitudinein spei sanctorum quorum conversa-
qux post Judxos crediderutit. Ab austro, id est a tio in ccelis est, qui et a vero sole innovati ardenlius
claritale fidei, qux est ab advenlu Christi. Ab oc- xterna quxrunt, et alios quxrere docent, dicentes :
casu, id est ab ultiroa xlalc niundi qux per Eliam Nostra conversalioin cwlisesl (Phil. m). Chalcedoni.
el Enoch fideni Trinitatis recipkt. (BED.)Colorem pallentis lucernae hic lapis habet:
VERS.14.—Murus. Idest, fides Chrisli qua mu- fulget, etc, usque ad peccalores el fragiles ad se
nivit ipsam civilalem, habet duodecim patriarchas, trahunt sibique conjungunt.
per quos fundalur, quia illi primi hanc fidem le- Smaragdus. (ID.)Quartus nimix viriditatis super
uuerunt, et in illis innilunlur quicunque ad fidero omnes herbas et frondes, adeo ut eliam, etc, usque
accedunt. El in ipsis duodecim. Quam lidein isti le- ad quarta dicitur fides propler qualuor Evangelia.
nent, illi venluram inleJJexerunt, et prxnuntiave- VERS.20. — Sardonyx. (1D.) Quintus tricolor, ui-
runt. ger in imo, candidus, etc, usquead quod quirique
VERS.15. — Et qui loquebaiur mecum. Vidi ci- sensibus agiltir, quinta dicitur.
vitatem islam ita raunitara etornatara, et nonomnes Sardius. Sextus sanguinei coloris uuiculor, marty-
ibi vidi sequales inler se : sed unumquemque perfe- rii gloriam significal. Sexlus quia sexta feria cruci-
ctum pro modo suo. Mensuramarundineam auream. C fixus est Christus. Vel Sardius rubex terrx habens
ld est, divinam Scripturam Dei sapkntia composi- speckm, significat sanctos qui licet cum mentis su-
tam, qux langit et iiluslral corda fidelium. Ut meli- blimes intelkctu, tanien fragililalis sux recordantur
retur civiiatemet portus ejus. Id est, secundum men- atlendentes se filios Adx, qui rubra terra dicilur,
surain darel eliam minoribus inleliigentiam ipsarum qui sexla die factus est, undeet sardius sextus indu-
Scriplurarum. citur.
/n quadro potita esl. Qualuor lalera, fides, spes, Beryllus. (BED.)Octavus est prxdicanlium ope-
charitas, operalio, qux sunt xqualia, quia quantum ratio. Lucet- beryllus, etc , usque ad cura lerrense
quis credil, tanlum sperat. quantum sperat, tan- adminislralionis ad paliorem aclivx vilx redeunles.
tum diiigit : quanlum diligit, tantum operalur. In Topa&ius.Nonus ponilur hic lapis, quia rarior et
quadro ergo, quia robusla fide, longanimis spe, am- pretiosior, et habet duos colores ex auro et setherea
pla charilate, efiicax opere. Vel quatuor lalera sunt clarilate, maxime lucens cum splendore solis lan-
quatuor principaks virlules, quarum una non de- gilur, superans omnium gemraaruroclaritates, in
bel aliara excedere. Li homine ergo est prudentia aspeclum suum singulariter provocans aspicientes,
appclendi boni et vitandi mali, quam sequitur tem- quem si plus polis, obscuras : si naturx relinquis,
peranlia, ut a voluptatibus boroo se retrahat: post clarior esl: et nihil est charius regibus inler divitias.
hsecest foriitudo, ut quod intelligit, operetur : de- Contemplalivamvilara significat, quam sancti reges
binc justitia, ut sic suos aclrrs lemperet, ue nimis omnibus operuni divitiis el gemniis virtutum prxfe-
justus vel sapiens sibi videatur. Per sladia. Sladiuro runt et in earo roaxirae aspeclus suos dirigunt, et
egt locus et cursus ct mensura, et octo faciunt mil- lanlo araplius, quanto frequcnlius divina illuslran-
liare, nolal aulera tendentes ad bravium. tur gralia. Ex inlerna charitate color aureus, ex
Duodecimmillia. Hi perfecti sunt in fide Trinita- dukedine contemplalionisxthereus, qux ex attritu
tis ex quatuor mundi partibus. sxculi semper obscurascit, vix enim potesl quis si-
VERS.17. — Mensura hominis. Juxta litleram mul iloloribus allingi, et tranquilla roenle coeligau-
sanctus Joanues ostendit augelura apparuissc sibi dia inlueri. Vel si polis, quod si dignilatibus sxculi
in specic boininis, ut aperte denotel eum qui signi- honoras eos, et ornas , obscuras : quia conterapta-
ficabatur verum angelum, id est Filium Dei, et ve- lioni minus vacant, vel iuinori meritis fiunt. Et sicut
rum hominem fuisse. in octavo est activa vita, sic in nono couteiiiplaliva
VERS.18. — Et eral. Dixerat in liae civilate esse qiix ost angelortim, qiioruni sunl novem ordines.
 749 GLOSSA ORDINARIA.— APOC. JOANNIS. 750
Dicunt quidam quod omnium lapidum colores habet, A dum nox est, id est locus iusidiarum : sed qula ibi
unde et noinen habet, quia pan, id est omne. Et in- dks perpetua, omnis timor auferetur.
venilur in insula iEgypti, qux dicilur Topazon, si- VERS.26. — Afferenl. Ad similitudinem victoruni
gnificat sanctos omnibuscoloribus virtulura fulgidos. qui spolia iii suas urbes ferunt.
Chrysopratut. In India nascitur viridis aurexque VERS.27. — Non intrabit in eam. Dicta honestate
misturx. Quidam etiam purpureus cum guttis aureis, civilatis, ne quisquara falsus frater ad aliquem ho-
significat eos qui virorem xternx palrix charitate rum graduum perlingere prsesumeret, deletminat qui
merentur, et aliam purpuream martyrii ostendunt, et sunt intraturi, qui non.
quia exemplum Domini sequuntur, in India, id est, CAPUT XXII.
prope ortum solis sunt, et cum Christo rcgnare ex-
spectanl. In denario numero sunt, decalogus imple- YERS.1. — Et ostendit. Postquam siluin civita-
lur perdilectionem,quxnon finitur. Igilurin chryso- tis, dignitatem ejus, et muros et fundamenta osten-
praso opus martyrii signatur et prxmium. Chryson, dit, describit refectionem quam Deus civitati prx-
aurum : prasos, porrum dicilur. buit, et in prxsenti, maxime in futuro. In prxsentia
Hyacinthus. Undecimus esl hic lapis, cum aere Deitatis vel imitatione vitx Agni, qui proposuit no-
mulalur in sereno perspicuus, in nubilo obscurus, B bis in se exemplum. Fluvium. Id est aquam fiuen-
significat disoretissimos doctores omnibus qualitati- tem, id est xternam beatitudinem. In specie aqiix
bus, moribus, setatibus, inlelkclibus se contempe- notatur ablutio baptisrai, qua ad istam beatitudinem
ranles. pervenitur. De tede Dei. Id est de illis in quibus
Amethistus. Duodecimuslapis est purpureus, mi principaliter sedebit Deus, quia in illis maxime est,
sto colore violx et ros* quasdam flammulas de se et per inslructionem eorttm minores coronabuntur.
effundens. Purpureus color, significal ccelestisregni VERS.2. — Et e* utrnqve. Circa flumen, id est,
in hac vila habemus lignum vitat, id est corpus et
habilus, angelicx societatis principatum ad quem
venturi sunt sancti. Viola humilem sanctorum vere- sanguiriem Christi, in quiLus reficimur ultra fluraen,
cundiam cum odore bonx operationis. Rosa pretio- id est, in futuro IiabebimuSipsum prxsenlem. Vel
sam roortem _r_rtyrum, qui rion modo inteT se, sed per circa fJumea,accipiamuslempUsante jbaptisraum,
etiam ad iniroicos et persecutores flamroas cbarila- per ultra, iliuclquod fuit post baptisriiuiri, ut denote-
tis emittunt. Sigriificatigitur amethistus coeieslis re- raus fideles et in veteri et in nova lege salvatos pei
/ significavit Moysesqui dtixit filios
gni semper meraoriam in cordibus humilium , et Christura, quodflumen
illain egregiam virlutem, ut etiam pro inimkis orent, Israel usque ad Jordanis, et Jesus filius Nave,
C qui de flumine Jordanis duxit eos in terram pro-
et de salute eoruro curent, qux est virtus virtutum.
Colorum varietas virtulum multiplicitas. missionis.Lignum viUe.Qriasidifcat: Ipse refectionem
etiam dal eis qui pararent eos quibus ipse
VEBS.21. —Et duodecimporlee.Quasi dicat: Dixi dat, ipse
reddat.
esse duodecim porlas, et cum ita sittt duodecim Fructut. Id est prophetas et aposlolos iri fldem
illx portx, id est prophelx introducentes ad lidem Trinitatis
Trinitatis ex quatuor mundi partibus. Per singulas, Et per quatuor mundi parles fructificantes.
folia ligni. Quasi dicat: Et quod Christus reddet
id est.per inslructionem singulorum; sunf margaritw,
fructum, hoc erit sic, quod apostoli, et post eos alii
id est, imitatores eorum, qui de quacUnque parte eliara
mundi ad fidem Trinitalis vocentur, sunt splendidi spargenl folia ipsius Christi.
VERS.6. — Et dixit mihi. Sicut in principio po-
viriulibus. Singulw poftw, etc Quasi dicat: A_ feoc
suit commendationem visionis, sic etiam jaro <adul-
ut essent portx, oportuit esse margaritas. Plalem ei-
timum ponit. Dominut. Et bene debes credere, quia
vitatis aurum. Id est sapientia, vel olaritate ptetai, ille
mundi a crirainali macula. Vilrum per lucidum. Id qui in potestale habet dona Spiritus sancti, per
Jocuti sunt omrria prophetx qu* dixerunt.
est nullas sordes in se cefantes. Vel quia possunt quem
mali in operibus nequitiara suam, velut in speculo, u Angelum suum, etc Sicut angelus Joanni, sic Joan-
nes cororoendat discipulis suis : quasi dicat: Non
cognoscere.
— propler rae facta est hxc annunliatio mihi, sed ul
YERS.25. iVon eget tole. Hic sancti egent ad vos mihi credalis.
• servitium sole et luna, ibi non : Deus enim plene il- VERS.8. — Et postquam audtssem, et vidissem.
luroinabit eos. Yel, non eget tole, nequeluna, !d est Hic dat nobis intelligere, quod
pro his in venera-
majeribus vel minoribus prxdkatoribus. lione debemus eum habere, nec tantum eum, Sed
VERS.24. — Et ambulabunl. tanta erit lux in fu- Deum adorare, et per observaniiara verborum libri,
turo, quod usque ad finera mundi, ambulabunt genlet, purificationem angelorum consequi.
id estpromovebunturde bono in melius. /n lumine.In VERS.9. —Et fratrum tuorum, etc Non sunt a
spe hujus luroinis, vei per lumen, vel per lucem, vel munere prophelix ajieni putandi, qui habent gra-
per radios cognitionis ejus. Reges terrw. Id est illi tiam interpretandi : ut Augustinus, Hieronymus,
roajores qui regunt terrenitatem suaiit et aliorura. Ambrosius, Gregoritrs, etc
VERS.25. — Et portm. In prxseuti aliquando sub- VERS.H. — Qui nocet, noceat adhuc. Quia pos-
iruliitur prxdicatio, ne fures inlrent et couculcent sei olrjici quod maliiin esset prophetare maliS, cum
 751 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 752
gravius essent inde punieudi, dictuni est sibi, ne ideo A VERS.17.—Et spiritus, id est Trinitas, quae pro
cesset, quia justum esf. puritatis excellenlia spiritus dicitur : Et spiritus et
VERS.14.—Beati qui lavaht, elc. Quia dixeral: sponsa dicunt, etc. Hic etiam subdit teslimonium
Nocens noceat, sordens sordescat, ne aliquis raalus Trinitatis et fldelium, quasi: Ideo debetis recipere,
diceret: Gura sim malus, quare me pceniteret? dicit. quia spiritus et sponsa , etc. Et qui sitit, veniat.
Non solum beati sunt qui majorem respuunt per- Non tamen quilibet, sed ille tantum veniat, qui
secutiqnem, sedetiam illi qui contaminaverunt sto- sitit: id est crederc desiderat. Qui vutt, accipiat
las suas quas in baplismo acceperunt, si deinde aquam vitcegratis. Et non est labor, quia sola vo-
laverint eas, et eos peccasse poeniteat. luntas sufficit.
VBRS.16.—Ego Jesus. Commendavit Joannes VERS.18. — Contestor enim, etc Postquara com-
librum, per angelum, per sui dignitatem, modoeiiam mendationem posuit per se, per angelum, per Chri-
per aucloritatem ipsius Christi. Quasi dicat: Om- stum, per Trinitatem, per fldeles; qui quosdam scie-
nes audientes sciant quod ego Jesus misi angelutn bat esse in Asia qui pro suis erroribus fovendis
meutn testificari vobis hmc. Stella splendida. Clara aliquid adderent vel demerent, supponil excom-
slella, id esl, magna cbaritas annuntians diem, id municationem.
est futuram beatitudinem, per meain resurrectio- B VERS.21.—Gratia Domini nostri Jesu Chrisli.
nem in mane factam Consummatio apostoli in verbo Christi.

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

EXPOSMO IN VIISIMI PMfflOS PSMfflOS.

(Pez., Thes. Anecd.nov., tom. IV.)

PEZII MONITUMPBJEVIUM. G quorum etiam psalmorum explanatio promulgetur :

iis tanto promplius morem in sequentibus volomini-
t Apud Augienses nostros occurrit Walafridi ab- bus geram, quanto sequiusest, ne tantus Augiensium
batis Exposilio in psalmos sepluaginta sex, incipiens amicorum labor, communi commodo et usui desli-
a primo in liunc modum : Omnis Scriptura divinilus
Veteris ac Novi Testamenli ad imitationem natus, omnino depereat.
inspirata
MediatorisDeiet hominum, hominisJesu Chrisli, etc.,
tomus aller amissus videlur. i Huc usque Joannes 1N PSALMUMPRIMUM.
Mabillonius tom, IV Analectorum, pag. 633. Cujus
auctoritatem seculus nullam non operam apud cla- VERS.1,2. — Bealus vir qui non abiit in consilio
rissimos Augienses nostros dedi, ut banc Walafridi impiorum, et in via peccatorum non stelit : et in
sui viri saeculoix doclrina et virtute longe celeber- cathedra
rimi Expositionem, e tenebris erutam, benevole me- pestilentia; non tedit. Sed in lege Do-
cum communicarent. Qua in re viros doctoset dili- mini, etc.
gentes eo indulgentiores ac promptiores habui, quo . Omnis Scriptura divinitus inspirata Veteris ac
certiorem spem conceperunt futorum ut eo labore Novi Testamenti ad imitalionem Mediatoris Dei et
suo non nihil calholicse Ecclesiae commodaretur.
Itaque integram omnium septuaginta sex psalmo - hominum, hominis Christi Jesu fideles invitat, ut
rum Expositionem, scite ac emendate descriptam, per imitationem ad similitudinem ejus pervenire
curante rem omnem cl. ac eruditissimo D. P. Apro- mereamur. Sicut ipsc ait: Si quis mihi ministrat,
niano Hueber. priore Mereraugiensi, ad me mise-
rurt,qui celerem ejusin meo Thesauro editionem me sequatur; et ubi sum ego, illic et minister meus
amicis addixeram. Nec sententiam unquam niutas- D erit. Ita apostolus atque evangelista Joannes : Cha-
^eU,j»islJopere probe discusso deprehendissem nu- rissimi, ait, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit
jBleimef medullam Walafridianaecommentationisjam
nn tef» in Glossa ordinaria, quseitidem Walafridum quid erimus : scimus quia, cum apparuerit, similes
StraWumauclorem habet, eruditis exhibitam fiiisse. ei erimus, quoniam videbimuseumsicuti est. Sic ergo
Ne igitur viris doctis, qui me aliunde in propinandis et hic primus psalmus docet credentes, ut auctorem
theologicis non nihil parliorem esse cupiunt, gravior et largitorem verse beatitudinis sequantur, decli-
essem.decrevi non nisi primorum viginti psalmorum
exposiiionem, velut in reliqui operis specimen meo nando a malo, et faciendo bona, ut perveniant ad
Thesauro inserere. liuod si qui viri eruditi majus simililudinem ejus, et fiant tanquam lignum vlanta
ex hoc specimine discrimen inler Walafridianam tum secus decursus aquarum.
psalmorum exposilionem el ordinariam in eosdem Perfecte autem declinat a malo, qui nec delecla-
Glossam animadverterint quam ego adverti, cense-
rintque operae fore pretium, si eadcin ratione reli- tur in corde, nec agit in opere, nec alios docet, u'
 755 EXPOS. 1N XX PRIMOS PSALMOS. 754
faciant. Hoc est enim non abire in consilio impio- A sum Christum Filium ejus, et in Spiritum sanctum,
rum, nec stare in via peccatorum , nec sederein ca- et Ecclesiam calholicam, ac remissionem peccato-
thedra pettilentue; sed potius meditari in lege Do- rum; et sic tingantur aqua salutari, incorporen-
mini, non necessitate, sed voluntale, sine cessatione, turque Ecclesise (extra quam etiamsi quispiam su-
quod significat die ac nocte. Vel, sicut solet Scri- pra dicta fecerit, salvus esse non poterit) ac mem-
ptura, diem pro prosperis , et noctem pro adversis bra ligni vitaeeffecti incipiant ad ejus similitudinem
ponere: ut neque ketitia rerum temporalium, neque tendere. Quod beatus Paulus verbis subsequentibus
adversitas transitoriarum mentem sequentis Domi- consonans ostendit dieens : Quicunque baptizati su-
num avertat a medilatione divinselegis. Quaequan- mus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus:
tum sit necessaria, eliam ibi ostenditur, ubiJosue consepulti enim sumus cum itlo per baptismum in
ministro et conscio legislatoris, qui legera primus et morlem, ut quomodo resurrexit Christus a mortuis
prime didicerat, Dominus praecepit, ut volumen le- per gloriam Patris: ita et nos in novitate ambule-
gis non deserat, sed meditelur in illo diebus ac mus. Si enim complantati facli sumus similitudini
noctibus, «t dirigat viam suam , et intelligat cuncta moriis ejus, simul et resurreclioniserimus.
qua?ait. VERS.3. — Et erit tanquam, elc. Hoc lignum
"
Si aulem apertius quis requirit quod sit consitium tempore passionis suae de semetipso ait : Si in viridi
impiorum, multipliciter Scriptura loquitur , et ligno h«c faciunt, in arido quid fiet ? Ad lioc lignum
maxime liber qui dicitur Sapientise, ubi ait: Dixe- si prsevaricatorextenderit manum suam, et sumpse-
runt impU apud se non recte cogilantes. Et post rit de fructu ejus, vivet in seternum..Quodet in Apo-
pauca : Venite , et fruamur bonis qucesunt, et uta- calypsi victori promittit dicens : Vincentidabo edere
mur creatura lanquam in juventute celeriter. Et ite- de ligno vitm, quod est in paradiso Dei mei.
rum: Opprimamus pauperem justum, nec veterani Decursumautem aquarum , aut Spiritum sanctum
revereamurcanos mulli temporis, etc.
, sicut Evangelista Dominumdixisse scribit:
Via vero peccatorum'est, de qua Psalmista alibi intelHge,
Qui credit in me, sicut dicit Scriptura , flumina de
post talia subjungit : Hwc via itlorum scandalum ventre ejus ftuent aqum viva. Quod exponens snb-
ipsis. Et Dominus ait: Spatiosa via est qum ducit ad jungit dicens : Hoc autetn dixit de Spirilu, quem ac-
mortem. Cathedra autem pestilentiw perversam si-
cepturi erant credentes in eum. Cujus opere facta est
gnificat doctrinam, quae dupnciter fit : aut aperte ipsa incarnatio Salvatoris, secundum quod Gabriel
ad scelera operum invitando, sicut Salomon in Pa- de beata Dei genitrice Maria loquitur ad Jo-
rabolis ostendit dicens : Fili mi, si te laclavertnt angelus dicens : Noti timere accipere Mariam conjugem
G seph
peccatores, ne acquiescaseis: si dixerint: Venino- tuam, quod enim in ea natum est, de Spiritu sanclo
biscum, intidiemur sanguini, abscondamustendiculas est. Aut eloquia Scripturarum, quce praenuntiave-
eontra insontem frustra, etc. Aut in errorem indu- runtde adventu
justi, futurasque in Christo passio-
cendo, sicut ibi post aliqua sequitur, nbi et hanc nes, et posteriores glorias, sicut ipsejustus et justi-
cathedratt) sellam nominat dicens : Mulier stulta, ftcans Dominus apostolis post resurrectionem suam
et clamosa, plenaqueillecebris, et nihil omninosciehs,
loquitur dicens : Hac sunt verba 'qum locutus sum
sedit in foribus domus suce super seltam. El post ad vos, cum adhuc essem vobiscum:
et quoniam ne-
:
pauca Aqvuefurtiva dulciore» sunt, panis abs- cesse est impleri omnia qum scripla sunt in tege
conditus suavior : quae absque dubio perversam si- et prophelis et psalmis de me. Et: Tunc ape-
Moysi,
gnificant doctrinam : haec namque omnia in tantum ruit illis sensum, ut intelligerent Scripturas, ut ex
reprobi sectantur, et sectando divinae legis medita- eis sumerent humorem vitalem, quem credenlibus
Uonemrespuunt, et exsecrantur, ut, juxta Prophelam, ministrarent, secundum
quod Propheta illis promit-
odio habeant corripientem in porta, et loquenlenl tit dicens : Haurietis
Deo : Recede a aquas in gaudio de fontibus
perfecte abominentur, dicantque Salvatoris. Nam quod divina eloquia aquarum no-
nobis, et scientiam viarum tuarum nolumus.
D mine significentur, multis in locis eadem Scriptura
Hunc ordinem, quem hic primus psalmus osten- testatur : de
in brevi mala quibusunum est: Aqua profunda verba
dit, plenissime comprehendens, quae ex ore viri, et torrens redundans fons sapientias.
sint declinanda, et quae bona facienda, in multis
locis sacra Scriptura servat: sicut illud est huic si- Fructus autem et folia hujus ligni suntt qnaecoepit
mile beati Jacobi apostoli dicentis : Abjicientesom- Jesus facere et docere: de quo quidam discipulortujfji
nem immunditiam, et abundantiam malitioe,inman- loquebantur : Qui fuil vir propheta poteni 'in"'gpere
suetudinesuscipite insitum verbum, quod potest sal- et sermone coram Deo et omni populo.
vare animas vestras. Et iterum: Resistite diabolo, e£, Quod vero ait in tempore suo, Apostolus exposuit
fugiet a vobis: appropiate Domino, et appropiabit vo- dicens : Ubi venit plenitudo temporis, thisit Deus Fi-
bis. Quem eliam ordinem celeberrime tenet Ecclesia lium suum, factum ex muliere, factum sub lege, ut
in sacramentis renascentium ex aqua et Spiritu eos, qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem
sancto, ut prius abrenuntient diabolo, et oranibus filiorum reciperemus: quaesunt fructus ligni.
pompis vel operibus ejus, et postea profiteantur Quodque subjungit : et folium ejus non defluet,
credere se in Deum Patrem omnipotentem, et in Je- verborum ejus immobilem significat firmilatem. Sic
-55 WALAFRIDI STRARl FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 756
ipse ait : Castumet tena transibunt , verba autem A VERS.2. — Astiterunt reges, elc. Hoc de persecu-
mea non transibunl. loribus Domini dicilur, qui et in Aetibus apostolo-
De prqsperitate autem factorum ejus et Paler per rum commemorantur. Astiterunt autem non prsesen-
lsaiam promittit: Verbummeum, quod egredielur de tiam significat, sed volunlatem.
ore meo, non revertetur ad me vacuum : sed faciet VERS.3. — Dirumpamus vincula, etc. Quanquam
qumcunque volui, et prosperabilur tn his ad qum possit cl aliter, tamen aptius ex eorum persona ac-
misi illud. cipilur, quos dixit inania meditatos, «t hoc sit rfi-
VERS.4. — Non sic impii, etc. Impii non sic, rumpamus vincula eorum, demus operam tit nos
quemadmodum illi qui per imitationetn in lantum non alligent, neque imponatur nobis Christiana reli-
ad simililudinem ligni vltae proficiunt, ul videndo gio. Eorum aulem, vel Dei Patris etChrisli ejns, vel
beatiludinernetaeterniiatemejus, ipsi beati et seterni Chrisli et apostolorum.
sint, juxta quod Deusper Isaiam prophetam promit- VERS.4. — Qui habitatin ccelis,etc. Repetita sen-
tit dfcens : Secundum dies enim ligni erunl dies po- tentia est. Nam pro eo quod est, Qui habitat in cat-
pnli mei. tis, subseqtienter positum est : Bominus. Pro eo
Sed lanquam pulvis aridus el infecundus, nt pote quod est,irridebit, subsequenterpositum est,'subsan-
alieni ab bumore supra dictarum aquarum, proji- B I nabil. Nihil horum sapere oportet carnaliter, quasi
ciuntur a soliditate et stabilitale lerrse in venlum aut buccis Deus irrideat, aut naso subsannei ; sed
praesentis, scilicet Ecclesiseet futurse, projectique ea vis accipienda est, quam dat sanclis suis, ut fu-
existunt cibus serpentis, de quo scriptum est: Et lura cernentes, id esl nomen Christi, et domina-
terpentx pulvispanis ejus. Ventusautem ipse diabo- tionem pervagaturam in posteros, et universas gen-
lus intelligitur, sicut scriptum est: Aquilo ventus les obtenturam, illos inania meditatos esse inlelli-
durus. Nomine autem dexter vocalur, qui etspiri- gant. Hseceniin vis, qua ista praescita sunt, irrisio
tus dicitur foniicatioiiis in propheta : et ab Apoalolo Dei est, et subsannatio. Cmtosautem animas Sanetns
nominalur spirilus, qui nunc operalu)-in filiis diffi- accipimus, per quas utique praescientes quid fuiu-
deniia;. rum sil, deridebit Deus et subsannabit.
VERS.5. — Ideo non r.eturgenl,etc. Si aliqua hic VERS.5. — Tnnc loquetur, etc. Iram et furorem
differentia ac,cipienda est inter impios et peccatores, Dei non perturbationem ejus oporlet intelligi; sed
impii intelligemli sunt, de quibus Dominus dicit: vim, qua justissime vinOicatsubjecta sibi ad ministe-
Qui non credit in Filwm, jam judicalus est. Pecca- rium universa creatura. Quanquam possit ira Dei
tores vero, quibus Judex dicturus est: Dkcedile a ' recle inlelligi etiam ipsa mentis obscuratio, quae
me, maledicti, in ignem wlernum. Qui resurg^m qui- consequitur eos qui legem Doi transgrediuntur.
dem in judicio, sed non in concitio jusiomm, sicut VERS.6. — Ego autem constitutus, etc. Sibn spe-
Dominus per Ezechielem propbetam quihusdam culalionemquidam inlerpretaniur, quam Ecclesiam
comminauir dicens : In concilio populi mei non debemus accipere, ubi quotidie intentio erigitttr
erunt, et in scripiura domusIsrael non scribentur, speculandsecharitatis Dei. Qtise monseliam tricltur
nec in terram Israel ingredientur. propter eminenliam et firmitatem.
VERS.6. — Quoniam novit Dominus, etc. Novil, VERS.7. — Dominus dixit ad the, etc. Potest ille
id est approbat,. et laudans remunerat facla juslo- dies in
prophelia diclus videri, quo Jesus Christus
rum : sicut per Saloraonem dicturum se in judicio secundum hominem nalus esl. Tamen quia liqdie
universali Ecclesiaepromiltit dicens : Date ei de praasentiam significal, alque in seternilate nec prse-
fructu manuum sunrum, el laudent eam in poriis terilum quidquam quasi esse desierit, nec fulurum,
fipsra ejus. In porlis videlicet, in ingressu regnj coe- quasi nondtim sit, polest etiam hodie sempiternam
testis^: quseportse sive januae clauduntur faluisvir- yirlutis et sapicntise Dei, qui est uni-
: ginibos, quae inter islos remanebunt, quorui» iter generationem
genitus Filius, fidesincerissima et calholica inteiligi.
peribit,. Nam et, quod perit, Doininus ignorare se j) r VKRS.8. — Postula a me, elc. Ut sciiicet genles
dicit, et quod Dominus nescit, perit : sicut et prae- nomine Christiano copulentur, et ila a morte rcdi-
dictis virginibus fatuis, et illis, qui dicturi sunl: manlur, ut possideantur a Deo.
Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetavi-
mus? etc.,-ipse Judex responsurum se cssedicit. VERS. 9. — Reyeseosin virga, etc. In vir.gafer-
Amen Uko v6bis, nescio vos ; vel : nunquam novi rea, in inflexibilijustitia, conlerens in Qiscupidilaies
voi'. lerrenas, et veteris hominis lutule^ta,oiegotia.
IN PSALMUMII. VERS.10. — Et nunc, reges, etc E/ nunc, id est
VERS.1. — Quare fremuerunt gentes, el populi jam innovati: spiritales eniui sigiijlicantiir,qui judi-
meditati sunt inania, etc. Interrogatio esl arguendi. cant lerram: inferius enim nobis est quidquid judi-
Corripk enim populos prophela. Car fremuerunt camus : quidquid vero infra spiriudem bominem esi,
oontra Dominum Salvatorem, cnm causas iracun- merito terra lioniinaiur.
diae non haberent ? lnania autein dicit meditatos, VERS.H. — ServiteDomino, etc. Oplime subje-
quia non impleverunt quod voliienmi ul Chrisius r.tuHiest, exsuliate, ne ati miseriam valere videretur.
exstingueretur. quod diclum est, serviie.Sed rursus ne idipsum ver-
757 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 758
gcret in effusionem temeritatis, ndditum esl, cum A simiil Ecclesia, et caput ejns inler procellas persecu-
tremore, ut ad cautionem circumspectam valeret. tionum constituta per universum orbem terrarum :
VERS.12.— Apprehendiledisciplinam, etc. Intelli- Domine, quid multiplicati sunl, etc, exaltato eapite
gere, et erudiri, hoc est apprehendere disciplinam. Ir suo, qui primogenilus a morluis ascendit in ccelum.
eo autem, quod dicitur, apprehendUe, salis significa VERS.5. — Vocemea ad Dominum, etc. Non cor-
lur praesidium quoddam atque munimentum essc poris voce, quaecum strepitu verberati aeris promi-
adversus omnia quae obesse possent, ni.si tanta'curs tur, sed voce cordis, quae hominibus silet, Deo
apprehenderetur. Perire vero de via jusla magna autem sicut clamor sonat, ctira sola aniraa, nihil
pcena est, quaeab his formidatur qui aliquiti dtilce- carnis nibilque carnalium intenlionum in oratione
dinis justitiae perceperunt. attrahens, loquitur Domino, ubi solus audit. Clamor
VERS.13. — Cutn exarserit in brevi, etc. Id est cum autem etiam iste dicitur propter vim ipsius inten-
vindicta venerit, quse impiis et peccatoribus prsepa- tionis.
ratur, non solum eos non attinget qui confidunt in De monte vero Patrem exaudisse dicit, id est, de
Domino, sed etiam ad beatitudinem illis proficiet, justitia sua. Justum enim erat ul innocentem occi-
ubi est bonorunromnium sttmma ct cttmulus. Quod sum, et ctti relribula sunt mala pro bonis, resusci-
aulem posilum est: in brevi, hoc significare arbi- B taret a morluis, et digna pers«quentibus retribueret:
tror, quia repentinum aliquid erit, cum hoc remotum Legimus enim : Justilia lua sicut nwntes Dei. Sed et
et longe futurum peccatores existiment. Ecclesia exaudilur de ipso monte, quod etiam caput
ejusest, de quo Propheta dicit : Erit mons domus
1N PSALMUMin. Domini prwparalus in verlice monlium.
VERS.1. — Psalmus David, cum fugeret a facie VERS.6. — Efjo dormwi, elc. Non inconvenienter
filii sui Absalom. \ animadverti poicst ego , ad significandum quod sua
David, qui interpretatur manu fortis sive deiidera- voluntate mortem suslinuil secundtim illud: Propler-
bilis, significat Dominum nostrttm Jesum Christum , ea me Paler diligit, quoniam ego pono animam meam,
cnjus vox in hoc psajmo introdticUur loqnentis de et iterum sumam eam : nemo tollel eam a meipso.
passione et resurrectione sua. Absalom autem signi- Bene auiem accipitiir: Ego dormiviet soporaius sum:
ficat Judam proditorem, sive populum persecutorein. ego me passioni permisi, et mors consecuta est.
Nam et Judas adhttc inter apostolos erat, quando Ecclesiae quoque populo dicitur : Surge qui dormis,
Dominus dixit : Non possunt fitii sponsijejunare, et exsurge a mortuis, et conlinget te Christus, quo-
quandiu cum illis est sponsus. Et de pqpulo per Moy- niani de peccatoribus assumptus est. Non limebo
sen dicit: Filius primogenitus inter Israel. Verilas " millia, elc. Non dormienti, non jacenli Deo dicilur,
ergo fugit menteln Judae, vel pcrsecutoris populi, exsurge: seelmoris divinarum Scripturarum est per-
cum eos illustrare non destilit. Vel sicut Evangelium sonse Dei iribuere, quod in nobis facit, non quidcm
narrat: Hac locutus est Jesus, et abiil, et abscondit ubique, scd ulii congruenler dici potest : vel ut ipse
se ab eis. Quod aulem Absalom Patris pax interpre- loqui dicatur, quando ejus dono loquuntur quique
tatur, bene intelligitur pacem Christum exhibuisse nuntii veritatis.
traditori suo, quamvis illc tam sceleratae cogitalionis VERS.7.— Quoniam lu percustitti omnes, etc.
inlerno bello vastaretur: el populo persecutori lam Conlrita sunt, id est in irritum perducta, verba pec-
placatus exstitit, ut pro illis Patrem exoraret dicens : catorum dilaceranlium et.maledicentiumFilium Dei.
Paler, ignosceillis, non enim sciunl quid faciunt. Possunt et dentes peccatorum accipi principes pec-
VERS.2. — Domine, quid multiplicali sunt, etc. catorum, quorum aucloritate qnisque de societale
Tam scilicet multiplicali sunt, ut etiam de ntimero recte vivenlium jam praecidilur, et quasi incorpora-
discipulorum non defuerit, qui numero accesserit tttr male viventibus.
persequentium. VERS.8. — Dominiest salus, etc. Nemo ergo de se
VERS. 3. — Mulli dicunt, etc. Manifestum est prsestimat, quoniam Domini est salvos facere de
quod nisi desperarent resurrecturum, non utique oe- 0 mbrle peccali. Tu autem, Domine, benedic populum
ciderent. Ergo nec Judas eum tradidisset, nisi ex tuum de te salutem sperantem.
eorum esset numero qui Christum conlemnerent di-
centes : Non est salus ipsi in Deo ejus. IN PSALMUMIV.
VERS.4. — Tu autem, Domine, susceptor, etc. Glo- VERS.2. — Cum invocarem exaudivil me, etc.
riam suam Domiuum dicil etiani ille, quem sic Deus justitim mem, a quo est juslitia mea, ab angtir
suscepit Dei verbum, ut simul cum eo Deus fleret. stiis tristitise in latitudinem gaudiorum me diixisti :
Capnt autem mentem ipsam humanam hic accipien- Tribulatioenim el angustia in omnemanimam hominis
dam puto, quseita adhsesit, et quodammodo coahiit operantis malutn. Qui autem dicit: Gaudemusinlri-
excellenti supereminentiaeVerbi hommem suscipien- bulalionibus, scienles quoniam iribulatio. palientiam
tis, ut in tanta passionis humilitate non deponeretur. operalur, paiie itia autem probalionem, probatio vero
Possunt haecet ex persona Ecclesiaeaccipi. Nara in spem, spes autem non confundit; quia charitas De\
illo homine el Ecclesia suscepta est a Verbo, quod diffusa esl in cordibus noslris per Spiriium sanclum,
caro fecttim est, et habitavil in nobis. Loquatur ergo qui datus esi nobis, non habet cordis anguslias,
 759 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 760
quarov;s extrinsecus a persequenlibus ingeranlur.r. A foris quaerenda est twlitia, sed intus, ubi signalum
Vox autem ista aut Domini.Jesu Christi est post re-:- est lumen vultus Dei.
surrfctionem suam : aut Ecclesiae credentis, et spe-s- VERS.8.—A fructu frumenti, etc. Non vaeat, quod
rantis in eo : Miserere mei et exaudi, etc. Pia materr additum est tui; est enim et frumentum et vinum et
sibi. miserandum esse dicit, si pro filiis ejus audiaturr oleumDei. Isti autem dediti tempoialibus voluptati-
oratio, quoniam quidquid membris tribuitur, totiti bus semper exardescunt cupiditatibus, nec satiari
corpori sine dubitaliooe praestatur. possunt: et multiplici atque serumnosa cogitatione
VERS.3. — Filii hominum, etc. Saltem usque inn distenti, simplex bonum videre non sinuntur. Vir
adventum Filii Dei vester error duraverit: quid ergo0 ergo fidelisexsultat etdicit:
ultra gravi corde estis? quando habituri finem falla- VERS.9. — In pace in idipsum, etc. Recte enim
ciarum, si praesentiam veritatis non habetis? Cum n speratur a talibus omnimoda mentis abalienatio a
enim sola veritas faciat beatos, ex qua vera suntt mortalibus rebus, et miseriarum saeculihujus obKvio,
,. quaenomine obdormitionis et somni decenter et pro-
emnia, ut quid temporalium rerum amore detine-
mini, ut quid tanquam prima exlrema sectamini, phetice significatur, ubi surama pax nullo tumultu
quod est vanitas et mendacium? Cupitis enimper- B interpolari potest. Sed hoc post hanc vilam speran-
dum est. ultimum adneclit,
ma.nere vobiscum, quae omnia transeunt tanquamj et dicit : Quapropter congruenter
umbra. — Quoniamtu, Domine, singulariter, etc.
VERS. 10.
VERS.4. — Et scitote quoniam, etc. Quem, nisi Bene
et in ceelo ad dex- ait, tingulariter : potest enim referri adversus
eum quem suscitavit ab inferis, illos multos, qui multiplicati a fructu fruroenti, vini,
teram collocavit? Increpatur ergo geuus humanum,' etoleisui, dicunt: Quis ostenditnobis fcono?Peril
ut ad eumsetandem ab hujus mundi amore conver- enira haec et singulariter tenetur in san-
de illuminalione in hac
' multiplicitas,
tant; et sicut gratulanttir ctis, de qtiibus dicitur: Multitudinis autem creden
vita, ita orandum sibi noveriut pro requie post tium erat anima et cor unum.
hanc vitam.
VERS.5. — Irascimini et nolite, etc. Duobus mo- IN PSALMUMV.
dis intelligi potest. Aut: Etiamsi irascimini, nolite' YERS.1. — In finem pro ea qua veritatem conse-
peccare, id est etiamsi surgit motus animi, qui jam1 quitur, Psalmu» David. Intelligilur Ecclesia, quae
propler pcenam peccati non est in potestate, saltem> accipit haereditatem in vitam aeternam per Dorainum
non ei consentiat ralio et mens, quae intus regene- nostrum Jesum Christum, ut possideat ipsum Deum,
rala est secnndum Deum, ut mente serviamus legi>C cui adhserens beata sit, secundum illud : Dominut
Dei, siadhuc carne servimus legi peccati. Aut: part hmreditatis mece. Quapropter vox Ecclesiaeest
Agite pcenitentiam, id est, irascimini vobis ipsis de vocatsead haereditatem, et ut ipsa fiat haeredilas
prseteritis peccatis, et ulterius peccare desinite. Dei.
Quodquesequitur : qua dicitis in cordibus vettris, VERS.2. — Verbamea auribus percipe, etc. Bene
plena sententia est: quae dicitis in cordibus vestris, ostendit quis iste sit cldmor : quando quidem vox
dicite, id est nolite esse populus, de quo dictum est: corporis auditur, spiritalis autem inteUigitur.
LahtJtJmehonorant, eor autem eorum louge ett a me. VERS.3. — Intende voci, etc. Regem Filium so-
Cubkula autem ipsa sunt corda, de quibus et Domi- lent appellare Scripturae. Secundura illud ergo quod
ntis imonet, ut intus oremus clausis osliis. dictum est: Per me itur ad Patrem, certe primo rex
VERS.6. — Sacrificate tacrificium, etc. Idem dicit tneus, et deinde Deus tneut.
in alto psalmo : Sacrificium Deo spiritus eontribula- VERS.4, 5. — Quoniam ad te orabo, Domine, elc.
tus. Quare non absurde hic accipilur ipsum esse sa- Mane astabo, elc. Non ille es, inquit, qui possit vi-
crificium juslitice, quod fit per pcenilentiam. Quid deri ab eis, quorum ab oculis nox peccatorum non-
enim justius, quam ut suis quisque peccatis potius .I dum recessit. Peracta erroris mei nocte, et disce-
quam alieuis irascatur, seque ipsum puniens mactet' dentibus tenebris, quas mihi peccatis meis feci,
Deo? Vel cerle sacrificium jmtitiw est opera justa exaudiet voeemmeam.
post poenitentiam. Attabo autem, quid est nisi: non jacebo? Jacere
Mulli autem sunt stulli, qui de ipsa futura vita, vero est In terra quiescere, quod est a terrenis vo-
quae nobis promitlitur, dubitant, vel desperant, qui luptatibus beatitudinem quserere. Non est ergo in-
saepe dicunt: Quis novit si vera sunt, aut quis venit haerendum terrenis, si volumus Deum videre, qui
ab inferis, «t ista nuntiaret ? mundo corde conspicitur.
VERS.7.—Signatum est super nos, etc. Hoclumen VERS.6. — Neque habitabit, etc. Id est non sic
est totum hominis et verum bonum, quod non oculis videbunt, ut haereant, quia mens eorum reverberatur
sed mente conspicitur. Signatum autem dixit in no- luce veritatis propter tenebras peccatorum, quarum
bis, lanquam denarius signatur regis imagine. Homo consuetudine (ulgorem rectse intelligenliae suslinere
enim factus est ad similitudinem el imaginem Dei, non possunt.
quam peccandocorrupit. Bonum ergo ejus esl verum VERS.7. — Odisti omnes qui operantur, etc. IHos
atqtie selernum, si renascendo signetur. Non ergo odit, quos in se manere non sjnit: non autem ma-
/61 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 762
nent, qui eum sustinere non valent. Mendaciumvero .A quibus expugnatur inimicus.contra quem dicitur :Qui»
est veritati contrarium. Sed ne quis putet aliquam accusabit adversut eleclos Dei ? Et iterum : Si enim
substantiam vel naturam veritati esse contrariam, cum adhuc inimici essemus, Christus pro nebis mor-
ihtelligat, ad id quod non est, pertinere mendacium, tuut est, multo magis reconciliali salvi erimus ab ira
non ad id qnod est. Si enim hoc dicitur, quod est, per ipsum. Hoc inviclissimum scutum, quo pellitur
verum dicitur : si autem hoc dicitur, quod non est, inimicus, desperationem salutis suggerens roultitu-
mendacium. Ideo incipit: Perdes eos, qui loquuntur dine tribulationum et tentationum.
mendacium, quia recedentes ab eo quod est, ad id IN PSALMUMVI.
quod non est declinant.
Virum sanguinum et dolosum, etc. Virum sangui- VERS. 1. — In finem in carminibus pro octava
num operantem iniquitatem, dolosum autem diligen- psalmus David. Potest dies judicii octavtis intelligi,
tem mendacium intellige. Solent vero abominali dici quqd jam post finem hujus ssecult accepta aelerna
exhaeredati. Hic aulem psalmus pro ea est quce hat- vila. Tunc non erunt animsejustorum obnoxiaetem-
reditatem eotuequitur,quaesubjicit exsultationem spei poribus. Et quoniam omnia tempora septem dierum
suae dicens : justorum repetitione volvuntur, octavus forte ille di-
VERS.8. —Introibo in domum, etc. Introibo in do^ B clus est, qui varietatem istam non habebit, qui me-
mum luam : tanquam lapis, credo, inaedificium di- rilis tribuens quod debelur, ad vilam aelernam san-
ctum est. Quid enim aliud domus Dei, quam lempltim clos transfert, impios vero damnat in seternum.
Dei est, de quo dictum est: Templum enim Dei san- Quam damnationem metuens orat Ecclesia, dicens :
ctum est, quod eslis vos. Cujus aedificiilapis angularis VERS.2. — Domine, ne in furore tuo, etc. In die
est ille quem suscepit coaeterna Palri virlus, et sa- judicii arguuntur, id est accusantur omnes, qui
pienlia Dei. non habent fundamentum, quod est Christus. Corri-
Considerandum vero est quod non dixit: in tem- piuntur autem, id est purgantur, qui huic funda-
plo, sed : ad templum : templum enim sanctum cor- menlo superaedificant ligna, fenum, stipulam, et ta-
pus Dominiest Salvatoris, quod jure adorat Ecclesia: men salvi erunt quasi per ignem. Iste autem orat,
de quo ipse dixit: Solvite templum hoc. Addit vero : ut in ira Domini nec damnelur, nec emendetur, sed
in timore tuo, quod magnum est praesidhimprocedeiw ita hic perfectc sanelur, ut non solum mortem.non
tibus ad salutem. timeat, sed nec urentis, aut secantis medici manus
VERS.9. — Domine,deduc me, etc. Nihil manife- sustineat. Sequilur itaque et dicit:
stius, quam id tempus eum commendare, quo profi- VERS.3. — Miserere mei, Deus, etc. Id est firma
cil: hoc est enim iter, quod non terrarum locis per- C mentum animse vel fortitudo : hoc enim ossa signifi-
agitur, sed affectibus animorum. In conspeclu tuo, cant. Quapropter ad expositionem pertinet qttod
inquit, viam tneam, secundum quod et iu oratione subditur:
Dominica dicitur : Sanclificetur nomen tuum; non VERS.4. — Et anima mea, etc. Quis non intelli-
quo nobis orantibus sanctificetur, quod per se san- gat animam luctantem cum morbis suis, diu autein
ctum est; sed quo petamus, ut quod per naturam dilatam a medico, ut ei persuaderetur in quae. roala
sui sanctum est, sanctificetur et in nobis. Ergo et peccando se praecipitaverit? Quodenim facilesana-
nunc Propheta postulat ut via Dei, quaeper se recta tur, non multum cavetur. Ex difficultate autem sa-
est, etiam sibi recta fiat. nalionis erit diligenlior custodia receptse sanitatis.
VERS.10. — Quoniam non est in ore, etc. Quo- VERS.5. —Convertere,Domine, etc. Convertens se
modo potest esse in ore eorum veritas, quorum 'cor orat, ut ad eum convertatur et Deus, sicutdictum
fallitur de peccato, et poena peccati ? est: Convertimini ad me, et convertar ad vos, dicit
VERS.11.— Sepulcrum, etc. Adulatores et haere- Dominus.
tici sepukra patentia dicuntur, quia cum ipsi sint VERS.6. — Quoniam non ett, etc. Inlelligit nunc
mortui vitam non habendo veritalis, morluos in se esse tempus conversionis, quia, cum ista vita trans-
recipiunt, quos verbis mendacibus necant. Quod ierit, non restat nisi retributio meritorum. Potest
aulem ait: ludica illos, Deus, non optat ut eveniat, etiam illud intelligi, ut mortem vocet peccatum,
sed cernit quid venlurum sit. quod contempta lege Dei committitur. In qua morte,
Decidant, etc. Decidant accusantibus se cogitatic- hoc est, esse immemorem Dei, legem et praecepta
nibus suis, conscientia sua: et quia multum sunt contemnere, ut infernum dixerit caecitatem animi,
impii, multum longe eos expelle ab illa haereditate, quse peccantem, id est morientem excipit, et in-
quaointelligendo et videndo Deo possidetur. volvit. Ab ista morte et ab islo inferno tutani se
VERS.12.— Et tattentur, etc. Ipse ergo erit aeter- prseberi anima deprecatur, dum molitur conversio
na exsultatio, ceu templum Dei fiunt jusli. nem ad Dominura, et sentit diflicultates. Quapropte;
Et gloriabuntur, etc. Hsecest benediclio : gloriari contexit dicens :
in Deo et habilari a Deo. VERS.7. — Laboravi, elc. Lectus est hoc in loco ap-
VERS.13. — Domine, ut scuto bonx voluntatis, etc. pellatus, ubi requiescit animus seger et infirmus, id
Bona voluntas Dei praecedit nostram voluntatera, ut est in volnptale corporis et omni delectalione ssu
peccatores vocet in pcenileutiam. Et ipsa sunt arma, culari, quem lacrymit tavat, qui se ab illo conalur
763 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. 704
extrahere, et tauquam ilics et noctes alterno affectu A rinl, tamcn iu nalura sua boni a Deo creati sunl:
cogilur pali: ut, cum dicit : tnente servio legi Dei, hi enim adversus Christum et Ecclesiam in perse-
tanquam diem, sentiat :.rursus cum dicit : canie cutione pari consensu conspiraveruut.
autem kgi peccati, inclinetur in noctem, donec VERS,i, 2. — Domine Deus meus, in te spera-
omnis BOXtranseat, et veniat unus dies, de quo ii- vi, elc. Ne quando rapiat, etc. Dicit Apostolus : Ad-
citur : mane adstabo tibi. Hoc autem accipjmus versarius vesler diabotus tanquam leo rugiens circuii,
stratum, quod et lectum : q.uanqnam ri</oi>o aroplius qua^rensquem devoret. Itaque cum diceret per.plura-
sit aliquid quam lavabo : quoniam potest aliquid in lem numerum : sglvum me fac ex omnibus perse-
superficie lavari, rigatio vero ad interiora pertinet, quenlibus me, singularem postea inltilit diceos : ne
quod significat fletum usque ad cordis intima. qmndo rapiat ut l'eoanimam meam, Non eninx ail:
VERS.8. r- Turbalus est, etc. Propter iram, Do- ne quando rapiant; tanquam cui non re.sistat jam
miiii oculum cordis sui profitetur esse lurbatum. perfecto nisi invidus diabolus, superato omni bello
Quid enim formidolosius quaiu illiun irasci, qui, si atque adversitate vitiorum. Quod aulem subjungit :
non miserelur, exstinguil? Quodqtie subjungit, inve- dum non est qui redimat, ita intelligendum, nc ille
teraxi inter omnes inimicosmeos, invenit se omnibus rapiat, ilum tu non redimis neque salvum facis.
vitiis esse vallatum, quaequouiam veteris vitse suni, P VERS.4. — Dotnine Deus meus, etc. Quod dicit:
el veteris hominis, quo exuendi sumus ut indua- si feci istud, inferius quid sit exponit, cum ait :
mur novo, recte dictum est: inveleravi. In omnibus si est iniquitas in manibus meis.
autem inimicis meis, vel inler ipsa vitia dicit, vel VERS.5. — Si reddidi, etc. Non ait : si reddidi
iiiler honiines, qui nolunt ad Deum converti. Nam facientibus, sed relribuentibus mihi mala. Qui enim
el hi etiamsi nesciunt, etiamsi parcuxU, tamen in- retribuit, jam aliquid acceperat. Majoris autem pa-
tentione contraria inimici sunt eis, qui se ad Deum tientise est nec ei mala rependere, quiacceptis bene-
convertunl. Verum quia inane nqn potest esse, quod ftciis reddidit mala pro nobis, quam si nullo ac-
tam vehementer rogatur, qni fons est omnium mise- cepto beneficio nocere voluisset. Et bene addjdit:
ricordiarum, verissimeqtte dictum, est: prope est Do- dccidam merito ab inimicis meis inanis. Inaniler
minus obtritis corde, post tantas difftcullates exaudi- enira se jactat, qui cum ipse homo sit, cupil se de
tam se anima pia significans (quam licet etiam, Ec- homine vindicare : et cum superare hominem palani
clesiam intelligere), vide quid adjungit: quaerit, occulte a diabolo superatur, inanis effectus
VERS.9. — Disceditea me, etc. Vel ia prophelia vana et superba Isetitia, quod quasi vinci non po-
dictum est: Discessuri enim sunt, id est separabun- _ tuit. Intelligens ergo ista, ubi major fiat vicloria,
tur a justis impii, cum judicii dies venerit: vel iram potius quam hominem vincit.
nunc, quia, eliamsi pariter atque iisdem.conyenticu- VERS.6. — Persequatur inimicus, etc. Inimicum
lis continentur; tamen in area nuda jam grana se- nominat, quem superius leonem appellavit : ipse
paraiHur a paleis, quanquam inter paleas laleant. ejodmanimam persequilur, et si deceperit, compre-
Exaudivit Dominus, elc. Crebra|ejusdem sententiae hendil.vitamque ejus conculcando lerram facit, ci-
repetitio non quasi narrantis necessitatem, sed affe- bum videlicet suum. Non enim tantum leo, sed
cluiii exsultantis ostendit. etiam serpens appellatus est, cui dictum est : ter-
VERS.10. — Erubescant, etc.. Hoc illq dje imple- ram manducabis. Gloriam quoque ejus in pnlxerem
bitur, cum manifeslata fuerint justo.runi praemia, et deducit, quem projicit ventus a facie terrae, quod
sttpplicia peccatorura. Nam tisque a,deo non eru- est vana et inepta jactantia tanquam vento elalus
bescunt impii, ut nobis insultare non desinaut. pulveris globus.
Quanquam et iUud hic accipi potest, ul jam, quia VERS.7. — Exsurge, Domine, etc. Non adversus
gementem et tam srepe diuque flentem Deus exau- homines haec precatur, sed adversus diabolum et
divit, intelligatur liberata a peccatis orare etiara angelos ejus, quorum possessio peccalores atque
pro inimicis, ut de peccatis suis aganl poenitentiam impii homines sunt, quibtis poena est, cum aufertur
(quod sine confusione et conturbatione fieri non po- ab eis. ista possessio, in qua dominari desiderant.
let) et convertantur ad Dominum, erubescantque se Hanc poenam dicit tram Dei adversus diabolum, ut
in prioribus tenebris peccatorum glorialos. Quod desinat possidere quos possidet. Quam possessio-
atilem addil: valde veiociler, aut ad optantis affe- nem dixit fines, ubi vult Deum exaltari potius, id csl
clum, aut ad Chrisli polentiam referendum est, qtti honorari et glorificari, quam diabolum, duin impii
gentes, qtise pro idolis suis perseqiiebantur Eccle- justiftcantur et migrant in templtun Dei.
siam, ad Evangelii fidem tanta temporum celeritate Exsurge, Domine Deus meus, etc. Quia bumilita-
converlit. lem prsecepisti, humilis appare, et tu prior imple
IN PSALMUMVII.
quod praecepisti, ut exemplo tuo vincentes snper-
Cliusi interpretalur ^Glhiops, significat diabolum, biam non possideantttr a diabolo.
vel Judam proditorem, seu populum Judseorum, qui Synagoga autem populorum , id est credentium
fiost acceplam beatitudinem ad peccatorttm nigredi- per ejus humililalem mullitudo, ita eum circumdedit,
nem stint conversi. Qui etiam filius Jemini, lioc est : ut verissime diceretur : Cmcilas ex parte conligit in
Jilius dexterse scribitur; qui Iicet vitio suo cecide- lsrael, donec pleniiudo gentium itttraret.
 '
765 EXPOS. IN XX HUMOS PSALMOS. 76fi
VERS.8. — Et propter hanc, etc. Id est propter A fortitudine Novi Testamenti, quasi nervo quodam
banc congregationem regredere in altum, quod re- duritia Veteris fiexa et edomita est. Hine tanquain
surgendo et in coelum ascendendo fecisse,intelligi- sagittce emitlunlur apostoli, vel divina pra;conia ja-
tur. Et bene prosequjtur : culanlur. Quas sagittas ardenlibus effecit, quibus
VERS.9, — Dommus judical populos, etc. Quia percussi, divino amore flagrarent. Vasa vero mor-tis,
inde veitturus est judicare vivos et mortuos. Qua- vel baeretici inlelliguntur, qui ex eodem arcu, iclest
propter haec anima, quae perfeele orat, vide quem- _ ex eisdem scripturis in anijnas nqn cbaritate in-
admodum.noa timeat judicii diem, et vere desiderio flammandas, sed veneais perimendas insUiunt :
dical in oratkme : quod non conligit, nisi pjo meritis : et ob hoc di-
Judica me, Domine, elc. Illa est vera innocenlia, vinae Providentiae etiam ista disposilio tribuenda,
quae nec iaimico oocct. Ilaque beue iuikcari se po- est. Vel iidem apostoli»quia. aliis sqn.t odot vitm in
stuiat tecundum innocentiam suara, qui vere dicere vitam, aliis odor mortis in morlem.
potuit: ttreddidirelribuentibus mihi mtdar Quodautem VERS. 15. — Ecce parluriit , etc. Umvsquisque
addidit: super me, demoasirat idipsuni, quod aniiua ioiquus concepit doLorem,dum quid concupiscit illi-
justa est: Et ioquam, si lucerna ardens et lucens di- cilum : parturit injuslitiam, cum desiderando medi-
ceret: Judica me secundum flanimam, quse superme B-talur : parit iniquitatem; quia peccatum, cum con-
esl: id est ROIIqu* sum ego, sed qua fulgeo accensa sutntnalum fuerit, generat mortem.
de te. \ERS. 16.— Lacum aperukl, elc. Hqc est, quod
VERS.10. — Consummetur nequitia, etc. Consum- in,alio Psalmo dicitur : j» operibut manuumsuarum
metur, inquit, perficiatur> id est perveniat ad sum- comprehensus est peccaior.
niam ncqniljam, ut possit istud-jamvenire judiciuw. YERS.17. — Convertehir dplor, etc Recte erit ini-
Sed quoniam non solum dicltim cst sordibus : sor- qujtasejussuper ipsum, ciimse iniquilaiisusesponle
descal adhuc; sed etiam : juttu» juslior fial, adne- sujbdiderit: sicut el in alio Psalmq dicitur : iniquila-
ctrt el dick : diriges justum, scrutans corda et renes tes, mew supergressw sunt caput meum; sicut onus
Deus. Quomodo ergo dirigilur juste in lanla confu- grave, gravatw sunf,super me.
sione simulationis, nisi dum scrutatur corda et renes VERS. 18. — CpnfiteborDomjno, etc. Non est ista
Deus, videns omnium cogilaliones , quae nomine coijfessio peccatorum, sed justitise £>ei,ita loqttimur:
cordit signiftcataesunt, et delectaliones, quse nomine Verus jtislus es, Domine, quando et justos sic pro-
rentum intelliguntur ? Scrutans ergo cor noslrum, el tegis, ut per leipsum eos illumines : et peccalores
prospiciens, non nos acquiescere carni et sanguini. sie ordinas, ttt non tua , sed sua maiitia puniantur.
sed deleclari in Domino, dirigit justum ia ipsa con- C Pqtest etiam isle psalmus in persona Dominici
scientia coram se, ubi nullus homiuuui videt, sed hominis inlelligi, si modo ea quaeibi humiliter dicta
solus ille, qui prospicit, quid qttisque eogitet, et sunt, ad hostram infirmitatem referantur, quam ille
iuid quemque dekctet. gestabat.
VERS.11. — Juslnm adjulomim, etc. Jmlum IN PSALMUMVUL
mxilium est, quod jam justo tribuilur. Si enim me- Torcularia possumus accipere Ecclesias, eadem
licinam exhibet, qua sanamur infirmi, quanto magis ratione qua et aream inlelligiimis Ecclesiam : quia
eara, qua custodiamur sani : quoniam, si cum adhuc sive in area sive in torculari nibil' aliud agitur, nisi
yeecatores essemus, Chrislus pro nobis, morluus est, ut fructus ab inquinamenlisrpurgentiir, quse neces-
quanto magis nunc justifica[i salvi erimus. ab- ira per saria erant, et ut nascerentur , el ut crescerent,
ipsum. Ita fit, ut scrutans corda et renes Dews, et atqtte ad maturitatem vel messis, vel vindemiae
prospiciens in corde reclas cogitaliones, in repibus pervenirent, sicut nunc agitur , ut n»n loco,, se^
nullas inferkrres delectationes , justum auxilium affectti interim separentur boni a malis : quamvis
praibeat rectis corde, ubi mundis cogitationibus su- simul in Ecclesiis , quantum atlinet ad corporalem.
pernse delectaliones sociantur. prcesenliam, conversentur. Aliud autem erit tempus,
VERS.12. — Deus judex justus, elc. Justus, qui b quo vel frttmenta in horrea, vel vina in cellas segre-
reddit unicuique secundum opera sua : fortis, qui genlur.
etiam perseculores impios, cum sit polentissimus, Sotent accipi lorculariq etiafli wartjria,, tanquam
pro nostra sahile toleravit: patiens, qui ipsos, qui afflictiom»,persectitionum calcatis cis qui Chrisli
persecuti sunt, non slatim post resurrectionem ad nomen confessi sunl, ut mortalia eorum tanquam
supplicium rapuit, sed sustinuit, ut se aliqtiando ad vinacea in lerra remanserint : animae autem in re-
saltitem ab Hla impielate converterent. Non irascitur quiem coelestis habitalioais emanaverint. Verbum
per singulosdies, quia adhuc sustinet servans ultimo qtioque divinum potest uva iutelligi, cuui enuntia-
judicio ultimam poenam. tionis necessitate usurpat vocis«onum, quo in aures,
VERS.15,14. — Nisi conversi, etc El in eo para- perveniatur audientium. Eodem sono vocis tanquam
vit, etc. Secundo advenlu veniens judicare vivos et vinacea kuelleclus tanquam vinum includiiMi;: et
mortuos Judexjustus in manifesto splendore clarila- sic uva ista in aures venit, quasi in calcatorio torqu,-, *
tis suae justis suis lumen et terrores impiis corusca- larium. Ibi autem disceraitur, ut sonus usque sA
UiU Arcum autem Scripturas sanctas appellat, ubi aures vateat, intelleclus «utem memoria eorum,
 767 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 768
qui audiunt, velut quodam loco accipiatur, inde A dum divinitatem evidenter ostenditur, et minor Patre
transeat in morum disciplinam et habitum mentis, futurus secundum humanitatem declaratur.
lanquam delacuincellas, in quibus, si negligentia VERS.7. — Omnia subjecistV, etc. Nihil excipit,
non acuerit, vetustate firmabitur. Acuit namque in cum dicit omnia. Et ne aliter liceret
intelligi, sic
Judaeiset hoc aceto Dominum potaverunt. Apostolus credi jubet, cum dicit: Exeeplo eo qui ei
VERS.2. — Domine, Dominus ttosler, etc. Ac si subjedt omnia. Nec tamen quasi aliquid magnum vi-
aperte dicat: Domine, qui es Dominus noster, quam delur adjungere, cum dicit: Oveset boves, etc, nisi
te admirantur omnes qui incoiunt terram, quoniam oveset bovesintelligamus animas sanctas, vel inno-
tua magnificentia de terrena humilitate super ccelos centiaefructum dantes, vel etiam operantes, ut terra
etevata est! Hinc eniin apparuit quia descenderis', fructificet, id esl, ut terreni homines ad spiritalem
cura a quibusdam visus es, et a cseteris creditum, ubertatem regenerenlur. Has ergo animas sanctas
qttod ascenderis. non hominum lantum, sed etiam angelorum oportet
VERS.3. — Ex ore infantium, etc. Possunt accipi accipi ex eo quod Dominus dicit reliquisse se nona-
novemovesin montibu»,id est in sublimioribus
infantes atque lactentes hi quibus dicit Apostolus: ginta et descendisse
Tanquam parvulis in Christo, lac vobis potum dedi, B locis, propter unam. Nam de bubut
non escam. Quod significabant illi, qui Dominum facilis expeditio est, quoniain ipsi bomines non ob
in Dominus hoc aliud bovesdicti sunt, nisi quod evangelizando ver-
praecedebant laudantes, quo ipse
testimonio usus est. Initnicos autem huic dispensa- bum Dei angelos imitarentur. Peeora autem campi
lioni, quae facta est per Christum Jesum, et hunc congruentissime accipiunlur homines in carnis volu-
crucifixum, generaliter accipere debemus omnes, ptalibus gaudentes, ubi nihil arduum, nihil laborio-
sum ascendunt. est enim lata via, quse ducit
qui vetant cedere incognita, et certam scientiam ad interitum. Campus
poliicentur, sicut faciunt hseretici universi et illi qui VERS. 8 . — Volucret cceli, etc. Vide nunc etiam
in superstitione gentilium philosophi nominantur.
volucres ccelisuperbos, de quibus dicitur: posuerunt
Diabolus vero acerrimus inimicus potest et ultor in-
in ccelum os suum: vide quam in altum vento por-
tclligi; ipsi enim peccantes traduntur in interitum
ut salvus sit in die Domini. Sed et tentur,qui dicunt: Linguam nostram magttificabimut,
carnis, spiritus labia noslra a nobis sunt, quis noster Dominusest ?
omnes qui divina gratia de ejus faucibus erepti non
Inltiere etiam pisces maris curiosos, qui perambulant
fuerint, in aeternum possidet. semitas maris, id est, inquirunt in profundo hujus
VERS.4. — Quoniam videbo ccelos, etc. Videbo, saecUlitemporalia, quie tanquam semitae in mari vi-
inquit, ceelosopera digitorum tuorum: id est cernam C lescunt et intereunt. Perambulant autem dixit, osten-
et inlelligam Scripturas, quas operante sancto Spi- dens pertinacissimum studium inania et praeterfluen-
ritu, qui digitus Dei dicitur, per ministros tuos con- tia requirentium.
scripsisti. VERS.10. — Domine, Dominus notter, etc. Decen-
Sic ergo destruitur inimicus, cum intelliguntur ter post textum sermonis ad caput reditur, quo tritus
Scripturaeprsedicatseusque ad infantiurn tarditatem. idem sermo referendus est.
Luna yero et stellw in coslis sunt fundatae: quia et IN PSALMUMIX.
universalis Ecclesia.in cujus ssepesignificatione luna
ponitur, et particulatim per loca singulae Ecclesiae, De occultit filii quseripotest. Sed quia non addidit
quas nomine slellarum insinuatas arbitror, in eisdem cujus, ipsum unigenitum DeiFilium oportet intelligi.
scripturis eollocatae sunt, quas ccelorum vocabulo Nam et ipse Dominus, cum sine additamento ponit
positas eredimus. Filium, se ipsum Unigenilum vult intelligi, sicut illud
VERS.5. —Quid est homo, etc. Quid inter homines ubi ait: £t vosFilius tiberaverit,vere liberi enJis.Quae
et filium hominit distet quaeripotest. Si euim nihil sunt autem occulta filii, ex Hebraeotranslala editio
distaret, noo ita poneretur: aut filius hominis, per °. manifeste ostendit, quse dicit: Victori super morts
disjunctionem. Omnis namque filius hominis homo, filii. Quocirca in hoc psalmo observanda sunt oc-
quamvis non omnis homo Filius hominis possit in- culta filii, id est humilis ejus adventus, quo profuJt
telligi. Adam quippe homo, sed non filius horainis. geutibus cum caecilate Judaeorum, et poena, quae
Christus autem et homo etFilius hominis. Homoita- nunc occulte agitur, nondum damnatione peccau-
que dicitur, qui portat imaginem lerreni hominis. tium, sed aut exercitatione conversorum, autadmo-
Hujus memor est Deus tanquam absentis. Filium au- nitione ut convertantur, aut csecitale,ut damnalioni
tem hominis, qui portat imaginem coelestis, visitat praeparentur, qui converti noluerint. Nam et illud,
tanquam praesentem : et hoc in susceptione hnma- quod titulo inscribitur: in finem pro occultis filii,
nilatis Deus verbum. Unde sequitur: et supra dicta ex Hebraeotranslalio ponit, victori pro
VERS. 6. — Minuisti eum, etc Minoratum enim morte filii, decenlissime his congruit procul dubio,
minus ab angelis per humilitatem carnalis quibus quippe aitctor est Christus, qui dixit: Confi-
' eum paulo
generationis alque passionis audivimus et credimus. dite, ego vici mundum, cum de morte pariter et in-
Quod magniflcentius in Hebrako legitur: Mimes ferno triumphavit. Ipse et finit, hoc est complemen-
eum paulo minus a Deo: ubi et aequaUsPatri secun- tum legis, sicut ait: Non veni tolverelegem,tei adinu
769 EXPOS. 1NXX PRIMOS PSALMOS. 770
piere. Siquidem et victoriam feret de mundo, finis ,\ mortuos judicandos, paravit in occulto judicio sedem
esl futurorum bonorum. suam.
VERS.2. — Confitebortibi, Domine, etc Non in VERS.9. — Et ipse item paiam judicabit orbem
toto corde confitetur Deo, qui de providentia ejus in terrm in cequitdte. Id est merilis digna restituens.
aliquo dubitat. Narrat autem omnia mirabilia Dei, VERS.10. — Et factus est Dominns refugium pau-
quia non solum in corporibus palam, sed et in animis peri, etc Quid sit adjutor in opportunitatibus, expo-
invisibiliter quidem, sed longe sublimius et excel- suit cum addidit: in tribulatione. Non enira conver-
leutius fieri videt. titur anima ad Dominum, nisi cum ab hoc sseculo
VERS.3. — Lwtabor et exsultabo, etc Non in hoc avertitur. Nec opportunus ab hoc saeculoavertitur,
saeculo,-ubi lethifera laetitia est, non in ambitionibus nisi nugatoriis ejus, et noxiis, et perniciosis volupla-
mundi, ubi peccala amara suavia sunt, sed in te, tibus labores doloresque misceantur.
ubi securum gaudium semper sumit augmentum. VERS.11. — Et sperent i» te, etc Quaerentem
Narrabo autem omnia mirabilia tua, potest prse- quippe animam, ubi figat spem, cum ab hoc mundo
cipue inteUigiex persona Christi, qui discipulis ait: evellitur, opportune excipit cognitio nominis Dei:
Omnia qumcunqueaudivi a Patre meo nota feci vobis: nam noinen ipsum Dei usquequaque divulgatum est,
siquidem ]am incipit apparere persona Domini in hoc B sed cognitionomints est, cum ille cognoscitur, cujus
psalmo loquenlis. Nam sequitur : nomen est.
VERS.4. — ln convertendo, etc. Hujus enim ini- , . VERS.12. — Psallite Dqmino, etc His dicilur,
micus retrorsum conversus est, qtiando ei dictum quos non derelinquil quaerentes se Dominus. Ipse
est: Redi retro, Satanas. Tunc enim, qui tentando se habitat in Sion, quae interprelatur tpeculatio, el gc-
prseponere cupiebat, relro factusest, in eum nihil stat imaginem Ecclesiae,quse nunc est, et cui diclura
valendo. Bominum quoque nuUus eum prsecedit-,et est: Templum Domini sanclum est, quod estis vos.
relro essefacit, nisi qui deponens imaginem terreni VERS.13. — Quoniam requirens, elc. Quasi rc-
hominis portaverit imaginem coclestis, ea scilicet, sponderetur ab his qui missi sunl evangelizare inlei
quw retro sunt obliviscens,et se adea quw ante suiit gentes sludia Dei, et diceretur: Domine, quis credi
extendens. Nam quod dictum est: Inimicum meum, dit auditui nostro ? Et: Propler te mortificamur lota
generaliter accipere non erit absurdum, sicut He- die. Aut, quasi aliquis imperitior et minoris fidci
braica docet editio, quse postquam dixil: Canam qusereret dicens : quomodo annunliabilur, cum infi-
nomini tuo, Altissime, statim inferl: Cum ceciderint delitas genlium ssevitura sit ? convenienler sequitur
inimiei ntei retrorsum, et corruerint, et perierint a dicens: non sine magno fructu aelernitalis morituros
facie tua. Quare ? C in persecutione Christianos, quoniam requirens san-
VERS.5. — Quoniam fecisti judicium, etc. Id est guinem eorum recordalus est.
judicium illud, in quo judicari visus sum, meum fe- VERS.14. — Miserere mei, Domine, etc. Unus in-
cisti, et causam illam, in qua me juslum et innocen- terpeUat pro sanctis, qui primus pro nobis pauper
tem homines damnaverunt, meam fecisti. Haecenim factusest cum esset dives, cum supra plurali nu-
ei miUtaverunt ad noslram liberationem: sicut nautse mero diceret: Non est oblitus clamorem pauperum.
dicunt ventum suum, quo utuntur ad bene navi- Et ipse dicil:
gandum. VERS.15. — Qui exaltas me, elc. Exaltatur enim
VERS.6. — Increpasti gentes, elc. Convenientius in illo quisque nostrum in racmbris ejus ab omnibus
hoc DominoJesu Christo dici, quaui ipsum dicere pravis cupiditalibus, quae sunt portm mortis, quia
aceipimus. Quis enira alius increpavtt genlet,et periil per illas ilur in mortem. Sunt autem portcefilim Sion
itnpius, nisi qui posteaquam asceudit in coelum, misit omnia optima studia, per quas venitur ad visionem
Spiritum sanctum, quo completi apostoli cum fiducia pacis. In sancta Ecclesia portm sunt etiam filiw
prsedicarent verbum Dei, et peccata hominum libere Sion sacramenta et initia fidei.
arguerfent?Qua increpalione periit itnpius, quia justi- D VERS.16. — Exsuttabo in salulari tuo, etc. Exsul-
ficatus est. Deletumque est nomen impiorum. Non tabo, id est cum beatiludine continebor a satutari
enim appeUantur impii, qui Domino vero credunt. luo, quod est Dominus noster Jesus Cbristus, virtus
VERS.7. — Inimici defecerunt, etc Cujus inimici, et sapientia Dei. Deinde animadvertendum quemad-
nisi diaboli framew defecerunt, quse intelliguntur di- modum servetur pcena peccatori de operibus suis.
versae opiniones erroris, quibus ille tanquam gladiis In laqueo isto, elc. Laqueus absconditus est dolosa
animas perimit ? In finem vero, hoc est in Chrislo, cogitalio: pes animae recte inlelligitur amor, qtii
qui civitatet ejus destruxit, eum exclusit inde princi- cum pravus est, vocatur cupiditas, aut Ubido: cura
pem, de quo dictum est: Princeps hujus smculimis- autem rectus, dileclio vel chariias. In fraudulento
sus est foras. ""
ergo consilio comprehensusest pes eorum, cum amore
Periit memoria, etc Sive, quia fil slrepitus, cUm pervenit per fraudem ad vanam laetitiam.
impietas evertitur, sive eliain ipso strepitu per- VERS.17. — CognosceturDominus, etc Hsec sunt
eunte, in quo lumuliuatur impietas. judicia Dei, cum reddit unicuique secumlum optts
VERS.8. — Paravit injudicio thronum, etc. Quia suum.
eliam palam manifesteque venturus est ad vivos et VERS.18. — Convertantur peccatprcs, etc Id cst
 771 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. ff*
dentur in manus suas, cum eis parcilur, et illaqueen- A gnum obleiilurus, quando cliam secundum Aposlo-
tur delectalione mortifera. lum in lemploDei sedebit; extollens se super omne
VERS..19.— Quoniam non in finem oblivio, etc. quod colitur et quod dicitur Deus.
Pauperes dicuntur, qui nunc videnlur, quasi in obli- VEKS.27. — Dixit enim in corde suo, elc. Id est,
vione esse : cum niali florent, et illi tribulanttir. Sed fama mea el nomen meum de hac generalione in ge-
patientia eorum, qua nunc portant malos, nonperibil, nerationem posterorum non transiet, nisi artibus
sed remunerabitur in finem. malis adipiscar tam exceisum priiicipalum, de quo
VERS.20. — Exsurge, Domine, non conforletur, posleri tacere non possint. Vel certe de humana ge-
etc Imploratur futurum judicium : quodqoe dicil: neratione in divinam generalionem rebus magicis
in conspectutuo, significal, in occulto coram Deo, transiturum se arbilrabilur.
paucis sanclis et justis intelligenlibus. Scienduin autem quod Hebraica translalio signifi-
VERS.21. — Constitue,Domine, etc. Videtur Anti- cat illum damnalum hominem ita a diabolo suaden-
christum significare, de quo Aposrolus dicit: Cum dum, ut se putet in aelernum sine ulla adversitale
revelabiturhomopeccali,tfl qui nolunt liberari a Filio regnaturum ; quaeita dicit: Loquitur in corde suo :
Pei,. et pertinere ad Filium hominis, et esse fifii ho- Non movebor: in generatione et generatione ero sine
mirmm, id est novi homtnes, serviant hoiViini,id esl Tj malo.
veleri homini peccatori, quoniam homines sunt. Et VERS.28. — Cujus maledictioneotplenum esl, elc.
quia ille ad tantum culmen inanis glorise venturus Magnumenim maledictum est lam nefandis arlibus
creditur, et tanta ei Iicebit facere in omnes homines ccelum appetere, et ad capiendam aeternam sedera
el in sanctos Dei, ut lUnc vere nonnuHiinfirmi arbi- talia merita
comparare. Sed hac ejus maledictione
trenlur Deum res humanas negligere : subjicit tah- os ejus
plenum est. Non enim habebit eflectum isla
quam voce gementium et querentium cur judicium cupiditas, sed infra omnes ejus tantum valebit ad
differatur. eum perdendum, quia hoc sibi ausus esl polliceri.
VERS. 2 2. — Vtquid, Domine,recessisti, etc. Id est Cum amariludine et dolo, id est ira insidiisque, qui-
opporluna despicis, et facis tribulationes ad inflam- bus in suas partes conversurus est multitudinem.
mandos animos desiderio adventus tui. His enim ju- Quod vero
sequitur : Sub lingua ejus tabor et dolor,
cundior est fons Hle vitae,qui multum siliunl. Itaque ad illud refertur
insinuat consilium dilalionis dicens : quod dixil in corde suo: Non mo^
— vebor, et proplerea sub lingua ejus, non in lingua
VERS.23. Dum superbit impius, etc. Mirum est ejus, quoniam tacile i»ta cogilaturus esl, hominibus
et verum, quanto sttidio bonse spei parvttli incendan- autera talia
locuturus, ul bonus et justus et Dei Filius
tur ad recte vivendum , comparatione peccanlium : " videatur.
quo mysterio agitur, ut etiam haeresesessepermit-
ul manifesti fiant VERS.29. — Sedet in insidiis, elc Quibtis divili-
tantttr, probati inter homines, qui nisi eis, quos hujus saeculimuneribus cumula-
Deo noli sunt. Comprehendunlurautem impii in con- bus,
bit? Et ideo i» insidiis cum his sedere dictus est,
siliis, qttia cogitationes eorum vincula illis frant.Sed
quoniam falsam ipsorum felicitatem ad dejiciendos
quare ?
VERS.24. — Quoniam laudatur peccator,tlc. Adu- homines ostentabit. In occultis autem pulo dictum
ubi non facile intelligitur quid appeteudum,
lstnliuhi linguae aliigant anhhas in peccaiis : deleclat esse,
sit. Innocentem vero interficere est
enim ea facere, in quibtis non solum non metuitur quidvefugiendum
etiam ex innocenle facere nocentem.
reprehensor, sed latidiilor audrtur.
VERS.25. — Exacerbavtt Bominum, elc. Multum VER8.30. — Oculi ejus inpauperem respiciunt,ete.
irascitirr, dum non exquiril, dum qnasi obliviscitur, Justos enim maxime persecuturus est, de quibus
dum rion attendit peccata, et impius per fraudes et dictum est : Beati pauperes spiritu. Leonem autem
scelera ad divilias honoresque pervenit: quodmaxi- t» spelunca dicit eum, in quo et vis et dolus opera-
me in illo Anlichristo eventumm est, qui usque adeo bitur. Prima enim perseeutio Ecclesiaeviolenta niit,
beatus videbitur bominibus, ut exiam Deus putetur. TJ cum proscriptionibus, tormentis, caedibus Chrisliani
Sed quanta ista ira Dei sit docent sequentia. ad sacrificandum cogerenlur. Altera perseculio frau-
VEKS.26. — Non est Deus in conspectu ejus, etC. dulenta est, quae uunc per hujuscemodi haereticoset
Quantam ergo poenam patitur, qui secundis rebuS falsos fratres agitur. Terlia superest per Anti-
peecatorum suorum eo perducitur, ut non sit Deus christirm ventura, qua nihil est periculosius, quo-
in conspeclu ejus : id est deseralur luce veritatis, et niam et violenta el fraudulenta erit. Vim habebit in
contaminentur viseejus i» om»t tempore, id est cogi- imperio, dolum in miraculis. Ad vim relalum est,
taliones et consilia ejus Immnnda sint ? quod dictum est Leo: ad dolos, quod dictum est: in
Auferuntur judicia tua, etc. Animtis enhn male spelunca sua. Et rursum ipsa repetita sunt converso
sibi conscius, dum sibi videttir nullam pcenampati, ordine: lnsidiatur ut rapiat, ele. Nam imidim ad do-
credit quod non judicet Deus : et sic auferuhtur ju- him pertinent, rapere violentiaedeputatur. Item quae
dicia tua, Deus, a facieejus; cum hsecipsa sitmagna sequuntur ipsa sunt:
damnalio. Omniuminimicorum suorum dominabitur, VERS.31. — In laqueo suo humiliavit, etc. La
qtiia reges omnes superalurus traditur, et solus re- queus enim bene significat insidias : dontinatioverc
 EXPOS. 1N XX PRIMOS PSALMOS. 774
773
terrorem aptissime insinual : unde ait : inclinabit A pupillum etiam, qui condemnat: judicat autem pu-
et cadel, etc pillo, qui pro pupillo profert senlentiam. Homines
VERS.32. — Dixit enim in corde suo, elc Haec autem sunt non solum de quibus dictum est : Con-
esl inclinatio et casus miserrimus, dum animus hu- stitue, Domine , tegislatorem super eos, ut sciant gen-
manus in suis iniquitalibus quasi prosperatur, et parci tes, quoniam homines sunt; sed eliam ille, qui eodem
homb erit, de quo
sibiputat, cum excsecalur, ut servelur ad ultimam loco intelligiutr poni super eos,
opportunamque vindictara, de qua nunc jam loqui- nunc dicitur : ut non apponat ultra magnificare
tur dicens: se homo super terram, cum venerit scilicet Fi-
VERS.33. — Exsurge, DomineDeus, exaltetur,t\a. lius hominis judicare pupillo, qui exuit veterem
Id est manifesta sit potentia lua. Laborans enim hominem, atque hoc modo tanquam extuUt pa-
Ecclesia iliis temporibus tanquam navis in magnis trem.
fluctibus et procellis quasi dormientem excitat Do- IN PSALMUMX.
minum, ut imperel venlis, el tranquillitas redeat. Psalmus iste canitur adversus haereticos, qui nos
Jam itaque manifesto judicio intelligentes et exsul- ab uberibus matris Ecclesiae avertere moliunlur,
tantes dicunt: affirmantes quod apud ipsos sit Christus, et quasi
VERS. 34. — Propter quid trritavit impius B I pie admonentes, ut ad eos transeundo transmigre-
Deum, etc. ld est quid profuit tanta malafacere? mus in Christum, quem se habere mentiuntur. Nam
Deinde seqwtur: cum mtiltis nominibus Christus in prophetia alle-
VERS.55. — Vides quoniam tu laborem, elc Sen- gorice insinuaretur, etiam mens appellatus est:
sos iste pronunlialionem quserit, inqua si erratum Istis itaque respondendum est ita :
fuerit obscuratur. Sic enira dixit in corde suo im- VERS.2. — /« Domino confido, quomodo dieitis,
pius no» requiret Deus, quasi Deus laborem et do- etc. Unum enim montetn teneo, in quo confido, quo-
lorem consideret, ut tradat eos in manus suas, id modo dicitis, ut ad vos transeam, tanquam multi
est.quasi laborare et dolere timeat, el propterea sint Christi ?
illis parcat, ne onerosa sit illi poena eorum, aut VERS.3. — Quoniam. ecce peccatores,'etc. Tetende-
ne iracundise tempestate turbetur : -quomodo ple- runt arcum, Scripturas videlicet, quas carnaliter
rumque homines faciunt dissimulata vindicta ne interpretando, venenatas sententias inde emiltunt.
laborent, aut doleant. Paraverunt sagiltas in pharetra, eadem verba scili-
Tibi derelictus est, etc. Ideo enim pauper est, id cet, quae scripturarum auctoritate jacuiantur, ut
csl omnia hujus mundi temporalia bona contem- cum senserint Ecelesise lumine propter multitudi-
psil, ut tu sis tantum spes ejus. Orphanum autem' ** nem imperitorura et earnalium obscurato, non se
dixit, cui moritttr pater hic mundus, per quem car- posse convinci, corrumpunt mores bonos colloquiis
naliter genitus esl, sed potest jam dicere : Mihii malis.
mundus crucifixus est, et ego mundo. Talibus enimi VERS.4. — Quoniam qum perfecisli destruxe-
orphanis pater (it Deus, quibus dicit : Ne dicatisi runt, etc Omnes haeretici, quantum in ipsis est,
vobis patrem in terris. destruxerunt laudem, quam ex ore infanliuni et
VERS.36, — Contere braeMum peccatoris, etc. lactentium perfecit Deus, dum qusestionibus vanis
IHius seilicei, de quo supra dicebatur : omniumini-• et scrupulosis exagitant parvulos, et nutriri fulei
nricorum suorum dominabilur. Brachium ergo ejusi lacte non sinunt. Quod si haerelici, aut Judsei lau-
. dixil potenliam ejus. Qumrelur aulem peccalumi dera vel legem Dei destruxerunt, Christus quid fecit,
ejus, kl est judicabitur de peccalo suo : nec inve- qui dixit: Pacem meam de vobis : quam ilii nefanda
nietur, quia periet ipse pro peccato suo. dissensione violarunt?
VERS.37. — Dominus regnabit in aeternum, etc t VERS.5. — Domimis in templo sanoto suo, etc.
Gentes posuit peceatores et impios. Ita vero, sicut Apostolus dicit: Templum enim Dei
VERS.38. — Desiderium pauperum, etc. Deside- sanctum est, quod estis vos. In hoc templo sancto suo
riuni iilud , quo aestuabant, cum in angustiis etl " Domims est, quod constat «x multis membris stta
trihuTationibus hujus sseculi Doraini diera conctt- quseque officia gerentibus, in unam sedificationem
piscerent. charitate construetis. lpsum inteUigitur et eoslum,in
Prwparatio atitem cordis illa est, de qua in alio> quo regnat, et unde judicat Deus.
psalmo canhur : Paratum cor meum, Deus, pdratumt Oculi ejus in pauperem, etc Quippe cui dere-
cor meum : de qua et Apostolus : si autem, qmd( lictus est pauper, et qui factus est refugium pau-
non vutemus, speramus, per patienliam exspeclamus. peri. Filios autem homtnum de veteribus per fidein
Jam vero aurem Dei non membrum corporeum, sedl regeneratos accipe. Hi enim quibusdam Scriptura-
potentiam esse, qua exaudit, regulariter debemuss rum locis obscuris tanquam cltusisoculis Dei exer-
accipere; Non enim corporeum fas est pulare, quodI centur, ut quserant: etrursus quibusdam locis ma-
Domiuus Deus non sonantem vocem, sed praepara- nifestis lanquam apertis oculis Dei iHuminantur, ut
tionem cordis audivit. gaudeant, et ista in sanetis libris crebra apertio
YERS.39. — Judicare pupillo et humili, etc Aliudi atque operatio tanquam palpebrm sunt Dei, qiise
judkare pupillum, aliud judicare pupillo. Judkatt interrogant, id est probant filios hominum, qui
 775 WALAFRiDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 776
neque fatigantur rerum obscuritale, sed exercen- A . VERS.5. — Qui dixerunt linguam nostram, etc.
tur, neque inflantur eognitione, sed confirman- Superbi hypocritse significantur, in sermone suo
tur. spem ponentes ad homines decipiendos, et Deo nou
VERS.6. — Dominus interrogat justum et im- sunt subditi.
pium, etc. Quid ergo metuimus, ne aliquid nobis VERS.6. — Propter miseriam inopum, etc Hoc
obsint impii, si forte nobiscum sacramenta non sin- de persona Dei Patris accipiendum, qui propter
cero corde communicant, quando ifle interrogat ju- inopes et pauperes, id est, inopia et paupertate bo-
stum et impium, et animae tantum suae nocet di- norum spiritualium egentes, Filium suum misit.
lector iniquitatis? Ponam tn salutari, etc In salutari, in Christo
VERS.7. — Pluet super peccatores, etc. Pluet, ad accipiendum est secundum illud : quia viderunt oculi
verba prsedicantium retulit coelo manantia, quae mei talutare luum; in quo inteUigilur posuisse quod
piis imbres.sunt: male autem intelligentibus autnon ad miseriam inopum auferendam et consotandum
credentibus laquei. IUienim bene intelUgendo in fide gemitum pauperum pertinet. Fiducialiter vero egit
fructificant : isti male tractando animas suas modo in eo, secundum illud in Evangelio : Erat emm do-
perversitatis strangulant. Poena vero eorum est cens eos lanquam potestatem habens.
atque exitus, per quos blasphemalur nomen Dei, ut B VERS.7. -— Eloquia Domini, eloquia casta , etc.
primum cupiditatum suarum igne vastentur, deinde Casla, id est nullo adulterata mendacio, sed ad
malorum operum pudore a costu beatorum abjician- vicem argenti, quod examinatur, septempUci Spiri-
tur, postremo arrepti atque submersi- inefiabiles tus sancti igne probata. Quod autem ait: probatum
pcenas luant: haec enim pars est calicis eorum. Ca- terrm, manifestius Hebraica editio posuit, separatum
Ucem autem proptera pulo appeUatum, ne quid a terra.
prseler modum atque mensuram vel in ipsis pecca- , VEBS.8. — Tu, Domine, servabi»nos, etc. Hif
torum suppliciis per divinam providentiam fieri ar- tanquam inopes et pauperes, ibi tanquam opulentos
bitremur. et divites.
VERS.8. — Quoniam justus Dominus, etc. Pro VERS.9. — In cireuku impii ambulanl, etc
justis justitiw intelliguntur positae. In multis enim /n circuitu ambulanl. Id est, in tcmporalium re-
justis tanquam multaejustitise videntur esse, cum sit rum cupiditate, quae septem dierum repetito cir-
una Dei, cujus omnes participant: tanquam si una cuitu tanquam rola volvitur, et ideo non perveniunt
facies intueatur plura specula, quod in illa singulare in octavam, id est in aeternum, pro qua iste psal-
est, de illis pluribus pluraliter redditur. Facies au- mus titulatus est. Multiplicantur autem filii homi-
tera Dei est potentia, qua dignis innotescit. Aut C num , hoc est, justi secundum attitudinem Dei,
certe mquitatem vidit vultus ejus, quia non se prae- quando eunt de virtute in virlutem.
bet cognosceodum malis, sed bonis. Et ipsa est
1N PSALMUM XII.
wquitas.
IN PSALMUMXI. VERS.1. — Vsquequo, Domine, obliviscerisme in
Oclava potest inlelligi diesjudicii, autcerte Evan- finem ? elc. Id est differs me ad intelligendum Chri-
gelicam praedicationemfigurat,in qua Judaeivel hse- stum spiritualiter, qui est sapienlia Dei, et rectus
retici decalogum legis transgrediendo velut in un- (inis omnis inlentionis animae. Avertere enim fa-
denario nuraero lapsi sunt. Unde corpus Ecclesiae, ciem Deus dicitur, dum non dat animae notiliam
quod unius et vocis et cordis, Dominum orat, ut ab sui, qttse adhuc purum mentis oculum non habel.
eorum damnatione eripiatur : VERS.2. — Quandiu ponam consilium tn a»i-
VERS.2. — Salvum me fac,Domine, quoniam, etc. wto, etc Consilio non opus est nisi in adversis.
Defecit sanctus, id est non invenitur, sicut loqui- Ergo, quandiu ponam consilium in anima tnea, ita
mur, cum dicimus : defecit frumentum, aut defecit dicitur: quandiu ero in adversis? Aut certe responsio
pecunia. Veritas autem una est, qua illustrantur est, ut iste sit sensus : Tandiu, Domine, oblivisceris
aniraae sanctse. Sed quoniam multsc sunt animae, " me in finera, et tandiu avertis faciem tuam a me,
in ipsis nuillse veritatesdicipossunt; sicul ab unafa- quanctiu ponam consilium in anima mea, ut per-
cie multse in speculis imagines apparent. fecte operetur misericordiara. Non eum dirigit Deus
VERS.5. — Vana loculi sunt unusquisque, etc. in finem, neque notitiam sui plenam, quod est fa-
Proximum omnem hominem oportet intelligi, quia cie ad faciem, praebet illi. In eo etiam, quod sub-
nemo est cum quo sit operandum malum, et dilectio jungil : doloremin corde meo per diem, subaudilur,
.proximi tnalum non operalur. Quod autem bis ait: in quandiu ponam ? Per diem vero aut continualionem
corde et corde, duplex cor significat: qui cnim in significal, aut dies pro lempore inlelligilur, a quo
corde suo scit verum esse, quod verum est, quo- se quis desiderans exui dolorem ponit in corde,
dammodo alio corde suppressa vcrilate dolo insti- deprecans ad aeterna conscendere et humaiiam
gante raeittitur. diem non palt.
VERS.4.-—Disperdat Dominus tiniversa labia,e\x,. VERS.3. — Vsquequo exaltabitur iuimicus, clc.
Vniversa dixit, ne quis se exceptum putet. Linguam Inimicus isle diabolus est, sive popiilus impius, vcl
autem magniloqudmsuperbiam inteliige. consueludo carualis.
777 EXPOS. 1N XX PRIMOSPSALMOS. 778
VEBS.4. — Respice autem refertur ad id quod j.\_hominum, etc. Super Judsefs potestinlelligi, ut ho-
dictum est : Vsquequoobliviscerisme in finem ? noralius eos appellaveril filios hominum propler
VERS.5. —Illumina oculos meos, ne unquam, etc unius Dei cultum in comparatione gentilium. Pro-
Orat oculos sui cordis illuminari, ne deleclabili de- spicit aulem Dominus, ut videat per animas sanctas
fectu peccati claudantur. Diaboli quippe insuliatio suas, quod significal id quod dictum est, de ccelo.
roeluenda est, qui delestabili consueludine tuuc ef- Nam per seipsum nihil eum latet : nisi forle eo
ficitur Iselus, quando eos quos deceperit, se cogno- modo intelligalur dictum, ul videat, id esl, videre
verit possidere. facial: sicut Abraham dictum esl: Nunc cognovi,
Qui tributant me extultabunt, etc. Tribulantes sunt quod timeas Deum, id esl, ntinc cognoscere feci
diaboliet angeli ejus, qui non exsultaveruntdejusto VERS.3. — Omnes declinaverunt, etc. Id est, Ju-
viro Job, cura eum iribularent, quia non est molus, daei tales facti sunl, quales et gentes.
id esl, de stabilitate (idei uon recessit. Idipsum au- Sepulcrum patens est, etc. ln sepulcro patenle aut
lein quod non movetur horao, et fixus in Domino voracilas significatur inhianlis gulae, aut in allego-
permanet, non sibi debet tribuere, ne cum se glo- ria, qui occidunl, et quasi devoranl interfeclos eos,
riatur non esse molum, ipsa superbia moveatur. quibus morum suorum perversitalem suadent. Cui
VERS.6. — Exsultabit cor meum in salutan, etc. B ] siraile est, e contrario, quod Pelro dictum est,
ln saluta/i tuo, hoc est in Chrislo Jesu, exsultabit Macta, et manduca, ul in suam fidem et bonos mo-
cor meum, qui tribuit mihi bona spiritalia, non ad res gentes converteret. Patet vero quod sequitur :
hunianum diem pertinenlia. Propter quod psal- Linguis suis dolose agebant. Comes quippe est vora-
lam noihini Altissimi, id est, cum gaudio gratias cibus adulalio et omnibus malis. Venenum atilem
ago, et ordinatissirae utor corpore, quod est cantus dolum dicit; aspidum vero , quia nolunt audirc
animse spiritualis. Si aulem aliqua hic differentia verba incantantis. Aspidi enim Judaeicptissime com-
consideranda est, canlabo corde, psallam operibus parantur, qui adversum verba salutaria induxerunt
Domino, qui solus videl : nomim autem Domini, niseri lethiferam surditatem.
quod apud homines innolescil, quod non iUi sed no- Quorum os maledictione, etc Pedes appellat con-
bis est utile. silii progressus, quibus de inccepto movemur ad ex-
itus rerum. Nam quod dixit veloces, ostendit, mode-
IN PSALMUMXIH. rationis illis consilia defuisse. Ad e/fundendumsan-
Finis legis Chrislus. Ad illura redimus, quando guinem, divinum videlicet Salvatoris, ut sceleralse
incipimus viam bonam ingredi : ipsum videbimus, rei crescat immanitas actionis.
cum pervenerimus. Et ideo ipsefinis, quem Judaei'C Contritio el infelicitas in viis eorum, etc Omnes
videnles humilem in assumpia carne venisse, non raolorum hominum vise plenaesunt laborinus et mi-
intellexerunt ipsum esse qui praedictus fuerat a seria. Unde non cognoveruntviam pacis, quaedicit:
prophetis. Ideo sic incipit psalmus: Venitead me, omnesqui taboratis et onerati estis, el
VERS.1. —Dixit insipiens in corde suo, etc Quod ego reficiani vos, et discitea me quia mitis sum et
ideo gravius, quia non lanlum labiis dixerunt, sed in humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris:
corde, ul raalo voto pejor incredulitas jungerelur. jugum enim meurn lene est, et sarcina mea levis est.
Potest hoc et de gentihus intelligi, qtti providentiam VERS.4. — Nonne cognoscent omnes, etc. Omni-
divinam negantes casibus mundum sestimant guber- bus impiis Dominus judicium comminatur, dicens,
nari. fn retributione generali cognoscere vindictam, qui
Corrupti sunt et abominabiles, etc Id est, dum nunc operantur sub libertate malitiam. Qui devorant,
amant hoc saeculum,et non araanl Deura, ipsa sunt iuquit, ptebem meam sicut escam panis : id est,
sludia, quaecorrumpunt animam, el sicexcsecant.ut quotidie. Cibus enim panis quotidianus esl, devorant
possit etiam dicere insipiens in corde suo : Non eliam populum.quia sua commoda ex illo capiunt,
est Deus : sicut enim non probavernnt Deum habere non ferentes minislerium suum ad gloriam Dei, et
in notilia, dedit itlos Deus in reprobum sensum , ut D acl eorum, quibus prsesunt, salutem.
nefandissima incredulilate raaculati, abominabiles VERS.5. —Dominumnon invocaverunt, etc. Non
Domino suis erroribus redderentur. Quod vero ait, enim vere invocat Dominum, qni desideral quae illi
usque ad unum, vel cttm ipso uno polest intelligi, ut displicent. Judsei quoque limuerunt regnum terre-
nuUus hominum intelligatur ; vel prmter unum, ut num arailtere, ubi non erat timor. Dixerunt enim :
intelligalur Dominus Chrislus, sicut dicimus : Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et ve-
iste ager usque ad mare esl, non ulique simul com- nient Romani, et tollent nobis et gentem et locum ;
putamus et mare. Et iste est melior intellectus, ut et araiserunt regnum ccelorum, quod timere debue-
nemo intelligatur fecisse bonitatem usque ad Chri- runt. Et hoc de omnibus temporalibus commodis
stum, quia non potest quisque homiuum, nisi ipse intelligendum est, quorum amissionem cum timent
donaverit, facere bonitatera. Et illud tinum est: homines, ad aelerna non veniunt.
quia usquequo quisque cognoscat unum Deum, iTon VERS.6. — Quoniam Dominusin generatione. etc.
potest facere bonura. Ad superiora referlur, quod dicitur quoniam
VERS.2. — Dominus de coeloprospexit snper filios Deusin generationejusla esl, ttt sit sensus : Nonnc
P-ITROL.GXIV. 25
779 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 780
omnes, qui operantur iniquitatem, quo-1A VERS. 4. — Ad nihiium deductus est, etc Ista
cognoscent
niam Deus in generatione justa est, id est, non in perfectio esl, ut nihil in homine valeat malignus.
eis qui diligunt sseculum. Injustum est enim relin- Et ut nihil sit in conspeclu ejus, cerlissime noverit
non esse, nisi cum ahimus a suo Creatore
quere saeculorum conditorem et diligere sseculum, malignum
et servire creaturse quam Creatori. Consiliuminopis seterno et incommutabili ad creaturae speciem aver-
de nihilo facta est. Timentes autem
eonfudistis, etc, id est, contempsistis humilem ad- litur, quse
ventum Dei, quia non in eo vidistis pompam saeculi, Dommum gtorificat, qui potest dicere cum Pro-
ut hi, quos vocabat, in Deo solo spem ponerent, non pheta : Mihi autem nimis honorificdti sunt amici tui,
in rebus transeuntibus. Deus.
VERS.7. — Quis dabit ex Sion, etc. Quis dabit ? Qui jurat proximo suo et non decipit, etc Ista non
subattditur : nisi ipse, cujus humilitatem contem- sunt magna : sed qtti nec ista potest, multo minus
psistis. Ipse enim in claritate venturus est adjudi- potest loqui veritatem in corde suo, et non agere
cium vivorum et mortuorum, regnumque justorum, dolum in lingua sua, sed ut est in corde, verum ita
ut quoniam isto humili adventu facta est cmcitasex proferre, et habere in ore Est, est, Non, non, et non
suo matum , id est nulli homini; et
parte in Israel, ul plenitudo gentium intraret, illo fdcere proximo
alio fiat quod sequitur : et sic omnis Israel salvus 'B opprobrium non accipere advefsus proximum suum,
sunt perfectorum, in conspectu quorum ad ni-
fieret. Pro Judaeis Apostolus etiam illud Isaiaetesti- quae
monium accepit, quod dictum est : Veniat ex Sion, hilum deductus est maligiius. Tamen etiam isla mi-
nora ita cOncludit
qui eripiat, et avertat impielatem ex Jacob, sicut hic
VERS.5. — Qui facit hwc, non movebiturin mter-
positum est : Quis dabit ex Sion salulare tsrael ? Si
autem, ut plerumque solet, ex Jacob Judseorum po- nurn. IN PSALMUMXV.
pulus, per lsrael intelligitur gentium, consideran-
dum est diversis causis, quam propria verba tributa Rex noster in hoc psalmo loquitur ex persona
sunt. Ait enim : Exsuttabit Jacob, id est inenarrabili susceptibnis humanse, de quq titulus regalis tem-
gaudio cumulabitur, quando viderit quod ardentis- pore passionis inscriptus emicuit: Jesus Nazarenus
sima desiderabat spe ; Iwtabitur Israel, qui non spe- rex JudworUm. Sed ipsi in Iioc loco veraciter Judsei
ratam suscepit medicinam. intelliguntur, quifidemChristi corde retinent adjus-
titiam, et ore confitentur in salutera.
1N PSALMUMXIV. VERS.1, 2. — Conserva me, Domine, quoniam
VERS.1. — Domine, quis habitabit in, etc. Quan- speravi in te. Dixi Domino : Deus meus es tu, quo-
"' niam bonorum meorum non
quam aliquando ponatur tabernaculum, etiani pro ha- eges. Quoniam bonis
bitatione sempiferna, tamen cum proprio accipitur, meis non exspectas tu fieri beatus. Quaeverba, si ex
tabernaculum belli res est. Ad tempus enim cum persona Domini accipienda sunt, notandum valde
diabolo dimicamus, et tunc opus est tabernaculo, quam aptissime corigruant titulo, qtti in Hebraico ita
quo nos reficiamus, quod significat maxime fidem legitur : humilis et simplicis Dei, illius videlicet
temporalis dispensationis, quae pro nobis acta est qui dixit : Discite a me, quia mitis sum, el humilis
temporaliter per incarnationem Domini. iHonsvero corde. Animadvertendum, quoque, quod solus ille
sanctus ipsam eeternam habitationem significat. Sed veraciter Dominus sit, qui, secundum quod hic
intuere qtram puTchre per varios Sensus apta verba excellentissime definitur, bono servi non eget.
dislinguantur: In tabernaculo, dicitur, quis habitabit? Non enim Deo, sed nobis praestamus, si bene agi-
de illo qui adhuc in hujus saeculiagone contendit ; mus.
tn monte, quis requiescet? quando jam unusquisque VERS.3. — Sanctis qui sunt in terra ejus, etc
fidelium per labores liujus sseculi seternse pacis se- Sanctis qui in lerra vivenlium spem suam posue-
curitate reficitur. runt, civibus Hierusalem coelestis, quorum conver-
VERS.% 3. — Qui ingreditur sine macula et ope- satio spiritualis per anchoramspei in illa patria figi-
ratur justitiam. Qui loquitur, etc Nonnulli enim in tur, quse recie Dei terra nominatur, quamvis adhuc
labiis habent verilatem, in corde non habent; tan- in his terris carne versentur, miras fecil Paler vo-
quam "si aliquis dolose oslendit viam, sciens in ea luntales meas in profectu illorum, quo senserunt
esse latrones, et dicat: Si hac ieris, tutus a latroni- quid eis profuerit el humanitas meae divinitalis
bus eris, et contingat ut vere ibi non iirveniantur. ut morerer, et divinitas huraanilatis ut resurge-
Veram iMc loculus esl in corde suo, aliud enim pu- rem.
tabat, et nesciens verum dixit. Ergo parum est ve- VERS.4. — Muttiplicaiw sunt infirmitates eo-
rum loqui, nisi etiamtn corde ita sit. /n lingua veroi rum, etc Hse infirmitates errores sunt, quas per
agitur dolus, cum aliud ore profertur, aliud pectore Evangelicam doctrinam multas in se esse cernenles
iegitur. acceleraverunt salutem expetere a Christo.
Nec feeit proximo suo malum, etc. Proximum om- Non congregabo conventicula eorum de sangui-
nem hominem accipi oportere notum est: adversus; nibus, elc. Erunt ergo conventicula eorum non
quent opprobrium non aicipit, qui non libenler ac; camalia, nec de sanguinibus pecorum propitiatus
emere credit criminatori. congregabo eos, sed spirituali mulatione obliviscen-
7*1 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 782
tur quid fuerint; nec a me jam et peccalores, «t, A Apud Dominumcertum est habere justitiam vocem
amici, et homines, sed jusli et fratres raei, et fiiii suam, qtise res tacitas inlelligentiae suaevirtute co-
Dei vocabunlur. gnoscit. Ipsiua enim est oratio perfecta, cujus el
VERS.5.— Dominuspars hwreditatis memet calicis causa claniat et. Kngita. Non in labiis dolosis, hoc
met,etc. Possidebunlenim mecum hmreditaiemipsum est, non ad te m laoirs dolosis procedentem. Bene
Dominum. Eiigant sihi alii partes, quibus fruantur, enim orat, in cujus labiis dolus non est.
terrenas et temporales : portio sanctorum Dominus VERS.2. — De vultu luo judicium meum pro-
xternus est. Bibant alii mortiferas veiuptates: portio deat, etc. Ex iilumiiiatione notitise tuaeverum judi-
ealicis mei Dominus est. Quod dico, mei, adjungo cem. Aut certe de vutlu tuo- ait secunduni illa quse
Ecclfesiam,quia ubi caputibi et corpus. Nam in hae- in me respicis atque. cognoseis. Hocautem ille rects
reditate congregaboconventicula eorum, et per cali- pelebat, qui se noverat poUutionem non habere
cis ebrietatent oMiviscar nomina vetera eorum, ut peccati.
nota sit et his, quos libero, claritas, qua eram apud YERS.3. — Probasti cor meum et visitasti nocte,
te, o Pater, priosqoaiu mundus fieret. Non enim etc. Probatum est eor meum visilatione tribulatio-
reslitues mihi quod non amisi, sed restitues his, qui nis. Non autem nox tantum, quia perturbare assolel;
amiserunt, ejus claritatis notitiam, in quibus, quia B - sed etiara ignis, quia uril, vocanda. est ipsa tribu-
ego sum, restitues. latio, qua examinalus justus inventus sura.
VERS.6. — Funes ceciderunt mihi tn prmcla- VERS.4. — Ut non loquatur os meum opera ho-
ris, etc. Limites passionis meaein tua claritate tan- minum, etc. Ut aliud non procedat ex ore meo,
quam sorte ceciderunt, vetut pgssessio sacenkttum quam id quod pertineat ad gloriam tuam, Non ad
el Levilarum Deus est. Quse amtemsit ejus praeelara opera hominum, qui faciunt praeter voluutateui
hoereditas, manifestius in Hebfaico, conversione tuam. Propter verba pacis luse et prophetairura tuo-
ad Dominumfacta, sic exponil: Et tu hwreditas spe- rum ego custodhii vias iuboriosas mottalitattis Uu-
ciosamea es. manae alquc passionis.
VERS7. — Benedicam Dominum qui tribuit mihi VERS. 5. — Perfice gressus meos in semiti»
inieltectum,etc. Eo quippe intellectn-ista feseredilas tuis, etc Perficiatut charitas Ecclesiaeiu iliueribus
videri et possideri potest. Super iiHellecttunautem angusiis, quibus venilur ad requiem tuaiu. Ul txon
usque ad mortem me erudivit inferior- pars, mea moveantur signa itineris mei, quaetauquara vesti,gja.
carnis assumptio, ut experirer tenebras mortalitatis, sacramenlis et Scripluris aposlolicis impressa sunt,
quas iile intellectus noa habet. quae inlueantur el obseuvent»qui me sequi volunt.
¥BIS. & — Pravidebam Dominum in conspectuC Aut certe ut jam stabiliter iii aelernitate perma-
tneo semper, etc. Veniens enim in ea quse transeunt, neam, posteaquam peregi vias duras, et in angustis
non abstuli; oculum ab eo qui semper raanet, tioc semilarum luarum gressus perfeci.
providens,ul in eum per temporaiki peracta recur- VERS.6. — Ego clamavi, quoniam exaudisli me,
rerem, qui nuhi semper a dexttis. eet, ut sUbiliter in elc Qui clamat, quouiain exauditur, ulique puruii,
eo permaneam. innocens, et immaculatus agnoscitur : nani. conli-
VERS.9. —Prepter hoe Iwtatum e»tcor metm, etc. denter oravit, quoniam se audiri posse de cou&cien-
Ac si aperte dicat : Propter hoc et in cogitationi- tisepuritale pratsumpsiUAut.ce,rleila.intcUigendum:
bus meis jucundilas, et ia verbis exsultatio. Insu- Ego liberam et vaUdaminlentiauem precis »d te
per et earo non deficiet in interilum, sed ki ape direxi, quoniam ut hanc habere possem^ exaudisti.
resurrectiouis oktermiet. me infirmius orantem. Non ergo deseral exauditio
VERS.10. — Quoniam non derelinqu.esanimam tua humilitatem meam.
meam in inferno, etc. Nam neque animam, meam VERS.7. — Mirifica misericordiastuas, qui satvos
inferis possidendam dabis, neque sanctificalum cor- facis sperantes in te, etc Non vilescant misericor-
pus, per quod et alii sanclificandi suitt, corrumpi dise tusc, ne tninus amentur.
patieris. D VERS.8. — A resistentibus dexterm tum, etc. A
Notas mihi fecisti vias vitw, elc. Notas fecisli per resistentibus favori, quo mibi faves, custodi.tne ut
me humilitatis vias, ut ad vitam redirent homines, pupillam oculi, quae apparet parva et exigua, per
unde per superbiam ceciderunl. In qua adimulehis eam tamen dirigitur acies luminis, quo lux et tene-
eos tmtitia, ut non ultra quaerant aliquid, cum facie brse dijudicantur : sic per Chrisli humanitatem
ad faciem viderint te, in quibus, quia ego sum, tne divinitas judicii, discernens inter justos et, pecca-
adimplebis.Delectatio esl tn favore el propitiatione tores.
lua, in hujus vitaeilinere perducens usque ad fiuem Sub umbra alarutn tuarum protege me, elc. Id est,
gloriieconspeclus lui. sub muiiimenlo cliarilatis et misericordise tuae pro-
IN PSALMUMXVI. tege me.
VERS.9. — I.nimici tnei animam meam circum,^
Hoc est personse Domini tribuendum, adjuncta dederunl, elc. Inimici ejus Jtidaei,animatn ipsius, id
Ecclesia, quse corpus, ejus esl. est, vitam teniporalem, circumdanles eum eripere
VERS.I. —Exaudi, Domine,jusliiam meam,elc. (|ii;e-ienuu.
 783 WALAFRIDI STRABI EULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 784
VERS.10. — Qut adipem suum concluserUnt.Id est, A nisi quod beatus Joannes Aposlolus ait : Scimu»
laetilia sua pingui cooperti sunt, posteaquam cupi- quia, cum apparuerit, similes ei erimus : quoniani vi-
ditas eorum de scelere satiata est. Et propterea os debimuseum sicuti est.
eorum loculum est superbiam : Non habemus regem IN PSALMUM XVII.
nisi Cmsarem; et, qui destruis templum, el caetera
talia. Quaeest ista dies, in qua corpus Christi de manu
VERS.11. — Projicientes me nunc circumdederunt omniuminimicorumsuorum eripiendum se novil, nisi
me, etc. Projicientes me exlra civitatem, nunc ctr- ilia cujus gloriam in fine praecedenlis psalmi evi-
cumdederunt me in cruce, et intentionem cordis sui uenler expressit dicens : Implebor, cum evigilavero,
statuerunt declinare in islaterrena, putantesmagnum similitudine tua. Cumenim Ecclesia Chrisli in evigila-
roalum perpett ctim qui occidebatur. tione, id est resurrectione, implela fueril similitudine
VERS.12. — Susceperunt me sicut leo paratus ad Dei, lunc non solum de manu caeterorum inimico-
prmdam, etc Suscepetunt me, sicut ille adversarius rum ereptam se gratulabitur, sed et de manu Saul,
circuiens quaerens quem devoret, et sicut calulus per qucm significalur mors, cui in resiirreclionein-
ejus, populus scilicet, cui dictum est: Vos ex patre sultabunt sancli dicentes . Vbi est, mors, vicloria lua,
diabolo estis, cogitans de insidiis, quibtts justum cir- B ubi est, mors, aculeus tuus ? Saul quippe, qui inler-
cumvenirel et perderet. pretatur petitus, morlis similitudinem gerit, de qua
VERS.13. — Exsurge, Domine, prwveni eum et Scriptura dicit: Deus tnorlem non fecit, nec Iwlatur
supplanta eum, etc. Exsurge, Deus, quem dormire in perditione viventium. Et post pauca : Impii autem
infidelis populus arbitratur, et iniquitates hominum manibus et verbis accersierunt illam.
non curare, antequam exerceatur malilia sua, ut VERS.2.— Diligam te, Domine, fortitudo mea,
factum ejus vindicta pracveniat, et ita supplanta Dominus firmamentum meum, etc. toquitur baec
eum. Erne autem animam meam, resuscitando me a Chrislus et Ecclesia, id est tolus Cbristus, eaput et
morte, quse mihi ab impiis irrogata est. Anima au- corpus. Diligam te, Domine, per quem forlis sum,
tem mea framea tua est, quam assurapsit manus lua, qui me firmasti, qui refugi ad te: refugi autem,
id est selerna virtus tua, ut per ipsam regna debellet quia liberasti me.
VERS.3. — Deus meus adjulor meus, et sperabo
iniquitalis, et dividat juslos ab impiis. Hanc ergo
erue ab inimicis meis. in eum. Qui mihi prius adjutorium vocationis luae
VERS. 14. — Domine, a paucis de terra divide prseslilisli, ut sperare iu te possim. Proteclor meus,
eos, etc. Pauci sunt boni ad coraparationem malo- et cornu salutis mem, et susceptor meus. Proteclor
**
rum; sed divisi Judaei per orbem sunt a paucis, qui meus, quia non de me praesumpsi, quasi erigens
ex eis crediderunt, de Ecclesia, quae terra vivenlium, adversum te cornu superbiae, sed teipsum cornu,
separati in vila ipsorum, id est, in ista, quam so- hoc esl, firmam celsiludinera salutis inveni: quod ut
lam suam vilam. putant, qttia seternam desperant. invenirem, suscepisli me.
Non solum autem ista poena eos consecuta est visi- VERS.4. — Laudans ittvocabo Dominum, etc.
bilis, sed eliam de peccatis, quaetanquam tenebrse Non meam gloriam, sed Domini quserens invocabo
absconduntur a lumine veritatis Dei, adimpleta est Dominum, et non erit unde mihi noceanl impielalis
memoria eorum, ut obliviscerentur Deum. errores.
Saturati sunt fitiis, et dimiserunt relu/uias suas VERS.5. — Circumdederunl me dolores tnortis, etc.
parvutis suis; hoc est, malorum operum fructibus Dolores morlalitatis, hoc esl carnis, circumdederunt
sunt repleli, et peccala infidelitatis suae etiam suis me, et lurbse iniquae ad lempus comraotaevelut flu-
posteris reliquerunt. mina pluvialia cito desitura egerunl, ut conturba-
VERS.15.— Ego autem in justilia lua apparebo, etc rent me.
Ego autem qui non apparui eis qui corde sordido VERS.6.—Dolores inferni circumdederunt me, etc.
et tenebroso lucem sapienliae videre non possunt, I>ln bis qui me circumdederunt, ut perderenl, erant
tii justilia tua videbo faciem tuam, et satiabor, cum dolores invidentise, qui mortem operantur, perdu-
apparuerit gloria lua, ut hi qui me inlelligunt. Di- cuntque ad infernum peccati. Praevenerunt aulem
ligenter vero notandum, et solerter est memoriaein- me, ut priores nocere vellent, quod eis poslea red-
culcandum, quam perspicue gloria resurrectionis fi- derelur. Tales aulein homines capiunt in perdilio-
delium juxta editionem Hebraicam his novissimis nem, quibus mala persuaserint jactalione juslitiae,
versiculis declarelur, quibus dicilur : Ego injustitia cujus non re sed nomine adversus gentes glo-
videbo faeiem luam ; implebor, cum evigilavero,simi- rianlur.
litudine tua. Nara cum constet quod, nisi juslifica- VERS.7. — /n tribulalione mea invocavi Domi-
tum cnrpus Christi gratia ejus faciem Dei, qui justi- num, etc De templo, hoc est-decorde meo, in quo
tise "esl fons, videre non possit, non solum de tam habital, exaudivil tocem meam; el clamor meus,
excellenli dono gralulaiur, sed insuper impleri se quern non in auribus hominum, sed coram ipso
siraililudine ipsius, cura evigilaverit, id est resur- intus habeo, introivit in aures ejus.
rexerit, tota certitudine confidit. Quid enini est VERS.8. — Commola est el contremuit terra, fun-
aliud, implebot, cum evigilavero, similitudine tua, damenta montium canturbata sunt. Clarificato Filio
 78S EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 7h6
homiuis commotisunt et contremuerunt peccatores, A t VERS.16. — Et apparuerunt fontes aquarum, etc
et spes superborura, quae in hoc saeculo fuerunt, Revelati sunt prophetse, qui non intelligebantur,
conturbataesunt, ut scilicet jam firmaraentum non super quos sedificarelurorbis terrarum credens Do-
haberel in cordihus horainura spes temporalium bo- mino. Ab increpatione tua, Domine, ab inspiratione
norum. spiritus irw tum; clamanlis scilicet : Appropinquavit
VERS.9. — Ascendit fumus in ira ejus, etc. super vos regnum Dei; et: iVtstpmnitentiamegeritit,
Ascendit lacrymosa deprecalio poenitenlium, cum omnessimul moriemini.
cognovissent qnid ininaret Deus impiis; et flagran- VERS.17. — Jtfist*desummo et accepit me, etc
tia charilatis de nolitia ejus post poenitentiam exar- Vocando ex gentibus in haereditatem gloriosam Ec-
sit; etilli, qui jam mortui erant, deserti ab igne clesiam non habentera mactilamaut rugam,assumpsit
boni desiderii ac luce justitiae, et frigidi tene- me de multiludine-populorum.
brosique reinanserant, rursus «ccensi et illurainati VERS.18. — Eripuit me de inimicis meis fortis-
revixerunt. simis, etc. Eripuil me de inimicis meis, qui praevalue-
VERS.10. — Inclinavit cmlos et descendit, etc. runt ad affligendamet perverlendam islam lempora-
Apobtoloshiiraililale informavit, et impii, qui ter- lem vitam meam.
rena sapiunt, caliginem malitiae suae non cogno- B VERS.19. — Prmvenerunt me in die afftictionit
verunl. mew, etc Priores mihi nocuerunt in terapore, quo
VERS.11. — Et ascendit super cherubimet vola- mortale et laboriosum corpns gero; el quoniam ama-
vit, etc. Exallalus est super plenitudinem scientise, riiudine miseriarum firmamenttimterrense volupta-
ul nemo ad Dominumveniret nisi per charitatem. tis contribulatum atque convulsum est, factut est
Plenitudu enim legis est charitas; et cito se incom- Dominus proleclor meus.
prehensibilein esse monstravit dilectoribus suis, ne VERS.20. — Et eduxit me in latitudinem, satvum
illum corporeis imaginationibusprehendere se posse tne fecit, quoniam voluit me. Quia carnales patiebar
arbilrarcnlur. Ula aulem cejerilas, qua se incom- angustias, eduxit me in spiritalem lalitudinem fidei,
prebensibilem esse monslravit, super virtutes ani- quoniam voluit me, antequam ego illum vellem.
marum est, quibus se velut pennis a terris in auras VERS.21. — Et retribuet mihi Dominus secundum
liberlatisextoUunt. juslitiam meam, etc. Retribuet mihi Dominus secun-
VERS.12. — Et posuit tenebrat tatibulum tuum. dum justitiam bonae voluntatis, qui prior prsebuit
Posuit obscuritatem sacramentorum, et oecuIUm misericordiam, antequam haberem bonam volunla-
spem in corde credentium, ubi lateret ipse non eos tem; et secundumpuritatem factorum meorum, qui
deserens. In his etiam tenebris, ubi per fidem adhuc C tribuil mihi, ut bene facerem, educendo me in lali-
ambnlamus, non per speciem, quandiu quod non tudinem fidei'. -
videmus speramus, et per patientiara exspectamus. VERS.22. — Quia custodivi vias Domini, nec im-
Conversi(amen ad ipsum ambiunt eum, qui credunt pie gessi a Deo tneo. Ut lalitudinera bonorum ope-
ei, quia in medio eorum est, cum omnibus aequaliter rum, quaeper fidem sunt, longanimitas perseverandi
favet, in quihus, tanquam in tabernaculo habilat consequatur.
hoc lempore; Nec propterea quisquam in illa lttce, VERS.23. — Quoniam omnia judicia ejus in con-
quaefiitura est, cum ex fide ad speciem venerimus, speclu meo, etc. Id est, et prsemia justorum, et poe-
jam se esse arbilretur, si Scripturas recle inufligit: nas impiorum, el flageila corrigendorum, et lenta-
quia in prophetis , atqtte omnibus divini verbi prse- tiones probandorum perseveranti considero contem-
dicatorihtis obscura doclrina est in comparatione platione. Et juslitias ejus non repuli a me, quod
fulgoris, qui est in conspeclu manifeslalionis ejus. faciunt deficientessub sarcina earum, et revertenles
Unde et sequitur: ad vomitum suum.
VERS.13. — Prm fulgore in conspectu ejus nu- VERS.24, 25. — Et ero immaculatus cum eo, el
bes, elc. Nube»ejus, id est praedicatoresverbi ejus,, observabome ab iniquiiate mea. Et retribuet mihi Do-
iion jatn in Judaeaefinibus continentur, sed transie- minus secundum jusfliam meam, etc. Non solum
runt adgentes. Objurgationes aulem, quibus velut propler lalitudinera fidei, quaeper dilectionem ope-
grandine corda dura tunduutur, si animus mitis et ralur, sed eliampropterlongitudinem perseverantise,
ptus exceperit, in doctrinam saliantem resolvunlur; relribuil mihi Dominus, non quod homines vident,
jgne vero cbarilatis accenso corda reviviscunt. Haec sed in conspectu oculorum ejus, quoniam quae vi-
omuia in nubibus ipsius ad gentes trantierunt. denttir, temporalia sunl; quae autem non videnlur,
VERS.14. — Et intonuitde cmlo Dominus, etc Ut seterna sttiit, quod pertinet ad altitudinem spei.
iu profundo rerum humanarum audirenlur coelestia. VERS.26, 27. — Cum sancto sanctus eris, et cum
VERS.15. — El misit sagiltas suas, el dissipavit viro innocente innocens eris; et cum electo electut
eos,fulgura, etc. Et mitit evangelistas pennis virtu- eris, et cum perversoperverteris. Est etiam occulta
tum recta itinera transvolantes, non suis, sed ejus a profundilas, qua inleUigeris eum tancto tanctv»,
quo missi snnt, ut aliis essent odor vitae in vitam, quia tu sanctificas, et cum viro mrwcenteinnocens,
aliis odor mortis in mortem. Multiplicavit quoque quia nulli noces, sed criniculis peccatorum suorum
miracula, et conturbaviteos. unusquisque constringitur: et ab eo, quem eligis,
 787 WALAFRIDI STRABl FULD. MOTNL OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 788
eligeris, et cum perverso videris perversus, quoniarai A me sunt, mortalibus rebus et membris : et non sunt
dicunt: Non esl recla via Domini, et ipsorum via noiii infirmaia sive itinera mea, sive signa, quaeimpresSi
est recta. adiraitandum sequentibns.
VERS.28.— Quamam tu poputum humilem sal- VERS.38. — Persequar inimicosmeos, et comvre-
vum facies , etc. Hoc perversum videtur perversis, hendam illos, et non convertar donec deficiant. Perse-
quod confitentes peccata sua salvos facis, ignorantes; quar affeCtusmeos carnales, ne ab eis comprelieiidar,
autem Dei justitiam, et suam volentes constituere, sed comprehendam illos, ut absumaritur, el ab ista
humilias. iritentione non converlar ad quietem, donec deficiant
VERS.29. — Quoniem tu illumtnas lucernam qui obstrepunt mihi.
meam, etc Non est noslrum Uimen ex nobis, sed VERS.39. — Confringam illos, nec poterunt stare,
tu illuminas lucernam meam, D.omine : nos enim cadent subtus pedes meos. Confringam illos, nec du-
peccatis noslris tenebraesumus, sed Deue meus illu- rabuul adversum me: direclosillisproponamlimores,
minabit tenebras nieas. quibtts ambulo in setemum.
VERS.30. — Quoniam in le eripiar a tentalione, et VERS.40. — Et prmcinxisli me virlute ad betlum,
in Deomeo tranjsgrediar murum. Non in me, sed in supplantasti insurgentes in me subtus me. Con-
te eripiar a lentalione, et non in me, sed in Deo meo B strinxisti fluentia desidcria carnis meae virtute,iie
transgrediar murutn, quem inter bomines et poe- in tali pugna praepedirer, et decipj fecisti eos qui
lestera Hierusalera peccata erexerunt. me insequebantur, ql sttbter me fierent, qtii super
VERS.31. — Deus meus impollula via ejus, eloquia me esse cupiebant.
Domini igne examinata, elc Deus meus non venit in VERS.41.— Ei inimjcosmeos dedisti mihi dorsum,
homines, nisi mandticaverint viam fidei, qua veniat etc. Inimicos meos converlisti, et dorsum mihi eos
ad eos, quia impolluta est via ejus. Elpquia quoque fecisli esse, id est ut sequerenturme, alios autera
Domini igne examinalionis probaniur, ,et omnes, qui eorum, (jui in odio perdurarunt, disperdidisti.
noninse ipsis, sed in illo sperant, eadem iribulatione VERS.42. — Ctamaverunt, nec erat gui salvos fa-
non consumuntur; spes enim sequitur ftdem. ceret ad Dominum, nec exaudiviteos. Quis enim sal-
VERS.32. — Quoniam quis Deus prmter Damiuum vos faceret, quos tu non faceres? Nec ad quemlibet,
aut quis Deus prmter Detm nostrum? Quis IXeus sed ad Domiuum clamaverunl, nec exauditione di-
prmter Dominum, cui servimus? et quis Deus prmler gnosjqdicavit non recedenles a malitia sua, quod de
Deum nostrum, quem post bonam servitutem -lan- Juijaeis specialiter intelligendum est, qui in syn-
quam hseredilalem sperantes filii possidebimus? Jlgogisclamant, nec exaudiuntur, quia terrenam Hie-
VERS.35. — Deus, qui prmcinxit me virtute„ et C ri]salem desiderant, non ccelestem.
posuit immaculatam viam meam. Prwcinxit men ut VERS.43. — Et comminuam eos ut pulverem ante
fortis sim, ne defluenles sinus cupidilaiis iiitpcdiant facietn venti, etc, Et aridi sunt non recipieriles im-
opera etgressus me.os.Et posuit immaculalam viam brem misericord;?e Dei, ut ela|ti superbia ab spe
charitalis, qua ad illum veniam, sicut impolluta esl firma et inconc.ussa languam a terrse soliditale ac
fides, qua venit ad me. slabUitate r-apianlur ; ut lulumplatearum, quia per
VERS.34. — Qui perfecit pedes meos tanquam cer- latas, quas multi ambulant, nerditiouis vias itixti-
vorum., el super excelta stutuens me. Qui perfeeit rianlur et lubrici sunt.
amorem meum ad transceadenda sninosa et unibrosa VERS.44. — Eripies me de conlradiclionibus po-
imnlicamenla hujus saeculi, et super cceleslemhahi- puli, etc Eripies me de contradiclipnibuseorum qili
(alionem figit intentionem meam, ut implear in om- dixerunt : Si d\mherimus eurn vivum, smculumpost
nein plenitudinem Dei. illum abil.
- VERS.35. — Qui docet manus meas ad .piw- VERS.45. — Populus guem non cognovi, elc Po-
lium, etc.Qut docet me operariad superandos ini- pulus genlium.,quemcorpqrali,prsesentianqn visilavi,
micos, qui nobis inlercludere ccelestia regnaconan- servivjt mihi : neque pculis mq vidit, ^ed recipiens
tur. Ei posuisti infaligabilem inientionem bonorum ^ prdedicalores mcos in audilu auns obedivitmiht.
operum meorum. VERS.46. •— Ftitt a/t'e»t men(tit sunt mihi, elc.
VEBS.36. — El dedisli mihi protectionem salutis Filii non mei dicendi, sed poljus alieni, quihus recte
tum, et dexterq lua suscepit me. Dedisti mihi prote- dicebatur: Vos ex patre diabolo eslis , menliti suni
ctionem salutis lum, et favor graiiae tuaesusceptt me. mihi: filii alieni, quibus ut reuovarenl.qr, Novum
Et disciptina tua correxit me in finem, et disciplina Testamentuin altuli, in vetere hqniiBe remanseruiit,
lua ipsa me docebit. Disciplina tua me deviare non et lanquam unp pede debiles r(gura Velus tenentes
sinens correxit, ut qtudquid ago, iu eum finem re- Novum respuerunt) claudi eflecti sppt, etiaiu iu ipsa
feram, quo hseretur tibi, eteadem disciplina tua me veteri lege potius suas traditiones sequentes quam
docebit pervenire, quo direxil. Dei.
VERS.37. — Ditatasti gretsu* meossubtus tne, et Caltimniabantur enim de manibus non lotis, quia
non sunt tnfirmata vesiigia mea. Nec inipediunl car- tales erant semitw, quas ipsi fecerant, et consuetu-
nales «ugustiae, quoniam latara fecisli charilatem dine triverant, aberrando ab itinere praeceuloruui
meam operantem hilariter, etiam de ipsis qusesubter Dei.
789 EXPOS. 1N XX PRIMOS PSALMOS. 790
VERS.47. — Vivit Dominus , el benedictus Deus .A virlute praecedens, non ad habitandum, sed ad cur-
meus, elc. Non terrena consuetudine de Deo salutis rendam viam. Et :
mesesentio ; nec terrenam ipsam salutem sed in ex- VERS.7.—A summocceliegressioejus. Id est, a Pa-
celso de illo sperem. tre, non (emporalis aequiparatio, sed seterna, quse
VERS.48. — Deus, qui dasvindictas mihi, etc. de Patre natus est. Et occursus ejus usque ad sum-
Deus, qui vindicas me subdendo sub me populos, (t- mum ejus, etc. Occurrit plenitudine divinitatis usque
berator meus de inimicis meis Judseis, clamantibus : ad sequalitalem Patris. Cum autem Verbum etiam
Crucifige, crucifige. caro factnm est, et habitavit innobis, mortalilalem
VERS.49. — Et -afrinsurgentibus in me exaltabis nostram suscipiens, non permisit ullum mortalium
me, etc. Ab eisdem insurgentilnts in me patienlem, excusare se de umbra mortis, et ipsain penetravit
exaltabis rae resurgentem , atque a regno eorum verbi calor.
iniquo eripies me. VERS. 8. — Lex Domini immaculata convertens
VERS.50. — Propterea confitebor tibi in nationi- animas, etc Lex Domini, id est, qui venit legem
bus, Domine, etc Propterea tibi pro me confitebun- implere non solvere. Et immaculata lex, quia pec-
ttir gentes, Domine, et Ialius innotesces bonis operi- catum non fecit, nec inventus est dolus in
oreejus,
bus meis. " non premens animas servitutis sed ad se imi-
jngo,
VERS.51. — Magnificans salutes regis ejus, etc tandum libertate convertens. Cujus testimonium
Deus magnificat, ul araabiles faciat salules, quas fidele est, quia nemo novit Patrem nisi Filius, et
ejns Filius dat credenlibus, et facit misericordiam cui voluerit revelare, quaeabscondita sunt a sapien-
Chrislo suo, ipsi liberatori mantt forli, qui vicit tibus, et revelata parvulis , quoniam Deus superbis
hunc mundum, et eis, quos credentes in Evangelio resistit, humilibus aulem dat gratiam.
genuit in aeternum. VERS.9. — Justitiw Domini reclm, tmtificanles
Qttoecunque in hoc psalmo dicta sunt, quae ipsi corda, etc. Omnes justitiw Domini in illo reclw, qui
proprie Domino, id est capiti Ecclesise congruere non docuit quod ipse non fecit, ut qtti imitarentttr,
non possunt, ad Ecclesiam referenda sunt. Totus corde
gattderent in eis, quia libere cum charitate fa-
enim hic Jesus loquitur, in quo sunf omnia mem-
cerent, non servilitor cum timore. Cujus praeceplum
bra ejus. lucidum est, sine velamento scilicet carnalium ob-
IN PSALMUMXVIII. servationum, iltuminans hominis inferiorisaspectum.
Titulus notus est, nec DominusJesus €hristus heec VERS.10. — Timor Domini sanctus, permanens in
dicit, sed de illo haecdicuntur. C seeculumsaculi, etc. Timor Dotnininon ille suh lege
VERS.2. —Cmli enarrant glonam Dei, et opera ma- poenalis, temporaliabonasibi-subtrahi perhqrrescens,
nuumejusannuntiatfirmamentum. Justi evangelistae, quorum dileclione anima inquinatur , sed sanclus,
in quibus Deustanquam in coelishabital, exponuut quq Ecclesia sponsum suum quanlo ardentius diligit,
gloriam Domini nostri Jesu Christi, sive gloriaur, tanto diligenlius cavet offendere. Et ideo non foras
qua glorificavit Patrem Filius super terram. Et facta mittit consummala dilectio timorem iittnc, sed
virlutum Domini annuntial firmamenlum : ftdncia permanet in swculum swculi. Judicia quoque ejus,
qtkppe Spirilus sancti tirniamentum et coelumfaotum qui nonjttdicat quemquam, sed.omne judicium dedit
est, quod antea limore terra erat. Filio, vere juslificata iiieomimilabiliter. Neque enim
VERS.3. —Dies diei eructat verbum, et nox nocti et minatus, et pollicitus Deus quemquam fallit, aut
indicat scientiam. Spiritus spiritalibus profert ple- quisquam et impios supplieio ejus, et pios prsemio
niludinem incommutabilis sapientiae Dei, quod ejus potest eripere.
Verbumin principio Deus apud Deum est, et mortali- VERS. 11. —Desiderabilia super aurum et lapi-
tas carnis, tanquam louge posilis carnalibus fidera dem pretiosutn mullum, etc. Sive mutiumipsum au-
insinuando annuntiat futuram scienliam. rura etlapidem, sive multum pretiosum, sivemultum
VERS.4. — Nonsunl loquelmneque sermones.Per desiderahilia, lamen desiderabilia judicia Dei super
quas non audilse sunt voces evangelistarum, cum 'pompas bujtis sscculi, qttarum desiderio fit, ut uon
onmibus linguis Evangelium prsedicaretur. desiderentur, sed limeantur, aut conlemnantur, aut
VERS.5,6. — /n omnem terram exivit sonus eo- non credantur judicia Dei. Quod si quisque ipse sit
rum , et in fines orbis terrw verba eoruni. In sole po- aurum, lapisque preliosus, ut igne non consuma-
suit tabernaeulum suum, etc. Dominus, ut adversus tttr, sed assumatur in thesaurum Dei, plus quara se-
regna temporalium errorum belligeraret, non pacem ipsuin desideret judicia ejus, cujus vohmtatem prae-
sed gladium missurus in terram, in tempore vel in ponit suse; et sive quisque jara sit mel, quia solutus
uanifestatione posuit tanquam militare habitaculum vitse bujus vinculis exspectal diem, quo veniat in
suum,hocest, dispensationem incarnationis suae,pro- epulas Dei; sive adbuc fayus sit, ul quasi cera cir-
cedens de utero virginali, ubi Douiinus nalurae hu- cumplicetur hac vita, non huic concretus, sed im-.
manaeUnquam sponsus sponsaecopulatus est. Exsul- plens eam, cui opus sit aliqua pressura, non oppri-
lavit ut gigasad currendam viatn suatn, etc. Exsuitavit meniis, sed exprimenlis manus Dei, qua de tempo-
cut fortissimus, et caeleros homines incomparabili rali vila in seternum relinquelur : dulciora illi sunt
791 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 79-2
judicia Dei, quam sibi ipsi est, quia super mel et A adjutor meus tendentis ad le, quoniam Redemptor
favum illa dulciora sunt. meus es, ut tenderem ad te, ne quisquam et sa-
. VERS.12. — Etenim servus tuus custodit ea, etc pientiae suae (ribuens, quod ad te convertilur, et vi-
Ideo inquit, tam dulcia mihi sunt, quia cttstodio ea : ribtis, quod ad te pervenit, magis repellatur abs te,
nam non custodienti araara dies Domini. Itaque non qui superbis resistis, quia non est mundatus a de-
in aliqtto exlra posito comraodo, sed in eo ipso, quod licto maxirao, nec complacuit in conspeclu tuo, qui
judicia Dei cuslodiunfur, multa retributio est, quia redimis ut convertamur, et adjuvas, ut pervenia-
gaudetur in eis. mus ad te.
VERS.13. — Delicta quis intelligil ? Ab occultis IN PSALMUMXIX.
tneis munda me, etc In delictis autem, qualis suavi-
tas polest esse, ubi non est inlellectus, quoniam de- Notus est titulus, nec Christus dicit, sed Christo
licta quis inlelligit? Quaeipsum occultum claudunt, dicit Propheta, figura optandi, quaeventura sunt,
cui suavitas est veritas, cui desiderabiliora et dul- canens :
ciora sunt judicia Dei, et sicut lenebrae oculos, ita VERS.2. — Exaudiat le Dominus in die tribula-
delicta meniem neclucem sinunt videre, nec se. Ab tionis, prolegat te nomen Dei Jacob, etc. Exaudiat te
occultis ergo meis, inquit, munda me, Domine, nec B Dominus tn die qua dixisti : Pater, salavifica me ex
seducas ab alienis. Neque enim ab alienis capitur, hac hora : ad (e enim perlinet populus, posterius
qui est riiundus a suis. Parce itaque ab alienis cupi- natus, quia major r-ervietminori.
dilatibus, non superbo, et in sua potestate esse cu- VERS.3. — Mittat tibi auxilium de Sancto, etc.
pienti, sed servo tuo. Faciens tibi sanclificatum corpus Ecclesiant, qtnc te
VERS. 14. — Si mei non fuerint dominati, etc tanquam de speculatione exspeclat, quando veuias
Iltijus versiculi sensum manifestiorem facit ex He- a nupliis.
braeo translata editio, ubi legitur : A superbisquoque VERS.4. — Memor sit omnis sacrificii tui, etc.
libera servum tuum; si mei non fuerint dominati, Memores nos faciat oinnium injuriarum luarum, et
tunc immaculatus ers: superbi enim et alieni ma- contumeliarura, quas pro nobis pertulisli, et cru-
ligni spiritus intelliguntur ob immanitalem superbise cem , qua totus anima et corpore oblalus es Deo, in
suoe a Deo irremeabiliter alienati, quorum domina- laelitiam resurreclionis convertat.
tio per peccatum humanum genus oppressit. Cum VERS.5. — Tribuat tibi secundum cor tuum, etc.
ergo orasset superius dicens : Ab occultis meis Tribuat libi non secundum cor eorum, qui putave-
munda me, congrue mox subdidit: Si mei non fue- runt persequendo (e posse deleri, sed secundum cor
rint dominati, tunc immaculatus ero : quia si superbi C tuum, qui scisti quid titilitatis haberet passio tua.
et alieni illi a Deo spirilus nullam in nobis peccati Elconfirmet omne consilium tuum, non solura quo
merilo obtinuerint polesiatem, tunc vere celeri re- animam posuisti pro amicis (uis, ut mortificatum
missione percepta immaculali erimus. Et quia radix granum copiosius stirgeret, sed eliam, quo caecitas
ac fomes totius peccali superbia est, per qttam et ex parte inlsrael factaest, ul plenitudo gentium in-
dtabolus corruit, et primus homo mundo mortem traret, et sic omnisfsrael salvus fieret.
induxil, eliam ab boc deliclo maximo emundabimur VERS.6.—Lwtabimur insalutarituo, etc. Lmta-
de potestate dsemonumliberati, qttortim princeps est bimur, quod tibi mors nihil nocebit, ita enim eam
dominalor superborum, sicut de illo legitur : ipse nec nobis nocere posse monstrabis. Et confessio no-
est rex super omnes filios superbim. Si autem iega- minis tui non solum non peruet, sed eliam magnifi-
mtts, ut in quibusdam codicibtts habetur, si mei babit nos.
non fuerint dominata, lunc immaculatus ero, hic sen- VERS.7.— Impleal Dotninus omnespetiliones tuas,
sus est : si mei non fuerint dominata occulta mea et etc. Impleat Dominus non solum petitiones qttas
aliena, tunc immaculatus «ro. Non enim est lertia habuisti in terra, sed eliam quibus in coslo inter-
origo peccali prseter occultum suum,- quo cecidit pellas pro nobis. Nunc enim niihi per prophetiam
diabolus, et alienum, qtto seductus est homo, ut demonstratum est, quoniam resuscitabil Dominus
consentiendo suum facerel. Et emundabor, inquit, Christum suum.
o delicto maximo, superbise scilicet : non enim est Exaudiat illum de cmlosancto suo, elc Exaudial
majus deliclum, quam aposlatare a Deo, quqd est illum non de terra tanlum, ubi se pelit clarificari,
initium superbise hominis. Et vere ille immaculalus verum etiam de cmlo, ubi jam ad dexleram Patris
est, qui etiam hoc delicto caret, quia hoc est ulli- interpellans pro nobis diffudit inde Spiritum san-
mum redeunlibus ad Dorainum, auod recedentibus clum super credentes in se. Potentatus vero nostri
primutu fuit. sunt salus tavoris ejus, cum etiam de tribulatione
VERS. 15. — Et erunt ul complaceanteloquia oris dat auxilium, ut quando infirmarour, tunc potentes
mei, etc. Meditatio cordis mei, non ad jactanliam simus. Nam vana salus hominum, quae non dextera
placendi bominibus, quia jam nulla superbia est, sed sinistra ejus est : ecce enim extolluntur in
sed tn conspeclu tuo semper, qui conscientiam puram magna snperbia, quicunque peccantes tejnporaliter
inspicis. salvi facti sunt.
Domine^adjutor meu»et Redemptor meu». Domine VERS.8. — Hi in curribus et hi in equis, not autetn
 705 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 794
in nomineDominiDei nostri invocabimus.Hi volubili A corem addes ei, cum in ccelocollocabis ad dexteram
successione lemporalium bonorum trahuntur, et hi tuam.
superbi efferuntur, honoribus, alque in his exsul- VERS.7. — Quoniam dabis eum in benedictionem,
tant. Nos autem spem figenles in aeternis, neque etc. Haec est benedictio quam dabis ei in smculum
gloriam nostram quserentes, /n nomine Domini Dei swculi : tmtificabiseum in qaudio cum vultu tuo se-
notlri exsullabimus. cundum hominem, quem Ievavit ad te.
VERS.9.— Ipsi obligati sunt et ceciderunt, etc. VERS.8. — Quoniam rex sperat in Domino, elc.
Ipsi rerum temporalium cupiditale obligati sunt: Quoniam rex non superbit, sed humilis corue sperat
timentes parcere Doniino, ne a Romanis perderent in Domino, el in misericordia Altissimi non contur-
locum, et irruenles in lapidem offensionis et petram babitur, humilians se, el obediens usque ad morlem
scandali, de spe ccelesti ceciderunt, quibus caecilas crucis.
ex parte Israel facla est, ignoranlibus Dei jusliliam, VERS.9. — Inveniatur manus tua omnibus inimieit
et suam volentibus constituere : nos vero, ut pleni- tuis, etc Inveniatur, o rex, potestas lua, cnm ad
tudo gentium inlraret, de lapidibus excitati filii judicandum veneris, omnibus inimicis tuis, qui eatn
Abraham, qui non sectabamur justiliara, apprehen- in humilitale tua non intehexerunt, claritasque, qua
dimus eam, et surreximus,. nec viribus nostris, sed B regnas ad dexleram Palris, inveniat in die judicii
per fidem justificati erecli sumus. pttniendos, qui te oderunt, quia nunc ipsi non inve-
VERS. 10. — Domine, salvum fac regem, elc Do- nerunl eam.
mine, salvum fac regem, et ipse, qui nobis exemplum VERS. 10. — Pones eos ut clibanum ignis, elc.
praeliandi passione sua monslravit, offerat etiam Constitues eos ardentes intrinsecus conscientia im-
sacrificia uostra sacerdos excitalus a niortuis, quo pietatis susein lempqre manifeslationis tuse: deinde
jam pro nobis offerenle, exaudi nos in die qua invoca- conturhati vindicta Domini post accusalionem con-
verimuste. scientiae dabuntur aeterno devorandi incendio.
IN PSALMUMXX.
VERS.11. — Fruclum eorum de lerra perdes, etc.
Titulns notus est: de Christo canitur, Fructum eorum, quia terrenus est, perdes de terra,
VERS.2. — Domine, in virtute tua tmtabilur rex, et opera illorura, et quoscunque seduxerunt, non
elc. Domine,in viriute tua, quod Verbum caro factum, deputabis inter filios horainura, quos in haereditatem
laetabitur horao Christus Jesus, et super hoc, quod sempilernam vocasli.
vivificas omnia, exsultavit vehementer.
VERS.12. — Quoniamdeclinaverunlin te mala, etc.
VERS.3. — Desideriumcordis ejus tribuisti ei, elc.
Haec pcena relribuetur eis, quoniam mala, quae sibi
Desideravit manducare Pascha, el ponere cum vellet, p
imminere te regnante arbilrabantur, in te occiden-
atque ilerum sumere animam suam, et dedisti ei; dum retorserunl, cogilaveruntque consilia dicentes :
pacem meam, inquit, relinquo vobis, et factum est.
— Expedit unum pro omnibusmori. Et: Venite, occida-
VERS.4. Quoniam prwvenisti eum in benedictio- mus
nibus dulcedinis, etc. Quoniam prius hauserat bene- eum, et habemus hwreditatem ejus. Quse idcirco
non potuerunt stabilire, nescienles quid dixerint, nec
dictionemdulcedinis luse, fel peccatorum noslrorum
non nocuil ei, quem in principio sermonis ejus ac- adepti, quod cupierunt.
cedentes ambierunl lapides preliosi, discipuli sui, a VERS.13. — Quoniam pones eos dorsum, etc. Quo-
niam ordinabis eos in his,a quibus postposilis el con-
quibus exordium annuntiationis ejus fieret.
VERS.5. — Vilam peliit ate, et tribuisti ei longi- templis averteris, et in his, quse relinquis, id est
tndinem dierum, elc Resurrectionem petiit dicens : cupiditatibus regni lerreni, praeparabis tibi ad pas-
eorum.
Pater,- clarifica Filium tuum : et dedisti ei longa sionem impudenliam
tetnpora saecuiihujus, quae haberel Ecclesia, et dein- VERS.14. — Exaltare, Domine, in virlute tua, etc
ceps aeternitaieni tn twculum smculi. 0 Domine, qtiem hurailem non cognoverunt, exal-
VERS.6. — Magna est gloria ejus in salutari tuo, lare in virtute tua, quam infirmitalem pulavernnt.
elc. Magna est quidem gloria ejus in salute, qua " Nos autem corde et opere celebrabimus, et nota fa-
eum resuscitasti; sed adhuc gloriam et magnum de- ciemus mirabilia tua.
 795 MON. OPP. PARS I. — T.HEOLOGICA.
WALAFRIDI STR.-VBJ-F-ULD. 796

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

EFIIW CAHENTAtllORD» RABMI H IMTKII.

(Colvenerius,OperaBeatiRabaniMauri.)

PFLEFATIO. Apimus. Unde Dominus dicit : « Estote prudentes

Sequentis libri, id est Levitici, brevissiiiiam ad- sicut serpentes, et simplices sicut colttmbse (Matth.
notationem ego Strabus, tradente domino Rahano x). i Ac si dicat, « prudentes, i ut opera misericor-
abbale, viro in multis scientise divinae eloquiis spe- dise fratribus impartiatis ; < simplices, » ne quem
ctabiliter adornato, quantttm tenuitas ingenioli mei voluntarie Isedatis. « Offerens victimas. i Victima
permittebat, abbreviare curavi, ut quia memoriae dicilur, qni vinciebatur et occidebatur pro victoria,
(enacitatem in me non cognosco, sallem ad pulatia offerebalur, etsignificat omne opus bonum quod Do-
glossulariim recurrens, aliqttam eorum quoe mihi mino offertur. « Si holocaustum ejtis ftterit oblatio. i
tradita sunt partem recqgnoscam. Sed quia nequa- Holocaustum est tolum concremalum et ea opera
quam hoc a notitia aliorum abscondere a, valde ob- signat quse ex omni parte Deo digna indicantur.«De
secro le, quicunque legeris, si quid in eo secus quam armento, i id esl, de mtiltitudine bonorum operum.
decet dictum inveneris, ut non illi qui hoc de pleno « Mascttlumimmaoulatum, i id est illttd opus in quo
sapientiae fonte haitriens mihi transfudit, sed meae nihil sit fragile et feminea mollitia tepens. « Anni-
inertiae deputare incipias, qui potui proe inopia sen- culus,» id est perfectum et probatum lale sacrificium,
sus facile deviare. Sludtii namque juxta fidem ca- « ad ostium tabernaculi, » est applicandum, id est
tholicam, quautum milii fidei anclor concedere di- B ad doctrinam et exempla sanctorum Patrum, apo-
gnatus est, quoe mihi in me seminata sunt ad -ali— stolorum videlicet et caelerorum. « Ponit manum
mentum animae meserecondere. Erat aulem in hu- suam super caput hostiae, » qui initio bonsevoluntatis
jus libri expositione ductor Hesychius, Hierosolymo- studiis bonorum operum insislere non tardat, sicque
rum presbyter, fidei integer, et veritate suffulltis proficiat ad remissionem peccatortim. « Immolabit-
cum eaeieris sanctis doctorihus. Lege feliciler. que vitulum coram Domino. i Vitulus, quia jucun-
dus est, ,docet opus Domini laetitia spirituali agen-
CAPUT PRIMUM. dum. « Filii Aaron, » qui offerunt, Christiani sint et
VAIEKIU,id est Leviticus, quasi oblatorius sacer- fideles, quosPetrus apostolus genus electum, regale
dotalis liber. Hunc Iibrum sttperiori adhserere raant- sacerdotium vocat (/ Petr. n). Sicut enim Christus
festa ratio probat, quia in eo illud tabernaculum est et pontifex et hostia, ita Christiani et per se et
construebatur, de quo isla quse in libro [Exodi] ser- in se hostias spirituales offerre debent. Sanguinem
vanda jubentur, praeciperenttir. Qttod tabernacu- offerunt, id esl aniroam suam, quia in Genesi san-
lum Ecclesiam vel sanclam Scriptttram signat, de guis anima carnis vocatur. Funditur circa altare.
quibus nobis omnis sanoedoclrinse plenitudo mini- In memoria incarnationis Christi omne opus bonum
slratur. Porro quod dicitur Domintimvocasse Moy- CJ perficitur. Unde Dominus dieit: « Hoc quotiescun-
sen de tabernaculb testimonii, signat quod Domiuus que fecerilis, in meam cOmmemorationemfacite. »
doctores Ecclesiaein Seriptura sancta Ecclesise di- De quo altari superius dicitur: « Altare de terra fa-
sciplinrs ad fideliuminstr-uit saiutem, qui loquuntur cietis mihi. i —« Quod est ad ostium labernaculi, i
filiis Israel, id est fidelibus consilium salutis impo- quia in ingressu fidei slatim de fide incarnationis
niint i homo qui obtulerit hostiam. » iHominem di- Christi imbuimur. De(rahi(tir
pellis, Jum divitia-
cit ttt ille qui digne Deo vota cupit offerre, ratione rum et facultatum superfluitas tmminuittir ttt eo li-
insita sibi bene utatur, ne jumentis insipientibus berius hostia boni operis immolelur. Quas divitias
assimilelur. Hostia dicitur inde quod ad oslium ta- in Job pellis nomen ostendit dum dicilur, «
pellem
bernaculi ducebatur, et ibi Dominooffewbataw.jt.De -- pro pelle (Job. n), i ete. Ardis in frusta concidun-
pecoribus, i id est operibus actttalis vitae qttse se- tur, dum singuli sensus in corpore ad servitutem
cundum carnem fiunt; in sequentibus enim de vita Domini praeparantur.
contemplativa facil mentionem, ubi de volucribus Strues lignorum componitttr, dum Pelri el Pa-
tractat. « De bobus et ovibus. i In bobus opera trum exempla ad imitationem assumiiniiir. Ignis
bona quae fratribtts impendttntur, in ovibus opera subjicitur. dum Spiritus sancli gralia bonum opus
simplicitatis quibus ab omni laesione cessatur acci- consecratur. Caput est principalitasmeniis, injecore
a Deest aliquid.
 797 EPITOME G0MMENT. «ABANI 1N LEVIT. 71»
oinne desiderium accipitur. Dicunt enim philosophi A ciuntur propter altare ad orientalem plagam ubi cj-
jecur cataris ad ^igerendos cibos et desiderii esse neres effundi solent, dura omnis turoor sitperbUe «t
ladiceui. «Jntestinisetpedibuslotis. i Intestitia fimo lenitatisivanitas propler Christum in memoria originis
sordent, in qtio soodidae-cogilaliones nionstrantuf. nostoe, ubi eorruptionem intelligimus «ostram,
Pedes, qui ssepe immunditias tangttnt, ea epera si- comprimitur, ut sine maliliaeadmixtione oblatio pu-
gnant quse nequaquam a carnalibus negottis sepa- ritatis oontemplativseperficiatorj ne plus sapiamus
rari possunt. -Sunt taroen et hsec et illa aqua com- qttam oportet (Rom. xn),«t nequid indignum his
punctionis emundatida, et ita sacrificio Domino co- adjungere tentemus. AsceUa est pars in qua alae
aptanda. Hujusmodi hostiam dum qutKbet offert sa- jtmgunlur corpori. Ascellse frangi non ferro dividi
cerdos est Doraini, quia Dominus ide rnanu ejus jubtfnlur, ut in ipsa Dei conteinptalione nihil ferro
sttscipit odorem suavitatis, dum talibus sacrificiis doli el schismatis impetalur, aut investigelur, sed
dcleclatur. < Quod si de pecoribus obhttio est,» etc inauu, id est simplicitate intelligentiyequam Domi-
In bobus foriia «pera; in ovibus simplicitalem vi- nus.concesseril observandura, et in servitio Domini
i;e; in otipris peenitentiam peccalorum accipimus. offerendura suscipiatur. Csetera quae de lussubjun-
De boloeausto ei anniculo absque macula supra guptur in superioribus dicta sunt.
diximus ad lalus altaris quod respicit ad aquilonera B
prsecipitur iramolari, ut in commemoralionem Chri- CAPUT II.
sli omnia <fiaot,sicut onutesipostiilalionesper Domi- 4 Anima eum obtulerit oblationem sacrifieii Do-
num nostrum Jesura Cbristum nos implorare confi- mino. i Et animam pro toto bomine ponit, sicut
dimus, pest petitionem addentes, Per Dominum 110- Jacob descendisse in jEgyplum cum aniraabus sc-
slrum Jesom Christum, elc. Plaga aquilonalis, quasi pluaginta loqaitur, elc. Ideo animam dicit, quia de
sole longiaquo obscura, hoc .designal quod quidquid spiritualibus est locuturus. Spiritualis enim intelli-
horao iu hac vita iaborat, nescil quaulo apudDeum genlia aninu noncprporis capacitate percipitur. Sa-
pretio aestimetur, nisi quod spei firmitas sperare do-1 crifioium est quod in pane et in fructu terrse Do-
cet. Nam hinc soriptum est:< Sunljusti quorum roino offerebatur. Simila enim omni genere panum
opera in «atra Dei sunt, sed nescit homo utrum nobilior, panis autem omni cibo validior, sapien-
amore digmis sit an odio (Sap. m, Eccti. ix). »AU- tiam divinam signat, quae alias auro, quod omnibus
ter, aquilo genles significat quaein frigiditate incre- metallis est pretiosius, comparatur; quam Isaias in-
dulitatis (orpuerant. Inomni autem opeoeillius pro- ter Spiritus sancti dona primam nominavit, et Do-
pitiationis nos memores esse convenit, quia Christus minus in numero beatiludinis, inferioribus enumera-
gentilitali consuluit, liberans eam a Domino diaboliiC > tis, in loco posuil perfeclionis diceps : < Beati paci-
qui se in laieribus aquilonis sedere gJoriabatur. De fici', quoniam filii Dei vocabuntur (Malth. v).» Major
sanguine et de altari dictum est. Di.vidunturmem- enim sapientia non est quam meritis virtutum Dei
bra, dum discretio repta innmnibus virtutibus cu- effioi filium. Oleum charitatem et misericordiam so-
sloditur. De capite et caeteris quaeofferenda sunt et nat, sine quibus sapientia perit, hoc ipsum ubiquc
de lignis, et igui, et sacerdote supra jara dictnm in sequentibus signat. Thus orationem assiduam in-
est, < Si autcm de avibus holocausti oblatio fne- dical. < Si quis enim, ait Jacobus apostolus, indigel
rit, » etc. Hactenus de activse laboribits disputavit, sapientia, postulet a Deo oj.dabitur (Jacob. i), i etc.
uunc de contemplativaevitaepuritale subjungit. Tur- Hsecad filios Aaron offerri jttbentur, u( cuicunque
tur, qui mortuo socio alii non jungilur, castitatem Deus scienliam intelligendi prsestiterif, cum raagi-
designat; columba autem, quse arbori insidens et stris spiritualibus conferat, ne forle insidias diaboli
aquara inspiciens, accipitris prsevidet adventura, orans incidat. Nam et Paulus qum.per reveiationeiu
simpiicilatem et cautelam : sanctse enim auimse in Dei didicerit Evangelium, descendit tamen, ut ipse
arbore, id est in celsitudine virtutum requiescentes teslatur, ad apostolos et conlujit cura illis, ne forle
in aqua, id est meditatione divinae legis, *ntiqui in vacuum curreret aut cucurrisset (Galat. m).
hoslis norunt insidias praecavere. Retorquetur caput D « Quorum unus, i et caelera. Unus pro unitate fidei
ad colluro, ut Christus, licet divinitate praemineat, accipilur, et Paulus dicit:« Unus Dominus et una
nullius fideUs«sslimaliQneab unitate Ecclesise, qtise fides (Ephe»..\y), i etc. Idem et aUbi :,Rogo, inquit,
est corpusejus, separetur. Aliter, dum in te coelestibus vos ut idem«apiatis et unum omnes dicatis (Phil.
appropiftqu«s, curam carnis, unde firmius consi- n). Pugillus plenus imraolatur ut quisque quantttm
stere possis, penitus non omittas. Quamvis eniin capere potest scrutari conetur, ne nlus teutet quam
Aposlolusdieat:« Carnis curam non feceritis in de- potesl continere. Pars sirailie et olei immolalur, to-
sideriis tantum (Rom. xiu), > alias dicitur: < Quis tum aulem thus, quia sapientiae et charitaiis et mi-
unquam carnem suam odio habuit (Ephes. -v)?» sericordiae nequaquam in hac vila perfectio in san-
< Rupto vulneris loco decurrit sanguis sttper crepidi- ctis aliquibus implelur. Paulus enira dicit : « Ex
nem, > yel < basim allaris,»ttt alia edilio dicil, dum parte cognoscimus, et ex parte prophetamus (/ Cor.
palefacta bona inlentione, vita omnis juxta evangeli- xni). i Et de charilate : « Majoraulem charitasest
cani doctrinam consecratur. Vesicula, quae semper his, » quia videlicet in hac vita cum
spe ei fideper-
tuniida yidetur, «t pennse, lenitalis radices, prqji- fici non potest, sed permanet in fuiuro
perficieqda.
 7» WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 800
Et de misericordia dicit ultra vires velle. Ideo hic Aautem 'consumptionis carbones subjiciuntur : ita
non periicitur, quia quod facere non possumus, vetle eliam vis passionis cruce Christi carnem assavit, et
debemus. Thus aulem tolum ineenditur, quia sine his peractis mors eam moraenUnea suscepit ut hu-
inlermissione orandum est, ut vidclicet omnia quse- jus morialis vitae eam exueret qualilate. Unde cum
cunque facimus, in nomine Domiui faciamus. Poni- fuerit disputandum, simila oleo conspergatur, raa-
tur [iiiemoriale]super alUre, ob memoriam Domini- nibus sacerdotis tradatur, memoriale incendatur,
cse incarnalionis, ut supra diclum est. Riiiquum quod superesl sacerdotibus relinquatur; de quibus
sacerdolibus datur. Huic concordal quod fragmenla omnibus supra jam dixirous. « Omnis ODlatio quse
quse lurbis. superfiierant, apostoli coUegerunt, ut offerlur Domino absque fermento fiet, > id est,
quae minores intelligere non valent, majoribus su- orane opus servitulis Dei malitia aliensecareat do-
inenda reservent. ctrinae. Nec quidquam fermenli ac mellis adoiebitur
< Cum aiitem obtuleris sacrificium coctura in cli- in sacrificio Domino. Mel dicilur philosophicae dul-
bano, de siinila, panes scilicet absque fermento con- cedo sonoriutis, qna instabiles ad sensus pravos il-
spersosoleo. r Clibanus uterus est Virginis, ubi pa- liciunt. Primitiae eorum et munera offeruntur tan-
nis qui de ccelo descendit sancti Spiriius operatione tum, quia elementis litterarum et liberalium artium
nobisprseparatus est adsahttem. Dum de his tractes, B inslrumentis, qusephiiosophi repererunt, ad utilita-
de simila panes, id est doctrinse cvangelicse firmila- tem sanclse utendum est Ecclesiae,non tantum eo-
tem adhibe, ahsque ftrmenlo, id est, sine erroris rum theologiaefalsae in munera Domino replicandae
amaritudine. Unde Doroinusdicit: < Atlendite vobis nec eorum dispuUlionibus de divinis invesligandum.
a fermento Pharisaeorum (Matth. xvi), i id est ma- < Quidquia obluleris sacrificii sale condies. » In
litiosa eorum doctrina. Ipsi panes sint conspersi omni opere bono sapientise divinse suaviutem nos
oieo, hoc est ipsa inquisilio et sapienlise invesliga- adbibere hortaiur. Munus primarum frugum de spi-
tio misericordia et charitate condialur; lagana azyma cis virenlibus offertur, dura alicujus inchoatio bonae
oleo lita est panis, lata et tenuis, qusc quantum a operalionis et disciplinse Domini graliae commenda-
panis dislat firmitate, Untum lex et prophetarum tur, dura nec per se ad maturilatera, id est ad per-
narratio infirmior esl Evangelii clarkale et aposlolo- fectionem, perveneril, igni quoque Spirilus sanctus
rum scientia, quse tamen oleo lita est, quia in prse- debet emundari, et confirmari debet: et confringi
'
ceptis legis charitalis observantia, et misericordiae in farris morem, id est, Ulterse velamine adaperto,
effectus mundatur, et iprophetae de ventura miseri- ipsa discipiina stalim initio medullitus investigari
cordia advenienlis Christi et charilate praesagabant. ad similitudinem perieclae sapientiae. Sunt enim
Oblatio de sarlagine de simila conspersa oleo fieri G quaedam quae omnimodis inleriorem, non exierio-
jubctur. Sartago, quae media est inter ignem et ci- rem sensura, recipiant. De oleo et thure, et sequen-
bos, firmissimo robore conlra ignem tuta, et quae- tibus jam diclum est.
dam mollia indurat, qusedam vero dura emollit, CAPUT m
crncem Christi significal, qttae medialrix erat, qttia
cibum sustinebat, el per eam calor passionis incen- <Quod si hostia pacificorum ftterit ejus oblatio, si
debatur. Nisi vero panis in illa coeleslis torreretur, voluerit, de bobus marem seu feminam iuimacula-
ejus mysterium corporis millatentis ad saluiem hu- Um offeret.» Holocaiisiumquod totum incendebatur
mani generis panderelur. To(a enim dispensalio in- summorum et maximoruin opera significat, sicut
carnalionis ejus ad crucis spectabat consummalio- esl virginitas, de qiia dicilur : « Qui potest capere
nem. Unde illi omnis creatura nostra [subjicitur] capiat (Mattli. xix), > elomnia reliuquere perfectio-
proptervirtutem erucis.Nam Apostolus: <Factusest, nis est, sicut dicilur ilU diviti : < Si vis perfectus
ihquit, obediens Patri usque ad mortem, morlem esse (Ibid.), i etc Haecpaucorumsunt. Unde el ma-
autem crucis : propter qnod et Deus illum exaliavil, sculus lanluin offerri praecipilur; haec autem paci-
et dedil illi nomen quod est super omne nomen, ut fica utrique sexui, videlicet firmis et infirmis, of-
in nomine Jesu omne genu flectatur calestium, ter- renda sunt, quia quidam de bobus, id esl fortibus
restrium el infernorum (Phil. n), » etcaetera. Cujus operibus, offerlur: quidam de ovibus, id est de sim-
crticis virlus qnaedam corda dura in h-nitale man- pliciute vilae , offemnt munus : utrumque aulem
suetudinis edomavil, quaedam vero mollia et infirma sine macula, videlicet erroris et vitiorum deposi-
virtute slabilitatis erexit, ut utraquc Christi cor- tione. Manu super capul el introilu Ubernaculi et
pori sociarel. Inde si quid tractandum sit, simila sanguine et altari jam dictuiu est. Adeps qui operit
sapientiae el cum vera charitate inquiratur. De fer- vitalia, id est cor et ei adhaerentia, quia in corde
mento jam diximus. Dividilur minuUtim, cum sin- ratio esse dicitur, iram signal aul aliquem appelilum
gulae passionis ejus species dignse recensenlur. Hoc desiderii quod inlrinsecus nutritur, quia anima ra-
esl, quid valeal proditio, flagellatio, spinarum impo- lionabilis, concupiscibilis, irascibilis dicitur. Quando
sitio, colaphorum irrisio, et caetera hujusmodi. Sa- enim irasci contigerit, debet Domino offerri, ut
crificium de craticula, de murte Christi est disputa- pro Domino fiat ne peccetur in ipsa commoliooe
tio digna; sicut enim subler sarUginem validus sic, etc « Renes, cum adipe quo teguntur ilia,»
jjmis accenditur ut cibus excoquatur, sub cratictila desiderium coitus signaut, qui Domino offerunlur
 «Wl EPITOME COMMENT.RABANI1N LEVIT. 802
dam non propter luxuriam nuptiae, sed pro amore A nendi animam stiam et iterum sumendi eam Joan.
sobolis suscipiunlur. < Reliculum jecoris, > quia je- x). Iinmolabil corara Domino, quia m omnibus Pa-
cur cibos digerere dicitur, desiderium gulae signifi- tris cooperanlis volunlatem implevit, contulit san-
cat, quod per abstinenliam Dominoest offerendum, guinem in tabernaculum, quia, ul Apostolus ait:
ut cum caeleris etiam virtulibus parcimouiae virtus « Ut appareat nunc vuitui Dei pro nobis (Hebr. ix). i
immoletur. Quae tres species inlestinorum ubi in Tinxil digitum in sanguine, lotuui scilicel opus
proximis capellis inveniuntur, in eodem sensu in- suum in passione complevit. Dixitenim : < Consum-
telliguntur. De ovibus hostia pacificorum offerlur roalum est (loan. xix). i Septies aspcrsit, remissio-
agnus, dum quilibet simplex imiocenliam suse Do- nem peccatorum et gratiam Spirilus sancli donavit.
mino exhibet vilse; cujus eliam cauda, id esl usque < Contra velura i sanguinem sparsil, id esl carnera
ad finem perseverantia in bono, offerri praecipi- suam inler nos et sanctuarium divinitatis medialri-
tur, elc. Iniestina ut supra. < Filii Aaron > doctores cem fecit. Sanguine tinxit digitum, clavibus vulnera-
sunt, quorum minislerio fiJelium dona Dominooffe- tns, latere perfossus, etc Posuit super cornua alta-
runtur. Capra in oblatione est dum quis per poeni- ris tbymiaraatis sanguinem. Altare tliyraiamatis an-
tenliam Domini phicationem curaverit sibi advocare. gelicae sunl virtutes odore virtutum superabundan-
De ejus sequentibus sicut de superioribus accipilur: B tes. Si aliqui homines ccelestibus fulgent virtutibus,
Qriod vero in siugulis dicilur, < lignis igni superpo- quanto magis hi quorum vila extra reclitudinem
silis. » non ita intelligendum quod Spiritus sanctus nunquam exorbilat, quorum numerum redintegra-
inferior sit operibus nostris, sed quia ipse funda- vit dum nos redemit. Sic et Apostolus ait: <Pacifica-
mentum sit in singulis, et quia ejus auxilio ante vit sanguine suo non solum quaein terris sunt, sed
Dei oculos subleventur. < Omnis adeps Domihi erit etiamquse inccelis(Coloss. i). i Reliquum sanguinem
jttre perpeluo, > id est, omne desiderium nostrum in fudit ad basimaltaris: qui ipse in corpore suo altare est
Domini obsequio conservalur. < Jure perpetuo i di- pro peccaloribus, et infimis, et jara sanguinem fudit
cit, non quod ipse ritus victimarum perpetuus es- humani generis populis, ut et intus angelis et nobis
set, sed quod in significalione figurabal perpetuum. prodesset extrinsecus. In introilu Ubernaculi fundit,
In omnibus gencrationibus, id est usque ad finem quia ipse est ostium. De interraneis stipra diximus,
saeculi: in cunclis habitaculis, id est in omni pro- quod diversa desileria signent. Quia vero qusedani
posilo sive iu ordine aposlolorum, clericorum, mo- horum in Christo non inveniuntur, ut est cupido li-
nachorum, laicorura. < Nec adipem, nec sanguinem bidinis, generaliter dicamus quod omnia desideria
omnino coraedelis, > ne qtiis sibi vivat et suis desi- ejus in nostram salutem proficerent, sive sitiret,
deriis obsecundet. Quod sanguis in pecoribus, hoc C sive esuriret, dormitum iret, vel atiud quod seciiu-
auiraa in hominibus facit. Anima autem ipsa vila dum hominem quem suscepit appeleret. Adolevit
est, et principaliter vila de ralionq constat: totum ea super altare holocatisti, dum jure omnia per-
autem quod in nomine ratio operatur, ad Domini fecit et in sui memoriam celebranda comraisit. Ca-
gloriam exhibendum. pul cum iutestinis, pellis cura came et pedibus, si-
mul comburuntur. Quia caput Chrisli Deus, Christus
CAPUT IV. enim Deus et homo. < Cum intesliuis >, id est
<Aniraacum peccaverit, i etc. Duo capilula hic in anima ralionali. < El pelle, et carne, el pedibus,»id
primis converlil de quibus plenius in proximo nar- est carnis substantia pro nobis est passus, unus est
rat: ideo dicitur < aniraa, i id est sive sacerdos, Deus indivisibilis. Ibi et fimus comburilur, quia
sive lola congregatio. < Si sacerdos, qui esl unclus, - peccata nostra porlabit, quse ipse non fecit. Extra
peccaverit, > etc. Si haec supra sacerdote vero , castra, id est exlra portam passus. In loco mundo,
oleo Spiritus sancti uncto, Christo videlicet, intelli- mundavil enim nos a peccalis, ubi cineres effundi
gere volueriraus, possumus dicere quoniam patien- solent, id est ubi sestus facinorum noslrorum ejus
ter sufiert peccantes ut reverUntur. Paulus enim n redemptione exslinclus est. Concremanlur super li-
dicil: < An nescis quodpatieutia Dei ad pcenilentiam gnorum struem, id est juxta quse prophetse prse-
te adducit? > (Rom. u.) Quod ideo peccare dicatur, dixerunt plenilus explevit. Ad singula erara quae di-
cum peuitus sil sine peccalo, quia feriendis peccatis cuntur, evangelistae subjunguut: < Ut implerelur
saepius non slalim insislit. Pcccalor enim, videns quod diclum est (Joan. xix). > Porro peccalum ora-
se differri, pertinacius peccat. Vel peccare sacerdos nis turbae flebilem signal Judaeorum duritiara. Con-
' nosler dicitur
propter raembrorum suorum infirmita- deranantes enitti Jesura clamaverunt: < Non habe-
tem. Pro quibus peccalis, id est et eorum, qui non mus regem nisi Caesarem (Matth. xxvn). > Et :
cognoscentes Dei paiieuiiain, peccant, et membro- < Sanguis ejus super nos.etc (Ibid.) » Quodnon
rum suorum, offerl, vilulum, se ipsum videlicet, sicut sacerdotis peccalum est, quia per ignorantiam
immaculatum, ab omni delicto; qtti immolatur ad et imperitiam eorura evenit. Quibus Pelrus dicil :
ustium ubernaculi, id est juxta quod doccnt apo- < Scio quia per ignorantiam egislis sicut et principes
•toU et caeteri doctores, ejus passio peracU est. Po- vestri»,elc (Acl..n).Exquibus aliqui, poslea iniel-
nit manum suam super caput ejus. Ipse quidem, ligenles peccatum suum, obtuleru-nt vilulum, id est
cum sit sacerdos et hostia potesutem babens po- in crucifixum crediderunt secundum omnem veriu*
 803 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 804
tem passionis ejus. Posuerunl seniores populi roanus A si consenserit vel astipulando, vel etiam uon judi-
super caput ejus, quoniam Chiistum principes sa- cando, cum ipso qui fecit reverse esse [f. reura se
cerdotum et scribae morli addixerunt. Quod in. hoc esse] non nesciat. Non solum enim qui faciuut, sed
vitulo intestina, quae desideria signant, similiter sic- etiam qui consentiunl facientious digni suut raorle.
ui et in superiori offerri jubenlur, boc videiur < Auiraa - quae letigerit imraundum aliquid, etc >
ostendere quod eadera desideria quae Chrislus pro Plures species babuere Judaei in quibus hominem
salutehabuit nostra, nobis pro nobis et fratrimu conuminari putabant, ul sunt aqimalia non rurai-
commendavit habenda. Caetera omnia quae de vilulo nautia, vel ungulam non dividentia, vel unum e duobus
dicuntur, ad superiorem sensum flectanttir, ut sicut non ambo facieutia. Cujussuperslitionis eosarguit
in eo faciendum praefigurabalur, ila in hoc creden- Dominus : Erratis, inquiens, nescientes virtutem Dei
duni inlelligatur. < Si peccaverit princeps », id est, (Marc. xii). Non enim quod intrat. in os coinquinat
qui voluntatem Domini scit, cui poteslas el virlus bominem, sed quod exit de ore, etc (Matth. xv).
scientiae a Domino collata est; < per ignoranliam >, Jubet autem non consentire peccalis, sive a diabolo
id est per negligentiam, offerat hircum, hoc est ingerantur, ul estinvidia et odium, superbia, etc,
pcenitentiam fortera. Princeps hircuui. oilert, ani- quod est a bestia occisum esse, sive ab ipso homine
mam quamlibet de populo capram, quia < qui scit 6 sumant originem, diabolo incentore, ut esl libido et
voluutatem domiui sui, et non facil, vapulabit gula, et relii jtia, quod est, per semortuum esse. Reptile
multa;, qui vero nescit, vapulabit pauca (Luc. xn). > etiam peccatum terrenis sordibus inhaerens vocat.
< Potentes polenter tormenfa paliuntur (Sap. vi). > Obluta dicitur anima vel negligenlia vel contemplu :
Hoc est enim facere fructus dignos pcenitentiae Qui enim parva negligit, paulalim defluit el ad ma-
(Mutth. 111),ut juxia qualitatem culparum poenilen- jora delabitur (Eccl. xix).«Si teligeril quidquam de
tia extendatur. < Ponit manum suam super caput iraraunditia hominis, > et reliqua. Qui eiiim seininis
ejus, >'cum initium poeuilentiseoperis exercitio or- fluxumpatiebalur.cumomnibusquibus ulebatur pol-
nat. Iit loco ubi mactaiur holocauslum, ibi et hoslia lutusjudicabatur, sic et de n.ensiruo muliens. In ho-
pro peccato mactatur, quia ipso Domino, cui summa rum lactu prohibet nos alicujus communicarepecca-
opera-offeruntur pcenitentia placet. Tingit sacerdos lis. «Postea cognoverit, » sive instinctu divino, seu
digitum in sanguine et tangil cornua altaris, quia admonilione alterius, <subjacebil deliclo, >id est ut
Chrifilusoblationera pcenitentiaerederaptionem quam pro deliclopcenilenliam agal. <Anima qusejuraverit
incrucis cornibus fecit suscipil: Dicit enim disci- et protulerit labiis, > et reliqua,id esl si maluin quid
pulis: Hic caUx pro vobis el pro multis effundelurin ' se facturtini juraverit, vel si bonum cum juramento
remissienempeccalorum (Matth. xxvi). Altare ipsius C devoverit, el uon perfecerit, rea est delicti. ln hoc
signat passionis memoriam; cornua ejus, cornua Herodes det*ptus est quod male filiaespopoudit ju-
crucis in qua nostra redemptio peracta esl. Sanguis rando et pcenis [/'. plenius] lapsus esl ipsunr malum
ftuiditur ad. basim altaris, quia in inilio evangelicse perficiendo. Haec qui feceril offerat agnum vel ca-
prsedicationis praedicavit Dominus pcenitenliam, sic- pram, id est innocentiam vilae, ut Apostolus praece-
ut in Evangelio legitur. De inleslinis ut supra, pit. < Qui furabatur jam non furelui (Ephes. IV), >
ut omne desiderium Dominoofferatur. Rogat sacer- id est qui prius nocuit, j[am innocenter vivat. Vel
dos pro principe. Christus rogat secundum huma- capram offerat, id cst slrictam poenitentiam agat, ut
nitatera, quia Patri ostendit forinam quam pro nobis Christtts verus sacerdos illi propitiatio fial. Si auleni
suscepil, et quotidie propitialio pro nobis. Sive me- pecus offerre non poterit, id est fortem poeniientiae
tonymice dictum est, rogat quasi rogari facit. lilo castigationem in jejuniis, in vigiliis el indumento
enim donante pro nobis peccatoribus roganl sancti, cilicii, et csetera, quae ad hoc pertinent, < offerat
quod et quotidie imploramus. Si anima de populo duos turtures vel duos pullos columbarum, > id est
lerrx peccaverit, id est persona el scienlia niinor sseculum relinquat, qui lurtur solivagus est; et
iaciliori poenitentia solvitur. Cognoscit peccalum castitatem secletur, et in monasterio vel eremo siiji-
suum, sive inslinctu divino sive doctorura monitu. v pliciter vivere contendat, geraitum pro cantu ha-
Caetera orania ut supra. Ovem de pecoribus offert, bens sicut columbae,ut peccaU defleat, ct pro seternse
qui simplicitalem vitse Domino imraolat. Omnes hae vitse desiderio suspiret, quod est etiam,« unum pro
hostise immaculatse esse jubentur ut nihil fictum peccato et allerurainholocaustum > offerre. «.Dabil
sive in pceiiiteulia sive in operibus exhibealur, eos sacerdoli, > Chrislo videlicet suam devotionem
ut sic praelerita deueantur ne deflenda commit- commendet.«Retorquebitcaput ejus ad pennulas, > el
Uutur. Cremabal super altare incensum Domini. reUqua. Quia penna sublevat avenr, praecipit ita inen-
Omuia in memoria incarnationis et passionis Chri- lem ad conteraplationera copulari ul curara carnis
sti fiant, et ita crit Domino acceptabUe munus. necessariam non omittat, ut supra dixinius. Asper-
Caetera ut supra. git parietein altaris sanguine, dum vitam suam Cbrisd'
CAPUT V. offert miseralioni. Reliquum sanguinem fundit ad
basirii aluris.dum quidqurd in vita sua gerit, evan-
« Si peccaveril aniina el audierit vocem jurantis, i gelicae subdit doclrina». Rogabitpro eo sacerdos, il
el iiliqiia. QuisqiiiscOiisciuscst peccaloriun alterius, est Christus ipse homo, sacerdotis inembruui, uui
 805 EPITOME COMMENT.RABANI IN LEVIT. 806
Doraitio offert hosliam laudis. Quod si etiam ssecu- A CAPUI Vt
lum non potest relinquere, nec ea quse diximus < Anima quae peccaverit^ et contempto Doraino, i
adimplere, offerat similam decimam partem ephi. et reliqua. Contemnit Dominum, qui negligit emen-
Ephi tres hahet modios et significat scientiam sanctse dare, et non intelligit ab ipso posse roanifesUri et
Trinitalis. Offert de ea decimam partem dum in hu- vindicari. Quicunque autera a tali durkia deceptus,
maniUtem Christi, quam sibi sancta Trinitas asso- Domino in aliquo contrarius exstitcrit et praeceplis
eiavit, perfecte.confidit. Denarius enim perfectio- ejus contraierit, vel si proxiraum scienter lseserit,
nis est index. Non millit in eam oleuro nec thuris addat quinUm partem pretii, id esfc linguae confes-
aliquid. Qui enim tam infirmus est ut perfecte pceni- siones. Ad linguam enim. gustus, qui est unus de
(ere non norit, spirituali laelitia fiducialiter uti non quinque sensibus, pertineU Reddat d$, etc.« Etom-
potest, nec in oratione sua confidere, quia nescit nia integra, » id est dignam poeniteatiae corapensa-
qualiter Domini misericordia erga illum patescat, tionem. Et offerat arietem, id est-firmiter deDomini
sicut propheta dicit : < Quis scit si convertatur et misericordia conlidat et se dignurn prseparet ut exau-
ignoscat Deus, i elc (Joel. n.) Tradit sacerdoti si- diatur. < Qui rogabit pro eo, > qui» proteetor est
milam, dum confidentiam ipsam Chrislo commen- oranium speranlium in se. i Inftcians, i id est ne-
dat, admonens ut quod ipse discipulis suis jussit B gans. Reliqua ut supra. t Haecest lex holocausti:
dicens: Quoties peccaveril in te frater tuus et dixe- Gremabitur in altari tota nocte usque mane. > De
rit: Pcenitet • me, dimitle; et item Petro : t Non eo holocausto videtur hic dicere quo quotidie agnus
dico tibi seplies, sed septuagesies septies, > (Matth. unus mane, alter vespere erat offerendus. De caetero
xvnt), sua largitate perficiat. « Qui plenum pugil- quid sit holocaustum spiritualiler supra «Mximus.
lum ex ea cremabit, > dura suse promissionis memor Tola. nocle usque ad mane ignis, qui in eodera aluri
suam prsestat pietatem. Nam quia pugtllo htterse est, ardet, quia charitas, quara Christua cotnmen-
formitntur, firmitas promissionis per eum figuratur- davit dicendo: «Manetein dilectione mea sicut dilexi
< Reliquam partem ipse habebit in munere, > quia vos (Joan. xv), > in cordibns fidelium usque ad mane
totum commendalur ejtts clemenlise. « Aniraa si prse- futurae vitse, ubi tax perfectae scientiae effulgebit,
' varicans
caeremonias, per errorem in his quae Do- flagrare debebil. Vestilur sacerdos tunica, sicut Da-
mino sunt sanctificata peccaverit, i et reliqua. Id vid dicit: « Sacerdotes tui induantur justitia (Psal.
es>plurimadesanctiucatis, quaereliquo populo usur- ci). > Vestitus et feminajifeuslineis, dum conlinen-
pauda non erant, sicut de unguento et tbymiamalis liam pudicilise conservat, sicut Dominus ait : < Sint
compnsitione fieri prohibetur, et de quibusdam im- lumbi vestri prsecincli, » et reliqua. {kMe.m.) Po-
molatis jubentur tantum mares de semine Aaron G nit cineres juxta altare, dum coiisummaiioitem bo-
vesci; de tliis auiem uterque sexus. Pr«*hujusmodi- norum operutn Domino commendat, tttPaulus dicil:
transgressionibus haecsecundum historiam iujubear Potens est depositum meur» servare, et reliqua,
tur, nobis autera praecipitur ut quisquisin locissan- (II Tim. i.) Aliter altare cordis ara intelligitur, quia
ctis et omnibus rebus Doraino consecraiis maxime charitas aeterna servanda est, et consummatio labo-
in Eucharistiae tractatione, rectum exeedat, < Offe- rum recondenda. Pauliis dicit : < Glotialio nos^tra,
ra' pro deUcto suo arielem immaculalum de gregi- hsec est testimonUu» cojiseientise.noBtrte(// Coc. 1).>
bus, i id est in redemptionem, quae per bumaiiita- Donec efferatur extra castra, id est, douee post
lem Christi facU est, poenitendo confidat. < Qui finem hujus vitae in loeo mundissimo, quaado, Apo-
emi potest duobus siclis, > vel < pro siclis, > ut stolo teste, < Dominus iiluniinabit a?bscoftdkatene-
LXX transtuleruni. Binarius numerus duo siguificat brarum, • elc (/ Gor. i-v), Consurai faciat, usque ad
prsecepu charitatis, a quibus ad.quinquagenarium, faviUam, id est exuta omni corrupdone». i« regno
id est ad gratiam sancli Spiritus, perveniainus. Fru- constiluat aeterno. Induitur sacerdos aiiis vesUbus,
stra enhn pcenitentia castigatur nisi eui per Spiri- dura quilibet fidelis proficit de-virtula iavirtutem.
turo sanclum praeceptum charilatis seryelur, ut ipse Exsjioliatur propriis vestibas, dum, quse retro sunt
Spiritus infundatur. < Quod intulit damni restituet, i " obliviscens, in priora extenditur. Nutritur ignis ire
hoc esl, quod peccavit, pcenitentia solvat. « Quin- altari lignis mane subjeclis, dunt Patrnm exemplis et
tara parlem ponet supra. > Sensus corporis suni Scripturarum sententiis in ltice scientise ad ardo-
quinque : quicunque horum minister esset, postea rem charitatis fideUum corda provocantur. Adeps
in laude Domini et opcris boni observanlia custo- est piRguedo charitatis. Simila oleo conspersa est
diatur, etc, ut, supra. « Anima si peccaverit per perfecu scientia oum misericoritiae operibtie. De
ignoranliam, > el reliqua. Idipsum in superioribusl pleno pugilio et thure supra diximus. Reiiqua com-
commemoravit et caprara sive agnura offerre prae- edunt filii Aaron , quia paoci masima mysteria
cepit, nunc autem arielem docet iramolare, quia scienlise divinae imraolant, minores vero- inferiora
nihil est pcenitentia si exlra spera remissionis et re- incarnatlonis Chrisli vel caeterorirm
mysteria perci-
demptionis agilur Christi. « Juxta aestimaiionem1 piunt. Quae iri loco sancto comeduntur sine fer-
peccati, > quia fruclus dignos facit poenilentiae,> mento, id est intra sanetam Ecclesiain absque phi-
qui quaptum deliquit cum Domini raisericordia1 losophicis el Judaicis snperstitiortibus. Mares tan-
emendareconatur. De caeteris saepe diclum est. tura illis utuntur, id est ftrmiorcs et mollitise cupi
 807 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. bO»
ditatum minuS «onsentientes, ad sancta admittun- A dicere de vitulcT quem supra pro peccato offerri
tur. < Omnis qui letigerit illa, • id est qui fide pura jussit, de quo in suis iocis diclum est. < Non coro-
etvera dileclionesanclis se diginim praebet,«sancli- edetur, sed igni comburetur. >Cum Christus pro
ficabitur, » sanclitale et perceplione salutis. Offeret peccalis nostris sit passus, non debet denlibus minui,
Aaron cum filiis suis in die unctionis suaedecimam ut videlicetpro suis mortuus dicatur peccalis, < quia
partem ephi similse, quia in sua incarnatione Chri- peccatum non fecil, uec invenlus est dolus in ore
slus, quando humanitas uncta est oleo lseliiiaedeci- ejus (/ Pet. n), • sed scienliaesancti Spirilus com-
mam partem ephi, quae habet tres modios, id est mendandtim est illud mysteriura el fide plena iau-
plcniludinem bonorum operum in scientia fidei san- dabililer exhibendura.
ctse Trinitatis, fidelibus servandam consliluit. < Me- CAPUT VII.
dium ejus mane et medium vespere. > Mane qui- < Hsec qitoque est lex bostiae pro dcliclo. i Deli-
dem ante praesidem sletit damnandus ad roorlem, ctum potest quod iu divinis rebus delinqiiitur nun-
vespere vero, consummata passione, posilus est in etipari, peccalum vero conlra homines. Delicii au-
sepulcrum. Quaesimilaoleo conspersa in sartagi.iefri- tem remedium perfeclioni ex integro dcvolorum per
gelurelcalidaoffertur, quia passio Chrisli propler ni- verara pcenitenliam acquirilur. Fundetur sanguis
miam charilatem qua dilexil Deus mundura in " ejus per gyrum allaris, ul vita ejus ad imilalionem
cruce peracu est. Quod calida < offertur in odorem Christi penitus inclinetur. De cauda et inleslinis
suavissimum Domino, > id oslendit quod pro no- supra dictum est, sirailiter de masculo. < Ad sacer-
slra passus dilectione, < nunc apparet vullui Dei dotem qui eani oululeril perlinebit. i Ad Chrisium,
pro nobis, ul sit propilialio nostra {Hebr. ix). > qui se obtulit pro nobis, perlinel aciio noslra ut per
« Sacerdos qui patri jure suceesserit. i Christus eum nos veniam imploraluros speramus. « Sacerdos,
successit pontificio legalr, et evangelica sacramenta qui offertholocausli vicliraam habebil pellem ejus. i
legalitim cultui viclimarum. <Omne enim sacerdotum Pellis exleriorem subslantiam signiUcat, qttae Chri-
sacrifieiirm igne consumilur, nec quisquam -comedet slo, id est raembris ejus, in eleemosyna largienda
ex eo. > Christusenim, cum sit Deus et homn, pro est, ut sic perficiatur poenitenlia. Dominus namque
nostra salutenalus etpassus, humanse separalionis dicit : « Quandiu fecislisuni de minimis raeis, mihi
discretione non debel separari, sed integre omnis fecistis (Mattlt. xxv). > < El omne sacrifuium similae
dispensatio incarnationis ejus Spiritus sancti est co- quotl coquitur in clibano, i etc. Id est oinnis ralio
gnitioni commendanda el fide sincera tenenda. < In de incorporalione, vel passione, vel raorle Chrisli
loco ubi offertur holocaustum, immolatur sacrifi- ipsi commendetur, nec de his temere seiitiatur.
cium pro peccalo, >quia fruclus bonsepoenitentisead < Sive oleo conspersa, sive arida, • id est, si ejus sit
sanctum perfectionis sanctorum ducit: Petrus nam- scientiae, qui placiditate eloquentise redundel, vel
que et David, et cseteri sancti, post lapsum poeni- cui eleemosynam faciendi suppedit faculu.s; sive in
tentes, creduntur in pristino recepli fastigio, et ideo infiriuiore sit scientia, qui larditale verborum tor-
< sauctum sanctorum, • dicitur. Sacerdos comedit peat vel substantisesubsidio careallargiendse. < aequa
hostiam in atno UbernacuU. Christus recipit poeni- tamen mensura dividetur per singulos. • Quia in
tenliam in Ecclesia : nisi enim ipse receperit et per sequalitate ei unitale fidei debent omnes aequari, ut
remissionem quam conlulit remitlat, non erit acce- Paulus tinum omnes sapere et idipsum dicere hor-
plabilis Deo. < Quidquid tetigerit ejas carnes, san- Ulur (Philip. n). < Pro gratiarum actione • dontim,
ctificabitur. » Poeniientiaeopera suntjejunia, vigitise qui immensitate peccatorum non cogilur poeniteri,
et plurima alia, quse quisquis, licet extra discretio- sed procollaU sibi divina misericordia gratias agit.
uetu pcenilenti cessit, fecerit, cerla mercede dona- Offert panes conspersos oleo, id est docirinam sc-
bitur, sicut sancti saepe se sic casligant, quasi maxi- quitur Palruin Novi Teslamenli. Offert et lagana
mis sint involuti peccalis. < Si de sanguine ejus azyraa oieo lita, id esl intellectura Patrum Veleris
veslis fuerit aspersa, >etc Id est, e vila poeniientis pj Instrumenti. Majus est autem conspergi quam ungi
substanlia ejus corporis maculabitnr, per baptismutn olco, quia veritatem isti prsedicanl eorum quae illi
quod in Ecclesia suscepit debel spem habere electio- ventura somniabant. Collyridasoffert, id est doclri-
nis. Nisi enitn pritis recte fuerit baptizalus, pceni- nam orthodoxnrum, quorum labore libros canonicos
lenlia non erit emeudalus. Per baptismum enim et inleiligimus. Hsec omnia sine fermento, id est sine
prseleriU dimittunlur et de futuris, praecedente poe- alienseamaritudine doctrinse. Offert panes fermen-
nitentia, indulgentia praeparalur. < Vas aulem ficlile talos, id est fidei firmilafem. Nara et ferraenliira
in quo cocta est confringelur. > Si post remissio- fidem significat, ut Dominusde muliere farinam fer-
nem per poenitentiara conccssam fragilibus se ope- mentante dicil. Unus in primitiis offertur dum iu
ribus infixeril, jam Domini judicio limeal se ptinlen- unilate fideiomne optis bonum inchoatur. < Et crit
duro. Vas ergo seneiraidefricalur el aqua lavatur, id sacerdotis qui fundet hostiae sangtiinem, > quia ci
est, si in solidiUle virlulis et constantiaeperstiterit, fides exhibenda est per quem oblatio servitutis no-
igne Spiritus sancti et compunctione lacrymarum strse Patri esl praesenUnda. < Cujus carnes eadem
mundabilur. Omnis masculus, ul supra. < Hoslia die comedentur,» quia in hac viu omnem fidei per-
enim quae caeditur pro peccato, > etc. Hic vidctur fectionem passionis Cbristi servare debemus et in
809 EPITOMECOMMENT.RABANlIN LEVIT. 810
nobisipsis hosliam Deo placentem exhibere : « Post A iionum opus. < Pectusculum elevationi^ > dicitur,
mane enim viise fulurae, ut Saloinon dicit, non quia elevat nos fides; qttasi diceret : hic est ritus
esl sapientia, nec consilium; nec ralio quo propera- sacerdotii Aaron ad quod unctus est, ul quae jam
mus (Proi). xxi). » dicta sUnt ad illum pertineant. In monle Sinai. Sinai
«Si voto, vel sponle, quispiam obtulerit hostiam, > inlerprelatur rubus vel lentalio; significat islud
etc Id est, sive qui ex voto, ut monachi, et clerici; tfempusin quo tentalionibus el stimulis peccatorum
saeculiquerenuntiatores; sivequi subilo peTtraCUns terimur et indigemus Dei mandalis, quae et accipi*
bonum opus inchdaverit; ipsa die, id est in prsesenti, mus. De consccratione Aaron in Exodo diximust.
et cras, hoc est temporibus vitae sttaepost concessis, Moyses significat vel legem, quse Chrisli incarnatio-
ipsum opus perficial. < Quidquid enim tertius dies nem prsedixit, vel divinilatem Christi, quse ejds hu-
inverieril, ignis consumet. > Nihil bic imperfectum manitalem ad tantam gloriam provexit, sicut dici-
relinqualur ibi, id est in vita fulura perficiendum, tttr : < Unxit te Deus, Detis luus oleo, > elc. (Psal.
quia < uniuscujusque opus quale sit ignis proba- XLIV.)Filii Aaron apostoli sunl Christi, eoruinque se-
bil; si ctijusopus arseril, detrimentum paiielur, > et quaces;
sequenlia (/ Cor. tii). « Si quis cames victimse die CAPUT VlH
lertia comederit,»el caelera.Si qnis sestimatse in dic
futurseviue posse perficere quod hic imperfectunl < Congregabis omneni ccctum, > et reliqua. Pof
relinquit; fidn placet Domino opus ejus, ideo dam- passionem Christi congregadtr Ecclesia ad doc(ri-
nalioni obnrixius est: < Caro quae aliquid teligerit nam evangelicam. De veslimentis sacerdotum, sive
immundum, i etc, id est opus quod vitiis inqui- ad Christum referas, sive adquenilibel sanctum, jairi
natur non reputetur ad profectum, tieque in exem- supra dictum est. Linitur tabernaculum oleo, aspcr-
plttm sumalur, vindiclae ejus, quasi igni, servalur. gitur altare cum basis et laiirum, quin omne' instru-
< Qui fuerit mundus vescetur ea, > etc. Non est meliium EcclCsiaeet baplismo et gratia sancti Spiri-
dicendum quod ad priorem versum respiciat, ut lus conftrmalur. Seplena aspersio ejus septifonrcm'
mundus imtiiundis vesci jtibeatur, sed ad sequen- gratiam ostendit. Vitulus oblatus Chrislum signific-at.
tem versuiri, tit mundus ea hoslia vescatur a cujus Super cujus caput manus ponimus, dumide ejus Di-
carne anima immunda proiiibetur. Indigne corpus vinitate prsedicamus. Fundameiitum altaris Do-
Christi et sanguinem suiiiere prohibemur, ul iri Apo- ctrina cst evangelica juxla quam passioChris(i ac(a |
stolo plenitef docetur, qusemundis tractanda juben- csc(eraut supra. Arie(es etiam typum Christi tenent,
tur. Alitei : immunda anima sacriliciumDomidicom- qui duo dicunlur, quia duo sacramenta corporis sui
edit diim quilibet non ex bona voluntale 6pus Dei " comnlendant. Tangilttr exlremurn auriculse propter
foris simulat, ut qiti seminat vel sua largitur proptci1 obedientiam, quia el ipse « Christus factus est obe-
arrogantiam et plurima talia. < Elquse teligerit im- diens Patri usque ad rriorterri (Phil. n). > Caeiera*
mtiudiliam hominis, » et reliqua. Immunditiam ho- omnia quae infefius comprehensa sunl, secunduni
minis, vel fiuxum serainis, vel caetera quae ei secun- sensum quem superius sparsim de sacrificiis posui-
dtim legem ad immundiliam repuUiitiir. Vetat au- imis, sive de Christo, sive de ejus membris accipi
tem viliis non communicandttmsive bominis, id est debent, iil tamen omni causoe quod sibi conveniat
ingeniosi in malo, sive jumenli, id est hebelis et adjungatur. « Tollens de canistro azymorum', > et
publice delinquentis. « Adipem ovis, et bovis, et feliqtia. Panes varii in canistro sapienliaeest varielas
caprse, » et reliqn»; id est, desiderium ad Deura sim- in sancta Scripdtra. Sicul enim illud de virgullis,
plicis et fortiter operanlis et pcenitenlis, rion alio sic hoecde sanctis senlemiis compaginata, fidelibus
vertas quam sicui ille bene pfoposuit. < Adipem ca- verbum vitscminislral. Nam et de Christo secundum
daveris morticini, » et reliqua ; id est voluntatcra humanilatem dicitur: Puer Jesus proficiebat sapien-
per se peccatis mortui, ut Apostolus : « Vidua in lia, et selate, et gratia (Luc. h). De panrimsignifica-
deliciis vivens mortua est (/ Ti^. v); i^stve ejiis „ lione in superioribus digessimus. Quae in allari, fd
«Hiia diabolo deceptus est, ad imitationeni iuam esi in meraoria passioriis Christi Deo' accepta red-
convertas. < Sanguinein omnis animalis riori sume- duntur. Pecttisculum de ariele in partem est Aarori,
tis in cibo, > etc; id est, vitae nullius irivideas; quia rectani fidem de se Clirisius sibi exbiberi quse-
Apostolus enim dicit: < Videle ne si invicem mor- rit. < Assumensque uriguentura et sanguinem, > et
detis, ab invicera consuraamini (Gal. v), > sive sit reliqua. Aaron cuni veslibus ef filiis, id est Christus
spiritualis homo, sive simplex et carnalis. < Qui in sanctis membris, videftcet sufs, gratia etinfusione
offert victimam pacificorum, > clc Qui graliarum Spiritus sancti et in sua redetnptione decoratuf;
actionem Domino solvit, libamen.charitaiis adjun- nara eiin ipsum Spirilussanclus legitur descendisse.'
gal, sine qua nihil placet Deo. Peciuscuiura sigui- De vestimento vero ejus dicilur omnibus his vefut
ficat fidem et coustantiatn; armus, bonam operatlo- ornamento vestiri, videlicet congregatiorie Eeclesfae
nem, quaeproprie ad Deum scrvare debemus. Hoc de filiis, ita < dedit eis potestalem filios Dei iTeri
est quod ait: Cedit in partem Aaron, < Qui obtu- (Joan. 1). > <Coquitecarnes ante fores Ubernaculi, >'
lerit sanguinem et adipem, > et reliqua. De uno et reliqua. Igne sancti Spirilus, juxta doctrinam apb-
dicitur, et ideo ad uiium perlinet Christum fides et , sloiicam, sacramenta incarnalioniselpassionisChrist/
J?ATUOL.CXIV. 26
811 TVALAFRIDISTRAfJl FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 812
fidelibus ad vilae sustentaculum ministrantur. De A ciolibamenta.iidest sapientiaespirilualis,inomnibus
caiiistro et panibus ssepejam dictum est. < Aaron et iiistrumenta. < Absque caeremoniis holocausti matu-
lilii ejus comedenl eos. > Aarou, id esl Chrislus, tini, i id esl agui, quem quolidie mane offerendum
comedere dicitur, quia nobis sua sacramenla pcr- piaecepit. Offerunl filii Aaron sanguinem, qui, sicut
fectibilia facit. « Quidquid autcm reliquum fuerit, > Apostolus. prsecepit, quotiescunque faciunt fideles,
et reliqua. Quidquid ex his nobis supersit, Spiritui in ejus faciunt commemorationem. < Adipem bovis,
sancto, qui est conscius secretorum, reUnquamus. et caudam, usque posuertinl super pectora, > quia
« De oslio qttoque labernaculi non exibilis, i el reli- omne desiderium et perseverantiam per fidem et in
qua. Sive omni. tempore vitse proecipit in Ecelesia fide offerre debenras. « Exteudens manus, • et re-
Domino servienduin, sive illud signilicat quod disci- liqua* Extensio manuum inleulam orationem signi-
pulispost passionerajussit suam : < Vosautem, in- ficat, ut David dicil: « Elevalio manuum mearum
quiens, scdete in civitatera donec induamini ex alto (Psal. CXL),Ietc «Sicquecompletishostiisdescendit. >
(Act. i), i elc Nam de resurreclione Domini septem Descensio signilicat quod doctor aliquando orare,
hebdomades sunt, hoc est septies septem dies, el aliqttando ad doccndum aliis debet condescendere,
efficiuntdies quadraginta novem, ad quem numerum ut Pattlus dicit: « Sive excedimus Deo, sive sobrii
quinquagesimum addes diem, qui revolulo septies B sumus vobis (// Cor. v). > Vel: extendii manusdum
circulo diei resurrectionis occurri(, quem in sequen- se insecrelo orationibus exercel; descendit aulem
tibus ociavum nonsinat, quia prioribus per septena- dum ilerum ad sua facta discutienda revertitur.
rium absumplis ipse est seplcnis, et fit idem priraus « Ingressi aulein Moyses et Aaron, usque egressi,
et oclavus. < Die ac noete manebitis, i el reliqua. Id beuedixerunt populum. > Coram Dominioculis, qua-
cst in prosperis ,et asperis in Ecclesia; observantes si in egresstt, in secreto oratio fundenda est, ut
custodias, el reliqua : inleadcntes ejus mandalis ut inde quasi in egressu benedictio suscipiatur. Pau-
vita seterna digni elficiamini. Ius eiiim dicit: < Benedictus Deus, quibenedixit nos
in omni benediclione spiriiuali in cceleslibus in
CAPUT IX.
Chrislo (Ephes. I). i Primo eniin dicit, id est lau-
< Facto octavo die, >et reliqua. In die enim Pen- dat Deum, et poslmodum datam narrat benediciio-
tecosles credendi sunt aposluli ministeria corporis nem. « Apparuitque gloria Domini, i id est in die
Chrisli celebrasse, hoc est vilukun immolasse. Aries Pentecostes advenlus Spiritus sancli. < Et egressus
in liolocaustum, ad ipsttni perlinet, quia dux gregis, ignis a Domiuo, > et reliqua. Spiritus sanctus aDeo
et tola passio ejus Dei dispensatione acla esl. Filii veniens, vota el desidcria sanetorum Domino conse-
lsrael quibus imponilur fideles sunt, qui cum apo- ^ cravit. « Quod cum vidissent lurbae, laudaverunt
stolis fuerunt. Nam centtim et vigi.nli ibi fuisse di- Dominum, ruentes in facies suas. > Cum vidissent
cuntur. Obtulerunt hircum, vcl Chrisli passionis Judsei gratiam in apostolis, et verba Pelri audissent,
gloriam proedicanles,quipropeccalis nostrisoblatus ut Lucas refert (Aci. u), corapuncti corde baptizati
est; vel quia Petrus eadera die praedicavit pceniten- sunt, el apposilsesunt animsecirciler quatuormiliia.
tiam. Agnum innocenlem vivenles [/', add. recte] Quod dicitur, « ruenles in facies suas, • signat
obtulerunt; bovem, id esl forlia opera fortiter eorum humilitaiem ad poenitendurapronara.
pro Chrislo certantes, arietem, ut supra. < In sacrifi- CAPUT X.
cio.singuiorum, > et reliqua. In singttlis sapienliam
divinam exhibuerunt, sicut djcitttr: « Cceperunt lo- Nadab et Abiu igiiem alienum offerentes igne di-
qui variis linguis , prout. Spiritus sanctus dabat vino damnantur. Sic in Ecclesia ignem erroris vel
eloqui iilis (Act. n). i « Hodie enim apparebit Do- cupiditalis incendentes, divina ultione condemnati,
mintts vobis, i sicul scriptum est: « facttis est re- «icut hoeretici, et hic analhemalizantur, et in futuro
penle de eoelo sonus, i eic (Ibid.) Ei post pauca: ignibus reservantur. « Sanclificaborin iis, » et reU-
• Apparuerunt illis disperlitaelinguse(Ibid.), i et cse- qua. Hoc est: sanctus apparco dum non recle ap-
tera quaesequuntur : Spirilus sanctus enim Deus et propinquanlcs justa damnallone dejicio. « Vocalis
Dqminus esl. « Dixitque Moyses ad Aaron : Accede aulem Moyses Misahel, i et reliqua. Misahel attre-
ad altare,» et reliqua, ac deinccps «et deprecare pro ctatio Dei; Elsapham Dei specvlum interpretatur;
te » Chrislus pro se orare et offerre dicitur, quod Aaron hoc loco typum Icgis gestat; Oziliel Evan-
facit prq corpore suo; vel eliam pro se secundum gelii, qui eral patruus Aaron,quia alfinitate quadaiu
huinanitatem oravil : < Pater, inquiens, in manus etlex lenditad Evangelium,et adlcgem Evangelium:
luas coramendo spiritum meum (Matth. xxvn), i et cujus filii, id est Novi Testainenti sectatores, qui
lntilla similia. Pro populo autem fideli orat, quja a((raclant Deum,*ideslbonis operibus qtiserunt, et
eorum vota Patri offerl, et est propitiatio pro pec- ejus majeslatera pura mehte speculanlur, hsereticos,
calis eorum. Vitulum obtulit. Si ad Christum flectis, iu suis peccalis tacenles, ab unitaie propellunt Ec-
obtuiit se pro nobis; si ad aliquod summi ponlificis elesise. Cum tunicis lineis, quia decCptores speciem
meriibrura, ttincvilulus significat fortia operaquae pei hiduunt pielalis quo facilius laqueos lendant. « Ca-
Christumofferimus.Quaesequuntiirde vitulo supradi- pita vestra nolite nudare, • cl reliqua. Christum
cta»unt,similitereldcholocausto. <AddenSinsacrifi- videlicet nou dividatis, qui est caput Ecclesise. Pi-
 813 EPiTOME COMMENT.RABANI 1N LEViT. 814
leum quod de capile vetat auferre, humanitas Christi A nit, rejiciendus cst : simililer qui ungulam findit et
est, in qua latebat Divinitas: in duabus enim naturis non ruminat. Nam camelus cos significat qui,
nnum confitemur Christum. < Et vestiraenta nolite scientes Domini Iegem, oneribus saeculise subdunt,
scindere,»id eslEcclesiseunitalem. «Etsuperomnem et discretionem non sequuntur, contrafii Apostolo
ccetum, » et reliqua. Saepepro peccatis prselatorum dicenti : « Nemo militans Deo implicet se negoliis
in subjectos ira provocatur. «Fratres veslri plangaht saecularibus (// Tini. n). > Clwerogrillus;animal Spi-
incendium, » et reliqua. Compassio habenda est nosura, raajus qiiam ericius, tardum quidem, sed
propter sequalitatem naltirse, non lamen propter rapax et bestiale, et eos designat qui, quamvis mo-
eam quod majus est violandum. « Vinum et omne dicam habeant capacitatem; totum quod intelligunt
quod inebriare potes(, » e( reliqua. llli tempore mi- iu malum vertunt. Lepus est ainimalvelox et timi-
nisterii a poculis prohibentur, nobis nunquam sub- dum : signat promplos ad malum, ad bonum autera
sipiat ebrietas, quia assidue in sancta conversatione difficiles, sicut Judsei, ad Chrislum occidendum pa-
persislere debemus. « tlt habeatis scientiam, » et rali, ad resipiscendum erant meticulosi dum dicc-
reliqua, id est, nolite gravari crapula, ut discernen- bant: • Si dimittimuseura, sic venient Romani (Joam
di inter jusdim ct injustum, ficlum et verum, ba- xi), i etc. « Illic trepidaverunt timore ubi non erat
bealis cuiii juslo judicio scientiam. Apostolus nam- 'B timor (Psal. LII), > Sus* non ritminaiis, sed ungulant
quemonel:« Nolile inebriarivino, etc. (Ephes.v); > dividens, eorum typum lenet qui, Iegem Domini nori
in quo intelligiuir necessitatem corporis non abdi- scruiantes, vitara ducunt immundam. « Horum car^
care, qui Timolheo dicit: « Modico vinoutere, i elc. nibus non vesceraini, > et reliqua. Ac si proclamet:
(Tim. v), sed ebrietalenij quse hoininem mortuo vel Talium simulatas virlules non imitaminiet operibus
amenti similem facit, quia «vinum apotaslare facit morli obnoxiis non communicetis. « Omne quod ha-
etiam sapicntes (Eccti. xix).i « Quaeloculus est ad bet pinnulas et squamas comedetis. i Qui ciirii re-
eos per inanuin Moysi. • Dominus euim dictavit- et nati in baplismo coelestemsectantur conversationemj
prxcepit, Moyses scribendo traiisfudil; sic et hacle- et tanlum levioribus peccatis propter fragilitalem
mis sancli, quseintus Spirilu revelaote ctignoverint, carnis involvuntur, eorura exempla sequamini;
foris scribendo ad multoruin utilitatem promulgant. qui bis non utuniur, sed gravioribus subjecti
Praecepit liliis Aaron, id est doctoribus, ut assurilant sunt peccalisi et superua appetere nesciun(, re^i-
mysteria quae remanserunt de sacrificio in loco clanlur.
sanctae Ecclesiaejuxta flllare, in memoria passionis <Hsec sunt quaede avibus comederc non debetis. i
Christi, etc, ul supra. Filii et filiae, id est firmi et Non ita de avibus vitandis quamdara discretionem
infirmi eadem sanctificatione salvent. Hircns qm u proposuit stcut de superionbus, sed nominatira ex-
oblatus est pro peccaio exuslus invenitur, dum pec- pressit, quia mulli ccelestem raetiunlur conversatio-
cator, dum vere pcenitens in peccalorum suorum nem, et ideo in variis cognoscuntur speciebus. Gry-
peste iinitur, de quorum interidi dum Oominus do- phcs animal est pennatum el quadrupes : lioC genus
ctores increpat, ipsi dicunt : Mauifeste coram nobis ferarum in hyperboreis nascilur mqntibus; qui parte
in peccatis ceciderunt, idcirco poeniieiitiam eorum corporis leones sunt, alis et facie aquilis sirailcsj
suscipere non poluimos ; qttia sangnis non est illa- equis vehementer infesti : homines Visos discer-
lus in sancta, id est vita eorum ad Dominum non punt. Haliaeetus, similis aquilae, major avis, tameri
inclinabalur. SicqueDominusrecipit satisfactionem, minor vulture. Aquila autem et gryphes et haliaeetusj
non quod laeletur in perditione malorum , sed quod id est, quamvis volent, tamen rapacitati deserviunt;
digna suis factis recipiunt. sic quidaui simulantes se in contempiatiorie viverej
CAPUT XI. lucrum appetunl iniquitatis. Yultiir strage occisorunl
delectaliir, et eos designal qui discordjas seminar.t
« Omne,quod habet divisam unguiam, et ruminat e( conteniionibus deserviunt. Milvua cirea domus
in pecoribus, comedelis; » Qiiserendum cur aiiquod praedamagit, eorum typuut tenens < qui circmneunt
immundumdecernant cum in Genesi dicatur: «Erant dorausj et captivas ducunt mulierculas oneratas pec-
cttncta valde bona (Gen. i), >ct adNoe Dorainuspost catis (// Tim.in). » Corvusin genere suo nigredineni
cataclysmum dicit: « Erunt omnia vobis in cibum infidelium in peccatis designat. Struthio, pennasha-
quasi olera vireritia (Gcn. t.\). > Non enim propler bens; non volat, el eos designat qui specie tenus bonam
immunditiara creaturae quoedam prohibuit, sed ob simulant actiouem, et Uraen terrenisinha3ren( deside-
doelrinam quam in his figuris nobisreservavit. Om- riis.Nociua, quaein tenebrts ciare yidere potest, non
nis eninl qiti ungulam findit, id est cum discretione autem orto sole, sicttt hi qui raanifeste peccant et
Scripturam sanctam intelligit, ul sciat mysticum Evangelii lumen accipere neseiiint.Larus et inaquis
separare sensum a Ii((era, sicut Jeremiae dicilur: et extra aquam conversistur, eos designans qui ba-
< Si separaveris pretiosum a vili, quasi os metim plisma efcircumcisionem aeque accipiunt; Accipiter
eris (Jer. xv).» Et qui ruminat, id est qui assidue juxta genus suum, cujus genera Plinius sedecim di-
meditalur in lege Domini, hujus tilendttm est exem- cit, qui mansuefieri solet, sed rapinis gaudet, et illis
plis. Qui autem ruminat et ungulam non dividit, id assimilatur « qui; sicut Doniinus dicit (Jlifl«n. vn)j
cst qui facit Domini volunlatem et bene non discer- veniunt in vestimentis ovium, inlrinsecus autei/i
 815. WALAFRLDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 816
suntlupi rapaces. > Bubo, utPiinius dicit, inurbibus A fervor. malae volunutis. « Quod arabtilat super ma-
aut omnino in luce visus, dirum ustensum est, qui nus, i et reliqua. Quioperalionem in sordibus polluit
quando pastum quserit, -eum innuit qui in tenebris viliorum. Mustela quasi mus longa, malitiosum ani-
peccatofiim versatur et pascitur. Mergulus, nigra mal est, fraudulentos et dolosos designans. Mus ob
aVls,mergit se stili iiquas pisces quaerere. Dubfnsal edaciutem semper laborat, eos denotans qui in-
vel alacfra vel tu affi * eos designat qui in baptismo gluviem ventris sequunlur, et < quorum Deus ven-
rehatj sunt, sed infiina desideria appelunt mundi. ler est (Phil. III). i Decrocodilo dicit Plinius : Cro-
Ibin, avis in Africa Idngum rostrurri liabens. Jose- codilum habet Nilus, quadrupes malum, et terra
phus : Ibis est animal serpentibus inimicum ; fugiunt pariter ac flumine infestum. Unum boc animal ter-
ehiin eis advenienlibus eV se celare volunt, velut restre linguae usu caret. Unum superiori mobili ma-
flatu cervorum abreptae devorantur: ibes autem xilla imprimit morsum, alias terribili [«/. terribilemj,
valde sunl mansttetse in gehere, lamen serpenlino pectinatimslipanle se denliuin serie. Magnitudineex-
feroces. Plinius: Invocant etjEgyplii ibessuascon- ceditplerumqueduodeviginlicubitos. Parilovaquanla
tra serpentiuiri advenium, et Elei Musagorem [Al., anseres. Unguibus autem armatus esl contra omnes
Myiagron] deum; niirscarum multitudine peslilen- iclus cule invicla. Dies in terra agit, noctes in aqua.
tiara afferente, quseprotimls intereutit quam litalum BI Eorum gerit figuram qui ex omni parte sxvitia ve-
est ei deo. Cygnus et onocrolalus, qQaesonitum fa- sllunlur; quorum duritiam divini Verbi jaculum non
ciunt in aqua, sunt ii qui in quiete vllam ducefe penetrat, etc.j quaeforma hujus beslise demonstrat.
nesciunt, licet sint in baptismo mundali. Plinlus ve- Chamelaeonnon habel unum colorem, sed diversa
Wila: Olorum simililudinem onocrotali habent.nec est varielate conspersus ul pardus. Dictus autem
distare sestiinarentur omnino, nisi faucibusipsius ita, quod hujus chamelseontis corpusculum adcolo-
inesset allefius titeri genus. Huc omnia inex- res diversos facillima conversione varialur, quod
plebile animal congerit, mira ut sit capacitas. aliorura animaliura non est ita ad conversionem
Mox perfecta rapina sensiin in os reddita, in veiam facilis corpiilentia. Significai autem instabiles, qui
'alvumTtiniinanlis niofe refert. Gallia hos Septen- in omnium viliorunl devia raptantur. Mygalequidam
trionali proxima Oceano mittit.. Porphyrio, securi- dicont haramo. Stellio, bestia venenata, id est gentis
dum Plinium, solus morsti bibit, id est proprio ge- lacertse vel motl, ul alii volunt. Quse ulraque, id est
itere, omnem cibum aqua subinde tingiiens, deindc mygale et slellio, quamvis sint infirma, tamen sunt
pede ad rostrum, veluli mami; afferens. Herodio, maliliosa. Signant eos qui ipsum quod possunl in
falco, de illo sicut de accipitre dicitur. Caradrion rj malum verlunt et ventri deserviunt. Nam mygale
qriidam dieunt leracha. Upupa, sive opopa, quaeaedi- dicilur quasi mus gulosus. Lacerta et ipsa agilis et
ficat in-stercoribus gemituraque in cantu simulat, malitiosa. Talpa, quaedicitur nasci ex pluvia cllulo,
Vxrum speciem tenens qiri, terrenis inhserenles, csecaut fodiat lerram, eum denoons qui secundum
Trisiiiia sseculipereunt. Vespertiliopennas habet, sed voluptatem carnis mente caecatus, lerrenis inbaeret.
eisi in tenebrls volat, plerumque lerra graditur, « Super quod ceciderit quidquam de morticinis eo-
sicut hi quorum scieniia obfttscatur tenebris pecca- rum pollueturj» et reliquaDistantiaest intereum qui
loruni, quorumque spesin infimisjacet. tangil et eum super quem cadit. Tangit eum qui
« Omne de volucribus quod graditur super qua- per se polluilur; super eum cadit, qui casu aliquo
iuor pedes, • et reliqua Eos dicit qui quatuor Evange- decipilur, ut David deambulans in solario subiio
liorum doclrina non recte utuntur, vel eos qui cor- muiieris caplus est pulchritudine {II Reg. xi). Vas
poris voluptatibus inniluntur, quod ex qualuor ele- ligneum signat lenitalem; vestimentum, habitum
mentiseonslat. Bruclnis, similis locustse; aliler, bru- morum; pellis, moflificalionem carnis; cilicium,
chus, ellocusta, et eruca unum est. Altacus alque pcenitudinera-.Sniorttm quidquahi in homjne alterius
opbiomachus, contrarius serpentibus. Ophis enim vilium commaculaveril, eraundatur aqua compun-
dicilur serpens, machtts aUlem, pugnans, quasicum i) 1 ctfonis usque ad perfec(ion*mpoenKentiae.« Vas au-
terpente pugnahs, sicul hl qut conlra diabdli insi- lemfictile,» etreliqua Vasfictile ad sehumorestrahit.
dias ccrtant. Quod locusta, bruchus et altacus sa- Dicit autem: Si quis viliis alienis communicaus, in
lire dicunliir, hos designat qui operibus justitiae augmenlalione eorum persliterit, per excommuni-
solidaii, spincla vittorum transcurrunt, et herba di- cationem forliter corripiatur, ut dicit Aposlolus :
vinae Scriplurae pascunlttr. Talium exemplis com- Traditum hujusmodi hominem in interilum car-
luunicare debemus, superiorura vero quisquis vitiis nis, etc. (/ Cor. v). < Omnis cibus quem comedetis,
atuminatur, < imraundus est usque ad vesperara, > si fusa fuerit super eum aqua; > id est ea in qtta
id est, nosius usque ad perfeclain pcenitentiam. <Et lavantur bsec vasa quae poIluU supra dixit: < Et
si necesse fuerit ul portet quippiam enrum, > et omne liquens quod bibitur de univcrso vase, » et
rel. Id est, si couligerit aliquem ulibus subjacere rel., eorum videlicet quae immunda jam dixil ante-
immunditiis, < lavabit > habitura roorum suorum la- quam mumlentur. Cibus et potus doctriita spiritoalis
trymis poenilentiae,etreus lenetur donec quiescat vel bonae operalionis intelligunlur ; quae si iin-
' * Haecforte ex glossa in lcxlum irrepserunt;
817 EPITOMECOMMENT.RABANlIN LEVIT. 818
munditiam supradictorum admiserint, non jam ac- A , vera diebus converlatur in sangulnem, deinde duo-
ceptu sunt digna : « Sive clibani, sive chytropodes, > decim diebus solidetur, reliquis decem et oclo die-
et rel. Cbytropodesvasa sunt ficlilia pedes habenlia. bus formatur usque ad perfecta lineamcnla mem-
Clibani autemet chyiropodes, in qtiibuspanes et cibi brorum, et hinc jam reliquo tempore usque ad tem-
temperantur, magistri sunt, qui aliis pastura vitae pus partus magnitudine augeatur. Septem autem, e'.
debent parare ; si illi exemplis malorum maculen- novem, et duodecim, et decem et octo, in unum co-
lur, magisterio priventur. « Fonles vero et cister- acli faciunt quadraginta sex. ConCludeergo minorem
nae,letrel. Idest.licetmultideviaverintadivina scien- numerum in majori, et videbis prseceptum esse.tan-
tia, Umen et ftdes catholica ejusque doctrina manet tis pene diebus hominem mundari quanlis formatur
inexpugnabilis.<Si ceciderit super sementetn, i etc. in utero : licet hic quadragenarius ad majorem len-
Id est si catechumenum, qui est in baptismo conse- dat intellectum. Deus enim homincm formavit ad
peliendus Christo ut vivifieetur, ejusdem modi mala imaginem suam, qui hac conditione formari dicilur
exempla alligerint, mundabitur in baplismo. < Sin• in ulero, ipse Filitira suura hac lege nascendi opere
autem quispiam sementera aqua perfuderit, • ct- Spiritus sancli destinavit in utertim Virginis, < in
rel., id est, postquam baptizatus fuerit, si se jam quo habiut omnis plenitudo Divinitalis corporaliter
dictis involverit, reus erit. < Si mortuum ftterit ani-. R(Coloss. n), • quaeest imago Dei invisibilis; qui, per-
mal quod licet comedere vobis, • et rel. Si quilibet acta dispensatione incarnationis, post passionis
justus, c.ujus exempla sequi rectum videtur, per se vicloriam, quadragesimo die ccelos ascendit el ad
lapsus, mortem animse incurrerit, qui communica- dextram Dei victor consedit, u( nos pro quorum li-
verit vitseejus vel secutus fuerit exemplaejus, ptirget, beratione nascendp ut homo adyenjt, quorum na-
se fonie lacrymarum usque ad perfeclam pceniten- lurae consortium accipere non limuit, post tempora
tiam. < Omne qttod repUtsuper terram, > etrel., idI hujus vitse, quibus quadragenarius convenit, et ad
est quicunque desideriis caducis innilitur. < Qdid- immorUlitatem cum Dei auxilio, victoria contra
quid super pectus quadrupes gradilur, i et rel. Quii diabolum peracta, in regnum cceleste sublevemur,
lota confidenliain lerrenis confidit, quatuor Evan-. et interovescum Chrislo regnaluras a dextris nume-
geliorum dictis et plurimorum aliorum teslimoniisi rari mereamur. <Sin autem feminam peperit, ira-
librorum suam nititur confirmare pertinaciam, hoc: mundaeritduabus hebdomadibus,i etrel. Quia femina
quod Dominus pro misericordia fecit sibi in desi- primum seipsam el virum decepta decepit, ideo ma-
deriorum voluptalem vindicans, si invitatus ad cqn-. jori subjacet malediclioni; viro enim dictum est :
vivia peccatorum assensit, et caeterasimilia,. < San- «Maledictaterrain opere tuo, i elc.;et iterum: «Cuni
cti estote, quoniam ego sanclqs sum, > et rel., utt C eam qperatus fueris, • etc; et: < In sudore vultus
justo justi, sanclo sancli, bono uoni, famuli fa- vesceris, • etc; mulieri autem : « In dolore paries
mulentur. filios, et sub viri potestate-eris(Gen. iij), • Illilabor
CAEUT XU. forinsecus, isti praedicitur intrinsecus. Dicunt etiam
< Mulier sisuscepio semine pepererit masculura, >> fluxum sanguinis pro masculo septera esse dierura,
et rel. In hoc capilulo primse prscvaricalionis facitt pro femina yero dierum quatuordecim; et qUanto
commemorationem, ut quia homo in iniquitalibusi est sexu infirmior, tanto sit natu inquinatior. Porro
concipitur et in peccatis procreatur , sciat quomodo) quatuordecim el sexaginta sex octoginta faciunt, in
a veterj maledictione mundandus sit. Porro natus3 quo numerus superior duplicatur, quia mulier ser-
hemo sub tali condilione immundam habet ma- pentis persuasioni consensit et virum persuasiqni
trera : seplem diebus, id esl loto tempore hujus vitsc,, suaeconsentire coegit; vir aulera soli consensit mu-
sub ingeniu fragilitale se noverit obligalum. < Juxlai lieri. Potest etiam ipse oclogenarius numerus ad
diem separationis menslrusc, > id esl quaesanguine3 resurroctionis deflecli signiftcalionem : dicendum
fluit sive post partum, sive in partu, seplem diebuss quoque quod quan(o inftrmior es( hqmo, tantp, ma-
imraundaest.« Dieoclavocircumcide(ur iufantulus, iore indiget emendatipne : « Deferct agnqin et pul-
quia justi in die resurreclionis, omni mortalitatiss Ium columbaesive turturem, • id est vi(se innoren-
labe deposita.a priinaeysedaranalionis vincttlisabsql- tiam et simplicitatem ac castitatem Deo offerat, qui
venttir. « Ipsa vcro triginla tribus diebus manebit ini raundalus a peccatis induci velit in Sanctuariuni.
sanguine, • et rel. Triginta tribus transcursis, id estt Sacerdos Christus est, ul ssepe dictttra est. < Quod
perfectione bonorum qperum in Trinitatis fide con- si non invenerit raanus ejus, » et rel. Sicqt in omni-
summau.ad teniplum, id est ad coelestis Hierusalera » bus providenlia Dei picUii.s consulit humano ge-
habitationem, cum gratiarum aclione properamus,, neri, ita et bic paupertim relevavit inopiam. Qni
quia donec originalis peccati foeditale absolvamur,, enim. nqn pqlest agnum, id est innocentiam inte-
ad Sanctuariuni accedere non valenuis. Quod autemi gram ducere, sumet duos turtures vel pullos co-
septem triginta tres quadraginta eflieiuni, ideo fitt lurabse, id qst coiiipunctioneinet castimpniam. Quia
ut quanlis diebus homo formatur in ulero, tanliss isli alites gemitutn pro cantu babent, duo dicuntur,
purgatio peragatur. Dicitttr enim conceptio humanai quia duo sunt genera compiinclionis : aliquando
sic procedere el perfici, ut primis septem diebuss mens compungitur propler metum gehennae,quod
quasi lacli» habeat similitudinem, sequeittibus no- esl untim offerre pro pcccalo : aliquando propter
 818 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP..PARS I. — THEOLOGICA. 823
(lsbideriumregni coeleslis, hocest Dei visionis, quod A charitatis, nam propter frigus ssepe albor incane-
est alium in h,blqcaus,tumimmolare. scit, <et capiilorum mutai aspectum, > id est sta-
lum cogitationis : capilli dicunlur quasi capitis pili;
CAPUT XIU.
« ipsaque caro viva apparuerit, • id est carnalis ob-
< Lecutus est Dominus ad Moysenet Aaron, > et servatio legis : < lepra vetuslissiina judicabitur, • id
reliqua. Cur ad utrumque loquitur cum in Exodo per est veleris hominis opus el inquinaiio; < inolita
Moysenad Aaron se locuturum prqmiserit ? sedquia culi, >hocestinhserens conversationi. <Conlaminahit
duobus modis Deus loquitur ad hqmines, id estper eura sacerdos, >et rel. Indignum comintmionejutii-
internam inspiraiionem et per evangelicura vel cabit, quia, ul Aposlolus ait: < Si circnmcidamini,
etiam aliorum bomjnum ministerium; ad Moysen Chrislus vobis nihil proderit (Gal. v); > et itertim :
secrele loquebalur Dominus et ad Aaron pcr Moysen. < Haereticumhominem posl unam et secundam cor-
« Homo in cujus carne et cute, > et reliqua. Judseus reptionem devlta, sciens quia subversus est hujus-
videlicet, qui prseceptumDominifuerit praevaricatus, modi (Tit. m). > < Sin autem eflloruerit discurrens
vel Ciirislianus quilibet in cujus carne el cute a lepra, » et rel. Secundura historiam, non videlur
vila et operibus apparuerit iniquitas et peccalum conscquens ut mundiis sit, cujtts lotam earnem
notabile, <sive pustula, > majus et minus deliclum, B operit Iepra, et ille iramundtis cui in uno loco lepra
< aut quasi luccos quipp.iara, > id egt manifesta videtur iiiesse. AHegbrice aiilera : carnera totam
peccata, de quibus Aposlplus ; < Quorumdam, in- occupat lepra, dum yel peccalor, confitens omnem
quit, hominum peccata manifesta sunt, prsccedenlia vilam suam peccatricem, maiura suum non abscon-
ad judipium {/ Tim. v). > < Adduceltir ad Aaron dit; vel toto tempore vitae publice poenitens, Chri-
gacerdotem, > idest doctoribus spiritualibus ad exa- sli gralia se quaerit dealbari, < rattndtis erit, > id
minandum publicetur, < qui dum yideril lepram in est saluti proximus. < Quando vero caro vivens in
cute et' piios in album colorem mutalos, >et rel., id eo appartterit, » et rel., id est carnalis superstilio
est peccatum in raqribus, el cogiutiones de recti- legis, judicio sacerdotum perquiratur utrum lam
tudinc status sui rautalas, ipsamque actionem antc- perlinax sit, ut jure condemnetur : < Caro enim
aetae vitse turpiqrqm ei humiliorem, id eslprioris; viva si lepra aspergatur, immunda est, >id est ob-
< et ad arbitrium ejes separabilnr, ». id e$t, si di- servatio legis, si in errore sit, norl prodest. Qui enim
gnus fuerit, excommunicabilur. < Sin autem lucens credit sine legis observantia non esse salutem sub
candor erit in cule, > el reliqua, Si manifestaiur qui- gralia, errore iUaqttealur. < Qttod si rursum versa
dem peccatum, sed (airien non a statu prioris vitse, fucrit in alborem, > cl rel. Si post remissionem
ille qui peccat dilapsus est, nec cogitationes ad per- ^iterum a rcclo deyiaverit, immundus judicalur,
sistendum jn peccato vei desperandura convertit, < caro et cutis in qua ulcus est natum et sanalum, >
recludet eitin geplem djebus, id est per pceniten- et rel. UIcus est quod de intus erumpit vulnus et
fiam et Spirilus sancti gratiam, qui in septena- plaga forinsecus inflictum. Si autem de volunlate
rio numero describilur, illi remissioncm promitlat hominis pecca(um prodieri(, non ex casu, et per
peccatofum. Ideo vero pifi cujus sint coloris in- poenitentiam sanalum fuerit, < et apparuerit alha
spici jubcnlur, quia diligenti examinatione inyesli- cicatrix, >id est carnalis Judaismns,« sive subhifa, >
garc convenil ulrum peccatum ex diulurna maljiiae id est, post graliam Evangelii, facta prsevaricatio ;
pracmediUtioneproriierit an casu secundum fragili- humiiiorem, carne reliqua, id es( pejorcra priori
tatera bumansc nalurae contigerit. < Si vero lepra vita.elc., nt supra. « Quod si pilus coloris est pri-
tiltra non creyeril, • id est, si in consuetudine pec- stini, > id est intenlio cogitationum priorem stalum
ca(i honio npn perduraverit, « nec terminos trans- nqn relinquens, et si continuerit a peccalo, pro-
ierit, » }d est alios morqs suqs non yiolaverit, railtatur illi per Spirilum sanelum remissio : si
< rursus includet eum septem diebus aliis. » Pro- autem perstitefit in malis, condemnetur. « Caro ct
pter diligentem examinationcm bis Cum includi prx- ;n cutis qnam ignis exusserH, » ct rel,, id est vita el
cepit, tamen ei semper per Spiritum sanctum re- conversatio quse invidia et odio vulneratur, si emen-
rnissio promittatur. « Si obscurior fuerit lepra, » et dans vel siiperstitiqnem legis sectatur, vel transgres-
iel., Si per pcenilentiam delelum fuerit peccatnm, sum Evangelii ct sanae doctrime status admiserit,
< mundabit cum, > id est mundttm judicabit : < la- condemnabitur; si vero bona intentio non mutatur,
yabitque homo vestimcnta, » id' est lacrymis coni- fiat ut supra. Si post diligentiara examinationis ple-
punctionis conscientia raundabitur. « Quod si post- nam quasi seplem dierum exspectationem errori
quam a saccrdote yisus est, > et reliqua. Si videlicet, obnoxius homo inveniatur, condemnclur. Plaga com-
p ractapcenitentia, remissipneaccepU,rursusilerare bustursc est suspicio invidiae, non ipsa, quia qtii
peccatum prsesumpscrit, contaminatus judicabitur, injuste alicui invidebat ante emendaiioiiem, si post-
'et si perslilerit, est separandus. < Plaga leprse sj modum juste qucm redarguit, pcr invidise hoc
fuerit in homine, > et rel., id est erroris et peccati iteratione agcre putatur, qtio.l a doctore, ulrum
contagium, adducelur ad sacerdotem, id est Cbri- sit, diligenter perspiciendtim cst. « Vir sive mulicr
ginm vel magisirum, qui ejus vicem tenel. « Cum- in cujtts capite vel barba germinabit lepra, >et rel.
atiq color albus fuerit, » et rel., id est refrigeralio Fortis sive infirmtis, sapiens sive minus sapiens,
821 EPITOME COMMEiNT.RABANl IN LEYIT. 822

qui in fide Divinitatis Christi vcl humauitalis ejus A Si auteni bominem in quo est, in majori jactanlia
errore maculalur, < si capillus fuerit fiavus solito- elevari conspexerit, tantani ui acquisito prius favore
qtie subtilior, »hoc est inlentio cogitationum pro- gloriari quasi Jicile, damnabilcm judicabit. « Sin
prium statttm reliquerit, ad nialumquejnvestigan- autem obscurior fuerit. '> Hoc cst aliquod signum
dum fuerit sagacior, coiidemnetur,« Sin autemviderit peccati, ipsum a conversatione ejus abscindat und«
locum maculae aequalcm viciriae carni, • id est non superbiam in eo pultulasse decerriitur. « QtiOd si ut-
multum a verilate exorbitanlem errorem, el « ca- tra apparueril in hislocis, » etc, id est qttae recu-
pillum nigrum, i secundum cogitationes stalus sui, peraverit pristinuin facinus, raajori periculo sub-
« recludeteum septem diebus, > id est perdoctrinam iacet.
ab Spiritu sancto praeceptam examinet; « et raee- CAPIIT XIV.
turhomo absque loco maculse, » id est examinet « Quicgressusecastris, >etreliqua. Christussaccr-
ejus vilia reliqua, Ulud enim quod confessus est n;a- dos verus venit in raundum egressus a Palre, non
nifestum non indigens inqtiisitione : caeteraut supra : relinquens Patrem, per cujus redemptionem cmttn-
Subobscurum, id est'non valde perspicuum. < Vir datur pcccator, si tamen in fide recta obtulerit quae
de cujus capile capilli fiuent, > et reliqua. Hoc est cui praecipiuntur : « duos passeres vivos, » duas videlicet
sagacitas cogitationum et agilis sensus ad rimandum B in Christo naturas, sine contagione peccali. « Li-
profunda defecerit, simplicitati sludens, mundus gnum cedrinum, » crucem ejus designat. Vermicu-
esse decernitur; cujus siraplicitatis modi sunt duo : ius sanguinem passionis. Ilyssopus, boni odoris,
onus in illis qui prudentes sunt ne decipiantur, et pulmonem purgans, Spirittts sancli virtutem, qui
simplices ut nullum decipianl; aller in illis quortim peccata purgat. Unum ex passeribus immolabit in
mens, hebetudine capta, boni a malilia distinguendi vase fictili super aquas vivas. Humaniiatem ejus
capax non est, quia a Groecis moriones a vocantur. passam firmiter credat in carne mortali, post bapti-.
Caeterade calvitio sicut supra. Sin autem prsevari- smi consecrationem. « Alium autem vivum cum li-
catio in simplicitale conligerit, ipse factor ejus pec- gno cedrino, et cocco et hyssopo lingel in sanguine
cali justo judicio disculiatur. « Quicumqueergo ma- immolati passeris, quo asperget illum qtti munda-
culatus fuerit lepra, • et rcliqua, hoc estquipro realu tus est, septies, tit jure purgetur : et dimittet passc-
suo juste sequestratur a communione; « habebit ve- rem vivum ut in agrum avolet.» Passer vivens Divi-
stimcnla dissuta, » id est suis se viribus prqnuntiet nitatem ejus designat. Passer vivus cum ligno et bys-
desolatum, < capttt nudum, > id esl salutis se galea sopo lingitur in sanguine immolali passeris, qnia Di-
indignum pronunliat; « os vesle con(ec(um, > id est vinitas in eo vera ftiit, qui passus est in cruce, Cbri-
a loquacilate pravitatis illud refrenans, et omni tem- G stus videlicet Deus et homo, Divinitate passionem
pore se peccatorem pronuntiet, publice poenitens, ut non perferente. Cum byssopo, quia Spiritus sanclus
a Dominojustificetur ; « solus habitabit exlra ca- in passione ejus eum non deseruit. Septies aspergi-
stra, > in disposita sibi videlicet posnitentia unani- tur qui mundandtis est, quia per Spiritus sancti gra-
miter persistens, doncc a Domino vcniam consequa- liam peccatorum venia conceditur. Passer vivus in
tur. « Vestis lanea sive linea, > id eslvirtus summa agrum dimittilur, quia Divinitas libera a passione
et inferior, sicutlanea vestis prctiosior est et majo- cognoscitur.« Cumqiieliomolaveiitvestimentastta,»
rem prsestat colorem, et lir.ea vilior minorem. Non id est mundaverit mores suos, « radet omnes pilus
esl enim aequavirginitaii, martyrio, substantiae et corporis, » id est, cogitaliones suas illicitas abscin-
mundi despectioni, pudicilia vidualis el conjugalis; det: « lavabitur aqua, > id est lacryntis compunctio-
praedicatio sine persecutione, Iargitio elBemosynse nis, « purificatusqtte ingrcditur in castra, > munda-
licel singula horum bona sint et utilia, st:imen vero, tus scilicet a praevaricationibus, unilati ccclcsiasticae
quod cae(era sus(en(at, Dei nutum, subtegmen, no- communicationis reddatur.« Ul mancat extra taber-
siram intentionem potest exprimere, de quibus Dei naculum suum septem diebus, > id est tisqiieadper-
auxilio et gratia prsevenienle virtutum, contexilur fectam pcenitentiam, indignum se caeterorum con-
amictus. Pellis laborum tentalionem iribulalionem- D sortio judicabit.« Radet capillos capitis, barbamqne
que significat, quse injcjtiniis, vigiliis et aliis exer- et supercilia, » id cst emnndet cogitationcs inlerio-
citationiLus nobis ingerimus. In iis virtulibus, « si res et exteriorcs quibus aut in mcnlis secreto, aut
alba et rttfa fuerit macttla, > id est subreptio super- rebus forinsecuspositis aniinus dclinquit, lolis rttr-
biaevel jaclanliae, « recludet eam sacerdos septem sura veslibus et corpore, id est, moribus et vita.
diebus >ut supra; si-vero posl examinalionis diligen- « Die octavo, «etreliqua. Diesoclavusipseetprimus.
tiam viliura virtuli inhaesisse rcperiatur, « combura- est, nam oclavus dicitur eo quod septiinum sequa-
lur flammis, >id est excommunicationis condemna- tur, nam post passionem DOminusresurrexit octava
tione, vel poenae gehennalis terror exhibeatur : si die, quse et prima dies. Jubetur ergo peccator di«
vero in poenis non profecerit, lacrymis poenitenliae octavo mundari, id cst firmiter in- resurrectionem
abluatur et roajori cautela probetur ulrum in super- Domini credat. « Assumet duos agnos, » et reliqua.
bia persistat, quasi septcm diebus aliis includatur. Duo agni Christum dcsignant, qui utrumque sextmi

« Stulti a fi«p/a, stutlitia.

 823 WALAFRIDISTRABI FULD. MQN. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 824
redqmif; vel innqcentcm vitam, quse et iuterius et A praecipiturut auferantur universa de domo,»id est, ut
eiterius servanda est. < Ovem anniculam, > id est seducti de iramundorum consortio separentur, ,ut
mansuetudinem perfecUm. < Tres decimas similse, > postmqdumjudiciq vero ipsuni dqgma discernatur.
fidem sanetaeTrinilatis, quse oleo misericordise sit Valliculaepravas sententias procedunt; pallor et ru-
infusa. < Olei sextarium, > catholicam fidem, in qua bor jactantiam etsuperbiam. « Smimclaudeteam, >
omnes virtutes, quasi in sexUriq minores mensurae, lioc est illum damnet errorem, et ne ulterius divul-
continentur. Oslium tabernaculi dqclrina est aposto- gelur, oppilare conteudat. < Reversusque die se-
lorura, hostia pro delicto, sive pro peccato, poeni- ptimo, > id est post cautam examiuationem, < si in-
lentiaeest exhibitio. Csetera utsupra. veneritcrevisselepram, > etrejiqiia, id cstsi errorem
< Asgivmensquesacerdos de sanguine hostiae, po- perseyerare ponspexerit, «jubebillapidesipsoserui,»
nel super cxtremum auricuke ejusdem dextrsc, > id vel ipsos seductores et eorum dogmala extra Eccle-
est, jjer rederaptionem Christi, eurri doceat atidilum siam inter haereticos ponat. « Domum aulera ipsam
prosperum et bencvohim ad audiendum habere ju- intrinsecus, >id est, ipsam mundare congregalionem,
glltiain. <Et super poilices manus dextrae e.t pcdis > « et pulverem, > hocest contagia erroris faciet iin-
dcxtri, addirigendasvidelicel operationes eminentes, mUnditisehsereticorum depulari, aliosque doctores
ct incessum in mandatis Dei. < Et de olei sexlario B pro his ordinari verisque dogmatibtts ejusdem cor-
mittet in manum siutra sinistram, >id est, fidem in- poris compaginari concordiam. Sin atttem novis
legram in hac viu lenendam commendet. ./Eterna magistris appositis redintegralus error ipsos cuni
enim vita in dexlera accipitur. < Tingetque digilum reliqua domo commaculaverit, malitia est perseve-
ineo, > etreliqua; id est, qumdiscreiionejudiciiper- rans; ideqlapides, etligna, pulvisqueexfra urbem in
fectam veniam, quasi seplies spargens, ei impelret locoimmundo projiciuntur, id est, sive doctores, sive
apud Dorainum. < Rcliquum olei fundet super extre- illi qui debuerunt fruclum boneruro operum partu-
mum auriculse dextrac ejus, > id esl, qttamvis cunc.ta rire cum dqgraalibus suis, extra Ecclesiara, post
propler iniirmiUlem suam bomo Dei mandata, opere certam agnitionem inter erroneos, analhcmalizentur.
complere nequeat, studeat (amen audire e( discere, « Qui intraverit domttm, • et reliqua. Qui se con-
ut scieus Doinini voluntalem, quod operc non potest, junxerit errori damnato, < immundus esl > usque
lrana voluntate recompenset. < Et super sanguinem ad peractam poenitentiam. « Qui dormierit in ea et
qui effdsus est pro deliclo. > Oleum super sangtiinem contederit, > et reliqua, id est qui in illo errore re-
ftinditur, quia pqst redemplionern' ntisericordiaeope- quiem se habiturum confidit, vel communicaverlt
ribus insistendum est, omniaque in Redemptoris illi,-si non est reclebaplizatus, ablualur fonte sacro,
nomine facienda. < Tunc imraolabil holocaustum,» et v sin aliter, lacrymis pcenitentiaeabsolvatur. Si igitur
reliqua. Primo enim debemus ppenitentiam pro com- error restrictus inveuialur cum auxilio Domini et
missis pleniler peragere in memoriara passionisetre- poenilentiaBinstantia, purificanda est dqmus. De se-
surreclionis nqstrsc, ubi nostri Redemptqris cogno- quenlibus luijus capituli in superieribus plenitcr di-
yimus cffectura, ac deinde puriticati sensibus nos- cium est. Per rectam enira fidem onmia impetrare
melipsos ex integro in ara laudis Domini imraole- posse credunlur. VarieUs leproeyarietalcra deraon-
imis, ut jam IIOIInpbis sed illi vivamus, quos mor- stral errorum.
iuos inveniens, ut viyamus per ipsum redemit et ad- CAPUT XV.
juvit. « Lqculus esl Dominusad Moysenet Aarqn, > el
« Quod si pauper est, et non polesl manus ejus in- reliqua, i(l esl perlegem et sacerdolium docuit Dorai-
Tenirequsedictasunt, >etreliqua. Sividelicetimbecil- nus filios Isracl. « Vir qui-patitur fluxiimseminis, • id
itate fragilitatis prcevenlusquis perfectam innocen- est dqclor quj animi virtute debet urgere, si in do-
(iam cuslodirc nequiverit, offeral agnum, id est fi- clrina sua errorem paljlur, vel luxum rerum exer-
t!em passiqnis Chrisli diligenter custodial; « deci- cet qiundanarum, immuqdus est, maxime si vilium
mam parlem similce conspersse oleo, > vel fidem consuetudine ' nulrit.
" < Qmne slralum in quo dor-
D
Trinitalis, vel theologiam, quamconfiteri et credere mierit, • idest illa consueUidp in qua requiem sibi
jubemur, cum oleo charilatis et ijiisericordise; « et videtur habere condemnatur. Si quis leligerit leclu-
olei sextarium, > integritalem fidei. De turluribus et lum, id est torpori ejus communicaverit, nrandet
e.t pullis columbsesupra in plerisque locis diximus; actus suos usqnc ad perfectam poenilentiam. Sisede-
de die oclavo similitef caetera quse in hqc capitulo rit ubi ille sedit, id cst imiutur torporem sicut su-
sequunlur, . supra dicla sunt. Seplem geptes Chana- pra. « Qui tetigerit carnem ejus, > hoc est exemp.a
naeorumvitia exprimuiitsumraa, quajDeusdestruxit, ejus fuerit seculus. < Si salivam hujuscemodi honio
dura adventu suo nos, qui dq gentibus sumus, purifi- ejecerit super eran qui raundus est, > et rcliqua. Si
cavit: in qua tcrra, infidelibus evulsis, qujlibet do- videlicet aslutia sua et siraulairice sapientia recie
iuum possidet, dura sibi coraraissara doctor regit credentem commaculaverit; caeteraulsnpra. Sagipa
congregationem. In ea si erroris quidpiam apparue- fillrum, vel tapclium, vel aliud quodliltel sessioni
rit, is qui praeesl ad conventum ecclesiaslicum refe- paratum, quod cum reliquis postmodum comprehen-
rat, sicul Paulus de Aiitiochenorum seductione apud sis varias pollutorum significat perversilates, quibus
4postolos Hierosolymis consilium qusesivit. i lnde uttintur. « Qui porlaveril horum aliqtiid, > id est
825 EPITOME COMMENT.RABANI LNLEVIT. 820
ne Ecclesiam, quaa
qui se his subdiderit pollutionibus. <Omnis queni A lolatriae viliorum et peccatorttm, sive lem-
tetigerit, quitalis est, non lotis ante manibus, > et re- es( domus Domini, corrumpant; ipsos, qui
ut Apostolus ait: « Vos
liqua. Hocest quemcunquc ille immundus, non mun- plura Domini fieri debent,
datis prius operibus, suis exemplis attarainaverit, e estis templum Dei,» el reliqua (// Cor. vi).
reliqua ut supra. < Vas fictile quod tetigerit cqnfrin CAPUT XVI.
gelur. >Si quem fragilem, qui facile corrigi nqn pos-
sit, seduxerit, forli discipbna coerceatur, qui se de- < Loquerc ad Aaron ne omni lempore ingredialur
cipi permisit. «Vas ligneum > lenitatem aiiquoruu ad sanctuarium, quod est intra velum coram propi-
significat, qua;, flum Iabilur, per lacrymas poeniten. tiatorio. » Doctoribusjubet ne ea quaelnimaiuun ex-
tise restauratur. « Si sanalus'fuerit, qui hujusmqd ccdunt ingeuium pro sua libiludine mysterio divina-
suslinet passionem, > hoc est si suprascriplus corre- rum rerum dispulando usurpeut. Periculosum quippe
ctus fuerit, «numerabit septem dies, > remissionerc esl scienliam sibi vel aliis perraittere quomodo ver-
per Spiritus sancli graliamsibi credal futuram, mun- bum Dei seternum in carne verus homo appareret,
dans opera sua cum veste, id est exteriori conver- et caelera multa talia in quibus cautcla pernecesjsa-
satione lacrymis poenitenlise.«Die autem octavo, i ria est. < Quia in nube apparebo super oraculum. •
in fide autem resurreclionis Dominicae,« sumet dttos " Vel ip dictis prophetarum apparet Dominus, de qui-
turtures, aut duos pullos columbae, > castilatem, ei bus dicilur: <Mandabo nubibus ne pluant sttper. eam
mansuetudinem, et meditationem divinae legis, sicul imbrem, • vel in carne humana; unde dicitur:« In-
dicitur: « MediUbor ut coktmba (Isa. xxxvm), > dt gredietur Dominus super nubem lenem ^Egyptum, »
quibus avibus sxpe diximus. « Vir de quo egreditui id est imtnundura in carne a peccalis immuni, vel
semen coitus, » etc. IIoc est vel qui desideriis soecu- etiam in secretis mysteriorum, in quibus illum pe-
laribus defluit, mundabilur, ut supra, « vestem ei nitus invesligari non facile est. « Nisi baecante fece-
pellem, > id est conversationem, mundet, Pellis ris, > id cst, non ingredietur super oraculum in san-
uxor potest intelligi, quia et ipsa mundarj necesst cla Scriptura, « offeret vitulum pro peccato; » vilu-
habet, quia in iniquitatibus conceplio perfieitnr; siye lus, de tauris et yaccis ortus, Cltrislum significat,
pellislabor in vigiliis et coeteris operibus intelligtiir. de palriarchis et Synagoga, quaejugum traxerat le-
« Mulier cum qtta coierit, > etc. Duae sttnt parles gis secundum carnem progenilum; aries quoque ip-
interioris hominis : spiritus, qui de superioribus el sum,utsupra diclum esl. « Tunica linea veslictur, >
interioribus trac(at, et anima, quae de exlerioribus et reliqua. Tunicalinea caslitatetn; feminalia, con-
desideriis disponil. Haecpars inferior, si spiritu in- P, tinenliam; zona, cuslodiam mentis; cidaris, custo-
clinante se ad viliora pollula fuerit, neccssarium ha- u diani sensuum corporis significat, quibus indutiira
bet emundari : « Mulier quse redeunle mense paliiur ponvenit essc, qui de mysteriis Domini est tractalu-
fiuxum sanguinis, > etc, }d est anima quse, venienle rus. Possunt et hse quatuor vestium specics virlutes
Domini gratiae visilatione, in idololatria maculatur, quatttor signare principales : tunica linea, justiliam ;
penitus immunda est: « septem diebus separabitur,» feminalia, lemperantiara, quaecastitatis est maler ;
id est, divino judicio usque ad perfeclam pceniten- zona, forlitudinem; cidaris, quse caput tegit, pru-
tiam foris communionemexcludetur. De taclu ejus denliara qua mens ornalur. « Quibiis, cum lolus
et caeteris sequentibus sicut supra intelligilur de vlro fuerit induetur, » id estpost baptismum. <Duosbir-
fluxum serainis patiente. Vas vero sccundura hislp- cos prq peccato. » Hi hirci Christum significant, qui
riamcuncta utensilia dici possunt sicut vasa bellica peccata nostra lulit pro quibus oblatus est. Qui duo
dicimus. « Si coierit cum ea vir tempore sanguinis, > diciiuturproplergeminaminChristqnaturam. <Cun-
id est si cum idololalris quis sacrificaverit vel re- que obtulcrit, »etreliqua. Christussacerdos.quiani-
cumbit in idolio manducans de idololhyiis, < im- mam sttam pro nobis posuit; et oraverit pro se et pro
mundus erit seplem diebus, » id est perfectam poe- domo sua, id est pro humanitale fragilitatis, el pro
nitentiam sibi constitulam expleat. Nam persecu- Ecclesiae,id estcorporis sui statu, < duoshircosstare
tione ad immolandum coacto, et sua sponte reverso, facietcoramDomino, letreliqua. PlacuiisanctseTri-
utique poenilenlia eonslitula est. « Mulier quae pati- nilali Christumprohumanogenerepati,quiinduabus
tur multis diebus fluxum sanguinis non in tempore naturisunus est Dei Filius, Dettset homo. Sors mit-
menstruali, t ttc, id est anima qua>in ido!o!atriapost titttr super hircos, quod disposilum erat, juxta quod
cognitam graliam occupatur, Dum non sit leuipus homo erat, eum pro morUiis rnori. Maclatur caper
menstruale, id est, cumjam caecitasgenliiim Iiimine unus pro peccato, qttia pro nobis peccatoribus in ara
ycrilalis pene sit irradiala, prius omni pene mundo crucis caro ejus iramolala est. Caper emissarius sta-
in diabali servitute errante. Sequentia ut supra. <Si lititur vivus coram Domino, qtiia divinitas ejus nul-
sleteril sanguis. » Hoc est, si cessaverit errpr stulti- Iam immutationem sui suscepit, ut cum carne hpini-
lisc, <iiumcrabit septem dies, • ut supra, caetera nis pateretur, sed aeterna et yivida virtute ccelorum
ubi-
quoque ut supra. «Docebilis ergo filios Israel ut ca- deserta petivil, non mutando locum, quia Deus
yeant immundiliam et non moriantur in sordibus que est, sed cohibens virtutem, utdaret spatium pas-
suis cum polluerint tabernaculum meum, » et reli- sioni, hoc est desertum ubi bonUs pastor, dimissis
qua. Id est, fideles caveaqt ab omniimmuntritia ido- nonaginia novem ovibus, abiit unarii quaererc qtiae
827 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 828
pcneral (Luc. xv). Fttndit sacerdos preces super ca- A sanctuariura, >et reliqua. Quando DominusChrislus
prura, quia Cbrislus per divinitatem suam pacificat per uterura Virginis Ecclesiaesuaese copulavit, non-
nos Palri: < Nemo enim potest diraillere peccala, dum erat cjus unitas congregaU, licet antiquos san-
nisi solus Deus (Luc. v). > Sunt qui dicant in duo- ctos ad hujus slrucluram pertinuisse credamus. Ro-
bus hircis duas partes popttliintelligi, ul immolatos gal aulem Chrislus sacerdos < pro se, • secundum
eos designet qui in passione Christi credenles quoti- humanitatem, < et pro domo sna, > id est Ecclesi.i.
die se mactant in ara fidei; emissus vero in eremtim, < Cumque exierit ad altare, quod corara Domino
illos qui in pcccatis perdurantes, converti nolctiles, est. » Allare illud coelestesvirlules sunt, in quibus
lcndunt ad lenebras onerati peccatis.. Quod ulcrque praesidetDeus. Super quas ponitttr sanguis hirci et
pro peccato offertur, ostenditur omnes in originali viluli, qnia illis multum profuit passio Christi. Non
peccato deprehensos, sed illos a Domino propter fi- enim frustra ait Apostolus : < renovare omnia quse
dera susceptos, islos incrcdulitalis pcrlinacia dam- in ccelis sunt, et quae in terris (Ephes. i). >
natos: uterque statuitur eorum Domino, quia < mtilli Hoc altare quatuor cornua habet, qttia illaevirtutes
sunt vocaii, pauci vero electi (Matth. xxn). >Ad om- angelicaequatuor uluntur principalium ornamentis
nes enim pervenil Evangelium. Dicant autem pre- virtulum, quaequomodoab his observentur in Exodo
ces fundi super cnprum emissarium dum infidelibus B scripsimus, sanctificet illud«ab immunditiis filiorura
scterna ingeritur maledictio, Qui dimittuntur in soli- Israel, > hoc est per passionem suam pacificans an-
tudine, idest in damnationem perpetuam, Christi gelorum choros, ne inimicitias ultra propter pecca-
vero divinitas semper est et fuk in sinu Patris; ubi lum originale illi exhiberent. « Postquara eraunda-
ideo solitudo dicit, quia nuHi praeler ipsam Trinita- verit sanctuarium et tabernaculum, et allare. » Rex
|em ad liquidum patet qualiter se eorum seterna paratis ccelestibusct humanis per passionem Christi.
contineat essentia, eorUmdico in personis, ejus in Offertur hircus vivens, ipse Christus videlicet sine
substanlia. Qui sensus de duabus Chrisli naturis peccato, peccata nostra secundum divinitatis poten-
aplior videlur, qui ille soltts tulit peccata mundi non linm dimittere proponitur. < Posita utraque manu
ut sibi haberet, scd ut penilus perimerel. Eligat sibi super caput ejus. > Debemus cnim raanibus extensis,
prudens lcctor qitodsequendum magis videatur, dtim ut se memineril pro nobis manus in cruce exten-
iri omnibus fidei non vacillet aiictoribus. «Assum- dissc, cum humillima scilicel supplicatione peccala
ptoque tburibulo, > ct reliqua.Hocvatillum.linguam confilentes, majestatem ejus exorare, quia fidelisest
intelligimus Dontinicam, cum qtta nobis, prunas de et remittet. Vere. enim Iaiiguores noslros ipse lit-
altari, id est de secreto ccelesti doctrinae spiritualis lit, ctc < Emittel eum per hominem paratum, > et
ardorem minislravit, < Et hauriens raanu composi- ^ reliqua. Ipsum per ipsum miltimus , quia sua volun-
tum thymiama, > et reliqua, idestomnemdoctiinam (ale ad nos venil, et ut sibi plactiit sese ad propi-
6uam operibus virtutum est firmans; quae doclrina, tiandum rcditxil, ul ipse ait: « Polestalem habeo
in incensura est Domini parata, quia quseomnia fe- ponendl animammeam, > elc. (Joan. x). « Rever-
cit, Pa(ri pro odofe suavissimo acccp(a erant, de tetur Aaron ad tabernaculum teslimonii; > hoc est
quo dixit: < Hic est Filius meus dilectus, in quo mibi quod ipse ail : « Ecce ego sum vobiscum usque ad
complacui (Jfalth. |[iii). » ''«l Ullra velum infrabit consnmmationem saeculi» (Maith. xxvm). « Deposi-
in sancta.» Ascendif enim in ccelos, «seterna redem- (is vestibus, > itl est, carne mortali deposita, immor-
ptione inverita (Hebr. ix), > « posilis super ignem talilalis induit gloriam; « lavabit carnem suara in
aromatibus. > Tolumenim quod fecit, propler cliari- loco saricto; > Christus carnem susceptarn inlinxit
tatem exhibuit dicens : « Majorera charitatera nemo sanguine passionis. Offerl holocaustum egressus,
habet quam ut aiiiinam suam ponat, >ctc. < Ne- quia ad Patrem ascendens totam dispensationempro
bula eorum etvapor operiat oraculum, > iil est, pa- noslra salute explevit. Offert adipcm, id est deside-
cificalio quam pro nobis fecil ad Patrem usque per- rium suum, quo noslram saltttem sitidbat.« nie vero
venit super oinnes virtutes angelicas. < Tollet de qui diiniserit caprura emissariura , » et reliqua.
sanguine vitulietaspergetdigito septies, >el reliqua. Christus , qui peccala remillit, Ecclesiara , quaeest
Passio Christi nen solum hominum, sed et angclorum corpus ejus et veslimentum, a confessis peccatis
ordinis restauratio fuit, ideo dc sanguine vituli illato cmundavil aqua baptismalis, et sic mansionem suam
dicitur, < digito aspergit, > qui nunc < apparet vuUui in sanctis coilocavit: vel aliter, ingressus est caslra,
Dei pro nobis (llebr. ix). » « Ad orientem.»Oriens id est post peractam redemptionem coelos ascen-
ipse Christus est, qui seipsum solem justitiae.nobis dit. « Vilulum autem et hircum qui pro peccato fuc-
ostendit, de quo dicilur : < Ecce Vir, Oriens noroen. runl, > et reliqua. Utraque victima Chrislum signifi-
cjuS (Zach. vi). >De sequenli liirco similiter. Emun- cat. Quod cum carnibus, et pelle, et fimo comburun-
det sanctuarium. Prsesens enim Ecclesia mundat,i tur extra castra, innuit quod DominusJesusfChrislus
cst sanguiue Chrisii a sordibus infidelitalis. < Quod in sua persona inseparabilis , qui est verus Deus ,
(ixumest in medio sordium haereditatiseorum. >Quia pro nobis extra portam passus est. Fimus peccato-
Lcclesia est in medio nationum quani ab originali- rum nostrorum sordes oslendit. « Qui autem coin-
bus sordibus Christi adventus eripuit. <NullusIio- busserit ea, > et reliqua. Si quis enim ex interfecto-
rahiura sitin tabernaculo quaudo pontifex ingredilur ribus ejns crcdiderat, poenUcntia mttndatus, in nu-
 829 EPITOME COMMENT.RABANI IN LEVIT. 87iO
merum Gdeliumreceptus est.« Mense sepfuno, decima j^ , ficat atitem homicidium. Quid sit homicidium Joari-
die, » et reliqua. Mensisseptimtis plenitudinem tem- nes apostolus dicit: « Qui oderil fratrem suum, ho-
poris innuit, in quo misit Dcus Filium suum, etc micida est (Joan. 111).> Unde hic prohibemur :
{Galat. iv). Decima dies perfectionis legis, sicut et « Anima quae comederit morliciniim vel captum a
Andreas decima hora diei cum fratre suo in Evange- bestia, > id est quse hominis in peccatis morlui vel a
lio ad Jesum venisse legitur. « Sive indigena ,"sive diabolo depravati se exemplis immiscuerit,' mundet
advena, J id est sive Judaeus, sive genlilis, < afflige- se et acliones suas lavacro poeniteniiae, et usque ad
tis animas veslras,» secundum liueram : tribus die- perfectam pcenitenliam rea est, et iu demummun-
bus jejunantes usque ad vesperum; hoc est atilem dabitur : si vero non emendalioni sluduerit, damna
principium praedicationis Cbristi : « Poenitenliara prsevaricalionis incurret,
agite,» etc « Nullumqneopus facietis, »eorum vide- CAPUT XVIII.
licet quae ad carnalia pertinenl desideria, sicut dici- « Juxta consuetudinera terrse jEgypii non facie-
tur: «Operaroininoncibum.quiperit, »ctc. (Joan.xi). tis, > et reliqua. In capitulo hoc maxime idololalriam
« In hac die expiatio erit,f»|et reliqun. In hoc prohibet nominis sui saepius illis ingerendo memo-
enim tempore emendaiionis lcmpus indultiim est. riam, spiritualiter etiam monens de praeterilis vitiis
< Sabbatum enim requielionis est, > sicut Psalmista " Ct instantibus valde cavendum. « Facietis
judicia
dicit: < Yacale et videle, quoniam ego sum Deus, > mea et praecepla mea servabitis et ambulate in eis, >
elc. (Psal. XLV).< Ut sacerdolio fungatur pro patre id est perficite; « qttae faciens horao, vivet in eis: >
suo. » Sicut patrem filius sequitur, sic Cbristiis vere enira vivit, qui Domini mandala custodit.
Aaron, < cujus initiatie sunt manus,» quia ei setcrna « Omnis homo ad proximam sanguinis sui non acce-
dala esl polestas, in quo est nostra expiatio : t In- dat, > et-rel., ut non videlicet extra legitimam
copu-
diielurque slola linea, » id est Ecclesiam in corporis lationem nubant docet. Nec revelet lurpitudincni
sui accipit unilatem, quaecastitatis candore refulget. ejus, jd est confitentis tibi peccata non publices,
« Sacerdotes quoque et omnem populum. > Majoribus etiam paganorum et sceleratorum facta eis
qui inde
enim et minoribus Domini adjulorio opus est. «. Se- Iscdi possint, divulges; et in sequentibps penitus
mel in anno. > Quod sacerdotibus in umbra jubeba- adulterium prohibet. In quibus allegoriam qusererc
tur, hoc fecit Dominus Jesus introiens semel in saa- nofi habemusnecesse, sed in ipsa liitera cnstodialur
ctum in anno placabili, quac praedicat semetipsura salis esse videtur. « In peflicalum, >id est in abje-
offerendo aeterna redemplione inventa (Hebr. ix). ctionem vel concubinatum illius : concubinae enim
CAPUT XVII. ( pellices appellantur. De menstruo mulieris sttpra
« Homo si occiderit bovem. > Secttnduinhistoriaai diclum est. « Cum uxore proximi tui non coibis, >
idololatriam prohibct: myslice autem bovem, id cst id est in paganorum philosopbia, qui libi sunt fragi-
forte opus, ovem innocentise, yel capram poenilen- lita(e proximi, non decipiaris. « Descmine tuo non
tiae, sive aliud quo.llibet opus diabolo , 11011 Domino dabis, ut consecretur idolo Moloch, > qtti erat dcus
offert, « sanguinis reus erit, > id esl homicidii, quo Ammonilarum : universaliter aulem in hoc uno om-
vitam propriam perdit.« Qui otolulerit holocauslum nia idola comprehendit. « Nec pollues nomen Dei
sive victimara, • et reliqua, pcr omnia adsuperiorem tui. » Polluit nomen Domini, qui, sub specie religio-
perlinet sensum. Qui comederit sanguinem, id est nis Dei conslitutus, vivit impudenter, qualibus Pau-
qui sanguinolenta sequitur opera sive odii, sive om- lus ait: « Per vos nomen Domini blasphematur in
nis malitiae, de quo sanguine corrupto mulla Iegun- genlibus (Rom. n). > « Ut evoraalhabitatores suos,»
tur.« Quia anima carnis insanguine est. >Carnalium hoc est, contumeliose rejiciat.
enim confidentiain corruptione est voluplatum, quara CAPUT XIX.
fragilitatem in amore Domini mortificare debemus, « Loquere ad omnem ccetum filiorum Israel: Snn-
et nobis sumere in exemplum. « Si venatione aut cti estote, quoniam ego sanctus sum,» et reliqua. Iloc
aucupio ceperit avcm aut feram, > id est, si quis do- D non solum filiis Aaron, non solum LcVitis,id est ma-
ctrina salutis carnalem quemlibet, aut majori inge- joribus in Ecclesia, sed et omni ccetui Israel, id est
nio prseditttm, ad confcssionem nominis Christi per- universis fidelibus, prsecipittlr ut sancliUlem seclen-
duxerit,« fundat sanguinem ejns, et operiat ilum tur in omnibus, quia secundum saticlos habere scr-
lerra, »id est, carnalem ejus viiam poenitentia oyic- vos oportet a , qui de ejus sanctilate parlicipenlur.
riat, non sunieus sangtiinem jn cibttm, id est, sibi de « Unusquisqne palrem suum et matrem suam li-
vila ejus prava maculara non contrahens. Possimus meat. » Hoc omnino rectum est et etiam maxime
eliara dicere quod idco sanguincm maiiducare pro- conveuit DominumPatrem timere, et Ecclesiamma-
hibeat, quivitam sigtiifical carnis, quia nullus sibi trem venerari. « Sabbata mea custodite, > omncs
vivere debet, scd omnia in nomine Domini facere. sblemnitales vobis stalutas, nos vero semper a ser-
« Sanguinem universsc carnis non comedetis. > Hoc vilibus, id est a peccati operibus vacare jubemur. lie
primum concessocsu carnium tempore Noe prsecc- bostia eadem die et secunda comedcnda jam dixinius
ptum es(, et ab apostolis similiter sub gratia; signi- in supcrioribus. « Si messtieris scgelem terrse tuae. >
» Loctis co.'r::ptus, nt nlii bcne mulli.
 831 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 852
ei reliqua Prsecipitur Judseisdum Scripluris abunda- A doctrinam aposlolicam, fidem passionis Christi, id
rent, ne peregrinis, id est gentilibus earum commu- est redemptionis suae,conservet. < Auferelis praeci-
riionem detraherent, sed spicas, id est sqntenlias sibi pna [praepulia] eorum, > id est insistentes divinse
exuberantes, illis dimitterent; simililer < in vinea ScripturJe, carhalem legis culturam projicite, inhis
racemos et grana, > id est, ut Israel prophetas el eo- duntaxat quse nihil nisi Umbram praefe^ebant.< Po-
rum dicta gentibus permitterent esse communia. ma immunda sunt, > quia tales sententiae superflue
< Non facietis furtum , t id est qmnem cupiditatem observanlur. < Quarlo anno omnis fructus eorum
alicujus rei non recte acquirendse non hahealis, et sanclificabitur,» hoc e»S evangelica gratia per Do-
velul plebs Judaeorum Christum resurgentem furlo minum apparente, eadera figura spirilualiter ser-
non fingas ablalum. < Non mentiemini. >Docet ne in vanda docebitur. < Quinto autera anno comedetis
aliquo, veritate relicla, vel in verbo, yel in doclrina fructus, > id est temporibus aposlolorum, quia post
mendacium proferatur. « Nec decipiat unusquisque resurrectionem Domini quinquagesimo die, hoc est,
proximum suum. >In supradictis videlicet duabus quinario decies ducto, Spiritus sanctus gratia adve-
rebus. <5Jonperjurabis in npmine meo. • Sic propter niente spiritualis intelligentisevigor apparuit. Quibus
homicidjum iram in Evangelio prohibuit (Maith. v), ante passionem suam Dominus dixit: « Adhucmulta
siciitjurare veUiitngpejeremus: Quodenimsuperest, B habeo vobis dicere , sed non poiestis portare modo,
et abuqdantius est, ex raalo est, quia si nos volunlate cum aulem venerit ille Spiritus veritatis, annuntiabit
lion propriajuramus.id quod juramusabejus malilia vobis omnia, >et reliqua (Joan. xvi). Non comedetis
venit qui credere non yult veritati. <Necpollues nomen sanguinem, id est vos, Judaei, in effusione sanguinis
Domini, » male vivendo et injustq noraen ejus usur- victimarum figuralium non confidalis. Non augura-
pandp. < Non facies calumniara proxiroo tuo, • et bimini. Augurium dicitur quasi avigarritim, id est
rel., id est tu, Judsee, populo gentili, id est ecclesia- inspectio et observalio cantus avium; auspicium
slico, molestus non sis. < Non morabitur opus mer- vero, quasi avium inspectio, id est consideratio vola-
cnarii tui apud te, • et rel., id est, reddeei laborem, t.us earnm. < Nec observabilis somnia, > id est falsa
unde fqrsitan yivere debet; spjritualiter, praedica- somnia. Quidam ex somniis prophetiam vindicave-
tori tuo nccessaria corporalis vilae non deneges. runt sibi, ideo somnia observare prohibuit : eo enim
< Non maledic.essurdo, nec cpram csecopones offen- minus haec observanda sunt, quo hsec unde veniurtt
diculum, i id est, coram simplice et praecavere ne- discernere non valemus. <Neque in rotundum tondes
sciente laqueos non tendas seductionis. « Non consir» comam, • id est, cogitationes tuas terrenis volupta-
derabis pcrsonam pauperis, » et reliqua, id est, Ucet libus non confirmes, orbis enim rolundus est. < Nec
misericordia miseris praestandasit, lamen peccans C radelis barbam, • id est, animain virtutibus non spo-
jusle objurgelur, nec dives pro sua potentia levius lietis. < Superni.orluo noniricidetiscarnemyestram, >
stipportetur. < Non eris criminalor e.t susurra, • et id est, in carnalibus delectationibus aniraam non la-
rel. Detractor et murmurator. < Non quaeres ullio- cerelis; < ueque figuras aliquas et sligmata, > id est
nem. • Docet hic patienliam. < Jumenta tua non picturas, eic, id est, erroris varietate velhypocrisi
facias coire, > el rel., id est simplices malorum pra- ne commaculemini. < Non prostituas lili.im tuam, •
viuti non facias cqmmisceri. < Agrum non seres id esl ad prostibulura non tradas : spiritualiter vero,
diverso semine, >id est, Ecclesiam vera et falsa do- animam tuam in dsemonumet haereticorum volun-
clrina simul non imbues. < Veste quse ex duobus tatero non tradas. < Et sanctuarium meum raeluite, >
texta est, > et reliqua, id est, fidei diversilalem et dor id est Ecclesiam meam bonorate, vel eliam sanctua-
ctrinae dissimilitudinem in te non suscipias, vel veris rium corpus Chrisli intelligilur honoraudum. < Ne
virtutibus simulatas hon adinisceas. « Homo si dor- declinetis ad magos, nec ab hariolis aliquid sciscite-
mierit cum muliere coitu seminis, > et rel. Id est vir mini. i Omnem rilum maleficii veUt. Harioii dicun-
eeclesia'slicus si ad Synagogae,quse ab Apostolo an- tur ararutn inspecioijes, vel horarum, qui in extis
cilla yocatur, errorem declinaverit, quae eliamnobi- pe.cudumsuaediyinalionis roaleficiaexercent. Mystice
lis est, quia de palriarphis propagata, « et larnen autera hsereticos signant, qui, scientiam quam non
pretio non redempta,> id est, cui passio Christi ideoi habent prqmittentes, diaboli fraude capiunlur. < Co-
non prodest, quia in duritia perseverat, < nec liber- ram cano capite surge,»id est sapientem honora: cani
tate donata, > id est, liberationem sibi ipsi propter enim sunt sensus hominis. De quibus seniqribus, id
incredulitatem interdicens : < vapulabuitt ambo, > id1 est sapienlibus, Paulus dicit: < Presbyteri duplici
est, seductrix et seductus poena se dignos agnoscant, honore digni habeantur, maxime qtti laborant in
< et non morianlur, >id est, pcenileant ne pereant. verbo et doctrina (/ Tint. v), » Et Dominusad Moy-
I leo autem de hoc lcvius sanxit, quia non tanUe sen : < Elige septuaginU viros, quos tu nosti, quod
perniciei est Judaeorum seclis invqivi quanlsc paga- seniores sunl populi (Exod. xxiv). » < Si babitaverit
norum insaniis copulari, cum illi unum Deum colant, advena in lerra lua, » et rel., id est Judaeusgenlilem
isti nuUum. Non Umen de omni Synagoga supradi- ad Doininum cooverlenlem , quasi fratrem trac.let,
clara maliliam sentire debemus, sed de his in quibus raemor quod ipse natura filius fuisset irse sicut ct
csecjus contigit. < Pro delicto aulem suo offeret Deq cseteri. < Nolite facere iniquum aliquid,» ct rel. <(u
ad oStium tabernaculi arietem, >id est, rediens ad regula, > id est in virga mensttraria, et in omni re
8J5 EPITOME COMMENT,RABANI1N LEVIT. 834
ctitudine divisionis, et csetera qusesequuntur, in qui- A pcr Chrislum, sancta conversatione incolant el con-
btis jubemur fraudem cavere, ne minori dare et ma- servenl. « Terram fluentem, > id est redundantera
jori mensuravelimus repetere el accipere.«Custodite omrii dulcedine : omniura enim ciborum qui paran-
omnia praeceptamea, > et rel. Sine dubio enira bea- tur, lac el mel faciliime parnnlur. In quibus eis in-
tus est qui omnium mandalorura Domini volitnta- nuit quod si praecepta ejus custodirent, sine ullo
tem babel impleiidorura. labore, cum omni jucundiuie lerram promissam
essent possessuri. Sed et nobis limeniibus Deum
CAPUT XX.
promiltitur in prsesenti dulcedo doctrinaespiritualis
<Si quis dederit de seraine suo idolo Moloch. » et donorum, et in futuro requies sine labore. « Se-
Ideo hunc solum posuit, quia princeps vel principalis paravi vos a cseteris popiilis, > quia illis legem dedil;
iuterpretalur, diabolum significans, qui est hujiis nos quoque separavit, qui nos fecit cognoscere suam
mundi princeps; cui si quis opern sua consenserit, poleiiliam. < Separale jumentum immuudum, > id
reus est pcenae.< Populus terrse lapidabit eum, i id est, popularem hominemin stullitia erroris jacentem,
est duris sentenliis convincetur; « et egoponam fa- ab eo qui simplicitate suapauperest spiritu. < Ne pol-
ciem roearo conlra hominem illum, > id est irnm luatis aniraas vestras in pecore etavibus, > id est ne
vindiclae : « eo quod conlaminaverit sanctuarium B decipiamini in stullitia errantium vel phllosophorum
meum, >id ieslsive ariimarasuain.qtueest imagoDei, astutia. < Erilis sancti niibi, > sancle viventes, reli-
sive congregationem, domura videlicel Dei. « Quod qua iit siipra. < Vir, sive mulier, in quibus pythoni-
si negligenspopulus terrse, et quasi parvipendens, > cus, » et rel. Major sive minof, qiii seqtiuntur erro-
et rel., id esl, si rriagistri dissimulant, et ita ut di- rem el falsos propbetas, moriis surit rei, duris sen-
gnum est riori redargueiintpeccantem,ponilur facies teritiufum jaciitis cbrivincantur, in peccatis suis, si
Domini super eurii, «ei cognationemejus, >ira supef non poeniluerint, peribunt.
eum et ei consentienles. < Anima quse declinabit ad CAPUT XXI.
magos et hariolos, > haereticos et simulatores, per-
ibit de cceltt sainciorum. « Qtti maledixerit patri et < Non contaminelitr sacerdos in mortibus civiura
ma(ri, > idestDominiEcclesiairi blaspliemaverit.« Si sttorum. > Dominus criim ad Ezechiel loquitur ciim
lncechatusfuerit quis cum uxore alterius, » e( rel., [f. de] dmnibus sacerdotibus dicens : < Speculato-
id est, si quisEccIesiamsub alterius pastoris custodia rein dedi le domUiIsrael: si non annuntiaveris im-
depuutam miserit in sui erforis corrimunionem, ct pio IniqUitalem suam, in peccaiis suis morietur;
persuasor et consentiens uterquecondemrietur.« Qui sanguinem vero ejus de manu lua fequiram >(Eiech.
coierit cum jumenlo , >el rel., id est, qui se crrori C xxxni),etc. Sic jlraecipitur magislris ne in peccatis
stullorum immiscueril. « Qui coieril cum masculo,» civium suorum polluantur.« Nisi tantum in consan-
ei rel., cum depravaverit, qui potest opera forlia guineis, >etc. Sxpeevenit utaliquis post rerum admi-
perpetrare. « Mulier quae succubucril cuilibet ju- nistrationera domesticarum ad sacerdotium promo-
menlo,» et xel., id est ariima cujuslibet efroris stul- veatur. Sed quia illud consortium corijugalenon potest
lltiae coiisenliens. < Qui coierit cum muliere in fluxu sine peccati admixtione haberi, permitlitur sacerdos
menstruo, » et rel., id est qui rjer philosophiamgen- fragilitalepollui, id est curarn neCeslsaridadjunclartim
lilium in errorem ceciderit : menslruum autem a agere persdnarum : ubi vix, ut di.timus, peccaio
mense dicitur, et mensis a mensura. secUhdume(v- careretur, non quod nuptias delestemur, sed quo:l
inologiamLatini sermonis. Denique genliliuro samep- origirialis maculaesciaraus nos faccibusirfetilos. Ju-
lin ideo meiistruo comparari potest, quia de raensu- betur emdi, seCundumApostolum, is qui ordinandus
ris physice philosophandi adorsi sunt soleniarri. est, behe prseesse domui suasfilios habere pudicos,
< Qui coicrit cum uxore patrui, > et re!.. id est qui teslimooium habere ab h!s qul foris sunl (/ Tim.
ab antecessuribus suiseruditus maculas errorura at- in). « Sed nec In principe populi sui containinabi-
tigerit, sine mercede bonorum operum peribit. < Qui tur, >id est, ne eis adulando peccatis eorum consen-
duxcrit uxorem fratris sui, >'et rel., sicul Herodes tiat. « Non radent captil et barbam, >'id esl, non rid
fecit. Qui necessarium amicurri corruperit stils pcr- consendendum peccalis cogitatioftes mfeniis decii-
suasionibus quem Dominus sub specie dexterae roa- nent. Iri barha animi vigorem sive iiitellectum acci-
nus et pedis cdmmendavit, similiter interibit: < Ne pimus. De his Simililer accipiendiim , siCutde co-
el vos evomat terra quam intraturi estis, > et rel., id gitalionibus pranolavimus. < Neque in carnibus suis
est, ne turplterabEcclesia projiciamini, si in ea prave facienl inclsuras, > id est, in viu sua non patiantur
vixeritis, quse £st tcrra generans herbam opportu- scandalum. <Incensum enim Domini, » Td est ora-
nam cum benedictione. Terra autem habitatores suo,> liones, < et panes,»idest hostias laudis, offerunl
evomere dicitur, cum in ca mdnere non sinuniur Deo. < Scorlum et vile prostibulum non ducet uxo-
exhaeredandi.<Vobisatttem loquor. Possidete terram rem, » id est; haerelicis et paganis rion miscebitur,
eorum, > et rel., id est bonis moribus vos dignos nec repudiatam, id est, Synagoganl siiperstitioite a
qua hsereditate facile, nam ipsi libenter possederunt Christo dejeclam imitabilur. « Sacerdotis filia, si de-
cam. Myslice autem populo fideli prsecipidir ut ter- prehensa fueritjn stupro, » et reliqua Anima alicujtis
ramEcclesise, qusc diabolo et erroribtis libcraU es"t suhjccti, si in errorem ceciderit, pcenitenlise ftammis
835 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 836
purgalur, vel gehennse exuritur. « Pontifex, id esl A CAPUT XXII.
sacerdosmaximusinterfralres, »etreliqna. Cliristus < Ut caveanl ab his quae sanclificaU sunt, >id est
pontifex aeternus, qui unctus est Spiritu sancto prae caute tractent. Aperil autem posl paululum quid ca-
omnibus sanctis.«Cujus manus"consecrataesunt, >id vcndum prsemonueril: < Ornnis homo, dicens, qui
esl iu cruce pro lioslra justificalione extensae. « Ve- accesserit dc stirpe yestra, > nsque < in quo esl ira-
stitusque est sanclis veslibus, » in coetu sancio- mundilia. > De his videlicet quse superius relata sunt
rtim. « Caput sttum non discooperiet, >id est divini- nunc facit rememorationem. Nobis quoque summo-
Utem suam non delurpet: honorificat enim Patrem pere advertendum est ne indigne mysleria Christi
humanilali .subjectus, divinilate sequalis. « Vesii- contingamus. < Et non contamincnl nomen san-
mentum non scindet, > id est Ecclcsiara non palitur ctificalorum, > el reliqua. Contaminathostiae nomen,
scindi. < Ad omnem mortuum non ingredielur; >nul- qui illam indigne offert, nnu secundura ejus dignila-
lius enim peccali parliceps fiiil.« Super patre quo- tera. < Qui fuerit leprosus aut patiens fluxura semi-
que et matre, i id esl super populo Judaico et Syn- nis, • el rel. Haerelicusviliisque variatus, et qui for-
agoga. < Nec egredietur de sanctis, > id est de Patris nicationi et carnali inservit voluplati, non prius
voluntate, < ne polluat sancluarium,»id est Eccle- communicet quam per poenitenliam sanelur. < Qni
siam vel corpus suum, quodomnino non facit. < Vir- B letigerit immundum super moiiuo, • et rel., id est
ginem ducel uxorem,» cui Apostolus ail: < Despondi in aliquo polluilur morticino; de quibus superius
eriirii vos uni viro virginem castam exhibere Chri- pleniler diclum est. Mystice autem, communionetu
sto.» — « Viduam et repudiatam et meretricem*» peccali varius hic lactus immundorum dcsignal, qui-
et rel., id est Synagogam etpaganicam superstitio- bus qui polluilur, < immundus est; > usque ad exple-
nem; « sed puellam de populo suo,» id est, regene- tam pcenilenliam; < sed cum laveril carnem suam,»
ratam aqua baplismalis Ecclesiam de universalilate id est mundaverit conscienliam, et postquam < oc-
genliUm. Populum suiim dicit, quia unde honro cst cubuerit sol, • id esl peractse pceuitentise fervor ex-
omne humanum gentts quasi cognatum habet. « Nec superat, lu:ic janij si inlegrc sit raundatus, licenter
omninomisceat siirpem generis sui;» et reliqua. Non sanciificatis utaiur. « Morticinum et captum a be-
enim membra sua cum pravis misceri permittil. slia. • De quibus diximus supra. < Custodiant prae-
Hsecde Christo potius prophetata quam jussa intelli- ccpta mca, >et reliqua. Diligenlerhocobservemus, ne
gamus, ul hsecomnia veraciter implenlem patronuin morte secundu prosteniamur. < Omnis atienigena
babeamus : < Qui habuerit maculam non offerat pa- non comedet de sanclificalis, > id est paganus non
nes Deo, • id est, qui maculatam habet conscientiam, adraitlatur mysteriis Chrisli. Unde Doniimis prohi-
de niysteriis Doroinirion tractei audaciter. < Si cae- C buit margarilas jacere anle porcos. « Inqiiilinus sa-
cus fueril, • id. cst scientiaelumen nOn habens; < si cerdotis et mercenarius, >et reliqua. Inquilinus quasi
clnudus, > id esl in mandalis Domini non bene ince- inculinus dicitur, eo quod sit intus in dqmeslieis
dens: < si parvo' vel grandi vel torlo naso, > id est serviens officiis; mercenarius vero qui laborat in
modica discretione vel nimia el perversa; « si fraclo agricultura vel peciidum custodia : ulerque Umen
pede, > id est non recte incedens in via Dei; < si non ut in domo permaneal servit, sed Semper exire
manu, > id est opere corrupto; < si gibbus, >id est paiaius, mercedem in prscsenii expetcre non desi-
pondere peccalorum oppressus; < si lippus, » id est stit, eos designans qui in Ecclesia ficte non proptcr
mamlata Domini videns, sed non dignis exsequens aeternam mercedem conversantes; indignos se Domi-
actibus; < sialbuginem habelin oculo, • id est obscu- nico corpore exhibenL « Quem aulem sacerdos eme-
r.ittun lumen scientiarum; « si jugein scabiem, > id rit, > et reL, id est qui evangelica coemplus doctrina
Cst carnis pelulanliam; < si impeliginem, > id est fidelem in Ecclesia Chrislo exliibere servilutem dc-
nvariliam;« vel herniosus, • idcst menlis superfluis bet, non alienatur : « Si filia sacerdotis cuilibet ex
gravatus. Comprehendenda habet haec vitia in dno- populo nupla fuerit, > et rel., id est anima quae igno-
denario numero, ut ostendal omnia apostolicseilla . bililati vitiosorum conjungilur, suspendatur a susce-
csse doclrinaecontraria, Qui ergo se hujusmodi ma- ptione sacrorum. « Sin atttein vidua vel repudiata, >
culis oneratum memiuerit, r.on damnet seipsura cor- et rel., id est, si se a viliis segregaverit, a malo li-
pus et sanguinem Doraiuisumendo indigne. «Vesce- berata, absquc inveleralis hominibus malis restilua-
tur taraen panibus, • et rel., id esl* licet talis sit, tur.«Qui comederil de sanctificalis per ignoran-
prcebeatur tamen ei doctrinac.spiritualis alimentum, tiam, > et rel., qui in divinis rebus aliquid praesura-
ut aliquando resipiscat. « Inira velum non ingredia- pluosc tractaverit, quasi ignorans ejus virtutem, ipsum
tur, > vel in reconcilialione non facile inducalur, vel poenitenlia persolvct, et quinlam partem reslituet,
in mysteriorum apcrlionem, vel ingressuin sibi re- id est, unumquemqiie quinque sensuum ad se corri-
gni cceleslis non promitlat, quia.nibil iinmundum gendum insiituat. < Qui autem oblulerit oblationem
illuc intrabit. < Coutaminnre non debet sanctuarium suam, • Usque« masculus imraaculaius erit, > et rel.
meum, > indigne sibi sancta usurpat. < Loculus est QtiidquiJ olferimus, iti fortiludine firmae aclionis,-
ergoMoyses adAaron, > et reliqua. iudicat Iex omnia sine malitisemacula exhibcatur. « Ex bobus, > id est
niandata Doraini sacerdolibus, cum omni populo forii actione; « cx ovibus, > id est innocenlias.vir-
Christinno; luie; ( ex capris, > id est fructu poenilentiar:« si
857 EPITOME COMMENT.RABANI1N LEVTT. 858
maculam habueril, >et rcl., si cnira bonum opus A autein dicit, < in cunctis habilationibus veslris, •
pro alia qualibel re quam debel agalur, « non erit quia in fultira vita est mansio, in prsesenti peregri-
acceptabile. > « Hoino qui obluleril viclimam, > nalio. <Menseprimo quarta decima die mensis, >ctc.
ct rel. Bovemofferl qtiialiqiieni in magisterio consti- In tempore passionis Chrisli, inilium enim omnis
luit; ovem, humilem intellige atidilorcra; capram, conversalionis nostroe redemplio. Quod < quarta
poeniienliam, tales eos offerat quales hic proecipit. decima die phase > dicit agendum in quinla decima
« Si caecum fuerit, > id esl lumine scientix carcns; vero solemnilatem j humunitniem Doinini oslendit
« si fractum, > id est non bene incedens; « si cica- sub Evangelio umbram subseqticnte veram solemni-
triccm habens, > id cst prxteriti notam peccali. Sunt latem ralionis incipere. De qtto die seplem azymo-
cnim quxdam peccata quoesi manifcste in eo deprc- rum dics dinumeranlur, quia nos rcdemptos a Cbri-
liendaiitur qui ordinandus esl, rcjicitur ab incceplo; sto in tola viu noslra ab amaritudine Judaicneper-
« si papulas, >id est detraclionis viiium; « scabiem,> versitalis esse debere immuncs el nliorum crroruro.
inquietudinemet avaritinm; « velimpeliginem, » qnae < Dies prinius erit vobis celeberrimus, >usque < dics
sine dolore fatigat corpus, ct convcnit fornicationi, atitem septimus erit celebrior et sanclior. > Dies pri-
quae carni dulcis, animx csl pernicies. Hujusmodi mus ingressus estnovae Vilae,dies seplimtts consum-
vitiispolluli nequaquara ad gradus promovendisunt, B matio laborura, in quorum utroque maxime curan-
quia accepiabiles Dominonon sunl.« Bovein et Ovenij dum est ne « servile opus,»id est peccato obnoxium
attre et cauda araputatis, » et rcl. Aurem abscisam facientes inveniamur. Si quis aulem cirCa initium
babct, qui inobediens est, vel auditum verbi Dci fu- desidiose torpuerit, in fine in bonis inveniri laborct.
git, vel vanarum rcrutn libens audilor cst. Caudara < Cum ingressi fuerilis lerramj > et reliq., id est
perdidil, qui novissima sua praeviJerc non curnl. fuleles cuiii in Ecclesia moremini; < et messuerilis
Tales voluntarie offcrri possunl, sed votum cum eis segetein, » id est populos ad credelilatem perduxe-
solvi non potesl, qui ad pcenilenliam instcuendi sunt, ritis, de quibus Dominus dixit: < Yidete regioncs,
ttt converlantur, sed tamen in magislerium non quia albx sunt ad messem, <nfferelis manipulos spi-
suscipiendi. « Omne animal quod conlritis vel lunsis carum,» coetuni scilicet sanctorum in primiliva Ec-
vel sectis ablalisque tesliculis cst,» et reliqua. Te- clesia, quod el factum est apposills in una die iribus
sticuli speciem gignendoepiolis significant, et idco millibus animarum et altera die quinque. < Qui leva-
oinnis qui infructttosus est, id est operum bono- bil fasciciiluin coram Doniino,> et rel. Quia eo ad-
rum spe vacuus, non polest Domiuo esse accepta- juvante, id est Chrislo sacerdote magno, fidelium
bilis. oblatio est Deo per ipsum. <Altero die Sabbali et
« De manu aiienigense non offerelis panes Deo *" sanctificabit illum,> et reliq. In resurreclione sua
veslro,» et reliqua. Si quid pagani dcderint ad offe- sanclorum unilatem copulavil. Si vero manipuluni
reudtim, non est accipicndum. Oramus tamCn pro Chrisli carnem vis intelligere, uiule nobis panis viloc
catecliuiiienis et conversione inlidclium : cxlerum minislralur, alter dies passionis potest inlelligi: uno
si in errore persislere voluerinl, vola eorum dele- enim die myslicam coenam celcbravit, aliero corpus
stabilia sunt. « Bos, ovis et capra cura gcnita fuerint, iu crucis consummavit supplicio oblalus pro nobis.
sepiem diebus erunt sub ubere matris suoe.> Sive < In eodem die quo manipulus consecralur, cxdetur
foriis, sive innoccns, sive pcenitens in hoc lempore agnus iinmaculatus, • id est, quando Christus in ara
lnemineril se sub fragilitate natursc delenlum. Die crucis iinmolatus est, sanctilicata esl? in sanguine
auicm octavo, elc, id e9t, in die resurreclionis jara Chrisli unitas ftdelium. < Libamenta offerenlur cura
immoiialiiale recepta, soli Deo sine defectione ser- eo,» id est, eo passo profluxerunt cx latere sacrn-
vient electi. «Sive ille bos, sive ilia ovis non imrao- nienta redemplionis nostrx. < Duoedecimx oleo
labuntur una die cttm fclibus suis, >id est cum Iegis conspcrsx, > el reliqua. Decimx significant comple-
superstitione el velustale Evangelii novilatem non tionem legis. Duoevero, duo Teslamcnlaj vel legem
obscrvandum. De hostia eadem comedenda supra n el prophetasi in quibus manifestissime de passione
dictum est. « Eduxi de lerra ^Egypli, > ChrislUs Doniini annuniiatur. < In odorem suavissimum Do-
eliam liberavit nos de diaboli potestale. « Ego Do- iiiino. » Opus enim gratissimum Patri quod Filius
iniiius, > ideo ad singula subji/ngit commemoralio- agebat. < Liba quoque vini, quarta pars hin.» Vi-
nem sui nominis, ul lerrorem eis incuteret nec pec- num doctrina est spiritualis : qttarta pars hin dici-
carent, et dileclionem inscreret, ut Cossua mandaU lur, quia in singulis Evnngeliorum libris pleniludo
diligenlius inlueri docerel. sapientixinvenilur. <Panem et polentam el pultes, >
et rel., id est in illam animx lux requiem prxpa-
CAPUT XXIIL
rare coneris anlequam scias fide cjus redempttonis
<Haesunt ferioeDoniini,quas vocabitis sanctas, > initialum. <Numerabitis ergo ab altera die sabbati,»
id esl vacationesab operibtis malis quae < Domini• et reliq. Manipulusergo ablatus est et sanctificattis,
dicuntur, quia Doraini iraplent voluntatcm. < Sex ut Josephus testatur, sexla decima luna; nunc vero
tliebus facietis opus, i etc. Ostendit in bnc vita piis videtur prxcipere ut numeret a quinta decima liin.i,
lalioribus insisteiidum , quia postquam ad requiera quando ipsx primilix allalx, nec tamen snn,t sacn-
VeHlumfuerit, jam operandi tempus non erit. Bene ficio sanctifieatx. Nos autem < ab altcro dieSabbali;»
 839 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 840
id est a resurreclionis numeramus pluralitatem quin- A quia in Ecclesia suadentibus aliis, idem cultus justi-
quagenarix solemnitatis : sicut enim in mpnle Sina lix servari debebit. « Affligetis animas veslras die
a prsesente Domino legis indicia [f. judicia] nondum nono mensis; a vespera ttsque ad vesperam celebra-
conscripta populo Hebraeorum,' die quinquagesims bilis sabbala vestra. » A vespera usqtte ad vesperam
postquam egressi sunt ex ^Egypto, monsirata sunt: sabbalizare, est iri afflictione poeititeniiseusque ad
sic fidelibus post redemptioriem quinquagesima difj finera permanere, donec illucescat niane fulurum.
Spiritus sancli gratia de coelis directa est. « Usque « A quinto decimo die mensis hujus septimi erunt
ad alteram diem expletionis hebdomadis septimx, • ferix tabernaculoruni Domino,» ei rei. Quindenarius
id est hebdomadibus septem peractis, cum una dios numertis excellentissinios in se conliiiet., id est se-
adjicereiur, fiebant. « Sacrificium novuin ex omnibus plem et oclo, quorum prior ad legem propter sabbn-
habitaculis vestris, • novo genere prxcones, nova iismum, sequens ad Evangelium propter restrrreciio-
virtutum munera per omnia conventicula offerre sa- nem, nbn absurde comparnlur : in quortim observn-
tagebant « panes primiliarum duos, » vcl duo prx- tione loto lempore hujus vitx memores rios esse
cepta charitatis, vel duofiim populorum colleclio- bportet, quia «non habemus hic ranneiilem civiia-
nem. Dicunittr autem dux decimae similx , quia tem, sed fuluram inquirimus (Rom. xin),»ut taliter
utrumque Testamenluin inlima est snpientia forma- B vivamtts sicUlhospites adpalriam festinantes : cujus
tum. Fermentala dicilur simila, id est firnritate nobis spiritum donavit, qui nos a diaboli servitute
doctrinx repleta. CocU in primitias Domini, id est, c-ripuit, sicut illi bajtc solemnitatem ob recordatio-
Spiritu sanclo stabilila ad sanclificalionem incipicn- nem liberalionis sux el educlionis ex ^Egypto conti-
tium : scptem agni immaculali Chrisiutn significanf, nuabant. Quod vero diem primuni et octavtnrinomi-
qui per Spirilum srinctumvoluit offcrri : vel innocen- nat celebres, ostendit medios simili devoUoneobser-
tiam vilx, qiiani nobis graiia cohtulit Spirilus san- vandbs, oninem quoque nbstram vitara ab initio
cti. Vituius Cliristum significat; arieies dtio, vel ttsque ad fiiiem jubet esse custodilam. Est enim
Christum in duabus naiuris, vel dociores dtiobus ccetus atque colleclx, id est dies coelus pro genitivo,
Testamentis imbutos; iibamenta, vel mysteria re- qtiasi congregalionis; dies ccetus collecia, eo quod
demplionis nostrx, vcl sapicnlix spiriiuaiis admi- seplem dies in ipso collecli sunt, id est consummati,
xtionem ; hircus poenitenliam sonal, quam Dominus quia eral finis feslivitatis. Polest aulem dies oclavtis
primo prsedicavii; duo agni pacem et sanctimoniam, intelligi resurreclio, qux eSl dics ccctttset colleclx,
sive humilitalem et mansueludinem significant. De quia lunc omnes congregabunlur in regnum Dei el
quibus Dominus ait: « Discite a me quia mitis sttm temporUm finis coUigetur. « Offeretisin eis oblalio-
(Matth. xi), >elc. « Cedent iri usum ejus. > Orania C nes Domino holocausla et libamenta juxta ritum
qux egerimus, ad saccrdotem Chris um pertinent, uniuscujusqiie diei, • et rel. Profectus virtutum va-
quia ab ipso suscipiuntur. « Et vocabitis bunc diem fios offerre debemus, juxU quod tempus dicUverit,
celeberrimum, >et rel. Vere sanclissiinus est, in quo quia « lempus loquendi, tempus tacendi, tempus
sanctificala est omnis Ecclesia. De cxieris ut supra. flendi et tcmpus ridendi (Eccl. m), • et qux sequun-
« Postquam messueritis segetem terrx veslrx, >ct tur. < Exceplis Domini sabbalis,» et reliqua qux
rel. 0 Judxi, Iegis inlelligenliam nolite in litleram prxcepta sunl faciantus, cxlcrum quidquid possimns
de spirituali sensu delorquere, sed qux capere non a Ijicianius. «A quinlo decitno die mensis seplimi,»
poteslis populo Ecclesix, pauperi spiritu, allegorica et rel. Recapitulal qux stipra dicta stinl, quorum
subtilitale invesliganda relinquite. Cxtera qux sii- sensits in propatulo est. « Sumetis vobis die prim i
pra dicia sunl, et sub gratla spirituaiiier impleia fruclus arboris pulcherrimx, > id est initio gralix
suni, el a nobis quotidie, ut Domino piaceamus cre- fruclus virlutum, qttx a Christo proferunlur, et do-
denda. « Mcnse s°piimo, prima die mensis, >et rel. clrinx ejiis custodia : ipse est arbor pulcherrimn,
Hoc est in plenitudine temporiim, quando Dominus qui de se ait: Si in viridi ligno hxc faciunt, et rel.
Jesus prxdicavit annum Domino acceptabilem, in « Spalliulasqtie palmarum , > id esl virlute justitix.
quo requiescere a malis operibus quasi per scpteria- Nam palma victores, lattrus milites, hedera poetas
fium juberaur. «Prima die meiisis, » id cst in irii- coronat. « Spalhulas > dicit, quasi ad simililudineui
tio prxdicationis; « clangentibus tubis,» id est per- spalhx lbngioris per diminutionerii: « et ramos Iigni
sonanlibus doctrinx clainofibus, < eril sabbalum me- densarum frondium, > td est species fnultiplicium
raoriale,» id est consiieludo perseverans abstinendi vir(ulum, ut esl charitas, et miseficordia, et humi-
a vitiis. « Dccimo die mensis hujus septimi, »id est litas : vel seritenlias sanclarum Scriplurarum ramos
in pleniludineejusdcm temporis,« dies expialionura » nominal; < et salices de torrente, >'id est castilate
esl aflligere animas nostras; quia hoc lemptis acce- in brevitate hujus vitx. Siquidem salix fructum non
ptabile, pcr pobnitentiariiriosmetipsoscasligemus, ut gignit, torrens cilo pertransit < et lxlabimini coram
cxpiationem qux in Chrisli passione nobis concessa Domino Deo vestro. • Spirilualiier potest gaudere,
est, inveniamus.« Omnis anima qux afflictanon fue- qui se his virtutibus scit exornatum. Sequenlia ut
f it die hac, >et rel. Id est, qux dum valel pro malis supra. < Omnis qui de genere est Israel, > id esl in
operibus pcenitentiam sigere, dissimulat, exlermiria- consorlio cst Cbristianorum, « ut discant posleri
fcilur de coelu sarictorum in cunclis generalionibus; vcslri quod in labcrnaculis habitare fecerim filioif
 EPITOME COMMENT.RABANIIN LEVIT. 842
'841
lsrael, • etc. Ideo celebramus commemorationes re- A Uonepurget. < .-Equumjiidiciumsil inlervos.sivepe-
demplionis nostrx, ut et nos sciamus quantam beni- regrinus, sive civis peccaverit, > sive Judseus, sive
s«
gniutem in nobis oslenderit Deus, et eamdem novi- genlilis ad Ecclesiam confluens una emendalione
ler advenienlibus manifestemus, ut reddatur Christo a prxvaricatione raundet.
laus et graliarum aciio in sempiterna ssecula. « Lo-
CAPUT XXV.
cuttis est Moyses sttper solemnitatibus, » etc. Lex
loquilur fidelibtis de omnibus observalioflibus Dei « Quando ingressi ftieritis in teiTam, sabbnlizelis
mandalorum. Domini sabbaluni, > id esl intranles Ecclesiam, rc-
CAPUT XXIV.
quiem quxrite fuluram. « Scx imnis seres agrum
< Ut afferant libi oleum de olivis purissimum ad tuum, > id est in hac viia in prxceptis legis Iabora,
coacinnandas lucernas extra velura teslimonii, » et et in Evangelii gratia, quod esl vineam sex annis pu-
rel. Filii Israel, qui sunt fideles, veram misericor- Ure; « et colliges fructus ejus, > id est labora ut
diam exbibeant ad ornandum sUa opera intra Eccle- adfructumvitxpervenias.» Septimo anno sabbalum
siam : quibus Dominusdicit: < Sie luceat lux vestra eril terrx, » et rel., id est in fulura requie tcmpus
coram hominibus (Malth. v), » etc. Aliter lucernoe non erit laborandi nec fructus cum labore quxren-
simt luminum Dei ibi, in quo misericordia maxime R dus, ideo prxcipit non metere. < Sed erunt vobis in
commendatuT.« Ponetqueeas Aaron a vespere usque cibura, > qux a Domino concedcnlur sine labore
*d mane, >et rel. Idest Cbrislus, ubi sui claritatem percipienlur. Ncc enim ibi merces illa ullius lahore
et operura decorem in Ecciesia stsa confirmat in augebitur, sed raisericordia Dei, quanlum concesse-
nocte hujus viiae usque in mane restrrrectionis. ril in cibum, id est refectionem vitx; Domino et
< Super candelabrum mundissimum, » id est super servo, id est magistro et subjectis; et mercenario
Chrislum, qui omnem Ecclesix sux continet stalum. pro xlerna mercede in Ecclesia servienli; « advenx
< Accipies quoque similara et coquesex eaduodecim et jumenlis > de gentiliutc converso et simplicibus.
panes, > et rel. In sapientia «livina instruantur do- t Mulix enim sunt mansioncs in domo patris (Joan.
etores secHndumapostolicam doelrinam;« habebunl xiv), quia secundura suum modum unicuique relri-
.duas derimas, » id esl utriusque Testamenti con- bueiur. » « Numerabis quoque septem hebdomadas
aervent perfeciionem; « quorum senos altrinsecus annorum, id est septies septcm, > quod significat
super ra nsam. » In sancla Scriplura concordant. perfectionem requiei, « et clanges bucciua. » Canet
Afiier pancs illi Eucharisliam signant; mensa, al- enim luba et mortui qui in Christo sunl resurgent
ure: quod erai.tduodecim perfectam signlficationem prirai (/ Cor. xv). « Mense seplimo decima die, id est
ejus designant. « El pones super eos ibus lucidissi- C in perfeclione proraissx quietis; > sanctificabitis an-
mum, i id est orationem vel illuminationem Dei num quinquagesimuin. Quinquagenarius remissio-
verbi, quia thus octilis prodest. « Per singula sab- nem significare in mullis ostendimus : in futura
bata muubtititur, >id est doctores boni hinc trans- enim reqttie perfecta eril remissio, dum ad regnum
lati ad requiera dicttntur, et alii in sabbato resti- vocabunlur omnes electi. fievertetur homo ad pos-
toutitur propter eamdera requiem , alii subrogantur. sessioncm, id est paradisum, unde dudum exciderat,
< Suscepli a filiis Israel, > a ftdelibus enim sancli « rediet ad familiam, > suam id est nd angelorum
doctores sumunlur; « eruntque Aaroii et filiorum consorlium, prout cujusque merita expeUint. De
fjus, > quia Christus accipit in semetipsum. < Eccc non serendo et non raelendo jam dictum est. « Sed
autem egressus filius mulieris Israelilis, quem pepe- sUtim oblata comedelis, > idestquxDominusjuslus
rerat de viro iEgyptio inler fdioslsraeijurgatusest judex relribuerit, slatim his utamur, non quxrentes
in eastris, > et rel. tlic vir eum designat qui, in re- scram laborum exercitalionem. « Primitias vinde-
lrgkme ecclesiaslica nalus, habet patrem JEgyplium, mix non colligelis, > id estsecundum lilteram jubet
id est si gentilium philosophia in errorem inciderit, ne colligant vinum exprimendum. « Anno jubilaei
hoe est enim jurgari; et per hoc nomen Domini redient omnes ad possessiones siias, > id esl in sepa-
"
biasphemaverit, ut errarts, mitlilur in carcerem, ratione corporis et animx, vel in universali resur-
«juta casligandus est fortiier. Qni postmoduni jube- rectione redient elecli ad paradisum, quo latro de
tmrexlra castra lapidari, quia in errore perseverans cruce perrexit. « Quando vendes quippiam civi luo,
«torissententiis excomraunicalionis extra Ecclesiam vel emes ab eo, > et rel., id est quando fratri luo
propulsandus. < Homo, qui maledixerit Deo sito, > doctrinam comracndabis, vel eraes ab eb obedieu-
et rd.,"id est qui per errorem cttltum Dei violare ni- tiam, < ne contristes eum, > id est non majorom
ttlur, vel poenapoenitenlix, vel xterna damnatione scientiara et aclionera quxras ab eo quam tecum
afltiget: <sive civis sive peregrinus, > id est Judxus percepit : hoc est jiixta numerum jubilxi emere.
gentalbve, < quioeciderithominem, >idestseduxe- < Qiiatito plurcs anni remanserint post jubilxum,
rfl multisutilem, punietur, ut supra. Qui percusserit tanto crescet pretium, • etc. Quanlo longiori tem-
animal, reddat vicarium, id est qui seduxcrit sim- pore quis doclori inhaescrit, tanto poliores fruclus
plicemelsiultum,ipsiusseduclionis culpam poeniten- recompensare debebit. < Ut habiUre possitis in Ur-
lia digua absolval. < Qui irrogaverit macula, > ctc. ra, > et rel. Domini mandala-cusujdiamus, utabsque
In qaocunque lseserit proximi vitam digna cmenda- pavore, diabolicx versulix in Eeclesia convenanlest,
PATROL. GXIV. 27
 :843 WALAFRIDI STRABI FULD* MON. 0PP. PAKS I. -r THEOLOGICA. M*
iVuclum vitaein ipsa acquiramus. « Perfecta charitas A . tione agrorum vendilur, quia conversaUo genlium
?foras millit limorcm (/ Joan. iv). » < Dabo benedi- custodia legis non ligata, si a vero deviarerit post
ctiouem vobis anno sexto. • Id est in sexta xtate agnilionem, pcenitentia redimitur. De.jubilxo ut
'Domino incarnato, sicut Psalmista dicit:«Bene- supra. < iEdes Levitarum 'quae in urbibus sunt sem-
dictio Domini super vos, benedicimus vobis in no- ,per possunt.redimi, >id est conventicula apostolorum
mine Domini fPsal. cxxviit). » Benedietio Doraini qux ipsi collegerunt pcenitentia, qHod prius deli-
esl super nos, qui redempti in sanguine Christi, querant, emundarunl. « Quia pro possessionibus sunt
fructura virtutum germinare valemus. Benedicimur inter filios Israel, » quia illi quos converti fecerunt
aulem in noraine Domini, qui per Christi advenlum suis precibus, non eorum roerilis, cura Domini pie-
-'Patrem cognoscimus; unde ipse ait: < Quividetme, iale salvabant. « Suburbana eprum non veneant, >
videtetPatrem meuin (Joan. xiv). >Et faciel fruclus '-et rel., id est virtutes nunquam deserantur, quia sine
•trium annorum. Tanta enim benedictio data est, ut illis vivere non possumus. Sunt autem quxdam yir-
in fide sanctx Trinitatis omnibus abundemus. < Se- tutes quse nequaquam continuatim ktberi possunt,
retisque anno octavo. > Hoe est resungenles stabilis ut jjejunia et vigilix et caetera talia :-alix autem;
ante tribonal Christi rationem dantes operum bo- .quibus nunquam homo debet spoliari, ut est chariUs,
norum, prq quibus coronemini. « Et comedetis ve- B humilius, etc -*Superioresquoque iu assidue possi-
lcres fruges usque ad nonura annum. > Id est in dentur, si diim non habentur in facto, efficiantor in
operibtis bonis qux in corpore acquisislis usque in voto. < Si attenualus fraler tuus fuerit, >«et reliq.
aelernum Ixtabiminiet ultra,« Donecnova nascantur, Si coujunclus tibi in Christianitate inftrnietur,
edetis vetera.»Id est eq vos deducantcum Dei gratia actione : et tu < susceperis eum • docendum, quaa-
openim bonorum merita, ubi vobis minislrenUir tum ei dederis, exige, id est juxta doctrinam luam
seterna.« Terraquoqucnon vendetur in perj^etuum, quxre ejus obedientiam. « Pecuniam tuam nondabis
quia mea est. » Licel multi devient Ecclesia, tamen eiad usuram, > et rcl., id csl doctrinx (hesaurum
. non subvertetur in xternum, quia Christus in ea cum infirrao commendaveris, non exigas super >,pos-
est. « Et vos advenx et coloni mei. > Quamvis homo sibililatem ejus operationem. Aliud autem dare pe-
nascatur in Ecclesia, iterum renasci debet ut intret. cuqiam nummulariis, ut cum usura referatur. Su-.
« Unde cuncu regio .possessionis vestrae, » et rel. «perabundantia frugum obedientiam immoderaUm
Si quis corpus vel animam-suara in servitutem pec^ significat. < Si paupertate compulsus vendiderit,
cati converterit, per poenitenUam potest absolvi. se tibi fraler luus, > etc, idest si infirmatus te sibi
« Si attenuatus frater tuus, » et rel. Si frater infir- elegerit in magistruin; non ita jura eontemnas ut
matus fide vel aclione subdiderit se iniquitati; < et iC famulum, id est paganum, sed.pro mercede futura
voluerit propinquus ejus, >etc, id est doclor qutti- lecum-laboret usque ad.jubilxum, id est remissionem
. bet, si voluerit, per verhum et rationem potest euro .peccatoFum; dieit enim Paulus : « Si prxoccupalus
revocare.Cui-Jacobus dicit: < Qui converti fecerit fuerithomo in aliquo deliclo vos, qui spirituales
peccatorem ab errore vix su»,» etc — < Et si ipse estis (Galat. <vi),>etc.; <operabitur apud te, • id est
pretium ad redimendum polerit invenire, > et rel. -virluies eongreget: < et postea egredietur cum libe-
Id est si allerius caret auxilio et ipse atiquo se zelo ris suis, > id est operibus suis, < ut reverlatur ad
compunclionis correxit, < computabuntur fructus,-> cognaiionem suam,» id est ad evangelicam conver-
- et rel., id esl cogitet quantum servierit diabolo, et sationem <et possessionem patriun suorum, »id est.
deinceps digno pcenitentix fructu vitam suam redi- iparadisura. < Ne aifljgas eum per potentiam, • boc
mat. < Quodsi non invenerit manus ejusutreddat est qtiod Aposlolus praecipit: < Non dominantes in
iprelium„habebitiemptor, quod emerat usquead an- 'dero, sed forma facti grqgis (I>Petr. v).» — < Ser-
- iiuin jubilxum. »Id esi si-nondum zelo emendationis vus et ancilla sint vobis donationibus, • et rel., idcst
-eriget se, in magistri potestate est, usque dum paganos inferiores vobis ducite; < et deadvenis qui
(perveniat ad.jubilxum , id est.per poenitentiam ad ;peregrinantur apud YOS,vel quiex his nalisfuerint, >
weram remissionem. < In ipso enim omnis venditio D id est catechumeui, yel jlli qui eorum vitam-se-
redit, » et rel. In perfectione posnitenlix prislinx .quuntur; < hos habebilis famulos, > -et rel., in
Kbertati.peccatorum restituitur. Vendita dqmus in xternum virtutibus super illis eminete. < Si inva-
urbe in uno anno redimi.potest. Non deinceps anno luerit apud vos manus advense aut.peregrini, > et
revolulo, quia citltus in lege tradilionibus Phari- rei. Si frater .infirmus alicui peccato coiisenserii;
sxorum pejoratus in anno, id^st in tempore incar- < quod si voluerit de fratribus ejus, > id est Cbri-
nationis Chrisli, redimi potuit de prxvaricalione, si stianisperorationera vel doctrinam potest eum libe-
credere voluissent. Qui enim pertinaces in errore rare; vel si ipse zelum habuerit pceiiitendi, reputet
fuerutit possedit eos Satanas. < Nec redimi poterunt tempus venditionis sux,
quo servivit peccato, el
in jubileo. » hi passione Christi, ubi dixit Dominus: dignam pcenitentiara in
sequenti vila studeat exer-
« Pater, ignosce illis, »etc. "(Luc.xxin). Qui autem cere. Non
aliliges eum violenler in conspcctu tuo,
crediderunt incarnationem ejus, in uno anno redc- quasi dicat: Debitor illi
es, ut noa paliaris eum
merunt conversationem suam, et illis hxc profuit affligi, sed liberes. <
Quodsi post haec redimi neia
oralio:domus ih villa murosnon habenle sub consli potest, » et rel. Id est si per se vel alium citms eou ,
815 EPITOME COMMENT.RABLM1N LEVIT. 8iG
redimitur, aKquando tamen, si poenituerit remis- A satnremini; < qui conficiat oculos veslros, • id est
sione accepta, cum bonis operibus reddibus liberuti. ardor oculos vestros deficere faciat, et videant quod
< Eduxi de terra jEgypti, »id est de diaboli potesiate nolunt; < et consumat animas, » proptcr angustias.
tederoi. Ardore et egestate designat contemptoribus manda-
CAPUT XXVI. torum Dei sitim spiritualis intelligpnlix insistcrc.
< Non facielis vobis idoluro, » et rel., id est avari- < Fruslra seretis sementem, > et reliq., id est vos,
tiam non habeatis, < quse est idolorum servilus qui sine Christo vultis esse, fruslra virtules aliquas
(Ephes. v): » — < Nec lilulos erigetis, i secundum imiumini, quia cas' diabolus sua perversilatc cor-
lilteram aluria pluriroa dicit, mystice principalia rumpit. Qux sequunlur ad cumdem pertinent sen-
vitia et crimina capitalia. < Nec insignein lapidem sum. < Fugietis nemine persequente, > id est nullam
ponetis, • et rel. Hoc juxta hisloriam palet, allego- confidentiam habentes, conscientia accusantc, in
rice autera prohibet per avaritix culturam pretio- peccalis vestris Ubescelis. < Addam correpliones
sarum rerum, sivelapidum, sive aliorum metallorura, vestras septuplum, >id est perfectam vindiclam. Sic
seu quarumcunque rerum congeriem cumulare. et in sequenlibus. < Dabo vobis coelumdesuper sicut
« Dabo vobis pluvias temporibus suis , >id est do- ferrum et lerram aeneam. > Simpliciter propter ste-
ctrinamScripturarumvelbonorummagistrorura. <Et B 1 rililatem dicit, quia imbre desuper non venienle
terragignetgermensuum,»idestvestra vita virttites terra non gignit. Mystice autem nec divinum auxi-
bonorum operum. < Et pomis arbores repiebuntur, > lium habent, nec fructum in Scripluris, vel iii cor-
id est sanclis virluiibus. < Apprehcndet messium dibus suis invenient Christum contemnentes. < Nec
tritura vendemiam, > et rel. Consummalionem unius arbores poma prxbebunt, > id est qui videntur fru-
virtulis alia pro mercede subsequitur, ut Paulus ctum facere debere, nullis virtutibus insigniunlur.
dicit:« DeuS,qui operatur in vobiset velle et profi- < Emitlam bestias agri, » id cst malignos spiritus,
cere pro bona volunlate (Phil. n). »Pro bona enira < qui.consuraant et vos et pecora vestra, »id est sa-
volunUleperfeclionem dicit bonis operibus submini- pientes et bebeles : < deser(xque fient vix vestrae, »
strari. < Et coraedetis panem vestrum in saturilate, > id est actiones, nullo eas exerccnle. < Ego quoquc
itl est doctrinam spiritualem; < et absque pavore contra vos adversus incedam. » Qui Domini volun-
habitabitis. > Qui enim mandata Domini cuslodit, tali coutrarii sunt, sciant sibi Dominura non salis
insidiis diaboli non capitur. < Pacem dabo in finibusi esse prxsentera ad auxilium. < Inducamque super
vestris, i id est in Ecclesia, sive in unoquoque ho- vos gladium, » et rel., id est verbum Dei, qui vos Ju-
mine: tunc aulera vera pax, dum homo in semetipso daei convincat sine gralia Evangelii legem non posse
conflictaUonesvitiorum non sentit. < Dormietis, et'. C salvare. Cuncta enim haecqux circumslanl ad Ju-
uon erit qui exterreat, >id est requiescelis nullo, dseospertineut, Christum venientem non suscipienles.
perturbaute. < Auferam malas bestias, i id esl spi- <Cumque confugeritis inurbes, >elrel., id estad pro-
rituales inimicos. <Gladius non transibit terminos, phetas veslros convincet te eorum sensus mortaliter
veslros, > id est gladius discordix vel vindictse. sapere. < Postquam confregero baculum panis ve-
< Persequemini inimicos vestros,"» elc, id est bene,. slri, > et rel., id est fortiludinem Scripturx, quam
operando diabolum vincetis. < Persequentur quin- * carnaliter observatis. Lex enim sine Christo nihil
quede vobis centum alienos, > id est pauci fidelium( valet. <Ita ut decem mulieres in uno clibano coquant
qui tunc sensus suos bene regunt, et divinam Iegem! panes, t et rel., id est dccem mandata in legis angu-
sequunlur, plenitudinem adversx polestatis depel- stia prseparent sensum; < sed minime dentadsatu-
lunt :perfecti numeri sicul inbono accipiuntur, itat riutem, > quia latiludinem spirilualis intclligentix
contrarias habent malorum numerosilates. < Cadentt non habent. <Ita ut comedatis carnem filiorum et
in;mici veslri gladio, » id est maligni Spirilus Dei; filiarum vestrarum. > Quod utrumque et in captivi-
viudicu. < Respiciam vos, > per misericordiam. Ute Babylonica et roraana actura est. Cselerum II-
< Comedetis vetustissima velerum et velera novis5 liorum ac filiarum carnes comedebant, dum disci-
supervenienUbus proj:",ictis. » Propter ferlilitatem, D pulos suos perversa doctrina decipiebant. <Destruam
terrse dicit. Mysiice boc facimus, dum secundum, .excelsa vestra et simulacra confringam, » id est
Apostolum, « qux retro sunt oblili (Philip. ui), »p sacerdotes et magislros. < Cadeiis inter ruinas ido-
id est inleriora exlendimur : seraper eriim sanctii lorum ves(rorum, » Scribas et Pharisxos, idcireo
quasi in inilio virtulum sunt, dum prxterita bona( idola, qtiia eorum superstitiones Domini mandatis
sibi suuicere non puUnt. < Ponam tabernaculum in, prxferebant, < urbes vestras redigam in solitudi-
medio Vestri, » id est in unoquoque justo habitalio- nem, » in prophetis carnalem sensum non sequa-
nem roeam. < Ambulabo inter vos, > id est ut vos. mini; < ct deserU faciam sariotuaria vestra, »id est
anjbuiare faciam in prxceptis meis. < Et confregii derelinquere ctdlum et religionem vestram. < Non
eatenas cervicum vestrarum ut incederetts erecti, », recipiam odorera ultra suavissimum, > id est victi-
id est pondera peccalorum absluli, ul Deum cogoo- marum,quxin umbramihbplacuerunt. <Disperdam-
scatis, et ejus memoriaro babealiS, nec terrenis de- que terrara vestram, » hi esl Scripturam carnaliter
sideriis incumbalis. < Visitabo vos velociter in ege- intelleclam iu permanere nonnatiar.« Et stupebunt
sute et ardore, • ut semper sitiatis et nunquam, super eanj omnes inimici vestri, cum habitatoree
 8*7. WALAFRID! STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — TUEOLOGICA.
illius fuerint. > Id est conversi de genlibus, qui fidei A.ipsam diligenter, si firmior est, obsemiionem ex-
hsereditatem pro vobis acceperunt, duriliam vestram hibeat, < Si autem mulier, decem, » id est, hifir-
mirabuntur : inimicos autera eos dicit, quasi conlra- mior lamen hislorialiter decalogum servet. <Ab uno
rios. < Vos autem dispergam in genlibus, > sicut mense usque ad annum quintum, » id est, ab ini-
deinceps post passionem Christi actum videmus. lio. conversalionis usque ad observationem sensuum
< Et evaginabo post vos gladium. > Ubique enim fortior, quinquesiclos, idest quinqite sensuum domi-
verbum Dei illos impugnal. < Tunc placebunt lerrx nationem ; infirmior, tres, hoc esl Trinilatis fidem
sabbata sua, »id est Scripturx, quod quiescit acar- offerat Deo. Quibus incipientibus Petrns dicit :
naU observatione,cui vos requiem justx observantiae quasi modo genili infantes (I Petr. u), elc.
non prxslitistis. < El qui remanserint, dabo pavorem < Sexagenarius et ultra masculus dabit quindecim
in cordibus eorum. > Id est qui prius erediderunt, si siclos. » Sexagenarius jam bello et nuptiis non
reversi fuerint, dabo eis inquietudinem sub Chri- satis aptus, et eum signat qui ad culmen summarum
sliano populo consliluiis, de propriis sedibus pulsis. virtutum ascendere minus idoneus est, sicut est
< Terrebit eos sonitus folii volantis,» id est senten- virginitas et martyrium<et monachorum recta con-
tia propheurura : quidquid enim gcnles viderint de versalio. Qui bxc jam minus implere potest, reddat
his quae lcx prohibet prxsumere, terret eos atque B quindecim siclos, id est foriiter quiuque sensuum
videre reftigiuni; < et ita fugiunt quasigladium, >etc custodiam cum legis observanlia, « femina, decem, »
Dura eis qttisquam Scriplurarum oslendit, < cadent id est infirmior, decalogi vel historialem obser-van-
nullo persequente, > id est putant in malom suum tkm. Sipauper fuerit, » etc, id est, si inops vir-
hoc agi, cnm non propter aliud qtiam benevolen- tutitm, premissa recompensare nou poiuerit, qnan-
tiam lalis eis charilaS ostendatur. < Corruent singuli tum ei imponatur a majoribus considerata ejus vir^
super fratres suos, » id est deducent in ruinam. lute perficiat. t Animal qnod imraolari Domino po*
« Hoslilis vos terra consumet. » Scriplura videlicet test, > etc. Discipulus quem ad Domini servitium
evangelica vos errare convincel..« Quod si de iis disposueris non abjicialur, ut quxras aliura, * nec
aliqui remanserint, tabescent . in iniquitalibus raelius malo, ncc pejus bono. > Bonum malo non
suis, > etc Qui persistere volunt in cceptp errore • conimutes. Sivero roalus est, de-correctione eju»
patria perdita, ipsi qooque pcenis deficiunt, t donec ne deficias nec penilus abjicias, sed ad promissum
confiteanlur iniquitates suasi, » vel hic per poeniten- prxsenlare satage. « Qui routaverit, • elc.Jd est
tiam, vel in futuro ad rationem reddendam. < Et in- si alium pro lllo meliorero, acquisieris, ambos sal-
ducam in terrara hostilera, » id est in doclrinam vare mcmcnlo. ,<Animal iramunduro, quod immo-
evangelicam, < donec erubescat incircumcisa mens G lari Domiuonon potest, » etctd est, si quis eum
-eorum, » a veriute superata. « Et recordabor fcede- Domino promiscrit cujus vitia ne offeratur contra-
ris roei, > elc, spiritualis promissionis. < Terrx dicujil, pretium ejus ponatur.id est. studium im-
quoque memor ero, > id est synagogx eorura. De pendalur, ut de illa immunditia liberetur. Quod sa-
sabbatismo terrae supra dictum est. < Attamen cum cerdos dgudical bonum an malum sit, significat
essent in terra hostili, non penilus abjeci eos, > etc. itltim roagistrum considerare debere utrum sit corri-
. Hoc est quod dicit Apostolus - < CxciUs ex parte - gibilisan non, etsi sit, studium correciionis eiadhi-
coniigil in Israel donec plenitudo genlium inlraret, *beat. Quod si facere voluerit, addet quinlam nartem}.
et sic omnis Israel salvus fieret (Rom.xi). > — « Et id est per inlellectum suum hoc efficiat. Ideo qnin-
recordabof foederis mei prisUni, > etc, quia eis pro- tam partem intelleclum dicimus quia singulis qtiin-
inissiones exbibitx sunt. qtte sensuum idem prseest. < Homo si voverit do-
mum suam, > etc, id est domesticam Ecclesiam ;
CAPUT XXVII.
qualis sit probet et qunntum valel, (antura in
< Qui spoponderit animam suam, sub xstimatione Donirai servitium retligatur. < Si autera ille quivo-
dabit pretium. > Qui vium suam Domino voverit verat voluerit redimere eam, > id est si iterura eum •
pro seslimatione viriura illi serviat. « Si masculus gerere voluerit juxu inielleclum suum, fructns ejus
fuerit a vicesimo anno usque ad sexagesimuro, » recompenset. < Quod si agrum.possessionis suaeyo-
id est, fortis ad bene operandum, a completione le- verit, > etc, id est roediUiionem, quam in divina
gis, qux in decalogo consut, qui et secundum liite- Scriptura debet habere ; juxta mensurara sementis
ram et allegoriam debel ohservari usque ad sexa- xsliraabitur, id est secundum capacitatem sensus
genarium, id est nerfectionem operum. Senarius sic prorailtatur. < Si triginta modiis bordei seritttr,»
perfectusper denarium.xque perfectum, multipli- etc Si per Trinitaiis iidem sensus legis in littera;
catur, ut hic proponitur. Dabit qutnquaginla siclos, latentis capit, ad Spirilus saneti gratiam percipien- '
id est, tolam vitam suam Spiritualiter vivat. « Si dam meditetur. < Si statim ab anno-incipientis ju*
raulier , triginta, » id est, infirmior actu Trinitalis bilxi voverit,» etc Si in initio conversationis nif~ '
fidem cum observatione mandalorum. « A quiuto ditalionem suam ad divinam legem scrutandam
anno usque ad vicesimura masculus dabit viginli commendaverit, quanlum laborare potuerit, tantum
sielos, » id est, postquam sciverinpiinque sensibus remunernbitur. < Sin autem post aliquantum tein- '
corporisuti, usque ad snpradictam complelionem poris, » etc, id e?t si in provectiori aetatead hoc
&4» HOMILIA1N INIT. EVANG. MATTH. 850
immunditiam dieit. Si quis
agendum eoirvolaverit, sicut minus jam capere pc- A mal, » etc Debilitatis est
terit.sic minoretn recipit mercedem. « Si voluerit semetipsum, constrinxerit iu aliquo voto, sicut
redimere agrum qui voverat, » etc Id est si medi- virginitatis proraissio, et rursus in aliquo viliosus
utionem suam ut semelipsura in Scripturis instruat fuerit, in eo quod ex sua promissione servavit, ab
revocare voluerit, non ut semper allerum audiens, alio non potest Deo pfferri; in alio vero, quo mi-
consideralionem
nunqtiam sibi ipsi prxbeat refectionem, juxU intel- iius perfectum cst rcdimi, juxta
iectum veritatis eam percipiat, ut ejus fructum re- ncccssitatis opus habet. < Si redimere noluerit,
alius
compenset Domino cui illam promisit, et sibi fru- vendelur alleri. > Si unus eum non rederaerit,
ctum inde dulcedinis metat. < Si autem noluerit re- eum suo studio poterit reslaurare. < Omue quod
dimere, sed alteris civilibus fuerit venundatus, » Domiuo consecratur, sive hoino, > elc, siveratio-
elc. Si medilationem suam, ul per se legat el in- ualis et sapiens, sive subjectus, sive mediUlio Do-
telligat, ad se reducere tardaverit, et alleri semper mino offeranda consecralur, non commutetur alio,
Inniti voluerit, polest contingere ut illi adhxreat, ut supra diclum est; < nec redimi poterit, >id csl
de quo errorem capiat, unde non facile redimalur. commuiationc allerius. <Morte morialur.» Quidquid
< Quia cum jubilxi venerit dies, sauctiPiealtiserit.Do- Domino promiltitur nullo modo prxteriniltaUtr, sed
mino, >etc. Cum enim venerit dies retribulionis,« ad B usque ad inortem servetur. Dicit etiam Aposlolus
jus perliuet sacerdotis, > quia ei per quem Domino de Adclibus Domini: < Carnem suain crucifixerunt
ohlaius est merces restat laboris, licet ipse postea cura vitiis el concnpiscentiis (Gal. v). • <Omnes do-
perierit. Ipse enim qui vovit sacerdos Dei est. < Si cimx terrx, > etc, id est, omiiium operum perfe-
3ger emptus etnon de possessione ntajorum, > etc. ctio Domino consecrctur. < Si quis rediraere voluerit
ld est, si discipulus aliunde veniens meditalionem dccimas suas, » etc, id est bona opera sibi confir-
inierit-erga te, qui non sit de schola tua, supputa niare justo intelleclu, eorura fruclum Doraino re-
quanlum in eo possis elaborarc, et studium adhibe compenset. < Omnium decimarum, i etc, oranium
lucrandi eum. < In jubilxo aulem revertetur ad prio- ordiiiura qni sub disciplina Chrisli sunt. < Quidquid
rem Domimim, » id est, ei qui primum laboravit deciinura veneril, • etc, id esi, quicunque le-
in eo merces Iaboris impendet, te studii tui susci- gis juslara habct iiitelligentiani, Doniino sine ui!a
pienle remunerationem. « Omnis xstimatio siclo coranmlaiione ex debiio hoslia offcrtur : cxtera
sanctuarii ponderabitur, » omnis judicii et negotio- ut supra. Pietatem aulem luam, Deus omnipotens,
rum diversilas juxta doctrinam ecclesiasticam pen- obuixe deprecor ul me facias tibi seniper placilum
setur. « Siclus viginli obolos hnbet. > Ipse quidem sacrificium laudum tuarttm offerre, ut et qux agenda
modus doclrinx divinx in decalogo conlinelur,.qui sunt veraciter agnoscam, et agnila fideli operum
in vicenario bis ducitur, vel quia tluo prxcepla con- exsecutione perfieiam, ne ignis Spiritus sancti et
tinet charitatis, vel quia et hislorialiter et allego- venerandx charitaiis quem perpetuo servandum
rice est observandus. « Primogenita qux ad Deum prxcepisti, quem per effusionem veri s.inguinis in
pertinent, > elc. tli qui in primordio conversationis cordeet pectore meo confirmasli, deficiat; sed ad
semetipsos Deo dedicant, non possunt in eis alii laudem cl honorcm nominis lui, in lux servitio di-
conversationis sibi usurpare effectum. « Sive bos, lectionis ardescni in sxculum. Amea.
sive ovis, » ut supra. < Quod si immundtim est ani-

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACH.1

HOMILIA 1N 1NITIVM ETANGELII SANCTI MATTHJEJ.

(Pez., Tbesaurusnoviss,Anecd., toni. II, p. 41.)

IMTUJHSANCTI EVANGELII SECUNDUH M.VTTH.«:UK.D est perfeclio xternx bealitudinis noslrx, congruo
Liber generalionisJesu ChristifiliiDavid,filii Abra- scripsit exordio : quia Jesus Salvator inlerpretalur ;
liam. Abraham genuit Isaac, Isaac aulem genuil Ja- Christus unctus, quod est nomen sumrax dignitatis;
cob, Jacob aulem genuil Judam et fratres ejus, elc. quia antiqui reges et prophelx atque sacerdotes
Moysesvir sanctus librum creationis cceliet terrx, oleo ungebantur snnctificalionis. Jesus aulem Christus
divina fultus auctoriute, conscripsit, in quo peri- Dominus noster oleo Ixtilix prx participibus suis
turi hominis originem lexerat. Mallhaeus, apostolus urictus a Domino legitur. Qui venit in hunc miin-"
Chrisli et evangelista, librum generationis Jesu duin pcr clcclos el circuracisos palres, quorum 110-
Clirisli, in quo est initium salulis noslrx , et qui niina per ordiuera Malihxus ideo in exordio sui
851 WALAFRIDI STRABI FULD MON. OPP. PARS I. — THEOLOGlCA. 852
libri posuil, quia in his nostrx rederaptionis et A ejus ascensione gaudere oportet, ul ad gaudia
jeternx salutis figuram, Spiritu sanclo revelaute, aeterna mereamur pervenire.
csse cognovit, et easdem figuras per Chrislum in ve- Isaae aulem genuit Jacob. Jacob supplantator in-
riute completas. Sicut enim Christus per borum terpretatur. Postquam vero Christus naliviuiis suse
patriarcharum geuealogiam ad nostram in hunc gaudia mundo concessit, diabolum etiam, humani
mundum venit salutem, et horum omnium in sc- generis vasUlorem, sua passione supplantavit, et
melipso gerebat oflicium : ita eliam in horuin om- vasa ejus diripuit. Ita et nos per gaudiura secundse
nium interpretatione nontinum nostram salutem nativitatis , id est post perceptionem remissienis
spiritualiter voluil designari. Nos quoque, quantum, omnium peccalorum in baplismo , supplanUtores
ipso inspirante alque adjuvante, possumus, eorum esse necesse est omuiuro vitiorum et carnalium de-
imitari debemus inierpretationem, ut ait Joannes lectationum, et diaboli in nobis supplanlare tenU-
evangelisla : Qui Christum desiderat imiUri, debet menta, ejusque fraudes et insidias omnino cavere,
quomodoChrislus-ambulavil, elipse ambulare. Nunc quantumcunque possimus Dei gratia Iargienie.
ad ipsius libri ordinem redeamus. Jacob genuit Judam. Judas confessiointerprela-
VERS.1. — Liber generationis Jesu Christi filii tur. Confessio namque non semper ad poenitentiam
David, filii Abraham. Hic quxstio orittir, cur antepo- B pertinet, sed aliquando ad Dei laudem et ad gra-
niturDavid Abraham ?QuOniamquidem major electio tiarum actionem. Bene iUque Christus, sopplantatis
in David, quam repromissio. Nam eleclio in David , diaboli tentamentis, confessionem, id est Jaudem,
de quo dicitur : Inveni David filium Jesse secundum oblulit Deo Patri, ut ibi : Confiteortibi, Pater , Do»
eor meum, qui faciet omnes voluntates-meas. Et ite- mine eoeli et lerrw, quod ad laudem pertinet. Nos
rum : De fructu ventris tui ponam super sedemluam. quoque dum, auxiliante roisericordia Domini Salva-
toris noslri, aliquantulum vitiorum et carnalium
Hepromissio vero ad Abraham. Cni dicitur : In se- delectationum in nobismetipsis vincere , et senseri-
tnine tuo benedicentur omnes tribus terrw.
mus superare, hoc totum Dei misericordix depu-
David manu fortis inlerpreutur; quia superbissi- lemus, nihil nostris meritis tribuamus; sed semper
mum Golialh solus vicit et peremit. Abraham pater faciem ejus in confessione peccatorum
mullarum gentium intcrpretalur; quod utrumque prxveniamus nostrorum : die quoque ac nocte in ejus semper
Christus intelligitur. Ipse enim est bellalor noster
solus cum bosle fortissimo permaneamus laude , ut stia nos clementissima pro-
forlissimus, qui diabolo, tectione ab insidiis antiqiti hostis defendere atque
ptignavil, eumque supcravil et damnavit, et post
protegere dignetur , et conliteamur nommi sancto
hanc victoriam multorum effectus est paler popu- "
omnium omni- ejus, et gloriemuf in laude ipsius in saecula saecu-
lorum, id est pater credentium, qui lorum.
bus in se credentibtts Patrem se invocare concessit, VERS.3. — Judas aulem genuit Pharet et Zara,
dicens : Sic aulenf orabitis : Pater noster qui es in Phares divisio inlerpreiadir , et Zara oriens;beao
cmlis. Nos quoque in baptismo diabolicis omnibus eliam Chrislus divisio polest inlelligi, quia sanctam
renunliantes operibus, omnibus quoque pompis Ecclesiam a socielate inlidelium separavit. lleraque
diaboli abneganles, difficillimum contra eiitn spiri- in judicio scgregat jusios a peccatoribus, et reddet
ttialeque cerlamen inivimus; et quomodo ipse nobis unicuique secundum opera sua. Nobisqtte necesse
nunquam insidiare desislit; ita nobis diligenlissima est ut dividamus nos ab impiis et infidelibus : aclus
cura vigilanter atque sollicite usque in diem exiltis qttoque nostros ab eorum socieUle secernamus , ut
nostri in eodem certaraine perraanere necesse est, in divisione uliima non cum impiis damnari, sed
Deique oranipotenlis cleraentissimam pielatem ju- cum justis mereamur coronari. Bene in Zara, qui
giler implorare , qualenus nobis sua magna miseri- oriens interpretatur, Cliristus inielligilur, de quo
cordia victoriam tribuat, et patres nos multarum Propheta : Orieiur vobis timentibus nomen Domini
virtutum esse concedat, quod sunt arma mililix sol
justiliw. Et ipse in inilio prxdicalionis sux, Isaix
spirittialis. D usus testimonio, de semeiipso atebat: Populus qni
VERS.2. — Abmham autetn genuit Isaac, Isaac ambutabat in tenebris , vidit lucem magnam. Habi-
aulem gaudium inlerpretalur. Bene eliam pater tantibus in regione umbrw mortis lux orla est eis.
omniura credentittm Christus, gaudium omnium Et alibi : Ego sum lux mundi. Iu e( nos posiquam
suorum effectus est populorum; quia in nativiute dividamus nos ab infideliura acfibus, et carnalia
ejus angelus pastoribus locutus est, dicens : Ecce desideria fugiariius, oritur in cordibus nostris splen-
evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni dor lucis xternx, sol justitix Christus , et ipse in
poputo. Iu et nos per multiplicationem in perseve- nobis habilare dignetur, sicque per operalionem
rantia bonorum operum gaudium nobis vitae xternae virtulum impleatur in nobis, quod ipse pnecepit, di-
cumsanctisangelisprxparare debemus. Et in eodem cens : Sic luceal lumen veslrum, ut videant opera
noS semper gaudio speremus manere, ut Apostolus veslra bona, el glorificenl Patrem vestrum qui in cm
admoriet, dicens: Gaudetein Dominosemper, iterum iis est.
dico gaudete, ut subaudialur, ita de Christi nos na- Phares aulem genuit Esron. Esron sagitta salutis
tivitate, passione et resurreclione' , atqtte in ccelos Domini interpretatur. Christus enim salutis nostr??
355 HOMILIAlN INIT. EVANG. MATTH. -8S4>
sagitta potest iiitelligi; quia sagitta venenata cum A de>passioue discipulisloqueus suis dixil: Cum autem
in quodlibet vivum configitur , morlificat : iU et exallalus fuero a lerra , omnia traham ad meipsum.
Christus sagitu prxdicalionis sux nostra in nobis Et alibi : Potestatem habeo ponendi animam meam ,
vitia et peccata mortiiicat, dicens : Pmnitentiam et ilerum sumendi eam. Nos quoque ut confortemur
agite, appropinquavitenim regnum cmlorum-.Et san- in Domino, et viriliter agamus Christo confirmante
cli apostoli,prxdicatores Ecclesix, sagtttx Domini manus nostras ad prxlium, et digitos nostros ad
aculaedicuntur, quorum prxdicatione corripiuntur bellum, ut robore patientix firmaU omniura tenta-
infideles et corriguntur lideles dum pro peccalis tionum genera sufferre, cl de inimicis triumphare-
suis compUnguntur ad pcenitenliam.. Nos quoque possiinus, sensusque nostros exercitatos- habentes-
sagiltam disirictx examinationis justi judicii Dei ad discretionem boni et mali, tenentes illud aposto-
ponamus ante oculos nostros, et digna defleamus licum, qui dicebat: Omnia possum in eo qui me con-
poamtenlia-mala qux fecireus, et ut noslrorum fortat.
mereamnr veniam deliclorura et aliis formam prx- Booz autem genuil Obelh. Obelh serviensinlerpre-
beamus salutis. talur, Christus bene servie-nsinlelligilur, qurdixit :.
Esron genuit Aram. Aram electus interprelalur. Non veni ministrari,. sedminislrare, formam servi-
Christus-est electus Dei, de quo Pater loquitur : B accipiens, el habitu inventus ut homo, humiliavitse-
Ecce puer meus, eleclusmeus, quem elegi. Nos quo- ipsum factus obediensusquead mortem. Nosque ser-
que magnopere eligamus qux sit voluntas Dei, eara- viamus Domino in Ixtitia, videiicct servitule, qua*
que, quantum possimus, operemur, ut ait Aposlolus non per spirilum limoris-, sed per spiritum adoptio-
Pelrtis : Vos autem genus electum regale sacerdo- nis servitur Domino:ac perfecla servitute perfectos
lium.. servos exhibeamus nos Domino, ut cum tempus
VERSJi..—Aramautem genmi Aminadab: Arai- servitulis fuerit finitum ,. vocemur a Domino ad
nadab populus meus spontanens interpretatur. Chri- aeterni regni gaudia.
stus autem spoitlflneusrecte interpretatur, quiaspon- Obeth aulem genuil Jesse. Jessc incensum inter-
te semetipsuroobtulit pro nostra salute hostiam im- pretatur. Christus enim bene incensum dicilur , qui
maculalam. Nos quoque sponte Doroino Deo nostro ait: Ignem venimitlere in terram, quem voio, ut ar-
obedire oporlet, ejusque voluntatem , quantum deat. Ignera divini amoris seminare in corda fidelium
possimus, non coacti, sedsponte,.operari faclo stu- dicit. Nosque incensum orationum nostrarttm in ara
deamus. Et ipsc in Evangelio eos qui voTuntatem cordis noslri jugiUjr incendamus , et in amore Do-
ejus faciunt, et fratres et. matrero, et sorores ejus mini nostri summo flagremus desiderio , dicentes
asserit, dicens : Si quisfecerit voluntatemPatris mei C cum Psalmisla Domino : Dirigatur oratio mea ticut
qui in calis esl, ipse meus fraler et soror et maler est. incensumin conspectuluo.
Aminadab genuit Naasson. Naasson augur forlis Jesse autem genuit David. David desiderabilissive
inlerpretalur, quod Christus inlelligilur qui csl bellator fortis interpretatur, quod utruraque Christus
propheta fnrlis, curo de die judicii discipulis suis intelligilur, de quo prophela : Speciosus forma prw
prxdicavil, diceus: CumveneritFilius hominisinma- filiis hominum. Et Evangelisla : Et resplenduitfaciet
jestate sua, lune sedebit in sede majeslatis suw, ut ejus sicul sol. Et veslimenlaejus fncta sunt alba sicnt:
judicet orbem terrx in xquitale,.et reddet unicuique nix. Sive bellator fortis, dum diabolum vincebat,
secundum opera ejus. Nos vero in virtute Chrisli , ei humiliavit calumniatorera noslrum. Nosque in-
mundanis auguriis gentilium reliclis, promissis di- typo Chrisli ac David prophelx praprias reinitlamus
vinis fidem adhibeamus, et omnium prosperitalem injurias, etdesiderabiles efficiamurDomino, avidum-
rerum in Dei solius volunlale, non in falsis divi- que erga Dominumhabeamus desiderium ut diligen-
nationibus collocemus, sed divinis pleniler creda- tes Dominum diligamur a Domino. Fortes simus
mus oraculis. etiam bellatores, id est perfeclo opere spiritalem
Naassonautem genuit Salmon. Salmon sensibitis gigantem diabolum proprio occidamus gladio, et do
interprelatur. Qhristus sensibilis, qui mulieri relro potestate ejus tam nostras quam proximorura animas-
vestimenta Ungenti dixit: Tetigilme aliquis, nam et eripientes; ut extremo adveniente judicio deside-
«go novi virtulem de me exisse : qui scit omnia ante- rabiles fulgeamus sicut sol in regno Palris nostri, et
quam fiant, qui novit omnia prxlerita, prxsentia bono cerlamine certalo repositam nobis iu ccelis ac-
alque fuiura. Nos quoque in Domino sensibiles cipiamus a juslo judicejustitix coronam..
oportet existere, et sola ea qux bona sunt tenea- VERS.6i — David autem genuit Salomotiem.Saltv-
raus, et sensibus perfecti, in malitia parvuli simus, mon pacificus inlerpretatur. Christus enim pax no
ut unaniraes uno ore honorificeraus Dominum, et stra, ut ait Apostolus,qui facit utraque unum, id esi
Patrem Domini Jesu Christi, ac sacrx Scriplurx ex Judxis et genlibus unam sibi fecit Ecclesiam,
scnsibus instructi docibiles Dei efficiamursecundum quam pretioso sanguine suo redemit et reconciliavit
Isaiae vaticinium dicentis : Et erunt omnesdocibiles Deo Patri suo. Nos quoque cum Apostolo, quantum
Dei. ex nobis est, cum omnibus horainibus pacem baben-
VEBS.5. — Salmon aulem genuil Booz. Booz tes, et inleslino viliorura bello spiritualibus viclores
r*bur vjrtutis interpretatur, quod est Chrislus, qui virtutibus, et utroque homine nostro, id est interiori
 855 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PAIVS.I. — THEOLOGICA. Jtecj
et exteriori, in unum ecelestedesiderium reconciUalp,A operalione noslra prxcepit, dicens :Est«ie perfeeti,
pacem habeamus ad Doininuraet proximum, et non sicut el Paler vester cmleslis perfeclus est. Ideoque
solum cum omnibus pacati, verum ornnibusetiam operu perfecta facienles, perfecli exisUmus et inte-
existamus pacilici, et discordanles scilicet fralres ad gri, nuflatenus malignis tenlationibus consensum
concordiam revocemus : Beali, inquit Dominus.,pa- adhibearaus.
cifici,quoniamfitii Dei vocabunlur. Joalhan autem genuit Achaz. Qui apprehendensdi-
VERS.7.— Salomon autem genuil Roboam. Ro- cilur: quod Christus intelligitur, qui coelumpalmo
bbam latiiudo populi interpretatur. Christus euim ponderavit, et lerrara pugilio concludit, ut ipse ait:
lalitudo fidelis populi recte inlelligitur; quia multi ab Omniatradila sunt mihi a Patre meo. Nosque ut ap-
orienle et occidente venienl, et recumbent cum Abra- preheniamus et concludamus Christum in cordibus
ham , Tsaac et Jacob in regno ccelorum, id est, ex nostris, posteriorum qbliviscentes, ad fulura nos
oniiiibiismundi partibus vocantur ad regna coslorum semper extendamus, ut.possimus apprehendere ve-
(idelcs. Nosque lalum roandalura charitatis implen- ram vitam.
tes, sine ulla personarum acceplione, omnibus cha- Achazautem genuit Ezechiam. Qui forlis Domini,
ritaiem fraternam exhibentes, spirituali bonorum vel confortans Dominusinterprelatur, qttod est Chri-
gaudio perfruamur in ccelis. B stus, de quo Paulus apostolus ait: Nos autem pradt-
Roboamaulem genuit Abiam. Abia Pater Dominus camus Chrislum, Dei xtrtulem et Dei sapientiam. Et
iriterpreUlur. Chrislus enim Pater noster, qui dixit: ipsediscipuIosconfortans,dicebal: Confidile,ego vki
Noliie vocarevobis palrem super lerram; unus esl mundum. Nosque jugiter fortitiidineni pro nobispu-
enirdPaier vesterqui in cmlises(-Nosque dignis exer- gnantis laudemus; ut et ipse nus in sua vohmlate
cearaus opefibus, ut Patrem babeamus Dominum,et confortet: huraililer deprecemur, ut stta miserkor-
ffatres simus in Domino, ut veraciler dicere possi- dia nos ab omni malo liberet et vitam nobis conccdet
Inus: Paier noster•','qtii es in cmlis: ut merearaur xtcrnam.
haeredes quidem esse Dei, colixredesautem Chrisli. VERS.10. — Ezechias autem genuii Manassem.Qui
Abia autem genuit Aser. Aser tollensinlerpreUtur. obliviosusdicitur. Christus enim est obliviosus pec-
Christus lollens, de quo Joannes ait: Ecce Agnus calorum nostrorum, qui ail per Ezechielem prophe-
Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Nosque tollamus tam : In quacunque die conversus fueril peccator*
merites noslras de prxsentibus ad fulura, de lerrcnis omnium iniquitatum ejus non memorabor amplius.
ad ccelestia sublevemus. Ipse eliaja injuriarum nostrarum oblivisci nos docet,
VERS.S. — Asa aulem genuit Josaphat. Josaphat dicens: Cumstabilis ad adorandum, dimitlite, si quid
qui inlerprelatur judicans iri Josaphat. Chrislus ju- C habeiis adrersus aliquem, ex eordibus vestris, ut et
dicans dicitur, qui nit: Pater nonjudicai quemquam, Pater vester cmtestisdimittal vobis delictavestra. Nos-
sed omne judicium dedit Filio. Nos quoque ut recte que in nocte prxsentis saeculimalorum prxteritorUm
judicemus tam nosUa quam subditorumexaminantes obliviscentes, memores simus nominis Domini: ul-
peccala, cogiianies siraus illud quod ait ipse Dotni- tionem non quxramus reraittentes debita fratribus
nus : Nolite judicare, ut non judicemini. Et: In quo nostris, ut nostra nobis a Dominodimittantur.
judicio judicaverilis, judicabitur de vobis. Manasses autem genuit Ammon. Ammon aulem
Josaphat autem genuil Joratn. Jorara interpretatur fidelis InterpreUtur. Cbrisius fidelis pro omnibus
excetsus.ln Jorara recle Chrislus excelsus intelligi- est, qui dixit: Petite el accipictis; quwrite et iuve-
tur, qrii alt : Nemo ascendit in cmtum, nisi Filitts nietis ; pulsale et aperielur vobis. De quo Joanncs in
hominis qui est in cmlo.Et Psalmisla: Excelsus su- Apocalypsi ait: Qui eit leslis fidetis. Fidelis aulem
per omnes gentes Dominus. Nosque ut a morte pecca- est, quia ejus promissa speranda sunt pariter et ex-
torum per opera justilix exsttfgamus cum Cbristo, pavescenda. Nosque virililer stemus in fide Christi,
qux sursum sunt quxramus, id est coslestia,non ler- fidelique Domino fideliler adhxrearaus quia fusiui
rena ; ut effecti in Dominojublimes nostram con- ex fide vivit, Et ipse ait: Quicredit in me, habet vi-
vefsationem habeamus in ccelis. tam mternam. Et fidelem servum in gaudia Domini
Joram auleni genuk Oziam. Qui interpreutur ro- inlrare concedit, et super omnia liona sua con-
buslusDomini: quod Cbrislo coiwenit, quia in voce sliluet.
virtuUs sux quatriduanum Lazarum de monumento Ammon autem genutt Jostam. Qui interpretalur
sHiscilavit.Nosquesecundum Apostolumcoufortemur SalusDomini. Christus enimest salusrioslra,dequo
in Dqmino et in polcnfia virtulis ejus, ut, Domino Apostolus ait: Omnis enim, quicunque invocaverit
nostro Jesu Christo rqboranle et pro nobis pttgnante, nomen Domini, salvus erit. Nos quoque operibus ju-
conteratur Satanas sub pedibus noslris velociier. stilix, et pietatis salutem noslram simus opcrantes,
VEKS.9.— Ozias autem genuit Joatham. Qui in- tit ita per invocalionem sancti sui nominis salutem
terpretatur perfectus; quod bene Chrislo convenil, consequi mereamur xternam.
qiii baptizalori stto Joanui reuuenti dicebal: Sine VERS.11.—Josias autem gehuit Jechoniam. Qui
modo, sic enim decet nos implere omnemjuslitiam. in(erprelatur prmparalio Domini. Quod est Chrislus,
Et alibi"ail: Non veni sotvere legem, sed adimplere. qui dixit: Si enim abiero , el prwparavero vobis to
Qui etiam i:os per discipiilos suqs perfectos esse iu cum, iterum veniam, et accipiam tos ad meipsum
«57 HOMILIAIN LMT. EVANG. MATTH. 85S
Nos quoque in adventum Domini nos ipsos jugiler A mentiam, ut justificari mereanuirabeoqui juslificat
prxparemus, semperque vigiles et suspecli, nesu- impium, qui dicit per proplietam : Impius enim in
perveniat nobis repentina illa dies, qux Unquam quacunque die ab impietatesua conversusfuerit, justi-
taqueus irruit super omnes qui habitant super -fa- ficabitur, et viia vivet, et non morietur.
ciein terrx. Caveamusne, exemplo fatuarura virgi- Sadoch autem genuit Achim. Qui' interpretatui
num, excludamur a nupliis, veniente Domino, sed frater meus. Chrislus enim ffater nosler est, qui
eum prudentibus poiius ad nuptias atque ad gaudia Dominum Patrem suuro etiam nos Patrem invocare
intromiltamur xterna. . . " concessit dicendo ; Sic-autem orabitis : Paler notter
Jechonias autem genuit Joachim. Qui Resurreclio qui esin ccelis. Ei in Evangelio ait: Quieunqne fe-
Domini interprelauir. Christus enjm est resurrectio cerit voluntatetn Patris mei qtti in caais est, ipsefra-
«ostra, qui dixit: Ego sum resurrectio el vila: qui ter, soror et mater est. Et, mulieribus post resur-
creditin me nonmorietur i» wlernum, sed resuscitabo reciionem : Ite, renunliate fmtribut meis. Nosque
cum in novissimodie. Nos quoque a raorle peccati omni conaraine ejus jugiier facienles simus volun-
ad justitioe viam resurgamus, ut per istam resurre- tatem ; ul hujus norainis dignilalein in ccclesti re-
ctionem animx in resurrectione noyissima cum san- gnopcrcipere merearour.
ctis e( justis xterna mereamur posside.regaudia. B Achim aulemgenuit Eliud. Elittd ^autem interprc-
YEBS..12. — Joachim. aulem genuit SalalliieJ. talur Deus iste, utTbomns ait ad ChrisUtm : Domi-
Quod est petitio mea Dominus. Christus enim pro nus meus et Deus meus. Nosque nullum alrum ha-
nobis petiit Patrem , cum ait: Pater sahcte,' serva beamus Dominum Patrem, et Filium ejus unicuiu
eosin homine tuo, quos dedisti mihi de mundo. Nos- Dominum nostruin, et Spiritum sanclum.
qUe tinam pelitionem peiamiis a Domino, uthabile- VERS.15.— Eliud aulem genuit Eleazar. Quod
raus in domo Domini omnibus diebus vilx noslfx : interpretatur Deus meus adjutor. Chrislus enim om-
Quia omnis qtii petit accipit, el qui quwrit, invehit, et nium credentium sibi adjutor est, qui ait: Quime.
pulsanti aperietur. misit, mecum est,.et nonreliquil me soium. Et item:
Salathiel autem genuit Zorobabel. Quod est magi- Amen, amen dico vobis, quidquid orantes petetis in
ster. Christus autem magister est omniura creden- nomine meo aecipielis. Nos quoque confileamttr sa-
tium, qni dixit discipulis sUis: Ne voceminithagislri, lute.iii nostraro in Domino Jesd tantummodo oou-
quia tnagister vester uhus est Chrislus. Nos quoque stare, cogitanies illud diclura : Qumrite ergoregnum
omni studio saugemus tam discipuli coelestis et veri Dei primum, et justiliam ejus, et hwc omnia adji-
magistri fieri, quaro raagistri imperitorum, ut qux- C cienlur vobis.
^ Eleazar qutem genuit Malhan. Qui interpretatur
cunque didicerimus, opere coniplentes, alios docea-
raus, ut scriptum est: Q«i audit, dicat, Veni: id donans. Per Christum enim Deus Pater omnia no-
est, ut qui ad spiritualem coenam inviuttts est, cx- slra nobis donavit debita : Et ipse ascendens in al-
teros quoque invitet, ut sit domus plena disCumben- tum dedit ftonq hominibus, id est bealitudinein,
liuro in vita xterna. quam in Adx prxvaricatione pcrdidirous, sua nobis
VERS.15. — Zorobabelatttem genuit Abiud. Quod passione, resurrectione atque aseensione reddidit:
dicilnr Pater meus iste, quod esl Christus qui dixit: sive cum Spiritum sanctum apostolis tradidit. Nos
Ego et Pater unum sumus. Qui est Paler et caput quoque donantes proximis nostris delicla eorutn, et
omnium credenlium. Nosque dignis nos exerceamus dona sancli Spiritus accipienles, gratia Dei merea-
operibus, ut sit nobis ipse Dominus Christusin Pa- mur ditari.
trero, et nosiUi simus infilios etfilias, etut talis Mathan autem genuit Jacab. Quod est supplanta-
progenies cum Palre regnet in coelo. tor. Ghrislus enim est supplantator antiqui hoslis
. Abiud aulem genuit Eliachim. Qui Dominusresutci- nostri, qui suis Udelibus dedit potestatem calcandi
ians inlerpretalur, quod est Christus, qui ait: Qui snper serpentes et scorpiones, et super omnem vir-
rredil inme, non morielur in mternum, sedresusci- JQUiient inimici. Nos quqfue reclores tenebrarum
labo eum iu novissimodie. Nos quoque in confessione harum cum vitiis el concupiscentiis carnis virtulo
ct lamento delictorum noslrorum in aniina quotidie Dei et fortiludine supplantemus spirituali, ut ail
resurgaiuus a vitiis ad virtutes, jit Domino.vivere Pelrus aposlqlus in Epislola sua : Resislite diabolo,
niereamur in Spiritu sanclo. et fugiet a vobis. Sine certamine enira neqiiaquaui
Eliachim autem genuil Azor. Qui dicUur adjulus, belli victoria acquiritur xterna.
quod est Chrislus, qui ait: IVos sum. solus, sedqui VERS.16. ;—Jacob autem genuit Joteph» virum
tne misil Pater, mecum est. Nos quoque, adjuvante Mariw, de qua nalus est Jesus, qui vocatur Christus.
Domino, aereas vincamus polestates, el iu.Dpmino Joseph auctus interpretalur, qui sigitificat Chrisluin,
solo confidenles dicamus • Auxilium meum a Do- qui dixit : Ego veni, ut vitatn habeant, etabundan-
tnino, qui fecil catfumet terram. tius Itabeanl.Et item : Rogo Palrem meum, et.alium
VERS.14.—Azor autem genuil Sadoch. Quijuslus Paracletum mittum vobis Spiritum verilatis, quet»
iiiterprelatur, quod Christus intelligitur, de quo. mundus non potest accipere. Nosler vero exterior
Joannes ail : Advocatum habemus apud Patrem Je- homo, si mortificatione vitiorum corrumpilur, iute-
sum Christumjustum. Nosque ejus imploremus clc- rior tamen de die in diem ren.ovatur, et spiriiualiujr:
859* WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA\ 860
increinenlorum augetur profeclibus, donec de uno- A et ad vium perveniunt sempiteruara : quia per de-
quoque noslrum spiritualiter dici.possit -. Filiu» cera prxcepu legis et per qualuor.Evangelia saluthr
acerescem Joseph. Creseamus •iUque in cbariute, nostrx perfectio demonstratur. Sive etiam quia a
donec occurramus omnes in virum perfectum, in tribus mundi partibus, Asia videlicet, Africa et Eu-
mensuram tctatis plenitudinis Chrisii, ut transeun- ropa, fidelium numerus adimpletur. Omnes iuque
tes de virluie in virtutem, et de timore Dei, qui.est generationes ab Abraham usque ad ChristUm gene-
iaitittm sapientiee, per gradus perfeetionis ascen- rationes quadraginia duae sunt: quia filii Israel ab
dentes ad cnarttatem, qux totius prxcepU finis est, jEgypto profecti, quod hunc munduni-significat sive
postea videre possimus Deumdeorum in Sion. tenebras, per quadragtnta et duas mansiones terram
Maria, ut pterique xstimanl, interpreutur illumi- repromissionis ingressi sont. Sic per quadraginta et
hatrix et stella maris. Sermone Syro domina dkS- duos patres advenit nobis liberatio et redemptio
rur. Bene autem illuminatrix dicitur; quia per nostra. Sive etiam quadragenarius iste nuraerus -
ipsara lux totius rmindi natus est Christus. Quia si- omnem vitx noslrx perfectionem vult designare,,
cut per Evse transgfessionem in tenebris et umbra ubi per corpus et animam vivimus sub labore et pe-
mortis xternx damnaU est omnis terra, ita et per riculo tentationum, sperantes quod non videmus, et
meriU beatx semperque virgiuis Marix el per par- B per patientiam exspectantes quousque ad promissam
tuot ejus, liberata, et sanctiflcau, atque illuminau xternx felicitatis palriam pervenire mereamur.
est omnls terra. Nautarum mos est, ut, cum in ali-
Audistis et intellexistis , dUectissimi , beatum-
quam terram remigare disponant, unum aliquod si-
dus eligunt, eujus signo lucequc radiante in eam , Moysenlibrum creationis cceli et terrx oraniumque
visibilium et invisibilium , atque to-
qtiara desiderant, partem, sine errore possinl ad- elementorum,
mundi conditionem ab initio describenlem ,.
dttci. Hoc idem in sancltBMarix observatum est no- tius
raine. Quia nobis in mari hujus mundi naviganlibus etiam etperituri hominis jacluram deparadiso; et
ttella tnarit dicla est. Quicunque enim ecclesiasticus in eadem simililudine MattbaeumevangelisUm eliam
nauta ntundi hujus perturbationibus pericUtatur, si totius mundi resUurationem in Chrislo, sicut a>
in stellx hujtts lucem, hoc est in Christuro, de Ma- sanctis Patribus pronuntiata vel figurata fuerat,
ria virgine natam, tola mentis intentione respexerit, pleniler essc perfeclam audivimus descripsisse. Non-
el in eo spem suam defixerit, et verborum illius iraraerito igitur beatus Matthxus apostolus pariler
et evangelisia Unlorum Palrum seriem in Christi
exemplorumque ducatum secutu* fuerit, sine uUo nativitate
texuerat, quia in his omnibus per Spiri-
naufragio salulis et dispendio ad porlum perveniet tum sanctum
vilx xiernx, ipso Christo dicente: Ego sum lux r mysterium nostrx salulis figurari co-
tnundi : qui tequilur me, non ambulat in tenebtis, gnovit, el quia singulus eorum in se Domini Salva-
ted habebit htmen vitw aiernw. Dominaye.ro cur sit loris nostri typum gerebat, et quia ipse Dominus et
Salvator noster horum oranium in semetipso repa-
noffliuala, explanatione nnn imligel, quse Dominum ralionis nostrx
Salvatorem. Revera etenim mater regis complevit officium. Ipse enim in
peperit
Christi regum, regina, mater Domini dominorum, palriarchis palriarcha, in prophetis propheU, in-
domina debuit nuncupari, per quam lumen fidei et sacerdotibus sacerdos, in judicibus judex, siculsu-
divina*gratix accipientes ducamur ad ineffabilemDei pcrius satis evidenler congruentibus leslimoniis de-
claratur.
omnipotentis visionem, in qua gaudentes, ab orarii
trislitia sxculi liberati, in xterna bealiludine re- Nos quoque summa hxc diligentia perlracUntes
gnare cum Christo inerearaur. inteUigere debemus quia easdem interpreUtiones
Decursis igilur generibus rursum Matlhxus reca- omnium atque figuras, quas pro nostra emniura re-
pitulat, dicens : Ab Abraham usque ad David genera- deroptione et salute in semetipso Christus in veri-
fiones qualuordecim. Cur Haque per tres ordines ter Ute complevit, suis discipulis et successoribus eo-
stwtt positi, hisi quod triut» seminum -ordini, trice- rum imiUnda reliquit. Ideoque magnopere pensan^
shir* scilicet, sexagesimo et centesimo, tres isli ge- dum est nobis, dilectissimi, magnaque formidine
nerationum ordines conveniunt ? Tricesimus quippe cogitandum, quia nos, qui vicarii et sttccessores
prdo , qui eonjugatis fidelibus deputatur, bene fieri beatorum apostolorum atque sanctorum Palrum
Abrahain congruit, qui fideli connubio Isaac filium constiluli sumus, ea quae ipse Dominus discipulis
suum, quem in figuram Christi Dominobostiam ob- suis in exemphim concessit, etiam nos si ad xter-
tulit, ScribiUir genuisse. Secundus etiam ordo, qui nam vitara pervenire cupimus, quanlum posstrmus,
yidais deputatur, bene usque ad transmigrationem ipso Domino auxiliante, imitari debemus. Magna
Babylonis ducitur : quo tempore regia stirps'regali sunt enim hxc, fralres; sed quanlo majora sui:i
viduata est digniute. Tertius inde ordo usque ad quantoque pluriora qux imitari debCmus, lanlo
Ifariam virginem, et ad ipsttm caput virginum nu- majora et feliciora nobis speranda sunt prxmia, si
raeratur, quia centesimi perfeclione nuraeri corona UdeUterea qux commissa sunt, non noslrse Untum
virpnum designatur. Sive etiara quia per sancte salutis cura, sed eorum qui nobis ad providendum
Trfniaatis confessiouem, atque per observalionem subjeeti sunt, observare et adimplere studeamus,
Piovjfc4'YeterisTestamenti fideles quique satrantur, cogitantes illud Aposloli: Qui ptus laborat, plus
861 EXPOSITIO 1N QUATUOR EVANGELIA. 864
mercedis accipiet. Et ipse Doraiuus in Evangelio A Christus nobis prxstare diguelur, qui cum Deo Pa-
ait: Qui autem in prmceplismeis perteveraverit ut- tre ct Spiritu sancto vivit et regnat Deiis per omnia
queinfinem, hic salvus erit. Quod et ipse Jesus sxcula. Amen °.
« In altero codice hxc clausula habetur: Per eum qui vivil el regnal Deus taicnla *m-
per infinita
culorum. Amen.

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA.

ADMONITIO MARTIANiEI

(Opp. S. Hieronymi, tom. V.)

Commaticam in quatuor Evangelia expositionem reperi in codicibus manuscriptis falso ascrrpum

Hieronymo, tantisque scatenlem barbarismis alque soloecismis, ut omnino videretur indigna quaa
prodiret in lucem : sed cum hujusmodi opusoula non displiceant omnibus, hic cum aliis id genus eam
Expositionera edere volui, maxime quod Slrabus Fuldensis auctor esse potuerit bujus CoromenUrii, quem
postea iraperilissimus aliquis descripserit cum silva barbarismorum ac solcecismorum. Qualecunque iUud
est, cx anliquo codice Gemeticensi transcriptum opuseulum, lypographis nostris edendum tradidi cum
suis pene universis vitiis. Neque vero dignum judicavi quod more nostro castigaretur, et in eo emendando
tempus, oleum operamque perderem.

mcipn

EXt?OSITIO OUATUOR EYANGELIORCM.

Primum quxrendum est omnium librorum tem-; B homo nascitur, i(a per quatuor evangelisUs oranes
pus; locum; persona; et quare non de duodecim ad fidem veuiuuL. Itera Arca Noe quadrala legitur
Evangelia recipiantur nisi quatuor : quia totus ex lignis facta, longitudo trecenlorura cubitorum
mundus ex qualuor elemenlis est, id est ccelo, et latiludo unius, altiludo triginla et uno citbilo con-
lerra, igne, aqua. Per coelumJoannes ostenditur: sumroata, significat Ecclesiam; per quatuor evan-
quia sicut coelum omnla superat, ita et Joannes qui gelistas longitudo spes vitx xternx, lalitudo cha-
dixil : In principio erat Verbum : Per Mallhseura ritas, altitudo fides Triniutis unum cubituro unum
terra: qui dixit: Liber generationis Jesu Christi; Per Dominum colere. Bitumina intus et foris charitatem
Lucam ignis, qui dixit: Nonne cor jam ardens erat Dei et proximi signifieat. Item area tesUmenti ubi
in nobis, Per Marcura aqua, qui dixit: Vox claman- erant dux tabulx lapidex et virgaAaron, qualuor
tis in deserto. Id est, quatuor flumina de uno fonte circulis aureis portabatur, et vectes ex auro co-
quatuor evangelistas, significat, id est Christum. operti quatuor evangelislas significant; arca Eccle-
Fison, insufflictio, significat Joannem ; Geon, velo- siam, vectes doctores, sictrt illi circumdali erant ab
citas, significat Matlhxum; Tigris, feliciias, signi- annulis, ita sacerdotes de Veteri et NovoTestameniOi
ficat Marcum. Eufrates, fertilitas, significat Lucam; docti, quatuor evangelistx portant Ecclesiara ab
irrigant mundum, id est Ecclesiam : et significant C hxresi defendendo; per virgara crux oslenditur; el
qualuor virtutes : Id est prudentiam, temperan- sicut quadralum lignum in qua parte versura fueri^
liam, fortitudinem, et justitiara : et sicut paradisum firmum stat: Ita homo ex quatttor evangelistis ede-
irrigant quatuor flumina, sic et cor noslrujti has clus contra hxresira et trihulationera iirraus fiat.:
qualuor virtutes et homo ex quatuor clcAnenlis Item Malthxus donalus, Marcus donum excelsum:
consistit; ex aere, igne, et aqua, et terra. Ex aere Lucas consurgens : Joannes gratia Domini. Itein
flatus: Igne sanguis, aqua flamma, terra corpus: rota in rota, Spiritus in rota, praedicatioEvangelii iit,
per caput coelum, ubi suni duo himinaria^ pectus, inundo girans : Spiritusin rola, Spintus sancius in
aer; venter aquam; pedes lerrara. Item, Adani a Evangelio : l(em vas linleum el sttper ipsum quatuo*
qnatuor lilleris, et a quatuor stellis nomen accepit, line* qualuor evangelislas signifieant, haec supt,
quod esl artis, dosis, attatholis, metimbrio : vel qua- munda et immunda, Judaei et gentes: Item quainor
tjior significant evangclistas, ct sicut de Adam omnis; animalja habcnt oculosante se retro clamam^
 $63 WALAFRIDI STRARi FULD. MON. QPP. PARS I. — THEOLOGICA. SU
Sanclus, qiutuor evangelistaesunt: Item supplanla- A evangelistas signUIcat Matthxus faciera hominis,
yit Jacob ter fralrem suum, priroum per benedi- Lueasviiuli; Marcus leonis; Joannes aquilx: Do-
clionero, secundo pcr Icntero, tertio per benedictip- minus Jesus Christus totum implevit, homo na-
nem : Esau diaboluro significat, Jacob Christura qui scendo vilulus immolandq : Leo, surgendo, aquila
ipsum ter vicit et supplantavit, ita et nos debemus ascendendo, Rota in rou, lege in legem, vetus in
«upplanlare fratrem nostrum diabolum, tres vicibus novum : cur quatuor evangelislx, non per quatuor
in cOgilatione,in verbo et in opere: Ideo frater noster apostolos scribuntur, nisi per duos discipulos et
cst, quia Deus ipsum etJeaytt qmi <J«V#0S'',-unumya-i ;-. TdijpajagBstoiosIvquia fitrilacob de duabus liberis, et
trem habemus Deum,&(4>%tt§riT iftmn «reavit, *sed <raairos%icilUs'naii surit. Maithaeus mel ; Marcus
per suum vilium superbiendo se privavit ; Qualuor tac: Lucas oleum : Joannes vinum.

W EVANGE131M MATTfl^I.

Liber generationis Jesu Christi filii David, filii B unurii forte vero,) amarum est; sic Maria, in mar*
Abraha. Ideo duos patres nominat, quia de David rnuodi fuit inter peccatores, velut stellae maris,
dicitur : De fruclu ventris tui ponam super sedem . quia mos est: stella viros ad porlum adducit; gi
meam. De Abraham dicilur : /n semine tuo benedi- sequanUrr illam, sic Maria in mundo ubi nalus est
iehiur ornhcsgentes. Ideo David ante Abraham scri- Cbristus, qui oinnes ad vitam ducit si sequantur
biuif,'quia propinquior est Chiisto de Ulo stirpe illum, desponsata mater ejus, id est, pro quatuorr
nascendo : Jaeob genuit Joseph, secitndum creatio- causisut non lapidaretUr ut adiiltera, et ut in fugam
nerh dixjt : Lucas sectindum legem dixit nt fiUus haberet sulalium, et gencalogia Chrisli per Joseph,.
l)kjij.flsset; idep.mulieies in genealogia Chrisli sunl ut parlus caelarelur diabolo, anlequam convenirent,
quia ipse ad vitam xternam veniunt ut viri: et ideo id est, anlequam fuissent in qua habilatione, in-
peccatores in genealogia Cbrisli nominantur; quia venla est ab Joseph in utero : non in vulva ut
ipse dixit: Non veni vocare juslos, sed peccatotes. nnifier, sed ut virgo habens de Spiritu sancto, id est
Lucas de Christo ab Adam dicens, ostendit quod fac(us ex Spirilu Spirius (sic), sicut ipse facil pomum
per Christi genus Aute sqHt* * peccato stvequodi *. 5uPeJ'Ifgniim, etEvantdeossaAdae
de Christo exeunts qui reteruWur aU Patrera, Fi- ' V Jdtepk^uiem^ih tjus. Ideo'vir ejus dicitur, et
gura quadraginta duorum virorum in genealogia C ideo justus, ne alii humanitalis conjunctionem suspi-
Christi, hoc est quadraginta duae mansiones filiis caverit:« Noluiteam traducere, > id est in judicio;
Israel abyEgypto : usque ad terram reproititssionis, ne Iegem transisset: quia screhat virginem, rit dia-
id i», d* mundo ad coelum, quod signiftcat per bolumpartusejuslalerct.« Hmcautemeocogitante,»
Mit» genera venire ad Chrislum per fidem, spem id est, dimitlere an tehere cogitabat, hic propheti*
ei cbaritatem. Qind per quatuordecim nisi per de- imptetur. Adjutor in opportuniutibus in tributa-
ce» verb» legis et per quatuor virtutes; prima pru- tione.; Angelus Domini in somnis dixit: Non in
dentia; servire Deo non idolis : secunda temperan- sorano, quia saepiusilli angelus in somnis vcnit. Non
ti»v non^coucupiscere : lertia juslitia, non adulle- semel, quia mysterium Dei non potest cognosere sc-
rawt: quarta fortitudo, dimittere non eccidere. Per mel: Joieph; fiti David, id est, prophctia implelain
qnaluor init perditio mundi per viruna, per mulie-* Josephper David, de fructu ventris tui et reliqua.
renvper lignum, per serpenlem, et per quatuor Noli timefe, id est, dilige et gaude cbnjugem non
ratauratur, per Christum, pcr Mariam, per crucem, nuptialem, neque crcationem, scd cohabiutionem:-
perTirum Joseptijserpens qui fuit in Israel Chri- tuam dixil: ut credidisset non ab alio, sed de Spi-
stumsigtiilicavit ipsa de»aere facla cum quatuor ritu sanbto couceptus, Pariet Fillum, id est, ut
rotis-rouindis qui eam videbant sauabanlur, et ele- ^major gaudium esset illi de filio, sicut inter homi-
vavit iUum iu capul virga: ut toii viderent,eam et nes mosest, et vocabis nOmen *ejus. I(em ad( lactl-
fugissent animalia deserti, prae timore rotarum, et liara ejus csset Jcsum ac dixit et salvalorem, sal-
sk unusquisque sanatus esl, sLinspexerit Chrisium vum facit populum suum, non dixil omnes ni.i qlii
ineanut virgse, id esl in crucem; qualuor rotae, qua- credunt iri eum a peccatis eoruni: ld est, quod nou
tuftrevnngelistaesfgiiificant: sic fugit diabolus Evan- pOtuit afius medicus facere, hoc autera tolum fa-
gfeliumquando sonat in coelttm. ctum esl: id est, quod angelus djxit: ut adimplere-
Christi autem generatio sic erat. Id est secundum tur
' Idee Christi ut ab quod dictum est a Domino, id esl, per propheUm.
catnem, dixerunt: dicitur, ipso Isaiam
derivativo vocabulo Chrisliani vocenlur : per etbi deChristo, hic ad litteram Untum; eccevirgo.
in ulero habebit, et vocavit nomen ejus EramanueJ,
ntotogtam iterura Christus, id est nnclus, quia per
ipsum post lavacrum erisme unctionem percepimus. ideo hoc nomen interpretatum esU quia in utraque
Sieerat per aetermUtem, sonat Maria stella inaris; lingua excelsum dicitur nobiscum Deus, id est Deus
qttia steila dulcis est, mare (delelum cst vcrbum et homo, in una fidc sit, fecit sicul praecepil ei an-
 865 EXFOSITIOIN QUATL'OREVANUELIA.— IN MATTH. 86«
geius, ostendit quod ipse visionem Domini meruill A jubet, diligenter (amen didicit ab eis tempus slellae,
videre, qui fecit sicut ci praecepit. id est, ul cissent in quo teinpore forte pulavil quod
Et non cognoscebateamdonecpeperitfitium suum: ab ipso natus esset filius, vel de suo genere..
donec pronum quam [Forte, priusquanf] dicitur pri- Qui cum audissent regem abierunt, quando ad
mogenitus in lege dicitur, quia prius aperuit vul-- Christum quaerendum railtit, audiendus est, et
vam. Non quem sequuntur filii, sed qui prius nasci- qutvido ad se reverli jubet contemnendus esl, cum
lur. Chrislus pro tribus dicitur primogenilus, in re- enira salvatorem in altura duceret, renuit, ipse
snrreclione a mortuis, et a Maria, et a creaturis.i. non renuit, duin vcro deorsum dimitti et se adorare
Cwn crgo natus esset Jesus, tres conllrmat causas,., jubet, rccusavit legaliler, Dominum Dcura luuro
locum, tempus, personam : In Bethleem aptum fuitt adorabis et reliqua. Sic illi exeuntes exire seitint,
qui domus panis interpretatur, ut ubi panis vivus g redirc nesciunt, et ecce stella, quam viderant, ct
ccelestisnasceretur. Juda est respice Belhleem gen- reliqua, dubium fit ubi se abscondit, quando isti
tium: In diebus Herodis Tegis, id est, refert regess abierunl, aliquid huroani consilii : quiaDominus
et duces Judeae, ut dictum est, non deficiat princepss abscondit a cordibus noslris ut etiam inquiratur
deJuda; nec dux de femoribus ejtts donec veniatt slella, fides an lex? compunctio qusc nos ducit ad
ctti reproraissura est, ipse erit expectalio gentium:: E BChristum, nntecedebat eos, quando venerunt ad
Ideo dixit Herodem regcm contra Judaeos, quia ipsii Christum stclla eos perdnxit : nam ad Herodem(
dixerunt ad crucem, Non habemus regem nisi Cae - stella cos non duxit, Herodes diabolum significaba-.
sarem. Ecce magi ab Oriente veniunt, duro Oriens; tur, quia qtti exiet de diaboli suggestione ad Chri-
est qui quaeritur; ideo ab Oriente indicatur, ipse ad1 slum cum fidei stcllae vadit, videntes stellam gavisi
semetipsum nos ducit, in Jerosolyma venerunt, quiat sunt, et reliqua, qtiia mos est omnibus, perditio in-
de Sion exibit lex et verbum Domini de Jeru-- venU gaudero ejus: Ideo ostendit et excelsiorem
salem. puerum, quam suain matrem.
Dicentes, ubi est qui rtulus est rex Judmorum? IdI Et inlranles domum, ct rcliqua, ulrum domum an
est, rex confessionum, addunt causam inquirenti-. diversorium? Et procidentes adoraverunt eum, antei
bus, quis dfxit vobis? vidimus enim stellam ejus-1«i stellam adorabant, cessavit creatura, dum creator
Oriente, stella muta, sed lucida, lux ducit ad ver- adoratur, et apertis thesauris suis et retiqua, aurnm
, bum : Ilcm stellam ei, et non cceli et terrae, necnoni regi, tusDeo, mirra sepulcrum, utrum unns aurum,
eerum fuil, sed Filii Dei: Nec fuit postea nec antea, alius tus, tertitis mirra obttilit : Non scilur, an
similis Christo in carne, ideo stella illos, ut coelestls; unusquisqtte tria obtttlit dona apte nori dieitur, sed-
coetestes»d coelestemduxisset, et ideo non alia crea-: ^ uirumque in figura. Non discordant, qnia fres flde-
tura sed mula, ut mulus muta, ad mutum duxisset, les unum sunt et in unum esset tres fructus.-trice-
raunerant, qui idolis adorahant, nerodes rex turba- simus, quadragesiraus, centesimus, tricesimus in •
tus est, id est, per invidiam ne se suosquc filiosi fide Trinitaiis, qnadragesimus in perfeciione actua-
superasset: sive limuerunt omnes, ncc non illis; lis vitae, centesimus ceternaevilae conlemplalionc,
bene esse: Rex justus dtim apud regem iniqiiumi unusquisque trin offerebant, per aurtim conscien-.
fuerit, ut non fam fiunt cari apud alium regem socii liam puram, per tus orationem rectam, per mirram
regis, vel ideo turhati siuntut regi placuissent, itern mortificationemyoluntatum : Ilem tria munera, co-
ad litleram, turbalio fit malisoslensio bona, ct malusi ' gitalio sancta, verbum bonum, et opus perfecium,
oculus Solisortu turbntur. stella sic apparuit lantum in ejtis nativiUte sicut
Et congregansomnesprincipes sacerdotumel scrt- columba in baptismo. Namstella quando antecctlebat
bas populi: id est, spernns ut eum advenissent, vel eos, non longe a terra.
consilium recepisset ut Dcus interroga palrem tuum Et responso accepto irisomnis, et reliqua. Ideo in
et annunliabil libi, mnjorcs luos el dicent tibi, pa- snmnis oculo clauso, ut Deum invisibilem et in-
tres principes seniorum et scribas ubi Chrisltis' na- comprehensibilemadorarent, et vigiles non aperian-
sceretur : Non dixit ubi natus est ubi est, at illi di- tur oculi ad creatura, sed ad creatori: Ne redirent
xerunt in BellileemJudae,verbis dicunt, quod factis ad Herodem, id est, post pcenilentiam ad diabohrm:
negant, caecipalpant ut Isaac Jacob: dum ire negli- per aliam viam reversi sunt in suam regionem. Re-
gunt, quem adorando monstrant, tres magi tres gio paradisus est. llle per aliam viam regredilur,
(ilios Noe, cum tribus muneribus, Trinitale adorare qui totam vitam suam emendat, et de praviUle venit
significant: Tunc Herodes clam vocatis, hic defecit ad sanctiutem : qui cum recessissent.
historia, dum secreli indicat tempus stellae,propter EcceAngelusDomini,et reliqna. Gabriel forlitudo
hoc disUt opiniqnes, quando magi venerunt. Natn Dei dicitur, digmim erai, ut infirmitatem hurnanita-
post annum unum aut duos, alii dicunt non in tis, fortitudo Dei confortaret, el aliler : quia tunc
Belhleem, sed in.iEgypto, inveniuul eum; et si in angelus nobis appropinquat, cum nos recesserimus
duodccim dies, quomodo de Ionga lerra Persaevel ab Herode diabolo. Fugit in JEgyptum, fugaevicto-
'
Evile.Arabiaevel Cedar in duodecim dies venire po- riam ostendit, sicut Jesu Navacqiiando dixit: Divi-
tuerunt, sed potcst id facere Detts cujus verbo saxa dite vos et ile in fugam donec cives foras exeant,
volant: montes movnbunt, cni natura cst fieri quod postea convertite, et yincetis eos : Chrislus primus
S6f WALAFRIDI STRABI FCLD. MO». OPP. PAttS I. - THEQLOGICA. 808
fugit donec retro diabolum vincit, sic Joseph in ^Egy-. A exemplo confirmet. Vestitum Joannis de camelolis,
pto domina stfa fugit in licita, et post modttm ipsei significat Ecclesiam genlium, vel divilias eorum
snper jEgyplura rex ftiit: Usquedum dicam tibi, hic: quod Christus collegil et fit Ecclesia. Zona, id est
bstcridit quod non semper fogiendum est diabolum, mortificatio vitiorum, circa lumbos: Id est, quia ibi
ut Paulus apostolus ait: Resislite diabolo et fugiet est fornicalio viri et mulierum in umbilico, escara
a vobis; Noctem hic, ostendil quod secessit iilterse ejus locuslaeraiserrimaeaves sunt, ostendunt Judacos
tenebnB legis. Apud Judaeos post Chrislum usque qui Iitteram legis uli tocustaeflos; mei Sylvestrae,
hodie, usqne ad mortis Herodem expeclat, id cst, significal dulces sermones Dei, vel Judaeos qui su-
tres annos, gentiles signiftcat irinitatem credendum, sceperunt dulcem praedicalionem et venerunt ad
ei non pervenit usque ad mortem, Herodes indicat Christum.
Jiidanos,qui ad Chrislum veniunt post mortera litterae Tunc exiebant ad eum Jerosolyma et reliqua. Id
tegis, ex jfigypto vocavi filium meum, priniisMoy- est Jude terrae, pro habiutoribus dicitur, Jeroso-
stenet Aaron provoeant Christum. lyma visio pacis, indicat pacificis qui ad Christum
TuncHerodes videns, quod inetutus *it amagis, hic veniunt per confessionem: Jordanis, id esl, discen-
prophelia imptetur, draco tste quem formasti ad in- sio, significat discendentes in humilitaie ad Chri-
ltnlendum eis, et nriitit :ei occidit omnes pueros, ut B1 stum.
regem naluro inveniret, bic plus inluditur, quos Et baptizabant in Jordanem, ostendit quia per
extiuctos putavit vivos in paradiso misit, A bimatu discensionem humiles venerunt ad baptismura confi-
et infra, id esl, ab anno praeterito et sequenli, quia tentes peccata sua, oslendit quod oportet confiteri
inJaati» vamea amorum duornm. Vox in rama et peetstta aale^nn ad «wtMnnnionemveniat: Pbari-
reflqua: Rachel iriterprelaiur ovis videns Deum: saei, id est divisi, vel sarabate votowtitr, SAdttcaei
Rama excclsus,Rachel, Ecclesia qui-plorat in vallae juslificati apud semetipsos.
lacrymarum, qtios perdidit qtii anle peceavemnt ite El dixit eis progenies viperarum : idem venenum
quibus non vult consolari, qtiia non sunt Christiani, in lingua Untum est, nam palricida et matricidae
Rachel mater fuit Beijamin, sive quiaibi mortua viperam :.Pharisaei, Saducaei simulant qui matrem
est et sepulta, ubi parvuli occisi sunt, defuncli sunt suam synagogem, et Patres et Prophetas occiderunt.
enim et retiqqa. Ideo synedoche, parte pro toto. Quis demonstravil vobis et reliqua : id est, quis non
Venit in eivitatem Nazareth, id est flos munditiae, pro possibUUale, sed pro difficullale dum dicilur
apium fuit, ibi habitare qui dixit, ego sum flos facile fruclus bonus, id est deponile omni vitium,
campi et uiium eonvaltiura: Archelaus, leo investi- vel facile tructum dignum pcenitenliae, id est, qui
gans, Nazaraeus sanetits. Surge, accipe puerBm et C ( babet duas tunicas, det non habenti, quifacit inU-
raalrem ejus, primo sturge a terra qtti terrena relia- cite ab iniicitis abstineat.
qois, el puerum postea malrera jubet accipere, po- Potest Deus et lapidibus ittit, el reliqua : Iapides
tius Deura amare, postea proximum : Archelaus, erant quia lapides colebant, sed plures inde ad
haeresis, qui se puunt esse quod non sunl, et Cseci Chrisli fidem venerunt, id est lapides simulat, quia
sunt. gravi el duri et frigidi in fide sunt, securis posila
In diebut illit, non ad regem Archelaus dicendum, est, id esl, Evangelium ad radicem arborum, id est
sed a quinio decimo anno Tiberii Caesaris; quia iu Judaeis, securis, ex ferro et ligno consUt, sic Chri-
ipsoanno factum esl verburo Domini super Joannem, slus ex diviniUle et humanitate, radices, cogilatio-
ante Christum, vox ante verbum, lucerna anle so- nes, arborum peccatorum, vel radices filii, arborum
lem, flos ante fructttm, poenitenliam agile et non parentum.
operamini, quia opera foras corpora dicitur, agiie Omnit arbor qui non facit fructum bonum exci-
iuieriore, inleriori homini de corde agatur, poeniten- detur, id est, dividilur ab Ecclesia : In ignem mitli-
tia vera cst, amissa deflere ct poenitendo non cora- tur, id esl in die judicii, forlior me esl: id esl,
mittere. non solum de Joanne, sed de omnibus fortior est
Appropinquabitenim regnum cmlorum, id est, ba- "* Cbristus, ideo forlior, quia in Spiritu sancto et in
plismum vel Evangelium, Christi martyrium, vel igne baptizat, calciamenia portare, ideo non possum
Ecclesia, vox clamantis in deserto, Joannis Cbrisli incarnalionem ejus plenius cnarrari.
trinum modura fil clamor, si longe est, longe a pec- Ipse vos baplizal igne : id esl in judicio, vel in
catoribus salus, secunda a surdura si cum aspis surde Spiritu sancto el ignc, cujus ventilabrum et reli-
et reliqua, terlia indignatur, id esl, indignatus est, qua, id est juslum judicium in manu, id est in
furor tuus: In deserto, id est sine lege, sine rege, sine potestate sua, area, id est mundus vel Ecclcsia,
sacerdote, velProphetia, erant Judaei, et qui amore triticum, id est sanctum, in horreum, in 1-egna
ajnico conjugem conjungere sponsam, sic Joannes ccelorum : paleae, peccatores, quia palea levis est,
Ecclesiam Christo conjunxit : ldeo amicus sponsi et portatur a vento, et ignis coraburil, sic peccato-
dicilur, Joannes babebat veslem de pilis camelorum, res, ipsi custodiunt ignem, quia hon deflcit ignis
jpse in jejunio natus est, et habebat vestitum et ci- nisi deficiant ligna.
burojejunii, apiuin fuil dum, pcenitenliara docuit ut Tunc venilJesus ad Galilmam ut baptizeretur, et
prius in se impleret, ut omnis qui vefbum pracdicat, reliqua. Chrislus ad Joannem venit, id cst, sponsa
 m IEXP0S1TI0 IN QUATUOR EVANGELIA. - 1N MATTH. 870
osculatur sponsum, quia Joannis per Ecclesiam A gulam vicit, a sccundo per abstineiftiam vincitur.
sponsus est, hic dicit, osculelur me osculo oris sui, Si Filius Dei es, dic.ut lapides, et reliqua : per e(hi-
vel idep Christus ad Joannem baptizalur, ut servus roologiara, panis a pascendo, ut videret se de petn
,non se excuset suo.Domino baptizari, vel Domnus .potuisset hocfacere, vel qnia mystice diaboli cibus,
non dedignetur a servo suo baptizari : ego a le bomines lapidaei et duri, in peccato; sed iUe, qtti
debeo baplizari, per ista causa Joannis cognovit de aqua vinum, el-de petra a.qua produxit, potuit
Chrislum inier multos, dum Jordanis fugit illura, hoc si voluisset.
et montes exullaverunt; quia crealura creatorem Non insolo pane vivilhomo : et reliqua, id est^
agnovit et ideo ad -Joannem veuit, ut mundaret non vixisset horoo, si non voluisset Deus, et jam
aquas, et ut Spiritu sancto demonstraretur: quatuor paitem manducasset, et si non manducassetpanem
causas sine modo, id est, donec baptizati essent si voluisset, vixisset, sicut MoysaeetEliae, quadra-
. ambo, id est, ab undis Christus, vel marlyrio, ad te ginta diebus ; verbum Dei animae,id est, %ternam
pervenit omnem justitiam et reliqua : id est, legem vilam in sancla civiute, id est Jerusalem,-super
naturae, vel legem litterae, quia raos fuit in eis in pinnam templi, id est super rourum archse maceriae^
•seniores bonorare, baptismum 'Joannis nihil profuit elalionem significant: non est, ul a capite setem-,
nisi figuravit baplismum Christi, ut non differrent B ptare dimisit, qui per membrum a Pilato crucifigi
baptismum Joannis de baplismo Christi quia aqua permisit; bacc tres teroptationes , in Adam ,priu»
lavat extinguit; ideoper aquas baptismum fttit: ita diabolus exigil, per gulam dixit, gusta, per vanam
Joannes lavat et exlinguit peccatum, vivificatet gloriam, eritis sicutdii, peravariliam, scienies bo^
satiat, ita baptismus mari, et quia duobus substanlii ntira et malum; sed per bas tres, iterura teroptavit
baplizantur, id est, aqua et vox sacerdotis visibilem Cliristum, gula, de petra fieri panem, per vanam glo-
et invisibilem corpus et animam, ascendent de aqua iriaro, milte te deorsuni, per avariliara, orania tibi
significant, postea ascendere per bona opera et dabo el reliqua : sed qui eum in abyssum, vevte
gradu humilitatis discendere quia Jordanis discensio , praedicationis, dieit: ostendit per has tres vincere
dicitur; ecce aperti sunt cceli, id est, baplismum diabolam,hic ostendit verum Deum et,verum houii-
ostendit, ccelum apertum est, uni cuique posl cujpa nem , homo quem temptat diabolus, Deus est, cui
Adae, et vidit spiritum disceridentera sicut colum- angeli ministrabant, quadraginla dies, decima sunt
bam, oslendit quod in forma columbaelanlum, quia anni, ut sicul ab omnibus rebus decimas dare debe-
;ab aere spiritum corpus accepit: similitudo columbae mns, ila etdierum vitaenostraeDeo deciroas dare stu-
ad hoc facta est, nam aniea non fuit: Ideo in>co- deamus.
ilumba venit spirilus in Christum, quia avis mitis G Quoniam angelis suis, et reliqua : ut vicisset Chri-
est, iuChrislus mitis sine macula. Nam aliler : se- stum exemplo, hoc sicut Christus illum exemplo suo.
ptem figuras babet columba, -seplem formis spiritus yicit per scripturam; sed diabolus non rectum illuut
significant, et ideo per columbam venit Spirilus in :psalmum de Cbristo intellegit: ait illi Jesus, nou
Cbristo,sicuts(elIaquae nec<anteafuit nec postea, vel temptabis Dominum Deum tuum, liic dicit : duni
ideo quia filius in corpore, quia sicut non poluissent ego sum Dorainus Deus tuus cur me (empUs?
homines praesentiam filii Dei stistinere sine corpore, Et ostendit ei omnia regna mundi: id cst, auruttv
iu nec spirilussine columbaespeciem sustinuissent: argentum haecoronia tibi dabo, et reliqua : vere ca-
Cur super apostolos in jgne, et Christo in columba, dit, qui adorat diabolum, quicumque monachus prin-.
ad litterain dicendum osteudunt, et voxde cmlis, hic cipi propter mercedem curaverit, se diabolo manci-
Trinitas comparalur : Vox Patris Filiura dicit, spi- palur, vade retro, id est, regnum tuum nunc vel in
ritus per celuraham; hic estfilius meus, et reliqua: judicio in infernum.
quia prius uiius Adam displicuit, in Chrislo autem Dominum tuum adorabis , et reliqua : per tria
•complacuit.
exempla Deuleronomio qui significant Evangefiuro,
Tunc Jesus ductus est, id est, a Spirilu sancto id est, iteratio legis, Dominus diabolum vicit : item
j.
ductus in deserto posl baplisraum, ostendunt quod' significat, id est, lempialio in David et Goliat. Qtiin-
per jejunium et oraiionem vincitur diabolus, debe- que lapidcs, quinque libri Moysi, qui de uno occidit
mus et nos in desertum duci a vitiis, ut vincamus diabolum, id est, unum librura ut lapide, per tres
ipsa; ut lemptaretur a diabolo, id est, ut diabolum temptationcs, id est, suggestio, delectatio,consensio,
vinceret, qttadraginu diebus et quadraginta nocti- sed Chrislum per sola suggestione tempUvit, quia
bus, ne haeretici dicerenl quod nocle manducasset, suggestio, ex diabolo fit.
quadraginU signum quod Moysesjejunavit in monte, Cum autem audisset Jesus quod Joannes tradilus
el quadraginta Elias : et fuit cum discipulis suis ettet, secessitin Gatilmam : id est, Judaeis, abiit ad
(|uadraginta diebus posi resurrectionem, et quadra- gentes, vel relicta synagoga cum lege sua, colloca-
ginU dierum dUuviura, quia per haec peccatum Adae vit Ecclesiaro et Evangeliura. Galilaea, volubilitas
delere debuit; poslea esurijt, indicat verum homi- dicitur : ad eos venil qui de malo ad bonum veniuni,
nero, ut diabolus falleret ejus nalivitate. et quia pro sanitate puellaevenit, et mulierem in via
Accedens temptator, id est, tanquain piscis lem- sanavit, significat synagogam et Ecclesiam : relicta :
ptat amunij et vincitur, ut qui primum hominem per civita(e Gaiiloea,veni( ih Cafarnaum, villi»ptilcher.
 871 WALAFRtDl STRABI PUL&. MON.GPPv PlARSI. - THEOLOGICA. 87*
rinV.r,figurat Ecclestam, Nazareth flos dicitrir^: qttia A nia habebant: id est, in anima idolis Creditur lum*
de flbfe fructum ut"; Cafarnaum villa plfigaedinis, ticos, id est, lnnatici puubant, de ortu lunae infir-
lux ililftmiHatet pingitedo sanguine caret, bstendit t mitate. •--." .....;:--..
quo.t €nristtis a ftere Wtteraelegis, perveflit ad fru- Obtulerunt ei •paratytieos: id est, pigri ad bonum
ftum pinguedinis Evangelii lueis, id est scienltae. In agendum, et seeuli sunt eum ttirbse multae, id esl:
finibus.: '
primo discipuli ad fidem : secundi infirmi pro sani-
Zabulon, et Nephlalim : Zabulon , habitatio pul- Ute: tertii legis perili, ad reprehendendum quarli:
eltriiodinis diciiur : Nephtalim, oblivio dicitur : Hic pauperes, pro elimosyna : quintas mutieres, rm
ostendit quia q«i Obliviscilur peccata sua.ipse in ipsas disperarent: sexti parvulorum.
pmehritudme babitat, trans Jordanem etreriqua: quia Vi dixit: sinile parvutot venire'; decapoli: id esl,
pro Umore genlium populorum, iste in hocte mane- qui verba legis observant, et de Jerhsaleim, id esl,
bat iu eampo. quod viderites pacem Christitm secuti essent, et dt
Vidit lucem magnam, ut dieit': lax orta est eis, Judmd: id est, qui per confessionem secuti sunt
sedebant in tenebris, id est ignorantiae peecatorum, Christum.
lux oru est eis; idest Ghristus.
•Videns autem Jesus turbas : ilem qualuor tdrbas
Pamitentiam agite, id est, vinum in vulnere ponit;
sectita est Christum, ei ipse quatuor sequuntur
appropittquabU enim: regntim cmtorum, id^est, otefom Ecclesiam :
in vulnus, consolationom daf, quia in veteri pecora prima ut Christuraper timorem ej amc-
rem, itein ad Ecclesiam veniunt : secunda qui pra
iinmolabant, in novo tmusquisquc Domino offeret;
ambulabat, ostendit nobis in mundo esse prasenli, cupidiute cibi aut potus : tertia, pro invidia, ut ha-
transiendo non amando; juxla mare mtindana carne, beant qttqd accusent : quarla doctores. Cbristn»
mare Galikea, ipseest st&gtrunt GenezareHt, laeu* tria refugia habuit, ut fugeret Uirbas, in inonle, iu
salinarum et nure Tiberiades 61 lacus Ctneret. deserto, in nave super mare; baec tria nobis relin-
Venite post «er-et reliqua : id est, animas trahere quit : in altitudinem mandatorum, discendere in
deserere vitia, et in uniute Ecclesiae in-
depetago peccati ad litus, reqriie aeternce,quiairios deserto,
esl prscantilros navem et retem in mare babere, ita- trare : navis Ecclesiam significat : ut qui habet.
et navigatores, et aqua qui jacUnt,
Apostoli Ecclesiam, Evangelia , et mundum; pisces gubefnatorem de nave. Idem.JCpiscopi,et laboratores, ,et ,qui
homines, mittentes retias in tnare, prsedicaifonemin- hi
mundum. reinisteria intus faciunt, et tres offendunt naves,
Illirelictis retibus et palre, seeuti sunl eum: IJem', periculum in undis, in vento, in cilice, sic Ecclesia,
patre diabeto, retias habiutionis et negotia sarctiti, Q ' periculura , undis , teiuplaliones diaboli, in veitio.
Petru» et Andraas, retias miserunt in mare, nsfen- peccatorum, in cilice faLis fratribus, quando ascen-
dttnt, quod Domiuns elegit alios cupicntes, rebus «Jebantin. montem significabat tbeorica, id -esLcon-
mundi adhaerentes; Jacobus et Joanries retias refe- templativa : quando descendit, docet, practica, i*L
ceruiit,'ut mitlerent eas in mare, id est, quod elegit- est, actuale, c( curo sedisset, indicat iucarnaUonem
alios cupientes adhaerere rebus tnundi, quisplus re->, ejus non apparuisse, quia qiti sedit,. vestimentucti
liqnit de hisquatuor ? Petriis etAndroeas, plosreli- corpus. suuro,defendit. . c
querunt, qttia propria eorum sunt, nant his dnabus Accessetuntad eum discipuli ejus : id est, corptt»
aliis fttit nonsua. el anima, et aperiens os suum, idest, qui aperftit
Faciam vet, et reliqua', mutavit affectum non (tflfe ora PropheUrum : beati pauperes spiritu, id est, qui
cium, sed his qnatuor, ttajc est prima quadrign, nunc pro Spiritu sancto pauperes sunt cum divites esse
bini et bini niiltuntur in Ecclcsiam, sicut in arca possunl: heali mites, id est,-qui nulli malum jpro
Noe bini et bina animalia, quatuor virtules signi- malo reddit : quoniam ipsi possidebunt tertam, de
ficant; juslitia , pntdcnlia , forlitudo, temperafitia : qua dicilur : crcdo videre, et reliqua. Beali qui tu-
per tres vocationes vocali sunt populi : prima per genl nune,mm de omni fletu hoc dicit: sed detri-
Joannem, ad amicitiam, ecce agnus Dei: secunda, D bus fleUbus, quo saeculumnportet babere : priihum
adcredulitatem, Joanne dieerite, hoc primum signum flelum pro peccaU) sua : secundum, pro peccnfo
fccit Jesus in Cana Oaiiteae,ut efederent in eum ! proximi : lertio, pro amore coelesli : tacryraaetres :
<
discipuli ejns : lerlia vocatio ad apostolalum, venitc naluras habent, amara, pro peccato non flere, calida,
post me, el reiiqua. perrcatorera cariutis proximi defleredelicla, jacent'
Circuibat Jesns totam Galilmam : et reliqua : si a coelo pro ejus amore flere; tribus causis lacryrais
cul Gedeon vineebat Philisiinos, ita Christus daemo- funduntur, pro recordalione, alii pro liraore futttri,
nia, docens, id est, ea quae legis erant, praedfcat, id , pro peregrinatione. .
est, Evangelium, omnera languorem, id est medicns Beati qui esutiunt,el reliqua : id est, cui nOt
fuit populus, id est Israel, languor: corporis, infir- snificit quidquid bohi facit, nisi amplius facere viitt
miusaniraae. ipsi saturabuniur, id est, in regno Dei. Beati mts&
Et abiit opinio ejm in lolam Syriam : id esl, in ricordes : id est, qui misertis, de miseria tiberah
o»ies gentes, omnes male habcnlcs, id est, multis tur, et cura dono suo in ccelumvadent: beaii tnunH•
Kceatis insani fuerunt vel mala fide, et qui danho- corde, id est, qui ptiro corde, non tangit ul/a coi -
873 EXPOSITIO IN QUATUOR,EVANGELIA.— IN MATTH. 874
scientia peccati, quia mundusi Deus, mundo corde A unum dixirous, unus apex, uno puncto, ad litteram,
respicit. ad sensum autem minima mandata legis, donec
Beati pacifici: id est, in quatuor partes, intei omnia fiant, quia quse lege minima fuerunt, plena
Denm, et hominem, inter corpus et animam, intet mysteriis fiunt; iota velus lex, apex novus.
bominem et proximuminter, hominem et amicuro1 Qui enim solverit unum de mandatis istis minimis.
suum; oportet vitium odire, et hominem diligere. Id est, qui mulutm docet, et minime implet, Phari-
Beati aui persecutionempatiunlur propterjuslitiam, sseis excolenles culicem, et camelum glutienles : id
id est, in Christo : has octo bealitudines, ad octci est, qui aliis minime praedicat, et sibi majora com-
homines pertinent, qui fuerunt in arca, et modo roittit, minimus vocabitur in regno ccelorum, id est
debent esse in Ecclesia : et septem possunt esse, in Ecclesia : Nisi abundaverit justilia veslra plus-
qua septem mulieres, unum virum habuerunt Chri- quam Scribarum et Pharisworum : quia illi roagua
stum : id est, iu resurrectione. Haecocto beatitudines[ docebant, et modicum faciebant, vel qui alia nian-
in Christo coraplentur: beati pauperes spirilu : filiusi datade lege, repudiabant, quoenon amabant, non dice
hominis non habuit ubi caput reclinet; beati raites, bant, et quaeatnabnnt dicebant.
discate a me.quiamitis sura : beatiqui lugent, videns Audistis quia diclum est antiquis, non occides :
civilatem flevit super eam; beati qui esuriunt, meus Id est, non solvere legem : qui iruscitur fratri suo.
cibus est ut faciam voluntatem patris mei: beati mi- ld est, ira in corde sine voce, reus erit in judicio :
sericordes, id est, misericordiam volo et non sacrifi- id est, in diejudicii : Racha, id esl, vacuus velina-
cium : beati mundo corde, id est, estote sancti nis. Fatue, id est sine cerebro : reus eril gehennm
quoniam ego sanctus sum : beati pacifici, pacem ignis, id est, gehenna duplex pcena,eo quod aniraam
meam do vobis , et reliqua : beati qui perseculio- et corpus punit.
nem patiuntur, id est, si me persecuti sunt, et vos Si offeres munus luum ad altare, el reliqua : vade
persequuntur. reconcitiari fratri tuo, id est munus , orationem,
Vos ettit tat terrm : id est, apostoli et doctores oblationem aut teipsum, ad communionem offeres :
dicuntur: terrae hujus mundi dicilur,quod si sal eva- nunquam ad Ecclesiam veniendum est, usquequo
nuerit, et reliqua : si doctor erraverit in quo emen- fratrinon reconciliaberis : relinque ibimunus luum:
datur. Sal saporat, vermes odeidit, projecit et con- quomodo hoc impletum erit, pariler ambos increpat,
culcetur ab hominibus, id est, exeant extra Eccle- si est in propinquo bene, et si longe, menle lamen
siam et reputenlur in parte genlilium : Vos estis lux debel reconciliare, et jam quod diclura est, cum
mundi : id est, quia lux absconsa reve.lat, et tene- /i omnibus hominibus pacem habere.
bras inluminat, Ha et vos, tenebras peccatorum in- Esto consenltensadversariotuo. Id esl Evangelium,
luminate : alias vero, sicut sol semper in ccelo manet, dum es in via cum eo, id est in ista vita, sive adver-
ita et vos ibi manete. sario tuo diabolo, ut non facias quod suggerit tibi,
Non potest tivitas abscondi, id est, Ecclesia super ne sibi augeat pcena pro tuo peccato : si infans gla-
monlera, id est, super Christura : neque accendunt dium petit, non ei porrigas, unde se pungat, et sic
lucerna, id est apostolos et doctores . non uonunt ei consentis, ne forle adversarius tradat te judici, id
sub modio, id est, sub timore vel amore. Quatuor est ne Iex Evangelii tradat te Chrislo judici : quia
similitudines habent aposloli: Sal, sol, lucerna, non consentistis Evangelio, ministro, id est angelo,
civiUs : super candelabrum, id est Ecclesia, ul lu- qui animas in poenam mitlit in carcerem, id esl in
ceant omnibus qui in domo sunt: id est in Ecclesia, infernum.
vel in mundo : sic luceat lux vestra, id est doclrina, Non exies inde, id est quia de inferno nemo erit,
sive bona opera, et glorificent palrem vestrum, id donec novissiraum quadrantera reddat : donec, pro
est, in benefactis vestris. semper accipitur; quadrans est, quarla pars nummi,
Nolite pulare, qnia non veni solvere legem : Id est, quse pro lavatione in mercede datur, vel pro minimo
quodcumque opus factum est ipse implevit: quando peccato dicilur : qttadrantem reddere in infernum
filii Israel peccaverunt, Moyses et Levi, tres gladios mitti, vel quia homo de quatuor elementis factus
ad vindictara super eos acciperunt, quod Chnstus est. Audistis qttia dictum est antiquis, non mecha-
fecit cum dicit, non veni pacem raitlere, sed gladium, beris, id est non adttlterabis • qui viderit mulie-
et implere, id est, quod minus erat, quia vetus lex, rem ad concupiscendum eam, duo concupiscentiae
si quis adulterasset puniri jubebat, nunc autem non sunt, priraa quara si possibilitas sequalur affectus,
solvitur sed impletur, cuni dicitur, quividerit mu- operis non sequilur : secunda quae consummalur si
lierem ad concupiscendam eam, et reliqua : et ite- possibilitas supetat, mcechatus, in corpore, et in
rum : de omni verbo olioso, rationem reddere in corde fit.
die judicii : ecce non veni solvere legem, sed augere Si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et
quod velus non dixit : Amen dico vobis. projice abs te. Id est, princeps vel doctor tttus, erue,
. Amen,id esl, vere sive fideliter : Iota unum, no- id est separa eum a te; si te de Dei servitio prolii-
men Uderae : qui uno ducto fit, deca littera, id est, buerit; unum membrttm tuum, id est melius est tibi
decero verba legis, apud Grsecos x litterae, quod nos ut princeps pereat, quam cum illo vadas in infer-
PATROX.GXIV. 28
875 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. GPP. PARS I. — THEOLOGICA. 876
num : oculus, id est, desiderium tuum, quia corpus A tor, et mendicus: dicit Dominus, et servus, simul
dicunt Pater nosler, ergo qui unum patrem babenl,
pro illum in gehenna millitur : dextera mdnus, id
ideo non dedignetur Domiuus servmn
esl, minister atit ira tua : scandalizat te, id est, fralres sunt:
einenda a le : tnanus, id est, opos malum abscide. suum fratrem habere, quem DominusChristus frater
Non jurare, id est, non perjurare; non jurare voluit esse, et sic faciaintfs, ut baeredespalri possi-
oihnino, id est nunqttam jurare ; neque per cmllim mus esse, nam et lex humana, hscredilare facit
quia sedis est Dei, aliter est, esl; non non, id est filios.
verbiim dici in ore et in corde; ^uorf amplius esl, Sanclificetur nomen tuum ; hio rogamus, ut in no-
a malo est, id est, ex indignilate illius, cui non cre- bis sanctificetur, id est in operibus noslris; naiu
ditur. ejus nomen semper sanctum est, Veniat regnttm
Oculum pro oculo, id est, non redderc malum pro tuum, id esl sicut optant filii regnuni patri suo, et
malo : »i quis percusserit te in dexteram maxillam, id ita et nos oramus, ut ille regnei in nobis et non dia-
bolus : ille et non peccatura, sive Ecclesia, sive
est, si hserelicus percusserit te in dogma maloescri-
ad Evangeliura.
pturse, prsebe illi alia dogma divinae scripturae, Fiat voluntas tua, et reliqua, etc. Sicut angeli in
vivendum : qui vult lunicam tuatn, tollere, id est,
crimen quod in te homines sciunt de le, dispoliare: B coelo sine culpa famulantur ita el nos; vel sicut in
dbnitte et pallium, id esl crimen, cujus solus con- aniinabus, ila et in corpore, yel sicut Christiani, ita
scius es da ei confessionem : et si quis te angaria- hoetelici, sicul Ecclesia, ila synagoga, sicut justiiia,
verit millw passus, vade cum illo alia mille, id est iU peccalum, convertant, ul illis fial voluntas tua.
ut exieris corpore, vade et menle : qui petit a te da Panein noslrum quolidianum : id esl omni die us-
ei, id esl qui interogat, dic ei : sive pauperi, aely- que ad caput anni : hodie, id est semper: panem,
roosina. id esl Chrislutn, sic agere debemus,, ut eum quo-
Dictum est antiquis, diligis proximum tuum, et odio tidie possiraus accipere ad remedium. Et dimitle
habebis inimicum luum : quomodo dixit, non solvero nobis, et reliqua : hic cautionem cura Deo facimus
legem : recte implet, quia in vetere dicit, de dia- si dimittiniini dimitlitur vobfs.
bolo, inimicum odire : hic aulera de utroque tres, Et ne nos inducas in teniationem. Sicut seduxisti
modis diligimus inimicos; corde, qui nos corde odit; homines in diluvio, vel iUos in Sodoma, vel Farao-
opere bene facere, Uli qui nos oper persequitur; nem in mare, sive in (enlaiione diaboli, aut homi-
orare verbo; qui nos verbo criminant : calumnian- num insidias.
tibus vobis, id est, falsa accusalio, ut silis filii pa- Sed libera nos a malo. Id est a diabolo, a pecealo,
tris veslri, et reliqua, id est, quasi ahquis portasse € ab homine malo : haec seplem oratioues quatuor
aurum argentum nobis : et si maledixisset nos et coromunes sunt omnibus, ut seplem gratise Spiritus
percussisset, dilexerimus eum, et cum illa defecis- sancti orasset : tres petitiones ad ccclesliam pcrli-
sent, el uos defecessimus, ideo non deficiente viu nent, id est sanctificetur nomen tuura, advetiiat
promillitur, qui solem suum et reliqua : et pluit regnum tuum, fiat voluntas tua; quatuor ad isUm
super justos, quia in utroque totus mundus conti- vitam.
netur : in sole, arida, et calida : in pluvia, humida Cu»t autem jejunaverit, et reliqua : exterminant
et grigida : de his quatuor factus est muudus; sic facies suas. Id est transfigurant se, id est ut videanlur
nos debemus dare iniraicis noslris cibura et potum, ab hominibus quia jejunaut : unge cuput tuum, et
vestimenlum et verbum, dileclionis. lava faciem tuqm, id est quod Doroino dare vis, qui
Si enim diligitis eot, et reliqua : Publicanus dici- esl caput tuum, proximo tuo da : noli thezaurisare
tur, quia publice peccnt, aut qui rem publicam in terra, id est in ccelo, ne erugo, id est vana glo-
agit : ethnici, gentilis; estole perfecti, id est, ut ria, aut ira, tinea, invidia aut superbia, fures, dae-
periectse baec impleatis, in eleemosynis, injejuitiis, mones, aurum, sensum, mundus, vestimentum, nam
in orationibus: ne coram hominibus videamini, id cibus, praedicaiio divina.
u Lueerna
est, quod bona opera per laudem humanam non corporis tui: id est doctor, vel princeps
fient. tuus; cofporis, id est hominis interioris, si simplex
Cum ergo facis etymosynam, 10 est sacerdoti, et fueril, unius rei: Nemo potest duobut dominis ser-
pauperi, et inimico, hypocrita dicitur fictus percipe- vire, ubi fuerit thetaurus tmts, et reliqua : aut tinum
runl mercedem sudm, non Dei: neseiat sinittra tua, odio babebit, id«st qui uec sibi bonuS; alium dili-
id est, vana gloria : dextera, orania propter Deum git, qui sibi bonus, id est diabolum contempnere,
fac : iniro in cubiculum, id est, cordis secreu, Deum amare, qui drviliis servit, dfabolos eruit *
clauto ottio, id esl, contra vanam gloriaro. mammona dicilur diritias, sive nomen diaboli.
.. Nolitemultum loqui,id est nemultaspetitioues aut Nonne anima plus est quant esca. U est qui mi-
nralta vefba discere sive per attiiudinem vocis Deum nora dat Deo, et raajbra diabolo. Respicite votalilia
rogare : scit enim paier quod vobis opus esl, sk ergo cmli, et reliqua. Quia mos esl avium in altum.voiare
orilc, tater noster, id est vivamus in terra, ut pa- et canticum canUre, et aliquid sibi volucrinl iu
trem habeamus in ccelo; caritatem et fratemiutem terra, accipiunt a Doroino, ita et homines debent
ostendimus, dum dicimus noster}hoc dicit impeia- coelesiiacogitare, et Deum laudare, et cura civibus
877 EXPOSITIO 1N QUATUOREVANGELIA.— IN MATTH. 878
indigent a Domino in terra accipiunt reparationem A est de potestate diaboli, veniunt ad fldem, recum-
divinitatis, quanlo magis paler vcste.r, qui bonusest bent, id est inhabitnnt: qttare cum tribus tantum,
nalura, dabit bona pelentibus se, id est fidem per id est propter remissionem. Qui concupiscunt, illuc
caritalern. Intrate per angustam portam, ubi non flebunt: illis est stridor dentium, qttorum Deus ven-
capent peccalores, nisi deponant portam fides pala- ter est : socrum Petri febricitanlem : id est syn-
Sticas II. Id est cariutem Dei et proximi, duo lumi- agogaedubietas.
naria, superior Evangelium, inferior yetus lex, ubi Tetigit manum. Praestavit auxifium, dimissa febre,
quis offendat non intrat, quam lata porta et reliqua: id cst desinil incredulitas, ministrabat ei, id est be-
id est divitiis et propria voluntate servientes. nedicebal ci; per vesperuro, ostendit ei finem mundi:
Atlendile vobis, id est a falsis doctoribus cavele, dsemonia, id est peccala : per vulpes, id est homi-
t» vestimentisovium, id est boni doctores, Itipi ra- nes iucredulos : per volucres, hoinines divites : nou
paces, id est animas in perdilione rapiunt; a frucli- reclinet caput , ubi non est fides : mortuus mor-
bus eorum, id est ex operibus cognoscelis eos, id tuiim sepelire, id esl corpus animam, aliter: si pec-
est nunquid coltigunt de spinis , id esl de hiereti- cator, lnudat peccatorem.
cis uvas, id est virginiutem, de tribulis ficus : id Navis : id est Ecclesioe: motus et flnclus, id est
esl conjugem de liaereticis : arbor bona, honio bo- B temputio : dormitatus , id est incarnatus sivecruci-
nus, arbor mnla, liomo tnalus : qui agit opera mala. fixus : ventus, id est subitunea temptatio : doemo-
Aronomnis qui dicil milii, Domine Domine, el re- niacus, gentilis, gens cum perlidia; per nioiiuinenla,
liqua. De illis dicil qui amant in angulis starc oran- hoc stuU corpora; per viaro non (ransitt, >d est per
tes, sed qui facit volunlatem Patris mei, id est qui gentiliUtem nd regnum, grex porcorum ostcndiint
servat roaudala, niulti niihi dicunl Domiiie, id est homines nnle conversionem : ditnersi inmare, id est
multi sunt qui inlrant per eam, quia nunquam novi in profuiiduni; per pnstorem ostendit philosophos.
vos, id est boniim vel lraretici : discedile a me, id Surrexil: id est, curatus est : reversusin dotnum
est qui sperant non esse remissionem peccatorum: suam : id cst ad priroam creationem : sponsus,
omnis qui audit verba mea et reliqua : qui conlra Chrislus est : sponsa Ecclesia : filii sponsi, Apostoli
praedicaliouem non agit assimilabilur viro sapieirti, sunt; rudis panis, doctrina Evangelium : scissis
qui aedificavit domum super petram, id est super pannis, hoc sunt homines veteres : viiutm novura,
opus bonum, ne intraret pluvia in ea, id est do- et ulres veteres, nova praedicatio, ad homines vete-
ctrina haeretica,flumina, persecutiones hoereticorum res, princeps, figuram tenel propheUrum , vel pa-
venti, dsemones, nubes, accipitint pluvia de mare, triarcharum; puella ha?c est synagoga, tenuil Jesus
hserelici doctrina de mundo, et non cecidit domus, " manum ejusdem puelke, id est attxilium ei praesti-
id est non cadil, qui super fidem stat in Christo. tit, messes multa, id es( corda paraU, niessores,
Et omnis qui audit verba mea et non faciet ea. Id doc(ores, non duas (unicas,id es( non dupla mente,
est mos fttil in lcge quod non essel in populo, qui nec dnpla fiducia, in novum : au( in Velus Testamen-
non esset mundus, et si sanitatem accepisset, oslen- tum, non calcinmenlum, id est non testimonium
disset a sacerdoli, et offerebatur pro eo munus, duos malorunt, neque virgam, id est non forliluiKnem,
turtures, aut duos pullos columbarum, et fuerat sed per patienliam. Pax reversa , id.est mercjs re-
cura eis juxta hocopus, lignura hysopem, et cocci- cepta, per pnlverem inquinamenlum; lioc sunt :
nura, erga cacuinen ipsius ligni, et dispergebatur quia pulvis tribus modis impendit, gressus obligat,
sanguis alterius avis super istud lignum : et super oculus obscurat, vestimenu inqiiinat . serpens cru-
alterum avem, et ipse dimittebatur in aere, lignum ciata abscondit caput suum, id est apostoli cruciali,
cfux Cbristi, coccinum, passio ejus, el oportet mar- non negantes ChrisUim : perseculionem, hoc sunt
tyrium ire, per passionem Christi, et sanguis noster haereses. De civitale in aiiam, id est per singulas
spargatur, super crucem ejus, nam ascendat ad quaestioneslibrorum.
Ecclesiam, post passionem corporis nostri in mar- -• Nihil opertum quod non reveletur : id esl passio
tyrio. Christi et omnium doctorum : quod dico in tenebris,
Iniestimonium illis. Id est ut non solvisset legem, id est ad Judseos, dicite in lumine, id est in Eccle-
vel vidissent quod natus esset a lepra : centurio fi- sia, duo passeres, id esl corpus et aniroa, seu Chri-
gurat doctores, puer paralyticus contractus, signifi- stusBarabias : asse, id est fides, pergladium, hoc
cat genus humanum, in peccatis conclusum. Invenit sttnt verbum praedicationis : atiler, duo passercs, id
Jesus in centurione trina mysteria, priraara humili- est duo testamenta esse, hoc est Christus, separare
Utem ubi, ait : Domine non sum dignus ut intres patrem a filio, hoc est, fideles'ab infidelibus, accepit
sub lectura raeura : secunda fides, ubi ait, tantura crticem, id est crttcia teipsutn : scandatizare in
dic verbura, et sanabilur : terlia, id esl prudentia, Christo, id est negare Christum : arundinem venlo
ubi dixil, homo sub poleslate. Miratur Jesus in ccn- agilatara, hoc sunt homines adulrrtores, vaeuos sine
turione, id est invenit in eum sapienliaro, qua fue- fruclu : regnttm ccelorum vim patitur, hic est quia
rat doctus per procdicationem divinani; ab ori.ente per cruciationes carnis et pcemtenlise,pervenit ad
«mversi, id est ab infaniia; ab occidente , id esl a regnum Dei. Ipse est Elias qui Joannis, quia ipse
senectute: a meridie, a juvenlule; ab Aquilone, id spiritus erat in' Elia. in secundo adventu. qni it»
 879 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 880
Joanne fuit in primo adventu; pueri sedentes in foro,, A J verbum Dei et accepit illum, et accedens temputio»
boc sunt prophetas : cantavimus vobis et non salta- negat illum, in
spinis, id est audit verbum, et pro-
stis tibias, id est nuntiavimus vobis adventum et noni pter divilias suflbcat illud : in lerram
bonam, id est
credidistis; lamentaviraus et non planxislis, id estt qui audit el intelligit.
adnuntiavimus vobis pcenitentiam, expavistis confes- Et facit fructum; tricesimum, ostendit ordinem
sioni, quatuor modis sunt laudationes. conjugatorum : sequentes mandatum Dei, fructus
Confitebortibi, Domine : Pater cceli fidei, credo ini LX. ordine viduarum, perseverentiam in Domino;
Deum Patrem : marlyrum, qui confitetur me corami fruclus centesimus, boc sunt ordines
tnartyruiu,
homiuibus, peccatorum, confitemini Domino quo- monachorum vcl virginum : qui habet dabitur ei,
niam bonus : abscondisli a sapienlibus, id est quii oslendit aposlolis qui habenl Chrisluin dabilur eis et
sapienlia hujus mundi utuntur, revelasti parvulis, id1 inlellectum, et qui non habet ipsum quod habel au-
est discipulis : Vocatio quatuor modis facta est in i ferelur ab eo, ostendil Judaeos, ipsam legem quam
novo. habebant, auferetur abeis; videntes non videant,
Venite ad me, omnes qui laboratis : In vetere, ve- hoc sunt Judaeos, qui oculis vident et corde non cre-
nite, filii, audite roe : in futuro, venite, benedicli : debant: audienles non audiunt: oslendit curis cor-
Jugum, id est doctrina, levis est yolenlibus, gravis; B I poris, audiebant et duribus cordis non inlelligebant:
nolenlibus ea. Perfectio tres modis intelligitur, id est simiie esi regnuni ccelorum homini qui semiuavit se-
discipulorum, per baptismum : peccalorum, per re- men bonum in agro suo ; qui seminal filius hominis
missionem : Judaebrum, per renovationera Novi est, semen verbum Dei in corda credentium,jn agro,
Testamenli, per sala, id est messis quod significat id est in raundum, zizania, filii nequam, id est ope-
legem veterem: Sabbatho requies Novi Testamenti, rarii iniquitatis, iuiraicus qui seminavil, id est dia-
discipuli vellentes spicas, id est trahentes testimonia bolus : Messes, consummatio saeculi est : Messores,
de Veteri, ad confirmandum Novum, confricantes angeli sunt, pro quid fasciculus dicitur, quia non
manibus, id est exprimentes in sensum spiritalem: omnes aequaliler judicanlur, sed adulteri cum adul- •
homo manum aridam habens, ostendit avaritiam, qui teris, et omnes pares aequaliter : granum siriapis,
cupidus esl in accipiendum, avarus ad largiendum significat Christum, homo seminans Deus Pater est,
qui solebat rapere, discat largire; extendit mauum, in agro, id est in mundum.
id est purgavit corde, restiluta est, significat con- Minimumomnibus seminibus: Significat Christum,
versionem ad fidem; lignum fumigans, id esl corda refulalum a Judseis : cum.autem creverit, id est sur-
genlium parata ad fidero, hominera daemoniacum, rexerit sic arbor, id est ascendit ad ccelura, rami
mutum et caecum, significat humanura genus, in G C ejus, hoc sunt aposloli, volucres in ramis ejus, id
domo aliigavit fortem, id esl Chrislus aUigavit dia- sunt sancti, qui terrena despiciunt, cceleslia concu-
bolum, vasa ejus, hocsuntcorda gentium: progenies piscunt. Ahter grano sinapis, sermo saucti Evange-
. viperarum, quoroodo potestis loqui bona cum sitis lii: homo seminans Christus est, in agro, in mundo :
mali? per vipera, oslendit synagoga; progenies, id Minimura oraniura, id est servatum in cordibus fide-
sunt Judsei, sicul occidit filius viperam mairem suam, lium, propter sapientiam philosophorum, sic arbor,
sic Judaei Chrislum qui est sapientia omnium mater, id est ascendit super omnem sapientiam rouudanani,
generatio roala et adultera, idem deserentes Domini, ramos ejus, oslendit explanaliones singulorum doclo-
adhaerentes idolis, rum, volucres, id est amatores scienlise, de semenle
Regina austri venit a finibus terrm: significat gen- accepto, id est doclrina Evangelii.
tes, audire sapientiara Salomonis, id est doctrinam Mulier , id esl sapientia, abscondit in farina, id
Chrisli. Iinraundus spiritus exiit abhomine, id est est in corda fidelium, sata tria, ostendit tres GUos
a Judaeis, abiit per arida loca, id est per genles, Noe, donec ferroentatum est totum, id est dum prae-
revertit in domum, id est ad Judseos: invenil eam dicatum est Evangelium in totum mundum. Simile
scopis inundatam, id est traditionum paternarum; _ est regnum ccelorum thesauro abscondilo, thesaurus,
adsumpsit securo vu. spiritus nequiores, hoc sunt id est Christus vel sapientia. In agro, id est Eccle-
omnes dies eorum in malo opere versi, intrantes in sise sive in Scripturis divinis, vendidit omnia, id est
domuiu, id est in corda persecuioruro, quiaChristum reliquit vilia, seu res terrenas, emit agrura, id est
persecuti sunt et Prophelas : Mater et fralres, id est regnuro ccelorura : homo negotians, qui quaerit do-
synanoga et Judseos, foras stanles, id esl extra Ec- clrinara divinara, invenit unara margarium, id est
clesiam, quserentes conloqui tecum : ostendit in sapientiam Chrisli, vendidit omnia, id est vitia. Si-
futuro conversionem Judaeorumad fidem. Exiit Jesus mile est regnum ccelorum sageuae missae in mare,
de domo, sedeoat ad mare, duobus roodis inteUigi- per sagenam, verburo praedicationis ostenditur, in
lur.id est de coeloin mundum, de Judaeisad gentes, mare, id est in mundo, ex omni genere piscium
ascendit in navi, id est in ccelos, lurbas ad litlus, congreganli, id est omne genus humanura ; audit
significat praesens vilam, in similitudinem, hoc in verbum Dei secus littus, id est prope fine raundi,
parabolis, seminat ipse qui pracdicat, seroinat, id est paler familias, Christus est, Scribae doctores apo-
verbura. Dei, secus viara, id est qui audit verbum sloli sunt, venit in patriara suam, id est ad Judseos.
, Dei, et non intelligit, in petrosa, id est qui audit Thetrarcha, id est inila pars regni.
881 EXPOSITIOIN QUATUOR EVANGELIA.— IN MATTH. 88«
Alligavit Joannem et misit in carcerem : ostendil Aj ad Judseos; aliter, quia omnes credentes in Deura
terminuni legis veterae : Herodiades significat sin- Israel vocantur : sumere panem, id est doctrinam ,
agogam, puella saltavit in convivio, ostendit gentes filiorum, id est Judaeorum, dari canibus, id est gen-
saltanlcs ante idolam, caput Joannis in disco signi- tibus, catelli edunt, id est gentes, accipiunt de mi-
ficat corpus Chrisli in altare, caput illius in corde cis, id est de minoribus mandatis.
fidelium, datum est puellae,id est Ecclesiaeex genti- Misereor turbw : oslendit quia Deus totus miseri-
bus, attulit matri suse, ostendit conversionem Ju- cors est, triduum perdurant mecum, ostendit fidem
dicorum, in fulurum, secutae ostendit pedestres, Trinitatis, uon habent quid manducenl, id est non
oslendit non cum pecuniis anteguis, sed cum pro- habent verbum prsedicalionis, nolo eos dimittere
prio labore debet homo sequi Deutri: curavit infir- jejunos ne deficiant in via, id- est ne pereant in via
mos, id est abluil peccatis et ab idolis : hora jam erroris in praesente vila, quia fides sine operibus
prseteriit, id esl litlera legis, quinque panes, id est mortua est : per seplem panes ostendit eplaticum,
quinque libri Moysi, duo pisces, id est duo tesla- paucos pisces ostendit ordinem prophelarum vel sa-
menta, sive duo ordines, id est sacerdotum el Pro- cerdotum, super terram discumbcns, ostendit per-
pheUrum, sive duo libri Josuse: turba discumbebat fectioresjam calcala vilia sua, per septera sporlas,
super foenum, id est super arida corda, sive super B . septem doctores Spi.ritussancli, Pharissei divisi, Sa-
vitia discumbebat, et acceptis panibus intuens in ducaei,juslificati, ccelumserenum, id est resurreclio
ccelum, id est abstraxit sensum, fregit, id est hislo- Christi, ccelum rubicundum effusio sanguinis : coe-
riam legis expressit in spiritalem sensum et appa- lum triste , passionem Chrisli ostendit, tempestas
ruit intellectus, benedixit, id cst mulliplicavit: duo- rutilans significat persecutionem: cavete a fermenlo
decim cofinosplenos, id est de doctrina sancla duode- Pharisseorum, id est a doclrina eorum, Simon, id
cim apostolos, pro qua causa non compittanlur mu- esl obediens, id est filius Jona, id est columba quod
lieres et parvuli sicut viri, quia parvuli non valent interpretatur Spiritus sanctus, caro et sanguis non
repugnare contra vilia sua, sic et mulieres, qua im- revelavit tibi id est pater et mater non ostendit
perfectus sexus est: jussit ascendere in navicula, id tibi, portse in inferni sunt peccata hominum, claves
est in Ecclesiam, praecedere transfrelum, idest de regni coelorum potesUs esl ligandi et solvendi, id
Judseis ad gentes. Quatuor modis vocalur : prima est per poenitentiam aperienlur, mulla pali a senio-
natura. Secunda cognatio. Tertia gente. QttarU ribus et scribis, hoccdicens Jesus ostendit passio-
affeclu : quatuor modis, dicitur homo, quid dicitur, nem et resurreclionem, dicit ad Petrum vade post
id est bonum, bene, pcenilentiam agile, et reliqua. me, osiendit ipsum crucifixum, post te abneget se-
'
Malummale, sanguis ejus super nos, bonura raale, C metipsum, id est contemnat voluputem carnis, qui
ubi dicitur de caeco, tu solus discipulus ejus es? amat voluptatem propriam animam perdit: anima
Malus bene, ubi Apostolus ait, tradidi htijiisroodi hic, pro voluptate ponilur, qui perdit nnimam suam
hominem in interitum Satanse, ut spiritus salvus inveniet eam, duobus modis animant perdit homo,
fiat. Vespere autem facto solus erat, oslendit finem per martyrium et abnegatione corporis : invenict
mundi, solus venit redimere humanum genus. eam, id est, in regnum Dei: commutationem dat
Navis tn medio mare: id est Ecclesia in medio pro animn, qui carnem suam cruciat et animam
inttndi, jactabalur fluctibus , id est persecutiones nutrit.
patiebatur, ventus contrarius, id est diabolos , Post sexdies. Jam in seplimo ostendit, aetales
qnarta vigilia'noctis venit Jesus, ostendit in quarla romtdi, septima quae requies inlelligitur : Petrum,
lege, id est Evangelii, ambulans Jesus super mare, Jacobum et Joannem, hic.ostendit lotam Ecclesiam,
id est calcans amaritudines saeculi, ambulavitPe- ducit illos in montem, id esl, in regnura Dei,
tms super aquas, super amaritudines sive, calcans splenduit facies ejus sicut sol, id cst sancli in glo-
vitia peccatorum, Petro mergente.in mare, id est ria Patris, aliter Vetus Teslamentum splenduit in
dubieUlemfidei, sic omnis qui dubital in fide, mer- jv Novum : vestimenta alba sicut nix. id cst congrega-
git in peccatura, extendit manum Jesus, apprehcn- tio omtiium lidelium. Per Moysen ostendit litieram.
dit eum, id est dedit ei adjulorium fidei: haec stint legis : Per Heliam, ordinem proplietarum, Cbristus
quatuor leges : prima in natura : secunda lex lit- cum discipulis ostendit Novura Testameriltmi: Nu-
tera : tertia Prophelarum, quarta Evangtlistarum: bes tetra, id est legis liltera. Nubcr candida, id cst
curo transfretasset, id est cum transisset, venerunt praedicatioEvangelii. Nubes pluviafis, id est proc-
in terram Genesar, id est de Judaeis ad gentes, dicatio apostolorum, qui faciebant fruetum poeni-
obtulerunt ei male habenles, id est idolis ser- tentiae, post ascensionem Christi, cum venisset ad
vientes. turbas, id est cura descendisset in mundum.
Mulier Chananma: ostendit priraitivara Ecclesiam, Homo genibusprovolutus : ostendit ordinem Pro-
filia ejus a daemonia vexata, id est Ecclesia gentium, phaetarum, qui rogabat pro se, quasi Ecclesia : filius
ab idolis corrupla, sanata est puella ex illa hora, ejus lunaticus, oslendit populum gentiuni, adoran-
«jstendit conversiouem gentium, ex illa hora qua tes idola, cadit in ignem , id est, in cupiditatem,
Cbrislo crediderunt: Non sum missus nisi ad oves crcbro in aquam, id est in luxuriam, transit binc
quae perierunt donius Israel, ostendit corporaliler de Judseisad genles, vade ad mare, id est ad gentes
 883 WALAFMDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLGGtCA. 88*
Mitte hamum ; id est verbum praedicationis : pi- iA vinea, lex sive synagoga, dinarium diurnium, vitam
sces qui prirauni ascendit in aliura, ostendit corne- aeternam : Prima hora venit Abel, tertia hora Noe, et
iniuin, in ore ejus invenies staterem, id est confes- filii ejus : In foro, id est m mundo, sexta hora venit
sionein fidei, humaniutem et divinitatem. Da eisi Abraham. Nonahora venit Moyseset David: Unrieci-
pro me et pro te, id est pro roe fldem , et pro tei ma hora, venit populus gentium : Alio modo, prima
excusalionem, parvulus intrat regnum cceloruin, idI hora, id est infantia secunda ; hora adolesceniia,
est non acute parvus sed roente purus, uude aitt sexta juvenlus, nona seneclus, undecima decrepita
Aposiolus, Estole parvuli in inalilia. setas: quacumque hora conversus ingemuerit homo
Qui scandalizaverit unum exhis : id est sive inju- ex loto corde accepit dinarium diurnura : Sero fa-
ria corporalis, sive in adversione fidei. Suspendaturr ctum, id est fine roundi : Procurator vineseChri-
ntola, id est cura sive circuitus hujus saeculi: Ini sius, qui murmuraverunt Judaei sunt, dicentes por-
collo cjus, in labore sseculi: Dimergalur in mare, , Uvirous pondus diei, id esl porlantes legem et Pro-
id est in sseculum : Manus tua, id est pares tuus : phetas.
Pedes, id cst roinisler : Oeulus, id est episcopus; Jericho, interpretatur luna, significal defeclionem
tuus aut sacerdos seu doctor et senior. Nec con- populi, duo caecisignificant Judseoset gentes, seden-
temnatis unum ex his, ne contra eorura innocen-. B I tes secus viam, id est praesens viu juxta finem,
tiani: Ovis quae erravit ostendit liumanum genus : transireJesuro,id est per incarnationem et htiraani-
Paslor Christus est: Ovesrelictis in montibus, osten- Ulis transivit, per mundum, stare Jesum, divinita-
dit ordines angelorum qui consistunl in ccelestibus. tem ostendil, cum appropinqunssel Jerosolyma , id
Si peccaverit fraler tuus, corripe eum inter te et ip- est cum venisset in mundum : Bethfage, id est do-
sum : ut detectio peccati non fict, et improperio fra- mus buccae, vel maxillae: Mons Oliveti, id est nomen
Iri non nascalur, dic Ecclqsioe, id est congregationii trhim luminum, id est refectio laboris, consolatio
fidelium, ellinicus, id est genlvles et publicanus estt operis, notitia veri luminis, castellum quod contra
qui publice peccat : Non imago eorum sit libi ini vos est , id est Jerusaletu quse conlra legeta
odio, sed opera eoruin. Si duo consenserint, id estt Evangelii repugnabat, solvite et adducile mihi, osten-
caro et anima : Si caro consenserit animai: qui pe^ dit couversiouem Judoeorum, sive gentium, per prae-
tit, per fidem accepit. dicationem apostolorum. Dominus opus habel non
Simile est regnum cmtorum hominiregi, quivoluit: aliud nisi fidein ad Sion, id est specula vitae filiae
rationem ponere cum servis suis. Qui debet decim, Sion , id est congregalio fidelium , per vestimenta ,
raillia talenla, estquipeccat in Deum. Qui debet ostendit doctrinam, fecerunl eum desuper sedere, id
cehtum denarios, est qui peccat in fralrem suum ,, G * est, Chrislus in corda fidelium, straverunt vesli-
coriservi qui judiciaverunt, angeli sitnt. roeula in via, conversionem humiliutis ostendit:
Cum consummassetJesus sermones istos, migravitt Ramos de arboribus, id est, doctrina genlium, turba
ad Galiteam, id est in fine mundi, de gentibus adI praecedil, oslendit Judaeos, Uirba sequens, significat
Judseam. genles : Osanna, salvum mefac, sive satvifica, sicut
Relinquit homo patrem et matrem : ostendit quiat salvas Judaeos, salva et gentes; sicut salvas angelos
relinquit Christus Patrem in ccelo, sic tamen relin- salva humanum genus : Aliter ramos de arboribus,
quit ut non deserat matrem, id est synagogam :: id est, simplices doctores, qui per siniplicitalem
adhserebit uxori suse, id est Christus Ecclesiae : doclrinam Palrura quasi surculos absciridunl. Inlra»
Erunt duo in carne una, ostendit quia Chrislus estt vit Jesus in templura , id est in Ecclesiam : Ejicit
caput, corpus vero Ecclesia : Uxor deserere a vero ,, vendentes et ementes, id est qui dona Spirttus sancti
id esl cum discesserit quis a Cbristo, tunc conjun- vendunt et emunl, qui baptismum vel quacumque
git se haeresi in uno scelere : Quatuor animaepe-- sacrationem : Gathedra, id est doctrina : Mensa, id
reunt, id est qui dimittil uxorem suam exlra ratio- est mandata legis, pueros cfamantes in templo, id
nem et qui dimissam ducit: difficiledives intravit ett est in Ecclesia, relectis illis abiit foras, ostendit re-
reliqua : de his dicit qui sub avaritia possidenl,; liclos Judaeos, abiit ad gentes : Belhania, id est do-
foramen acus, posterula Jerusalem dicitur: Alioi musobediens, ibi mansit, ostendit Christum in corde
modo foramen acus, confessio fidei, vel poenitentise, , obedientium manere; revertit in civiutem, ostendlt
divites Judsei dicuntur, camelus populus genlium : in pritno adventii venisse ad Judaeos : qui esuriit
terlio modo foramen acus, ostendit passionem Chri- nisi iidern Judaeorum? Arbor iici, id est synagoga,
sti, camelus, id est qui porUt peccata generis hu- secus viam, juxU litteram. Nihil invenit in ea, nisi
roani : In regeneralione, id est per resurrecliopem. foUa, id est sustitutionem Judocortim, et doctrinani
Erunl novissimiprimi: et primi novissimi. Novis-, , paternarum : ArefacU ficulnea, oslendit synagogam
simi fuerunt populus genlium; Judaei fuerunt primi,, sine poenitentia : Mensid esf Ghristus, lollite hinc,
facti sunt novissimi : Sic de Petro et latrone : Sicj id est Judaeis jactaie in mare, id est in corda cn»-
de infante et seniore : Paterfamilias, conduxit ope--.. dentium.
rarios in vineara suam, Paler Christus est, priraat! Homo qui habebat duos filios : homo Christus est,
mane ostendit initium mundi : operarios cuKoress duos lilios, Judaeoset genles,quis ex eisfecit voluu-
mandatoruro Dei. vinea, id est Ecclesia, in veterei utem patris, qui dixit eo et non fecit, ostendit Ju->
885 EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA.— IN MATTH. 886
dsos : et qui dixit non eo et fecit, ostendit populum A J in spiris pinnis, id est sublevatis alis, iu e( Chrislus
gentium qui fecit per confessionem fidei. Paterfami- ' expandil palmas in cruce ut congregaret filios suos,
lias plantavit vineam : Homo Deus pater est. Vinea sicut canticum Deuteronomii adserit. Expandit alas
synagoga, spe circumdedit, id est custodia angelo- ' sitaset adsumpsiteos super scapulas suas : eccerelin-
rura. Torcular, id est templum martyrium, turrem' queturdomusvestrns,deserUsostendit,quiaderelicti
in medio, ostendit doctrinam Jegis : agricola doclo- sunt n lege suaelaprophetia et a sacerdotio: non me
res sunt, cum aulera terapus fructi appropinquasset, videbitis donecdicalis, Benedictusqui venitinnomine
id est adventus Christi servi raissi, prophelse sunt,; Doiniui, ostendit quia in secundo adventu videbit
quem priraum occiderunt, est Jeremias et Isaias eum omnis caro, et plangent super seomnes tribus
quera lapidaverunt, es me Barth, sive Stepbanus : terroe qui pupunxerunt eum. Non relinquetur hic
Ejecerunt eum exira vineam, id est Jerusalem, in lapis super lapidcm , ostendit dispersionem Judaeo-
inontem C Ivariae, hic vinea et alii colones ostendit rum, lunc scandalizabuntur multi, oslendit quia per
Ecclesiam gentiuni, qui reddunl fruCtUm,id esl con- magnitudinem perscculionis negabunt Christum:
fessionem poeuitenlia;el fidei. Lapis, id estChrislus: Abominatione oslendit stalua Anticliristi posita iii
scissuro de nionle sine mauibus, id est, sine aclu templo : desolatio, id esl consummatio : qui snnt in
virili et coticubitu,-de matre sine semine, de palre B Judoea, id est in confessione fidei. Fugiunt ad mon-
sine tempus. Factus in caput anguli, coniinet duos tes, id est, ad doctrinam apostolorura, quis in tecto,
parieles, oslendit Novuni et Vetus Testamentum, id est, in contemplaliva vila non descendant in do-
Judaeosetgentes: qui cecideril superlapidem confrin- mum, id est in activa vita : in agro, id est in prsc-
gelur significat genles super Chrislum, de rnfidelilate dicatione Evangelii. Non tollat lunicam siiam, id est
ad fidem confringelur super, id es( in humiliutem, non revertatur ad pristinam conversationetn suam.
supcr quem vero ceciJerit lapis conleret cum oslen- Vm prwgnaniibus , id est conciipiscenlibus res
dil Judaeos superstitiosos. alienas : Vse mitrienlibus, id est, in opere perpe-
Homo rex qui fecit nuplias filio suo. Homo Deus traniibus, per ercnium, ostendi( persecutionem, per
paler est, per nuptias ostendit copulalionem Clirisli sabbatbo finem mundi. Ubi fuerit corpus, illuc
ct Eccelsia?, sicut Eva ex costa Ado?, sic Ecclesia cx congregabunUirelaqtiilae: corpus ClirisUisea: aqtti-
lalere Christi redempta csl, el sicut ex virgine terra loe animas sancloruin sunt : Aliter in resurrectione
processit Adnm, ila el Christus ex virgine Maria na- unaquaque anima proprium corpus sumel : per so-
lus • Misit servos suos, id est patriarchas, ilerum lem, ostendit prsedicationem Evangelii, per lunam,
misit alios, id est prophetas, prandium paratum, id Ecclesiam, pcrslellas sancti sive prsedicalores. Vir-
est Scripturam sanctam , tauri occisi, ostendil qui n tutes ccelorum commovebuntur, hoc est agmina an-
pro Chrislo sanguinem fuderunt. Allilia, id esl sagi- gelorum ad judicandum apparet, signnm in ccelo, id
nala : abierunt in villam, id est in cupidiutem: alii; Cst crux Cbrisli, per (ubam oslcndil sonilum ange-
in negoliationem, id est, in mundo sicul nit Aposto- lorum. Erunt duo in agro, id est in proedicationem
lus, Nemo militans Deo implicans se negoliis ssecula-: Evangelii : unus adsumetiir, id est, qui complel.prae-
ribus ul placeat ei cui se probavit: reliqui tenuerunt; dicationein in opere : alius rclinquetur, id est in
servos ejtjs, ostendit impetuin persectttionis. Ait; opere justitioe, in mola, in mtindo, duomolentes, id
servis suis, id est aposlolis : nuptioe factafisunt, idI esl» in Ecclesia calholica et hoereticorum.
est, corda credentium conjuncla ctim Christo pro, Simile esl regnum cmlorumdecem virginibus, acci-
amore cariutis. lle ad exitus viaTum, id est ad gen- pientes lampades suas. Id est, in resurreclione cor-
les, congregaverunl bonos el roalos, ostendil prae- pora sua. Virgines sunt eo quod Christum non ne-
seiitem vitam: inlravit rcx ad discumbentes ostenditt gaverunt : quinque prudentes, eo quod proptef
secundum adventuro , homo \>on habens vestem^ regnum Dei laboraverunl, quinque fatuoe , ostendit
nuptialem, ostendit cariutero, ut ait, fides sine, qui pro rclribuiioiie humamc laudis gesserunt: dor-
caritate roortua est. mitare, est ante morlero languescere, dorroire vero,
Mulier . id est Synagoga|, per septem viros, D in roorte quiescere est, media nocte, id est, in errore
eptaticum inleUigitur : muUer defuncta, id estt sive in securiute negligentes. Nescio vos, id es.t
liltera defuucta transiendo de Veteri Testamento, nescio opera vestra bona : homo proficiscens, Chri-
in Novo, in resurrectione cui erit, id est Eccle-. stus est, peregre profectus, id est de mundo ad
siae Christi. Dixit Dominus , id est Deus Pater. patrem.
Domino meo, id est, Chrislo , donec ponam ini- Vocavit servos suos, id est doctores, dedit illis
micos tuos scabetlum pedum tuorum, ostendit quii bona sua, id est doclrinam EvangeUi, quinque U-
httmiliavit Judoeoset gentesper patientiam sub pe- lenla, id est quinque sensus, visus, aUditus, odora-
dibus ejus, aut per vindicUm punianturpersecutores i tus, guslus, tactus : quos per consueludinem solebat
et in futuro, super cathedram Moysi, id est super movere, aut causas transilorias converlat ad aeter-
doctrinara ipsius, philacteria, id est, X. verba legisi nam : sic de visu dictum est averte oculos nieos et
in cartula conscripta portantes Pharisoci in fronte. reliqua : de auditu, saepi aures tuas ncc audiant
Jerusalem, Jerusalem : geminans ostendit aflectumi linguas blasphemiae : de odoratu , bonus odor su-
doloris, sicut gallina congregans pullos sub alasjsuas.,' nius Deo, in bis qui salvi fiunt : de gustu, nolita
 887 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 888
roaledicere, sed benedicile : de tactu qui furabatur A tenuit, ut nos de flagellispeccatorum Iiberaret: si-
jam non furetur, sed laboret manibus unde iribuet cut Adam extendit palmam in lignum vitoe, iu et
et indigenli. Ideo fiunt decem UlenU : duo talenta, Judaei extenderunt palmas in Christo proinde et
id est intellectus et operatio, qui habet haec, et im- Christus, extendit palmas in ligno crucis ut nos ab
plet exemplis, et verbis docet, salvat semetipsum, et omni stimulo liberaret, per canturo galli ostendit re-
alios instruit. Ideo geminalur talentum : unum ta- fectionem Spiritus sancli: vinctus ductus ut vincula
leiitimi ostendit inteUectum : Absconditin terra.id peccatorum nostrorum solveret.
est qui praedicationero Evangelii pro terrenis rebus Corbana Hebraice , Gazophilacia Grsece, Latine
docet: post multum vero temporis, id est in fine divitiarum custodia dicitur : per effusionem sangui-
mundi: Metit ubi non seminavit, id est, ubi non fuit nis Christi redemplum est humanum genus, per
praedicatio : tollite Ulentum, id est intellectum, date pretium sanguinis, emptus est ager ad sepulturam
ei qui geminavit in bono opere : quinque sensus sic- peregriuorum : Hyrus Pompeius est, Barrabas du-
ut ait Apostolus, ipsi sibi sunt lex , qui ostendunt cttts in desertum, id est in infernum : alter immola-
opus legis in cordibus suis, qui habet fidem et cari- tus, Id est Christus pro peccato hominum: exuerunt
tatem dabitur ei intellectus et operatio virlutum , Chrislum, id est expoliatum, a fide Judaeorum, in-
qui non habet ipsum quod habet auferelur ab eo, B duit clamidem coccineo, id est Chrislum indutum
id est qui habet fidera , et non habet caritatem, fide gentium. Induitur clamidem coccineo, id est
ipsa fides morietur in eo. Majestatem, id cst pote- Christum indulum fide gentium aliler per coccineum
stalera, dignitatem, Judaeos : oves vero populus clamidem, ostendit effusiohem sanguinis ipsius sive
gentiuro : dextrum , id est prosperum sive reclum : martyrium.exuerunt eum clamide,et induerunteum
sinistrum, adversum, sive poenale, quia apud vestimenlis suis, ostendit in fine mundi conversio-
Deum nihil est sinistrum : cum autem esset in Betha- nem Judseorum.
nia, id est in domo obedienlise, hic domus pro Milites qui diviserunt vestimenta ejus : figuram te-
mundo ponitur. nent Evangelii, qui diviserunt inter se doclrinam
Mulier: id est futura Ecclesia : alabastrum, id Cbristi, per scissionem veli ostendit scissionem re-
est corpus hominis, per unguentum, ostendit fidem gni Judaeorum : Alio modo velura scissum est, os-
confessionis : caput Christi Deus Pater recumbens, tendit scissionem legis litterae per revelationem Spi-
idemChristussuperEcclesiam : pauperes semper ha- rilus sancli, vel ascensionera Christi scissi sunt
bebjtis, id est spirilualiter qui indigent doctrinam, sive coeli humano generi: terra mota, ostendit graliam
corporaliler qui cibos indigent: me autem non semper Dei, commota de Judaeisad gentes, petrse scissae,
habebitis, ostendit secundum carnem": Joseph ven- C hoc sunt corda genlium, scissa ad Udem : Monu-
ditur in iEgyplum, xx argenteos ut satiaret famem menta aperta, id est corda ad fidem.
corporis : Christus venditus xxx argenteos.propec- Monumentum, id esl Ecclesia ex gentibus : Novum
catis homimim, etfame fidei: oportunitas, id est, ostendit, quia non fuit aute pnediealum verbum
tempus congruum, per azimam sinceritatis mentis Dei gentibus, excisum monumentum in petra, osten-
ostendit, bibam illum in regnum Patris mei vobis- dit Ecclesiam scissam, de duritia gentilitatis, lapi-
cum, id est in membris suis in regnura, id est in dem volutum ad ostium monumenti, ostendit duri-
Ecclesia percutiam pasturem, id est Christi: disper- tiam in corda Judseqrum.
genturoves, id sunt apostoli, prsecedam vos in Ga- Vesper sabbathi: id est fine mundi, prima sabba-
lilseam, hoc est relictos Judaeos abiit ad gentes : si thi ostendit diem resurrectionis, revoluto lapide,
possibile est transeat a me calix iste, id est passio, significat revolutam duritiam Judaeorum in futurum,
hoc dixit pro parte carnis, per gladium ostendit ver- per fulgorem, ostendit lerrorem, per caudorem ve-
bum divinum. ArapuU auriculam, id est amputa- stiraenti ostendit consolationem recorrectionis, in
tum audilum Judaeorum, in munditiam Judaeorum Galilsea, in monte, ostendit de populo Jttdseorumad
accepit ut nostram immunditiam purgaret, fJagellatus gentes.

IN EVANGELIUM MARCI.

Initium Evangelii Jesu Christi Filii Dei. Quod di- Jjmitas, id est cogitationes cordis vestri, per ba-
cit Filii Dei, ostendit nativitatem secundum divini- ptisraum aquse, ostendit ablutionem corporis et ani-
tateni secundum qarnem, ostendit dum dicit Jesu, mae, baptismum pcenitentiae, remissio est peccato-
ecce mitto.id est vox patris: Angelura meum, id est rum, venit in domum Simonis Andreae, id est, ad
Joannem : ante faciem tuam, id est, praecursorem Judaeos, diluculo valde surgens, ostendit advenluni
Christi, notilam ejus facientem vox Joannis est, Cbrisli, et iniiium Novi Testamenti, abiit in deser-
clamans, Christus est in deserlo significat Judaeos, tum loctim, id est ad Judaeos,ibique orabat, id est,
a lege, et a regno a sacerdotio derelictos, parale ibi prsedicabat.
"riam, id est corda, sive opera, recUs facite ejus se- Non possit in civitalem inlroire. Hoc propter fre-
889 EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA.- 1N MARCUM. 890
queutiam populi, per paraliticum ostendit humanum A propter spinas, id est pro obligatione divitiarum, vel
genus, per lectum, corpus : A quatuor portabalur, sollicitudine soeculi, propter frigorem, id esl pro cu-
hoc sunt qualuor elementa per qtiem constat homo, piditate menlis aut infidelitate,propler serpentes, id
aul in quatuor ordines Evangelii : aut in qualuor est propler doclrinam haereticorura.
virtutes animoe, id est forlitudo; justitia, prudentia Non duobus tunicis id est non dupla menle, nec
et temperantia; fortitudo est pugnare contra vitia, dubietate inler fidem et infidelitalem, non dupla fi-
justitia est diligere Deum ex toto corde ct proximum ducia in novo aut in veteri: Non sicut simulares qui
sicut seipsum, prudentia esl providere fulura, lera- ab hominibus laudem quserunt, per coenam quam
peranlia est omni irae, imponeremotum, nudaverunt non subsequilur prandium, consummalio saeculi,
tcctuiu, id est bistoriam Iegis patefacientes,-sub- qui venienie Christo consummalionem suam vidit,
misserunt grabaturo, ostendit denudatam litteram jam proeteriit hora, id est liltera legis, unde ait, ve-
Iegis, roanifestum sensum Evangelii, praecepit eis tera transierun. et ecce facta sunt nova.
ut in navicula sibi deservirent, id est Ecclesia prse- Navesin mediomaris: id est Ecclesia in flucluatione
dicarent. mundi: Jesus solus in mare, significat solus natus in
i Ascenditin montem, significat ascensionem ejus lerra sine lactu : Ventus contrarius, oslendit perse-
cum carnein coelum, tonans, Christus est, filii to- B culionem diaboli post ascensionem Christi in Apo-
nitrui, Aposloli sunt: Nubes prophelse, pltivia prse- stolos : Voluit praeterire eos, ostendit ad probandos
dicatio est, lucerna sub modio, id est qui pro cupi- eos : Genesareth portum aptum interpretatur,
dilate saeculidocet, sub lecto, id cst obscuritate de- abiit in partes Tyri et Sidonis, id est ad gentes,
linquenlium non est absconditum quod non mani- ingressus in domo, id esl in mundum.
festetur, occulu lege Judseorum, quse raanifestata Neminem voluit scire, ostendit humilitatem : Non
est gentibus, homo qui seminavit, ostendit doclo- potuit latere, id est quia opera ejus manifesta sunt
rem, quod seminavit, id est verhum divinum , in semper. permulierem intelligiturprimilivaEcclesia,
terra, in corde hominum,dormientcm, id est nescien- procedit ante pedes Jesu, Apos(oli sunt: sine prius
tem, per noctem adversitatem sive ignorantiam osten- saturare filios, id est Judaeos,ut percipiant mandata
dit, per diem vero prosperilas sive scientia osteu- legis Evangelii : elsi indigne judicaverint regnum
dit, per germen, compunctionem cordis, per her- Dei, lunc accipiant genles illud : invenit puellam ja-
bam fidem operum, per spicam, perfectionem ope- centem super lectum, id est invenit eam in pri-
rationis, plentim fructum in spica, ostendit consum- stino corporis sui : surdum et mutuin, os-
mationem operura, per falcem amputalio, praesentis tendit humanum genus, surdus erat quia non audie-
vitae et consummatio sseculi, dimittente turba Ju- G bat mandata Dei; nec dicere valebat mutus, quia
daeorumhabiit in navem, id est in Ecclesiam ex gen- confessionem laudis reddere non valebat, et confes-
tibus : Aliaenavis erant cura illo, id est diversas Ec- sionera fideinon habebat, educite eum exlra turbam
clesias haereticorum : per procellam venti : ostendit ostendit remotam vitam, quia in remolione semper
perseculiones contra fideles, fluclus mittebat, ut cognoscit homo caecitatempeccatornm suorum. Ali-
impleretur navis, ostendit persecutionem anlichristi, ter educite eura de turba peccatorum ad pristinam
seu saevissimam, ut prope abnegationem veniant. conversaliouem bonaenaturse.
itfu/lt dilecti a Deo, perseverant in fidem, dor- Misit digitos in aures cordis ejus et aperuit os ejus
mire Christum in puppe, ostendit prohationem fide- in confessione fidei, suspiciens in ccelo, ostendit ut
lium in persecutionem, excitant eum,id est invocant omnes laudes Deo referrent: ingemuit, id est pro
eum in persecutionem, in adjuturium sibi, facta est peccatis generis humani quse in mundo eminebal :
. tranquillitas roagna, id esl posl perseculionem anti- Aliter, ut exemplum daret nobis ut cum supplicatio-
christi el post resurrectionem, homo habens spiri- nibus rogemus Deum : per caecum genus humanum
tum immundum significat humanum genus, catenas oslendit, qui adduxerunt eum ad Jesum, oslendit
disrumpens, ostendit gentes praevaricantes legem doctores.
nalurse suae: sive doctrinam philosophorum, sic et Aprehensa manu, id est dedit operationem: Eduxit
Judsei disrumpentes lilteram legis sive prophetiam : eum extra victtm, ostendit remntionem contempla-
concidil lapidibus, ostendit populum gentiura ado- lionis vitoe sive extra pristinam conversalionem :
rantes lapides: homo sedens, yestilus ad fidem Jesu, expuens in oculos, per sputum, incarnationem
ostendit veslitura fide et caritate, sana menle, id est Christi ostenditur per quam inlurainatus est genus
pura atque sincera mente. Erogaverat substantiam humanum : impositis manibus, id est dedit adjulo-
suara in medicis, id est quia totam fidem et conver- rium operationis.
sationem et spem suam in philosophis posuerat. Video homines velut arbores, hic ostendit exem-
Misit binos : ostendit duo lestamenta, ut eadem plum humiliutis ut nullus extollatur de virtutibus,
ubique praedicent, similiter et quia caritas in minus sed minorem et inferiorem se existimet omnibus.
duo non consistit: per virgam , consolationem, sive Ilerum imposuit manus super oculos : et apertl sunt,
disciplinam, ostenditur ut Paulus ait : quid vullis oslcndil quia aperuit corda hominum ut viderent
virga veniam ad vos, an in spiritu mansuetudinis et scientiam Dei clare et sine dubio crederenl: resti-
consolatiouis: calciati sandalibus pro tribus causis, tus est id est in bonis operibus.
891 WALAFRIDI5TRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 8&_
Misit tVtem in domum suam, id est revocavit il- .A Adam pertres peccavit, id est concupivit praevarica-
lum ad pristinam mundanse nalurae : discensio vit, superbe egit: ita et Chrislus tres dies fuit in
Christi deraonte, ostendit ejus discensionem e cce- sepulcro : simililer et proinde, ter mergittir homc
lis : hic discipuli, ordinem tenenl Prophetnrum vel sub unda baptismi : unde ait Apostolus cunsepulti
Patriarcharum : turbae inquirentes ab eis, adventum enim sumus cum Christo per baptismum : in morte
Christi ostendit : Quod ttirbae, legem a Prophetis et enim ipsius baptizati sumus, qui voluerit in vobis pri-
Palriarchis conquirebatur : salulabant eum, hic sa- mtts esse : eritomninm servus, hic ostendit doctores
lutem pro humilitaie intelligitur : qui adtulit filium Ecclesise: csccustenetfiguramgenlium,sedebatjuxla
suum, ordinero tenel Palriarcharum filitis genus viam, id est juxta fidem.
humanura ostendit : per spumam sttperbiam oslen- Clamabat ad Jesum, miserere tnei : Moralera sen-
dit: per stridorem dentium, per arescere avaritiara, sum , cum incumbemusiu oratione, lunc turba fan-
ostendit discipuii non potuerunt curare : hic disci-, Usma, mentes fidelium increpanl, ut Uceanl duu»
puli liguram tenent Patriarcharum, quia neqite Pro- volunt nos excludere ab oratione perseverantibus
.phelaeneque Patriarchse potuerunt curare humaiium nobis : tnnc Jesus stans secus nos : stare enim di-
genus, nisi veniens Cbristus suo sanguine redemit vinilalis est; transire vero humanilalis est : proece-
illura, ut ait Propbeta frater non redeniit, id esl » pit illos vocare, id esl per prsedicalionem apostolo-
Moysesper legem redemit. rum : Vocat gentes ad fidcm : projecil veslimenla
Homo, id est Chrislus : Ab infanlia, id cst sua, id est pristinam conversalionem suam : exi-
prima aetale generis humani : dixit pater infanti; liens, id est de ignoraulin ad scienliam de innVeliiale
Credo, adjuva incredulitale mea, ostendil dixisse, si ad fidem : invenielis pullnm alligalum ostendit gcn-
deest fides adauge, mtillum discerpens eum : osten- tes alligatas, cum culpa peccaiomm : super qtiem
dit quia quando vidit diabolum erasurum de terra in nemo sedit, id est ttbi nttllus doc(or prsedicavit: sol-
fine mundi:, luncdalur illi polestas, ut facialquan- vite etadducite ad me, id est per prajdicationem ad-
tura yult propter electos Dei : cura vidit se de uno dneile ad fidem, yidil arborem fici, oslendil. quia
qitoque hominem pcr confessionem et poeniteniiam longe erat fidesJiidoeoruma Christo.
expelli, tnnc contra illos plus suscitavit vitia et cru- Non erat lempus ficorum, id est non erat tempus
delissimas impugnaliones, factus est velut morluus : Judoeorumtil crederent, quod se indigne judicave-
hic cxeiiiplum ostendit purgatum hominem, id est r-unt, resnum non sciebat vas transferre per tem-
qui per confessionemet poenitentiam, niortificat se- plttm , qui corda fidclium : Non vult Christus aliud
metipsum : hic videlur duo miracula fecisse Jesus, fieri opus, vel transire nisi qnod sanctum est: tradi
a dsemoniocuravil etquasi morluuro suscitavit : sic eam colonis, id est ctistodire legein : lorcnlar, hoc
suscitavit genus huraanum a morte peccatorum, esl temphtm Salomonis: Aliter ostendit martyrium':
et liberavit a doemonioservilulis, per molain circui- Venit ad synagogam; synagogasaepe cuslodia ange-
tus soecuUostendilur : per asinqm immundilia pec- lorum : turrem, hoc est lex : ejecentnt eum exlra
calorum. vineam, id est deJudseisad gentes. Aliter de civiute
Mergerein mare, idest humiliare se in sacculo per Jerosoliina in- montem Calvarise.
poenitenliamvel perire in properio peccato : quia le- Vidua misit duos nummos, quod est quadrans, per
vius esl pro.se soto pcenam sustinere , qtiam et alii quos intelligit hominem quadrantem qui se Deo ob-
a regno Dej dislurbent: per vermes ostendit sera tttlit : qusecumquepetieriiis, credenles in oralione,
pcenilentes, semper coraedil illuni in pcenaquia dum fiet vobis : quomodo sic sanclus Paulus dicit: (er
spatium habuit non emendavit, omnis igne salietur: rogavi Dominum pro stimulo et non recessil a me :
per ignem accensio Spirilus sancti intelligitur, quia diabolus peliit ut temptaret Job, et permisit eura
sicut omnis caro periit sine sal, i(a et omnis bomo Deus; Paulus non est exaudilus, ut per ipsum siimu-
sine scienlia varbi Dei iafaiuelur : habele salero in lum coronaretur : diabolus exauditus est, ut per
vobis, id est habele sapienliam Dei in vobis : Venit ejus temptationes Job coronaretur : proinde Apo-
in finibusJudoe, ostendit in futurum reversos ad fi- u jlolus ait, nescimus quid petamus, nisi Christum
dero.Chrisli Judaeos. qui interpellat pro nobis: gens adversus gentera, id
Ultra Jordanem id est ad graliam baptismi: sinite est paganorum adversus Chrisliauorum : Moraliter
parvulos venire ad me, hic parvuli leneul figuram caro adversus animam c regnum diaboli contra re-
gentium : discipuli qui prohibebant, figuram te- gnum Christi, vitia carnis adversus spiritum bonae
nenl Judaeorum, camelos pcr foramen acus non operationis: terrae motus, id esl de infideliute ad fi-
posset transire, nisi depositisoneribus, sie el Judoei dem, id esl corpus sive anima audiendi verbum Dei:
nisi deposiu onera peccatorum, sive divilias non stanlibus propter me in testimonium illis, id est si
possunt intrare in regnura Dei : quid relinquit Pe- crediderint lestimonium vestrum : eril illis ad viUm,
trus qui dixit: nos omnia relinquimtts, ostendit qui» etsi non crediderint erit illis ad posnam.
multum relinquit homo, qui semelipsuin postponit, De die et hora nemo scit: Nisi pater, ostendit pro
prsecedat eos, id est praecedatoves suas exemplis : parte corporis, quia corpus Christi Ecclesia est:
per calicem, oslendit passionem, per baptismum quod dicit nescitis tempus, id est exilum uniuscujus-
mortilicalionem sive dojauiUtioBemEcclesne : sieut que sive consummalioaem saeculi. ,
 893 EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA.— IN LUCAM. 894
Homo peregre profectus est, id est, Christus de A stts crucifixum, ostendit ettm judicatum ut crttcifi-
mundo cum carne ad ccelum:reliquit domum suam, geretur : sexta hora levatns est in cruce : eli eli le-
id est Ecclesiam : doctoribus uniuscujusque operis, masahactani, qttod est Deus Deus meus quare rae
id est unitiscujusque graliae virtutis : per genitorem, dereliquisti, oslendit pro parte carnis, non secuii-
Episcopum ostendit, sive doctorcm, sero super So- dum divinitalem reliquid , quia unitas est potesta-
doniam pluil ignis et sulphor de coelo : media nocte (is, reliquid carne filii ad hora in passione, ut per
percussa est ^Egyptus in primogenilis suis : mane proprium filium adoplatos filinshaberet : siciti spon-
subversa est Sodoma et ascendit favilla ejus usque gia plenas cavemas aceto ila et Judaei pleni ernnt
ad ccelum : ne veniat repente, inveniat vos dormien- superstilionibus et acerva doclrina : Joseph figuram
tes, id est in ignorantia seu in securilate negii- tenel primitivoe Ecclesiae, ex gentibus mercalus est
genUae. syndonem per pretitim, sindone ostendit confes-
Fretus alabastrum : significat corpus Chrisli vul- sione fidei : per syndonem ostendit mortificalionem
neratum in cruce, per unguenliim confessio fidei Ecclesioesive gratia baptizatorum, involutum corpus
ostenditur : caput Chrisli Deus Pater es(; quaerebat Jesu in sindone novo, id est circumdato Christi
oportune u( (radere( eum, ostendif. quia oportune Ecclesia el revocalionem regeneralionis : per mo-
. tempus advenerat ad perditionem Judseorum , sive B numentum el sindonem, ostendil altare in quo
Judseae,et oporlunitas redemplionis Ecclesiae: primo corpus Chrisli ponilur : Aliler Ecclesia , qui recepe-
die azimorum, id est die jovis azima sinceritatis est rtint Cliristum per fidem in cordibus suis, sive man-
facla es( Ecclesia, transiius qualuor modis dicitur, ducandum corpus ilius et sumeudum sanguinem
id est de mundo ad patrem, de Judseisad genles, etnos ejus : petra Christus est.
de infideliute ad fidem, de morte ad vitam. Monumentum scissum, petra ostendit Ecclesia aedi-
Homo lancfuenam aqum bajulans , figuram lenet ficala de latere, Chrisli : Advolvit lapident ad ostiura
Aposlolorum, sive successoruni et baptizatorum per monumenti : oslendit absconsum Clirislnro in lege
quos baptismuni efficilur, languena baptismum Tri- et propbeiia, revolutum lapidem oslendit apcrtam
nitatis significat : Pascba manducare cum discipulis historiam legis, Chrislum, in novo teslamento :
suis; oslendit se cuin discipulis ad Judoeos: Aliter Non est hic, id esl non est aptid Judxos, id esl sed
manducat in meinbris suis qui est Ecclesia : percoe- apud gentes : Ile, dicite discipulis et Pelro : Nominat
naculum altior vita ostenditur:per slratum magnum pro negalione, ut non disperaret et pro principalu
amplectilttdo Ecclesiaeoslendit : Agnum immolatum Apostolali.
in ^Egyptum : ostendit immolatum in Novo Testa- _ Maria, de qua ejecerat seplemdwmonia Per septem
menio myslerium corporis et sanguinis, quod vetus daemonia ostenclit toUm viUm illius inqtiinaUm,
sacrificium Judaeorumrecessit, id est sanguis hirco- quia per septem dies volvitur : proedicate Evange-
rttm et (aurorum : nam nostrum sacrifieium quod lium omni crealurse, id esl omni liomini quia hoino
vintim dicitur Melchisedechoblatum est revertente partem habet cum alia creatura, cum angelis inlelli-
Abraham de cede : pro quid sigillatim interrogabant, gere vel discernere, cum jumentis videre et sentire,
osiendit ut nullus conlidat de conscienlia sua : re- ciim arboribus vivere : lignum vivit ex viriditale, sic
licto syndone fugiit nudus ab eis, ostendit relicta et homo per juvenlutem, cum lapidibus esse, quia
malilia Judseorura; nudus ftigiit, ostendit quod Apo- sicut lapides, sunt et homines credentes.
stoli nudi a superstitionibus Judaeorum abierunt ad Dwmonia ejicient : sive spirilaliler sive corpora-
gentes, calefaciebat se Petrus ad ignem, significat liter; linguis novis loquentur, sive diversis lingnis :
icpidiiatem Apostolorum et suam negationem et in- Nova lingua prsedicatio Evangelii est, serpcntes tol-
fidelitatem Judseorum. len(, id est veneno serpentino sive doctrina hacreti-
Videbunt filium hominis sedentema dexlris virlu- corum, si mortiferum biberint non eos nocebit, nec
lis, ostendit qttia vidit illum Siephanus : vidit et doctrina haereticorum : super aegros manus, id est
Saulus quando prostralus fuit in via : viderunt et sive corporis sive animse: tres legimus cum corpore
j)
alii plures. Pilalus iuterpretatur os malleatoris : qui de mundo adsumptos in coelo : Dominus elevatus est
format non formalur, iu et persecutores formant a sua virtute, quia nec per concubitum genitus, nec
animas justorum ad regnum coelorum; ipsi informes per concubitum generans, sed ex virgine natus est :
remanserunt a gratia Dei, spineam coronam Domi- Enoch ablatus est, quia per concnbitum generans :
nus in se suscepit, ut spinas peccatorum nostro- Elias cum curro raptus esl, quia per concubilum ge-
rum ablueret, unde dictum est Adae: spinae et tri- nitus est non per concubitum generans quia virgo
buli germinen(ur tibi: de tertia hora quod dicit Je- permansit.

IN EVANGELIUM LJJCM.

Lncas ipse consurgens, Syrus natione Antiochen- uxorem; LXXXIIIannorum obiit in Bitbinia pteuus
sis, artemedicus.discipulusApostolornm: secutusest Spirilu sancto , seputdis in Cons(an(inopoli. In
Paulum serviens Deosine crimiue: nunquam habens Achaia, Greeca lingua Evangelium scrijpstt ; MaN
JteK WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 896
thaeus scripsit Judseisfidelibus : Marcus poenitenti- A voce magna. Aptum fuil quia de Joanne dictum est
bus : Johannes perfectis : Lucas Grsecisfidelibus. vox clamantis in deserto: Johannes est nomen ejus;
Fuit in diebus Herodis, el reliqua. Hic implevit or- cur non dixit Johannis erit? quia abangelo vocatus
dinem, dixil regem et regionem in qua fuit, sacer- est antequam conciperetur, et mirati sunl, id est
dotem et gentem ejus et uxorem ipsius indicat : de convenientia inter patrem et matrero : benedictus
vice Abia, id est in diebus Domirti; Zacharias me- Dominus noster bonitatem Dei duro rogavit Zacha-
uior Doraini interpretaiur : cui apparuit Angelus rias pro liberatione plebis, illi praecursor donatum
Doraini ad dextris aluris, oslendit quod ei quia est: Erexit cornu salutis, id est Chrislus quia cornu
memor Domini est demonstratur myslerium Dei : nec caro est nec ossus : sic et Christus nec caro nec
Abia pater Domini interpretattir, aptum fuit ut in caro est : tantum divinitas, puer crescebat, id est
tempore oflicii. Patris Domini ceptus esse iste qui corpore : haec descriptio prima facta est, id est Ro-
patrem Dominuro proedicasset : Elizaoeth : Dei mei manis, quia Julius primus regnavit Romanis, sed
saturilas interpretatur : figuram Marioe portat, quae non tenuil universum mundum : el post eura regna-
plena Deo fuit, et ambo justi coram Domino non vit Augustum, post Augustum Tiberius, in tempore
coram hominibus, quia olim sierilis in lege male- Augusti et Tiberii tempus Chrisli completurus bapti-
dictus fuit : Incedentes in omnibus mandatis, id est, B smum suum : quia quinlo deciino anno de regno Au-
totam legem servabant. gusti venerunt in itno curro ad civiutem suam Au-
Non erat illis filius, quia Elizabeth sterilis, et gustus et filitis ejus Tiberius post quam adsuerunt
ambo perseverant in diebus sttis : Ideo hae duse agnum mundi, ostendit quod in reguo ejus nascere-
causse, memorat teslimonium, major fuisset virtus : tur ipse, qui regnaret in universo raundo et pater
ingressus Zacharias in templum, id est Christus in unitatem fllii sui voluntatem, ipso tempore apparuit
Mariam, populus orat, idem primum rogat Zacha- circulus sereus erga solem, oslenditur nascilur in
riam populus, id est liberlatem de captivilate : np- tempore ejus, cujus poleslas et pulchritudo et lux
paruit ei angelus, non dixit venit, quia ibi anle fuit: et sapientia, circumdedisset omnera potenliam : pri-
Zacharias turbalus est, id est quia Judaei turbahan- raam pulchritudinem lucem et sapientiam : ipso
tur advenienle Cbrislo : exaudiU est oratio tua, id tempore fluxit fons oleum a Uhernaculo meritoria
est magis quam petisti : rogasti pro liberatione ple- lola die, usque ad vesperum : ostendit quod nascilur
bis et donatus est tibi praecursor et multi in nativi- in terapore ejus, a quo fluxisset fons olei, id est
tate ejus gaudebunt quia post perditionem gaudebunt spiriulis unctio per totnm Evangelium usque in fine
in vitam aeternam : quia ipse dixit ecce agnus Deiet mundi : Augustus patrem figurat, Tiberius filium :
reliqua : praecedil Christum, ante baptizatur e( prae- C propterea census datur ut sciret rex numerura ho-
dicavit an!e conspecdim, anie natus et mortuus : minum et magnitudinem a Perside Syriae, ostendit
scx causas, quia sex menses inter eos erant : ego locum de quo Christus fuit, ut prophetarent singuli
sum Gabriel, id est fortitudo Dei : concepit Eliza- in sua, civitatem ostendil, ut nullusextra Ecclesiam,
belh, non dixit deZacharia : cognovit uxorem suam : censum Deo reddat: positus in praesepio,id est cor-
quia defecit ab eis voluntas desiderii : et occuIiaba( pus Chrisli super altare : bos et asinus in proesepio
se propter pudicitinm : ut probaret quod conceperat Christi ostendit genles et Judaeoscommunicarc su-
si verum fuissel: mensibus quinque, id est v milia, per altare : locus in diversorio, id est domus inter
saeculi sive quinque libri Moysi. duos muros, duas januas habet: iiguram Ecclesise,
Auferle obprobriummeum, id est sterllitalis obpro- inter paradisum et mundura , exercilus mililum
brium et conceptionis in senectute inter homines, ostendit ducem Christura sequere : paslores loque-
quia non fuit obprobrium apud Deumsicut in sexto, bantur, aptura fuit ut pastores loquebantur, aptttm
mense roissus est Gabriel a Domino in civitate ita; fuit ut pastores testimoniuiri darent: de vero agno :
in sexlo milliario mundi missus est Christus : Joseph, transearous in Belhleem ostendit nobis non aspicere
salvator interpretatur qui salvavit jEgyptum de: retro , nec ad dexteram nec ad Ievnm nisi ad
fame : sive Maria; benedixit, id est a carne Christi: D Christum : invenerunt Mariaro, Joseph et infantem,
turbata aulem quia nesciebat, si praeterito an futuro per hos tres sanalus est mundus.
quod angelus dixit : Spiritus sanctus venit in te; Maria conservabal omnia verba hwc, id est quod
Spiritus nomen est, omnis gratise quando inspiratur angelus ei dixit, postquam consummali sunt dies
quomodo agnovit Maria qUoddixit angelus, vel dum octo ut circuracideretur : et in octava beatiludine,
plena erat spiritn sciebat quod angelus locutus est ostendit passionem Christi dum dicitur : beati qui
ei : Virtus altissimi obumbravit tibi, id est abscon- persecutionem patiuntur : circumcisio Christi die
dit te in jEgypto fugiendo : cognata tua ideo dicitur, - ocUvo, ostendit sanguinera manyrura, usqtte in
quse Elizabeth de trihu Levi fuit, id est de tribu diem judicii : sive quia implevitlegem et non solvit:
Dei: ecce ancilla Domini ut dicit, filius ancillsetuae. postquam impleti sunt dies purgationis ejus, id est
Abiit in montem cum festinatione : qui omnis vo- duodecim dies de puero, de puella triginla iu lege
luntatem Dei iriiplere : festinare debent : exultavit fuit ut mulier non intret in Ecclesiam : par turtu-
infans in utero matris ejus, id est honoravit filius rum, aut duos pullos colurobarum, per ssevitia tur-
filiiim sicut honoravit mulier mulierem. Exclamavit turis ostendil esse prudentiaro sicul serpentes, per
 897 EXPOSITIO IN QUATUOREVANGELIA.— 1N LUCAM. 898
columbam simplices esse : par, ostenditr totttm sei A filia, id est nagoga : Giezi, id est Ecclesia : habens
homo offerat Deo, revelationera genlium, id cst glo- daemonium, id est idolis credendum : Quid nobis et
riam fidei : ecce positus in ruinam, id est his quii tibi? id est nobis tormenta libi gloriam : secus sta-
non credunt in resurreclionem : his qtti credunt ini gnum, id est secus legem : duaenaves, id est duas
eum et signum. id est Evangelium : Veni separare! Ecclesias : duc in altum, id est Christum ascenden-
homiiiem adversus matrem et reliqtta : Ut ipse ait,, lem in ccelum : lola die laborantes nihil ecepimus,
quae esl maler mea?beatus ille venterqui teporta- id est per veterem legem nullum duximus ad vilara :
bil, et reliqua, id est ut mutti bonas cogilalionesi Impleverunt ambas naves, id est quia perEcdesiam
cogitent: dum non sola Maria mater Chrisli esl. et synagogam convertit: ita ut mergerentur, id est
Et luam ipsius animam perlranseat gladius, id est; homo qtti divitias : et paupertatem non sustinel: exi
sermo Dei, sive passio Christi, vixerat cum viro suo a me, Domine, quia peccator sum, ostendit, id est
annos septem, id est synagoga cum eplatico, et non non exivit Dominus, quia non deserit verara huroili-
discedebat de templo, id est quia non debet Ecclesia tatem.
discedere de ccelo : puer aulem crescebal, id est Noli timere, id est non timeat peccator medicum:
corpore et confortabatur, id^est Spiritu : cum esset ambulabat magis sermo de illo, id est sanilatis et
duodecim annorum, id est duodecim tribus qui vene- B > doclrinoe quando orabat oslendit theoricam vitam,
ad Christum : post triduum invenerunt eum : quando sonabat, ostendit aclualem vilam : per te-
Pater, id est Ecclesia, et mater, id est synagoga, gulas, id est per divinitatem : surge et arobula,
qui quserebant eum per tres Jeges et non invenerunt oslendit resurreclionem oinnium : exivit in monle
eum, nisi per Evangeliuro . et erat illis subditus, orare : el discedit ad turbas, oslendil de theoretica
ostendit filius hominis non venit ministrari sed mi- el actuale, in unum.
nistrarc. Quatuor bealitudines leguntur, quia quatuor vir-
Ab anno quinlo decimo Tiberii Cwsaris, primus lules cardinales continentur : caudes, Latine dicilur
rex, prirous praeses in nativitate Chrisli merooran- cordis : istse quatuor lenes, ostenduntur qualuor
tur, id est dum non cceperaut docere : Nunc autem partes mundi : Item octo ad octo animas pertinet
rex quartus Telrarcha commemoratur, dum ad prae- qui fuerunt in arca Noe, per quas omne genus hu-
dicationem e( ad baptismum renit : rex significat manuro, oslendit roercis vestra mulla est in gloria,
Christum, et qualuor Tetrarchse oslendunl quatuor id est pro prsedicaiione, perseculione el patientia :
Evangelia : duos sacerdotes est duas leges : per secundmn haecfaciebant patres eorum Prophetas, id
senum nnmerum, factus esl mundus : primus rex . est odiebant, exprobrabant et ejiciebant noroina
de Romanis, oslendit unitatem regni Romariorunt, et C eorum, id estqui habetis consolationem veslrara, et
quartus Tetrarcha super Judaeos, oslendit divisio- non Deo gratias agitis. Non Deo sed divitiis veslris :
nem regni Judaeorum : factura est verbuin Domini Voe vobis ctim benedixerint homines, id est inimicis
super Johannem, vadeet prsedica baplismum • Vallis vestris : Nihil disperanles quod vos habelis date, ut
implebitur, id esl Judaeiet gentes : Monteset colles in gloria recipiatis mercedera a Doraino.
hurailiabuntur, id est qui se huroiliat exallat : et Nunquid polest cmcuscwcum ducere, id est stulttis
erunt prava indirecla, id est qui fuit luxuriosus, sit stultttm docere : ambo in foveam cadent, id est iu
caslus : et aspera in vias planas, id est qui superbus perditioneni : Ibat in civitalem quod dicitur Naum,
sit hurailis. Videbit oranis caro salutare Dei, id est oslendit post sanalum infirmum, suscilavit roor-
Judoeiet gentes, viri et mulieres. tuum,quia infirroitas prseceditmorlem : filius unicus
Venit a Nazareth : in qua uulritus est, ostendit raalris, id est Adara de terra portatur a quatuor,
Ecclesia in qua nutritussil, homo non obUviscatur; id est a quatuor elementis, unde homo esl : Ungilur
el surrexit legere, hic ostendit si in juniori revela- locus a Deo, id est lignum crucis, quia periit Adam
tum fuerit, seniortaceal, id est Evangelisla et pen- per lignum : Homo a terra porlatur, quando sola
Uteueum : surgit et Petrus in medio discipulorum T terrena cogiut, sive quando aeger est et ambulare
stelil, ostendit quod non reddendum proedicandum non polest; ab aqua portalur, quando luxuriare co-
est, propter unxit me , id est non oleum commune, gttat, sive quando pro niroio frigore corpus Ungi
sed spiriule : evangelizare pauperibus, id est ul non potest : ab aere portatur, quando oinnia pro
beali pauperes spiritu, et captivis redemptionera, id laude liumana agit, sive quando pro segritudine
est Judaeisde Faraone, el genles de diabolo : coecis flare non potest : ab igne porutur quando avaritiam
visum, id est Judseiset gentibus : dimitte confraclos, cogiut, sive quaniio pro nimia febre, tangi non po-
id est Judaeos: Lutum fabricandum et gentes idolis test : tres mortuos suscitavit Dominus, id est filium
suplicando : anno Domini, id est quia annos qua- unius malris, et filiam principis et Lazarum, pri-
tuor lempora habet, ostendit qualuor Evangelistas : nium in domo, id est in cogilalione: secundo in
et duodecimmenses, duodecim Apostolos ostendit: porU, id est in verbo : tertium de monumento, id
et diera retributionis, id est dies judicii : ad lilte- esl in opere, qui niinor est in regno Dei, raajor est
rara, hodie impleU est scriptura in auribus vestris. illo, id est Christus, quia angeli nali non sunt: ut
Multmviduwerant in Israel, id est Ecclesia : Elias dicat minuisti eum paulo minus ab angelis : Uraen
significatChristum : Naeinan Syrus,significat gentes: Chrislus inajor est Joanne regnapte curo patre jus(ii
8t)9 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 900
ficata esfjapientia a filiis suis, id est populi et pu- A jecta sunt vobis, id est quod in lege non fnit in ore:
blicani, justificaverunt Deum. super serpentes, id est super etnicos, quia serpens
Alabastrum unguenti, id est corpus cum fide : non occidit, sed venenum doctrinoeeffundit: scor-
Sians retro, id est post asceusionem Domini : secus piones cum cauda et caput equale occtdit : idem
pedes, id esi Apostoloruro: lacrymasrigabat, id est diabolus, qtii initio et fine decipere vult: homo «3is-
eharilasinterna inDeo : capilli, id est superflui cibi, cendebat, id est mundus qui anathema dicilur : in
et veslimentum dare : osculat pedes ejus, id est lalrones, id est daemones:dispoliaverunl iUum,id est
cura omnibus pacein habere : Unus debebat denarios -de bona fide : flagellaverunt illum,- id esl peccare
quingentos, id est peccata gentium commissa per fecerunt euro : semivivura reliqiierunt, id est vivura
quinqUe sensus : Alius quinquaginta, id est peccata corpus, conscientiam et animam morluam: sacerdos,
Judseorum : lsta mulief Maria Magdalena fuit de id est Aaron : Leviu, id esl tribus Levi cum lege
qua ejecta sunl septem doenionia: quis esl qtti pec- sua : Samarilanus, id est Christus: qui est de su-
cata dimitiii ? id est potentia divina et virtus : ista burbanis Sainariae; ipse interpreutur cusUts, quia
Maria flgural Ecclesiara de qua ejecit septem vitia, * de Chrislo Deo : cuslodiens parvulos Doroinus: alli-
•quod in seplcm dies peccavit horao. gavit vulnera ejus, id est per poenileuUam strinxit
. Vir quidatn, id est populus gentium : temporibus B peccala: infsndit oleo et vino, severiiate etsuavitate
multis, id est a principio mundi: Veslimentum non scriplurae prseinio et poena : in jumentum snum, id
induebatur, idestfide. Nec manebat in domo, id est est in corpus suum; quia per passionem humauum
in Eeclesia : sed in moniimeulis, id est consuetudo genus perduxit ad subtiluin, id est ad Ecclesiain :
peccandi : catenis pedibus, id est lex naturae et duos denarios.id est duas leges : dedit sUbulario, id
litleras : sedente, id est in lide; posl baptismum : est ordo doctorum : quodcuraque super erogaveris,
vestilum, id esl in imroorUlitatero : ad pedes ejus, id est quodcumque fcceris per diligentiam tuam, de
id est ad Aposlolos : dimisit illum et dixit redi in doctriha hominura, ego revertens, id est ad judicium
domum tuaro, ostendit de theorica, non venire ad reddam libi : Marta, id est Ecclesia actualis.
actuale. Maria, id est Ecclesia theorica, quse verba Chrisli
Mulier, id est Ecclesia : fluxum sanguinis, id est semper audil: Marta dixit: ut. soror sua se adju-
Jex naturoe : ab annis duodecim, id est duaesetales. vasse quia opus est, activse vitoe ut ea contempla-
Tangit fimbriam vestimentiejus, id est credidil in tiva debeat adjuvare : Amice, id est doctor* Media
rainimura mandatum Chrisii : quis est qtti me teti- nocle, id est in opportunitate: trespanes, oslendit
git, id esl qui me credidit: virtutent de me exisse, fidem Trinitatis : Amicus meus, id est alius posni-
id est ad probatum qui fidem habuit : Pctrus et " tenliam agens de via, id est de mundo. Now habeo
JohannesetJacobus.id est fides, spes, caritas:paler, quod ponam anle eum, id est non scio dooere»eum:
id estepiscopus : mater, Ecclesia : castella et civila- ostium clausum, id est ostium coeli quod non aperil,
tes, id eat servi et Domini; narraverunt ei qttse fo- nisi carius pueri mei mecum snnt, id est virtutes
cerant : dies ccepit declinare, id est fieri nox ; di- coelestes : quod deforis est ct intus, id est qui fecit
mittit, turbam Judaeos. corpus ipse fecit aniinam : date eleemosynam et om-
Vos date illis manducare, id est praedicalegenli- nin munda sunt: et si non dederitis Immunda sttnt
bus, benedixit, id esl Evangelium : fregit, id estad omnia quae habetis. Noli timere pUsillusgrex : id
lilteram : oportel filium horoinis roalu pali, id est sunt Judaei dixerunt quia crediderunt : quod male-
mori : naviganles ex politia periculo navigii, qui dictus fuit in lege qui pauper fiebaU
^ranquUliUtem p«si vidil perictilum, excessus ejus Lumbi vestri prmcincti: ostendit castilatem : Lu-
fiintta pali sequenli die, id est in secundn lege : vir cernaeardenles, id est opera bona. Ut cum vennrit, id
de lurba exjclamavit, id est Abrahara : filius unicus, est in dolore: et pulsaverit, id est anima per mortem:
id est omne genus : subilo clamans, id est irascens, et confeslim aperiant, id est semper paraUim esetti
eteUdit in adulatione proxinii : dissipateum, id est H transiit et ministrabit illis, id es( pos( judicium vi-
itr desperatione, cura spuma, id est cum stullitia : tam aeternam : ignem veni miltere in terrara, idest
maflum super aratrum, id esl opus super Evange- caritatem : et illi Galilaeidecim et octo significant,
Aiura: retro, id est in mundo : Vomeres, id est super quos ceciderit turris, id est spiritus sanctus,
«aritas : quatuor boves, id est quatuor Evange- quia sylva missus dicilur : dimitte eam et hoc anno,
Ustse : designavit Dominus alios septuaginta disci- id est Evangelium : fodiem circa iliam, id est prse-
ptdosy sieu*.Moyses etegit septuaginta presbyteros dicem, coflinu»slercoris, peccaU confiteri, in fuiuro,
de duqdecim tribns, id est ut septuaginta Iinguas id est indiem judicii : mulier, idest humanumge-
qtti divisas erant per superbiam in unam linguam, nus: spiritu infirmitatis, id est fide et opera : annos
per hutmliutem adunare : binos animales in arca decim et octo, id est duse leges,sive qui non impl«-
et dtKt diseipuU ad praedtcationem, cariutem : verunt decem verba legis et non crediderunt in re-
ostendit novum etvetus Testaroentum : corpus et snrrectionem quia octavo die fit, per tres senos,
aniraa, vi» et mulier, ei duo discipuli. ostendit infirma ftiit ante legem : sub lege, sub gra*-
i, Mitta vos siout agnot inter lupos: Ego pastor, vos tia : iiiclinata ad lerrain, id est terrena desideria :
'
oves;; lupi, id estScribse el Pharisaei. Dsemoniasub- sursum respicere, id est quia ccelesiia per poeniteh-
 901 EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELLA.— IN LUCAM. 902
tiara non reqtiirebat : vocavit ad se , id est perr A non : vulneribus plenns, id est peccatisdive» Judaeos
confessionem, et imposuit illi inaiium, id est bonat significat : pauper gentes; canes doclores qui per
exempla : curatn est, spes sanitatis : prima snbhali,, linguam vulnera sanant in sinu Abrahse, id est in
id est in fulurnm reqitiem : dicite vulpi illi, id estt requie : sepullus in iuferno, id est in liltera : elevans
Herodes, quia diabolus nnimal est, interne habitat,, oculos suos, quin Jttdaei oculi fuertint, id est boni
vinea exterminat, ita Herodes diabolus exlerminat; vivendo tisque sd Chrislum : vidit, Abraham sic erit
vinea ttt dicitur vinea de J5gyp(o (ranstulisti. post judicium de inferno, vident regnum Dei : ut
Homo hydropicns, id esl humanuin genus : forni- majorem pcennm habeaut, et majore gaudium : ex-
cator, adprehensus snnavit, ostendit quod tum impe- tremum digili sui in aqua , id est qui modicas elee-
tus fornicationis sanatur : homo, id est Deus Pater : mosynas dant : crucior in hac flamma, id est in pro-
ccena tnagna, id est Evangelittm, vocavit multos, id pria pcenn : caus magnuni, id est confusio omnium
est Judoeos: misit servum suum, id est Christum in reruin, sive vetus Iex : recepisli bona in viu lua, id
carnem : paraU snnt omnia/id est quod de Ghrislo est bonuin fecisli, recepisti : Lazarus mala, id est
prophcUU sunt : villam emi, id est pro avaritia ad quia indicta de malis suis in vita sua reccpit: quin-
Chrislum non veni : juga bonm , id est superbia: que fratres, id est quinque libri Moysi ohscrvabant:
nliler juga boum quinque sensus, vel qttinqiie libri B 1 signum ex mortuis resurrexerit, id faclum est in
Moysi : mulierent duxi, id est Itixuriam : pauperes Cbrislo resurgenle : alii ex Judxis creditlerunt : si
et debHes, id snnt qui cognoseunl peccala sua : ite Iapis molaris, id est si geutiles... ut equus molens non
in vias, id est ad genles : compellite intrare , id est vidit cui servit, sive Pliilosopbosdocet Philnsophiam:
per confessionem: turrem oedilicarc, id est Chri-tum quae illi non prodesl sed sanctse Ecclcsiae:auge nobis
sequi, sumptus, id est abreminliare ntundo : quis rex, fidem, id esl du.mauges mandalum.
id est Aposlolos, commillere bellum, id est compen- Huic arbori moro, id est Evangelio, qui rubicun-
saiionem operiun : adversus aliiini regem, id est ad- dam Cluisii cruccm nunliat: sicut moro rubictindus
versus Christuni cum decim millia, id est cuiii ope- est : eradicare, id esl populo Judaico et transplan-
ribus quas senlit liomo : cum viginti millia, id est tare in populo gentili, id est nrbor moro, fructus
cum opern, quoesunt in occulto, et in pala, legnlio- ejus priinus albus, postea rubicundus, deinde niger:
nem millit, id est miserendo, eleemosynam dando, itn diabolus, duni angelus aibtts fuit, niger in occi-
rogat quoead pacem sunt, ut est, IIOIIintres in judi- sione Adoe, rubeus in hoinicidio Cain el Abel : duo
cio cum servo ttio, Domine : in terra, id es( in divi- molentes, ostendit duas Ecclesias : vel duo testa-
th:s : in sterquiliiiium, id es( in paupertatera, mulier menta judex et vidua de seraipleuis, et palienliara
qusednm, id est divitias, lticerna accensa, sd est C ( habebit in illis sed non semper Ucebunt: duo ascen-
Evangelium : dragma inveiita in domo, id est pecca- derunt, tinus magnificabat sancliulem suam et per-
tor in Ecclesia couversus : homo quidam, id eslDeus diderai eam : aller magnilicabat peccata sua, et
Pater. perierunt : jejuno bisin sabbalho, id est absque cibo
Duosfilios, Judaeos et gentes, quia Judseis pritts et muliere : quid faciara ut vium aetemam habeam,
dnta est lex : da mihi portionem, id est vitam prae- id est ut supra dictum, Ulium est regnmn Dei: et
senlem divisit subsUntia, id est dedit JiberUtera ar- ila Nicbodimus similiter cogitabat: quomodo polest
bitrii, ulroque populo : peregre profectus est, id est homo iterum renasci: non occides et reliqua: quare
a Deo: vivendo luxuriose, id est idolis adorando : hsec dixil, quia in ipso corruil: cum adpropinquaret
feme valida, id est de verbo Dei : uni civium, id est hiericho, id est cum venit ad incarnalionem.
Philosopho : in viila sua, id est in inundo : pascere Vir nomineZachwus, id cst Judoeusfuit el Judaeos
porcos, id est ut more porcorum vixit: et de siliquis, significat, inlerpretatur juslificalus, sicut Judaei se
id est implere ventrem, et non impinguescere: porci, juslificanl: propter lurbam , id esl diviliarum et vi-
M est stttlli: Mercenarii patris mei, id esi qui viliores tiorutn : in arbore, id esl crucis : dimidrabonorum,
stint servi Dei: panibus saturabuntur, id est do- id est subsUnlioe meae, do pauperibus, id est frange
clrina : peccavi in coalo, ipsi dicuut hoc, qui diabo- ^ esurienti panem tttum : et si quid fraudavi, reddam
lum palrem habent, qui peccavit in ccelo : miseri- quadruplum, hoc in lege de animabus dictum et in
cordia raotus, id est venii in carne : ad servos suos, Evangelio de orani crealura dicitur : homo nobilis,
i:l est ad postolos : slola Aprima, fides quam Adam id esl Chrislus abiit in regionem longinquam, id est
perdidit: annulum, id est crux in irontem : calcia- in coelum : accipere regnum sibi, id est regnum cos-
menla, id est EvangeUum: vituluin saginalura, id est lestem el reverti ad judicium : decem servi, id est
Cltrisius ex duobus legibus mortuus eral: id est omne genus humanura : decem mna, decem verba
Adam : revixit, id est per baptismura perierat, id est legis : cives ejus, id est Judaei.
m disperatione : inventus est, id est in spe : filius Miserunt legationem, id est occisionem Apostolo-
senior, id est Judaei: in agro, id esl iminundo desi- rum : primus servus et secundus ordo Apostolorum :
dcrio: simphonias et choros, id est prophetia et Mna uniuscujusque servi, id est scriptura : similCs
Evnngelio : duo servi, id est Isaias. sui, ulrumque invenit: Lapis clamabat id sunt gentes
. Lazarus mendicus : Nowen pauperis dici|, et divi- Judsei tacuerunt: flevit supeream, ostendit nosflere
tis iion; homiues bonos scriptos iu ccelo et malos peccata nostra : circumdabunt te, id est Romani cir-
 903 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA 904
cumdederunt eam undique, id est intus et foras : al-. A misit eum ad Pilatum, id est in fide Trinitatis: venit
teram, i«Iest in mfernum: filios, id est virtutes quod ad gentes ad plebem lsrael: facti sum amici, id est
faciebat in die : in nocle ruebat. Ingressus in tem- uterque populus ad fidem Chrisli. Herodes significat
plum, id est quia die dominico intravit in templum : populum gentium : Pilatus Judaeos. Leviathan densi
quaerebant eum perdere; ostendit novem servisqui seduna Barrabam filius diaboli dicitur : flete super
non negati sunt in ministeriis suis : homo quidam, vos, id est super gentem vestram: tunc incipient di-
id est Deus Pater : plantavit vineam, id est Judaeos: cere, id est plebis Israel: dicite raontibus, idest
colonesid sunt legislatores: ipse peregrefuit, idest Patriarchis collibus, id est Propbetis : dimitle illis,
omnes dimisit in libertate arbitrii sui: primum ser- itfest bibant sanguinem quem effunderint, ut fiant
vum, id est Isaiam : secundum, id est Jeremiam : vasa misericordiaequse sunt vasa irae : nesciunt quid
tertium, id est Dahel: extra vineam, id est extra faciunt et si scirent Dominum majestalis nunquam
Jerusalem : quid faciet Dominusvineae: venit et per- crucifixissent: quia per ignorantiam fecerunt: hodie
didit, id est maius mala conquassabitur, id est cruce mecum eris in paradiso, id est qui sequitur Christo
conleret volunUtes ejus : comminuit illum, id est in tenebras non habet sed luraen vitse.
vindicU crucis: Gens in gentera, id est genti in Ro- Joseph, id est populus Israel, aromaU et unguenU,
manos : regnum in regno, id est alii adversus Roma- id est fides, spes, caritas: una sabhati, id est Evange-
nos : terrores, id est quadrigsein aere audiebantur:' B liura quod lucescit per noclera veteris Testamenti :
signa erunt: ut fuit supra Jerusalem: stella cum gla- mulieres primis resurrectionem viderunt. Aplum fuit
dio igneo, contingunt in testimonio, id est de Judaeis Ut per ipsas prius salus cucurrissel per quas prius
ad gentes : ergo do vobis eos et sapientiam in Moysi aucurrebat mors : et ecce duo viri steterunt in Ma-
dicitur ostendit tibi Deus sapientiam. theeoprimo angelus, in Marco adolescens in Joanne
Capillu» de capile non peribit, id est mortaliUte : duo angeli ra Luca duo viri dicuntur, id est mulla
Jerusalem calcabitur, id est idola adorabitur in ea, itinera mulierum et diversa suut visiones vel in
donec impleatur tempora gentium, id est Judaeos unum : iterum et uua visio et dissimiles sunt narra-
conversos in finem mundi: signa in sole, id est ad tiones Evangelistarum.
litteram : sonus maris, id est factum est mare sodo- Linteamina sola posita, ostendunt quod non indi-
miticum : pisces suos in terra jacet: venientem in gent corpora vestimenla post resurrectionem sicut
nubibus cceli, id est in prophelis et apostolis: ficul- mirans, id est quod derelinquilur vestimenta : duo
nea et arbae, id est synagoga^ethomines. In die do- ex illis ibant, ostendit geules quia sic ostensus est
cens in templum, id est laboravit cum Judaeis: in iliis qui foris erant; sicuthis qui intus erant: castel-
nocte, in monte Oliveli, id est requiescebal cum lura, id est mundum.
* Jerusalem, id est ccelestis stadiuni, id est qcUva
G
gentibus.
Homoan fora qqumportans, id est Moysiet Johan- pars de milliario : stadia LXostendit numerum die-
nes BaptisU : domus ccenaculi. id est Ecclesia, stra- rum in quibus factus est mundus. Nomen castelli
tum, id est fidem Trinilalis, donec implealur regnum Emaus, et ipse finxit se longius ire : idesl, ad gentes
Dei, id est ministeriura magnum: duo calices uimw et cnguoyerunt m fractione ji&niSjet non cognove-
cum aqua, alterum cum viito, id est cum mixtico runt eum in praedicationemaudire. Evauuit ab oculis
aquaeet vini in caltce, vinum unum cum aqua osten- eoruro : oslendit quod non possumus tardare in
dit passionemperbaptismum. Nunquid aliquid defecit tbeorica, et Iongius fuit ab eis, quando non cogno-
vobis, quando fiebat cum illis in carnem, id est prse- verunt, id est quia longius possumus manere in
cipiebat illis non habere curam sseculi dum aulem aetualivila: cum aperiret nobis scripturas: pax vobis:
ab illis se separat habere unicam fidem : eraat gla- nunc eos congregat in unara pacem? quare non uno
dium, id est legem : duo gladii, id sunt duas leges. loco surrexit et ascendit? quia honor descendit Je-
Fillus homini» sedens ad dexlris virtulis: ut dixit rusalem ad gentes. Dominus hic implevit quod ipse
Dominus Domino meo et reliqua : In veste alba re- TJ p dixit orate pro persequentibus diroisi^

IN EVANGELIUM JOANNIS.

In principio erat Verbum, id est quia omnia in ipso
inchoantur et finiuntur. Verbum Patris Filius apud
Deum : quia Filius apud Patrem semper est, Deus
erat Verbum, id est Deus erat Filius : hoc erat in
principio apud Deum : omnia per ipsum facta sunt,
et sine ipso factum est nihil: boecidola : quod est,
Ineo vita erat, hoc est quia illi omnia anlequam fiant
vivant: vita erat lux hominum, lux et vita Christus
est: in lenebris lucet, id est in populo Judaeorum
pef legem etProphelas: Judiei eura non cognoverunt:,
erat lux vera quse inluminat omnem hominemet re-
iiqua: lux vera inluminat nascendo, nutriendo, vi-
verido, et per gratiam baptismi Spiritu sancti. inlu-
minat scientiam in mundum venit, mundum non
cognovit, id est populus Judaeorum: pars aliena, pars
aliqua cognovit eum : in sua venit: in sua genta
secundum carnem : sui eum non receperunl: quique
eum receperunt, dedil potesutem filiosDeifieri. per
fidemex eo nati sunt per renovationem baptisrai: et
gratiaro Spiritus sancli.
905 EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA. — IN JOAN. S)0fl
Verbum caro fuclum esl, el habilavit in nobis, id A nationem auris cordis unde Propheta ait, audiam
est per adsumptionem carnis • vidimus gloriam ejus, quid loqttatur in me Dominus Deus : quod scitnuj
id est, per transfiguralionem et resurrectionem loquimur , quod vidimus testamur, quod dicimits
illius : post me venit, ostendit, secundum carnem scimus, ostendit per modos locutionis sive tota Tri-
naliviutem : ante me faclus est : id est per ipsum nilas, vel Christus cum apostolis et prophelis : tesU-
facta sunt omnia : el quia prior me erat, et de ple- mur, id est testimonium damus : testimoniorum
nitudine ejus nos omnes accepimus : Nascendo, nu- noslrorum non accipitis, id est proedicationem no-
Iriendo, vivendo, gratiam pro gratia. Veteri Testa- stram non creditis : Christus de ccelo descendit adsu-
menli gralia novi Teslamenti : Item per fidem et mendo carnem.
caritatem : per liUeram legis vel prophetiam : (res Nemo ascendit ad cmlum,nisi Christus cum arbore
modi per gratiara baptismi graliam aeternam, filius id est Ecclesia : sicut exallatus serpens in deserto :
qui est in sinu patris, id est in corde vel in secreto: et Christus exaltatus est in Iibano crucis : sicut illi
confessus est, Johannis non csse Christuro. percussi a serpentibus : ita per visum serpentis aerci
Non negavil, se prsecursorem esse Christi, aliter liberabuntur : ita et homo percussus a diabolo qui
liberabitttr: Venit in terram
ostendit novum Testamentum et ego nesciebam eum, credit passionem Christi
oslendit Johannes non scire per baplismum Christi B Judseam, in terram confessionis in Enon, id est no-
men loci ubi immolaverunt filios et filias suas dae-
redemptum esse roundum , nam sciebat eum fiiium
Dei esse et natum in carne. moniis, unde accepit nomen gehcnna : juxta Salim
quse interpretaturpacis quara vocaverunt iebus unde
Rabi ubi habitas? id csl in qua doclrina? commo- noinen Jebusei; nondum enim eral
acccperunt
veris: sive docere : vcnite, discite doctrinam meam Joannes in carcere, ostendit nondum erat con-
eum manserunt quia
qui omni vult veuire ad se, apud summalio legis litterae : illUm oportet crescerc, me
die illo, ostenduttt novum Testamentum sive vitara aulem minui : qui putabalur esse propheu, inven-
praesenlem : hora decima significat vespere mundi: tus estChristus et qui putabatur esse Christtts in-
in craslinum voluit exire in Galiloeam, id est post ventus est Propheta : quod vidi et audivi secundum
resurrectionem suam ad gentes sub fico, id est sub divinitatem : hoc teslificafur: secundum divinitatem
legis litlera vel synagoga : coelos apertos, id est ge- leslimonium ejus nerao accepit: hic totum pro
neri humano, angelos ascendentes et descendentes, ilem credite quia Deus verax est.
parte ponilur;
id est in ministeriuin Christi: die tertio nuptioe faclsc Oportebateum transire per Samariam, ostenditsicut
sunt, id est tertia lex, nuptias copulatio Ecclesiae
Judaeis,praedicaret et genlibus : praedium
cura Christo intelligilur : Maria Jesu in nuptias, G praedicavit
id est agrum, fons ad fluendum puleus ad polandum -
oslemtit synagogam : Jestts et discipuli ejus, ftgura Jesus ex itinere : oslendit veniendum per
est defectio litteroe faligafbs
Ecciesise, deficiente vino, id incarnationem super historiam legis littersc, per
iegis. horam sextam fidem Samariunorum intelligifur qui
NondumvenUhora mea, id est nondum venit tem- erant ferventes : mulier id est synagoga : haurire
pus passionis Chrisli sex hidriae, sex setales, in vi- aquam discere historiam legis liiterae : pelit Jesus
num Christus. Architriclinus Johannes ostendit, quod bibere id est petere fidem mulieris puieus altits id
ante bibit Johannes passionem quam Christus: aqua est altitudo mysterii legis : fons aquoe snlienlis ad
vinum faclum, ostendit renalionem et vetus Testa- vitam aeternam Id»estpraedicatio Evangelii ebullienfe
roentum in novum. AlUer per aquam baptismum ex ore apostolorum sive credentium : quinque viros.
Johannis per vinum passio Cbri.Sjti,item per vinum ostendit quinque libros Moysi,ethunc quidcm liahesesi
sanguis Christi ut ipse ait, sanguis ejus verus potus - tuus oslendit libtum Josue: reliqttid hydriam suam id
est.bonum vinuin servare , ostendit mysterium : estpristinam conversalionem : abiitinciviutem : os
mysteria veleris TesUmenti per boves vendentes tenditprimitivam Ecclesiam quasi ad gentes sive nd
doctores ostendit. qui dona sacra vendunt, per oves populum: levateoculos Vfestrosidest oculosfidei • nl-
homines simpliciter oslendit, flagellum de resticuUs, " Bnsmessesid est corda fidelium:qui seminaveruntid
id est vindicla pro variis peccalis unde ejiciuntur, est prophetas qui_melunlsuntaposloli. Mansit apud
de Ecclesia : Jesus non credebal se ipsum illis, id eos duos dies id est post duo tesUmenta tradita Ju-
est pro parte carnis Nichodimus nocte venit ad illnro, dseis ; abiit in Gnlilocamid est ad gentes : hic aliter
per noclem ostendit litleram legis : sive ignorantiam qui mortui sunl corporaliter, in futuro audiunt vo-
cordis ut inlustrarelur a lumine, scientioe Dei: sci- cem ejus et resuscitantur : sicttt habet in se vitam
mus quod a Dco vcnisli, ostendit eos qui receperunt iu et filius : quod dicilur dedit lilio hoc est pro
Chrislum per fidera, caro nascitur ex carne et san- parte carnis : qui bona fecerunt in resurrectione vitoe
guine, ut vivat corporaliler in mundo, iterum rena- hoc est qui seipsum jtidical restirgit et aliler qui
scitur anima ineffabiliter et Spiritu sancto ut vivat mortui sunt in peccalis, per conversionem fidei vi-
in aeternum. vunt ad vitam, ipsi resurgunt ad judicium, qui hic
Spiritus ubi vult spirat, id est quem vult inluminat, male egerunt : quod dicit non facio a me quicquam,
sicut dicit Apostolus, qui enim adhoerelChrislo unus ostendit pro parle corporis : sicut audio et judico :
spiritus est. Vocem meam.audis, oslendunt inlumi- jndicium meum justum est. non quscro volunlatfim
P_TBOt.. CXIV. 29
907 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 908
nieam., se>. qu misit me Patris, bic vohratalero A tionuni paternarum : siye Ecclesiam ex genlibns
suam posuil, pro membris. quaerelinquens Deum fornicata est cum doemonibus:
Si teslimoniumperhibeode me, testimonium tneum quia adducunt eam in medio, ostendit Judoeos qu/j
mn est verum; sicut ait Saloraon, lauda te alienus non accusatores sunt Ecclesiae Christi: Moyses menda-
os tuum: neque vocem ejus audiunt unquam, oslendit vit lapidare tu quid djcis? teinptantes eum pro dua-
inlldeles qui proedicationem ejus non receperunt, bus causis, si dixisset lapidare dixissent illi non fa-
aseendit in roontem cum discipulis suis id est ad citille quoddocet remittite ad nos, si dixisset non
alliorem viUm ascendere temptans Philipum id est lapidari dixissent contradiclor legis est: Jesus in-
ad probandum non ad perdendum : quinque papes, clinans se deorsum id est de sedibus palernis in
quinque libri Moysi: per ordialruro, intelligiUir as- mundum ad redimenda peccata generis humani,
perius legis litterse : fcenura raultum, perfectio po- digilo scribebal in terra : osteudit peccaU eoruro
puli ostendit: nhnquid pereat de reliquis hi est no- erexit te seut erigeret eos qui incedebantin pecca-
lite mittere doctrinam ubi non aedificat: ascendit lis : ilerum inclinans se, scribebat in lerra, ostendit
solus in montem id est ad palrem, descenderunt temissa peccata mulieris: remansit solus Jesus cum
discipuli ad raare, hoc est ad gentes: ascenderunt niuliere in domo, id est cum Ecdesia m raurido: qii
in navem id est in Ecclesiam tenebrae factoe sunt id B sequhur me nori ambulat in tenebris, ostendit non
jest vesperascerite mundo aut impetum perseculiO- lanlum gressus pedura sed affectum cordis : non in
nis posl ascensionem Christi : remigantes, ht esi tenebris, id est iguoranliae, neque m lenebris pec-
coiifugientes ad Chrisium. eatorum: sed babebit lumen vilae,id esl lumen scien-
JLesumambulantem tuper mare id est calcanlehi liaeet luraen perpeluum mutu babeo de vobis loqni
vitia mtiudi: turbas ascendentes in navem quaeren- et ;judicare, osiendit quia si crediderilis raulta vos
tesJesum, ostendit ut omnes cum proprio iabore docebo: «tsi non credideritis, muha Ioqui ad excu-
requirunl Ghrislum : manu dicitur apud Hebroeos sationem vestram.
unde accepit riomen manna apud Latinos hoc est
vivus sive Chrisli Jlle ab inilio komicida erat: quia semetipsum in-
panis corpus transfiguratum nry- terfecit
modis suscilatur horoo id est de infi- superbiendo.- aliter.primum hominem quera
sterio, tribus Deus immortalem cqndidit et ipsum fecit morUlero,
deUtate ad fldem, de peccalo ad poeuilentiam, in
et per ejus suggestionem oecisus est Abel: quis ex
novissimo die corporaliler, in resurrectienem : egq vobis
vivo propter patrem, ostendunt secundum divitatem: argiiet me de peccato ? qui ex Bco est verba
Dei audit, id esl qui intelligit et facit: Samarilanus
scenophegia id esl fictio tabernaculorum: vosas-
-, es et daemoiiiuajbabes, bic quod non fuit riec itabere
eenditis att didm festum, ego non ascendo: Vos
et quod erat tacendo consensit: ego gloriara. meam
^uibus mu_dura delectalur ego oon ascendau», qnja
nouquaero, est qui quoerit etjudicet: DessPater;
non «m de raundo, die festo mediante. non quaero sicut simulatores faeiunt et Htfuslejudi-
Ascehdit Jesus Jerosolymatn, maxirae incendente
cant: Abraham paler vester exsulUvH nt videret
zelo Judoeorum: mea doctrina non est mea, et si diem meum:
vidfl et gavisus est> ld est vidit fidem
jnea quomodo non mea? mea est quae ex ore meo in
eis procedil: non est mea quia quae ad patrera au- spiritu et vidit illum in persona angetortim : tres
untan salutavit ubtdixit divertitc domini
divi: haec toquor vobis, aliier "secundum carnem yidit, quasi
mei ad domum servi vestri si inveni ^ratiara in ocu-
meaest, sed sectraduro divinilate/n uon, est mea, lis tuis : anien amen dtco
unum opus feci et omnes miramini totum bomjuem yobis est amen geminatus
intellectus, vere sive fideliter : adnuntians Novum et
saniiro leci in sabbaiho, boc esl toturo genus ttuma- Vetus Testamentum : ante
Abranam ego sum': de
nura, innevo Testamento : nolke judicare secundum divinitaie locus est: tuterunl
faciem id est personam hominis nolite accipere: lapides ut jacerenl in
nescitis unde sira id est secuiidum carnero. eum, id est lapidea corda haberites: abscondit Jesus,
oslehdit se abiiconsuni a cordibus eorum se, exivit
Adhuc modicum vobiscumsum, ostendit usque in
id D de tempto, id est de populo Judseorum Jesus (ransiit
passionem : quaerelis me el non invenietis est
per mediura eorum, id est abiit ad gentes.
corporaliter et ubi ego sura vos non potesUs venire
idest per incredulitalera nisi per"fidem : in noyis- Vidit hominem cmtum a nativilate: caecushuma-
sirao autem die festivitatis id est peracta feslivitate num genus significatur: Neque hic peccavU neque
Judseorum : qui siUt veiual et bibat id est qui silit parentes ejus,\\l intelligas hoc quod dixit neque pec-
verbtim Dei veniat et bibat doctrinam Evangelii: cavit: Adam primus crealus ad videndum nialura
jfluminade ventre id est doclrina de corde : fluent; clausos habuit oculos, curo transgressus fuil manda-
aquaevivae id est praedicalio Evangelii qu?e donat; ltim Dei: apertos oculos tenuit ad malum el claustt
perpeiuam vilam : quia Jesus nondum erat bonori- ad bonum ? quid igitur parentes nisi genus huma-
ficatus, ostendil honorificationem passionis et resur- num, et instigatores viiiorum aut ipsa vitia signifi-
rectionis : reversi sunt unusquisque in domuroi cantur? me opor(e( operari, id est proedicare: donec
suaiu id est in malitiam suam. dies esl, id est dum sum in mundo : venit nox, id
Mutier in adulterio deprehensa, ostendit synago- est perseculio apostolorum sive persecutio Anlichri-
,gam quce adulteravit legem Moysi secuta est tradi- sli; nox qiiando nemo potest opcrari, id est post
909 EXPOSITIO IN QUATUOIt EVANGEI.IA. — 1N JOAN. .- MO
raansit ibi duos dies, id est duos testamenta.
uniuscujusque exitum : exspuit in terram, idest in-1A viveut:
carnationeui Christi. Eamus iterum in Judseam, reversam fidem in Judseos
Lutum fecit,linivit ocutos meos : ostendil sicut pri- per Eliam et Enoch in finem mundi: duodecim horx
mum horainem de limo lcrrse formavit iia per eum- sunt diei, dies Christus esl: dnodecim horse duode-
dem gerius luti reformavii genus humanum : Vade cim apostoli; si quis ambulaverit in die non offendit,
et lava ad natatoria Siloe, demonslrans baplismum: in die, id est in doctrina Christi au.t apostolorum non
offendit in peccato quia lucem hujtis mundi videt, id
per parentes inlelligitur diabolus seu vilia : qui dixe-
rtint setatem baltet ipse pro se loqualur : qui noluit est Christum per scienliam videt.
l»oir.inemconfiteri Chrisium : hiinc nescimus unde Si quis ambulaverit in nocte offendit: per noctem
sil: ostendit quia nesciebant cjus divinilatem: in intelligilur tenebraepeccalorum, sive ignorantia cor-
veni, in hunc mundum, oslendit qui au- dis : non erat ibi, ostendit, proesenliara carnis scie-
judicio ego
dit verbum, et recepit judicium accepit ad condein- bat morluum esse, id est quia omnia novit: unum
in domo archisynagogae, duo filium viduaein portam
pnandura: ut qui non videntvideant,oslendil gentes:
civilalis terUum Lazarum de monumenlo, in dorao,
quse legera nbn acceperunt: el qui vident coecifiant,
id esi Judaeos qui videhan( per legemcaeei facli sunl,' id est in corde : in porta, id est in ore, in monu-
B mento, id est in opere, per easdem morilur homo et
quia non cTediderunt in Chrislum.
Qui >rontntratt<perjanuam: ostendit episcopos qui per easdem resusciubilur.
Martha ut audivit quia Jesus venit obviavitei : riic
per proemia intrant non per vocationem Dei sive
popttli,pastores sunt evium, qui pro lucro animarura Mariha significat Ecclesiam quae obviavit Cbristo
noa proambitione sseculisunt: buic osliarius aperil: per fidem : Maria domi sedebat, contemplationis vi-
tam ostendit, qui credit in roe et mortuus fuerit
primus osliarius Joannes praecursor Christi, Scri-
plurse Scriptura divina vocati nominati, id est novit vivit sive corporaliler, sive in peccatis per poe-
Dominus qui sunt ejtis : producil illas in doclrinam nitentiam : omnis qui vivit et credit in me qui hic
sive in reguum, ante illosvadit, id est exemplum in bonis operibus vivil in, Christo, non morietur in
quod docuit prius fecit: prcecedil illos in regna cce- oeternum
lornm, sive et oranes doclores boni prsecedunti Lacrymatus esl Jesus: oslendit sicut verus Deus
exemplls. et verus homo exempium compassionis est, ligatis
Vocemmeam audiunt, id est doctrinam: alienus manibus et pedes, oslendit vmculis peccatortim :
•
sequuntur, id esl fides, doctrina haereticorum: quot- ^facies stidario ligatus, id est velamen super cOrda
"quot venerunt fures fuerunt et latrones, id est pseu- Judseorum: solvite iUum, id est per praedicationem
doprophelsequi fuerunl et erunt tempore Antichrisli: C fidei. Judaeiquanto majora signa videbant, tanto ma-
per me si quis lntraverit salvabitur : Itoc est qni> . gis obcoecabanUir: tulerunt locum et gentem, locum
per doctrinam Christi salvabilur: ingrediatur per Jerosolvmam, possident Romani et genles qttOBdis-
poenilentiam in Ecclesiam, et egredieniur de prae- persi sunt per regiones, princeps causas dixit, expe-
senti ssecuload regnum Dei: aliter, egredere contra dit unum hominem mori quam tola gens pereal, quia
haereticos expugnandum : fur non venit nisi ut occi- minislerium Dei habebat prae raanibus e( Spirituro
det et perdet, isti sunt ordines sacerdotum qui pro Dei hoc locutus est, ut Filius Dei qui divisi erant
gralia lurpi lucri non pro lucro aniraarum ingre- congregaret in uhurn in toto miindo : Martha mini-
diuntur, ego veni ut vitam habeatjs, id est doetri- strabat, ostendit jtctivam vitam.
-naro meara, et abundantius habeatis, id est viUmi i Lazarus discumbens cum Jesu, signillcat Eccle-
aeternam : roercenarius est qui pro lucro terreno do- siam: Maria accepit libram unguenti, iu et tolits
cet: vidit lupura fugit, id est diabolmn vel haereti- mundus quod intelligitur corda fidelium : per un-
curo : alias oves habeo quoe non sunt ex hoc ovilii guentum odorem confessionis, Maria Ecclesiain si-
gentesTostendil,sit unus grex et unus pastor, id est. gnificat, unxit pedes Jesu, id est per confessionem
Ecclesia et Cbristus: hic lapis angularis interme- pcenitentioe: domus repleU est ex odore unguenti
dium parietem qui filulraque unum, "ita et totus mundus repletus est de passioue et re-
Potestatemhabeo ponendi animam meam et ilerum surreclione Chrisii.
sutnendi eam .-.ostendit proparle carnis, paterquod Vt audivit tnrba quod Jesus venisset, aeceperunl
dedil mihi majorem omnibus, ostendil Christo vel ramos palmarum, obviamJesu exierunl. Ostendit quia
Spirilu Dei majorem esse omnibus operibus saeculi: tres secundum adventum post resurreclionem ra-
;ego dixi dii estis, tribus modis dicitur, id est essen- piuntur in aera cum Domino invenit asinura, per
tialiter, qui semper est, id est Deus : nuncupalivus, asinum popttlum gentilium ostendit: sedit super
dii estis: falsedeos dicitur doemonessive idola. eum, id est per confessionero fidei: noli liroere per-
Abiit transJordanem, id est ad gentes, ubi Joan- .dilionem luam, quia Salvator tuus venil filia Siou
nes primum bapiizans mansit ibi.oslendit Ecclesiam: ostendit congregantium fidelium ex Judaeis et genti-
Lazarus fignrat Judseos quia Judaei infirmi erant a bus : lotus mttndus post eum abiit, quia per passio-
fide Christi : Mariha et Maria doctrinam bonorum nem et resurrectionem suam totum mundum de pec-
Judoeorumostendit: hsec infirmiias non est ad mor- cato redemit, et seculus est eum : accesserunt ad
tein, ostendit quia qui mortui sunt hominibus Deo Pbilippum et rogabant ut viderent Jesum, ostendit
SH WALAFRHMSTRABI FULD. MON. OPP. PA.RS-I. — THEOLOGICA 912
gentes per prsedicationem apostolorum cohversas ad A praeceptum novura do vobis ut et diligatis invicem:
liuetn : granum tritici figuram Christi tenet, si mor- iu vetcre dicilur diliges amicum et odiohabebis ini-
luum fnerit muka grana adfert: sic et Christus .., iiiicum, Dominus dicit diligite mimicos vestros: hoc
niultiplicavit Ecclesiam suam. est procceptumnovum, non conturbelur cor vestrum,
Ctarificabo et iterum clarificabo, id est clarilica II- hic proedicat Apostolis de passione stia, ereditc in
lum in resurrectione Lazari, iterura clarifica illura Deum, et in me credite quia FiUus Dei sura.
in sua resurrectione : princeps mundi miltilur foras, CredUe rndotno pattis mei, id est in Ecclesia
id est diabolo cjeclo de potestate mundi per passto- mansiones raulUe sunt id est sicut in uno homine
nem crucis: ambulale dum lucem habelfs, id est sensus divisus : est ita in Ecclesia quae est
dura Christura eorporaliter et spiritaliter vobiscura corpus Chrisli irratite muttae sunt : vado parare
habelis : ne lenebrae vos coroprehendant, id esl te- vobis loc, id est parabo vobis vilam, sicut Aposto-
nebras ignorantiae et persecuiiones peccatorum : lus advocalum habcmus apud Palrem , qui inter-
abscondit ab eis, id esl corpefaliter sive spirituali- pellat pro nobis : ego sum via et verilas et vita,
ler, Domine, quis credidit auditui nostro? quispro via sineerrore Christusest, veriUssiue falsiiate,
rariute ponitur sive pro difficultateaudilus ihtes esl; vita sine morteipse est.
quam per Spirilum sanctum audivrmus: brachium " Amodo nottit eum et vidislit eum, id est, quem
Domini Filius Dei est, qni revelatum est, idest ali- cognoverunt oculis corporis , et cognoverunt oculis
qua pars ex Judosis revelatumex gentibus, id est cordis , secundum divinitatera per inlustrationem
qui credit in me non solum secunduro humanitatem, Spirilussancti: majora horttro facit, quiaChristus
sed secundum diviniutem, aliter aon solum in me, per fimbriam mulierem sanavit: Apostoli vero per
sed et ht Patretjuia ego in Patre et Pater in me: umbram iniirmos curabunt.
qui videtme videlqui me misil; ac si apertedfxis-
set, qui vidit me vefum bominem esse et credil me Explicit Passio,
ventm Deura esse,-videt et Patrem secundum dfvi- Rogabo Palrem meum et alium Paractilum dab\t
nitatem. vobis :per bis Spirilum acceplum dilectio Dei et
Non veni ut judieem, sedutsalvificemmundum: proximi intelligilur : spirilum veritatis quem mun-
©Stendit quod per effusiomm sanguinis redimeret dus accipere non potest, id esl, qui roundum dili-
mundam •: ditexi vos quia eram in mundura usque gil non accipii ilium, non relinquam vos orfanos, id
in iinem dilexit: exemplum dedit ut omnes in Dei est non relinquam vos. secundum divinilalem : ui
verilate permaneant usque in finein : ccena facta illa die cognoscetis, idest infuturo, sivein resur-
ostenditpassionem Cbrististcut post ccenam -pran- C reclio eChristi. Ego in Patre, id est secundum di-
diuni non fit, sic Christus postquam semel passus viniUiem, vos in me, quia raembra raea estis : et
est non ostendit se iterum passarum : surgeus a egoin vobis, id est, in dilectionecordis veslri : ma-
ceena , ostendit passionera noslram resurrectionem nifestaboei meipsum, id est, «r-edeales in divini-
sive ascensionem : ponit veslimenU sua, ostendit Utem, mansionem apud eum faoiemus sicul ipse
quia deponenda-erant vesiimenU ejus adcracem. ait, ubi duo vel tres congregati fuerint in nqmine
nieo, ul>isum et ego et reliqua : pacem meam do
INCIPIT CAPITULATia vobis, id esl, sicut ego patienter suffero omnia, et
Accipiens linteum et pmeinxit st lint&o,id esl mor- vos palienliam Jiabeus : pacera meam relinquo vo-
tificatio ipsius: mittit aquam in pelvim, ostendit bis, id est, sieul ego passus sum, iu et vos palie-
graliani baplismi: ccepit lavare pedes discipulortim mini: non sicut mundus dat pacem egn do vobis,
sttorum et extergere'linteo, per Iavationem pedum mundus inteiTiiptam pacera dat, Deus aelernamdat:
baptismum apostoiorum intelligitur, per extersionem venit princeps roundi ad roe, et nihil in roe invenit,
lintei ostendit per passionem Christi exlersioncm id est, diabolus venit ad crucem, et in Dominonon
peccatorum? non lavabis pedes mihi in aetenumi, invenil peccatum, qngesivitcapere capius estab eo :
&
pavore perterritus dicebat hoc: si non lavero te, non sicul praecepit mihi pater sic facio, misit illum pater
tiabebis parlem mecum, ostendit qui non est lavatus ut sanguinem suum fundcret pro genere humano, et
pet baptismum et per confcssionem poenitentiaenon iu fecit: ego sum vilis vera unde perfluit sauguis,
habebit partein apud Dominum: accepit vestimenta et aqua: el pater meus agricola est, id esl, cukor
sna, iterum «stenditur quodrevertelur ad Judaeosin Ecclesiae : vos palmiles, id est, aposloli sive lideles
linem mundi : non est servO major domino suo ne- Ecclesiae: sicut palmes non potest a se fruclum
que Apostolus eo major qui misit iUum, id cst si ego ferre uisi manserit in vile, sic et unusquisque non
patior el vos palimini. Aliter si ego rae humilio usque fertfructum nisi manserit in Chris(o.
ad vesligia vestra, ila et vos humiliate vos omnibus: Jn hoc clarificalus ett Patermeu», ut fructum pri-
levabit contra me calcaneum, id est calcaneum ex- mum afferatis, id est sicut praedicalionem, ego et
tretna pars merubri est. passionem fructificavi, ita el vos facile: sicut dile-
Et per bucellam introivit in eum Satanas, id est, xit me paler, et ego dilexi vos, id est, sicut misit
sicut Apostotus ait, qui indigne accipit corpus Do- me pater praedicare el pati, et ego mitto vos: ma-
ntini et sanguinem ejusjudicium mandueatct btl.it: jorem caritatem ncmo habcl et reliqua : dilecUo
913 "EXPOSITIOIN QUATUOREVANGEUA. — IN JOAN. 9U
fortior est morie, ego pro dileclionem patior pro A perat principatum sacerdotis : sed ilta visa est oslia-
vobis, et vos palimini pro Ecclesia : omnia quae ria, queeintroduxil Pelruni in alrium signillcal pri-
audivi a patre meo nota feci vobis, id est praecepU milivaeEcclesiae,exprobravit eum quia DeiFilium se
Evangelii : elegi vos de mundo, id est de roundanis esse dixisse : cerle non rapinam arbiiratus est se
actibus : non estis de mundo, id est, quia non di- esse aequalemDeo, scd semetipsum exinanivit, for-
Iigilis mundum : ut ait, Salomon, t.alis est mulier mam servi accepit.
adultera, quaecum comederit teligit, os.suura, dicil, Jesus bajulans crucem suam: _xempmm dedit
non sum operau malum , figurat Ecclesiam ex. sicut ipse dixit : qui vnlt post roe venire abneget
gentibus, quoeper confessionem abstersit se de iro- semetipstim, et reliqua : duolalrones crucifixi erant
raundilia.peccatorum : ab inilio mecum islis, id est cura Jesu, qui pcrmansit unus in perfidia sua, osten-
ab initiopraedicationis.. dit Judxos, qui confessus est signiflcat genles :
Si ego non abiero. paraclilus non veniet ad vo»: scriptum eratjn titulo rexJudaeorum, id est rex
cum venerit paradilus arguet mundum de pgccato, confessorum : fecerunt quatuor partes de vesti-
id est, quia non credil in me,.crcdat.per praedica- menlis Jesu: qiialuoc mililes, id est qiialuor Evan-
lionem Evangelii : de judieio aulero, «juia prin- gelistae : veslimenta divisa, id est praedicationem,
ceps mtindi judicatus est: Arguit de peccato, id B incarnationem, passionem el resurrectioncm, quoe
est, ut per prsedicalionem vestfam converUntur prsedicaverunt in quaUior parlibus mtindi, tunica
ad posnitentiam : de justilia, ul sicut diligil pro- aulem inconsutilis desqper contexla, oslendit quia
xiraum, diligat et Deum ex toto corde : de judi- diviniUs inPaireet Filio inseparabilis est: non scin-
cio, ut quidquid vullis ut faciant vobis homines, damus eam, sed sortiamus de illa cttjus crat, os-
et vos facite illis : liaeceniro est lex et propbeta?. lendit quja viri Catholici non sciiiduntunitalem di-
Modicumnon videbkis.n\e,_id est, duru jacui jn, vinilalis.
sepulcro : modicura iierum e(.videbitJs.me, id Slulier, ecce filius tuus: disctpulo, eccemaler tua :
egl, per resurreclionem : yenil hora quando non in hic virginem cotnmendavit, ut incorruplam serva-
proverbiis loquar vobiscum, sed palam de Patrejna- ret: non fregeruut crura Jesu, id est, quod figuratur.t
nifesubo vobis, id esl, per resurrectionem : in Ula ante fuerat, per agnum in ^Egyplo : non cruduronec
die in nomine meo peieds, id es(, quia ascendo ad cocturo aqua, sed assum tantum igni, ostendit pas-
P^atrem resurgendo. per polestatem. Paler diligit sionen Chrisli, baculum in manu, oslendil crucero
vos, quia diligitis me relinquo mundum, etvado ad Christi, de roundo ad Patrem : non comminue-
Patrem, id est, per praescnliam corporis, nam se- lis ex eo, ostcndit ut non fieret infracU crux
cundtim.divinitatera non relinquit mundum : pres- VChristi, lancea. laliis ejus punxerunl, ut implerelur
stiraut Irabetis, id est, a mundanis hominibus iri- sci iptura : viderunt in qticm pupunxerunt.
bulationem : ego vici mundum, id est alligavi for- Exivit sanguis et aqua : sicut ex latere Adae
lem in mundo, qui esl diabolus. stimpla est Eva, ita ex latere Christi exivit redemp-
Venil hora, Paler, ad clarificare Filium luum : id lio Ecelesise: per sanguinem remissio, per aquam
est per resurrectionem : ut Filius clarificet te,id est. baptismum : duo discipuli currentes ? Petrus et
per Filium converiantur et credant: ego te clarifi- Joannes, ostendit duos populos currentes, Judseos
cavi stipcr terram, id es( notum fcciomnibus, apud per legis litteram, gentes per Icgem nnturae.
te manifesiavi nomcn (uum horainibus , ostcndit Joannes prwcucurril citius; vidit linleamina posita
quod secundura divinitatem, cura Palre erat, el cor- et non introivit. Judoeiper legem et Prophelas vi-
poraliler in tcrra : quos mihi dedisli de mundo tui derunt Christum venlurum, etadventum ipsius non
crant, in proescientiaab initio tui erant: mibi eos receperunt. Venit Petrus sequens eum, vidit linlea-
dedisii, id est, ad docendura : el scrmonem tuum minn et inlroivit, ostendil gentes quaein adventum
servaverunf, id esl, in fide permanserunt, ego pro Christi, sive doclrinam illius: per linieamiiia iucar-
cis rogo non pro mundo, quia scit Deus qui sunt n nalio Christi intclligilur : per sudarium mysterium
ejus : omnia tua- mea sunt, et mea tua sunt: et - divinitatis iiitelligilur : sudnrium non cum linlea-
clarificalus sum in eis, id est, in iisdem gentibus rainibus, sed separalim in unum locum iuvolutum,
roanifestaius sum, id est, quia crediderunt in me : ostendil quia diviniUs longe est remou a sensibus
inraundo sumcorporalitcr, et in mundo non sura bumanis, in unum locum qui sunt universalis : tunc
corppraliler : cl pro eis sanclifico meipsura, id est, introivit et alius discipulus qui prius venerat ad
per martyriijmet.resurreclionem.: ego claritatem, monumenlum, ostendit Judaeos reversos ad fidcni
quam dedisli mihi dcdi eis, id esl, praeceptadivina : in fine niundi: angeli sedentes ad caput et ad pe-
exivit cumdiscipulis suis trans torrentem Cedron, des, oslendit initium el finem.
ostendit impelum persecutionis. Dixit Maria, nescio ubi posuerunt eum, ostendit
Iterum transiens Jesus cum discipulis suis, id est, secundum carnem diligebat mundum, el per- fidei»
«"•»mundo ad patrem, et de Judaeisad gentes, vene- credebat quod dixit Maria oslendit cogilationeni
runl cum laleinis cl fagulis, id cst, ipsi sibi accende- vocis : quia per dilectionem proxiroi cognoscit homp
riint ltimcu pcenale, adduxerunt eum ad Annam, Deiiin: dixit Jesus, noli me langere, id est in corde
Anna gratia Dei inleiprclalur, qui gratia Dei accc- luo, tibi non asceudi per divinilalem, .discipuli. pi-
945 WALAFRIDI STRABl FULD, SQN, OPP. PARS L — THEOLOGICA. »16
scatites totam noctem nibil ceperunt : piscatores A rectionem induunt spiritale corpus, ubique sine
doclores veteres:, in nocie oslendit ante adventnm melu ingredi possunt, uhde inleger et incorrupluS
Christi nulltts ad pertectionem per prcedicalionem malnmonio, tres testiftcant hanc sententiam.
tegis veteris venisset. Discipulus quem amabat Jesus. Secunda Virtu9
' Mane autem
fatlo : ostendtt factum adventum est quod fecit Jesus in Cana Calilseae,vinum de aqua
Chrisli: millite in dexleram pariem, id est, mitltte expressit opus paratum - virgmitaHem Joannfs ,
prsedicationem in gcnttbus. Erat enim Petrus nu- ostendit quia illi sponsa conjuneta est: testimonium
dtfs",'id est nudi eranl a lide Cbristf : lunica succin- quod eommendavit Jesus matrem suara Joanni :
xii se, id-esl fidem Ecclesiae:•niisit se in mare, id Maria Ecclesia figuralur. Jehannes principalum,
est in fluetuationibus, el amarilttdines mundi per sicut fuit Johannes virgo matrimonio, sic fuit ineer-
dilectionem Christi : atii discipuli navigio venerunt, ruptus et morle : Joannes genealogiam de diviniute
idesu in Ecclesia Duetualionem mundi calcantcs narrat, nam aUi de liomine narrant: de divinitate
vidertint prunas, et piscem et panem positum, par Jobannes dicit,' in principio erat verbum, iste jace-
piscemdsteridit ftdem, per prunas calorem caritatis, bat super pectus Jesu, el scientla diviniutis quae
per panem verbum divinum : trahehtes rete in fuerat in pectore Jesu ascendit Johannes de con-
terram, perlittora osteridit finem mundi : prenum B junelione duorum pectorum; insila arbor, itr aUer
niagriispiscibiis, id est, plenitudo e( magnitudo facit fructum arboris, alteriusin qua praniatur. Si
Ecclesioe,per reroissionem peccatorum : per tres secundum ordinem canonis isletiber Malhaetimprse-
ostendit trinitatem : indivisum rete et non scissum, mittendus esset, et quod in novissimam positus par-
id est, Ecctesiam iu futuro incorruptam : mandu- tem, est qnia terra primis sanctificata est, deinde
cavit lesus post resurreclionem, ostendit veram aqua, ef 'posiea novissime ignis qoia clarknf «st et
incarnationem corporis. ut credentes crederfint, subtiUor : item in simililudinem doarum legum, id
Dixit Jesus, SimonJoannis amas me ? Ostendit est, vetuset novum; velus prra^ tradita erat, nova.
sicut ternegavU,iit ler confiterelur fidem Trinita- lamen clarior est et major, quia de coslestibus dis-
tis : pasee oves meas id est in Ecclesia : ingressus cernit et abundanlior mea, quod ad EvangeUum
Jesus januis clausis ostendit quia clausis ingressus Joannis pertinet ex supra dicU.
est januis ulerum, sic et omiies sancti post resur-

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MOJSAGHl

PICTURJi HISTORIARUM NOVI TESTAJMENTL

(ApudGoTdast.,ManualeBfblicum.)

Angetus ecce sent promittit munera nati C «•

Queni populus trepidans foris exspectabat et orans.
AL..
Concipit cn verbo prolem castissima Virgo,
AL.
Angelushiic sponsum Josepb commendat aleudum
AL.
Hic genitrjx Domuii mea(, Elisabetlique salutat,
Utque Deoexsultet Joannem Spiritus implet.
u..
Zacharias soboli noroen posuere propinqui,
Sed roage Joannes cerUnl vocitare parentes.
AL.
Nuntiat angelicus Gbristum pastoribus hymnus.
AL.
Iu stabulo Dominum celebrant en omnia parvum.
Afc.
Ecce Magi solro praesentant munera vere.
Al.
Ixi Joannis moniti faciem fugere tyranni.
Sistitur hic Domino Jesus cum munere jusso ,
Mox ipsum Dominum didicerunt corda pioruro.
AL.
Parlibus ^Egyptt differtur passio Christi,
Quem simulacra tremunt et chara habitacula linquunt.
AL.
Praecipit Herodes natos cruciare recentes :
MiUialactanluin lendunt lsetantia ccelum :
AL.
En senibus potior repefitur pusiq doctor,
Qui tamen imperium dignatdr lerre parenturo.
Expticit de infanlia Chrisli.
n" (Hi versusin dextro pariete chori : Isli verottt dexlro
pariete slatioms'poj>uli.)
Baptizat Dominum serri devotio SHramum.
Pnedicat hunc genitor : invisil Spiritus unctor.
AL.
Daemonisen fraudes Christus contemmt inanes,
Ejus cttnclimodas ducens ut stereora porai»as>
 * ' 918
»17 PICTURiE HtST> NOV. TEST.
AL, A IL.
Deraoustrat placidum Joannes nutibus agnuni. Hic scriboeDominosisiunt in crimine captam,
- -AL.' Quam placidus censor daronatis solvit eisdera.
Andreas sequilur, fratri comperla profatur. AL.
AL. Ex limo reparal quidquid natura negabat,
Itnperat os vitreum post se properare Philippum , Qui lttteum primo tolum plasmaveral Adam.
Naihanael spissa qui mox subducit ab umbra. (Huc usque de miraculis Dominiin. dextro pariete :
AL. hi vero in fronle occidenlali,ta spatio quod supra
TesfiDitsntsce novuiu fecij,de flumjne sigpum, . ihronutn esi.) , . .
Coayiviis la.ticesiiLvitea.pocula vertens. Ecce tubae crepitant, quoeraortis jura resignanl:
AL. Crux raicat in coelis, nubes prsecedit et ignis.
Retia germanilinquunt in nomine Christi,
: ($ic etian\ sublus thronum inter paradisum el in-
Moxalii lacrymas spernunt cum nave paternas.
fernum.)
AL. '
Hic resident summi Christocum judice sancti
Omnipotensmedicus, hominum miseratqr etunus, n Justificare
Omnimodispressos jussit.discedere sanos,. pjos, baratro damnare maUgnos.
AL. (Passio Dotnini insinislro pariete stationis populi.)
Spiritibus dirisbommum de corpore pulsis Esse sibi Patrem Domino traclante Tonantem,
Das pecudum furiare greges, justissime judex,
Ptebs furibunda pium cer(at lapidare magistrum.
AL. AL.
En Verbum Domini curat. inedicaniine verbi-,
Mortue quatriduo fetens et corpore toto,
Praecipit.et sanura propriuin porUre grabatum.
AL. Lazare, surge, veni, le morli tollo rapaci,
AL.
P,rincipisut natam sanet vel suscilet, ibat,
AL. Euneris obsequium mulier prsevenit amicum,
Dum caput atque pedes nardo perfudit honora.
Furalur mulier sacra de veste satptem..
AL. AL.
Reddidit en stupidae Dominussua munia dcxtrse. Mansuetum regem plebs devota frequentat
CousiUurastolidi faciunt de sanguine Christi. Frondea cum festis preeienscomiUnsque choreis.
AL.
Unicus en viduaeredivjvus rcddittir orbae. C
En urbis miserse dignatur flere ruinas
AL
o vere Quoe manibus crudis ipsum discerpere gestit.
Ingeminant plebes; magne propbetes.
AL. AL.
Saltatrix petiit capul innocuuroque recepil: Hic sub carne latens deitas per signa patescit,
Lictores fluvidum linquunt in carcere truncum. Dum turbas patria flagro proturbat ab aula.
AL. AL.
Panibus ex quinis, et piscibus baud raage binis, En ficum viridem sterilem remanere jubebal,
En horainumlar^e salurantur millia quinque. Quod sibi jejuno fruclum praebere negabat.
AL. AL.
Cbristus aquae fluclus pressil vestigia gressu ,
At fidei dubiutn mergunt vada turgida Petrum. Agricoke servos caedentesvulnere saevo
AL, Post nalum Domini salngunt hic mittere morti.
Hydropicjuutangente roanu quse cuncta creavit, AL
Pallidus humor abit, fucies et heta rubescit.
n Genliles Dominum cupiunt jam cernere Christmn :
Al. Discipulosidem mortero perferre docebaf.
Ecce decetn mundans lemplo se ferre jubebat; AL.
Unus regreditur grates persolvere Jesu.
AL. Ecce sacerdolura primi populique nefandi
Deusest beneoicere Infidum faniulum censu corrumpere gaudenf. .
Conleiituspueros parvos,
-Talibus atque sui promittit gaudia regni. Cmtera desunt.
919 WALAFRIM STRABJ FULD. MON.OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 020

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHl
DE

EGCLESIASTICARUM RERUM

EXORDIIS ET INCREMENTIS

LIBER UNUS,
AD REGINBERTUMEPISCOPUM.
tEx BibliothecaveterumPatrwn, saeculiix,parte u tom. XV.)

PR^EFATIO AUCTOBJS

1I>norainc Dei Patris, et Filii, et Spiritus sancli.. A stanlia nos assequi posse. Sed est quod hujusce-
I)c ministris Ecclesioeet ministeriis ipsorum, necnon modi incccplis sensus sui vivackate videbantur per-
el de multiplicibus sacramentorum , ofiiciorura et spicua. Scribam igilur, in quantum Dominusdede-
observalionum, ralionibus mulli multa dixerunt : rit facultatem, sicut ex autbenticorum dictis-,quae
ita ut pauca vel pene nuUa remanserinl, qtiaenon adbuc altigimus, addiscere potui, de quarumdain
jam per illuroinationem Spiritos sancli sint demon- ecclesiarum exordiis et causis rerum, et unde hoc
strata :-non solum quaUter debeant fieri, veruroetiam vel illud in consuetudiuem venerit, et quomodo pro-
quoiuodo singula myslice debeant vel possinl intel- cessu temporis sit, indicabo : babiturus et si nou
ligi, diligenti examinatione excussa. Quorum omnium pro scienlia laudem, Umen pro obedientia certam
copiam,, cum secundum solerlissimum in rebus ec- inercedem. El primuro de sacris aedibus, in quibua
clesiasticis sludiura tuum, et Mbrishabeas et memo- ipsa celebrantur sacra, dicendum videtur.
ria comprehensaro, o venerande in Christo Paler AD LECTOREM.
Reginberte, salubri curiosiute ardens, qusedamnon Hoc opus exiguum Walafridus pauper hebesque,
a prioribus penilus omissa, sed brevius quam volue- Collegit, Patrum dogmata lala sequens.
ras tacla, a me addi desideras, quasi aliquid illos Sed non sponle sua Um magnos venit in ausus,
aufugeril, quod nos possimus inspjcere : cum po- B Dura Reginberli jussio adegit eum.
tius vcre fateri debearous, oninia quae illi invenu, Si quid io hoe, leclor, placet, assignare niemeuto
nobis scriplis suis reliquerunt, nec ipsa discendi in- Id Domino : quidquid displicet, hocce mihi.

INGIPIT LIBER.

CAPUT PRIMUM. C utroque Ubernaculo videlicel ac lemplo, et arca

Testaroenli, et altaria cum utensilibus suis, aliaeque
De exordiis templorum et altarium
species*religioni illius lemporis congruae fuisse le-
Altaria quidem Noe, Abraham, Isaac et JaCob, guntur tam niulliplices et tam consulta ralione pro-
Domino, ut legitnr, exstruxerunt(Gen. vni.xii, xxvi, visse, ulquidqr.id modo spiritualibtts Ecclesiaecele-
xxxm). Moyses vero primus tabernaculuiu, juxta bratur in sludiis, loluro in illis.constructtonum ttgu-
exeroplar divinilus siui deroonslratum, in deserto ris pleniter et, u( iu dicaro, consignanter delinea-
Sinai, filiis Israel de servjtute iEgyptia liberatis lum atque construclum videalur. Paganos eUam
erexit. Salomon quoque longo jam tempore eodem lempl» fecisse diis suis, vel potius dseroonibus,se-
populo in terra repromissionis degenle, el regia? r. ductoribus suis, non solum ex ipsorum libris, sed
dignilatis apice, gentibus circumpositis praemioente, etiam ex divinaeScripturae testimoniis agnoscimus :
templum illud mirificum in Hierusalem (quam David Quia et lemplum Dagon in Samuele legimus et re-
paler caput ejus regni insliluil) magnis aedificavit gem Sennacherib in leroplo Neserach trucidatum
sumutibus, et diversis dolavit ornatibus. In (inoruui (I Reg. v; IV Reg. xix) ; Danielem quoque in leiu»
 921 DE REBUS ECCLESIASTICIS. 922
plo EcUs, sacerdotum ejus strophas deprehendisse A exposcebanl, sicul scriptum est de libris legis Dei,
(Dan. xrv) : et Antiochum reliquiarura populi Dei de quibus scrutabantur gentes, similitudinera sirou-
persecutorem gravissiinum, et templi, quod posl lacrorum suorum, ul scilicet, quomodo lex Domino
rcvcrsionem de captivitate renedificatum esl, viola- servire, praecepit ejusdem rilibus, deceplores suos
torero, in templo"Naneoecorruisse cognoscimus(II daemones, deceptae gentes venerarentur. Nam et
Mach. i). Et multa alia quibus approbalur quod dt- temporibus Tiberii et Caii Caesarum, idola in tem-
cimus. Nolumusautem de libris paganorum ejttsdem plo Domini legiinus collocata. Et Julianus Apostala
rei testes adsciscere, ne inter ecclesiasticaeaedifica- totum ecclesiastici ordinein rilus, ad diabolorum ho-
lionis eloquia, lectoris animuro inutilibus fabulis oc- norera detorquere conatus est. Et ipse diabolus a
cupemus. Christo se pro Deo voluit adorari (Matth.iv).
CAPUT U
CAPUT III.
Qualiler religionesdiverswse invicemimilalm sint, et
quid communehabuerunt, quid diversum. De profectu religionis Chrisliatue.
Et priiuus quidem temporibus, lam veros Dei cul- Postquaro itaque venit tempus, quando veri ado-
tores, quaro etiam daemonuro veneratores, in locis ratores in spiritu et verilate (Joan. iv), non in Hie-
congruis, suaereligionis culluro, sub divo celebrasse B rusalem tantum vel monte Samarioe, id est non loca-
credendum est. Sed quia daemoneshominibus per- liter, sed spiritualiter ccepertint adorare Patrem, et
suaserunt, in conlumeliam Creatoris, imaginem in- in omnes genies secitndum Domini jussionem do-
corruplibilis Dei, in similitudinem corruplibilis ho- ctrina 'salutaris eraissa est: cceperunt fideles loca
minis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentum munda quaerere, et a lumultibus ac negoliis carna-
commutare, et servire crealorse polius qtiam Crea- liler conversantium semota in quibus orationes
lori (Roni. i), coiisequenter eliam aedificationem mundas, et sacrosancta mysteria, et mutuaeaedilica-
templorum, et sanguinis non solum animalis, sed tionis solatia celebrarent. Quamvis enim secundum
eliam bumani immolationcm ad majorem persuasi evangelislam eranl discipuli cum credentibus sem-
erroris vindictam, sibi fieri exposcebant. Ideoque per in templo vel ccenaculolaudantes Deum, et ora-
omnipotens et paliens Creator, facturse suoevoiens tioni ac jejunio insislenles : Uraen posl adventum
undecunque consulere, quia vero propter fragilita- Spiritus sancti (Act. i, n), legimus eos circa domos
tem carnalium omnes consuetudines pariter loUinon orationes et fractiones pauis celebrasse. Et non so-
posse sciebat, permisit et jussil quoedam sibi obe- lum inter urbium aedilkia, verum et extra in Iocis
dienter a piis exhiberi, quae daemonibusdaranabili- secrelis convenisse. Nam et Paulus processisse legi-
ler ab impiis solvebanlur : siculi sunt sedium con *- tur in Philippis extra portam, juxU flumen, ubi vi-
slructioues, et diversorum genera sacrificiorum. Et debalur oratio esse, et ipse com Ephesiis oravit in
faclum est, ut quaeprioribus propter infirmiUlem littore (Acl. xvi, xx). Cum autem roultiplicarelur
concessa sunt, ad exclusionem erroris, nobis se- numerus credenlium, creperunt doroos suas facere
quentibus per Chrisli passionem patefacla, profice- ecclesias, ut in gestis sancloruro creberrime lcgilur :
rent ad causam perfectionis, dttm et in illis raateria- et privatas habitationes ad publicas fidelium con-
libus slrucluris sedificium Ecclesiae spiritale, el in tulerunt utilitates. Saepeetiaro perseculorum rabiem
carnalibus viclimis ac solcmnitaUbus, passioncm declinantes, in cryptis et in ccemeteriis, et spelun-
Christi et virtutum documenu scniimus. Sicut au- cis, alque desertis monlibus ct vallibus conventicula
tera quxdam praecepta moralia nobis et veteribus faciebant. Deinde niagis magisque proficiente Chri-
voluit Deus esse coromunia : ut sunt ea quae ad mo- stianse religionis miraculo, et per lucra Christi,
rum honesutem, et ad jus inter liomines periinent damno succedenle diaboli : non solum novae ad
conservandum : ita qusedam flagitiosa, qusc doemo- orandum domus constructse sunt, sed etiam templa
num voluptate instituta, et illis el nobis staluit deorum, abjectis et exterminatis idolis cum spur-
omnimodis fugienda, maleficia videlicet ac menda- .. cissimis cultibus suis, in Dei mutabanlur ecclesias.
cia, stupra, et superstitiosos errores, e( similia. CAPUT IV.
Haeccum ita sint dicta, sciendum est qusedam esse
In quas plagas cmli orantes vertantur.
omni religioni communia, ut esl: Quod'tibi non vis
fieri, alii ne feceris (Matth. vn ; Tob. iv) : et qttid- Et quia diversitas idoloratriae"diversismodis tem-
non magnopere curabanl illius
quid ex naturali lege, divinis congruum invenitur pla construxerat,
maudatis. Hoc tamen in illis disiat, quod quiaam temporis justi, quam in partem oratioms loca con-
illa propler honestatera, u( philosophi: quidam pro- verterent, dum tantum videretur, ubi eliminatsesunt
Creatorem omnium, qui
p(ei timorera, ut Judaei: alii propter dilectionem, daemonuinsordes, ibi Deum
ut Christiani, observanl: ut autem ad proposiU ubique est, coli et adorari. Quanquam ilaque sapiens
reverumur sicut Deus, ut destruerel opera diaboli, dicat, nos ad orientem lucis adorare Deum, et re-
ut
quaedamsibi exhiberi voluit a cuhrjfibus suis, quae vera congruum est, et salubri more institutum,
daemonesprius persuaserunl errantibus : ita cultum orientem versus, facies orando vertamus : quia sic-
a Deo institutum, maxirae in sacrificiorum et cscre- ut ab oriente lucis adventum suspicimus corporeae,
moniaram muliiplicitate , sibi deinceps docnioncs sic in oralionibus illuminari supcr nos vullum iUkis
923 WALAFKiDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 92i
deposcimus, de quo scriplum est: Ecce vir Oriens A , lus{Psal. cxuv): appropinquemusDomino, el appro-
nomen ejus (Zacli. vi); el, Visitavit nos Oriens ex pinquabk nobis (Jac. iv). Alioquin peccator, eliaui-
attolLuc. 1). Tamen quia.el- templi (abernaculi in- si fugeril, eum qui ubique est, eyitare noii poierit.
troitus ab oriente fuit, ubi altare et labruro erat, et Quia neque ab oriente, nec ab occidente, neque a
jumnes victimarum et sacriliciorum ritus fiebant, deserlis roorilibus, subaudi, patet locus fugiendi,
-ccrluni esl in ulroque, ab oriente roultos orasse con- quoniara Deus judex est, hunc humiliat, et hune
ira Oecldenlem. Siquidem et Salomondedicans tem- exaltat. Cuietiant PropheU dicit: Quoibo a spiritu
plUin, stelil ante alure et extendit manus in ccelum, tuo? Et quo a facie tua fugiam? Siascendero in cat-
«t effudit orationem tam devotione, quam prolixilate lum, lu ibi es : si descendero.ininfertwm, ades (Ptal*
mirabilem (!H Beg. vui). Priora autem et anteriora LXXIV, cxxxvm).
templi vel allaris orientem respiciebant. Unde et CAPUT V.
apud veleres, orientales templorum partes, antica; De vatit qum simpliciter signa dicunlur.
occidentales, postica ; aquilonares, sinisira; meri-
dianse, dextra. dicebantur. Quod ct de lempli Domini De vasis vero fusilibus. vet etiam productilibus^.
latere roeridiano.sic scribitur : Ostium,lateris medii quae simpliciter signa vocantur, quia eorum sono-
trat inparte dotnus dextrm(III R$g. vi). Quia ergoJ8 rilate quibusdam pulsibus exciuta, significanturr
porlae trium alriorum una conlra alleraui posilaf horae-,quibtis in domo Dei statuta celebrantur offi-
recta Kaea ad prientem patebant, ita sol aequino- cia : dehis, inquam, hic dicendum videtur, quod
ctialis exoriens, radios suos per illas sequaliter conlra eorum usus non adeo apud antiquos babitus pro?
medietatem templierigeret, eoderaque modo perqslia ditur : quia nec tam mulliplexapud eos.convenluum
ut
porticus et ipstus lempli, in ostia Sancli sanctorum assiduilas, modo est, habebatur. Apud alios enim
allrinsecus posita, pertenderet: sicut tradilur a ma- deVotiosola cogebat ad slatutas horas concurrere.
loribns, illi qui in exterioribus alriis positi, ab in- A]ii pronuntiatiohibus ptiblicis invitabantur, el
troitu inlerioris, quibusdam quasi raliqnabilibus in una solemnitate proxime futuras discebant. Apud
causis probibebantur : per portajum conlra se posi- quqsdam tabulis, apud nonnullos cornibus horacpro-
tarum patulum prospectum, oculos usquead in- dobantur. Vasorum autem, de quibus sermo ortus
troilum templi dirigenles : quo pedibus non aude- est, usum primo apud lUlos affirmant iuventum.
bant precibus et votis el sajutationibus accedebant. Unde et a Campania, qtiae est Itafe provincja,
Sed etipse Salomon, in illa celebri oratione de po- eadem vasa majora quidem campanw dicuntur :
pulq in peregrinationem propler peccala sua ven- minora vero, quse et a sono tinlinnabula vocantnr,
turo, dixit ad Deum : Si oraverit contra civitatem.C nplas appcllant, a Npla ejusdem civitate Campariiae,
quam elegisti, et templi quod mdificavi nomini. tibi eadeni vasa primo sunt commentata. Quia vero
tuo (I Pat. vi), et reliqua. Quod Daniel quoque tubas aereaset argenteas in Iege habemus (Num*.x),
propheta, ettalis in quo suspicio nulla potuit repe- et propbeta quasi tuba vocera proedicationisexsul-
riri, legitur fecisse. Apertis enim fenestris coenaculi tarejubet (Isa. vni) i congrue hisvasis ,.u(imur iq
sui contra Ilicrusalem, tribus vicibus oravil per corivocaiionefidelium, ut praedicatiq nostra in Ec-
siugulos. dies (Dan. vi). His el aliis exemplis edocti clesia, pura in argento, in aere significetur durabilis
et sonora, id est ul nec haeretica foedelur rubigine,
cognoscimus, non errasse iUqs vel errare, qui tem-.
plis vel noyiter Deo cqnstruciis, vel.ab idolorum nec negligentiee lassetur pigritudlne, nec humana
squalore mundalis propter aliqoam locorum oppor- supprimatur formidine.
tunitalem, in diversas plagas altaria sUtuerunt : CAPUT \h
quia non est locus, ubi non sit Deus.Verissima eniro Exposilio nominum quorumdam, sacris rebut-
relatione didicimus, in Ecclesia quam apud ^Eliam adjacentium.
£onstanlinus imperator cum matre Helena, super. Haec a nobis, ut poluimus, dicla sunt: nunc de
sepulcrum Doraini miree magnitudinis in rotunditate _ nominibus, quae ipsis sacris loc|s vel tedificiis, nou.
constituit: idemque Rorasc in templo, quod ab anti- fortuito, sed ratiqnabihler imposita sunt pauca dica-
quis Pant/teon dictiim, a beato Bonifacio papa, per- mus, ut leclor, dum causas aedificiorumet exordia
raittentq Foca imperatore,- in honorem omnium, didicerit, cur etiaro ita velita dicta siot possit ad-
sanctorum consecratum est, in Ecclesia quoque vertere. Ecclesia quidem Groecuranomen est, et in-
beati Petri principis apostolorura, altaria non tantum, terpretatur convocatio vel. conventus: cum sit vel
ad orientem, sed etiam in alias partesesse distributa. generalis sanctorum unitas, in una fide et dilectione
Hsec cura seeundum voluntafem vel necessi(a(emi conjuncta, unde una et catholica dicitur Ecclesia :
fuerint ita disposita, improbare non audemus. Sed| vel singulorum socielas sancta locorum, unde et
iiuraen usus frequenlior (secundum quod et supra: multse dicuntur Ecctesiae.Tamen eliam ipsa domus,
raemoravimus) el rationi vicinior habel in orientemi in qua ad divina vel discenda vel celebranda, con-
orantes converli, et pluralitateni animaruro (Sic) ec- venit mullitudQ^fidelium, ecclesia vocalur : a re
clesiarum eo tenore conslitui. Vnusquisque in sensus quoeibi geritur, illud vocabulum rautuamus. Hqrum
tuo abundet. Prope esl Dominus omnibus invocan- exempla Aposlolus insinuat, dicrns : Vi exlaberel
tibut eum in veritate, et tonge a peccaloribus sa- tibi gloriosam Ecclesiam, non habentemmaculam ne-
925. DE REBUS ECCLESIASTICIS. 926
que rugam (Ephes. v); et, Sicut in omnibus Ecclesiis A fundilata abrupta, sicut et crepidines dicirous abru-
sanclorum doceo (I Cor. iv). Et, Mulieresin Ecclesia plas suromiiates quoruralibet corporum. Martyrid
taceant (I Tim. n), et multa his similia. Unusquis- vocabantur Ecclesrae,quee in honore aliquorum mar-
qtte etiam eleclorum, domus et templum Dei ' dicitiir,' tyruin
fiebant. Quoruni sepulcris et ecclesiis honor
sicnt Apostnlus et in suo el prophetico confirmat' congruus exhibendus in canonibus decernilur. Qui et
exempto : Templum, inquiens, Dei sanctum est, quod loca, quae sub incertis nominibus et reliquiis, v$t
eslisvos (I Cor. ni): sicut dicitDominus, quia itiha- t hlum mortuorum appcllatione conslruuntur nullo
bitabo in vobis (II Cor. vi), et reliqua. Et Petrus : houore colenda constiluunt. Quod beatus Mariinus
Vos tanquamlapides vivi,supermdificaminidomus spi- el Gcrmanus Parisiensis suis leguntur confirmasse
lates (I Pelr. n), et reliqua. Sicut ergo in Ecclesia, exemplis. Sacrarium dicilur, quia ibi sacra repo-
sic multaedomus et templa in domo Dei et templo nunlur el servanlur. Analogium, quod in eb vcr-
conveniunl: domus autero dicta est a domate, quod bum Dei Iegaturet annunlietur. Logos enim Groece,
Groeceteelum vocatur. Dicilur etiam domus, fami- verbum vel ratio dicilur. Pulpitum, quod sit iu pu-
lioetotius sub uno leclo commoranlis consortiura, blico sutulum, ut qui ibi slant ab omnibus videan-
sictiturbs totius popuU et orbis tolius generis hu- (ur. Ambo, ab ambiendo dicitur, quia intranlem
™
mani est domicilium. ambit et cingit. Cancelli videntur dici, "quia mino-
Templum est dictura quasi teclum amplum. Unde ribus columnis fiunt. Cancri enim vocantur majores
et excellenlioribus aediflciis hoc congruit nomen : colttmnoe,et maxirae quadrae : vel cancelli dicuntur
sicut rex Salomon sapientissimus in regia urbe, lem- a cubito, qui Graece aneos dicitur. Solent enirn plu-
plum : Moysesvero ia itinere dicilur labernaculum rimi non aliius construi, quam ut stantes desuper
condidisse. Dictum est autem tabernaculum a (abulis innili cubitis possint. Januw a Janq quodam dictse,
et cortinis, eo quod interstanlibus tabulis, corlinse cui genliles omncm inlroilum et exitum consecra-
desuper lenderentur. Unde et militum tentoria , runt. Ostio ab obstando extra positis, vel osten-
quibus in itinere solis ardores, tempestates imbrium dendo adilumvocantur. Valvwa.volvendo.Fores, quod
frigorisque injurias vilant, tabernacula dicuntur. fttrinsecus sint positae.Portw, quiapereas portautur
Mdes et aedificiaab edendo putant dicla, quasi pri- quaeque et feruntur. Sunt autem januae proprie priini
milus ad edendum facta. Unde Plautus dicit : ingressus in domum, oslia intra januara aditus adlo-
Si vocassemvosin tedemad prandium. caquaelibet : Valvw, quoeintro volvuntur, id est ver-
Potest enim fieri ul oedes ad edendura in eis, lunlur et complicanlur sicut fores quae fpras vertun-
sicut ccenacula ad coenandum, primo sint facla, et tur. Portoe autem proprie sunt muroruni et atrio-
f,
postea longo usu in aliud vdrterentur. Sicut tabernw - rum, Camera dicitur a.curviute, quae solet in liis
primitus plebeiorum domunculoe, quod scx labulis aedificiisfieri, quoe ccementitio opere desuper con-
ligneis fierent, dicebantur : unde et labernaculum cluduntur. Hoecetiam a concavitaie superiori, ad si-
derivari quidam voluni. Nunc aulem cauponum Ec- militudinera ejusdem animalis, tesludo nominatur.
clesise sic vocantur. Groece enim * camyron curvum dicilur. Lacunaria
Basilica Graece, Laline regalis vel regia dicitttr a vel laquearia pendentia sunt templorum ornaiueuta,
basileo, id estrege. Nara clcarnalium regum palatia inde dicta, quod luceant in aere. Quia vero longum
ita dicuntur, sicut scriptum est de Eslher : Stetit in ent singulas sacrarum aedium parles exponendo
atrio domus regiw, quod erat interius contra basili- percurrere, multiplex est in eis, aeque ut in coeteris
cam regis (Esther. v). Nostra autem domus orationis structuris, nominum et specierum diversilas : suffi-
ideo regia dicitur, quia Regi regum in ea servitur, ciant hoec de eminentioribus earum parlibus dicta.
vel quia reges et sacerdotes, id est summi regis et Ad caetera quoe restant, per hsec signa ingressuum
sacerdolis membra, qui molibus corporis imperant, facilior studiosis patebil introitus.
et spirilales hoslias immolant Deo, ibi regenerantur
CAPUT VII.
ex aqua et spiritu, et salulari nutriuntur docliina.
Absida Graece, Latine lucida dicitur, quia lumen Quomodo Theotisce domus Dei dicatur.
accepluro per arcum intromittit. Exedra est absida Dicam Umen etiam secundum nostram barbarietn
qusedaro, separala modicum quidem a templo vel pa- quae est Theotisca, quo nomine eadem domus Dei
latio, et dicla inde, quod extra hoereat : Graece au- appeUatur : ridiculo futurus Latinis, si qui forte
tetu cyclonvocatur. Aram quidam vocatam dixeruntr haec legerint, qui velint simiarum informes natos,
quod ibi incensaevictimoearderent : alii a precatio- inter angustorum liberos computare. Scimus lamen
uibus, quas Groeci aras vocanl. Unde et impreca- et Salomoni (qui in multis (yptim gessi( Doinitii
tiones * antara dicuntur. Altare autem, quasi altae Salvatoris) inter pavones simias fuisse delatas
arse nominatur. Porlicus a poria, u( vel quod sit (III Reg. x). Et Dominus qui pascit columbas, dat
aperta diciUir. Ad hoc maxime fi(, ut per eam in- escam pullis corvorum invocanlibuseum (Psal. CXLVI).
treluret transealur. Cojmeferium^recubito^ium vel Legant ergo nostri, et sicut religione, sic quoque
dormilorium est mortuorura, qui et ideo abEcclesia raiionabili loctttione, nos in multis veram irailari
dormientes dicuntur, quia resurrecturi non dubilan- Graccoritmet Romanorum intelligant philosophiani.
tur. Cryptw, sunt specus subterranei, diclue a pro- Mullscres sunt apudsingulasgentesquarumnoroina^
9£7 VVALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 928
ante cognitionem ipsarura rerum, apud alias inco- ji- numDeum tuum adorabis, et Ulisoli servies(Deul.vi).
gnita sunt. Sicque fit saepissime, ut rerum intel- Et ilerum : Non facies tibi omnem timilUudinem
lectus, aUi ab aliis addiscentes, noraina quoque et eorum; qum incmlo, vet in terra, vel in aquit tui
appellationes earum vel inlegre, vel corruple, cum lerra tunt (Exod. xx): putabit in.tabernaculi vel tem-
nova intelligentia in suam proprielatem trahant, ut pU constructione, fecisse Moysem et Salomonem?
ab HebraeisGraeci, Latini et Barbari, Amen, alleluia Cum ef ille seeundum divinaro jnssionem cortina-
si Hosonna mutuali sunt. A GraecisLalini et om- rum varieUtem et indumenlum sacerdolale, diver-
nesqui libris Latinorum et lingua utuntur. eccle- sis ornaveril figuris (Exod, xxvi) : et iste sectmdura
tiam, baplismum, chrisma, et omnium pene radices, sapienliam divinitus sibi altribuUm, picturis et
dictorum acceperunt. A Latinis autem Theodisci sculpturis non tantum animaliuro, sed etjam arbo-
mulu et in communi locutione, ut schamel, fentter rum et herbarum, peue orone opus tempU dislinxe-
lectar : in rebus aulem divino servitio adjacenlibus rit (III Reg. vi)? Uterque insuper cJierubjn sitnili-
pene omnia. Item a Groecissequenles Latinos, ut ludinem super arcam et propitiaiorium stalueril?
kylch calicem, vatter pater, mutter mater, genez.a. Cum certura sit et illos ita sensisse, et nos iu
gynaeceo; quae Graece dicuntur xvlt!;, Karrip, pmrvp, sentire debere, quod videUcetnon sint Deo debilis<
et ywMxtiw. Cum in quibusdam horum non solum ° cullibiis et honoribus colenda, qtiaeah illis vel nobis
Lalini, ut genitor et genitrix, sed eliam Ttieotisci facla sint vel fuerint, aut significandi alicujusmvsle-
proprias habeant voces, ul atto et amatodo et toda. rii causa ut labernaculi el lempU slructura omnis.
Ab ipsis autem Grsecis kyrch a kyrios, et paptt a Ob commemorationem rerum gesUrum, ut picturae
papa, quod cujusdam paternilalis nomen esl et cle- historiarum, aut ob araorera eqrum, quorum simili-.
ricorum corigruit digniiali : elherr ab eoquod est tudines sunt.aninns videulium arctius imprimeBdae,,
heros, et tnonn el monalh, n ft»iv>7,et alia mulia ac- ut imagines Domini et sanctorum ejus. Neque cnim,
cepimus. Sicut itaque domus Dei, basilica, id est fruslra superiori seutenliae subjuncUtm est: Non
regia, a rege: sic etiam Kyriaca, id est Dominica, a adorabis, neque coles ea. Unde videlicet inteUiga-,
Domino nuncupatur, quia Domino dominanlium, ct miis, in his faciendis devoliouem.et utililatem quam.
Regi regumin illa servitur. §i aulem quoerilur qua comraoveri vel instrui appeliraus, non esse ailpan-
occasione ad nos vesligia haec Groecitalis advene- dura: sed in his colendis, siiperstilionem et bebetu-.
rint, dicendura el Barbaros in Romana republica dinem, qua spirilalem cultum ad corporalia tradu-
militasse, et miittos praedicatorum Grsece et Latinae cere erronei niiunlur, esse damnandam. Sane, si
loculionis peritos, inler has bcslias cum erroribus cui vldetur ars pictorum vel fabrorum ob hoc cul-
pugnaluros venisse : et eis pro causis, multa noslros panda, quasi ea quse ab ipsis fiunt, proptei arlis.
quoeprius non noverant utiUa didicisse, praecipueque decorem et convenienliam, ad culttnn sui iUiciant
a Golliis, qtti et Getae, cum eo tempore, quo ad insipienles: poterit consequenter et Dei obtreclare
ffdem Christi, Iicet non recto ilinere, perducti sunt, facturis, quare ipse vel luminaria coeli lan.li splen-
in Graecorumprovinciis commoranles noslrum, id doris, vel herbas et olera Untae creaverit venuslalis
esl Theotiscum sermo<iemhabuerint. Et (ut hislo- et odoris : cum ipsa sicut el aliae creaturse, a qui-
rioe lesUntur) postmodum studiosi, illius gcntis, di- busdam errantibus, divinis bonoribus adorata sint
vinos libros in suaelocutionis proprietatem transtu- et culta, qui error non auctori bonorum ascribeii-
lerint, quorum adlic monumenta apud nonnullos dusest, sed daenioiuimpersuasioni, et hominuui con-
habentur. Et fidelium fratrum relatione didicimus, sensui iniquo qui bonis in malum abuti didicerunt.
apud quasdam Scytharum genles maxiroe Tomila- Nolandtiro vcro, quod sicut quidameasdemimagines
nos eadem tocutione, divina haclenus celebrari ofii- ulira quam satis esl vener.mlur, ila alii, dum volunt
cia. Haeaulero permiationes et (ranslaliones verbo- cautiores cscleris in religinne videri, illas ut quas-
rum, in oinnibus lingiiis tam inulliplices sunt, ut dam idololatriae species respuunt, et praesumptionis
propria singularum jam non sint pene plura, quara .. fastu, simpliciuro corda scandaliz.tnt. Hujus rei
cum aliis communiav vel ab aliis translata, quseslio apud GrsccossoepetanUs contentiones exci-
CAPUT VIII. tavit, ut sub Gregorio pnpa juniore Constantinus
imperator apud Constanlinopolint omnes imagines
De imaginibus el picturis. deposuerit, et sub Gregqrio lerlio Romoesynodus
« Nunc jaro de iroaginibus et picturis, quibus ile- sit facla conlra supradicUra (ut dixerunt) haeresim
cus ecclesiarum augetur dicenda sunt allqua. Quia " in qUa firmatum est ut sanclorura iraagines secun-
et earum varietas nec quodam cullu imraoderato dumpriscum cathqlicoeEcclesiae rituro, restitueren-
colenda est, ut quibusdam slullis videtur: nec ite- tur. Ipsa denique querela Graecorum, lemporibus
rum speciositas ita est quodam despectu calcanJa, bonoe meraorise Ludovici imperatoris, in Franciam
ut quidam vanitalis assertores exislimant. Quis enira perlala; ejusdeni principis providentia scriptis syuo-
sanurn sapiens, contra id quod scriptum esl: Domt- dalibus est confulata. Quam eliam ClaudiuS quidara,
« Quae hic Walafridus Slrabus disserit de cullu imagines censebant ad orimium lentplorum et in-
imagiiium, cauie legenda, nam unus fuit ex itlis structionero hisloricam nullo. tainen paclo ado-
Galliae tbeblogis qni errore praeposlero retinendas randas.
9t9 DE REBUS ECCLESIASTICIS 930
Taurinensis episcopus, sed in vcritalis itinere, no- A rima) in geslis Sylveslri papaelegitur,Constaniinutu
*
minis sui similitudine nutabundus, inter coeleras imperalorem, per Ihoracidas apostolorum, quod
vaniUtum suarum inep(ias, cupiens renovare, anle- ipsos in visione viderit, cognovissc. Et videmus ali-
quam diversorum contra eum scribentium jaculis quando simplices et idiotas qui verbis vix ad fidem
perfoderelur, suojudicio damnatus interiil: et for- gestornm possunt perduci, ex pictura passionis
tasse qtii imperatoris, fidelium veluti in ntimero Dominicse, vel aliorum mirabilium ita compungi, ut
conscripsit iraaginem, ante tribunal ipsius, protervi- Iacrymis testentur exteriores figuras cordi suo
talis suae pariter et inquietudinis pcenas exsolvit. quasi litteris impressas. Ergo sicul omnia munda
Non enim levem injuriam saeculi potentes sibi puta- mundis (Tit. 1), coinquinatis atitem et inftdelibus
bant iUalam, si imaginem suam vel nomen in quo- nibil mundum quia inquinatae sunl eortim et rnens
libei numismaie a subjectis despici cognoverint et et couscientia : iu malis omnes viae offensionis
calcari. Non aulera (quia populus Israel in deserto, plense sunt. E( sicut boni e(iam malis bene, sic mali
vel Jeroboam (Exod. xxxti; III Reg. xn) rex vitu- etiam bonis male utuntur. Sic itaque imagines et
lorum fabricaiioneDeumoffenderant) serpens aeneus, piclurae habendaesunt et amandse ul nec despectu
quem ex jussu Domini Moyses fecit (Num. xxi), ulilitas annuletur, et haec irreverentia in ipsorum,
contemnendus erat : quippe cum percussi a veris B quorum similitudines sunt, reduiidet injuriam : nec
serpentibus, imaginaru serpenlis conlemplalione cultii immoderato fidei sanilas vulnerctur, ct corpo-
sanareniur, querii qnia populus, semper ad idolola- ralibus rebtts honor nimie impensus argual nos mi-
triam proclivis, postmodum quadam stipcrsiitiosa nus spiritualia contemplari.
veneratus est religione, Ezechias rex Juda religia-
CAPUT IX
sissimus legilur fregisse (IV Reg.-xvm). Ergo cura
Christianus populus Unla sit in divinis rebus docili- De templis et altaribus dedicandis.
Ute in interiora sapientiae spirilalis induclus cclla- Quod lempla Dei dedicalione solemni consecran-
ria. ut non dicam picturara et imagines, sed ne ip- da sint, exemplis antiquorum et congrua ratione do-
sos quidem sanctos homines vivos vel mortuos, cemur, quia et Jacob patriarcha erexisse Iapidem
divinis credat colendos honoribus, vel adoraudos: Iegitur et oleo desuper fuso unxisse eum, et vocasse
rogamus enlm sanctos, non ut ipsi praeslent per se, donumi Dei: idemque super altare erectum invocasse
quse saluti noslrae necessaria sunt; sed ut ab auclore fortissiiinnn Deum Israel. Tabernaculum autem
bonorum, a quo est omne dalum oplimum et omne Moyses et Salomon templum celeberrimis dedicatio-
donum perfectum (Jac. 1), ut pole illi proximiores nibus consecrasselegunlur (Exod.xh; III Reg. vm).
merilis, et ideo certius audiendi, impelrent quae sa- C Unde in lesiimonium divinaj ostensionis et visiUiio-
luti pelentium opportuna non nesciunt. Denm aulem nis, ignis de ccelo descendens, obla(a consumpsK, et
oramus, ut sua boniute gratuita merilis et iuterces- supra utramque doroum fumus ac nebula divinaepro-
sionibus sanctorum, quae nobis judical coroirioda, tectionis nparuit.
largiatur. Et huic quidem, ul Deo Domino, judici, Notandum vero qubd non tantum in prima con-
creatori, omnipoienti et Salvatori, supplicamus: structionc tentpli dedicalio est celebrata, sed etiarh
iltos vero, ul Dei amicos, Domini famulos, palronos, secundo vel tertio, post eversionem et profanatio-
vere honoratos, el pleniler salvalos, in adjutorium nem ejusdem templi propter peccala populi perpe-
vocamus. Tales esse preces fldelium, qui publicas tratam a gentibus, cum reoedificatumsub Zorobabel
Ecclesiaeorationes considerare norunl, dubiUre non (Agg. n), sive sub Machabseis fuissei purificatum
poterunt. Cum itaque lalis sit Christiani perfectio iterala dedicatione subsecula (I Mach. v). Unde ea
sensus, non sunt omnimodis honesli et moderali quae novissime facta est hierais tempore, usque ad
iinaginum honores abjiciendi. Si enim ideo, quia tcmpora passionis Christi observala cognoscilur,
novimus non adorandas nec colendas iconas, con- sicut scriplum est in Evangelio Joannis (Cap. x) :
culcandaesunt delendseplcturae,quasi non necessariae Facta sunt Encwnia in Hierosolymis, et hiems erat,
vel nocivae. Ergo et quia credimus, quod Crealor D el reliqua. Nara eaetera duse aliis anni iemporibus
broniutn, qui ubique est et coelum et terram implct, factae, seplimo videlicet et primo mense, narrantur.
non habitat in roanufaclis, deslruenda sunt templa, lnvenitur etiaro concilio Agathensi slalulum, ut nl-
ne videaraur parietibus et teclis inclusum credere tare uugatur el benedicatur. Haec quidem et alia
Crealoreni; sicque poierit evenire, ut dunt cavemus exeuipla dedicandorum habemus lemplorum et alta-
ne uspiam sil aliquid, ubi insipientiuro raens possit rium, non minus ad hauc observanliam probabili ra-
errare, nihil pene habearaus, quo vel devolionem tione perducti. Si enimpagani lcmpia etslatuas, er-
noslram exercearaus, vel simplices et ignaros ad roris sui lesliroonia, doomoniisdeceptoribus suis, per
amorem invisibilium trahere valearmis. Quantum qusedam exsecramenla magis, quaro sacramenta de-
8utem ulilitatis^ex picturae ratione proveniat, mul- vovere et dedicare noscunlur.ut etsuara devotionem
tipliciter palet. Primum quidero, quia pictura est diis, quibus placere desiderant arctius insinuent, et
quaedamUlteratura illitterato, adeo ut quidam prio- ad se invisendosdaeraonuragraliam hac familiaritale
ruro legatur ex picluris didicisse antiquorura liisto- sibi concilient, sicut legiiur Nabuchodonosor rex
rias. Deiitde (ut brevitatis causa prselermilUm plu- Babyloniis fecisse dedicaJiouem statuae qnara erexe-
 931 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS L — THEOLOGICA. 932
ra( in carapoDuran (Dan. m). Quare non potius nos A veudentes e( ementes ejecR de templo (Joan. u). Et
terapla et allaria, noslrsc religiosilalis indicia, Deo per PropbeUm quodam loco quaeritur, dicens: Di-
Salvatori nostro per iliibata el vestra sacramenU lectus meus.in domomeafecitsceleramulta(Hier.xi).
dedicare curemus (Joan. xiv), ut et cum noslrae de- Apos(olusquoque Corindiios ip.ecclesia dissensiones
volionis officiis divinse majestali placeamus: el ipse habentes, itemque convivautes increpat, dicens:
uos semper invisere, el mansionem sibi in nobis fa- Primum quidem convenientibusvobis audio scissurus
cere dignelur, qui' per prophctam dicit: Pavete ad esse (I Cor. xi), et reliqua, et jn consequentibus :
sancluarium meum (Lev. xxvi), et reliqua. Gonvenientibusvobis in ununi, jam non est Domini-
CAPUT X. camcmnammanducare. Vnusquisque enim suam cm-
nam prmsumit ad manducaiutum. Et. alius quidem
Quib fieri debeal in locis Deo consecralis esurit, alius aulem ebrius est. Nunquid domot no:t
Quid aulenl fleii debeal in locis Deo consecraiis, habetis ad manducandum et bibendum? qut ecclesiam
Dominus perprophelam et per seipsum manifestat Dei conlemnitis, et confundilis eos qui non habeni?
dicens : Domus mea, domus oralionis vocabkur Et posl multa subjungit: Itaque, fralres mei, cum
cunctis gentibus (Malth.\xi; Isa. LVI)..EIPsalmjsla : convenitisad manducandum, invicem exspeclate. Si
Introibo in domum tuam, adorabo ad templum san- B quis esurit, domi manducet, ut non in judicium con-
ctum tuum(Psalm. v), et mulla.his similia. Angelo- venialis.Et superips de, inordinatis oranlium gesti-
rumetiam prcesenliam in locis talibus haberi, et bus praemiltit: Hoc autem prwcipio, non. laudans,
Jacob agnovit, quando scala" in Bethlehem recU, quo4 uon in metius, sed -in deterius, convemtis. Uudc
vidit angelos ascendenles et descendentes (Gen. b^atus paler Benediclus in regula monachorum
xxviu). Et David teslatur^ dicens: 7n contpeclu an- praecipit, ut oratoriuin hoc sitquod dicitur, nec iLi
gelorum psallam iibi, et.adorabo adjemplum sanctum quidquam aliud geratur aut coudatur. Ubi ostendi-
luum (Psal. cxxxvn). Vota eliam et sacrificia in his tur eos culpabiles esse, qui nulla necessitate coacti,
Deq offerri debere, et lex Moysis pleniter docet indigna ibi commitlunt, vel loca sancta in horrea el
(Deut. xn), et Psalmista commemorat: Vota mea apot|iecas converlunl : cum. in canonibus quoque
(inquiens) Domino reddam in conspectuomtiis populi soepiussit inlerdietum, ne in ecclesiis convivia vel
ejus (Psal. c.xv), etc. Doctrin.aequoque verbum po.- prandia. fiant nisi quis ilineris necessitale co-
puloin Ecclcsra dispesi-sari,et Moyses ostetuli|, cum gatur.
ad oslium Ubernaculi mandata Domini populo expo^ CAPOTfXIL.
suit: et ipse Dominus in templo duodenis invenfus De orandi modis ac distantia vocum.
est in medio doctorum sedens (LuCin); et creber- " Qualiter aulem orandura^sit idein Paler brevibus
rime in Evangelio reperitur in lemplo sernionem verbis,'elmaximeJsiiS cqncludit, dicens : Brevis et
fecisse, sjcut el in passione sua fatetur se palam ' puradebet esse oratio.:xt non in muliiloquio, sed in
in synagogis dbcuisse et in templo, quo omnes Judaei purilate cordis, et -compunctionelairymarum, nos
cnnveniunt (Joan. xix). Sed et Petrus cum Joanne exaudiri sciamus, et non in clamosa voce, sed in
jn templo ofavit et Paulus vota persolvit (Acl. ni), lacrymiset inlentione cordis.Et ilera. Consideremus
etoranes apostoli docuerunt (Ac(. xxi). Uride cum qualiter in conspectu Divinilatis et sanclorum an-
eadem domus Dei oratorium dicatur, potest, el a de- gelorum -esseoporteat, et sicstemusad psallendum,
precalionibus in ea faciendis, et a locutione doctri- ut mens nqstra concordet voci noslrae. Intelligamus
nse, ita dicta puUri, quia oralio, id est oris ratio, et ergo bis exemplis, qtiid Dominus in lemplis suis fieri
nqn tanlum humilis posdilaUo, yerum et rationabi- velit, vel quid probibeal. Qui et Alios,Heli propter
lis intelligitur hoc nomiue loculio. Inde est quod scelera circa Ubernaculurn commissa punivit, el An-
primi ordiues in Ecclesiaeutuntur oratoriis, quia ad nam, matrem beali Samuelis, in secreto cordis,
ipsos perlinet docendi olflcium. Et publici declama- motu Unlum labiorum, sine strepitu vocis,orantem,
tores, ac sapientes dictionum couipositores,oratores in filii petitione exaudivit, ipsuraque Samuelem,
vooantur. Baplismuro qttoque ilti conyenienlissime quia fideliler in domo Domini minislravit, reprobalo
celqbratur, quia ante ubernaculum Iabrum, ei ante sene, in prophetam, sncerdolem et ducem etegit.
lemplum mare ac decem lateres positos legimus, in De cujus malre modestissiraa, et in oralione discen-
qnibus et oblaturi sacerdoles, et victimarum carnes da estinstantia humilis, et post orationera perseve-
lavarentur. (Exod. xxx; III Reg. vn). Et dignum rantia salularis. Legitur siqttidem de illa quia vul-
profeclo est, ut in Christi lemplo Christiani regeue- tus illius non sunt amplius in diversa muuti. Qui
renttir. enim aut in oratione aliud quam debet, petit; aut
CAPUT XI. alio modo quam magister huniilitatis insinuat, de-
Quid item fieri non debeat. precatur, vel orare nescit, vel miuus quam poiuit
Alia vero negoliorum carnalium in Deo consecra- proficil. Qui vero paracta oralione vel ad maiam
tis asdiGciisopera fieri non debere, ut non dicara, consuetudinem, vel adnova facinora, sine rcspecui
quaenusquam licent: sed et quxdam alia, quaealibi mox prosilit, fructum orationis perdit. Nam quidam
interdum veuialiter exercentur, inde .esse movenda, in oralione pectus pugnis pavimenlant, caput con-
Dominus iose ostendit, cum zclo domus Dei ductus, lundunt, voccs miiliebri gracililalc subraittunt et in
933 DE REBUS ECCLESIASTICIS. 974
proximo vel verbis vel faclis alios condirbare, et A peccala urbis cxcidio, nudi(am fuisse custoduin in-
semetipsos non metuunt culpabiles exhibere. tli ni- visibiliumvoccmde inlerioribus templi: Transeamus
mirum contra judicem, qucm orando honorant, mo- ex his sedibus. Neque vero sacra loca illis prosuni,
ribus pugnant. De vocumaulem differentiadicendum qui snncliutein projiciunf, sicut nec loca hornda
iUainesse divinis laudibus aplam, quaequalilercun- obsunt his qui Domini gralia protegunUir. Nam et
que sonuerit, ex bono tbesnuro cordis profccla, in- in proetlicla Hieru?aiem subversione, omnibus malis
ternaeintentioni concordat. Nain et in bono lcgilur atlriti , suflusos lacrymis oculos retorquentes ad
vox alu, dura dicilur in dedicalione lcmpli Salorao- lemplum, liberari non meruerunt sicul scriptum
nis, vox sacerdolum et Levitarum in lurbis et hymms est : Clamaverunt, nec erat qui salvos faceret : ad
exclamantium(III Regi vm), lougius sonuisse, et Dominum , ncc audivit eos (Ps. xvn). Stibjungitur
sancti marlyres sub ara Dei voce magna clamasse enim in eodem psalmo , quo merito : Filii alieni
leguntur (Apoc.vi). Ubi quamvis intelligi possit, sic- menliti sunt tnihi, el reliqua (Ibid.). Pracsumptorcs
ut et in aliis multis locis, illam esse magnam vo- enira el ncgligentes in locis sanclis mulctantur, ut
cem quse, quamvis sit sono humilis, ex bona devo- Nadab et Abiu, oflerenles ignem alienum (Lev. x).
tione procedit, sicut ad Moysen dicit Deus: Quid Item Core cum seditiosis ante tabernactilum igne
elamat ad me (Exod. xiv), cum non legalur ibi B Dei devornlur (Num. xvi). Hcli sncerdos- in loco
aliquid clamasse; Umen bonum est, et oroni sancto fraclis cervicibus exspiravit (7 Rcg. iv).
quieto praeferendum, in laudem Dei dccenter et sim- Bethsamilaeinconspectu arcaedamnantui (/ Reg. vi).
pliciter laborare. Cumque omne genus laudationis Juxla aram periinitur Joab (// Reg. it); juxla allnrc
divinae, secundumraiionem exhibiUfi,sitlaudandum, trucidalur. Ozias, sacerdolium indigrie usurpans ,
illud probabilius est dicendum quod habtieril vani- lepra perfuuditur (7/ Par. xxvi). Econtra humiles
talis et jaclantiae minimum. Lege libros Confessio- et Deum timenles in locis infirmis et exitialibus,
num sancti Augustini, et invenies quantum ille ju- justilia luenle, salvan(ur. Josepli in cisterna non
dicaverit esse periculi in canlilenarum cum melodia perit, in carcere non dimittilur (Gen. xxxvu et XLI).
dttlcedine. Mbyses in fluvio non necatur (Exod. n); Jacob de
CAPUT XIU. slerquilinio erigilur (Job. XLII); Jercmias de lacu
Quibut prosit cullus divinus, el quibus non. ccenoso susloIlitur(Jer. xxxvin).Daniet inler lconesi
Sciendum sane ita demum (emplorum et oflieio- tres pucri inter igncm illoesi servanlur (Dan. v et
rum sacrorum Deo, universorum creatori , cullus ni). Petrus liberatur de carcere (Ac(.-xn), PaulUs
esse acceptos, si bominum peclora, quorum ob cau- evadit de mari (Act. xxvn). Et quid amplius dicam ?
sam haec sibi exhiberi perraitlit vel jubet , ipsius C Iniquitas de ccelo angelos dejecit, justitia de inferno
inhabitaiione fuerint digna. In vanum eniro ligua homines liberavit.
et lapides potiunt, quimores non componuut. Frustra CAPUT XIV. /
dona et pecunias comportant, qui iulerius divinse Jutlas oblalionet el magis virtutes quam corporalia
subiiliUlis OCHIUHI non placant. Nam quia Judaei munera Deunidesiderate.
Dominuro inlerius non audierunt, exleriora eoruro Postremo admonendi sacrarum structores sedium,
contempsit el abjecit, per prophetam dicens : Re- vel ornalores, ut suae devolionis affeclum rebus juste
liqui domuiu meam , dimisi hwreditalem meam (Jer. acquisilis ostendant: quia Dominus per prophetam
xu). Et per seipsum : Relinquelur vobisdomus veslra teslatur, se odio habere rapinam in hotocausto (Isa.
deserta (Mallh. xxui). Ergo propter peccala homi- LXI).Et alibi scriptum est : Qui offert victimam de
iutm loca sacra a Deo negligi, teslis est arca ab rapina paupetis, quasi qui mactet filium ante patrem
AUophyliscapu (1 Reg. iv), lemplum loties eversuiu (Ezech. xxxiv). Et in Proverbiis : Hostiw impiortim
vel profanatum , et mullse Christianorum eccleshe abominabiles, quia offeruntur a scelere (Prov. xxi).
nunc a barbaris vaslataevel subverste, nunc ignibus Itemque : Honora Dominumde luis justis laboribus,
vel fulminibits desolaloe,nunc terrsemolibus vel tur- n et reliqua (Prov. m). Memineritetiam David regem
binibus dirittse. Undc el Dorainus per Jcremiam noluisse accipere aream Areuna Jebusoei, ad sedifi-
pcccalori populo confidcntiam vel maxiraam aufert, candum altare Domino, ipso gratis dare volente ;
dicens : Nolite confiderein verbis mendacii, dicenles: nisi primum justi pretii rependeret quanlitalem
Templum Domini, templum Domini, clc. (Jer. vn). (// Reg. xxtv) : et revera non est remedium peccati,
Non soium autem Dei protectioncm , sed etintrt an- si contempto salulis praecepto, ipsius signa contem-
gelorura cuslodiam et sniiclorum curam a locis ptus objicias prseceptori. Deinde qui juste quidem
quondamsanctisdiscedere,cum prius habitatores vel offerl, scd majora et uliliora legis mandata postpo-
cultores locoruro a Deodiscesserint, ex eo ccrtum nit, auditcumCain : Nonne si recleofferas, recteautem
est quod omnis militia sanctorum solio Dei assistil: non dividas, peccasti ? quiesce (Gen. iv, sec. LXX).
et ubi Deus non fuerit, ibi esse non possunt. Secun- Qualibus Salvator dicit : Vm vobis qui decimatis
duro gratioeoslensionem dico, non secundum diviriae mentham et rutam , et omne olus : et qua>araviora
poteniiae imraensitatera, quia neque infernalibus sunt legis, prwterilis misericordiam, judicium el ve-
deest qui ccelum implet ac terram. Scribit enim Jo- ritatem (Mallh. xxm). Ilaec aulem dicimus, non rjno
sephusfrfe BelloJud,, l.vn.c. 17), immiuentc propter ajdificanlium ct ornanliiiiu loca sar.cla devolionem
93S WALAFRIDI STRABI FULD. HON. OPP. PARS I. — THtlOEOGICA. t»SC
culpemus, sed quo doceamus eleemosynam in pau- A non una dignatione suscepta, quia dispan fuerant
peres huic praeferendam. Quia, ul beatus Hierony- ralione oblata, teslis est divini censura respectus,
mus ait: < Superstitiosum est parictes auro fulgere, elinvidentis fraternoe felicitati Cain usqne ad itomi-
Cbrisiumque ante januas fame et nudiute torqueri.» cidii reatum protapsa dementia. Noe quoqne post
Ipse enim ibi nos jubet thesaurizare ubi nequemrugo, diluvium de mundis animanlibus obtulit Doroino in
nec linea demolitur :ubi fures non effodiunt nec fu- odorera suavitatis (Gen. VIII). Abraham etiatn et
rantur (Matth. vi). Et in jndicio veniens, non utruni - Jacob, el palientiae Job exemplar , sacrificia et bo-
ecclesias aedificassemus, sed utruro merabris ejus locausta Doraino immolasse leguntur. Jam vero in
minimis profuissemus, inquisiturus est (Matth. xxv). legc quam multiplicia sint oblationum proecepta, ex
Haecquidem ornamenta sanctum smculare Aposlo- ipsis libris discendum est. UM quadrupedum et vo-
his nominal (Hebr. ix), quia sttnl alia quasi sancta lticrum carries et sanguis, terrae fruges et fructus
ccelestia, siculi sunt ornameuta animarum. Quae arborum, diversis modis ofierri jubentur. Quseorania,
quo minus apud bomines habent splendoris, tanto cum legalium observationum uniDris, licet Evangelii
plus apud Dominum habenl merili et.mercedis. Le- veritatem sua praefiguraveriut exhibitione, tamen
gitur enim de beato Gregorio papa quod noii sicut infirmo et quasi carnem ct sauguinera sapienli po-
alii in exstrucUone ecctesiarum Iaboraverit, sed in B pulo imposita sunl eatenus ohservanda, donec veni-
doctrina eleleemosynaruralargitate: quam non sO- ret Dominus legis et prophetarura, et omnia quae de
lum apud suos, verum etiam apud longe et iri exteris se fuerant apertis vel mysticis diclis pVaeritnHtata,
provinciis positos, exercere curavit. Si ergo in con- Vel imaginariis victimarum, sacrificiorura «t solem-
dendis vel ornandis sacris aedificiissumma sanclilas nitatum rilibus praesignala, compleret: ita sane ut,
esset, debuerunt earuradem studiosissimi rerum , iiluccscerile Evangelii veriiate, nec credentes ex Ju^-
aliis qui minus his faciendis institerunt, merilorum doeis ab illis observandis, qu si rebus sacrilegis et
prseeminere disUntia. Sed quia legimus Moysen, ta- profanis prohibereritur; nee de gentibus ad fidein
bernaculi structorem, ad aquam contradiclionis Do- venientes, ad ea suscipienda, quasi satuli Cliristiauo-
minum offendisse (Num. xx), et idcirco ad terram rum necessaria, cogerentur.
repromissionis non pervenisse : Salomonem quoqiie, CAPUT XVI.
post singularem templi mirabilis exstructienem, De tacrificiis Novi Teslamenli, et cur mulata sint per
muUerum seductum amore, Doroini incurrisse of- Chrislum sacrificia.
fensam (/// Reg.ji); unde el regni, eatenus unili, Itaque Christus, qni credentibus finis esl legis,
potenlia a semine ejus discissa, in atiam tribum per- . carnis dispensationem subiens, legis sututa, ut
niciosa divisione parlim concessit: intelligimus , et G pote a Deb, non respuit; quin potius m se, ut ler-
omni postposita dubietate fatemur, ila conslrucijo- minaret, explevit. Novl vero Tesumerilinova myste-
nem sacrarum aediumex religiosa devolione laurian- ria ad instniendum novum 'hominem tradidit : et
dam, ut tanten virtules, quae sunt spirllalcs stru* morie sua vetera perficiens,' resnfrectione sua nova
cturoa, et animarum in quibus Detis habitat orna- firmavil. In ceena siquidem quam arrte tradittmieiit
uienla perennia, Jiis mullum prselalas. Quia terrena suam ultimatrf cura discipufis habitit, post Passchse
urnamenta quantalibet fqrmosiUle 'fmgantur, sine veteris sotemnia, corporis et sangdiriis sui ^sacra-
virtulibus Deo vilescunt. Virlutes vero quas et in menta in panis et vini substaniia eisdem dtscipufis
angelissuisdiligit,etiam.slne maleriali composilione iradldit, et ea in commemoralionem sanciissiiiioe
semper sibi placere demonslrat, dicens per Michaeam suafepasSionis;celebrare perdocuit. Nihil e^o con-
propbetam : Indieabo libi, o homo, quid sit bonum gruentius his speciebiis ad significandamcapitisatque
et quid Dominut qumrat a le ; vtique facere judicium, membrdTumuniufem potuilinvenirirquiavideficet,
et diligere misericordium el sollicitutn ambulare cum siciit panis de muttis granis aquae coagulo in unum
Deo tuo (Mich. vi). Unde multos sanctorum et ante corpus redJgitur, et vinum ex multis acinis exptimi-
usum templorura sacroruinpIacuisseDeo; aliosvcro, n tur, sic el coipus Christi ex mullitudine sanctorum
y
poslquam Deq per loca divcrsa sanctuaria surit con- coaduiiata completur. Unde consulte a piioribus sta-
stiluta; in deserlis et squalentibus locis coramoran- tutqm est ne vinum iri sacrificio sine aquse admis-
tes , scimus qninraotenli Domino solis virtulibus lione' offeratur, ut videlicet per hoc indicelur, popti^
mjlitasse. los qui, seCtindUmJoannem (Apoc. xvn), aqna sunt,
CAPUT XV. a Chrislo, cujus sanguis in caiice est, dividi noa
De oblalionibusvelerum. debere. Ergo nec vinum Sinc aqna, nec aqtia sine
Haec de sacrorum fabricis et usibus locorum nos vino offertur: quia nec Christus aliler quam prb po-
pro modulo Urdilatis et ignaviaenostrse Comraemo- pulo suo passus est, nec alitef populus quam per pas-
rasse sufficit.Nuuc de sacriliciis cl oblationibus quse sionem Christi polest salvarh Quia vero Christus
in eis.Deoexhibeniur, quod ipse dederil, adjungamus. sacerdos esse dicilur secundum ordinem Melchise-
Abel et Caur primi Domino munera obtultsse le- dech, quod apostolus Pauius copioslsstme astrutt
guntur; flle quidera de naturdlibus ovium, quas (Heb. vn), salva multiplrcium ratione figurarura
pascehat, fetibus; de lerrenis iste, quas arte el labore quibus idem sacerdos Dei summi Jesus Christus Fi-
acquisivit, frugibus (Gen. rv). Sed dona amborum lius Dei,qui semelipsum Patri pro nobis obtulit,
93? DE REBlS ECCLESIASTICIS. «^
pronuntiasse cognoscitur : congruum genus sacrifi- J\ qui vero medicinam vel non habel vel ea indigna
cii Dominus noster, sacerdos verus, in corporis et uiitur, longe se a medico esse languendo tesUlur.
sanguinis sui nvysterium providere dignatus est, ut Non enim menlitur qui dicil: Nisi manducaveri.is
videlicet sicut Melchisedechanle circumcisionem et carnem filii hominis, el biberitisejus sanguinem, non
legis caeremonias, vivens ex fidc, panem et vinum habebitisvilam in vobis, et reliqua. Sciendum enim
legilur obdtlisse : ila ipse Dominus, ponlifex factus a sanctis Patribus ob hoc vel maxime constitutum
secundum ordinem non Aaron.sed Meichisedech, ul morlaliler peccanles a sacramentis Dominicis
justus, el justificans euni qui ex fide est, postexple- arceantur, ne indigne ea percipientes vel roajori
tionem legis easdem species sacrificii fidelibus stiis realu involvantur, ut Judas, qtiem post panem te-
tradidit. Nec dubitemus nos sine opcribus legis jusli- mere a Magistro susceptum, diabolus dicitur plenius
ficari per fidem, dum illos imilamur libertale fidei et invasissc, ui crimen quod pritis scelerata prsemedi-
devolionis, quos sine servitute legis coactiva Deo talione conceperat, jam scelcrnlissimo consumma-
cognoscimus placuissc per iidem. Ergo dum nolus ret eflectu : vel ne (quod Apostolus de Corintbiis
esset in JudaeaDeus, dumque in uno tabernaculi vct dicil) inlirmilatem corporis et imbecilliutem, ipsam-
templi loco sacrificia deberent offerri, proeceplum quc mortem pr;esumptores incurrant. Et ut a com-
est, vel polius permissuin carnalibus, varias ct sum- B '. raunione suspensi, lerrore ejus exclusionis ct quo-
pluosas oblaliones cxhibere, ut servilis religio gra- dam condemnalioriis anathemale compellantur stu-
vibus destidaret obsequiis. At vero postquara super diosius poeniicniioe medicaroenlum appetere et
omnem lerram laudabile nomen Domirii illiixit, avidius recuperandoesalutis desideriis iuhiare.
duraque in oinnibus locis et gentibus non speciale, CAPUT XVIII.
sed generale sacerdoUura geritur, lola fidelium uni-
ute non in unum corporaliler locuro, scd in unaro Quid offerendum sit in altari.
spiriuliter fidera concurrente, stalutiim est fidelibus Quamvis autem corumdero sacramentorum usus
oblaliones simplices Domino consecrare, quoeet ve- ab ipso Domino traditus, et ab apostolis apostoli-
riiatem mysterii continerent, et filios adoptionis cisque viris in lotam EcclesioccatholicoelatiUidinem
nulla sumptuum difficultatecomprimerent. sit transmissus, (amen primis (emporibus quosdam
Non est atitero discutiendum ralione morulium alia qusedam genern oblalionum offerre solitos,
cur haecvel illa, isto vel illo tempore, quasi diversa intelligimus cx canonibus, el maxime apostolorum,
et discrepaulia, ille, qui semper idem esl el mutari in quorum tertio cnpitulo ita scribitur: « Si quis epi-
non potest, statuerit v«l jusserit : cum ipsorum scopus aut presbyier prseter ordinationem Domini
condiiur et ordinalor temporum quidquid in tera- C alia quocdamin sacrificio offeral super allare, id cst
pore fit, non teroporali sapientiae suae ratione, sed aut mel, aut Iac, aut pro vino siceram, confcclaque
aeterna, juste, convenienter et utiliter, quaravis soe- quoedam,aut volatilia, aut animalia aliqua, aut le-
pius occulle, disponat. Notandum (amen qitod uon gumina, contra constitutionem Doroinifaciens, con-
de mnjoribus, fortioribus, sanctioribus, ttlilioribus , gruo lempore deponalur. i El in quarto : « Offerri
ad rainora, infirmiora, viliora, inuliliora genus hu- non liceal aliquid ad altare, practer novas spicas
nianuro vocaverit : sed sicut persona Filii servis et uvas, et oleum ad luminaria, et tbyraiama, id est
proemissis,vel angelis videlicet, vel hominibus, na- incensura, lempore quo sancta celebralur oblatio. »
lurae suaeproeminetmajeslate; sic ipse in cnrne ad- Dum ergo qusedamprohibentur offerri, ostenditur ea
veniens , illis majora instituit, e( a carnalibus ad aqtaibusdam, licet extraordinarie, oblalionibus adhi-
spirilalia, a terrenis ad ccelestia, a teraporalibus ad bita. Unde Eutychianus, vicesimus octavus sedis
oeterna , ab iraperfectis ad perfecla, ab umbra ad Romanoe praesul, consliluit fruges super altare (an-
corpus, ab imaginibus ad verilatera docuit trans- tum fabseet uvse benedici. Et hsec idcirco forlasse
eundum. quia vino sanguinis Dominici mysteriuin celebratur,
CAPUT XVII. faba vero abslinentium cibus est. Alias autem diver-
De virtute sacratnentorum, et cur ab eis criminosi sarum species rerum sutulum est ubitibet henedici
suspendantur. a sacerdolibus, vel si ad altare benedicenda quoeli-
Igiliir cum ipse Filius Dei dicat : Caro mea verei bet deferantur, speciali benedictione a consecra-
esl cibus et sanguis meusvereesl polus (Joan. vi); ila tione Doininicorura sacraraenlorum, omnimodis di-
intelligendum est, eadem redemptionis noslrae my- scernenda : ut sicut pro innumeris legis mandalis,
sleria et vere esse corpits el sanguinem Domini, ut breviatuin Evangeliiverbuin Dorainus fecil super ter-
iUius unilalis perfecloe, quam cum capile nostroi rara (Isa. x), ila pro diversis sacrificiorum rilibus
jam spe, postea re lenebimus, pignora credere de- siraplex oblalio panis et vini fidelibus sufDciat,qui
bemus. lnde et sacraroenta a sanctificatione vel se- non in mulliludine umbrarum apparituram quaerunt
creu virtute, dicuntur. Unde etiani criminum fcedl- veriutem, sed eam in manifesUlione factorum te-
tale capiulium a raembris Christi deviantes, ab ipsis nent perspicuam. Unde quorumdam simplicium er-
tacramentis ecclesiastico susperiduntur judicio. Qui ror de Judaicarum superstitionnm seminario nalus,"
entni corpus et sanguinera Domini digne manducat et ad noslra usque tempora quaedam vetusUlis ex-
et bibit, designat se esse in Deo el Deura in eo : tendens vesligia, jam ex magna parle &apieiiliuni
PATUOL. CXIV. 30
939 WALAFRIDI STRABI FLLD. MON; OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. 910
studio compresstis est. Elsicubi adhuc perniciosum A raunicare debemus, quia Dominus completor legis,
hujus pestis germen revirescere fuerit comprobatum, auclor graliae, prius legale Pascba perfecit, deinde
mucrone spiriuli radicitus est amputanduro : illum sacramcnla evangelica instituit. Sicut nec prius cor-
dico errorem quo quidaro agni carnes in Pascha, poraliter cogimur circumcidi et postmodum bapti-
juxta vel sub altari eas ponerites, benediclione pro- zari, cum sciaraus Dorainumnostrum faclum ex mu-
pria consecrabant, et in ipsa resurreclionis die ahle liere, factum sub lege, primo secundum legis sla-
coeteros corporales clbos de ipsis carnihus percipie- tuta circumcisum, ac deinceps ad expletionem om-
bant. Cujus benedictionis series adhuc a multis ha- nis justitioe lavacri salularis subisse nobisque con-
betur. Quod quam sit supervacuum, et a sacramenlis sccrasse priraordia. <
Christianaeperfecttonis abhorrens, facile perspicil qui Ergo a jejunis semper celqbrari debere eadem sa-
veraciter inlelligit quod Paschd nostrum immolalus cramenU , et generalis tolius jara comprobat usus
est Christus (I Cor.v), et vull epulari non in fer- Ecclesiae, et dicta synodi Bracarensis ostendunt.
mento veleri, sed in azymis sinceritatis et verilatis Ubi eliam supra meraorata in die ccenoeDominicae
(Ibid.). communicatio post solulum jejunium analhematis
CAPUT XIX. interpositione abseindilur. Si itaque illo die post
Non ab aliis qUam a jejunis communicanduth. B praadiura comrounicare non licet, cui et exemplum
Hocquoque commemorandura videtur quod ipsa Domini et quorumdam assensus suffragari videba-
sacramenta qitidam inlerdum jejuni , iuterdum tnr, multo uiinus aliis temporibus licet, quibus ho-
pransi percepisse leguntur, ul legitur in canonibus runi ueulrum cognoscilur atlributum. Hoc autem
concilii Africani, capitulo oclavo, his verbis: < Ut ita fieri non solum honeslas sobrietalis , per quam
saeramenla alturis non nisi a jejunis hominibus ce- receptacula pectorum Untae sanctitali percipiendae
lebreittur, exCepto uno die anniversario quo coena proeparari convenit, ne si indigne suinalur, in judi-
Domini celebratur, >et reliqua. Isti quidem eo die ciuro trauseat medicina ; sed etiam ratio necessita-
ante
post prandium communicandum esse censebant, tis niagna poscebat, quia videhcet, praudentes
ut assolel, in pejus
quia Dominus post legalis paschse ccenam, Novi coumiunicationemi proficiente,
Testamenti sacramenta legitur discipulis tradidisse. raala consueludine, de parvis refectionibus usque
Alii vero, secla quadam singulari, non semel in ad ebrieutis ingluviem interdum prolapsos credibile
anno slcut superiores, sed crebrius ante sacramen- est. Et qnid lam absurdura quam lunc spiritalem
torura perceptionem cibis corporalibus refici debere alque vitalem percipere victum, cum ex nimietate
judieantes, post prandia et plenitudinera stomachi, ingestorum nec corporalia aliroenta potesl crapula-
G
quasi confirroaU, sacris rebus necessilate corporea tus honeste tractare? Aposlolus autem praecepit,di-
communicabant, ut testatur Socratesin Historiasua cens : Omhia vestra honeste et secundum ordinem
ecclesiaslica (Hist. Tripart., lib. IX, cap. 3), ubi de fiant (1 Cor. xiv). Quae moderationes, quamvis in
diversis Ecclesiarum consuetudinibus faciensmentio- singulis sanctorum operibus necessariae sint, tamen
nem, post multas jejuniorum et solemniutum va- etiara atque eliara in sanclissimi sanguinis et cor-
rietates, boecinter csetera ppnit; < Sed etiam circa poris Domini veneraliorie debent servari ut videlicet
celebritatem colleclarum, quaedam diversitas inve- boneste, hoc est bumilitcr) pacem et chariutem in
nitur. Nam dum per Ecclesias in universo lerra- corde tenentes, jejuni et sobrii cum munditia cor-
rum orbe consiitutas die sabbatorum per singulas poris et cordis, quantum fieri potest, ipsa sacra-
hebdomadas sacrificia celebrantur, hoc in Alexan- roenU contingaraus : secundum ordinem autem, ut
-
dria et Roma quidem prisca traditionc non faciunt. sanctificationem eorum a cibis ceeteris, ut pote
^gyptii vero Alexandriaevicrai, et Thebaidis habi- animaevitam significantium, longe distare scianius;
latores sabbato quidem coltectas agunt, sed non, si- et primo horura consolatione refecli, deinde corpo-
cut moris est, sacrameuta pcrcipiunl. Nam post- ris suslenlacula capiaraus. Quod autem neque ante,
quara fuerint epulati, et cibis oranibus adimpleli, v neque post communicalionem in Ecclesiis sit con-
circa vesperaro oblatione facta communicant. > Et vivandum, et canones discrete et manifeste loquun-
paulo inferius : <In Anliochia vero Syrise alUre non tur, et nos superius comroemoravimus(eap. 11).
ad orientem ecclesiae, sed magis ad occidentem ha- CAPUT XX.
bent. » De qua re etiam nos quidem superius disse-
ruimus (supra, cap. &). < Ethi quidem, inquit, sin- Quod alii rarius, nicandum
alii crebrius, alii quotidie commu-
dicant.
gulis sabbatis, isti post prandium vet coenam com-
tnunicabant. Qua auctoritate id facere voluerint, non Quia vero de ratione sacramentorum pauca per-
adeo Hquet. Illud vero quqd superiores in anniver- slrinxifflus, videtur subnectendum qualiter ad quoti-
Sario ccenae Dominicae pransi, communicare per- dianam celebrationem eorttmdem mysterioruro usus,
missi sunt, ex occasioue supra exposita emersisse perveneriu Et quoniam multiplex est ejus rei apud
Viuetilr. > Sed a sequeritibus honesta et ratiqnabili doctores relatio, colligamus summatira quse possu-
deliberationc statutum ;esse cognoscitur ut omni mus, ita ut nomina singulorum auclorum propter
tempore a jeiunis sacrosaricta celebrenlur mysle- prolixllatem non ponamus, Nihil vero «oneraur
ria. Non eriim. ideo prius prandere, et postea com- aslruerc quod non yel ita. legimus, vel ex. leclione.
941 DE REBUS ECCLESIASTICIS. 94*
cmijecuvimus, ve! veracium verbis percepimus, vel A I simus sextus prsecepit super Torpus beali Petri apo-
usu insinuaute cognovimus.Alii, ut exPalrum colla- stolifieri missas. His ita observatis, cceperuntjunio-
tionibus discimus, semel in anno communicandum res lempore sequenti ferias jejuniorura augere, ve-
censebant, ut videlicet diulurria praeparatione cor- raciter iutelligentes panem illum quolidianum et
pus et animam purificanles, tandem ad communio- quotidie pelendum, et quotidie ab illis quibus cora-
neiri riicnsaecoelestis digne pertingerent. Et quidetn petit, offerendum et accipiendum, Quia vero Mel-
horum alii ipsam celebrationem annuam in dieccenae cbiades, tricesimus tertius ordine Romae prsesula-
Dominicaefaciebant, nt ibi solum sacrairientorum tum agens, staluit ul nulla ratione Dominico aut
gratia iteraretur illornrn ubi primitus est oslensa. quinta feria jejunittm quis fidelium agerct; pagani
Unde et ipsa die solvebant jejunium, sicut in festis enim his diebus quasi jejunia frequentabanl: ideo
actilare solemus, et an(e meridiem collectas exple- beatus Gregorius supradictus in disposilione officio-
bant. Quod in canonibus parlim ostenditur, el peni- rtim anni infra Quadragesimam, quintam feriam va-
ttts prohibetur. Sed aliis cautioribus visum est istos canlem dimisit, ut qttia festiva eral veluti Domi-
co indigniores ad annuam suse observationis cele- nicn, etinm officiodiei Dominicaecelebris baberetur^
britatem pervenire, quo se putabant longa dilatione Qu» quinta feria, ouoniam postmodum ccepil ut coe-
defoecatos, qttandoque ad sacrorum perceptionem JJ ] terae jejuniis applicari, Gregorius Jtinior statuit eam
satis dignos accedere : meliusque credebant, quain- missis et orationibus esse soleinnem, et undecunque
vis aniinus indignus Sit, crebritts iterari quse sancta colligens, ejusdem diei augmentavil officia. Cum
sunt; quia talis est illa spiritalis medicina ut et ergo Hebraei carnales suas oblaliones quotidie cx
sanos adjuvet ad perseverantiam sanilatis, et vul- jussione Domini celebrasse legantur, quare nun
neratis subveniat ad redintegrationem virtutis. Et Cbristiani hostias suas spiritales quotidie offerant,
eo dignius percipitur quo percipientes , per lrami- etinmonimentum suse salutis frequentent? Legimus
Iitalis custodiain substrati,' nunquam se ad ejtisi elenim, beaio Gregorio (cujus supra fecimus men-
perceptionem satis dignos arbitrantur. Qui autem, tionem) testante, Cassium Narniertsem episcopum,
tardius secundum judicium spiritaliura medicorum! post ordinalionem suam omni die sacrae oblationis
ipsi admittuntur medeloe, ideo ad tempus abstinere. hosUain Domino immolasse et divina djgnatione,
debcnt, ne proepropere congrua suis valetiidiuibusi ut solitis instaret operibus , commonitum ac ma-
ingerentes medicamina, gravius oegrotent : et quodI gna promissionis gratia ad perseverantiam confor-
aliis esl reparalio, illis fiat damnalio. Alii Qmni[ tatum.
Dominica vel omni sabbato apud Orienlem et Hispa- Gennadius autem , Massiliensis presbyter, in
raas missas facienles, commemorationem passionisi 'C dogmate ecclesiastico quasi inter veteres ct junio-
Dominicoeomni septimana si facerent, sullicere cre- res meditts existens, fd est cum adhuc alii Doraini-
dehant. Unde eliam orationem Dominicam, quae abi cis tanlum, jam quoque nonnulli quotidianis; corn-
ipsis, ut credimus, aposlolis, vel aposlolorum lem- raunicareiit diebus, hujusmodi Iibraraine senten-
poribus, ante cominunicalionem et panis fractionem tiam suam temperal, ut quotidianam Eucharisliae
drcebalur, quitUm illo tantum terapore recitaiidara, perceptionem nec laudare, nec vituperare se dicat:
crediderunt quo sacrificia celebrabant. Quia panerai orani vero Dominica communicare, si capitalia pec-
illum, qui in eadem oralione petitur, supersubsUn- cata non prohibeant, et mens in delectaiione pef
tialem inlelligi, non quotidiannm, voluerunt. Et sic: eandi posiu non sit, horlatur. Apud Groecosquoque
fiebalul qui semelper hebdomadam communicabant,, illi qui duas Dominicas vel tres sine communione
semel etiam oralionem Dominicam recenserent. Cy- traiisierint, excomrounicari dicuntur. Quia vero ve-
prianus aulem quotidie dicendam esse ostendit, di- aerabilis papa Silvester, tricesimus quarlus a bealo
cens : < luque in oratione Dominica pauero no- Petro, ferias clerum habere docuit, ut sicut apud
strum, id est Christum, dari nobis qtiolidie petimns, paganos ferioe tanlum dies aliqtiibus festis insigniti
ut qui in Chrislo manemus et vivimus, a sanctifi- dicebanfur (sic enim per Moysen dicitur : Hw sunt
catione et cOrpore ejus non recedamus. » Item Hi-. D • feriw Domini [iAv. xxiu]); ita Christianis, et maxime
larius : < Et quia quotidinna oratio est, quotidie. clericis, omnes dies in ferias deputenlur, videtur
quoquepanis vitoe, u( detur, oralur. i Sanclus Au- ratione plenissimum ut per singulos dies sacris oc-
guslinus dicit: < De quotidianis parvisque peccatis, cupemur officiis.Et quanlum [quando] men(isvel cor-
sine quibus vita hoec non ducitur, quotidiana oratioi poris graviores maculaenon obsistunt, panem el san •
fidelium satisfacit errori. i Superioribus quidem itai gtiiuem Dominicum, quibus sine viverenon possumus,
ulproedictum est, complacuit: aliis vero non soluroi jugiter ambiamus ct desiderio illius (uilionis potius
in Dominicis et festis generalihus, ul sunt Nati- quam proesumplionenostroepurilaiis, sumamus, imi-
vitas, Epiphania, Pascha, Ascensio Domini, et Pen- lantes primitivse Ecclesiae studium salulare, de quo
tecoste, verum etiam in natalitiis sanctorum, divi- in Actibus aposlolorum ita scriptura est: Erant au-
norum munerum celebranda esse mysteria. Le- tem perseveranles in doclrina apostolorum, et com-
gitur enim Felix vicesimus septimus papa consti- municatione fractionis panis et operationibus (Act.
tuisse ut super memorias martyrum missaecelebra- ii). Et infra : Qnotidie quoque perduranles unanimi?
rentur. Sed beatusGregoritispapa in ordine sexage- ter intemplo, et frangentes circa domos panesn, »»-
 945 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS 1. — THEOLOGICA. »44
mtbant etbum tum txtultatione et timpticitate cordit, A cunque monstrnvimus, hinc de oflkio mlssae quid,
Uuddntet Deum (Act. u). El iterura: Omniautem die quando el a quibus sUtutum sit, quantum invenire
iu templo el cirea domot non cestabant, docente» el poluiraus, exponamus. Qued nunc agimus multiplici
evangelitanles Christum Jesum (Act. v). Nota quod orationum, lectionum, cantilenarum et consecratio-
dicit prius eos fregisse panem ac deinde sumpsisse num officio, lotura hoc apostoli, et post ipsos proxi-
cibuin. mus, ut credkur, orationibus et comraemoratione
CAPUT XXI. passionis Dominicoe, sicut ipse prsecepit, agebant
Utrum semel vel smpius in die offerre conveniat et simpliciler. Unde circa domos, secundum superius
communicare. commemorata teslimonia, frangebant paiiem. Quod
Diversitas autem quaedam inler sacerdotcs oboriri etiam alia senlentia Lucas declarat, dicens : Una
solet. Quia est talis qui seroel tanlum in die misstim autem sabbati, cum convenmemus ad frangendutn
celebrare velit, nimirum credensidem myslerium panem, et reliqua (Act. xx). Et relatio majorum est
pussionis Chrisli cunciarum necessilalum esse ge- ita primis temporibus missas fieri solitas, sicut modo
nerale subsidium, quia unus, qui dominator et ju- in Parasceve Pascbae (in quo die apud Romanos
dex est vivorum ac niortuorum, semel pro peccalis missoenon agunlur) commuuicationem facere sole-
noslris mortuus est ad multoruni exbaurienda pec- B rous, id esl procraissa Oratjone Dominica; el, sicut
cata. Alius vero bis, ler, vel quolieslibet, eadem ipse Dominus nosier praecepit, conimeinoratione pas-
mysteria in dic iterarecongruumpulat,credens tanlo sionis ejus adhibita, eos corpori Dominico comrau-
amplius Deum et misericordiaro flecti quanto crebrius nicasse et sanguini, quos ralio permitlebat. Profi-
passio Chrisli eoinmemoraUir.Et forlasse consueludi- ciente dehinc religione amplius aucte snnt a Chrisli
nem snaro indeconfirmandam existimai, quia Roma- culioribus officia missarum, quod vel pax prsestifa-
i;orum usns habet duas vel tres interdum unius so- lalius (erminos propagavit Ecclesiae, vel sanctorun»
lemnilatts lacere missas, itt in Nativilale DominiSal- copia usu facu esl convalescente frequentior. Quod
yaipris el aliquoruro.festis sanctorum.Siquidem Te- el in sacrarum aediuin constructione vet ornatibus
lespliotus, nonus in ordine Romansesedis episcopus, ita provenisse jam diximus; non quod aliqui sequen
in Naiali Doroini noclu tres missas celebrari constt- tium apostolis fuerint scientia vel religiositale ma-
iuit». Etreveranon csse absurdum crediderim sidttm jores, sed quia illi maxime curabant ab infideliute
plitres in uita die faciendacsunlmissae.uiiussacerdos ad fidem, a tenebris honaines ad lucem voeare, et iu
diias vel tres, necessiute vel voIunUle persuadente, veriUle stabites reddere, ipsa facilitate reltgionis,
celebrel potius quam quasdam dimiltat. Ad hoc acce- melius quod volebant rudibus persuadere pottierunt.
dit quod lolius usus Ecclcsiae habet saepius raissas G Unde eliam, sicut legitur, credenles prhni de gen-
agere pro vivis, pro defunclis, pro eleemosynis et aliis libus legaliuut pondere mandalorara deprimi volue-
diversis causis, quod eliam oflicia his altribuU te- funt. Multi itaque apud Graecos et Latinos missoe
slanlur. In diebus ilaque publica celebriUle conspi- ordinem ut sibi visum est sutnerunt. Et Romani
cuis aut ilte diversaruin rcrum necessiiates sunt in- quidero usum observationum a beato Petro principo
termittendae, aut concurrentibus sibimet publica ob- aposlolorum accipienles, suis quique temporibus,
servalione et privata necessitate, ulriusque expletio quaecongrua judicata sunt, addiderunt. Quorura rao-
suis est discernenda ofliciis, vel, quod superius com- rem ideo in. sacris rebus lam multoegentes miran-
meirioravimus, una oblatione diversae causae sunt tur, quia et lanti magisterii ex apice aposlOlicopri-
explendse. Fideliura relatione virqrum in nos(ram mordiis darent, et nulla per orbem Ecclesia seque
usque pervenit nolitiam Leonem papam, sleut ipse ut Romana ab omni foece hoereseon cunctis relro
tatebatur, una die seplies vel novies missarum so- temporibus pura permansit. Arabrosius quoque, Mtt-
lemnia soepius celebrassc; Bonifacium vero, arehi- diol.mensis episcopus, Um missae quam coeterorum
episcopum el martyrero, semel Untum per diem dispositionem officiorum suae.Ecclesiaeet aliis.Ligu-
missas fecisse: qui el non longe ante noslra fuerunt n ribus ordinavit: quoe et usque hodie in Mediola-
tempora, elambo tam scientia quam gradu prseci- nensi tenenlur Ecclesia. Igitur ordinera missseRo-
pui. Itaque unusquisque in suo sensu abundet (Rom. manoe, ut possumus, exsequamur. Antiphonas ad
xiv), dum fidescondocet ut nec saepiusofferentesaesti- introitum dicere Coelestinus papa quadragesimus
meiit Deum aliter petitiones nou posse discernere; quintus inslituit, sicut legitur in Gestis ponlificura
nec semel hostias per diem immolantes putent sux ' Romanorum, cura ad ejus usque lempora anle sacri-
Udei subLilitatempotius quam superiorum devotio- ficiura lectio una Aposioli Untum et Evangelium
uetii divinis acceptam. legcrelur. Lilanise aulem quae sequuntur, id est
CAPUT XXII. Kyrie eleison-,Chrisje eleison, a Groecorurausu sura-
De ordine missw et offerendi ratione. ptae creduntur, quia el Greeea sunt verba el ea ipsi
Quoniam igitur qualiter ad celebrationem quoli- Graeci ssrpius in suis ileranl missis. Hymnum aulero
dianam raissarum solemnia pervenerint, qualiter- angelicum in quo paucis verbis quaedam ab angelis
• Sic solitum fieri olim exemplis quae Walafridus graves raliones merito abrogata est. In Natali Do-
adducii, apparel, ut unus saecrdos plures in mini tres Unium missas dicere licituin.
dlr>.uiissas celebraret; ac jam ,en consuetudo ob
 945 DE REBUS ECCLESIASTICIS. 94«
circa Nativitatem Domimcam in laudem Dei sun A nenliores, brevi oralione opus concludere. Quod et
prolau, sequenles sancti Patres, ad communem in sanctorum Patrurn exemplis agnoscimus, dum
sanctae et individuae Trinilatis laudationem, dulcis- alii alios honorificentiae causa orationes colligere
simas et congruenlissimas dictiones addiderunt, ui poslulabant. Et venerabilis doctor Augustinus, in
sicut ejus principium a cceleslibus est ordinaium quibusdara serroonibus suis ad populum, ita terrai-
miuistris, ita etiam tota ejus series divinis essei navit loculionem, ut diceret extremo, Conversi ad
plena mysteriis. Dominum. Ubi intelligitur bralione subila commu-
lilum, inquam, hyranura ante sacrificiura dici nem pelilionem ad Dominumdirexisse : sicut etiam
Telesphorus, nonus Romanorum proesul, conslituit. nunc solent sacerdotes in conclusionibus noclurnx'
ut ad taniaesanclilatis celebrationem congregatoruni vel diurnae synaxeos, orationes breves, id est Col-
animi angelicaemodulationis dulcedine mukerentur, lectas, subjungere, sunt enim tales ut non alibi
Sed in hoc Locoquseri potesl: Si idem hymnus hu- quam rirca sacrificii celebrationem sint dicenJae.
jus papae temporibus ante sacrilicium cespit dtci, Sunt vero alise quibus et in officio missae, et noti
cur longo tempore post sub Gcelestrn» legatur tan- minus in aliis locis possumus uti. Crescente aulem,
tttm ante sac.rificiumlectionem Aposloli et Evange- sicut proediximus, religionis culttt divinae, crescebat
lium prsecessisse, ut itie necessario de psalmis Da- 3 etiain paulatira orationura et ofliciortun Ecclesise
vid antipbonas qttseante ipsas lectiones caniarcnliir, corapositio, mullis et ex summa scientia, et ex roe-
proeposuisse videatur? Ubi respondendura est vel diocri, et ex miniroa addenlibus quaecongrua rebus
constitutum quidem fuisse a Telesphoro ut idem explicandis videbantur. Ideoque credimus conciliis
tiymnns in capite missae diceretur, sed apud poste- Carthaginensi et Milevitano statutum ut preces et
tos ipsam ejus conslitulionem inlermissam, donec a orationes a quibuslibet compnsiue, nisi.probatse fuis-
sequenlibus plenius totus ordo misssecomponeretur: sent. in concilio, noa dicerentur. Na.m et Gelasius
vei iu statutum ab eo ut ipse hyranus in summis papa in ordine quinquagesimus unus ita tam a se
festiviuUbus et a solis episcbpis usurparetur, quod quam ab aliis eompositas preces dicitur ordinasse.
etiam in capile Ubri «acramentorum designatum vi- Et Galliarum Ecclesiae suis oralionibus utebanlur,
de.tur, et ideo scriptum esse usque ad tempora Coe- quse adbuc a.multis habentur. Et quia tam incertis
teslini ante sacrificium fecliones lantum habilas : ut aucloribus mulla videbanfur incerta [Al. inserU] e(
subintelligaiur, quamvis ille byronus interdum anle sensus in(egriialem non habentia, curavit beatus
missas dicerelur, utproediximus, non fuisse tamen Gregorius rationabilia quoeque coadunare, et seclu-
quod jugiter inomnibus missis abomnibus sacerdo- sis his quae vel nimia vel inconcinna videbantur,
tibus ante leetiones ponerelur, antequara idem Cce- C composuit librum qui dicitur Sacramenlorum, sicut
lcstinus anliphonas ad introitum dicendas instituit: ex titulo ejus manifestissime declaratur : in quo si
vel fu potuil evenire ut idem Cceleslinus, Sanclut, aliqua inveniuntur ad hunc sensum claudicantla,
sanctut, sanclus, Dominut Deut, et reliqua, ante sa- non ab illo inserta, sed ab aliis rainus diligenlibus
crificium docuerit dicere, quod nihilominus bymnus postea credenda sunt superaddita. Lectiones apo-
angelicus dici potest, quia principium ejus Isaias stolicas vel evangelicas quis atte celebratiohem sa-
propheta (cap. vi), seraphim pronuntiasse comme- crifieii primum statuerit, non adeo certuin est. Cre-
morat: sed ab imperitis quibuslibet in eodem loco ditur tamen a prirais successoribus aposlolorum
ubi Telesphorus dicitur hymnum angelicum ante sa- earadera dispensationem facUm, ea praeciptte causa
•crificiura. posuisse, addilum sit, Gloiia in excelsis quia, in EvangeUiseadem sacrilicia celebrari juben-
Dea, puUntibus ntilluro alium inlelligi hymnum an- tur : et in Apostolo qualiter cclebrnri debeant, do-
gelicum nisi quem angeli nato Domino cecinerunt. cetur; et ut ante sanciissimse actionis (idest cano-
Quaeverba, id est Gloria in excelsis Deo, si non essent nis) myslcrium ex Evangclio saltitis et fidei suaere-
posita in capiltilo Telesphori, non nascerelur quoe- cognoscerent fundamenlum, et ex Apostolo ejusdem
stio suprascripta, et intelligeretur hymnus angelicus fideiet morum Deq placentium caperent inslrumen-
ille qui ante aclionem (id est canonem) canUtur. D<ium. Anteponiiur autem in ordine quod inferius est
Huic assertioni videtur illud suffragari quod legitur, digniuie, ut ex. minoribus animus audienlitim ad
Symmachttm alii [f. leg. LIII] Romanorum praesu- majora sentienda proficiat, et gradalim ab imis ad
lem constiiuisse ul omni Dominica vel nalalitiis suroraa conscendat. Sutuit autem Anaslasius papa
sanctorum Ghria in exceisis Deo dicerelur. Aut quadragesimus unus, ut quotiescunque sanctum
enimysicut praediximus, illum hymnum Tclespho- Evangelium recilarettir, sacerdotes r.on recti, sed
rus non apposuit, aut si fecil, stalutiira illius longo curvi starent, ut videlicet bumiliuteni, quce a Do-
tempore iroperfeclura remansil. Oraliones quas Col- mino docelur, etiam cqrpore demonstrarent. Videtur
lectas dicimus, quia necessarias earum peliiiones autem non alins lectiones anle Evangelium fuisse
compendiosa breviute coltigimus, id est concludi- ttiuc posilas, nisi tantum aposloli Pnuli, quas solum
inus, diversi auclores, utcunque videbatur congruum, -nominavit qui Gesta ponlificum scripsit, cum anii-
«mfecerunt. Solebanl enim non soluro inter oflicia phonarum menlionera subjunxit. Quod anle non fle-
missac, veruro eliam in aliis orationibus convenien- bat, nisi tantum Epistola beati Pauli npostoli lege-
libus et eoUoeuliouibus, quo c.Tteris aderanl eini- baltir, et sandum Evangeliuna. Quod etiatu sanctns
,947 WALAFRIDISTRABl FULD: MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 9*8
Damasus papa, ad Hieronymum scribens, pene A norum venisse dicatur, tamen quis specialiter addi-
eisdera verbts ostendit. Et fortasse iraprknis sqlius derit officiisnostris aperte non legimus, sicut et de
Pauli lecliones eo loco legebantur. Postea aulern antiphona quae ad communionem dicitur, possumus
omnibus latins augmentatis, alioe lectiones non fateri :cum vere credamus priscis teraporibus Pa^
tantum de Novo, venim etiam de Veteri, prout tres sanctos silenlio obtulisse vcl communicasse,
festorum ratio poscebat, intermixtse sunt Testa- quod eliain hactenus in sabbato sancto Paschaeob-
mento. servamus. Sed, sicut supradielum est, diversis mo-
Nec mirum videri debet quod paulatim aucta nar- dis et partibus per teinpora decus processit Ecclesiae,
rantur officia, dum adliuc multa in rebus necessa- et usque in finem augeri non desinet. Tradilurdeni-
riis defuissent. Curo videamus usqiie hodie etleclio- que beatum Gregorium, sicut ordinationem tnissa-
. nes, et collectas, et diversas laudum species, jara rum et consecralionuro, ita eliain cantilenae disci-
pene abundantibus oninibus, supernddi, ut et in hoc plinatn, niaxinia ex parte in eara, quoe hactenus
illud prophelicura videatur inipleri : Pertransibunt qttasi decenlissima observatur, dispositionera per-
plurimi, et multiplexerit Scientia (Dan. xn). Sed vi- duxisse, sieut et in capite Antiphonarii coraraerao-
dendum est, sicut bealus Augustinus ait, ut ea can- ralur. . .
tenlur quae scripta suntutcantenlur. Besponsoria et P Sciendum autem quosdam iriordinote offerre,
Alleluia quae Snte Evangelium cantantur, deinde qui, attendentes nuraerum obhtioaum potius quain
adjuncla videntur, postquam antiphonse ad ingres- virtuiem sacramentorutu, sspo in illis transeunier
sum dici exspirarurit; quae ct yidentur prohibita offerunt missisiad quas p^rsislere nolunt. Rationa-
eanonibus Hispanorum, qui longo post tempore sunt biUus siquidem est ibi offerre ubi velis persislere, ut
constituti. In itiis-enim jubetur ne aliquis hymnus qui munus Domino obtulisti, offeras pariter pro
inter lectionem apostolicam et Evangelium in ordine eodem munerO suscipiendo postulationem deyotam.
missse ponatur. Ex quo inlelUgitur id aliquos ten- Non enim fruslra in aclione dieilur: Qui tibi offe-
tasse lunc temporis, sed propter novilatem rei runi; non dicilur : Qui obtulerunt, ut inteHigamus
studiura eorum riondum fuisse a quibusdam re- eos persistere debere in, offerendo, donec oblala. ad
ceptum. Quod tamen postea usu Romano com- hoc perveniant ad qnod oblata sunt. Sed et in. hoc
mendatum, ad omnes Lalinorum pervenit Ec- error non modicus videtur, quod quidain se nou
clesias. posse aliter plenam commemorationem eorum facere
Symbolum quoque fidei catholicoe recte in mis- pro quibus offerunt, nisi singulas oblationes pro
sarum solemniis [posl] Evangelium recenselur; ut p singulis offernnt, vel pro vivis et defunctis non si-
per saiiclum Evangelium corde credatur ad justi- mul aestimantimmolandam; cum vere sciamus unura
tiam, per Symbolum auletn ore confessio fiat ad sa- pro oronibus mortuum, et unum panero esse el san-
lulem. Et notanduro Graecosillud Symbolum, quod guinem quem universalis Ecciesia offert. Quod si
nos ad imitationem eorum intra missas assumimus, cui plaeet pro singulis singulatim oferre, pro solius
pntius quam aliain cantilense dulcedinemideotrans- devotionis aiufJiludine, et oratioTium augendaruin
tulisse, quia ConslantinopoUUni coricilii proprium delectatione id faciat, non autein pro stuila opiua-
est, et forlasse aptius videbatur modulis sonorum tione qua pulet tinum Dei sacrameutum non esse
quara Nicsenum,quod tempore prius est; et ut con- generaie roedicamentum. Quodamroodo enim in fide
tra hoerelicorurn venena, in ipsis eliam sacraraen- imperfeclus est, qui putat Dominum non discernere,
torum celebralionibus, raedicaroenta apud regisesu% quando unapeiitione pro multis rogalur, quid cui sit
urbis sedem confecta fideliura devotio replicaret: necesse : vel fastidire eum aeslimat,cum eadem obla-
ab ipsis ergo ad Romanos ille usus credilur perve- fio nunc pro uno, nunc pro alio exhibetur. Praefa-
nisse. Sed apud Gallos el Germanos, posl dejeclio- tionera actionis, qua populi affeclus ad graliarum
uein Felicis haerelici, sub gloriosissimo Carolo Fran- actiones inciUtur, ac deinde huroanoevocis supplica-
corum rectore daranali, idein Syutbolum lalius et n tio coelestium virtutum laudibtts ndmiui deposcilur,
crebrius in missarum ccepit officiisiterari. Concilio vel ipsam actionem, qua conflcitur sacrosanctum
quoque Toletano statutum est otnni Dominica idem corporis et sanguinis Dominici myslerium (quani
Symbolum secundum roorem Orienlalium Ecclesia- quoque Roraani Canonem, ut in Pontificalibus saepius
rum recitari, ut priusquam Dominicadicatur Oratio, iuvenitur, appellant), qttis primus ordinaverit nobis
8de8 vera manifestius testiraonium habeal, et ad iguotum est. Auctam tamen fuisse non semel.sed soe-
corpus Chrisli ac sangttinera praelibandum pectora pins.ex partibus additisintelligimus,quia elproefalio
populorum purificala accedant. In ejusdem Ioci con- in quibusdam fcstis aliler quam diebus quotidianis di-
cilio statutum est ut elinm hymnus trium puerorum citur; etinlerdum non ipsa mutatur, sed inseruniur iu
adinissam omni Dominica in pulpito cantareiur. medio speciales quarumdara rerum coinmemoratio-
Quod Romani propter mnltipliciuiero officiorum nes. Actio-vero sive Canon ex eo" cognoscitur
non faciu.nl nisi quatuor per annum diebus, qui- maxiroe per partes composiius, quod nomina san-
bus lectionum duodecim numerus adimplelur. - ctorunt, quomm ibi coramunin et socielas flagilatur,
Offertoriumqnod inter offereridumcanialur, quam- duobus in locis posita reperiuntur. Non enim vernm
yis a prioris pppuli consueUtdine iu usurn ChiisUa- est, qttoi quidatn dicunt, ideo duosvordincsuomi-
940 DE REUUS ECCLESIASTICIS. 950
nura ibl factos, quia posterius posili nondum coro- A neralionem constituens celebrari, pariter insliluit
naii fuissent, cum priores in illo Canone poneren- iu Canone a sacerdote dicendum : Quorum tolemni-
tur, cum sciamus Joannem Baptistam, ipsis aposlo- tas hodie in conspectu luw majestalis celebralur, Do-
lis non Untum parem tempore, verum el priorem; mine Deus nosler, toto in orbe terrarum; quod quia
Stephanum vero parem, et ulruroque ante apostolos specialiter ad illam pertinet celebritatem, non est
coronatum; cseteros quoqtte qui in sequenti ordine Canoni, qui geueraliter dicitur, adnotatum. Actio
numeranliir, eisdem fuisse lemporibus quibus fuere dicitur ipse Canon, quia in eo sacramenta conftciuii.
qui prius sunt positi. Unde consUt sequentes Eccle- (ur Dominica, Canon vero eadem actio nominatur,
sise doctores antiquis Patrum sUlutis, quoecongrua quia in ea est legitiroa et regularis sacramentorum
visa sunt, addidisse, ui sicu( religiosorum aucU est confectio. Sequilur Oratio Dominica, cum appositio-
multitudo, ita et religionis crescerent instidiU : nibus congruis. Una enim praecedens, eam fiduciam
prmiam vero parleiii CamniiS jirjedicti ex eo vet prtKaic^t ijtia Domimim ereatoreiii 1'alrera dicere
maxime anliquam esse cognoscimus, qttia in eo praesumamus : allera subsequenp-explicat quomodo
ordo apostolorum non iu est positus sicut in emen- et a quibus malis, per Dominum nos liberari peta-
datioribus Evangeliis invenitur. Quod ideo forlasse mus. QuseOratioDominica, quia prius quam caetera
eveuit quia pars illa prius composita est quam Evan- B jn consecralione sacrificiorum assumpta esl, in ex-
gelia ad eam veritatem qusc nunc habelur apud La- pletione ejusdem sacratissimae aclionis digne poni-
tinos, corrigerentur. In prioribus enim editionibus tur, ut per hanc purihcati qui communicaturi sunt,
(utHieronymus lestisest) non solum evangclistarum quaesancte confecla sunt digne ad salutem veram
mutalusestordo, sedetiamverborum etsentenliaruiu percipiant. Pacem anle communiqnem dari Innocen-
crat confusa coraraixtio. Alexander, seplimus papa lius papa decretis suis inslituit, scilicet ut quod in
in numero, miscuit passionem Dominiin precalione oratione sancta sub sponsione remissionis proinilti-
sacerdotum, quando missae celebraniur. Qnod cum mus, pacatos nos ipso opere demonslremus. Agnus
ita de eo in Ponlificalibus scriplum sil, diibium vi- Dei in confractione corporis Domini aclero et populo
detur uirum ille eanv tanturo parlem actionis qua decanlari Sergius, octogesimus sextus Romanorum
passio Doroini commerooratur, ordinaverit, vel _to- antistes, constituit, ut dum praeparatur ad dispen-
Um a capite usque ad ipsum locuro. Sed huic se- sandum corpus Dominicum, rogent accepluri, quate-
cundaesestimationi videtur contrarium qtiod in ea nus ille qui pro eis oblatus est innocens, faciat eos
parle sancli nominantur, qui et ante illum, et qui salubriter pignora salulrs, aelernaepercipere. Porro
postillius tempora longe fuerunt; nisi dicamus ab quod canones prsecipiupt eum ad pacem non acce -
illo eos Untum qui antc illum fuerunt commemora- dere qui non communicat, quidam sic intelligunt,
tos, coeterorum vero nomina suis quaeque lempori- quod non debeal pacem accipere quis in aliis mis-
bus ab aliis superimraissa. Unde et ipsius nomen sis, nisi in quibus communicat. Alii vero volttnt il-
Alexandri in sequenti ordine reperitur. Gregorius • lum tantum a pace prohiberi, qui judicio sacerdolali
vero, de quo superius ssepius fecimus mcnlionem, a communione suspensus est. Illum autem qui qua-
augmenlavit in precalione Canouis : Diesque no- dam ralione illo tempore [teroportira, del. illo] dif-
atros in tua pace disponas; ubi quidam voluut intel- fert coramunicationem, cum Umeu non sit extra
ligi totara ab eo loco Canonis coiisequentiam,usquc communionem, non debere a pacis gratia separari,
in finem per illum fuisse composilam. Cui sensui ne huroililas ejus graviorum criminum suspicione
repugnare videtur quod passio Domini, quara noletur. Et quia de communicandi varietate quoedam
Alexander eidem precationi inseruit, post hos ver- praeroisimus(supra, cap. 9), hoc addendum videlur,
sus habetur. Unde nounulli credunl non amplius esse quosdam qui scmel in die communicare, etiamsi
Gregorium quam illas tres petiliones, id est pro pluribus interfuerint missis, pro dignitale sacraiuen-
pace lemporum et ereplione ab aeternis suppliciis, lorum sufficere credant; esse vero alios qui sicut in
et consorlio sanctorum obtinendo, prioribus super- JJ una, sic in omnibus quibus adfuerint missis in die,
addidisse slatutis. Lco quoquc, quadragesimo sexto communicare velint. Quorum neutros culpando»
loco apud 1'omanos pontificatum agens, consliluit existimo, quia, sicttt Auguslinus ait de his qui quo-
Ul inlra aclionem sacrificii diceretur, Sanclum sa- lidie coraraunicant, et illis qui rarius : < Istos reve-
crificium, et reliqua. De hoc etiam quaeri potest rentia sanctarum retrahit rerum, illos vero amor sa-
utrura ab eo loco quse sequuntur, addiderit, vel ipsa lubrium invitat sacraroentorum. > Nam et ipse sa-
tantum verba, id est, Sanctum sacrificium, immacu- cerdos, quotics in die missas fncit, comnranicare
tatam hostiam, eo locoinlermiscuerit. Quodquia ma- non oroittit. Quod si non facial, canonico esl ferien-
nifesle non legimus, nolumus definire. Ex hoc ta- dus judicio (De cons., d. % c. Relalum). Et hoc non
tnen apparet Gregoriuro, qui longe post Leonem est mirum ita de sacerdote intelligi, cum conciliis
fiiit, non toUim Canonem ab eo loco qtio sua inse- Csesaraugustano el Toletano comrauniter sit stalu-
ruiiusque in finem composuisse. Gregorius deinde, tum de omnibus, ut qui acceperit Eucharistiam, et
teriius ejusdem nominis papa, facicns oralorium in non sumpserit. quasi sacrilegus repellatur. Est au-
basiliea Beali Pclri in honorem omnitim snnctorum, lem lcgilimum lcmpus coromunicandi anle iiltiir.am
ct qnotidiana ibidem oflicia ac missas in coium vc- ornlionem, quse dicilur ad cotnplendum, quia cju»
9Si WALAFRIDISTRAM FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA". «54
pelitio maxime pro eis esl qui cnmraunicant. Unde A done munda sepultum est. Vestes etiam sacerdota-
etiam eorum qni per singulas missas communicare les per increroenu ad eum, qui nunc habetur, au-
volunt, accendi videtur voluntas. Quia per totatn ctse sunl ornalum. Nara primis lemporibns com-
missam pro eis quam maxime et quasi nominatim muni indumenlo vesliti missas agebant, sicut et ha-
oralur, qui ibi offerunt alque comimmicanl. Possu- ctenus quidaro Orientalium facere perhibentur. Ste-
mus autem et deberous, ut eaiero sancla missarum phanus autein, vicesimus quarlus [papa], conslittrit
celehratio non paucis, sed rouliisprodesse eredatur, sacerdoles et levitas vestibus sacratis in usu quoti-
dicere, caeteros in fideet in devotione offereniiumet diano oon uti, nisi in ecclesia tnntum. Et Silvester
communicanliiim persisientes, ejusdem oblationis et ordinavit ui diacoui dalmalicis in ecclesia uterenttir,
comiuuniouis dici el esse parlieipes. Quamvis au- el pallio linostimo coruro loevategerctur. Ei primo
tem, cum soli sacerdoles missas cetebranj, inielligi qiiidem sacer.'oles dalmatiris ante casularum usura
possit ilios ejusdera acliouis esse cooperalores pro induebanlur, poslea vero, cum casulis uti ccepisscnt,
quibtts lunc ipsa celebranlur officia, et quoruro per- dalmalicas diaconibus concesserunl. Ipsos Umen
sonaro iu quibusdam responsionibiis sacerdos exse- ponlifices eis uti debere ex eo cbrum est qttod
quitur, Umen fatendum est illam esse legilimam Gregorius vetalii Romanorum praesulesaliis episco-
missam cui intersunt sacerdos, respondens, offe- B pis earum usum permiserunt, aiiis interdixerunt.
rens alque communicans, sicut ipsa compositioprc- Ubi intelligittir non omnibus tunc fuisse concessum,
cnm evidenti ratione demonstrat. Suiulum est au- quod nunc pene omnes episcopi et nonnulli presby-
tem Aurelianensi concilio.ut populus ante benedi- terorum sibi licere existimant, id est, ut sub casula
ctionem saqerdolis non egrediatur de missa. Quae dalmatica vcstiantur.
benediclio iijlelligitur illa ullima sacerdotis oratia. Siatutum est autem concilio Bracarensi: Ne sa-
cerdos sine orario celebret missam. Addiderunl in
CAPUT XXIH.
Be tempore missw. vestibus-sacris alii alia, velad imilnlionem eorum
quibus veteres ulebantur sacerdoles, vel ad myslicae
Tempus. autera missaefaciendoesecundum ratio-.
nero 6ol«ranitalum diversuin est. Inlerdum enira significalionis expressionem. Quid enlm singula de-
ulimur nunc, a prioribus nostris sa-
anle meridiem, interdum circa nonam, aliquando signcnt, quibus
tis exposilum est. Numero aulerri suo antiquis re-
ad vesperam, interdum noctu celebratur. Nam Tele-
conslituit ut nullo ante ho- spondenl: quia sicut ibi tunica. siiperhumeralis U-
sphoruspapa lempore
nea, ralionale, baitcus, feminalia,
r« lertias cursum uthis proesumeret mjssam eele- - liara superhumernle,
el lamina, sic hic dalmatica, alba, mapptila,
hrare: qua hora Dominus noster secundum Marci
orarium, cingulura, sandalia, casula, et palliuro.
Evangelium crucifixus asseritur. Inter haec noUn- Unde scut illorura cxlrerao soli pontilices, sic ho-
dnm n.equejejunandumin Dominicis et festis majori- rum ullimo summi tantum
paslores utuntur.
bus, uli non cogit necessiUs, sicutet canonesosten-
dunt: nec in diebus jeuiniornm. Vet unquam post CAPUT XXV.
meridiem, bymnum angeKcum, id est, Gloria in De hori» canonicit et genuum flexione. De hymnit,
item el cantilenis el incremenlit eorttm.
excelsis Deo vet [pro et] Alleluia dicendum nisi in
Prsemissis his quse de ordine missae videbantur
duobtts sabbatis Paschsc et Penlecostes, qucespecia-
dicenda, de canonicarum staluiis borarum, qnaeDo-
tibtis mysteriis adornantur.
minus dederit, adjungamus. Sciendum cst mnlu
CAPUT XXIV. post revelationem Evangelii tempora transisse anle-
De vasis et vestibussacris. quam ila ordinarentur quarumdam per diem et no-
Vasa quoque quibuc prsecipue nostra sacrainenta ctem borarura solemnia siculi nunc babentur. In
iroponuntur et consecranlur, calices sunt el patenoe. Veteri autem Tes(amen(o Icgimus (Exod. xxix)
Calix dicitur a Grarco nomine xu^ig, patena a pa- quasdam cerlas oraUonis horas, ut lemptis matulini
tendo, quod palula sil. Ampulla, quasi parura am- n et vespertiui sacrificii. Et quod Daniel legitur ter in
pla. Zephirinus, Romanus ponlrfex vicesimus sexlus., die genu inoratione flexisse (Dan.vi), non absque
paienis vilreis missas celebrare constituit. Turo ratione fecisse credendum est. In Novo quoqne non
deiude Urbanus, ectavus dccimus papa, omnia mi- Unlum orandi, sed eli.tm genua fleclendi. copiosa
Utstris sacraU fecit argentea, et pateuas viginti reperiuulur exempln. Nnm DomimisJesus Chrislus
quinque [for. <{ualuor,otc.]. In hoc sicut et in reli- antc pnssiqnein suam, procidens in faciem suam,
«juiscultibus, magis «t magis per incremenU tem- adoravil Ptilrem (Luc. xxn). El Stephanus,. positis
uurum decus succrevij Ecclesiai. Bonifacius niartyr genibus, pro lapidantibus cxoravit (Act. vn). DeBar-
et episcopus, interrogatus si liceret in vasis ligneis tholpmaeQctiara legilur apostulo quod cenlies in flie,
sacramenUconftceret respondit:«Quondamsacerdo- centies in nocleflexerit gcnua. Quamvisautero geni-
les aurei ligneis calicibus utebantur; uunc e contra culationis morem lola servet Ecclesia, tamen prac-
Ugneisacerdotes aureisutunturcalicibus. i Sylveslcr cipue buic operi Scotorum insistit nalia: quorum
papa constituit sacrificiuroallaris non in serico, non multi plurihus, muhi pauciqribus, sed Uroeo certis
in panno tincto celebrari, nisi tantum lineo e terra vicibus et dinumeraiis per diem vei noctem genu
procreato;. sicu( corpus DomkiiJesu Clnisii in sin- flectentes, non solum pro petcatis deplorandis, sed
953 DE REBUS ECCLESIASTICIS. »54
etiam pro quotidianae devolionis expleiione studium A subnectitur paulo inferius : dicendum Uuien est
istud frequenUre videnlur. Quibus autem horis vel unde sumpsit initium ui in Ecclesia antiphonse de-
temporibus inter publica officiasine genuum flexione cantentur. Ignalius Anliochiae Syrioe, terlius post
orandum sit, canones loquuntttr, id est in Dominicis apostolum Pelrum episcopus, qui eliam cum ipsis
et festis majoribus et Quinquagesima, juxta quos degebat apostolis, vidit angelorum visioneinquomodo
canones publice poenilentes semper genua flectere anliphonas sanctae Triniuii dicebant et bynnios.
debent. Horse igitur canonicae, quamvis omnes ra- Isque raoduin visionis Anliochensetradidisse proba-
tionali aucloritale celebrenlur, et nihit in eis obser- lur Ecclesise, et ex hoc ad cunctas transivil Eccle-
vetur quod non exempla vel dicla sanctorum Patrum sias. Notandum hymnos dici non Untum qui roelris
confirment, tamen quaedammanifestioribussunt de- vel rhyihmis decurrunt, quales composueTiint Am-
dicalaedocumenlis, ut ipsuin Dominuro noslrum in brositts, Hilarius el Beda Anglorum Pater, el Prtt-
oralione legimus pernoetassse (Luc. vi); Paulum dcnlitts Hispaniarum scholasticus, ct alii multi,
quoque et Silam nociis medio orasse carcere terrac- vertim etiam coeteras laudaliones, quoe verbis con-
motus ostendit (Act. xvi). Circa lertiam in aposto- venienlibus et sonis dulcibus proferuntur. Uuds
los oranies Spiritos sanctus descendil (Act. n). Bora el liber Psalmontm apud Hebraeos liber hym-
sextaPetrus ascenditin cmnaculumut oraret (Act.x); " noruro vocatur. Et quamvis in quibusdam ecclesiis
itemque cum Joanne in lempluin ad horam oratio- hymni metrici non cantenlur, tamen in omnibus ge-
nis nonain (Act. m), in qua etiam oranti Cornelio norales hymni, id est latides, dicuntur. CnnUndos
»
angelus apparuit. Testis enim etiam Philo priroili- etiam illosquilegitimeconiponuntiir, Toletani attcto-
vam apnd Alexandrinos Ecclesiam, inter alia bona, rilas concilii ostendit, internlia sic dicens : Elquia a
hymnos ante galli cantus lucanos celebrasse. Ex his nonnullis mngno studio in laudem Dei atque apos:o-
ilaque et siniilibus intelligimus apud mullos horas, lorum , et marlyrum triumphos , compositi esse
qtiaeet nunc celeberrimse sttnt, observaUs, sed non noscunlur, sicut sunt hi quos beatissimi doctorcs
ea distributione psalmorura vel orationum qua nunc Hilarius atque Ambrosius ediderunt : quos tamen
utimur, Qitam et circa tempora Theodbsii senioris quidam specialiter reprobant, eo quod de scripiuris
inchoauni, ac deincepsexplelam, mtillis animadver- sanctorura canonum vel apostolica Iradilione non
timus causis. Ambrosius enim Mediolanensis,ul in exsisiunt : respuant ergn ct illum hymnum ab oinni-
libris Confessionum suarum beatus Augustinus te- bus compositum [comprobatum], quem quolidiepu-
sUtur, bymnos divinoe laudalionis populo compo» blico privaloque officioin fine omnium psalmorum
nens, persecutionem Juslinae Augustse rerum novi- dicimus : Gloria et honor Patri, et Filio, et Spirilui
tate leniviu Quo in tempore, sicut etiam in Vila ^ sancto in swcuta swcutarum. Amen; sed et illehym-
ipsitis Ambrosii scribilur, anliphonoe, byinni et vi- ntis quem nalo in carne Chrislo angeli cecincrunt :
giliae in Ecclesia Mediolanensi celebrari cceperunt. Gloria inexcelsis Deo,et in terra pax hominibusbonm
Hilarius quoque Pictavieusis hyronos composuit. Et voluntalis ; reliqua quacibi scqiiunlur ecclesiastici
de Gelasio papa scribitur quod tractalus et hymnos doctores composuerunt: ergo nec ipsi in ecclesiis
in raorem beali Ambrosii coraposueril. Daiuasus canendi sunt, quiu in sanclarum Scripturarum li-
vero consliluit ul psalnti die noctuque canerenlur bris non inveniuntur? Contponuiitur missoesive pre-
pcr orones ecclesias vel monastcria, et proccepilhoc cesvel orationes, sive comroendationes, seu roanus
episcopis et presbyteris. Deinde Joannes [Cbryso- impositiones, ex qtiibus, si nulla dccanUutur in Ec-
stomus] Conslanlinopolitanus primus auxit in no- clesia, vacanl omnia oflicia ecclesiaslica. ilis verbis
cturnis bymnis orationes, ob hanc vel roaxiinecau- osteudilur multa in Ecclesia noviter componi, quoe
saro : Ariaui extra civilalero collecUs agebanl; non sint, si a fide verilatis non abhorreanli abji-
sabbato autem atque Doniinica inlra porlas el por- cienda. Porro hymni metrici ac .rliylhmici in.Aro-
licus congregati, bymnos et antiphonas ex Artaiio brosianis officiis dicunlur, quos eliain aliqui in mis-
dogmate compositas decanUbanl; el hoc maxima sarum solemniis propter compunclionis gratiam,
noctis parte facientes, diluculo cum ipsis antiphonis " quaeex dulcediue concinna augetur, interduin nssu-
per roediam civitalem, ingressi portam, ad suam raere consueverunl. Tradilur siquidem Pauliuum,
ecclesiara concurrebant. Ctimque hoc crebro, quasi Forojuliensem palrinrcham, s:cpius, et iuaxiroe in
ad vituperationem oribodoxorum, fncere non cessa- privalis missis , circa imroolalioncro sacrameiito-
rent (frequenter enim etiam hoc cantabant : Uhi rum hymnos vel ab aliis vel a se compositos cete-
sunt qui dicunt tria virlute unuinV), lunc Jonnnes, brasse. Ego vero crediderira Untum lanloequescien-
ne siropliceshtijusmodi canlibus traherentur, insli- tise viruin lioc nec sinc aiiclorilale, nec sinc ratio-
tuit suum populum ut et ipsi nocturnis occuparen- nis ponderalione fecisse. In officiis quoque qtuc
lur hyiunis, quatenus et illorum obscuraretur opus beatus Benedictus abbas, oinni sanclitate proecipuus,
et fideliumprofessio firroaretur. Studium ergo Joan- ordinavit, hyrani dicunlur per horas canonicas:
nis niiuis ulile cura turba periculisque fiuituiu est. quos Ambrusianos ipse nominans, vel iUos vult in-
Hoecin decirao libro Historiae ecclesiasticoc, quoe telligi quos confecit Ambrosius, vel alios ad iiuiu-
TriparUu diuitur, iu inseruntur; in qnibus et hoc tioncm AinbrosiinorumcompositQS. Sciendum la-
• Vide Eusebii Hist. cccl.
955 WALAFRIDISTRABIFULD. MON. OPP. PARS. I. — THEOLOGICA. 956
men muHos puUri ab Ambrosio factos, qui nequa-. Acultum veraeobservationis, ut et clarior religio ac-
quaro ab illo sunt editi. Incredibile enim videtur cedentium ad fidem animos invitaret, et auclior
illumUles aliquos fecisse, qualcs multi inveniuntur, cultus veritalis constantiam Jatholicorum adversus
id est qui, nullara sensus consequentiam habentes, inimicososlenderet. In Untum denique vel canli-
insolitam Arobrosioin ipsis dictionibus rusticitatem lenae, vel psalmodiaememoriler exercendaeusus erat
dcinorislrant. Diccndum vero de hymno qui ob ho- rarus apud priores, ul de novissiroispene Romano-
nqreiu saiiciaeet unieae Trinitatis officiis omnibus rum praesulibus, et qui nec ducentis annis nostra
interserilur, euma sanctis Patribus aliter alque ali- tempora prsecesserunt, quasi memorabile quiddam
ter ordinatum. Nam Hispani, sicut superius com- et singulare scribatur si qui eorura in rebus prae-
roemoravimus, ita eum dici omnimodis volHerunt. dictis erainenliores caeteris viderenlur. Horniisda
Graeci autem, Gloria Patri, et Filio, et Spiritui enim, in ordine quinquagesimus quartus, cleruin
sancto, et nunc et semper, et in swcula saculorum. composuit et psalmis erudivil. Leo, octogesimus
Amen. Lalini yero, eodem ordine et eisdeiri.verbis secundus, et Benedictus pqst eum proximus, iiem-
hunc hyninum decantant, addentes tantum in medio: que Sergius, octogesimus sexlus, psalmodiaetcan-
Sicut erat in principio. Pro quibus etiara particulis lilense scienlia floruisse dicuntur. De Gregorio au-
"
quidaiu Grseci minus sapientes, Lalinos, proximis tem tertio velut inauditum quiddam et novura re-
ante nos leraporibus, calumniis impetere conali ferlur, quod omnes psalmos memoriter tenuerit.
sunt. Inlelligiraus Umen nos in hoc non errare, cre- Ubi inlelligi daiur paucos prioruro ita Psalterium
diia consempiternitategIori;e Patris, et Filii, et Spi- didicisse. Solebant enim psalmos, seque ut caeleras
ritus sancli: pariterque scienles quod Romaui fir- Scripluras, partim eliam leclitando, suis ofliciis in-
missimi fidei servatorcs, remotis caeteris composi- serere, Quod si diligenter advertas, multis Scriptu-
lionibus, hunc hujus hymni tenorera non aliter su- rarum documentis apparel. Ordinem aulem canti-
scepissent, nisi eum purum ab omni errore cogno- lenae, diurnis seu nocturnis horis dicendse,bealus.
verint. Affirmant siquidem multi hymnura istum Gregorius plenaria creditur ordinatione dislribuisse,
Nicscniconcilii sacratissima sanclione prolatum, ut sicut et supra de Sacramentorum diximus lihro,
omnibus officiiset oralionibus intermixtus, ct fidem cum multi ante sive' post eum orationes, antipho-
coaeternseTrinitatis inculcet, el in singulis petitio- nas vel responsoria composuerint. Nam et de anti-
nibus ipsa confessio meUus favorem divinaeexaudi- phonarum inchoate superius diximus (cap. 22). Et
tionis oblineat. Huric itaque hymnum nonnuUiom- responsoria ab Italis primum inventa iraduntur, vel
nibus pene psalmis, et interdura incisionibus psal- „ Arabrosio videlieet vel alii nova divinarum laudum
morum coaplant, responsoriis vero paucioribus, ut augmentatione gaudenti. Et quia Gallicana Ecclesia,
illi qui statuta Patris Benedicti in horis sequuntur viris non minus peritissimis instrucla, sacrorum
canonicis. Romani eura in psalmis rarius, in respon- ofliciorum instrumenta habebat non rainima, ex eis
soriis crebrius iterant. Sane versum, qui in capite aliqua Romanorum officiis iraraixla dicuntur, quae
omnium (proeter missam) officiorum quse horis ca- plerique et verbis et sono se a caeteris canlibus
noniois exhibentur, dici solet, id est, Deus, in ad- discernere posse fateaatur. Sed privilegio Romanae
jutorium meumintende,etreliqua, Patres antiqui snis . sedis observato, et congruenli.t rationabili disposi-
Collalionibus inveniuntur sutuisse omnibus, non tionum aptid eara factarum persuadenle, faclum est
lantura officiis, sed etiam operibus prsemitlendum, ut in oronibus pene Latinorum ecclesiis consuetudo
nt invocatio divinse opitulationis initio cujuslibet ac- et magislerium ejusdera sedis prsevateret: quia non
tionis assuinpla faciliorera faciat et postulandi con- estalia tradiUo aeque sequenda, vel in fidei regula
stanliara et oblinendi virtulem. In Agendis autem vel in observalionum doclrina. Est etiam iUe ordo
raortuorum, et circa passionis Dominicaesoleraniu- ofliciorum laudabil.isquem beatus Pater Benedictus
tem, incboationes et expletiones officiorum nOn ut monachis constituit observandum , scilicet ul qni
in coetcrisfiunt, tristitise videlicet significandsecaUsa, „ proposito a coeteris discernuntur, etiara continuae
nisi aliquo graviori decreto. Quia vero tanta est in servitulis penso aliquid ampUus cseleris persolvere
ipsis diversius officiis, non solum pro varietate gen- studeant. Quam dispositionem ideo a pastoribus ec-
lium ac linguarum, veruro etiaro in una genle vel1 clesiarum non interdici putamus quia et vicina esl
lingua, pro teraporum mutatione, vel magistroruro auctoritati Roraanse, et quia beatus Gregorius Vitain
stttdiosa institulione : ut si velim cuncta replicare egregie Patris Benedicti describens, Regulam ab eo
quae de hac roulliplicitate jam legimus, magis one- conscripiam, in qua idem ofliciorumordo habetur,
rosus quam profrucluosus videar audituris : omittarai collaudans siia auctoritate , statutis ejus favere vi-
igitur quse infinita sunt, hoc tantum affir.mansquod[ detur. Sunt Umen qui, nescio qua praesumplione,
plenarius oltleiorum ordo, qui nunc per Romanumi non ea velint conslitulione uti, volenles pigriliani
orbem servatur, post aritiquiutera multis tempori- vel protervitatem suam illo excusare permissu, quod
bus evolutam institutis et ad oranem eminentiam! sarictissimus vir per humiliutis suoemagniludinem
sanctaereligionis est dilalatus. Crescente enim fide- VideUir concedere, ut si cui displicuerit dislribuiio
lium numero, el haeresis pestilentia mulliplicius pa- ejusquam fecit psalmorum, ordinet si alilcrmelius
eciu niaculante catholicam , necesse erat augerii judieaverit; quasi quiddam melius possiiit, suoque
957 DE REBUS ECCLESIASTICIS 958
ordini congruentius invenire , quam ille qui spiritu A legitur et Joannem (Act. vm). Quse confirmatio et
omniuro sanclorum dicitur plemis fuisse. Psalmos tunc ad priroos Ecclesisepastores pertinuit, et nunc
atttem, ctim secundum LXX Inlerpretes Romani pertinere non dubiutur: unde in canonibus saepe
adhuc babeant, Galli et Germanorum aliqui secun- interdiciiur presbyteris ne chrisma conficiant, ne-
duro emendationem quam Hieronymus Pater de que baptizalns in fronte consignent, quod solis de-
LXX edilione compostiit, Psalterium cantant. Quam betur episcopis. Testantur hoc decreta Innocentii
Gregorius, Tttronensis episcopus, a Patribus Roma- papoeet slalula Silveslri, quia et ipse instituitut
uis mutttntam, in Galliarum dicitur Ecciesias trans- presbyWr baptizalum chrismate liniat, propter oc-
lulisse. CanUIenae vero perfecliorem scientiam, casioncm transitus mortis. Quod si a diacono vel
quam penejam tola Frnncia diligit, Siephanus papa, qttqlibet alio liomine baptizatus, casu anle confir-
cura ad Pippinum palrem Caroli Magni(in primis maiionem transierit, crcdendum non esl perire
in Franciam) pro jusUtia sancti Pelri a Longobardis propler hoc quia sub fide qua credidit poterit esso
expetenda, venisset, per suos clericos, petente eo- salvus, si eum post commissapeccata non perimant.
dem Pippino , invexit, indeque usus ejus longela- Lege conciliiEliberitani decrein. Alii addiderunt in
teque convaluit. baplismalis sacramenio exorcisnios, alii consecra-
CAPUTXXVI. B lionem fontis, alii salis vel salivoe infusionem, alii
De baptismi incremenlo et mersione, et causis catecbumcnorum ordinabilem inslruciibnem, alii
baptizandorum. scrulinia diligentissime ad Untum mystcrium prse-
De baptismo etiam dicenda sunt aliqua, quod paralionis statuerunt. Sed et multa alia quoe et
prsefiguratumin transitu maris Rubri (Exod. xtv) vel exeraplis divinorum actuum vel dictorum inventa
Jordanis (J.os. m) manifcsle, secretius aulem alijs sunt , et congruenlissimis spirilalium profectuum
muUis figuris praefiguratumcognoscilur. HocJoan- significalionibusplenanoscuntiir, siculcopiosa prio-
nesprimus inilio novsegratioead lideni Christi con- rum de eisdem rebus documenta demonslranl. Cele-
versis oslendit, non sua adinvenlione, sed divioa bratur autcm ipsum bnplisma verum, non nisi in
consiiiutione provisura, sicut ipse tesutur diccns: nomine sumraae Trinitatis, quod et Dominus ipse
Qui misitme baplizare in aqua, et reliqua (Joan. i). ostendit, et canones apostolorum docent. Unde qui-
Baptizavit aulcin non in remissionem peccalorum, cunque vel ab haereticis in Trinitate baptizanlibus,
quod Christi baplismo agi consuevit, sed in pceni- vel ab alio qtiolibet bomine sub appellalione legi-
lentiam, dicens in euro qui venturus erat ut crede- tima ejusdem saiiclaeTrinitalis fuerit baptizatus, re-
rent, hoc est in Jesum. De quo etiam teslimoniura baptizari non debet, ne iuvocatio suminoedignitatis
pubibuit, dicens : Ego quidem vos baptizoin aqua C annullari videatur; sed chrisniate et mantts iinpo-
in pmnitenliam. Qui autem post me venturus est, for- silione quod imperfectum erat perfici debet. tfoc in
tior rxe est: cujus nonsum dignus calceamentapor- canonibuset decretis Patrum freque.ns habelur. Le-
tare, ipse vos baptizabit in Spirilu sancto el igne gilur quoque in ullimo eeclesiasticaeHislorioe libro
(Matth.m). Et plane dignum erit ut in nova gene- quod Atbannsius adliuc puer intercosevos baplisma-
ris huinani per advenlum Filii Dei in carne salva- tis simililudinem per ludum exercuerit. Alexaiuirum
tione, novum panderelur purificalionis myslerium : etiam Alexandriaeprsesulem, cognita interrogatione
qualeous sicnt sacerdotes Levilici generis lavari baplisloe et responsione baptizatorum, et coeteris
consueverantante oblationem carnalium hosliarum, quacquamvis per ludum , tamen juxta nostram re-
ila omnes Chrisliani nominis haeredes, qui dicttntur ligionem gesU sunl, non rebaptizandos judicasse,
regale sacerdoiium(I Petr. 11), lavacro spiritali a sed usitatis Ecclesioeconfirmaudos mysleriis. Con-
peccalorum Iabe mundati, offerant Deo boslias spiri- cilio quoque Eliberilano fidelibus plenum baplisraa
tnlesin odorem suaviiatis. Sciendum aulem.primo habenlibus in necessilate baptizare permilliliir.
simpliciter in fluviisvel fontibus baplizalos credcn- Victor etiam, quintus decimus Romanorutn ponli-
tes. Ipse enim Dominus noster Jesus Christus, ut jo fex, consLiluit ut, necessilaie faciente, liceat ubi
nobisidem consecraret lavacrum, in Jordane bnpti- inventum fuissel, sivu in flumine, sive in mari, sive
zattts cst a Joanue; et sicut alibi legilur: Erat Joan- in fontibus, cbristianoe credulitatis confessionecla-
nes baptizans in yEnonjuxla Salint, quia aquoemul- rilicala, quicunque ex genlililate veniens, baptiza-
(se erant ibi (Joan. m). Et Philippus evangelisU relur. In hoc lamen ct similibus non tribuilur qui-
eunucbum baptiznit in fonlc quero reperil in buscunque baptizandi indiscrela licenlia, cum con-
via (Act. vin). Sicut autem stipra ostendimus, cre- cilio Carlbaginensi raulieres prqhibeanlur baptiznre :
scenle processu temporum, religionis honoreinslilu- sed deraoiislratur per hxc ubi inevilabilis necessilas
tionura ecclesiaslicarura usque ad pleniturlinem de- poscit, nielius baplizari ubicunquc et a quocunque
cus crevisse : ila et hujtis myslici lavacri, gradalim in nomine Trinitatis quam pcriclitantem sine reme-
per temporum augmenla, in majus celebratio cre- dio deperire. Unde eliam lempora baptizandi legi-
vil. Addideruntalii chrismalis unclionem, quam ex tima in Ulibus necessilatibus observanda non sunt,
veteri suntpum consuetudine nemo qui dubitel, cum sed juxta decreta Leonis oegriludine, persecudone,
prituis temporibus impositiooc manuura baplisraum obsidione et naufragio periclitanlibus, semper est
coufirraari solercl, quod in Saraarin focisse Pefruro succurrendiim : et concilio Gerundensi unius diei
939 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. $60
infans, si in discrimine sit, baptizari jubelur. Eos A mus baptizalum. Hoc etiam solel evenire cum per-
autem de quibus incerlum est, id est, qui nullo fecliorum granditas corporum in minoribus vasis
testimonio probare possunt se esse baptizatos, ex bominem tingi non patitur.
conciliq Carthaginensi et decretis Leonis discimus Notandum > quod prirais temporibus illis solum-
baptizari debere. Illos vero, qui baptizalos se qui- modo baptismi graliam dari solilam qui et corporis
dera noverunt, sed in qua professione ignorant, et mentis integrilale jam ad hoC pervenerant, ut
ejusdem Leonis papse decreta sub raanus imposilione scire et intelligere possent quid emolumenti in
suscipiendosconstituunt. Tempora autembaptizandi baptismo consequendum, quid confitendum alque
legilima Pascha et Penlecoste praefiguntur, secun- credendum, quid postremo renatis in Christo esset
dum decreU Siricii, Leonis vel Gelasii episcoporum, servandum. Referi siquidem venerabilis Pater Au-
quamvis concilio Gerundensi NaUlis Domini et gustinus de seipso in libris Confessionum suarum
Pascha ponantur. Alii quoque in Epiphania Domini quod pene usque ad viginti quinque annorum aeta-
baplizare voluerunt, quia co tempore Dominumno- tem catechumenus perdurarit; elea videMcetinten-
struin tradilur baplizatum, quod et ipsum ab aliis trone ut per hanc teraporis moram, de singutis edo-
prohibetur. Quia vero secunduin Aposlolura in morle ctus, ad eligendum quodlibel Ubero ducerelur arbi-
Salvaloris baptizamur (Rom.Vi), ct ipse Dominus B triq, et defervescenlibus hibricse oeUlis incendiis,
intraturos regnum ccelorum ex aqua et Spirilu re- raelius quod sequendum erat servare potuisset. Sed
nasci debere proemonstral (Joan.m), cpngrue a aogescenle divinae religionis diligentia, intelligeit-
praesuiibus Romanorum hoecduo temppra sola ad tes Christiarii dograatis araatores peccalum Atloeori-
celebraiionem prsefixa sunl baptismalis, id est, ginale non soloseos tenere obnoxios qui suis operi-
Pascha et Pentecoste : quoriim tino, passio Doraini bus praevaricationem auxerunt, sed eliam eos qui
et iesurreoiio; altero, adventus celebralur Spirifus sirie suis copiroissis : qtiia, secundum Psalmistaro,
sancti. Alii trinaro immersionem volunt, in siriiili- in iniqutialibus concepli et nali sunt (Psal. L) ,
tudinem triduanae sepulturoe, ut in canonibus apo- immunes a peccato esse non possunt, dum de pol-
stolorum sialutum habetur et Romanorum constie- luta radice procedunt; ut merilo de omnibus dicalur
tudo observat. Alii unam propler divinitatis uriila- per Aposloltim: Omnet peccaverunt,et egenl gloria
lem-contendunt, ut in concilio Toletano plenissime Dei,juttificali gralit per graliam ipsiut (Rom. m).
habetur: Ubi Hiam commemoratur quod beatus Et de Adam : In quo bmnet peccaverunt(Rom. v).
Gregorius interroganli super hoc Leandro inter Hoc ergo senlientes sanse fidei sectatores, ne peri-
csetera ila responderil, quia in una fide niliil of- rent parvuK si- sine remedio regeneralionis gratioe
ficit Ecclesioeconsuetudo diversa. Nos aulem quod Q defungereitlur, eos baplizandos inremissionempecca-
terlio mergimus, triduanae sepultttroesacramenta si- torum [censuerunt]-.Non sicut haereticjquidam, gra-
gnamris, ut dum tertio ab aquis infans educituf, re- tiae Dei repugnantes, contendebant nuHa uecessitate
surrcelio triduaui temporis expriuiatur. Quod si quis parvulos baplizari, quia nondum peccassent: quod si
forle etiani pro sumroseTriniutis venerationeexisti- vcrUmesset, velnon baptizandi erant, vel si extra ne-
roet fieri, neque ob hoc aliquid obsislit baplizanduro cessitatem baptizarenlur, imperfectum et non verum
seiuel in aquis mergere, quia dum in tribussubsi- in eis erat baptismi sacraraentum, quod in Symbolo
stentiis una substantia est, reprehensibile esse nulla- confitemur dari ' in remissioneni peccatorum. Ergo
tenus poterit infantem baptismate ter-vel semelmer- quia orones quos gralia Dei non liberat, pereunt in
gere, quando et in tribus mersionibus personarum originali delicto, etiam qui sui sceleris noh adjece-
Trinilas, et in una polest divinitatis singularitas de- runt augmenta, necessario parvuli baptizantur. Quod
signari. Quae singularis mersio, quamvis lunc iU et sanctus Augustinus in libro de Baptismo parvulo-
Hispamscompiacuil, dicenlibus, Trinara merstonem rum ostendit, et Africaita tesUntur concilia, el alio-
ideo vilandam qula hseretici quidam dissimilcs in rum Patrum documenta quamphirima. Ex hac igi-
TriniUte substanlias dogmatizare ausi sint, ad con- tur occasiorie inventum est ut patrini vel matrinae
suBsUrilialiUlemsanctaeTrinitatis negandam, Uraen D adhibeanlur, susceplttri parvulos de lavacro, et pro
antlqtilor usus prtevaluit et ratio supradicta. Si euim eis respondeant oirinia quse ipsi per aelatis infirml-
omnia deserimus quachsereticiin suam perversitatem tatero confiteri non possunt. Pariierque debet spiri-
traxerunt, nihil nobis reslabit, cum illi in ipso Deo talis pater vel maler ei quem de fonte regenerationis
errantes, orariia quae ad ejus ctiltum perlinere visa suscepit, cura ad intelligibilera pervenerit aelatero,
sunl, suis erroribus quasi propria applicarint. No- msinuare confessionera quaro pro eo fecit, ut qut
Undum autem non solum inergendo, verum etiarit atiena confessione, sicut paralyticus fide portanliunt
desuper fimdendo, multos baptizatos fuisse, et ad- (Luc. v), meruit a peccalorum solvi languore, slu-
buc posse ita baptizari si necessilas sit, sicut in pas- deat saluti proestitoevivere non indigne, et sua im-
sione beati Laurenlii quemdain urceo allato legi- pleat exseculione quod iftorura confessusest ore, si'
* Non est dubium quin priinis Ecclesiae terapori- lioriem ab ipsis EcclesioeprimordHs semper usurpa-
bus multi jain adulti et grantHevi interdum baptiza- tain de baplizandis inUnlibus ante usum ratiqnis,
rentur; imo nonnulli pravo roore baptismuin tisque commimisest orihodoxoruroassertio. Vide post alios
ad flnemvitsc differebatit.At esse apostolcrura Iradi- R.ilar«Miiunt.tib. vn, dc Bftplismo,crfp. 8.
 95! DE REBUS ECCLESIASTICIS. 963
non vult salvalioue carere quam illorum meruitt A nem; et ut munus populi in quotidianam oblatiouera
fide. Non autem pater debet vel mater de fonte> Dominoimmoletur, necnon, secundumstatuta cano-
suam suscipere sobolem, ut sit discretio inter spiri- nica, m suslentationera pauperum et reslaiiratio-
talem generationem atque carnalem. Quod si casui nem ecclesiarum proficint. Quaitior enim p.artes,
evenerit, non habebunt carnalis copulsedeinceps adI juxta canones, fieri de fidelium oblnUonibus de-
invicem consortium, qui in communi filio compa- bent, ut una sit episcopi, altera clericorum, terlia
ternilalis spirilale vinculum susceperunl. Baptizandii pauperum, quarta restaurationi ecclesiarum ser-
sunt itaque non solitm per selalem loquentes et in- vetur.
CAPUT XXVIII.
telligentes quae aguntur, sed eliam nondum per se
vel pro se Inquenies. Sicut etiam synodus Cnrtha- De litantis agendis
ginensis baptizandos stalnit segrolos,qui jam loqui Lilanias, id esl rogaliones publicns (quas niajorcs
non possunl, cum volunUtis eorum testimonium, vocamus) Roniani una die denominatn, id es( vir
sui dixerint, aut ipsi aliquibus signis comprobare Kal. Maii anmiatiin facere solent : quas Gregorius
potuerint. Mortuis vero baptisma vel Eucharistiain papa initio ordinntionis suae insliluit, dum , post
dari supradicti loci prohibetur concilio, quaravis pri- aquartim inundalionem insolitam, ingninaria et in-
mis praedicalionisevangelicsetemporibus Unti ler- B « solila lues, primo Pelagio pnpa exstincto populum
voris quidam in divina credulitale referuntur fuisse, vastaret Romanum. Quia limc eo modo seplenam
ul pro quibusdam charissirais, ante annunliationem ordinavil litaniam, sicut Paulus in Geslis Longo-
veritalis vel baptismi perceptionem defunctis, bapli- bardomm commemornt (In Mauritio imp.),ulpreca-
zari studerent. Qttod apostolus Paulus ad aslrucn- turos Dominumin seplem tnrmns dislribuerel, C,IK»
dam resurreclionis fidem commemorat (/ Cor. x\); piclatem Domini mulliplicius implorarent. In priinu
qi.in nisi crederentur resurrecturi, stulluro erat pro eboro fuit clerus, in secundo abbales omnes curo
eis qui jam nou exsisterenl orare. monachis sttis, in lerlio omnes abbalissse cum con-
CAPUT XXVII. gregationibus suis, in quarlo omnes pueri, in quinio
omnes laici, in sexto omnes viduae, in septimo
De decimis dandis omnes mulieres conjugatoe.Triduanoeaulem Iilanise,
DecimasDeoel sacerdotibu.sDei dandas Abraham quaeproximisdiebusante AscensionemDominiannue
faclis (Gen. xiv), Jacob prOmissis insinuat (Gen. per oranes Galliarura vel GermnnioeEcclesias cele-
xxvui), deinde lex s(a(uit (Lev. xxvn; Num. xviu), brantur, in Galliis sunt constitutoe. Temporibus si-
et omnes doctores sancti comraemorant. Et profecto quidem Clodovei regis Francoruin, qui curo genle
dignum erat ut lsraelitae decimas pecorum et fru- *-* C sua primus Chrislianus efleclus est, duro civitas
gum, et omnium pccuiiiarum Dominodarent, qui ut Viennensium crebro terramiotu subrueretur et
cos Iiberarel, decero plagis percussit yEgyplios, et bestiarum dcsolaretur incursii, sanctus Manierttis,
in novissima plaga primogeniu cunclorum disper- ejusdem civitalis episcopus, ens legitur pro mnlis
didit, gratiaraque suis prscstilit, ut impetratis pecu- quoeproeniisimus,ordinasse. Quas Aurclianensis sy-
niis spoliarent i£gyptum. De quibus dccimis Augu- nodus et eo (emporejuhe( fieri, e( ab opereservili,
stinus doctor rairabilis dieit:« Decimseex debito re- ut plenius celebrenlur, omnes vacare. Hispani au-
quiruntur. Quid si diceret Dcus, nempe : Meus es, tem, propter hoc quod scripium esl: Non possunt
o homo, mea est lerra quam colis, roea sunt semina filii sponsi lugere, quandiu cum illis est sponsus
quse spargis, mea animalia quae fatigas, meus est (Matlh. ix), infra QuinqiiagcsiniamPaschaerectisan-
cnlor solis, et cum omnia mea sint, tu qui minus tes jejiinarc, litanias suas post Penfecosten posuc-
aCcommodas,solam decimaramerebaris? Sedreserva runt, quinU, sexla el septima feriis ejusdem hebdo-
tibi novem, (b roihi decimam. Si non dederis deci- madis, eas facientes. Alii eorum Idibus Decembribus
mam mihi itiferam novem. Si dederis mihi deci- Iriduanum statuerunt jejunium; nlii Kalendis De-
mam, mulliplicabo novem. > Cum itaque Judaicus _ cembribus. Notandum aulem litanias non tantuin
populus praeceptnmdecimarum UnU diligenlia ob- dici illam recilationem nominumqua sancli in adju-
servaret, u( de minimis quibusque oluscnlis, rula torium vocantur infirmitatis huinan.-e, sed eliam
vitlelicet, mentha et cymino, ut ipse Dominus testa- cuncia quae supplicationibus fiunl rogaliones appel-
tur (Matth. xxiu), decimas daret, cur non majori lnri. Litania aulem sanclorum nominum poslea cre-
studio plebs evangelica eamdem irapleal jussionem, ditur in usum assumpta quam Hieronymus Martyro-
cui et major est ntimerus sacerdotttm et sincerior logium, seculus Eusebium Caesareensem,per anni
cultus sacramenlorum ? Ideo ergo dandae sunt deci- circuluro conscripsit, ea occasione ab episcopis
moe,ut hac devolione Deus placatus, largins prse- Chromatio et Heliodoro illud opus rogatus compo-
stet qusenecessaria sunl, sicut superius ostendimus. nere : quia Theodosius religiosus imperalor in con
Ac ut sacerdoles ei ministri Ecclesiae,cura et solli- cilio episcoporum laudavil Gregorium Cordubenscin
citudine necessitatum corporalium quibus sine haec episcopum quod omni die missas explicans eoriuti
viia transigi ncn potest, relevaii, liberiores fiantad martyrum, quorum natnlitia esscnt, nomina pluriina
mediutionem divinae legis, et doctrinae adminislra- conimeraoraret.
lionem,atque spirilalis scrvitii volunlariam expletio-
 963 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 964
CAPUT XXI i trium locorum eminentia ad unam dignitatem re-
A
De aqua sparsionis. ferri, quia in duobushormn ipse Petrus sedrf; (er-
, Aquam sparsionis cum sale benedici, et in habi- tium nihilominus, id est Alexandriam, per Marcum
»»culis fldelium spargi, Alexander papa constituit. filium smim et Evangelium, quod ex ore ejus ipse
Sicut enim populus prior, legalibus institutis deser- Marcusdescripserat, suam effecerat sedem. Simili-
viens, sanguine lustrabatur (Exod. xxiv), ita novus ter intelligendum de principatibus soeculi, quod
Chrislianorum populus, baptismi sacramento rena- qunmvis in diversis orbis partibus per lerapora sua
tus, digne aqua benedicta aspergitur, ut sicut san- fuiserint, tamen ad jus Romanum, quasi unuin api-
guis agni in postibus ad repellendum Dercussorem cem, postremo orones pene relati sunt. Comparetur
ponebattir (Exod. xii), ita mysterium aquae corpora ergo papa Romanus Augustis et Coasaribus, patriar-
et loca rauniat renatorum. chse vero patriciis, qui primi post Csesares in im-
periis fuisse videntur : ila ct isti, qui satis pauci
CAPUT XXX. sunt, prirai post trium sedium praesuies habentur.
De benedictionecerei. Deinde archiepiscopos, qui ipsis metropolilanis
Cereum autem benedici non solum in principali- prseeminent, regibus confefamus. Mctropoiitanos
bus ecclesiis, sed eliam in parochiis, Zozimus papa B aulera ducibus comparemus. Quia sicut duces singu-
consliUiit. Quod ipsum concilio Toletano oslenditur, larnm sunt provinciarum, ita et illi in singulispro-
quosdam Hispanorum observasse, quosdam ne- vinciis singtiU ponunlur. Unde in Cbalcedonensi
glexissc. concilio jubetur ne una proviitcia in duos metropo-
CAPUT XXXI. liunos divida(ur. Quod.comites vel praefecU in sae-
culo, hoc episcopi coeleri in Ecclesia explent. Fertur
Comparatio ecclesiasticorumordinum et smcularium. enim in Orientis partibus per singulas urbes et
prae-
l
Circa harum calcem rerum placet inserere quam- fecturas singuias esse episcoporum gubernationes.
dam soecularium atquc ecclesiasticaruro compara- Sicut tribuni militibus prseerant, ita abbates mona-
tionero dignitatum, quamvis non nesciam ordinatio- chis, alhlctis spirifalibus, praeesse noscuntur. Quem-
iies poteslatum e( oflicioruni tanta diversitate prdi admodum sunt in palatiis proeceplores vel comites
varieta(e genlitim, locorura et temporum perplexas,, palatii, qui sseculnrium causas ventilant, ita sunt cl
ut de eis vix aliqtiid certi possit cxponi. Quotusi illi quos summos capelianos Franci appellanl, cleri-
enim quisque est qui se scire fateatur, quibus, noni coruro causis proelati. Capellani minores ita sunt si-
dico Assyriorum, Medorum et Macedonum, sed velI cut hi quos vassos dominicos Gallica consuetudine
Romanorum, quod notius et proximius nobis est, 'G nominamus. Dicli sunt aulem primitus capcllani a
iroperiurodistribuitimfueritetordinalumadroinislra- cappa beati Martini, quam reges> Francorum eb
lionibus et ofliciis : cum pcr longiliidinemtemporurai adiutorium vicloriae in praeliis solebant secum ha-
alioepotestates aUis mulalae sint, aliae subditse, aliae bere : qiiam .ferentes et custodientes cum caeteris
abdilse, ut ipsa instabililate rerum humanura esse ct sanctorum reliquiis clerici, capellani coeperunt vo-
temporariuni coroprobetur, quod quadam incon- cari. Porro sicut comites quidam niissos suos praepo-
stanlia et in m.ajus extenditur et in minus conlra- nunt popularibus, qui minores causas detcrniineni,
hitur? Omissis ergb incertis, quse noiiOra sunt invi*, ipsis majora reservent : ita quidam episcopi coepi-
cem comparcrous, ut ostendamtis ordinationes mun- scopos babent, qui in rebus sibi coogruenlibus quoe
danae sapientiae in' spiritalem Ecclesioe universalis; injunguntur, efficiunt.Centenarii, qui et cenlenario-
remptiblicam sacris dislinctionibiis commutatas, ini nes, vel vjcarii, qui per pagos statuti sunl, presby-
simililudinem antiquae histofioe qua vel pecunise, teris plebium, qui baptismales ecclesias tenenl, et
^Egyptiorum in ustlm Uberiiaculi (Exod. xi), vel ce- ruinoribus presbyteris prsesunt, conferri queunt.
dri de Libano csesi in templi aedificationem profe- Decuriones vel decani, qui sub ipsis vicariis quaedam
cisse (/// Reg. v), Raab quoqtie, et Riilh, et Achior, , roinora exercent, minoribus presbyleris lilulorum
in numerum populi Dei traiistali narranlur (Josue ti; '" possunt coiriparari. Sub ipsis roinistris centenario-
i*?«f/iiv; Judiih vr). Sicttt atitem gens Romanorumi rura sunt adlmc rainores, qui collectarii, quater-
tolius orbis raonnrchiam lemiisse fcrtur, iia summus; niones, vel duumviri possunt appellari, quia colli-
poniifex,in sede Romana vicera benti Pelri gerens, gunt populuro, et ipso numero ostendunt se decanis
lotius Ecclesioeapice sublimatur. De qno Sardicensi[ minores. Sunt autem ipsa vocabula ab autiqua con-
concilio statuitur cunctorum slatuta ad eura referrii sueludine muluaU, in qua officia prselalorum dice-
debere, idque observaridum quod ipse staluerit: si^ bantur ex nuraero subjectorum : ut suni chiliarchi
cut vero sumraus sseculi principatus non lanlumi Graece, Latine-millenarii, centenarii vel cenluric-
apud Romanes, verum eliam apud aliarum partiumi nes; penlacontarchi, vel quinquagenarii; decani,
gentes interdum fuil, ita et aliae Ecclesiaedignilalii vel decuriones; quaierniones, duumviri. Ad horum
sedis Roraanoe consocianlur, id est Antiochensisi simililudinem sunt diaconi et subdiaconi, presbyte-
in Asia, Alexandriiia in Africa. In coucifio enimi rorum adjutores in verbo, baplismo et quotidiano
Nicoenoharum Irium privilegium Ecelesiarum caele- oflicio. Suni etiam archipresbyteri, in episcopis ca-
ris oranibus anleferendum ostendkur. Sed poiesti nonicorum curam gerenies. IlabeiK e( potesUU'S
 965 DE SUBVERSIONEJERUSALEM. 96G
soeculiconsiliarios in domesticiset liberorum pseda- A loleratoribus, cuncta in caeteris: ut non sit schi-
gogos suoruro, habent ipsi procuralores rci familia- sma in corpore, sed si gloriatur unum membrum,
ris : simililer in quibusdam Ecclesiis archidiaconos, congaudeaht omnia membra; si contrislatur unum,
quos familioerespicil gubernalio. Sunt in sseculari- cuncu condnleant. Ista convenientia eo usque te-
bus quaeslionarii,id est qui reos examinant; sunl in nenda est, donec occurramus omnes in virum per-
Ecclesia exorcislae, daemonuro exclusores. Habent fectum, ut sit Deus omnia in omnibus (/ Cor. xi).
auloepotentiumjanitores, habet et domusDei oslia-
rios. Habelmundus veredarios, commentarienses,lu- CONCLUSIOLIBELLI.
dorum exhibitores, carminuro poropaticosrelatores; Gravi pondere Undem solutus, et ulinam tam
habet Ecclesia acolytbos, lectores, canlores atque profecluoso quam magno, in fine conclusionis le-
psalmistas. Caeterumex ulriusque ordinis eonjun- ctores obtestor ne quod obedientia subii, isti tri-
ctione et dilectione una domus Dei construitur, buant temerariae prsesumplioni.Fateorlenlm me nec
unum corpus Christi efficitur, cunclis meinbris ofli- reperisse cuncta, quoedilucidare cupivi, nec cuncta
ciorumsuorum fructusmuUiaeutililati conferenlibus ; posuisse quoe reperi : cum et rerum magniludo
dum oculus est in sapienlibus, qui veram lucem sciendi cupidilatem succenderel, et diversitativm
percipiunt et insinuant; os in doctoribus, auris in B confusio fastidii nimietntemproeberet.Hnbebittamen
benevolis audiloribtis, nasus in discretionis amato- in his lectoris mei curiosa vestigatio etsi non co-
ribus, manus in operatoribus, pedes in proficien- piam saUelatis qua delectetur, qualemcunque ta-
tibus, venter in compatientibus, humeri in laborum mcn causain inquisitionis, qua roelius exerceatur.

OTALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

DE SUBVERSIONE JERUSALEM
SERMO, seu TRACTATUS.
(ApudCatiisium,Lectionesantiquaj,tom.II, pag. 277.)

Quantnm Dominus omnipotens dc profeclu homi- G docet peritin, per quem Scriptura plerumque Ioqtii
num gaudeat, quantumve de illnrum ruina condo- videtur ; scilicet per inhabilantem [inbabitatum] ad
leatj ex multis Iocis Scriptura; sacrae, praecipue habitantein, per irralionalem ad rnliotialem, per ina-
tamen ex preesenti lectione cognoscere pqssumus. nimnlem ad animalem. Omiltamiis coetera, dicendo
Denique cum Jtuloei vellenl Dei Filium interficere, de prxsentibus : per inhabilantem [inhabitatum]
et de ejus inleritu tracturent, ipse ul pius pater ad habilanlem, sicul hoc in loco; et sicut alibi
eoruni perdilionem deflebat. Nam cum DominusJu- Dominusdicit: « Hierusalem, quae occidis prophe-
doeossc quaerenlesinierlicere deflet, patulo ostendil Us, et lapidaseosqui ad te missisunt (Mallh. xxiu). »
quanlum de profectu humani generis gaudeat, qui Sicul enim ibi, ita et hic, nou super Hierusalemflevit,
tunc de futura longe post nece Judaeorumdolebat. sedsiipcTl)nbiUlorcsejusdcmcivitalis,quibusaflei)te
Narrat superius Evangelii texdis quomodoDei Fi- Dominodicitur : « Quiasi cognovisseset tu, »subau-
lius miserit discipulospro pullo nsinoe, cui insidens ditur, flcres. « Et quidcm in hac die tua, quoe ad
Hierusalemveneril, qnando cceperuni onines turboe paceni tibi, nunc atitem abscondila sunt ab oculis
descendentium gaqdentes laudare Dominuin voce tuis (Luc. xix). • In die enim sun pervcrsa civitas,
magna, super omnibus quas viderant virtutibus di- ea, quoead pacem sibi erant, hahebat; quia cxtolle-
centes : « Benedictus qui venit Rex in nomine Do- D bnltir in honoribus, gloriabatur in faculutibus, lae-
mini, pax in coeloet gloria in excelsis (Luc. xix). » tabalur in diviliis, in abundanlia rerttro, in fecun-
Et quidam Pharisoeorum dixerunt ad iltum : < Ma- dilate prolis, et in sanitate corpornra. Etquia.quoe
gisler, increpa discipulos (uos (Ibid.). i Quibus ad pncemproesenlem pertinebant, habebat, futi.ram
ipse ait: « Dico vobis, quia si hi tncueriul, lapides rixam noii piicvidebal. Unde el recle sulHlitur :
claraabunl (Ibid.). >Juxta haccverba subjutigilLu- « Nunc aiilem absconditasunf ab oculis tuis (Ibid.). i
cas evangelista : « Et ut appropinquavit Jcsus Hic- Praescns quippe gandiiim tribulationem afferebat.
rusalem, videns civiutem, Uevitsuperillam, dicens: De qita tribulatione rccte subinrerlur: « Quia ve-
Quia si cognovissesel lu, etc. (Ibid.) » Condolebat nient dies in le, et circnmdabunl le inimici lui vallo,
Dominusinteritum perfidoecivitatis, quem nesciebat et c.rcumdabunl te, et filios luos, qui in (e sunt, et
ipsa sibi esse venturum. Non existimandum est non rclinqiient in le lapidem stipcr lapidem, eo
quod fleverit Dominus pulchra moeniacivilatis, aut quod non cognoveris(empusvisitationis tuae(/tod.). »
aedificiamurorura, aut altitudines turrium, sed per Qualiier aulem haecverba jnxta litteram impleta
nietaphoram habiutores deflel civilalis. Est autera sin(, in subversione ejusdem civilatis et populi Ju-
raeUphora tropus, ut Grsecoruiu ac Lalinormn daici, Joscpbus historiograpliuspleniter narrat, qui
 9&7 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 968
iuier caetera quoqtie commemorat qualiter venerunt A corpora pene ipsis muris coaequari, testem Deura
duo principes Romnnorum, Vespasianus, et Titus, invocabat hoc opus suum non esse, elevansque ocu-
paler et filitis, cum manu bellica ad subversionem los in ccelum cum ingenti gemitu fertur dixisse:
ejusdem civitatis, quadragesimo secundo anuo post 0 cives Romani, non cunctabor reierre quod sen-
Doroini resurreclionematque ejus gloriosissimam as- tio ; arbilror quod si ab bac pestilenlissima urbe.
censiqnem. Et recte ac merito, utqui Patrem Deum, exereitus Ronianorum paulisper ahscederet, habila-
et Filiura denegayerant,, a patre et filio necarentur. tores ejus aut hiatu terrae absorberenlur,. aut igni-
Exspectavit enira Dominus populum Judaeorumpost tus Sodomilanis exurcrenlur, aut aquis diluvii ne-
passionem suam quadraginu et duobus annis ad carentur. Iloecdicens, cum fortassis in crastino re-
pcenitenUam, sed magna ex parte noluerunt con- pausraturus esset exercilum, illico mililes armat,
verti, ct proiude tnin duros incurrerunt hosles. cuslodias ponit, et coepil iterum civitatem possidere.
Nam cura populus Roinanorura omncm circa regio- Merito ergo atroci fame torquebantur, qui panem
nem igne combureret, et omnis populus cum mulie- vifae.necaverant.
ribus et parvulis, quasi vir unus, civiutem ingre- Narrat eliam jdem Josephus facinus inaudilum
deretur in die solenmiPaschaead celebrandurn Pas- in ea perpelratum, videlicet quod esset quaedam
cha, repente urbs obsidione circumdata esl, ila nt B mulier nomine Maria, fllia Eteazar, prsedivcs valde
nullus ingredi vel egredi posset. Quod nutu Dei nobilique genere exoru, quse cum caetera mullitu-
actum est, ulqui in solemni die Paschae Filium Dei dine ad civitatemeonyenerat, cujus substantia, quam
cruci crudeliter nffixerant, in eadem die ab hoslibus circa in regione babebat, cum ab hoslibus essel va-
oppressi affligerenlur : in Untum, ut ita dira fames slata et igni combusta, nec non et ea quje in cfvitate
interius viscera eorum torqueret, excepto quod secum delulerat, consumpia, in hac necessiute vel
gladius eos exterius affligebat,iit rionnulti nec ab tribulattoiieconlra ipsam se fertur armasse naiuram.
ipsis calceamentis se abstinerent, sicut idem Jo- Denique erat ei sub uberibus parvulus (ilius quem
sephus dicit. Alii reliquias feni veteris, el purga- anle oculos statuens talia fertur dixisse : tangam
menta frumenti, et poteas ruminabanl: nonimlli eniin sensum, quamvis verba.ipsa dimittam : 0 infe-
vero indumenU portaruin delrahentes, denlibus ea tix mater, et o infelicior fiti, in fame, et bello, et
conficienda tradebant. In hac necessilate et oronis vaslatione praedonum cui te reservabo? Nam etsi
pudor et yerecundia ab eis reccsserat, quia tolum vita sperari possil, jugo servitutis urgemur. 0 chnre
sibi valida fames vindicaverat. Nam ct mttlieres a. nate, eslo cibusmatri tuse! elesto proedonunifuror I
virorum manibus et pueri a parentibus, et quod in- soeculisfabula, et recordalio pessimoe famis. Haec
felicius est, ipsae matres a filiorom dentibus cibum C dicens,slalim filiumjugulat, elpartem illius igni tor-
incomestum abstrahebant, mulieres sparsis crini- ret, parleraque aiterara in posterura sibi reservat,
bus trahebantur, ut ciltos abscondilos detegerent.: cumque ad odorem exustae carnis juxta morem prae-
erga caniiiera seriura nulla reverenlia, nulla erga dones adessent, mortem miseraeminari coeperunt,
parvulos miseratio servabatuf. Super hoec oinnia nisicibos quos absconderat.detegeret. Tum illa iru-
prsedones inter eos surrexerant, qiiigravius eos inle- culerito vultu, et ipsis prsedonibus truculentior : Op-
rius affligebantquara ab hostibus exterius affligeren- timam, inquit, parlem reservari vobis, et lunc coe-
tur. Namsi cujuslibelfores etausas vidissent, indii iuin lera membra infanlis detexit, dicens: Meus, inquil,
erat quod intus positi ederent, et continuo confra- partus est, et meus filius est, et facinusiiieuin est.
ntis foribus cibum de ipsorum manibus abslrahebant. Edite'., nam el ego prior comedi quem genui :
Mensam igiturjuxla roorem nullus ponere audebal, nolite matre esse religiosiores neque feminis rool-
sed propria quasi furliva edebant; frumenlum in liores. Quod si vos pietas vincit, et exsecramini
civitate deerat, et si quis pro colligendis heibis meos cibos, ego quae lalibus pasta sura, his ilerum
egredi voluisset, staliro ab eis qui intus erant, deti- pascar. Tum obstupefacti praedqnes, et tantum
nebatur, quasi ctiiti Romano exercitu pacem facere U facinus abhorrentes , nuntiaverunt urbi, et hoc
vellet. Jacebant igilurcorpora juvenum per plaleas unusquisque ante oculos statuens Unquam propriura
civilatis, mngis fame quam aetate defecta. Nitllus nefas deflebal, et cum magno ejulatu, et fletu, et cla-
juxU morem sepeliebatur, quia nec mulliludo mo- more statim poru civiutis aperU est, et ingressus
rienlium nec virium debililas boc sinebat. Nonnulli Titus cum omni Romanoruro exercilu, alios gladio
corpora charornm suorum sepelire curantes, su- peremit, alios igne exussit, et juvenes quos corpu-
pcr ipsoruro tumttlos spiritum emittebant. Cumque lenliores reperit in captivitatem destinavit. Colligens
tabo magnus, et inloterabilis fetor esset in civiute, autem hisloriograpbus numerum eorum qui faine et
coeperunt corpora roortuorum extra muros projicere, ferro intererapli sutit, invenil undecies cenlena mil-
in tantunl ut corpora ipsis muris coaequari videren- Ua : illorum vero qui in caplivitatem dispersi fue-
tur. runt nonaginla millia; latronum vero illorum qui
Qoadam autem die Titus civiUlem cum foris gyra- poslquam civius capta est,diversis modis moruii
ret (tiam Vespasianus pater jam propter imperium sunt, incerlus est numerus: civitas autem ita a fun-
Romam perrexeral), vidensque omnes vallos civila- damentis destrucU est, ut non relinquerelur in ea
tiscatlaveribus mortuortim plenOs, et morientiura lapis super Inpidem.
 969 ' DE SUBVERSIONEJERUSALEM. 970
Hsecex Josepho commemoravirous, ut veridicara A < ccelo cognovit tempus suum, turtur, et hirundo,
Dominisenlenliam fuisse approbemus, quia dixit : < et cieonia cuslodierunt tempus adventus sui: Israel
« Quia vemenl dies, et circumdabunt te inimiei tui < autem me non cognovit, el populus meus me noit
« vaUo, et eircumdabunt te, et coangustabunt ta < intellexit (Jer. vm). »
i undique, et ad terram proslernenl te, et ftlios Nec solum per seinelipsum eos Dominus yisiiare
< tuos, qui in.te sunt, et non relinquent in te la- dignatus est, sed etiam post suam ascensionem per
< pidem super lapidem, eo quod non cognoveris quadraginta et duos annos variis signis et prodigiis
t tcmpus visitationis tuse (Luc. x). » Inde eliam ac portentis non solum eos visitavit, sed eliam ter-
»lio in loco dicit Dominus ad discipulos: < Amen ruit. Etenim, sicut idero Josephus narrat, quadam
< dieo vobis, non relinquelur in ea lapis super la- dieadmota in sacrificio vitula enixa esl agnam. Sera
< pideea, qui non destrualur (Matth. xxiv). » Et etiam lempli, quae Unti ponderis erat ut vix a vi-
alibi: < Cum viderUis Hierusalem ab hoslibus cir- ginli viris raoveri posset, per semetipsam est rese-
« cumdari, scilote quia prope est desolalio ejus rata. Mediaautem nocte ita lux in templo clara re-
< (Luc. xxi). » Moustratur locus usque in hodiernum fulsit, ut a nonnullis media dies putaretur esse.
diem, quia in eodem loco, ubi tunc siu erat, lapis Quod ignari cernentes, oestimabantprospera sibi esse
super lapidem non remansit. Sed postea foris por- B ventura, sed sapientes minime laluit interilum civi-
tam civitaliis, ubi Dominus crucifixus fuit, ab ^EIio tatis signilicari. Strepitus quoque et voces audiloe
Adriano resedificaia est, et nunc ALlia vocatur. sunt in templo dicentiuro : Transeamus ab liis sedi-
Tanta auiem vilius fuit tn emplione mancipiorum bus. Currus quoque et equiles ignei visi sunt in acre
Judaicorum, ut dantes unum argenteum, triglnta deferri, interitum miseroe civitatis minanles. Anle
sibi emerent Judaeos.Et dignum sic fuit ut qui vili duos eliam annos obsessionis eoruro, slella gladio
pretio Dominum eroerant, vili mercimonio vende- per omnia similis in coeloper tolum annum apparuil
renlur. super civitatero. Sed et anle unum annum subver-
Tunc etiam adimpletum esl valtcinium Ezechielis sionis eorum, quidam vir nomine Jesus, plebeius
prophetae quod ei a Domino dictum fuerat: < Et tu, et rusticus, in die solemni Paschae inler medios po-
< fili hominis, sumc iibi gladium acutura radentem pulos coepit clamare et dicere : Vox ab oriente, vox
< pilos, et ducas eum per caput tuum, et barbam, ab occidente, vox a quatuor plagis cceli, vox super
< et facias inde quatuor partes : unam partem dis- sponsos et sponsas, vox super llicrusalem etlem-
« perge in ventum , alteram projice in ignem, ler- plum. Cumque a populis niroium coederetur, nulla-
« liam incide ferro, et reliquias liga in summitate tenus tacebat, et cum inter flogella spiritum emit-
« pallii loi (Ezech. v). » Quod totum lunc adimple- C teret, aiebat: Vae, vae Hierosolymis! Cumque tot
lum est quando alia pars popuh gladio interempta ac tantis miraculis et signis non solum visilati, sed
est, aUa igne combusta, atque alia in captivitatem cliaro terrili fuissent, non est mollitum cor eorum
destinata, quae captivitas usque hodie in miseros ad pcenitentiam, sed in suis malitiis et peccatii
Judaeos per totum mundum perdurat. Per ipsam perseveraverunt.
namque parlent quam propheta in ignem prqjecit, Neque dignum erat ut sine ultione remanerent,
*
intelligere debemus eos qtti de populo JudtEorum qui Unlis sceleribus fuerant auctores, quorum ultio
igne perierunt, sive corobustam etiaro ab imis ci- in acUbus Elisei prophetse praefigurata est, quando
viuiero. Per eam partcm quam incidit ferro, osten- descendens de Gatgalis pueri insultabant ei dicentes :
dit eos qui interfecti sunt gladio. Per parlem quam « Ascende, calve, ascende, calve (/ V Reg. n). i At
dispersit in venlurn, deraonstrat eos qui dispersi iUe maledixit eis in nomine Bomini, et egressi duo
sunt in captivitatem per diversa spalia orbis. Per ursi de saltu devoraverunt ex eis quadraginta et
gladium, quem evaginare jussit post ista, generalis duos pueros. Per Eliseum inlelligiraus Dominunt
percussio Domini inlelligitur in eodem populo. Per Ghristum, qui dticlus a Judseis in locum qui dicitur
reliquias quas in summitale pallii ligare jussit, si- u Calvarioelocus, ad cruciflgendum; sicut Eliseus est
gniftcat eos qui de eadem gente in fine sseculicre* a pueris irrisus, ita et Dei Filius a Judaeisest delu-
dituri stint. Quare vero Ura dura eis acciderinl, sub- sus, quando flectentes genua dicebant: « Ave, rex
infertur, < eo quod non cognoveris tempus Visila- « Judoeorum (Mutth. xxvn). » Et itein. «' Si Filius
« liouis tuae (Luc. xix). i Tunc quippe eos visilavit « Dei est, descendat de cruce, et credemus ei (Ibid.). >
quando inter eos incarnari voluit, quam visitatio^ Et percntienles eum dicebanl : « Prophetiza nobis,
ncin opUbat Psalmisla dicens : < Visila nos, Do- < Christe, quiestqui le percussit (Malth. xxtn). >Per
< niine, in salulari tuo (Psal. cv). i^ De qua eliam qundrngintaetduospuerosquadraginU etduo annifl-
et Zacbarias : < VisiUvit, et fecil redemplionera guranlur quibus eos Dominus ad pcenitenliam ex-
< plebis suae (Luc. 1). > Et < Visitavit nos Oriens ex spectavit, sed illis pcenitere nolentibus egressi duo
< allo (Ibid.). » Sed hoc lempus visitalibnis perfida ursi de saltu, id est duo magni principes Rumano-
civitas non cognovit, quia Christo in carne appa- rum, de silvis genlilium advenUntes, Vespasianus
rente, populus Judaeorumin eum credere contemp- scilicet et Tilus, et intcrfecerunt eos.
sit. Unde etad duriiiam cordis eorum aves cceli iri < Et ingressus in templuin coepitejicere vendenfes
(estiraonio deducuntur, cum dicitnr : « Milvtis iu < in illo et ementes, dicens illis : Scriptum est, Do-
PATROL. CXIV. 3i
 571 Vv-ALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 972
< mus mea domns ocationis est, vos autem fecistis A subditur : « Nune autem abscondita sunt ab oculis
< illam speluncam lalronum (Luc. x). i jEdifieavit « luis (Ibid.). » Excaecat quippe oculos cordis, pri-
rex"Salomon domum Domini (III Reg. vm) ut esset valus amor; et sicut pulvls oculos corporeos excsc-
domus orationis, sed a sacerdotibus, qui debuerant cat, ne clare videre possinl; ita amor hmus saeeuti
esse observatores kgis et fabricatores, spelunca ta- et praesentes divitiae ocOlum mentis excsecant, ne
tronum facta fuerat, eo quod ibi mercimonia prae- futurttm judicium providere possint. De eujus tri-
pararentur. Dictum fueral fifiis Israel ut ter in anno bulatione recle subjungitur : < Quia venienl dies in
se congregarent ad fesla celebranda in Hierusalem < te, et circumdabunt te inimici lui vallo (IUd.). »
^Exod. XXIII).Itemque lex proecipiebat : Non appa- Quia venienl dies-in te, idesl tempora mortis, dies
tebit in coitspectu meo vacuus (Ibid.). Venientes tribuiationis, dies angustise, dies calamilalis et mi-
ergt» de longinquis regionibus, non valentes secum seriae, quando incipiet infelix anima cum semetipsa
delerre dona quaeofferrent, cogebant eos minislri rixari, «et quasi dicere : Quare in roalis operibus
templi ut emerent ab eis. Dante populo dona frau- memetipsam dilatsvi? quare ex prseteritis peccatis
dabant sacerdotes, et non sicut praeceplum erat, pmnitcntiam non egi?cur in honis operibus mc^
Doroirioimmolabant, sed ad hoc sibi reservabant ut ipsam non exercui? Et tuirc incipiet poenilere, cum
aliis itenim venderent, et ex hoc pretium muneris B nullus fruetns peenKcntiseremanebit, sed sola di-
sibi multiplicarent. Unde juxta alios evangelisUs slrictio ymdictae. « Et*ircumdabunt le, et coangn-
oves et boyes, lurttires et columboein templo ven- « slabunt te undique (Ibid.). » Infelici aniraae non
debantur; et ne aliquam exAisatkmem emendi ha- sunt pe|ores iniraici quam immundi spiritus. De
berent, numroularii in templo residebant (Matth, quibtts se cupiel>at eripi Psalmista cum diceret-r
xxi; Marc. xi). Domum vero orationis speluneam < Eripeme de inimicis meis, Deusmeus (Psul. LVIII).»
latronum feceranl, quia qnod male emptum erat, Et item : < Eripe me de operantibus iniquiialem
iterum male vendebant. Et ad hoc in templo rcsi- < (Ibid.). i Ergo inimici miserse animae vallo eam
dobant ut si qui munera offerrent, eos magnis lan- circnmdant, quando imraundi spiritus circa diera
dibus sacerdotes extollerent; si vero non essent qui mortis omnia peccaU ei replicant, valdeque eam
munera offerrenl, flagellis perculerent. coangusUnt, quando ipsi qui primi.ei fuerant pcr-
Iuque ut qui hsec miitus intelligerenl mulceamus suasores ad crimina., fient exactores ad tormenla.
[fort., doccamus], haechistorialiler perslrinximus, < Et ad terram proslernent te. * Ad terram quippe
nunc vero brevi sermone repetendum iramorabitur. infetix anima prosternitur, qtiando virlutes quas se
Quod diximus pertinere ad maleriaUs templi de- habere putabat, amiltit, sive etiam caro, qu:e de
struclionem, potest quoque et ad unamquamque C terra sumpta est, ad terram reverliiur. Sicut scri-
peccairicem animam referri. Flevit tunc piissimus plttm est: « Terra es, et in (erram ibis (Gen. m). i
Dominus per semetipsura pcrdiuro civitatem; flet « Et fiiios tuos qui in tesunl (Luc. x). > Filii qtio-
quolidie per doctores sanclos in ECcIesiaanimas pe- que in Scripltiris sancUs, vel filiae,opera significant,
reuntiuin. Illi nempe a docloribus flendi sunt in Ec- aliquando bona, aliquando mala. fiona, sicut ait
«lesia, qui semetipsos flere nesciunt, qui ignorant PsalmisU . « Etvideas filios filiorum luorum, pacem
«ir planganlur, qui lsetantur cum malefecerint, et « super Israel (Psal. cxxvn). » Mala auletn, sicut
cxsiillanl in rebus pessimis. Taliler apostolus Paulus in hoc loco, cum dicilur : t.El filios luos qui in (o
vice Christi lapsnni disciputoruro flcbat, dicens : < sunt (Luc. xix). > Ad terram quippe filii ptccatrici»
« Lugearo mullos ex liis qui anle peccaverun( (II animaeprosternuntur, quia non solura de roalo opere,
« Cor. xn). i Et ilem : « Filioli mei, quos itertim verum etiam el de ipsa cogiutione; et non soltim
« parturio, donec Christus formetur jn vobis de mendacio, et perjurio, atque murmuratione, sed
t (Gal. iv). » eliara et de ipso olioso sermone reddituri sumus
Quod ergo a Doroinoflenti periturae civitati diclum rationem, Domino dicente : < De omni verbo otioso
est, pereuuli etiam animse convenit. Ait enim < quod loculi fuerint homines, reddenl de eo ratio-
Dominus perilurse civitali : Quia si cognovisses, < nemin diejudicii(AfaK/i.xn).»El: < Non relinquent
et tu (Luc. xix), subatrdi, fleres, si peccatrix t in le lapidera super Iapidem, eo qttod non cognove-
aniroa, tribulalionem et angusliam quse ei in < ris lempus visilationis tuae (Luc. xtx). > Sicul cnim
futuro crescunt, agnosceret, ubi vermes sunt civitalis in sedificio lapis super lapidem ponitur ut
qui non moriuntur, et ignis qtti non exslinguetur crescal construciio, ila quoque cogiUiio pessiroa
(Isa. LXVI),raagis eligerent cura electis in hoc s?e- super roalaro cogitationero ponilitr, et malis operi-
cujo ad teropus lugere quam cum reprobis gaudere. bus maia consuetudo jungitur, ut quoddani aedificiura
« El quidera in hac die lua, quoe ad pacem libi diabolicum construatur. In destruclio.ie civiuiis ln-
<-(Lttc. XK). I Suam diem peccalrix anima habet, pis super lapidem non relinquilur, quia in die ju-
cum transiiorio et cito finiendo gaudet in sseculo, dicii non solum mala opera, sed etiam iniqua cogi-
cum iuflalur honoribus, exlollilur in divitiis, glo- Utio cessabit et periet. Sicut Psalraista: < In illa
rintur in faculUlibus, sed quse in die stta habel, < die, inquit, peribunt otnnes cogitatiories eorum
quod scaiidalum in die alienn pntiaiur, non procvidet, < (Psal. CXLV).i Et ideo necesse est ul dum in hoc
oeque fuluram tribulalionem prospicit. Unde recte sxculo suraus, et nobis vacat, non soltim a malis
 «75 DE SUBVERSIONEJERUSALEM. 871
abslineamus, sed etiam bonum in ommbus opcrari. A < mea sicul incensum in conspectu tuo (Psal. CXL).I
Sludcnmus. Ante omtiia diem morlis anie oculos In quo templo, videlicet Ecclesin, venileriles et
ponamus, quia faciluconteranit omnia qt'i se sera- emcntes sunt qui Itonorcm ccelesiasticum non pro-
per cogilat moriitiruiruUiideStalomqnrioS borutur. . pter liicrum animarum, sed propler lucrum (erre-
dicens : < tn omntbus operiluts luis memorare no- num requirunt, vel propter favores hominum. Unde
f vissima tua (Eccli. vu). » Etitem: < Indiebono- bene juxta alios cvangelistas oves et boves, turtu-
t rum ne immemor sis malorum; ct in die roalorum, res ct columbocin templo vendebantur (Mattlt. xxi;
< ne immemor sis benorum (Eccli. xi).» . - i(arc. xi). Bovls qnippe nomine in Scripturis sacris
Pius Dominiis, qui rios paiienter exspeclat, acri- aliquaridoproedicatoresdesignnntuf, sicut ait Domi-
ter in die judtciijudtcabiL, si conversi non fuerimus. nus ad Moysen : « Non arabis iu bove simul et asino,
Unde ct Rosadmonet in Evangelio : < Currile dum « (Deut.XXII),i hoc est, noli conjungpre in proedica-
« lucem baheiis, nc lenebroemortis yos comprelien- tione, sive doctrina,5 prudentem cum stullo. Per
« dant (Joan. xn ). » Et ilem : < Esto consenlieiis ovem innocenlia designatur vel simplicitas. Ovis
t adversario ttiocito, dum es in via cum eo, ne quippe simplicissimum est animal. Qui ergo san-
« forte tc tradal advcrsarius judici, et judex te tra- clilalem atit innocenliam Dei aliis oslendil, ut Iau-
i dat ministro, et in carcerera miltaris : ameii dico B
! demab homtnibus requirat, ovcm venalem in tem-
< libi, non exies inde donec reddas novissiraum -ph» portat. De quibus Deroinus in Evangelio dicit:
t qiiadranlcm (Matth. v). i Et Paultis apostoltts : < Orania opera sua faciunt ut vidennlur ab homini-
« Dum lempus habemus, operemur bonum ad om- « bus (Matih. xxm). > Et item .: « Amen dico vobis,
« ncs (Gal. vi). i Et item : < Ecce ntinc tempus ac- < receperunt mercedem stiam (Matth. vi). > Per co-
,« ceplabile, ecce nttncdies saluUs (II Cor. vt). i El lurobam vero Spirilus sanctus designalur. Unde et
Snloraon : < Quodcunqne poiest manus tua facere, idein Spirilus sanClu6in specie columbaesuper Domi-
« instnnter opernre ( Eccli. ix). » num baptizatura npparait (Mallh. iu). Qui ergo gra-
< Eo qnod non eognoveristempus visitntionis luoe tiam Spiriius saiicti per impositionem manuum,
« (Lnc. xiX). » Muliis tiamque mbdis iriproesenli vifa quam gratis dare debuerant, Domino dieente : Gra-
pecea(ricem nnimain Deus visitai. Visitavit prius lis accepislh, gralis dale (Matth. x), non propter
per advenlum Filti sni et per ejus miracula, quo- Dcum, sed propter mtinera vel Iucrum terrenum
tidievisitat proedicationibus doctorum, visitat per . aliis tribuiini, quasi columbas in lemplo vendunt. De
prospera etadversa, visitat per flagelln, visilat per quibus scriplum est .*< ignis devorabit tabernacula
persecuiiouem; sed anima perversa non eognoscit < eorura qui munera libenter acctpiunt (Job. xv). i
quo clausis oeulis ad ignem vadit. Non enim in pro- ^1 Et item : < Non accipies in judicio persenam pau-
sperisate se humiliat, nec in adversitalc se recogno- < peris, quia munera excsecant oculos sapientum, et
scit. . . . « verba rectorum subvertunt (Exod. xxiii). i Tales
Omiseram supra quia Ifierusateni terrestris qua- Dorainus e templo cjicit, qui quamvis. in praesentt
tuor modis inlelligenda est; hislorialiler primo; saeculoEccleske conjuncli corpore videantur, tanieri
civitas, quoe ia nionle Moria sita est, a:dificala a in die judicii ab Eeclesia separabuntur, quando di- -
Sera Noe filio, et voeata Salem : secundo possessa cet illis : « Discedite a me, maledicli, in ignem scter-
a Jebusaeo, ex qua soriila est vocabulnm Jebus. < num, qui prieparatus est diabolo et angelis ejus
Tertia a Salomone, et indevocaln est Itierosolyma, < (Matth. xxv). i.
ex Jebusoeoet Salomone, quasi Jebusolyma : postea « Etcrat quotidie docens in templo (Luc. xix). •
destructa a Romanis, resedificataestabJilioAdriano, Dominusquotidie docet in temploper sanclosprxdica-
a qtto nunc jElia vocalur: ecce ad lilleram. tores qnolies sanctum Evangelium legitur, Aposlolus
Ailegorice autem Hierusalem interpreutur risio recitatur, doetores pwedicant. Semper Dominus in
pacis, qiiae significat sanctam Ecclesiam. Narii su- Ecclesia docet, sicut ipse ait : « Sine me nihil no-
perna Hierusalem non polest conlinere nisi pacifi- . « testis facere (Joan. xv). » Hoc ideo ail ut nullus in
cos in fide Chrisu. die judicii aliquam possit excusalionem habere peo
Per anagogem vero animam significat sanctam, cati. Cum enim doclor in Ecclesia verbum Dei ari-
«ruoeDominumper contemplationem roentis semper nunliat, Christus in templo docet, et qui proedicato-
mcrelur videre. ris verbum conteranit, Christuro audire renuit, ipso
« Et ingressus in templum, ccepit ejicere venderi- diccrite : « Qui vos audit, me attdit; et qui vos sper-
< les et ementes in illo, dicens : Scriptum est: do- « nil irie spemit (Lue. x).» Hanc destruclionem civi-
«musmea domusorationis est.vos autem fecistisillam tatisad destructionera animaenoslroeexpavescaraus.
<speluncamlatroniim(/fci<i.).(QiJodtuncDominusper Precemur itaque Dominum ul qui Hierusalera lerre-
semelipsura egit corporaliler, quotidie agil in Eccle- nam destruit permisit, el postea Hierusalem ccele-
sia spiritualiter. Templura Dei spiiilualiter Ecclesia slem permanere disposuit, dcsiruat peccata corpo-
esl, quia doraus oralionis recte dici polest, ubi ris et animse nostrae, quatenus nos introducat iit
Ecclesia quotidie Dco mundas preces offerre non cubiculis sponsse suae, ut cum eo videamus indeli-
cessat, dicens cum Psalmisla : < Dirigatur oratio cienter boiia quse su.it in Hierusalem.
975 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 97«

WALAFRIDI STRARI
FULDENSIS MONACHI

-
OFERUM OMIUH PARS SECUPA. IISTOSIGA.

VITA SANCTI GALLI

ABBATISIN ALAMAJiMA.

MABILLONII OBSERVATIOJNES mMYlM,

(A la SanctorumordiuisS. Bened.)

1. WAi.AnuivcMSTRABUM seu Strdbonem descri- A Magontinam perduravit: lum relicta Fulda Anftjarn
ltendis S. Calli abbniis geslis operam navasse COH- accedens , abbalis dignilatera lenuit, tandemque
slat es Hepidanno Gallensi monacho his suoritm An- anno 849 fatis concessit. Hinc Gerardus Vossius iii
rtalium verbis : Anno 849. WACAHFft*ous abba tib. II de Hist. Lnt, c. 35, et Goldastus inVifan»
S,. Galli. recte aiguunt Trilliemiiim aliosque-, qui
Augensis.obil. Iste vir litteratus Vitas SS. Galtiei Walafridum
Othmari ad pelitionem Gozperti abbalis compUavil S. Galli abbatem a Walafrido Fiildeiisi
eteganler. Adhuc juvenis huic luciibralioni incubuit dislinctiim volunt. Certe nullus Walafridus inlerah-
post alium auctorem anonymura, cujus vcstigiis in- irates Gaflenses ab Hepidanno, Ralperto alTisque»\-
sistere se in Prsefatione (num. 1) confitetur. Vilne numeratur, ltcet Walafridus Strabnsprimumin Gal-
S. Gatli adj.ecit librura Miraculorum,, quae Gozbertus lensibus scholis insiitutus, ibi decanus fuisse a,
monachus parlim jaro scriptis ediderat (in fine Mezlero et Vossio crednlur. Est aulera Augia, atili-
Viiwy miis Auva, Ouva, Sintlileoheswa, vulgo Richenowet
2. PraUerea Walafridus S. Gahi Vitam metricam Richenawdiela, abbalia qnondam insignis sancliute.
Gozberio abbati in ftne suhjectae Praefalionispromi- nobiliute ac divitiis, unde Dives nuncitpata-(qiKrrm-
sit p;raestiliiquc, ctijus Vilaenecduin ediUe hoc cir- mineab Augia Majore seu Brigantina dislinguitm),
cnrcrferiur inilium : hVinsula Rneni paulo infra Constantiam sita ,'qiiam'
S. Pirminins, adjuvanle Carolo Martello, anno724,
Promistimeuiorecce mei, Gozberte,quodolim, condidisse fcrtur. Ab Augia insuta non krage disut
e;c.HicestGoitBertusseuGot7.pertusabbnsSancli-GaI- S. Galli monasterium eliam nunc celeberrimum re-
lensis, qui, teste Ralperlo in libro de CnsibusS. Gatli,i "T>ligione et digniutein S. Galli oppido nobilitatnm, arf
e. <5,Werdoni < ann» ab incarttaiiene Domim 816 lacum Acronium hiiibus Helvetioruin et Vindeli-
sttccessit, deiude t anne *50 novam S. Gallo coepit corum : cnjus monasterii «bbns iuler Imperii princi-
apditicare basilicaro, quam spalio iseptem annorum pes locum habet, iuter congregationis S. Galli Paires
ad plenum ocdilicando pcrdaxit; demum < lera- proeemioet. In Vita S. Othmari de Viris illustrjbus
pore proceJeirle, i ail idem auctor, cap. 7, -t curo tstiiis monasterH dfcemus saectilo sequeriti. (Vide
jam «Ulis gravitalem corporisque infirtniutem non infra.)
snfficere crederel ad insUntium necessilalero nego- i. Post Walafridum Notkerus Gallensis mona-
tiorum, a Hludo.vicoclemeritissimo Augusio impe- ctius, cognomenlo Bnlbulus, pattoni stti vilam tri-
rravit, ut Bernwicus«nonachits snccessor illi exsiste- bus libris cecinit : qui nuclor sanrtitatis nomine il-
vet : quod staltm nt poslulavit, effeclum est luslralus, anno 912, decessisse apnd Hepidannum
anno incarnationis Domini 857. * legilur. Nolkeri opus melricum siquidem nanctsci
5. At vero. Walafridus Strabus primum in mo- nonlicuit, unussupplebil Walafridus, cujus Iucubra-
rrasterio S. Galli scholas frequcniavtt adoiescens : tiunem iri Capiu ab auctore distinclam ex GolJasti
inde Fiitdam ablegatus audiendi Rabanr causa , ibi- tomo I, partc ti, Hist. Alamann. repeiemus.
dem usqtte ad ipsius Rabani promotvonem in scdem

PRJ5FATIO AUCTORIS
abbatcm et monachos S. Galli.
Ad GOZBERTUTU

~t. Nisi me sanrtaraw auctoritasScriptnrarum.et ~Cmino electus esl, et priusquam cxiret de ventre,
il-
pfaccipue illa veridici prophe(aesententia,'quasacri&- sancttficatus est, dum euin Dorainus Spiritu sue
cto bbedicntia praeferlur (/ Reg. xv), ad necessilatem lustrahsverbi omcio manciparet, de aelaUsitififmt-
ofcetHeridiconstringeret, proeceptis vestris, o sanclis- tale et igtiorantia cOnquestns est (Jer.t); quid ego
et'
silnFt?a!lrfe,Jifip<)iogiAnirjiiSmbHi«g^tiSo^ : si peccalor ncturtis sum.qui in iniqniuie eoneepttrs
propheta qiri, aft(^uarn^rina«tttrliri*uteto, a Do- in (lellcto profustts, propter sordcs VifaeincircSnv-*
977 VITA S. GALLI ABBATIS. — PR^EFATIO. S78
cisns sum corde et auribus , quia videlicet nec }A duin lxlus. Deliinc Pannouiat viro fortes, solo plani)
scienda digne percipio, nec audila devote conservo? ubertoqtie, Uravo Savoque iiulylis amnibus circiim-
Quomodo jttstilias Domini enarrabo, et assumara fluae. » Si Roeliasotummodoinfra Alpes est, ul iiiulii
tcstamenttim ejtis per os metun , cujus setatem nec volunl, qua; consequeulin cst.ul Noricum a Callin
tempusadhitc implevit, nec scienlia commendavil?. pergenlcs, asperilalem Alpium traiisceiidanius, c(
cujus dicta nec doctrina corroborat, nec vita conftr- non polius per ronjoreni Roetiainrccto ilincre Nori-
inat? praesertimcum ea scribcre jubeatisetordinare, cnm usque tendamus? In qua eliam Roetia, secun-
quorum dignitatem vix animo lorpenlo conjicio. Tres dum snpradictam sententiam, Briganlium oppiduui
tamen ob causas audcndi lalia viara invenio, scili- jam vctuslnle collapsttm, lacui qui Rbeuo iiilcrfluentc
cet quod credo me a Dominosublevandttm,ob ctijus efficiliir, nonien dedit, qui alio nomine, juxla Grac-
Jussa parKer ac promissa, quod virium considera- cara clymologiam, Rolaraicus appellntur; tgitac qnin
tione exiiorrut, obediendi cupiditate suscepi. Deinde mixti Alaninnnis Suevi, partem Germn»i:enllra Da
qtred me confidobeatiGalli intercessione vestrisquc tiubium, partem Ronliaeinter Alpcs et Histrum, par-
pTecitousadjuvari,pro quorum veneratione ac amore lemque Gallioeciita Ararim * obsederunt; anliquo-
grandc omts hnmeris aplnvi debilibus. - Poslremo rum vocabuforum verilatc servata, ab incolis nonten
quod atienrS insisto vesligiis veritatisque tencndoe B palriie derivcmus, et Alanianniaro vel Sueviam no-
lineam novis Unlummodo cogor passibus dimetiri. miitemus. Nam cum duo sini vocabula unam gentem
Vilam igittir saneti confessoris Christi Galli, pa- significnntia, priori nomine nos appellant circum-
Ironi nostri, cujus corporis llresaunrm tidclibus ser- posiue gi>ntes, quoeLatiiium habenl sermonem ; se-
vntis cxcubiis, sensti nobilem, scripto degcnerera qiicnti, ustis nos nuncupal barbarorum. Similiter
vultis a me luminerectoctocuttonis ornari, et scriem scinius Francos partes Germanioe, vel Gallioe, nou
confusam capilulorum distingui limitibus. soluin polestati, sed eliamsuo noroini stthjugasse.
II. Ego aiiteiu cum nte non possiro ab IiOcexcu- III. Et quia proviHciarumdescriptiones alligimus,
sare negolio, eligo polius pro ignavia lacerari, qttam Kceat-paucis Ilibernioeinsulae, de qtia not)is Untum
pro inobedienlia condemnari. Porro duin pridem ip- deetis emicuii, jtixla eosdem audores situm comme-
sum opus perlegerem, inveni ab attctore ejusdem morare. Hibernia iiisttla, tit seribil Oroskis, inter
conscripUonis terram quara nos Alaraanni vet Suevi BriUnniam et Ilispaniam sita, longiori ah Africo iu
incolimus, AUiraanniam soepius nominari; sed ip- boream spatio porrigitur. Ifoec propior Britannke,
sius norainis originem quoerens *, apud nullum spatio terrarum angustior, sed coelisolisque temperie
scriptorum quorum adhuc notifia nos respersit, ejus tiingis ulilis : et, ut supradictus Solinus testattir, ila
reperi metilionem. Nisi.fa!torenrm, ab alto situ pro- C pabulosa, ul pecua ibi, nisi interdum oeslalea pasti-
vineiaeidem vocabutum a modernis conliclura esl. bus arceanlur, in periculum agat satias. Illic nulliis
Nam juxta scrtplores autlrenticos, pars Alamannioe anguis, avis rara. Quam horrenda vcro ipse vel alii
velb SueviaeinterAIpes Penninas [et meridinnum li- de moribus incoiarum ejus teslcntiy> fide Chrislt
(us ftanubii sila , Raetia dicitur. Porro quod est ad jam lueente supersedendum esl; quia ubi abundavil
septenlrionalem plagam, Histri GermaniaedepttUlur. peccalum, sttperabundavit gratia; et a solis ortu
Et ut non noslra dicere existimemur, alrquos ipsius Isdis vet jEthiopibus usque ad occasum Britannis
rei testes adsciscimus. Paulus Orosius, cujus dictis vel Seolis jara laudabileesl nomen DominivEscelsus
omnium fides concordat, de silu.lerroe scribens, haec cnim est super omnes gentes Dominus, ct super cce-
inler caetera ponit: t Pannonia, Noricus et Roelia Ios gloria ejus.
habent ob orientc Mcesiam, a meridie Histriam, ah IV. Obsecro itaque te, Goteperte charlssime, abba
Africo Alpes Peuninas c,] ab occasu Galliaro Relgi- monasterii S. Galli, cunctosque fratres qui sub to
eara, a caercioDanubiifontem, a seplentrioneDanu- miliUaedeserviunl spirilali, ut roc oralionibus vestris
bium elGermaniam. i Cum Noricus regio sil Baioa- adjuvetis, quatenus el hoc opus, et alia deinceps di-
riorum, et ejus septentrionalis terminus Danubius et gne Deo merear explicare. Nam si gralanter rectc a
Germania; necesseeslRoeliam,quoesimul ponitur, eis- D nobis posila susceperitis, clementer vero titubantia
deroltnibusaqiiilonemversustenninarii Solinus quo- corrcxeritis, etsi Dominus permiserit; hujus operis
qne in Polyhistore (Sotini cap. 24), ubi Gallioefacifc agresle pulmenluin postmodumaliquibus metrorum
menlionem.hasprovincias uno(errarum tractu positas condimenlis infundam. Digntimquippeest ut noslris
his verbis designat: « Ex isto sinu, videlicet Gallioe, laudibus per orbero celebre(ur, quem dc extremis
quaqua parte orbis velis exeas, si Thracia sit pe- • orbh finibus ad nostram salutem Dominus destina-
tenda, excipil ager Rxticus, bonus frugibus, Brigan- vit. Bene valenlem et nostri memorem Palerniuicm
lino lacu nobilis; inde Noricns frigidus , parcius veslram in aeternuin sancta Triuitas conscr.vare
frucluosus; qua subducitur a jugis Alpium, admo- dignetitr. Amen.
• Non probal Walafridus hanc Alamnnniaenolio- Surium.
nem, de qua litigant auctores. a Id est Arolam, vulgo Arr, fluviumHelvetiorum
b Hoc in loco praeposilio vel
disjunciiva non est. in Rhenum influentero. Sic enim apud anliquos non-
Nam apud priscos auctores Alamanni ac Suevi, quod nunquam Ararim pro Arola suroptura Hadrianus
finitirai essent, simul confusi reperiuntur.. Valesius in Histor. Francor. libro xxiv, pag. 478,:
' Quoehac clausula conlineutur, desiderantur
apud toiu. 111,observavit.
 »79 WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PARS B. — mSTORJCA. 980
0 Pater, o Patris Proles, o Spiritus atme, A ln (e, Galle, Deumin Domina(e , GaHe, fatebor;
Une et trine Deus, nos niiserale rege. Tu prome sacras funde preces Domino:
Me (ua jtissa ligant, tua me promissa gubernent, Ut veniaro noxis, tlietis moderamina proeslet,
Luceat in dictis lux lua, quoeso,meis. <juod nocet, evellat; quedjuvat, amplificelv

LIBER PRIMUS.

CAPUTPRIMUJT. denles igilur navim veneranl Britanniara, et indeact

Quibus profectibusbeatns Gallus a pueriiia sub ma- Gallias transfretarunt. Ctimque vir Dei Sd Sigiber-
gisterio sanc.i Columbani usque ad sacerdotisi tum regem cum suis iwryenisset, rogavit euro rex
profeceril dignUalem. ul infra Gnllias resideret, nee eis.reijctis ad genles
Curo-prseclara sanclissimi viri Columbani, qui ett alias commigraret :se vero spopondit omnia, qiiag
Colamba, conversalio per oronem Uiberniam cele- sanctns Paler peteret, proebiturum. Ad haecvir Dei
bris haberetur, et veluli splendidumignei solis jubar respondit : Qui nostra reliquimus, ut secunduni
singulari dccore omnitiro in se provocaret amorem B ] evangelicam jussionem Dominum sequeremur, non
sicuti de eo priusqunm nascerelur provisura esse li- deberous aUenas amplecti divitias, ne forle praevarfc-
hcr gestorum ipsius pleniter iiulieat), inter coeteros catorcs simus di.vinimandati. Cujus objectioni rex
quos fama virltilum ejus atlraxerat, parenles beati ila occurrens ail ^ Si crnccm lollere et Christum
Galli, secundum Dcuro religiosi, secunduro saeedlum sequi desideras,. vastoeeremi secUre quielcm : lan^
nobiles a, filiiim suum primoe oetalis liore nitenlem tum nc solo noslraeditionis reliclo, ad vicinas transr
cum oblalione Domino oflerenles, illius magisterio eas naliones. Poteris cnim hoc consilioet lua proe-
commendaveruut, ut in regularis vitac proticcret mia cumulare, et nostrae saluti prospicere. Iia-
discipUna, et inler plurimos spirilalis roililioesecla- que regis persuasioni consensit, cl accepU optione,
tores, obedientioe et arctioris proposili imiUretur eremura quoe Vosagus (la Vosge) diciur cui.n suis
exempla. Dumque bonoeindolis vir charo [at. casto] inlravit. lnveneriint autem locuro rouris anliquilus.
nutriretur affectu, inagno virlutum crevit atigmenio. septum, calidis aquis irriguum, sed jam veluslate
Superna quoquCgratia se proeveniente,tanlb sludio collapsuin^.quivulgo Luxovium (Luxeuil) vocabalur»
divinas epolavit Scripluras, ut de lliesauro suo nova lbi oratorium in bonorem beali Eetri aposloli con-
proferre posset ct. velcra. GrammaticoeeUara regu- slruenles, mansiunculas in quibus commanerenl fe-
tas, raelrorumqtie subtilitales capaci cousequerctur C ccrunt. Ulisque iti convcrsanlibus ct ipsum locuru
iugenio. Obscura autcm Scripltirarum (aro sapienter excolentibus, niulii uon solum degenere Biiigundio-
scire volenlihjis reserayit, ul cuncti qui ejus pruden- num, sed eliam Francorum amore viue laudabilis ad
tiam et serrooues-audierant, adniiraliooe euro et ipsos confluxerunl; et monilis spiritualibus inslituli,.
teude dignissimum judicarent. Qua sapientiae matu- tantaro. compunclionis graliam ex verbis eorum
ritate factumesl ul univcrsorura communiconsilio,et adepti sunt, ul oninia sua ad ipsttm lncum nonuutlL
jussione Columbaui abbalis, pcr singulos sacrx pro- contradereiit, et coma capiiis deposiu monasticae
motionis gradus ascendens, invitussacerdolitsusci- viue habilum volunlaria pauperute susciperenl K
perel digniUlem. Ergo duin sacris insiarel oflieiis, CAPUT III.
die nocluque preribus Dominumplacavit etlaoryrois, auclorilate beatusColumbanusTheodoricumre-
et superni inspecloris oculis placere desiderans, pro Qua gem corripuit, et quibus odiis eumBrunichildis de
virtutura et viue meritis aroabatur ab omuibus, pla- tegno illo ejeeerit, quuliierquead Lotharium regem
cuit universis. indeque ad Theodeb.ertumcum suis pervenerit..
Cuinqiie hxC lam felix commanenUumscmper in>
GAPUTIt. melius proftceretdisciplina, singularis beati Colura-
Quatiter sancli viri, pro nomineDomini peregrinatio- pD bani sanctUas, miniculis frequculibus comprobula»
nem aggressi, ad Sigibertum regeni pervenerinlr et
Luxovium cmperinlincolere. per lotas ccepilGalliae vel Gcrmanioediffamari pro-
vincias. Laiidabatur ab omnibus, colebntur a cunciis,
Dum boecagerenttir, qnotidie beatus Cbhimhanns, adeo ttt Theotloricus rex, liUus Hildeberti, nepos
evangelicam cupiens assequi perfectionem, ut vidc- Sigibcrti,. qui co lempore Burgundiouibiis regnabat,
ticet oronibus quoe hnbebnt reliclis, crucem suam ad cum soepe veniret, et preeuro ejns suffragia
tollerct, et nudus Dominura seqiioretur; consilio suo summa cum devolione tleposceret. Qtiem cnm Paler
egit cum fralribus, quorum animos idem fervor ac- sanctus incrcparet ctir concubinarum poIbieretuE
cenderat, ul, spreu propinqnoruractproediorum dul- amplexibus, et non polius legilimie conjugis con-
cedine, menlis ardoiem opere comprobnrent. Ascen- nubio fruerelur, roonilis ejus bblenipcrans, cuncla
» Qune de regia bea(i Galli prosnpia refernnt a gnuro spreverit.
Goldnslo, non salis approbatn videniiir. Ex rege fli- b Quoe de Galli piscalione Jonas in Vila sancti
berniae Uniichun procrealtts dicilur Kelhernaeli, pa- Columbani num. 10 refert, hic supplere opor(e(.
lcr beati Galli, qui palria lineua Gallach dictus re-
 981 VITA S. GALLI ABBATIS. — LIB. I. m
hujusmodl illiciU se vitalurum promisit. Sed Bru- A . Qua causa permoti, ira el individia sanctos Insecla-
nichlldis, avia rcgis, videns euro viri Dei consiliis bantur, et communi consilio Gallum perimere vo-
obedire, slimulo maliliocconcitala, roenlem serpen- luerunt: Columbanum vero flagellis caesumet eon-
lino furoris armavit veneno. Verebatur enim ne si tumcliis affeclura de suis finibus proturbnre. Bealiis
abjectis concubinis regina in consorlium regni as-. Pater, cognito consilio eorum, zelo justilioe impre-
sumeretur, dignitas sua honore sublracto vilesceret. calus est eis talia dicens : Deus, cujus providenlia
Quo timore Ltboraits, invidiam contra virum Dei mundus subsislit et cuncta reguntur, fac super ca-
ccepit habere; et post multas injurias quas illi ma- put.generalionis hujus reverti contumclias quas fa-
chinata est (ul scriptura snnctoecouversationis ejus mulis (uis paraverunt. Nati eorum facile pereant.
testatur), eonsilio cura rege inito ut eum regno suo et anlequam senescant, proe subitaneo sluporedeli-
deturbaret, misit tegaUrios suos cum epistola ad rare eogantur : ipsique cum terra quam incoltint,
sanctum virum, denuntians ei ne deinceps in regno dura potentium dominatione premanlur, ut curictis
ille consisleret. MeJezabelis insidias vitans, iter cum ignomiuia eorum pateat in acternum, et sicut scri-
suis aggressus, ad Lotarium regem pervenit. Apud ptum est: Convertatur dolor eorum in caput ipso-
qucm cum aliquanto tempore moraretur, rogavit ut rum, et in verlicem illorum iniquitas ab ipsis pa-
illius solatio ad Theodeberium, Austrasiorum.regem, B trata descendat (Psal. vn).
pervenire potuisset. Ad quem cum secundum pett- CAPUT V.
tionera vctuntaUs suae vencrabiliter missus essc(, Adventus eorum ad Willimarum
presbyterum apud
susceplus esl ab eo cum omni honore et gaudio ma- Arbonam, et humanilas et
ejus, Brigantii commo-
gno. Mansit iuque apud illum aliquol diebus, sacras. ralto.
Scripturas aperiens, et insinuans ei veritatem. Post hxc non timore persecutionis, perterrittis,
Cumque et ipsum rogaret ut ad Agilolfum regera sed amore spirilalis lucri persuasus,.contumaciuro
Langobardorum ejus jussu per Alamanniam dtiee- sterilem lurbam reliquil, ne inaniler arida corda
retur, moleste ferens rex lanlorum discessura viro- diutius irrigaret, qui benevolis mentibus quampla-
rtim, pollicilus est eis inlra lerminos regni sui se ri111 in11 prodesse intcrim potuissei. Pergens ergo
rcperturum loca venusU qnae famulis Dei et ad in- inde cum suis pervenit ia castrum qttod Arbona
colendum essent commoda, et ad instruendas verbo vocatur (Arbon) : et invenit ibi prcsbyterum boni-
veritalis circumpositas nationes opportuua, Vir Dei lale conspicuum, nomine Willimarum. Qui cum in-
senicn verbi in cordibus genlium plantaru deside- luilus eum fuisset, dixit: Benedictus qui venit in
rans, aliquanlisper moraturum se promisil, si regia. nomine Domini, et reliqua. Cui vir Dei ita respon-
'C dit: De
auctoriUs faciis dicta (irmaret. regionibus-congregavitnos Dominus. Presby-
ter ergo, appreliensa dexlera ejus, duxit eum in
CAPUT IV.
oratorium, ct postquam pariter oraverunt, introdu-
Quomodo optione data qumrendm habilationis, ad xit eos in hospitium. Qui pacem domui imprecanles,
tucconiam venerunt, et quid ibidem gesSerunt.
deposuerunt sarcinulas suas. Postquam vero recu-
Accepta igitur a r.egelicentia eligendi locum ubi- buerunt, jussione abbalis Gallus divina recitavit
cunqtte voluissent, dum loca plurima perluslrassen,, eloquia, profunda reserans veritalis. Inler sacra
venerunt infra partes Alamannke « ad fluvium, qui doctrinae salutaris convivia, prudenliam viri sacer-
Lindimacus b vocalur. Juxta quem ad superiora ten« dos miratus, a fletu se conlinere non potuit. To(o
dentes, pervenerunt ad lacum Turicinum. Cumqne autem sepfero dierum circulo cum summo honortt
per littus ambulantes, venissenl ad caput tacus et diligentia illis ministravit, et quos earnnlibus fo-
ipsius in locum qni Tucconia dicitur, placuit illis vit dcliciis, ab ipsis quotidie pastus cst dapibus
loci quatiUs ad inhabitandum. Porro hoinines ibi- Scripmrarum. Intcr sacroe igitui a:difiea!ionis collb-
dera commanentcs, crudeles eranl et impii, simula- quia, Columbanus abba presbytcrum interrogavit
cra colcnles, idola saeriuciis venerantcs, observantes sisciret aliquemin soliludine locum in quo cellula
auguria et divinaliones, etroulia qtioecontraria siinl' D fieri potuisset, custodiis aliquantulum regularibtts
cullui divino superstiliosa sectantes. Sancli igitur opporluna. Hospes sanctorura huic inquisitioni
bomines eum ccepissenl inter iilos habiUre, doce- respondil: Id hac solitudine locus quidam est anti-
bant eos adorare Patrem el Filittm el Spiritum san- qute structuroe servans inter ruinas vestigia, ubi
clum, ct cuslodire ftdei verilatem. Beatus quoque terra pinguis et fruotuariis proventibus apta, mon-
Gallus sancli viri discipulus, zelo pictalis armntus, tes per gyrum excelsi, eremus vasta et imminens
fana in quibus doemoniissacrificabant, igni succen- oppido, planities copiosa victum. quoerentibus fru-
dil.et quaecunqueinvenit oblata, deraersit in lacum. ctura laboris non negat. Et cum loci ipsius situm
a Alamanniam Helveticnm Mnrlinus Crusius libro devolvitur. Porro in capite lacus TiguriniWalafridus
primo de Rep. Hel. appellat. hic ponit Tucconiam, vulgo Tuggen. Confer ViUnt
b Surio Limngus dicitur, vnlgo le Limat, hodiernse S..Columbani auctore Jona, a num. 49. NotatGolda-
Helveliae fluvius haud igriobilis, lacum Tigurinutn, stiis Tucconiam hoJie Tuggium, vernacule Zug iiieo
hic Turicinum dictum ingreditur, alluit Tigurum appellalam quod veteres Alamanni TOTmuUre araa-
Tigurinae regionis urbem priroariam, et postea in rent in Z : unde Turicintim Zuricli, Tabermc Zabern,
Arolam infliiens, iusiittut in sinislrara Rheni ripam DureeaquaeZurzach, el id geuus similin.
985 WALAFRIDI STRABI FULD, MON, OPP. PARS H. — HISTORICA. 984
per multa laudasset, indicavit nomen ejus Brigan- A sent. Quin etiarii adventantes peregnnos iiujusmodi
tiura. jiivit solatio, et de eodem labore assiduas populo
CAPUT VI. benediciiones exhibuit.
Vt eumdem locum adierint, et quid in conventupopuli CAPUT vn.
beatus Galtus fecerit: qualiter oratorium reslaura-
verint, et quandiu ibidetn constiterint. Quas dmmonum voces Galius audterit, et quomodo
idem error abscesserit.
Illis igiluriUuc ire cupientibtrs, paravit presbyler At dum quodam tempore retia sua mitteret in
naviculam et imposuit remiges. Venerabilis autem pelagus in silentio noctis, audivit doemonemmagno
abba cum comitibus Gallo et quodara diacono na- vocis strepitrt de vertice montis proximi vocantem
vem conscendens invocalo nomtne Domini, ad lo- quemdam alterum nominatim quasi in <pelagocom-
cum desideratum via recta pervenit. Egressi de na- morantem, Cumque et is qui vocabatur praesto se
vicnla, oratorium in honorem sanctae Aurettae con- esse quasi de lacu responderet: Consurge, inquit
structum adierunt, quod postmodum bealus Celiim- ille, in adjutorium rothi, ut peregrinos istos ejiciav
bauus in priscum renovavit honorem. Post oratio» mus de Ms sedrbus : qnia ipsi de longe venienles,
nem cum per gyrum ocutis cuncla lustrassent, pfa- me de lemplo meo exputerunt, simulacra mea con-
cuit illis quatitas et sUus tocorum. Deinde oralione B (riverunt, et popnhim qut me sequebatur, post se
praemissa, eirca oralorium mansiunculas sibi fece- avertermit. Commoveai te injuria quara palfor, et
runt. Repererunt autem in templo tres imagines hostes communes unitis yiribirs a noslris (erminis
oereasdeauraUs, parieli aflrxas, quas populus dimisso arcearous. Et ipse respondit: Heuf quod de tufs ca-
altaris sacri cultu adorabat, et oblatis sacriftciis di- lamitalibus narras, ex meo eontemptu percipio. Nam
'njeijeconsuevil: Isli sunt dU veteres, et antiqui hu- unus ex illis me in pelago premit, et mea devastat,
jus, foci tulores, quorum solatio et nos et nostra cujus nec retia unquam corrurapere possura, nee
perdurant usque in proesens. Columbanus itaque ipsura decipere, quia invocatio divini ttomfnis de
beato Galto id injunxil officii, ut popultim ab errore ore ejus nunqUam recedit: quia munitus conlinua
idololatriae ad cullum Dei exhortalione salutari re- vigilantia jnsidias noslras contemnit. Quapropter
vocaret, quia ipse hanc a Doroino gratiam merutt, tam cautos beHatores fidei nostrae non superabunt
ut non solum Latinoe, sed etiam barbaricae Iocutio- versuliae. His auditis, vir Dei rauriiyit se undique
nis cognitionem non pafvam liaberet. Cumque ejus- signo sanclae crucis, et dixit iliis : m nomine Do-
dem templi solemnitas ageretur, venit multiiudo non mini noslri Jesu Christi, adjuro vos ut recedatis de
rauiima promiscui sexus et sctatis, non tantum pro- loco islo, et neminem-hic loederepraesumatis.Derhde
pter festiviiatis honorem, verum etfara ad videndos ^ cum ad liltus festinanter redisset, abbali suo qttae
peregrinos quos agnoverant advenisse. Ergo dum ad audieral nuntiavit. Ille haec audilu percipiens, eccle-
horam orationis concurrerent, jussu venerandi ahba- siam petiit, et signo pulsato, fratres couvenkc fecit.
iis GaUus ecepit vtam veritatis ostendere populo, et Prius autem quam initium psallendi fccissent, auditaj
ut ad Deura converterentur adraonere, utque vanis sunt dirae voces doemoniorumper montium sunimi-
abjeclfs adorarent Deum Patrem, creatorem omnium lates, et quasi dfscedentium ejulatus cum terrore
rerun», et unigenitum Filium ejus in quo est salus, confusus. Haec audientes servi Dei, prostraverunt se
vita, et resurrectfo mortuoruni. Et in conspectu ora- in-orationem, Domint postutantes protectionem, illi-
niura arripiens simulacra, et lapidibus fn frusta que taudes et gratfas persolventes, quia eos liberare
comminueus, projecit in lacum. His vists norinulli dtgnatus est de terroribus malignorum.
conversi. sunt ad Dominum, et conlilenles peccata CAPUT VIII.
sua, faudiesDomino pro sua iTtuminatione dederunt. Machinatio et malitia incolarum adversus sanctas
Alii propler imaginum commiiiutionem ira et furore viros, et post prmceptum ducis consilium disce-
comrooti, gravi indignalionis rabie turbidf recesse- dehdi.
rtint. Beatus autem Cofumbanusjussit aquam aflerri, Interea nonnuIH civium propter idotorum suonrm
et benedfcens inam aspersit ea templum, et dam cir- D aboliiionem, praedicationiseorum moniu con(emnen-
cuirent psallentes, dedicavif ecclesiam. Deinde invo- tes, cceperunt contra eos odia concitare, insidias
cato nomine Domini, unxit alUre, et bcatae Aurelioe machinari. Qua eliam mtentione locorum ipsorum
reliquias in eo Collocavit, vestitoque attarf, missas doc: m, nomine Gunzonem, adierunt, et apud enm
legitime compleverunt. Omnibus ilaque rite peractis, accusaverunt sanctos, dicentes venationem publicam
reversus est populus ra sua cum gaudio magno. iri ersdem locis propter illorum infestationem pere-
Post haec permansit ibi bealus Colurabanus cum grinorum esse turhatam. Quo audito dux furore sue-
coramilitonibus suis tribus annis» : et aedificafa census, mlssis nuntHs famulos Dei de loco eodem
• inibi cellula, alii hortum laboraverunt, alii arbores discedere jussit. Sed neque hoc suflicit salellitibus
furto abstra-
poiniferas excoluerunt : bealus vero Gallus texebat daemonum : quin etiaro vaccara eorura duo de
relia, et, miseriCordia Dei cooperanle, lantam pi- hentes, in invia ducunt silvarum. Quos cum
scium copiaro cepit, ut nunquam fratribus defuis- fratribus e vestigio iiisequuntur, eonsurgentes la-
0 Njmirum iucompteUs : nam anno 612 cum Co- tum, relictajlalia atque Germania Italium ingreditur,
lurobanus vidissetdevictum a Theodorico Tkeodeber- inquit Jonas in ejus Vita, nrim 5C.
 985 VITA S. GALLl ABBATIS.— LIB. I. S8J
trunculi interficiunt eos, et auferenles spolia eorum, A minus : in praedicatoribussuisjam pridem contem-
discedunt. Mirati autem fratres cur tandiu differant p(us, dum conversionem pecca(orum suslinet, do-
redire, mittunt alios qui eos requirant. Illi vestigia ctorem ne errantes deserat relinet.
eorum secuti, occisos eos inveniunt, et cadavera CAPUT X.
ipsorum suis humeris imponentes, ad cellam repor-
Unt. Inter hos angustiarum et tristitioefluctus, nun- Insinualio Hiltiboldi diaconi de loco solitarim habi-
tius ducis adveniens, de illo eos loco comraeare proe- talionis, quam vir Dominidesiderabat.
cepit, nec immerito, quia non est socielas Iuci ad Diaconus iuque soepedicli presbyteri, noroine
tenebras. Egit autem hoc artc sua diabolus ut popu- Hiltiboldus, omnes eremi semitas nous habebat et
lum quem in praesenlia lucis amittere coepit, disce- secessus; solebat enim piscium et accipitrum causa
dente sanctitatis fulgore, tenebris occuparet attti- capiendorum soepiussoliludinempervag.tri,elsecreU
quis. Sancti igitur viri, moleste ferentes quod scde- locorum usu quolidiano perdiscere. Huic cum vir
peUerenturamabili, consiliocommuni Italiam petere sanclus familiaritatis suoegraliam prsestitisset, quoe-
decreverunt; et dum nimio tenerentur dolore, san- sivit ab eo an invenisset unquam in solitudine lo-
ctus Pater Columbanushis verbis ccepit eos conso- cum aquis abundantem puris et salubribus, planitie
lari : Inveriimus quidem, fratres, his in partibus B stratum, et humanis cullibus opportunura. Deside-
auream concham, sed venenatis serpenlibus plenam. rio, inquiens, animi ferventis exaestuo, cupiens in
Cedat tamen tristitioeJanguor exitialis, quia certa solitudine ducere dies huic vitoe concessos, juxta
est fiduciade auxilio protectoris. Deusenim cui ser- quod Psalmisla pronuntiat dicens : Ecce elongavi
vimus angelum suum mitlet nobiscum, qui nos per- fugiens et mansi in soliludine. Exspectabam eum
ducat ad AgilolphumLangobardorum regem, ubi qui sulvumtne faceret, et reliqua (Psal. LIV).Diaco-
ejus clementiapraeparante humanos affcctusct pace nus respondit: Hae.c,o Pater, solidtdo aquis 6st in-
plenum habiUtionis locum inveniemus. fusa frequenlibus, asperitatc terribilis, monlibus
CAPUT IX. plena proecelsis, anguslis vallibus flexuosa, bcstiis
Qualiter discedentibuscwleris Gallus ob infirmitalem possessa soevissimis.Nam proetercervos et innocuo-
remanserk, quaque sedulilate a Willimaro presby- mm greges animalium, ursos gignit plurimos, apros
tero receplus sit. innumerabiles, Iupos numerum excedentes, rabie
JPost haec igitur, cum proficiscendi tempus insla- singttlares. Timeo igitur ne si te illuc induxero, ab
ret, beatum Gallum repentina febris invasit. Unde hujusmodi hostibus devoreris. Ad hoecvir sanctus :
abbatis sui pedibus advolulus, indicavit se inlirmi- . Apostoli, inquit, senlentia es(: Si Deus pro nobis,
Ute vehementi laborare, et ideo iler propositumnon G quis contra nos (Rom. VIH)? Et, Scimus quoniam di-
posse perficere. Ille vero exislimans eom pro labori- ligentibusDeum omnia cooperanlurin bonum (Ibid.).
bus ibidem consummandisamore loci detentum, viao Qui Danielemliberavit de lacu leonum, potest et
longioris detrecUre laborem, dicit ei: Scio, fr.:ler, me eiperede manu bestiarura. Cui diaconus hoec
jam tibi onerosum esse tantis pro me Iaboribus fali- respondit: Mitte in perara tuam cibaria et rele par-
gari: tamen hocdiscessurusdenuntio,nemcvivente vissimum, cras enim inlroducam te in eremum; et
in corpore, roissamcelebrare praesumas. Et cum et si inveneris locum tibi acceplabilcm, age gratias
licenliam per se converSandidedisset, viam ingres- Deo, et praccepli Dominici comple rigorem. Deus
sus est abeundi. Post discessus magislri et sociorum, autem qui eduxil te de regione longinqua, ipse si-
Gallusretia sua et sagenam navi imponens, ad Wil- cut Tobisefamulosuo comilein ccelitus dedit, ila an-
Iimarum presbyterum venit, et cum obtuiisset ei gelum suum mittet nobiscum, et ostendet nobis lo-
retia, inler lacrymas et suspirin, retexuil omniu quae citm desideriis salularibus aptum. Igitur vir beatus
gesta fuerant circa fratres suos. Deinde infirmitatis dieeodem jejunus permansil, et usque ad allerius
suoecausas aperiens, rogavit eum ut sui curam di- diei diluculum in orationibus pernoctavit. Dignum
gnarelur habere. Qui suscipiens eum cum omni quippe erat ut quod divino inchoabat aroore, insian-
cbaritatis obsequio, domum vicinam ecclesioe ejus "tissima prece Dominocomraendaret.
uecessitati concessit, et duobuselericis suis Magivo- CAPUT XI.
aldoet Theodorolianc solliciludinem commendavit, cumdiacono desertum penelrans, optntum
ut cumomni diligentia ejus recuperalioni servirent. Quomodo repererit locum sibiqueprwelegerit,et de obedientia
Exnctis aliquot diebus, Domino, qui medicus est ursi.
verus, medclam imperliente, coepilsumcre cibos, et Dum autem lucifer suo processu noctis latibula
per incrementa temporum confortalus, perfecfam detexisset, et sol inferiora dimittens, cursu coiisuelo
indeplus est sanilatem. 0 infirmiutcm omni hu- superiores orbis plagas inviseret, igneumquc jubar
mano rohore forliorem ! o febrem omni laude co- ab orientis axe mortalibus deraonstraret, athlela
leudam ! o languorcm sanitati el gaudiis adscriben- Dei ea quoe duclor suus dixerat securo assumens,
diiin! Exemplo eniro Doinini pro nobis Gallus do- cum orationis benediclione, iilo proeeunle,viaro ag-
luil, ut aniroanira inorbos proedicalionesacra depel- gressus esl. CuiiK|ueper toliini diem itcr agereni,
ieret : ire cum magistro non potui(, ut nobis viam circa horam nonam dixit diaconus : Paler, hora re-
vetilalis os(cnderct. Vcre paliens ct misericors Do- feclionis jam inslat: suroamus paululum panis et
 987 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORFCA. 988
aquae, quia lta confortali, viae quod reslat melius A prostravit se ad pedes ejus, et dixit: Nune scio vere
eorisummare poterimus.• Homo Dei respondit: Tu Dorainum esse tecura, quoniam et bestiaeremi obe-
juxta necessilatem corporis refeetionem percipe, diunt libi. Ille autem dixit ei: Cave ne omnino hoc
fili; ego non guslabo quidquam antequam Dominus alicui dixeris, donec videas gloriara Dei.
mihi locum desidcratoeroansionis ostendat. Et ille : CAPUT XII.
Sicut, inquit, socii sumus passionis, sic erimtts et Vt dwmonum phantasmata, in tpecie mulierum os-
consolalionis. His dictis, cceperunt iier agere festi- tensa, eodem locosanctus Pater depulerk.
nato, quia dies jam declinabat, et solaris fervor ap- Nocte igitur exacla, curalux aurea silvanim illu-
propinquabat occasui. Venerunt autem ad quemdam straret opaca, .diaconus ait : Pater mi, quid facturi
fluviolumqui Stemaha [al., Stemiha, Staina] nomi- sumus hodie? At ille respondit. Obsecro te, fili, ne
natur: ambulanlesque per decursura ipsius, dum moleste feras quod dico. Quia Dominus nos fecit
venissent adrupem de qua idem cum. iropeln de- quod quoesivimusinvenire, hunc etiam diem in hoc
scendens gurgitem facit spatiosum, ibi viderunt plu- loco ducamusi Tolle relc, el ad gurgilem vade : ego
rimos pisces, el imponenles relia sua, ceperunteos. quoquepost te quantocius ibo. Forsan Dominussbli-
Igne deinde succenso diaeonus pisces assavit, et tam nobis largitatem ostendet, ut regredienles ad
panem posuit super peram. Bealus autem Galius B caslrum, offeramus patri nostro presbytero de hoc
dum orandi graiia modicum ab illo divulsus esset, lpco benedictionera, quara Dominus nos invenire
inler -condensaveprium fruleta ambulans, el pe.le donavit. Diacouus respondit: Gratum habeo quod
haerens, ad terram corruit. Quod diaconus videns, praecipis,Paler : etsurgens cilo cum invocalione no-
accurrit utsublevaret prostratum. Sed vir Dei, prae- roinis Domini, assumplo rctiaculo perrexit ad flu-
scius futurorttm : Sine me, ait, hoccrequics roea in vium. Cumque illud in gurgitem milterc voluisset,
sseculum sacculi, hic habiUho, quoniam elegi eam. diu d:emones in eltigie mulieriim stelerunl in liilore
Et cumpost orationem surrexisset, suraciis virgam ila nudali, quasi balneum inlrare voluissent. Et cum
colurneara » fecit cruoem, et fixit in terram. Hnbe- turpiludinera sui corporis illi ohjicerent, tollenles
bat aulem pendentera collo cnpsellam, in qua couti- lapides, jactavernnt contra eum , et dixerunl: Tu
nebanlur reliquiae beatae Dei genilricis Marise.et induxisli virum istum in hanc ercraum, virum ini-
sanctorum martyrura Mauricii et Desiderii. Quam quum et invidia plenum , qui suis maleficiis semper
cura in ipsa cruce suspendisset, vocavit diaconum, nos yincere consuevit. Ille autem reversus ad virum
ei postraverunt se pariter in oraiionc. Tum vir ve- Dei indicavit illi quoeviderat et audierat. ElectusDei
nerabilis hujusraodi preces emisit : Doroine Jesu bellator pariter cum diacono prosiravit se, el hnjus-
Christe, qui pro salute huraani generis de Virgine modi verbis Dominum deprecatus est : Deus omni-
nasci et mortem subire dignatus es, ne despicias de- polens, ineffabilis bonilas, inoeslimabilis majeslas,
siderium meum pro peccalis meis; sed in honore secundum misericordiam tuain, non sccundum me-
sanclae genitricis ttiaeet martyrttm confessorumque rita mea, auditu placido has^uscipe preces, et jube
tuorum praepara in hoc loco habitationera luis ap- hos doemoneshunc Iocum desererc, ut sit sanctifica-
tam scrviliis. Finila oratione, sole occum,bente fini- lus in honore norainis lui. Surgentcs ab orationc,
tus est dies, et ipsi tandem cum graliarum aclionc venerunt ad gurgitem , et conlinuo dsemones in fu-
cibum suropseruot, rursumque Deo gratias exhibeu.- gamconversi, icrunt per dccursum fluyioli contra
tes, straverunt se in lcrrn, ut aliqtianttilum requie- proximum moulem. Sanclus vero Galliis dixil illis :
scerent. Sed vir sanctus curo comitero suuin alio le- Proacipio vobis, phantasmala, per immensac polen-
neri somno putaret, surgens prostravii se in figuram tiara Trinilalis, ul bunc locura deserenics, in mon-
. crueis ante capsellam, et preces Dotnjno devotas ef- tes desertos eatis, et huc revertendi ulterius non
ftidil. Inlerea descendens ursus de-roonte micas et habealis fiduciara. Deinde millentes in gurgitem
fragmenta quae convivantibus deciderant, catile lc- rcle, ceperunt pisces quantos volebant; et dum
gebat. Hocfactum ut vidit homoDei, dixit ad feram: TJ pisces de maculis lini absolvunt, audiunt in summi-
Praecipio (ibi, bestla, in nomine Domini, loHeligaum tate montis voces quasi duarum mulierum defunctos
ct roitle in ignem. Ad cujus praeceplum bellua con- plangenlium, et dicebant ad invicem : Heu! quid fa-
versa, validissimum Iignum atlulit, el igni injecit. cicmus, aul quo pergemus? Peregrinus hic inter ho-
Al vir benignissimus ad peram nccedens, de parvo mines nos habiUre non sinit, in eremo quoque ma-
cellario panero integruro famulanli porrexit, el acci- nerc non patitur. Non solum autem lunc liaevoces
pienti ita praxcpit: tn nomine Doroini mei Jesu auditoesunt, verum etiam poslmodtim tribits vicibus,
Chrisli ab hacvalle discede, et tiocpacto montcs et dum ipse diaconus saltum ad accipitres capiendos
collcs cireumpositos hnbcto communes, ut nuUum intravissct, audivil doemoniade quodam moitle qui
hic hominem, nil de pecoribtts loedas.Dum h.-ecage- Himilimberg i> dicitur, clamanlia et utrum ad^ic
rentur, diaconus dormire se simulans, quod vir Deo Gallus esset iq eremo, sciscitaniia; vel si jara dis-
charus gessit cum bestia considerabat: et stirgcns cessisset.
« Id est virgam ex corno factam, seu ex frutice Monkelen, nunc Menkelen dictus, ut Goldaslus no-
qui cormis seu coiyllus, vulgo cornouiller dicUtrr. tavit.
i>HimUimberg,raonachisinlerdum Mons-Cceli,olim
 989 VITA S. GALLI ABBATIS.— LIB. I. . 890
CAPUT XHI. A Ex il.Iodie e( deinceps habuerunt eum sicut propbe-
Loci ipsius electioet serpenlium discessio. tam et virum sanctura, quotidie meritorum ejus ma-
gnitudinem per vitae illius asperitatem et virlutum
Igitur post discessura doeraonum,dum fideles itli1 sludia metientes. Interea illis coramanenlibus, nun-
eremi dilectores vallem lustrarent, videntes inler tius venit ad
presbyterum , indicans ConsUniicnsem
duos fluviolosmulu desiderabilia, silvam speciosam, Gaudenliiim nomine, de hac vila mi-
episcopum,
montes per gyrum, planitiera in medio, probaverunt' Hoc audito, unanimo fervore pro requia
locum ad aedificandum cellulam optimum esse. Et grasse. defuncli pasloris precibus el lacrymis insiUerunt.
recordalus vir sanctus sententiae quain Jacob, post
visionem scalaeet angelorum ascendentium et de- CAPUT XV.
scendentium per eam protulit, dicens : Vere Domi- Quomodo ad ducem cam presbylero sit evocatus, et
nus est in ioco isto (Gen. xxvni). Erat aulcm usque illuc ire nolens Rwtiam commearit, et a Joanne
diacono susceplus sit.
ad illud tempus in eadera valle plurima serpentrom
mullitudo. Porro ex illa die Um pleniler abscesse- Septima post hoecdie Gunzonis ducis epistola ve
nit ad prcsbylerum, prxcipiens itUut die duodccimo
runt, ut postea ibi non comparerent. Congruit hoe a
miraculum cum prioribus. Nam diaboloinde expulso, **ad Iburningas viUam veniret, et virum Dei secum
adduceret. Nam filiam ejus, nomine Fridiburgam ,
dignum erat ut animal per qtiod hominem deceperat,
babitatioui cederet sanclilalis. quoe illi erat uniea, singulari pulchritudinc fulgens,
spiritus invasit malignus : a quo dum diversis lor-
CAPUT XIV. querefur molestiis, pene continuam toleravit ine-
diam, et soepiusterroe proslrala, inler spumas horri-
Qualiter locum eumdem jejunio dedicaverit, et ad hiles miserabili volutabatur insania, adeo ut vix
castrum regressus mortem episcopicognoverit.
quatuor virorttm teneri posset insUnlia. Pos( (ri-
c Dumque reversi fuissent ad locum
primae stalio- ginta autem dierum circulum ex quo ei hoc accidit,
nis, ubi pridem vir Dei cruciculam defixerat, diaco- ccepit ille habitator roalignus pcrcam diras emittere
nus dixi( ad eum : Siimentes peram et rele, regre- voces. Hane ob causam pater ejus nunlios misit ad
diamurad caslrum. Et illc : Tu, inquit, ftli, ut placct, regem Sigibertum b, Theodorici filium, qui eam ha-
ad propria reverlere: ego vero his in locis aliquan- buit desponsalam, ut ei nunliarcnt quidquid circa
tisper moratus, post triduum Dominoduce le subse- puellam agebntur. Rex vero cum omni festinatione
quar. Diaconus dixit: Nequaquam te absente re- misit duos ponlifices, de quorum rocritis polissimum
meabo ad Palrem noslrum,ne forle dicas tepropler „ praestimebnt, cum donis regiis nd puellam, ut cam
spolia a me inleremptum; vel si homicidium negare medicamine orationum a furoris vesani languore sa-
voluero, haecmilii olijici.tt : Cur illum dimisisli in narent. Igilur Williraarus presbyter, volens tempore ,
soliludine? cito reversus educ eum ad me. Et erunt per epistolam definito ad ducem venire, dixit beatis-
roihi duo pariler, et iabor duplicatus, el manifesla simo Gallo : Scis ducis mandatttm : eamtts ad illura.
eonfusio. Ad boecvir sanctus respondit: Vade, fili, Et ille : Tuum est, inquit, hoc iter, nonmeum. Tu
cgo post vesligia tua qunntocius propernbo. Quo ergo proficiscere. Quid mihi cum principibus sreculi?
abeunle, alhlcU Dei loto triduo ab oroni victus ad- Nam in eremum unde exivi reverlar. Noli, ait, ila
jumenlo corporei jejnnus permansit, ut videlicet agere, sed perge mecum, ne fbrle dux, qui in vexa-
locum qucm spiriiunli mililiaeprovidebnt, parcimo- tione filioenimium contrislalur, ira commotus millat
niae consecrarel initiis. Quarto ilnque die eremo di- salelliles leque vinclum illuc facial perduci. Vir Deo
grediens, domum revisit presbyteri, et inler amicoe plenus respondit: Vadani prius ad cellulain mcara,
salutationis oflLia, grntins Deo pro omnibus bonis ut providcam utilitatem et nccessaria fratrum qui ihi
quaeei ostendit cum debita laude persolvit. Presby- sunt Dominoserviluri. Hoc idcirco dixit ne ad prin-
ter autem, suscipiens illuni cum gaudio, jussil mcn- cipem iret. Et consurgens, ad electae pridem habita-
sam apponi; et cum consedisseut benedicentes JJ tionis locura miles Domini tendcbat egregius. Se-
Denm, cum gratiarum aclione cibum sumpserunt, quenti die fralribus qui secum erant interdixit ne
et inler prandendum diaconus dicit presbytero: Si quis eorum cnipiam qno pergeret, indicaret. Sed et si
urstis adesset, fortassis Gallus porrexisset illi bene- curiosius inlerrogali fuissent a quoquam, jussit ut
diciionem. In(errogantique unde luijusmodi verba eum per epislolam magistri sui ad Ilaliara dicerent
proferret, narravitomnia quaegesta erant in eremo. inviutum. His dictis suroens secum duos de disci-
• Ibnrningoe,villaregin, seu castrumin dexlrola- berli filio (quemadmodumvetustn abbaliaeS. Marltni
tere lacus Potamici, lum Alamnnnioeac Sueviaedu- Melensis instrumenln docent apud Meurissum Ma-
cum sedes, nunc libera imperii Romani urbs Ober- dnurensem episcopum in Hist. Mctens. episc, in
lingen dicta, ul Goldnstus observavit. Pappolo), vet certe iribuenda et Sigiberlo seu Sig-
>>ltaec narratiu, si vera esl (caro eriim moderni berchto orientnlium Angloriimregi, homini bonoae
auctores nonnulli in fabulas rejiciiiiii), convenire religioso,qui dudum in Gallia dum inimicilias Red-
non polest Sigiberto Tbeodorici filio. qui, teste Fre- waldi fugiens exsularet, lnvacrtim baptismi percepit
degario in Cbron. cap. 42, post Tttlbiacensem pu- legnnnieDagobcrlOjUl Bcdn inlib. mIlisL,cap. 18,
gnam una cum Corbo fratre jussu Clotarii rcgis ex- auclor esl.
siinctus esl vix duodennis; sed vel Sigiberto Dago-
 901 • WALAFRtDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 908
pulis suis, per solitudin«?mRoctiam Curiensem » Acissct,
}. roanserunt ibi tribus lanlum diebtts ; nc
commeavit. Cumqiie proximum roontem transcende- dcinde ad sua reversi, nunliaverunt otrmia qttae
rent, venerunt in ereraum quoe Sennia nominatur: gesta fuerant regi.
indeque ad proximum vicnm qui dtcilur Quaradaves CAPUT XVII.
digressi, repererunt ibi Joannem diaconem, virum
Vt vir Dei per presbylerutnad ducem venerit.
justum et Deum timentem : isque reeepit eos bospt-
(Jo, et omni fovit huraanitatis obsequio. Finxerunt Presbyter vero cum, secundum jussionem ducis,
enim se de longe tunc venisse, et apud eum manse- virura Dei fuisset e vesligio prosecutus, reperit emn
runt septem diebus. in spelunca aniraum stium lectionis consolatione
CAPUT XVI. pascentem ; et aceedens salutavit hiimiliier, ei dixit
ad eum: Ne timeas, serve Dei, ad dueem venire.
Qualiler mitso post virum Dei presbylero episcapi a Sub teslificalione enim
rege directi filiam ducis tiberare non valenles ad ram tibi jurisjurandi proniisii se nul-
regem cum confusioneredierint, confessodmmone irrogaturum injuriam. Sed et cum posueris
beali Galli virtutem. manum tuam super caput puellae, et ab ea per o:a-
Porro cum saepe dictus presbyler, hospes sanclo- tiones luas spiritus immundus abscesserit, in sede
rum, audisset virum Dei de cellula discessisse,itavem B 1 ConsUntiensi'ponlificalus le sublimabithonore. Dum
conscendcns, ad ducero transfrelavit, et quae circa de bujuscemodi colloquium rcbus haberent, super-
horoinem Dei facta fuerant, indicavit. Dux vero ut veniens Joannes diaconus, secundum consuetudinem
cilo reverterelur, illi imperavit, et missis post virum oblulit ei panes azyroos et lagunculam vini, oleum
Dei legalis, eura advenire devote rogaret.Et adji- el bulyrum, et mel in vasculis cum piscibus assis.
ciens : Si enira, inquit, per ejus orationera filiara Vir Dei eum eum venire cognovisset, gratias egil
meamDominus adsenfoaioliberaverit, dabo illi ponii- Deo, gaudio plenus , discubueruntque tres convivae
tificatum ConsUntiensis Ecclesiae, et iusuper eum fldissimi, et cum graliarum actione dona Doroini
copiosis proemiorum muneribus honorabo. Ule pro- pTceperunt. Inler boecvir sanclus presbylero: Duc,
mittens se ut jubebalur aclurum sicubi eum qui de- ait, nohiscum noclem instaniem, et crasiiua die
siderabatur invenire poluisset, ralem pelens ad pro- tecum , Domino volente, proficiscar. Curaque htiic
pria remeavil. lnlerea pontifices a rege transnrissi consensum persuasioni proebuisset, ad virum Dei
venerunt, et invenerunt ipsam quidem pucllam ni- diaconus dixit: Mane primo diluculo huc veniaro,
mio laborantem furore, parenles autem ejus omnem- et adducam mulum meum slraturo, ut sirautirc pos-
que familiam et propinquos flentes super eam, et silis. Ego vero cuttor ero speluncoe, et eam cura di-
miserabili mcerore depressos. Tota enim douius una C ' ligenti custodiam. Sanclus Gallus respondit: Bene
dixisli, fili, et fgo quidem via qua venerunt per ere-
i clade conubuit. Puella vexabatur insania,' cseteri mum
lorqucbantur tristitia. Poslquam ergoingressi ponti- regrediar ad celiulam meara, el visiUbo fra-
fices munera a rege directa prsesenlarunt, preces in tres : poslmodum vero, quam citissime poluero, ad
conspectu puellae fuderunt ad Dominum. llla vero castfum properabo. Presbyter ergo adjuratione va-
(enenlium manibus se excniiens, vi eorum gladium lida constrinxit eura, ut nequaquam faceret conlrarLa
abstulit, volens episcopos interficere : et cum id non dictis. El abscesserunf pariter. Joannes quoqtie ae-
posset eflicere, spiritus immundus uni eorum dix.it: cepta benediclioue rediil in doraura sunm. Curaque
Si volueras me, sicut regi promisisti, de hoc vasculo vir beatus recto ilinere pervenisset ad ceUuIam,
propulsare, cur filiam (uam, quam nonna illa de te requievit ibi nocte illa cum fralribus. Mane autem
concepitet genuit, non fecisli.tecum venire? Deinde sequenli, suraplis secum duobuS fratribus, perrexit
ad alterum: Et tu, inquit, cum tribus feniiuis forni- ad caslrum, reperitque inibi cum presbylero ducis
calionem coramisisti. Vestro quidem imperio, quodi roissum qui cos curo omui feslraalione ire deposce-
nullo sanciilalis merito roboralur, nunquam egre- ret; qui etiam indicavit puellam continuato jam tri-
diar. Est vero quidam vir magnaeapud omnipoteu- duo sine alimonia perdurare. At itli navicula con-
tero Deura virtulis, nomine Gallus, qui mc de Tuc- D scensa, lotis nisibus ire fesliriantes, ligno nalalili
conia, ubi diu opla.ta quiete polilus, sum potenter profundi terga sulcnnte, nocle proxima pervenerunt
-ejecit, domosque meas audenter deslruxit: postmo- ad ducem.
dum inveniens me apud Brigantium coraraorantem, CAPUT XVIIL
eadem virtitule cxhaeredavit. Porro qua dux iste Qualiler. oraiioue et verbo filiam ducis a dwmone
eum de eodem expulit loco, in ullionem ejus injurioe liberaverit.
pueliam isUm arripui: de qua possessione, nisi ipsei Dumque devktis profuudoe noctis lenebris sul
ndvenerit, nullatenus amovebor. Unus deinde pon- terris cum jucundiute serenum restitueret diem,
lificum dedit furenti alapam, dicens : Obmutesce, jussit eos dux venire in cubiculum, in quo arreptiiia
Salana, desertorveriutis,falsiU(isamator et auctor. servabatur. Jacebat aulem tunc in sinu malris SUK,
PuUvit enim eum de gallinaceo diceregallo. £t diiitl oculis clausis, ore hianti. Mentbra quoque ejus iia
spiritus nequam pluribus eos verborum injuriis affe- erant disjecta, ut quasi raortua videretur. Felor
* Rxliam primam nppellant, Ilalioeconlerminnm,, aulcra secundam vocant qutc a Curia usque ad Da
cu,us Raclioecaput est Curia oppidum, Chur. R;eti:uni tmhiuro porrigitur.
 993 VITA S. "GALLIABBATIS. — LIB. I. 994
vero (am gravis oris prorupU ex ady(o, ut sulphure A discipulus ejus nominc Magnoaldusdixit ad eum :
locus ipse aspersits pularelur. Paler itaque cuni Paler, habeo vas argenletim preliosum, coelaturis
doroeslieissuis intr.tvil, ut videret quid virDeiesset insigne. Si vis reservabo illud, ut sacri vasa mini-
acturus. Ille, de Dorainilargiute certissimns, htimi- sterii ex eo faciamus. Ille respondit : Fili, memor
liter se prostcrncns , has prcces Domino cum laery- senlentiaebeati Pelri apostoli, quatn paralytico spe-
mis fudit : Domine Jesu Christe, qui pro salute ranli pecuniam protulit : Argenlum, in quiens, et
humam generis carnem sumere cl per Virginem aurum nen est mihi (Act. m); ne contrarius exem-
iwsci dignalus es; qui vcntis el mari imperasti, plo invcniaris salubri, vas qtiod possides pauperi-
diabolum etiam, cnlliditnlis suoefraudibus insisleu- bus conferre curalo. Nam praeceptor meus beatis-
tcm, relro iie jussisii, quique passione lua mundum simus Columbanusin vasis oeneis Donimosolet sa-
rediroere et liberlali resUluere dignatus es : jube crificium offerre salulis, quia fertur et Salvalor
hunc iinroundissimumspiritum de puella hac pro nosler clavis oeneis cruci confixus. His omnibtts
ttii gloria nominis exire, ut plasma tuuro supcrbus expletis, reversus est ad dilectae solitudinis aulam.
invasor deserat, et libi creatori suo creatura lua CAPUT XX.
gaudens deserviat. El cum surrexisset ab oralioue, Qtio charitatis fervore Joannem diaconum titteris
R
apprehensa dextera ejus, allevavit eam (spiritus ** evocalum inslitueril. .
enim malignus conturbaverat eam), et imposita Deinde misit epistolam ad Joanirenr diaconem,
manu super caput cjus, dixit: Impero libi in no- rogans eum ad se venire. Qtri cum dilccli magistri
niine Domiiiinostri Jesu Clirisli, spiriltis immunde, litteras accepisset, tulit quod pro henedictione
111exeas el recedas ab hoc plasmate Dci. Et cum offerre pnlerat, el venil ad eum : et oblaiis eulogiis
haec dixisset, aperiens illa oculos respexit in eum, «alutavit patrem , et salulatione palerna est hono-
et spiritus malignushis vcrbis eum allocutus est: ratus. Cui interroganti virum snnctum de prospe-
Tune es, ait, Gallus, qui de habilationibus meex- rilate itineris ejus, ille respondit: Divina nos prae-
pulisti prioribus? Ego plane ob ultionem injurke venienle misericordia et subsequente, cuncta pro-
quam dux iste libi e( sociis (uis irrogavit, filiam spere provenerunt. Nam cum summa gralulnticnc
ipsins invasi, et sic ejicis me? Si hinc exiero, quo suscepit nos princeps, et eripuit Deus filiam ejtts
vadam? Illuc, ait, ubi tibi paralur in abysso suppli- a dacmonio, et ipse dedit nobis dona non modica,
cium sempilcrnum a Doroino. Et slatim, videntibus et insupcr oblulit mihi episcopatus honorem : ego
qui aderant, exivit de ore puelloequasi avis niger- vero non consensi suscipere anie proeceplum a!>
rima et horrore terribilis. Hora eadero sana sur- balis mei. Ergo, fili, acquiesce consiliis meis; eslo
rexit, et a viro Dei gaudens gaudenli reddita est ^ mecum, et lege divinoe libros scientiae, et docebo
malri. te, cooperante gralia Dei, intelligentiam Scriplu- _
CAPUT XIX. rarum. Cecidil aulem diaconus ad pedes ejus gra-
Qua ralione oblatnm episcopatus honorem respuerit, lias agens, fecitque redire in sua pueros qui secum
el quomodopauperibus dona ducis distribuerU, di- venerunt; ipse vero remansit apud virum vene-
scipulumad eleemosynamhortalus sit. rabilem, et ille cccpit eum introducere in cellaria
His iu palralis, dux jussit ei -oflerri dona quae Scripturarum, ostendens ei Noviet Veteris occnlla
rcx pueUaetransroiserat, et insuper ut apicem pon- Teslaroenti. Superoa ilaque illustralus clemeniia,
lificatus gradus dignarelur assumere postulavit. Ad Unli magisterii profecit instanlia, adeo ut in omni
quod vir bealus iu respondit: Vivente domino et Scripturoe divinaelatitudine nobiUter eruditus labo-
palre meo Cotumbano, interdictura aluris ofliciura ris paterni fructus ostenderit.
non usurpabo, nisi ab illo permissus. Quare hujus CAPUT XXI.
rcgiminis pondus qtiod offers subire non possum. Quibus verbis ducis filia vitam beati Galli et virtutes
Quod si hoc indubitanter fieri cupis, sustine inte- enarrans, Sigiberti regis illi gratiam el sotatium
rim donec mitlam epislotam ad abbatem meum, ad impetraverit.
insinuandam illi volunlatem tuam : et si ejus per- Sigibertus igitur rex cum audisset puelloe reddi-
missuro cognovero, lunc deroura oblatura curae pa- Um saniutem, mandavit palri ejus ut eara suis
storalis onus suscipiain. Et dux ad illum : Bene, conspeclibus exbiberet. Qui suraens dona ingenlin,
inquit, dixisli, fiat secundura verbura luura. El di- et puerorum multiludiuem ac puellarum, curo mn-
misit eura cum pace. Ule, sumptis quoedonata fuc- gno suoruro comiiatu duxit eam usque ad Rhe-
rnnl, remigando pelagus superavit; dux aulem, nuin; indeque per comites ad regem transmisit.
sanctitatis ejus tam manifesto compuncfus indicio, A quo dum graUnler stiscepta fuisset, et inter-
jussil Arbonensi praefectout cum omni plebis oflicio rogata quomodo suae remediuro consecula esset in-
iret ad locura Cellae(Crii), et quaecunque neccssi- firmilalis, cum per pontifices ad hoc missos sani-
Us poposcissel aedificia, juxU viri Dei disposilio- tati non posset reslitui, hanc reddidit rationera :
nem conslrueret. Venerabilis ergo Paler pos( celeu- Dominfcnii, inquiens, esl vir quidam in provincia
ma celebralum cum Arbonense castnim uilraret, quam huc ducU reliqui, cujusdam incola solitudinis
ferit fconvenireomnes pauperes et egenos, ct dona de genle Scotorum, nomine Gallus, tanlae apud
qiae deiulerat illis dislribuil. lhee videns quidain Deuin virtutis et meriti, ut adversus daeinoccssiugit-
nqs WALAFRIDISTRABI FLLD. MON.OPP. PARS II. — HISTORICA. 996
lari quadam utalur potentia. Nam cum ego ancilla A cura iUa advenerant. Depositoergo terrenae digni-
lun gravi vexatoris. insUnlia periculosum,viloenu- tatis aroictu, sanctimonioe nitorem cum quodam
tanlis finero pene subirem» rogante patre meo idem sui secuta contemplu, accessit ad allare, et in faciem
vir Dei supervcnit, el signo vexilli saluUris' me proruens, Doroinumstudiosius adoravit; ae deindc
municns, iuiperiosa voce. jussit exlre tyrannum. Et cum se erigeret, cornu comprchendit oltaris, et
videntibus cunclis qui aderant, exivil de meo ore tiuj.uscemodi voces emisit: Beate Stephane, qni
quasi corvus colorc piceus,, horrore lartareus : cum- sanguine tuo tesliraonfum Christo perhibuisti, de-
que sacrificii ceelcslis me pabulo confirmarct, pri- precationem meam luis meritis Domino comroen-
stinae restituta sura snnilati. His iu relatis, puella dalo, ut tua intCrcessione.bodie cor domini mei
procidens ad pedes regis : Obsecro, ait, domine, ut regis couvertal secundum volunlatera meara, ne ve-
virum fjisum tuoegraliae foveas leniute, ct pro me laraen quod amore Deisuscepi,auferat de capilemeo.
dtgnas ilU gratiarura acliones rependere non grave- Viri ergo qui erant curaillalioecvidentes veneruritaft:
ris. Inlerrogavit autem eam in qna cremo vir man- regem, et nuniiaverunt ei quoe facta fuerunt. Et ilie,
silaret eximitts. Et illa respondit: In snllu qui Ar- advocans sacerdotes et quosdam principes suos,
bonensi terrilorio adjacet, et est publici pdssessio ccepitinquirere abeisquid super hac re faciendum
juris; situs atrem inter Alpes Roeiiarumet Brigan- E censerent. ^lyprianus » Arelatensis regi respondil:
tini marginem lacus. Rex igitur ut audivil in pu- Quia, ut liquido claret, puella haec cum a daemonio
blicis eum commorari possessionibus, jussit fleri eruerelur, hoc se vbto, quod perfccissevidetur, con-
conscriptioncra firmiutis, ut vir sanclus locum strihxit, cavendum tibiest, ne forte si irrituro fece-
quem incolebat, per aucloritalem regiam obtitrrel. ris vofura ejus, redivivo doeroonumcompriroatur in-
Auri quoqtic libras duas et argenti pondo lolidcm carsu, et sint illi novissimapejora prioribits; tu
cum epistola concessionis jam dicloeper suos nun- vero tanti criminis-reaium incurras. Rex ergo jnsti-
tios viro Dej deslinavit, se sacris ejus oraiionibus lioetenax, et limore Domini plenus, huic consilio
comroendansaitentius : Guuzoni autem duci procct- devouemeniis pandit assensum ; etingressus eccle-
piens ut si solitudinis iricola esse vellet, solaliorum siam, fecit afferri veslem nupliis pioEparatam,el co-
ei copiam ad aedificaudamcellam subministraret. ronam sponsae nitoribus imponendaro. His ailalis,
CAPUT XXII. dum pttellam ad se jussisset accedere, sponsa Dei
jnm Agni comitatibus ltocrens, avelli non potuit ab
Quo consilio eadem puella thalamos regis evadens allari, quia se (imebat de ccclesia prolrabendam.
divinm se subdideril scrvituli.
Cumque insUntius araecornibus inhaererct, rcx caro
Non multis in medio revolutis diehus, volens C ne limeret admonuit r Hodie, inquiens, per omnia
rex idem puellam suis thalamis sociare, cekbii tuoevoluntalis videbis effectum.Porro illa inlcr spem
ediclo sacerdoium et principum suorum senaium et roetum posila , coput snper allare rcclinnns :
nuptiarum proecepiladesse solemniis. Gumquc sti- Ecce, ait, ancilla Domiui, fial mihi secundum volttn-
paius agraine proccrum inlroisset nbi ipsa mane- tatem cjus. Rex vero jussil sacerdotibus ut eleva-
bat, dixit illi: Ascendamus in palalium, nam nu- renl eamret ad se perducercnt. Quo faclo, induta
ptjae paralae sunt; sacerdotes et capila populo- est, illojubenle, veste regali, et sacro velamine co-
rum ctim benediclionibus[id est, muneribtis] con- ronala. Inluitus aulem eara rex religiosus, dixit illi:
gruis adveiierunl. Quibus. illa audilis, cecidit ad Eece meis te nuptiis prneparalam, sponsi ccelestis
pedeS ejus, dieens : Mi 4ouiiiie, quia ryajteriu Domini noslri videlicet Jesti Chrisii cedo coniplexi-
passio suo me pondere lahefecit, vires- absorbuit bns. Et dexleraro ejus comprehendens, posuit in al-
valeludo conlraria, membrorum officia aegriludine tari, deinde ecclesioel.imenexcedens, lacrymis abs-
sunt resoluta; da mihi vel septero dieruro iuducias, condilum-patefeci( amorem. Pos( hoecvocavit eara,
ut aliquatenus virium detriroenta recupercm, et sic et juxU se feeil in palatio residere, e( donis irigen-
ttiis possim applicari conspeclibus. Quam pctilio- . tibus honoratam proetiilitb monasterio ancillarum
iiera dura rex pie susciperct, ad palaiiura remeavit, Dei quodin honore beaii Pelri principis apostolo-
illa in privato comraorante cubiculo. Fiebat auiem rum Constructumcst in Metensrumcivitate, ubi gesla
utroque in loco ingenS apparatus loetilioe,admiran- shnt nniversa quaeproxima narratione reliiliffiiis.In
tibus multis cur tandiu divisi, convivio distulissent his autero oronibusperficiendis secula est puclla con-
connubia. Transactis interea scptem diebus, circa silium beatissimi Galli, qui eam Dominoauxilianle
matutinum olficium puella cum duobus viris toti- a daeroonioliberovii.
demque puetlis ecclesiam beali Slephani proiomar- CAPUT XXlfl.
tyris introivit; et secedenspost januas tempU, exiiit Quantum exviri Dei doclrina el exemplissupradiclus
se veslimenlis regalibus, et habitum propositi sanc- Jodnhes triennio profecerit. '
lioris assumpsit, nescicniibiis hoc viris qui pariler Per idem tempus Joannes diaconus, persevefans
« Ntillum hoc nomine episcopum sedi Arelalensi lum est, cui coenobioB. Waldrada tempotibusTheo-
proefuisse probat Saxius in Ponlif. Arelat., num. 59. derici et Theodeberii Gallise regura et Cliildeberti
'• Monasterium puellare S. Pelri ah EleiKheriO regis fitiorum proefuit.
Francorum duce intra mtiros urbis Metensis condi-
997 VITA S. GALLI ABBATIS. — LIB. 1. 998
apud venerandum Palrera, prudentiam quoe in eo A J Est vero mectim diaconus quidam nomine Joannes
ccelitus abnndabat, studio sitienti polavit, in abso- vicinorum indigena locorum, cui merito testimo-
Iutione dumtaxat difficilium Scripturoe divinaequay nium quod isti mihi dederunt potest aptari. Hunc
slienum, el intemeratae fidei ralione. Operis quoque divino credens electum judicio, vobis offero proiao-
quolidiani, quod idem egregius apostolicoedistrictio- vendum.
nis imilator sedula accelerabat instantia, nonsolum CAPUT XXV.
dilexil scientiam, verura etiam comprehehdit. Gra- Promotio et consecralio Joannis supradicli, el cura
tia enira illuslralus divina, quidqtiid vel visu vel au- quam postmodum sibi exhibuerunt.
ditu percepit, alloe raemorioe, et, ut i(a dixerim, ar- Cumqtte hac aUesUlione vir sanctissimus in Joan-
mario cordis celer inseruit, el sub hujus magislerii nem cunciorum concitaret amorem (neque enim
disciplina cum omni raansuetudinis et humilitatis aliud de illo credere poterant quam quod vir Deo
custodia triennium duxit. charus asseruit) ddx diaconem venire fecit in me-
dium. Tu es, inquiens, Joannes diacontts?Et respon-
CAPUT XXIV.
dil: Ego plane. Unde, ait, ducis propaginem gene-
Quomodobealus Gallus ab episcopali se promotione ris? Et dixit: In Roetia Curiensi mediocri natalium
excusaveritin concilio principali. iB
dignilale sum procrealus. Dux vero ad illum : Po-
Post haecdux sxpe jam diclus per epistolam suam (esne, inqitit, pontificalis infulaepondus subire? Tunc
virum Dci rogavit ut ad Conslantiam oppidum per- venerabilis Gallus se pro filio rcsponsurum promisit.
veniret ad eligendum qui eidem sedi proeficerftur Et dum hoecmitluo sermonum commercio perlra-
antislitem. Advocavit aulem Augusludunensem et ctarent, sublraxil sc diaconus, et fugiens, Intibulum
Viridunensem episcopos cum multitudine clerico- quaesivit in ecclesin S. Stephani marlyris, quae est
rtim. Nemidonaeetiam, quae a modernis Spira voca- extra oppidum. Secuii sunt atitem sacerdotes cum
lur, venire fecit episcopum ; necnon per nunlios et plebe, et apprehensum lacrymis perfusum felicibus,
epislolas suas totius Alamanniaepresbyleros, diaco- licel reniientem in praesentiam pontificum perlraxe-
nos universasque clericorum copias geneTaliter die runt et ducis ; et levaverunt omnes pariter vocem ,
denominata, id esl proxima PaschocDominica apud dicnles: Joannem elegit sibi Dominus pontificem
Constanliam convenire praecepit: ipse quoque cum hodie. Et respondit omnis populus : Amen. Episcopi
principibus el comilibus suis huic intererat conven- iUque duxerunt eum ad alure, e( solemni benedi-
tui. Cumque hoecsynodus tantae mullitudinis cele- c(ionis olDcio orditiaverunt antislitem : consumma-
brarelur accesstt, et triuin spatio denunliaretur fu- loque sacroe promotionis minislcrio, rogaverunt eum
tura dierum, bealissimus Gallus divino plenus con- *-•sacrificii salutaris celebrare mysleria. Praemissis
silio, assumptis Joanne et Magnoaldo diaconaHis ergo ex more divinoelibafionis initiis, post lectionem
officio sublimalis perrexil ad oppidum ; ingressoque Evangelii rogaverunt venerabilem Gallum ut multi-
eo locum concilii, dtix Jiujusmodi verba profudit r tudini quoe aderal verbi ofificioSacroe instructionis
Deus omnipotens, cujus providenlia tolum corpus pabulum ministraret. Qui assumpto Joanne episcopo,
Ecclesioeaugmenlatur el regitur, per irilerventioiiem gradum ascendit, eo videlicet paclo ut ipse qttidem
et meritum beau? Mariae semper virginis, in cujus acdificationis instriimenta colligeret, episcopus vero
honore locus iste consecratus est, effundat liodie ad utilitalem Barbarorum bene prolata interpretando
super nos Spiritura sancttrraad eligendura pontifrcem transfunderet. Coepit ergo verbum facere de inilio
qui ad regendam plebem fidelium sit idoneus, et ad crca(urarum, e( AdaepeccalUm pro quo depulsus est
gubernandum Ecclesiam Dci pastorali sit diligenlia de parndiso commemornre. Transiens inde ad difu-
plenus. Admonuit deinde pontifices et omnem cle- vium patriarcharum consequenler tempora perstrin-
rum ut juxta saluberrima canonum decrela rectorera xit et aclus. Egressura quoque fllioTumIsrael de
Ecclesioeproviderent. Coeperuntautera oranes clerici jEgypto, et transitum per rnare Rubrum, legisque
ad inviccm dicere: Gallus iste testimonium habet lationem per Moysen, et coeleslis aliraenti miracula
bonum ab oranibusqui ejtis vitam noverunt. In Scri- "J replicavit. Regum deinde successior.es et tempora'
pturis divinis scientioeculmen obtinet, et in omni prophelarum brevher attingens, adventus Dominici
vitae bonestate sapientiaeluce refulget, juslilioe autem tempus retexuit. Baptismum etiain Salvatoris et mi-
vitoe castiutem coiporis.sociat, mansueludinero curo rabilium ejus gloriam commemorans, crucis ignomi-
humtliute possidel; conlinentioe vero salulari pa- -niam cum irapiis inseclaiionuin generibus veraci re-
tieniiam jungit. Largitor es( eleemosynarum, orpha- latione subjuuxit. Iloecaudicntes Ecclesiae pastores,
norum paler, in viduarum solaliis alacer. Hunc om- cum populi mullitttdine lacrymas fuderunl uberri-
niura sectatorera virtutum decet esse paslorem po- mas , et ad invicem dixerunt: Vcre Spiritus sanctus
pulorum. His auditis, dux dixil ad iilum : Audis (luid loculus est hodie per os viri islius. Ille vero proedi-
isti loqiiuntur el afiirmant ? Sanctus Pa(er respondit: calionem perduxit usque ad resurrectionem Christi,
Bene quidero dicunt: uiroam verum esset quod fa- et in commeraoratione generalis judicii terminayit-
tcnlur. Cum autem ad invicem (alia traciant, ne- Omncs ergo qui aderant alacri menlis exsultatione
sciunl in canonibus essc prohibitum ne aliqui de lo- repleti, benedicebanl Dominum, et ad sua eum gau-
cis suis commigranles aliis facile ordinentur in iocis. dio remeabant. Doctor iuque venerabilis roauens
989 WALAFRIDI STRABI FULD. M0N. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1000
apud Joannem episcopura seplem diebus, inter multa A ct accepit a fratribus epTslolamadbeaturoGallum,
salutiferae consolationis verba, haec sacpiusinculca- conlinenlem venerandi transitum Colurobani. Qui ct
vit: Quem Deus.elegit, homonon despiciet: sederit baculum ipsius, quem vulgo camboliam \al. cam-
omnium veneratione sublimis, quem divinum com- builam, id est, bacttlum pastoralem ] vocant, per
mendat judicium. Deinde,accepla ab eo benedictione, manum diaconi trausmiserunt, dicentes sanctura
reversus est ad cellulam suam. Episcopus aulem abbatera anle transilum suum jussisse ut per hoc
his rebus ut ad virum notissimum • pignus Gallus absolveretur. Dimisstis
jussit qui episcopii pracerant
Dei cum sibi suhjectis venirent, el ejns obtempera- autem ab illis, iter acceleravit, et prospere in om-
rent jussioni. Post haec lanlo studio charilas mulua nibus agens, die oclava pervenit ad dominura suum
servabatur utrinque, ul spiritalis glutino clienleloe et Patrem, ferens epistolam relationis, et absolu-
sibi semper cphoerenles, solo corpore viderentur, di- lionis indiciura. Lecla epistola sanctus Gallus cha-
visi. Magister patcrna soJlicitudine, precibus et con- rissirai palris amorem pleno relinens corde, lacry-
silio satutari malheten refovebat: ille vcro paterno mas profudit uherrimas, et colleclis fralribus causas
honore et omni necessilalum suhsidio didascahum raceroris aperuit. Deinde tanli patris raemoriam
sublevabat. Sicque sacra piorum socielas aucto precibus sacris et sacrificiis salutaribus frequenla-
crescebat honore, el mulliplicalo comroendabalur B runl.
CAPUT XXVII.
aroore.
CAPIT XXVI. Mirgculum tabulw incremenlo monstralum.
Vl transitum beati Cotumbani sanctus Galtus sicut Conligit aulem quadatn die, dura in construendo
prius per visionem eognoverat, ita post discipuli oralorio cum fralribus laborarei, ut tnbula quoedam
legationem factam comperit. parieli iroponenda brevior coelerismensura palmo-
Tempore subsequenli ccepit virtutup cullor exi- rum qualuor appareret. Quam dum cjusdem operi^
mius oratorium conslruere, mansiunculis per gyrum arlifices vellenl adjicere, beatus Gallus virlutis
disposilis ad coriimanendum fratribus, quorura jam quam in Domino habebal siLi eonscius, jussil eos
duodecim monaslici sanclilale proposili ro!;oratos ab opere disjungere, et domum ad percipiendam
doctrina et exemplis ad aelernorura desideria con- secum refeclionem quaro Doroinus praeparuvit in-
citavil. Quadam itaque die, dum post laborem ma- trare. Quihus secundum jussionem ejus facienlibus,
tniinalis officii quiescendi gratia leclos suos revise- benedictum panem manu sua porrexit. Post pran-
rent, primo diluculo vir Dei vocavit Magnoaldum dium autem cum omnes pariter opus repetereot im-
diaconera suum, dicens illi : Instrue sacrae oblationis perfectum, invenerunt tabulam quam propter sui
B.iinisterium, ut possiin divina sine dilatione cele- brevilalem pridem abjicere voluerunt, caeleris om-
brare mysleria. Et ille : Num, inqttit, tu Paler, mis- nibus longiorem mensura dimidU pedis; et admira-
sam celebrabis? Dixit ergo ad illuro:Post liujus tione de eo quod eveneral babii a, Hgnumquod roirabili
'
vigilias noctis cognovi per visionero dominum et- creverat modo in loco suo parieti aptaverunt. Quod
Palrem meum Columbanum de hujus vitaeangusliis ipsum longo deinceps (erapore a fidelibus expelitum,
hodie ad paradisi gaudia commigrasse. Pro ejus Domino faciente, dentium doloribus eflicaciter me-
itaque requie sacrificium salulis debeo immolare. dcbalur,praeler anliqui commemorationem miraculi,
Et signo.pulsato, oralorium ingressi, prostraverunt novis semper effectibus honorandum. In quo facto
sein oralionem, et coepcrunl missas agere et preci- merilorum ejus magniludinem, et oralionis possu-
bus insislere pro commemoratione beati Columbani. mus pensare virtuiera; quia et lignum aridum con-
Finlto sacrae devolionis ofticio, venerabilis Galltis tra naturam incrementis auctum est, et ne vetus
dixit ad Magnoaldurodiaconem : FiU, non tibi grave abolerelur roiraculum, rediviva signorum attesta-
vkieatur peliUonis meoepondus, sed arripe viam, et lipne semper esl repelitum.
luliara pelito, pertransiensque usque ad monaste- CAPUT XXVIII.
rium quod Bobium nomiuaiur, diligenter perquirito Qua ratione
jv fratribus Lnxovio venienlibus salisfe-
quid acturo sil circa abbatem raeum. Nota ergo cerit, et quam mirabili eos doni coeleslisuberlae
diem et horam, ut si eum compereris esse defun- refoveril.
Clunl, possis agnoscere ulrum visio roea veritalis Posl boec abba monasierii quod Lnxovium dici-
fuicialur effectu. Haecergo omnia solliciu iuvcsti- lur, nomine Eustasius, quem bonaememorkc Coltim-
gatione perdiscens, regressus nuntiahis tnibi. Dia- banus eidem loeo prxfecil, ab bujus exsitio vilse atf
conus ad pedes magistri provolutus, igrtotHin sibi supertiam patriam coinmigravit. Fraties ergo in
iler esse conquestus est: sed vir beatus voce blanda eodem coenobioconslituli consilium inierunt ut ve-
euin ne timeret admonuit. Perge, inquicns, ei Do- nerabilem Gailum revocarent, et ejus regimini Se
minus difiget grcssus (uos. Hae consolaitone robo- subdendo conlraderen(. Miserunt itaque sex fratres
raius pii doctoris alumnus proeceploparuit, et acce- ex his qni ab Hibernia venerunt, qui epistolam for-
plo benediclipnis viaiico, vmm feslinanteraggressus renl conlinentem causas ejusdein legalionis.Igitur
e*J. Curoque pervenjssct ad monaslerium ttt volebai, illi recto itirtere cum ad viri Dei cellara pervenis-
invenil omnia ila contigisse sicut Patri suo pcr visio-. sent, nunliali advenisse,ducti suntad
orationem:qua
tjem fueranl revelau. Mansil aulera ibinaa nocte, expleta, domum ingressi porrexerurit cpistolam.
lOffl VITA S. GALLI ABBATIS. — LIB. I. 1004
Quaiu ut vir sanctus perlegit, dixit illis : Ego qui- .A vino plenos, et ternos farinse modios ob suaedevo-
dem, o fratres, verba Prophetse cupiens imitari di- tionis indicium. Quibus cum gratiarum aclione sus-
centis: Exlraneus factus sum fratribus meis, et pere- ceptis cibum sumpserunt, et post corporis refeclio-
grinus filiis matris meas (Psal. LXVIII,9), deserui nem, spirilalis colloquiidapibus animas suas pascere
notos meos et propinquos, et ut liberius Domino studuerunt. Detinuit autem eos beatus Gallus ali-
possem vacare, soliludinis elegi secreta; ulque pa- quantis secum diebus, et charitalis intuilu omni
rentuiu et prscdiorum dimissionem prseteream, epi- bumanitalis fovit obsequio. Narravit quoque de
scopatus honorem et divitias mundi suscipere non communi Patre, beato videlicet Columbano, quod
consensi. Et quo pacto post hanc renuntiationem et certa relatione didicerat. Deinde osculo pacis
voluntariam paupertatem saeculi implicabor nego- oblato, dimisit eos; et illi benedictione tanli Palris
tiis, exaltabor honoribus, ponderibus aggravabor ? armati ad sua remearunt.
Absit, inquam, iit qui manum in arairum misi, oculos CAPUT XXIX.
ad relicla relorqueam, et sicut canis revertar ad
vomitum. Scilis ipsi me inter vos positum humili- QuomodosanciissimusPater inter tedi/icalionissludia
tati semper dedisse operam et subjeclioni : et quo? apud Arbonam migrarit ad Dominum.
modo creditis ad lanli culminis me provocari posse B Nec mullo post, cum jam bonorum omniumAuclot
rastigium? Innovale consilia, aliorsum vos verlile ; el Propagator alhletam suum de mundi agone subLi-
mihi quod animo semel infixumest, Dominus im- tum praemiorumlaureis vellet perennibus adornare,
mutare non sinel. His et similibus verbis animos Willimarus presbyter veuiens ad cellam viri sancti,
eorum ab spe impetrationis hujus amovit. Vocavit rogavit eum ul secum egrederetur ad castrum; et
deinde unum e fratribus, el eum inlerrogavit quid ut oblineret quod voluit, nujusmodi voce flebili que-
essent tempore refectionis sumpturi. Cumque re- rimoniam submissus explicuit: Cur, inquiens, o Pa-
sponsum esset tanlummodo sextarium farinae ad ter, me, qui tuorum monitis diclorum invitor, quasi
tisum haberi cunclorum, jussit fleri panes, dicens : despectum dereliquisli, et doctrinse tuae salularibus
Potens esl Deus parare mensam in deserto. Et cum inslitutis auditorem fraudasti benevolum? Cui hanc
fccisset olera colligi, ipse sumens rele et unum ex objectionem ascribere possim, nisi peccalorum meo-
discipulis suis cum frairibus qui supervenerant, ivit rum fetoribus? Nisi enim vita mea luo displiceret
ad gurgitem, dicens : Videamus utrum misericors judicio , amabili me aedificalionisluae non piivares
Dominus aliquos noslris velit necessilaiibus largiri solatio. Nunc ergo noli nos pro peccatis nostris ab-
pisciculos. Cumquepervenissent ad gurgitem, Vide- _ jicere, sed Dohiini provocatus mandatis, viam veri-
runt piscem raagnum in aquae colleclione natan- talis desiderantibus aperi, et solitaanobis benignita-
lem, duosque illum insequi lutros, quasi capere tis munus impende. Motus igitur hoc supplicantis
fugientem volentes. Immisso reti, caplura eum iraxe- alloquiopieiatis amalor, descendil cum illo, etvene-
runt ad liltus. Habebal autem in Iongitudine pal- runt in caslrum. Vocata autem multiludine in die
mos duodecim, et in laliludine quatuor. Quofaclo, solemni, vir sanctus prcedicaiionis duleedine avido-
lulri se profundis immergunt. Imposito rursum reti, rum (auditorum) corda refecit, et tanta quae dixerat
cum piscatores sancti piscium latebras pulsando in- sapienliae luce vestivit, ut summa omnium gratula-
quietarent, iteralo lulri apparuerunt, piscium tan- tione auditus, el plena cUnclorum veneratione sit
tam mullitudinem propellentes in rele, ut id sua honoratus. Biduo ilaque ibidem duclo, tertia die
pluralilate per loca disrumperent. Prscda itaque ad febre correptus, tantum in brevi ejus violentia de-
littus perducta, vir discrelione plenissimus quosdam pressus est, ut nec ad cellam redire nec cibi susten-
pisces, adjuvantibusqui aderant, rursus in aquam taculum poluisset percipere. Cumque hac infirraitate
projecit, et fratribus dixit: Hodie, propter adven- per dies quatuordecim Iabbrasset >die sexlo decimo
tum vestrum, mirabilem suaelargitatis evidcntiam mensis octobris, id esl xvnKalendas novembris, ex-
Dominusmanifeslare dignatus est. Illi econtra me- p, pletis nonaginta quinque annis suaeaetatis, in sene-
ritis ejus quod factum fuerat imputantes, eo alaeri- ctuie bona , hujus vilae liberatus ergastulo, animam
ter prxeunle domum redierunt. Et ecce juxla in- meritis plenam felicibus reddidit bonis inhsesuram
troilum cellulaevir unus apparuit, feress duos ulres perennibus a.
> Ex dictis hujtis capitis initio, heatus Gallus obiit eentenario cogitasse, ut illum ex remota regione
non mulloposl beatum Euslasium, quem anno 625 ad abbatem sibi arcessereiit ? Deinde jam grandxvum
superos migravisseconslat.ln Vita sancliMagni, seu fuisse Gallum ac beato Columbano magistro suo
Magnoaldi,Gallusbeato Columbano,anno 615denato, aelate superiorem duni in Galliam venit dicere ne-
annis duntaxat decem superfuisse dicilur, ut proinde cesse est, si nonagenario major anno 625 moiluus
anno 625 mundo excessissevideatur. Verum multa est. DeniqueGallum beato Dagoberto.Clolarii filio,
liunc calculumevertunt.Si Galius annos nalus nona- supervixissejam ad cap. 14 notavimus. Cui rei ar-
ginta quinque decessit, quis putet Constantiensi gumenlo est quod Tallo yir illuslris, Dagoberti regis
clero ante annos decemvenisse in mentem, ut homi- camerarius, sanctum Gallum cum in corpore viveret
nem decrepitaeauatis ultra annos quinque et octo- coluisse dicitur (Ralpertus, de Casibus S. Galli,
ginla proveclmnin sedemvacuam, uti supra cap. 22 cap. 1). De aucloritate scriptoris Vitsesancti Magni
logitur, promoveret? Imo quis credat monachos suo loco disseremus. Nolandum porro esl saneluin
Luxoviensespost Eustasii mortern de Gallo jam fere Gallumin sinceris Usuardi el Adonis Martyrologiis,
PATROL.CXIV. 32
101)3 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1004
CAPUT XXX. A cinn clero hujusmodi orationem dedit : beus qui per
Vt funeri ejus Joannes episcopus inlerjuerit, el que- potentiam majestatis tuneubique totus es, pro cujus
madmodum cognoverilnon ibi ettm debere recondi. amore viriste reliquit palriam suam, ut prxcepta
Cum igitur audissel Joannes, Gonslanliensis Ec- tua conservaret; fac corpus cjus ab his equis indo-
clesiocpraesul, beatum Gallum apud Arbonam inflr- mitis Terri in loeum quem lua voluntas meritis ipsius
mari, ascendens naviculam, poiuum et ciborum ea praevidit. Cumque finita esset oralio, cuncti qui ade-
sccum genera tulit qusc inflrmitale laboranti noverat rant, Amen responderum.
congruere, ui videlicet sua visilalione fidelissimum CAPUT XXXI.
refoveret aniicum. Cumque portui pfopinquaret, au- Debilisper vestimentorumsancti viri munus acccplum
divit in domo presbyteri planctum inagnum circa sanatus.
fuuus viri Dci celebrari, et interrogavit quse lanti Congraum videtur in hoc loco retexere miracu-
esset causa ploralus. Audiens anlem Gallum venera- lum quod Dominus inter sui confessoris exsequias
bilem, firmissimum suaefamiliaritalis custodem, de exhiberedignatus est; quo liquido cunctis ostenderel
hujus sceculi emigrasse periculis, misit se in aquam servura suumsecumveracilcrtunc vivere,dumcarnis
(neque enim poterat propter nimium dolorem susti- ejuscarcereliberatur.Erat ibiquidammendicus tania
nere donec navicula lillus auingeret), descendensque " per omnes membrorum juncturas debililate contra-
cum his qui secum venerant, inlravit in domum ctus, ut peniius inter alias suceinlirmilatis raoleslias
presbyteri, lugubri voce el corporis geslu mcerorcm incessu pedum carerei. Huic dum presbyter indu-
cordis insinuans. Invenit autetn corpus viri sancti menta viri Dei distrihueret pauperibus, caligas ejus
involulum el in loculo repositum ; aperiensque sitr- cum calcearaenlis dedit- Statimque debilis, pro ac-
cophagum, el exanime amici cadaver inspiciens, <;epto inunere summo replelus gaudio, ut sacras
amariores cum liac voce-lacrymas dedit: Heu, heu, cruribus et planlis qilavit exuvias, per omnes ar-
Pater amale, heu doctor egregie, cur me de domo tuum compages repente solutus est; et exsiliens,
^ratris eductum in his periculis quasi orplianum di- voce clamavit ingenti, et gratias egit Domino et
mfeisli, et confidenliam meam, qua de tuis consiliis Gallo, per cujus merita redditam sibi videbat sani-
plnrimum pToesumebam.,immalura morte rupisli ? tatem. Videns autem episcopus et cuncti qui aderant
Tibi quidem in perceptionem preemii, quod tam ar- sanitalis hujus miraculum, unanimiter glorificave-
denler desiderabas, haec tua tnors est frncluosa; runt Deum, alque dixerunt: Manifestavir-iute
digna-
uobis autem in tot mundialium perturbationum pro- tus est Deminus hodie servi sui nobisoslen-
gloriam
cellis laboranlibus multipliciter est luctuosa. Sed dere. Dederunl ilaque ei qui sanatus fuerat cereum,
qui de vila; corporalis interruptione dolemus, de et prosecutus est funus cum caetero populo. Hoc pri-
animaeimmorlalis liberlate gaudere debemus, certi mum
signum post transilum ejus Dominus ad me-
quia oratioiiibus non desinas adjuvare quos consi- moiiam illius declaravit.
lio et exemplis roborare consueveras. Inter neec
eum ut ut re- CAPUT XXXII.
verba, prcsbyler surgeret monuit, pro
quie defuncli ambitiosius Dominum precaretur. In- Signa mortificationis ejuspost obiium deprehensa.
traverunt itaque ecclesiam , el episcopus pro charis- Inter easdem quoqire beati pasloris exsequias,
simo salutares hoslias immolavit amico. Finito aliud non mediocre sanctitatis ejus indicium appa-
auteiu fraternse commemorationis obsequio, respi- ruil. Habuit vir Dei capsellam de corio factam dili-
ciens post tergum , vidit fossam in qua sanclum genter serratam, cujus clavem sub tam vigili cuslo-
corpus humare volebant. Acceptaque cruce et his dia ipse retinuit, ul nullus discipulorum ejus, quan-
quse exsequiis exhibenlur, inlraverunt domum, vo- diu in corpore vixit, quid inlus servaretur cognoscerc
lentes thesaurum pretiosi corporis ad locum sepulcri potuisset. Hanc autem ex suis huraeris pendentem
deducere. Cumque arcam qua claudebalur cadaver ferre solcbat, quociinque ambulavit. At ubi de hac
feretro impositum, ad fossam sepulturse conarentur vita migravit, sumpla clave aperuerunt capsellam,
deferrc^ nullis viribus usquam poluil commovcri. u et invenerunt in ea cilicium modicum. et calenam
Quod novi genus miraculi dum muluis mirando col- oeream sanguine aspcrsam. Deinde corpus iiispicien-
loquiis retractarent, Joannes episcopus dixit : In tes magistri, invencrunt locum catenae ubi soepius
veritate cognosco hanc sepulcri scdem Patri meo praecingi solebat, carnemque ipsam in locis qualuor
Gallo non placere. Et jussil presbytero ut duos equos profundius calena sulcatam, adeo ut de eisdem vul-
inveniret indomilos, et faceret introduci. Quod cum neribus cruor decurrens, cilicium per loca perfude-
faclum esset, straverunt eos cum magno iabore, el rit. Posuerunt autem capsellam cum cilicio ad caput
ad locum ubi cbrpus jacebat duxerunt, et episcopus ejus in ferelrum, et deportaverunt cum corpore ad
non XVIIKalend. Novemb., quo die a Walafrido li'c memoriaro, dum sancli Galli corpus a Bosone Con-
et a Wandalberlo celebratur, sed x kalend. Martii slantiensi episcopoin decentiorem locum illatuin esi,
memorari. Sic enim Usuardus: AlemanniasanctiGatli quemadmodum in lib. seq., cap. 2, refertur. Obiit
presbyteri et conf. Et Ado : In Alemannia sancti Galli ergosanclus Gallus xvn Kalend. Novemb., circa an-
conf. Walafridus siquidem et Wandalbertus diem num 645. Lege Notkeri Marlyrologium xvii Kalend.
obiiusxxu Kalend.Novemb. consignarunt; Usuardus Novemb., apud Henricum Canisium, tom. VI.
et Ado x Kalcnd.Mirtii collocant lorsitan etevalionis
1005 VITA S. GALLI. — LIB. II. SIGNAEO MORTUOFACTA. 1006
locmii monumenti, et suspenderunt haectria morti-1 Lmiraculi palefecit qua apud se claritate spiritus ful-
ficationisejus indicia juxla tumulum ad caput ejus; geret amici. Nam duo cerei in castro dum corpus
per quaedeinccps ad ostensionem mcriiorum ipsius, ejus elevarctur accensi, ita ardenles delali sunt
plurimas Dominusvirtutes pie quaerenlibusexhibuit. usque ad locum sepullurae.Positi autem, unus ad ca-
Qua ex re intelligere possumusquia idem vir, etsi a put, alter ad pedes, per triginta deinceps dies (mi-
persecutore sanguinis effusione non est iinmolalus, rabile dictu !) non deficiendo ardebant, et ardendo
semetipsura tamen oiferens Doinino hostiara vivam non deficiebanl. Et ut monstraretur has durandi vi-
ij odorem stiavilatis, et crucem suain lollens, quo- res ceraeliquenti coelitus attributas, de ejus miraculi
tidieque Salvatorcm secutus, martyrii laborem et materia plurimac in posterum virtutes emanarunt.
palraam confessor adeptus est. Nam quicunque dentium fatigati doloribus, vel ocu-
lorum lippitudine, vel aurium pracclusionelaboran-
CAPUTXXXIII.
tes, de eisdemcereis quippiamcerae tulerunt, et locis
Quomodoab equis indomitisad locum sepulluraiejus quaehujusmodi tenebantur incommodis aplaverunt,
delatumsit.
oplatae celeriter dona percepere salutis. Post haec .
Postquam sanctitas venerandi Patris et miraculi tanta virtus ad sanandos variis infirmilatibus de-
uiagnitudine, et borum manifeslatione signoruin, ]^ pressos, apud sepulcrum beati viri cunctis illuc ve-
cuuctis qui funcris ejus intererant negotiis, palentcr nienlibus, et oralionum ejus suftragia fideliter postu-
ostensa est, episcopus ad feretrum accessil, et ex lantibus
apparuit, ut et fama tanti merili cunctis
una parte illud sublevans, presbylero altrinsecus
quae circumposilaeerant regionibus innolesceret, et
suslollente, equis superposuit, et aslanlibus dixit: locus ipse non mediocriter frequentaretur a populis.
Auferte frenos de capitibus eorum, ut, liberlate con-
cessa, quo Dominus voluerit pergant. Accepta ergo CAPUT XXXV.
cruce ;t candelis, psalmos el melodias concinentes, Conclusio libelli.
iter agere cceperunt. Equi autem in neutram partern Quia igitur, o bealissimi Patres, vita et virlutes
declinanles, reclo itinere perrexerunt ad celiam viri sancti Galli, si in unum compingantur librum, pos-
Dei. Quo cum pervenissent, depositum est feretrura sunt ob sui prolixilatem aliquod legenti ingerera
anle oralorium. Discipuli autem ejus, elevantes pii fastidium, statui duobus hoc opus libellis distinguere,
doctoris reliquias, inlulerunl et anle altare posue- ut prior illorum vitam ejus et actus usque ad sepul-
runt. Deinde pariter cum episcopo oralionem pro turam illius veridica relalioiie perducat; sequens,
illo facientes, fecerunt fossam sepulcri inler parie- mirabilia qusepostmodumpro meritis ejus Dominus
tem et altare, ibique precibus huic rei congruentibus C ostendit: primo videlicet ea quoe priorum ad nos
praeruissis, sepelierunt eum; omnibusque rite con- scriplo perlala sunt retexal; deinde qucea probatis-
suinmatis, mullitudo quaead tanli viri concurrit ex- simis testibus indicata, nostra aelate a Gotzberlo
sequias, episcopihenedictionecommunita,ad propria charissimo fratre lilteris sunt mandata, subnectat:
remeavit. ne quod particulatim scriplum est, laciniosa divi-
CAPUT XXXIV. sione disjungatur, sed polius quod junclum est pari-
Miraculumin cereisostensum. litale factorum, sil eliam copulatumcomprehensione
Dum beali corporis thesaurum felix locus intra se diclorum. Atque hic prioris libelli finis qua;praemissa
su6cepisset, volens Dominus de inorte famuli sui sunt terminet, et sequenti quaerestant sine praejudi-!
moerentibusconsolationispraeberemcdelam,novitate cio comprehendenda reservet.

LIBER SECUNDUS.
POSTMORTEMBEATIGALLIPATRATIS.
DE MIRACTJLIS

CAPUTPRIMUM. D praeditus cum exercitu magno, et ira intolerabili

concilatus devastavit non minimam partem pagl
Quomodohostes sepulcrum B. Galli violaverunt.
qui ab interfluente fluvio Turgowe nominatur,
Meritisbeatissimi Galli quotidie^per miraculorum Constanliense quoque territorium et Arbonensis
signa radianlibus el longe lateque circumposilorum pagi confinia depopulari coepit et igne succendere.
aurea famaesuae dulcedine mulcenlibus, cum jam Viros.quicunque inveniri potuerunt, gladioperemit,
post transitum ejus anni quadraginta ° fuissenl evo- uxores etparvulos eorumin captivitatem egit. Pecu-
luti, venit Olhwinus, parlium earumdem potestate liis quoque el omni supelieclili sublata fruclus oni-
* In vulgaiissancti MagniAclis,id post trienniuma superslites memoret, cerlumque videatur (si quid in
lnortesanctiGalli accidissedicitur. QuaeAcla.licetvi- sancti Magnihistoria veri est) eos longe postea de-
tiosissima sint, raiionem lamen pracbent dubitandi vixisse, tantum intervallum a morte sancti Galli ad
num librariorumhallucinationein Walafridi textum cladem hic descriptam effluxissenon polest. ^Coufer
menda irrepserit. Certe cum in capite proximo, Wa- sequentem adnotationem.
lafridus Magnoaldumac TUcodorumisti impressioni
 1087 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS fl. — HISTORICA. 1008
nes penilus demoliri fecil. Arbonenses itaque hujns A ul omnibus longo tempore ultionfs in eum dirinittis
terroris immanitate compulsi, cum omnibus quaelia- collatae signa palerent, cunctis vitte sucediebus hac
bebant fugerunt in soliludinem, et ttd cellam viri deformilate notabifis fiiit.
Dei se contulerunt; deimfe facta in agro fovea, abs-
CAPUT K
conderunt ibi quidquid habebant, el fossum lerra
Qualiler Boso episcopuscorpu» ejus tepasuent,
cooperientes ne secretum eorum deprehenderetur,
Iini semen desoper insperserunt. Cumque jam Arbo- AudiCnsConslanliensis Ecclesioe praesuU nomine
nensem pagum hostesdesolavissent, vestigiaTugien- Boso», sepulcrum bealissimi Galli violaluui esse ab
lium secuti, venerutitad cellam sancti Patris, elfu- hoslibus, nullumque remansisse in ccllula, praeter
gitivos quos repererunt vinctos abduxerunt, et duos fralres Magnoaldum el f heodorum, qui saci i
juveneseorumincaptivilalem miserunt. Erchorraldus corporis reliquias ttimuto restitnere potuissent, venrt
(«/.Erwinus)atrtem, pracfectivicarius, cumvicinaso- illuc cum clericis suis, et inveuit cellulam desolatam,
litudini inhabitaret loca, habuit res ejusdem cellulae saiicti Patris corpus de sepukro cjeclum, altaria
notissimas. Is oratorium ingressus invenit mendicum nudata, duosque fratres qui remanserant spoltatos
<juciudaihinlus sedentem.quem bene noverat, et dixit jacentes in oralorio, etmagnitudinem calamitatis ge-
jlli: Indica mihi ubi isli, qifos lan>nudos et miseros " mitibus et lacrymis prolestantes. Et miserieordia
inveniii.us, vestes habeant repositas et utensilra, molus, ccepit eos consolari multiplicibus verbis, il-
nuruuique el argentuin, quorum <copiahaclenus frue- lam replieans Psalmislae sentenliam qna dicit : /n
Jbanuir. Ille respondit: Nonue mihi melius est ilk>- iribulalione invocaviDominum, et exaudivit me.in la-
rum denudare secreta, quam vestraeseverilalis iram iiludine. Dominusmihi adjutor, twn timeboqnidfaeial
incurrere? Si ita, inquit, egeris, eris in consortio tnihi homo (Psat. cxvn). His dictis, sumens loculuin
noslro, el parlicipio societatis nostrae gaudebis. Qua in quo sanctum corpus eral, posuil super terran,
proinissione persuasus, surrcxit, el eum ad subterra- inler parieiem ctnltare, et desuper, ul moris est,
*i»eumduxit arinarium. Quod cum idem vicarius ape- arcam -alliorem construxit, fossam vero lerra re-
rifi'recisset, species quas inibi reperit bis qui se- plevit. De suo quoque fratribus vestimenia largilus
cumerant.Taeta divisione, distribuit. His ila palralis, est, el unde alereulur disponeus, ad episcopium re»
putantes passim tale quid occulfari, discurrerunt mcavit.
loca singula signis quibusdam sollicile explorantes. CAPUT ffl.
"Ejusdem rei gralia Erchonaldus, assumptis secum
inlroivit oralorium. clausis Qua ptena mulciati sint ejusdemioci violatores.
seplem pueris, Cumque
osliis paVimeriliplanitiem piilsarcnt, ob spem vide- " Post mullum vero lemporis, misitPippinus major-
licel inveniendae pecunlae, unus illorum .post allare domus b exercilum cnpiosum ad devastandam AU-
vcniens, pavimentum percussil; el aUdiens a cavitate mannorum provinciam, et iterato Francerum diticiii
lumuli sonitum reddi: Hic est, inquit, quod oppido subjugandam. Cumque lerra lota hostili conterere-
desideralis. Accurrenles igili-r pollinctores intesti, lur incursu, avidi praedones AAonensem pagum
c&periiut fodere; et cum ad loculum pervenissent, percurrentes ad cellam viri Dei venernnt, et quos-
•iexluleruiit illum, dicentes : Quia isti Ractianicallidi- cunque ibidem invenerunt (nam mulli illuc confu-
iate naluraliabundarit, videamus ne quippiam sub hac gerant sperantes in Dei misericordia et patrociniis
arca occulli remaneat. Huic sacrilegio inscrvientes , sancli illius) duxere caplivos. Quinque autem supra
invasiteos horror iramcnsus. Qui in fugam conversi, mcmorati principis satellites iugressi oratorium , re-
«iumoslium eralorii singuli praeoccnpareniterentur, pererunt ibi quasdam anciTIasejusdem loci ctim par-
insania agitali, evaginalis gladiis invicem se conci- vulis earum, et quae essent perconta.ti sunl. Quae
tlerunt. Erchonaldus vero, hujus auclor sceleris, ti- dum se de familia ipsius sancli esse proclamarent,
more cogente, volens exsHire per oslium, caput su- hoc a praedonibusaudierunt: Exite, egredimini; san-
perliminari iilisit, et ad lerrain concidens, alienalus n ctum quem dicilis ignoramus. Et abduxerunt eas
menie jacebat. Cumque a suis perduceretur ad pro- captivas in Franciam. Eodem vero anno, a malignis
pria, nimia infirmitale el novis ddloribus ccepil ur- spiritibus arrepti et amenles eflecti, nudi circum-
geri. Tolo itaque ipsius anni curriculo fortissiniis quaqtie discurrebant; et ubicunque urbes vel vicos
inaceratus molestiis, capillorum honore et cufis su- ingressi sunt, crucialus sui causas relexebant, tb!-
perlieie spoliatus, eliam digilorum ungues amisil. Et centes : Gallusabbas nos habet ligatos. Et cum bac
* Hicadversus Walafridi calculum Goldastus op- posterioris aucloritas. In episcoporum Consianlien-
ponit Hermannum Conlracttim, ut qui Bosoni Con- sium calalogo, qiiemGabrielBucelimisBenedictinus,
slaitiensi eplscopo Ernlidum dicat successisse anno vir multorum librorura, ordinavit, Boso.aiio n<>miiie
736, quo anno in vi-visesse non poluit Boso, si cla- Obihardus (seu Obbaldus), posl Joannem beali Galii
deni ab Othwino illatam jam episcopus vidit. Longe discipuium recensetur, atque inter Bosonem et Ein-
validius argtimenltim desumi posset ab aetate Ma- fridum episcopi sex, postremus Audonius seu Auso
gnoaldi et Theod»ri, saneti Galli discipulorum, qui nius inseruntur.
b Nempe Pippinus, Caroli Magnipater, qni anro
«il pctavnm saaculuinpervenire nequiverunt. Veruin
•apud-flerniaiuium nen Boso, sed Audonius Brnfri- 745Alamanniam oppugnasse feriur. Lcge Hadriauutn
dmn habuisse sticcessorem legilur : nec si alitcr le"- Valesium in Rer. Franc. lib. xxv.
gerelur, Walafrido praferenda essct Hermauni Ionge
1009 VITA S. GALLI. — LIB. II. SIGNA EO MORTUOFACTA. 1010
crimiuum misera commemoratione suorum, vitam A J mus, beaii viri merilis, ul sicut famulis ejus in si-
infeliciter ducenles flebiliter finterunt inililudinem antiqui miraeuli quo populus Dei cotur-
CAPUT IV. nicum carnibus in solitudine est refeclus, avis inco-
Qno miracalo palla saper leelum sancti incensa gnita missa est, ita sapor procuratae coelitus.escae
vedinlegrala sit. novacdulcedinis delectamenlum haberet;
Aliotempore, diaconus quidam nomine Slephanus, CAPUT VI.
duoi in ejusdem Patris sancli ecclesia custodis fun- De signorum sancti viri multiplicitate.
geretur officio, quadam vespera incensam oratorio Tanta autem esl miraculorum copia quae Domi-
inferens candelam, posuit eam supra candelabrum nus apud tumulum ejus diversis temporibus oslen-
juxta beati viri sepuicrum ; quaea reclitudine sla- dit, ul non facile scribendi studio comprehendi
Uis vergens in parlem , ardens cecidit super aram ex quibus propter abundanliam multa omit-
possit
sepulcri. Cujus ardoris violenlia unam comprehen- tunlur; pauca vero et eminenlior* propler.memor
dens paliam, usqive ad medielaiem exussit, et ita riam commendandam huic inserunlur opur
posleris
reslincta est, niliil lecto, nibil bacuto qoi in eo pen- sculo. Proeter mortuorum enim resuscitationem cor-
debat, vel aliis linteaminibus super sepulcrum ex- R poruin, coelerarum infirmitalum remedia cseberrima
pansis inferens laeswnis.Qua ex re colligitur ad de- inibi largitate a Dominoprcestila sunt et praestanlur.
clarationera virUitum beali viri potius quam ad et doeinoniaciibidem, et languentes sunt
Siquidem
damnum rebus ejus inferendum idem evenisse incen- recreali, aurium claustra reserata, oculorum detersae
diiira. Quia, ut in sequentibus apparet, pallam quam mutorum exclusa silentia, paralyticorum
Jevis flamrua diminuit, virtus manifesla reslituit. caligines, eliminata defectio. Sed et quicunque animaevel cor-
Mane itaque faclo,-fratres, oralorium ingressi, quid necessitale coactus fide integra apud seput
poris
factuin fueral perviderunt, et admiralione non mi- crum bealiGalli instantiam orationis exse.quitur,j)or
iiima sunl perculsi. Terlia vero die.ctim ad matuti- mino confessoris sui merita comprobante, precum
aale conven rent oiDcium, invenerunt in oralorio ce- suarum nullatenus fruclu privatur, verum eliam
reos ardentes, et duos juvenes stantcs, unum ad sine tarditate divinae
largitatis sentiens dona loc-
«aputet arterum ad pedes, distendenles inler se pat- lalur.
lam quaepridem fuerat ignis attacla vaporibus. Hoc CAPUT VII.
viso, limoremmio conterriti, cum celeritaleegressi,
ad lectulos redierunt. Cumque se collocarent, eccle- Quomododonarium sanclo deferendumab ineendio-
sh reservalum.
siae campanum insonuil.el audili sunt duochori, in-' Carlomanni majorisdomus, mira-
fj Tempore igitur
credibili allernantium personarum dulcedine per- culum memoria
dignum per inertla sancli Patris ef-
strepentes. Igitur dic illa nequaquam ausi sunt ora- fectnm, liiiic- operi inserere utile jiidicamus. Vir
torium introire. Die aulem sequenli, ante ostium1 in pago qui Perahtoltespara di-
quidarn paupercultis
ejus unanimiter conglobati, prostraverunl se in ora- citur, ex summa devolione cum uxore sua ad cellam
liunem ; el cum surrexissent, cum magno limore' beati Galli causa orationis
properare disposuit. Cu-
inlrantes invenerunt pallam quam partim ignis as- intenlione devotionis, dum mulier pallulam quara
jus
sumpscrat super lectum expansam, sicut prius ex- in loco oblatura erat, contextam paravisset, invol-
pandi soiebat, nulla imminulionis habentem indicia;' vit eam formelia« cerce, quam simul oblatum ira
»ed potius latitudmem vel longitudinem ojus irium' et in arca sua inter alia veslimenta repo-
auelam esse magnitudine cubitorum. Hujus perspi- cogitabat,
suit. aulem, dum irepararenl, domum iHo-
cuitate miraculi hilares facli, benedixerunt Domino,' rum Contigil cum omnibus quae infra illam erant rebus igna
qui tam.manifestis gralioe virtutibus servi sui ine- cremari. Cumque consumplis omnibus flamma ces-
rita declarare dignalus esL
_ 6anle sopitum fuisset incendium, cceperunt inter fa-
CAPUT V. villarum cumulos ferramentorum reliquias quacri-
Miraculum missw avis. D tare. El ecce inveniunt (mirum dictu!) ceram pal-
lula involulam inter cineres et carbones, nihilqne in
Idem Stephanus, dum quodam tempore cum hiss eis laesionis apparuit, cum ipsam arcam et quidquid
qui simul aderant carnem ad percipiendum in eu- aliud in illa repesitum erat penitus consumpsisset
jusdam accessu jejunii nen habcret, resedit in cel- incendium. Viso igitur tantae virlutis miraculo, et
lula, de eadem pcnuria cum caeteris locuturus. benedixerunt Deo, et iter quod djsposuerant, per-
Dumque sermone vario paupertatis solatia muluo' egerunt. Etnarrantes fratrjbus quaegesta fuerant,
ministrarent, avis quxdam ignotoeformae consedit1 oblulerunt donarium, quod huic voto consecralum,
in limine. Unus assidentium torrem de igne rapiens,' in
supremis non poterat perire periculis.. Servatoo
alitam percussit. Cujus carnes dum suis usibus prae- suni autem ibi eiedem res in teslimonium post futu-
paiassent, incredibilem saporis dtilcedincm in gustu1 ris, usque ad tempora Olhmari abbatis-
earuin deprehenderunt; facientibus hoc, ul credi-
» Id est circulo cereo. Sic, l Regum, xvn, 18 : de- didit, qua voce Franci et Ilali etiamnum caseuin
«m formellascasei. Septuaginta habenl TfvyaMSsj: : appellant. HaecGoldastus. .
quaiu vocemGaza apud Aristoklem formaginemred-
4011 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 0. — HISTORICA. 11,12
CAPUT VIII. A quomodo vel quando in coenobiobeati Galti regularis
Correetio ejus qui cabaUum quem voverat fraude vitae instiluta servari coepissent, liquido declaraltir:
retinuit. deinde quibus miraculis ejusdem Patris virlus cnn-
Neque illud silentio praetereundum videtur quodi ctis effulserit, probabiliter exponitur, commemoralis
in supradicto pago temporibus Pippini regis conli- pariter singulorum qnae introducuntur assertoribus.
gisse refertur. Quidam vir nomine WillimarUs, Quae idcirco novis dictionum posilionibus ordinarc
gravi infirmilate depressus, sub voto prpmisit se voluimus, ut cum prioribus aliquam simiiitudinem
equum vivum duosque boves, si pristinae resliluere- Iocutionis habeant, et brevitatis compendio succin-
tur sanitati, ad ecelesiam beali Galli dqnaturum. cta, fastidiosis lectoribus onerosa non fiaat. Siqui-
Cumque illa die conforlaretur, et plenam recepisset dem nomiua eoraru qui scribendorum testes sunt
so. pitalem, contigit ut cum Biclbilone domino suo vel fuerunt, propter sui barbariem, ne Latini sermo-
causa oralionis ad cellulam sancti viri eodem veclus nis inficiant honorem, proclermitiimus; sc.ienies d.e
equo venirel. Igitur cum post oralionem omnes veritale dictorum a fidelibus non esse dnbitandum;
illi qui simul advenerant digressi non longe essent quippe qui norunt nihil horum quoe referimus Deo
ab ecclesia, equus quern sponsor infidelis postquam imppssibile esse, in quo fitquidquid per sanctos mi-
voverat fraudc retinuit, repente subslitit: et licet B rabiliter et laudabiliter fit. Sed et si quis earumdenr
eiim sessor calcaribus urgerel ac verberibus faliga- rerum tesles nosse desiderat, iri conscriptione quam
ret, nusquam potuit commoveri. Videntes hoc qui sequimur poterit invenire. Inseremus quoque huic
aderant, ccepcrunt inquirere hujus miraculi causas. operi nonnulla quae non scripturae testimomo, sed
At ilie, cohfusione digna correptus.prodidit reatum, veraeium virorum relalione didicimus. In quibus
et fraudem quam in voto fecerat confessus aperuit.. omnibus, quantum ad nos allinet, verilalis lineam
Reversi autcm omnes pariter, equum obtulerunt servare studebiinus, neque per amorem fabi ali-
ad limen ecclesix, et, benedictione percepta, ad sua quid de nostro inserentes, neque per invidiara veri
sine obstaculo redierunt. In qtio facto, et divina quippiam ex volo celanles. Et quia nos scripta vel
pietas, et sancti viri virtus apparuit, dum is qui per dicta sequimur aliorum, ad illos veritas rerum, ad
se resip.iscere noluit, per correptionem ad correctio- nos pertinet abbreviato dictionum et adunatio ra-
ncfli pervenit. lionum.
CAPUT IX.
CAPUT XI.
Cera de furlo oblata in lapidem conversa.
Quemadmodum Pippinus eumdem locum Olhmar»
Ulud quoque miraculum quod quarlo anno Garlo- r cum privilegio et donis commendarit.
manni regis in pago cujus supra mentionem fecimus
Post venerandi Patris, beali videlicet Galli con-
contigit, libet memoriae commendare. Pauperculus fessoris
quidam, juxta regiam possessionem quaeRotenwila Christi, gloriosam deposilionem, quolidianas
dicitur, cominaneris, dum ad cellam sancti viri Galli excubias apud sacri xorporis ejus reliquias quidam
pergere voluisset, nec haberet aliquid quod ob de- rejigiosi clerici, vel discipulatus ejus memoria, vel
votionis indicium illuc deferre potuisset, diabolo divino amore succensi per mulla annorum curricula,
suadenli consentiens, atrium cujusdara divitis irru- soilicet quasi a temporibus Dagoberti regis usque ad
Carolum patrem Carlomanni el Pippini, ad laudem
pit, et alvear cum melle et apibus fiirlim auferens,
intulit domui suae. Apibus deinde exstinctis, eerara Cbristi administrabant. Igitur cum fama virlutum
confecit, et non multo post inter vicinos et amicos quas Dominus per confessoris sui merita pie quasren-
cum hoc furlivo munere ad ecclesiam venerabilis tibus exhibere dignalus esty longe lateque eircumpo-
Galli perrexit. Cumque singuli quod obtulerant at- sitorum mulceret aurespopulorum,cceperuntundique
tulissent, is qui eontra fas offerre voluit de rapina • alacri devolione ad tanti Patris suifragia postulanda
Iocuni ob su* diulurnila-
donarium, ceram r-eperit in lapidis durissimi rigo- concurrere, eumdemque
rem mutatam. Ingenti itaque timore perculsus, urii n tem memoriae multiplicibus substantioc et possessio-
eorum qui secum veneranl reatum suum confessus num amplificare donariis. Cumque res hac largitatc
est. Qui deinde cum custodibus ecclesiaequse facta fideliura collatae, aliquantulae monaehorum eongre-
fuerant indicaret, fama hujus miraculi mira celeri- gatipni viderentur suppetere poluisse, Waldramnus
tate cunclis innotuit. quidam, ad cujiis paternam possessionem termini
vastae sulitudinis in quibus vir Dei cellam conslruxe-
CAPUT X. rat pertinere videbantur, videns res collatas a qui-
Pronunliatio scriploris de qualitate operis assumpli. busdam praesumptoribus inordinate tractari, religio-
Descriptis his quae priscorum solerlia de vita, line sum quemdam presbylerum, Othmarum nomine, cui
et virtutibus beati Galli ad nos usque scripto trans- summam earumdem committeret rerum, a Victore
misit, hinc ea stylo comprehendere tentabimus quae tunc Curiensium comite impelravit, et ei cellulam
a fidelissimis testibus indicata, a charissimo fralre cum omnibus ad eam pertinenlibus commendavit ».
Golzperlo lilteris sunt mandata. In quibus primo Poslmodum consilio cujusdam ducis nomine Nebi
» Anno 710 id factum refert Hepidannus, mona- lib. i de Cnsib. S. Galli, cap. 2 : « Taltonis filius fuit
clius SanGallensis in Annal. Sic vero Ratperlus in ThieltOlt (Tallo Dagoberli regis camerarius fuerat),
 1013 VITA S. CALLI. — LIB. II. SIGNA EO MORTUOFACTA. 1014
persuasus, ad prxfalum principem Carolum cum A Othmarus nbba donalus solatiis el sublimalus bono-
eodem duce properavit, ipsique earadem cellam pro- ribus, monasterium laetusregreditur; et ex illo tem-
prietatis jure contradidit, et ut Othmarum presbyte- pore monasticacvitae in ccenobio sancti Galli cxor-
riiin eidem loco praeficerci, exoravit. Annuens pe- dium quidem cocpit, augmenlum aulcm et prufectus
titioni ejus princcps, Olhmaro ad praesentiam suara bodicque laudabilitcr dilatari iiondesinit.
vocalo locum commendavit, et ut regularem inibi CAPUT XII.
vitam instituere studeret praccepit.Qui regressus ar-
ripuit slatim boni pasloris initia, et undique versuin Qualiter prarcaventibm Vicloris incursum populis'«'-'
Iiabitacula monachorum usibus congrua disposile gnum sit divinitus datum.
construens, ejusdem sancti statum loci utilitatibus Praemissa narratione qua comprehensum salis
diversis aptavit. Sed ciimjam dictus princeps tempp- vere credimus,. quomodo sacer locus immunilatis
raliter regnandi et vivendi finem fecisset, duobus fi- privilegiuni meruerit, el quo in lempore coenobiali
liis Carlomanno et Pippino adminislratipnem regni dignilalc sit adornalus, liberius jam ad miraculorum,
reliquit. Carlomannus ilaque paucorum decursibus beati Galli commeinoralionem slylum converlimus.
evolutis annorum, ob aroorem regni cceleslis, saecu- Victor, Curiensis Raeliaecomes, cujus superius feci-
laris gloria;pompain deposuit a; et cum causa quie- B mus menlioncm, cmn innumerabiles apud tumulum
tioris vitae Romam tenderet, in vieiniam supradicti sancti Galli pcr merila ipsius virtutes ostendi cre-
loci deveniens, ad idem nionasterium causa oratio- berrime tlidicisset, invidia perurgente lanta novarum
nis accessit: audiensque assiduis signorum virtutibus generositatc virtulum nostram genlem insigniri per-
ejmdem loeum pro beati viri meritis a Domino illu- doluit; et ut lunc fama vulgaverat, latenler velnit
strari, dixisse fertur : Tenuis quidem hic locus est pcr abdita eremi supervcnire, el preliosi tbesaurum
facultale, scd pro meritis beati Gaili celebri diffama>- corporis, si qtio paclo poluisset auferre. Qua mali-
ms rumore. Cumque vetlel ibidem degentibus aliquod liosi raptoris intentione comperta, lii qui in circuilu
suae largitalis conferre solalium, sed relractaret a celhe viri Dei commanebant, custodibus vicissim per
negotiis se regni disjuncium explere non poluisse turmas depulalis, cumdem.locum ab hoslili incur-
quod voluit, fratri rescripsit ut sui amoris inluilu ei- sione, ne videlicet tam chari fulgore margariti care-
dem monasterio aliquod regioc largitatis solatium rent, omni sagacitale defensare studebant. Igilur
dignarelur impendere.Cum igilur abOthmaroabbate cura quadam nocle cuslodes in summilate nionlis.
praesentalam Pippinus princcps accepisset epistolam, qui monaslerio superimminct, ad suspectos incursus
annaens petitioni fraternae.libellumquemBenediclus armali residerent praccavendos, casu luccm c ecelc*
Paler de ccenobitarum conversatione composucrat, C vcnire ac totius ecclesi;e perfundcre mcenia con-
eidem abbati tradidit, et alia regioedignitalis imper- spexerunt. lmmensilateni itaque Iuminis admirali,
tiens dona, id ei sub omni diligenlia injunxit ul in ad ccclesiam cilius conctirrerunt : ct dum trepitli
loco sibicoinmcndato, ad supplendas beali Galli excu- sltipenicsque ibidem consliluli eumdem intuerentur
bias, regularis ordinem inslitueret vitae. Atqne ut splendorem, paulatim se lux submissa recolligens,
inelius possct quod jubebatur eflkere, concessit illi astris inseritur. Al illi viso miraculo agentes Domino
quosdam tributarios de codem pago, ut et illis col- gratias, securi ad propria remcarunt, credenles cor-
laboranlibus oflicinas fralrum tisibus necessarias pus viri Dei per vim ab eo Ioco minimc auferri posse,
construeret, et vecligalia quae-annualimregiis reddi- quein illi Dominus ante soeculapraevidit, et suocillu-
tibus inferre debebant, ad suslentalionem fralrum stralionis honore lemporibus istis decoravit. Unde
sub coramemoratione largilalis ejtis haberet. Inter datur intelligi quanti apud Deum meriti vir iste
coclera qtioque suoe munificentioe donaria, rogante fticrtl, cujtis scpulluroe locum ccelitus contigit illu-
abbale, unum campanum ad sancti loci dcdil orna- slrari : ul videlicel lumen quo ejus anima perfecle
tum ; quod ad usqne nostrae aelatis tempora in coe- fruebatur in coclis, eliain morluo corpori non deesset
nobio coilcin pro mcinoria beneficiortim ejus per- in terris.
mansit. El ne cujusquain uvaritia lanti incrementis- U CAPUT XIII
obsisleret boni, diiitiirnaefirmitalis epislolam fecit Qua animadversione idem a sua prasumplione sit
conscribi, el ut moris esl, circumspecta roborari repressus.
caulela, quo deinccps tam ipsc qui aderat quam suc- Audicns itaque comes proedictusa cella saneti viri
cessores cjus iilein monaslerium per regiam obline- discessisse custodes, ctipiens suos explere-conalus,
rent aucloriialcm, et nuilius violenlia pressi, solis virorum ttirbam assumpsit, ut quod male cogitave-
rerum prir.cipibus subjacerent. His regiae pietatis rat, rupentiiio ct latenti perpetraret accessu. Verum

cijus Thietonis filius Pollo, Pollonis autem filius
Wahlperlus, qui gcnuit Waliramnum, ipse vcro Wal-
tramnus locum islum in omnibus ob amorem sancti
Galli augeredesiderans, regularemqueinibi vilam in-
siituere cupiens,Olhmarumsanctum vimm a Victore,
liieiiaeCuiicnsis comite, impelravit, eique ccllam
|ii':cfa(:iuioum omnibus ad tsnii perlinenlibiis com-
mciidavit, abbalcmque conslituil. Poslea veio lem-
pore pvoccdenle atque slatu monasterii in melius
proficicnte, praefalus Waltramnus eumdem abbateni
Othmanim Pippino regi pnesenlavil, etc, qui idein
monaslerium per annos quadraginta feliciler rexit,
Waltramno pra'diclo viginli annis solatium illi praj-
slante. »
» Anno scilicel 745, uti idem Hepidannus scribit.
1015 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS n. — fflSTOBJCA. 1016
qula non suse devotionis utilitati prospiciens, sed A CAPUT XV.
aliencefelicitatis profectibus invidens id moliebatur, Quomodo Othmarus abba ab iniquis primatibut
Dei nutu cito rcpressus fuisse cognoscilur. Nam eo- sit affliclus.
dem momenlo quo iter illud aggressus est, de equo Igitur Othmarus abba, cum multis annis idem coe-
cuiinsidebatcorruit,coxaqueiltiuseo casu confracta nobium strenue rexisset, possessiones ipsius loci,
est, Domino beati viri merita in hoc quoque remu- religiosis quibusque circumquaque degentibus ob
nerante , ne a loco quem ipse elegerat auferretur, amorem mereedis aeternae plurima suae largitatis
quem de ultimis Hiberniae finibus ad salutem mul- dona conferentibus, in tantum ampliflcavit, ut infra
torum Raeliaedestinavit. Et viclni quidem exhibue- paucos annos, suppetente eXteriorum copia rerum
runt excubando susedevotionis obsequiaiDeus vero, el vitae ejus clarescente munditia, muliorum Pater
cimctorum custos bonorum, ibi etiam ad cocrcen- existeret monachorura. Comites vero quidam Wari-
dum raplorem vigilavit, ubi soUiciludoalternantium nus et Ruodhardus *, qui totius fere (ed. tunc) Ala-
non adfuit populorum. Et hoc quidem egit, ut credi- manniae curam administrabant, cum infra ditionis
mus, ne fidetes populi thesauro quem ferventibus suae terminos ecclesiasticarum non minimam partem
studiis ambiebant fraudarentur, et ne isqui per ma- rerum suae proprielatis dominio per polenliam sub-
litiam hoc decus attingere voluit, suae perversitatis -" jicere niterenlur, maximam de ejusdem monasterii
potirelur effectu; praecipuequeproecavensne, ablatis possessionibus partem sibimet vindicarunt. Nam tri-
sancli viri reliquiis, monacborum catervas quaeinibi buta quae bonaememoriae Pippinus eisdem fratribus
laudibus Dei serviturae erant, deesse . contingeret. eoncesserat, absluierunt, aliaque quamplurima qua
Itaque eomes correptus et domum a famulis repor- ex donattone quorumdam reMgiosorumeidem cceno-
tatus, per multa tempora nimiis doloribus est agita- bio fuerant contradita, suae rapacitalis abstraxere
tus : ut intelligeret saltem ex pcena qiiam superbe protervia. Insuper ipsum etiam abbatei», eum pra
id cogitaverit quod suis viribus eflki potuisse cre- hac re apud principem illos accusasset, vinculis in-
debal. jecerunt, et in quamdam Rheni fluminis insulam,
CAPUT XIV. juxta locum qui Slein dicilur, in custodiam relega-
ctecus et surdus beati Galli meritis. runt. Ubi eum aliquantum temporis sub arclissima
Paralyticus
sanatus. dislrietione mansisset, de carcere hujus vilaead lae-
titiaiu commigravit coelestem , expletis non ininus
Quia igitur, Domino custodiente, pii pastoris cor- quadraginia annis regiminis sui, quo sanctf illius
pus a devolarum septis ovium auferri non potuit, loci stalum et gloriam nobUiter amplificavit et
dignum fuit ut miraculis fidem facientibus virtus i auxit.
meritorum ejus ibitiem ctmclismanifeste<claresceret. CAPUT XVI.
Quidam namque de vicino (al., Tucino) terrilorio,
caro diuturna cegrotatipnevexalus lecto decumberet, Qualiter eorumdeminslinctu Sidonius episcoput.
humore oculorum lumen au- eumdem loeum invaserit.
subrepente nocivo,
riumque sensum amisit. Deinde plantis pedum re- Hoc itaque ita rebus humanis subtraclo, praadicli
tortis ad nates, tanta depressusest infirmilate, ut comites sublatas sancli loci possessiones relinentes,
de solo pectusculo vilaemanarent fugacis indicia, Joannem quemdam monachum de proximo mona-
Qui a suis ad monasterium vehiculo delatus, dum slerio in ejus locum subrogaverunl: ac deinde, ut
pctentibus .amicis in ecclesia beati Galli unius spa- sune tyrannidis crimen augmentarent, Sidonium b
tium noctis ducere permissus a custode fuisset, so- Constantiensis Ecclesiae praesulem insligarunt u'
lusque ibidem pernoctaret, cifca gaUorumcantum idem monasteriura episcopu parlibus subjicere stu-
in subito mentis excessu qualuor viros candidissimis deret. Et hoc idcirco feceruntut eo licenlius, ipso
indntos vestibus oratorium introire conspexit. Qui machinationibus eorum favente, ea quae injuste abs-
dum altari appropiantes, diutissime dulci modula- tulerant, retinere poluissent. Ponlifex igitur cum
minumalternaiionecoficinerent, unuseorum laudi- u suasionibus eorum libenter pracberet assensum, mo-
bus finitis ad lecticam in qua clinicus decumbebat nasterium ingressus, fralres opprimere et eum-
accedens: Quid, inquit, causae est, o homo, quod dem locum episcopii rebus subjicere molitus est.
hic pernox tenebrarum. transigis solus horrorem ? Porro fratres, duin polentiac illius resistere non au-
Crede tantum, et ab hac infirmilale deinceps eris derent, maluerunt ejus ditioni parere quam tot ad-
securus. Ergo sanus exsurge, liber egredere. Qui versitatibus implicari. Sed sequenlia probant quam
protinus surgens, etomni debilitale submota egres- perverse egerit, qui per avaritiae morbum sacri loci
sus, ad suos sanus abscessit. privilegium ausus est violare.
» Hepidannus ad an. 75S: c Warinus, inquit, et . Sidonius, episcopus Constanti.ensisEcclesiaeet abbas
Ruodhardus beatum et sanclum virum Othmarum Augiae, beatum Olhmarum in synodo de adulterio
inultis injuriis aflligebant: ipse vero plenus dierum, accusatum damnavit, inox missum in exsilium; >qui
plenus etiam sanclitate meritorum, deangustiis bujus Sidonius, Othmaro abbale mortuo, < adrainistratio-
vitae eripilur, alque in insula Rheni fluminis quaevo- nem ccenobii i sancti Galli anno 757 i per vim sus-
catur Stein sepullus est. > De S. Othmaro suo loco. cepisse > dicitur
•>De eo itajam laudatus Hepidannus :« Anno 746,
 VITA S. GALLI. — LIB. H. SIGNA EO MORTUO FACTA. 1018
1017
CAPUT XVII. A ad vicinum monasterium, quod Anva * uominaiur,
in rebus suis eadem temeritaie cui et tunc praeerat, perductus est. Ubi etiam ingra-
Quort damnum pro
incurrerit. vescente languore, tantum sibiraet famulantibus ob
eumdem aliquando ad; nimium fetorem intolerabiiis factus est, ut ei jam
Ferlur siquidem episcopum
nullus obsequia impendere solilo potuisset.
iter hostile sibi de ipsius monasterii sumptibus via- pene cum hoc factionum
dum fralres praeter- Tali itaque poena mulllalus,
ticum praeparari jussisse. Quod dies de cloaca corporis
mitlere non auderent, ea quae jussa fuerant navii suarum praemio post aliquot
exhalavit.
imposita per quorumdam manus fratrum ad episco- spiritum
CAPUT XIX,
pum transmiserunt. Cumque qui missi fuerant na-
vigare ccepissent, avis quoedam, ut saepeipsi lestatii Miraculum in sagina porcorum exhibitum.
sunt, ante eos apparuit, et quasi ducalus eis efficiumi Peracla superioribus sentenliis relatione , qua
esset praebitura, facili pracibat ivolatu. Et dum perr nos satis vere comprehendisse credimus quomodo
Jotius lacus vastitatem ipsius incognito uterenturf sacer locus per merita beati Galli sit diffamatus et
ducatu, prospero tandem successu ad portum ve- possessionibus dilalatus, necnon quibus sit male-
nientes, quid haee novaeducis obsequia portende-* n volorum quorumdam molitionibus impetitus, et quae
rent mirabantur: illisque quam partem peteret di- quosdam bumiliaverit ultio; nunc replicandum esse
ligeriter notanlibus, domum quamdam Httori conti- censemus quanla bealus vir praesidia sibi famulan-
guam, in qua res praefato itineri aptse servabantuf,> libus ad res suas euslodiendas vel defendendas ac-
intravil. Mirum dictu! mox eamdem cellam flammaI commodet, quaque aucloritale se postulantUras et
corripiens, in altura prorupit, et omnia quae ibidem* de se pracsumeiilibus multUormi genere virtutum
eongesla fuerant, penitus consumpsit, ut nibil* succurrat, Domino meritorum ejus magnitudinem
eorum omnino huic incendio superesset. Ficbatquee signorum assiduilate mortalibus declarantc. Quo-
Juslo Deijudicio, utqui aliena per potentiam rapue- dam lempore dum sterilitas terrae fruclus arborum
rat, suis per supernam justiliam fraudaretur. non solum porcis, sed eliam silvestribus feris, vel
CAPUT XVUI. animantibus denegaret, ita ut in proximis eremi
Qua severitale fralribus insliterit, et quam lurpiterr partibus nusquam sagina posset inveniri, qua suts
decesseril. qui in usus mpnasterii nulriebantur pasci potuis-
Tempore quoque aUo, idem episcopus ad mona- sent, occullo quodam impulsu grex suilius per sil-
stericm veniens, dum quadam violenlia eumdem lp- varum avia celeri cursu ccepit abscedere, transva-
cura episcopio subjicere, suaeque lyrannidi nona /« datoque Rheni fluminis alveo, remotioris eremi se-
consenlienles monachos quasi juslo rebelles injuriiss creta penetravit. Subulcus autem subitam sui peco-
multiformibus afficere tentavisset, Tello quidam,, ris fugam miratus, evestigio insequilur, cl gregein
Curiensis Ecclesiaepraesul, misit ad eum humililerr quem pessiim ire putabat, reperit copiosissimis pa-
deprecans, ut sui amoris causa, quoniam eorumdemi gcuis immoranlem. Cumque viam redeundi nesciret,
fratrum aliqui consanguinitatis. vinculo illi erantII mansit ibi, fructibus arborum et carnibus victi-
conjuncli, ab eorum cessarct injuriis, nihilque in-'" tans, donec grex totus affalim camibus gravarelti.
commodi Dei famulis irrogaret. Quam petitionem,> obesis. ltaque domum redire cupiens, ccepit anxie
furore aiclanle, superbe contemnens, remandavitit cogitare quo ingenio ignolum iter aggredi potuisset.
se iUius precibus nullo pacto consensurum, verumu Nocle igitur quadam vidit in somnio senem queiiH
resistentibus celerem pro conlemptu illalurum vin- i- dam reverendi habitus et vultus, canitie venerabi-
dictam. Et mox oratorium beali Galli confessoris is lem, dicentem sibi: Quia, ut video, porci quos se-
quasi oralurus ingreditur, et anle aram ipsius no- >- queris, uberlim sunt saginali, jam redire parato.
mini consecralam consistit; quique ad salulem non n Qui dum responderet se viam nescire dixit illi :
merebatur audiri, affiictiones quas aliis se irrogatu-i- Scrofam quam totus grex quasi duelricem sequi
rum juraverat, convenienti satis talione recepit.' t) solel, caedito,et quocunque illa praccesserit, tendilo
Nam inteslina ejus more sartaginis igni superpositae B gressum. Quod dum ille faceret, et prajeuntem dili-
fervere coeperunt, et tam diroe viscerum lorsiones is genter sequeretur, sine errore ad monasterium, cuu-
illum invaserunt exlemplo, ut sine aliorum admini- ctis aliud suspicantibus, ex opinato pefvenit. Qua in
culo nequaquam egredi poluisset, sed (quod diceree re quid aliud quam beati Galli merita clarucrunt,
pudet) egestio naturae turpi impetu prorumpens,>, dum ad usus sibi famulanlium ignotum animantibus
cum astantes nimio fetore gravaret, sine mora abb pastum ostendit, et ea rursus mirabili ordine ad
ecelesia ejeclus, vebiculo quo decedere monasterio io propria revocavit '?
posset, sicut rogaverat, estimpositus. Sicque immo- )- CAPUT XX.
' Qualiter
derato fluore, naturae consueludine carens, vasi in n deprehensisint qui stabula incenaerunt.
quod egesta defluerent supersedens, egressus est, et !t Frater quidam ejusdem monasterii possessiones
» Auva monaslerium seu Augia, vulgo Richenow, r, quod Auva nominatur in sua potestate habebat, in-
de quo supra in Observat. praeviis.Ratperlus, lib. i stigantibus comitibus ccepit inquirere meqasterium
ile casib. Galli, cap. 2 : i Post haec vero, inquit, Si-i- npstrum et in pptestalem episcppalus redigere, >etc.
donius, Constantiensis praesul, qui et monasterium
 10i9 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA," 1020
quasdani sub sua cura habens, in quodam remo- A • rum. Mox manus aperta gladium deposuit. Qni ob
tiori loco ob nutrimenta pecorum stabula construxit, testimonium miraculi in eodera loco suspensus,
et illic quamplurinium feni recondidit. Duo ilaque multo tempore ibi permansit, invasoribus ecclesia-
liomines, diabolica instigati persuasione, eadem re- slicarum rerum grande limoris pondus inculiens.
positoria cum omnibus quae inibi congesta erant,
noclu igni apposilo succenderunt. Sed dum jam CAPUT XXII.
Quam perjurus vindictam pertulerit.
pene tolo anno hujus auctores facti laterenl, unus
eorum, arreplus a daemonio,ccepil per vicina dis- Frumoldus quidam nomine de possessione qua-
currere loca, publice proclamans : Stabula peco- dam ejusdem monasterii ancillas duas vi abstulit, et
rum beati Galli succendi, et ideo versa vice ab ipso suae servituti snbjecit. Is ab advocato pro eisdem
invtsibiliter incenJor. Cum ilaque divinum in eo feminis ssepius interpeUatus, tandem censura judi-
.conlinuatim judicium patesceret, pluresque impor- cum coactus esl ut eas vel monaslerio redderet, vel
tunis ejus clamoribus concitali per loca singula ad suo juri cum sacramento in akari sancti Galli peraclo
hoc miserabile spectaeulum convenirent, rogavit firmaret. Itaque avaritia impellente juramentum
omnes ut ejus incendia restinguerent. Illis autem parvipendens, monasterium cum suis adiit, et ut
certatim in eurn aquam millentibus, pcena divinitus B 1 dijudicatum fueral, audacler peregit. Sed pro con-
iilata humanis viribtis exstingui non poluit. Non templu sancti ultio Dei eum feslina prsevenit. Nain
paucis deinde diebus exactis in hoc miserabili genere juramento expleto ad propria iturus basilicam egres-
tormentorum insanus vitam finivit. Alter vero cum sus est, jumenloque adducto, cura super illud sa-
sui sceleris socium tali crucialu vidisset damnatum, liendo vellet ascendere, mente capius, faciem suam
ad praeposiium supradictum venit, ultroque divi- ad posleriora equi insidendo convertit. iEstimans
imm perhorresccnsjudicium, delictum c-onfessusest, itaque id per famuiorum contigisse neglectum, ira-
duosque boves pro debito obtulit, ac se voto con- tus valde resiliit et caballum regyrari citius jussit.
strinxit quod deinceps nunquam rebus sancli Galli Cuinque secunda ac -tertia vice ascendere cupiens
dainnum inferret. Frater autem idem pceniiudineni pari luderelur errore, tandem clientum adminiculo
ejus agnoscens, boves non susccpit, sed abire eum equo superpositus monasterio cum rubore discessit.
cum suis adsuapermisit. Non longe autem inde positum, subilo eum dirus
oculorum dolor invasit, ac deinde per momenta sin-
CAPUT XXI.
gula decrescente visu, caccitatis horrore damnalum,
Quomodo ilte qui silvam publice incenderat materiali fundilus luce privavit.
correptus sit.
In ppssessione quadam ejusdem monasterii, qua> C CAPUT XXIII.
dam silvuta ob porcorum paslum custodiebatur ne Quemadmoduminvocatus vir sanclus quemdam
passim a mullis consumeretur incisa. Haric pauper a neee liberaverit.
qtiidam occulte solebat adire, el furtim inibi multa Invocatus eliam venerabilis Gallus quam prom-
praecidendo, grande damniim inferre. Itaque die plum impendat auxilium, sequenti liquebit exera-
qiiadam, cum juxla morem suum lalenter intraret, et plo : quidam vir, dum per silvam quamdam iter fa-
pauca succideret arbusta, gladius quem lenebat, ceret, ac circumspecte incursus lalronum qui in ea
tam valide manui ejus adhaesit, ul iltum deponere solebant commorari, multisque nocere, festinando
nullatenus potuisset. Agnoscens igitur cujus rei devitare conarelur, tantus cum subilo sopor invasit,
causa mulctatus sil, ad basilicam in honore beati ut vix incedere potuisset. Cumque periculi metu
Galli conslruclam festinavit, diuque orationibus in- suspeclos haberet itineris casus, el dormiendi causa
cumbens, manu resoluta gladium ante altare dimi- paulisper divertere vellel, ruslicum quemdam ob-
sit. Egressus vero cogitare ccepit nihil obesse si li- vium habuit, eumque rogare ccepit ut interim cu-
gna quaepraeciderat domum deferret, non autem pro- stos sui existeret, donec importunitatem somni pa-
desse si putrefacia perirent. Subjunctis ergo bobus . rumper quiescendo depellerel. At ille, pacem simu-
carpento, ad silvam remeat, et proecisa in unum lans, fidem spopondit. ltaque modicum divertens,
couiporlat. Quoecum vehiculo veUet imponere, do- pallium capili supponit, et se proslernens, beali viri
lore quodam pracvalido ceu stimulis urgeretur, in suffragia bis verbis implorat : Sancle Galle, tua me
posterioribus attactus est. Quo cum sine mora ma- proteclione custodi. Signaculo crucis deinde muni-
nuin protenderel, gladium quem coram altari dimi- tus cum obdormisset, infidus custos sponsionis im-
serat, fortuito recepil. Digilis autem manubrium ineiiior, sumptis armis soporalum quasi peremptu-
|constringens, detestabile munUs tam valide reti- rus aggreditur, de collo vestein subtrahit, quo faci-
nuit, ut arliculorum juncturae invicem Iaxari puta- lius uno ictu perimat dormienlem. Sed cum gladium
rentur. Tum miser dolore cbmpulsus, ad ecclesiam in ictum vellet deponere, artubus rigore stupefactis
recurrit, ibique proslratus, veniairi pro commisso et inflecti brachia nequiverunt. Interea doraienti qui-
absolutionem manus deposeit. Curaque diu iri ora- dam astilit, el in somno dixit: Quid somno depri-
tione persislerel, et gladium nequ.aquam dimittcre meris, quem ab imminenti interfectione niodo, tuta-
poluisset, juramento landcm ac voto proinisit -nun- tus sum ? At ille evigilans, el fidelem socium nudato
quam deinceps se damnuin bcali Galli rcbus illalu- giadio cernens capiti imminere exsilit, el coiripre-
 1021 VITA S. GALLI. — LIB. II. SIGNAEO MORTUOFACTA. 1022
hensum qna pro causa hoc scelus vellet admittere5 A ram usque ad altare decurrens, pallam cjus lineam
percontatur. Qui cum pro spoliis illius excipiendis s ascendendo occupavit, el ita usque ad medietalem
se id facere voluisse faleretur, continuo bracbia,, infecit, ut nunquam deinceps ablui potuissel. ln quo
quae divina obriguerant jussione, deposuit. Perpen- quid potissimum mirer invenire non polero : ut-
dens itaque alter se divina misericordia per merital rumne quod oleum subtus aquara depressum est, an
beati Galli a nece servatura, pacem cum illo fecit,, quod aqua per eamdem fracturam non defluit, vel
et illacsumabire permisit. certe quod oleum de pavimenlo in pallam sursum
CAPUT XXIV. ascendit. In quibus tamen omnibus, et virtutem
sancti viri oslensam et slultam parcitalem minislri
Puella a dwmonioliberata.
increpalam non ambigo.
Praeterea tam multi a furore daemonum per ejus- "
dem sancli Patris merita sunt liberati, ut si om- CAPUT XXVI.
nium curationem commemorare velimus, fastidiosis( Qualiler fugilivusmonachusrevocalussil intilus.
lectoribus occasionemmurmurandi tribuamus. Unumi Sileri non debet qua virtute servilium suum di-
ergo ex pluribus replicamus, ne hoc virtutum ge- mittentes et fraudulenter abscedentes beatus Pater
nus viro sancto defuissif^putetur. Ptiella quacdam, JJ reprimat, et vel lapsos revocet, vel periinaces in
saevissimahoslis anliqui vexatione delenta, et non malo feriat. Frater quidam de eodem monasterio fu-
ignobilium labore parentum ad monasterium perdu- gam molitus, equum furto rapuit, et per noctem
cta, cum oratorium beali Galli confessoris intrasset, abscessit. Cumque ad Rheni fluenta fugax venisset,
statim horribili dacinonisinfestatione agitata, ad ter- transvadare in equo tentavit: et a medio alvei ne-
ram concidit, miserabilitcr se discerpens, horrendoi scius ad Iocum ubi intravit caballo deferente rever-
clamore spurcissima verba coepit effundere. Quai sus, cum magna festinalione ad monasierium rediit,
causa unus e fralribus, Stephanus nomine-, miserioe: putans se in alias longe partes abscedere. Mane fa-
illius compassus,tandiu super eam exorcismura re- cto, cum se recognovisset fruslra laborasse, confu-
cilavit, quoadusque eadem vexatio finiretur. Resi- sus interdiu delituit: noctu vero ftigam arripiens, in
piscenii aulem puellaemodos poaniteniiaeindixit, se- fluvio, sicut prius, salubriter errorem passus est,
seque pro illa in orationibus ac jejuniis exercere et stropha facta per eamdem viam nesciens remea-
coepit. At misera femina utde prohibitis escis quid- vit. Confusioni igitur obstinalionem jungens, ipsa
libet usurpavit, tam acriter eam continuo daemon etiam se die occuluit, et nocte insecuta tcrtio no-
invasit, ut vix a*hiullis teneri potuisset. Cumque tum iter carpens, modo quo diximus ilidem revoca-
identidem ad eumdemlocum perducta esset, et Ste- IC lur. Cumquejam taediovictus, die tertio se sopori
phanus supradiclus itcrato stiper eam exorcismum in campo dedisset, a quibusdam equum eogno-
rccilasset, animal parvulum in modum bruchi ni- scentibus caplus est et suo loeo reslitutus. El quia
gerriraum ab ejus pre prolapsum est. Hoc viso cum effeclumvoluntatis suoenon invenil, cliam nolens
idem ffater attentius adjurationi insisteret, tribus sancti viri virtute victus, ad viam pervenit. Solent
vicibus singulorum simililudo bruchorum ore exci- autem pltires lestari- cunctos qui de sancii ipsius
dit feminae. Quaeanimalia dum astantes manu ca- familia aufugerinl, aut emendalionem quantocius
pere niterentur, subilo disparuerunt. Puella autem subire, aut manifestae ultioni debere succumbere :
eadem hora surrexit incolumis, et reliquura viiae heque cuiquam impune cedere, qui fidem illi ple-
suaetempus absque ulla daemonis infestalione per- riam servare conlempserit.
egil. CAPUT XXVII.
CAPUT XXV. Fulmine deformatus, partiin Romw, partim in hoc
Miracmoolei defluentisanxielas increpata eustodis. sanctotoco sanatus.
Illud quoque libet ostendere evidenti miraculo Quod Dominus flageUo suo quosdam a peccatis
tjuomodovir sanctus quosdam in suo servitio de coerceat, et pro commissis affligat, testis est paraly-
peiiuria rerum trepidantes corripuerit, et modicae ticus cui ante sanationem balvalor peccala dimittit.
fnlei pusillanimitatem confortarit. Ecclesiaeejus cu- Sic autem aliquando percutit, ut eos sanctorum
stos, dum quodam tempore olei copiam ad lumina- suoruui mcritis suffragantibus sanilati restituat: ut
ria inslruenda non haberet, lumen quod in crypla el divinae operalionis sit indicium, cum interius
omnibus ardere noclibus solebat quadam nocle ex- homo perflagellum a peccalo compescitur; el virtus
slinxit, quia lumen quod ante superius altare e*ttum- sanctorum liquido comprobclur, cum pro illorum
bam ardebat, per quamdam fencstram radios suos meritis exterius sanitas exbibetur. Fit etiam inter-
ad altare infra cryptam posilum dirigebat, et suffi- dum ut qui Dci occulto judicio non uni, sed pluribus
cere utrique loco credebatur. In eadem aulem lam- infirmitatibus subjacet, non pariter omnia, scd di-
padavitrea, quam exslinctam a custode retulimus, versis temporibuset intercessoribusdcbililatis amit
aqua inferius et olei pinguedodcsuper erat. Mirabi- tat incommoda : ut dum alicujus remedium malt
lem rem dicturus sum, ita totum olcum per rimam per uuius mcrita sancti concedilur, redintegratio
in fundoreperlam guttalim ad terram defluxit, ut sanilatis altenus precibus ct honori scrvetur. Qua-
i»il aquacdcessc viderclur. Idemquc liquor per tcr- rum omuium rertuu evidcns indicium dabil sub-
 jn^ WAi.AFRim STRAm FULD. MON. OPP. PARS H. — HISTORICA. 1024
jecla narratio. Quidam violentia fulminis ictus, post A 1 erant indicavit. Nomen etiam furis loeumque ubi
aegrotationem diuturnam ita totius Ibrmam corporis eommoraretur edixit, tempus pariter ejusdem furti
et membrorum ofilcia perdidit, ut monstruosum depromens. llle fidera visioni aceommodans, ad.iiio-
• quiddam potius quam hominemviderelur naslerium regressus, quod in somnis audierat fa-
exprimere.
Siquidem et statura flebilt contraclione deposita, et ctum invenit: moxque indicia qtioeperceperat secu-
gradicndi facultas ablala est: facies vero tanla com- lus, absquedifficuliaie furem deprebendit, etomnia.
bustionis est fcerfitate corrupta, et oculorum sedes quae ablata fuerant recepit.
i:a suntcarne et cute superduclis complanatae, ut
CAPBT XXX.
inspicientibus horribile ingereretur miracumm. Ad-
miniculo igitur parentum Romam perduotus, corpo- Qualtler ibi sanctimonialis femina brochia receperit.
ris quidem reliqui resolulis nexibus pristinum vigo- Alio quoque lempore sanctimonialis quaedamfe-
rem reeepit et statum, in caecitatis autem squalore mina de episcopio Constanliensr, eujus brachia atf
permansit. Is a suis perductus cum ad ccenobium mamillas cum rigore contorta, ad uuilius operis
beati.Galli venisset, el quadam Dominica nocturnis nsum deflecti polerant, cum advenissel, el ante se-
laudibus interesset, sopore depressus, quasi duas pulcrum sancli Galli aliquanlisper orasset, sanita-
ardentes sagittas ab altari vidit emissas, et sibi in B ' lem indepta gaudens abscessit.
oculorum loca defixas. Slatimque tanta visione per- CAPUT XXXI.
territus exclamavit, et tremensad terram concidit. Furlum in ferramenlis faclum quomodo sit denw-
Cumque diu in pavimentQ volularelur, cute quae, datum.
oculis supercrevit, velul gladii sectione recisa, con- Quidam non simplici, ut postmodum claruit, ,
tinuo de luminis amissi reslitutione gavisus est. animo adveniens, dum quosdam monasterii opera-
Tempore deinde procedenle oculorum ejus acics tami rios a divino agricolandi labore disjungentes, fer-
pura inspectanlibus apparuit, ut pueri perspicaces; ramenta th aratris per noctem dimisisse perspiceret,
vincere videretur obtulus. Pptuit quidem, ut indu- tempus lenebrpsum fraudibus suis opportunum ratus,
bitanler crediriius, ille apostolorum eximius cui a tot ferramenta sustutil quot oneri suflicere proprio
Domino ligandi atque solvcndi potesias collata est, Credidit. Cumqiie fugam celerahs, tota nocle vacuo
meritis et precibus suis omni eum debilitatis genere taboraret conalu, in ipso Iucis exortu ad portam
Jiberare: sed divinaeprovidentia virtulis constat ac- monasterii ex improviso pervenil. Et quia factum
litatum, ut in ejusdem novitate miraculi venerabi- latere non potuisse cognovit, confessione spontanca
fis GaUus apostolicis actibus aequaretur, quatenus; patefecit, quod praesumptione peslifera in rebus
hoc quoque modo meritorum ejus maguitudo cla-. C sancli Galli diabolo suadenle commisit. Sicque red-
resceret universis. dens quod auferre inoUtus est, petita venia vacuus
CAPUT XXVEI. repedavit.
Surdus et mulus ibidem sanitati restitutm. CAPUT XXXIL
Debilisreformatus.
Insequcnli quoque Dominica, surdns quidam et
Debilis quidam ita membris omnibus contractus .
mutus, multorum ibi fratrum cognitioni notissimus,'
ut nullo pacto per se quoquam progredi pottiisset,
ulpote qui idem monasterium solitus fuerat frequen-' ad memoriam beati Galli a suis perlatus, et quolidie
tare, cum nocturnis interesset excubiis, repenle'
in
impulsu valido in pavimentum dejectus est; statim- juxta sepuTcrum crypta collocalus, dum usque ad
ibidem orationibus insisteret, ao eisdem
que cum ab ejtis ore et auribus plurimus sanguis' vesperam
ad hospilium reportabalur. Quod dum aliquot age-
prorumperet, sine mora utriusque membri raunia retur
recepit, el sanus abscessit. diebus, presbyter quidam ejusdem congrega-
tionis die quadam in ipsa ecclesia non longe sacris
CAPUT XXIX. oblationibus operam dedit: subitoque praeter iUos
Furtum per visionem indicatum. _ cum nullus adesset, aeger ccelilus per merita, ut cre-
Videtur huic operi inserendum quantum Dei fa- dimus, sancti Galfi cujus suffragia sedulo flagitabat
mulus invigilet adeorqm resdefendendas, qui e|us5 visitatiis, confusa horribiliter coepit voce perslre-
sufffagia devpte ppstulareccntendunt, Puer quidam,, perftj ila ul idem sacerdos intra saera missarum so-
qui postmodum corpori ejusdem congregationis in- lemnia, sicut saepinstestari solilus erat, non minimo
sertus, hacc eadem attestari solebat, cum adhuc; quateretur terrore et metu. Cumque circumspiciens
nrimaevae setalis flore gaudens, inter schotasticos3 oculis'cuncta lustrasset, et per alicujus praesentiam
^monasterii cujusdam Dominicaenoctis solemniis in- magnitudinem limoris desideraret evincere, meiii-
teresset, quidam e vicino terrilorio mansionem ejuss bris miseri ad statum siram redeontibus, crepitum
frrupit, ipsiusque codicem et quaecunque inibi re- qUasi virgarum in ariditate fractarum audivil : et
perire ppterat, furatus abscessit. Puer de basilicaa huc illucque se praeanguslia vertens, post paululum
regressus, damnum qtiod illatum est, largo fletui euin qui debilis fuerat, sanum de crypta prodire
perdoluit. Porro fratri illius foras monasterium po- conspexit. Cui etiam tanla raox sanitatis accessit
sito senex quidara eadem nocte vultu placido ini perfeclio, ul sine infirmilalis obstacuio optato dein-
somnis assistens, cuncta quae erga puerulum actai ceps potiretur incessu.
1025 VITA S. GALLI.— LIB. II. SIGNA EO MORTUOFACTA. 1026
CAPGT XXXIII. A luminaribus ad inferiora deponere debuisset, incaute
funem quo ipsa pharus dependebat relraxit. Qui
Quidam a periculo fasiidii liberatus. statim e manu dilapsus, paxillum cui inserlus erat-
ln eadem Alamannorum provincia, quidam dives de pariete exlraxit. Cuinque eadem pharus sub ni-
tantum valelndine contraria tabefactus est,-utpene mia oeleritate solo apprppiasset, repenle substilit,
per annum integrum fastidip laborahs deficerel, et et absque ullo humanae retinaculo artis in aere sus-
solatia alimenlorum, ut sanitatis recuperalio poscere pensa remansit. Custos igitur, miraculi stupore per-
videbalur, percipere vel continere non potuisset. Is culsus, allato igni lampades omnes accendit, et
ad coenobiumbeati Galli pro hac eadem causa per- plurimis hcc factum cernentibus, absque pinguedinis
ductus est. Post diuturnas igilur preces et suspiria, effusiene seu diminutione Iucernarum, altius ipsam
cum sacrae oblalionis consummaretur officium,be- pharum quam pendere solebal, retraxit. Deo itaque
nedictionis panem de manu sacerdotis accepil. Quo laudes a cunclis, graliae referuntur ab omnibus, qui
comesto, caruit fastidio, et desiderio victualium ad declaranda Patris eximii merila, stupendi novi-
congrue percepto, bcnedicens Domino, et merita tate miraculi, lumen sanctis aptatum usibus, vcl
sancli Galli miratuS, sanus cum gaudio ad propria ad horam toco venerabili deesse passus non est.
remeavit. T
B CAPUT XXXYl.
CAPUT XXXIV.
Lucernm casu non twsw.
Aller a ferri vinculis absolutus.
rcalum Idem frater, dum qlio tempore lucernas vitreas in
b,
Pauperculus quidam prapler homicidii
eadein lavaret ecclesia, alius quidam incaute deam-
circulis ferreis tam in collo quam in ulroque constri- cum se alio repcnte vertisset, quasdam juxta
aifi- bulans,
ctus brachio, quam gravibus quolidie suppliciis
sulcos ferrum carniljus ejus in- positas veste attactas pavimenlo dejecil, ita ut vio-
ceretur, per quos lento ejusdetn dejectionis impulsti usqne in ecclesiae
flixerat, videntibus fidem fecit. Qili cum multa t
cruciatns remedio, ett cancellos ferrenlur. Sed miro divinae eperationis
sanctorum loca pro ejusdem modo absque laesionerepertae suis conlinuo non sine
admissi sceleris abolilione lustrasset, divina landem, admiratione restitutae sunt locis.
miseratione respectus, nexus quibus in collo vel unot
bracliio stringebatur, amittere meruil: et cum fortej CAPUT XXXVil.
in viciiiiam ccenpbii sancti Galli venisset, per visip- Qua medela medico periclilanti subvenlum sit.
nem ei, sicut referre soliius erat, praeceptum est Frater quidam ejusdem congregationis, medici-
Ul sancli viri patrccinia quaerens, monasterium ad- _, nali scicntia non ignobililer instructus, dum quo-
iret : pariterque indicatum quod ibidem circulum,' ( dam lempore incidi sibi cum phlebolomo venain
qucm uno adbuc fcrebat in bracbio, amissurus, et" fecisset, et praepropera festinatione post modicmn
oplatae gratiam sanilatis esset adeplurus. At ille de- quippiam operis incaure faceret, slatim non splum
siderio promissae sanilatis ardescens, utpote qui1 brachium cujus venam incisio vulneraveral, verum-
tanto lenebalur crucialu, ut totura jara brachiumI eliam tolum corpus ejus tumore disterisum est. Qua
ferro immerso in tumorem esset conversum, ilerr ex causa accidit ut mortem suspectam habere co3-
ad nionasteritim niaturavit. Cumque nocturnis ibi- pisset, quippe quia viderat suoesibi arlis industriam
dem vigitiis interesset allo sopore depressus, senem II studiosius adhibftam nihil
prodesse. Sequenti itaque
assistere videt canilie venerandum, casnla indutum,'» nocte, vidit in somnio placidaegravitatis senem sibi-
a met
sibique dicenlem : Quid tu , homo, cseleris laudem assistere, causas infirmitalis blandis inquiren-
Domini celebrantibus, somni torpore depnmeris? tem sermonibus. Cumque interroganli tolius ex or-
Cujus praesentia perlerrilus, ctim responsum reddere dine rei replicaret eventum, senex dixit ad euni :
non auderet, bacnlo senex quem manu gestabat, ' Memento, fili, ut luce terris reddita, oleo quod in
locum ei vulneris leligiu Dissiiiente itaque longius crypta ante altare consuevit ardere, vulneris locura
"
ferro, prae dolore quem ex allaclu persensit, hor-. pj perungas, nam conlinuo sauitatem recipies. llaque
rendis vocibus aslanles perterruit. Quibus percon- faclo mane, quod in somnio audierat cuslodi eccle-
tanlibus qua pro causa psallentes inquietarel, ' siae retulit; pariterque cum illo basilicam ingressus,
ctincla per ordinem quae viderat retexuit; et licet ul edoclus fuerat, cerlus de promissione peregit.
recenli adhuc vulnere non careret, pro araissione ta- l" Nec
mora, sacro perunctus Iiquore, tolo ccrppre de-
nicn ferri cujus nexibus cruenlabalur, quia sanitasIS
tumuit, et inlegerrimam assecutus esl sanitalem.
in promptu erat, gaudio reptebatur ingenti. CAPUT XXXVIII.
CAPUT XXXV. Puella a nativilate cwca iltuminata.
Pharus cum lampadibus mirabiliter servata. Mulier quaedam unicam tiliam, ab ipsa, ut refere-
Alio quoque lempore, frater quidam, qui in eadem m bat, coccam nativitate, prcpriis humeris monaslerio
c advexit, eamqueanlealtare, sanctiGalli deponens,so-
OCclesiacustodis fungebatur oflicio, cum pharum
is lo prostrata, precibuspro illa diutius incubuit. lllaque
quaeanle altare sancli Gaili pendebat, pro incendendis
» Vide praefationem. ' Id est insirumentum pcnsile quo lampades sus-
k Gokiaslus addil presbyter. penduntur in templis.
 1027 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 11. — HISTORICA. 10£8
oranle devotius subilo puella huc illucque in pavi- A CAPUT XLII.
meiito volulaia, miserabililer exclamal; et inter Mulus vocis officiomuneralus.
angusliasacgemitus oplatovisu donala, gratissimum Juvenis quidam pauperculus, orationis causa nio-
omnibus qui aderant pracbet signi perspicuitale spe- nasterium adiens, fralrera suum jamdudum amissae
claculum. vecis dispendia deplcranlem secum adduxit. Cum-
CAPUT XXXIX. que allari sancti Galli apprppinquasset, presbylerum
Infirmus putvere sarcophagi et oleo recrealus. quemdam inibi sacrcsancta tractantem mysteria con-
In eodem monasterio inler scbolasticos lunc lem- spexit; et consummalionem sacrae aclionis oppe-
riens , ejusdem sacerdolis ab officio redeuntis geni-
poris erat quidam puerulus, pauperculis licet pa-r bus
renlibus oriundus, studio lanien discendi salis in- advolvitur, et ut pro mutu dignarelur aliquas
tcnius. Cumque immaiura morle utriusque parentis fundere preces ad Dominum instanler exorat. Et ille
solalio nudaretur, quamvis quolidianum viclum suis bujusmodi desiderie salisfaciens, primp oralionem
laboribus assidue quoeritaret, nequaquam tamen pro misero fecit, deinde crucis cura munivit signa-
boni sludii, eliam necessitate compellcnte, insinn- culo, acsi Dominici corporis et sanguinis sacra-
liam dereliquit. Is lateris quodam dolore percussus, " mento firmavit. Quo facto, resolulis linguaevinculis,
qui mulus advenerat pristinae loculionis recepit
usque arleo gravi per longa temporum spatia infir- oflicia.
niitate coiitabuit, ul in uno Ialere, ab humero videli- x
CAPUT XLIII.
cet usque ad extremam corporis partern, ulcera sa-
niem emittenlia paterent quamplurima. Qua infirmi- Puer contractus a debilitate liberatus.
tate in tanlum gravatus esl, ul vix jam sine aliorum Pueruni quemdam, membris omnibus ita contra-
adminiculp quoquam gressum movere potuisset. Sed ctum ul per se nullatenus quoqiinm progredi potuis-
cum corporale medicamentum, quamvis sacpissime set, non longe in ilinere quod ad monasteriuin ducit,
adhibitum, nihil ilii prodesset, et jamjamqoe despe- bi qui eum ferre solebant solum dimiserunt. Armen-
raretur a cunctis, custos ecclesiaein festivilate beali larius autcra quidam per eamdem viam de silva ad
Galli cineres de sarcophago illius collegit, et oleum monasterium tendens, dum jacentem miserum con-
quod ante ipsum altare ardebatadmiscuit, adductique spexissct, ait ad eum : Quomodo et unde, o flebilis,
corpus pueri ea parte perunxit, quam dolor possede- advenisti? quove securitatis genere in hoc soliludinis
rat. Qiii die altera ulceribus jam superduclis sanus horrore non timuisti remanere? quo itaque venire
inventus, ob memoriam reddilae sibi sanilatis reli- desiderasti ? Et ille : Pro his, inquit, calamitatibus,
quum viloe tempus in ejusdem sancli loci excubiis C quarum me numerositate septum vides, ad beali
fldeli devotione transegit. Galli patrocinia mullo jam ex tempore pervenire
CAPUT XL. cupiveram. Sed ecce bi quorum me labore illuc de-
ferri sperabam, modo viae longiludine faligati, me
Manus arida puellw restituta. miserum in bac soliludine reliquerunl fame crucian-
Posl aliquanlutum temporis, puella quaedamjam dum et bestiis lacerandum. Hisque ille queslibus
ad misericordiam flexus, puerum
mullos per annos manus aridoe et curvalae pondus pcr compassionem
humeris impositum per unura milliarium ad mona-
fercns inulile, ad monaslerium cum niatre pervenit.
sleriura portat. Quem deinde frater, cui.suscipiendo-
Cumquepiovotomanui torpenli globulum lini super- rum
ponens, ad altare sancli confessoris accederet, im- pauperura cura commissa est, assuraens, con-
grua mansione refovit. Nocle itaque quadam circa
positura quod attulit, conlinuo manus ipsa restitula
noclurnas vigilias, caeterrs qui similiter suscepli
est sanitali.
fuerant ad ecclesiam feslinnnlibiis, ccepit idem puer
CAPUT XLI. onincs atlenlius exorare ut ad basilicam deferretur,
Cera quam rusttcus ab ecclesia rapuil m lapidem cunctisque id quod pelebat denegarilibus, ccepit cre-
conversa. D bris beati Gatli nomen invocare clamoribus : deinde
Tempore veroalio, ruslicus quidam in eadem beati etiam horribilius perstrepere, ita ut non parvum
Patris basiliCa cerae particulam suis aptandam usi- audienlibus terrorem ingererct. llaque quibusdara
biis ab altari occulle diripuit. Inde regressus ad ho- ut causas angusliarum ejus agnoscerent introeun-
spitium, duin de sinu ceram ad quodlibet opus ex ea tibus, sanus inventus est, et cum gratiarum aclione
faciendum protraheret, in duriliam lapidis conver- ad ecclesiam properavit.
sani invenit. Continuoque recurrens ad ecclesiam , CAPUT XLIV.
loco suo quod abstuleral resliluit,et aslantibus suarn
Paralylica sanitati resliluta.
salubriter confessus proterviam, quod factum fuerat Puellam paralysi multo tempore laborantem sui
indicavit. Qui rei novitate stupefacti, dum inler ad- ad monaslerium deluierunt. Quae in ecclesiam de-
mirationem eamdera particulam , certius rem cogui- portata, ad leclionem
Evangelii, quae in nocturnis
turi, toUerent de altari, mirum dictu! in pristinam secundum consuetudiuem regularis ofliciirecilatur
suaenaturae molliliem reperere mutalam. excubiis, circumslantes, ut se a lerra sustollerent,
el inter manus suslentarent, ccepit rogare : cumque
 1029 VITA S. OTHMARI. 1030
sublevata fuissel, dimitti se postulavit. lllis auteir A diutius. Ad hoc enim hujusque me reservalum esse
id facere meluentibus, ne forte casu subilo laedere- cogriosco, itt sicut his Barbaris virtus lua latissime
tur, valere se coiifidentius affirmavit. lgitur di- claret, ita etiam genlis luae hominibus merilorum
missa, per se stetit, ac deinceps totius corporis re- tuorum fulgor innotescat et claritas. Scis ipse, scis,
sumpto vigore, sana reccssit. inquam, a natali solo quam longe sim disjunctus,
CAPUT XLV. quantaque inter peregrinationis angustias corporis
debilitate cpmpressus. Succurre citius, opitularc
Cwca illuminata.
quantocius. Qua ille motus querimonia, vultu pla-
Cujusdam patrisfamilias non longe a monasleric cido paucis ila respondit : Die mortalibus reiklita
commanenlis ancilla, dum fortuito domus jantias ccclesiam pelilo, et videbis divino te melius sulilc-
aperiret, turbo venti pulverem et paleas in faciem vari consilio, quam patriae vel parentum solatio.
cjus et oculos projecit: stalimque crescente mole- Mane facio, summo animi gcstiens ardore ad basi-
stia, paulalim ei usus decrevit, donec horrendis pe- licam properat, et juxta tumulum bcati Galli pro-
nitus lenebris cingeretur. Haecad ecclesiam beali missionis memor precibus insistit. Post orationem
Galli perducta, cura ejns suffragia primo ingressu de- et lacrymas, angtilo sarcophagi adnixus, ccepit se
voiissimeprecarelur, receplb quod amiserat ltimine, fi sensim eiigere; nec prius lecti angulum cui innite-
gaudens abscessit. balur deseruit quam stalura erecla et acccpte rc-
CAPUT XLVI. bore per se ire el redire potuisset. Qui tempore pro-
Candeta ccelitusincensa. cedenti plena saniiale dorialus, in eodem mona-
slerio precibus el sanclae vilae deserviens baclenus
Non multo interjecto lempore, dum festivitas
oclavarum Epiphaniac annuo celebraretur oflicio, conversatur.
CAPUT XLVIII
cunctis lempore sacrificii ad ecclesiam convenien-
libus, luminaria et candelae mcendebanturex more. Conclusio auctoris.
Una autem candela sine lumine inler coeterasarden- Haccde copiosissima segete beali Galli virtutum
tcs dimissa, inter sacra missae solerania principalis, memoriie horreis grana libuit comincndare, et no-
prjmoccepitpaulatirafumo tenui vaporare : deinde stris el aliorum pastibus profutura. Poterunt haec
videntibus non paucis flammam concipiens et coele- enim plurimum diligentibus justitiam aedificationis
ris clarius rutilans, signi effectum splendoris singu- conferre : quia et morum honeslatem insinuant, ct
larilate coramendavit. ad Iaudcm Domini, qui ita sanclos suos glorificat,
CAPUT XLVII. r. devoti lectoris animum vel auditoris infiammant.
CaHeriun tot et tanla sunt ejusdem sancti Patris
Scolus a multiplici debilitate curatus.
niiracula, ut nec a studiosis scriploribus propler
Nnper quoque de natione Scotorum, quibus con- copiam sui possint comprchendi, ncc a faslidiosis
sueludo peregrinandi jam pene in naiuram ccnversa lecloribus sine toedioet fronte percurri. Ea
rugata
cst, quidam advenienles, unum e suis ccnviatpri- vcro huic operi tantum inserta sunt, quae ct vera-
bus mulliplici peste possessum ineodem mohasterio cium relatione leslium veritalem
custodiant, ct mo-
dimiserunt. Qni cum aliquanlis ibidem moraretur derala brevitate nullius, quamvis eliam uliiia nau-
diebus, et quotidie infirmitatis suae remedium plena seantis, mentem offcndant.
fide deposceret, nocle quadam senem sibi per som-
Oratio Walafridi.
nium vidit assisiere, geslu et habitu veneranduin,
quem quis esset inlerrogans, bealissiinum Gallum Obsecramus ilaque te, beate Galle, Christi con-
fuisse perdidicit. Et protinus ad illum : Cernis, in- fessor, ul sicut sanitatem corporum meritis tuis
quit, o domine, toto me corpore dissolutum, meri- mullis te contulisse relulimus, ita nostris men-
torum tuorum quolidie evidentiam praestolari. Noli libus divinacmiseralionis medelam implorare digne-
crgo quod te aliquando credo faclurum differre ris. Amen.

VITA SANGTI OTHMARI

ABBATISSAN-GALLENSIS.

MABILLONII OBSERVATIONES PRJEVIJE.

(ActaSanctorumordinisS. Benedic, tom. IV.)

1. Sancti OTHMARI nomcn nonunomodopingebatur ;D abbas Durgaugensis seu monasterii S. Galloni qiiem
apnd antiquos. In charlis a Melchiore Goldasto vul- alii Gallonem, vulgo Gallum appellant. Utriusque
galis in tomis U et III Rerum Aiamannicarum , legi- V tam, sanciorum scilicet Galli et Olhmari, litteris
lur Audemarus, Audomarus, Autmarus et Olmarus, mandavit Walafridus Strabus abbas Augiensis, tid
1031 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1032
pelitionem Goiperli, abbalis sancti Gallensis, uti He- .A Arbonensem vocant; istud, inquam, monasterium,
pidannus in Annalibus testatur cum. ipso Walafrido fama et amplitudine hactenus celeberrimum, sua
in prologo suo : qui Walafridiis anno 849 excessit e debet primordia el incrementa Othmaro abbati, qui
vivis, et quidem xv Kalend. septemb. ex S. Galli Ne- cellam exiguam a S. Galloconditam et pene destitu-
crologio apud Goldastum. tam ampiificavit, et necessariis instructam aedificiis
2. Hujus fere acqualis Iso coenobita monasierii monachis Benediclinis assignavit, factuset ipse mo-
S. Galli duobus libris translationes et miracula nachus, cum antea fuisset presbyter saccularis.Sane
S. Olhmari exaravit. Is multis laudatur ab Ekke- Pippinus rcx,dum Othmaro cellam S. Galli commen-
hardo Juniore in libro de Casibus S. Galli, cap. 2, davil, ipsi concessit tibellum quem Benedictus Pater
ubi Notkerum Balbulum, Tutilonem et Ratpertum de coenobitarumconversalionecomposuerat, testante
discipuloshabuisse dicilur. Apud Hepidannum vero, Walafrido in libro de Miraculis S. Galli, cap. 2, ubi
(oii/io871, Iso magister obiit prid. ld. Maii, quem ili- priscum ceUaeS. Gallistatum describit. Nec dttbium
dem annum signat Hermannus Contractus. Exstant quin eo animo a Pippino id factum sit, ul novum
eliam hymni duo apud Canisium in tomo V antiqua- monasterium institutis Benedictis informaretur. Et
rum Leclionum, pag. 757 et 767, unus a Nolkero Kero, S. Gallensis monachus, regnante Pippino,
medico , alius ab anonymo conditus in S. Otlimari Caroli Magni patre, S. Benedicti Regulara "Alaman-
honorera. nice reddidit in grafam monachorum imperitorum,
3. Statim a suo ipsius obitu, Othmarus sanctus ha- uti apud Goldastum legitur in lomo II Rerum Ala-
bitus est. Hinc post sepulturae annos decem corpus mannicarum. Hinc frequens mentio Regulae S. Be-
ipsius e Stein insula revectum est in S. Galli monaste- 3 nedicti in Historia Ekkehardi Junioris, cui praeivit
rium. Non tamen anle annum 864 honoratus est pu- Hartmannus saeculoix, ejusdem coenobii monacbus,
blico cultu, querii Salomon,Constantiensisepiscopus, iu Litania metrica, tomo V Canisii, pag. 732, relata
ipsi decrevit post solemnem e lumulo levationera. his versibus :
Ekkehardus, cap. 1, de Casib. S. Galli, scribit,
B. Othmarum auctoritale Romana in sanctum leva- 0 dllecteDei radiansvirtote corosca,
tunt. Qliodvereor ut dixerit habita ralione sui lem- SancteOthmarePaier, junge precespariter.
SumnieDeicultor, monachorum rector et abbas,
pnris, nimirum saeculi xi, quo Romanl Ponlificis 0 Benedictesacer alque benignePatcr, »
suffragium iu levandis e terra sanctorum corporibus Istud coeuobiumccetumquetibi famulanlum,
solebat exspectari. Nam Iso monachus, teslis et Nostraquesanclilicanscunctt lueresimul.
historicus translalionis a Salomone factae, Romani
ponlificis intercessisse auctoritalem non memorat in 6. Variae donationes S. Olhmaro factae leguntur
lib. i, cap. 2 et sequentibus. S. Wolfgangus,Ratispo- apud Goldaslum in tomis U el III Rerum Alamanni-
nensis antistes, S. Othmarum praecipua devotione carum, ubi Otbjnari nomen varie exprimitur, ut
coluit. supra monuimus.
4. Nolkerus, medicusetmonachustcenobiiS. Galli, 7. Floruere in illo ccenobio complures viri pii et
in hymno a se composito Othmarum martyrem prae- illustres, in his praeter Othmarum sancti Eusebius
dicat his versibus : Scoltus saeculo ix; Nelkerus, cognomenlo Balbulus,
anno 912 morluus; Wiborada, femina reclusa; Foil-
Princlpumsaevasdoluit rapinas. lanus Scotlus beatae memori* saeculox, de quibus
Inde raplorumstudiisgravHuj, C suo loco. Viri scientia pro temporum captu praediti:
Martyrispalmameruit superna Iso magister, Tutilo, Ratpertus, Ekkebardi senior et
Scandereregoa.
junior, Hepidannus,Burchardus, Berlholdus, aliique
Nimirum eo tempore familiare erat ut hominesinno- Sancli Gallenses monachi, ut missos faciairlplurimos
centcs violenta qualibet morte ab aliis affecti, niar- episcopali et abbaliali dignitate conspicuos, qui ex
tyres appellarentur. Verum et si pro juslitia vilam eadem palacstra prodierunt. His adnumerandus est
linivit in cxsilio S. Othmarus, non tamen continuo Nolkerus, Leodicensis episcopus, uli alias probabi-
martyr appellandus, quem sane litulum apud solura mus. Ibidem etiam viguerunt scholaeinteriores pro
Nolkerum ipsi atlributum legimus. CUonradusCame- monachis , exteriores pro laicis. Notare juvat hoc
rarius instituit lumen anle aram S. Olhmari omni loco, AginonemvenerabilemPatrem, episcopumet re-
nocte arsurum, ut in Necrologio GaUensi legilur clorem monaslerii S. Galloni nominari in quadam
v.n Id. Oclobris. Ruakeri charta, data anno 24 regni Caroli Magni,
5. MonasteriumS. Galli, in dioscesiConstanliensi apud Goldaslumin notis ad caput 14 historiaeBur-
silum ad lacum Acronium,olim diclum Durgaugense, chardi de Casibus ejusdem coenobii;quo tamen tem-
eo quod silura esset in pago Durgaugia, quem etiam pore Werdo abbas loco praefuissedicitur.

INCIPIT VITA.

PROLOGUS. D vestra asserlione et cura litteris est mandata vera-

Ad fratres monasterii' Sancti Galli. cibus : quae cum sit verilate plena , ralione perspi-
Finitis duobus libellis quos de vila et virtutibus cua, non ob aliud a nobis est ilerata, nisi quia
beati Galli confessoris juxta fidera quse vel scripto charissimus frater Gozbertus qui idem opuscnlum
vel dicto ad nos usque pervenerat, vcre potius quam edidit, cujus charitati quidquam negare nec volu-
lepide composuimus; jubenlibus vobis, fratres cha- mus nec debemus, id ul fieret postulavit, imo prse-
rissimi, qui in coenobioejusdem sancli Palris con- cepit, quem eliam in hac occupalione instantissi-
slituli, fervoris ejus quem in Dei rebus habuit, san- mum ergodioclen « sine taedio locti sustinuimus.
cti slrenuitate propositi specimen exhibetis, libet Itaque lcctori credulo sufliciat haec abbreviatio no-
subneclere eam relationem, quae de sancli Palris slra; incredulus autem qui fuerit, ad eam conscri-
Othmari sludiis et virtulibusper ejus merita oslensis plionem quam sequimur recurrens, multiplici asti-
a GraecetjoyoStuxTniv,id est exactorem opens monilorem : qua voce usus cst Hieronymus in Epitaphio
Nepotiani.
 WA S. OTHMARI. *03*
,033
testium conventus ad fidem, si gralus est, A
Abus profectuum gradibus ad hanc gloriara sit eve-
pnlatione
segnis non erit. ctus. Erat denique parcimoniae sectator eximius,
CAPUT PRIMUM. creberrimo maceraris jejunio corpus, ila ut in prae-
cipuis jejuniorum diebus ex consuetudine bidui abs-
Quomodovir Dei Olhmarus pro sanctitale vilas cel- Et his eontra
lulat sancti Galli sit prwlatus, et regiu auctoriiate *, tinentiam conlinuaret frequenlius.
regularem inibi vitam insliluerit. tenlamentorum jacula clypeis prxmunitus vigilias
igilur Othmarns, genere Alamannorum oriundus, amabat, et assiduitate orandi spiritalia nequitia: re-
in aetate puerili a fratre suo Raetiam a Curiensem pellebat. Summaeautera humilitalis gratia praecipue
in tantum volunlariam paupertatem dili-
perductus est, et in servitio Victoris , earunidem praedilus ,
partium comitis, multo tempore conslitutus, et lit- gcbat, ut lerrenam gloriam omnibus fugeret modis.
terarum scientia sublimatus, virlulum seclator mo- Cui eliam hoecerat consuetudo, ut si quoquam pro
rumqne"laudai)iliuin possessor, sacerdotii gradum utilitate monasterii eura tendere necessitas poposcis-
eenscendit, et a supradicto comite benigne retentus, set, vilis miti dorso veheretur aselli. Erat inter caatera
cuidam titulo sancti Florini confessoris praelatus tanla in eo pauperum sollicitudo, uleorum curam
est. Cumque morum ejus probitas et sanctae vitae per se polius quam per alios exhibere studeret. In
munditia longe laleque plurimorum anres fiirhore B l eo vero misericordiaeopere quod eleemosyna dicitur,
dulci respergeret, Wallramnus qiridam qui sibi va- vix cuiquara habebatur secundus. Nam ad susci-
stitatem eremi, in qua sanctus Gallus cellulam con- piendos leprosps, qui a caeleris hominibus sejuncli
struxeraf.veluta parentibus'haereditario ad se jure manere semolim cpnsueverunt, hospitiolum haud
transmissam vindicavit, eumdem Othmarum a Vi- longe a monaslerio extra eas mansiones quibus cae-
ctore supsadicto ad praeficiendum «idem cellulae teri pauperes recipiebantur constiluit, et eis curam
postulavit; et voti compos effectus, cellulam cum per se oranimodis impendebat ita soUicile, ut noctur-
omnibus quae ad eara pertinebant, illi solemniler nis eliam lioris monasterio saepe digressus, curam
coramendavit. Atque ut sui melius desiderii conva- infirmitati eorum miro devotionis adhiberet obse-
lesceret utilitas, ad Pippinum •>regem profectus, quio. Capita siquidem eorum pedesque abluens, pu-
eunidem abbatem ipsi praesentavit, el Iocum cuiL rulenta suis manibus vulnera detergebat, et victui
eum pridem praefecerat, proprietalis jure principii necessaria miuislrabat, illara semper. aniino revol-
coirtradidit, omni instantia deposcens ut rcgia aU- vens scntenliam quam jitstus Judex misericordi-
ctoritate ex integro Othmarus abbas eidem praefice-- bus prolalurus est dicens : Quod uni ex minimis
retur loco. Cujus petitioni jarri dictus princeps as- fratribus meis fecistis, mihi fecistis (Matth. xxv).
scnsum praebens, Iocum sibi traditum viro venera- C ( Sicque faclum est ut cunctorum qui eura npverant
toili commendavit, et regulareiri inibi vitam in- veneraliene sublimis, Pater pauperum appeltaretur a
stiiuere jussit. At ille regressus, confestim bPnii pluribus.Quem tamplcnilermisericordiaestudiumpos-
mandritae studium iu ipso exsecutus initio, undiquei sederat, ut si quera pauperum nuditalis injuria tor-
versum congrua monachis habilacuta cortstruxit, ett pentem conspicerel, plerumque suis exutus veslibus,
ipsius sacri loci slatum ad utililatem divini servitiii miseri contegeret arlus, ila ut interdum sine tunica,
sludiosissime reformavit. Religiosos etiam quos- sola cappac conteclus ad monasterium remearet. Ma-
que ita liberalitate sua ad devotionis sludium invi-- luit enira per praesentis pompaecontemplum ad indu-
tavU, ut ex quorumdam donationibus possessioness mentum inccrruplionis a;ternoepertingere,quam per
ipsius ceenobii admodum dilalaret, et infra paucoss boni operis araissionem futurae nuditatis opprobria
aunos complures ad sacrae mililiam vilae attractoss sustinere.
nugisterio sue et cura decentissime gubefnaret. ;CAPUT III.
CAPUT II.* Quantam in pauperes misericordittm habuerit.
Quodameliam tempore ad Pippinura regem veniens,
Qua conversationis sanctai perfectione nituerit. honorifice susceptus est, etinter alia largitatis ejus
His praelibatis, vitae ejus sanclitatem liceat sum-" 0 beneficia, ad necessitates fratrum suorum sublevan-
niatim perstringere, ut liauido cunctis clareat qtii- das argenli libras d septuaginta percepit. Sed mox
« Raetia Ctiriensis, seu prima, cujus caput urbss prietatisjure contradidit, et ut Othmarura
presbyle-
Ciiria,X7wr, ad Rhenurii, comitalum Tirolensem11 rum eidem loco praeficerel exoravit, i inquitWala-
cpmpleclitur : alia, secunda dicta, ab urbe CUria ad^ ffidus. Quanquam ex libro i Isonis de Miraculis
Danubitim usque porrigilur, a Bajoaria Lico fluvio '0' sancli Otbmari, cap. S, discimus Othinarum per Vi-
discrela. . ctorem quidem ad Carolum, deinde, Carolo
* ImOad Carolum Pippini regis patrem, ul patet turii r> morluo, primo ad Pippinu:n filium fuissexteductum, tilin
e& ipsoWalafrido irt Iib. deMirac. sanctiGaUi.cap.'• «oncessi loci possessione cojifirmaretur.
11, tum ex frepidanuo monacho in libro de casibuss ° ld est cuculla, uti discimiisex epistola Theode-
saneti Galli, et Hermanno Contraclo in Cbronico ubi>' mari, abbatis Casinensis, ad Carolura Magnlim.
Othmarus ianno720 celLiesancti Galli primus Abbas s & Walafridus in libro de Miraculjs S. Galji, cap.
constitutus, ccenobialem kiibi vitarn inslituisse, ett 11, auctor est Pippinant rogalu Carolotnanni fratris
qUadraginta per anuos nobililer rexisse > dlcituf.'•. niulta S. Otbmaro donaria concessisse, in bis codi-
Porfo Victor « consiiio Cujusdarri ducis rioniine Nebi 'i cem Regulac S, Benedicti et campahum : et coenobii
persuastis ad pnefatum principem Carolum eum(i S- Ga|li praedia diplomate confirmasse..
eodeiti duce Droperavit, ipsique eamdem ceilani pro-
PATKOL. CXIV. 33
 1 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA.
lOgs 1036
ut ad sua rediret egressus, maximam ejusdem pe- A ru«t utei ficta quadam machinatione crimen luxu-
cuniae partem prae foribus patatii pauperibus eroga- riae impingeret, id elaborantes ut, sanctitate ejus
vit. Paucos autem solidos vix a fratribus qui -secum hujusmodi suspicionibus infamata, deponendi eum
erant compulsus retinuit, quibuS postmodum qttod- occasionem invenirent. Qua causa plurimi tam do-
daic terrilorium.monasterio vicinum coemit. Domi- losaefactionis ignari ad concilium b sunt evocati.
nicorum enim non immemor mandalorum, sui causa CAPUT V.
de crastina non cogitabat, sciens monachum viclu Quam in objectioneficti criminis modestiam tenuerit,
ev tegumento contentum esse debere : et ideo pau- et qua accusqtor ejus poenamuftatus sit.
perlatem sibi potius suisque delegit, quam rerum Itaque vir venerabiliSj caslae [Al., castitate] inte-
transeuntium possessionem superfluam, expeditis ger vitaeac morura maluritate grandaevus, in medio
meptibus «nerosam. concilii collocatur, et in ejus accusationem Lam-
CAPUT IV. bertus falsilalisminister coram omnibus jjraesenta-
Qualiter a qUibusdaminiquis pro %elojustitiee, quo tur: acceptaque loquendi licentia verilatis oblitus,
.-.»-•. . fervebat, multis affectus sil conlumeliis. falsitatis asserlor dixit se quamdam feminam nosse
Igitur cum jamDominus merilis ejus digna repen- quae a viro beato vim pollutionis fuisset perpessa.
dere decrevisset, callidus universaebonitatis inimicas R Ad quod ferlur nullum dedisse responsum. Cumque
bonis ejtis actibus invidens, ejusque exemplis alio- plurimis respondere cogeretur objectis, hujusmodi
rum vitam dolens proficere, quietem quam in Christi dicto temperavit eloquium : Fateor, Liquiens, ine
serMtio licet non parum laborando possedit, pertur- supra modum peccasse in multis, de hujusmodi au-
bafe centendit. Sed, quamvis flatibus temporariae tem objectione criminis secreti mei inspectprem
adversitatis pulsala, radicem petrse veritatis habens Deum invoco teslem. Illis autem ut hujus facti se
inftxam, paradisi cedrus inconvulsa permansit. Nam cxcusalione purgaret, attentius ei instantibus, inenle
Warinus « et Ruadhardus, qui tunc temporis tolius secu^us, conscientia liber, tacitus perduravit. Et
Mamanniae curam administrabant, diabolo suadente, quia accusandi licentiam apud judices patere cognc-
inunanissimo avaritiae morbo praeventi, res eccfesia- vit, maluit pro sinceritate sui pectoris divino quaih
rutii sub sua potestale siiarum magna m parte in humano pro excusatione criminis placere judicio.
Mox ergo ut cunctis clarescerel ipsius castimoniam
proprietatis suae dominium per vim contraxerunt. falso fuisse infamatam, Lambertum ultio divina cor-
Qui cum sibi de possessionibus B. Galli perplura
«odem violentiae ausu vindicassent, vir Dei Olhmarus ripuil. Nam febrium vexalione pervasus, paulalim
nori possessionibus terrenis inhians, sed ccenobialis resoluto membrorum vigore contrabi coepit. Sicque
vitae in eodem loco rerum ingruente penuria defe- p omnibus merabris status sui amiltentibus rectitudi-
etuw praemetuCns, Pippinuin regem adiit, ipsique nem vef formam, capile ad terram more quadrupe-
dum inclinato, non sotum deformitate figuraelerri-
tyrannieam eorum praesuroptioneui exposuit, pariter
bilis, verum etiam viva; voce in sanctum peccass^
protestatus grave eum crimen incursurum si«orum
actibus consenliendo faveret. Qna pro causa bene- omni tempore fatebatur.
•voltfsprinceps utrtvmque convcniens, interminalus CAPUT VI.
est Cis gratia sua rltos omnimodis carituros si non Quomodointer arcta cuslodiw claustra vitam finferit.
«cdesjaB 0ei qose injtiste abstulerant, absqoe recra- Consilio autem inique inchoato el iniquius termi-
stinaiione restihierent. At illi patriam repetentes, nato, vir Dei Olhmanis apud viltam Potamum « pa>
viWo-rapacitatis infecli et besliali saevilia efferati, latio inclusus-est. Quo cum nullus intrare vel col-
jussionera regiam neglexerunt: virum etiam Dei loquicumeo permitteretttr, aliqtiot dies absque cor-
Othmarum, cum pro hae re iterum principem adire poralis sustentaculo victus transegit. Cuiuque diu-
vellet, Biissis post eum clanculum mititibus, vinculis turna vexatione faniis laboraret, Peragosus [Surio
injectum per vim reduci fecefunt; necnon et Lam- Paigozus] quidam e fratribus ejus noclu advenire
hertum quemdam, qui fratribus ejus professione sOIebat, Ct ei victus sotalia ministrare. PoSlmbdum
eOHnumeratus eral, non vitae sanctitate, persuase- 1D veK»Gosberlus d quidam, vir potens, dum sibi vi-
« Litterae Scalcomanrri cujnsdam relalae apud Gol- missum in exsilium. >
dasium in tomo 11 Rerum Alamannicarum, ortline « Polamum olim teste Ekkehardo infra
oppidum,
45, dala? legontur < iri anno primp Carlomanni regis citandp, palatlp regio illustre (a oiio Polamicus lacus
siib ftoadltario coraite; » et aliae Wihiberli, brdine nomen traxil, alias Acronius et Brigaiilinus dictus),
43, datse.* diC Dominico, vi Idus Oclob. „ arino x, destructuin est ab annq 917, quo iu loco ppstea itsi
regnarite domrio Pjppino rege Franc. sub Warino co- 'reaedificala airx Bodmen seti Pddmen, qnam hoclie
mite. i Itidemque altae ordine 67. Warinus come» incolunt nobilissimi Bodmeni, ul| Goldaslus in Ekfee-
adbtnVeratatmiprr Caroli Magrir,ex cbaTta^. Con- hardi caput 1 adnoiavit. Hinc nori longe dfstat locus
fer caput-lJlWalaffidi de Miraculis S. Galli (*apro). Stein, situs juxtaemersum Rhenle lacu Veneto, uii
Strimpfius Warjnum Hegoviae, Ruadhardum Turgo- Othmarusdieind
suuTeranm obiiu
viac comites facit; Golifastus iu notis ad Ratperti Apud Goldastum jn tomo 111Rerura Alamanni-
caput 2, Camerce nuntios appetlat, ex Ekkehardo de '.carum, pag, 54 et 55, legitur donalio Gaulzperti la-
casib. S. Galli, cap. 1 airte medium. cta Audomaro abbali Durgauginsi de monasterio S.
> Netope anntf745, testanie Hepidanno his ver- Gallonis vi Kdtehd. Novemb., anno m regnanli
bis ': i sidoniuS episcopus COnstantiensis et abbas Fippino.^
Augiae B. Othmarura de adulterio accostvii, mox
,037 VITA S. OTHMARI. 1058
rum Dei commendari ab iniquis principibus impe- A . quamcunqne partem navis devenit, rejectis flatibus
irasset, in quadam Rheni fluminis insula nomine lumentes in se fluctus depressit. Et ita omni ex
Stein juxla praedium suum custodiaeillum deputavit: parte undarum molibus, imbrium effusionibus, ven-
ubi idem sanctus Paier spiriluali tanlummodo exer- torumque flatibus non parvo dimoiis spalto, quasi
citio, id est orationibus ac jejuniis vacans, eo libe- sepe quadam scapha cingebalur, ut ne una quidem
rius Domino deservivit quo ab humana frequenta- pluvioegutta, quac hinc inde vehemenler iuundabat,
tione curisque saecularibus fueral absolutus. His et iri illam descenderet. Cerei quoque qni in beati Pa-
similibus notae devolionis insistens operibus, exaclp tris obsequium ardentes ad caput pedesque fuerant
non multi temporis spatio, ab his mundanae perlur- collocati, lumen primoe accensionis nequaqnam
bationis angustiis ad cceieslis latiludinem gaudii, amiserunt, quoadusque corpus ejus ad monasterium
dccimo sexto [Chesnio male decimo septimo] Kalen- deferrelur.
darum Decembrium die commigravil », et corpus CAPUT IX.
De abundanlia potus coetitus subministrali, et ubi
ejtis in eadem insula lumulatum multis deinceps die-
DUSibidein sine corruplioue permansil b. corpus ejus post translationem sit lumulatum.
Aliud adhuc reslat miraculum quod in eadera sa-
CAPUT VU. T>cri corporis translatione devotis fralribus Dominus
Qualiler posl mullum tetnporis corpus ejus sine cor- patefecit. Nam cum ex nimia remigandi instantia
ruptione reperlum sit. /essi, adveniente refectionis hora ad recuperandas
Evolutis autem post transilum ejus decera annis, alimento corporeo vires, laudibusDomini procmissis
fratres illius per visionem a Demino commonili sunt, consedissent, landemque felici convivio intermiscerj
ut corpus chari Patris ad monasterium reducerent. polus solatia commonererit, unus ministrorum in-
Hoc patefacto divinaevoluntatis consilio, undecim tulit nihil ibijam potuum superesse, praeter quod
ex eisdem fralribus noctu ad locum in quo sancti viri in flascone parvo servabalur, unde -vix unicuique
exuviaeservabanlur devcniunt, et scpulcrum aperien quippiam ad gustandum poliusquam ad bibendum
tes, corpus ejus ab omni corrupiione illaesumrepe- praebcri potuisset. Illi vero rniraculorum Domini,
riunt, exceplo quod pars extrcma pedis unius quami quomodo paucis panibus multitudinem bominum pa-
aqua abluebat, tantum colore mutalo quasi tabida! verit numerosam, facienles mentionem, ex eodem
videbalur. Et congruo satis miraculo prima sanitatis; parvo quod habebant, cnnclis qui aderant cum cha-
ejus indicia ciaruerunt, ut videlicct tam illaesum a! rilale distribui fecerunt. Et mirum in modum ccepit
corruptione corpus illius invenirettir, quam liber ipse. in eodem vasculo ita liquoris haustus crescere, ut
Juerat a crimine, cujus oppositione superatus vide-. r, continua effusione nihil minui videretur, qucadusque
batur ad lempus. Hac itaque devoti fratres rerumi bibentes poculorurn copia vincerentur. Ergo, pro rei
novitaie.perfectius instructi, corpus honorifice sum- novitate obstupefacti, largitori omnium bonorum
ptum rali imposuerunl, et accendentes canoelas, , Domino, qui eis tam mirabiliter suflicientiam plae-
unam ad caput, alteram collocaveruntc ad pedes. buit, debitas gratiarum acliones cum laudibus per-
solverunt. Statimque ut iter cceptum itidem aggressi
CAPUT VIII. sunt, in vasculc pptus cessavit.Cumque cptati litto-
Quam mirabililer t» translatione corporis ejus tem- ris portum subissent, fratribus qui obviam cum Dei
pestas sedata sit. laudibus venerunl, qu« gesta fuerant ex ordine re-
Cumque deserto littore incertis se profundi viisi texerunl; celebratoque in commune gaudio, sancti
commisissent,et summa instanliaremigio insistentesi viri corpus magnosumptum cum honore ad monaste-
sub omni celerilate cnperent remeare, continuo, rium transtulerunt, et inter aram sancti Joannis
tarita vis pluvia? et venlorum prorupit, ut vix effu-. Baplislae et parietem in sarcophago posuerunt. Ubi
gium se crederenl habituros. Sed mira omnipolen- etiam ppstmodum ipsius facientibus meritis memo-
tis Dei dispensatione et (ul credimus) sancti virii ria digna Dominus dignalus est manifestare miracula.
meritis actum est, ut ipsa etiani elementa, quae no- O CAPUT X.
bis insensibilia videntur, famulanlia sui creatoris im- Mulus el surdus ad sepulcrum ejtis est curdtus.
•perio, qiianli viri reliquiae ibidem veberentur sen- Denique quodam lempore surdus et iriulus cum
'irent. Nam pelagus circumquaque imbrifera tem- quibusdam de vicinis locis brationis causa mona-
i>cstate commotum, undas in altum suspendens,, sterium adeuntibus venit. Elquiaaprimaeva aetate et
nihii omnino remigantibus molestiae intulit, sed ini locutionis el auditus carebat ofticiis, tabellas duas
* Expletis non minus quadraginta annis regiminiss v Nonas Maias regnante id est anno 761 »
Walafridus 15 de Miraculis S. Pippi„no,
sui, inquil cap. Galli;; tiim ex alia cliarla 59, data anno oclavo Pippini regis,
el quidem anno seplimo regni Pippini, cx Ivoiieinfrat die 15 Januarii, in gratjam Joannis abbaiis , quod
lib. i cap. 5, proinde anno Chrisii non 753, ut apud1 convenit anno 760. •
Hepidaniiuiii, non 760, ut apud Albertum Slatlen- t Omittit hoc loco Walafridtis inleritum Sidonii
sein abbalem ; sed anno 759, ut recte apud Herinan-- Constantiensis episcopi, ob direptas res monasierii
uuiii Coulractum legiuir. Cerle Joaituem Olhuiafii S. Gaili, ex cap, 18 de Mifaeulis S. Galli repetendum.
successorera ,. ex moiiacbo Augiensi , ccenobio S.• ,c Id factum anno 765) recle siatuit Hermannus
Galli praefuisseanno 761, immo anno 760, patel tum) Cdntraclus.
cx cliarta 44 apud Goldaslum, data die uominico,i
 1039 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1040
collodependentes gestabat, quarum collisioneet sonitu A sepulcrum : moxque immensum aliud lignorumpon-
niiserjcordiae opus, quod voce nequibat, precabatur. dus corruentis impulsum attactu in ipso eum casus
Is cum suis conviatoribus ecclesiam ingressus, duiri exitio desuper operuit. Cumque astantesoccnrrerent,
eossingulis altaribusparticulascerae, sicuti pauperura ut ei quem jara exanimem crediderunt, funeris de-
est consuetudo, imponere conspiceret, ad viri Dei bita persolverent, suhlato lignorum ponder.e ali-
sepulcrum accedens, tabulas quas gestabal desuper quantisper, nullos membrorum motus ostendens ja-
ppsuit, seseque quasi ofalurus ante illud prostravil; cuit; ac deinde per Ionga suspiria halitum resu-
ulla laesione sufrexit incolumis, etad
et.protinus alto sopore depressus, ut ipse postmo- mens, absque
dum retutit, senem quemdam facie iiitidum, moua- inccepli operis laborem rediit gaudens. In hoc ergo
chico habilu gloriosum, quasi e tumulo vidit prpce- miraculo haud dubie sancti Patris merita clarue-
dere dicentem sibi : 0 homo, cur hic sopore depri- funt, cumet altitudo tecti unde supradictus homo ce-
meris? Cumqne ad interrogata nihil penitus re- ciderat, non minus quadraginta pedum mensura a
terfa esset susperisa, et pondus insequens corruen-
spondere potuisset, senior ad eum dixit i Surge,
et incomhiodorum quibus hactenus laborasti, reme- tein quod ad multorum hominum oppressionem
dium a me tibi impelratum scias. Ergo tabulis istic sufficeret, operire praecipitem, non conlerere po-
dinfissis confeslimque monasterio decedens, donum B tuisset.
a Ded tibi concessum in lioc loco nemkii pandas. CAPUT XIU.
Qui cum evigilans surrexisset, suh magna festina- Contractus sanitali restitutus.
tione monaslerio digressus, inclinato jam die vesperi Alio tempore caecus quidam adveniens, hospitio
ad cojusdam Ratgozi potenlis viri hospitium diver- pauperum necessitalibus proeparalo susceplus est;
tit. Cumque ab illo interrogaretur unde veniret, per et nocte eadem cunj ecclesiam vellet adire pueruius
ordiriem exposuit, ubi, quando et quomodo sanilalis i qui ei ducatum praebere debuerat, ob nimiam frigoris
donum fuisset adeptus. At itle narrationi ejus non asperitatem oflicii sui negavit juvamen. Cumque ni-
«redens, teneri enm et cuslodiri proccepit, ipseque mis doleret quod tantac solemnitati inleresse non
verilatem rei cerlius inquisiturus, eadem nocte ad mererelur (erant quippe Dominicaediei vigiliae),
ffionasterium venit, et tabulas super tumulum posi- adolescens quidam ila membris omnibus contractus,
ias -reperit. Conviatores qooque sahati cum invenis- utnon aliler quoquam incedere quam manibus.re-
set adhnc ejusdem facti ignaros, diligenter ab illis . plando poiuissel; cum in eodem loco quiesceret,
inquisivit, si talero hominem monaslerium pergenles ^jusdolori compassus de leclo se protraxit, el quali
in comitatu habuissent: et continuo ex eorum nar- potuit sotatio caeci yestigia rexit. Ut ergo ecclesiam
ratione vera esse quae domi audierat deprehcndil. C inlraverunt, ulili errore ad sepulcrum Othmari ve-
Quaeres et praesenlibus citius innotuit, et arf nos nere. Putabat. etenim iisdera benevolus caeci proc-
nsque relatione veridica pervenit.' cessor in ipsp angulo aliquod oslium patere, per
quod cryptam «idem loco vicinam intrare potuis-
CAPUT XI. sent. Itaque ex improvisp in sarccphagum viri Dei
Quomodo lux in eodem loco caelilusdata apparuerit. quia paulo altius eminebat a terra impingens, su-
Presbyter quidam ex ipsa congregatione nomine bilo resiliit, et ad terram protinus concidU, to-
Tanco, dum in eadem Ecclesia custodis officium ge- tiusque ecclesiae spalia horrentibus implevit cla-
verel, nocturnae quielis tempore pro reficiendis lu- moribus. Caecusvero haec audiens, ductorem suum
minaribus basiiicam solitus introire, tribus vicibus insania sestimans agilari, prout poterat aufugere
pene omnia reperit exsltncla. Adsancli aulem vtri studuit. Misericors autemDorainus totius boni auctor
sepulcrum perveniens, ardentem cereum juxta. illud et amator, quia viderat debilem puerum ultra vires
iuvenit^ sciensque luminis illius administrari coeli- opus pielavtisexhibere voluisse, beali Olhmari etiam
tus sptendorem, exslinguere non praesupmsit. Ut vero meritis id obtinentibus, benevolentiam ejus donp sa-
discessit, lux quse per se venerat, per se etiam, nitatis remunerare dignalus est. Nam prolinus in
sublraxta est. Ubi etad majoris indicium miraculi, " slalum suum . membris restitutis, caecum quem
ignis quidero in candela solito rutilabat, cerae vero patilo ante manibns reptans ad ecclesiam traxit,
nihil per hunc ardorem minui videbatur. Haecidem firmalis jam gressibus per caeiera in eodem arabitu
yeiiefabitis presojter saepius sua relalione confir- orationis loca deduxit ; etquia aliquandiu postea in
rrians, omne dubilalionis argumenluni ab hoc faclo ipso monasterio mansit, Ua omoibus etiam quihuic
"veritatis ratione depellit. facto minus interfuerant, idipsum declaravit, ut de
CAJ?UT XH. eo nulli deinceps licuerit dubitarre.
JQuidqm ibidem casu. desperatus quam facile eon- CAPUT XIV.
vatuerit. Terra in lapidem conversa.
Quodam etiam fempore, dum ejusdem ecclesiae Quidam de numero scholaslicorura ab eodem
iecla, vetustate dilapsa necessario restaurarentur, beati Othmari tumulo particulam cerae furtim sub-
ijuidam ex ipsius monasterii fanritia tegularuim quas traxit. Regressus autem ad hospitium cum parvipen-
ad fastigia basUicaedeferre debueral, onefe prregra- deret quod commisit, slalkn manifesta Dei corre-
vatus, de ipsa tecti altiludine supra viri Dei corruit ctipnc stultitice suaeerrorem eonfusus agnovit. Nara
 1041 * VITA S. OTHMARI. 1042
cum eamdem particulam de sinu proferret, in lapi- A lum supposila jacebat. iEstimantes igitur multi cor-
dis duritiam eam reperit commutatam. Cumque te- pus sancti Patris sub terra positum, arcae vero con-
meritati obslinationem junxisset, multo tempore hoc structionem ad designandum tantummodo sepulturae
factum a cunctorum agnilione abscondit.praeter eum locum caementatam, ideo tumulum remanere inla-
videlicet qui et earumdem rerum tunc erat conscius, clum ppsse credentes, murcs ecclesiae machinis ag-
et hoc in tempore miraculi quod retulimus relator gressi crebris arietura ictibus ruere cempulerunt.
exslat fidelissimus. Qui cum ex omni parte magnae altitudinis essent,
magnis machinarum impulsibus pariler pene cor-
CAPUT XV. ruenles, sepulcro viri Dei superferrentur, mirum in
Qerico cuidam manus reslitulw. modum nullam arcae particulam laeserunt. Quaeeve-
Alio quoque tempore clericus quidam advenit, cui clis cineribus sic intacta ex omni parte reperla est,
ulriusque manus oflicium miserabili prorsus modo ac si nullo cadentium impetu parietum impetita
fuerat denegatum. Nam contortis in volam digitis fuisset. Postea vero dum quidam saxum haud grande
unguibusque ad ossa usque palmarum immersis, ni- super eam incaute jecisset, protinus quadam e4
miis sine intermissione cruciabatur miser doloribus, parte confracla est. Tandem itaque cognito quod m
ita ut etiam quaedampartes manuum putrefactae gwt- B ea reliquiae sancti Patris haberentur, cum magno-
vem longius fetorem emitterent. Is cum non longe eas hcnnre inde transtulerunt, et in eeclesia beatfr
beati viri lumtilo consisteret, subito coeperunt digiti Petri ppst altare ppsuerunl i>.
ejus singulalim ex ordine erigi, et ad naturalium CAPUT XVII.
concordiam aclionum redire. Ipse vero qui pro con-
cesso sanitalis dono gaudere debuerat, dploris ma- Quai ostensio in eodemoratorio cuidam fratri matti-
festata sil.
gnitudinem clamore horribili leslabaiur, et eadem
bora, manibus ad integrum restitutis, postmodum Paucis deinde diebus exaclis, quidam frater dum
sanus abscessit. nocturnas vigilias praeveniens idetn oratorium orandi -
gratia quadam nocte fuisset ingressus, totoque affecl»
CAPUT XVI. precibus insistens ad altare direxisset intentum >
Quomodo idem sepulcrum in destructione basilicw nescio quam a dextris altaris in angelicae claritatis-
illa-sum permanserit, et qualiter in attum locum nitore vitlit slare personam, sacerdotali quidem ha-
reliquiw viri sancti translalw sint. bitu praefulgentem , facie autem ad orientem versa,
Qnid nnper quoque circa ejusdem viri sancti se- gestu corporis inten.iissimaeorationis specimen exhi-
pulcrum gesluni sit, quando ecclesia B. Galli resedi- v bentem : veslimenta vero ipsa tanti fuisse nitpr.'s
Ikandi causa destruebatur, arbitramur non esse asseruit, ut humanae infirmitatis reverberarent obtu-
sikntio supprimendum. In eadem basilica, juxta aram tus. Cumque haec diu conspicerel, et utrum propiils
beali Joannis Baplistac, arca quaedainparieti conti- deberet accedere anxia mentis agitatione trutinaret,
gua non magriis lapidibus opere caemenlicio in qua- persona quse apparuerat se subtrahens, eum mira-
tuor lateribus construcla, superius autem tabulis, culo et stupore conslernatum reliquit. Non est igitur
quarum grossitudo trium vel quatuor eratdigitorum, incredibile eumdem venerabilem virum praesentiae
in transversum posilis esemenloque desuper litis co^ suae visione declarare voluisse, digne circa transla-
operta videbatur, inqua sancti viri corpusculum paulo tionem suam fraternae devotionis iteratam fuisse
altius a pavimento a sublevatum tabula lignea lan- solertiam.
a Nota morem anliquum asservandi sanctorum Claramvallem. Corpus S. Othmari ad dextram
Sic monachi apud
Teliquias. Lindisfarnenses sancti partem altaris fuisse collocatum, tradit Iso monachus
Culhberti e terra levatum, i novaque incorpus
iheca recon- in lib. i Miraculorum, cap. 5, quod Beda etiam de
ditum, supra pavimenlum sancluarii posuerunt, > in- SS. Aidani et Ceaddae rebquiis affirmat in Hist. Kb.
quit Beda in lib. IV Hist., cap. 30. Legendus idem in, capp. 17 et23.
auctor, lib. iv, cap. 3, ubi describit locum sepulcri D b Nempe anno, non 729, ut Hepidanno videtur,
S. Ceaddseepiscopi.i tumba lignea in modum domun- sed insequente, ut colligitur ex consecuta translaiio-
culae facla cooperlum, habentem foramenin pariele, nis hisloria. Cerle basilicae sancti Galli iiislauratio-
per quod solent hi qui causa devotionis adveniunt, nem anno 830 fttisse inchoatam docet Ratpertus
nianum mitlere, i etc. Eadem fere de tumulo S. Ve- cap. 6; et Iso monachus in lib. i de Mifac. S. Oth-
nerandi episcopi scribit Gregorius Turonensis epi- mari, cap. 5 scribit hanc translationem factara fuisse
scopus in lib. de Gloria conf., cap. 37, ibidemque « xvii Kalend. Maii, in die sancto Parasceves, i id
cap. 44. Tranquillus episcopus sepulcrum snperter- est anno 830, quo Pascha in xv Kalend. Maii inci-
ram habuisse perhibeiur. In hunc fere modum hacte- debat. ...
nus visuntur monumenta S. Bernardi etS.Malachi»
4045 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1044

VITA SANCTI BLAITMAICI

ABBATISHIIENSIS ET MARTYRIS.
ActaSanctorumordinisS. Bened., saec.IU,ex Canisioet Bollando.)
'Apud Mabillonium,

I. PROLOGUS. A Agmina, praetores, populum, praecepta, maniplos.

Si tanlam meruere suopro carraine famam, Duxque comesque ibant, properanter episcopus
Qui scelerosorum mores etfacta tulerunt Abbatumque cohors, vicini, carne propinqui;
[astat,
Laudibus in ceclum, perfusi daemonisarte, Hoc solum nitente manu, si qualibet arte
Frivola nectentes hominum monimenta malorum :
Eflicerent redueem vitala pericula rnenlem
Gur non liberius sanctorum facta canamus, Corde subire alio. 0 talis quam caecavoluntas t
Quosplacuisse Deo nobis miracula produnt ? Ille procellarum se vix de gurgile dempsit,
Quae fidei virlute gerurtt per munera Christi. Quaesiloquediu litubans stetit anchora portu.
Nam Scriptura canit, Domino spondente piisiUis : Nondura curarum potuit laxasse rudentes,
Os aperire tnum studeas, ege verba ministrp (Psal. Nec lerra fixisse pedem; cum concita ventis '
LXXX). Aura pharetratis impegit ab aequore puppim.
Quapropter, venerande Pater, charissime Felix, Vique sua tremulam dissolverelunda carinam,
Praeceptis parere tuis ex eorde paratus Ni regeret proram, qui ssecula cuncta gubernat.
Slrabus ego, misit quera terra Alamannica natu,
Scribere disppsui de vita et fine beati V. BLAITHAICI VIRTCTES ; PR^FECTURA.
B ,
Btaitmaici, genuit quem dives Hibernia mundo, Moxmiro a cunclis semper complexus amore,
Martyriique sequens misil perfectio ccelo, Cunclorum sluduit fieri dicique minister.
IpsiuS ut merilis veniam per saeclacapessara. Menle humilis, linguae cuslos, et norma bonorum.
11. BLAITMAICI PATRIA, REGIUM GENUS. Verba Dei capiens silienti corde libenter,
Discendisludiosa gerens praecordia. libris
Regali de stirpe satus, summumque deccrCm Perdidicit divina animo documenta sagaci.
Npbilitalis habens, florebat regiuS haeres
Iste Dei sanctus vitam ducendo pudicam ; Sicque vigens doctrinarum morumque nitore,
et non videri: Agmina multorum rexit veneranda virorum;
'Quodque solet raro factum saepe
Quahlo major erat, tanto dejeclior ibat. Exemplis sua dicta probans, vanosque favores
rex ille Pro nihilo ducens : cui laus et gloria solum
Spes patriae, fortunapatris, futurus;
Christus erat, Christus sermo, Chrislus documen-
Judicio jiislus, prudens, et corpore castus,
Sobrius, ornatus, jocundus, caulus, honeslus : Pax clypeus, lorica preces, patientia bellum, [tum.
Nobilis in genere egregio, generosior actu; MucroDei verbum, spes et dilectio lotum.
OLsequio locnples, melius virtulibus auctiis; Nulli detraxit, nulli convicia struxit.
Traciabat laicus quod clericus efliciebat. Q
Singula quid fari per singula verba necesse est,
Ctijtis honorandum nomen sermone Lalino, Cum quidquid legitur virtutum, rile teneret,
a
Pulcher natus adest : meritoque probabilis itlo Et quidquid vitii monslrat Scriptura, caveret
Nomine dignus erat, Patrera qui cunetipotenlem Omnibus exislens feliciler oinnia faclus,
Elegit, pulchroque Deum quscsivit amore. Ut cunctos faceret Christo sua lUCrareferre.
III. FUGITADMONASTERICM. Utilis et prudens sei-Vusper ovilia Christi,
Sordebant terrena animo divina petenii, Tempore qui cerlo mensuram farris opimi '
Secrelumque latens in solo pectore mansit, Conservis,tribuens, radiavit ubique fidelis.
Oenec ad eflectum processit sancta voltintas. VI. MARTVRII rALMAM EXOPTAT.
Ccenobiumfurtim quoddam sine teste petebiit :
Uique nihil merili, nihil et probitatis abesset,
Quique fuit pridem patrioeper regmina princeps,
Nomine pro Cbristi est factus lunc vcrna minoris. Martyrii palmam quaesivit mente benigna,
Fascibus in mediis qui quondam lerruit omnes, Soepiushac causaperegrinas visere terras
Omnibns admissis sibimet sine milite servit. Nisus, ab incceplopopulo relraberite quievit.
-. Unde animo sedit fugitivo calle parumper
IV. PiTRlS EJUSPROCERUMQUE ILLECEBRiE DISCUSS.*. Optatam tentare viam cum
discipulorum
Fama ut forle volans palris pervenit ad aures, Agmine non multo, preliosa monilia secum
Hinc stupor atque dolor mentem cinxere parentis. Yirtulum sub mole gerens: ruplisquc tenebris,
Subtractum dotet haeredem, miltitque senatum, Nocle fugam capiens, properanler abire parabat.
* Nunc brah sivc braa Hibernis pulchrum sonat, mac filium; ex BoIIando.
1045 VITA S. BLAITMAICI.
Ecce superveniens fugitivis turb,a sequcntum,
Ad caulas captcfrelrahit pastore bidentes.
Hoc quoque non laceam, sanclus quod Spiritus illi,
More prophelarum, rerumsecreta ferebat.
Nam dum fama patrem longe laleque beali
Ipsius ad superos vila fugiente volasse
Proderel, exposuit non esse, sed esse futurum
Post modicum lempus, sancto spiramine doctus.
VII. SECEDIT IN INSULAV HI>.
Insula Pictorum quaedam monstratur in oris,
Fluctivago suspensa salo, cognominis Eo a,
Qua sanclus Domini requiescit carne Columba.
Hanc peliil volo patiendi stigraala Christi.
Illic namque frequens pagana caterva Danorum
Adventare solet, furiis armata malignis.
Sed sanctus Domini tales tentare leones
Disponens animo, vana formidine mentem
Exuit, et clypeo fidei galeaque salulis
Munilus, hominum non horruit arma maloruni.
Qui cum doctiloquo poluit cecinisse Propheta :
Esl Deus adjutor mibimet, timor improbus absit.
(Psal. cxvn.)
Jam quoque doctus erat per publica bella minislros Ingeril: Ignoro penitus, quod quaeritis aurum
Temnere daemonicos,ipsum qui rite tyrannum
Straverat, el cunclis solus superavit in armis.
VUI. DANORUH ADVENTUM PR.EDICIT.
Tempus eraf quo magna Dei clementia servum
Consociare suum nilidis super astra maniplis
Disposuit, certamque bono conferre corOnam
Victori: cum sancta viri mens praescia rerum
Venluros properare lupos, ut nrembra puirum
Dividerent ovium, sensu praenosceret alto.
Vos, ait, o socii, vobiscura meute sagaci
Quaerite, si poenas Christi pro nomine vobis
Sit tolerare animus. Mecum quicunque polestis
Exspectare, precor, sensus armale viriles.
At quibus inlirmi paVitantpenetralia cordis,
Ecce fugam celerent, ut parta pericula vilent,
Ad meliora suos armantes vota lacerlos.
Proxima slat nobis certse tentatio mortis.
Firma fides vigilet, rebus suspensa futuris :
Cauta minus fortes servet tutela fugarum.
His dictis compuncla cohors, quod posse videbat,
Hoc animo statuit. Quidam sub pectore firmp
Sacrilegas spectare manus, gladioque fufenli
Supposuisse caput gaudebant mente serena.
a Aliis Jova el Hii insula, in qua Hiiense mona- anno 793,
sterium.
b Dani adjacenlesque Britanniam insulam vexa- structa
verunt non semel. ilanc irruplionem contigisse puto
1046
j\ Ast alii quibus hoc nondum fiducia mentis
Persuasit, per nota fugam lpca calle capessunt.
IX. MARTVRIO CORONATUR.
Aurea disculiens lenebras aurora madentes
Claruit, et nilidus pulchro sol orbe refulsit:
Cum sacer hic doctor inissarum sancla celebrai.s
Oflicia, ante sacram vitulus stetit integer aram,
Hostia grata Deo mucrone lilanda minaci.
Caetera turba jacelf lacrymis precibusque Tonau>i
Commendans aniraas de pondere carnis iluras.
Ecce furens maledicta cohors per aperta ruebat
Tecta, viris minitando pericula saeva beatis.
Et reliquis rabida sociis feritate peremplis,
Ad sanctttm venerc Patrem, preliosa metalla
_ Reddere cogentes, queis sancti sancta Golumbae
Ossa jacent, quam quippe suis de sedibus arcam
Tollenles tumulo terra posuere cavalo
Cespite sub denso, gnari jam pestis iniquae.
Hanc praedamcupiere Dani: sed sanclus inermi
Restitit... manu firmo conamine menlis
Conlra stare aciem, pugnamque lacessere doctus,
Cedere dissuetus, libi lalia, Barbare, dicta,
Quo sit humi positum, tectum quibus atque lalebris.
Quod si scire mihi, Chrislo adinittente, liceret,
Nunquam nostra luis hoc auribus ora referrent.
Barbare, duc gladios, capulum cape, jamque tracida.
Auxilio, Deus alme, humilem commendo tuo me.
Hinc pia truncatis discerpitur hoslia b menrbris.
Q Quodque ferox miles censu pensare nequibat,
Rimari in gelidis ccepil per vulnera fibris.
Necmirum: nam semper erunt, semperque resurgunt,
QUPSfuror in famulps Domini ntalus excitet omnes.
Ut quod pro cunclis Christi censura peregit,
Cuncti hoc pro Cbristo faciant, licet impare facto.
X. CONCLUSIO.
LUeigitur Chrisli factus pro nomine martyr,
Testis, fert ut fama, loco requiescit eodem :
Multa ubi pro meritis dantur miracula sanctis,
Quo colitur Dorainus digno veneranter honore
Cum sanctis, quorum merilis raea crimina solvi,
Credo, quibus laudum supplex donaria misi.
Nil negat his Chrislus, cui maxima lucra tulerunt,
D Quf cum Patre pio, sanctoque in saeculaFlatu
Regnat, et aeterno pollet sine fine decore.
quo Lindisfarnensis ecclejsia per eos d«-
esi. Diem mortis 19 Januarii signant reccn-
tiora Martyrologia et Benediclinum.
10« WALAFRIDl STRABI FULD; MON. OPP.IPAiiS II. — IHSTORICA
VITA S. MAMMiE
(Apud-Cants.,Atttlq.Lect., tom. II.)
STRABI PRJEFATJO.
. Legistis, meiqiuit vestra sagacitas,,
AiHiquos propriis carmiuibus viros
Horura subsidiis credere saepius,
Quorum facta stylo dona vel explicanl;
Ut pancis valeas cactera discere,
Martern hella canens orat et Herculem :
Nympbas ruricolae Panaque praeferunt.
JExlra haec sunt varia, vana sed omnia. ;
At nobis Dominus ore vpcandus est
Laudandusque pio Corde vel actibus,
Gojos pandit epus quisquis honoribus
Sanctorum celebrat noroina congruis :
. Anshelme, invigila; ohafe precatibus
Vullhig, ne sileas poscerejudicem;
Importunus ei, Lantwine, clamita,
Quem qui plus peliit, plus mernit.boni.
Uos jam versiculos quos volo subdere,
Pro me conlinuis prpmite solibus
Donec perficiam quod modo poscitis,
Perfectis etiam sensibus ardtnim,
At jnrullis egomet sordibus obsitus,
Sanctorum precibns, quos colo carmine
Donari veniam credo udeliter
Magnis «l nimiis quas veho classibus.
ORATIO EJUSDEM.
0 rerum salor omnium tremende,
Qui mirabiliter gerius creasti
Humanum, recreans idem potenter,
Dum pcenas crucis innocens luisii,
Audi me miserum malis gravatuni,
In quo nil nisi repperis ruinam :
Tu solus viliis potes mederi,
Te sotum medicum requiro, sana.
Indignus qtioque te rogare quicquam
NUpossum meritis meis mereri.
ln quo dcficiunt opes precandi
Mammocsubveniat tui precatus.
- Cujus facta libet metro referre
Ad laudem libi gloriamque, Factor,
A quo sanclus babet bealitatem
Et peccator habet reversionem.
Jam nunc ordiar, o beale Mammes,
Adsis, obsecro, Spiritusque sancti
Munus coneilies meo labori
Trino ut digna Deo loquar, sed et le.
CAPUT PRIMUM.
Patria et pueritia viri sancli.
Urbem Cappadoces babitant, quos ille refertur
Piogcmiisse Mosocb, venicns de semine Japhet;.
1048
MQNACHI.
A Quos Asiaeversus eccasum rura minoris
Armeniaequclatus, per fines tangit Eoos
Campus Amazonidum, septem de parte trionis
Nubifer opponit calidum jtiga Taurus ad Austrum.
Quam virtute pptens construxit Perseus olim,
Posl Romanasuis rebus kelala poteslas,
Cajsaream vocitare dedit, peregrinus et hospe&
Corporis ac mundi felix hanc incoia Mammes
Inccluit parlira, ccelum nam raente pelebal;
Utque fides spbolis multo pretiosor esset,
Perfectam tenuere fidem pietate parentes
Et natum docuere sui servare timcndo
Lucida jussa Dei; non segnior ille reperlus,
Moribus aetalem sensu tener cxtulil annos,
Carne puer, sed corde senex : qui deinde parenluir
" Post morlem, custos vitae cautissimus alma?,
Observans mandata Dei, dedit ocius arclae
Exemplum noruiamque vioc.Latitare nequibat
Urbs in mpnle sedens, modio neque leclajueernac
Flamma perit, sed lumen agcus in demale cunctis
Cunclprum iii sese purum cenverlit amerem.
CAPUT II.
Qualiter lempore perseculionis solitudinem (liiode-;cn-
nis cum peconbus pelierit, et quid ibi feceriL
Et jam bis senos pueriifs flosculus annos
Attigerat, Cumsaevaniali lex Aurcliani
Ecclesioe mactaretoves, vastaret ovile,
Lictoresque pium sequerentur ubiqtie, lyranno
C Praecipiente, genus, variis ut corpora poenis
Afliciant variis nolenlura solvere divis
Liba precesque patrum. Mox ergo ut vidit in ipsa
Caesarea puer iSta geri, fartisqoeprofariis
Seductos servire choros, iion passus inerti
Tanlum animo tolerare nefas, quasciiiique parentura
Cura paravit opes sprevit, montemque petivit
Menlem carne sequeus, mansit quae semper in alto
ContempTataDeum, regumque aequabat opimas
Delicias m lacte gregis; has deriique solum
Ad montem perduxit opes, pascebat ovUlum : ,
Ipse pecus, victuinque sibi quacrebat ab illo.
Saepiusinsistens precibus, lUirisquclegendis
Otia longa trabens vitam sine crimine duxit.
Quod montem petiit monilis consensit Iesu,
T>Excidii qui signa canens, hoc addit agendum :
Tune qui plana colunt, ad summa cacumina ten-
[dant,
Maturentque ftigam. Mores imitatus avitos
Pavit oves simplex, magui sectator Iacob;
Alter Abei, patriarcharum sanclissima proles.
1049 VITA S. MAMMiEMONACHL 105«)
CAPUT III. A Cernit abundanles Iactis de munere fructus,
Quomido in campum a Dominovocatus virgam et Et rogat ut Dominus quidquid velit inde futurum
Evangeliuminvenerit. Ostcndat; lum sancla virum rnox jussio portas
Haecinter campum Domini petatore monetur, Caesareoeproperare jtibet, tandemque repertis
Etpergens: Quo, Christe, vocas, quo le sequar, Pauperibus, viduis, orbatis luce parenlum,
Quod Dominus
[inquil? Nonsecus ac tribuit, Iargiscontradere palmis.
Fulgida conlinuo per ccelivirga serenum jussum est, prompto perfecit amore.
Voxquesimulcecidit: Tibi mitliiur, accipe, Mammes, Saepiushoecpassim cives miranda videntcs,
Et quodcunquctibi suadet mens sancta petendum, Invidiocpulsanle malo, conspectibus adsunt.
Hac dabitur. Faciem tum laclusad aelhera tollens, Fnrtis Alexandri, qui dudurii praesesab illo
Ferl gratcs Domino; mox virga ut contigit occas Missuser.it, nonam qui movit in prbe procellam
Campi, Evangelium miro datur ordine sanctum : Chrisiicolis; cujus sanctum lex horrica Mammem
Quod postquam sumpsit supplex ct legit aperltim : Propulit in montcm : Clemeris, o praeses, obaudi,
Credo, sciens virga pastorem codice magnum Accusalor ait, quemdam de slirpe magorum
Doctoreminstitui, Dominum veneranler adorans, Vidimus inclytis [f. inlicilisj leges mutare fera-
"
Et quis, ait, dictis, ostende, monebitur istis? [rum
Donasti jam velle loqui, da credere verbis Carminibus, solers ortas compesce querelas.
Corda aliena meis. Dixit, vocemqueloquentis CAPUT VI.
Audiit: Accelera, Mammes, montemque revisens
Qua mksos prwsidis humanitate susceperit.
Mpx parvam cpmpinge domum, dabo deindc ju-
His commota super furibundi praesidisira,
[bendo Ire duos
Haecsacra dicta, qttibus doctor capienda ministres. cquites sanctumque adducei$ jussit.
Obvius his Mammesmoiitis scandentibus alta :
CAPUT IV. Quo properalis, ail? Mammelemquaerimus, aiunl.
Quemadmodumex prwceplo domum in monte een- Si nosli, monstralo viam, qua mansit et ipse,
slruxerit, el a silvicolissit gregibus honoralus, Vel qua pascat oves. Non hujus nominis, inquit,
IUepii praeceptaPatris veneranda secutus, Hic cognoscovirum, nec htijus mansio nota est.
Monlemconscendit, praecisisqueundique solers Non trepidans hoc dixit erum, sed verba monentis
Arboribus, struit antra magis quam daedalacelsis Imptevit Domini, sanctos qui jussit apertas
Tecta tholis, simut aedificansaltare Tonanti; Declinare minas, ut servet jussa, peregit
C In solosermone ftigam. Nam caetera fortis
Postque laboris onus, Sanctosudore fluentes
Artus composuit sessum librumqtie revolvil; Tentamenta lulit, pro Christo ponere maiens
Dumque sacros versus depromeret ore bealo Quam servare animam, verbisqttesequenlibus ipsum
Silvestres venere greges, animalia jussu Non timuisse docet: Mammes cur quaerituf, inquit,
Acta Dei, fixoquegenu palienter adorant. Declarate mihi et vobis monstrabo vidcndum.
Quo recilanle tacent, et acutis auribus aslanl, Proditione, aiunt, pulsantur pracsidis aures,
Post verbum, cura lustra mares silveslria cuncti Audit et hunc puerum magicis confidere rebus
Expeterent, quasi carnatem doctoris ad ustim Et domilare feras et agrestibus imperilare.
FeraineosUquere choros, quts lacte tumebant Ille, Dei dono monilus, respondit: Eamus,
Ubera lota novo, domitis sine lite cohacrent, Gustemusqueprius, tum jussa facessere lempus :
Quae sancti sociavit honor; si dicere diguumest, Addnctisque domum convivia larga paravit,
Sic edocta suo servil Macedohia Paulo. Panis, aquaeniveique apponens munera laclis.
Dat carnale bonum per qtiem coelestia sumpsit. Non lantum propriis precibus dilexerat hostes,
Miremurvirtutis opus, doleamus iuiqua Verum quod sancti nionuil sollertia Pauli
Brutaque corda homiuum; verbum faciente ma- " Esuriemve silimve pati non pertulit ipsos.
[gistro, Hinc videas mentem prunas tetigisse calentes,
Intentae stupuere ferae: at ralione vigentes Dum velutaflines Mammemveneranliir amicum.
Auditum strepitu sensum sermone retundunt; Et redeunl sanctac tesles virtiitis opimi.
Dat fera mercedem, nos impia probra docenti, . . CAPUT VII.
Hinc fera non meritum, sed habet mcns dura rea-. Qualiler
ipsos concursu agrestinm lerritos de si si
[tum. consolatus; in quo de nominis ejus diversilalc, >
CAPUT V. .
Ergo illis pariter prandenlibus intrat agreslis
Ut agrestia cum mitibus mulgens, et caseos pauperi-' Turba calervatim,
bus tribuens apud prwsidemsil delatus. legeret dum dogmata Sanctus
Verbi evangelici : turbantur nescia visu
X\r Domini, agnoscens ideo remanere libenter Corda virum, supplex atius complectilur aram,
Ut grege cum proprio fetas mulgeret agrestes, llle sacris genibus Mammaetimefactns inhaeret.
Accedensniveo sinum de fonte replevit: ? Allonili terrore novo, sunimainqtie salulis
Caseuseflicitur paulatim lacle coaclo. Jam dubio sub corde lenenl; cernensque timentes,
Pinguis el immissis ditescit fiscinaformis : Ne timeatis, ait, Mammelemcernitrs, ecce
 1031 WALAFRIDI STRABl FULD. MOH. OPP. PARS II. — HISTORICA. 1053
Quaeritis, hunc ipstun vos invenisse sciatis; A His simul auditis multa de parte piorum
Conforlale animos, nihil hic nisi mite videtis. Ad Mammemvenere, sacri consortia yerbi
At mihi reslat adhuc dubitalio nominis hujus: Quaerentes,aniraos per gaudia sancta refecti.
Nam Mammas Mammw, et MammesMammetisha- CAPUT X.
[betur Quibus responsis prwsidi, confessionemmagtcarum
El MammesMammis scriptum liquere priores. artium quwrenti, obviaverit.
Sit quodcunque, taroen coeleslisscriptio serval, Interea praeses Mammemjubet ante tribunal
Quodcunqueexprimiraus sanctum signarnuseuindem. Constitui, et verbis adduclum pulsal amaris.
Si vis, sponte veni, si non, permitte reverti. Tu Mammes, quem faroa magum serit, ille vocaris5
Pergite, ait, hil vestra timor jam pectora lurbct, Servus ait, Christi, Mammesvocor, incola montis.
Nam quocunque Dei me Spirilus egerit, ibo. Dic, inquit, magica compescerequaliler arte,
Conlinuo redeunt gaudenles atque timentes. Et domitare feras, debes nam pandere, possis.
Quam facite Omnipotens hominummuiare repenle Servio, ait sanctus, Christo, qui cuncla gubernat,
Corda potest, laudemque suis concedere sanctis.
Cujus ad imperium subslanlia fleclilur orbis;
Non modout hos homines limeant, sedcuncta creata. lllum terra limet, ccelum, mare, spiritus omnis :
CAPUT VIII. B Hoecscio et haecfateor, novi nam cactcra nunquam.
Quomodo, etdmonenteDei Spiritu, leonem, qui se Dixit Alexander : Magicassi pandere fraudes
sequeretur, vocaverit. Dissimiilandofugis, lormcnlis fortibus aclus,
Spiritus egregium dOCuitsublimia Mammem: Nudabis quse tecta tenes; dic ergo quod opto.
Surge aiens, jamjamque voca de monte leonem Non, inquit, didici mysleria focdamagorum;
Qui mullum virtutis babens, et corpore praestans -
Invocosed Christum, cujus venerabile nomen
Judaeos gentesque vocet, cgm slirpe maligna. Omnia sancta facit: carnem libi cedo terendara
Laetusad aetheriumMammes suspexit Olympum : Quam cruciare potes, liber sed spirittis iste
0 Deus alme patrum, mundi pie conditor, inquit, ln Dominivirtute manet, quem cuncla trcmiscunt.
Jam miserere, luumque, Pater, ne desere servum; Praesesait: Maglcispoenas conlemnere sacris
Respice Mamraeiis quid corda fidesque volutcnt, Te video; ne crede tamen me flectere posse
Passurumqne tuo pro nomine mulla tuere. Nequitiaecommenta tuae,vel carmine ludi.
Dixit, cum veniens eretni de parte rugitus Dixit, el e contra sanctus ferl lalia Mammcs:
Dat leo terribiles, horrendus colla jubasque. Odit quippe Deus vilamque genusque magorum,
Cui Mammes: Quo Christus, ait, vocat, impiger ibo. Et magus esse nequU Domini qui flagrat amore;
Tu quoque divina venias ad scammata jussu, C Non tua, scito, miser, timeo tormenta minasve,
Dumquecavo fuerinl spectacula in anipbilhealro, Salvatoris habens sculum, qui sidera servat,
Itnpia turba.suitm moriens te sentiat hostem. Qui me teque suojudex subjurCrelentat,
Ac velut hoe dicens, miles vcxilla sequeris, Quem colo, quem solum per legem doctus adoro.
Slernere disce ducis sirictis mucronibus hosles. Praesesait : Diversa studes opponere veris:
CAPUT IX. Hactenus arlifici licuit lusisse loquela,
Quemadmodum Cwsaream veniens, prwsidi tn- Jam montana mihi citius secreta patescant. •
notuerit. El quid, ait, tibimet, judex scelerose, fatebor?
Ccesareampost isla puer venerandus adivit, CAPUT XI.
Repperft el portas juxta residere patentes Quibus itidem blandilias prwsidis obviationibu»
Quos dudum praesescapiendum misit ad ipsum : confutaverit. :
Qui sancto venierite stupent, humilique salutant Hinc aliam tenlare viam dementia ccepit
Alloqnio: Salutem [salvum] tcmet gaudemus adesse; Judicis. Invicti jura per Caesaris, inquit,
Amplexiquepedes, verbis venerantur amicis. Fortunam numenque deum, nihil.esse nefandae
Surgentes ad celsa viri praetoria currunt, Arlis apud Mammen,et citius securus abibis.
Dicentes: 0 praeses, adest quem quaerisut hostem, Per nomen conflrmo Dei Palris orania Mammes
Mon magus, ut stulti confinxit opinio vulgi, Laelus ait, Natique simul CIIMnumine Flatus;
Ncc reus illorum quocgarrula fama serebat, Ast hominum figmentasequi sacvisqueredemplam
Sed servus milesque Dei sine crimine summi. Daemonibusdamnare animam nullo ordine possuiu,
Judex haeccontra : Pretio cognoscilur jste Praesidis ira videns sibi fortia tela remitti,
Corrupisse meos, sererent ut falsa velentes. Iucrepal, et diclis ardenspro talibus intus :
Nos aiunt non falsa libi, sed visa loenti, Nomen, ait, conlemne Dei, jamque ipsa negato
Hatid cnpimus pretio verum mutare saporem. Jura tui, nostrisque ferens iibamina divis
Vidimusad vocemChristum de more vocanlis, Aiirelianajubet cunclis quod Sanctio comple.
Silvicplas astare greges, quasi mitia quaedam, Vir Domini solita frelus virtute Tonantis:
Orantemque satis bumili circumdare gestu. Quod didici seclabor, ail; qui euncla gubernal,
Nescimus hunc esse niagum; si credere nobis Huic libare volo, quem solum semper adoro :
Duxeris indignum, praeslo est, nani venerat ultro; Daemonesille colal Dominum qtii nescit Olympi.
Judiciis inquire tuis nos vera locutos. Vane puer, nimitnn praesesseduceris, inquit,
 1055 VITA S. MAMMiEMONACHl.
•Etdoleo, nam pulchra libi nunc suppelit aelas,
Et primos leneris ostentat floribus annos,
Nec poteris pcenaspenitus perferre paratas,
Fervet enim crudo virtus in peclore magna,
Fervida sed languet bellis audacia coeptis.
Flecicre, frange fidem, facilis fuga, forte fureris
Supplicium nostri; Dominumque Deumque negandc> Ast alios qui nulla sacri solamina dicli
Offer sacra diis incensa potentibus, hoc est
Quodjubet Auguslus, quo facto liber abibis ,
FulUisamicilia. Reddit cui talia Mammes :
Jam ccssa sperare, miser, mea vota reflecli,
Et pro te potius tandem doluisse memento,
me desine
Atqtie annos deflere tuos, flere,
Cui Dominusproleclor adest. Volo protinus, inquit
Praeses, ut ipse neges qucm dicis jure colendum.
Non nego, sanclus ait, Doiriinura; torraenta parari P Ut quem
Cuncla jube: tolerabo libens pro non.iue Christi.
CAPUT XII.
Ut suspensusequuleo verberase non sensisse
confessus sit.
Inflammat magnis vehemens fervoribus ira
Peclus Alexandri miserum, jubet altius ergo
Sanctum suspendi, tormentisquc acribus amens
Pulsat utrumque latus; dum carpiturunguibus tincis, Exstingui. Tormenta parat
Nullam dal Mammesvocem de more dolentum.
Nondum, praesesaU, sensisti, saxee, plagas?
Dure, nec humanos juvenili in corpore sensus
Error habere sinit. Mammesad sidera loetus
Intuiium vertens : Grates^persolvimus, inquil,
Terrarum coeliqueDeo, quia non magis ipse
Inlus adhuc sensi, mentis securus in arce,
Crudeles quam te poenaetetigere sedentem.
0 pia sanctorum miris patientia vincens
Aspera cuncta modis! ccclestiamente pelentes,
Contemnunt carnem memori vel cernere visu;
Sic perdunt vitam, vila sine fine reperta.
Esl leve momenloquevolans fugit ocius omne
Quod lolerant, acuitspes rauneris, ardor amoris,
Immensumqiie suis coelestisgloria pondus
Mercedistribuit. Quid pronum in praeliasemper
Tironem miraris? Habet sua proemiaviclor :
Pro regno pugnat, regnans post bella quiescit.
CAPUT XIII.
Qualiter acrius tortus ccelestiallocutionesil
confortatus.
Praeses ut invietum sensit per vulnera Mamraem
Obnixisdurare animis , nec velle rcflecli
Ad mundi ridentis opem: Jam runditus, inquit,
Interiora viri manibus pnlsentur obuncis,
Ut landera cesset magicis confidere vanis,
El saltem nolens vesligia noslra sequatur.
Mammessidereo figens sua lumina ccelo,
Spemeliore metum pcenarum liber abcgit.
Credo, tenens quod Chrlstus ait, non esse timendos Mandit, et adjunctam satiat benedictio lurbani.
Corpora qui perimunt, communi obnoxia morti,
Victuras sine fine animas quia perdere nullis
Suppliciispossunt. Ergo dum talia Mammes
a Hank. legit, Mammemin not. ins.; sed retinonda vettis lectio. BASN.
1054
A Perpetitur, traclu cceli vox missa cucurrlt:
Nunc opus, o Mammes, animis, nttnc pectore forti,
Conforiare, prepe est victeria , plena corona
Utere, duriiia miles invicte vir li.
Hanc vocem quidam sanctis e fratribus almo
Auditu excipiunt, et pleno peclore gaudent;
Percepere, metus paritcr mcerorque premebant.
CAPHT XIV.
Quomodo prwses caminum instrui prwceperit,
sanctumque carcere manciparit.
Postquam illa judex animatura voce furentes
Carnificum tolerare manus et spemere Mammem
Vidit, ab incceptomutatus, jussit ab alto
Deponi tolaque slrui virlute caminum,
non flexit ferus unguibus, igne perurat:
Demens, qui magnam regnare in pectore flaminam
Sanctorum ignorans, ignes adhibere caducos
Ndh timuit, cuin restingui non ignis ab igne,
Sed magis augeri soleat; nec fortibus undis
Sanctorum flammas superari posse beatas,
Teslis adest Scriplura , sacro quae praedicat ore
Quod mullis non possit aquis pius ardor amoris
dum talia miles,
Praesesab interno pulsalus judice, jussis
Obvia jussa ferens, Maminemjubet inde beatuiu
Carceris extremi greraio tenebrisque ligari;
Ipse magis tenebris csecaet caligine pressus,
Qui Dominoductore carens, pelit exleriores,
Quis flelus stridorque manent, sine luce tenebras.
C At sanctis mundus carcer, quo solvier orat
Se Psalmista Domum paradisi laelus ut intret.
CAPUT XV.
Quemadmodum ingressus carcerem, paverii ibi
reclusos.
Sanctus in angusti perductus carceris antrum,
Repperit inclusos vario pro crimine dura
Sorle qualer denos; mox primo in limine flxis
Ad Dominum genibus, fundebat talia Mammes:
Omnipotens, immense Deus, quem denique nostri
Dilexere patres, quia tu miscralus amasti,
Exaudi quas fundo preces, nec linquere memei »
Auxiliis qui vivo tuis, dignare, Crealor.
Protinus inclusi, percepto nomine Mammis,
Ad planlas volvere sacras sua corpora passira.
. A quibus ut Mammes quid vellent voce reposcit,
Audiil esuriem languentum cuncta per ossa
Jam rabiem traxisse suam, nutare subactis
Viribus incessum , linguaequeretundier usum.
H:ecinler patulam penetrare columba fenestram
Visa ferens mellis, nivei quoque muncra lactis
Yox siunil increpuit Tibi mittitur, accipe, Mammcs,
Dtilciushoc domum pretiosis sumito cunctis.
Accipiens Mammesmanibus sacra dona siipinis
Ut panes, quos forte puer portavefat unus,
Quinque dedit Dominus quondamper millia quinque,
• Sic quod portat avis, Mammacsub honore beali,
i©53 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS H. — HISTORICA. 1056
Hanc turbam saliare valel; hoeemunera sanclum A Ignis, et exstinclis ccepit rarescere prunis.
Trina decent, qui felle careris, dulcedine vitae Conspecta novitale, pio fert talia Mammes
Ccelestis jucundus erat, cui trina polestas, Ore : Paler rerum, tibi reddiraus, optime, grales,
Vita, fides, virtus, dileclio, spes, via, palma. Nos, quia non aliter dignalus visere salvas,
CAPUT XVI. Quam quondam pueros Babylpnia sacra fldeU
Ut vincti effugerint prwsesquecum Mammetepro im- Pectore temnentes, medio fornacis honofem
motando sermonem habuerit. Concelebrare tuum, salvator rore dedisli:
Jam mediaecum noctis iler labentia ccelo Mammes namque luus non sentit in ignibus ignes.
Sidera signarent, subilo sublata serarum CAPUT XVUI.
Claustra viam tribuunt cunctis quos carcer babebat. Quomodo prwses incendium renovarit, inlaciumqve
Jamque fugam celeranl misefi, solnmque relinquuut audiens ipsum arcessiverit.
Convivamsiib nocte suura : litaior indicat efgo Tertia praelerea dum ccelumaurora teneret,
Hos lolerasse reos, illum sub crimine nullo, Solis et iinpigri conscenderet ardua currus,
Sed lantum virtute aniini, per pradia Regem Ne qua sepulturae cineris superesse vel ossum
Velle sequi proprium, palmamque subire quielis. Igne minula queant, reparato multa furore
PracSesut explosaS audivit carceris umbras, B Ligna jubet praeses consumplis addere flammis.
Effugisse reos, solumque residefe Mammem, Arida terrificis crepitant incendia, tectis
Cuslodi jubet accito sibi sislere sarictum, Mttrmure demagno, fumus volat ater ad auras.
Adductumque affatur ila : Haecdalur optio, Mamines, Necraora pulchra cito dimissa columba nalala.
Sola libi, veniam cUnctorumpraesto malofum De ccelo venit, flammas secreyit, et omne
Si tantum puro Doiriinussermone negelur, Ignis onus cameraecurvari more peregit,
Qucm verbo vitaque Deum colis, asseris, oras. Nec longura restincta rogi violenlia cessit.
Sanctus ait: Prolata semelsententia stabit. At ppst quinque dies judex, si corporis ulbe
Praeses ait: Libate diis tibi, vane, necesse est. Scire volenstantp restarent igne favillae,
Mammes: Cesset, ait; Christum colo, jussio vana. Fornacem reserare jubel, tum plurima turba
Jadex : Vihcet, ail, fervens tua dicta caminus. Militibuspermixla volat, mirabile dictu !
Eia age, quaequeplacel tandcm lormenta "parato, Auribus apposilis, intus sensere loquentem
Mammes laetus ait. Judex cui talia retfdit: Psallentemque Deo laudes gratesque ferentem.
Artibus pt semper magicis conlemnis Cl ignes, Forsilan liaecsanclis Mammes permiscuil odis :
Sacrifiea, fer dona diis, da munera leraplis. Fecisti nos, magne Deus, transire per ignes
Dic, inquif Mammes, censes quibus essfi litandiim? « Fluminaque, et, reddis post omnia dura quietem. ^
Ira licet dare verba vetet, tamen hoccquoque proeses: Atloniti, properata premunt vestigia retro
Alcides volis magnusque cotatur ApoUp, Judicis haecrabido portanles dicla furori.
Prples sancla Jovis. Tum Mjimnes protinus lnfit: Hic hpino non magus est, praesescrede oplime oobiSr
Converiiuntlua dicta tuis erroribus ergo, Sed potins virtute Dei, non carmine, vincens
Perditio, quod Apollo.sonat, vastare colentum, , Sacviliactormenla tuac, quem sedulus orat
Non satvareaniinas soevpsolet igne tenendas, Sub Cbristo salvanle valel. Sed praeses, ut audit
His simul audUisirato pectore judex Non ignes tetigisse virum : Nunc arbitror, inquU,
Triste Dionysiq Satanae Zosimoque ministris Nos magicos superare dolos, niiles tamen ibis
Mandatopus sanctumque jubet cruciare camiiii Adducesque virum : non me vivente recedet
Ignibus, ut totas confundat flamma favillas. Sanus et incolumis, pceuis vincetur amaris.
CAPUT XVU. CAPUTXIX. ,-i
Qualiler in camino Deo graliqs retulerit se ub igne t Quemadmodumeduetoprwses,et magicaneganti,
Itv-dinpn posse. feras promiserit.
Cumque Dei miles, deductus ad ora caniini,. Milesut ingentis reseraverat ora camini,
Cerneret ofucium pcenas stidare parando, Angelicos astare choros, et cingere Mammem,
Visibus aetherium tplis suspexil Olympum, ' Suaviter in media vidil fornace sedentem,
Hcecsacra dicta pio supplex de peclpre fundens: Virtutemque humili trinain prece rite voeanlem
0 patrum nosterque limor, lua juss» lenendo, Laudibus inlentum Domini, sanclo agmine septtui;
Te propter patior furibundijudicjs Iras, Chrislicolaepariler, testes virtutis habendi,,
Exaudi quas fundo preces, patientia noslram Hoc eliam speculantur opus : Procede, vocal le,
Dirigat alma viam, virtus simul ignis hebcscat, Miles ait, Mamma,praeses, te cernere quaerit
Integer et Mammesvincat tormenta tyranni, Quojussam carpenleviara, petiere supernas
Lucis ut ignari capiant manifesta patenter Fnlgida conliiiuo sanctoruni mlUiasedes.
Virtulis documenta tuae, te vincere solum Quis dubitab.it enim cives pro cive beltos {
Posseque cuncla sciant. Sanctotum nomine Chrisli Advenisse suo solatia sancla ferenjes? ,;.,j
Munitus, signoque crncis per singula faclp, Jlunc ad cerla sose properanlem praeraia palm*
Haud trepidat flammaemedios intrare per acstus. Non linquunt, sed slare monenl occiiitius ipsum,
Protinus ingresso cessit vis lota caloris Victorem sancti ducanlut ad ardua cives.
1057 VITA S. MAMMiEMONACHI
Praeses ut aslantem saevaad praetoria Mammem
Conspicit, his mentem pulsat sermonibus almam :
Quid magicaetantum artis opus per singula posse
Cernilur ? ut flammaevires ac fraude perirent,
Sic ignes, sic noslra tibi tormenla videntur
Contemnenda? feras nuper qnibus arlibus, edic,
Legibus a propriis aiiena ad fata vocasses,
Idem haec error agit, fraudesque videniur eaedem,
Te tanlus fragUem quidquam ne laederet ignis,
Has artes dic sponle tua, tum liber abibis.
Nomen, ait, Christi, Mammes, mihi lalia magnae
Virtutis documenta dedil; neque vana docebat
Ulla superstitio, pavi silveslria jussu
Quae venere Dei, memetque secuta Tonantem
Vocibus in propriis mecum laudare solebanl.
HaecMammem fecisse scias. Jam plurima cesset
Verborum jaclura velim, veracia iandem,
Praeses ait, proferre slude, si ftdere vanis
Indubitanter habes, habeo quoque vincere pcenis
demens
Conatus, decepte, tuos, jam detege
Qua ratione feras, qua lantum viceris ignem.
Non, inquit, magicas didicivvel protero fraudes,
Sed Natum coluisse Dei, de nomine .cujus
Nomen habens, vilam tali pro rege paciscar.
Pracsidis ira : Feras, inquit, promilto paratas
Htimano gaudere solent quoe sanguine semper,
His dulcem te ferre volo velociler escam.
Non terremur, ail Mammes; immiile, fereinus.
CAPUT XX.
Qualiler ursa vel pardus non pxnas ei sed honwem C Cui martyr pridem dederat praecepta vocato :
inlulerint.
Haecubi dicta, vocat judex de more ministros
Venandi quos cura ligat: Perniciler, aiens,
Ite, parate feras, quas noslis habere cruentos
Atrocesque animos, perimant ne corpora tantnm,
De praeda sed habere cibos videanlur amalos.
Qui dum deinde cavo consideret amphitheatro
Adducunt Mammem, dimiltitur ursa novelioe
Saevitiaementita minas, quae carcere poslquam
Prccessit caveaecoelique nitere petita est,
Mammemlaeta quidem praedaequepelebal amore
Sxvili.fi rnemor antiquac, tamen inscia rerum
Jam melas emensa viae, stupet ora beati
dnpecwmque viri. Nam quod temeraria venit
Ixaisit proslrat* solo, veneranter adorans
Bestia, juem tmlis hominum dementia damnat.
Post pardum laxare jubet: fera concila Mammem
Obsequium latura pelit, collumque beati
Martyris ampteclens, ulnis procmollibus ambit,
Sudoremque sacri detergit corporis, ergo
Servilio devota fovet, quem sternere jussa est.
Possumus hinc eliam merilum perpendere sancli,
Nam dum primus homo, Domino plasmante, creatus
Staret imago Dei, peccati et criminis expers,
Illa poteslatis gaudens insignia primae
Percepit donante Deo, quo cuncta creata
Orbis in obsequio solus subjecta teneret.
» Versus mulilus.
1058
A Postquam colla animo subverii dtira superbo
Deseruitque Deum, Domini non seivus haberi
Sed magis ipse volens dominalum indignus adire,
Ilinc collala prius ccepit fttgitare potestas
Cunctorum, qui nuper erat sublimis honore,
A cunctis patitur, jam factus apostata, pcenas.
Hanc sancti peslem primi fugeie parenlis
Atque humili virtute animi, medicamine Chrisli
Susceplo, primi meruere insignia juris.
CAPUT XXI.
Quomodo cdpto ad inlerficiendum eum leone , itle
que.m prius vocaverat veniens, vocem sit imitatu*
numanam.
Ut Mamniem nullo violari vulnere judex
Conspicii: lte, viri, totis conatibus, inquit,
TJLuslrcnliir montes, silvis sint retia, lolis
Vallibus insidiae, cunctas peragrate lalebras,
Egregium donec sislatis in urbe Ieonein
Qui vires animis acuat, qui viribus iras,
Qui primo Mammis comroisceal ora furore,
Et ne praeceptis angustia temporis obsit,
En vobis spalium bis denum cedo dierum.
Mox jussis famulantur, eunt, mirique repertum ,
Roboris alta citi ducunt ad tecla leonem.
Proesesadesse feram dictis ut pluribus audit
Inclusam caveis, ornent jubet amphitliealrum.
Tertia deinde dies cerlo dum lempore surgit,
Procedil, monstrumque jubet dimittere sancto.
Dum timefacta manus, dissolvere vincula tardat
Nam leo saevus erat, dcscendit monlibus altis,
Urbem adiens, nullum Ioesitsub mcenibus urbis;
Per patulas fcstiva fpres speclacula luclum,
Non risum laturus adit, inox ora beati
Inluilus Mammae,vocem, mirabile dictu !
lnduit hunianam, primumqtte his yocibus tisns :
Salve cttltcr, ail, sumrai venerande Tonanlis,
0 nalura hominis sancto Spiramine plena
PJena simnl merilis vilae, libi t[enique jussu
Cogimur angelico, naturae munera contra,
Humanos proferre sonos, servitur honori,
0 pastor dilecte, luo : nam quod minus ipsa
Dat natttra, fides itidem tua magna meretur.
Tu paslor, tibi nos aequum servire libenler.
Miremur virtutis opus, doleamus iniqua
D Facta hominum : laudat brulus bene facta magistri
Concesso sermone leo, meritisque faletur
Hunc sancti venisse viri; doctoris amore
Non turbas, npn arma timet, servire paratus
Exilium tolerare cupit; nos omnia conlra
Ultro doctorum miseri bene iacta siiemus.
Fingere falsa libet, serimus vel facla libenter.
Scire quidem volumus, sed plus juvisse laborem
Quam docloris opein; probris lacerare magistros
Jam pauci meluunt; multi non frangere portas,
Sed struere insidias pollulo pectore gaudent,
' Hos canibus porcisque pares sententia Chrisli
Sancta vocans, jubet hos fraudare nitela ".
«060 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS H. — HISTORICA. 1060
CAPUT XXII. }A Quaefacienda ptilas, landem fecisse licebit,
Qua severitdtejanuis clausis Judwos gentilesquepro- Si modo quod memoras celeri compleveris actu.
slraverit. Continuo Stadium praeses petit, et jubet illum
Postquam verba leo volttarilia flne peregit, Qui mjrae virtutis erat, laxare leonem,
Oslia cuncla loci claudunlur coditus arcla Quem dudum spalip jussit quaesissedierum
O.bice,ne facilis miseros fuga demere posset Viginti, captumque sibi jam creriidit esse
Quin omnes unum paterentur saeviushostem. Vincendi auspicium. Mammesfera jussa vomentem
Pretinus borribili prpsternere cuncla furore lncrepat, el diclis miserum mordacibus urgel:
Ingreditur , linguitqtie horaintim rabida pra crucre. Impie, vane, miser, maledicte, insane, profane,
Dentibus hcs lacerat, sevis saecat unguibus illcs, Jussa patris Salanae sequeris, quae mente maligna
Impulit hos currens casuque peremit amarp. Sunt facienda tibi, teniet vincemus et illum.
^lllos mprte timer subita prosternit inertes His diclis magno mittunl clamore leonem.
Casibus et variis, pariter gentilibus instat Protinus adveniens sanclum fera, ul alta luentem
Judaeosque premit; proslratis omnibus ergo Dicenlemque Deo laudes meditamine forli
Sotns ab exitie praesespaucique ministri Perspexit, pedibus supplex prostrata, bealas
Mammetisjussu dilala inerte feruntur ! Lambebat plantas, veniam procrimine poscens.
B
Immunes, optala viro ne passio desit, Ut Scriplura refert, contra praecepla Tonantis
Ipse parat vitam termenta parantibus, ipse « Consilium, ratio, sapienlia, nuUa voluntas
Palmam morte petit. Judex, ut crimina nondum Pracvaluissepotest; frustra tormenta paravit.
Finem habeant, vivit. Numerum quis scire cadenlum Praeses, ubi MammemDomini pia dextera texit.
Milliavel valeat, passim cum frusta per omnes CAPUTXXIV.
Sunt dispefsa gradus ? lenge cervice revulsum Qualiter a populo lapidalus illwsus permamerit.
Rore caput rubeo cpmmisla slrage nalabat;
Ista videns pnpulus fremilu vuhuquc minaci
Abscissas aliena manus ad corpora jungi
Murmura Ipnga ciens, celsa tum voce virum vir
Cernere erat, truncos gemino sine poplite ferri,
membra loco vel caesa Herlalur, pcenas inimico a sanguine sumant,
Canclaque carerepriori, E medioqtie magum ssevocruciamine loilant.
Saucia vel remanere suo; lantusque repente
ab Continuo ad lapides animo fervente Iegendns
Sanguis ad indicium facti lerroris oris
Gaedisiit pleriis, ut flumen abire putares Opppsilas rupere moras, fit grando sine imbre,
Saxa volant, sanctumque riiunl super aggere facto.
Littoribus; veluti summis cum monlibus ingens
Grandocadit, mixlisque simul tohat imbribus aether: Q Gaudenles abeunt, sesc vicisse putantes,
Tum collecta imas descendunt flumina valles, Sed potius victos reruin docet eiUus ipsos :
Saxa trabunl, silvasque ferunt, totaque vagantur Nil nocuere quidem lanlo sub turbine Marnmem,
Planitie agrorum, gemitus dat rusticus imo Se vcro aelernis damnarunt criminc pcenis.
Pectore : non aliter coesortimmembra feruntur Posl modicum Mammes, ut facla silentia circnm
Sensit, ab aggesto surgens illaesusacervo,
Sanguine rapta suo. Plebis spectacuta talem
Finem habuere malae.Mammesvocat inde teonem, Discedit, laudes Doinino gralesque frequenlans.
Et mandat propriis celerem se Conderelustris. CAPUT XXV.
CAPUT XXIII. Quomodovoce vocatus superna pro iiwuicis depreca-
tus in pace quieverit.
Quemadmodumsanctus Mammesleonemmirw supera-
veril crudelitalis. PeTgenti, sudum dimissa per aera venit:
Praesidis ira tamen tali nec vulnere plebis Vos aiens, ascende, virum sanclissime Mammes,
Tacta capit requiem, verum ne evadere possit, Janua te cceli paradisi et claustra patenli
lnduratur adhuc, Mammemquefurore vocatum Excipiuntgremio, gaudet te Christus adire,
Alloquitur prisco : Mammes, libamina divis Quamque libi portat landem meruisse coronam.
Aut devota dabis, poena aut moriere eruenta. Jam propera, sanctus quero Flatus ubique gubernat,
Respondet roarlyr : Miror te daemoniorum AngeUcos.cernes misso cerlamjne cives.
Participem, tenlare Dei post talia servum. Hic Dominum laudans,orat mox taliaMammes :
Nam Dominum cognoscomeum, qui liuquere memett Haecillis diraitte precor, nec redderejudex
Nunquam, credo, volet; vos Contra Yindiceflamma» Quaefecere mihi, districlp examine quaeras;
QUPSfacit impielas Dominumscelerosa negare, Talia qui mandas, exaudi talia clemens,
Quique deoS colilis, ligni lapidisve metallo Alqueanimam permillemeam.cum pacereverli
Quos raanus artificura vano compegit honore, Ad requiem quandoque suaro post praelia mundi.
Damnabit, slringetqu«rreos sententia morlis. Dixit et aelberiam conscendit spiritus aulam
Praeses ut irato percepit talia sensu : Liber in aelerno semper mansurus honore.
Noris, ait, nostro retineri jure leonem : At somnus sanctae coiicltisii lumina carnis.
Soevioriile tuas discindet, frivole, carnes, Semina quae lacrymis Mammesinfusa ferebat
Si mea jussa animo ducas teranenda supefbo. Messuit hic fructu gaudens, qui flebat eundo
Ne dubita, vinceris enim. Tum talia Mammes: Fert veniens plenos laetus mercede maniplos.
1061 VITA S. MAMM41MONACHI. 1062
CAPHT XXVI. A Ad regnum cceli, sanclis per saeclaparatum
Quod cwtcrossanclos non solumvita, sed et virtulibus . Omnibus, aeterna tandem pielate vocatus,
wquiparaverit. Pace Dei fruitur summa, sine flne beatus
Jam quia Mammetis vitam fincmque beati, Illic sancle lui Mammes memor esto poetac,
Deformi sermone licet, tamen ordine quodam, Augia quem felix Strabonem nomine ntitrit
Clausimus, ad laudis cumulum licet addere quacdam
Dona quibus Domini servi quoque facta fidelis STRABI HYMNUS
Narrentur, mercesque humili stl plena poetae
Munera de proprio sacraesuperaddere laudis. IN NATALEM SANCTI MAMMJE.
Quem non sanclorum Mamnies pietate Odeque . Laudem beati martyris
Moribus et signis, nec non certamine forli, Ad Trinitalis gloriam
jEquiparet? sanctos cujus tibi vita priores Sanctaecauainus stipplices
Sancta repraesentat, cunclorum facta resignans :
in Quacdat coronam testibus.
Simplicitas primi semper pastoris illo, Adversa mundi pertulit,
Longaevipia vita Enoch, perfeclio Noe, Calcavit ejus prospera.
Lot sacra sedulilas, Abrabam credula virlus, " Mammes Tonanti reddidit
Isaac cautela patris, benedictio Jacob, Quodpro reis hic passus est.
Consilium Joseph, sancti sapientia Moysi, Virlute, vita, moribus,
Gralia tum Samuel, patientia fertilis Iob, Sermorte jucundissimus,
Pax Idida magni, dilcctio mutua David, In charitatis gratia
Ardor apostolicus fervorque propheticus aeque Semper manens dilissimus.
Quodque suum tenuere locum ; miracula vero
Speruens opes cum casibus
Tam manifesla dedit quam sunt duo lurnina mundi, Mundi, supernis institit.
Ex quibus ad tanti laudem famamque patroni Liber caducis exiit,
Quaedampauca libet velerumycomponeregeslis, Nil ambiens ex infimis.
Ut liquidoagnoscas cunclorum dote piorum Mitis domans immilia
Hunc nituisse virum. Prior in deserla vocatus Illisque promens mystica,
Est populus, legemque Deo donante receplans, Viveoat inter beslias
Pellibuset tabulis lenloria sacra paravit: Quo cive gaudent angeli.
Sic Mammesdeserta petens, duin construit aedcm, Adjutus armis spiritits
Donum evangelici meruit venerabile libri. ^ Vicit furores principum,
Huic instar Salomonis, amet quodcunque petendura, Saevi draconis conlerens
Coeliiusannuitur. Mammemsacra dicta legentem Sacris caput conatibus.
Atlonitaestupuere ferae, mirabile dantes Magni favor praeconii
Doctori obsequium ; Samsoni ex ore leonis Debeltir isli marlyri,
Ut dulcedo dala esl. Propriis in moenibushostes Cui Chrislus essel vivere,
Elisei seclalor alit. Quod agreslia parent Lucrum resolvi maximum.
Tam tritum est sanctis, ut non sit ferre necesse, Mansit fides in pectore
Nec mirum quod stulta magtim senlentia dixil, mente felix, integra
Spes
Relzebub Domiiiumsi gens Judaea vocavit. His major illum charitas
Cumque tribus pueris, mundi simul idola temnens, Intus foris possederat.
Clauditur iguicremis flammafervente caminis. Exsullet omnis supplicum
Verbera cum Paulo tolerat. Sectatur utrosque Coelussereno gaudio,
In pcenis, itidem vincens seclattir utrosque -
Hujus patris suflfagia
Unguibus hic fpssus, serris est tortus Isaias ; Pronis rogando cordibus.
Eliara corvi, Mammcmpavere columbae. Te martyr, ergo, quaesumus
Ut Jonas ceto vivus sorbente repertus, Mammes, fave poscenlibus
Sic Mammcnservare ferac, non laedereppssunl. Sacro precatu protege,
Opprobrium Elisei geminis delelur ab ursis, Quos inslruis cerlamine.
Et leo Mammelisslravit saevissimushostes. Impende curam dapsilis,
Ut bruli Dominus linguam reseravit aselli, Aufer malum placabilis,
Ne populi exitium vates traclaret iniquus, Confer boni solalia
Humana sic voce leo Mammetis honorem Viue parando pracmia.
Praedicat, ut lali saltem doclore cruentus Sit Trinitali gloria,
Resipiat judex. Lapidum quoque grandine pressus, Virtus, honor, per saecula
Cum Paulo Slephanoque Deum pro talilius orat, Quaenos bealis roarlyrum
Exemplummorientis habens, ih corpore Jesu. Semper juvet suffragiis.
His aliisque Dei clarissima dona ministrans, Amen.
 WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS ABBATIS

—
OPERIM OMMUM PARS TERTIA. CARMIM.

(Ex CanisiiAnliq.Lect., tom. II.)

DE VISIONIBUS WETTINIa

PR^FATIO
AD GRIMALDUMCAPELLANUM.

Domino Patri, vereque felici, et purissima since- A tas aliquantisper tegeretur. Unam itaque ob causam
ritate venerando GRIMALDO capellano, WALAFRIDUSimpossibilitatem superavit voluntas. Coniperimus
STRABUSacternac beatiludinis in Salvatore mundi elenim quosdam esse qui hoc nil amplius vanis
salutem. somniis dijudicantes, nec habere aut credere aul au-
Ex quo, Pater beatissime, familiari quadam pietate dire dignanlur. Hanc autem praesumptionein ut au-
exiguilatem meam dignali eslis agnoscere, sedulo dierint, turgentes assumunt in manus, avidique vilia
tenaci memoria amplexabar, cujus pracsenliamsummo quibus redundat rimantes, velint nolint, ipsum quod
ardore sitieham, sicut et hactenus ago. Licet enim oderunt invenient, dum quod sitiunt quaesierint.
longa interjeclae lelluris spatia sequestrent, vasli Compulsum lamen me scianl in hoc prorupisse, ef.
montium et saltuum dirimant anfractus, animo ta- quasi stiraulis plerumque impulsum sci iptiiasse. Sed
men spirilali igne aesttians, quamvis absens, assidue propter amorem ehis qui haec vidit, el ista fieri de-
vestros quasi quoddam speculum intueor obtutus. sideravil, et me haccfiducia animavit.
Denique jussu Adalgisi venerandi Palfis in Domino, Qtiapropter, beatissime Pater, quaeso sanctitatem
visionem Wettini propinqui veslri •>, quam beatus veslram ut emendare dignemini quidqtiid in hoc pit-
pater Helto c urbanoe facundiae, mellifluis floribus tacio censura veslra aptum correctipni vel a vero
adornans, prosaicis verbis doctissime composuit, B discprdans deliberaverit. Necesse enim est ut Erle-
versibus hexamelris furtim exemplare coaclus sum. baldum dominum et Taltpnem praeceptnrem meum
Ideo nulli hoc ut placeat exliibeo, tantum illius vo- haec res non lateat, quia fas non est monacho suum
luntati satisfeci, et major erat obedienlia quam fa- quidquam celare abbalem. Si ilaque consideranie»
cultas. Sciebam etenim quia qui spiritalibus viris nimiis nacli fuerint sordere mendaciis, slatim pun-
obtemperat, nunquam errat. Et si in pedura mensu- gent, non palpabunt. Et, ut vereer, qui pene octa-
ris et syualoepharum positione fefelli, contra nullum vum decimum jara annum transegi, dignis verberi-
luctamen fnibo, quia ad rumusculos d spargendos bus vapulabo. Optime enim hac arie, sicut et in aliis
non egi, sed polius ob propositi mei conservalioncm. imbuli sunt, sed minus diligunt. Ideo defendere di-
Quippe cui nec aetas ad talia competit, nec scientia gnemini ulililalem meam, et hujus scedulacinflrma
suppelit. Scinlilla quoedam inest et eget fomile. tueri. Quocdametiam nomiua in conlextu occultata,
In hoc autem primilivo carmine nec tempus mo- qui diligenler invesligaverit, istis versibus impressa
rosum ad caulelam concessum est, nec proprii ser- reperiet. Bene valentem, et Slrabi memorem, te
monis habui potestatem. Arbitror aulero quod si per Deus emnipptens in aeterna felicitate cpnservare di-
campos darenlur vagandi induciae,quivissem fortasse gnelur, sanctissime Pater. Amen.
ramusculos aliquos decerpere, qtiibus mea rustici- e
a Vide visionum ejusdem narrationem prosaicam c Abbas Augiensis anno 801, Basileensis episco-
inter Opera Heltonis Basileensis episcopi, Patrolo- pus, Caroli Magni legalus ad Orientales. B.VSM.
giae tomo CV, col. 767. EDIT. •* Forle ramusculos, ut paulo infra. CAN.
b Frater scilicet Grimaldi. BASN.
1065 DE VISIONIBUSWETTINI. 1066

INGIPIT LIBER.

Oratio ad Christum. A Elevat, inque Dei varium transmutat honorem,

Christe, novum qui pascha mibi concedis agendum, Interiora medens atque exteriora reformans.
Suscipe dona precum, laudisque salubria nostrae Ciijus ad ingeniuin nullus mihi sermo redundat
Vola, vpluntatem pelius quam dona requirens.' Narrandum, quando specialis in orbe refulsit
Quanlum posse dabis, lanluni sum velle paratus Doctus in incultis jaciens sacra semina sulcis ;
Cum tua majeslas velle atque valere ministret. Largus in auxilio, vita probus, aptus amori,
Te precer, alme Deus, pueriles disjice ludcs, Justus in arbilrio, arle sagax, perfectior actu ;
Et fermenta tui placida insere dogmatis, ut sit Quid moror ista canens, cum possim jnre fatcri
Blanda roihi dulcisque Patris sententia, cujus Me nescire alium qui compensetur ad istum?
Jussa sequor, ne dorsa fero lacerare flagello Cogitur interea monachorum paslor haberi:
'
Incipiat carmenque animo reprobare citato. Discipulus dudum, disponitur ipse magister.
Non aliunde quidem primum coinponere carmen Carceris ipse fuit custos, quo saepe cupivit
Disposui quain, sancta sequens praecepla priorum, Finilimum exspectare diem, tum morte revicta
Primitias deferre Deo, cui cordis in ara Perpetuaque frui, Christo donante, corona.
Ferlur adeps, sanctaecum laudis odore litatus. Vocibus in septem si prornat verba palalus,
Jesu Christe, crucis rogo per merita alma sacratae B 1 Non erit ulla tamen narrandi cuncta facullas,
Atque resurgenlis per maxima festa Leonis, In quibus immensum perfecerit ille laborem,
Cujus adest hodie feslum venerabile cunciis, Quidquid erat Christi per ovilia jure regendum
Ut me digneris viliis mundare nefandis, Fecit, el assidua constanter pace salulem
Ne quod voce probo, hoc noslro damnetur in actu. Christicolis statuil. Regali raunere fultus
Quid loquar ullerius ? mundi miserere, Redemptor, Dirigiturque maris trans aequora vasta profundi
Perque polestatis numen succurre triformis. Graecorum ad proceres, scopulisque illisa carina,
De abbatibus Augiensibus. — Hettonis puerilia, prw- Fudit ontis cunctumque virura, sed praesul ab undis
feclura, mors. Seque suosque, manum Domiuo proebente, recepit».
Rhenus ab Ausoniis quo ducitur Alpibus, aequor Nulla maris posl haec rabidi discrimina passus,
Miscel, in occiduis diffusus partibus, ingens Sed polius recto cursu falisque secundis
lllius in medio suspenditur insula fluctu, Argivum responsa rato tulitordine Francis.
Augia noroen babens, jacet hanc Germania circa. Denique longa tulit postquam faslidia, cocpit
Haecsolet egregias monachorum gignere turmas. Mente sub obscura refugus tractare recesstira
Primus in hac sanclus conslruxit mcenia praesul Ordine de tanto, ne captus amore tenendi
Pirminius, ternisque gregem protexerat annis. ' Linqueret oelernumcui semper iniinus inhoesit.
C
Hujus quisque velil sanctoruro cognoscere.vilam, Anno igilur decimo Ludovici Caesaris, alque
Ipsa sepulcra petal, satis ipse probabil iii Hornbach. Bis cessere novetn illius tunc ordinis anni,
Postea septennis pracsedil cursihus Elo ; Sexaginla quoque aelatis jam lempora clausit,
Tum sequiiur binis laudandus Geba sacerdos, Morbus in exilium traxit lethale patronum.
Bina Ermenfredus tum lustra peregerat abba, Ille dolor dilectus erat, charissima febris,
Sydonius teruis denisque ibi pracfuit annis. Mors contempla, fugae haecoccasio prima patebat;
Vicenos binosque receperat inde Joannes; Venit adoptivum redeundi in carceris antruin
Quinque Petrus sortilur item venerabilis annos, Tempus, ut alterius contemplans ora jubenlis,
Quattuor inde lulit Waldonis lustra poleslas. Quod prius injunxil, jam lunc servaret agendo.
Tempore sub quorum juvenis velut aurea surgil Solvitur ex onere, atque sibi subjecla refutat,
Stella, tenebrosum citius vulganda per orbem: Perfruiturque quiete silens feliciter exin :
Ccenobiumquinquennis eniro Insulanense pctivit. Fare precor, quicunque velis, quacsitor honoris
Nec latel urbs horaines in vertice slructa levalo, Qtiod tibi munus eril, cujus mala fama cerebrum
Sed neque lesta subitmodium; peregrina volando Turbat et hanc famam durissima poena sequelur ?
Tanti fama viri' regales verberat aurcs. " Conspicis ecce meum dulci rumore refertum
Post rapitur, non sponte, foras de carcere charo, Pro nihilo duxisse volans et inane favoris
Et qui liber erat, fit, liberlate soluta, Molle decus, multumque viris miserabile juslis.
Pastor ovile tuens, cujus pars magna, profanis 0 ne magna dies damnans inhonoret, honores
A"ciibusinsistens, Cbrisli de valle viavit. Spernite, per normamque sacri resipiscite Palris!
Provida quippe Dei talem sapientia Palrem Versibus in paucis Hellenis gesta partimper
Constituit, qui cuncta sacris sub legibus arcens, Depinxi, brevitate tamen"majora polestis
Rure tenus destructa novat, geminamque ruinam Nosse sub invidia si mens non vestra gravalur.
° llla legatio ad Graecosab impcralorc Carolo incidit in annuni 811. MAB.
PATROL. CXIV, 8i
1067 WALAFRIDl STRABl FULD. MON. OPP. PARS III. — CARMINA- 1068
De Erbaldo et ejus electionein abbatem.- , Ex aetate ftiit puerili ipsam usque senectam.
A
Musa sorer, majera refer «elerique vetetu Quaro pulcbre et digne multumque insigniter haeres
Pater vilaque graduque beatus!
Pange melos, laudisque facem generisque latebras Vernat, uterque
J Hic pater ante fuit, modo filius, aslat, obaudit,
Cujus ab exortu Hettoni traditur haeres.
Est famosa tribus quae legum docta per artes Per natumque regi proprium vult corde paterno.
Filius iste prius, ductor palris esse jubetur,
Prpmeriut primo papuli sedisse senalu, ' Et tamen intendit
ludicieque benas justo discernere leges. qua se sententia docti
Jam senieris agat, sequilurque per pninia pacis
illius e raedie surgit generamine proles,
Dicitur Erbaldus, verso sermpne vir audax. Cpngeries, jungilque gregem cencordia praepes
Post septem denosque petit venerabilis apnos Paslorum, iiullumqiie dolus, mdlum ira Iacessit;
lnsulanense solum, sociatur fratribqs illis Res laudanda quidera pacis innata magistris:
Atquemagisterio Hettonis traditur almi : Omuipotens, vitae, pacis lucisque repertor,
Ambobus vitam per saecula multa ministret.
Quo monstrante, sacris nen parva ex parte Ubellis
Imbuitur, variaeque vetant ne traderet artes De Vellino et ejus wtale. — Visiodwmonum armato-
rum. Angelus dwmonem fugat. Orationes poscit
Seplenas ctirae, antiqui quas auribus iudunt _. Wettinus. Angeli consolatio et consilia.
Nobilium; namque illa refert scriptura Joannis U
Ante retroque animalia sancta oculata fuisse; Spiritus alme veni, nostraeque adjungere Musae
Sensus adest: Sic doctus homo ex ratione biformi, Unius ut vitam praeslanti fine capessam.
Ante superna, videt, relrp terrena, cavetque Perge Camcena, virum quem supra, tolle, reliqui,
Hac ex parte fcret ne clauso lumine caccus. Nam Wetlinus erat celebri rumore magisler,
Mittitur ad quemdam, socio cpmilatus, ab inde, Arlibus instructus septem de more prioruin,
Cujus multa viret sapienlia degmate, Scpttura a, Cui fortuna dedit scbolis adnectier illis
Quem dixi secium, carmen perquirit abundans, Quis gaudere solet nitida et lasciva juventus.
Nam vitam meta et vires in mnrte triumphat. Sedtamen, exteriusquantum discernere nostrum est,
Nunc inccepta sequar, ppst pauca parabor ad illud. Mpribus in caslis vitam mediocriler egit,
Laudibus ex hominum multas vulgatus ad auras.
Denique post reditum luxit perfectior actus,
Mcribus ardpr inest, sermpne fidelis amor stat; Hic igitur ppstquam Dpminus descendit ab allo
Fiilget in ingenio verax, probus, aptus, honestus, Carnis in hospitium sexto qtialer atque peracto
Norma boni, aequa fides, dileclio sancta sub ill Octingentesimo rapidis discursibus anno b,
Innuraerisque bonis nituit, quaecuncta sub ista Undeeimoque pii Ludovici Caesaris, et dura
Non possum brevitate sequi, ne audire recuses. p Sexies Octimber [october] declinat quinque diebus,
Haec Hettonis erant postquam jactala per aures, Adfuit illa dies quae septima in ordine constat,
Approbat ipse suo passim moderamine vera Ut sibi moris erat, quemdam pro corporis haustum
Esse salis, secuinque vehit per terga liquenltim Prosperitate tulit, quod tunc non solus agebat;
Camporum, fluclusque secant, Argosque penetrant, Adduntur socii reliquisque salubriter actis,
Diximus ut supra, redeuntque Augense sub antrum. Ipse nova ingentes palitur gravitate dolores,
Ergo ubi Hettonis silet argumenta potestas Indigesta vomens, dapibusque in corporis usus
Per raulta, alteriusque licet dum jura levare, Sumendis fastidit ali : jam venil ab orlu
Jam precis arte patet, curritque per ora vicissira Prima dies, multusque parum discesserat angor;
Erbaldo debere dari his in mcenibus arcem. Tum reftcit nen ccepta tamen fastidia linquens,
Annuit ipse Detts, cunctes qui meute sub una Nec tractavit in hoc ullum se ferre periclum
Hoc voluisse dedit, pastori mandat alendas Mortis, ad hanc vitani quando cibus iUe anipiavit.
In tellure ferax quae gaudet fruge bidentes. Tertia lux oritur npctisque retam Hesperus affert,
Tum perfecta magis Domiito servire voluntas Cplligitur mixtura virum, residetur ad escas;
Incubat, insignemque virum vota oplima produnt. Tum fralri : Non mensa placet, non pabula prosunt,
Mentis in occulto quantum prius esse benignus j) Cedo locum, compeller enim ferilate doloris
Vellet, in adjecta poteris bonitate prpbare. Strata videre mea, haec aliam portate sub urabram.
Dicam equidem quid in antiquis denasse figuris Tollunlur stramenta aliamque feruntur in aedem,
Hinc agnosco Deum vetercs recolendo prophetas. Contiguam cellaequam ccenatum ante petivit.
Heliae successit ehim venerabilis iUe Ergo ubi membra suo componil languida lecto
Heliseus, vectumque leves affatur in auras ; Conclausis oculis penitus dormire nequibat,
Spiritus oro tuus mecum duplicelur; at ille : Spirilus ecce doli foribtts processit apertis,
Grandia, nate, petis, fiat tamen ipsa voluntas. Clericus in specie, frontis latuere fenestrae,
Maxima Heltonis nituerunt facta per orbem, Ut nec signa quidem parvi videanlur ocelli;
Si quid adesse potest, tamen exsuperatur ab isto, Jam roanibus tormenla gerenscapitiqtie propinquanSf
Qui solita virtute potens pariterque benignus, Magna sub ardenti coraplectens gaudia corde:
Virtutum custos, vitiis saevissimusbostis Cras torqueris, ait, meritumque rependitur onuoe.
a An Clemeiitem ScolUim, quem rnonachus San- in GalUa? MAB.
gallensis in Vila Caroli Magni ait litteras docuissei b anno. 823.
 j069 DE VISIONIBUSWETTINI.
0 mens erba hominum, quo te deducere caecum
Expetis, el cujus relinentur sidera septera
In palma, hunc inknicilia aversaris araara,
Et cum luce cares, tenebris circumdaris atris,
Illeferoxque,rapaxque, minax, mendaxque, sagajtque Intentas forinate prepes, clementi.a magna est.
Finibus insidians fundo te tinguit ayerni,
At Domipus si ductor erit, transmiltit Olyrapo,
Uleigilur dum tanta, roinap,» prpmillij inermi,
Turba catervatim piceum comitata raagistrum.
Aflluxit, totumque loeum tetro agmine supplej,
Armati velut in bellum curruntque per aulam,
Structuri angustum poanalis carceris antrurq
Nulla reliuquenles fngiendi dona pavprem.
Hic locus insinuat Solymaequod dix.itlesus:
Ecce dies venient, et lu circumdala yallo
Laberis usque solum, gladio mactabitur infamj,
Et iapis esse super japidem hac strage vetatur.
Urbs animam, lapides tractalus nempe hgurant,
Vallus in angorem positus dignoscitur esse;
Destructor nam daemqrie,rj|, destruc^io finis,
Everiit hoc illi qui notum speraij, Jesum.
His actis timor opera[F. ora] premU, pavor occupat Ipseque tam diros animac carnisque labores
[artusi
Spes jam nulla fuit nigram vitare catervam,
Sed divina cito advenit clemenlia cursu,
Viderat in cella monachps sedisse nitentes
Forma quibus radians, habitusque ignptus ip **BMS» Blandaque dictorum pracmittit verba suorum ;
Unus ait, inedia qucm sors in sede locavit;
Res injusta patet, fugite his sedibtts hostes,
Hic homo sumel adhuc liujus conipendia vitae.
His dictis, yelut in vallem cum lynipha mina(pr
Fertur, ab aspectu subitis discessjbus agmen.
Cessit, et anxietas, tandemque decprus in au|am
Angelus ingreditur fulgens in veste rubenti,
Gressibus insistens, sermone acclamat anticQ:
Te, dilecta anima, hoc mpmenlp viserg venj.
Talia dicenti recubans sermone Laiino
Subdidit : Omnipotens noslris si ignoscere culpis
Dignalur, pietalis ppus perfectius auget;
Sin alias, pugno concludimur illius omnes,
Impendat quodcuuque placet sequimurque liheat^r. Infirmum, duxitque via praecessor amoens.
Nant prima sancti patriarchae fronte stattiti,
Inde prophetarum collectiosancla priorum,
Sanclus apostolici demuro globus ordinis, omoe$
Hi genus humanum mullo vexere labore ,
Nunc eliam majora pelit sotamina praesens.
Colloquioin medio rumpuntur visa duorura,
Nondum verborum, sed visus finis habetur,
si
Evigilat, qttisque sibi quaesivit adesset;
Viditadesseduos, cunclis qui adstrata revexsis
Forte doraum inlrabant, quorum tunc unus in iPSP
Ccenobiopraepostus erat, meus ipse magisler,
Praecipuabonitate vigens, et moribus pmnes
Praecellens, latitare vclens, sed n.o.tusubique.
Repperit hunc aliumque dorao cpnsjs.tere fratrem,
Accilisque cavas utrum jaculavit in aur.es
Quidquid in angusto cognovit temporis actu.
Palluit ac timuit, carnisque dolore remoto,
8 Id estexistens.
1070
A Surgit ab excubitu pronus tellure recumbens,
In patulaeque crucis distendens inembra figuram :
Jam tota virtute, yiri, prece posco frequenli,
Inquit, adorantes, veniain deposcite nobis,
Conspiciunt igilur tanto terrore gementem,
Cantibus insistunt, palmasque in sidera lendunt,
Cantantur septem lacryipar|im carmina, nec non
Plurima psalmorum modufamina lirmiter addunt,
Quae tanla anxietas sibi cpnlinuaie rcquirjt.
Tunc surrexit humq, lectoque resedit aobelus,
Exposcitque legi sibi verba novissima sancli
Gregorii, in scripto quod noscitur illius esse,
Dialogus, quo mulla bonis documenta ministris
Conslruxit, moTlisqiiesitus permulta serebat.
B Grandis in hoc libro perlecta est leclio fralri.
Tunc ait, oro, Patres, componite corpora terrae,
Atque quiete gravem placida relevalc laborem.
Et miiu quod restat spatium concedile noctis,
Corpus ut invaUdum somno pascatur inani.
Poslquam lassa suo prosternunt merabra papyro,
Dum recreare cupit, ccelorum e culmine missus,
Angelus albato veslitu venit amictus,
Assistens capiti, qui yisum in veste priorem
Purpurea ostendit, juxla vestigia stando,
Laudat et hoc sludium, quod confugisset ad aimura
In precibus Dominura, quod lectip sanpta plac«bat,
Temppre qup graviler terrens angustia pressit;
C Hoc servabis, ait, ne pcaetermiseris exhinc,
In multa qtioque est psalmus perfectior unus,
Cui virtus moralis inest, postcarmina constans a
Seplena atque decem centuraque; huncsaepe reflcctes,
Lectio quo legitur, psalmique canuntur aperta
Veracique fide, jucundum munus habetur;
Talis et ad Dominuro utiliter dcyotio fumat,
Atque serenalum hoc placat certamine Christum
Sacerdotum pravorum poenw.
His igitur dictis assumens angelus idem
Dum vadunt, montana vident qua? sidera tangunt,
Marmoris in specie pulchro commista Colore,
Quaeque in circuitu praecingens igneus amnis
D Ambil, inexhauslos tribuens intranlibus ignes.
In quo multa nimis monstrala esl turba reorum,
Inque locis aliis diversa facla sequentes
Agnovitpcenas, multosque recurrtbere dudum
Quoshabuil notos: ibi major et alter in undis
Ordo sacerdotum, praefixo stipite vinctus,
Terga dedit vinclis ; quae curis carne stiperbis
Conlra quemque stetit, mulier pro crimine slupri,
Fomes adullerii est consors poenalis Averni;
Tertia cumradios semper produxeritaura
Dicuntur caedi genitalibus artubus ambo.
E quibtis ille aliquos sese cognosse ferebat.
sacerdptum nmne|P pars, apgelus inquit,
Magna
Lucra petunt terreua,quibusqueinliianiiiiatiliaerent,
1071 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS IU. — CARMINA.
Atque palalinis pereunlia praemia quaeruut
Obsequiis,ornantque magis se veste polila
Quam radiis vilae; pomposis fercula mensis
Glorificare parant, animarum lucia relinquunl;
Deliciisducti per scorta ruendo volutant;
Hac ralione alios neque se defendere possunt:
Peste fameque inopem possent solarier orbem
Si tola virtute Deo sua lucra referrent.
Hanc summam mercedis habenl, qni talibus iuslant Liquisli cemmune bonum furluroque peculi
Rebus, ut aeleruam capiaut iu finibus iram.
Monachorum cruciatus-De
Apostroplie ad sacerdotes.
episcopv opemmortuo neganle. Torquetur Carolus His visis
Magnus ob impuram libidinem, inter electoslamen Aspiciunt, dum ductor ait : hac arce tenetur
annumerandus. Viim comiiumdescriplio. \
0 patres t si pauca addam, ne spernilc, quacso.
Quid facit anlisles? in ovile lupus ruil ullp
Npn claudente fnres, jacet ebrietate sepultus.
Pastcr, adullerium in Dominicommiltere sponsam
Qualiter audebis? Thalamum usque inducere debes
Regis, et ipse thoruin prior invasisse nec horres?
Miror avaritiam sacratitm pectus habere.
Cui servas? Resipisce, precor; non nascitur haeres.
Quid cumulas? Non qtiippe tuo stib jure tulisti,
Sed sic dona Dei quaedispensare juberis.
Nemo bono obsislit si rectum velle tenebis.
Quid rapis et vendis, Solymorum more, columbas?
Valde cave expulsum, Dominusne torqueal atris
Verberibus, pompasque truci condemnet Averno.
Cur libi uiagnus eris, numerum si forte bidenlum
Te recolis debere Deo signare potenli?
Crebra sub occultum claudis suspiria pectus,
Si non damna doles, verecundia ducat ab igne.
Cumque videbisbves dexlra tui, parte*sinislra
Esse luas, nuper ductor, nec lerga sequeris,
Pro cunclisque lues patiens incendia pcenas.
Nolo tibi ille canat, praesul sacrale, propheta
Plebis erit similis stullac peccando sacerdos.
Laus gregis esse slude, et ccelestia regna mereris.
Vidilel horrendum ligui lapidisque opus illic
Materia exstructuin, castelli more locatum,
Ordine confuso, summo atque vapore repletum
Terrilus his frater, quoerensqui mansor inessef,
Audiil inclusam monachuin pro sorte calervam
Purgandi, variis patriisque Iocisque manentum.
Hos inter speciale tenet discrimen et unus
Frater in illicUum cecidit qui crimen habendi :
Secretas cumulans injusto pondere gazas,
Roboream ille habuit, quem plumbea possidet arca,
Judicii usque diem dubio sub fine vomendum.
Hac se fraude duo primo armavere jugales
Saphira et Ananias, communis vasa pericli.
De quo fratre prius cuidam dum peste laborat,
Annos ante decem similis sententia visa est,
Dum raperetur in excessu: jamque illa vetustas
Dililuit, donec memores revocentur ab islo :
a Hic abbas erat Waldo, ul patet ex litteris acro-
stichis versuum sequenlium. Waldo autem fuit pri-
mum abbas Augiensis, deinde sancti Dionysii Drooc stichis ab eo versu : Angelushac addit, Sedes ejus
Lutetiam Parisiorttm. Obiit an. 814. BASN.
1072
A IUeetiara cui nunc patuit, non audiit anle,
Indicat iste locus vilium, quod saepenotalur
Saepiushoc monachis magis ac magis esse cavenduin,
Succidiquejuvat, quod tanlura pondus adauget.
0 monache, esse cupis, quod te jam velle negasti,
Divesopum,cuinuliapalrumhocdocumentadederunl,
Sed pauperiatem cujus pars Chrislus habetur.
Si vendis Christum, maneat quaccerne, gehenna.
Eligis, haud capies communisorle coronara.
Tu lamen, Omnipotens,propriosrege duclor alumnos.
celsum ccelo monlemque propinquum
Abbas a ante decem corpus qui liqueral annos.
-«jenloruraincursus tempestalumque furores
B ^im b pluviaemullumque discrimen ibidem
ft-bluit incaulo quidquid neglexerat actu.
rraelus ut setcrni ducalur Regis in aulam,
celiciasque sacras sanclorum sedis in acvum
oblineat, pcenaquecarens ubi vila sequalur.
>ngelus haecaddit: Quidara quod procsuleumde.n
oeberel prccibus factisque juvare benignis,
>-ntedies multos, cett demandaverat ipsi,
fegalo ostcnsus, quem tunc per somnia ferre
Ccortalur sibi dicla Patri: sed episcopus c iUe
tssse ratus solili mendacia inania somni,
fudendo excepit, despecto fralris amore.
gente piger, nec corde sagax, succurrere lardus,
*a tormeiiioruro jam nunc succnmbit amare,
ccorliturque suas proprio pro crimine pcenas.
^ Ad quem frater : Ubi quem dicis clauditur, inquit
Dixerat: Ex alia monlis male parte lenetur.
At nos quaepaucis dedimus jam somnia verbis,
Monslramus per verba viri, qui haecipse videbit.
Orsus, ail, dormire casa squalenle videbam
Disposito sedisse loco, quem diximus ante
Abbatem, surasque el crura cruore fluentes,
Labilur in vocem: Fili, ferdicta palrono,
Respicis banc aedem, bini coluisse jtibeinur
Informem socii, duo namque lavare suescunt
His comiles sese nanles in gurgile thermis,
Resperguntque domum hanc lelhalis peslis odore,
Ul miseri islius pellantur ab aedecoloni.
Ad loca sanctorum, pete, mitUilut ilie virorum
_. Deposcensquod gratis agunt solatia ferre,
Reprimere ut possit paries ubi nuilus habetur
Imraensum feloris onus, relcvetque dolores.
Haec,mi nate, precor, non oblivisceris haectu.
Post haecantistes, dum cuncta ex ore ferentis
Audiil: Haec, inquit, phantasmata credo fuisse,
Idcircoque fidem verbis non commodofictis.
Credere quae renuit, haecangelus iste resignat,
Quippequod admonitus funclis incredulus exstans,
Auxilium conferre precis tardaret egenli;
Atque ideo propriis fruitur sine munere pceuis.
b Versus corruptus.
« Hic episcopusfuit Adalhelraus,ut patet ex acro-
ignoratur. MAB.
 1075 DE VISIONIBUSWETTINl. 107J
Denique quod paucis visinn percurrimus odis, A Non scelerum ultores Satanae , sed habenlur
Ante nec audivit qui nunc renovata revexit, Illorum quidam multis stringendo periclis
El velut ad superos imo devexit abysso. Afliciunt homines, juslos damnare reosque
Annuit iste Iocus multnm pia vola mereri: Justificare viros, contempta lege, solenles :
Fidere sed noli post vitae tempora solvi Furibus adnevi vitiumque per omne sodales;
Alierins per verba focos qtios colligit ipse Muneribus capti, qui pro mercede ftittira
Actibus ex pravis ; Iicet inlercessio purget Nil faciunl, sed cum quaedam sub lege coercent
Crimina multorum, tamen hac sccurus haberi Debita jostitioe, furiunt pielate carentes.
Nemo potest, quia quo nescil sua pondere facta Ardor avaritiae nescil concedere quidquam,
Pensentur; qtiapropter ego essc mihi utile dico Sed totum extorquet tolumque ad lartara mittit,
Quortgessi purgare prius, sua quemque sequentur. Accumulans iram cum venerit hora furoris.
nonlemplaluritein quemdam », lustranle pupilla Jusliliam nunquam vitam quaerendo bealam
»»usoniaequondam.qui regna tenebat et allae Impendunt, et quam gratis praebere videntur,
jromana? gentis, fixo consistere gressu, Venalcm portant animam pro pignore dantes.
oppositumque animal lacerare virilia stantis, Judicio quosdam jam nunc succumbere dixit,
C-oetaqueper reliquum corpus lue membracarebant, B Dixerat ut Dominus de non credentibus olim :
<iderat haec, magnoque slupens terroreprofatur: Judicium sumpsit quicunque incredulus exstat.
ccortibusIiic hominum dum vitam in corpore gessit,
—usliliaenulritor erat saecloquemoderno, Jam satis est dicturn : felix qui corde reservat,
Saxiina pro Dominofecit documenta vigere, Ne sit amor nummi major quam mansio cceli.
drotexilque pio sacramtutamine plebem ; Grandi abundantes subile comprendet egestas.
Kt velutin mtindo sumpsil speciale cacumen, 0 comites, cujus comites perpendite silis!
Wecia volens dulcique volans per regna favore. Chrislus ail: Quicunquepolum conscendere quaBrit,
>st hic quam saevasub conditione lenetur, Debet in angusto gressum configere calle.
Ham trislique notam sustentat peste severam, Servtis ilem mortis vesligia Iala sequendo
Oro, refer. Tum duclor : In his cruciatibus, inquit, Vergit in oelernummiseris ploratibus ignem.
psestat ob hoc quando bona facta libidine turpi Omnia mittanlur, nunc trisles laela tencbunt,
Foedavit, ratus illecebras sub mole bonorum Quos gaudere libet, tristes tundentur in umbras.
Assmni, el vitam voluit finire suelis Quod placet ingredere, est melius tunc laela lenere.
Sordibus; ipse tamen vilam caplabit opimam, Sanclorum preces pro fidelibus. Visiones sanctorum
Dispositum a Domino gaudens invadet honorem. < defunctorum. De martyritm et virginum sede. An-
C
Admonet bic hominem qtii dignis moribus horas geli oratio ad Wettinum. Responsio Wettini. De
Has scrvare cupit, ne quoilam crimine cuncta angelo custode. Recedil a vitiosis.
Perdat, et omne probum fundat vastante ruina : Vidit et innumeras diverso sorte phalanges
Talis aquas haurit pertuso vase receptans, De monacbis, gradibusque aliis, populique senalu,
Quodque diu immisil sorbenle foramine linquit. De variisque locis longe palriisque remotis :
Est labor iste gravis, malus atque miserrimus, ex quo Hos gaudere hilares, illos frendere gementes ;
Semperhabeldamnum, nunquam mercedishonorem; Hos paradisus habet, discindit tartarus illos.
Omnibusin rebus vitam moderetur in arvis, His visis multisque aliis quae scribere longum est,
Qui cupit in ccelis regnum retinere perenne. Qtiaequesiylus currens stricta brevitate relinquil,
Illic magnificisconspexit munera pompis Ducitur ad quaedam praepulchraemcenia sedis,
Daemonisin manibus, jam praesentandaparari Quaenaturali consisiere mole ferebat.
Pallia, et in vasis auri argentique metallum, Hoc opus immenso niluit splendore, coruscans
Et lini obsequitur candenlia fila caballus, Arcubus, effulgensvariisqtie ornalibus aureis,
Plurimus hunc ornat species fnlgentis liabenae. Argenliqtie gerens mtiltum structura metallum,
Tum rogat haeccujus hominura de parte venirent, B Praebuit arte oculis anaglyfa pascere mentem
Quidque fignrarent. Tali sermone rependit Mcenia,quactantum Ialam lpngamque tenebant
Angelus : Haeccomitum sunt per diversa manentum Mensuram, pulchrumque statum mirabilc factum,
Regna soli, injuste legalia jura regentum, Altaque per velucres pandebant culmina ventps
Quatenus huc ducti inspiciant quod cuncta rapinis Quantum nullapplestintentipmentis invisum(F. in,
Collegereavidoque minores ore vorabant. Claudere tractandi, nec quis sermone fateri [tisnm)
Nomina quorumdam manifesle protulil ex his, Aut operi tanto veracem optare staluram,
Dixit et haec nunquam finiri dona, priusquam Aut decus excellens veris disponere verbis.
Quisqnesinum in proprium praeventusmorte receptet Haeccernunt fratrique sacer lunc angelus illi :
Quidquid ad hospitium aeternaetransmiserat aulae. Cras migrabis, ait, vitoeconfinia linquens
'
Quam vero horrendo comiltim sermone profanam Terrenae, tamen interea certabimus ambo
Intulerit vilam, nullus narrare redundat: Pro pietate preccs sanctis prosternere Christi,
a Agitur hic de Caroto Maqno, qui patiebatnr ob libidinem impuram. Acrostichi versus id probant ab
eo versu Contemptaturitem. BASN.
1075 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS IIL — CARMINA.
Ut vel parva tuis fiat concessio factis.
Inde heatorum parili venere volatu
Sedes usque sacerdoluih, quis fulgidus ordo
Captat onus meriti, jugique potiiur honore?
Angelus: Hos, inquitj secum Dominsftoropiriiis
Ditavit meritis, ideo enarrare coronam
Nemopotestqua qoisque nitet cui Christus obttmbrat. Summus adornavit nitidis consessibns ipsas;
Et quibus ofliciaornatas praBbeli9ad aras,
Hos rogitemus apud Dominuni intercedere pro te.
Tunc pedibus vfeneTahdcrumsubltixns uterque
Unitts illecebras precibus relevare precatur;
Nec mera sanctorum pariter consoTtia surgunti
Aggressique IhroiHimChristuitt petiere jacentes
Ul pptitts laxare velit quam digna referre.
Tum rebeat de sancta vox testudine dicens :
Debuit exemplis multes incendere ffatres,
Sed lerppre madens desivit ferre laberem.
Hinc responsa sitent, vecemque emitiere cesSanr.
Angelus haecitiler, fraterque in parte steterunt
Emintis, et sancti sedes cnm pace revisunt.
Ipse Dienysium, Hilarium sanctosque ferebat
Martinum Aniamnnque suas cognosse fenestras-.
Qualiler agnevit, qaos nunqnam Bnrpore Vidit?
Sed sperare datur quod vel serihpne beati
Hsecducis audiret, vel qtiae sibi gratia cuncta
Menstrarat, quosdam faceret cognosse silente*.
Tune hertante iterum gressum dnctere reterqifeht
Ad sedesque viam nitidas pressere resumptam",
Gloria martyribus qua pollel opima beatis.
Credere non poteris speciem numerumque quot essent. . Convertens anima ad Doroinum submissa recurrit,
Hos, ait, invictus tulit hsecin regna triumphus.
Hos etenim terris eceiesti laude tenetis,
Hos precibus cemmissa suis tua solvere Sanctis
Poscamas, stalimque sacra ad vestigia sese
Projiciunt, citiusque sacer consessus ab inde
Surgit, et ante Dei aruratam prosternilur auiarit.
Dimitti peccata rogans, vox sede recurril.
Si quos prava docens peccati felle fefellit
Deque via in prseceps illex commisit abire,
Hos ilerum revocet, solventur debila gratis.
Inquiriintque modum quo crimina solvere possit,
Qualiter ex aliis pravae miserabile virus
Doclrinae eximeret. Tum vox processit ad illos:
Convocet hos omnes quorum per inania merites
Dogmata pervertit, nocuil vel in actibtiS undttafo, |, Serpentis delubra, quibus se degere gwidetj
Aut qiiibuS exerhpluim dicti vel praebuit actus
Quo vitam mOresque Suos corriimpere possent,
Et se sternat hume, dicatqne per omnia sese
Esse reum, gessisse male et docuisse piidentei'.
Sic veniam expescat, slatimqiie astanlibus adtlat:
Vcs precer, c nati DominU per nnmiria snmmi,
Per sanctosque vires, addens, animasque beatas
Ccelicolasque omhes repetat, fte crlmina quisquaiii
Haecvestrum tradatque alii faciensve docertsve.
El patet alteriuS quaritunl qui polluit actus,
Desipiat vel fn exemplo seu dogmate pravo
(Jui malus est, multos secum invitare suescit;
Et tamen e cunctis scelerum commercia sumet,
* Versus mulitus.
107«
A Infelix sua ferre nequit, niajora requirens.
Interea a longe bini de parte steteruntj
Ecce Sebastianum magno splendore micaittem
Atque Valenlinum specte cognovit apgrta.
a Inde etiam averso ducentCi catervas
Virgineas adeunt, ubi splendor luce corusca
Sunt, ait, hae sanctae qttarum sub honorfcTonantis
Nomina divinis colitis famulatiltus, ipsas
Pro longa ad Dominum vila praemittere prcesta.
Sic ait, et pedibtis sese prosternere certartt,
Prctimis asstirgunt, citiusque ad limina pergwit
Celsa thrcni longam fratri deposcere vitam,
Sed prius oranles quam se prosternere possent,
Obvia majestas Christique immensa potestas
*>Elevat inclines miro sptendore nitescens,
Qrialis ab hsmanis eerni a^noscique ffguris
Nunquam posse datur; certant ut bella ftdei,
Mitis ad astantes Christus dal verba phetias
Justa docens si recta gerat; digimmque miuistret
Omnibus exemplum, revccans ad meenia vitse
Quos adveTsa doeens aelerne prodidit igni,
Tunc vester praestabit henor quod cuneta reniillam.
0 merilum sublime luum,- sanctissima mSter
Virginltas, quae casta poli temeque strpremum
Impertum retinesj Domino quacproxima Christo,
^Eternam super astra domum iiiviolata locasli:
Sola quidem caclebstantum cognoinen habebit;
Et corrupta tamen si se post crimina sallem
Praemia certa manent, si nomine in eevacarebiu
His igitur gesiis facili discedere gressn
Incipiunt, ilinerque suum sacer angelos istis
Prosequitur diclis > Quantis humaiia volutet
Progehies Viiiis( o quis narrare valebil!
Nam licet a Domino, numerosa peste laborans,
Abscedat gehus humanum Factore relicto,
Atque jugo Satanae sua colla gravare suescat,
Ntilla tamen tanto peccata ftirore Creator
Vindicat offen&usquam qttaecontraria constanl
Nalurae, quod qutsque nefas vilare laboret.
Quapropter cunctos nimium certaric necesse est
Ne subeat matferscelCfum Sodomila libido,
Et templtim Demini mutelur in horrida nigri
Sordida non tantum hie morbiis contagia praelien*
Inficit, alternas maribus dum lurpiler irtstal,
Comroaculatqite animas ardenle cupidine slupii.
Verum mullipiici Ihalamura violare jugalem
Assolet iliuvie» rabiem dum quisque sequentes
Luxuriae, instirietu violertli daemonisaeti,
Naturaeconcessa suis slirtiuiante retinquunt
Conjugibns luxu, licilumque in slupra calorem
Verteutes, Satanae incedunl bostile lupaitar,
Unde tibi jubeo Aucloris de nomine nostri
Ista palam referens, ut clara voce revolvas,
Nec celare velis quantum discrimen adhocrct
Esse subinductas mulieres pluribus aptas:
 1077 DE VISIONIBUSWETTINI.
Tempore nam quanto tam foedissordibus inslant, A Optimus usus aquoe, dedit hanc natura bibendam.
Non capiuat aditus cceli vitamque beatam.
0 quicunque malis cupimus nos subdere tanlis,
Incidat in mentem tormenli pcena fuluri,
Dflteiswiini est animo carnique irisana veluptas,
Durior, heu! Wiiserigravibus plangoribus ignis
Tunc yeniet, cum finis erit qui quemque sequetiir. , Ereclo sed corde tument falsique probantur.
Quaeso,probare velis digilum si ferre per ignem
Hunc facilem possis ; certe sufferre recusas:
Qualiler aeternum lota cum mole calorem
Corporis incedis a„quo vermis et ignis in aevum
Consistant vitiisque vicem dant omnibus atram.
Tunc Weltinus ait: Domine, haec proferre pavesco, Idcirco occiduis homines in parlibus hujtts
Vilis enim persona mihi est, nec congruit isti
Judicio quod ad humanas transmittimus aures.
Angelus e contra, magnam promotus in irara,
Ineusat: Quod summa Dei sententia jussit,
Non audes proferre pigro torpore retentus.
Tum satis admonuit proprios componere mores,
Atque suam radiis vitam illustrare bealis;
Adjungens: Ego sum qui te servare jubebar,
Angelus et custos rerum persisto ttiarum.
Quem Scriptura Vetus Samsonem vulgat in orbem, Qui mundum fixisse sibi, mundoque relixi
Hujus in auxilio semper mansisse solebam:
Et miranda, favente Deo, compleviinus ambe,.
Quem mandante Deo primo comilabar ab ortd,
Donec per Dalilam in Domini procurreret iram,
Venderet et scorto auctoris sacra munera Christi,
Quo scelere infectus Dominumque Deumque reliquit.
Tunc ego discessi viliis offensus ab illo.
Ergo puer bene castus eras, mihi quippe placebas,
Sed postquam propriis ccepisli vivere volis,
Displicuit tua vila mihi, nam pravus abisti.
Nunc iterhm placido temet complector amore
Mcerentemlacrymis, et toto corde reversum.
Ccelicolashominum custodes esse sacrata
'
Scripta ferunt, Dominusque decens cslendit tesus,
Anle Patris faciem stantes servare fideles,
Atque liber PasloriS Opem demonstral eamdem.
Monila pro monachis; prwcepta paupertatis
tervanda.
Goenobiisetiam lnonacliorum valde monendum est,
A-ngelusadjunxit, vitii ut radicibus omnis
Abscissis, vfreant virtutuih germina pulchfai.
Major enim riumerus mundanis rebus intucret
Quam qui, se stimulanle Deo monilisqiie supefriiS,
Haeead castra ferant vitamque fidelitef ornent;
Nescil eriim cafnalis bomo quod Spiritus alnii est.
Viribus idcifco tptis certare necesse est
Carnalis ne turba premat sacra dogmaia vitac,
Ppndere neu scelefumfrigescat pignus ameris
yEterni, qtii plura lenet spe pectora sancta.
Vulnus avaritiae medicamina sancta repellant,
Qua dominante hurailis fit nemo in nomine Cbristi, Accipit illa gradum, raro est lex ista virortim,
Unde polum penetrare potest. Cui cura subintral
Ingluviem vitare cibi potusquc, monemus
Sufliciens et parva quidera sit pensio victus,
a Incendis Hanck., not. ms.
1078
-
Tegrainis prnatus mutetur ut algida tantum
Frigpra depellat, nudosque ut contegat artus.
Mens bumilis vigeal studiis non perdita ficlis,
Deseral et totam perversa superbia mentem :
Nam quidara flexa placidi cervice videntur,
Pulcher apostolicae vitae perverlitur ordo,
Cum vitiis variis virtutum jura premuntur,
Et dum sub specie pietalis culpa subintrans,
Assidue crescens, proprio retinctur in usu,
Jain velut ex lege ad justos describitur aclus.
Ordinis instruimus, quos Gallica rura tenere
Novimus, et cunctos quos haecGermania gignit,
B Pauperiem ut veram devota mente sequantur,
Janua ne cceli conlra claudatur iisdem
Indeque depulsi pereant sub faucibus ignis ;
QualiteromnipptenshpminumSatpr atqueRedemptor
Per rae lerribili cunctis sermone remandat.
Haecsalis esse videns illis nihil addere possum,
Qui vitae meritis debent praecellere cunctos,
. Famantur, quod quippe Deo promisimus omnCS:
Scimus enim documenta Palrtim, flriesque viasque,
Quptidie crepitant liurcrum verba per aures.
Impugnat mundus : felix qui fugerit illum,
Et post terga oculum qui mittere vitat in oevuni.
~ viduds abbaiissas. Alia prwcepia atHgeii. Pestis
,In
w . causa. Geroldi comitis mors beata.
Quantaque femineis hascantur danina catervis
Quo [quae] servirC Deo monachorum more suescunt
Angelus exponens : Quariiplurima daemonis, inquit,
. Lucravirent, lucrumque Dei tepor occupat ingens,
Ordine confuso mulier durii mortua vivis
Praefertuf, qiiia deliciis viduata marito
. Stifftciens ftincta est, prohibent quam vivere gazac
Sulijectoc et vivaemortis confinia sumunt,
Dum faclis pervefsa suis exempla sequuntur.
Sic perduntur opes quas congessere fideles
Ad consfervandumjus virginitatis honestae:
Accipit has siliens labentia gaudia rnundi
. Inque voluptatem fert sobria dona nefandam :
enim vifgo, mortem scelerosa subibit.
jiVivit
. Denique jam viduae capiunt dum jufa regendi
Subvertunt pravara juslo molimine vitam;
. Sordibus e solitis paucaese demere possunt,
Sed neque concubitu quacrtamcessare probarituf.
Sic seducta cohprs seqtiittir per cuncia magislfam.
0 Princeps, qui lale malum junxisse videris,
Da castis caslas, alitid viduata receptet;
Non equidem prpdest riiultprum perdefe ropres.
Creditnr en mulier melior quam mascultis esse; -
:
Ut nupto cititts dentur loca sancta regenda,
Confusum natura modum discernere poseit.
Frater item quaerit ubi dogmatis illa moderno
1079 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS III. — CARMINA.
Staret apostolici perfecta in temporenorma?
Partibus ex aliis salsi maris a, inquit, habetur
Ille rigor, veterumque viget conslantia Patrum.
Qui paiipertatem variis sine rebus adepti
Terreni nihil inquirunt quod vota retardet,
ccelorum
Sicque perietrantes regna capessunt.
Felfces patriae, quarum de cespite surgunt
Optima gemmarum coeloornamenta nitentum,
Auxilium patriaa, meriti decus, orbis honestas.
His dictis iterum verbum sacer angelus infert
Crimine de veteri Sodomae, quod rura necavit,
Caelera namque semel vitia exsecranda monebat.
Hunc autem morbum, mores aniraasque nocentem
Daemonisinstinctu, naluram perdere promptum,
Quinquies admonuit aut amplius esse cavendum.
Tum frater rogitat numerus cur tantus ebiret
Pestis in exilio b, plebis populique fidelis.
Haee, ait, ex faclis homines commercia pravis
Accipiunt, damnatque reos senlentia grassans,
Significalque diem mundo properare futurum,
Terminus ut tandem ponatur in ordine saecli.
Ecce dies veniet, noslrum sit quisque paratus,
Ecce venit Deminus, npslrps ut cpngreget actus.
Jam vigilare decet, veniens ut quemque cprpnet.
Prsecipue admcnuit divinis laudibus omnes
Conatu servire beno studioque sagaci;
Praecipiens ut nemo gravi terppre subactus,
Negligal assiduas Domino persolvere laudes,
Ecclesiaeque decus celebrelur ut ordine sancto;
Sollicilus propriara quaeril quicunque salutem,
Haecagat, et sese poterit subducere flammis.
Non eget his Dominus, sed nos ut agamus egemus.
Quin etiara quondam comitem sacer ille Geroldum Ulrum perpetuam, vel temporis hujus amaram.
Angelus asseruit requiem captasse beatam,
Marlyribusque parem, quo gloria summa bealis
Civibus aeternaereddit dulcedinis haustum.
Et quando zelum Domini conceperat, inquit,
Gentibus infidis Chrisli defendere plebem,
Congrediens hujus sumpsit dispendia vitae,
^Eternis ideo meruit fulgere tropaeis,
Munera perpetuae capiens ingentia vilae.
Hic vir in hac palria summa bonitate nitebat,
Moribus egregius, verax, mansuetus, honestus,
Cui regina soror, Ludovici cbara genitrix
Hildegardis erat, parili bonilale venusta,
Viribus ilte potens sanctoque potentior actu;
Defuerat soboles, pariterque et defuit haeres.
His igitur verbis sese compescere ccepil,
Denegat haeredem Dominus, manet ipse superstes.
Quod dedit, accipiet, Mariaecommendo beatae.
Sic votum factis sequilur, magis omnibus isti
Profuit ille loco, cujus nilet Augia donis.
BeUa movet Carolus duros tum Cacsarin Hunnos,
' » Jn transmarinis
regionibm, scribit Hetto. In Bri-
tannia insula an in Graecia?Quanquam etiam in Gal-
lia reflorescebat cultus regularis disciplinae per Be- lusione facta a.Walafrido ipsi inditum, non liquet.
nediclum Anianaeabbatem. MAB.
b Anno 823 ingens pestileniia per totam Franciam
hominum utriusque sexus innumeraro miiltitudinem erat ad recipiendas confessiones fratrum. Is.
«onsnmpsit, tesle Eginhardo. MAB.
10*0
A Hoc cecidit bello, populo certante, Geroldus,
Tunc Deminum famuli lacrymis sumpsere referti,
Hucque repertaium tam longa per avia corpus
Insulanensis humus contexit in aedeMariae.
Wettinm qum viderat refert et scribi jubet. — Varii
scriptores visionumWettini.
c Haecet plura videns numerum quaepene recusant,
Quasfestina manus currens intacta reliquit.
Expcrreclus item, jam caeca silentia noctis
Nuntius excussit lucis resonando peraedes,
Fratribus accitis, quos pernoctasse videbat
Excubiis secum, trepidans multoque timore
Pennotus, cecinit narrans ex ordine visum
Secretumque latens avidas effudit in aures,
•" Poscit et ut veniens sermones
protinus ipsos
Abbas excipere, et scriplo mandare juberet.
Talibus astantes compescunt verba loquenlis;
Nunc solito fratres roedilanlur in ordine noclis,
Incumbuntquepreci.nunc claustra silere necesseest;
Non audemus enim nos haec turbare, vel iUi.
Vos, ait, interea molli depingite cera,
Ut fulgente die cilius manifesla patescant,
Ne liiigua torpente palam depromere visa
Non possim, quae tam grandi sub mole minarum
Sunt injuncta mihi, manifesta voce canenda
El cunctis liquido citiris dicenda boatu.
Ul timeam si forte tacens diinisero quidquam,
Me veniam nec habere, gravi stringenle realu.
Ultima virgineae turbae intercessio memet
*-*Liquit in ancipiti positum; nam nescio qualem
Implorasse Deo vilam praestante putemus,
Si mihi defuerint praesenti commoda vitae,
Ecce procul dubio, morlem cras ccrpus habebif.
Dux meus haec dixit, cujus mihi sponsio cerla est.
His igitur verbis fratres hortatus eesdero,
Expediens iterum jam dicta retexere coepit.
111
i continuo tabulaeimpressere liquenti.
Laudibus interea Domini jam rite peractis,
Abbas adveniens aliis comitantibus intrat;
Nam solitus compellit amor refovere jacentem,
Assistunt propius, secretum inflrmus adoptat.
. Discedunt reliqui, remanent ibi quinque sedentes,
Primus erat Hetto, Erbaldus fuit inde secundus,
De quibus in primis modicas conteximus odas,
Terlius ipse tac-ens d sapiente corde magister,
Quarlus erat senior, mullis provectus in annis.
Theganmar Domini famulus, cui longa senectus,
Contulit aeterno venerandos munere canos,
Grandis honor capitis, major sapienlia menlis,
Confessor e fratrum, gnarus conferre medelam,
Moribus anliquos sequitur sine crimine patres.,
• Versus mutilus.
*An sit nomen proprium, an melaphoricum, al-
MAB.
•>In unoquoque monasterio unus frater designalus
1081 DE MORTE WETTINI. 1082
Quintus adest Tatto, cui gratia raagna benigno A Nescius hec scripsi, penitusque stupere movebar,
Contulit eximies vitae perducere niores, Quippe diem totum soli transegimus illum.
Nempepalatinas puer est translalus ad aulas, Nunc legimus, nunc membra juvat componere leclo,
Sed Chnsli fervore calens, mercede sodales Me sopor oppressit, vigilem non conligil illuro.
Servilii gaudere suos dimisit, et istud Orat in excubitu , surgil graditurque valenter,
Ccenobiumingrediens, monachum se lege ligavit, Vesper adit, tandemque mihi est sic ore locutus :
Hoc recolens, quod prima inibi documenta recepit, Vade, puer, corpusque cibo relevare memenlo,
Esl hodieque prnbus, felix, speclabilis, aptus. Proque labore tuo grates digneris habere.
Gaudepqupd lali merepr parere magistrp, Discessi, noctemque roinans sol vergil in acqtior.
Cujus ob auxilium procsensme conlinet aetas. Jamque poli pingunt fulgentia sidera cenlrum,
His etenim quinis visa atque audita patenler Adveniunt fratres, sistuntque in domale mulli.
In verbis scriploque simul quod nocte notavit En, ait, incumbit metam finire supremam
Veloci currenle manu, narrando resignat. Carnis in exsilio, terram terraeque recondi
Et surgens prostralus humi, commissa remitli Omnimodis pelimus, sacras protendile palmas,
Poscit, et orantes Dominum placare tonantem. Instantesque preci, nostrum defendile finem.
Commendansarcana Dei, si morle fuisset B Res invisa quidem! psalmos prior omnibus ille
Raplus, ut in Iucem verbo scriptoque tulissent, Antiphonasque, velut quidam proecenlor, adorsns
Sin alias, prodenda sibi dimiltere poscens. Principium cujusque suo depromit ab ore.
Namquecupit patulis lotum famare per orbem Finitis igitur concentibus, ille parumper
Faucibus, et cunctas hominum vulgare per aures. Respiral pavidus, fratresque ad strata recurrnnt,
Denique vita manens, si corpore staret in islo, Surgit et huc iilucque viam deflectere tentat,
Ullerius voluit strictam perducere vitam, iEstuat, agnoscens velox quod transiltis instet,
Ut polaret aquam, mergentia pocula nunquam; Decidit in lectura Christi mysleria sumens,
Pluribus adjeclis quoenunc exponere longum est. Clausit et cxtremam vitaemutabilis horam.
Inspiciunt vullus, nec pallida forma videtur; En venerande Pater, calcera compulsus adivi
Non macies fcedat, nec membra dolore rigescunt. i Cujus principium horror adire fuit.
Attrectant venas, vivo quae sanguine gaudent, Non ignoro quidem viliis sordere caincenam :
Nec signum lethale vident mortisve periclum. Extorlos apices protege si valeas.
Fidentesque animo, vitoccompendia spondent Ales enim quaecttnquesuas proccurrere pennas
Praesentis, morlemque procul discedere dicunt. Cogilur, ex superis corruit ima petens.
llle quibus responsa dedit, quas protulit ante, C Nil prodesse scio, tamen est parere necesse.
Crastina namque dies animam de corpore pellet. Hoc potuit Dominus quam sacra thura cupit.
Taliter ergo diem fraler consumpserat illam, Vestra sequens humilis famulus mandata peregi
lnstanlemque rotam noclis dieique sequentis, jfUale et sensu impar ad istud opus.
Exponendo metum gravida de came recessus; Ne reputes non posse meum, sed velle videto,
Suspirans gerailusque imo de pectore fundens, Atque bono vigeas longa per aevastatu.
Fratribus et cunctis sese committere certans, Amen.
Ad multosque breves rogitans direxit amicos,
Ut sanclis precibus veniam implorare studerent. DE MORTE WETTINI.
Has ego conscripsi manibus quibus ista notavi.
AD GIUMALDUM CA.PELLANUM.
Denique cum primum radios prodtixeral aura,
Mevocitare jubet, residensque infigere cerae Scribere nulla juvat, scriptor quia noster obivit,
Praecipit, alque breves bis quinas dictat, eisdem Qni nova pecloribus monstravit dogmala noslris.
Sensibus adnectens, quas hic signare studemus, iEdificare volens longum stabilila per aevum
Ut perfecta fides cunclis lucescere possit, Tecta, sed indomita praeventus morte, nequivit
Nempedecem fuerant, quarum conscriplio talis : Culmen in aerios templi sustollere cursus.
Venerabillimo in Christo Patri ill. Weltiiius jam Forsitan indigni ftiimus sapienle magistro,
devotusvestef aeternam iu Dornino salutem. Scripsi Sed licel hunc ccelestia non dubitemus adisse,
TObisin morlis periculo, et qtiia juventus adhuc flo- Abscessissetamen nosmet deflere necesse est.
ruit, de aliu saeculp meara infirmitatera consolare Primus hic iiicultis mandavil semina sulcis °,
dignemini, ut hujus corruptionis mole deposita, ibi Ut collecta seges gereretur ad horrea Christi,
quoque gravitate pcenarum non conslringar : si ad Mercedemet propriam praeclarus haberet arator.
usque centum missas cenlumque Psalteria pervene- Hoc studiura fuit, hoc volum, hoc eliam ipsa vo-
rit oratio, erit merces cerla. Vale, quem jam non [lnntas.
mereor videre. Plangimus interno compuncti corda dolore :
Hunc finemqueBrevis jussit firmare per omnes, Flemtts agrum subito tanto cultore carerc.
Quoddum commutans aliter conscribere vellem, Et specialis ego ingeminans connecto lacertos
Dixit ut haud dubiis possem sic dicere verbis : More orbalorum, placidum deflendopatronum.
• His versibus docet Walafridtis Wettinum Augiae litteras docuisse. MAB.
1085 WALAFRIDISTRABI FULD. MON.OPP. PAftS III. — CARMINA. 10««
jiaepe quod adjungo allerius ploratitms, uiuim est, A Multiplicabitopem veniarum fineftituro.
Quod nullus magni profertur dogmatis haeres. Adveniens sua dona Deus cum pace requlrat,
Praedia tanta vaeant nullo vincta colente, Multorura quod sancta ferant rotamina nobis.
Deperit abseoesie sapientia mentis ab usu. Inter convivasresidens dulcesquC CaterVas
Dicitur, heu raisero, qui dum eadit, ipse levantem Audivi cupidus priscl convivia coHUs,
Non habet, ille jacet cunclo miserabilis orbi, Qtii pascente Deo meruit saturier ipso
Tufratris deserta tui jam semina profer. Panibus ex quinis, tum piscibus ordiriebinis.
Non lorpore racat, sancta quod lege jubetur; Quaecum re facta pandunt mysteria certa,
Est sed fructiferum, si quis sub lege potitur, Adsunt et nobis per suavia dona Creantis
~
Decidit ilte mihi, vicibus nemo illius astat. Panes, pisciculi, blandi qnoque copia musti,
Fercula pulchra dedit, victum quis porrigit arelum ? Semper ubique suis quia dat solatia servis,
Vestibus ornavit, praebet quis teginina grossa r Omnia qui condens renovat pereuntia clemens.
Innumerisque bonis meritum superaverat omne; Interea dulcls fertur mihi normiila piscis,
Quis mihi nunc misero verbum demonslrat adhor- Asconiscalidi >seqiiitur vas denique musti,
[tans? Optatum et calidtim, large de principe missum,
Annales memorare dies morlemque notare B Abbas quod » transraisit laude colendus.
Quiscogit? nisi sollicita sub menle retractet, Quemquam laudarem, si tantum temptis haberem !
Proximus esse sibi jussum de nomine Christi, Quod mox ut ccepi, subierunt orgatia signi,
Ne fraterna suo lollatur ab ordine proles. Quod Chrisii solitum monuit persolvefe votum.
Haecjamdicta legas, Pater optime, corde receptans, -Quemdum lempus erit, gauderis mea Musa soirahil,
Exhinc esse mihi dignare affabilis, atque Centupliealque modos, spatii quos deserit exsors.
Rebus in occultis nostrum solare dolorem. Interea valeat, lelixque per omnia surgat,
Scintillam porlamus enim, quam si quis adwiget, Laetus et in terris, superis laetetur in oris.
a Forte Gfimald. ID.

DE SINGULIS FESTIVITATIBUS ANNI.

/n Nativitate Christi. De Resurrectione:

C Tartara despolians, devicia morle resurgens,
Natus enim est hodie salor alque redemplor,
Christus de Maria Virgine faclus horao ;
Ut nos consorles sanclaeDeitatis haberet,
Muntlatosvitiis et placilos merilis.
In Octava Domini. .
Accepit et nomen jam circumcisus Iesus,
Ut mundatus homo sit sobolcs Domini.
In Epiphania.
Munera suscipiens dignis artparuit ipse,
Sic pius adveniens munera nostra vldet.
/n Yppapanti[Hypapante].
Qui sine peccato in templo est oblalus ad aram,
Nos peccatores ad sua tecta vocat.
Cujtts mater adest, mater sed Virgo.perennis
Permanet a nato glorificata suo.
In Septuagesima.
Ecce paramur euim venlura ad festa colenda,
Moribus in sanctis corda parare juvat.
In Quadragesima.
Exemplo Dominijejunia corporis extra
Incipimus, meriies abstineant vitiis.
In Palmis.
Obvia trirba pi6 SlravUsua tegmina Christo,
Nos ut in his sedeat, corpora nostra damtis.
De Passione.
Ille crucera, plagas, alapas, sptila aspefa passus,
Ostendit quanla te tolerare decet.
"•iVwnc,Hanck., not. rns.
Ut te vivificet, quam jacuisse videt,
Morthus est ut peccatis moriamur ademptis,
Surgit ut in vitae limine constituat.
In Ascensione.
AscendilCOCIPS sumpto per saeclatriumpho,
Ut nos victores sidera ad alla vocet.
In Peniecoste.
Spiritus ad terras Domini descendit in igne,
Qtii dat apostolieis ignea corda viris.
Illos quippe sUo refovet tutamine praesens,
Quorum ardere videt, Casto iri araore animos.
In Natale sancli JoannisBaplisiw.
Est fiodienatus sanclus Bapiisla Joannes,
Cujus nos precibus dextra juvel Domini.
In Natale sancli Bonifaciiarchiepiscopi.
Gaudia praesentis,Bonifaci sancte, diei
Nos salvent, Domino dante tuis meritis.
/n Assumplionesanctw Marim.
Virgo Dei genitrix de corpore ducta pudico
fn requiem Dominitransiit ecce sui.
Ad qnam nos precibus transire juvantibus ejus
iEternae proles virginis alma velit.
De aposlolis.
Hi sunt quos tOtodivina eleclio mundo
Elegilprimos, practulitalque gradu.
Quorum non a fidei semper prseceptasequentes
lllorum precibus regna poli accipiant.
1085 HYMNUSDE AGAUNENSIBUSMART.
De cenfessoribus.
Hos perfecta suo servans conlessio Regi
Fecit in selheria consocios requie.
Exemplis quorum diclisque in pace manentes,
Instruimur summaepacis amare viam.
De martyribus.
Sanguinequi proprio ccelestia praemia adepli
Quaesibi relribuit retribuente Deo.
Nos tolerando monent facile pretiosa subire,
Pro Christo opprobria, quaesacra regna parent.
HYMNUS DE NATALI DOMINI.
Gloriam nato cecinere Christo,
Angeli, famam retulere, clara
Voce pastores nova concrepabant
Gaudia mundo.
Laus in excelsis, pia pax in arvis,
Dicilur magnis celebranda votis,
Omnis advcnlu Domini movetnr
Machina rerum.
Virgo conceptu gravidalur almo.
Conjugum mutaeslerilesque fibrae
Jam vigent donis uteri, prophetat
Carcere vales.
Splendidam cceli faculam dedere,
Movitardorem sacra luxMagorum,-
Terrilanl saevamnova Judacorum
Nunlia plebem.
Sera longaevusSimeon videndo
Vota, tam longe prius expelitam
Praedicat cunclis Dominisalutem
Patris adesse.
Anna jam nalu gravier, repente
Lucis allactu penetrata sanctae
Quod diu traxit loleranter aevu
Laela peregit.
Martyrum flores ferus interemplor
Mililrasmultis, avide cruorem
QuacritansChrisli crucial malignoe
Frigore mentis.
Ergo quam noslraecaput optipnis
Novimuslucem celebrare plenis
Gaudiis, omni studeamus almae
Pacis amore.
Editus sacro Patris ore semper
Virginis casla voluil sub alvo
Arla nalurae tolerare factor,
Munia nostrae.
Virgoporlantem veneranda portat,
Lactal altorem, vehil et parenlem,
HYMNUS DE AGAUNElNSIBUS MARTYRlBUS.
Felix Gallia fortibus tropaeis
Uberlate soli, vimm nitore,
Regni nomine purpurata magno,
108«
A De virginibus.
Fortis in infirmo viguit constanlia sexu
Quae sibi virgineum copulal officium.
Nosque moneinur in hoc, mundi si 'incursio desit,
Saltem cum vitiis mens pia bella gerat.
In nalale sancti Marlini episcopi.
Iste Dei sanctus doctor venerabilis orbi
Vitaeexempla dedit, adjuvat et precibus.
Haecquicunque legas, veniam deposcere Strabo
Sis inempr, et cunclos hos voca in auxilium.
B Spirilu praegnansoperantis in se
Mater opusque.
Veritas terra pielasque nata est,
Solvit el primac malediclionis ,
Damna, pro spinis tribttlisque fiucturn
Terra ministiat
Fractus hic terrae, prius a pfopheta
Valde sublimis fuit indicatus,
Qui greges sanctos sabirare vivo
Pane valeret.
Hic sub humana specie coruscans,
Vile praesepis voluit cubile
Ferre, quosese dare nunliaret
Pascua paslor.
Gaudeat ccelichorus, ul Crealoi
C Ejns anliquum numeruin novaret,
Ipse descendit, simul et superbum
Sternere hosiem.
Terra laotelur, radiala tanli
Luminis tractu, genus et redemptum
Vota gratanti vovCat feralque
Debita mente.
Christe regnorum dominator auge
Principi noslro decus et triumphoS,
Ejus et prolem bene Cumpudica
Conjuge salva.
Sponsa quo felix lua sub palronis
Polleat lantis merito locoque
Praeminens mtindo, manCatque longa
Pace fidelis.
Christe da nobis tua jussa vero
Corde sectari, simul et beatis
Aclibus vitoenitidum mereri
Slemma perenhis.
Pr:vstet haecnobis Deitasbeata
Patris et Nali, pariterque sancti
Spirilussumma pietale regnarts
OnineperaBVtim.
Romana3soror urbis atque consors:
Haec,inqtiam, melins dicata Christi
Signis, illita marlyrura cruore,
1087 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS ffl. — CARMINA.
Excellentius has togas frequentat,
Quas non impius inquietat hostis.
Thesauros Rhodani quidem fluento
Vallatos colit Alpibus sub ipsis,
Sed non sola tenet decus sacratum
Quod toto liquet eminere mundo.
Magni Mauritium loquor rigoris
Cum quo Candidus, Exsuperiusque,
Armorum comilis lidem seculi,
Juverunt ducis optimi calorem.
Thebaeaelegio beata gentis
His concredita lege militari
Veri militiam secuta Regis
Vexillo crucis impedivit hostem.
Nullas sonlibus intulere caedes,
Quin ipsi gladiis Deo immolati
Quam terris Orientis imbiberunt
Castris Occiduis fidem recludunt.
Auget crimina saevus imperator,
Quem nec carmine nominare dignum,
Dum sanctos jubet idolis litare,
Nolentesque necem subire mandat.
Dux primus socios simul coactos
Hortatur stabilem tenerc mentem,
Nullus deficiat timore. Nemo
Perturbetur, ait, demum a sequamur
Armis jam satis hactenus caducis
Hostes stravimus aemulante dextra,
Nunc virlute animi domandus hostis
Major, major enim corona restat.
Nec dilata diu fatigat erge
Merces slemmatis, ecce laurearum
Pugnantes hodie tropaea vosmet
Si vincatis apud Deum manebunt.
Perstant intrepidi, loquuntur ore
Uno : Praccipe Caesar expeditos
Pro tutamine publicisque rebus
Depugnare viros, obediemus.
At si forte Deo cupis relicto
Nos servire tuis, profane, divis,
Te contemnimus et severilatis
Tentamenla tuse minasque viles.
Jam nunc rumpe moras, abi satelleg,
Haecconamina nuntia tyranno,
Exural, perimat licel necelque
Lympha fluminis, aut secet lapillis.
Stant inflexibiles manenlque fixi,
Non dant liba diis, genuve penunt,
Rex et conditor et quibus per acvuin
Chrislus vivere commorique lucrum.
Hsecpostquam ferus impiusque lictor
Crudeli domino relata perfert,
Gommolum scelus ardet in cruenlis
Statim pectoribus, magisque totum.
Hanc inquit gravibus notam querelis
Mecumvix lulerim quod ordo nostri
Tales ofDciireraandat ausus,
Exemplum dabo jam per hos futiiris.
• Deum, Hanck., not. ms.
1088
A Miles, perge, neca viros protervos
Et primo decimum recide quemque
Sic sallim mea jussa pertimescent.
His actis calor invenilur idem.
Instaurat reus integratque caedem
In lotumque movet gregem machseram,
Certat se pia pracvenire lurba,
Serum quisque sibi putat, quod instat.
Caeduntur gladiis, replenlur ipsae
Valles corporibus, fluuntque rivi
Sacri sanguinis, ipse per cruorem
Sanctorum, Rhodanus sacratus exit.
Hinc jam nobilior, suoque major
Excursu, mare cum decore magnum
Majori pctit, omne Galliarum
B Regnum de nece martyrura coronans.
0 quam nobilis unda, quaebeatas
Solvens exsequias, lavare plagas
Et secum meruit sacrata ferre
Et se corpora possidere circa.
Quaepridem Ieve nomen indicabant
Felicis loca jam placent Agauni,
Angustos aditus refulgel inter
Quod miralur amans quadratus orbis.
Poslquam carnifices scelus peractum
Clauserunt, epulis dedere sese,
Inter funera pro dolore luclus
Ausi laetitiam sequi jccnsam.
Ad cpnvivia mente saniori
Pervenit stupidis senex medullis
** Victor, cur geris, inqttiens, maligna,
Miles, gaudia stragis in cruore?
Jussil providus imperalor, aiunt
Oranem militiam deos colendo -
Complacare sibi, quod haec rebelHs
Nolens turba luit furore poenas.
Suspirans senior, quid, inqtiit, istam
jEtalis seriem miser peregi ?
Quam vellem, oplio si daretur, inter
Hos finire pios gravem senectam.
Dicentem rapiunt, senem trucidant,
Fit marlyr socktsque candidati
Ccelus, et quibus ante concupivit
Jungi, prutinus additur maniplis.
summis pia laudibus colenda
DO Sanclorum legio, cruofe lota
Quam perfectior omnibus figuris, -
Hoc senarius ordinat decore.
Nam sex millia sexiesqtie centum
Seni tura decies semelque seni
Dicuntttr, numero fuisse pleno.
Nil sanctos melius potest decere.
Tanto munere gaudeamus omnes
Qui cceli super aslra nos patronos
Tot confidimus irclytos habere
Quorum oratio quod petit meretur.
His si servitium fidele cures
0 Conrade pater milii colende,
 108« VERSUS 1N AQUBGRANI PALATIO EDITI. 1090
Totis viribus exhibere, jugis A Sanctae gloria magna Trinitali
Te per grandia facta pax sequelur. Sit per saecula cuncta, laus, potestas,
Nam quamvis miser atque criminosus Virtus una, salus perennis, ipsa,
Sim, credo lamen hoc labore parvo Semper nos prece martyrum coronet,
Sanctorum meritis diu petitam Amen.
Slrabonem veniam a Deo mereri.

DEMARIA VIRGINE.
Sit Domiaus tecum, semper tua gratia mecum Auxilio tutos, undique redde tuos.
Paciset indicium, porrigedaque manum. Exhilara tristes, solarc piissima flentes,
Ad le clamantes lacrymis et voce precantes Nestraque turbata lergile pace tua.

VERSUS IN AQUISGRANI PALATIO EDITI.

Anno 16 Ludovici imperatoris.
DEIHAGINE TETRICI.
Slrabus.
Cur nen dulce decus quandp se cenlulit hpra
Et ver floriferis laetum se subrigit Austris,
Magnus et ardentem gradibus legit aethera Phcebus ? Aut etiam quod credo raagis, miser ipse jubebat
Jam spaliis crevere dies, dulcescit et umbra,
In flores parlusque novos, et gaudia fruclus
Herba recens arbos datur, et genus omne animanlum, Scire quod est, audens sese quod credere non est b,
Quod mare, quod silvas, quod rura, quod aera tranat,
Quaerereme pateiis, te respondere petitis ?
Discere namque mihi volum, tibi dicere promptum.
Scintilla.
Nec tecredo latet veleres quo more poetae
Digna diis terrisque canebant carmina magnis,
Aut etenira abrupli montis juga sola sequentes,
Aut specubus, fossis, aul saltus valle remoti,
a 0 magnum pharelrala echonem voce ciebant.
Hirla suis hederis circum bene lempora cincti,
Tesle nemus, leslesque ferae, timidoequevolucres,
Mens secura, procul furibundae crapula ctirae.
At nos pro sylvis, hederis, echone, coturno,
Immanes omni ferimus de parte tumultus,
Et vix ipsa luto subducit pupula sese,
Stercoribusque novissima pro pudor omnis inboiret,
Hinc detractorum sonat, illinc clamor egenlura
Nudaque tergoribus sordescunt crura nigellis,
Has unquam Musaesi dilexere nigellas,
Stercora, clamores cccnosa fluenta, tumultus.
Respondere tibi nequaquam differo, sed si
Pauca loquar, quia deest locus, argue lenius oro.
Slrabus.
Primum nosse velim, juxla quam saepe viamus
Cur sic imago, suis sit effigiata figuris.
Scinlilla.
Tetricus Italicis qupndam regnator in oris
Mullis ex opibns lantum sibi servat avarus,
At secum iufeUx, piceo spaciatur averno.
Cui nihil in mundo, nisi vix fama arida restat.
Quamquam therniarum vulgus vada praeparat olli,
Hoc sine nec causa, nam omni maledicitur ore,
• Vcrsus corruptus.
b Clarius: auaens
quod non est credere sete. Hauck., not. ms.
B Blasphemumque Dei ipsius sententia mundi
Ignibus aeternis. magnacque addicil abysso.
Quam statuam vivo artifices si ferte dederunt,
Credile blanditos insano hac arle leoni,
Haec simulacra dari quod saepe snperbia dictat,
Infelix nam nullus erit, nisi deserit ipse
Curribus atque in equis noris si slare superbos
Non quod sedit equo, tecum miraberis unquam.
Strabus.
Cernimus aerias simul advenlare columbas
Terque die, exorta, media, et vergente venire,
Talia non vanis addam spectacula rebus.
Scinlilla.
Q Nonne vides humiles saevosquasi araare tyrannos?
Non ex corde tamen, sed enim pro temporis hujus
Pace, petunt pastum, non nidificando quiescunt.
Slrabus.
Cur dextra de parle, nolam gestare videtur
Nudus ob hoc solum, puto ut atra peUe fruatur.
Scinlilla.
Etsi non caneret, nequaquam pelte careret,
Quam semel induerat, sed erit quod dicere possis,
Flagitiosorum cerle praeconia, summis
Laudibus accelebrant, omnis virtutis egentes,
Verius ut dicam, dat nudo opprobria nudus.
Strabus.
Si quid in his aUud, nobis edicito, nosti.
Scinlilla.
D Fulget avaritia, exornatis aurea membris,
Spicula fert quae sacpe lactus pulsare pigrescens
Sufficiant, solidisque accendant corda rapinis;
Aurea quod regnat slipata satellite nigro,
Non aliud portendit enim, quam quod mala quanlum
Luxuries quosdam, sensu dislendit avaro
Tantum pauperies alios devastat adurens,
Quam subter labuntur aquae, quia tesle poela,
Semper avarus eget; quod desunt frena notabis,
Quodque super lapidesplumbumque el inane metalluni
 1091 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS III. ~ CARMINA. 1092
Currit equo, signatse pectorebellua duro, A Sorliti commune boumqtie oviumque virectum.
Corde pigro, sensuque cavo regnare superbam. Omnia pacatis animalia litibus assunt,
0 pestis-sine fine nocens, non suflicit omnnem, Aeriae summo quercus de vertice laetis
Pervolitasse orbem bellis, et caedepoteritum, Commodutantuf aves rostris, .et snave susurrant.
Quin etiam faciem praeciarapalalia contr-a • Ast alia de parte nitens fulgore cdrusco
Christicolasque greges, videas posuisse nefandam. Auratus discurrit eques, comitante pedestri
Ante pedes ternos parentibus undique nervis, Agmine, tintinnum quidam, quidam organa pulsant
lUetuus eenipes, vaeuum super aera nande ©ulee meles tantura vanas deludere mentes -
Tollet, et albentes monslrabitur inter olores,- Ccepit, ut una suis decedens sensibus ipsam
Quam pia corda tuis maculas vis pessima telis. Femina perdiderit vocum dulcedine vitam.
Jatn tamen ipsa pederii vanis conalibus wiHm, Cedant magna tui super est figmenta colossi
Oplima nequaquam eontra consulta levasti, Rpma velit Cwsar magnus migrabit ad arees,
Nam quotiens procerum libimet conjungere quem- Francerum quodcunque miser conflaverit orbis
[quam En queis praecipuejaclabat Gracciasese,
Es conata, tibi totiens aut obvia morlis Organa Rex magnus non inter maxiraa ponit.
Ex insperato venere repagttla nigrae, B Quaelamen inceptos servent si intacta canores,
Aut cautela Patrnm, quos arx sanctissima semper Des.eserit qui sacpe suo quatit aera plectro.
Substituit, pestem monitis cempescuit atram. Antetamen spreta jactabit pelle lacernam,
Deficiat quorum sceptrum de semine nunquam, Et ferri rapta bacchatus male sonoros
Donec in ignivoma veniet Rex nube coruscans. Comminuet truncos, et iniquas voce cicutas,
Slrabus. Nec frustra, quia nulla suo pro cannine dona
Dignttm est, ut video, praemissis tristibus ergo Emeruit, saltim ut fulvi pars exlima nigros
Debita principibus laudum persolvere vota. Auri collalis meritis depingeret artus.
Scinlilla. Interea magnis crepilant tabulata catervis,
Novi equidem, sed felici nunquam obfuit illi Quaeclanlm sequitur pulcherrima turba Moysen.
Adversis firriiare animum, neque contingit ultum ObStupuifateor gemmis auroque decorum,
Antebonum non esse malum; sic numiua nerunt Et vidi et mecum volvens, tura singula volvi,
Aurea quacprisei dixerunt saeculavates. An Satomona pium, an magnum Davida viderem,
Tempore magne tuo Cwsarvenisse videmus, Herodem non esse sciens, nec talis honoris
Tu pietate reples, quidquid minus esse potestar, Participem, faciat coeliRex oplimus illum.
Thesauris alii merilis tu comptior esto, 'J
Percepi tandem, postquam rigor ossa reliquit,
Tu bonitate places, aliique tyrannide gaudcnl, Dssa sacri corrupta Patris, sptendore corusco,
Solus ad omnigenos transis Rex magne triumphos Hunc cui fulgorem divi consortia verbi
Quem ie namque vocem, nisi magnum in plebe Moy- Ediderant, qrii in terrigenis mitissimus exstat.
[sen,
Qui populos tenebris per lumen ducis ademptis, DELIB80HACHAB/EORDH PBIORE
Qui morura nova lempla slruis, qui munera Christi Machabocorainitante suis
Quae coliala tibi cunctis coromunia pracslas. Hostibus, armaque terribili,
Ille umbrara, tu corpus habes, eremo ille remota Bellica consociante raanu,
Arle tabernaculum et saerpentes vinxit aenos Fulsit in aureolis, rapidus
De silice hausit aquam, sumens de manna pruinis, Sol clypeis, fulgenle a chao.
Tuvero in populis paradisi ad amcena vocatis Oblinuit legio nnraerum
Templa regis, fundata sacris Rex magrte lapillis, Israel exsuperans cunei
Quorum pensa paler quondam libi magnus adauxit Quem validis inimica cohors
Aurea cui ludunt summis simulacra coluranis _ Instituit prius agminibus
Cujus ad ingenium non confero dogma Platonis Ut populum quaterel Dpmini.
Lacie fluis et metle simul, petraeque sequentis Res inanet haeciraitanda piis
Largiris latices, undis Pharaone necato. QUPSfurur exagitare feri
Laudibus altilhronum celebras per sacculaPatrem, Daemenisinvidus, aut retrahit.
Digna loco cui semper erunt speclacula amoeno: Quosque pericula saeva mnvent.
Hinc raagmim Salomonis opus, hinclempla supieiuis. Marlis adhuc terebrare rainas.
Slructuris aequanda nricant, specularia subler Agmina dum lua jura velis
Dant insigne nemus, viridiqtie volautia prato, Quaetibi nutril alendo animus,
Murmura rivorum ludunl pecudesque feraeque Stemere subsidio Domini
Uri cum cervis, timidis cum caprea damis, Castra volatilis exitii
Si quoque deinde velis, saltabunt rite leones, Hostica providus arma nota.
Ursus, aper, pantbera, lupus, lynces, elephanli, Luminis accipe rite ducem
Rhinoceros, ligres venient, domilique dracones Et loca plana quiele pele
» Fugiente, Hanclc, not. ms. Campus^amore juvet patuiut
1093 VERSUS IN AQUISGRAN!PALATJO EDITI.
Ne maneas piger insolitis,
Nocte teraris ubi vitiis.
Justitioc libi Sol oritur.
In clypeisque tuis rulilat
Quaerata sunt docaraenta Patrum,
Quis lua vita tegenda tibi est
Ne supereris ab hoste tuo.
Eflicis hoc duce Machabaeo
Qui vocitatnr et ipse Judas
Dum tua facla pio Domino
Pandere rion trepidas et opus
Semper agis tibi proficuura.
Respice magne parens hominum
Meque tuere, licet fragilem
Brachia ne mea forte queant
Praelia qtiolidiana dolo
Frangere,' quaesO,fave, Omnipotens.
BE SAISXTP GALLP.
Vepribus pffensus requies ait baec mea sanctus,
Dum Levita studens vellefsustollere lapsum, -
Moxcruce defixa sanclurn cecinere poema
solatia Christi
AuxiUoquesibi, quacvunt
En ursi Gallo famulantur pane receplo
Dum, simulat soniniim Leyita cubaqdo per anwn,
Sancti ductorem pisces captare velentem
Feminea ip specie lerrebaat daempnis irae,
Henrico Regi sit praeste gratia Christi,
Quaefuget omne malum, juugat et oipne bonuni.
PE LOTHABIO IMPERATPRE. . Dulcis amore, valens animo, sermone faceta,
At latere e dextro sancti spes optima regni
Procedit Josuae praesagi neminis hacres,
Cui nil defuerit riierum, vlhutis, honpris
Qui si spspes erit, ppstquam te regna-polerum
Sustulerint, visoque Dei laetabere vultu,
Principe sub Christo, terris eceloque canetur
lalia
Perficietque bonus primordia finis.
DE LCDOVICO BEGE.
Inde luos Jonathas laeli dulcissime vtillus
Couteraplamur, adesl tibimet par gratia pacis,
Par morum probitas, semper vic^oria compar,
Digna equidero referes nomen virlute paternum,
Quamquam cura minor, tamen esl tibi gloria con- Idola avarus habet, tu dipis aposlole Christi.
[sors
Nec doleas quod gaza negat, concordia pracstat.
DEPIPPINOBEGE.
Tertia gemma suos tmquam non perdat honores,
De cujus meritis quod non mihi visus inussit
Haurio florigena laetaedulcedine famae.
DEJDDITHIHPEBATRICE, ET CABOLP ArjGUSTPRUM Ipse legens infirma Deus, sic fortia temnit.
FILIO.
Occurrit trepidae pelagi vastissima prorae
Illuvies, via quam suadet modo ccepta secandam,
Sed meleS absterret aquac, atque volubilis obex.
a Fuit postea abbas Sandionysianus. Scripsitt
viiain S. DionysiiAreopagitactum carmine tum pro--
sa. Hincmari nutrilor et sacri palatii clericorumsum--
mns, ut loquiturHincmarusipse (Ep. ad Garoi., Anal.!.
1094
A Vidi equidem cuni pulchfa Rachel solamen avorum
Benjamin dextro produceret ordine, cujus
Laiga salus sanctam refovet per saecta senectam,
"
Quem pars quinta super quain laetus percipit alter
Credo manet, namque ipse suo splendebit honore,
Ipse tribumque genusque pia virtute ereabit,
In quo maler ovans, quamvis quid passa doleret,
Gaudia tolius prompsit felicia mundi.
Gratia quae teneram vestit mirandajuventam,
Maturos jam format honesto in pectore seiisus,
Fefix progenies, tah' mansura nepote,
Nomine quem sequitur, factis da Christe sequatur,
Moribus, ingenio, vita, virtute, triumphis,
Pace, fide, pietate, animo, sermonibus, ausu,
Dogmale, consiliis, successu et prole lideli.
1 Et, si perspicitis non frustra nomine Judith,
B
At Judith virtute refert et relligione,
Assyrius cui praedo caput submisit acerbum,
llla gulam morlis, fidei mucrone trucidans,
Iibertatis opem salvatis civibus atiget.
Tympana raucisona pulsavit pelle Maria,
Ofgana dulcisono percurrit pecline Jtidith.
0 si Sappho loquax, vel nos inviseret Holda,
• Ludere vel ferre futura valeres,
jam pedihus,
Quidquid enim libimet sexus subtraxit egestas,
Rcddidit ingeniis, culta atque exercita yita,
In qua multa simril nobis miranda Viderhus,
Semine stat Iecuples, apparet dogmate dives,
Est ratione potens, est cum pietate piidica,
; <V Laeta cubahs, sit taeta sedens, sit laeta resurgens,
Laeteturque peli felix in sede locata.
DEHILDDIIip a 4RCHICAPELL4fJp.
Protinus in magnp magnus prpcedit Aarop
Ordine mirifico, veslis redimitus honpre,
Punica lintinnis respondent mala sonoris,
Mala fidem, linthma sonant dociunenta sal.ulis,
Quis ulrisque pius, vario pater ordiqe fulget,
Et dlvina sacro, celebrat celer orgia cultu.
Anletibi contingit.aquis, Tbetis usJa carere,
Idola quam tantus coquat exsecranda Sacerdos,
Idola quae plebem slravere securibus aliii.aui,
1 decus, i mundi melipribus utere fajjsj
D Vive Dee felix, felici fine polire.
DEEINHARTO VAGDO EGIHUARDO.
Nec minor est roagni reverentia palris habenda,
Beseleel fabre primumqui percipitomne
Artificum proecautus opus,-sic denique sunimus,
Magnorum quis enim majora receperat unquam
Quam radiare brevi nrmiuni niiramtir homullo.
DE GRIUALDO b MAGISTRO.
Quamvis subter agas Regum tabularia vttam,
I, ep. 60); iUudenim erat archicapellanorum inuuus
ut clericis paiatii praeessent. B^SN.
b Fuit imperaloris capellanus, Wetlini frater cui
visiones illius abbatis dicavil Walafridus. BASN.
1095 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS III. - CARMINA.
Non te praetereo, specubusne latebis Homere,
Novi namque Sicana tibi spelaeaplacere,
Solus ubi mensis Musarum et amore fruaris,
Sacpetamen magnis victoribus optima crudis a
Carmina, tenipus erit rulilo te Sole carere.
Corporis al nostri si singula membra loquaces
In Iinguas vario rerum verlunlur ab usu,
Argutaeaul selis possinl crevisse cic.utae
Omnibus impar ero raagnorum promere laudes,
Ut dignum esl procerum melius miranda tacemus,
Quam tam magnum humili pondus sermone levemus. Nec requies praesaga mihi per somnia, donec
Cura mihi fuerat lales cognoscere fasces.
Rimabarque sagax tantarum raunia rerum,
Dumque sitim jam pene sacro restrinximus haustu, Edocuit, tenebris dum nox includeret allis
Et siUs esl ingens lam fervida cura b videndi,
Quaeritur unde essem, ct missu cujatis adessem;
Obstupui et tolam pavitansrem rex ordine pando,
Sufficiat vidisse semel, laudare perennis
Instat amor, divina manura clemenlia vestram
Oronibus in populis faciat retinere trophaea,
Felicemque palrum famara cum prole togatam,
El fieri in magno allectos per ssecla senatu
Utque timent veslros helis in saltibus arcus
Ursus, aper, timidusque lepus, cervique fugaces,
Damma, lupus, immane boumque examen agrestum. Caesarishic noraen quadam sub imagine versum,
Sie Vulgar [Bulgar] sarraeque Cynos malus hospes Proque sacro semper Ludovici Equitalius illic
[Hyberis Nominc scriptus erat, neque me cognominis hujus,
Brutus Britto, Danus versutus, et borridus Afer.
Subdat honorandis sua colla exterrita dextris.
Nnnc landem crevit felix respublica, cum sat
Et reges sapiunt, simul et regnant sapienles.
Telrice slulte vale, quia le suadente canebam,
Non mirum est vitiis nostram sordere camcenam
Nec mihi materiern, nec verba Oslendere nosti,
Haeclibi si qua ferat ratio tum Musanilebis
Hic calamum placuit vesper jara figere surgit.
Edidit haec Slrabus, parvissima portio fralrum,
Augia quos veslris insula alit precibus.
Strabonem quamquam dicendum regula claniet,
Strabum me ipse volo dicere, Strabus ero.
Quod factor vitiavit opus, si dicere fas est,
Hoc viliato edam nomine, parce Deus.
ADJUDITHIMPERATRlCEII.
Omnia qui solus rerum secreta luetttr,
Praemia qui fldei devotis mentibus offert,
lUius arbilrio factum, nutuque fatebor
Ut qui corde humili vobis fidissimus esse,
Jaiu pridein slatui, landem quo nescio casu,
Servitio attrahere vestro, prolisque beatae,
Quam veslris regnique simul profectibus hujus,
Alma Dei pietas concessit surgere magni,
Vos vestrosque Dei semper miserata poteslas
Protegat, exaltet, firmet, regat, armet, adornet
Augustaehacc humilis mittit raunuscula Strabus
Pignora multorum domino transmissa sequestro
Pacis amatrix, Iucis amica, quae bona cuncta,
Mente lueris, haecmea clemens, percipe scripta.
» Cudit Hanck., not. ms.
b Bura, id.
1096
A ADEAMDEM DE QOODAM SOHNIO.
Temporis infausta sub polestate dolendi,
Dum fraudis commenla pios populumque patremque
Oppriraerent, sanctamque fldem delere pararent
Praescripta, exsiliis, odio, vi, carcere, ferro,
Tunc, jacuere boui nebula moeroris opaci,
Solaque pergremium regni nutantis ineptos
Perfida exeruit lerrore lyrannidis ausus,
Dum mihi sollicito, et recti pro parte gemenli
Stepius ingentes fluxere in pectora curae
Haud dubia virtute Deus, prisci atra timoris
Nubila decutiens, nitiduin sperare serenum
Pallida, quod terram et longum quod inane vocamus.
B Dum sopor internis animalia fessa medullis
Solvit, et angores longi curasque diei
Munere divino, moderamine temperat aequo
Visa libri series coram pulcherrima longi
Ante meos vultus, metricis qui versibus, omnem
Rite snperficiem, gestabat in ordine plenara,
Dumque avidus rerum, canlus per singula lector
Irem, animadverli seriem de casibus ipsam,
Et regni el regis, lexlu resonare pedestri,
Turbabat novitas, cum causa videlicet ipsa
Personam exprimeret, notis notissima geslis
Namque legehatur, geminaediscessio fraudis
C Impielas, raptusque duplex, patienlia viclrix,
Rectoris, rerumque decus reparabile semper.
Curoque octili, sensus, aures, alque intima cordis
Anlra sibi arderent relegendo sive legendo
Fraler ab aspectu librum, uiiracula cujus
Praebuit eripiens, memori superaddidit ore :
« Trislior ex oculis humeros d, quam tota decebat
Pectora, non Ionge passuri damna ruinac.
Evigilans, parilerque volens retinere quod hausi,
Vix versus in fine duos, et nomen adauctum
Menle recordabar, reliquorum oblivia passus
Nominis auspicio paucis spem protinus auxi
Velocesvirlutis opes Equitatius ille
Porlendebat, idemque sequens assertio firmal
Trislari niraium, tolerantem pondera dura
u Non
debere, cilos facturum in laela recursus.
Haecego cum videam factis impleta, quid ultra
Occulerem, placuit vobis effcrre probanda
Quae nobis longi nutribant gaudia voli.
Auguslae,pauper decies dat raunera quina
Strabo, pelens veniam, signat quam calculus idcni.
LCDOVICO IMPERATOBI.
Vilia pro merilis sunt haecmunuscnla vestris,
Sed tamen ex pleno quae dat aroore fides,
Quam vobis servare diu, totumque per aevum
Hanc animam veluti nitar adusque obitum.
Quid mihi quid possit consistere clarius unqu>m,
o Videlur sensus iraperfectus. CASS,
<>Humor Hanck., not. ms.
 1097 VERSUS 1N AQUISGRANlPALATIO EDITI.
Gloria quam Domini conlinuaia pii?
Hanc sacer advcnlus Ghristi virtute potenii,
Auxit in affecluin lacliliamquc novam.
Parvulus ille quidem carnis de parle vocatus
Grandia nominibus sex et opima tenet.
Fortis el ipse Deus, mirabilis et pater aeviest
Alterius, pacis, consiliique potens.
Ipse pio vires divinaque munera regi
El clarum aelerno tempore det columen.
Pacera consilio faciat retinere salubri
Quem paci aeteruae muneribusque parat.
Hic vos cura vestris repetilis saepius annis
lloecad fesla Deus provehat iucolumes.
IUBITHAUGUST&.
Multa quideni veniunt meritis non debita nostris
Quaeprobitale sua nos hilarare queant.
Pauca sinisierius lorquenl tamen obvia flalum
Queis aliquot vobis me relicenle patent.
Non borum exlremum esl, quod nullis jussio memet
Veslra ligat causis in quod adesse dalur.
Non faciem video, non baurio verba, sed inler
Spem dubiloalque melum, displiceam an placeam? Obsecro, posco, precor, Doinini protectio vosmet
Conscia corda lamcn iidei, votique fidelis
Non desperare me meliora docent.
Sufiiciat praefixa fides, orabo quod ipse
Hactenus orabam, quacquepetenda reor.
Vita, praesidio, pace et solainine Christi,
Vos vestrosque siruul tempus in omne frui.
Proxisia sanctorum quod nos per festa dierum
Plenius acturos credimus et volumus.
DE OSSEDAMLL.E PERQUOD ARBUSCULA CREVIT,
D IMPERATOREM LUDOV1CUM.
Arboris est allrix quondam vagina, medulloe
Tibia germen habet, nempe bonum omen erit.
Quod corlex humore caret, quod durior ipse est
Robore miraraur, talis in osse vigor.
Nil, Ctcsar, tibi magne vacat venabere Dammas
Ossibusex quarura silva orielur, ave.
ADCAROLUM JUVENEM.
Natus et egregie, et cullu nulritus herili,
Disce quid auclori relribuas Doniino.
Justiliac virtus primis adolescal ab amiis,
Tecumque hoc sana mente senescal opus
De pietate palris polius, quam sleininate regni
' Tum febrcs tussimque gravem. lurnemque poda.
D
Degenerare ulla condilione lime.
Si recolamus avos alavosque et magna priorum
Nomina, tum solum proderit haec series.
Si sacra nobililas pulchro spectamine morum
Fulgeat exclusis insciiiaencbulis.
Gaudeat eigo sequax famulorum lurba luorum
Quos lantacreficit indolis auspicium.
Nam nihil est quod adhuc felicibus avocet annis,
Omnia qttaequegcris, speni faciunt animis.
Forma decore nitens, animusque capacior aevo,
El quod praccipuum esl, zelus amorque Dei.
« Fuit episcopus Antissidiorens s; ad quein scripsit Rabanus, cum quo recensetur intei Stercont-
oistas. BASN.
PATROL.CXIV.
lOUS
A Incipe quod tandem maturior expleat aetas
Quod primo iinbiberinl vasa, diu sapiunt.
Majestas libi cuncia Dei det prospera semper
Et vitae aeternaedulcia dona feral.
HILTUUINO [HILDUINO] SENIORI.
Si condire meos inellis dulcedine versus,
Sancle pater, possem, vel decorare rosis,
Non hacc pompa lameu condigna nitoribus esset,
Quos morum et sensus cum probitate geris.
Et tanto me vestra qttidem clemenlia cultu
Suscepit, qttanlura promeruisse velim.
Nil servivi, nil merui, tanien ecce repente
Immerilo assumplus pauper, honore fruor.
Elfruar, ac vestra jucunder pace per aevum,
Et vita et meritis, atque salute sacra.
Compensare libi nulla pro parte quod actum est
Sufficio, Dominus sed retribulor eril.
Cujus ob intuitum, nec nos, nec nostra videris
Despicere, aflectu sed tclerare pip.
Suin quaprppter, ereque ex toto corde fidelis
Yobis et vestris tempus in oinne salis.
Ut legat, atque regat, lhmiet, inallet, ainet.
BERIBALDO a EPISCOPO IN PERSONA CAROLI.
Non mininias grates, uon parva rependere lantis
Praemia nos meriiis velle, Heribalde, putes.
Qued tremebundus ad hoc nostro npn seguis honori
Lillerulas pleno tnittis amore lilas.
Jam completa quidem testanlis verba PropheUo
C Novimus, effectu sed repetita novo.
Et venit ad Dominuinlaudatio plena timoris,
Aurum fert Aquilo, frigore saeperigens.
Pectore quippe luo, llammas ardere priores
Indicat igiiiculus, quem lua scripta gerunt.
El quia scis nostrum jttsto moderamine more
Parcere subjectis, et tolerare malos,
His tibi pro donis, reddenlur munera plura
Quam libi perfidiae lucra tulisset amor
Si quam dulcis inis, tam dulcis in extima tendes
Mi dulcedo tua, dulcior usque manet.
Disce gradus slabilire tuos, ne pendula rursus
Semita, saxosum digredialur iler
Fauslus in antiquo jam disce senescere nido
Donec vile tegat candida pluma caput.
[gram
Perpeliens, laribus immoriere luis.
Haccopiasse tibi signuin est redamantis amici
Vel mitis demini, vel palientis heri.
Sis felix nostrisque scias tua cordibus apte
Seria permistis coinplacuisse jocis.
Sacpius hocce gerens, animos perpende fidelcs.,
Atque volunlatis mutua disce meae.
Indigeas quotiens, tolies per soeclavalcto
Sed nunquam noslri immemor esse velis.
35
1090 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS III. - CARMINA.
ADLUITGERUM CLERICUM.
Dulcibus ofticiis et amica mente colendo
Luitgero Strabus paucula verba dedit.
Parva licet fuerit nostrae dilectio partis,
Credo tamen memorem te salis esse mei.
Quidquid habes dextrum, gaudens volp: pprrp sini- Ad meliora tuos ducat Deus omnia sensus
[slrum
Si quid adest doleo, cordis in oppidulo.
Unicus ut matri, terris ut lumina Phcebi
Ut rps graminibus, piscibus unda freti :
Aer uti oscinibus, rivprum et murmura pratis,
Sic lua, pusiole, chara mihi facies.
Si fieri possit, fieri quod posse putamus,
lngere te nostris visibus, oro, celer.
Nam quia te propius didici consistere nobis
Non requiesco, nisi videro te citius.
Excedat numeros astrorum, roris, arenae,
Gloria, vita, satus, atque valere tuum.
ITEMADIPSUM.
Chare venis subite,'subitp quoque chare recedis,
Audio non video, video tamen intus, et iiitus
Amplector fugienlem et cerppre npn pietate.
Certus enim ut fueram, semper, eroque foveri
Cerde tuo me, corde mee te. Nec mihi (empus
Suadeat ullum, aliud tibi, nec persuadeat ullum
Visere si poteris, sat erit, si videro gratum,
Sin alias, rescribe aliquid, tua tristia novi
Atque dolens recolo, dolor est possessio mundi,
Quaequeserena putas, magis haec in nubila trisles
Et lenebras fugiunt, volucri qui pendet in orbe
Nuncscandit, nunc descendit, rota sic Irahit orbis a.
ADLUDOVICUM CLERICUM.
Cui, Ludovice, tui donasti munus amoris
Haectibi dat Strabo verba sahjtis, ave.
Veslra licet vilem fecit promissio memet
Versibus audere vos monuisse meis..
Nam quamvis magnos mundi teneatis honores,
Non vos credo taraen spernere nos minimos.
Divitias non dico hominum, dum spesque fidesque
Aruerint, solus tum superabit araor.
Non veslis, non ulla fero tibi dona melalli
Solo servire quaero in amore tibi.
Totus enim sensu, verbo, Jfactisque sludebo
Promissum tibimet reddere amoris opus :
Esto memor memoris, Dominoque favente valeto,
Tot bona percipiens, quot meruisse sat est
ADBODONEM HVPODIACONUM.
Haec tibi dat Strabo, charissime pusio Bodo,
Paucula parva licet verba legenda luus.
Quem fervore pari dudum defiximus arvis,
Surculus, ad superos prodeat ille Notos.
Pura per assiduos surgat dilectio motus,
Donec firma polos, astraque adire queat.
Sis memor in precibus. reddis dum vota Tonanti
a Mallem orbem. Hanck., not. ms.
b Quis sit praeceptor palatii explicat alibi Wala-
fridus: t Quemadmodum, tiu7utf, snnt in palatiis dali a principe. BASN.
•prscceptoresvel comites palatii qui saeculariumcau-
1100
A Strabenis, memor est seraper ct ipse tui.
Quod Domino sectare placet, quod jussit, amato ;
Quod spondet, speres, quod prohibet, fugias.
Dilige virtules, vitiis procul omnibus esto.
Praemia eerta bonis, pcena datur miseris.
Et tibi perpetuo munera magna ferat.
Candide, chare vale, charissime semper ubique,
Pusio candidule, candide pusiole.
ADGOTABERTUH ITALICUH.
Non magis est nalo laelala Verona Catullo
Mantua nec lanttim ipsa Marooe suo,
Laetior aut Hellas magnum fundebat Homerum,
Corduba vel Senecas misit et ipsa dnos,
a Quam te, si valeas, crescet doctore Ticinum,
Fortunate puer, Tullius alter eris.
Sis quicunqueyale, vel sis^uicunque futurns
Noster eris, valeas poscimus in Domino.
ADTHOMAM PR^CEPTOREM PALATII b.
Culmen apostolici ccepisli nominis haeres
Actibus et verbis, prnmeruisse tibi,
Qni bis sena sun praelegit pectora dono
Nnvit Strabpnem te relinere animo.
Gaudeo non lantum mundi quod prospera rident,
Quantum quod cunctis pro bonitate places.
Hoc commonfemalis fieri qnia saepe videmus
lllud habent soli, qui placucre Deo.
Nen dat hpnor meritura, meritis sed reddilus ipse,
Nec peritura liganl peclora plcna Deo.
G.Ut sale, rbre, ducum facie; caro, gramina, bella,
Non sine Iabe carent, sic ego te, alme pater,
lu Doinino sine fine vale, nostrique memento
Unius siquidem membra sumus capitis.
ADCONRADUH COMITEM.
Ex quo percipiens veslroe praeconia famac
Et crebra et vera, hanc ratione bibi.
Obscuris licet ingenio, nalalibus atque,
Congaudere aninio, laudibus his studui.
Egimus hoc, agimus nunc ipsum, semper agemus,
Dum vitalis alet pectora nostra calor.
Quidquid enim possum facto, prece, corde, fideque
Hoc totum vestro mancipo servitio
Et si non fuerit vacuum, praesentia quo me
D Vestra hilaret, mente vos tamen inlueor.
Vilibus experiar dictis, licealne volenti
Hinc mihi plura sacris credere dicta volis.
Nam data si fuerit landem fiducia fandi
VoS penes haud aplo tempore mntus ero.
Nobilitatis apex, hominum pater unus et una
Pauperibus proceres conditione ligans
Virtutem, vitam, paceraque in saecutavestram
Amplificet, firmet, multiplicct, foveat.
AD RUADBEBNUM LAICUH
Ex quo fama tui celebrem raihi nominis auram
sas ventilant. »Fnerunt igitur prwceptores iidem ac
comites palalii vemilandis causis civilibtts detuan-
 iroi VER5US IN AQUISGRANIPALATIO EDITI.
Attulit, et fidei robttr, rerumque tuarum
Cognoviseriem, magno te pronus amore
Amplectens, jugi niecum vencrabar honore.
Etqtiia quaesitum merui cognoscere tandem
Crevit amor, quauto propius pia notio crevil.
Quis numerabit enim, quantos persaepe labores
SiisUderis?quanlisque tuam, Rodberne, periciis
Credideris vitam dominorum liamna gemendo?
Dum fraussaeva pium premeret sibi noxia regem
Reginamque humilem, Ligurum clausisset in urbem. Quantnm pro dominis, quantumproJHre fideque
In manibus posuisti animam, nec grande putabas
Exitium casusque tui discrimina, si quem
Moliri p;sses juris pro parte vigorem.
Qtiando horura cauta niecum sub mente recordor
Miror, et in lacrymas commolo pectore solvor,
El quantum accipio, Domini solalia vires
Has tribuisse tibi, certo pro munere credo.
Heu quibtis insidiis, arclissima septa viarum
Alpibus in mediis solers custodia cinxil!
Quanta per ingentes fluviorum angustia cursus
Terruit, et quoliens trepidum tenuere latebrae,
Pauperies pressit, praesens metus, omnia dura,
. Nullum tempus erat securo munere plenum,
Nox obscura diem, noctem lux ipsa timebat:
Nulla domo campove quies, limor undique pulsans. Hoc quia compleri et completum parte videnuis,
Sola fides rectique sibi mens conscia tantum
Suasit opus, docuitque aliquam sperare salutem.
Caelera sed nimio terrore pericla furenti
Saeviliaecessere hominum; qua saepe coactus
Commutasti habitum famulique vice apta per artein _ Perfidiaeconfusa globis per pectora labet;
Servitia explesti supplex, et mille gerebas
ngeniis quod proecipuavirtute nequircs;
Sed rnens plena fide nullo defessa labore
L\OIIante assumptum, quia vim formidinis uiiiis
Jeseruit, requiemve habuit, quam prima polentum
Corda per Hesperiam scriptis verboque coegit
Sacrilegum genuisse nefas; his deinde peractum est Sit dignum ingenio, dignumque poemate longo.
Consiliis, ut fessa diu et compressa malorum
Ponderibus regina, feris educla tenebris
Non sine honore forel; tandemque occuttus, et arte Jussa Dei, valeasquesimul per saeculacuncta.
Usus adumbrala, venisti et dulcia coram
Suscipiens mandata pio celer ipse libensque
Caesari, et adjunctis portasti primus amicis.
Nec minus Ulnd iter recidivo horrore molestum
Insidiisque dolisque libi fuit undique plentim
r.iittianumquando arcta lacum cuslodia nisa est
Pracclusisse tibi; Dominised dextra secundos
Immiltens ventos inimico a littore vexit.
Rursus in aeriis, nivinm vis Alpibus allas
Fecit habere moras, requiei inamabile lempns,
Has quoque decutiens sludiis injuncla benignis
Nunlia, sollicito retulisti ex ordine regi,
His tibi pro cansis et tam felicibus inquam,
Ausibus ille redttx rex et regiua soluta
Et cnncti pariler plena pictate fideles,
Altius ascribent laudes et nomen Iioneslum,
InsuperOmnipotens siatnit q'ii jura fidemquc
Qui dominos famulosque una radicc creatos
Non aequa dilione facit, sed amore el honore
1101
A Concordare sibi, reddet tibipraemia vera
Haud dubioefidei, quae non cum laude volantis
Temporis intereant, sed in omnia scecla redundent,
Haecaclate quidem invalida dum tempora nondum
Pube sua teneris florerent tincla sub annis
.^Emulapaupertas, dum grandia facta vetaret
In probitate sua, temet polnisse volentenl
Miramur, quacposse dedit Deus crdine cerlo.
Ergo quis in reliquum de te dubitare sinetur
Si locus affuerit melior, majorque facultas
Desudare velis? qui prima incommodaforti
Sustinttisti animo, rebus non victus amaris,
Spemque metumque inler dubio discrimine pendens
Ante oculos duro versabas pondere mortem.
" Ergo age, fer Dominogrates, et raunera lauduin
Justitiamqtte simul dominorum attende merenitim,.
Trislia deserere, et rttrsus in laeta redire,
Nam quid erat mcesto tam desperabile regno,
Quam stta depositis iterato posse venire
Sceptra, slatumque illos adipisci posse priorem'
Sed Deus occulti jtidex, alque arbiter aequus,
Hos illosque sua juvit virtute fideles,
Laelare, exsulta mecum. Namgaudeo tecuiu,
Ipse qttod optavi, saltimqtte audire cupivi,
Quodque per ingentem quaesisli rite laborem
Felix participem qui se cognoscit honesti
Et.consortem operis, quantum sibi conscius ilte
Tantum, vel potius multo magis.omnia secum
La-.titiaefomenta habeant, qui flda reservant
Corda suis dominis, casusque invicla per omnes.
Jam videor nimiura fortasse loquacibus usus
Hexametris, dum magna meos extendit amores
Maleries, breviterque pudet dixisse, quod altc
Dat decies denos vilis tibi denique versus
Strabo, rogans solito ut tectim mediteris amort
ADADALHEIDAM.
Si quod mille sonat relationum
Asserloribus estque veritatis
Ubertatc ratum, lacere nitar,
j. Fortasse invidioenotam subibo.
Non hoc ergo roeaeplacere menti
Contingal, potius velim benigne
Audire, et sine fraude publicare.
Quidquid nam bene de bonis refertur,
De vestra fateorprobitate, tantus
Nosmel rumor alit, rapUque mentcs,
Ut si dissimilem favere laudi
Conlra, quod gero, conscienliam sit.
Miramur concientiacdecorem
Quo vos praecipue nitere notum est,
Miramur meritum, probosque mores,
Quis vos non dubium est placere cunctis.
Qui vos laudat, honore se coronat;
Qtti vos laudat; amal, colitque veruin,
 1105 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS 111.— CARMINA. 1104
Qul vos laudat, habebilur benignus; Dum visit. Werdo mortein obit, astra subit.
Qui vos laudat, agit quod est agendum. Hujus pro requie titulum quicunque recenses,
Non isthxc adulanlis ore promo, Peclore de placido funde preces Domino.
Nec desidero complacere falsis, IN ECCLESIA MONASTERII QUODRURAVPCATUR.
Sed veris potius viam loquendi
Verbis inslilui parare rectam. Hoc templuroStepbani celebralur honore dicatum
Nam si comperero licere nobis Cum Jacobo uostri fratre simul Dontiiii.
. Et si Cunctipotens boc annuendc Quorum sub precibus, Chrisli pielate reeeptis
Clemenler dederit, legetis exin, Siunmi adipiscamur munera larga boni.
Noslri pectoris indices figuras, Hildigrim slruxit, Hadabaldus episcopus archi
Nunc et semper, et hic et in futuro, Sanctificavit: honor certus ulrumque manet
Salvcle in Domino, valete, avete, . Super unum altare ejusdem ecclesiw.
Vos sanctus Pater, et Palris beata Istam Dantbertus relinet Martintis el aram,
Proles, Spiritus et juvet per aevum. Quorum nos precibus, Cbriste, tuere piis.
FABDLA ADMOMTORIA AJBQUEMDAM. Super aliud.
g
Cogilo quid faciam nuper mihi conligit uno Hic malri Domini sociaris, sancle Gregori,
Jam cecidisse loce, canibus lacerabar ibidem. Cum qua pro nobis poscito sceptra Dei.
Calcibus hic populi cceno demersus in inio,
Si mihi consilium dederis, vitabo per aevum Aliud epigramma.
Hanc calcare viam, probra quaemihi tanta mimstrai. Hanc sancti sub honore Petri renovavit et auxit,
Nam vereor ne forte freli me subruat aestus, Abbas Grimaldus lucis amorc domum.
Cujus ab incursu vix in tellure rcceplus Hic ex corde pelens diviuo munere sumet
Effugipatulas furibunttt gorgitis iras. Quod cupit, et volis congrua dona suis.
SIMILITUDO IMPOSSIBILIUM. Aliud.
Albenles capiat corvos, cygnosquenigraotes,
Limaces quoque mulliloquos, iuulasquc cieadas, Hoc quoque, virgo Dei genitrix veneranda, saccUum
Cornulos adquirat equos, inulilosque juvencos, Grimaldus humiUs compsit honore tuo.
Pisces nare vetet, coustanler avesque volare, Ipsi mercedem, cunctisque precantibus istic,
Fonles stare citos faciat, tum ctirrere montes, Quod pie praesuraunt, dedere posce Deum.
Ferri cogat aquas sursum, flammasque deorsum, C Aliud.
•Limusad humorem, cera ut durescat ad ignem,
metris par esl donare poelam
Ossaque sangufnibus lumeant, nervique meduUis, Versibus atque
Lumbfici salianl, reptenlque in pulvere cervi, Ut mercatori charius est quod araat.
Gallinaefundant hcedos, alque ova capelloe. Bellica sordenti si porles arma colono
-EPITAPHIUM «EBDONIS. Despicit, et munus grande Hgonishabeu
Miles item fortis, capiat si vomeris usquam
Postquamprimohomini saevaesentenUa mortis Dona, magis lituos deligit alque sparum.
* Juste ulciscentis venit ab ore Dei, »
Sic quod quisque colit, quaerit magis. flinc tibi
Fama licet quosdam lato celebraveril orbe [paucos
Nominis atque auram ferret ad nsque polos : Credere versiculos, alme pater, volui.
Juslitia censente tamen, moribnnda stalutura cst Quanlum delectet lua me dilectio, ne dum
Membra sepulluris possecapi brevibus; Emanare queam, vix sciu et ipse satis.
Hxc magni tam.pauca viri lenet area corpus Disciplina-tibinativum el iristior usus
Cujus in aetheria spiritus arce manet. Abrasit Scottum « subslituitque probum.
Hujus namque loci fuerat patronus et abba D Eslo jocum reputas quod dixi, sed mrhi Chronmat
Nomine Werdo Dei plenus amore sui. More abiens vestro, tradidit ista loqui.
Egregius sensu, nilidi sennonis abundans, En Fortunati oratus tibi milto libellos
Dogmata commendans moribus eximiis; Mensoremqueorbis, perlege, scribe, reduc.
Sedulitate placens, cunclis affabilis, atque Sum luus, esto meus, quod ulerque habet alie-
DevolaDominum relligione colens. [rius sit,
Hunc rexissef regem pic per quinquennia septem Sic cgo tu sim aller, tuque mihi alter ego.
Scitur, et omnigenis accumtilasse bonis. Per nasum conjuro tttum, mi chare, vateto,
Martius Apriles ler deno sole Kalendas Et Dominura pro me, quoeso, precare libcns.
• WillelmusMalmesburiensisraonachus. de Gestis ScRivERius,not. ms. in Canis. — Ai ab eo
tempoTe
regum Anglorum libro seundo in Alfredo II sic ha- quo scripsit iiaec Scriverius, mullo notior faclus est
bet : « Iloc tenipore creditur fnisse Joanncs Scotus,' iile Joannes Scotus, de qOo plura babes apud Cave,
vir perspkacis ingenii et mullae facundiae,qui du- Pinium, utet in nostra Historia Ecclesiastica, qux
duin concrepaiitibus undique bellotum fragoribus in hic referre piget. BASN.
Fraucia ad Carolum Calvumtransierat. > QUJEvide.
1105 VERSUS IN AQUISGRANIPALATIO EDITI. HOfJ
DEHTMNO TRIUMPUERORUM. A ADEPISCOPUM FEREND.
umiiipoleiitem Semper adorent Apparet ecce novum regali stemmate donum.
Et benedicant Omne per aevum. Urbs, persona, locus, regio, tribns, insula, inundus,
Astra polorum Cuncta, chorique , Undique congeslis numere sine lanceque lucris.
Solque sororque Lumina cceli Conciliare tuum, voto certanle favorem.
Omnipptentem. India mittit ebttr, croccos dat Tmolus odores,
Sic queque Lymphac, Quaeque supernae, Aurum turbidulus solilo plus egerit Hermus,
Ros pluviacoue Spiriuis omnis Te propler geminis fraudalur opima Canopus
Oninipolenlem. Ponlus, et ostriferi fauces vacuanliir Abydi,
Ignis el aestas, Cauma geluque Engaddi lacrymam fundit tibi cortice laetam,
Docta minus sibi visa Tyros incusat hebente3
Frigus el ardor, Atque pruinae
Omnipotenlem. Muricis, haud dignos sejudice fassa rubores,
Nix glaciesque Nexque diesque, Epirus palmas simul, atque Mosellanoveltas
Iiux tenebraeque Fulgura nubes Ceu pennatorum certanl tibi gignere equorum,
Omnipotenlem. 'Apyvpiovalbentes depromit Suevia monles.
Arida monles, Germina collcs, B Chrysca te vivente diu fore saecula spondens,
Flumina fontes, Pontus et undae Haccinter gemmam nec luta valle repertam
Omnipolentem. Gemmam Iucidulam, raram, charam, pretiosam
Omnia viva, Quaevehit aequor Transmittit proprius prompto libi pectore dulus (5o0-
Qucevehit aer, Terraque nulrit, l>;)
Omnipotentera. Ooliab sculpstt, qua oeseleelque nolavit,
Cuncta hominum gens Israel ipse Voce quidera Graecagemmam testante probatam,
Omnipotentem. Quippe agalhes, egathos, bonus est lapis, ipse fa-
VERSUS IN QUODAM MANTILI. [leris,
Baclrica non ebeni radiat sic forma nigclli,
Pinxit imaginibus rerum studiosa coruscis Nec sic augusltim decorant amelhyslina collum.
Hanc ilt.. pallam arte manuque sagax. Vel jaspis fulvo cum clausus fulgural auro.
Si taui mulia unam fabre finxere figuram Istic si Davidis residerel verlice regis,
Quam pulchre binos colligit unus amor. lumine flainnias.
Omnigenas proprio snperassel
Orbe volula suo nilidoepetulanlia carnis
Denique si vatis Moysisub peclore fratris,
Vento flante perii, stal tamen aptus amor.
Cogeret undenas sibi jus concedere gemmaa,
ADWERDRICHUM M0NACHUM. Hacclibi si gratus fuerit, licet ore nigralus,
Nulla fides tecum, retinent mendacia totum, Suevia fors iillum si proferl amne Iapillum,
Vulpibus assiniilis esse videris enim. Lacteolum, niveum, parium, seu scilicet albuni
VERSUS 1NBACULO. Hunc tibi larga tui pracbebit dextera servi,
Nec parcum dices dum fert Alemannia cautes v
Si mihi pes lapset, relevans vice tu pedis asla. Nec libi Saxonia saiius danl saxea dona
VERSUS INFLAGELLO. Sed vice tu nostra obsequio lapis acriler insta,
.Postquam nulla raeis creverunt germina ramis
Dum veniens praesto valeam supplere quod opta
Ferre minas Cereri, fruclumque refundere ccepi.
ADALIUM EPISCOPUM.
IN CAPULO CULTELLI. Eheu mcerentem renuit dictatio mentem,
Per ferrum efBcio, per me quod non facil ullus, Aufugiens tristis confusa cubilia cordis,
Sic libi sit ferrum ulile, me reline. Cuncticreans Genitor, mihimel succurre misello,
ITEMIN ALIO. Filius atque pius, qui saeculactincta gubernas,
Quid nalura mihi slmulala, quid indal imagot_ Spiritus alme veni, confer tu verba precanti;
" Sancta Dei
Dic prudens uno nomine si sapiens. genilrix noslri miseresce rogamus.
Asmata digna viro sunt nunc dicenda sereno,
IN MANICIS. Nomine ..... .. perspicuo Domino.
Ecce sumus geminaesocia paritate sororcs Germine vjrtutum polles,.et dogmate.ftilges,
Sic tainen una vice vilet ut allcrius. Docliloquosquesophos arle tua superas..
Dic cate quid faciat, quod nil perfecerat unquain? Voslaudant omnes, quos Francia gignit amoen»
Vel quem dent liquido, mtita labclla sonum. Norica regna simul, vos decorare student.
m TABULA. Suevia fida parens, jara comptisexilit odis
PanJo quod ignoro, nec contradico petenii. Gaudia magna canens, el super aslra sonans.
IN CEREO. Exsultant jttvenes tetantes ac seniores
llujus, Chrisle, manus faclrices dirige cerei. Ponlilicem egregium, Suevla quem geruiii
IN CONVIVIO. Regis honor populis solalia larga minislrans,
Sal, panis, porrum, pisces, vinum, cibus adsimt, Cunctis es mitis, dapsilis et miseris.
Delicias regum nolo videre modo. Si mihi centenas linguas nalura pararet,
1107 WALAFKIDI.STRABi FCLD. MON. OPP. PARS 111.— CARMINA.
OriLus et totidem mille soui fierent,
Carniiua laude lui non possem dicere digna
Nec spnitus vpcis prendere euncia valet.
Nobilitas generis cognpscilur omnibus horis.
Prpgenies clara vos generavil ovaus,
Corpore sat pulcher, menlis virtutibus altus,
Omnibus in rebus comptus es atquebonus.
Tu clarus constas, tu lucidus optimus archos [princeps]
Nobilis in verbis, nobilior ineritis.
fu Phoabum superas, errantia sidera seplem,
Hesperus ac pulcher te superare nequit.
Moribus ornatus lidei, firmissimus auctor,
Tu speciosus enim lotus ad usque pedes.
fu refoves inopes, quoque das bonus optiraa quaeque. Corpore divisos, sed mentis amore ligatos,
Accipiasque simul gaudia perpetua.'
Nuncprecorut valeasfelix per climata cosmi [mUndi] B Hoc saltem nobis lumen sit pignus amoris.
Ac mempr esse mei, ne dubites famuli.
ALIUD EPIGRAMMA.
Si decus argenti pretium mihi, seu fpret auri,
WALAFRIDI
VERSUS
Quos post annum wtatis quintum decimum edidit de rebus diversis.
ADHEBONEMARCIIIEPISCOPUHRHEHENSEM,
ln persona Tatlonis.
Hac licet indigna liceat vos voce monere
Ponlificum sublime capul, sanctissime praesul,
Viribus ut lolisccelestia jura strualis.
Pars quia magna bcni vobis facientibus oirini
Apparere pelest murido, quia se Iocus ultro
Obtullt, ut vobis obtemperel aulicus ultro,
Et Dominus speciale dedit pro tempore Iiimen
tngenii, quo snmma domum sapientia fixit,
Nec minor hoc retinet totum veneranda voluntas.
Omnibus his cum vos magnus daret arbiter omnis
Justitiae, propriis loeupleles crescere donis,
Non erit indignuin lota si mente bealx
Ecclesiae piaemembra sua in compage medullis
Confortata suis, fovealisdogmate sacro,
Et primum vigeant oculi, pro luce diurna
Qua totum instruitur, recta ad vestigia corpus,
Vos sal, vos Iumen, Dominivocat unica proles,
Solvere sacra vetans factis proecepta sinistris,
Vobis solvendi vobis dedit atque ligandi
Cuncla potestaterti ccelp terraque inanentein
Censervis alimenla jubens in lempore poni,
Vos igitur si vita decens ornaverit aple
Subjectos exempla trahent ad compita vitac,
Et non subjectos series pulcherrima morum
Uliciet priscae vitare erramina vilae
Et cervice humili, faciet juga ferre Tonantis,
Priinumnamqiiedecct.totoquCetcordestiidendumest,
Ut pia catholicis firmeiur regula factis,
a Fuit ille vir celcbris, Tlieganus alias dictus, qui Ludovici Pii gesta scripsit duin in vivis esset iuipe-
rator. Desiit anno 837. BASN.
«01
A Aut etiam pulchros habuissem forte Iapillos,
Hacctibi tanta, pater, tribuissem dona libenter.
Haccquia non habeo, quacpossum largior ultro.
ALIUD.
Ul gaudere solet fessus jara nauta Iabore
Desiderala diu litlora nota videns,
Haud aliter scriptor optalo fine libelli
Exsullat viso, lassus et ipse quidem.
ABAMICAM.
Cum splendor lunaefulgescat ab aethere purae
Tu sta sub divo, cernens speculamine miro,
Qualiter ex luna splendescat lampade pura.
Et splendore suo charos, amplectitur uno,
Si facies faciein spectare nequivit amantem,
Hos tibi versiculos fidus transmisit amicus,
Si de parte tua fidei stat fixa catena,
Nunc precor ut valeas felix per saccula cuncta. .
STRABI
Post aliena saeris temptentur corda loquelis.
Cogere quid prodest ad ovilia morbida, sanos
Quos cupis esse greges, priinum vitia omuia sacris
Pellantur stabulis, sic turba novella vocetur.
. Nonne eadem quoque eura fuil doctoribus almis,
'J Ut sine labe suae
graderentur ad omnia vilae,
Blasphernis ne forle locum vis sancta dedisset,
Paulus praecpDei, seSe cupit omnibus esse
Omnia, utex multis caperet felicia lucra,
Scandala non demus Judaeoet gentibus, inquit,
Ecclcsiacve Dei, quaeritgas aufugit oranes,
Etcapiti per membra sua se sedulo nectit.
Quanlo namque caput fuerat pro corpofe toto
Olfactu, auditu, gustu, speculamine, lactu,
Tanlo vos potiorlegum strictura coercel,
Hocque magis summae debetis imaginis arcem,
Inlrepido luslrare gradu ; non haec tamen istis,
Quod vobis aliquam virtutem deesse putemus
Prosequimur, sed magnus araor dicenda ministrat,
Nam cupimus vestra ad sanctum irioliminafinem
Ducier, at summuin traclandi digna palenler
Novimusesse locum, ni desU sola voluutas,
Jamque etiam nostrum vosraet cognoscere voimu
Non dubitamus, erit Christi perfeclio doiium.
Trina Dei vobis per sxcula cuncta polestas,
iEtcrna; tribuat vitac, sine fine coronara
Ut vos cum Domino, vobiscum et laeta sequenlum
Turba, metat stabiles roagna cum pace maniplos.
ADDEGAN a CHOREPISCPPUM TREVIRENSEH,
In persona Tattonis.
His tibi versiculis, doctor sanctissime Degan,
*I(VJ POEMATADE DIVERSIS.
Tattp hurailis miuit verba salutis ovans.
Arctor in ambiguis vario mpderamiiie rebus,
Utrum pauca Ipquar, an pplius sileam.
Scribere cegit enim dilectie mutua memet,
Sed verepr ne nen dem tibi digna, pater.
Tullius inferno quamvis repedaveril imo,
Exserat aut magnus ora facela Plato ;
Liviusaut Titus secum ferat ipse Catonera,
Vel linguam teretem Sapbo loquax terebret :
Non possent unquam taudum miranda luarum.
Digne proferri, sunt quia multa satis.
Mirainur merilo sapienlis munera mentis,
Doctrinani, mores, carmina, dicta, animum,
Nec minus exterius miramur sancla staturae
Incrementa tuae, membra, manus, faciem.
Nos parvos humites, murem sibi forma subegit,
osque gigantera esse gloria molis habet.
His sed seposilis tota virtute precamur
Ne laceres versus, praesul amate, datos.
Sed potius scriptis recinentia scripta ministres,
Queis nos correptos admoneas petimus.
Quin etiam dabimus puerorum pauca legenda
Hincjoca noslrorum, ut vitiosa seces.
Verum de reliquo si quid mandare velitis,
Mente sumus parti, sic luajussa sequi.
Qtiaesumusobnixe, nos ne fraudetis amatis
Vestraedoclrinx mellifluismodulis.
Sic equidem vobis, verbis audebimus ipsi
Dona salutis item miltere suppliciter.
Et faciat laetum regna poli capere.
Nunc valeas, vigeas meritis per saccula pollens, " Instruit et
Sisque memor nostri, nosqtie tui in precibus.
IDEMADEUHDEM.
Suscfpe parva tui, praesul sanctissime Degan,
Munera Strabonis quae tibi mittit ovans.
Sismemor in precibus, reddis dum vota Tonanli,
Strabonis, memor est semper et ipse lui.
Carmina Pygmei miltam, simul atque gigantis
Dum vacuum fuerit, semper ubique vale.
Amen.
jENIGMA.
Est monitor quidam, plures qui commonet ipse
Non tamen ulla canit sine dicta monente vicissim,
Quaedum cauma coquit, penitus tacet atque refulat Mole
Carmina, sed medio melius de frigore clangit
DROGONI EPISCOPO METEMSI.
Judicii decreta Dei dum Paulus acuto
Scrulatus sensu, lanti non possel bonoris
Non dico effari, sed nec contingere molem
Atlonitus mirisque stupens affectibus. 0 quam
Sunt, inquit, divina bomini penetralia longe
Occullis abslrusa viis, quae corpore clausi
Per speculum rarisque vident ex parle figuris.
Quis dinoscet enim, quae sit sapientia raundi?
Quaevia? qtiaererum lalebrosa scientia? quodve
Judicium quo cuncla Deus regit, ordinat, ut Siut?
Quo vasa interitus flagris et pace sinunlur
Ttaidere calle suo, per quod pietatis agunliir
1110
1 Vasa per adversos successus perque secundos
A
Lucis amare viam, quo faclum sancte fatebor
Provisumque pater, primis ut casus ab annis
Saepiusasperior quateret, nec frangeret unquam,
Quem laetiscensura Dei laudanda diebus
Perpetuaeque bonis voluit servare salutis,
Ne si securis riderent otia rebus,
Libertas gravius generaret lenta periclum ;
Gignit enim diuturna quies fomCulalaborum,
Juge exercitium pacem parit, addit honorera.
Qui vaga diluvio servavit semina mundi,
Et genus humanum parva de stirpe refecit,
Qui Joseph regnare dedit post carceris umbras,
Quique domum Israel duris dux ipse catenis
Exuit, et pariter promissa ad rura vocavit
B Post latebras, odiique dolos, et praelia. David,
Qui dedit imperium, nalique immania gesla
Vertit in auctorein, rursusque in regna recepit,
Cui pax ipse fuit, vatern qui fauce leonum
lgnibus et pueros mediis subduxit, et alto
Fornacis gremio, rorem pro caumale sparsit,
Qui Chrislum postflagra, crucem, meledicta, sepu.1-
[crum,
Surgere et ad dextram fecit residere paternam,
Qui furvoetenebras, et caecasilentia noclis,
Mutat luce.nova clari per lumina solis,
Qui nebulas pluviumque diem redeunte sereno
Purificat, terrisque suum post frigora brumae
Ver reparans pomis, fofiiset floribus arva,.
Quaeftterant pridem canis turbata pruinis,
pelagi ferventia murmura sedat,
Ipse per immensum pietatis munus amicac
Vos mulare dedit, fuerant quae tristia laclis,
Ut quia de Domini didicistis fldere donis,
Casuris hacrere bonis, non deinde velitis.
Nempe beatus erit Domino qui sperat in ipso,.
Est maledictus item qtti carnis brachia credit
Suflicere, et Domini demens solatia temnil.
In Domino confisus enim, velut inclyta Sion,
Non metuet pulsata malis per soeclamoveri.
Nam qui verba Dei studiosis auribus haurit,
Et complere studet devotis agnita factis,
Hunc aeterna viro similem sapienlia dicit,
Qui mansura domus fulcit fundamina, sacrae
jv petrae, quaeChrislus adest, ubi terapla bonorum
Sunt figenda operuni, subito si venerit unda
Fraudis, et errorum, aut pressuraeflumina fortis
Ventus et a Scythico ducens Aquilone fragorem
Sibilat illecebras anliqua fraude latenles,
Vel forte ingenti si tempestate faligat,
Slat struclor, stat structa domus, quia firma bealia
Fundamenta petrae, super imposuisse probalur.
Hac de mole petrae, vero stat noraine Petrus,
In quo percepit solvendisive ligandi
Ordo potestatem, merito qui nomine vestro
Dicitur. hunc quando factis et dogmate recto
Vosmet habere liquet; quem quo mage quisque me-
[retur,
lloc et habere magisbene creditur; ergo tencnli
1111 WALAFRIDI STRAfil FULD. MON. OPP. PARS D.L — CARMINA.
Non dat honor meritum, merilis sed dedilur ipse. A Sit Dominus tecuro, semper tua gralia mecbm,
HaccSunt praecipuequibus insignila refulget
Virlutis persona tuoe, sapientia radix,
Ordo, affabililas, bonitas, patientia, virtus,
Vita, gradus, doctrina, locus, moderatio, victus,
Zelus amorque Dei, fldei insuperabile robur,
Relligio, oflicium, censura, modestia, gcstus.
Hisce Dei virlus vosmel per lempora mulla
Crescere concedat, proque his lelerna rependat
Praemia, quae servis tribuenda fidelibus auclor
Insinuat, vitac Dominus, via, vita. redemplor.
Nominis alta mei si non oblivio raeme
Presserit, haud unquam vestrl memor essc vetabor,
Et quae praecinuivotis oplare benignis
Pastorum eximio peccator Strabo, pigerque
Quindecies et bis quinos fert rriunereversus.
ADMUATUUINUM [MODOINUM] EPISCOPUM.
Si qua viam faceret nostris fiducia votis
Optabam dudum scriiiere saepetibi.
Suscipe nunc tandem, pracsul charissime nobis
Quaesimplex humili fert ratione animus.
Non aspernari tantum mea parva magislrura
Crediderim, lali quem colit orbis amor.
Ditisheri iocuples capil aureavasa supellex',
Argenti species adnumerans varias.
Haeceadera non ficta lulo, non lignea spernit
Vascula, sed propriis mancipat ofhciis.
Qui dat Erythreo summas de litlore gemmas,
Finibus Europaesuccina quaerit liians,
Oceani solitus balaenasvellere fundo
Vulgares lincaS a ad sua lina vocat.
Aurificis studium, preliosa monilia fingens
Interdum gracilem corpore cudit acuiii.
Balsama, narcissum mundi per climala quacrens
Camporum violas, et coriandra legit.
Tti quoque summorum pastus virlute ciborum
Dignare exigui muneris esse dapes.
Ac veluti posl mella, gravis cape pocula myrrhoc
Quaesit saevalicet, pluribus auxilio est.
Glnria quaevestris inolevil magna camcenis
Ne laceret noslros cernuus oro trochos :
Carmina malurae cupio pretiosa seneclsc,
Dicta juvenlutis, qui lego raultoliens.
Qnamvis multa canas sacclicelebranda calervis
Nos apud es mulus, fama quibus minor est.
Ne, pater alme, sinas cunctis quod sponle ministras Hoc fruar, hoc utar, fovear, delecter, abundeiii,
Expertem memet muneris esse diu.
Sperarem vestrae nuncjam solatia Musae,
Ni mala per regnum tanla voluta forenl.
Ntincdoctor, miles; proesul,"bellatorhabetur
Pessundant propria quique aliena gerunl.
Ehcu! quam clare Satanocservilur honori,
Et pax pacis abesl, orbe repulsa procul,
0 prorela, pio studium disporte Iabori,
Ne fluctus mergat qui furil in brevibus.
« Sic Auson. :
Qnfsnonel viridesvutgi solatiatincas
Novit,elc.
HANCK., not. ms.
Hli
In Domino vales, o Modoine, vale.
IDEM ADQUEMDAH.
Si tibi frumenti superarit copia, sive
Condonare queas nobis, seti vendere quidquam
Exslat opus, qnia pascendi milii deniqne quidam
Snnl, prodesse quibus nolenler sive voienler
Debeb, cbare, vale, sodes dominum ipse salnla
Prona voce ttmm, scribam si suaseris exin,
Scribilur ut vilis properanter epislola, sic has
Crede mihi nugas, sine cera bac pelle nolavi.
ADAGOBARDUM EPISCOPUM LUGDCNENSEM.
Dum vix ter serios habuissem temporis annos.
Ad vos nomen iil, o pater alme, meum.
B Pervenisse scio, auando rescripta recepi,
Quaemagni nobis instar amoris erant.
Si meminisiis enim, quia nam meminisse potestis,
Gattdeo, et ut memores siiis ubique rogo.
Ipse amor ardetadhuc animis, vigetipsa volunlas
Visendi temet, atque tuo ore frui.
iEthiopum si regna colens, si rura Sabaea
Liquit regina, utSalomona pelat
Cur nus npn potius quibus altera regna parantur,
In solo atictqris sempcr amore sumus?
Nam fateor, si certa mihi nunc optio detur,
Ut capiam mundi dona vel ingenii;
Oiia libcrius verum secura sciendi
Aurea quam saccla, sed peritura, scquar.
At de flore novo, qui vos penes ortus, odorem
C Prodit ubique sui, hoccIoca rumor alit.
Flora venit quondam, dum singula quaequedeorum
Sunt aflala, jugis prala thymumque gerens.
Huic floro melius senlentia Christicolarum
Altribuil, quidquid dogmate et ore viret.
Nam hic florus florem scquilur de germine Jesse,
Et tradit quod amans altulit ille homini.
Quaetamsegniserit donis ingrala supernis
Quaese hoc non sponte nectare pascat apes?
Floreat haud flaccens hic flos, el florea fragrans
Spiramenta fcrat semper ubique Deo,
Donecin astriferas porrecta cacumina sedes
Erigat, el fructum jam sine line haheal.
Cedant ambrosiae,rosa, lilia, spica, crocusque,
Suavia cuncla simul, hujus amor placeai.
Audilu et visu liujus, alar, docear.
Det quandoque Deus, nos multia dona vicissim
Imperliri, aliquid pars ulriusqtie melet.
Muneredivino precpr, p sine fine valeto,
Miltenles veslroedulcia scripla vicis.
ADRABANUM MAURUM ABBATEM FULDENSEM, HAGISTRCVI
SUUM.
Suscipe serverum, Pater optime, verba ttiorum
Annuat ut vestris Omnipetens precibus.
Fac supplere mcras tprpentem petipre Slrabum
Plurima ne dominis probra legal propriis.
Suscipe putricolum [ F., patricolam] clementi corde
[libellum
 1113 POEMATADE DIVERSIS. IIU
Emendata tuo viscera ul ore ferat. A ADMAGISTRUM TATT0NEM.
Vix reparata tuis concedere dograata servis Lilterulas lacrymaenostras comitantur araarae,
Dignare, ut norint quara bene amore calcs Optantes faciem ecce videre tuam.
Cresce valcns, augere vigcns, firmare beate Tu videas vitaeccelesli in sede Datorem
In Dominosemper, inclyte quaesoPater. Mercedisque feras pracmiamulta bonae.
ADEUMDEM PROCALCEAMENTIS. DECABNIS PETULANTIA.
Rabano Patri per verba precanlia Slrabus, Quisquis Iramite pendulo
Ante aliqtiot menses spondebat epislola nobis, Decliviquespheram b loco
Huc aiiltimnalivenluros tempore missos Plana ponit in area,
Usibus ut noslris ferreut, quoenoslra poposcit Ni prensum teneal nianu
Paupertas, sed spes raiserum me vana fefellit, Slaliiu cernil ad infima
Quo sic suspensum improvisa perurgct egestas, Cursu nare volubili.
Sed licet innumeri pulsent mea peclora qtiestus Qui plumam lev.bus manu
Pltis lamen impugnat, qtiod nutlipcdalia cogar Aut credit foliumnolis
Ecce pali, ni vestra prius solatia nostros H Diim venlis qualitur polus;
Respiciant casus, ferbis ut pauca monenti Ni prenset manibus fugam
Occurrat, quaefit cunclis largissima maler Molitur vaga concitam
Vestra manus, valeas per saeculacuncta precamur. ftes, et ferlur in aera.
ADEUMDEM PROSERVITORE DANDO. Cum puppim fluvio levem,
Et soevisdare fluclibus
Quocsumusexigui temel, Paler optime, servi,
Sit nostri ut clemens veslra memor bonilas. Cogil dura necessitas
Ni conto pigra robora,
i£dis enim nostra esl nobis angusta duobtis, Et remis snbigat celer,
Si lerni essemus, lata salis fieret: Te secum rapil alveus.
Unde exspectamus vcslri proraissa favoris,
Tu nos iil clemens teque jnvel Dominus. Amen. Ignis pcr stipulas volans ,
Aui summas fruticum comas,
DEQUINQUE PARTIBUS RHETORICE. Quas vis Solis obusseral,
Pars esl rhetericac solers invenlio prima, Ni fons fortior occupet,
Dicendiconsial bene conditus ordo sncumla. Statim materiem vagam
Tertia condignis sequiiur pars a angustft duoluis, C Consumit siniul, et perit.
Quarta rogat memorem, collecta tenere magistrum. Agrestem caveis feram
Explel et ornatum dicentis formula quintum. Captara, profuit aut avem
ADWEXIBERTUM ABBATEM. Sub custode tenerier,
Ni sic assiduus domes,
Suscipe, sancte Paier, pauper qiiaclnunera Sirabus lustra pcr avia
el ex animo raissa revolve libens; Pergil
Mitlit, Morem quaerereprislinum. .
Nam quod apud gnaros gaza pretiosius omni est,
Annis forte recentibus,
Hoc tibi porrigere viscera noslra volunt. Si pulltim patre nobili
Non aurutn, non ulla malis ohnoxia curis
Campis credideris satum,
Miinera, quaeincaulos sternere saepesolent ; Ni frenis bene presseris
Xenia sed mundas tantum pascentia mentes, Confisus petulantia
libi
Quae quando fero centuplicala gero. Te deponit, el avolat.
Haccigilnr si dicla pias dimitlis in aures Novi flumina promplius
Plura dabo, vilam si Detisaddiderit. Primis currere callibus,
Vive, vale, rescribe, doce, Weniberle benigne; Qtiacsi forle coegeris,
Eslo memor memoris, et memor eslo tui. Notos linquere tramiles,
ADSIGIMARUM MODO ABBATEM. Ni consepseris undique,
Sancte Paler, dignare brevem percurrere chartam, Rumpunl foedera protinus.
Quain Slrabus tentii edidil ingenio. Haec carnem stolidissime
Sunt milii namque palres ccleberrima jura tcnentes, Nostram respicianl homo,
Talia curantes non recilare metra. Consuelam niale vivere,
En ideo ignolis commendoprobanda labellis, Puppis, pluma, focus, sphera,
Ut saltim inveniam qui pia verba feral. Pullus, flumen, avis, fera,
Respice quem lorlo speclare videbis ocello. Haccatlende sagacitcr.
lste puer mitlil haec libi verlja, pater, Quam ni sollicilus malis
iEternam cupiens libi namque manere saluteni, Exarmavcris insilis,
Sis mcmor ut famuli mtilua dando liti. Et conatibus intimis,
» I.oons corniptns. t>Spharram,correpla prima, morc hujus Saeculi.
1115 WALAFRIDISTRABI FULD. MON. OPP. PARS III. — CARMINA. HfC
Ad veram retrahas viam, A Post cunabula longius meantem
Nigros tendit ad inferos, Quaesisti,dubiam secuta famara,
Et tu perpetuo gemis. Interdum vaga perstrepat illum
0 qui munere perditas Romana pcsitum ferens in urbe,
Sanasti viliis tuo Devetp extera cpgilare ccrde,
Terras, per genilum luum, Gratis exsiUis adire rura.
Fac ne dacmonishorrida Tandem quaere suo loco reductura,
Vis mentes sibi vindicel, Et dic semper ave, valeque multum,
Quas baptismate laveras. Cui quondam dederas honore nomen
ADLIPHARIUM MONACHUM. Ducluro dirigit hic libi salutera.
Strabus ab interno tibi mittit amore salulein, Dulcia cum nostros sancti natalis amores
tn Domino ul valeas, doctor amande, luo. Jam propius tractis complerent gaudia votis
Sis memor et Strabi rescribens mutua pacis Addita suut fasti fulgenlia dona secundi,
Mtinera, si dicla vixero plura dabo.
Portitor accelerat, sensus in pectore lardant. Quod tua Suspensisingessit epistola nobis,
B Ut requies lasso, silienti ut dulcis aquacfons.
Sensus si melior venerit, inslat amor Lac roaternum agnis, pluvia ul squalenlibus arvis;
ADALTGERUM MONACHUM ELAHWANC. Carcere constrictis ut lucis vena diurnac :
Strabus opem Domini veteri optal adesse sagilloe; Sic oplata palatinas mibi melra tuapic
Ipsa nim.isvaleat StrabUs ut ipse rogat. Scripta manu, nebulas vero pepulere nitore;
Plango luos, fateor fautor, dilecte recessus, Sed quia lucifluosuccedunt saepesereno
Oraque Iargifluis, irrigo nunc lacrymis. Nubila, non aliter turbant mea gaudia Chauri,
Sum inemor auxilii, mihi quod ccnferre sclebas, Dum tua scripla sonant, bene me le posse carere
Et munus recolo pacis amoris opus. Ad faciem quanlura, cum sit mibi teslis in iino
Oscula dulcisonp libale precamur ab ore Pectore, spes ardens a te me plurima veUe
..ilterulis egc quas pellice el ore dedi, Lucrart, lucisque tuae consortia ferre.
Jam secura tua residere Sagitla pharelra Te quoque sil cerlum multis lestantibus, et me
Cerneris, et placidis pascier ecce bonis. Atque alios exemploruin verbique lucerna
Nec de lnenle cadat, fueris quis, quisque moao sis, Inslruere, et sapidis infundere posse salivis.
Perfecta in reclo sunt documenla opere. Est aliud majore mihi mcerore gemendum,
Marcuvardum Cotanen dignum precof omriia Bertum " Quod cum vita libi potior sil lege Lycurgi
Dona salulis egb Strabus habere diu. Solus in accepto recubes non prodigus auro
Jam valeant cuncti fratres, valeat bonus Abba, Commissumquepremant sudaria nexa talenlum,
Servulus hoc vester, oro pusillus enira. At qui in pauperie passa est quam nostra juveu
Tu memor esto mei sanctis sermonibus Allger, Nontalem te chare habui, minus aque beniguun
Strabus ubique tui esl memor in Doirtino. Expertus non sum, fuerat quam cura petentum
1NPERSONA CUJUSDAM MONACHI ADABBATEM SUUM. Cur modo diulius raordax testetur in amptis
Fama luam miror celare peculia dextram,
Suscipe clementer paucos, pater optiroe, versus,
Quaepater usuris clemeus augenda reliquit,
Suscipe vota precutn, conspice mcestum animum. Sol radios nec luna suos caecoinvidet orbi.
Qui geris ecce vicetn Chrisii pietale magislra, Imber in arva cadit subjecta, fluuntque volenlcs
Te credo esse pium de pielate Dci.
More suo fluvii, parlum trahit aera mundus,
Nunquam me similis stravit, teligitque proceda, Gramina fert tellus, foiiis et fructibus arbor
Cujus ad iucursum lam cito delicerem.
Sponte revestilur, lac manal ab ubere malruin,.
Quara me vesira quatit fictis suspicio rebus,
Ipse Deus sine dat cunctis discrimine lucem,
Qua miser ut limeo, nec fuga nanlis erit. Et pluvias, operisque sui jubet ire sequaces.
Si tamen ad ventum licuisset flectere remura,
Securo eximerem pectore me pelage.. Quis mihi persuasit sacra munera corde teuaci
summe numina summi Obslruere, auctori uisi qui conlraria senlil?
IJque rogo rogitans per
Jam me mundari, vel patere esse reum. Quin polius monuil sancli quod pagina Pauli,
Servemus, boua quae subsunt, operemur ad ohines,
Milius expelli ferrem de sorte nieorum, Sed magis in sanclos, quos vita domcstica nutritl
Iram quam vestram hoc meruisse modo.
Ergo paterfralerque mcoepars unica mentis
Da veniam diclis, solito polioribus istis, Noluerim mea dicta putcs lacerare volentis
Ecce necesse mibi sic, pater alme, fuit. Sed tua nolenlis reliccre pericula, si quid
GOTESCALCHO MONACHO, QUIET FULCENTIUS. Mens inea scit, polerilque fidem servare fideli,
Velox Calliope viam frequenta, Non tibi lalis ero, qualem meminere Philippum
Qua Ftilgentiusa iuvenitur, iUtini Fratidc in amicitiae per prisca volumina fasti,
» Sequitur morem illius saeculi,quo nomina re- dicebatur Golescalchus, eo quod cum illo de grali
giim et virorum doclorum mutabantur. Fulgeutius et proedeslinalione senliret. BASN.
U17 POEMATA DE DIVERSIS.
Sis mihi quam merui longe rogo major amicus.
Quantus sum tibi, tanlus ero, rescribe per islum, Plttra quaefacimus nobis dilecla remitte,
Pacis amatorem nostrae, fidumque sequestrum,
Proque rogante ora, ne lurbine raplus iniquo
Non meminisse tui queal, hinc iu saecla valelo.
DEQUODAH SOHNIO ADERLUINUH.
Noxeral et magni alternis per climata coeli
Ignibtis auxerunt astra reroota jubar ;
Pollachar infusum Lethaeo munere somnum
Emotis curis, noclis amabat opes.
Cum subilo tenebras fama esl Jovis armiger altas Virtutura vitam gradibus qui scandis honeslaiu,
Deculiens, oculis visus adesse viri.
Perge, ait, et terroenebulas transcende preinenles ;
Ducam etenim, quo te praemiamagna manent,
Lactusad haec grates cernenti cuncta quod acgram „ Cuni precibus fidis simul omnia tota saliilis,
Quacsitulongo vult satiare animam.
Ales ad alta volat, timidumque per aera porlat,
Donec terrorem purior aethra dedil.
Dacdalusille novus, partim suadente timore
Parlim praeproperum, quod lerit hprret iter.
Sordibus hisne, inquit, quis turgent membra gravatum Cordis ut ambigui cito possint vincula solvi.
Lucida stelligeri me feret aula poli?
Quin patere excurrat distenli egeslio ventris,
Terra suum servet pondus, abibo levis.
Unguirapus ventura sciens caudam ore teneto
Dixit, et expurga fcetida quacqueceler. >
Tum vero ut longum mundus duraret in aevum,
Uia pro totis nisibus cvacuat.
Hic aquila, absurdum est, divinis sedibus, inquit,
Inserere, aspergat qui loca celsa lue.
Ergo redi et strati sordes inlende relapsus
Nec rursus speres sordibus astra sequi.
Evigilans quidquid supero sibi visus ab axe
Fundere, per lectura repperit ire suum.
Pro pudor atque nefas, visis deceptus iniquis.
(fitc apud Canisium, sequunlur tredecim poemata, in
Iwnorem beatw Muriw el duodecim aposlolorum. Laudent concordes sueto le more sorores,
At ista sancto Aldlielmosunt ascribendu, el a nobis
recusa exslant Palrologiw tomo LXXXIX. col.
291.*
LNCIPIT PSALMCS.
Quara bonura ecce simul fratres concorditer omnes
Est habitare pios, capitis ceu verlice quondara,
fomenti funduul velamina
Limpida pepli,
Udaque roriflui veluti cacumina collis,.
Hennon et Sion, humescunt roscida rura,
lllic perpetuo poUebuntmunera patris, •
Vilaque fine lenus durat per soecula sospes.
ORATIO DOMINICA.
Omuipotensauctor coeliregnator in aula,
Sanclificetur honore tuum laudabile nomen,
Longe repulso hoste qui nos livore fatigat,
ln terrisque fialnostris lua clara volunlas,
Sic veneranda poli qualis in culmine conslat.
Summe Pater, nobis panem concede diuriium
Videnlur hic aliquocpagellaecx cod. nis. excisac,
nescio cujtis fraude. CAN.
1118
A Douec nostra fides merilum succrescat in alinuin.
Ut veniam dantes Iaxemus debita fratrum,
Naturam nostram mala non tentatio frangat,
Non superet, laqueos ne inducas hostis iniqui :
Ergo mali magnis tu nos defende periclis,
Ut mereamur inire tui alta ad praemiaregni.
Isla quidem lector qui sim cognosce loquela.
ALIUD
Hartperlo superi seplo diademate regni
Servitio Domini nunquam marcescis in omni
PectQre sub fido devotus nuntiat, N.
Omnia quae fieri possunt famulaminis ulli,
Responsum veslri jamjam venisse cupivi,
Tale quod ex vobis referat solamina nobis.
Vos ego vos vere dubito qui velle replere,
Auribus ut veslri dixere notamina nostri,
Vel melius fari, vel prorsus posco negari,
Sicut gaudet avis laetantur garrula ramis,;
Corpore sic vestro gratulabor sospite viso,
Haec rogo verus amor, jungat non dividat error.
AETIXOI nPOSTONAPXON TQNArASQN.
Palri dilecto virtutum flore sereno
Mathytesb fidus optal ubique decus.
Si inihi milienis fluerent modulamina bombis,
Npn possent tanti digna sonare tibi
C Quem tainen ut potero devoto pectore laudo,
Laudandum merito vociferante sono.
Te cum symphoniis modulenlur lymmata ternis.
Harmoniaequedecus consonet ontne tibi.
Tessara cttm modulis conflentur in organa trinis
Nunc tibi dyplasium, nunc diapente sonet.
Te per grandisonas laudet moderalor hydraulas,
Colchica formetur ex adamante tibi.
Est quorum numerus bis quater atque semel.
Quaetcstante mytho volilanles alite nitilio
Auricoino comiles iutonuere polis.
Usibus una meis tantum restabal in arvis
Quam vexit cygims lardus ad istud opus.
Quaeinecum luteas interversando palttdes
D Edocet in laude evigilare tua.
Denique veridicus varios felixque miselltts,
Amnes astrivagi prodiderat numeri.
Qtiorum jara reliquis quadam de parle remolis
Extima nos duri afticil unda vadi.
Gurgite quo geminis tantuni circumdala cygnis
Nostra Thalia sedet, frigoribusque riget.
Denique candidulas nigro sub gurgite pennas
Obsordere dolet, cum dolor aller abest.
His usura foret eum flumen lactis adesset,
Hinc alios comites postulat liicce sibi.
Cornicem alpinam si qtiis trausmillat ad illam
b Ma^ijT/if,discipulus.
£119 WALAFRIDISTRABl FULD. MON.OPP. PARS III. — CARMINA.
Strimoniamve gruem, munera grata dabit.
Illi cum crotalis, tinnitibus atque lyrarum
Threicium superans, clangeret ipsa vacans.
Artibus pmnigenis rulilans o nomine dulcis
Hpc opere ut libimet obsecro chare vacet.
Nomen namque tuum recolit plus omnibus unum
Perdia quod memorat, nocteque connumerat.
Allamen indtibilans islaecut lu mihi credas.
Aspice quaescripsit ipsa magislra libi.
VERSUS THALI.4S ADEUMDEM.
Cornpar amande vale, nostri decus inclyte salve,
Quem nobis aptum facit experienlia rerum ,.
Arlibus in nostris qui non acquandus haberis.
Namque tuum nomen inihi semper amabile lumen,
Noctes alquedies mecum versabilur onines
Quod slringens numeris coelestisad inslar honoris,
Compono cerlis manifestans cognUarbythmis,
Cujus frons quinis, deciesque recognita quinis
Dat lateri triadem decadem ter denique signa.
Denique bis binis ipso de nomine sumplis
Litteruiis quadrum signo per climata mundum
Mox lotidem reiiquis duclis exinde elementis
Qaattuor in mundura spargentes dogroata latum,
Signanlur proceres, Christi dpcumenta nptantes,
At (u si cautus haecbina quadrangula cernis,
Bis centum numeros adjectis quinque notabis
Quos per seplenes sellers si dividis orbes :
Sunt duo quae restant geminam signantia pacem,
Eptas, nam totidem designat dona superna,
Sed si pentagouum cernis per grammata primum ^ Angelicis lurmis ad cceliculmina dtictus,
Quodam cum phthongo resonat ceu nuntius alli,
Ternaj Utterulaerestant de nominis arce,
Quas fidei sanctae ternarius offerat ipse,
Aspice nunc clarum fraler nomenque serenum,
Gatidensciim Domino felix, nostrique memenio.
IN BASILICA SA.NCTI PETRIET PAULI.
Hic Petrus et Paulus, quadrali luminaria roundi, Cujus in advenlu gaudel clcmenlia Romae,
Absidam gemino lutanlur nnmine lautam,
Neciion Andreas, qui quondam funera laetus
Passttset in paiibulo sancta cum carne pependit.
a Ceadualla. Obfit Romaepost acceptumbaptismutn Annal. eccles. Anglo-Sax., ad ann. 088et 689.
anno 689 xn Kal. Maias. De eo vide Alfordum,
1120
A Hoc templuin Buggaepulchro moliniiiieslrucluui
Nobilis erexit Cenuvmm filia regis,
Qui prius imperium Saxonum jure regebat,
Donec praesentis conlemnens culmina regni, -
Diyitias mundi rerumque reliquit habenas,
Plurima basilicis impendis rura novcllis,
Qua nunc Chrisiicolacscfvanl inonastica jura.
Exin sacratara perrexit qitaercre vitam,
Dum proprium Iiquit Christi pro nomiue regnura.
Qui lamen ante tribus gessil certamina ]iiignis,
Et ternis pariter confecit belta triumpbis
Post Iiunc successit, in bello fatnosus et armts,
Rex Caejivunalla a potens, regnique possessor et
[ haeres.
Sed mox imperium mundi sceplrumque relinquens
B Alta supernorum conquirens rcgna polorum ,
Clarum slelligeri conscindens ctilmen olyfripi,
Sedhis principibus coelum penetranlihus altum,
Quorum descripsi jam bina vocabula dudum,
Tertius accepit sceptrum regnator opimum,
Quem clamant Ini ccrlo cognomine gentis,
Qui nunc imperium Saxonum jure gubernat.
Quo regnante novum praecelsa rttotesacellum
Buggaeconslruxit supplex vernacula Chrisli.
Praesentem crgo diem cuncti celebremus Ovanles,
Et reciproca Deo modulemur carmina Chrislo.
Sic rexit regnum plures feliciter annis,
DonecConversuscellam migravit in almam.
Indc pelit superas merilis splendentibtis arces,
Coelicolisjunctus laetalur sorte superna.
Turgida cum ralibus sulcabai cacrula curvis,
El maris acquoreos Iustrabat remige campos.
Algida ventosis crepitabant carbasa flabris,
Donec barca rudi pulsabat litlora rostro.
Exin nimbosas Iranscendil passibus Alpes
Aggeribus niveis et montis verlicc seplas;
Dura mergi mertiit baplismi gurgite fefix.
Posl albas b igilur morbo correplus egrcsck,
Donec mortalis clatisil spiracula vitoe
b Nimirum post baplismum

WALAFRIDI STRABI

HORTULUS
AD GRIMALDUM,MONASTERIISANCTI GALLI ABBATEM.

CANISIUS LECTORI.
Etsi Horlulus isle Strabi jam olim fuit evnlgatus, hic lamen denuo publicare libnit, nt poemata Strabi,
qnoad fieri potesl. tandem untim in corpuscolligantur. Ulinamsancli Galli Vilam ab eodemcarmine scriplam
addere Ucuisset! Sed ahsterruil nos codex yitiosissime exaratus, ex quo te non magis expedias quam ex
turbalis vento foliis Sibyllae. Ut aulem noveris quis sil iste Grimaldus, cui Horltilum hunc Strabus conse-
crat, placet ascribere qune de illo notavit R. P. Jod.ocusMetzlerus, monaslerii S. GaUi professus. Ait ergo :
Grimaldum archicapellanum stium, clericum saecularem, Ludovictis, Austrasiae rei, in locum EngehSerU
1121 HORTULUS. 1122
defuncti abbatis substiiuit anno Domini 841, ul habet ms. Chrpnicon, vel, ut alii, 842. Hic abbas adinoduin
bene monasterio praefuit. Non tam in lemporalium quam regularium divinarumque reruni cura, elc.
Excitavit Grimaldus oralorium S. Olhmari, et eo corpus illius de ecclesia S. Galli per Salomonera episco-
puiii Constantiensem transtulit anno Domini 867, dievm Kalend. Oclob., indict. 1. Ab hpc abbate in mo-
nasterium receptus est S. Notkerus parvulus; sub eodemque empti stint et scripti multi opliini libri magnis
sumplibus. Erant item inlerior monacliorum, et exterior saeculariiim in monasterio celeberrimae scholae,
in quibus et principum et nobilium filii accurate instiluebanlur. Obiit anno 872, cum praefuisset annis
triginla uno. Et sepultus est, ut colligo cx sequenti epitaphio, in teraplo S. Olhraari; aliud enim condidisse
uon legiiur. Epitaphium hoc est:
Hic.manet inlerius divinaelegis amalor
Grimuualdushutnilis, lemplum hoc qui condere jussit.

PR.EFATIO AUCTORIS. A Sponte renascentum complexibus urticarum

Plurima tranquillae cum sint insignia vitae,
Non minimum est, si qttis Peslauae deditus arti,
Noverit obsceni curas traclare Priapi.
Ruris enim quaccunquedatur possessio, seu sit
Putris arenosoqua lorpet glarea tractu,
Seu pingui mollita graves uligine fetus,
Collibus erectis alle sita, sive jacenli
Planitie facilis clivo, seu vallibus herrens;
Non negal ingenuos olerum progignere fructus :
Si modo non lua cura gravi compressa vetemo,
Mulliplices olitoris opes contemnere stullis
Ausibus assuescit, callosasque oere diurno
Delrectat fuscare inanus, ei stercora plenis
Vitat in arenti disponere pulvere quallis.
Haecnon sola mihi palefecit opinio famae
Vulgaris, quoesila libris nec lectio priscis,
Sed labor et studium, quibus olia longa dierurs
Postposui, experlum rebus docuere probatis.
I. CULTUR^; INITIUM.
Bruma seneciutis vernacula tolius auni
Venter, el ampliflui consumptrix saevalaboris,
Veris ubi adventu terrarum pulsa sub imas
Deliluit lalebras, vesligiaque borrida avaiac
Ver hiemis reduci rerum delere pararet
Slemmate a, el antiquo languenlia rura nitori
Reddere, ver orbispriinum caput et decus anni:
Purior aura diem cum jam reserare serenum
Inciperet, zephyroque herbae floresque seculi
Tenuia porrigereiit radicis acumina, coeco
Tecla diu gremio, canasque exosa pruinas;
Cum sylvaefotiis, montes quoque gramine pingui,
Prataque conspicuis vernarent lacla virectis :
Alriolum, quod pro foribus mihi parva palcnli
Area vestibulo soUsconverlit ad orlum,
Urticae implerunl, campique per ocquora parvi
Illita ferventi creverunt tela veneno.
Quid facerem? lam spissus erat radicibus infra
Ordo calenatis, virides ut texere lenlis
Viminibus crates slabuli solet arle magister :
Ungula cornipedum si (qtiando humore nocctur
Collecto)pulres imitaltir uiarcida fungos.
Ergo moras rumpens Saturni denle latenles
Aggredior glebas, torpenliaque arva, revulsis
»Id est corona.
b Ne fors, llanck , not. ms.
« Graece,tX;Xiiry«xof.
Verstts qnidem claudicare vi-
detur : sed si primam, inore bujus actatls, in prwfut
Erigo, ct umbricolis habilata cubilia lalpis
Diruo, lumbricos revocans in luminis oras.
lnde Noli coquitur flabris solisque calore
Areola, el lignis ne diflluat obsila quadris
Altius a plano modicum resupina levalur;
Tota minutalim rastris contundilur uncis,
El pinguis fermenta fimi superinsinualur.
Seminibus quaedam tcntamus oluscula, quaedam
Slirpibus antiquis priscae revocare juvenlac.
Denique vernali interdum conspergitur imbre
Parva seges, tenuesque fovet praeblanda vicissim
Luna comas. Rursus si quando sicca negabanl
Tempora roris opem, culturae impulsus amore
(Quippe siti metuens graciles lorpescere fibras),
B Flumina pura cadis inferre capacibus acri
Curavi sludio, et propriis infunderc palmis
Gutiatim, ne forle b vclocior impelus undas
Ingereret nimias, et semina jacta moverel.
Nec inora germinibus veslitur lota tenellis
Areola, ct uuunquam illius pars ista sub aito
Arescat lecto, pluviaruin et muneris cxpers
Squalleal aerei : pars illa perennibus uinbris
Diflugial solem : pars haec, quia celsior, igiiei
Sideris accessum lateris neget obice duri:
Non lamen tilla sibi fueranl quaecredila pridein,
Spe sine cremenli pigro sub ccspile clausit.
Quin poliusquac sicca fere, translala subaclis
Suscepit scrobibus, redivivo plena virore
Restiluit, reparans nttmeroso semina fructu.
Nunc opus ingeniis, docilinunc pectore et orc
Noiniua quo possim viresque atlingere tantac
Messis, ul ingenti res parvacornenlur lionore.
II. SALVIA.
Elelifagus c prima praefulgel.henpre locorum,
Dulcis odore, gravis virtule, atqtie ulilis haustn.
Pluribus hacc liominum morbis prodesse reperta ,
Perpetuo viridi meruit gauderc juvenia.
Sed tolerat civile inalum : nam saevapareniem
Progenies florum, fuerit ni dempla, perurit,
El facil anliquos defungier invida ramos.
III. RUTA
Hoc nemus umbriferumpingitviridissinia rtitoe
Silvula caeruleae,foliis quaepracdita parvis
get corripias, stabit; vel, si inalis, primam vcrl.i
verbo versus praecedeniis nlliiuo
elelifagus syllabain
'
absorplam inlelligas , U-gendo' tameii piimo pru
prima. EDIT.
1123 WALAF-IUDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS 111.— CARMINA.
Umbellas jacutata breves, spiramina venti
Et radios Phoebi caules transmiltit ad imos,
Attactuque graves leni dispergit odores.
Haeccum lmiltiplici vigeat virtule medelae,,
Dicitur occuliis apprime obstare venenis,
Toxicaque invasis incommoda pellere fibris.
IV. ARROTONUM.
Nec minus Abrotoni promptum esl mirarier alte
Pubenlis frutices, et quas inspicatarislas
Ramorum ubertas, tenues imilala capillos.
Hujus odoratum lento cum vimine crinem
Paeoniis carplum prodest miseere medelis
FebrLbus obstat enim, lelum fugat, adjuvat arlus
Quos incerta premit furtivoe injuria guttae.
Proeterea lot habet vires quot fila comarum.
V. CcCURBlTA
o Haud secus altipctax, semente cucurbita vili
Assurgens, parmis foliorum suscilat umbras
Ingentes, crebrisque jacit retinacula ramis :
Ac velut ulmum hedera impticuit cum frontibus Pomorum. Haecspecies terrae super arida vulgo
[altam, Tecta jacens, crementa capit jpulcherrima, donec
Ruris abusque sinu toti sua brachia circum
Laxa dedit ligno, summumque secuta cacumen
Corticis occulnit viridi tutamine rugas :
Aut arbustivum vilis genus, arbore cum se
Explicuit quavis, ramorumque alta corymbis
Vestiit, et propria sursum se sponte levavit:
Visitur ergo rubens aliena in sede racemris
Dependere, premit tabulata virenlia Bacchus,
Pampinus et frondes discernit latior altas.
Sic mea sic fragili de stirpe cucurbita surgens
Diligit appositas, sua sustentacula, furcas,
Atqiie amplexa sUas uncis tenel ungaibus alnos
Ne vero insano divelliturbine possit,
Quot generat nodos, tot jam retinacula trudit.
Et quoniara duplicem producunt singula funerii,
Undique fttlturam dexlra lsevaqueprehendunl.
El velut in fusum nerttes cum pensa puellac
Mollia trajiciunt, spirisque ingenlibus omnem
Filorum seriem pulchros metantur in orbes,
Sic vaga torlilibus stringunt amenla catenis
Scalarum, teretes involvUntqueitlico virgas,
Viribus et discunt alieriis tecta cavarum
Ardua porlicuum volucri superare natatu b.
Jam quis poma queat ramis pendentia passim
Mirari digne ? quae non minus undique certis
Sunt formata viis, quam si tornatile lignum
Irispicias medio rasum, qnod mymphure constat.
Illa quidem, gracili primum demissa flagello,
Oblongo tenttique ferunt ingenlia collo
Corpora : tum vastum laxalur in ilia pondus,
Totumventer habet, totum aivus, el intus aluntur Pulsetur subito, vel si vertigp faliget,
Multa cavernoso sejunctim carcere grana,
Quaetibi cpnsimilem possuntpromittere raessem.
lpsis quin eliam teneri sub tempore fructus
Ante humor quam clausa lalens per viscera sero
a mgeniosuin esl illud caput de cucurbita, nec
a titeliorihus auctPribus melius concinnalum videttir.
BARTHIUS, .
1124
A Auturani advenlu rarescat, et arida circum
Restiterit cutis, inter opes transire ciborum
Saepevidemus, et ardenti sartagine pinguem
Combibere arvinam, et placidum segmentalsaporem
Ebria multoties mensis proeslare secundis.
Si vero sestivi sinitur spiramina solis
Cum genitrice pati, et matura falce recidi,
Idem fetus in assiduos formarier usus
Vasorum poteril, vasto dum viscera ventre
Egerimus, facili radentes ilia lorno.
Nonnunquara hac ingens sextarius abditur alvo,
Claudilur aut potior mensurae portio plenae
Amphbra, quae piceo linitur dum gluline, servat
Incorrupla diu generosi dona Lyaei.
VI. PEPONES.
B Hoc simul in spatip, campp quo figiiur imis
Haectamlaetaseges, vili qnam carmine pinxi,
Visituralterius vitisgenus acre, per oequor
Serpere pulvereum, et fructus nulrire rotundos
Solibtts ccstivis flavos intincta cplpres
Messoriscalathos matura fruge replerit.
Tum videas atiis oblongo stemmate ventrem
Demissum, nucis aut ovi versatilis inslar :
Vel qualis manibus quondam suspensa supinis
Lucet, ageos circum lomenli hulla salivam
Ante recens maceraiur aquis quam spuma refusis,
Dum lentescit adhuc digitis luclantibus, et se
Alternis vicibus, studioque fricaniibus uno
C Inter ulramque manum, parvo fit parvus biatu
Exitus : huc slricto lenis meat pre Npti vis,
Distenditque cavum vilrea sub imagine pcndus,
Etcentrum raedib cpnGngit labile fundn,
Undique cenvenial camcri quo inflexio tecli.
Ergo calybs hujus penetrat dum viscera pomi,
Elicit humoris largos cum semine rivos
Multiplici: lum deinde cavum per plurima tergus
Frusta manu spargens hortorum lactus opimas
Delicias conviva capit, candorque Saporque
Oblectant fauces : nec driros illa molares
Esca stupere facit, facili sed mansa voratu
Vi nalurali frigus per viscera niitrit.
v"II.ABSVNTHIUH.
Proximus absyuthi frulices locus erigit acris,
Herbarum matrem simulantes vimine lenlo.
In foliis color est alius, ramisque odor aller
Puberibus, longeque saporis amarior haustus.
Ferventem domuisse sitim, depeUere febres
Hoc solet auxilium clara virtule probatum.
Si libi praeterea capm acri forte dolore
Hujus opem rimare, coquens frondenlis amaram
Absynthi silvam, tum jura lebete capaci
Effunde, ct capilis perfunde cacumina summi.
Quo postquam abluefis graciles humore capillos,
b Hanck., meatu.
 1125
Devinctas frondes supcrimposuisse meraenlo.
Tnm mollis folos constringat fascia crines,
Et post non multas elapsi temporis horas
Hoc inter reliquas ejus mirabere vires.
VIII. MARRUBIUM.
Quid referam juxta positi nimiumque potenlis
Marrubii non vfle genns, licet acnus ora
et
Mordeat, longe gustnm disjungat odore.
Dulce enim olet, non dulce sapit, sed pectoris aegros
Comprimit angores, tristi duni sumitur haustu,
Praecipue talis caleat si polus ab igni,
Et cceuam cyathis cogalur claudere crebris,
Si quando infensaequaesita venena novercae
Potibus immiscent, dapibusve aconita dolosis
Tristilia confiindunt, extemplo sumpta salubris
Potio marrubii suspecla pericula pressat.
IX. FENICULUH,
Nec marathri laceatur honor, quod slipite forti
Tollitur, el lale ramorum brachia lendit;
Dulce satis guslu, dulcem satis addit odorem.
Hoc eculis qucs umbra preroit prodesse loquuntur.
Hujus item semen, felae cum lacte capellae
Absumptum, ventris ferlur moUire lumorem,
Cunctanlisque moras dissotvere proiinus alvi
Praelerea radix raaralhri, commixta liquori
Lenseo, tussira percepta repellit anhelam.
X. GLADIOLA.
Te neque transierim Laliae cui libera linguae
Nomine digladii nomen facundia finxit.
Tu mihi purpurei progignis floris honorem,
Prima aeslale gerens violaejucunda nigeltae
Munera, vel qualis mensa sub ApoIIinisalta
Investis pueri pro morte recens Hyacinlhus
Exiit, et regis signavit vertice nomen.
Radicis ramenta tuacsiccata ftuenli
Diliiimus contusa mero, saevumquedolorem
Vesicaepremimus lali, non secius, arte.
Pignore, fullo, tuo, lini candentia lexta
Eflicit ut rigeant», dulcesque imilenlur odores.
XI. LIBISTICUM.
Inter odoratam memorare libistica silvam
Fortia suadet amor parvi diflusior horti.
Hoc germen sttcco quamvis et edore gemellis
Orbibus cfficereet tcnebras inferre pulelur,
Semina saepe tamen quacsitis addere curis
Parva solent, famamque aliena laude mereri.
XII. CiEREFOLlUM.
Quaetot bellorum, lot famosissima rerum
Magnarummonumenta sacro pia conficis ore,
Exiles, Eralo, non dedignare meorurn
Divitiasolerum versu perstringere irtecum.
Infiriiiisdivisa Iicet Macedonia ramis
Spargitur, et crebris ignobile semen aristis
Sufficit, illa tamen, toto reparabilis anno,
Pauperiem largo solatur munere plebis
a Barlh., vigcanl
b Barlh., imlitjur.
HORTULUS. 1126
A Indignaeb, nec non restringere sanguinis undas
Corpore diffusas, facili solet obvia gustu.
Illa quoque infesto venter dtim forte dolore
Turbatur, fomenta super non irrita ducit,
Puleium sibimet frondesque papaveris addens.
XIII. LlLIUM.
l^ilia quo versu candentia, carmine quove
Jejunae macies satis efferat arida musae?
Quorum candor habet nivei simulacra nitoris.
Dulcis odor, silvas imitatnr flore Sabacas.
Non Parius candore lapis, non nardus odore
Lilia nostra premit : nec non si perfidus anguis
collecta dolis serit ore venena
Ingcnitis
Pcstifero, caecum per vulnus ad intima morlem
Corde feram mittens, pistillo lilia praesla
Commacerare gravi, succosque haurire falerno •
Si quod contusum est summo livenlis in ore
Ponatur punclim, litm jam dignoscere vires
Magnificas hujusce dalur medicarainis ttltro.
Haecet jam laxis prodest contusio merabris.
XIV. PAPAVER.
Et cereale qttidem nugarum iri parte papaver
Hac memorare placet, quod raptae mcesta puellac
Mater ut immensis optata oblivia meniem
Exuerent curis, fertur Latona vorasse.
Hoc simiil auxilio carbunculus, ater ab imo
Pectore qui ructus nimium convolvit amaros
Oris adusque fores, reprimi persaepevidetur.
Hujtis ad alta caput, granorum semine felum
C Prolento fragilique solet se tollere collo,
Inque inodum mali, regio cui Punica nomen
Indidit, uniiis palulo sub pellis amictu
Grana celebrandocvirtutis plurima claudit.
Deque sono mandentis habet formabile nomen.
XV. SCLAREA.
Hic umbrosa novos inler sclarea virores,
Slipite c proevalido assurgens, ramosque comasque
Altius extollit: quaequamvis rarius ulli
Quaesita auxilio, roedicorum pene putetur
Effugisse manus, dulci lamen indita caldac
Et vires et oderati fermenla saporis
Praeslat, eam jnxta hortensis non extima costi
Silva latet, slomachique moras ventremque salubri
». Provocat auxilio, radicis muncre coctae.
XVI. MENTHA.
Nec mihi defuerit vulgaris copia menlhae
Multa per et genera et species diversa coloresque
Et vires : hujus quoddam genus utile vocem
Raucisonam claro rursus redhibere canori
Possc pulani, ejus succos si fauce vorarit
Jejuna, quem crebra premens raucedo fatigat.
Est aliud praepinguegenus hujusce frutecli,
Quodjam non parvi diffundat germinis umbras,
Celsa ebuli sed more petens, a stipite forti
Undique majores foliorum porrigat alas,
••Sclarea noslra non assurgit stipite. SCRIVERIUS,
not. ms.
 1117 WALAFRIDISTRABl FULD. MON. OPP. PARS III. — CARMINA.
Quis Odor alter inesl, pauloque imrailior hauslus. A Dona placent, hujus virtus mirabUis herbse
Sed si qui vires, species, et nomiua menthas
Ad plenum memorare potest, sciat ille necesse estl Novimus, ut contra, lotuni si injuria corpus
Aut quot Erylhree volilent in gurgile pisces,
Leiunius aut attum quot in aera Mulciber ire
Scintillas vaslis videat fornacibus JElnse.
XVU. PULEIUM.
carminis
Non patitur cunclas anguslia hujus
Pulei virtutes celeri comprendere versu.
Iloc apud Indorum tanli consiare perilos
Fertur, apud Gallos quanli valet Indica nigri
Congeries piperis, quis jam dubilare sinetur
Hacherba plures leniri posse labores ?
Quam preliis inbianter emit ditissima tantis
Gens, hebenoque auroque fluens, et mira volenti
Qncequeferens mundo, o magni laudanda Tonantis
Virlus et ralio, nullis quaemunera terris
Larga suaenon pandit opis, quae rara stib islo
Axc videre soles, aliis in partibus horum
Copia lantajacet, quantara vilissima tecum
Efliciunt: rursus quaedainquaesprela videntur
Forte tibi, magno mercanlur dilia regna,
Altera ut alterius poliatur fenore lellus,
Orbis et in lolo per parles una domus sil.
Puleium quam decoclum curabit amice
Et polu et folu stomachum (mihi crede) moranlem. Fit dubium est mullis. Medicitaraen arte
Duin canimus qux cerla gravi ratione leiieinus
Quocdamaudila, et jam vero miscere cothurn
Fas ususque sinit: ramum conjungito pulei
Auriculoe, ne forle caput turbaverit aestus
Solis in aerio si le perflarit aperto.
Quod nisi me currens deponere vela Thalia
Cogeret, ac tandem porlus intrare tnoneret,
Hinc tibi mulliplices polerara decerpere flores.
XVIII. APIUM.
Quamvis in noslris apium vilesceret nortis,
Et solito id niulii prodesse sapore notarent,
Plura tamen propriis medicamina viribus, acri
Exhibet auxilio, cujus si trisla capessas
Semina, lorquenles urinoefrangere tricas
Dicilur, ipsum etiam lenero cum germine mansum Pestis hiulca lulil sanie laboqtie perosos.
Concoquil erranles slomacbi penelralibus escas.
Corporis hunc regem turbans si nausea vexet,
Mox apium lympha trislique bibatur acelo,
Passio tuin celeri cedet devicla inedelac.
XIX. BETTONICA.
Montiliuset silvis, pratis el vallibus imis
BeUonicacpretiosa licet colleclio cunclis
Penelocis superetpassim, tamen hanc quoque noster Jam nisi me fessum via longior indupediret,
Horlus habet, cullaque docel mansuescere lerra.
Hacclanlum meruit generali liomine laudis,
Ut si quid mea Musa velil superaddere, tandem
Mole operis devicta sui, jara senliat, illa
Utilitate minus quidquid deprompseril esse.
Hanc viridem si forte tuos coneris in usus
Carpere, siccatainve hieini deponeie pigra?,
Turbida sive tuas oblectaul pocula fauces,
Seu potius longo libi defecata labore
iiM
Oiiiuia sufficiel, quam quosdain pendere tauti
Impelil inlerius, muniri viribus ejus
Sese posse rali, soleant haurire diebus
Continuis hoc acre genus raedicaminis aimi.
Praeterea caput infesto si vulnere fractum
Tabuerit, tum crebra terens iiuponito sacrae
Tegmina beltonicab,stalim mirabere vires
Hlius in soiidum fuerit dum clatisa cicalrix.
XX. AGRIMONIA.
Hic quoque sarcocolam, campos quaepluriraa passim
Veslit, et effetis silvarum invenla sub umbris
Nascilur , ordinibus facile esl discernere pulchris.
Haecpracter varium lataevirtutis honorem,
Trila domat ventris praedirum etpota dolorem.
Si quaeforte chalybs infensus vulnera nienibri»
Indideril noslris, hiijus tentare jubemur
Auxilium, parlique imponerc lonsa palenti
Germina, maturum nacluri hac arle vigorem
Si lamen addatur mordens cataplasmati acetum.
XXI. AMBROSIA.
Haud procul ambrosiam vulgo quam dicere mos esl
Erigitur, laudata quidera; sedan isla sit illa
Cujus in aritiquis creherriina meniio libris
suapte
Hanc ulcunque colunt,tanlumque haecsanguinishausla
Absumit, quantum potus ingesseril alvo.
XXII. NEPETA.
Q Herbarum in nuinero, quas horlulus ille recenti
C
Semper prole creat, nepetaenon segnior exit
Surculus, urticam foliis simulantibus, alto
Verlice pergratum late largitus odorem.
Haecvariis olim morborum accommodacuris,
Non extrema alias inter decernitur herbas.
IIujus enim succus, roseo commislus olivo,
Eflicit unguenlum, laesaequod vulnera carnis
Atque ckalricum deforraia signa npvarum <
Posse abolere aiunt, prisco reparare nitori,
Et revocare pilos plagoequos forte recentis
XXIII. RAPUANUS.
liinc rapbauum radice potens, saloque comarum
Tegmine sublatum, extremus facil ordo videri
"^Cujus amara salis, quatienli viscera tussim,
Mansa premit radix, trili quoque seminis haustu»
Ejusdem vitio peslis persaepemedelur.
XXIV. ROSA.
Scrupeus atque novi lereretur carminis ordo,
Debueramviburna rosaepretiosa melallo
Pacloli et niveis Arabum circumdare gemmis.
Haec,quia non Tyrio Germania tingitur ostro
Lata nec ardenli se Gallia raurice jactat,
Lutea purpureis reparal crementa quolannis,
Uberlum floris, tanltim qui protirius omnes
Herbarum vicisse comas, virtute et odore
Dicitur, ut merito florum flos esse feratur.
1129 AD OPERA WALAFRIDI STRABI APPENDIX.
Inficit hic oleum proprio dc nomine dictum,
Quod quam saepe fiat mertalibus ulile curis,
Necmeminissepotesthominuro, necdicerequisquam;
Huicfamosa suos opponunt lilia flores,
Longiushorum et jam spirans odor imbuit auras.
Sed si quis nivei candentia germina fructus
Triverit, aspersi mirabitur illicel omnem
Nectaris ille ftdem oeleri pcriise meatu.
Hoc quia virginitas fama subnixa beala -
Flore nitet, quam si millus labor exagitarit
Sordis, et illicili non fregerit ardor amoris,
Flagrat odore suo. Porro si gloria pessum,
Integritalis eat, fateor, muiabit odorem.
Hoecduo namque probabilium genera inclyta florum. Ludentes pueri, scbola laetabunda luorum,
Ecclesioesummas signant per soeculapalaias
Sauguine marlyrii carpunt quae dona rosarum,
Liliaque in fidei gestant candore nitentis.
0 raalervirgo, fecundo jjermine mater,
Virga fide inlacta, sponsi denomine sponsa,
Sponsa, eotumba, dotnus, regina, fidelis amica',
Bello carpe rosas, locta arripe Iilia pace,
Flos tibi sceptrigero venit generamine Jesse,
1130
A Unicus antiqaac reparalor stirpis et ouctor.
Lilia qui vcrbis yitaque dicavit amcena,
Mcrterosas tingens, pacemque et praslia membris
Liquil in orbe suis, virtulem amplexus utramque,
'
PrSemiaqueambobus servans acterna triumphis.
DJCATIO OPUSCULI.
Haectibi servitii munuscula vilia parvi
Strabo tuus, Grimaide pater doctissime, servns
Pectore devoto, nullius ponderis offert.
Ut cum conseplu viridis consederis horti
Super opacatas frondenli gerraine malos,
; Persicus imparibus crines ubi dividil umbris,
Dum tibi cana legunt tenera lanugine poma
Atque volis ingentia mala capacibus indunt;
B Grandia conanles includere corpora palmis :
Quo moneare habeas noslri pater alme laboris
Dum rclegis qtiaededo volens, inlerque legenduui
Ut vitiosa scces deposco, placenlia firmes.
Te Deusaeterna faciat virtute virentem,
Immarcescibilis palmam contingcre vitoe;
floc Pater, hoc Natus, boc Spirilus annuat aluuis.

APPENDIX

AD OPERA WALAFRIDI STRABI

SERMO IN FESTO SANCTORUM OMNIUM.

(Vide inter S. Augustini Opera, Patrclogias tom. XXXIX, part. n, col. 2135, serm. n. 209.)

CARMEN B-E S. MICHAELE

Walafrido abjudicandiim.'
Ad te confugio, Michael, tua numina poscp, C Disjicias, rabido qui me livore fatigant.
Eximium lumen mundi, qui vota precantum Non humilis pergam, nec verp inglprius aevum,
Suscipis, et placido perducis ad astra volatu, - ' " " Sed liqueat, quantum pro me tua dextera ppssit,
Praesidfumcoeleste*ferens mortalibus segris: Quaequondam victumque dedit, famamque togato,
Principio veniam tribuas peceata remiltens Ipse gubernator rerum, mihi providus adsis,
Actibus aut verbis, aut solo noxia sensu; Impavidumque tegas, fortunaiisque fovendum
Moxanimum corpusque tuo medicaminecures, Consiliis, majore gradu contingat honorum
Vulnera reslringens penilus variosque dolores Illustrem justis operi sensuque beatum.
Atque in pace domum foveas, mentemque per aevura .Efficiasne dura fames, aut turpis egestas
Laetifices,cedant meliori tristia fotu. Dedecus immcrgat; natis quos ipse dcdisli
Tu generis, tu conjugii fiducia noslri. Perpetuum dones cibum, firmamque salutetn.
Sira gratus, carusque meo-semperqueprebandus- -
Martiano, quem tu incolumem summo renilentem
Torqueatirtde ruens nullus mea pectora casus, Fasligio, gravidus tutum defende periclis, a
Averlas morbos, propriam aut consuriie periclum. Nunc ego nunc Uristera cernam relinquere cogari
linpendens arcere "velis,viresque potentum

EPITAPHIUM GEROLDI COMITIS b.

Molesub hac magni servantur membra Geroldi, D Oppetiit sacvoScptembribus enSe Kalendis,
Hujtis jura loci cunctis qui viribris auxit, Sideribusque animam dedit. Artris Saxo fidelis
Paunoniis vera Ecctesiaepro pace perCmplus, Abstulit, huc retttlit dignoque hic clausit horibfe.
a Forte re hnquere disjunclim. 799. Vide librum de Visionibus Wettiui, supra,
h Caesusest in certamine contra Hunnos, anno col. 1065.

PATROL. CXIV. 36
ii3i AD OPERA WALAFRIDI STRABl APPENBTX- 1452

VITA METRICA S. LEODEGARir

EPISCOPIET MAHTYRIS,
Walafrido Strabo a nonnullis adscripla *-.'

I. Prologus. A Sic superattrs ego sophorum dogmate, dfcta

Carmina ptttra nitent, studio florenle peracla,- Dum scrtitor, jaeeo corde benigna meo-
QuaciugCnioclari composuere viri. At, si magnarum cedrorttm carpere poma
Dulcifluo haec pascunt dociles modularaine raenles, Tardus non valeo vertice frondifera,
Infundunt plectris dulcia mella suis. Nec fructus lencros trudit qnos cortice palma ,
Materiem ut Iiluiit sttmebat quisque magister, Est satis umliriferis racre cubarelocis,
Proferat ut purum hinc opus egregiuin. Unde meo gremio recidentia poma recondam,
Hic Evangelii hisloriam, resonanlecamaena Suflicit insuavidam e jam saturare faraem.
Dulci, texebat; carmina vera dedit. Me palronus agit noster vel dicere patica,
Hic velus atque noytim mira promiscuit arie, Annali * propere nunc redeunte die e,
Floribus ornalum, composuilque librum. Orbita dura reducem revocaverat undique ttirbata.
Aller apostolicos depromserat ore labores, Quoecelebrat sacrum sanguine marlyrium.
Expressitque aclus versibus egregios. Quisquis amas recilare meos ex ordine versus,
Nec minus et palrum vilalia gesta peracta Littera si sordet, syllaba vet litubat,
Christicolae eloquio composuere pio «. Nec solito lapsu decurril scansia^ melri,
Occidui tantum quaiilum parsdistat (abortu?)J, Tempus non propria conlinet, atqne loca,
Ut stellas (procslitt?) Phcebus et ignicomas, Corrige raucisona, reclo duc ordine calles;
Fago vel humiles gliscunt superante genistac, Pumice, scafpeUololfe lererite tuo.
Excellit densos fraxinus el corylos; Vers. 36.
Vers. 18 . B
•« Vide prosaicam ejtisdem Leodegarii Vitam Pa- procnl a Jurensi ain Vosegitractu; Immo eum invi-
trologiae, toiuo XCVT,col. 336. Quam hic sistimus, sisse pulem Luxovii cirnobium, quippe cui seduloel
exlibroR. P. D. Pitra, cui titulus : Histoire desaint quasi graphice describendo totussit; floruisse demtini
Ltger, ivique d'Autun, notis auclam et dcnuo ab eumdem inier Sangallenses innuit unieus qui hacte-
i
ipso recensitam rauluati sumus. Hanc Vilam suspi- nus repertus fuerit codet SangaUensis saec. circiter
calur D. Pilra earadem esse quam Vossius Walafrido. ix. Cf. Mabill. Vet. Anal. IV, 639.
noslro ascribU. Quibus liaccconjectnra innitilur, in c His el.praecedentihus alludit auctor tum Evange-
_
uno ex tomis Spicilegii Solesmensisproxime edendis, ticwhislorim Juvenci, lum Paschali carmini Sedulii,
in medium adducet argumenla vir doclissimus. tum metricis apostolorum Aclibus Araloris, lum de-
JSDIT.PATROI.
t>Auctor ille, nullo fere indicio, sive aclatem, sive' mum variis Prudentii, Paufini, et Forlunati in san-
clorum gesla cariuinibus.
patriam, conditionemve suam prodidit. Duo lantum, d Eo loci et quotics deficit textits vel inhiat, pro
nec nisi dubia, conjicere licet, primum nempe, modulo
vixisse eum in prima sacculinoni parle, cum S. mar- metrove nostro, haud semper incolurai latiititate,
aut Minerva, supplevimus.
lyrisossaadbuc in cella S. Maxenlii integta quicscere e Inmavidam, forte his avidam.
canit; neque enim ullibi Normannicarum meminit ' Annali pro annuali.
praedalionum, quibus circa ann. 886 in Pictavorum 8 Redeunte die, nempe V0idus octobris
territorio ingruentibus, S. Leodegarii retiquiocper
Gallias disjeclae fuerunl; deinde scripsisse haud C h Scansia Cangie deesl.

LIBER PRIMUS.
VITA LEODEGARIIMARTYRIS.

II. De ecclesiasticianni vicibus *. ^Estas eque sinu flavenfesIrudft aristas;

vadit rota saecli
Tempora temporibus cedunlb,
c) rapidis, necullum ferre recursum,
ore fluentis aquae, novit, qtiaecurrit eundo
S'urbinibus
In praeceps raptim, vasta crepitante ruina.
Annuus ordo meat, rector quem flectit habenis
Currum per volucrem, varia radiante figura;
Parlibus inserilur paribus buic apta corona,
Haud unquam tardant duodenis mensibus anni.
Tempora bis bina : bis miscenltu brumaque verque,
Curribus aequatis aulumnus curril el aeslas.
Ver letturc novo vernantia lilia promit;
Vers.47.
» Vicibus, ob annuara S. Leodcgarii circa ldus Oc-
tobris festivitatem.
b Cmdunt cod.
« Turbinibus abeain aoographo nostro.
* Imut cod.
Autumno gravidis incumbit vinitor uvis;
Trislis hieins calidum vulcanum spargit ad aufas.
Quodque suo gaudel ditatum muiiere lempus,
JJ Sideream prolem, siiininiis qtiain inisil ab aslris,
Rruma fovet genitor,-fefici sorle qttiescens,
Luciferi redilum redigit, quo victor ab imis*
Sedibus infausti baralhri ver gaudel adesse.
Sole sub ardenti recubans in flatibus aestas,
Cttlnien aposlolicum « clara sinuamine gestat.
Aulumnus, merilis scamlunt qui celsa polorum,
Tribota spernetiles gaudent, insignis habetur.
Vers. 59.
* Culmen apostblicum, festum nempe SS. nposlo-
lorum Pclri et Pauli, imo forsan cjusdem S. Petri
calhedram in lolo Occidenle, acstivotempore, iis sci-
licel diebus cum clariori ac diuturniori solis lucc
mundus illustratur, celebrauim.
«133 VITA S.'LE0DEGAR1I. — LIB. I.
III. S. Leodegarii laus, ac pia valis adprecalio. A Squallida rura means, spinis mundavit ademtis,
Annua vola refert autumnus, martyris almi
lncipienle die, primam post lttce secunda,
Octirabris medium mensis qui dividil illum,
Egregium victor flelum quo reddidit aslris.
Quem colimus lacli, iverilis qui fulget ubique,
Quo mare protendil, seu quidquid cingilur unilis
Oceani, una omnes clarum testantur alumnum
Pro Dominoproprium plebes fudisse cruorem.
Nunc igilur Domintis ccali mea ccepta secundet;
Tempus adest aptum dari quo facla relcxarn
Martyris egregii. Linguaeclustella rcsolve ,
Qui Verbum Genitoris adcs; da niunera linguac,
Linguam qui dederas, dederasque exordia vilae;
Barbara sed reboet« quamvis compressa labellis,
Namque poles; poleras quondam qui guttura aselli •> Eflicitur;
llumanis formans labiis similare loquendo.
Mensmea jam gestit lanti depromere laudes
Vatis; sed graciles vires torpore tepescunt.
Non adco sum desperans, quin omnia possis;
Gnaro natn memiui scriptum pandente prophela:
Ora dehisce liitens, cgo donis illa replebo.
IV. S. Leodegarii orlus nobilis, et pueritia studio
florens.
Progeniem claram elari genuere parenles,
Francorum procernm magna de genle creati:
Hunc LEUDEGARUMvocitavit cura parcnlum,
Tempore quo regni Francorum sceplra lenebat
Hlotharus rex, divcs opum, qui fidus et armis.
Dum primacvus adhuc tenero pubesceretaevo,
Jungilur obsequiis duri parere tyranni,
Vultibus utque frequens possit consistere coram.
At rex ingenio docilem commisit alendum
Tum puerura vati, ante alios qui dogmale claro
Pollebat; juvenis tandem nil jussa moralus,
Divinasquedocendus, adit sine fraude paleslras.
Hic vates juvenis memeratur avunculus esse.
Adfuit et lenero extemplo sapientia Christi,
Cordis et hospitium replevit lumine claro ;
Ingenio eloquiisque piis fulgescere coepit,
Maturos postquam doctus pervenit ad annos.
Ul fertur, fuerat prestanli corpore pollens,
Docliloquus,prudens, castac virtulis amator,
Cujus in aspectu species radiavit amcena;
Cujus haud unquam ftiscavit spurca libido
Membra, sed innocuus permansit virgo pcraevum.
Virginibus junclus, sequitur nunc candidus Agnum , Supremis.
Agnus et hunc rexit ducendo ad aroccna vireta c,
Quaeparadisus alit, florente sorle beala.
V. S. Leodegarius archidiaconus et abbas.
Da, Deus, ut possim tantas proferre loquela
Virtutes, mea fecundis arentia donis
Corda riga, vatis ne tanta fluenta resiringal
Hauslus exiguus veniens de paupere lymplia.
Accessere dies, aelas advolvitur annis
Bis denis, rapido jam jam remeante recursu.
Interea levita pias defertur adaras,'
Jura ministerii sacri Iractanda replentur;
Continuo sancto spiramine crescere ccepit.
Laudibus almificis cunclos jam fama respersit;
Eraicat et subito populis dum lichinus d ardens,
Mentibus ex multis depellens nocte tenebras.
Effectus levita pius, lum jussa facessit
Pontificis Piclavensis, qui culmina rexit
Ecclesiaesacrae; per plebem sic semina spargit,
Vers. 120.
* Reboet,lege reboent, ac subintelligc guttura; aut
si linguam mavis, nihil adde.
t>Guttura aselli. Solemnis esl prope modom ac
priscis agiograpbis freqnens hujusmodi humiUima
assimilaiio e Balaam asello desumpta. Cf. saec.n Be-
ned. Prolog., passim,
e Via recta, cpd.
* Lichims, lege Lyehnus, invito metro.
»34
Messisut esse queat Domini, ne gramina saeva
Urant culta pic cultro planlata novella.
Quae loca jure sibi vates commissa tenebat
Impiger, et celeri gressu super cunctacucurrit;
Solatur moestos, curam quoquegessit egentum;
Erigit hic humiles imis, mersatque e superbos:
Blanda piis prestare parat, sed et aspera pravis.
Omnibus ipse paler cupiens medicamine blanda,
Dirula rcstaurans melius, renovatque vetusta;
Quoc noglecla pritis, purgala sorde, nilescunt.
lbat opima viri redolens jam fama per omnes;
Hocclainpas fttrvis lenebris ne niersa tepescat,
Igniconias jaculat flammas. Scd ad actheris alta
Ipse etiam, meritis crescenlibus, archimiuister
populis fulget jam clara Iucerna.
Sed duin forte pater quidam suprema tulisset,
Atque diem solitum clausissel sorte. supreina,
Qui quondam tenuit fralruni rexitque catervam,
l> Ne deserta ditt auxilio rectoris egeret
Ipsa cobofs, meliusmonitis sed cresceret aucla,
Illius regimen, claro mandante magislro,
Suscepitlevila pius : quam rexeral annis
Bis ternis caste, atque opibus ditavit opirais.
VI. Leodegartusa palatio atl sedem Auguslodunen-
sem evehitur.
Tum magis atque magis late respersit odorem
Fama pium; populus preconia sancta frequentat.
Nec minus interea regis defertur ad aures
Rumor dulcifluus, puro de fonte redundans,
Jura dabat populis celsus qui tempore in illo f.
Tum pariter proceres, el jara sine nomine vulgns,
Oiisequiis illuni mer.Hisadsistere regis
Dignum collaudant. Complentur vota petentum ;
Protinus adductus, celso mandante lyranno,
Sislitur, atqtte suo vultu parere minister
Jussus, adest; dudum remeavit pignus amoris :
C Denique sic altis Leudegar jungiiur aulis.
A cunctis colitur miris affectibus illic;
lllum quisque patrem gaudens ct quisque magistrum
Gestit habere pium , pariter juvenesque senesque.
Urbs fuit antiquo genlis de more vocata,
yEdua, dives opum, necnon insignis et armis s,
yEtas quam junior vpcilavit, nomine versp,
Auguslidunam, cecidit qup paslPr ab oris
Subito proceres dum calle cilalo
Undique conveniunt, regiquehaec pectore promunl;
Praesul ut esse queat Leudegar, clarus alumnus,
Rex jubeat celsus. Post haec,nil vota morantur,
Sed citius, cunctis miro dilectus amore,
E 'clesiae Christi praesulpraefertur ovanti,
JEdu» quam gestit nutrix sinuaminepulchro.
Horrentem veltiti mundat dum cultor agellum,
Aplus ut esse queat segeli, silvasque nocentes
Abscidit, sulcis commiilens dulcia farra,
Accumulata queat culmis utsurgere messis;
D Haud aliter vaies, divini cullor agelji,
Judicio placidus, largus, vultuque sercnus ,
Pastor ovans, reclus, nulli pietate secundus,
Quemque supervacuis radicibus orla rescindit
Christicolaeplebis peccamina falce loquelae;
Virtutes nutrit, nutrimina prava coercet;
Centenos capiunt ccelestia mcenia fructus,
Duin tonal ore pio Biblorum dogmala vales.
Vers. 182.
* Mersat, barbara vox, pro mergit, evertil.
1 Hic intervertitur, ni fallor, rectus versuutn ordo,
ac legendum :
Nec minosinterea regis deferlur ad aures
Jura dahat populiscctsusqui tempore iu illo,
Humorduleifluus,etc.
* Virgil., iffwirf., lib. i.
 1135 AD OPERA WALAFRIDI STRABI APPENDIX.
VH. HUdericus rcx ,citrante Leodegario,in solium jA Christicolis crevit; simul aniplilicanlur honore
sublimalur, ac Ebroinus exsulat Luxomi: qni lo- Fines imperii; veterum montmenla palescunt.
cns perinde describitnr.
His pollens prsesul, decimus jam fluxerat annns :
Luctifico inlerea crepilavUiiuccina cantu,
Hlotharum subito regem decedere vita
Pandit, et exstinctum trisli celebrarier * urna :
His gestis, dubiis pendebat machina rebus,
Et titubans slatus regni. Tunc undique lecti
Conveniunl socii, veloci calle viantes.
Ocius et vates notam repedavit ad aulam;
Congregat ac sOcios similes, qtiibus haecait ore
Armipotens miles, regni qui sceptra tenebal,
€ Occubat en vesler i>: cilius succurrile, dixit.
0 socii, fessis nunc nunc succurrite rebns;
Pnecipitate moras : regni qui sceptra giibernet
Jam subeat. > Bini forsan mansere relicti
Fralres, nam sertior Theolhrich, junior quoque Forlecolitur
[Hillrich, Qui
Regulesnati. Titubans dum lurba remansit,
Pars cerlafsccptris seniorem, parsque minorem
Jungere; pars vincil quam fulsit episcopus almus.
Irrita pars remanet, tandem qiiam schismatls aticlor Clara poieslas, Augustiduno. > Cilius rcx
Duxit in adversum, tenuitqui culniina regni,
Princeps qni proccrum fuerat, qui a rcgc secundtis : Sed
Ebroihus enim tanderii dispectus habetur.
Sed quid agal? trcpidus partes se versal in omnes;
Coram nam genibus regis prosternitur, arvis
Ora qnatil lacrymans, plantis et basia figit
;Singtiltaris,siipplex artus.vilamque precalur,
'El pctit ut monachi liceat sibi sumere formam.
Inlercessor adesl praesul. Tum proiinus ille
Luxoviense petit rapidis sub gressibus aemen,
Agminibus socitis humilis conjungifur illis,
Atqiie comam capitis citius deporiere certat.
Ifocqtie monaslerium dudtrni de ltimine dicium
Luxovium ferlur, tucens qtiod pascit ovile;
Undique quod tegitur silvisffojidenlibus altis,
Passim per gyrum, vernantum iflorey.enusto,
Pralorum species speciantum iuulcet ocellcs.
Per medium fluvius rapido tpirenle susurrat
Lignifer,et gestans squammesps gurgitepisccs.
At sterili tellus quam viscum cespite degat,
Sed lalices lamen ardentes de faucibus imis
Eructat, quaemembra lavant, pracstaiitquc medelam. Ilis
Christicnloe hic jugiler Dcmino faniulaniur ovanles,
Ang<*licisclarumjnncti conccntibus hymnum
>Oresonant hfiti dulcl modulaniiiie fralres.
•VIII.Lcodegarins rcgni gubernacula capessit.
Tunc apicem regrii, firmalis nndique rebus,
Sorlitur Hillrich, regali ac slemmate fulget.
Germanus Theotrich caulocftstode fenetur c.
Alternisvicibus remeal fortuna dtiorum :
Aller enim ppllet laetis successibus, altcr
DecTescilWates sublimis in arce Iocalur,
Princeps:«l precerum Francorum more vocalur;
Quippe domus Majorpenitus, reclorque-creatus,
Antistes merifis suseepit jura regenda
Aulaeposl regem. Populus turii teliis ubique
Laudibuset regemclaris vatemque frequenlal;
Exsultant tales Sibimel meruisse balronos,
Sceplrorum regni sapiens quod ffectat habcnas,
Rex pariter praesulque palalia celsa guberneK
Rcgimine suseeplo d, vales, rogitante senalu,
Nilitur ad staltim regnum revocare priorem.
l'ax patriae, pietasplebi, cullusqtie decorus
Vers. 243.
a Gelebrarier, pro telebreri^ ex more
priscornm
poelarum frequentissiino. Cf. infrav. 249, 3fJ5,536.
k Vester, forsan legendum Nettster ve\
Auster,
qtiibus designetur regniim Francorum.
c Tueiur
cod.
d Suscepto, imo, melri gratia, lege :
accepto.
115«
Prudentes proceres, quorum mens conscia recti
PoIIebat, tenlans numquam quos vana cupido
Delusit patriae fines, qui regna tnefi
Sunt soliti, sempcr satagcnsimitaricr e lieros.
IX. Prmsul in suam civilatemcum rege reveiiitur vi-
twque periculum obit.
His rebus regni penitus feliciter actis,
Annorum remeat terris jam tertiusordo :
Nec poterat spectare oculis aut cernere vuliu boe
Dacmonjam dudum pavilanlia corda volutans f.
Namque dolos reparans anliquos mente matigoa,
Atque duos inter sparsit, valemque ducemque, i
Infaiisli lolii maculantia semina pacem,
Tales et fraudes trux menlis in arma vocavit.
dies aderat paschalis pulcher, ab omni
populo, inundus quo sanguine Cbristi
: yates regi dc-promsitab ore
]j, Ereptus
Has vqces : < Jubeal (supplex tua jura reposco,
0 rex), pasctialem celebrare diem lua namuue
Verba peteiHisagit. Post haec, nil vota morantnr,
pariler Iaeli, inagna comitanle cale^a,
Urbem perveoiunt quam rexit episcopus almus;
Illic et staluunt feslas celebrare serenas.-
Has medias inter sacvomiltente :nimico,
Vir malus accessit dubio sic infit ab ore :
« Est opus, anlisles, caula le sorle tueri.
Rex mediis -tencbris, ,dulci ^flm pectore soiiuiun» .
Captabis, jugulis socvis te tradere geslit,
Membris perfossis, animam qno sanguine fundas.
Tu ne verba putes vacuas volitare per auras.
Nocle roeis dictis eerlus jam lerminus insiat. >
His dictis, yales tenuit suppressa dolore
Corda mcerens, quid agat, curas sub pectore versat
Ingentes, lacilus singuliis viscera pulsat.
^ Huc animum cclerem spargit, seu dividit iltnc;
^ Nec sibi valde timens, sed rcgis lurpia facta
'C *
Horrescit, potius cautus cui parcere curat,
Crimine ne tanto/esli foedaret honorem.
I)a3csecum ; vultum populis moiiS/trabatalacrem,
Donec cuiicta Deo solemnia rite peregit..
«
gestis, Dominum supplex in vota vocavit :
Da, Deus, utpossim spli iibi splvere vola,
Nec tenear inundi fallenlis imagine. «aptus;
Sed IJceat nocuos sacclidisrumpcre nexus. i
Jlacc faltus,/arnulps fidps delegit ab omni
Convenlu, quibus hoecvates ex ordine pandit:
< Maturate fiigam, chari, ne perlidus jlle,
Inquil, ponlificem truncet, fuudatque cruoreni,
Ponlificis maculct nece maxima festa quotannis. >
X. Invidiw locum cedens, Leodegarius sc Lnxovii
recepit^.ac paulo posl in urbemsuamrevocatur.
Deseruit tandem mundi relinacula cuncU\.
Per noctk spatium properanS vdal axe cilalo;
]
1) Donec lux tenebras furvas umbrantque fugavit,
PaUenlis Phcebi roseis cumcurribusarva
Perflabat. Niriiium trlstis rex ipse remansil,
lllius abscessu qucreiis et tecla replevit;
« Quid facimus? properate, viri : crif linqnitis ?.
[inqiiitj
Arma viri sumant, juvenum vis tela capessai':
Hunc equites' cernent, celeres armatc rhaniplos, '
Currilepost vatem : quae nos demcnlia cepit? >
Undique turba ruit, properanl rcvocare magislrum.
Vers. 304.
* Imilatier, Ct. v. 186.
( Kofnlans, necesse visum est hnnc versuiri fer-';
me ex inlegro refingere.' Qtiem ertiin non tacd^ret
codicis haecinsulsa refercntis :
Dxmonladudunipavilaoliacorda volutaii*.
1157 VITA S. LEODEGARn. — LIB. I. 1138
Ipse lamen precibus supplex absolvier a orat; A Quem voluit vates censu donare benigno,
Luxoviense petit rapidis snb gressibus agmen. Jfcdibus et propriis comitatu reddere laetum :
Clericus hic equidem jam Ebroinus in ordine mansit — Cur mediis lacitus tenebris le lollis et aufers 1
Sacro; tum pariter pacem, veiiiamqiie pelenles, Ergo, age, dic, sodes, dederas nec membra quicti:
Et lacrymis facicm largis profundit uterque, Paidisper satius fuerat per lucis aincena
Inque vicem peccatorum sic vincula ruinpiint. Pergere; lalrones noclis sed lempora quaerunt:
Quos pater egregius monilis inslruxil ainicis, Filius ast lucis devitat noclis opaca.
Qui sacrum studio monachorum rcxerat agmen, An fraudes traclas, fugiendo menle maligna ? —
Et docuil Domini qnsesint mandata tencnda; Redditus at propriis Ebroinus, fcedera pacis
Quos tamen ad tempus disjunxerat erdine cerlo, His mandat primum tenuit quos ante inimicos,
Dum penilus menies discordes pax pia jungat, Offensislandem sic se sociavit amicuni.
Sic deuium monuil jungant ut corpora secum. Hoccsed curiictagerit simulalor corde sinistro :
Qui palris egregii studiose jussa facessunt, Iloc probat et finis; nam posl haec, ipse iiialignos
Ac landem formam monachi sumscre benignam. Congessil sociosregi; se praebuit ultro,
Tempore non alio produxerat ullima melam Ii.que priore gradtt, magno mandanle tyranno,
Hora ducis vitae Hillrici : funera saeva Susceptus, Majorque domus dehinc ipse crealur,
Plelis celebrat; furvis conduntur tnembra sepulcris. Princeps ct procerum, firmatttr rege secundus.
Theodricus landem populorum jttra capessit,, XII. Ebroinus per cunctdnefanda tyrannice grassatur,
E clauslris misstis slriclis»,qtiibus ante. manebat.. et Leoaegarium opprimendum tidtuit.
Ecce autem popiilus, diversa parte propinquans,
Regem adit: <[Oramus] humiles ne speroe pelenles, Moxfuribundus agit slimulos sub peclore nigro,
Ut reduces jubeas uostros remeare palronos. > Ut lupus infesltts, siccis dum faucibus arct,
Ardor inesl cunrtis amborum cernere vultum, Mollepecus vastans avidus ma^ndilquetrahitque;
Sedibus ut priscis laelusreddatnr ulerque, Territat imbeltesqiie feras teo vocibus atris,
Ebroinus enim necnon et episcopus almus Irarum plenus, trepidantia colla fatigans
Leudegar. Placidus conlra sic orsa respondil: Krigit, aut aliter furiis jactatus el ira,.
< Ite, viris claris citius mea dicta referte : Caedibusinsistens diris, funditque cruorem
Sit fas ad proprias sedes remeasse patronos. > lnnocuum • homines proslrantur more « dtielii.
Confeslim proceres, veloci calle viantes, Nam plures procerum vita spoliavit et armis,.
Usque inonasleriura lali cum voce recurrunt: Finibus et patriis niul.os depellerc certat,
< Reddeypater, notos palres nunc reddc, rogamus, Divitiis altos proceres proscripsiiamalis.
Queisb sine pertaesum est supera jam vesciei-0 aura. Tale scelus patrans, actu f bacchattir iniquo.
Cerne fatigalos, imus per longa viarum - Interea vates residens, urbemqtie gubernniis
lluc spatia. >Hisdiciis,mansitpalerobslupefaclus. Commissam sibi, seu monilis sacraverat almis.
< Ne me, ne ad tales conslringile causas, Confestim infelix Ebroinus, pectore torvo,
Dixerat, ut cogam fainulos rcnieare relrorsiim Sedibus et prcpriis tractat dclrudere valeni.
Chrislicolas. > Tandem spalitim concessit etindt < llle meis, inquil, palmis illaesusabibit,
lnvilus precibus rogilanliim, sed magis illi Qui telies ccntra mecum conllixit eundp,'
lnvili cessere loco. Benedixit euntes n Ut noii percipial meritisquoe gesserat oliin?
Attamen egregius: i Pax vos nuncsumma sequatur; "
Percipiet potius, vindictam sentiet ille!
Conrordes aninios jugilerque tenere necessc est; Illum propter, compulsus sum perdere crineni,..
Cordibus in vestris exsultct p.ax pia semper. > Depulsus regno, monachalem sumere forraam..
dulces et basia liqui,
XI. Dum cives Leodegarium ovanles excipiunt, Ebroi- Conjugisaiiiplextts
Oscula nec prolis collo suspensa tenebam..
nus novas fraudes molitus, palatium repelit. 0 mihi si quisquam fidus hanc vindicel iram !'
Progressi pariter pergunl, urbique propinquant,. Huc ades, o quisquis cernens injuria qualis. >
Qtiam quondam monilis clarus sacraverat almis. Talia tractanli astabant duo mente nefanda,
iNcemora, fama cital populcs, ruit undique turba , His tristem blandis dictis mulcere ferunlur :
Lrbs populosa sonal, jaculatur clamor Olympo: < Nunc miseras voces, princeps, jactare per auras
Pergit in occursum, magno comitante triumpho,. Desine, pande libens quae sit scntcnlia cordis :
Plebs ; pariler properat laetus majorque minorque, Dic, age, nos dictis ultro paremus ovantes;
Patres ac.juvenes, pueri, iimuplaequepuellae, Ecce sumus jamjam famuli complere quod optas. •
Matres conjunclae,malrumque sub ubere nali; Diddo unus diclus, necnon Wegemarus g et allcr :.
JEias cuncta volat, laetis resonantibus hyranis, < Ecce meos, dilecta manus, miserali dolores;
Suscipit egregium patrem, quem planxerat olim, Semper vos firmos leiiui. Nunc ite, parale
Abscessum sua de scde, quievit ab islo Iusidias, dixit; vatem depellite sede. >
d
Actu turba; dehinc socii incubuere serenis
Jam dapibus, pariler convivia laela frequentant; XIII. Augustodunum armis obsidetur.
Inslructas epulas certant circumdare mensas : D Ocius asl illi certant implere jubcnlis
Sicque diera laelum ducunt, dum vesper Olynipum Imperium saevum,velox ruit undique turba,
Clausil; suadebantque cadentia sidera somnum. Ferro armante minax duro, vel fustibus atris.
At ferus ista tuens Ebroinus raenle sinistra, Pars lituo resonat vacuo, pars vocibus allis;
Livida corda premit diris infecta venenis. Pars clipeis onerata ruil post terga rotundis.'
Haud poterat placida per haeceonsistere mente, Ast alii palmis gestant hastilia lala :
Aui mctnbris solilam noctis pracslarequiclem , Pars levibus plantis fidit, pars fleclere colla
Quin polins fraudem cclaverat ore sercno : ' Alipeduin,.ferelrisque cavis et spicula trudit.
Donec obtectus tenebris aufugit iniquis, Tantis lurba furens armis ac bella lacessens,.
lncomilalus abit, magno fraudatus honore. Ibat per campos, urbemque tcnebat.
Vers. 569. Vers. 432.
» Absolvier, Cf. v. 186, 249. Ut raodo
VirgiUum, tulus, iis amotis qui, dum exsularet, vicem stiam
ita nunc auclor Lucretium imilatur. gerebant. Quidni melius legenduin wstu, ut v. 398?
b Quis, cod. c More, an legendum morte
* Cf: v. 186, 249, 303. { Aclu, forsan wslu ?
d Actu. Forsan legendum luctu ? Ac si dixisset no- « Wegemarm, alibi, Waimerus, Vaimirus, Vaqe-
sicr aul dicere voluisset, urbem a suo luctu quie- mtir. Cf. v, 609.
visse, cum Leodegarius fuisset in sedem suam resli-
1139 AD OPFJU WALAFRIDI STRABI APPENDIX.
Hortantur semet socii: < Circumdate muros
Vallo, seu scalis altis nunc scandite lecta.i
Pars quatiat subtus crebro fundamina muri
Ariete; pars etiam nervis jactata a sagUtas:
Qui melior jacuUs, adsit; date fortia tela.
Nunc opus est ccepti, juvenes : eoncurrite curieti. > Chare mihi, frater, firmum nune pectus babeio.
Senserat ista Dei famulus. Tum congregat omuera Est opus, ista brevis currens vehit omnia finis *;
Cum crucibus cunetum cereis lampadibus b atque
Clerum : < Ferle cruces, clarasornate tucernas;
Ducite relliquias sanctas, cineresque piPrum.
Exemplum Domini splendens imitemur evantes:
Obvius ipse prior turbis proeesserat, et nos
lutrepidi citius turbas properemus ad islas. >
Dixerat. Innocuos voluit servare bidentes,
Martyrii ad patmam laelusse praebuit ultro.
XIV.Leodegarim, dire excwcalus,ilerum in m.onasterta Saxea grando cadU; furor inipnis arma
per biennium includitur.
At non carnificis mucro tunc praebuit ictum,
Tempore quo voluit coeleslem carpere sertum:
Marlyrii dilata est, non subtracta corona.
Attamen infausta ! spreta reverentia christi,
Factio perniciosa mautis injecerat illi,
Atque oculos claros uiiniunt sub fronte serenat
Eruit ac slrictitn telo lerebravit aculo.
llle igitur laudes Domiuo gratesque rependit.
Nam fertur precibus summum laudasse Tonantem ;
• Sit tibi, magne, salus, virtus et gratia, Christe,
Glorifieare hodie lantum qui me voluisti. >
Cumque forent vacuaepalukt sub fronle fenestrae,
Lux lamen interior micuit clarissima seniper.
Saevamanus penitus earnales clausit oceltes,
Sumraa manus cordis rutitos reseravit ocellos.
Vir humilis, patiens, oralor, cutlor, amalor
Permansit jugiter, palmam quo carperet almam.
Rebus, heu! niroium sceleratis his ita gestis,
Cauto ccenobio quodam custode lenetur
Vates, dum binis arcum sol volvitur annis:
Hic latuit patiens, multis exempla minislrans.
XV. S. Garinus^ Lecdegarii fraler, lapidibus obru- lngemuil, nigro sliraulos sub pectore versans
tus, marlyrii gemmis decorulu-r.
Huic germanus erat, Garinus nomine dictus,
Quique metu propriis fuerat depulsus ab oris,
liuc prpfugusque illuc , incertis passibus errans.
Interea profugi prepriis remeare jubenlur,
Serviliisque sui solitis insistere c regis :
Quos inter pariler Garinus jussus adesse.
Nec minus et valespost haec adhibeturad aulam.
Quosque luens princeps Ebroinus niente maligna,
Blasphemiis fratrem variis irrisit utrumque :
< En merilis, dixit, vestris adsislite turpes. >
His motus dictis fertur .dixisse beatus,
Longa trahens tacilus menlis suspiria,. vates :
< Nostris hacc meritis patimur, quia criiuina multa Gressibus
Gessimus ante Deum, quorum nunc damna luemus,, OffiCiissolitis
Major adest istiS semper clementia Christi,
Nos qui dignatur vita: donare perenni.
Infelix Ebroine, tuis jam desine faclis :
Ecce, neci multos striclo mucrone parasti;
Tu, polius, miserande, subis tormenia severa :
En tibi porta patet subtus ferventis averni,
Flammarum socii .flenles et parla gehenna,
Factis ni cilius veniam merearis ab islis. >
His, magis, auditis, furiis incensus et ira,
Mox Ebroinus ait: < Quae vos dementia fallit?'
Hinc procttl itecili; cilius propellite lales;
Tales desistant sermones ferre per auras :
vanis ffuuntur.
Colloquiis pariter verbisque
Garinus citius plectatur grandine saxi.
Vers. 496.
fersan Jactate ?
b*Jaclata,
Laudibus, cod.
« Insistere. Mendose
* Finis Vix inconcinnum scripserat notaritts, tnsiste.
hunc texlum restitues,
quin sacpe in solaecismos impingas. Scripserat eo
1140
A Festinate, viri, tandem damnate superbum;
Adstrictum sudibu9 duris lorisque ligale. »
Cernens hoe vates, promens has peelore voces :
• 0 decus, o germane mibi tectissime semper
Huc atirem monitis paucis adverte, doeebo;
Nos quia mortis amara tenet sententia, constat
Suppliciis Christi pro nomine subdere corpus.
Nos tainen exspeclal ccelorum in culmine clara
Vita manens, qttac fine caret, quae permanet alma.
Ne timeas; quo regnemus, properemus ovantes. >•
Nec mora : per ventos certant effundere vestes,
lmpia lurba ruit, pedtbus vix tiliima tangH;
Aera per lenueni, subduclis acta lacerlis
Saxa volant: subilo nubes densalur acerba,
minislral;
Et roseo ditri sparguntur sanguine cautes.
Hleinter Dominum crepilanlia saxapi-ecalur,
T, Palmis expansis : < Qui me*dignaris ab isla
Auferri vila, cruciatum marlyris instar,
O Deus, perpeluac vitaemihi redde coronam. >
Optat et ipse simul vales cum fratre corenam .
Perciperei et fragibs vitaejam ctaudere metam,
Ut simul in.ccelis fruerenlur civibus almis.
XVI. Leodegartm variis tormeulis afficiltK, ac IV*-
ningo custodiendusiraditur.
' Distulit inCelixEbroinus
marlyris almi-
Accelerare diein; volttit differre coronam
Partam, blasphemis Dominum quo carperet acris^
Neu possit meritissanctorum ocqualis haberi:
Quam Deminus famuto devoto servat babendam,
Impietas humana cupit subducere quanlum
Altis e sedibus fratres, pietas tamen illos
Cum ccelis sociat tantuai divina per aevum.
Ergo puiat demens divinam fleclere, more
Humano, mentem : sed non Deus flectitur ulla
Fraude, pia a servis qui nuraquam avertitur aure.
C Inde, ubi conspexit valis proeeordiafirma,
Mensinfecta malis; ardens furor addidit iram.
Tum miiem, liumilein, paiientem, corde venuslo»
Piscinam quamdam nhdis incedere plantis.
Jussit (quae vasta sub kurgiie gestat acutos
In morem, lapides, clavorum) figere giessus.
Qno jussns «, nudis pedibus calcaverat amnem,
Dum cruor horrendus scissa de pelle cucurrit,
Et roseis rivis bibulam perfudit arenam.
Jam fatigatus pedibus vel corpore fessus,
Substilit, et trepidos crebris quatit ictibus artus.
Compulstis latis tandem prosternitur arvis,
Dum labia abscidi ferro vel lingua jubentur :
Ablatis oculis, lingua geminisque labellis,
ille fatigatis, seu corpore toto,
suminum laudare Tonantem
Nequivit; laudes Domino sed menle gerebat
Supplex, atqtie pias Christi direxit ad aures.
D Sed, eum praesidium humanum sibi crevit abesse^
Auxilium Chrisli sibi constans opiat. adesse.
Tunc, pietate carens Ebroinus, corda veneno
Plena gerens,.sensu vacuus, ferus, asper, amariis,
Accersit quemdam citius; cui denique dixit:
< Cernebas quondam, tumida cape menie superbum,.
Arctis hunc claustris vinclorttm necte, Waninge.
Parcere nec cures; veniet mea jussio, quoe ilium
Pcenali meritis damnabit sorte suprema.
Perge cilus. > Pergit velox, qui jussa facessens,
Usque monasteriuin caute perducere certat,
Olim Fiscamnum constal qtiod rioniine diclum;,
Virgineum examen mansil quo matrc sub unaK
Vers. 564.
loci nolarius, sine ullo sensu : Est opus isla
brevis currens vehit omam flnis; utcumque resar-
cire textum, baud salva laltnitaic,atisi suimis.
* Q»ojussus, fbrsan jussu aut quijussm?.
H41 VITA S. LEODEGARH.— LIB./.
AcUbusiUa piis pollens per tempora ctincta,
Quo jugiter Domino modulatis vocibus hymnum
Percrepuit-, degens ubi martyr tempore quanto,
Sapplex altithronum Dominum veneralur « adorans.
Parcens namque cibo, suraens vel pccula pauca,
Raro seu raembris concessit slraniina lassis,
Saepe etiam acclinis parieti membra reponit:
Intenlus facie, manibus, vet corpore toto,
Astrorum regem summo conamine poscens,
Crimina quo laxet, veniam det, noxa remittat.
Irapiger antistes haecgessit nocte dieque.
Ecce labiis subito abscissis linguaevelacenti,
Munere divino, verborum reddita vox est:
Organa continuo remeant et gultura; fauces
Instant officiissolilis, et reddere cerlant
Ncc mora,'.dulcifluo funduntur dogmata ab ore,
Virgineoque gregi pandunlur famina sacra..'
Virginibus sanctis pandebat dogmata quando,
Cordibus illarum infundil ceu dulcia mella.
Floriferi ruris, priino sub lempore verni,
Germina procedunt, coelp dum spargitur imber,.
Aptis temperibus, lenlus, gtiscunique fruteta 1,
Et plenis cutmis gravidac cumiilantur arisUc.
liaud secus corda rigans anlisles Chrislicolarum,
Doctrinam fundit puro de fonle fluenlem.
lllinc permullispernebantc acta sinislra;
Ad melioris opus viUese reddere gaudcnt,
Perpetuum monitis sese evasisse periclum.
Uudique conveniunl avidi qtiae verba salulis
dulci sanctus ab ore
Percipiant populi, quac
Depromsit, laelus cunclis alimcnta ministrans.
XVII. Leodegarius, imtiganle Ebroino , spoliatur a Illaesps tetigit sancli, servatque capillos.
dignitate el cupite damnatur.
Tempore concilium statuil rex nam sub eoilem.
Pontifices veniunt, veniunt simul undique plebes,
Theodricus, clarus princeps, Ebroinuset idein;
iluc etiam vcnit propcrans expulsor uterquc,
Wageinarns fallax, uec non et Diddo nialigniis,
Wagemari socius, parilis quos culpa ligavit;
f.onveniunt alii, velox quos ultio justa
llaud impuiie ttilil. Priiuus projeclus ab illo
Conciliu , factusque reus, jam Diddo ruebal,
5Iilitibus<1 irrisus, vatem qui sede rejecit
E propria qiiondam, et damnalur pioditor 8 amcns. Has Domino
inde etiarti ineritis depellilur exul ab attris
Dulcibus, el raorlis miserum senlenlia mulctat.
Wagemar infelix, simili dcjectus honore,
Tum sequilur socius sceleris, seu fautor iniquus
Exstilil in causa jusli,qui dcnique fertur
Verberibus trilus trucibus, qiiem factio cernit
Tiirpiter affecluni pcenis, qui sutnsit honoreiu
l-mmerilus.Nutu stimmi recloris Olynipi
Creditur effectum : nam post haec guliura neclit
lnfelix laqueo, morlis properavit ad iimbras,
Tartareamque petil sedenv, liiultalus amare.
llac mercede suos Ebrojnus donat aniicos
Qui valem propria justuin de sede lulere.
Nunc exlrema maneiitjusio certamina palmae
Exsuperanda, quibus jam viclor scandit Olympum. Nos vocal aula Dei cunclos, sedesque beata ;
Ducitur e claustris strictis, quibus anle iiiaiicual,
Virgineas aures ubi sanclus dogmate sacrat.
Principis ad vullura, jussus, simul alque Ebroini
Pervenil. Slaluunt exlra quam parle sub una
Concilium, abslrusas res quacruiil alque fuluras,
Vers. 626.
" Fruteta, mcndose scriptum frutecta.
b Spernebant. Codex co loci multis viliis dcpra- tis verbis
valur : nounulla, nec jam omiiia correxi :
Illam per imillispernebaalacla sioislra
Admelioiisopemvitsese reddure gauJent.
1•Milrtibus. Nolarius scripserat millbus, ut essel coiilalionem fccisse dicilur. In qua. eis tniilta prae-
melro utcumque salisfaclum.
iPerditor, cod.
1142
j\ AttentandCpium; pandit quibus Ordinectincta
lUos quae maneal sententia pracscia rerum,
Aut alios; cilius Qnishaec cuncta probavit,
Quem contra lorvus verbis sic falur iniquis :
< Quid totiesverbis le jactas, improbe, vanis?
Mariyrii palmam speras le posso mereri ?
Ut fueris dignus, sertam palmamque capessis.
Nutla corona datur vitaepro talibus actis,
Nec dignor lali le munere claudere metam.
Claudis enim vitam propcrata morte, supcrbe..»
Dixerat iufelix Ebroinus , menle revotvens
lllum qUodudum mundi destruxit honore,
Sic eliam coeli penitus depcllit ab oris,
lllum quomercede pia depellere geslit;
Longius aelernis adeo sed sanctus adlmisit.
lnde virum quemdam crebrala voce ciebal:
< Accipe, vinclorum claustris, Rotberte, ligare
Hunc sludeas, inquit; veniet jam tempus ul illom,.
Ul iiieruit,.dignis pocnis sub tartara miilam. >
3 Concilus ille capit parenda j-ussajubentis,
Adque domuni propriam caulus perducere certat.
XVHI. Quomodo beatus vir, vel unte marlyrium,
cwlesli lumine donatur.
Passibus alternis cerlant duin carpere callem,
Prolinus hunc fessum pedibus membrisque solutum,
Cernerel in mediis subito subsislcre campis.
Cui miserans ferl auxilium, seu pocula libat,
Dum pincerna parat placidum libare liquorem.
artus enim veniens cum lumine magno,
Splendidus
E ccelis radians flammis lux inissa cticurrit,
Martyrisque capul stipra blandila resedit;
Ilec viso, tiinuere viri, vox faucibus haesit,
Erectaesteleruntque com;c, tremor occupal artus,
Singultisipie crebris flatus seu viscera ptilsat.
At se reversi rumpunt has peclore voces :
< Jam tandem, cuitor Domiiii, dic, cplime, nobis;
Ecce repente viam gradimur non passibus acquis,
C Dum lux ecce volat labens a cardine cceli,
Nuncque tuuin supra caput esl fulgore corusco :
Terrilal hocccunctos, pcdilius titubamus et omnes,
Nec siraile e ccelosignum conspeximus unquam,
In modiim circli flagrans tua tempora ciitgil. >
Audiit hoc martyr, pronus prosiernilur arvis,
voces supplex, gratesque rependit:
< Arcibus a-thereis resides qui regna tuendo,
Qui cceli fabricalpr ades, qui conditor orbis,
Orbem qui qiiadrum summa dilione gubernas;
Te veneror, libi vota libens gratesque rependo,
Cujus haecjussu ccelolux missa cticurrii,
Tanlum quod signum dignaris ferre super nte. >
His animala piis plebes precordia mollit
Vocibus; ad Dominum toto cuin cordc reversi
Tribula spernentes, penilus meliora secuti,
Morlis ilervitant, cceleslia regna requirunt.
Hos Domini famulus doctiit qttae sint pia jussa :
< Cernilis, o nali, instabilis quo machina rerum
fj Versatur, volilans liquidas ceu fumus iti auras;
Sic pomposa ruit florentibus gloria niuiidi.
Angelici cupiunt sinibus gremiisque fovere
Nos propriis cives, ni mens nunc tarda tepescal.
Temnenles Domimunmiseri sub tartara lcndiinl. >
Tunc faniUiifarniilacquesimul, Rolperlus el uxox,
Tota domtis, vateni caslo veneranlur aniore ;
Vcrs. 689.
e Concilium. Ad lucera qualemcunque Iiis uitrica-
afferendatn , cuusulenda sunt quae eodem
fere loco scripsit Ursinus, allerius ViiaeS. Lccde-
garii attctor : « Tunc et ipsum ad caindem synodiim
accersierunt, non tamcn intra concilium coufirma-
lur fuisse, sed seorsnm rex et Etroinus cura eodem
dixisse futiira et evenisse inanifestum esse confici-
',ur. ) N- 19.
{145 AD OPETiAWALAFRIDI STRABl APPENDIX. Mii
Erroren cuncli penitus sprevere priorem.' »Per qucm le meruit mnndus cognoScereverum '
Actibusinsislunt sanclis, Cbristumque frequentant. Auclorem, cuncto subfato errorp veiusto.
4 '•'.' Error abit vanns, caedunt figmenta c deorum;.
XIX. Uttma sancti martyri» passio ac viciortit. Gratia promta redft, venil cultura fidelis, •
Orbis ubiquecoHls tellus quOqne,pontus et aslra :
Haecfaciens martyr, post haec, non tempore longo,' Te pecudes, vomcres, pisces qui flumina tranant,
At mor.temsitiensjusti mens eflera semper Factorem verurit lestantttr cuncta creasse.
Nec furor insanus-caedis,nec ira quievit, Da veniam eunctis uitserans, cl parce inimicis
Donec membra pii vatis mucrone feriret, Omnibus atque islis, veri quia nescia ccrda
Artijs atque neci tradat, fundatque cruorem. Gestant, saevaetiam ponunt tormenla necemque. .
Venit eniip supreraa dies, et passio sacra Hoecpropter, claris conspectihns, alrne Redemtor,
Venit, quo famulum Dominusditarier almis^ Credo luis me praeseniari, et carpere vitamj
ad astra
Disposuitregnis, sanctum quoque ferretsacra. Pcrpetuam hanc : animum pkicidis iiunc accipe pal-
Flatum, perciperet meritis ubi prgemia • , [mis. >
Eece eqnites mittens Ebroinus prepete cursu, Armiger, his dietis, stricto caput abstnlit ense :
Post tergum cly.peissancli ferroque minaces. lnfaustis manibus sacralo sangtiine terram
Dal sonitum tellus, alluin axjualit ungula pulrem; Perftidit. Victor clanim sic aelhera scandit.
Frendil equus frenis, et concutit ora cruenta; ContinuoDomiiiusmiracula magna peregit;
Exit aquosus humpr,. fervescit et ossibus ignis. Ut Psalmista canit : < cuncli minc cernilc vultu.
Usque domum properant Roberli qualluor apti, Ecce stium Domiiiussanctummagno ornat honore. »-
Ut capererit,vatem sanctum, quem denique captum; B Et, capite abscisso, superahat corpus in allum
Per nemora alta vehunt Jurlivi.s passibus, atque Erectum, ut feriur, spatioso lempore, qu-aulum
Collibus ignolis repedanl, ducurilquebeatum. Unitis horocmeiam sol scandit in axe.
Dum haecagereht, marlyr subito compescuit illos; , Vividus ardor eral membris, calof ossa teriebat:
Hoecait: t 0 nali spatiis ne erretis in islis; lmpatiens homicida suis nam calcibiisilfum •
Ecce.fatigati, toties desistile tandem : \ Percussit, citiris terra quo membra jacerent.
Adsum haud ignarus enim; consumlte jussum, — Ensifcr infelix, roseo maciilale cruore
Cursum hic ponam vilae finemque laborum. Marlyris, ct sacrum-corpus qui calce petisli,
Temptts adest citius ; nati, nil jussa moraie.. > Neclicuit has le pocnasimpune lulisse,
Ecce repenle ruiint,- quarlo superante superbo, Sed mox multiplici conslrictus pesle terieris
Ad planlasliumiles lerni, veniamque precantur : Doemonis,ac mediis flammiSinjecltis anhelas. —
< CriminibuSnostris nunc indulgere rogainus, Fugit ab ore cinis, donec properavil ad umbras.
Aiunt, nos benedic eliam, venerande sacerdos. > Conjugibusplacuit, post hoecclamnieinbra sepulcris.
Prqlinus ille manu extenta benedixerat illiS. Tradere, praedictis, una cum veste respersa
Increpat hos quartus : <Procul hinc absislite, victi, Sanguine. Basilica conduniur membra sacrata
< Dixit. Sed quid agam? limida nunc canite mente. In modica; juxla fuerunt qtio circiler annis
Tcnde caput jugulo, dixit, vel cernua «olla. > Binis, lecla solo latilaniia mensibus et sex.
Arduris ipse stelit, stricto mucrone coruscans. isia die, cerlis jain signis gesla, secunda
Protinus ille genu fixit, palmasque telendit, Octoribusd mensis, sollemnia credite vere.
Haecsupplex precibus rogitans el sidera pulsans : Q lngenio exiguo qtiaedamjam portio facta est
< Alme pater, genitufn dirextib ttt crimina mundi Florigeraeviue. Nunc libri terminus adsit
Xolteret, alque cruore pia jam vulnera sanet; Hujus, et allerius demum repetatur e origo.
Vers. 729. Vers. 768.
« Altum, lege agrunu c Cwdunl.fincmentacod.
b Direxil cod.; claudicante tum sensu, tum metro; ^ Octoribus pro octobris mensh die secunda,.
forsan legendum direxti,per synderesin nam direxisti sancto mailyri dicala.
melro repugnat, e Repululur, lege repetalur.

LIBER SECUNDUS.
DE S. LEODEGARIIMIRACULIS.

T. De miracuhs sancii marlyris anle ipsius corporis D Apparct; horainum nullo subnixa ministro,.
elevqtionem. Ecce repenle suis se flammis proilidit ultro.
Conlinel ille-prior sacrali gesta libelltts Protinus hinc atque inde fluiint rtimore venusto,
Martyris, tn camis placidus quac legmine gessit: Martyris. ct nilitlo celebranl Sermpne sepulcrum;,
Exulus spoliis carnalibus, ecce secundus Sed majpra dehinc radiabant signa secula.
Miris quaegessil virtutibus implicat acta. Luminibusrediitcaecatis miunis amalum,
• Hactenus Et solidpclaudis firmaninr robore plantae,
expressi valis pia munera justi, Auribus el gratus remeaverat aeris iclus;
Arentisermonequidem, sed pinguia gcsla;
At plus illa soiianl, calcalis, viclor Olympo Larva ruens alrox obsessi corporis artus
Jatn residens,' vitiis, Dominotribuente, peregit, Liquerat, abscessu corpus mentemque levabat. -
Qure diversa piis sigftis manifesta tenentur. Claruithis primum virlulibus almus ubique.
Scrmo, meoe,formans, torpenli illabere linguae, Interea ecclesiaevigili duravit amore
Cuncta prius, hominis labris, qtiam lingua sonaret Ad tumbam cuslos vatis; cui denique lalro,
Carmiiie, quo passim mullis ex pauca refefret., Npcte lenebrpsa, rapuit res arte maiigna,
Sallira basilicocparvae servaverat aedes Anlea quaeproprio .congesserat ipse 1-abore.
Pcrvigil excubiisdevoia menle sacerdos. Ulins et vacuas abiens fur deseril aedes,
Eminus aspiciens noclu, lanterna refulgens Queiscum, quem lenuil reverenter, calceus unus *
Vers. 783. Vers. 800.
• Queiscum,quem tenuil reverenter,calceusunus... cleficus tenuil reverenter, ex his aedibusfertur abla-
disjecla sane ac prope modum absona verba, nisi tus fuisse.
hajc forsan accipias : martyris calceus unus iiueiii
1145 VITA S. LEODEGARIL— LIB. II.
Marlyrisablalus fertur; sed clericus idem
Dum remeat, proprias mature ut viseret aedes,
Kepperit exuviis spoliatam haspe acerram ».
Concitus iUe pelil rediens veneranda sepulcra,
Crinibus exlraclis, et pugnis peclora lundens;
Nec caruere genaelacrymis, nec gultura pulsu;
Vociferans, lacrymans, nimio clamore ruebat,
Persistens supplex precibus, horisque diurnis
Addidit etnoctem, rogitanssibi reddere censura.
Fur fessus rediit demens, oneranle cothurno,
Invilus domino tandem spolia ampla rejecit.
At dominus servi patral perjuria falsa :
Digna sed immitera sequitur mox ultio utrumque;.
Nam dominus vilam celeri cum fine rcliquit,
Et servus raptor ppena damnatur acerba.
II. Ebroino nuntianlur miracula, ejusque invidia
ac mors inopina referuntur.
Nec latuere diu crescenlia signa dolosum
Diversa in populis Ebroinum ; rumor ubique
lndiciis cerlis manifeslat quod prius iUe,
Invidia facicnte, mala celaverat arte.
—Adspice,cum Domino martyr jam regnat in arce,.
Invidiose, rapax, homicida, immitis, ailuller :
Fiilgescunt, radiant, flagrant, monstrantur, amantur
Signa pii vatis; virtus decorata nitescit.
Nunc, quid haec poleris falsa proferre loquela?
Quid, nisi corde gemis, tacitus pavitans, Ebroinft.
Oplalam e tumulo cerlat captare medelam
Quisqne sttis membris : sanis nam callimis iste,
lJle oculis radios gaudet remeasse serenos,
Expulsis lenebris, nocuo caruisse colore. •
Ast alius triste exullal vomuisse venenum
Dacmonis,et cunclos curat concessa poteslas.
Indicio est regnare polo, cni lartara saeva
Promillis voluisse, tua esl depulsa poleslas. —
Taiibus attonilus doluit signis Ebroinus;
Haecait, ex imo rumpens banc pectore vocem,
llis queslus lacrymis, dicens uxoris ad aures :
< Heumihi! quid tantum populos celebrare sepulcrum Unanimis celebrat virttiles sexns uterque.
Audio? quid tantus plebis conCursus ad illud
Pervehitur? Verum, conjtix, an falsa videntur?
Estimo falsa magis vulgares ire per aures,
Martyra (quam?) dignas talem meruisse coronas :
Talibus auspiciis, credo, est delusa catcrva.
Sed tamen, ul ccrlos faciat nos, nunlius adsit,
Quiquc eat et rcdcat rapidis sub gressibus; ad nos
Certa ferens, duliios curet dissolvere nodos.
Unde, age, care comes, aliquis miilalur aluiiinns,
Pergat, et ad tumulum veniat qui cuncta requirat. >
Portitor, ad tumuluni gradiens, se dicere jussit
Cuslodes, islis quoesil scnlenlia firma
Rebus, quse populus resonat, qui vera fatentur.
Nuntius ille niiser sancium cclebrare sepulcrum
Distulit, ac vacuas depromserat ore loquelas :
< Mortuushic recubans vili sub cespite lecttis,
lnquit, non poleril validam proeslare medelam. >
Hoecfatus vecors, pedibus mox perculit urnam
Despiciens,abiil. Confestim peslis iuiqua
Corripit hunc, donec lacerans ac viscera torquens,
Trislibus exequiis vitam cum line reliquit.
Non risere tuo advenlu, nec gaudia porlas,
His laetusdorainis qtii te misere, viator.
Disce tuis pcenis nulJum contemnere sanclum :
Sanclos qui temnit.dominumcontemnere certum est; His pariter certant Summumputsare Tonantem,
Poplitibus melius flexis orasse bealum
Namque foret, plantisquam sacram tundere tumbam. Totiis iiamque dics hyinnis extendilur almis,
Pendulus expectans Ebroinus, porlitor ad se
Quid ferat, et dubius, varia cum mente nutabal ;
Ac secura trislis tacita cum voce susurrat:
< Curcessat totics famulus qui missus abibat?
Cur eliam tardat remeans? vel non sine causa?
Aut istum suprema tulil s6rs, ut prius illum .
Vers. 870.
n Haspeacerrum, seu domum janua vcl ostii car-
diue iiudaiain. Cf. Cang.
1140
A Qui caput anle suo vatis mucrone pcremsit:
Illius in cineres extempjo membra rcdacta
Comperimus. Simili hic etiam nuhc sorte tenelur.
Forsan pcena sequax redeuntem perculit islum,
Et parili damho perdtixerat usque favillam.
Quid facimus? late cujus nunc gloria crescit,
Noslra etiam nimium turpaiilur gesta priora.
Fama volat bujus, redolens runiore corusco;
Nosque rei, ferimiir cunciorum vocibus acti.
Sed, ne forle magis placido sermone redundet
Hujus fania viri, conemur sorle sinistra
Objectare maLis illi falsasque loquelas,
Ne noslroein populo minuatur gloria laudis. »
Talia iraclantem, maturis cursibus illum
Mors rapuit; soevacondebal fauce baratri,
Multos qui ad mortem stricto mucrone coegit:
Ferviilus iiunc gladius vita spoliavil et armis.
Est completa Dei veris sentenlia diclis,
Ut, ctijus quicunque furens maculaverit artus,
Fundat cl ipse stitini, gladio feriente, cruorem.
JJ Tali sed landcm mttltalum fiue.lyrannum
SufQcialdixisse; dehinc jam caeiera dicain,
III. Orilur tres inter episcoposde saneto marlyre te-
vando dispulatio.
ttis ita transaclis, virtus jam proditur alma
Marlyris, et loto ffagrabal. fervida regno.
Ulque focis cum thura calent, veLtrila sinapis
Semina dcpromunt nitidum fragranter odorem,
Aut pilis gravidis herboe tundunlur olentes,
Et preciosa micant vasis ungtienla cavalis;
Haud aliier rumore pio per quosque fecurrens
Fama volat; populi iniracula inagna frequentant,
JCmula quoea multis celabat perfidkt ante.
Inlerea regis magni deferlur ad aures
Cuiicloruin valiim procerum quoque fama beata.
Occnrrimt alacres certalim calle citato
Poniilices, clerus, monachi, majorque minorque :
C
Clara salutiferi miracula marlyris omnes
Laudibus aslrigero jungunl trans nubil&circlo.
Pontifices terni surguiil ex agmine tanio,
Vincianus et Ansoaldus et Ermanacharius,
Quorutn quisque sui corpus decreverat esse
Juris, et e tuniulo cupiunl auferre bealum :
< Ecce mei juris telfus tenetossa sacrata,
Primus ait; requiem, hic dttm sanctus aslra petivit,
Ceperat, hic primum signis est proditus almis. >
< Talibus, alter ait, contendere desine verbis,
Frater; amala mihi manifestuin cst carne propin-
[qtium
Hunc fore; hunc atuit parochia quam rego procsul;
llinc oriundus erat, sumsit primordia vitae b :
Quare, jure milii inailyr concedilur alraus. >
Tertius, his diclis, vatein compescit ulrtimque :
< Talibus adstantem vcrbis onerare catervam
Jam siuiie, el potius laudem inea dicla lenete.
D Quam praesulteniiilsedem, quam dogmale sacro
lnstruxit felix, hanc sacrcat membra beata,
Haecdecet alterius sedis quo iu sorle quiescal. >
Conlicuere oranes, digilis siinul ora prcmcbant.
His dictis, melioris opein nanciscier optant
Consilii : statuunt precibus jejunia jungi.
Cujus bunc nierilis polius coucedere vellel.
Pervigili excubiis cura nox ipsa lcnelur.
Post, ventura dies sacram cui tradere palmam
Depulsis, vellel lenebris, aurora rubebal:
Interea, et Phcebus ruliio surrexil ab ortu.
Pouliliees aras ornant missasquccelebrant,
lntenlum populuro sacro libainiiiepascunl,
Vers. 945.
bHoeceorumsenienliae faventqin S. Lcodcgariuir»
Piclavii natum, vclde genlc Picl. oriundmn aiUuinaut.
1147 AD OPERA WALAFRIDISTRABIAPPENDIX.
Inque tribus cartis et nomina scripta tenentur,
Quaequestii vatis specialis episto'a gesiat
Nomen, et allaris medio sub legmine tecta
Servantur. Sacris missisjam rite peractis,
Ignaro pariter solumjussere ministro
Pandere, quam meritis voluisset prendere carlara:
Ciijuscumque Deus; citius qui jussa peregit.
Declaral prima Ansoaldum reddita luci
Pagina, dilalum tali mansisse talenlo.
Vocibus hunc cuncli dignum lcslanturhonore
Tatn caro, fuerat qui munera nactus;
Huic palmam laetipariler dextranique dedere :
Indubii tandem lilis relinacula linquunt.
IV. Quanla miracula per tramlationem sacrt corpo- Martyris ecce pii cerncns gestare ferelruni,
ris, Pictavium usque, peracta*
Tunc famulus Domini ftdomandavit alumno,
Olim qtiem marlyr cauto nulrimine vexit,
Qui monachos rcxit, martyr quos rexerat anle,
Audulfum vocitat quem nomine cura parentuiw,
Ofliciumperagal laetus,vel jussa ministret,
Usque solum Pictavensem pia memhra verenter
Ducat. < Perge celer, fralrum duc agmina tccum ;. Talibus illa tonans lacrymis : nam lora repente
Precipitate moram, dixit; utrumque pationum
Hymnis ad propriam se'dem portale canoris;
> Olistupuere viri tortores alque receiiunt;
Ast ego forte domum miram requiemque dicabo.
Perrexere citi, pastoris jussa jubentis
Perficiunt: oneraut sacratis ossa canistris :
Optalis redeunt gaudenter callibus oinncs.
Moxmotis membris vtrtus non defuit attipla;
Sanali abseedunt divcrsis peslibus oegri,
Languida membra diti optatam tenuere medelam.
Altithrono grates, miracula tauta tuente.-;,
Adstanles referunt, el cceplumcarpere callem
Disponunt. Sequilur vulgusmente seu turba pedestris
Quoqtieruit, sanctis devola ministris
Se junxit, alacrisque cucurrit sexus nlerque.
Illius ardebant sancta virtute beati,
Dignis marlyrii ac meritis cupiunt benedicr,
Qui ferelri parlem, sacrum qui langere vclutn
Certabant, possint humeris qtieque ferre beatum,
Luminibus, crucibns plttres, clarisque lucernis,
Partibus alternis pvoperabanl Chrislicolarum;
Civibus angelicis aequantac sidera pulsant,
Laudes thurifero nitidas fragrantur odore;
Quem validus morbus pressit, vel languor iniqtius.
Attt quicunque diu vexaturpeste gravante,
Si sacrum tetigit velum, sancttimque ferctrum,
Sauatis rediit membris ac sospile grcssu.
Vera fides faveat, si, falso errore remoto,
Duin veliitur spatiis veloci corpus ab ipsis
Cursu. Ctijusdatnvici jam tecia petebant,
Vullibus admcesti properabant ecce parentes,
Geslanles ulnis caecato luminc natam :
Temporibus seplem vocis dispendia muta
Senserat, el membrisjacuit defessa puella;
Quainque triplex jugiter damnabat coi-pore Ianguor. Deformesdigitis curvis ad sidera palmas
Ditm cupiunl natam sancli vel lila feretri
Tange.re, caeruleisproperans nox venerat alis.
lllic interea fessam sopor altus habebat.
Advenisse viros narral splendenie colore
Huc geminos, aegraralali firmasse loquela :
<Ecce salus oplata tibi, nec credere lar;!es,
Adveniet. > Seqtiitur medicina prptinus illam.
Evigilans, oculos, gressuni linguaraque tcnebat.
Mox sanata Deo laudes gratesque rependit
Quod meritis, viloepraesenlis tempora longa,
Martyris, acciperet, veteri languore fugalo.
Ncc libi parva salus, mulier, metlicanlebealo
Martyre, daemonii,convenit, qui pectoris antra
Jam du.Ium lenuit, slringes, fttgienlefurore,
Dtim traheris palmis geminis, geminisque Iacerlis
Vinclalis, feretri pussis quo tangcrc peplum.
Vers. 1013.
» Nunc ila lcgendas esse duxiinus tres illas notariii
_
ljlteras snc, qiiaruni prior mendo irrepsisse vidctur.
1158
A Nec paveas demens tanlo languore resullans.
Millia dona tamen currebant; ecce fepente
Per sanctum Chrisli famulum, tangendo feretrum,
Spiritus infcslus citius lua membra reliquit.
Inde viri variis faetisuccessibus aucli,
Urbisjam Toronum fulgenlia tecla subibant :
Hinc proesut promtu», magna comitanle calerva,
Obvius amplificomerilis processit honore,
Urbem per mediamnilens perducere corpus*
Laudibus excelsis allus pulsatur olympus..
En mulier trahiliir duris conslricta eateiiis,.
Insiiniilati viri proprii pro morle nefanda,
Aniissura cito caram de corpore vitani,
Auxilium Dominusni ferret forte miseUoe.
PervaUdo clamore boans hanc peclore vocera,
Rumpens: <eccemeas pcenasnunc "respice elemens,
Leudegar, miseram digneris solvere vinclis
lnjuslis, ac tolle minas auferque malignam
g Quae inuninel injustc damnataemtnc mibi mortem.
Auxiliarc, precor, veniam da, audique rogantem.
Tendo meas, martyr, supplex ad sidcra palma.s. >
Dissiliunt, collo palmis cedcre calenae:
Hinc procul innocuam landcin liquere puellam.
Hoc populus factum crcbro sermone frequenlaU
V. Tot prodigia, ac prwcipue in agro Piclaviensi,
quot vix sermo explicarequeat.
Otia longa trahens animus torpendo tabescit;
Faucibus in mediis, pigris compressa labellis^
Lingua jacet; calamum digiti tractare venustura.
Haud poterunt; oculi furvaque caligine mersi;
Flalibus attcla nimis lerrenis mens manet ipsa.
Excute torporem, segnem depelfeleporem;
Ofiiciumdigili sotilum vel tingna loquelam
Da, Deus, utcaplenl; spiramina nola recurrant
„ Per venias b ructant praecordia carmina sacra.
^1 Noncanimus pugnas acres, ant triste duellum,
Hecloris infausli, pariterque immitis Achilli,
Quando argiva manus regnum deslruxil avilum
Pergamemn; diro macuialas sanguine laedas
Vel caiiimus, gemino statttunt quas carpere ferra
Ttirnus el /Eneas, falsosduxisse penaies
Qui ferlur, latus tenuil dtim rcgua Lalinus:
Sed potius canimus saiictoruni sacra trophaca,
Sangttine qui proprio stabilem mereanlur honorem.
Marlyris iiilermiisa diu miraciila narrera,
Qui geniinos propero cursu curavit egenos?
Claudus eral plamis, multis Iassatus ab amiis;
Pigrior atque diu niarcescens, calle negalo :
Nec valuit pedi'us dilectum carpere gressura.
Advcctus sanctum supplex in vota vocavit;
Oplalam meruil gaudens plantis medicinani.
Accelerans miilier, morbo vexata nialigno,
Prolendit manibus mediis : < Nunc aspice, marlyr,
D Ungula stat misere lolicns infixa per artus,
Qualiter el membris cuuelis augere dolorem •
Non cessat, nocuuin citius deserere pestem
Da, medicus Cbrisli, da jam fomenla salulis. >
Conlintio pcstis maculanscum voce recessit,
Luridus atque color vadens sicca ossa reliquit,.
Prisca redit manibus, Christi de munere, virtus.
Praesulut audivit comitttm properasse calcrvam,
Ad villam quamdam propria ditione dicalam,
Obvius, ul popnlo defessoaiimenta minisirent,
Ansoaldusamore pio direxit atumnos:
< Ile, ail, et populo dapibus succurrilc lasso;
Sint eptilie cuiK-tislarge, sit copia panis;
DeUciasproebeiesimul, clarumque liquorem
Quo corpus sancuim fas sil perfcrre cilalim. >
Vers. 1083.
h Per venins,au forte Per renas?
1149 VITA S. LEODEGARII. — LIB. II. 1150
Laetificalabonis tantts jam lurba quievit. A Martyris et meritis surrexil bic quoqtie sanus.
Sed stupidam cunctis rem gesserat Arbiter altus; Prolinus agminibus sospes coraes addilur Ulis,
Ille liquor duplis iterum remeaverat undis; Prosperiore via, popuUjam tecla subibat
Dulciamusta madent, perquc et sua vascula crescunt. Doctiloqui vatis, quondamqui schismate seevo-
Nec clatistris contenla suis, jam una per arva Hilarius propriis fuerat depulsus ab oris,
Larga fluunt, rivis planum maduit pavimenlum. Falsa pio doctor verbo dum dogmala damnat,
Addilur el signo signum, miracula miris. Arrius infelix quae sparsit panibus orbis.
Inde petunt vicum veloci calle viando, Lis ftieral lalis cura liaecorta [duobus] *•,
Qtiemjuxta fluviusvasto sub gurgite tranat. Hilarius talem doctrinam paodil ab ore :
tlunc adiit fluvium gaudenter turba pedestris; < Terna manet persona, Deo subslanlia simptex. >
Vincenna et fluvius vocitatur Sannonavius. Arrius ad ternas ternam eonjunxit usiam.
Eece minax tumuit mente stridente procella,. Hic binos bino medicans languore repulso
Ac per terga freti furiis agitata cucurrit. Vir gelido jacuit slraiis sub corpore segnis.
Turbidus et pontus undis incanduit atris: Luminibus fraudata diu sub nocle puella.
Auras ad superas nothus volvebat arenas. Ipsa puella sacram per hsec nermansit ad aram,
Nec iteris spatium patuit, nec apta carinis Officiisintenta piis, dum vita manebat;
Fluctibus in mediis via: <cernitis, inquit (ut aequor?), Martyris et iumulum magno celebravil honore.
Personat e scopulis a, magno se murmure misccnt,
Et venti pariter parant eonfligere teHs, VII. Quibus miraculis S. Maxtnlii cellula,quam olint
Inque vicem ptignis contendunt Earus et Auster; Leodegarius rexerat, Ulustralur.
Montibuse suinmis undannn personat eclio. B Marlyr amat placidam membris caplare quietem,
Ilis ripis satius rapidum eompescere gressum, El statione frui, dudum quo rexerat agmen.
Quam tumidis, navi fracta, submergier undis. Jam tandem, prxsul, nec linquas vota morari:
Tandem desinile infidis vos credere ventis. > Perge celer, populi magno comJlanie iriumpho;
At pater intrepidus rerum cui credita cura est: Cornibus ipse humeros supplex subnecte feretri t
< Hxc vada nempe Deus poterit compescere, dixit, Exspcctant patrem monachi rcmeare pjiorem :
Qni quondam ponti mandans confregerat iram : Sedibus el placidis speclat Maxenliiis almiis.
—Tu, mare, cedeloco, tumidique, silescite.venti. > Ac secum refovere cupii jam ntembra beata..
Prisca quies rediit, cessavit cerula ponti; — Ponlificis scapulis martyr subvectus abibat,
Ipse etiam poterit conimolos sternere fluctus. Dum spaliis largis numerosura occurril ovife,
Pergite fidentes, pitppini submittite corpus. > Queis alimenta prius sacrato dogmate praebet.
His gestis, ceciderc minae, lurbansque procelkt Suscepilqite patrem monachorum loeiaphalangcs.
Immilis conversa, in mite lympha quiescit. Ilis igitur populis tantis admixla mcabat
Huc mulier peregrina, suo cuin pignore coeco, Femina; seminecem tristissub pectore nalum
Accessit cupiens nalo captarc salulem. (Huic flalus modicus tantum sub gutture niansit)
Excubiis precibusque simul quo nocte sub ipsa Gesserat, ac Iacrimis oculos peffusa tenebat;
Martyris almifici b medicanlia membra quierunt Vociferans genitrix supplex clamore perallo :
Pernoctans solita remearunt dona salute. < Redde mihi luiltim, solum quia geslo cadaver ,
Sicque diu clausae reserantur fronte feneslrae. Cerne infelicera malrem, nec jam modo malrem
Exsultat genitrix lanlis ditata medelis. n Mors el ego inler nos pugnis confligimus, inquit.
H;cc tenebris furibunda meum vuit caedere natum :
VI. De miraculis in Pictaviensi urbe patratis. Tu clemens, concede iterum resipiscere, martyr
Jam suspensa diu pracsul stia vota meretur; Aut pariler coram capiat e nos lerra dehiscens ;
Comperit adventura celeris propiasse catervoe: Basia nec potero dilecti Iinquere nati. >
Obvius ipse sua landem de sede propinqiiat, Ecce repenle puer gracifi cum voce respondit:
Quocum perptures proceres comitanlur lieriles, < Dic ubi sis, niater; me suscipe natum,
Clericus ordo simul monacborum cxamine pompa Adsum, mater ait, tili carissiine. > Maln
Ptebs, vuigus, pauper mixtus, vcl sextis titerque, , Gaudia inagna lulii geniti pro nninere tanto.
Curn crucibus rutilis, claris cum thtire lucernis; Laetilicaredit genitrix cum pignorc sano.
Nubilacuncla tonant sursum, simul arva tremiscunt. Luscus adit quidam ferelrum cum conjuge cacca,
Quisque alium certat rapido praecurrere calle, Vir geslans oculum solum sub frontc screnum ;
Cornua qui feretri tangat, qui fimbria pepli, Conjux ambobus earuit, quam fune maritus
Qui suliigat scapulis pondus, qui magna talenta Ingraius tolies lardo sub calle regebat.
Ferre queal. Demum, suscepto pignore tauto, Credula corde lutn mulier, quod reddere possit
Pictavem praesullaettis periexit ad urbein. Amissum lumcii martyr : sed vir dubilavit.
Huc etiam venit mulier quoecorpore toto, Vir dubius caruit posiboccsed luminesolo,
Curvalis nervis, spectabat cemua lerram, Ambobus mulicr nteritis donala recessit.
Nec poterat sursum, annoso languore coacta, Sic infidus abit caeciis, cernensqiie fidelis.
Cervicem flexam, proprium vei tollere vullum. Nec silcam qu;c sint miracula facta beali
< Et inihi, qui multis, martyr, concede salutem, D Maxcnli seplis. Moiracborumlitcc agmina promta
Largiris virtute Dei, > dixit resottite. Olivittsire parant patri, dum namque puella,
Corporeis pcenis clarum reminiscitur crbem c. Oflicioccssante, jacens tardala qitoiannis
MPXsoli Domiuolaudes gralesque rependit. Membioium, iioinen sancti, rumore frequenti
Gressibusinde pelunt laclissanctam Radegundem, Expressum, ut primuin palulis simul auribus hausit,
Quacmcrilis fulget sacris, super aeihera nota; Protinus una manus, proprio redeuule vigore
Ilic jacuit juvenis, diro torquente dolore, Post lernos soles, corpus, venienle beato,
Ignavus, gelidus, totis mcmbrisque solutis : Jam tottim meruit solita gaudere salute.
Vers. 1149. Vers. 1213.
» Stopulis. Medicammnnum desiderabat lexius in- d Duobus adde, ul reor, ad sensnm et ad metrum
comtus ac mutilus : cemilis, inqutt, personal e spe- viris, Hilario nempe et Avio,aliterque versum ellinge:
culis. Lis fuerat cum tanta viris. Hos verstis prae caeteris
b Almifici.Hancvocem conferrejuvat cuminsolilo, incondilossicforsan noniiulli excipient, u t ipsis nosler
quo lumulo S. Leodegarii iuscribitur, vocabulo al- evadalPiclaviensis poeta, indequcvclint aucloris pa^
miflui. triain dispicari.
c Ctarum, solis nempe, reminiscitur orbem, Cf. v. c Capiat. Notarius absque sensu scripserat: Awi
1242. partl cora capiat.
H51 ORDOREftUM 1152
Gaudia magna tuis, marlyr, spectata rcportas : , Est puer ereplusquem vexat doemonisardor;
A
Te vcnienle, salus penetrans optata per omnes Femina hic eliam simili jactata ftirore.
Percurril,nullus poterat consistere languor. Gurgite depelagi gullalim carpsimtis isia,.
Ut priroum letigit veniens sacer atria sacra, Praeierita ingenio gracili s^edplurima restant;
Capta octilis mulier splendenti reddita luci est, Scrulari poterit miracula cuncta relala
El puer infeslus quem vexat dochionisardor; Quis, quamvis docili sensalus polleat arle,
Femina hiceliam similijactatafiirore, QuoeDomini famulusrulUa virluleperegil?
Evomucre virus fcedumcum sanguinis unda. Ad lumulum loelicalamura veriamus amuenum.
Annos per plures superat victura juventa. Sedibus ipsa suis tandem sunt ossa relata,
Ecclesiaeque sinu, pulchro tumulala scpulcro;
VIII. Summa prwcedenliummiraeulorum sylloge, ac Hymnidicoquechoro resonant hinc inde frequentes
tumuli delineatio. Clericuset monachus, pariter juvenisque senexque ,.
Cuncta quis expediet calamo? sed singina carplim Obsequiis devolus adesse majprque niinorque,
Nunc placet ut tangam, descripla ex ordine, signa, Donec cuncta Dei famulo sunt rile peracta.
Quaegessit virtute Dei, jam retldilus astris. Pollet ccclesiocfaciesvariante figura,
Uuius horae" spatium slat corpus in alluni. Parielibus dictincla suis a fronte qualernis,
Percussor niediisflammis injeclus anhelat; Planius in longum muris producla gemellis ;
Cernitur in medio noctis lanterna refulgens; Post haecarte inariet populo fabricata decora c;
Cusiodis raplor rapuit res artc maligna : Subter crypta sinu sacratam conlinet aram :
Fuil morleni b dominusqiie luit, sed rcdiliia res est; n Poslibus e summis, gradibus spatiatur ad illam.
Morte abiit sacva, pedibus qui pcrculil urnara ;. " Inde iterum scalis ad summas scanditur'oedes;
Auctorem gladius vila spoliavit et armis; lllic ara nilel fulvoconslructa melallo :
Oppressil liiemqttc laienler epistola sumia ; Continet boecgcemio sacro veneranda talenla.
Morbida septennis lumen linguainqiierecepil; Permeal inler has aras solidum pavimenium.
Spiritus infeslusmulieris membra reliquil; Hic requiemjuxta placidis Maxenlius alnnis
Morle earet conjtix, falsa pro niorle mariti; ,/Edibiisaccepit, servalque palalia sacra.
Clatidtisabil plantis, muttis lassaltis ab annis; Pervius has una conjungcns porticus aulas,
Femina curvaiis digitis sanata revixil; Quo mouachi sacris recinunl concentibus liyiimuni.
Eccc liquor duplis iierum remeaverat tindis;
Mariyris adventu lurbata procella qiiievit; Hoc libi, magne Paler, devotusdeferomunus:
Et nalo liimen nieruit paupercula niater; Hoecdorainonamque ttius famulus tibi porrigit aera.
Cemtia jam nutlier solis reminiscitur orbem; Magnaqueunt alii ihesauri ferre talenta,
Solvitur et juvenis diro torquenle dolore : Inque tuas aurum gemmas transfundere gazas,
Curanlur bini gelido sub corpore; pauper, Argenli pondus pollent qui divite censu :
Luminibus fraudata diu sub nocte puella; Quamvis frigidiora tegat praecordia.sanguis,
Seminccem meruit puerurajam vivere mater; Te lamen ardenti sludio vult mens mea seraper,
Sic infidus abil caccus, cernensque fidelis; Teque libens veneror, supplex tua nuraina posco,
Corpore sic tolo gaudet solidala puella ; Meque tui juris famulum, Domine, esse faiebor.
Capla oculis mulier splendenti reddita luci; Auxiliis solitis, martyr, me protege semper.
Vers. 1249. C Vers. 1287.
« Ore, cod., nec moteslius versum imperfcctum auclor nostcr recenseat, hoecverba ad absiilem vi-
attende. denlur referenda; hinc pulem c> loci esse legen-
b Fuil mortem : legendum,si conjiccre libet acme- dum : Posl kwc arce mttnel, immo lubentius : .Posl
truni negligere : fugit. Cf. v. 810. haic arcu manet... fubricata decoro.
« Post hwc... cum singulas basilicoe parles hic

ORDO RERUttl

QVM IN HOC TOMO CONTINENTUR.

WALAFRIDI STRABI, OPERUM PRIMJE Epistolaad Colossenses. 609'

PARTIS CONTINOATIO. Epistola I adThessalonicenses. 619
Epislola II ad Tliessaloniceoses. 619
Set7ut.«r GLOSSAORDINARIA. Epistola I ad Timotheum. 623
Epistola II ad Timotlieum 63.'
Pro)ilie!iaJeremiac. 9 Epistola ad Tilum. 637
Proplietia Barur.lt. 63 Epit.tolaad Philemonem. 641
PrnpheliaEzpcliielis. 65 ad
Ep.stola HebraBos. 64i
ProplietiaDauielis. 63 Prologus S. Hieronvmi i n seinem Epislolascanonicas.
Litierduodecimproplieiarum. 63 671
Macliabaioriiin libriduo. 63 EpistolacanonicaB. Jacobi. 671
EvangelmmsecundumMatlliaDum. 63 EpistolaIII. 1'etri. 679
Evangeliutnsecuiiilum "arcuni. 179 II
Epistola B. Petri. 689
EvaiigeliumsecmiduinI.ucam. 213 Epistola I B. Joannis. 693
Evangelium secunduin Joanuem. 3oo Epistola II B. Joannis 705
Actusaposlolorum. 4^3 EjjislolaIII B. Joanuis. 70S
EpistolaB. Pauliad nomanos. 469 Epislolacatholica JuJa3. 705
EpislolaI ad Corintliioi. 519 Apocalypsis B. Joauuis. 710
Epislola II ad Coriuihios. .'>,')
1 EXPOSITIOIN XX PRIMOS PSALMOS.
Epistolaad Galalas. "ifi9
liliislulaad Ephesios. 5H7 Pezii monilumprsevium. 7ot
K|iislolaad Philippeuses. 601 lu psaliiiumprimum. 7o2
 1155 QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1154
In p<almumII 755 CAP.XVI.— De sacriliciisNoviTestamenti,et cur mu-
In psalmuinIII. 757 tala sinl pcr Clirislumsacrilicia. £iv6
In psalmumIV. 758 CAP.XVII.—De virtute sacramentorum,et cur al»eis
In psaluumV. 760 criminosi suspendanlur. 937
In psalmumVf. 762 —
CAP.XVIII. Quidofferendumsit in allari. 938
In psalmumVIF. 763 —
CAP.XIX. Nonab aliis quama jejuniis contmunican-
In psalmumVIII. ' 766 dum. 939
In psalmumIX. 768 —
CAP.XX. Quodalii rarius, alii crebius,alii quolidie
In psalmumX. 774 commiinicanduni dicanl. 940
In psslmumXL 775 CAP. XXI — Utrum semelvel ssepius in die ofTerre, on-
c
Jn psalmuuiXII. 776 veniat el communicare. 943
In pi-almumXIII. 777 CAP.XXII.—Deordinemissaeet oflercndiraiione. 943
In psalmumXIV. 779 CAP.XXIII.— l)e temporemissae. 951
lu psalriiumXV. 780 —
CAP.XXIV. De vasiset vesliluissacris. 951
In ps.lmumXVf. 781 CAP. X XV. — De lioris canoniciset genoumflexione.
Iii psalmumXVII. 781 De hymnis,item et canlilenis,«t incrementiseorum. 952
In psalmumXVIII. 789 CAP.XXVI.—De baptismiincrementoet mersione, et
ln p<alu.um XIX. 792 causis liapiizandorum. 957
lii psalmumXX. 793 CAP. XXVII. — De decimis dandis. 961
CAP. X XVIII. — De litaiiiisagendis. 962
EPITOME COMMENTARIORLMRABANI 1N LE- —
CJP. XXIX. De aqua sparsionis. 963
VITICUM. —
CAP.XXX. De benedictionecerei. 963
Prsefalio. 795 CAP. —
XXXI. Comparalioecclesiaslicorumordinumet
CAPtrrPRIHUM. 793 ssecularium. 963
CAP. I I. ?98 DE SUBVERSIONEJERUSALEM. 965
CAP.III. 800
CAP.IV. «01 WALAFHIDI OPERDM PARS SECUNDA- —
CAP.V. 803 HISTORICA.
Cv.p.VI. 806
CAP.VII. 808 VITA S. GALLI ABBATIS.
CAP.VIII 810 Mabillnniiobservalionespraevite. 975
CAP.IX. 811 1'npfalioauctorii. 975
CAP.X. 812 LII3ERPKIMUS. 979
CAP.XI. .813 CAPUT —
PRIMOM.Quibusprofectibus beatus Gallus a
CAP.Xlf. 817 pueritia sub magisleriosancli Columbaniusque ad sacer-
CAP.XHI. 819 dotis profeceril dignitatem. 979
C.AP. XIV. m. —
CAP.II. Qualiter sancli viri, pro nomine Domini
CAP.XV. 824 peregrinalionemaggre^si,ad Sigiberluroregcm pervene-
CAP.XVI. 826 rint, el Luxoiium coeperuntincolere. 979
CAP.XVII. 829 CAP. I II. — Qua aucloritalebealusCotumbanus Tbeodo-
CAP.XVIIt. 830 ricum regem corripuit,et quibusodiiseum Briinicliildis
CAP.XIX. 830 de regno illoejeceril, qualiterque ad Lothariiiiuregem
CAP.XX. 835 indeque ad— Theodeberlumcumsuis perveueril. 980
CAP.XXI. 834 CAP. I V. Qiiomodo,optione dataquaereudaeliabi'alio7
CAP.XXII. 836 nis, ad Tuconiam el
veneruut, quid ibidem gesserunt. 981
CAP.XXIII. 837 —
CAP.V. Adventuseorumau Willimarumprebyterum
CAP.XXIV. 811 apudArbonam,el humaniiasejus, et Hrigantiicouimemo-
CAP.XXV. 842 ralio. 982
CAP.XXVI. 845 CAV. VI. — Ut enmdem locum in
adierinl, etquid con-
CAP.XXVH. 847 veiilii populi bealus Gallus fecerit : qualiler oratoriunt
et quandiuibidemconstilerint. 985
HOMILIAININITIUMEVANGELIIS. MATTH. 849 restauraverint, —
CAP.VII. Quas dtemonumvoces Oallus audierit, et
EXPOSITIO IN QUATUOR EVANGELIA. quomodoidem err.r abscesseril. 984
CAP. Vtll — Macliinatioet malitiaincolaromadversus
AdmonitioMartianaei. 861 sanctosviros, et
Exposilio in EvangeliumMatlhaei. 863 dendi. post praeceptumducis consiliuindisce-
— In EvangeliuniMarci. 887 984
— In EvangeliumLucae. —
CAP.IX. Qnatlter, discedentibuscaeteris,Galliisob
893 inflrniitalem
— ln EvangeliumJoannis. 903 remanserit, quaque sedulitate a Willimaro
Incipitcapitulatio. 911 presbytcro receptussit. 985
—
CAP.X. InsinuatioHiltiboldidiaconide locosOlilariaa
Explicitpassio. 912 habilalionis,quam vir Dominidesiderabat. 986
PICTUR^E HISTORIARUMNOVI TEST. 915 —
CAP.XI. Quomodocumdiaconodesertum penelrans,
DE ECCLESIASTICARUMRERUM EXORDIISET opiatumrepererit locumsibique pra?elegerit,et de obe-
INCREMENTIS. dienliatirsi. 986
—
CAP.XII. Ut dremonumphantasmata,in specie mu-
Prafatioauctoris. 919 lierum oslensa, eodemlocosancluspaterdepulerit. 988
CAPOT —
PBIHDM.De exordiis templorum et altarium. CAP.XIII. — Loci ipsius eleclioei serpenlium disces-
919 sio 989
CAP.II. — Qualitprreligiones diversrese invicem-imi- CAP.XIV.—Qnaliler locumeumdemjejuniodedicave-
lala?siut, et quidconmiunebabuerunt,quiddiversum.921 rit, tl ad cjstrum regressus morlemepiscopicognoverit.
CAP.III. —De profectureligionisChrisliauae. 922 989
CAP.IV.—In quas plagasCi*li, orantes verlantur. 922 —
CAP.XV. Quomodo ad ducem cum presbytero sit
CAP.V.— De vasisquassimplicuersignadicuntur. 924 e\ocatus, ct illuc ire nolens Uceliamcommearil, et a
CAP.VI.— Exposilionominumquoruiiidamsacrisrebus Joanaediaronosusc plus sit. 990
adjacenlium. 921 —
CAP.XVI. Qualiter,missopost virumDei presbytero,
—
CAP.VII. QuomodoTheolisce domus Dei dicatur. episcopia rege direcli liliamducisliberare non valentes
926 ad regem cum confusioaeredierint, coufesso daemoue
CAP.VIII.— De imaginibuset piclnris. 927 beati Gallivirtulem. 991
—
( AP.IX. De lempliset altaribusdedicandis. 930 —
CAP.XVII. Ut vir Dei per presbylerum ad duc.ii
CAP.X.— Quid lieri debeai iu locis Deo consecratis. venerit. 992
931 —
CAPXVIII. Qualileroralioneet verbo filiamducisa
CAP. X I. — Quid item fieri nondebeat. 931 dsemoneliberaverit. 992
CAP.XII.— Dttorandimodisac distanliatocum. 932 CAP,XIX.— Qua ratione oblatumepiscopalushonqrtm
—
CAP.XIII Quibus prosil cultus diviuus, et quibus respuerii, et quomodopaiiperibusdonaducisdislribuerit,
non. 933 discipuluuiad eieemosynamhorialiissit. 9!)3
CAP.XIV.—Juslas oblationeset niagisvirlutes quam —
CAP.XX. Quocharilalis fervore Joannem diaconum
Coriioralia muneraDeumdesiderare 931 lilleris evocatuminsliluerit. 99*
—
CAP.XV. Deoblationibusveterum. 955 CAP.XXI.— Quibusverblsducisfiliaviiam beaii Galli
1155 ORDO RERUM 1156
et virlules enarrans,Sigibertiregis illi gratiamet sola- CAP.XXIX.— Fnrtnm per visionemindicatum. 1023
tium impetraverit. 994 CAP.XXX.— Qualiter ibi sanctimonialislemina bra-
CAP.XXII.— Quoconsilio,eadem ptiellathalamos re- chia receperit. 1024
gis cvadens,divinie se subdideritservltuli. 995 CAP.XXXI.—Eurlum in ferramentisfactuinquomodo
—
CAP.XXIII. Quantumex viri Deidoctrinaet exem- sit denudalum.— 1024
plis suprailiilus Joannestriennioprofecent. 9'.)6 CAP. XXXII. Debilisreformatus. 1024
—
CAP.XXIV. QuomodobeatusGallus episcopali ab se —
CAP.XXXIIf. Quidam a periculo faslidii liberatus.
promolione — excusaverit i n concilioprincipali. 997 1025
CAP.XXV. Promolioet consecratioJoannis supra- —
CAP.XXXIV. Altera ferriviuculisabsolulus. 1025
dicli, elcura quamposlmodumsibi exbibuerniit. 998 CAP.XXXV.— Pliaruscuin lampadibusmirabiliterser-
CAP.XXVI.—Ul tiansitum beati Columbanisanclus vata. 1025
Gallussicut prius per visionemcognoveral,ita post disci- CAP.XXXVI.— Lucernsecasunon ljesa». 1026
puli legationem fdCtam coroperit. 9J9 CAP. X XXVII. — Qua inedela medico periclitanli snb-
—
CAP.XXVII. Miraculuinlabulseincrementomonstra- venlumsit. 1026
tum. 1000 —
CAP.XXXVIII. Puella a nalivitate caecaillumioala.
CAP.XXVIII.—Qua ralione.fralribusLuxoviovenien- • 1026
—
libussalisfeceril,etquammirabilieosdonicceleslisuber- ' CAP.XXXIX. Infirmu?piilvcresarcopbagiet oleore-
lale refoverit. 1000 creatus. 1027
—
CAP.XXIX. QuomodnS3nctissimnsPater inler sedi- —
CAP.XL. Manusarriia puella?restiluta. 1027
ficatkmissludia apud Arbonaiumigravil ad Duminum. —
CAP.XLI. Cera quam rusticus ab ecclesUrapnit in
1002 lapidem conversa 1027
CAP.XXX.— Ut funeri ejns Joannesepiscopusinier- CAP.XI.II. — Mulusvocisofficiomuneratus. 1028
fuerii el queuiadmodum coguoverii uon ibi euin debere CAP. X I.IH.— Puer comracus a debilitateIiberatus.
ificondi. 1003 1028
CAP.XXXI.—Debilis per vesiimenlorumsancti viri CAP. XLIV.—Paralvticasauit.ilircstiluta. 1028
miinu,acceptum sanalus. 1004 CAP.XLV. — C<c.iihiimiiiaiii. 1029
CAP.XXXII.— Signa mortificationisejus post obilum CAP.XLVI,—Ciindelaciidilusincensa. 1029
Jepiehensa. — 1004 CAP. X LVII. — Scotus a iuulliplici debililaie curalus.
CAP.XXXIII. Quomodoab equis indomitisad loeimi 1029
sepultura'ejus — delatumsil. 1003 CAP. X LVIlf.— Couclusioaucloris. 1050
CAP.XXXIV. Mraculumin cereis oslensum. 1005 VITA S. OTHMARIABBATIS SANGALLENSIS.
CAP.XXXV.— Conclusiolibelli. 10,6
Mabilloniiobservaliouesprsevia}. 1029
LIBER SECUNDUS. DEMIRACULIS — TOSTMOR- Incipit Vila. 1031
CAPCT
1006 clilate —
PRIMUM.Quomodovir Dei Othmartispro san-
TEIIB. GAXLI PATRATIS. vilseccllulu?sanctiGallisit prselalus,et regia au-
—
CArtrrPRIMUM.Quomodohostes sepulcrum B. Galli ctoritale regulareminibivilaminslituerit. 1435
violaverunt. 1006 CAP. II.— Qua conversationis sauctaa perfeclionc ni-
CAP.II. — QualitcrBoso episcopuscorpus ejus repo- tuerit. 1035
suerit. 1(108 CAP.III.— Quantamin pauperesmisericordiamltabue-
CAP.III. Quapcenamulclalisint ejusdemlociviola- rit.
—
—
1034
.ores. 1008 CAP. I V. a
Qnaliler quib.isdaminiquispro zelo jusli-
T-
CAP.IV. Quo miraculopalla super Ieclumsancti in tlse quo —fervebal mulus afleclussit contumeliis, 1035
ecnsa redintegratasit. 1009 CAP.V. Quainin objeclionelicti crimioismodesliam
—
CAP.V. Miraculummissseavis. 1009 lenueril, et—qua accusalorejus posnamullatussit. 1036
—
CAP.VI. De signorumsaniti viri mulliplicitate.1010 CAPVI. Quoinodoinler arcta cuslodiaeclaustravitam
CAP.VII. — Quoinododonariutnsanctodeferendumab Cnieril. — 1036
ncendio sil reservatum. 1010 CAP. V II. Qualiterpost multum temporiscorpusejus
CAP. V III.— Correclloejusqui caballumquemvcerat sine corruplinnerepertum sil. 1037
frauderetinuit. 1011 CAP.VIII. —Quammirabililerin translationecorporis
—
CAP.IX. Cerade furto oblala in lapidemconversa. ejus tempestas sedalasit. 1037
1011 CAP. I X. — Deabundanlia polus roelilus subminislrali,
—
CAP.X. Pronunliatio scriptoris de qualilateoperis et ubi corpus ejus post iranslatiouem sit lumulatum. 1038
1011 CAP.X. — Mulus el surdus ad sepulcrumejus est
assnmpli. —
CAP.XI. QuemadmodumPippinus eumdem locum curatus. — 1038
Othmarocumprivdegioct doniscotumendartt. 1012 CAP. X I. Quomodo lux in eodemIoco coelilusdata
—
CAP.XII. Qnaliler prsecavcmibusvictoris incursum apparuerit. 11139
populissignum sit diviuitusdatum. 1014 CAP. XII—Quidam ibidem casudesperatusquam facile
CAP. X III. — Qua aniinadversione i dema sua prsesum- convaluerit. 1059
pione sit repressus. 1014 —
CAP.XIII. Contractussanitalireslitutus. 1040
CAP.XIV.—Paralylicuscsecuset surdnsbeatiGallime- CAP. XIV. — Terra in lapidemconversa. 1040
rilis sanatus. 1015 CAP. XV. — Clerico quidam manus restitutse. 1041
CAP.XV.— QuomodoOlhmarusab iniquis primatibus —
CAP.XVI. Quomodoidemsepulcrum in deslructione
sil afflictus. 1016 basilice illaesu.nperuianserit, el qualiter in allumlocum
—
CAP.XVf. QualitereornmilerainstincluSidoniusepi- reliquia;viri sancli iranslataesint. 1041
scopuseumdemlocuminvaserit. .. 1016 CAP. X VII. — Quae oslensioin eodem oralorio coidam
CAP.XVII.—Quoddaiiiuumin rebussuis pro eademte- fratri manifeslaia sil. 1142
meritateincurrerit. 1017 VITA S. BLAITMAICIABBATIS. 1043
—
CAP.XVIII. Qua severilale fralribus institerit, et
quam lurpiter—decesserit. 1017 VITA S. MAMMvEMONACHI.
CAP.XIX. Miraculuinin sagina porcorum exhibi- Slrabi pr*falio. 1017
tum. 1018 Oralioejusdem. 1017
CAP.XX.—Qualiterdeorehensisinl qui stabulaincen- CAPUT pRiMOM,— Patria et puerilia viri sancli. 1047
derunl. 1018 —
CAP.II. Qualiiertempore persecutionissolitudiuem
—
CAP.XXI. Quomodoille quisilvampubliceincende- duodecenuiscum pecoribuspelierit, et quidibifecerit.
ral correplus sit. 1019 1048
CAP.XXII.— Quamperjurusvindiclampertulerit. 1020 —
CAP.III. Quomodoin campuma Dominovocalusvir-
CAP.XXIII. — Queinadniodumiuvocatusvir sanrtus gam el Evangeliiuninvenerit. 1049
quemdama neceliberavit. 102) —
CAP.IV. Queinadmodumex praeceptodomumin
CAP.XXIV. — Puellaa diemonioliherata. 1021 monte conslruxerii,et a silvicolissil gregibus honora-
CAP.XXV.—Miraculoolei deflueutisauxietasincrepata lus. 1049
custodis. 1021 CAP.V. — Ut agrestia cummitibus mulgens et caseos
CAP.XXVI.— Qualiter fugitivus monachusrevocatus pauperibustnbuens apudpraesidemsit delatus. 1049
sit invitus. 1022 —
CAP.VI. Qua inistos praesidishumaiiilatesusceperit.
—
CAP.XXVII. Fulminedeformatus,partimBomx,j'ar- 1050
tttn in hoc sanctolo a sanalus. 1022 CAP. VII. — Qualiler concursuagreslium lerritos de
CAP 'XVIII,—Surdnsel mulus ibidem sauilaliresti- se sit consolatus: in quo de nominiseius diversisie.
tutus. 1023 1030
1157 QILE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1158
CJP.VIII.—Qdomodo, atlmoneuteDei spiritu,leonem, AdJudilliimperairicem. 1095
qui sesequeretur vocnverit. 1051 Ad camilemde qiiolam. 1096
—
CAP.IX. Quen.aduioJum Ca^sareamveniens praisidi Ludovieoimperatori. 10 H .
luiioluerit. 1051 Judith Augustae. 1097
—
CAP.X. Quibusresponsisprsesidi,confessionem ma- De ossedainulae per quod arbtiscufacrevit a.l impcrato-
arlium
gicarum — qnserenli, obviaveril. 1032 reni Ltulovicum. 1097
CAP.XI. Quibusilidcm blauditiasprsesidisobvialio- Ad Carolumjuvenem. 1097
nibus confulaverit. 1052 HiUninosenioii. 1098
—
CAF.XII. Ut suspensnsequuleo verbera se non seii- Herih-ililoepiscopo. 1098
sisseconfessnssit. 1055 Ad Luitgerumclericum. 10 9
CAP. XIII. — QualiUr acriustortus cnclestialloculione Item ad ipsum. 1099
sil conforlatn". 1033 Ad Ludovicumclericum. 1099
CAP.XIV.— Quomodoprsrsescaininuminstrui prsece- Ad Itodonerahypodhconim. 11199
perit, sanctumque carceremanciparii. lO,^ Ad CotaberlumIla lcuin. 1100
—
CAP.XV. Queinadinodumiugressuscarcerem, pave- AdThomam ptaeceptorcnpalnlii. 1100
ril ibi reclusos. 10'54 Ad C.onradum coiniiein. I1U0
CAP.XVI.— Ut vincti effugerintprasesque cumMam» Ad Ruadbernuinlaicum. 1100
mele proimmolandosermonein.habuerit. 1035 AdAdalheidam. 1102
—
CAP.XVII. Qualiteria caminoDeo gralias retulerit Fabula a d
admonitoria quemJam. 1105
non
se ab igne lsedi posse. 1055 Similitudo impossibilium. 1103
CAP.XVIII.— Quomodoprsesesincendiumrenovarit, Epilaphiiun Werdonis. 1105
iiilactunnpiea—udiensipsumarcessiverit. 1036 In ecclesiamonasteriiquod rura vocalur. 1104
CAP.XIX. Quemadmodumeduclo preces, et magica In bymnotrium puerorum. 1105
neganli feras promiseril. 1036 Versusin qnodammantili. 1103
—
CAP.XX. Qualiler ursavel pardus non poenas ei sed Ad episcopnm Ferend. 1106
lioiioremintulerint. 1037 Adaliumepiscopum. 1106
CAP.XXI.— Qu modo caplo ad interGcicndumcuin Aliudepigramma. 1107
leone, ille quemprius vocaveratvenieus, vocemsit imi- Adamicam. 1108
talus hiimanam. 1058
—
CAP.XXH. Qua severitatejanuisclausis Judaos sen- VERSUS DE REBUS DIVERSIS.
tilesque proslraverit. 1059
C«P.XXIII.— Qiiemadmoilum sanctusMammesleonem Ad Hebonemarchiepiscopum Bbemensem. 103
nlirsesuperaverilerudelitalis. 1059 ~ Ad Deganchorepiscopum Trevirensem. 1108
—
CAP.XXIV. Qualiter populolapidatus illaesus per- Idem ad eumdem. 1109
mauserit. 1060 /Eiiigma. 1109
CAP.XXV,—Qoomodo voce vocalussupernapro inimi- DrogoniepiscopoMetensi. 1109
cis depreratut in pace. 1060 Ad Modoinumepiscopum. 1111
CAP.XXVI.— Quodcaeterossanclosnon solnmvita, sed Idemad quemdam. 1112
el viiluiibusiEquiparaverit." 1061 Ad AgobardumepiscopumLugdunensem. 1112
Strabi hyinuusin ualalemsanctiMaminse. 1062 Ad RabanumMaurumabbalemFuldensemmagistrum
suum. 1112
WALAFRIDI OPERUM PARS TERTIA. — ,Adeum'em pro calceameniis. 1113
CARMINA. Ad eumdem pro serviloredando. 1113
De qninqueparlibusTheloricse. 1115
DE VISIONIBUSWETTINL Ad Weniberlumabbalem. 1113
Ad SigimarumniodoabbaLem. 1113
Prafatio. 1003 Ad maglslrumTattonein. 1114
LIBER PRIMUS. 1065 Ue caruis pelulantia. 1114
De Erhaldoet ejus electione in ahbaiem. 10G7 Ad Liphariummonachum. 1115
De Vellino el ejus aetatevisio da-monumarmalorum. AdAllgerummonachumlilahwnng. 1115
Iii personacujusdammonaciiiad ahbatemsuum. 1115
Ange.lusdsemonemfugat, oratienes poscilVeflious.Au- Gotescalchomonacho,qui el Fulgeulius. 1115
geli consolatioel consiia. 1068 De qnodain somuioad Erluinuni. 1117
Sacerdotumpravorumpcense. 1070 1117
Aposlropliead saccrdotes.Monachorumcrucialus.De lncipil psalmus.
OralioDominica. 1117
epistopo opem mortuo negante. Torquetur CarolusMa- Aliud. 1118
guus ob impuramlibidinem,inter electostamen annume- VersusThaliae ad eumdem. , 1119
randus.Viiaecomilumdesrriplio. 1071 ln basilicasanctiPetri et Pauli. 1119
Saoctorumpreces pro Bdelibus.Visionessanctorumde-
funclorum.Dem irlyrumet virginnmsede. Augeli oralio
ad Wetlinum.RespoosioWelliui. De angelocustode.Re- WALAFRIDl STRABl HORTULUS.
cedii a vitiosis. 1074 Canisiuslectori. 1119
fflonitapro monachis; praeceptapaupertalis servanda. Prsefalioaucloris. 1121
1077 —
I. Culturaeinilium. 1121
In viduasahbalissas.Ali:ipraeceplaangeli, pestiscausa. II. —Salvia. 1122
Geroldicoiniiismorsbeala. 1078 III. —Ruta. 1122
Weliiimsqnaevideralreferletscribijubet. Variiscripto- IV.— Abrotonum. 1125
res visionumWeilini. li'80 —
V. Cucurbita. 1123
De morteWettini adGrimulJumcapellanum. 1082 —
VI. Pepones. 1124
DE SINGULISFESTIVITATIBUS ANNI. 1085 VII. — Absymbium. 1121
—
VIII. Marruhiuin. 1123
IIYMNUS DE NATALI DOMINI. 1083 —
IX. Feniculum. 1125
IIYMNUSDE AGAUNENSIBUSMARTYRIBUS. —
X. Gladiola. 1125
—
XI. Libisticum. 1125
1083 —
XII. Cierefolium. 1123
DE MARIAVIRGINE. 1089 XIII.—Lilium. 1126
XIV.—Papaver. 1126
YJERSUS IN AQUISGRANI PALATIO EDITI. —
XV. Sclarea. 1126
De imagineTelrici. 1089 XVI.—Mentha. 1126
De libroMachabseorum priore. - 1092 XVII.—Pulcium. 1127
DesancloGallo. 1013 XVIII.—Apium. 1127
De l.oihariiimperatore. 1093 XIX.—Betlonica. 1127
De Ludovicorege. 1093 —
XX. Agrimonia. 1128
De Pipinorege. 1093 XXI.—Ambrosia. H2S
De Judilb imperatriceet CaroloAugiislorumfiiio. 1093 XXII.—Nepeta. 1128
DeHilduinoarcliicapellano. 1094 XXllt.—Raphanu* 1128
DeEinbarlomagnoEgiohardo. 1094 XMV.—Rosa. 1128
De Grimaldonwgtstro. 1091 Dicalioopusculi. 1150
1139 »ORDORERUM QCM TN HOC TOMOCONTINENTUR. UGO
APPENDIX AD OPERA WALAFRIDI, XTII.-T;Augnstodunum armisobsidelur. 1138
XIV'.f%Lepleigarius, difeex^ecatits,
" ilerumiu mona-
SERMOIN FESTO SANCTORUMOMNIUM.llSfJ. slerio peMpiiniim iiicluditur. ; ,1139
CARMENDE S. MICHAELE. 115& '.,_'X.V.~rS:tlarmus, Leodegarilfrirer,lapidibus
'i o brultis,
d
"jiifriyriig«n,:iiis ecoratur. 1139
EPITAPHIUM GEROLDI COMITIS. 1130 - XVJ.—k^Bfegarius variislormenlis afficitur,ac Wa-
' riiugocustodiendiisUaditur. 1140
VITA METRICASANCTILEODEGARII. —
XVII. Leodegarius,instiganteEbroino, a dignitaie
I. — Prologus. 1431 spoliatur el daiiiiiaiur. ... 1141
LIBER PRIMlS. — viTASANCTI LEODEGAMI —
MAR- X-VJII. Oiiomodo bealusvir,vejraftte marlyriumcoe-
TVRIS. "'",'; v:ii3l testiluminedonalur. 1142
—
XIX. Ultiiiiusanclimariyris,passioac victoria. 1143
II. —De ecclesiasticiannivieibus. . \\ \ 1151
III. — S. Leodegariilaus, ac-piavaUs.adprecatio.1133 LIBER SECUNDUS.— OESANCTI LEODEGAKH MI-
—
IV. S. Leodegarri,orius nobilis, et pueruia sludio RACLLIS. 1143
floreus. . ;• 1135
V. — S. Leodegaiiusarchidiacoiiuset abbas. 1133 I. —DemjraculissanclimarlyrisaDteejuscorporisele-
VI. — Leodegariusa palafioad sedeni Auguslodunen- valionem. 1113
«emeveuilur. "1134 II. —Ebroinonunlunlur miracula,ejusqueinvidiamul-
Vll.—Hildericus rex, curanle Leodegario,in solium tiplicantur. 1145
sublimalur,ac EbroiiiusexsulalurLuxovii:qui locusper- —
III. Orilur ires inter episcoposde sanclo martyre
inde describilur. 1133 levandodisputatio. 1146
VIII.— Leodegariusregnigubernaculasuscipit. 1133 IV. —XJuanta n iiracula translalionemsacricorporis,
IX. — PKESIIIiu SH3IU civilatemcum rege revertiiur Pktaviumusqueperacla.per 1147
vilsequepericulumouit. 1136 V.—Tot prodigia ac praecipoein agro Pictaviensi,
X.—'lnvidiajlocuni cedens, Leodegariusse Luxovii quot vix sermo expliearequeat. 1148
ac
recepil, paulopesl in urbeinsuiimrevocatur. 1136 VI. — De.miraculis in Piclaviensiurbe patratis. 1149
XI.--.Duuiei?esLeodegariumovaiilesexcipiunt, Ebroi- VII. — Quibus uiicaculisea quam olim Leodeganus
nus novasIraudesmolilus,palaiioredintegratur. 1137 rexerat S. Maxenliicellulaillustralur. 1130
XII.—Ebroiuusper cuuclauefandaijrannice grassmur —
VIH. SummaprecedenUuai miraculorumsyllogeac
Leodegariumqueopprimendum slatuit. 1138 lumulidelineaiio. 1151

FINIS TOMI CENTESIMIDECIMI QUARTI.